Professional Documents
Culture Documents
BANDIDOS
Intro:
Maayung buntag kaninyong tanan. Atung sugilanon karung adlawa kay bahin sa usa ka ulitawo ug sa
iyang pagpangitag kagawasan sa ilang kalisud sa kinabuhi. Ug sa iyang ka pakyas padung sa daotan.
Ayaw kamo ug biya ug tubayi ninyo among programa sa atong paghubad ning atung sugilanon na gi
ngadla’g BANDIDOS
ACT I
PAG-BANGON
Scene 1:
Cleaning noise*
Magdalena: Sige nak, palihug napud ko hugas sa lababo inig kahuman nimo diha, ako pasad pil-on ang
mga binunak.
R: Ma, kanusa pata makahawa aning lugara? Lisuran nakos ato kahimtang dire.
M: Wa ko masayud nak, igo-igo rajud ning akoang kita sa akong mga baligya para kaon nato sa matag
M: Ayaw jud pag ingun ana Ron, importante na maka human ka para maka kuha jud kag tarung na
trabaho. Nahibaw man ka na way tarung na trabaho dire sa atung ciudad kung wala sad kay nahuman.
R: Tungod man gud ning Papa! Kung wa pa unta siya ni biya wa na unta ta nagka atay-atay ron!
R: Unsa man puy nabuhat niya para nato?! Nagtuo gihapon ka ma na balikan ta niya, na kahibaw
Slap noise*
M: Mubalik pa imung amahan! Balikon ta niya ug makalingkawas nata ani na lugar. Wa kay katungod
R: Gikapoy nako sigeg paminaw nimo na ga handum na mubalik gihapon si Papa! Mata na sa
Que Music*
Scene 2:
Door opens*
T: Oh gaw unsa’y ato ron?
R: Gaw, gikapoy naman ko aning mama. Gahandum paman gihapon siya ni papa na mu balik. Di pajud
ko niya tugtan mo trabaho kay padayunon ko niya ug eskwela na wa man gihapon tay padulngan ana
basta naa lang gihapon ta ani na ciudad, ang sistema sa ato goberno, bulok! , ang mga dato ra’y
mapuslanon, niya kitang mga pobre ray maglisodm maayu.
T: Paeta sad ana tawn gaw. Murag ga lisud gihapon na ug dawat imong mama, nagpaka-buang jud
siya sa imong papa. Lagi gaw, unsaon taman ingana jud na. Mura jud ug drugs imong papa, maka-
R: Ambot ani gaw, gusto nako makahawa aning lugara. Bisag samtang karun lang kay makapangita sad
ko ug kwarta. Wa kay trabaho nahibaw-an diha? Bisan kanang ginagmay lang gud.
T: Naa koy trabaho dire Ron, mang lukat ta sa mga karga gikan sa pantalan ug ato ihatod didto sa
T: Depende sad sa pila ka byahe imo mabuhat sa inadlaw, kay dinaghan man ang karga. Pero abisohan
lang tika daan gaw, di ni basta-basta na biyahe lang init kayni sa mga mata sa mga pulis, di sad jud
R: Kakulba ana gaw uie. Basta maka kwarta man kaha gaw? Okay ra siguro na, mapangitaan ra jud
T: Sige gaw Biyernes sa kadlawn sunod semana mu abot ang lain na karga sa pantalan, didto rata
magpaabot nila.
R: Sige gaw.
Que music*
Scene 3:
Boat horns*
Foot steps (signaling that the negotiators has unboard the ship)
Negotiator: Andam na ang dekarga?
T: Oo nyor, mao na atung sabot ha? tunga sa ron ug nahabilin tunga bayad sa katapusan na nga
biyahe.
Negotiator: O dara, wa nay kuwang bisan mo pana iphon wa nay kuwang. Sige na lihok na mo.
T: Sige nyor. Naa koy bago ipa ila-ila nimo, mao diay ni akong ig-agaw, masaligan ni siya nyor wa kay
dapat ika balaka. Bisag imo paning papush-apon ug ika napu ron nyor. Mubuhat jud ni.
N: Hala sige ayaw namo pag langan, lihok na samtang wa pay adlaw.
Que music*
T: Gaw naa mga nag ali na mga pulis sa unahan, masakpan jud ta ani kalaki nato.
Car stops*
Pulis 1: Mayng buntag nato diha. Asa man pa ingon ning inyuhang dekarga?
Pulis 1: Wa man ko nangutana unsay sud. David tanawa gud nang sud.
