342

ARALING PANLIPUNAN 8

343
MODYUL BLG. 4 :ANG SILANGAN AT TIMOG SILANGAN
ASYA SA TRANSISYUNAL AT MAKABAGONG PANAHON
((IKA-16 HANGGANG IKA-20 SIGLO)
PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG
Ayon sa Travel Magazine, humigit kumulang sa
dalawang milyong Kanluranin ang nagtungo sa Asya noong
2010 upang bisitahin ang magaganda at makasaysayang
lugar dito. Ganito din kaya ang dahilan ng pagpunta ng mga
Kanluranin sa Asya noong ika-16 na siglo? Bakit sinakop ng
mga Kanluranin ang karamihan ng mga bansa sa Asya?
Paano ipinaglaban ng mga mga Asyano ang kanilang kalayaan at karapatan?
Higit sa lahat, paano binago ng pananakop at pakikipaglaban ang Silangan
at Timog Silangang Asya noong ika-16 siglo hanggang sa ika-20 siglo?
Sa Modyul na ito ay mauunawaan mo ang nagpatuloy at nagbago sa
mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na nasakop ng mga
Kanluranin. Tandaan na dapat mong maunawaan sa modyul na ito ang sagot
sa sumusunod na katanungan:

 Paano nakamit ang transpormasyon sa Silangan at Timog

Silangang Asya sa mula ika-16 siglor hanggang sa ika-20 siglo?
 Paano nakaimpluwensiya sa transpormasyon ng Silangan at Timog
Silangang Asya ang karanasan nito sa panahon ng Kolonyalismo at
Imperyalismo?
 Paano nakatulong ang pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan at
Timog Silangang Asya sa kasalukuyang kalagayan?
 Paano nahubog ng paglaya ng Silangang Asya at Timog Silangang
Asya ang transpormasyong naganap noong ika-16 na siglo hanggang
sa ika-20 siglo?
 Paano nakaapekto sa mga Asyano ang mga pagbabagong naganap
sa Silangan at Timog Silangang Asya noong ika-16 hanggang ika-20
siglo

MGA ARALIN AT SAKOP NG MODYUL

Aralin 1 – Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang

Asya
noong ika 16- hanggang ika-20 siglo
Aralin 2 – Pag-usbong Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya
noong ika 16- hanggang ika-20 siglo
Aralin 3 – Hakbang tungo sa Paglaya ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangang Asya noong ika-16 hanggang ika-20 siglo

344
Aralin 4 – Ang mga Pagbabago sa Silangan at Timog Silangang Asya
noong ika -16 hanggang ika-20 siglo

Grapikong Pantulong ng Aralin

Ang
sumusunod
ang
inaasahang
matutuhan mo
sa Modyul na
ito. Tiyaking
iyong
babasahin at
babalik-
balikan dahil
ito ang
magsisilbi
mong gabay
sa iyong
pagkatuto.

Sige na!
Simulan na
nating
basahin…

Aralin 1  Nasusuri ang mga dahilan at paraan ng pagpasok ng mga

Kanlurang bansa hanggang sa pagtatag ng kanilang
mga kolonya o kapangyarihan sa Silangan at Timog
Silangang Asya
 Nasusuri ang transpormasyon ng mga pamayanan at
estado sa Timog at Timog Silangang Asya sa pagpasok
ng mga isipan at impluwensiyang kanluranin sa larangan
ng: (a) pamamahala, (b) kabuhayan, (c) teknolohiya, (d)
lipunan, (e) paniniwala, (f) pagpapahalaga, at (g) sining
at kultura

345
  Naipapaliwanag ang mga nagbago at nanatili sa ilalim ng
kolonyalismo
 Natataya ang mga epekto ng kolonyalismo sa Silangan at
Timog Silangang Asya
 Naihahambing ang mga karanasan sa Silangan at ng
Timog Silangang Asya sa ilalim ng imperyalismong
kanluranin
Aralin 2  Nasusuri ang mga salik at pangyayaring nagbigay –daan sa
pag-usbong at pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan
at Timog Silangang Asya
 Naipapaliwanag ang iba’t ibang manipestasyon ng
nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya
 Nabibigyang halaga ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo
ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangan
Aralin 3  Naihahayag ang pagpapahalaga sa bahaging ginampanan
ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya
tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo
 Nasusuri ang pamamaraang ginamit sa Silangan at Timog
Silangang Asya sa pagtatamo ng kalayaan mula sa
kolonyalismo ng kilusang nasyonalista
 Nasusuri ang matinding epekto ng mga digmaang
pandaidig sa pag-aangat ng malawakang kilusang
nasyonalista
 Nasusuri ang kaugnayan sa iba’t ibang ideolohiya(
ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at
komunismo) sa malawakang kilusang nasyonalista
Aralin 4  Naihahambing ang mga pagbabago sa mga bansang
bumubuo sa Silangan at Timog Silangang Asya
 Nasusuri at naihahambing ang balangkas ng pamahalaan
ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangangn Asya
 Nasusuri ang mga anyo at tugon sa Neokolonyalismo sa
Silangan at Timog-Silangang Asya
 Nasusuri at naihahambing ang mga palatuntunang
nagtataguyod sa karapatan ng mamamayan sa
pangkalahatan, at ng kababaihan, grupong katutubo,
mga kasapi ng caste sa India at iba pang sektor ng
lipunan
 Naihahambing ang kalagayan at papel ng kababaihan sa
iba’t ibang bahagi ng Timog at Kanlurang Asya at ang
kanilang ambag sa bansa at rehiyon
 Naiuugnay ang mga kasalukuyang pagbabago, pang-
ekonomiya na naganap/ nagaganap sa kalagayan ng
mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya

346
  Nasusuri ang pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at
pag-unlad ng Timog at Timog Silangang Asya gamit ang
estadistika at kaugnay na datos
 Nasusuri ang epekto ng kalakalan sa pagbabagong pang-
ekonomiya at pangkultura ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangang Asya
 Nasusuri ang epekto ng mga samahang kababaihan at ng
mga kalagayang panlipunn sa buhay ng kababaihan
tungo sa pagkakapantay-pantay, pagkakataong pang-
ekonomiya at karapatang pampolitika
 Nasusuri ang kinalaman ng edukasyon sa pamumuhay ng
mga Asyano
 Natataya ang bahaging ginampanan ng relihiyon sa iba’t
ibang aspeto ng pamumuhay
 Napahahalagahan ang mga kontribusyon ng Silangan at
Timog Silangang Asya sa larangan ng sining at
humanidades at palakasan
 Nahihinuha ang pagkakakilanlan ng kulturang Asyano
batay sa mga kontribusyon nito

MGA INAASAHANG KAKAYAHAN

Upang maisakatuparan ang pagkatuto sa Modyul na ito,

kailangan mong alalahanin at gawin ang sumusunod:

1. Mabigyang kahulugan ang mahahalagang konsepto na may

kaugnayan sa paksa

2. Makapagsuri ng mga talahanayan, larawan at primaryang sanggunian

3. Makabuo ng pag-unawa tungkol sa mga nanatili, nagbago at

nagpatuloy sa lipunang Asyano mula ika-16 na siglo hanggang sa ika-
20 siglo at ang epekto nito sa mga mamamayan

4. Makilahok sa kinabibilangang pangkat sa pagtupad ng iba’t ibang

gawaing pampagkatuto.

5. Makapagsulat ng iyong repleksiyon o realisasyon tungkol sa iba’t ibang

antas ng transpormasyon ng mga bansang Asyano

347
 PAUNANG PAGTATAYA

Ngayon, subukin mo nang sagutin ang panimulang

pagsusulit na magtatakda kung ano na ang iyong alam sa
mga aralin. Handa ka na ba? Simulan mo na ang pagsagot.
Bigyang-pansin ang mga katanungan na hindi mo
masasagutan nang wasto at alamin ang wastong
kasagutan nito sa iba’t ibang aralin sa Modyul na ito.

1. Alin sa mga sumusunod ang naglalarawan ng epekto ng kolonyalismo

at imperyalismong Kanluranin sa ekonomiya ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya noong ika-16 hanggang ika-19 na
siglo?

a. Nagpatayo ng mga simbahan upang maipalaganap ang relihiyong

Kristiyanismo
b. Nagtalaga ng mga banyagang kinatawan upang pamunuan ang
nasakop na bansa
c. Nagpagawa ng mga kalsada at riles ng tren upang mapabilis ang
pakikipagkalakalan
d. Nagpalabas ng mga kautusan upang mapasunod ang mga katutubong
Asyano

2. Isa ang Tsina sa mga bansang nakaranas ng pananakop ng mga

Kanluranin. Magkakaiba ang pamamaraan at layunin ng mga Tsino na
nakipaglaban para makamit ang kanilang kalayaan. Pagsunod-sunurin
ang mga pangyayari na may kaugnayan sa pagpapakita ng mga Tsino
ng damdaming Nasyonalismo.

I. Pagtatatag ni Sun Yat Sen ng partidong Kuomintang

II. Paghihimagsik ng mga Boxer laban sa mga Kanluranin
III. Pagsiklab ng Rebelyong Taiping laban sa mga Manchu
IV. Pagsikat ng partidong Kunchantang sa pamumuno ni Mao Zedon
a. III, II, I at IV
b. I, II, III, at IV
c. II, III, I, at IV
d. IV, III, I, at II

3. Sa paglaya ng maraming bansa sa Asya ang isa sa pinaka nakatulong

upang makamit ang paglaya ay ang pagkakaroon ng pambansang
kamalayan kagaya nang pagtatanggol sa bayan, paghahandog ng

348
 sarili para sa bayan, pag-iisip kung ano ang ikabubuti ng sambahayan
ang konseptong tinutukoy ay-

a. Patriotismo
b. Kolonyalismo
c. Nasyonalismo
d. Neokolonyalismo

4. Inanyayahan ka ng iyong kaibigan na manood ng pagtatanghal ng

Miss Saigon na gaganapin sa CCP. Gaganap ka bilang Kim, ang
pangunahing tauhan sa nasabing pagtatanghal si Lea Salonga. Sa
anong larangan siya nakilala?

a. Arkitektura
b. Musika
c. Palakasan
d. Pulitika

5. Maraming pagbabago ang naganap sa mga bansang napasailalim sa

kapangyarihang kanluranin. Suriin ang tsart sa ibaba na nagpapakita
ng epekto ng kolonyalismo sa isang bansa. Sa iyong palagay, anong
aspeto ang nagbago na ipinapakita ng tsart?

Epekto ng
Kolonyalismo

Pagkaubos ng Paglaganap ng
lokas na yaman kahirapan

Paglaganap ng pagtatanim ng
mga produkto para sa monopolyo

a. edukasyon
b. kabuhayan
c. lipunan

349
 d. pulitika

6. Para sa aytem na ito, suriin ang ipanapakita ng mapa sa ibaba:

Ayon sa mapa, ano-ano ang mga bansang Kanluranin na nanakop ng mga

lupain sa Silangan at Timog Silangang Asya?
a. Great Britain, Netherlands, Portugal, Spain
b. France, Netherlands, Spain, Portugal
c. Portugal, United States of America, Spain, Netherlands
d. United States of America, Spain, Portugal, Great Britan

7. Nadama ng maraming bansa sa Timog Silangang Asya ang

pagnanais na lumaya. Alin sa mga sumusunod ang isa sa mga
pamamaraang ginamit sa Timog Silangang Asya kagaya ng Pilipinas,
Indonesia, Myanmar at iba pa upang lumaya?

a. Pagsunod at paghihintay
b. Pagtutol at pakikipagtulungan
c. pakikipagtulungan at pagpapakabuti
d. Pananahimik at pagwawalang bahala

8. Para sa aytem na ito, suriin ang kasunod na mga larawan : Ano ang
pagkakatulad ng nagawa ng kababaihan na nasa larawan?

350
 http://en.wikipedia.org/wiki/File:Aung_San_Suu_Kyi_17_November_2011.jpg
Megawati
Sukarnoputri Chandrika Kumaratunga
Corazon Aquino Aung San Suu Kyi

a. Nagtaguyod ng demokrasya sa kanilang bansa

b. Nakibaka para sa karapatan ng mga babae sa kanilang bansa
c. Nanungkulan sa pinakamataas na posisyon sa pamahalaan ng
kanilang bansa
d. Nagpairal ng bagong uring pamahalaan sa kanilang bansa

Para sa aytem na blg.9, suriin ang kasunod na larawan .

Commented [SI1]: Change picture with ebok drawing. thank

http://www.google.com.ph/imgres?q=colonialism+in+southeast+asia&num=10&hl=fil&biw=1280&bih=563&tbm=isch&t
bnid=aXFAxKOiZN7vyM:&imgrefurl=http://blogs.bauer.uh.edu/vietDiaspora/blog/colonial-

9. Ano ang mahihinuha mo sa kalagayan ng pamumuhay ng mga

Asyano sa ilalim ng mga mananakop?

a. Ang pagsasaka ay kinontrol ng mga mananakop.

b. Mas napalago ng mga mananakop ang sektor ng agrikultura
c. May kalayaan ang mga bansang Asyano pa pamunuan ang
sariling bansa.
d. .Ang mga Asyano ay lubos na binabantayan sa kanilang
pagtatrabaho.

MGA KILALANG PINUNO NG

NASYONALISMONG ASYANO

351
10. Para sa aytem na ito, suriin ang kasunod na mapa ng Asya :

Koumintang
Nagtaguyod
ng
ideolohiyang
komunismo
Gumamit ng
panulat
Civil
Disobedience

Guided
democracy

Ano ang iyong mahihinuha sa nakalarawang mga tao sa mapa?

a. Karamihan ng mg bansang nasakop ng mga Kanluranin ay kabilang

sa Timog, Silangan at Timog Silangang Asya.
b. Iba-iba ang paraan ng pagtugon ng mga Asyano sa hamon ng
kolonyalismo at imperyalismo.
c. Dumanas ng pagmamalupit at pang-aabuso ang mga Asyano sa
kamay ng mga mananakop.
d. Ang paglaya ng isang bansa ay nasa kamay ng isang mahusay na
pinuno.

11. Pahayag 1: Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang

Asya ay sinakop ng mga Europeo.

Pahayag 2: Ang mga bansang lumaya sa pananakop ng mga

Kanluranin ay naging demokratikong bansa

a. Pahayag 1 ay tama, pahayag 2 ay mali

b. Pahayag 1 ay mali, pahayag 2 ay tama
c. Lahat ng pahayag ay tama.
d. Lahat ng pahayag ay mali.

12. Paano naapektuhan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang

Silangan at Timog Silangang Asya sa pag-aangat ng mga malawakang
kilusang nasyonalista?
a. Nagpatuloy ang digmaan at nagkaroon ng digmaang sibil

352
 b. Lumakas ang nasyonalismo at dahil dito nakamit ang kasarinlan
c. Nagkaroon ng lakas ng loob na lumaban upang makamtan ang
kalayaan
d. Milyon-milyong mamamayan ang namatay at maraming lungsod ang
nasira

13. Para sa aytem na ito, suriin ang larawan sa ibaba

Inihalintulad ng ekonomistang si Kaname Akamasu ang pag unlad ng

ekonomiyang Asyano sa gansangl umilipad( flying geese ). Ano ang
mensaheng ipinahihiwatig nito?
a. Magkakaiba ang antas ng pag-unlad ng mga bansang Asyano.
b. Mabagal ang pag-unlad ng mga bansang Asyano.
c. Magkakasabay ang tinatamasang pag-unlad ng mga bansang Asyano.
d. May malaking impluwensiya ang mga kanluraning bansa sa pag-unlad
ng mga bansang Asyano.

14. Sa paglipas ng panahon ay patuloy na nadaragdagan ang pangalan ng

mga Asyanong nagtatagumpay sa iba’t ibang larangan ng palakasan
sa daigdig. Paano nakaapekto ang tagumpay na ito ng mga bansang
Asyano sa pananaw ng mga bansa sa daigdig?
a. Naging sentro ng kontrobersiya ang tagumpay na natamo ng mga
Asyano.
b. Kinilala ang Asya sa larangan ng palakasan bilang isang
powerhouse.

