Maraming mga Kankanaey affixes ay normal na prefix na dumarating nang

direkta sa harap ng ugat tulad ng ka- sa katokdo, "seat-mate," mula sa tokdo.

Ang isang pulutong ng reduplicative na pagsasama ay ginamit bago ang
prefixation tulad ng katinig-patinig- at na- sa nabebeteng, "ay lasing," mula sa
beteng, "lasing". Gayunpaman, ang ilang pag-reduplikasi ng
katinig-patinig-katinig ay inilalapat pagkatapos ng prefix ay idinagdag sa
simula ng stem tulad ng ma- at katinig-patinig-katinig- sa magmageyek, "tiktik,"
mula sa geyek, "upang kilitiin"; ang ilang mga ugat nawalan ng kanilang unang
patinig kapag sila ay prefixed tulad ng e sa ʡemis, "matamis, masarap," kapag
prefixed sa mamʡis, "matamis, masarap". Ito ay dahil ang metaphesize ng
glottal na may pangalawang katinig sa ilalim ng mga hadlang sa phonological.
Kung ang ugat ay isang-syllabe o kung nabawasan ang patinig, pagkatapos
ang reduplication ay inilalapat pagkatapos ng predicative na pagsasamantala
tulad ng ma- at katinig-patinig-katinig- sa matmatey, "namamatay," mula sa tey,
"patay". Ayon kay Allen, Janet's Kankanaey: A Role and Reference Grammar
Analysis, tanging "dalawang predicating affixes ang mga suffix, -en at -an; ang
ilang mga ugat ay naghuhulog ng kanilang huling patinig kapag nag-ayos,
tulad ng sa datngan (come, find) mula sa dateng (dumating )." Upang mabago
ang ʡayos, "dumaloy," sa ʡomayos, "dumadaloy," ang predicating affix -om- ay
natapos pagkatapos ng unang katinig ng salitang ugat. Sa kinaan, "removed,"
ang perpektong affix -in- ay infixed pagkatapos ng unang katinig ng kaan, "to
remove". Ang Pinmanapanakpak, "was repeatedly hitting/slapping," ay nabuo
sa pamamagitan ng unang reduplicating ang salitang panakpak, "hit with
slapping sound," sa panapanakpak, at pagkatapos ay ang predicating
infixation at aspeto ng pagbubuhos ay idinagdag; ito ay dahil ang reduplication
ay karaniwang nauuna sa parehong pagtukoy ng pagbubuhos at aspeto ng
pagbubuhos. Gayunpaman, sa halimbawang ito, ang pagbawas ng patinig ay
nangyari kapag ang mga infix ay idinagdag bago ang patinig, na naging sanhi
ng mga infixes -in- at -om- na maging -inm-; kapag bumubuo ng binombomtak,
"were exploding," mula sa betak, "explode," ang muling natatawang mga
hakbang sa pagbigkas at muling pagbagsak ay na-utos kaya walang
pagbawas sa patinig ang naranasan. Ang ilang mga mataas na minarkahang
mga affix ay may isang infixed glottal stop na humahantong sa pangalawang
bokales tulad ng kapag bumubuo ng bangbangʡa, "little old pots, toy pots,"
mula sa banga, "pot".

Ayon sa pag-aaral ni Basco (2016), ipinakita sa mga resulta at natuklasan na

ang pangungusap na Kankanaey ay anumang pagsasalita na nagpapahayag
ng isang kumpletong pag-iisip. Ito ay may isang tono ng pagkakumpleto sa
pagtatapos nito na nagpapahiwatig na ang nagsasalita ay nagsalita ng isang
ideya na nais niyang maipadala sa kanya / ang nakikinig. Maaaring o hindi
maaaring magkaroon ng isang paksa, isang panaguri o pareho dahil ang
pagkakumpleto nito ay nakasalalay sa kung ano ang pahayag na nauna o
sumusunod dito. Maraming mga pangungusap na Kankanaey na may
dalawang pangkalahatang bahagi: paksa at predicate, pareho sa mga ito ay
maaaring istruktura na nabuo ng isa o higit pang mga salita, parirala, o sugnay.
Maaari rin silang maiuri ayon sa mga bahagi ng pagsasalita na ginagamit
upang mabuo ang mga ito. Bukod dito, maaari silang mapalawak ng
predicates ng compound, mga paksa ng tambalang, enclitics, modifier, at mga
filler o mga pandagdag.

Ang normal o natural na pagkakasunud-sunod ng salita ng Kankanaey

pangungusap ay ang Panaguri + Paksa (Predicate + Topic) na pag-aayos.
Gayunpaman, posible na baligtarin o ibaligtad ang pagkakasunud-sunod ng
panaguri + na paksa sa paksa + panaguri (Topic + Predicate) para sa
kapakanan.

Ang pinalawak na pangungusap na Kankanaey na may isang pandiwa at

isang paksa ay isang napaka nababaluktot na pahayag. Maaari itong masabi o
nakasulat sa iba't ibang pagkakaiba-iba o mga order ng salita nang hindi
binabago ang kahulugan nito, tulad ng V-T-O (pandiwa-paksa-object), V-O-T
(pandiwa-object-paksa) o T-V-O (paksang-pandiwa-object) na kaayusan

Ang bokabularyo ng Kankanaey ay isinaayos ng mga morphemes ng ugat, at

itinuturo ang mahahalagang katangian ng semantiko ng bawat ugat. Ang mga
ugat ng Kankanaey ay lubos na umaasa sa pagsasama sa kanilang mga
affixes upang matukoy ang kanilang kahulugan sa mga parirala at sugnay.
Ang mga prediksyon na form ay natutukoy sa pamamagitan ng
pakikipag-ugnayan ng pagsasamahan sa mga semantiko na katangian ng
ugat na nauugnay sa konteksto nito. Ang Aktionsart ay isang paraan upang
maiuri ang mga semantika ng kaganapan, na iminungkahi ni Vendler (1967),
sa pamamagitan ng kung sila ay "nangyayari" o static, at kinikilala nito ang
kanilang mga temporal na katangian at ang pagiging aktibo nito. Ayon kay
Allen, Janet's Kankanaey: A Role and Reference Grammar Analysis,
"pinalawak ng VVLP (1997) at Van Valin (2005) ang listahan ng mga
kategorya upang maipakita ang mga nagreresultang sitwasyon, pagdaragdag
ng semelfactives at kumplikadong panaguri - aktibong mga nagawa at mga
katuturan."