R: Di man sa pa panghadlok, gani lang basin bati ang kadangatan ani ron, kay murag di jud malipay
ang mga nag sugo namo ani. Basin mas grabi ang mabalik ninyo…..SPO1 David?
R: Kani chip? Para di ka mukanta, mag balik-balik pami unya pwede pana nako dungaggan nato. Di
man ka ganahan magkagubot dire? Pamilyado ka na tao diba? Lisud na mawad-an ug amahan imung
mga bata.
R: Na ibanan gamay atong suhol, pero sakto rato para d to siya mukanta. Pareho rana sila tanan,
Que music*
Scene 4:
Que Footsteps*
T: Gaw! Murag buenas najud ni atong trabaho ron, laliman ka sa upat ka semana ika ka lima-on ug pilo
R: Bitaw gaw, padung na ni sa nindot na sinugdanan. Naka tabang jud ni namo, nakapalit nako sa
among mga kinahanglanon dire sa balay. Basin puhon sakyanan nasad. Yayks!
T: Hahahaha, sige gaw di napud ko mag dugay, pangitaon nako sa akong asawa.
Door shuts*
M: Ronaldo, unsa mani? Asa ka ug kwarta para palit ani? Predjider? Kalan? Bentilador? Unsa diay ang
imo gipang buhat ron, diba nag sabot ta na mu padayun paka ug eskwela?
R: Ma, wa najuy koy pag-laum na maka human ug eskwela kay wa jud nay padulngan kung dire
gihapon ko sa ciudad mag puyo. Niya usa sad, bogo jud bitaw kaayu kos math ug science. Wala na jud
koy chance. Ayaw na sige ug pangutana, basta saad ni nako nimo na mao nani ang sinugdanan sa
Que Music*
ACT 2
PAGKAHIBALO
Narrator: Nag sugod si Ronaldo na nakasinat ug kahayahay na mura na ug usa ka adunahan, nag
padayun iyang trabaho nila Teborcio, ug nahimo na siya ang tig-mando sa tana’ng biyahe ug kalihokan
sa opersayon, ug iya gihimung tuong kamot Teborcio sa negosyo. Nagdugay ug ni dako ang ilang
negosyo ni Teborcio, ug nahimo sila na ilado sa ubang kriminal sa ilang dakbayan. Nag minyo si
Scene 1:
Clanking of plates*
T: Maayu raman gaw, hapsay rasad atung mga biyahe ug na areglohan ra ang mga pulis sa dakbayan,
R: Ah maayo, maayo… Teborcio.. Kaning ato naabot ron, kahibaw ko na maayu na atong kahimtang,
maka-kaon natas atong gusto na pagkaon ug naa natay tarung na balay na kapuy-an. Pero di ba ka
makapangutana kung unsa juy gibati sa mga tao na naa jud sa kinatas-an? Di ba ka matinga?
R: Kung musuway kuno ta ug lain na mga posibilidad para maka kwarta pa ug maayo. Kanang maka
T: Gaw, murag delikado naman na imong gusto. Daghan ta ug mabangga na mga tao ana.
R: Kahibalo ko, mao gusto na nako pangandaman. Naa ba kay nahibal-an na pwede nato ma-arisgar?
T: Sigh*… Naa koy nahibal-an gaw, bago pani siya pero pas-pas daw kuno ang ganansya ani.
R: UBASH?
T: Oo, walca pa kaayu mga tao na nahibaw ug nanghilabot ani, labi na dire sa atung dakbayan, pwede
kita’y maka-sugod ana na negosyo dire. Gani kay ilegal lagi na droga, basi dako ni na problema ang
mudangat nato.
R: Nganu mabalaka ka na halos tanan sa mga pulis kay naas atung bulsa. Naa mansad tay igo na
pondo para mupadagan ani. Naa man kaha kay mga kaila bahin anah?
T: Oo naa… sigh*.. Sige gaw kung unsa may tanaw nimo na sakto, suportahan tika. Pahibaw-an lang
Que music*
Scene 2:
R: Kumusta na ni dire?
T: Ato pa gi sulayan ang mga makina gaw, murag wa paman nuon tay problema dire.
Manufacturer: Patron, naa nami nahuman dire usa tanawa ‘nya ni ninyo.
R: Mao nani?
R: Sige, sugdi na ninyo ug trabaho sa uban... Naa natay mga tugon didto sa Norte.
Que music*
Scene 3:
T: Kadungog ka ana gaw? Malamposon ang atung una na operasyon! Kilangan ta mag selebrar!
R: Wala jud bitaw ko kadungog gaw..hahah. Joke. Nakadungog bitaw. Sige gaw pagkuha lang ug
T&R: Hooooo!!!!