Itinuring na balakid ng ibang mga bansa ang tagumpay na tinamo ng

mga Asyano sa kanilang sariling hangarin.

c. Maraming atletang Asyano ang hinangad ng ibang mga bansa na

makuha nila.
15. Maraming pagbabago ang dulot ng kolonyalismo at imperyalismong
Kanluranin sa Asya. Isa dito ay ang pagbabago sa kultura na naging
dahilan sa kawalan ng tunay na pagkakaisa ng mga mamamayang
Asyano sa kani-kanilang bansa. Makikita na may kaugnayan sa mga
hamon na nararanasan ng mga Asyano sa kasalukuyan. Ano ang

353
 nararapat na gawin upang maging bahagi sa paglutas ng nabanggit na
suliranin?

a. Sisihin ang mga Kanluraning bansa na nanakop sa mga bansang

Asyano
b. Tanggihan ang mga turista na mula sa mga bansa na nanakop noon
sa Asya
c. Magsumikap sa pag-aaral upang hindi maging pabigat sa lipunan
d. Tanggapin ang mga pagbabagong naganap at gamitin para
mapaunlad ang bansa

16. Nabuo ang nasyonalismo sa Asya bilang reaksiyon ng mga Asyano sa

kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin. May mga gumamit ng
civil disobedience, rebolusyon, pagyakap sa ideolohiya, pagtanggap sa
mga pagbabagong dala ng mga dayuhan at pagtatag ng mga
makabayang samahan upang ipakita ang damdaming nasyonalismo.
Bilang mag-aaral paano mo maipakikita ang pagmamahal sa bayan sa
kasalukuyang panahon?

a. Maging mabuting mag-aaral at makilahok sa mga gawaing

pangkomunidad
b. Makiisa sa mga samahan na nagsusulong ng pangangalaga sa
kalikasan
c. Mag-aral ng mabuti upang hindi maging pabigat sa lipunang
kinabibilangan
d. Magtayo ng samahan upang pagbayarin ang mga Kanluranin sa
kanilang kasalanan

17. Mahigpit na pinagtatalunan ng bansang China at Pilipinas ang mga

isla ng Spratly na tinatawag din ng mga Pilipino na Kalayaan Islands.
Noong panahon ng kolonyalismo at imperyalismo, ang mga teritoryo
ng mga bansang Asyano ay sinakop ng mga Kanluranin, ano ang
nararapat gawin upang maiwasan na mauwi sa pananakop ng China
ang sigalot sa Spratly Islands?

a. Idulog ang usapin sa pandaigdigang husgado upang maresolba ng

mapayapa ang nabanggit na krisis
b. Palakasin ang puwersang pandigma ng Pilipinas upang maging handa
sa posibleng digmaan
c. Humingi ng tulong sa mga malalakas na bansa upang matapatan ang
malakas na puwersa ng China

d. Makipagkasundo sa pinuno ng pamahalaang Tsino upang paghatian

ang mga isla sa Spratly

354
 18. Kung ikaw ay isa sa mga namumuno sa ating bansa at papasok ka sa
mga kasunduan ano ang dapat na isasaisip sa pagsusulong nito?
a. Isusulong ang interes ng ating bansa at babantayan ang ating
karapatan
b. Isusulong ang malayang kalakalan upang umunlad ang ating
ekonomiya
c. Bibigyang pabor ang interes ng ibang bansa upang mapanatili ang
kapayapaan
d. Isusulong ang pag-unlad ng ating bansa kahit maapektuhan ang ating
kapaligiran

19. Ang mga demonstrasyon na naganap sa EDSA sa Pilipinas noong

1986 at Tiananmen sa China noong 1989 ay parehong nauwi sa isang
rebolusyon. Paano nagkakatulad ang dalawang magkahiwalay na
pangyayari sa kasaysayan?

http://www.theepochtimes.com/n2/images/storie/ http://2.bp.blogspot.com/-
Iep97hIN73Y/T0WMsEhWT5I large/2010/06/03/tiananmen+square+massacre.jpg
AAAAAAAAAY0/f1SgmJeLZIo/s1600/edsa+uprising+/ 2.jpg
Commented [SI2]: Pls confirm copyright of this picture
Or let ebok draw these. thanks

http://i.telegraph.co.uk/multimedia/archive/ http://news.asiaone.com/A1MEDIA/news/
01416/tiananmen_square8_1416033i.jpg 02Feb12/images/20120225.104422_edsa.jpg
a. May kakayanan ang pamahalaang tumanggi sa hangarin ng
mamamayan nito.

355
 b. May kakayanan ang mamamayan na maipahatid sa pamahalaan
ang kanilang naisin.
c. Maaaring magtagumpay ang isang mapayapang pamamaraan
kung magkakaisa.
d. Maaaring tularan ng isang bansa ang karanasan ng ibang bansa na
may parehong resulta
20. Ang mga OFW ay itinuturing na pangunahing dahilan ng unti-unting
pagbangon ng ekonomiya ng Pilipinas. Kamakailan lang ay patuloy
ang pagbalik sa bansa ng mga OFW bunsod ng mga di magandang
karanasan na kanilang tinamo tulad ng pang-aabuso, pagmamaltrato
at iba pa. Kung ikaw ang Sec. of DFA ano ang iyong imumungkahing
mabisang gawin ng pamahalaan ukol dito?

a. Himukinangmga OFW nabumaliksamgabansangpinagtatrabahuhan

b. Wakasan ngPilipinas ang ugnayan sa mga nasabing bansa.
c. Himukinangmgakaratigbansanamagpairalng ‘economic embargo’.
d. Maglunsadngmgaprogramangpangkabuhayanparasamganagbalikna
OFW

ARALIN BLG. 1: KOLONYALISMO AT IMPERYALISMO SA

SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

ALAMIN
Handa ka na ba? Ngayon ay simulan mong alamin ang mga
dahilan at pamamaraan na ginamit ng mga Kanluranin sa
pananakop ng mga lupain sa pamamagitan ng isang paglalakbay.

Gawain 1. Hanapin Mo Ako, Kung Kaya Mo!

Basahin ang kuwento ng isang turista na nagtungo sa Pilipinas.
Tukuyin ang mga lugar na kaniyang pinuntahan gamit ang sumusunod na
mapa

356
357
 Nagtungo ako sa Pilipinas upang bisitahin ang iba’t ibang lugar at
lansangan dito. Una kong pinuntahan ang daan na makikita sa silangan
ng Athletic Bowl at sa kanluran ng Session Road. Malapit ito sa Governor
Pack Road. Ito ay ang (1)____________________. Pagkatapos nito ay
nagtungo ako sa Maynila upang magpunta sa isang ospital. Napansin ko
ang isang daan na ipinangalan sa isang bansa sa Europa. Makikita ang
daan na ito sa kanluran ng ospital na aking pinuntahan. Nasa hilagang
bahagi nito ang isang sikat na fastfood chain. Ang pangalan ng daan na
ito ay (2)____________________. Mula sa ospital ay nagtungo ako sa
isang pharmacy upang bumili ng gamot. Dumaan ako sa isang mahabang
lansangan na makikita sa hilaga ng EDSA. Ito ay ang (3)
______________________. Ayon sa aking mga kaibigan ay masarap ang
mga prutas dito sa Pilipinas kaya’t nagtungo ako sa Marfori Fruit Market.
Upang makarating dito, dumaan ako sa (4) __________________ na
makikita sa silangan ng Marfori Fruit Market at Timog ng A. Pichon St.
Upang makapaglibang naman ay naglaro ako ng basketball sa Bacag
Basketball Court na kalapit naman ng Bacag Elementary School. Makikita
sa pagitan ng dalawang nabanggit na lugar ang (5)
_________________________. Huli kong pinuntahan ang ferry station sa
Maynila upang makita angPamprosesong
kasalukuyangTanong:
kalagayan ng Ilog Pasig. Ang
1. Ano ano ang pangalan
nasabing ferry station ay bumabagtas mula sang Pasig
mga daan at lugar nasa
hanggang
Mga Sagot:
(6)_____________. Makikita pinuntahan ng turista?
ito sa Hilaga ng Quezon Boulevard at Timog
1. Silangang bahagi ng McArthur Monument.
2. 2. Sila ba ay mga Pilipino o banyaga? Patunayan.
3.
4. 3. Ano ang ginawa ng mga nabanggit na dayuhan
5. nang sila ay nagpunta sa Pilipinas? Ipaliwanag.
6.

Gawain 2. Mapa-nakop
Tinalakay sa Aralin 1 at 2 ng Modyul 3 ang pananakop ng mga
Kanluranin sa Timog at Kanlurang Asya. Sa nakarang gawain, nabatid mo na
ang Pilipinas ay isa rin sa nasakop na bansa. Bukod sa Pilipinas, ano pa
kaya ang ibang bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na nasakop ng
mga Kanluranin?

Panuto: Makikita sa unang mapa ang mga bansa sa Timog at Kanlurang

Asya na nasakop ng mga Kanluranin. Gamit ang pangalawang mapa,
tukuyin mo ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na nasakop
ng mga Kanluranin sa pamamagitan ng paglalagay ng mga flaglets sa mga
nasakop na bansa.

358
Mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya na nasakop ng mga Kanluranin

Portugal France England

359
 Mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya na nasakop ng mga Kanluranin.

England USA Spain Netherlands France Portugal

Pamprosesong Tanong
Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Ano-ano ang bansang Asyano na nasakop ng mga Kanluranin?

2. Bakit sinakop ng mga Kanluranin ang karamihan ng mga bansa sa Asya?
3. Paano nakaapekto sa pamumuhay ng mga Asyano ang pananakop ng
mga Kanluranin?

Gawain 3. Hagdan ng Aking Pag-unlad

Sigurado akong pagkatapos mong matukoy ang mananakop at nasakop

na bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya ay nais mo namang malaman
ang mga dahilan kung bakit ito naganap. Bago natin ipagpatuloy ang pagsusuri
sa mga dahilan na ito ay sagutan mo muna ang chart na “Hagdan ng Aking
Pag-unlad”.

Panuto: Sagutan ang hanay na Ang aking Alam at Nais malaman.

Samanatala, masasagutan mo lamang ang iba pang bahagi ng chart
pagkatapos ng modyul na ito.
Paano nabago
ang pamumuhay
ng mga
MGA NATUTUHAN mamamayan sa
________________ Silangan at
________________ Timog Silangang
Asya noong
________________
panahon ng
360
NAIS MALAMAN ________________ Kolonyalismo at
________________ ________________ Imperyalismo?
 ANG AKING
ALAM
_____________
_____________
_____________
_____________
_____________
_____________
_____________
_____________
_____________
BINABATI KITA!
_____________
Sa puntong ito ay nagtatapos na ang bahagi ng Alamin
_____________
_______
Pagkatapos masuri ang iyong mga kaalaman tungkol sa
Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang
Asya ay tiyak kong nais mong malaman ang sagot sa iyong mga
tanong na isinulat mo sa chart na iyong sinagutan. Masasagot
ito sa susunod na bahagi ng modyul . Sa iyong pagtupad sa iba’t
ibang gawain, suriin kung tumutugma ba ang iyong mga dating
alam sa mga bagong kaaalaman na iyong matutuhsan sa modyul
na ito.

PAUNLARIN

Sa bahaging ito ay inaasahan na matutuhan mo ang

mga dahilan, pamamaraan at epekto ng pananakop ng
Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang
Asya. Maaari mong balikan ang mga sagot sa unang kolum
ng chart na iyong sinagutan sa Gawain 3 upang malaman
kung tama ito. Samantala matutuhan mo sa bahagi na ito ang
sagot sa mga tanong na iyong isinulat sa ikalawang kolum ng
chart.
Gawain 4. Balikan Natin

Batay sa tinalakay sa Aralin 1 ng Modyul 3, bumuo ng timeline tungkol sa

mga pangyayaring nagbigay daan sa Imperyalismong Kanluranin sa Asya.

361
 Mga pangyayari na nagbigay daan sa pagtatatag
ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya

Ilahad sa klase ang nilalaman ng timeline. Sagutin ang

sumusunod na tanong.

Pamprosesong Tanong:

1. Kung ang mga pangyayari sa iyong nabuong timeline ay hindi

naganap. Ano ang mga posibleng mangyayari sa Silangan at
Timog Silangang Asya?
2. Dahil sa kaganapang ito, ano ang kinahinatnan ng Asya?

Sa nakaraang gawain, nabatid mo ang mga pangyayaring

nagbigay-daan sa Imperyalismong Kanluranin sa Asya. Sa kasalukuyan,
maraming dokumento ang naglalahad ng paghihirap na dinanas ng mga
katutubong Asyano sa kamay ng mga mananakop na Kanluranin. Ngunit,
Saano
iy nga ba ang dahilan ng mga Kanluranin kung bakit sila nanakop ng
mga lupain? Bakit kaya para sa kanila ay tama ang kanilang ginawa, na
ito ay isang misyon? Basahin at unawin mo ang sumusunod na
sanggunian.

Gawain 5. Pagsusuri
Suriin ang mga dokumento na nagbibigay-katuwiran sa Kolonyalismo
at Imperyalismo ng mga Kanluranin sa Asya.

362
 5.1 Ipinapakita sa larawan ang isang patalastas (advertisement) ng Pear’s
soap. Suriin ang nilalaman nito. Sagutin ang mga pamprosesong tanong.

Primaryang Sanggunian Blg. 1. Advertisement ng

sabon na Per’s Soap.

The first step towards

lightening The White Man’s
Burden is through teaching
the virtues of cleanliness.
Pears’ Soap is a potent
factor in brightening the dark
corners of the earth as
civilization advances, while
amongst the cultured of all
nations it holds the highest
place
– it is the ideal toilet soap

Pear’s soap.
http://academic.reed.edu/humanities/110tech/rom
anafrica2/pears'soap.jpg.
Retrieved on December 7, 2012.

Ang tula na The White Man’s Burden ay isinulat ni Rudyard

Kipling noong 1899. Sa tula na ito ay biniyang-katuwiran ni Kipling ang
ginawang pananakop ng mga Kanluranin. Basahin at unawain ang
nilalaman ng tula.

Pamprosesong Tanong:

1. Tungkol saan ang patalastas (advertisement)?

2. Anong bahagi ang nagbibigay-katuwiran sa pananakop ng mga Kanluranin
sa Asya? Ipaliwanag ang iyong sagot.
3. Sang-ayon ka ba sa mensahe ng patalastas? Bakit?

5. 2 Makibahagi sa iyong pangkat. Punan ng tamang sagot ang chart. Iulat

ang sagot sa klase.
THE WHITE MAN’S BURDEN
Take up the White Man's burden-- ni Rudyard Kipling
Send forth the best ye breed--
Go bind your sons to exile
To serve your captives' need;
To wait in heavy harness, 363
On fluttered folk and wild--
Your new-caught, sullen peoples,
 Take up the White Man's burden--
And reap his old reward:
The blame of those ye better,
The hate of those ye guard--
The cry of hosts ye humour
(Ah, slowly!) toward the light:--
"Why brought he us from bondage,
Our loved Egyptian night?"

Take up the White Man's burden--

Ye dare not stoop to less--
Nor call too loud on Freedom
To cloke your weariness;
By all ye cry or whisper,
By all ye leave or do,
The silent, sullen peoples
Shall weigh your gods and you.

Take up the White Man's burden--

Have done with childish days--
The lightly proferred laurel,
The easy, ungrudged praise.
Comes now, to search your manhood
Through all the thankless years
Cold, edged with dear-bought wisdom,
The judgment of your peers!

White Man’s Burden. Rudyard Kipling, 1899.

http://www.fordham.edu/halsall/mod/kipling.asp
(Retrieved on November 20, 2012).

Pangkat 1
Take up the White Man's
burden— Pangkat 2
Send forth the best ye breed—
Go bind your sons to exile.”
To serve your captive’s need; Your new-caught, sullen peoples,
Half-devil and half-child

Pangkat 3
Take up the White Man’s burden-
And reap his old reward
The blame of those ye better
The hate of those ye guard
The cry of hosts ye humour

364
Gamitin ang chart sa pagsusuri sa mga bahagi ng tula na itinakd sa inyong
pangkat.

Tanong

Sino ang tinutukoy?

Ipaliwanag
(Mananakop o Sinakop)

Ipaliwanag ang ibig

ipahiwatig ng bahagi ng tula.

Sang-ayon ka ba sa
nilalaman/mensahe ng
bahagi tula na itinakda sa
inyong pangkat? Bakit?

Gawain 6. Kung ikaw ay isang mananakop

Sagutin ang mga tanong batay sa mga primaryang sanggunian na
iyong sinuri at sa mga nakaraang aralin na inyong tinalakay

Ano ang inisip

na dahilan sa
ginawang
pananakop?
Ano-ano ang
kagamitan at
kakayahan
na mayroon
ang mga
Kanluranin
Ano ang na
naramdam nakatulong
an kapag sa
nakasakop paglalayag
ng lupain? at
pananakop
ng lupain
365
Pagbubuod

Nagtagumpay ang mga Kanluranin na makapaglayag sa ibang

lupain dahil mayroon silang angkop na kagamitan tulad ng
________________________________.

Ayon sa mga Kanluranin, tungkulin nila na tulungan ang

sangkatauhan lalo na ang mga bansa sa Africa at Asya dahil
naniniwala sila na
_______________________________________________________
____________.

Pamprosesong Tanong:

1. Sang-ayon ka ba sa dahilan ng mga Kanluranin sa pananakop ng

mga lupain? Bakit?

366
 Sa Gawain 5 at 6 ay natutuhan mo ang mga dahilan ng mga
Kanluranin kung bakit sila nanakop ng mga lupain. Maaaring hindi ka
sang-ayon sa mga ito, o kaya naman ay naisip mo na kung ikaw ang nasa
kanilang sitwasyon ay maaaring nanakop ka rin ng lupain. Mahalaga na
malaman mo ang panig ng mga Kanluranin hindi upang sila ay kampihan
o tularan, kung hindi upang mas mapalawak pa ang iyong pananaw sa
pagsusuri ng mga pangyayari na may kaugnayan sa Una at Ikalawang
Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Silangan at Timog Silangang
Asya.
Sa susunod na bahagi ng modyul na ito ay mababasa mo ang mga
karanasan ng mga Asyano na napasailalim sa mga patakaran ng mga
mananakop na Kanluranin. Sa pagkakataong ito ay iyo namang
mababatid ang panig ng mga nakaranas ng paghihirap, kalupitan at
karahasan sa kamay ng mga mananakop na Kanluranin.
Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asy

Mga lupain at bansa sa Silangan at Timog Silangan Asya na sinakop ng

mga Kanluranin noong Unang Yugto ng Imperyalismo (ika-16 at ika-17
siglo).

Upang maisakatuparan ang kanilang mga layunin,

nagtayo ng kolonya ang mga Kanluranin sa Asya. Nagkaniya-
kaniya ang mga Kanluranin sa pagsakop sa mga bansang
Asyano. Ang rehiyon ng Silangan at Timog Silangang Asya ay
mga rehiyon na lubusang naapektuhan ng pananakop.
Kadalasan, isang bansang Kanluranin ang nakakasakop sa
isang bansang Asyano, subalit may mga pagkakataon din na
dalawa o higit pang bansa ang nakakasakop dito. Iba-iba ang
pananaw ng mga Kanluranin sa pananakop ng lupain. Habang
ang iba ay sinakop ang buong bansa, ang iba naman ay sinakop
lamang ang mga piling bahagi nito.
Makikita sa mapa, ang mga lupain at bansa sa Asya na
sinakop ng mga Kanluranin. Suriin ang mga dahilan kung bakit
ito sinakop.

367
Gawain 7. Map Analysis – Unang Yugto
Batay sa mapa na iyong sinuri, punan ng tamang sagot ang chart.
Iulat ang sagot sa klase.

Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya

TANONG
Ano-ano ang mga
bansang nanakop sa
Silangang at Timog
Silangang Asya noong
Unang Yugto ng
Imperyalismong
Kanluranin?
Kailang ito naganap?

Batay sa mapa, ano ang

kapakinabangan na
makukuha ng mga
mananakop sa mga
nasakop na lupain?

Natukoy mo sa nakaraang gawain ang mga lupain na sinakop ng

mga Kanluranin noong Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin.
Nagbigay rin ito sa iyo ng paunang kaalaman sa mga dahilan ng
kung bakit ito sinakop ng mga Kanluranin. Upang mas mapalawak
pa ang iyong kaalaman at pag-unawa tungkol sa mga dahilan at iba’t
ibang paraan ng pananakop ng mga Kanluranin sa Silangan at
Timog Silangang Asya, basahin at unawain mo ang sumusunod na
teksto.

368
 Unang Yugto ng Kolonyalismo at Imperyalismo sa Asya (ika-
16 at ika-17 siglo)
Natutuhan mo sa nakaraang Aralin 1, Modyul 3 ang mga pangyayaring
nagbigay-daan sa Unang Yugo ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya.
Natukoy mo rin ang mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya na sinakop ng
mga Kanluranin at kung bakit ito sinakop.
Sa modyul na ito ay malalaman mo ang mga
Batay sa nakaraang aralin! kolonya na itinatag ng mga Kanluranin sa
Mga pangyayaring nagbigay-daan Silangan at Timog Silangang Asya.
sa Unang Yugto ng
Imperyalismong Kanluranin sa
Asya Silangang Asya
Sa loob ng mahabang panahon ay
mayroon nang ugnayan ang Silangang Asya sa
mga bansang Kanluranin dahil sa mga
sinaunang rutang pangkalakalan. Bunga
nito,nabatid ng mga Kanluranin ang karangyaan
M P P P ng mga bansa sa Silangang Asya. Bagamat
e a a a K maraming naghangad na ito ay masakop, hindi
g g gaanong naapektuhan ang Silangang Asya ng
r g l r
k h b Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin
a
a
u
a a l s dahil na rin sa matatag na pamahalaan ng mga
h a b bansa dito.
n k a a
t a Isa ang bansang Portugal sa mga
b g d
i n a Kanluraning bansa na naghangad na
a y
o a
l magkaroon ng kolonya sa Silangang Asya
p partikular sa China. Nakuha ng Portugal ang
i ni s
s a mga daungan ng Macao sa China at Formosa
n M
m g
(Taiwan). Hindi nagtagal ay nilisan din ng
a
o r P Portugal ang mga nabanggit na himpilan.
B c a Sa Ikalawang Yugto ng Imperyalismong
a o g Kanluranin, maraming bansa ang nag-unahan
g l na masakop ang bansang China.
P
o o
a
n l l
Timog Silangang Asya
g a
y
Kung ang Silangang Asya ay hindi
R gaanong naapektuhan, iba naman ang naging
u
kapalaran ng mga bansa sa Timog Silangang
Asya noong Unang Yugto ng Imperyalismong
Kanluranin. Karamihan ng mga daungan sa

369
sa rehiyong ito ay napasakamay ng mga Kanluranin. Ang mataas na paghahangad
na makontrol ang kalakalan ng mga pampalasa at pagkuha ng ginto ang siyang
nagtulak sa kanila na sakupin ang Timog- Silangang Asya . Nauna ang mga
bansang Portugal at Spain sa pananakop ng mga lupain. Nang lumaya ang
Netherlands mula sa pananakop ng Spain, nagtayo rin ito ng mga kolonya sa
Timog Silangang Asya. Hindi nagtagal ay sumunod din ang mga bansa ng England
at France.
Ang sumusunod ay bansa sa Timog Silangang Asya na sinakop noong
Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin

370
371
Gabay na tanong:
1. Ano ang pangunahing dahilan ng mga Español sa pagsakop sa Pilipinas?
2. Paano sinakop ng mga Español ang Pilipinas? Ipaliwanag ang pamamaraang ginamit.

Ang sumusunod ay patakaran na ipinatupad ng mga Español upang

372
373
Gabay na tanong
1. Ano ang pangunahing dahilan ng pagsakop ng Netherlands sa ilang bahagi ng
Indonesia?
2. Paano sinakop ng mga Dutch ang mga sentro ng kalakalan sa Indonesia?
Ipaliwanag ang pamamaraang ginamit.
374
 . Hindi tulad ng mga Español, sinakop lamang ng mga Dutch
ang mga sentro ng kalakalan ng mga Indones noong 1511. Ito ang
naging pangunahing patakaran ng mga Dutch sa pamumuno ng
Dutch East India Copany sa pananakop dahil mas malaki ang
kanilang kikitain at naiiwasan pa nila ang pakikidigma sa mga
katutubong pinuno. Subalit, kung kinakailangan, gumagamit din sila
ng puwersa o dahas upang masakop ang isang lupain. Bunga nito,
pangunahing naapektuhan ang kabuhayan ng mga katutubong
Indones. Lumiit ang kanilang kita at marami ang naghirap dahil hindi
na sila ang direktang nakikipagkalakalan sa mga dayuhan. Sa
kabila ng pagkontrol sa kabuhayan, hindi naman lubusang
naimpluwensiyahan ng mga Dutch ang kultura ng mga Indones.

Paano
nagkakaiba ang
patakaran sa
pananakop ng
Paano mga Dutch at
nagkakaiba ang mga Español?
patakaran sa
pananakop ng
mga Dutch at
mga Español?

Tulad ng Pilipinas, maraming bansa rin ang sumakop sa

Malaysia. Ito ay ang Portugal, Netherlands at England. Pangunahing
layunin din ng mga nanakop na bansa ang pagkontrol sa mga sentro ng
kalakalan. Bukod sa kalakalan, sinubukan din ng mga Portuges na
palaganapin ang Kristiyanismo sa mga daungan na kanilang nasakop
subalit hindi sila nagtagumpay dahil sa malakas na impluwensiya ng
Islam sa rehiyon. Samantala, hindi gaanong naimpluwensiyahan ng
mga bansang Netherlands at England ang kultura ng Malaysia.
Maraming katutubo ang naghirap dahil sa pagkontrol ng mga nabanggit
na bansa sa mga sentro ng kalakalan sa Malaysia.

375
376
 Gabay na tanong:
1. Ano ang pangunahing dahilan ng pagsakop ng mga Kanluranin sa ilang
bahagi ng Malaysia?
2. Paano sinakop ng mga Kanluranin ang mga sentro ng kalakalan sa
Malaysia? Ipaliwanag ang pamamaraang ginamit.

Gawain 8. Paghahambing – Unang Yugtto

Suriin ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga karanasan ng mga
bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na sinakop ng mga Kanluranin.
Punan ng tamang sagot ang chart. Iulat ang sagot sa klas

Nasakop Kanluraning Dahilan ng Paraan ng Patakarang

na Bansa Bansa na Pananakop Pananakop Ipinatupad Epekto
Nakasakop
China
Pilipinas
Indonesia
Malaysia

Pamprosesong Tanong:

1. Ano-ano ang Kanluraning bansa na sumakop sa mga lupain sa Silangan

at Timog Silangang Asya?
2. Bakit nanakop ang mga Kanluranin ng mga lupain sa Silangan at Timog
Silangang Asya?
3. Magkakatulad ba ang pamamaraang ginamit ng mga Kanluranin sa
pananakop? Bakit?
4. Ano ang naging reaksiyon ng mga Asyano sa pananakop ng mga
Kanluranin?
5. Ano ang naging epkto ng mga patakaran na ipinatupad ng mga
Kanluranin sa pamumuhay ng mga Asyano?

377
 Hindi nagtapos ang pananakop ng mga Kanluranin sa Asya noong ika-
17 siglo. Sa pagpasok ng ika-18 siglo, mayroon pang ibang bansang
Kanluranin tulad ng United States na nagsimula na ring manakop ng mga
lupain sa Asya. Ang mga pagbabago sa ekonomiya, teknolohiya at industriya
sa Europe at United States ay ilan lamang sa mga dahilan sa pagpapatuloy ng
Impeyalismong Kanluranin sa Asya noong ika-18 hanggang ika-19 na siglo.
Suriin mo ang kasunod na mapa na nagpapakita ng mga nasakop na bansa
sa Silangan at Timog Silangang Asya sa panahong ito.

378
379
Gawain 9. Map Analysis – Unang Yugto
Batay sa mapa na iyong sinuri, punan ng sagot ang chart.
Paghambingin ang iyong mga sagot sa Gawain Bilang 7. Iulat ang sagot sa
klase.

Ikalawang Yugto ng Imperyalismo sa Asya

Unang Yugto ng TANONG Ikalawang Yugto ng

Imperyalismo Imperyalismo
Ano-ano ang bansang
nanakop ng mga lupain sa
Silangan at Timog
Silangang Asya ?
Kailan ito naganap?

Batay sa mapa, ano ang

kapakinabangan na
makukuha ng mga
mananakop sa mga
nasakop na lupain?

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang mga bansang Kanluranin na
nahinto -
nagpatuloy -
nagsimulang –
manakop ng mga lupain sa Silangan at Timog Silangang Asya noong
Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin?

2. Ano ang magkaibang katangian ng Una at Ikalawang Yugto ng

Imperyalismong Kanluranin?

Nabatid mo mula sa mapa na iyong sinuri ang mga lupain at

bansa na sinakop ng mga Kanluranin sa Ikalawang Yugto ng
Imperyalismong Kanluranin. Upang mas mapalawak pa ang iyong
kaalaman at pag-unawa kung bakit nagpatuloy ang pananakop ng mga
Kanluranin sa Silangan at Timog Silangang Asya, basahin at unawain
mo ang sumusunod na teksto.

380
 Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya (ika-18 at ika-
19 na siglo
Maraming bansang Kanluranin ang nagpatuloy na naghangad na
makasakop ng lupain sa Asya. Lalo pang umigting ang paghahangad na ito
ng mga Kanluranin dahil sa mga pagbabagong naganap sa kontinente ng
Europe at Amerika.

Bakit nga ba nagpatuloy

ang imperyalismong Kanluranin
sa Asya? Ano-ano ang lupain na
nasakop sa pagkakataong ito at
bakit sila sinakop? Paano
nanakop ang mga Kanluranin?
Sa bahaging ito ng modyul
ay mauunawaan mo ang mga
sagot sa mga nabanggit na
katanungan.

Silangang Asya

China
Sa loob ng mahabang
panahon ay ipinatupad ng China
ang paghihiwalay ng kaniyang
bansa mula sa daigdig
(isolationism) dahil sa mataas na
pagtingin niya sa kaniyang
kultura at naniniwala siya na
makasisira ito kung
maiimpluwensiyahan ng mga
dayuhan. Bagamat
pinahihintulutan ang mga
Kanluranin, pinapayagan lamang
sila sa daungan ng Guanghzou at
dapat na isagawa ng mga
dayuhang mangangalakal ang
ritwal na kowtow bilang
paggalang sa emperador ng
China. Bunga ng isolation,
umunlad at napatatag ng China
ang kaniyang ekonomiya, kultura
at politika. Nagawa ng China na
makatayo sa sariling paa. Sa
panahong ito, ang mga 381
Kanluranin (Euroepans) ang
siyang umaasa sa
pakikipagkalakalan sa China.
Ang karangyaan ng China ay
hangad ng mga Kanluranin na maangkin ang yaman ng China ang
pangunahing dahilan ng imperyalismo sa bansa.

Matagal nang hinahangad ng mga Kanluranin na masakop ang China.

Nagsimula ang pananakop ng mga Kanluranin sa China dahil sa tinutulan ng
Emperador na ipasok sa bansa ang opyo na produkto ng bansang England. Ang
opyo ay isang halamang gamot na kapag inabuso ay nagdudulot ng masamang
epekto sa kalusugan. Dahil din sa opyo, nabaligtad ang sitwasyon ng mga British
at mga Tsino. Ito ay dahil mas marami na ngayon ang produktong inaangkat ng
mga Tsino mula sa mga British kaysa inaangkat ng mga British mula sa China.
Sinamantala ito ng England, at kahit ipinagbabawal, patuloy pa rin na nagpasok
ng opyo ang mga British sa mga daungan ng China. Ito ang naging dahilan ng
mga Digmaang Opyo na naganap sa pagitan ng China at England.

382
Ang Sphere of Influence sa China
Isa sa epekto ng pagkatalo ng China sa mga Digmaang Opyo ay ang
unti-unting paghina ng katatagan ng pamahalaan nito. Sinamantala ito ng mga
Kanluranin at tuluyang sinakop ang bansa. Subalit, hindi katulad ng ibang
bansa sa Asya, hindi sinakop ng mga Kanluranin ang buong China. Upang
maiwasan ang digmaan sa pagitan ng mga Kanluranin, hinati nila ang China
sa mga spheres of influence noong 1900s. Ito ay tumutukoy sa mga rehiyon
sa China kung saan nangingibabaw ang karapatan ng Kanluraning bansa na
kontrolin ang ekonomiya at pamumuhay ng mga tao dito. Binigyan din ng
karapatan ang mga Kanluraning bansa na magpatayo ng iba’t ibang
imprastraktura gaya ng kalsada, tren at mga gusali upang paunlarin ang
kanilang sphere of influence. Ipinatupad din sa mga lugar na ito ang
karapatang extraterritoriality.

Spheres of Influence
sa China

England – Hongkong
Yang Tze
valley

Weihaiwei
France – Zhanjiang

Kwangchow
Germany –
Kwantung
Qingdao
Yunnan
Portugal – Macao
Larawan at mapa na nagpapakita ng Sphere of Influence sa China
Russia - Manchuria

Ano ang
Isa pang dayuhang bansa ang nagkaroon ng sphere pinakamasa
of influence sa China. Ito ang bansang Japan. Nakuha ng ng epekto ng
pagkatalo ng
bansang Japan ang karapatan sa mga isla ng Formosa, mga China
Pescadores at Liadong Peninsula sa pagkatalo ng China sa sa mga
digmaang Sino-Japanese noong 1894. Nakapaloob ang Digmaang
Opyo?
pagbibigay ng China ng mga nabanggit na lugar sa Japan sa Bakit?
Kasunduang Shimonoseki.

383
 Bakit ipinilit ng Ang Open Door Policy
United States
na maipatupad
sa China ang Ang paghahati-hati ng China sa spheres of influence ay nagdulot
Open Door
Policy?
ng pangamba sa bansang United States dahil sa posibilidad na
isara ang China sa pakikipagkalakalan sa ibang bansa na
walang sphere of influence dito. Kapag naganap ito, mapuputol ang ugnayang
pangkalakalan ng United States sa China. Dahil dito, iminungkahi ni John Hay,
Secretary of State ng United States na ipatupad ang Open Door Policy kung
saan ay magiging bukas ang China sa pakikipagkalakalan sa ibang bansa na
walang sphere of influence rito. Nakapaloob sa mungkahi ni John Hay ang
sumusunod:
1. pagrespeto sa karapatan at kapangyarihan sa pakikipagkalakalan
sa mga lugar na sakop ng sphere of influence ng mga Kanluranin;
2. pagbibigay ng karapatan sa China na mangolekta ng buwis sa mga
produktong inaangkat mula sa bansa; at
3. paggalang sa mga itinakdang halaga ng buwis ng mga Kanluraning
bansa sa paggamit ng mga kalsada, tren at daungan sa kani-kanilang
spheres of influence.

Dahil sa mga patakarang sphere of influence at open door, napanatili ng

China ang kaniyang kalayaan, subalit nanatiling kontrol ng mga mananakop
ang kaniyang ekonomiya. Nawala sa kamay ng mga Tsino ang kapangyarihan
na magtakda ng kanilang mga patakaran para sa mga dayuhan. Gayundin,
gumuho ang dating matatag na pamamahala ng mga emperador dahil sa
panghihimasok ng mga dayuhang dinastiya. Higit sa lahat, pumasok sa China
ang iba’t ibang impluwensiya ng mga Kanluranin na nakapekto sa kanilang
iniingatan at ipinagmamalaking kultura.

Japan
Napaunlad ng Japan ang kaniyang ekonomiya, napatingkad ang
kaniyang kultura at pagpapahalaga at napatatag ang kaniyang pamamahala
dahil sa pagsasara ng kaniyang mga daungan mula sa dayuhan. Bagamat
may ugnayan sa mga bansang Netherlands, China at Korea, hindi nito
pinahihintulutan na makapasok sa bansa ang mga dayuhan.
Sa pagdating ng mga Kanluranin sa Asya, isa ang bansang Japan sa
mga ninais nilang masakop. Nagpadala ng kanilang mga kinatawan ang
bansang England, France, Russia at United States subalit lahat sila ay
tinanggihan ng Japan.

384
 Paano nagkakatulad ang China at
3, ipinadala ni PangulongJapan sa pakikitungo
Milliard Filmore ngsa mga
United
dayuhan?
ore Matthew Perry upang hilingin sa emperador ng
ang kaniyang mga daungan para sa mga barko ng
Kailangan ng mga barko ng United States na
agatang Pasipiko nang mapagdadaungan upang
karagdagang pagkain, tubig at panggatong. Hindi
nilang reserba o kaya ay mahirap na dalhin pa nila
a kanilang paglalakbay. Sa pagpunta ni Perry sa
g mga Hapones ang naglalakihang barko ng United
ng kanyon. Bagamat hindi tahasang sinabi, ang
rry ay isang babala na kung hindi bubuksan ng mga
ang daungan, hindi magdadalawang isip ang United
ang kanilang puwersa. Upang maiwasan ang
ang malakas na bansa, tinanggap ng Japan ang
bisa ng Kasunduang Kanagawa noong 1854. Sa
ng ito ay binuksan ang mga daungan ng Hakodate
a mga barko ng United States. Pinahintulutan din
aniyang embahada ang United States sa Japan.
as ng Japan, nakapasok na din sa kanilang bansa
nin tulad ng England, France, Germany, Russia at

mga Hapones sa kinahinatnan ng kanilang bansa.

ng Shogunato ng Tokugawa ang kapangyarihan.
ng bagong tatag na pamahalaan sa pamumuno ni
hito na nagsimulang manungkulan sa edad na 15.
mumuno ay tinawag niyang Meiji era – ang ibig
ened rule. Napagtanto ni Emperador Mutsuhito na
raan sa pakikitungo sa mga Kanluranin ay ang
dernisasyon. Ang makabagong mga kagamitan,
aan ng pamumuhay na natutunan ng mga Hapones
han ay nakatulong upang siya ay umunlad sa kabila
ng mga Kanluranin sa kaniyang bansa.