R: CHEERS!
Clinking of glass*
T: Sakto rajud ni na desisyon nimo gaw. Nag duda ko nimo pag una pero dako ko ug pag-salig nimo.
R: Haha… Salamat gaw. Naa koy na Kung padayunon ta na ingani, unsa kaha kung palaparon ang
atong operasyon? Pwede na nato ma control ang kadaghana’ng lugar dire sa atung ciudad. Pwede
nasad kag politika? Nag dungag-dungang raka sa imong mga problema, kahibaw jud ka na
kinahanglan ta’g hugot na seguridad nya karu gusto nimo ipamuhagay kung kinsa ka. Binuang mana
imo gaw.
R: Pangandaman lang gihapon na nato gaw. Naa nakoy plano, pero kinahanglanon tika para matuman
ni tanan. Di ni nako kaya na ako ra mag inusara. Mag sugod ta ug silbi institusyon sa kabos.. Ipakita
nato na mahinabangun na maayu na hulagw. Ug ato ipagaws na gikan atong mga hinabang gikan sa
mga pribado na mga institusyon na kita pud magbuhat, diha nato matabunan kung asa gikan ang
kwarta.
T: Ambot lang gaw, di ko mu ingun na dili na pwede. Pero dinagko na kaayu ang gusto nimo na duwa.
T: Bantay bitaw..
Que Music*
Scene 4:
Officer: Sir!
Officer: Sir, naa mi nadawat na kaalam bahin aning bag-ong drogas na nag hinay-hinay ug kalat sa
ciudad. Naa uy mga reklamo gikan sa Norte na daghan kunog nangamatay kay nahilo kuno, basi naa ni
C: Sige opiser, pahibaw-a nya ko kung naay mga dungag na balita anah.
Scene 5:
Reporter on TV: Nasakamit sa kapulisan kagahapon ang pipila ka putos sa bag’ong drogas na gi
ngadlan ug UBASH. Nakit-an pud ang susama ani nga droga sa mga patay’ng lawas na gi dudahan na
nangahilo ani na droga. Para sa dungag pang kasayuran nag balita si Renato Agipo.
T: Gi-atay gaw, wa ta ka kita ani na mahitabo, mas mu init ang mga pulis ani nato?
R: Sige lang wa paman sila kaila nato, padayun lang gihapon tas atung operasyon. Ug padayun
gihapon tas atuang plano. Na andam nato nimo tung ako gisugo nimo?
T: Oo gaw na andam na nako. Kanusa man ang plano nimo mag sugod?
R: Sunod semana, pag tapok ug mga tao na kabos gaw, nya dapat mapakita ni nato sa telebisyon ato
buhaton.
Que music*
Scene 6:
Narrator: Ug sa nilabay na mga buwan, nahitabo ang plano ni Ronaldo. Ang iyang programa na
muhatag ug hinabang sa mga kabos kay gibalita sa mga peryodiko ug sa telebisyon, na ni ani ug
(Crowd Cheers, and Ronaldo trying to stop them kay naa shay iingon)
Ronaldo on the TV: Kahibaw ko unsa kalisud ang kinabuhi dire sa atung ciudad, ug dili tanan
adunahan ug may kaya naay kasing-kasing na mutabang. Mao ako ni gitukod nako na problema para
sa mga tao na nanginahanglan ug hinabang. Kay ako sama ninyo kabos pud, ug naka batyag kos
inyong gi bati.
Crowd Cheers saying “Ronaldo pagkamayor”*
(on present)
Crisostomo: Kinsa maning tawhana sa telebisyon? Karun pako kita ani niya?
C: Lahi akong paminaw ani niya da. Murag daghan kaayu ni siyag gitago, malagmit mu dagan jud niya
sa politika. Hapit nagud ang ting pag ting sumiter ug pagka kandidato. Naa jud guro ni lain rason iyang
pagpakita sa mga tao, kay wa man juy nag ingana dire sa atuang ciudad.
T: Murag humot na kayka sa mga tao gaw, naay mga sturya na pabor sila na musud ka sa politika kay
R: Hmmm.. Salamat gaw kung di pud nimo, di nahitabo dako nako ug utang kabubut-on nimo.
Sisa: Langga!
S: Kibaw ko na para sa kaayuhan ni inyung gibuhat pero asa mo ug kwarta para makagama ug ingani
R: Naa koy mga kaila sa trabaho na maayu kaayug kasing-kasing na mutabang sa akong programa. Wa
R: Uhm… Sige na langga kay kinahanglan pako didto. Biyaan sa tika diha ha.
S: Unsa mani si Ronaldo, sa kadugay na namo nagkuyog kay wa jud ni siya maka hisgut nako kung
Que music*
ACT 3
KASUMPAKIAN
Scene 1:
Music continues*
Narrator: Ni dapig jud ang buenas ni Ronaldo sa dihang ni dako iyang ngalan sa mga tao ug sa ilang
ciudad. Mao ang nag-abiba niya ug sumiter ug pagka kandidato pagka konsehal sa umaabot na
eleksyon sa ilang dakbayan. Na nagpa saka suspetya ni Inspector Crisostomo bahin kaniya.
R: Mga mulupyo sa atung dakbayan! Naa koy maayung balita kaninyong tanan. Kung ako may madaog
aning eleksyon karung tuiga. Ako saad kaninyo na ako buhaton ang tanan sa akong gahum para
Officer: Oo sir. Murag sumpok jud ni siya na testigo sir. Di lang jud siya mu sturya ug klaro ug diretso.
Suspect: panting*
C: Dong, di naman guro ka gusto na mas na lisuron pa nimo atong sitwasyon ron. Tarungon tikag
sturya mu tug-an man gani ka o dili, kung pagawson tika dire, sigurado ba ka na maka balik paka didto
sa imong amo? Naa naman sad kay na sturya ganina, padayuna nalang to kay basi ma salbar pa namo
imo kinabuhi.
Suspect: (crying manner) Sir, naa koy pamilya sir maluoy tawn ka nako sir.
C: Maong tubag sa among mga pangutana kay basi sa sunod na mangutana mi, d nako magdaghan
Suspect: Oo sir! Bisag unsa sir. Tagai lang ug proteksyon akong pamilya.
Suspect: Oo sir, iya rana gi buhat para pahumot sa iyang ngan ug mapabor siya sa mata sa mga tao.
Ang iya kwarta gikan sa drogas ang nagtabang anang iya programa.
Suspect: Daghan man sila sir, pero sila jud na sa iyang ig-agaw mag buhat jud sa desisyon.
C: Unsa pay dapat nako mahibaw.an ani kang Teborcio? Asa ni siya makit-an kanunay?
Suspect: Adto na siya pirme sa ila Ronaldo sir, pero kung wa na siya didto naa na siya imananan dapit
sa may Marteres.
Que Music*
Scene 2:
Music continues*
Narrator: Ug gi kanta tanan sa suspitsado ang mga nahibal-an bahin ni Ronaldo ug Teborcio. Gi tun-an
ni Crisosotomo ug iyang mga sakop sa impormasyon na ilang nadawat. Ug ilang gi una atake ang usa
mga lihok ug iyang mga lakaw, kung asa siya adto pud ang mga pulis.
T: Unsa man?
C: Naa nay mga tao nag atang sa gawas. Kibaw nami kung kinsa ka, asa inyuha, unsa imung mga
lakaw, kung unsa imung gipangbuhat sa pila na ka tuig, kibaw nako sa imung ig-agaw na si Ronaldo…
Wa nakay kagawas ani bisag unsaon nimo ug ikyas. Tuman nalang sa unsay gi ingun nako nimo.
Que music*
Scene 3:
T: Bisag inyo pa ibton akong mga tudlo, ako ni dad-on hangtud ko mamatay.
C: Ay mao ba diay.
C: Kahibaw ko ig-agaw mo, pero wa naman gud kay kagawas dire. Kung wa lang siya nagpaila sa
kadaghanan, wa unta ka dire. Wa ka huna-huna na naay mga sayup imung igagaw sa iyang mga
desisyon?
C: Di man jud to siya musturya, unsa pamay rason para buhion pato siya. Abi nila na kita mga pulis di
C: Kuhaa na na iyang lawas ug ilabay sa atubangan sa plaza. Para tanan maka kita niya ug mahibaw na
Que music*
ACT 4
PAGKAMATAY
Narrator: Gipatay si Teborcio na wala’y ikabalus. Gilabay iyang lawas sa plaza sa sugo ni Crisostomo
ug kini kay nabalita sa tibuok ciudad. Sa pagdawat ni Ronaldo sa kasayuran, wa siya kasabot sa iyang
gi bati. Nag-subo ug nasuko siya sa pagpatay sa iyang ig-agaw pero nahadlok sad siya kay nahibaw na
ang kapulisan sa ilahang operasyon, labi na ang di mapalit na pulis nga si Crisostomo.