385
Timog Silangang Asya
Nagpatuloy ang paghahangad ng mga Kanluranin sa mga pamapalasa
ng mga bansa sa Timog Silangang Asya. Ang pagbabagong dulot ng
industriyalisasyon ay lalo pang nagpataas sa pagnanais ng mga Kanluranin na
mapanatili ang kanilang imperyo. Ginamit ng mga Kanluranin ang mga likas
na yaman na makukuha sa mga bansa rito upang makagawa ng mas
maraming produkto. Higit sa lahat, ang kanilang mga sobrang produkto ay
dinala nila sa mga pamilihan ng mga bansa sa Timog Silangang Asya.
Naisakatuparan nila ang lahat ng mga ito dahil sakop nila ang karamihan ng
mga bansa sa rehiyon.
May mga bansang nasakop noong Unang Yugto ng Imperyalismong
Kanluranin ang patuloy na napasailalim sa kapangyarihan ng mga dayuhan.
Samantala, ang mga dating malaya ay sinakop o kaya ay kinontrol ng mga
Kanluranin ang kabuhayan.
Perlas ng Silangan
Pilipinas
Sa loob ng mahigit tatlong daang taon
ay napasailalim ng mga Español ang Pilipinas.
Nagtangka ang mga Pilipino na makamit ang Ganito inilarawan ni
Jose Rizal ang
kalayaan sa kamay ng mga mananakop Pilipinas dahil sa
subalit sila ay nabigo. Sa pagpasok ng ika-19 ganda ng bansa at sa
na siglo, nagsimulang magpalawak ng kaniyang lokasyon
nito sa Asya.
kaniyang teritoryo sa Asya-Pasipiko ang
United States. Isa ang Pilipinas sa mga lupain Paano nakaapekto
na nais nitong makontrol dahil sa istratehikong sa kasaysayan ng
Pilipinas ang
lokasyon nito. Angkop ang lokasyon ng bansa kaniyang lokasyong
sa kaniyang plano na sakupin ang iba pang heograpikal?
bansa sa Asya at sa pagkontrol sa kalakalan
sa Asya-Pasipiko.
Noong una, tinulungan ng mga
Amerikano ang mga rebolusyunaryong 20 milyong dolyar
Pilipino sa pamumuno ni Emilio Aguinaldo na
talunin ang mga Espanyol. Natalo ang mga
Español l at idineklara ni Aguinaldo ang Ibinayad ng United
kalayaan ng Pilipinas noong Hunyo 12, 1898. States sa Spain
kapalit ng
Subalit, lingid sa kaalaman ng mga Pilipino ay pagpapaunlad na
nagkaroon ng lihim na kasunduan ang mga ginawa ng España sa
Spain at United States. Batay sa kasunduan, Pilipinas.
susuko ang Spain sa United States at isasalin Ano ang epekto ng
sa huli ang karapatang pamunuan ang Kasunduan sa Paris
Pilipinas. Samakatuwid, hindi pa din malaya sa mga Pilipino?
ang Pilipinas dahil sila ay mapapasailaim sa
United States – ang bansa na kaniyang 386
itinuring na kaibigan. Pormal na naisalin sa
kamay ng United States ang pamumuno sa
Pilipinas sa bisa ng Kasunduan sa Paris.
Nilagdaan ito ng mga kinatawan ng United
 Sumiklab ang Digmaang Pilipino-Amerikano
noong 1902 kung saan ay natalo ng mas malakas
na puwersang Amerikano ang mga Pilipino. Itinatag
ng mga Amerikano ang Pamahalaang Militar at nang
lumaon ay naging Pamahalaang Sibil na parehong
pinamumunuan ng mga Amerikano at Pilipino.
Thomasites Nagpatayo rin sila ng mga paaralan at ginawang
libre para sa lahat ang pag-aaral, ospital, kalsada, at
mga gusaling pampamahalaan. Sa kabilang banda,
nagpalabas din sila ng mga batas na nagpipigil sa
Tawag sa mga
unang gurong pagpapamalas ng mga Pilipino ng damdaming
Amerikano na Nasyonalismo. Sa huling bahagi ng kanilang
dumating sa pamumuno, itinatag nila ang Pamahalaang
Pilipinas lulan ng
barkong Commonwealth kung saan ay sinanay nila ang mga
S.S.Thomas Pilipino sa pagpapatakbo ng isang pamahalaang
demokratiko. Bukod dito, nais din ng mga Amerikano
Paano nagamit
ng mga na manatili ang kanilang impluwensiya sa
Amerikano ang pamahalaan ng Pilipinas upang maprotektahan ang
edukasyon upang kaniyang mga interes sa bansa matapos niyang
masakop ang
Pilipinas? maipagkaloob ang kalayaan nito.

Ano ang pagkakaiba ng paraan ng pananakop at pamamahala ng mga Español at

mga Amerikano?

CULTURE SYSTEM
Indonesia (East Indies)
Patuloy na pinamahalaan ng Netherlands ang
Indonesia. Ang mataas na paghahangad ng mga taga-Europe
sa mga pampalasa at produktong agrikultural ang nagtulak sa
mga Dutch na ipatupad ang culture system o kilala rin sa Patakarang
tawag na cultivation system. Ang patakaran na ito ay ipinatupad
ng mga
iminungkahi ni Johannes Van den Bosch. Sa ilalim ng Dutch sa
patakarang ito, inatasan ng mga Dutch ang mga Indonesia
magsasakang Indones na ilaan ang sanlimang (1/5) na bahagi upang
ng kaniyang lupain o 66 na araw para sa pagtatanim ng mga matugunan
produktong iniluluwas ng mga Dutch. Ilan sa mga ito ay ang
pangangail
asukal, kape at indigo. Nang makita ng mga Dutch ang angan nito
tagumpay ng culture system, sapilitan na ring ipinatanim sa sa
mga Indones ang iba pang produkto tulad ng bulak, palms, pagbebenta
tsaa, tabako, quinine at iba pang pampalasa. Dumanas nang ng mga
lubos na paghihirap ang mga Indones sa ilalim ng patakarang pampalasa
sa
ito dahil hindi na sila makapagtanim ng mga produkto para sa pandaigdig
kanilang sariling pangangailangan. ang
kalakalan.
387
Ano ang
naging
epekto ng
Culture
system sa
388
 Malaysia at Singapore
SINGAPURA Napasakamay ng mga British ang Singapore, na
noon ay bahagi pa ng Malaysia dahil naghahanap sila
ng angkop na daungan para sa kanilang mga barkong
Salitang pangkalakalan mula India patungong China. Nakilala
Malay na ang Singapore bilang isa sa pinakamaganda at
ang ibig pinakamaunlad na daungan sa Timog Silangang Asya.
sabihin sa Kinontrol ng mga British ang Singapore at kumita sila
Ingles ay
Lion City. nang malaki mula sa pakikipagkalakalan sa mga
karatig-bansa at sa mga bansang Kanluranin.
Bakit sinakop Sa kabilang banda, kilala naman ang Malaysia sa
ng mga malawak na plantasyon ng goma (rubber) at sa
British ang pagkakaroon ng malaking reserba ng lata (tin). Naging
Singapore?
pangunahing produktong panluwas ng Malaysia ang
goma at lata. Kumita nang malaki ang mga British dahil
sa pagkontrol nila ng pagluluwas ng mga nabanggit na
produkto. Upang mas mapabilis pa ang produksiyon,
hinikayat ng mga British ang mga Tsino na mandayuhan
sa Malaysia upang maging mga manggagawa. Hindi
naglaon, mas dumami pa ang mga Tsino kaysa sa mga
Rubber katutubong Malay sa Malaysia. Ang pananakop ng mga
Tree British sa Malaysia ay nagdulot ng paghihirap at ng
kaguluhan sa pagitan ng mga nandayuhang Tsino at
Ito ay orihinal katutubong Malay na hanggang ngayon ay
na nararamdaman pa rin sa bansa.
matatagpuan
sa South
America.
Dinala ng mga
British ang Melting Pot
mga buto nito
sa Malaysia
Tawag sa lugar o rehiyon kung saan
upang
nagtatagpo ang iba’t ibang mga kultura at
pasimulan ang
pangkat-etniko. Ang populasyon ng Malaysia
plantasyon ng
ay binubuo ng mga katutubong Malay,
rubber tree sa
malaking bahagdan ng mga Tsino, Tamil,
rehiyon.
Pilipino, at mga Nepalese.
Ano ang
Paano nakaapekto sa kalagayan ng
kapakinabang
kapayapaan sa Malaysia ang panghihikayat
an ng rubber
ng mga British noon sa mga Tsino na
tree para sa
manirahan sa Malaysia?
mga British?

389
 Burma (ngayon ay Myanmar)
Ang lokasyon ng Burma sa India, na sakop ng mga
England ang dahilan kung bakit sinakop din ito ng mga British.
Bakit Mahalaga para sa mga British ang Burma dahil ito ay magagamit
mahal niya upang mapigilan ang mga magtatangkang sumakop sa
aga
para
silangang bahagi ng India na noon ay kabilang sa mga sakop
sa niyang lupain. Noong una ay may maayos na ugnayan ang
Englan England at Burma. Subalit sa hindi inaasahang pangyayari,
d ang sumiklab ang mga labanan sa pagitan ng mga British at Burmese
Burma na tinawag na Digmaang Anglo-Burmese.
?
Talahanayan ng Dahilan at Bunga ng mga Digmaang Anglo-Burmese

Unang Digmaang Ikalawang Digmaang Ikatlong

Anglo-Burmese Anglo-Burmese Digmaang
Anglo-
Burmese
Taon 1842-1856 1852-1853 1885-1886
Dahilan Paglusob ng Burma sa Hidwaan sa kalakalan. Itinuring ng
mga estado ng Assam, Sapilitang kinuha ng mga British
Arakan, at Manipur na mga British ang mga na
itinuring ng mga British barkong pangkalakalan pagtataksil
na panghihimasok sa ng mga Burmese ang
India pakikipagka
sundo ng
mga haring
Burmese sa
bansang
France
Bunga Natalo ang mga Burmese Natalo ang mga Natalo ang
at nilagdaan ang Burmese dahil sa mas mga
Kasunduan sa Yandabo. malakas na kagamitang Burmese
pandigma ng mga
Nagbigay ng bayad- British. Ganap na
pinsala ang Burma sinakop ng
Nawalan ng karapatan England
Napasakamay ng English ang mga Burmese na ang buong
East India Company ang dumaan sa mga rutang Burma at
Arakan at Tenasserim pangkalakalan na dati isinama ito
ay kanilang pagmamay- bilang
Tinanggap ng Burma ang ari. probinsiya
British Resident sa ng India.
palasyo ng hari Isa itong
malaking
390
 kahihiyan
para sa
kaharian ng
Burma na
matagal
nang
namamahal
a sa
kanilang
lupain.

Ang resident system ay isang patakaran na Bakit napahiya

ang Burma nang
ipinatupad ng mga British sa Burma. Ang ito ay ginawang
British Resident ay kinatawan ng probinsiya ng
pamahalaan ng England sa Burma. Bilang India?
kinatawan, kailangang manirahan ang
British Resident sa Burma. Isa sa kaniyang
Maituturing ba
tungkulin ay ang pakikipag-ugnayan sa ang Resident
mga dayuhang bansa. Ibig sabihin, may System bilang
karapatan siyang makipag-usap, isang paraan ng
makipagkasundo, makipagkalakalan at pananakop?
Bakit?
magdesisyon sa mga usaping panlabas ng
Burma na dati ay gawain lamang ng Hari ng
Burma. Nabawasan ang kapangyarihan
ngHari at nawala sa kaniyang kamay ang
karapatan na magdesisyon kung kaninong
dayuhan makikipagkaibigan at makikipag-
ugnayan.

391
 Bakit tinawag na Indo-
China ang rehiyon na
kinabibilangan ng Laos,
Cambodia at Vietnam?

392
Gawain 10. Pagsusuri
Suriin ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga karanasan ng mga
bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na sinakop ng mga Kanluranin
noong Ikalawang Yugto ng Imperyalismo. Punan ng tamang sagot ang chart.
Iulat ang sagot sa klase.

Nasakop Kanluraning Dahilan ng Paraan ng Patakarang

na Bansa bansa na Pananakop Pananakop Ipinatupad Epekto
Nakasakop
China
Japan
Pilipinas
Indonesia
Malaysia
Indo-
China
Myanmar

Pamprosesong Tanong:
1. Ano-ano ang bansang Kanluranin na nanakop ng lupain sa Ikalawang
Yugto ng Imperyalismo?
2. Bakit kinailangan ng mga Kanluranin na manakop ng mga lupain sa Asya?
3. Magkakatulad ba ang pamamaraang ginamit ng mga Kanluranin sa
pananakop ng mga naturang lupain? Bakit?
4. Paano naapektuhan ng pananakop ng mga Kanluraning bansa ang
kalagayan ng bansang Asyano sa panahon ng pananakop?

Gawain 11. Paghahambing - Imperyalismo

Sa pamamagitan ng Venn Diagram, suriin ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa
Silangan at Timog Silangang Asya.

Unang Yugto ng Ikalawang Yugto ng

Imperyalismo Imperyalismo

393
 Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang naging epekto ng mga patakarang ipinatupad ng mga Kanluraning
bansa sa mga bansang Asyano?

2. Paano nabago ang pamumuhay ng mga mamamayan sa nasakop na mga

bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya?

3. Masasalamin pa ba sa kasalukuyang panahon sa Silangang Asya at

Timog- Silangang Asya ang mga pagbabagong naganap dulot ng pananakop
ng mga Kanluranin? Patunayan ang sagot.

Malakas at makapangyarihan ang mga Kanluranin. Sa

panahon ng imperyalismo, maaaring sabihin na lahat ng kanilang
naisin ay kanilang nakukuha, Iba-iba ang pamamaraan na kanilang
ginamit, ang iba ay sa pamamagitan ng pakikipagkaibigan,
pakikipagkalakalan o kaya ay paggamit ng dahas.
Subalit, hindi lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog
Silangang Asya ay nasakop ng mga Kanluranin. Bagamat
maraming likas na yaman at produkto na maaaring
mapakinabangan, napanatili ng bansang Thailand ang kalayaan
nito mula sa mga Kanluranin. Sa kabilang banda, nasakop ang
Korea ng kapwa Asyanong bansa tulad ng China at Japan. Subalit
gaya ng Thailand, nailigtas ng Koreans ang kanilang bansa mula
sa pananakop ng mga Kanluranin.
Tunghayan mo ang susunod na teksto upang
maunawaan mo ang mga dahilan at pamamaraang ginamit ng mga
pinuno ng Thailand at Korea upang sila ay hindi masakop ng mga
Kanluranin.

Napatunayan mo na hindi lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog

Silangang Asya ay nasakop ng mga Kanluranin. Bagamat magkaiba ng
estratehiyang ginamit, parehong nailigtas ng Thailand at Korea ang kanilang
lupain mula sa panghihimasok at pananakop ng mga Kanluranin. Ang
pagkakaroon nila ng mahuhusay na pinuno ay nakatulong din upang mapanatili
nila ang kanilang kalayaan.

394
Gawain 12. Paghahambing
Paano nga ba nagkakatulad at nagkakaiba ang Thailand at Korea?
Suriinn mo ito gamit ang venn diagram.

Thailand Korea

Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang dalawang bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya na

hindi nasakop ng mga Kanluranin?
2. Bakit tinawag na Buffer State ang Thailand at Hermit Kingdom ang Korea?
3. Paano nagkakaiba ang ginamit na estratehiya ng dalawang bansa upang
mapanatili ang kalayaan mula sa mga Kanluranin?
4. Paano naman nagkakatulad ang dalawang bansa sa aspeto ng mga
namumuno sa pamahalaan?

BINABATI KITA!
Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 1.

Ngayong ay may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa

tungkol sa mga dahilan, paraan at epekto ng Imperyalsimo
at Kolonyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya. Maaari
ka nang tumungo sa susunod na bahagi ng modyul na ito
upang mapalalim at mapalawak pa ang iyong pag-unawa
tungkol sa paksang ito.

395
PAGNILAYAN AT UNAWAIN

Sa bahaging ito, palalalimin mo ang mga nabuong pag-unawa

tungkol sa paksa. Inaasahan din na sa pagkakataong ito ay kritikal na
masusuri mo ang impluwensiya ng pananakop ng mga Kanluranin sa
pamumuhay ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.

Gawain 13. Noon at Ngayon

Makikita pa rin sa kasalukuyan ang mga patunay ng kolonyalismo at
imperyalismo na naganap sa Asya. Suriin mo kung ano ang mga nagbago at
nagpatuloy sa kultura, pamahalaan at ekonomiya ng Pilipinas pagkatapos itong
lumaya mula sa Imperyalismong Kanluranin.

Gawin ang sumusunod na hakbang:

1. Mamili sa sumusunod na aspeto na iyong susuriin: kultura, pamahalaan,

ekonomiya.