Scene 1:
Ronaldo: Buang! Animal! Yawa! Wa siay kaila nako? Na iya ra ma sayun-sayun ug patay si Teborcio abi
niya di ko mu sukol?
Sisa: Ronaldo, unsa man jud na inyung gipangbuhat? Nganu nanghilabot naman ang pulis ana? Huy!
Tubaga ko Ronaldo!
R: Patyon to nako ang ni tiklo sa kinabuhi ni Teborcio.. Bisag ako pana usa-usahon tanan tao sa
kapulisan.
Que Music*
Scene 2:
(While in the headquarters)
Crisostomo: Mga sakop, kini na opersyon kay dapat di mugawas ani na kwarto. Pupila ra ako gipili na
masaligan para ma mani-obra kini na plano. Basi sa atong mga kasayuran, tinuod jud na si Ronaldo
Angeles ang ulo sa pag gamat sa UBASH na droga. Karun ang atong suspitsado kay plano mudagan
pagka konsehal, ug pabor siya sa kadaghanan. Kung malamposon siya sa iyang eleksyon madungaggan
ang iyang gahum ug makuptan najud niya ang ciudad. Maong nag plano ko na mu gama kita
mandamento sa iyang pagka dakop. Maong ato siya dakpon sa wala pay eleksyon.
NAKA SABOT!?
Que music*
Narrator: Nag plano sila Crisostomo na sa ilang pag dakop kay Ronaldo ug ila ni gitumong sa gabie
Scene 3:
Sisa: Okay raman. Relax lang dali rani na panihapo kuyog sa imung partido. Klaro naman sad na ma
R: Salamat langga, pasensya najud kung murag nag lain akong bu-ot sa mga ni aging adlaw. Di gihapon
S: Kahibaw ko na di jud sayun. Sige lang, ang importante na makahuman ka ron, lahi nasad na
problema ugma.
R: Sige langga.
Que music*
Scene 4:
Announcer: Maayung gabie sa tanan. Ato tagaan ug higayon na paminawon ang usa nato ka kandito
pagka konsehal. Siya kay usa ka lumad dire sa atoang ciudad. Tagaan nato ug masigarbong pak-pak si
Ronaldo Angeles.
Crowd Applause*
Ronaldo: Salamat ninyo sa mga ni anhi karung gabie. Magpasalamat pud ko sa akong mga kandidato
na kuyog sa kompanya kuntra sa korakot ug kalisud. Nahibaw ko na naay mga di maayung pulong na
ning kalat batok kanako na way kamatuoran, ug ang ka way katarungang na kamatayon sa akong ig-
aw kay dapat pangitaan ug hustisya. Unta inyo ko padayunon ug suportahan ugma sa eleksyon para
ako mapakita kaninyo ang tinuoray na serbisyong publiko. Salamat kaninyong tanan!
Crowd Applause*
Sisa: Maayu kayka musturya lannga, di najud na sila mag duha-duha ug botar nimo.
S: Sige
Scene 5:
Officer: Yes sir, nakapurma na. Naghuwat nalang mi sa sakyanan. (radio static effect)
Sisa: Langga, unsay gusto nimo para ugma inig daug nimo sa eleksyon?
Ronaldo: Inig sunod pajud nang adlaw mabihaw-an langga. Hahaha. Pero gusto ko maghikay ta ug
gusto nako imbitahon tanan natong kaila, unya mag andam ta ug daghan na pagkaon.
Sisa: Hahaha nindot na langga… Langga murag naa lagi nag sunod nato?
R: Hupo!
Sisa: AAAHHH!!
Car crashes*
Ronaldo’s car gets hit and is stopped in the side of the road*
Ronaldo: Talikod.
R: Ikaw diay ang nipatay sa ako ig-agaw. Wa guro ka nahibaw kinsa na bago na mu dagan ani sa
ciudad? Ikaw na ilang dako-dako wa kahibaw kinsay ako mga binayran. Samtang nag plano ka nakaila
napud ko nimo, samtang nangita paka kung kinsa ko, kahibaw nako kung kinsa ka. Naka una lang ka
tung imo napatay si Teborcio. Pero gane lang di nako musugot na padugayon ni. Ako na ang ciudad,
ilahang ciudad na hagbay ra naawad-an ug pag laum. Nadaog si Ronaldo pagka konsehal ug
nagpadayun sa iyahang negosyo na nagdala ug kadaot iyang ciudad. Gani unsa raman say nakalahi
Narrator: Ug dire natapos ang atung istorya na gi nganla’g BANDIDOS. Ug sa sunod napud na higayon.