2. Gamitin ang chart sa gagawing pagsusuri.

Aspeto Kalagayan Bago Kalagayan sa Kalagayan sa

Dumating ang Ilalim ng mga Kasalukuyan
mga Mananakop mananakop

3. Sagutin ang sumusunod na tanong:

3.1 Ano-ano ang nagpatuloy at nagbago sa sinuring aspeto bago at matapos ang
Imperyalismong Kanluranin sa Pilipinas?
3.2 Alin sa mga hamon na kinakaharap ng bansa sa kasalukuyan ang maituturing
na epekto ng kolonyalismo at Imperyalismo? Ipaliwanag.
3.3 Paano hinaharap ng mga mamamayan ang hamon sa kasalukuyan?

Gawain 14. Pagsulat ng Repleksiyon

Sumulat ng repleksiyon ukol sa iyong mga natutunan, realisasyon at opinyon
tungkol sa ginawang pagsusuri.
Gawain 15. Hagdan ng Aking Pag-unlad

Sa bahaging ito, sagutan mo ang bahagi ng Mga Natutunan at

Epekto ng pananakop ng mga Kanluranin sa mga bansang Asyano.

396
Balikan mo ang iyong mga sagot sa naunang bahagi ng Hagdan ng Aking
Paano nabago
Pag-unlad upang masuri kung umunlad ba ang iyong kaalaman
angat pag-
unawa. pamumuhay
ng mga
mamamayan
MGA sa Silangan at
Timog
NATUTUHAN Silangang
NAIS MALAMAN _____________ Asya dahil sa
________________ _____________ Kolonyalismo
________________ _____________ at
ANG AKING ALAM ________________ _____________ Imperyalismo?
________________ ________________ _____________ _________
________________ ________________ _____________ _________
________________ ________________ _____________ _________
________________ ________________ _____________ _________
________________ _____________
________________ _________
________________ _____________
________________ _________
___ _____________
________________ _________
________________ _________
________________ ________
______
BINABATI KITA!
Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng
Pagnilayan at Unawain para sa Aralin 1.

Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa tungkol sa

impluwensiya ng pananakop ng mga Kanluranin sa Silangan
at Timog Silangang Asya. Nakatitiyak akong handa ka na
para sa susunod na gawain.

ILIPAT/ISABUHAY

Sa bahaging ito ay pagtitibayin mo ang iyong pag-unawa ukol sa

aralin. Magsasagawa ka ng mas malalim na pagtalakay tungkol sa mga
sanhi at epekto ng mga suliranin na kinahaharap ng mga bansang Asyano
sa kasalukuyan at kaugnayan nito sa Imperyalismong Kanluranin na
naganap noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo. Sa bahaging ito,
isasagawa mo ang gawain hindi lamang bilang isang mag-aaral kundi bilang
isang aktibong bahagi ng lipunan o ng bansa na iyong kinabibilangan.

397
Gawain 16. Imbestigasaysayan

Natutuhan mo sa araling ito na may malaking impluwensiya sa

pamumuhay ng mga Asyano ang pananakop ng mga Kanluranin. Kung
iyong matatandaan, kaakibat ng imperyalismo ang pagpapalawak ng
teritoryo. Sa kasalukuyan, may mga isyu sa pagitan ng mga bansa sa
Asya na may kaugnayan sa pag-aagawan ng mga teritoryo. Maituturing
pa rin ba itong imperyalismo? Paano kaya ito naiiba sa imperyalismo
noong ika-16-19 na siglo? Ano kaya ang mga sanhi at epekto ng
suliraning ito?
Basahin at unawain ang teksto tungkol sa sigalot sa pagitan ng China,
Pilipinas at Vietnam kaugnay sa pinag-aagawang mga isla na
matatagpuan sa pagitan ng tatlong bansa.
Pamagat: South China Sea Dispute

Rival countries have squabbled over territory in the South China Sea
for centuries - but a recent upsurge in tension has sparked concern
that the area is becoming a flashpoint with global consequences.

398
What is the argument about?

It is a dispute over territory and sovereignty over ocean areas and the
Paracels and the Spratlys - two island chains claimed in whole or in part by a
number of countries. Alongside the fully fledged islands, there are dozens of
uninhabited rocky outcrops, atolls, sandbanks and reefs, such as the
Scarborough Shoal.

Who claims what?

China claims by far the largest portion of territory - an area stretching

hundreds of miles south and east from its most southerly province of Hainan.
Beijing has said its right to the area come from 2,000 years of history where
the Paracel and Spratly island chains were regarded as integral parts of the
Chinese nation.

In 1947 China issued a map detailing its claims. It showed the two
island groups falling entirely within its territory. Those claims are mirrored by
Taiwan, because the island considers itself the Republic of China and has the
same territorial claims.

Vietnam hotly disputes China's historical account, saying China never

claimed sovereignty over the islands until the 1940s. Vietnam says both island
chains are entirely within its territory. It says it has actively ruled over both the
Paracels and the Spratlys since the 17th Century - and has the documents to
prove it.

The other major claimant in the area is the Philippines, which invokes
its geographical proximity to the Spratly Islands as the main basis of its claim
for part of the grouping.

Both the Philippines and China lay claim to the Scarborough Shoal
(known as Huangyan Island in China) - a little more than 100 miles (160km)
from the Philippines and 500 miles from China.

Malaysia and Brunei also lay claim to territory in the South China Sea
that they say falls within their economic exclusion zones, as defined by the
United Nations Convention on the Law of the Sea in 1982. Brunei does not
claim any of the disputed islands, but Malaysia claims a small number of
islands in the Spratlys.

According to the EIA, the real wealth of the area may well be natural gas
reserves. Estimates say the area holds about 900 trillion cubic ft (25 trillion
cubic m) - the same as the proven reserves of Qatar.

The area is also one of the region's main shipping lanes, and is home to a
fishing ground that supplies the livelihoods of thousands of people.

Vietnam has held live-fire exercises off its coast - an action that was seen as a
gross provocation by Beijing.
399
Is anyone trying to resolve the row?

Over the years, China has tended to favour arrangements negotiated behind
closed doors with the individual leaders of other countries. But the other
countries have pushed for international mediation.

So in July 2010, when US Secretary of State Hillary Clinton became involved in

the debate and called for a binding code of conduct, China was not pleased. The
Chinese Foreign Ministry dismissed her suggestion as an attack on China.

Agreements such as the UN's 1982 convention appeared to lay the framework
for a solution. But in practice, the convention led to more overlapping claims,
and did nothing to deter China and Vietnam in pressing their historical claims.

Both the Philippines and Vietnam have made bilateral agreements with China,
putting in place codes of conduct in the area. But the agreements have made
little difference.

The regional grouping Asean - whose membership includes all of the main
players in the dispute except China and Taiwan - concluded a code of conduct
deal with China in 2002.

Under the agreement, the countries agreed to "resolve their territorial and
jurisdictional disputes by peaceful means, without resorting to the threat or use
of force, through friendly consultations and negotiations".

But recent events suggest that Vietnam and China at least have failed to stick to
the spirit of that agreement. And Asean continues to discuss new ideas for
resolving the dispute.

Why are so many countries so keen?

The Paracels and the Spratlys may have vast reserves of natural
resources around them. There has been little detailed exploration of the area, so
estimates are largely extrapolated from the mineral wealth of neighbouring
areas.

Chinese officials have given the most optimistic estimates of resource

wealth in the area. According to figures quoted by the US Energy Information
Administration, one Chinese estimate puts possible oil reserves as high as 213
billion barrels - 10 times the proven reserves of the US. But American scientists
have estimated the amount of oil at 28 billion barrels.

According to the EIA, the real wealth of the area may well be natural gas
reserves. Estimates say the area holds about 900 trillion cubic ft (25 trillion cubic
m) - the same as the proven reserves of Qatar.

400
The area is also one of the region's main shipping lanes, and is home to a
fishing ground that supplies the livelihoods of thousands of people.

How much trouble does the dispute cause?

The most serious trouble in recent decades has flared between Vietnam
and China. The Chinese seized the Paracels from Vietnam in 1974, killing more
than 70 Vietnamese troops. In 1988 the two sides clashed in the Spratlys, when
Vietnam again came off worse, losing about 60 sailors.

The Philippines has also been involved in a number of minor skirmishes

with Chinese, Vietnamese and Malaysian forces.

The most recent upsurge in tension has coincided with more muscular
posturing from China. Beijing officials have issued a number of strongly worded
statements, including warning their rivals to stop any mineral exploration in the
area.

The Philippines has accused China of building up its military presence in

the Spratlys. The two countries have engaged in a maritime stand-off, accusing
each other of intrusions in the Scarborough Shoal. Chinese and Philippine
vessels refuse to leave the area, and tension has flared, leading to rhetoric and
protests.

Unverified claims that the Chinese navy deliberately sabotaged two

Vietnamese exploration operations has led to large anti-China protests on the
streets of Hanoi and Ho Chi Minh City.

Vietnam has held live-fire exercises off its coast - an action that was
seen as a gross provocation by Beijing.

Source: Q&A South China Sea Dispute.

http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-
13748349
Retrieved on November 19, 2012

401
Punan ng tamang sagot ang cause and effect chart. Ibahagi ang sagot sa
klase.

SULIRANIN

Suriin ang sagot ng kamag-aaral gamit ang Guide Question Sheet.

Tanong
1. Paano nagkakatulad at nagkakaiba ang
suliranin na iyong sinuri tungkol sa
imperyalismo noong ika-16 hanggang ika-19
na siglo?
2. Makabubuti ba sa mga bansang kabilang
sa suliranin ang posibleng maging epekto
ng kanilang sigalot? Bakit?
3. Sa mga nabanggit na epekto, alin ang
maituturing na pinakamasama?
Pangatuwiranan.
4. Alin sa mga epekto ang may direktang
kaugnayan sa kolonyalismo at
imperyalismong naganap sa Asya noong
ika-16 hanggang ika-19 na siglo?
Ipaliwanag.

402
 Transisyon sa susunod na modyul
Binigyang-diin sa modyul na ito ang mga paraan, patakaran
at epekto ng Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismong
Kanluranin sa Silangan at Timog Silangang Asya. Nagkaroon ng
malaking impluwensiya ang mga nanakop na Kanluranin sa kultura,
ekonomiya at politika ng nasakop na mga lupain sa Asya. Sa kabila
ng pagiging makapangyarihan, napanatili ng bansang Thailand at
Korea ang kanilang kalayaan mula sa mga Kanluranin dahil sa
mahusay na pakikitungo ng kanilang mga pinuno sa mga dayuhan.
Dumanas ng malubhang paghihirap, kagutuman, pang-aabuso at
pagkawala ng karapatan at kalayaan ang mga Asyano dulot ng mga
patakaran ng mga Kanluraning nakasakop sa kanilang lupain.
Ang mga karanasan ng mga Asyano mula sa pananakop ng
mga Kanluranin ay nagbigay-daan sa pag-unlad ng kanilang
damdaming nasyonalismo. Mauunawaan mo sa susunod na
modyul ang iba’t ibang anyo ng nasyonalismong umunlad sa mga
piling bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.

Glosaryo:

1. The White Man’s Burden – tula na isinulat ng manunulang British na si

Rudyard Kippling. Una ito nailathala noong 1889 . Ipinahayag ni Kippling
ang pagsuporta niya sa imperyalismong Kanluranin sa pamamagitan ng
tulang ito.

2. Kanluranin – pangkalahatang tawag sa mga mamamayan ng Europe na

nanakop ng lupain sa Asya noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo.
Ginagamit din ang salitang Europeo bilang kasingkahulugan ng Kanluranin.

3. Monopolyo – lubos ang kontrol sa isang bagay o karapatan.

4. Isolationism – tumutukoy sa patakaran na ipinatutupad ng isang bansa

kung saan ay inihihiwalay o isinasara nito ang bansa mula sa impluwensiya at
pakikipag-ugnayan sa mga dauhan

References:

403
A. Books

Antonio, Eleanor D. Pana-Panahon II. Worktext para sa Araling Panlipunan

Ikalawang Taon. Kasaysayan ng Asya. 1999. Rex Bookstore. 856 Nicanor
Reyes Sr. St. Manila Philippines. pp. 219-270.

Beck, Roger B. et. al. A Modern History of the World. Word History. Patterns
of Interaction. McDougal Littell Inc. P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204.
1999. pp. 80-94, 321-326, 332-340.

Beck, Roger B. et.al. Word History. Patterns of Interaction. McDougal Littell

Inc. P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204. 1999. pp. 460-477.

Boehm, Richard G. et.al. Our World’s Story. Harcourt Brace & Company,
6277 Sea Harbor Drive, Orlando, Florida 32887-6777. 1997. pp. 517-520.

Camagay, Ma. Luisa T. et. al. Kabihasnang Asyano Kasaysayan at Kultura.

Vibal Publishing House, Inc. 1253 Gregorio Araneta Avenue, Quezon City.
2010. pp. 262-290.

Farah, Mounir A. & Karls, Andrea Berens. World History: The Human
Experience. Glencoe/McGraw-Hill, 936 Eastwind Drive, Westerviell, Ohio
43081. 1999. pp. 713-719.

Mercado, Michael M. Sulyap sa Kasaysayan ng Asya. St. Bernadette

Publishing House Corporation. 173 Rodriquez S. Ave., Kristong Hari, 1112
Quezon City. 2009. pp.245-250, 279-285.

Perry, Marvin. A History of the World. Houghton Mifflin Company Boston,

Massachusetts, USA. 1989. pp. 567-578.

Rhoads, Murphey. A History of Asia 6th Edition. Longman, 2008.

Whitfield, Susan. Life along the Silk Road. University of California Press,
2001.

B. Websites

China: Spheres of Influence and Treaty Ports, c. 1900.

http://images.classwell.com/mcd_xhtml_ebooks/2005_world_history/images/
mcd_mwh2005_0618377115_p374_f1.jpg. Retrieved on December 1, 2012.

404
Map of Asia. www.worldpress.com. Retrieved on October 20, 2012.

Map of Esapaña Boulevard, Manila. . http://maps.google.com.ph/. Retrieved

on October 18, 2012.
Map of Harrison Road, Baguio City. Ibd.
Map of MacArthur Highway, Ilocos. Ibd.
Map of Magallanes St., Davao. Ibd.
Map of Pasig ferry in Lawton, Manila. Ibd.
Map of Taft Avenue, Pasay City. Ibd.

Q&A South China Sea Dispute. http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-

13748349. Retrieved on November 19, 2012

Flag of England. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-

factbook/docs/flagsoftheworld.html. Retrieved on October 21, 2012.
Flag of France. Ibd.
Flag of Netherlands. Ibd.
Flag of Portugal. Ibd.
Flag of Spain. Ibd.
Flag of USA. Ibd.

White Man’s Burden. Rudyard Kipling, 1899.

http://www.fordham.edu/halsall/mod/kipling.asp (Retrieved on November 20,
2012).

405
ARALIN BLG. 2: NASYONALISMO SA SILANGAN AT TIMOG
SILANGANG ASYA

“Ibon man may layang lumipad, kulungin mo at umiiyak”. Ipinahihiwatig

ng bahagi ng awiting “Bayan Ko” ang pagmamahal sa kalayaan. Para sa iyo,
bakit mahalaga ang kalayaan? Ano ang gagawin mo kung may mga dayuhang
nais sakupin ang ating bansa? Sa kasalukuyan, paano mo ipakikita ang
pagmamahal sa iyong bansang sinilangan? Paano ipinakita ng mga kapwa
natin Asyano ang damdaming nasyonalismo?
Naunawaan mo sa nakaraang aralin ang mga dahilan at epekto ng
pananakop ng mga Kanluranin sa Asya. Isa sa hindi mabuting epekto nito ay
ang pagkawala ng kalayaan at pang-aabuso sa karapatan ng mga Asyano.
Ang kalagayan na ito ay nakaimpluwensiya sa pagkabuo ng nasyonalismong
Asyano. Sa araling ito, susuriin mo kung paano umunlad ang damdaming
Nasyonalismo ng mga mamamayan sa Silangan at Timog Silangang Asya.

ALAMIN:

Handa ka na ba? Ngayon ay simulan mong alamin kung

paano umunlad ang damdaming Nasyonalismo ng mga
mamamayan sa Silangan at Timog Silangang Asya

Gawain. 1: PICTURE ANALYSIS

406
 Suriin ang larawan tungkol sa kalagayan ng mga Asyano sa panahon
ng Kolonyalismo at Imperyalismong Kanluranin noong ika-16 hanggang ika-
19 na siglo. Sagutin ang mga tanong.
1. Ano ang mensahe na ipinahihiwatig ng larawan?

2.. Ano ang naging pangunahing reaksiyon ng mg Asyano laban sa

kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin?

3. Paano umusbong ang damdaming nasyonalismo ng mga mamamayan sa

Silangan at Timog Silangang Asya?

Gawain. 2. Ang aking pag-unawa . . .

Bago natin ipagpatuloy ang pagsusuri sa mga dahilan ng pag-
unlad ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya ay sagutan mo
muna ang Generalization Table.

Panuto: Ano na ang iyong mga alam tungkol sa ating aralin? Sagutan ang
hanay na Ang aking naunang pagkakaunawa. Samanatala, masasagutan
mo lamang ang iba pang bahagi ng talahanayan sa susunod na bahagi ng
modyul na ito.
GENERALIZATION TABLE
Ang aking Ang
Ang aking mga Aking
Ang Aking
MGA TANONG Naunang Natuklasa mga
Paglalahat
Pagkakaunawa n at Patun
Pagwawas ay

407
 tong
Ginawa
1. Ano-ano ang
pangyayari na nagbigay
daan sa pag-unlad ng
Nasyonalismo sa Silangan
at Timog Silangang Asya?
2. Bakit magkakaiba ang
paraan ng pagpapakita ng
damdaming Nasyonalismo
ng mga Asyano?
3. Paano ipinamalas ng
mga mamamayan sa
Silangan at Timog
Silangang Asya ang
Nasyonalismo?
4. Paano nagkakaugnay
ang Kolonyalismo at
Imperyalismong
Kanluranin at
Nasyonalismong Asyano?

BINABATI KITA!

Sa puntong ito ay nagtatapos na ang bahagi ng Alamin

Pagkatapos suriin ang iyong mga kaalaman tungkol sa
pag-unlad ng Nasyonalismo sa sa Silangan at Timog
Silangang Asya ay tiyak kong nais mong malaman ang sagot
sa iyong mga tanong. Masasagot ito sa susunod na bahagi
ng modyul . Sa iyong pagtupad sa iba’t ibang gawain, suriin
kung tumutugma ba ang iyong mga dating alam sa mga
bagong kaaalaman na iyong matutuhan sa modyul.

PAUNLARIN:

Sa bahaging ito ay inaasahan na matutunan mo ang mga mga

pangyayari na nakaimpluwensiya sa pag-unlad ng
nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya. Maari
mong balikan ang mga sagot at tanong na iyong nabuo sa
unang bahagi ng modyul na upang malaman kung tama ito at
nasasagot ang mga ito.
NASYONALISMO SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

408
 Ano kaya ang maaring maging epekto ng patuloy na pagdanas ng pang-
aabuso at pagmamalupit sa mga Asyano? Paano kaya tutugunan ng mga
Asyano ang mga patakarang ipinatupad ng mga Kanluranin na nagsagawa ng
Kolonyalismo at Imperyalismo noong ika-16 hanggang ika-20 siglo?

PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA SILANGANG ASYA

Ipinakikita sa mapa ang mga kilalalng lider ng China at Japan na

nagpaunlad ng damdaming nasyonalismo sa kani-kanilang mga bansa.
4
Hindi man tuwirang nasakop ng mga Kanluranin, dumanas ng maigting
na imperyalismo ang Silangang Asya lalo na noong ika-18 siglo. Isa sa mga
patunay nito ay ang pagpapatupad ng sphere of influence ng mga Kanluranin
sa China at ang paggigiit ng Open Door Policy ng United States sa Japan. Ang
imperyalismong Kanluranin sa Silangang Asya ay nagdulot ng epekto sa
kabuhayan, pamahalaan, lipunan at kultura ng mga Asyano. Naghangad ang
mga Tsino at Hapones na makawala mula sa imperyalismong Kanluranin dahil
sa hindi mabuting epekto nito sa kanilang pamumuhay. Ang paghahangad na
ito ang nagbigay-daan sa pag-usbong ng nasyonalismo sa dalawang bansa.

PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA CHINA

Nagsimula ang pagkawala ng kontrol ng China sa kaniyang bansa nang
matalo ito sa Great Britain sa Unang Digmaang Opyo (1839- 1842) at sa Great
Britain at France noon Ikalawang Digmaang Opyo (1856-1860). Bunga nito,
nilagdaan ang Kasunduang Nanking (1843) at Kasunduang Tientsin (1858) na
naglalaman ng mga probisyon na hindi patas para sa mga Tsino.
Upang ipahayag ang kanilang pagtutol mula sa panghihimasok ng mga
dayuhan, nagsagawa ng dalawang rebelyon ang mga Tsino. Ito ay ang
Rebelyong Taiping (Taiping Rebellion) noong 1850 at Rebelyong Boxer (Boxer
Rebellion) noong 1900.

Rebelyong Taiping 409

 Petsa:
Disyembre 1850 – Agosto 1864

Pinamunuan ni Hung Hsiu Ch’uan Lokasyon:

(Hong Xiuquan) ang Rebelyong Taiping Timog Tsina
laban sa Dinastiyang Qing na
Layunin:
pinamumunuan ng mga dayuhang Machu. Mapabagsak ang Dinastiyang
Layunin ng rebelyong ito na mapabagsak Qing (Dinastiyang Manchu) na
ang Dinastiyang Qing upang mahinto na ang pinamumunuan ng mga
pamumuno ng mga dayuhan sa kanilang dayuhang Manchu
bansa. Bukod dito, hangad din ng
Rebelyong Taiping ang pagbabago sa Bunga:
Nagapi ng Dinastiyang Qing
lipunan. Kabilang dito ang pagkakapantay-
(Manchu) ang Rebelyong
pantay ng karapatan para sa mga Taiping sa tulong mga mga
kababaihan at pagpapalit ng mga relihiyong British at French.
Nahinto ang Rebelyong Boxer nang ito ay magapi ng Dinastiyang Qing sa
Confucianism at Buddhism sa relihiyong
tulong ng mga British at French. Itinuturing na isa sa mga madugong
Kristiyanismo.
rebelyon sa kasaysayan ng Tsina ang Rebelyong Boxer kung saan mahigit
sa 20 milyong Tsino ang namatay.

Rebelyong Boxer

Sumiklab ang Rebelyong Boxer noong 1899. Tinawag itong Rebelyong

Boxer dahil ang mga naghimagsik ay miyembro ng samahang I-ho chu’an o
Righteous and Harmonious Fists. Ang mga miyembro nito ay may kasanayan sa
gymnastic exercise. Bukod sa pagtuligsa sa korupsyon sa pamahalaan,
pangunahing layunin ng Rebelyong Boxer ay ang patalsikin ang lahat ng mga
dayuhan sa bansa, kabilang dito ang mga Kanluranin.
Nagsagawa ng maramihang
pagpatay ang mga mga boxer.
Pinaslang nila ang mga
misyongerong Krisityano at mga
Tsino na naging deboto ng
relihiyong Kristiyanismo. Mula sa
probinsiya, kumalat ang Rebelyong
Boxer hanggang sa Peking
410
(Beijing). Nagpadala ng puwersang
Ipinakikita sa larawan ang
pagtutulungan ng mga imperyalistang
bansa upang magapi ang Rebelyong
Boxer.

411
 impluwensiya ng mga Kanluranin sa pamahalaang Manchu. Nang
mamatay si Empress Dowager Tzu Hsi noong 1908, lalong lumala ang
sitwasyon ng kahirapan sa Tsina. Siya ay pinalitan ni Puyi na naging
emperador sa edad na dalawang taon. Si Puyi o Henry Puyi para sa mga
Kanluranin ang huling emeprador ng dinastiyang Qing (Manchu) at
itinuturing din na huling emperador ng Tsina ng reporma subalit hindi ito
Ang China sa gitna ng dalawang magkatunggaling ideolohiya
Ang pagsisimula ng ika-20 siglo ay nangangahulugan ng pagpasok ng
dalawang magkatunggaling ideolohiya sa Tsina. Lumaganap sa bansa ang
ideolohiya ng demokrasya at komunismo. Ito ay nagdulot ng pagkakahati ng
bansa at naghudyat ng tunggalian ng mga pinunong Tsino na nagsusulong ng
demokrasya at komunismo.
Ideolohiyang Demokrasya sa China
Ang pagbagsak ng dinastiyang Manchu ay senyales ng pagwawakas
ng mahigit sa 2,000 taon ng pamumuno ng mga dinastiya sa China. Hinarap ng
mga Tsino ang isang malaking hamon sa kanilang bansa – ito ay ang pagtukoy
sa ipapalit na pamumuno ng mga emperador.
Sa panahon na ito ng kaguluhang pampolitikal at kawalan ng pagkakaisa
nakilala si Sun Yat Sen. Nakapag-aral si Sun sa Hawaii at sa Hong Kong
Medical School. Isinulong niya ang pagkakaisa ng mga Tsino gamit ang tatlong
prinsipyo (three principles): ang San Min Chu-i o nasyonalismo, Min-Tsu-Chu-I
o demokrasya at Min-Sheng-Chu-I o kabuhayang pantao. Binigyang-diin ni Sun
na ang pagkakaisa ng mga Tsino ang susi sa tagumpay laban sa mga
imperyalistang bansa. Naging ganap ang pamumuno ni Sun sa China nang
pamunuan niya ang mga Tsino sa pagpapatalsik sa mga Manchu sa tanyag na
Double Ten Revolution na naganap noong Oktubre 10, 1911. Tinawag itong
Double Ten dahil naganap ito sa ika-sampung buwan ng taon (Oktubre) at ika-
sampung araw ng buwan. Sa araw ding ito, itinatag ang bagong Republika ng
China. Dahil sa kaniyang tagumpay, pansamantalang itinalaga si Sun bilang
pangulo ng bansa noong
412
Oktubre 29, 1911, tinagurian siya bilang “Ama ng Republikang Tsino”.
Itinatag ni Sun Yat-Sen ang Partido Kuomintang o Nationalist Party
noong 1912. Naging batayan ng kaniyang pamumuno ang paggamit
ng konsiliasyon (conciliation) at pagkakasundo (compromise) upang
maiwasan ang alitan at maisulong ang kaunlaran ng bansa.
Naniniwala din siya na dapat pagtuunan ng pansin ang regulasyon ng
puhunan (regulation of capital) at pantay-pantay na pag-aari ng lupa
(equalization of land ownership). Higit sa lahat, hindi naniniwala si
Sun Yat-Sen na kailangan ang tunggalian ng mga uri o class struggle
upang makamit ang pagkakaisa, kaayusang panlipunan at
kaunlarang pang-ekonomiya.
Humalili si Heneral Chiang Kai Shek bilang pinuno ng Partido
Kuomintang nang mamatay si Sun Yat-Sen noong Marso 12, 1925.
Sa ilalim ng pamumuno ni Chiang Kai Shek ay ipinagpatuloy ng
Kuomintang ang pakikipaglaban sa mga warlords (nagmamay-ari ng
lupa na may sariling sandatahang lakas.
Matapos magapi ang mga warlords, hinarap ng Kuomintang
ang isa pang kalaban – ang pagpasok ng katunggaling ideolohiya sa
China – ang komunismo na ipinalaganap ni Mao Zedong sa China.

413
Ideolohiyang Komunismo sa China
Ang pagpasok ng ideolohiyang komunismo sa China ay nagsimula
noong 1918. Naging tanyag ang komunismo sa China sa pamumuno ni
Mao Zedong. Si Mao ay mula sa pamiya ng magbubukid sa probinsiya ng
Hunan. Sinuportahan at isinulong ni Mao ang mga prinsipyo ng komunismo
tulad ng tunggalian ng uring manggagawa o proletariat laban sa uri ng
kapitalista o bourgeois. Sa tunggalian na ito, naniniwala ang mga
komunista na mananaig ang mga manggagawa at maitatatag ang isang
lipunang soyalista. Sa lipunang ito, ang estado ang siyang hahawak sa
lahat ng pag-aari ng bansa.

414
 Upang ganap na maisulong ang kanilang ideolohiya, itinatag ni Mao Zedong kasama ang iba
pang komunistang Tsino ang Partido Kunchantang noong 1921. Lalo pang lumakas ang komunismo
sa China sa pagdating ng Russian advisers sa Canton. Lumaganap ang ideolohiya hindi lamang sa
mga pangkaraniwang mga magsasaka at manggagawa kundi pati na din sa mga opisyal ng
pamahalaan at sa grupo ng mga edukadong Tsino. Madaming Tsino ang yumakap sa komunismo
dahil sa mga panahong pumasok ang ideolohiyang ito ay unti-unti nang nawawala ang tiwala nila sa
pamumuno ni Chiang Kai Shek dahil sa laganap na katiwalian sa pamahalaan at malawakang
kahirapan na dinaranas sa bansa.
Nabahala si Chiang Kai Shek sa lumalakas na impluwensiya ng komunismo sa China. Iniutos
niya ang paglulunsad ng kampanyang militar laban sa mga komunista. Maraming komunista ang
hinuli, pinahirapan at napatay. Hindi lahat ng mga komunista ay nahuli, pinamunuan ni Mao Zedong
ang mga nakaligtas na Red Army, tawag sa mga komunistang sundalong Tsino at sila ay tumakas
patungo sa Jiangxi. Tinawag itong Long March dahil sa kanilang nilakbay na may layong 6,000 milya.
Umabot ito ng isang taon kung saan marami ang namatay dahil sa hirap, gutom at patuloy na
pagtugis ng mga sundalo ni Chiang Kai-shek.
Pansamantalang natigil ang pagtutunggali ng puwersa nina Chiang Kai-shek at Mao Zedong
dahil sa banta ng pananakop ng mga Hapones.

Tunghayan ang timeline upang maunawaan ang iba pang kaganap sa pag-unlad ng
nasyonalismong Tsino:

Ikalawang Nabuo ang Nagwakas ang Nagwagi ang Tumakas ang Dahil sa pagtatatag
Digmaang Sino- United Front. Ikalawang mga komunista mga ng People’s
Hapones. Binomba Nagkaisa ang Digmaang laba sa mga nasyonalista sa Republic of China,
ng mga Hapones mga komunista Pandaigdig. Nasyonalista. pamumuno ni napalayas ng mga
ang China. at nasyonalista Nahinto na din Itinatag ni Mao Chiang Kai- komunista ang mga
Nasakop ng Japan upang harapin ang Zedong ang Shek sa Taiwan Kanluranin at muli
ang malaking ang pananakop pananakop ng People’s at itinayo ang ay nakamit ng China
teritoryo ng China. ng mga mga Hapones Republic of Republic of ang kaniyang
Hapones. sa China. China noong China. kalayaan.
Oktubre1, 1949.

1931 1936 1942 1949 1949 1949

Pamprosesong tanong:
1. Ano-ano ang mga salik sa pag-usbong ng Nasyonalismong Tsino? 415
2. Paano nagkakaiba at nagkakatulad sina Sun Yat-Sen at Mao
Zedong?
3. Paano ipinamalas ng mga Tsino ang damdaming nasyonalismo sa
harap ng imperyalismong kanluranin?
 PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA JAPAN

Kung iyong matatandaan, magkatulad at magkaiba ang naging pakikitungo ng mga

Tsino at Hapones sa mga Kanluranin. Magkatulad dahil noong una parehas nilang isinara
ang kanilang bansa at daungan mula sa mga Kanluranin. Subalit magkaiba ang naging
pagtugon ng dalawang bansa sa banta ng imperyalismo. Patuloy na naging sarado ang
China na nagresulta sa sapilitang pagpasok ng mga Kanluranin sa pamamagitan ng
digmaan. Sa kabilang banda, tinanggap ng Japan ang mga Kanluranin nang hilingin nito
na ipatupad ang Open Door Policy noong 1853. Sa panahon na ito umusbong ang
damdaming nasyonalismo ng mga Hapones. Ipinakita ito ng mga Hapones sa kabila ng
pananatili ng mga Kanluranin sa kanilang teritoryo. Ito ay pinasimulan ni Emperador
Mutsuhito na siyang namuno sa panahon na kilala bilang Meiji Restoration.

Ang Modernisasyon ng Japan: Panahon ng Meiji Restoration

Nakita ni Emperador Mutsuhito ang maaaring maging epekto sa Japan kung patuloy
silang magpupumilit na isara ang bansa mula sa mga Kanluranin. Natuto siya mula sa
karanasan ng China sa pakikidigma nito sa mga kanluranin. Bagama’t handang lumaban
para sa kanilang bansa, napagtanto ng mga Hapones na magiging magastos ang digmaan
at maraming mga inosenteng mamamayan ang madadamay. Bukod pa dito, batid nilang
mahihirapan silang manalo sa digmaan dahil sa lakas ng puwersang pandigma ng mga
Kanluranin.
Nang tanggapin ng mga Hapones ang mga Kanluranin sa bisa ng Kasanduang
Kanagawa ay naging pinuno ng Japan si Emperador Mutsuhito. Tumagal ang kaniyang
pamumuno mula 1867 hanggang 1912. Siya ang naglipat ng kabisera ng Japan sa Edo
(Tokyo sa kasalukuyan). Bukod sa paglilipat ng kabisera, nakilala si Mutsuhito dahil sa
kaniyang pagyakap sa impluwensiya ng mga Kanluranin na kaniyang ginamit upang
mapaunlad ang Japan. Ilan sa mga ito ay ang sumusunod:

EDUKASYON EKONOMIYA SANDATAHANG

LAKAS
* Nagpatupad ng * Nagtungo sa United States
compulsory (sapilitang) * Pinalakas ang
at Europe upang matutuhan
edukasyon sa sandatahang lakas sa
ang paraan ng pagnenegosyo
elementarya pamamagitan ng
at pagpapaunlad ng iba’t
pagpapagawa ng
ibang industriya
* Nag-imbita ng mga makabong barko at
mahuhusay na guro kagamitang pandigma.
* Nagpagawa ng mga
mula sa ibang bansa kalsada, tulay, linya ng
* Isinaayos ang416
kuryente na nagpaunlad sa
* Ipinadala ang mga pagsasanay ng mga
sistema ng komunikasyon at
iskolar na Hapones sa sundalong Hapones.
transportasyon
ibang bansa
 Modernisasyon ng Japan
Tinularan ng mga Hapones ang paraan ng pamumuhay ng mga
Kanluranin na makatutulong sa kaniyang pag-unlad. Ilan sa mga ito ay ang
sumusunod:

Bansa Natutuhan
Germany Sentralisadong pamahalaan, ginawang
modelo ang konstitusyon nito
England Kahusayan at pagsasanay ng mga
sundalong British
United States Sistema ng edukasyon

Ipinadala ng pamahalaan ng Japan ang kaniyang mga iskolar sa Europe

at United States upang matuto ng makabagong kaalaman at kaisipan sa
pamamahala, kalakalan at pakikipagdigma. Tinularan din ng Japan ang
pagpapaunlad ng industriya na ginawa ng United States at mga Kanluraning
bansa. Hindi nagtagal, naging isang maunlad at makapangyarihang bansa ang
Japan. Nagsimula na din siyang manakop ng ibang lupain upang matugunan ang
kaniyang mga pangangailangan. Ilan sa kaniyang mga nasakop ay ang Korea,
bahagi ng Russia at China, at Pilipinas.

Gabay na tanong:

1. Ano ang mahalagang papel na ginampanan ni Emperador

Mutsuhito sa Japan?
2. Paano ipinamalas ng mga Hapones ang damdaming
nasyonalismo sa gitna ng imperyalismong Kanluanin?
3. Nakatulong ba sa Japan ang ipinatupad na modernisasyon?
Patunayan.

417
Gawain 3. BUUIN NATIN – Silangang Asya
Sagutan ang graphic organizer tungkol sa pag-unlad ng nasyonalismo
sa Silangang Asya.

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang mga salik sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangang Asya?
2. Bakit hindi makatulad ang anyo ng Nasyonalismo ng China at Japan?
3. Paano nagkakatulad o nagkakaiba ang nasyonalismong Tsino at Hapones?

418
 PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA TIMOG SILANGANG ASYA

Ho Chi Minh

Aung San
Rizal Bonifacio

Sukarno

Ipinakikita sa mapa ang mga lider na sina Aung San ng Burma, Ho Chi Minh ng Vietnam,
Sukarno ng Indonesia at Rizal at Bonifacio ng Pilipinas. Sila ang namuno sa pagpapaunlad ng
damdaming nasyonalismo sa Timog Silangang Asya

Lubos na naramdaman ang kalupitan ng kolonyalismo at

imperyalismong Kanluranin sa Timog Silangang Asya. Ito ay dahil sa mga
hindi makatarungang patakaran na ipinatupad ng mga Kanluranin sa mga
lupain na kanilang sinakop. Nagdulot ang mga patakaran na ito ng paghihirap,

419
 kawalan ng dignidad at kalayaan, pagbabago ng kultura, at pagkakawatak-
watak ng mga Asyano.
Ang mga karanasan ng mga nasakop na bansa sa Timog Silangang
Asya ang nagbigay-daan sa pag-usbong ng damdaming nasyonalismo sa
rehiyong ito. Suriin nating kung paano ito naganap sa sumusunod na bansa.

NASYONALISMO SA INDONESIA

Ang mga patakarang pang-ekonomiya na ipinatupad ng mga Dutch tulad ng culture

system at pagkontrol sa mga sentro ng kalakalan ay nagkaroon ng negatibong epekto sa
kabuhayan ng mga Indones. Lahat ng kapakinabangan sa mga nabanggit na patakaran ay
napunta sa mga mananakop na Kanluranin. Bagama’t hindi gaanong pinanghimasukan ng
mga Dutch ang kultura ng Indonesia, naapektuhan naman ng kapabayaan ng mga Dutch sa
sistema ng edukasyon sa bansa ang kultura at antas ng karunungan ng mga Indones.
Umunlad ang nasyonalismong Indones dahil sa paghahangad na matigil ang mga hindi
makatarungang patakaran ng mga mananakop na Dutch. Nagsimula ang pakikibaka ng mga
Indones noong 1825. Sa taong ito ay pinamunuan ni Diponegoro ng Java ang isang
malawakang pag-aalsa. Noong 1930 nalupig ng mas malakas na puwersa ng mga Dtuch ang
puwersa ni Diponegoro.
Nagpatuloy ang pakikibaka ng mga Indones para sa kalayaan noong ika-20 siglo.
Isinagawa nila ito sa pamamagitan ng pagtatatag ng mga makabayang samahan. Tunghayan
ang talahanayan.
Mga Makabayang Samahan sa Indonesia
Samahan Taon ng Kilalang Pinuno Layunin

Pagkakatatag
Budi Utomo 1908 Mas Wahidin Isang samahang pangkultural. Layunin nito na
Sudirohusodo maipakilala sa daigdig ang mayamang kultura
ng Java at naghangad na mabigyan ng
karapatan sa edukasyong Kanluranin ang mga
Indones.
Sarekat Islam 1911 Omar Said Itinatag upang isulong ang kabuhayan ng mga
Tjokroaminoto Indones. Binigyang-diin din ang politikal na
420
kalagayan ng Indonesia.
Indonesian 1920 Naghangad ng kalayaan mula sa mga Dutch.
Communist ___________ Namuno sila sa pag-aalsa noong 1926 at 1927.
Party Parehong nabigo ang kanilang pagtatangka na
 Ang mga nabanggit na samahan ang nanguna sa pagpapamalas ng nasyonalismong
Indonesian. Kinailangan nilang makipaglaban sa pamamagitan ng paghihimagsik upang makamit
ang kalayaan. Maraming Indones ang namatay dahil na rin sa malakas na puwersa ng mga Dutch.
Ganap na nakamit ng mga Indonesian ang kalayaan dahil sa isang matagumpay na rebolusyon na
kanilang inilunsad matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Nagpalabas si Sukarno ng
dekreto noong Agosto 17, 1945 na nagdedeklara ng kasarinlan ng Indonesia.

Gabay na tanong:

1. Ano ang mga dahilan ng pag-usbong ng

nasyonalismo sa Indonesia?

2. Paano ipinamalas ng mga Indones ang damdaming

nasyonalismo?

3. Makatarungan ba ang pagkamit ng rebolusyon

upang makamit ang kalayaan? Pangatuwiranan.

NASYONALISMO SA BURMA
Tulad ng China, nagsimulang mawala ang kalayaan ng Burma bunga ng pagkatalo nito sa
digmaan sa mga British. Nilagdaan ang Kasunduang Yandabo na naging dahilan ng tuluyang
pagkontrol ng Great Britain sa teritoryo ng Burma. Isa sa mga hindi matanggap ng mga Burmese
ay nang gawing lalawigan lamang ng Indian ang Burma. Hinangad ng maraming Burmese na
maihiwalay ang kanilang bansa mula sa India. Magaganap lamang ito kung sila ay lalaya mula
sa pananakop ng mga British. Ang paghahangad na lumaya ang nagtulak sa mga Burmese na
ipahayag ang kanilang damdamaing nasyonalismo.
Ang pagpapahayag ng damdaming nasyonalismo sa Burma ay nagsimula noong 1900s
sa pamumuno ng mga edukadong Burmese na nakapag-aral sa loob at labas ng bansa.
Bagama’t binigyan ng pagkakataon ng mga British na maging bahagi ng lehislatura ang mga
Burmese, hindi ito naging sapat upang maisulong ang kapakanan ng Burma. Nagpatuloy ang
pakikibaka ng mga Burmese sa pamamagitan ng rebelyon at pagtatatag ng mga makabayang
samahan.
421
 .
Si Saya San ay isang monghe at
physician na naghangad ng mas maayos na
pamumuhay para sa kaniyang mga
kababayan. Pinamunuan ni Saya San ang
serye ng rebelyon laban sa mga British mula
noong 1930 hanggang 1932. Nagapi ng
malakas na puwersa ng mga British ang Pagkamit ng Kalayaan
Rebelyong Saya San.
Pakikipaglaban sa mga Hapones
Tulad ng Rebelyong Saya San
hangad din ng All-Burma Students’ Union na Anti-Facist People’s Freedom
makamit ang kalayaan ng Burma. Tinatawag League
All-Burma Students’ Union
na Thankin ang mga miyembro ng
Rebelyong Saya-San
samahang ito na ang ibig sabihin ay master.
Isinulong nila ang kanilang mga hangarin sa
Mga pagkilos tungo sa pagkamit ng kalayaan ng Burma
pamamagitan ng demonstrasyon at rally.

Nang sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nasakop ng Hapon ang Burma. Ang
kaganapang ito ay sinamantala ng mga Burmese at idineklara nila ang kanilang kalayaan mula
sa Great Britain. Subalit sa kabila ng paglaya mula sa mga British ay nananatili pa dn ang
kaototohanan na sila ay sakop ng isang dayuhang bansa.
Muling nakipaglaban para sa kalayaan ang mga Burmese ngunit sa pagkakataon ito ay
upang mapalayas ang mga Hapones. Itinatag ni Aung San ang Anti-Facist People’s Freedom
League. Nakipagtulungan ang samahan na ito sa hukbo ng Allied Powers. Nagtagumpay ang
samahan na mapatalsik ang mga Hapones. Dahil sa kaniyang pamumuno, itinalaga si Aung San
bilang punong ministro ng Burma noong 1947. Hindi nasilayan ni Aung San ang bunga ng
kaniyang pakikipaglaban para sa kalayaan dahil siya ay binawian ng buhay noong Hulyo 19, 1947,
bago ideklara ang kasarinlan ng Burma. Ang kaniyang kasamahan na si U Nu ang pumalit sa
kaniya bilang punong ministro. Noong 1951 nahalal si U Nu bilang pangulo ng bansa at naulit ito
noong 1956.

Gabay na tanong:

1. Ano ang mga dahilan ng pag-usbong ng

nasyonalismo sa Burma?

2. Paano ipinamalas ng mga Burmese ang

damdaming nasyonalismo? 422

3. Bakit ninais ng mga Burmese na humiwalay sa

bansang India?
NASYONALISMO SA INDOCHINA

Bunga ng pagkakaiba ng kanilang lahi at kultura, hindi nakamit ng mga taga Indochina
ang pagkakaisa upang labanan ang mga mananakop na Kanluranin. Ang mga Vietnamese ay
nagpakita ng damdaming nasyonalismo sa pamamagitan ng pakikidigma sa mga Kanluranin.
Nagkaroon ng malaking epekto sa kalayaan ng Indochina ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig
dahil sa pagkakasangkot ng France na siyang nakasakop sa bansa. Suriin ang mga epekto sa
kalagayan ng kalayaan ng Indochina habang at pagkatapos ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig.
Nagdeklara ng Kalayaan

Emperador Bao Dai ng

Vietnam
Hinimok
Nasakop ng Japan ng Japan
Habang ang mga
ang Indochina
nagaganap dahil sa pagkatalo namumun Haring Norodom
ang ng France laban o sa Sihanouk ng Cambodia
Ikalawang sa Germany Indochina
Digmaang na ideklara
Pandagigdig ang
kalayaan Haring Sisavang Vong ng
Louangphrabang

Nakipaglaban si
Nahati ang Vietnam sa 17th parallel. Nabuo ang
Ho Chi Minh sa
Hilagang Vietnam Hilgang Vietnam na pinamumunuan ni Ho Chi Minh
Pagkatapos laban sa mga at ang Timog Vietnam sa pamumuno ni Bao Dai.
ng Tsino at British Naging magkatunggali ang dalawang Vietnam dahil
Ikalawang sa pagkakaiba ng ideolohiya. Ang Hilagang Vietnam
Ipinahayag ng ay sumusuporta sa komunismo samantalang ang
Digmaang
Laos ang isang Timog Vietnam ay naniniwala sa demokrasya. Nauwi
Pandagigdig malayang bansa ang hidwaan sa digmaan na kilala bilang Vietnam
War na nagsimula noong 1945. Sinuportahan ng
United States ang Timog Vietnam subalit naging
madugo at magastos ito para sa kaniya. Nagwagi ang
Hilagang Vietnam at naging isang bansa na lamang
ito noong 1975.

Gabay na tanong:
1. Ano ang pangunahing salik sa pag-unlad ng
nasyonalismo sa Indochina? 423
2. Paano ipinamalas ng Vietnamese ang damdaming
nasyonalismo?
3. Paano nakaapekto ang Ikalawang Digmaang
Pandaigdig sa kalagayan ng kalayaan ng Indochina?
NASYONALISMO SA PILIPINAS

Nasakop ng mga Espanyol ang Pilipinas sa loob ng 333 taon. Nagpatupad ang mga
Espanyol ng mga patakarang pangkabuhayan, pampolitika at pangkultura na nakaapekto
sa pamumuhay ng mga Pilipino. Marami ang naghirap dahil sa hindi makatarungang
pagpapataw ng buwis, pagkamkam sa mga ari-arian at mga produktong Pilipino. Nabago
din ang kultura ng mga Pilipino dahil sa pagpapalaganap ng relihiyong Kristiyanismo.
Naging laganap din ang racial discrimination sa pagitan ng mga Espanyol at mga Pilipino
na tinatawag na Indio ng mga mananakop. Higit sa lahat, nawala ang karapatan at
kalayaan ang mga Pilipino na pamunuan ang kanilang sariling bansa. Naging sunud-
sunuran sila sa ilalim ng mapagmalupit na mga Espanyol.
Bagama’t may mga pag-aalsa na naganap sa Pilipinas sa pagitang ng ika-16
hanggang sa unang bahagi ng ika-19 na siglo, lahat ng ito ay nabigo. Ilan sa mga dahilan
ay ang mas malakas na armas ng mga Espanyol, kawalang ng damdaming pambansa na
mag-uugnay at magiisa laban sa mga mananakop at ang pagtataksil ng ilang Pilipino.
Sa pagpasok ng ika-19 na siglo, nagkaroon ng malaking pagbabago sa ekonomiya
at lipunang Pilipino. Nabuksan ang Pilipinas sa pandaigdigang kalakalan. Pumasok sa
Pilipinas ang mga produkto mula sa mga Kanluranin. Naging tanyag at mabili sa Kanluran
ang mga produkto ng mga Pilpino tulad ng asukal, kopra, tabako at iba pa. Ito ang
nagbigay-daan sa pag-unlad ng kalakalan sa bansa. Umusbong ang gitnang uri o middle
class. Sila ay mayayamang Pilipino, mestisong Tsino at Espanyol. Ang mga anak ng
gitnang uri ay nakapag-aral sa mga kilalang unibersidad sa Pilipinas at maging sa Espanya.
Ang grupo ng ito ay tinatawag na ilustrado mula sa salitang Latin na ilustre na ang ibig
sabihin ay “naliwanagan”.
Ang pagpapamalas ng nasyonalismong Pilipino ay pinasimulan ng mga ilustrado na
nagtatag ng Kilusang Propaganda at ipinagpatuloy ng mga Katipunero na nagpasimula ng
Katipunan. Paano nga ba ipinahayag ng mga Propagandista at Katipunero ang
424
damdaming nasyonalismo? Tunghayan ang dayagram sa susunod na pahina.
 NASYONALISMONG
Propaganda
Kilusang Propaganda
Reporma o Pagbabago
Pangunahing Layunin
Kinatawan sa Spanish Cortes
Asimilasyon ng Pilipinas at
Espanya
Jose Rizal, Graciano Lopez-
Jaena, Marcelo H. Del Pilar,
Gregorio Sancianco
Sa pamamagitan ng pagsusulat ng mga
akda tulad nobela, tula, sanaysay at artikulo
sa pahayagan ay ipinahayag ng mga
Propagandista ang kanilang mga hangarin
para sa Pilipinas. Isiniwalat din ng mga
Propagandista ang mga suliraning
kinakaharap ng mga Pilipino sa ilalim ng
mga Espanyol: ito ay ang katiwalian sa
pamahalaan, pang-aabuso ng mga prayle at
kawalan ng damdaming pambansa ng mga
Pilipino. Ang La Solidaridad ang opisyal
na pahayagan ng Kilusang Propaganda.
Nabigo ang kilusan na makamit ang
hinihiling na reporma o pagbabago dahil sa
pagsasawalang-bahala ng pamahalaang
Espanyol, hindi pagkakaunawaan ng mga
kasapi at kakulangan sa pondo.
Bagamat nabigo, mahalaga ang
Kilusang Propaganda dahil naimulat nito
ang mga Pilipino na ipaglaban ang kanilang
karapatan at ang kanilang bayan.
PILIPINO
Dalawang
Anyo o
Pamamaraan
Himagsikan
Samahan Katipunan
Ganap na Kalayaan
Iba pang hangarin Pagbabagong moral
Pagtutulangang pansibiko
Mga nagtatag/kasapi Andres Bonifacio, Emilio
Jacinto, Teodoro Plata, Ladislao
Diwa, Valentin Diaz
Deskripsiyon Ipinamalas ng mga Katipunero ang kanilang
pagmamahal sa bayan sa pamamgitan ng
pagsasagawa ng himagsikan o rebolusyon.
Nakita ng mga Katipunero na hindi
ipagkakaloob ng mga Espanyol ang mga
hinihiling na reporma ng Kilusang Propaganda.
Bunga nito, itinatag ang lihim na samahan na
KKK o Kataas-taasan Kagalang-galangang
Katipunan ng mga Anak ng Bayan. Batid ng
mga Katipunero na matitigil lamang ang
nararanasang pagmamalupit at pang-aabuso sa
kamay ng mga Espanyol kung makakamit nila
ang kalayaan. Bagama’t hindi handa, isinulong
ng mga Katipunero ang isang armadong
pakikipaglaban. Nabigo ang mga Katipunero
dahil sa lakas ng kagamitang pandigma ng mga
Espanyol at sa kakulangan
425ng mga Pilipino ng
kaalaman sa larangan ng pakikidigma.
Bagama’t natalo, ipinakita ng mga Pilipino ang
kanilang kahandaan na magbuwis ng buhay
para makamit ang minimithing kalayaan.
 Gawain 4. BUUIN
NATIN – Timog Silangang Asya

Sagutan ang graphic organizer tungkol sa pag-unlad ng nasyonalismo

sa Timog Silangang Asya.

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang mga salik sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangang Asya?
2. Paano ipinamalas ng mga Tsino at Hapones ang damdaming Nasyonalismo?
3. Bakit hindi makatulad ang anyo ng Nasyonalismo ng China at Japan?

426
 Gawain 5. PAGSULAT NG SANAYSAY
Balikan mo ang iyong mga natutuhan tungkol sa Nasyonalismo sa
Timog Asya at Kanlurang Asya na tinalakay sa nakaraang yunit. Suriin ang
kaugnayan nito sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog
Silangang Asya. Sumulat ng sanaysay tungkol sa pag-unlad ng damdaming
Nasyonalismo ng mga Asyano.

Gamiting gabay ang sumusunod na tanong sa pagbuo ng sanaysay.

1. Ano ang kaugnayan ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin sa

pag-usbong ng damdaming Nasyonalismo Asya?
2. Paano nagkakaiba ang pagpapamalas ng damdaming nasyonalismo ng
mga Asyano?
3. Bakit mahalaga ang pakikibaka para sa ikabubuti ng kapwa at ng bansa?

Gawain 6. Daloy ng Kasaysayan

Batay sa iyong mga natutuhan sa mga rehiyon ng Asya na tinalakay sa
Aralin 2 ng Yunit III at Aralin 2 ng Yunit IV, bumuo ng flowchart na
magpapakita ng kaugnayan ng imperyalismo at kolonyalismo sa pag-unlad ng
damdaming nasyonalismo ng mga Asyano. Sumulat ng paliwanag tungkol sa
iyong nabuong flowchart.

Gawing gabay ang sumusunod na pattern:

Ipakita sa unang
bahagi ang epekto ng Ipakita sa ikalawang Ipakita sa ikatlong
Ipakita sa ikaapat
Kolonyalismo at bahagi ang kaugnayan bahagi ang iba’t ibang
bahagi ang iyong
Imperyalismong ng mga epekto na ito paraan ng
kongklusyon tungkol
Kanluranin sa sa pag-unlad ng pagpapamalas ng
sa nasyonalismong
pamumuhay ng mga nasyonalismong nasyonalsimo ng mga
Asyano.
Asyano Asyano Asyano

Paliwanag sa flowchart:

427
 Gawain 7. Ang aking pag-unawa . . .
Panuto: Pagktapos mong maunawaan ang mga dahilan at pangyayari na
nagbigay daan sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang
Asya ay handa ka na upang sagutan ang gawaing ito.
Sa bahaging ito ay sagutan mo ang mga kolum na Ang aking mga
natuklasan at pagwawastong ginawa, Ang aking mga patunay at Ang
aking paglalahat.

GENERALIZATION TABLE
MGA TANONG Ang aking Ang aking mga Ang Aking mga Ang Aking
Naunang Natuklasan at Patunay Paglalahat
Pagkakaunawa Pagwawastong
Ginawa
1. Ano-ano ang
pangyayari na nagbigay
daan sa pag-unlad ng
Nasyonalismo sa Silangan
at Timog Silangang Asya?
2. Paano ipinamalas ng
mga mamamayan sa
Silangan at Timog
Silangang Asya ang
Nasyonalismo?
3. Bakit magkakaiba ang
paraan ng pagpapakita ng
damdaming Nasyonalismo
ng mga Asyano?
4. Paano nagkakaugnay
ang Kolonyalismo at
Imperyalismong
Kanluranin at
Nasyonalismong Asyano?

BINABATI KITA!
Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin
2.

Ngayong ay may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa ukol sa mga

pangyayari na nagbigay daan sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan
at Timog Silangang Asya. Maaari ka nang tumungo sa susunod na
428 pag-
bahagi ng modyul na ito upang mapalalim at mapalawak pa ang iyong
unawa ukol sa paksang ito.
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Sa bahaging ito pagtitibayin mo ang mga nabuong pag-unawa tungkol
sa paksang pinag-aralan. Inaasahan din na sa pagkakataong ito ay kritikal
na masusuri mo ang mga dahilan sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa mga
bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.

Gawain 8: Ang Aking Panata!

Bagamat malaya na ang mga bansang Asyano sa kasalukuyan,

mahalaga pa rin na ipahayag nila ang damdaming nasyonalismo.
Makatutulong ito sa pag-unlad ng bansa at maayos na ugnayan ng mga
mamamayan.
Bilang isang mag-aaral, sumulat ng panata kung paano
maipamamalas ang Nasyonalismo upang maisulong ang kaunlaran at
maprotektahan ang kalayaan ng Pilipinas.

Ang aking Panata

Ako si _______________________________ ay
___________________________________________________________
_________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
____________________________________________________

Lagda
Gawain 9. PAGSULAT NG REPLEKSIYON

Sumulat ng repleksiyon tungkol sa kahalagahan ng pagpapahayag ng

damdaming nasyonalismo sa kasalukuyang panahon

BINABATI KITA!

429
 Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng
Pagnilayan at Unawain para sa Ara

Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa

tungkol sa mga pangyayari na nagbigay-daan sa pag-unlad
ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya.
Tiyak na handa ka na para sa susunod na gawain.

430
 ILIPAT/ISABUHAY

Sa bahaging ito ay pagtitibayin mo ang iyong pag-unawa ukol sa aralin.

Magsasagawa ka ng mas malalim na pagtalakay tungkol sa suliranin na kinahaharap ng
mga bansang Asyano sa kasalukuyan at kaugnayan nito sa pagpapahayag ng damdaming
nasyonalismo sa kasalukuyan. Sa bahaging ito, isasagawa mo ang gawain hindi lamang
bilang isang mag-aaral kundi bilang isang aktibong bahagi ng lipunan o ng bansa na iyong
kinabibilangan.

Gawain 10. Suriin natin!

Suriin ang resolusyon tungkol sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa isa sa
mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya gamit ang Thesis-Proof
Worksheet.
Basahin at unawain ang isang resolusyon tungkol sa pagpapahayag ng
damdaming Nasyonalismo ng mga taga Cambodia.

H.J.RES.602
Latest Title: A joint resolution in support of the restoration of a free and independent Cambodia and
the protection of the Cambodian people from a return to power by the genocidal Khmer Rouge.
Sponsor: Rep Atkins, Chester G. [MA-5] (introduced 6/30/1988) Cosponsors (60)
Related Bills:S.J.RES.347
Latest Major Action: 10/18/1988 Became Public Law No: 100-502.

SUMMARY AS OF:
8/8/1988--Passed House amended. (There is 1 other summary
(Measure passed House, amended)

Declares that all parties seeking a settlement of the conflict in Cambodia, including
the United States, should have among their highest priorities the restoration of an
independent Cambodia and the protection of the Cambodian people from a return to power
by the Khmer Rouge. Calls on Vietnam to withdraw its forces from Cambodia and deny haven
to the Khmer Rouge. Declares that the United States and the international community should
use all means available to prevent a return to power of Pol Pot.

States that the United States should seek the support of the Association of Southeast
Asian Nations (ASEAN) and other nations for the inclusion, in United Nations resolutions
431
relating to Cambodia of the principle that those responsible for acts of genocide and human
rights violations shall not return to power in Cambodia upon the withdrawal of foreign
occupation forces.
 Declares that the United States, in consultation with ASEAN, should consider
whether a Cambodian settlement could be facilitated by an international conference
on Cambodia and international peacekeeping forces. Declares that the United States
should seek to ensure that: (1) the Khmer Rouge controlled refugee camps are
opened to inspection by international organizations; and (2) those within such camps
have the freedom to move to non-Khmer Rouge camps if they desire to do so. States
that the United States should attempt to halt the flow of arms to the Khmer Rouge by
urging nations that support the Khmer Rouge to cease doing so.

Source:
http://thomas.loc.gov/cgibin/bdquery/z?d096:HR02200:@@@D&summ2=m&
Retrived on December 20, 2012.

Pamprosesong Tanong:
1. Sino ang sumulat ng resolusyon? Saang bansa siya nagmula?
2. Ano ang bansa sa Asya na tinutukoy sa sipi?
3. Punan ng tamang sagot ang Thesis-Proof Worksheet

THESIS-PROOF WORKSHEET

Thesis: Tukuyin ang pangunahing paksa at layunin ng sipi

Ebidensiyang Nagpapatunay Ebidensiyang Sumasalungat
Hanapin mula sa sipi ang bahagi na Hanapin mula sa sipi ang bahagi na
naglalahad ng Nayonalismo sa naglalahad ng mga balakid sa
Cambodia pagtamo o pagpapahayag ng
Nasyonalismo sa Cambodia

Kongklusyon
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
432
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Transisyon sa susunod na modyul

Binigyang-diin sa modyul na ito ang kaugnayan ng kolonyalismo at

imperyalismong Kanluranin sa pag-unlad ng damdaming Nasyonalismo sa
Silangan at Timog Silangang Asya. Ang karanasan ng mga Asyano sa ilalim
ng pamumuno ng mga imperyalistang bansa ay nakaimpluwensiya sa mga
Asyano upang ipahayag ang pagmamahal sa kanilang bayan. Bagama’t
magkakaiba ang paraan ng pagpapamalas ng damdaming Nasyonalismo,
makikita na ang Nasyonalismo ang naging reaksiyon ng mga Asyano laban
sa Kolonyalismo at Imperyalismong Kanluranin.
Mahalaga ang bahaging ginampanan ng damdaming Nasyonalismo sa
pagkamit ng kalayaan ng mga bansang napasailalim sa mga mananakop.
Pag-aaralan mo sa susunod na modyul ang kaugnayan ng damdaming
Nasyonalismo sa pagkamit ng hinahangad na kalayaan.

433
GLOSARYO

1. Nasyonalismo – kadalasan, tumutukoy ito sa masidhing pagmamahal sa

bayan. Subalit, maliban dito, ang nasyonalismo ay nangangahulugan din ng
pagkakatanto ng isang nilalang o lahi na mahalagang ipagtanggol ang
kanyang bansa laban sa panlulupig ng mga banyaga.

2. Middle class – tumutukoy sa panggitnang uri ng tao sa lipunan. Sila ay

nasa pagitan ng mga pinakamayayaman at mahihirap na grupo ng tao.
Kadalasang batayan ng pagiging middle class ay ang pagkakaroon ng
kayamanan at kapangyarihan sa lipunan na kinabibilangan.

3. Kilusang Propaganda – samahang itinatag ng mga ilustrado sa Pilipinas

noong ika-19 na siglo. Layunin nito na maisulong ang reporma sa bansa sa
ilalim ng pamahalaang kolonyal ng España.

4. Katipunan – isang rebolusyonaryong samahan. Tinatawag din itong KKK o

Kataas-taasan Kagalang-galangan Katipunan ng mga Anak ng Bayan.
Isinusulong nito ang ganap na kalayaan ng Pilipinas mula sa mga Españo

434
References:

A. Books

Antonio, Eleanor D. Pana-Panahon II. Worktext para sa Araling Panlipunan

Ikalawang Taon. Kasaysayan ng Asya. 1999. Rex Bookstore. 856 Nicanor
Reyes Sr. St. Manila Philippines. pp. 280-330.

Ball, Macmahon W. Nationalism and Communism in East Asia. Melbourne

University Press. 1956. pp. 1-211.

Beck, Roger B. et. al. A Modern History of the World. Word History. Patterns
of Interaction. McDougal Littell Inc. P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204.
1999. pp. 332-340, 482-486, 512-516

Beck, Roger B. et.al. Word History. Patterns of Interaction. McDougal Littell

Inc. P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204. 1999. pp. 712-720, 892-896.

Camagay, Ma. Luisa T. et. al. Kabihasnang Asyano Kasaysayan at Kultura.

Vibal Publishing House, Inc. 1253 Gregorio Araneta Avenue, Quezon City.
2010. pp. 302-316.

Clyde & Beers. The Far East A History of the Western Impact and the Eastern
Response (1830-1970). Prencite-Hall, Inc. Englewood cliffs, New Jersey,
U.S.A. 1971. pp. 209-222, 491-512.

Farah, Mounir A. & Karls, Andrea Berens. World History: The Human
Experience. Glencoe/McGraw-Hill, 936 Eastwind Drive, Westerviell, Ohio
43081. 1999. pp. 804-807, 909-915.

435
Mercado, Michael M. Sulyap sa Kasaysayan ng Asya. St. Bernadette
Publishing House Corporation. 173 Rodriquez S. Ave., Kristong Hari, 1112
uezon City. 2009. pp.322-343.

Perry, Marvin. A History of the World. Houghton Mifflin Company Boston,

Massachusetts, USA. 1989. pp. 757-762.

Rhoads, Murphey. A History of Asia 6th Edition. Longman, 2008.

Whitfield, Susan. Life along the Silk Road. University of California Press,
2001.

B. Websites

A joint resolution in support of the restoration of a free and independent

Cambodia and the protection of the Cambodian people from a return to power
by the genocidal Khmer Rouge.
http://thomas.loc.gov/cgibin/bdquery/z?d096:HR02200:@@@D&summ2=m&
Retrived on December 17, 2012.

Flag of Burma. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-

factbook/docs/flagsoftheworld.html. Retrieved on December 18, 2012.

Map of Asia. www.worldpress.com. Retrieved on October 20, 2012.

436
 Simula ng Aralin3
33

ARALIN BLG. 3: HAKBANG TUNGO SA PAGLAYA NG

SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

Alamin

Sa bahaging ito, ating alamin ang nakaraang Commented [SI3]: Pls change this icon not sure for copyrigh
Thanks
mga
Kaalaman, ang mga hakbang na ginawa ng Silangang
Asya at Timog Silangang Asya sa mga mananakop at kung
paano ang paglayang ito ay humubog sa
transpormasyong
naganap noong ika-16 na siglo hanggang sa kasalukuyan.
Ngayon ay iyong alamin ang mga konseptong iyong
kakailanganin upang mas maunawaan ang paksang
tatalakayin
tungkol sa mga hakbang at pamamaraang ginamit ng mga
bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya upang
lumaya.
Maaari mo nang sagutan ang sumusunod na gawain.

GAWAIN 1: HALU-AYOS-LAYA!

Iayos ang mga pinaghalong letra upang

makabuo ng isang salita na tumutugon sa
inilalarawan ng pangungusap
.

A L A Pangunahing layunin upang wakasan ang panghihimasok ng

Y A mga mananakop sa kanilang pamumuhay at kabuhayan
N K A

I S A Y Ideya ng pambansang kamalayan na kung saan lahat ng

pansariling kapakanan ay napangingibabawan ng
ONS A pambansang kapakanan na kakikitaan ng matinding
MON L pagmamahal at pagpapahalaga sa kaniyang bansa

Ideolohiyang naghahangad na bumuo ng isang lipunang

I S K walang antas o uri (classless society) kung saan ang mga
salik ng produksyon ay pag-aari ng lipunan.
OMO
Sa sistemang ito, tinatayang darating ang panahon na hindi
NM U na kailangan ang estado kaya kusa itong mawawala. 437
Ang estado ang may-ari ng produksiyon ng lahat ng negosyo
ng bansa. Upang masiguro ang maayos na pagpapatupad,
kailangang pairalin ang diktadurya.
 Tumutukoy ang ideolohiyang ito sa kapangyarihan ng
pamahalaan na nasa kamay ng mga tao at ang
A S Y pagkakapantay-pantay ng mga mamamayan sa tingin ng
A K batas at sa iba pang pangunahing aspeto ng pamumuhay.
R E D Bukod pa rito ay karaniwang pumipili ang mga tao, sa
O M pamamagitan ng halalan, ng mga kinatawan na siyang
hahawak sa kapangyarihan o pamahalaan sa ngalan nila

N I M Malawakan at organisadong paglaban upang mapabagsak

A G ang namumuno sa isang bansa na nagdudulot ng
H A S malawakang pagbabago
I K

L O Ito ay isang sistema o lipon ng mga ideya o kaisipan na

naglalayong magpaliwanag tungkol sa daigdig at
H I I pagbabago nito. Ang mga halimbawa nito ay demokrasya,
D E kapitalismo, monarkiya, totalitaryanismo, autoritaryanismo,
O Y A sosyalismo at komunismo

MANGD Malawakang digmaan na kinasangkutan ng maraming

IGA bansa sa buong mundo na nagdulot ng malawakang
DAIGP pagbabago
A
N IG D
ALIS Pagpapalawak ng kapangyarihan at teritoryo sa
MIMP pamamagitan ng pananakop ng hindi lang isa kundi
E O RY maraming teritoryo o bansa

Pananakop ng isang makapangyarihang bansa sa isang

YAOLK bansa upang makontrol at magamit ang likas na yaman
LON nito para sa pansariling interes.Bunga nito ay karaniwang
I SM O naaabuso at napagsasamantalahan ang bansa at
mamamayan na nasakop

Pagkakaunawaan ng dalawang magkasalungat na panig

S U N upang matigil na ang kanilang sigalot o di-
D U K pagkakaunawaan, nagkakaroon ng usapan o
A A N kompromiso ang magkabilang panig
438
 PAMPROSESONG MGATANONG
Sagutin mo ang sumusunod na mga tanong:

1. Kung aayusin mo ang konsepto batay sa naganap na pangyayari

sa kasaysayan ng Silangan at Timog Silangang Asya paano mo ito
pagsusunod-sunurin ? Ipaliwanag ang ginawang pagkakasunod-
sunod.

Paliwanag:____________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_________

2. Bakit mahalagang maunawaan ang mga konsepto na nabanggit sa

pag-aaral sa mga pagbabagong naganap noong ika -16 na siglo
hanggang sa ika-20 siglo sa Silangan at Timog Silangang Asya?

__________________________________________________________

__________________________________________________________

439
 Ngayong alam mo na ang mga konseptong kakakilanganin sa araling ito .
Subukin mong sagutan ang susunod na gawain…..

GAWAIN BLG. 2: SAAN KA PA!!! (Anticipation-Reaction Guide)

Commented [SI4]: Agree disagree icon .Not sure with the
copyright but I let ebok draw it in another concept

Tingnan kung gaano na ang iyong kaalaman sa

paksang ating tatalakayin sagutan ang unang kolum sa
pamamagitan ng pagsulat ng salitang sumasang-
ayon o SA kung ikaw ay sumasang-ayon at hindi
sumasang-ayon o HSA kung ikaw ay di-sumasang-
ayon.

Bago ang Konsepto at Pananaw Pagkatapos ng

talakayan talakayan sa
buong Aralin
Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangan Asya ay naghangad ng
kalayaan sa pananakop ng mga
bansang Kanluranin dahil sa kaisipang
liberal at ideya ng demokrasya
Ang prinsipyong nagbigay-diin sa
pagbubuo ng isang pamahalaang
konstltusyonal na pinagsama ang
Kanluranin at tradisyunal na Tsino
upang palitan ang absolute monarchy
ay demokrasya
Ang pagpapalakas ng Hapon ng
kanyang hukbong - militar ay naging
daan sa pagbubuo ng depensibong
nasyonalismo sa kanyang bansa.
Iba't iba ang pamamaraang ginamit ng
mga naging pinunong Iider sa mga

440
 kilusang naghangad ng paglaya sa mga
Europeong mananakop sa rehiyon ng
Timog Silangang Asya
Upang mapagtagumpayan ang
paghahangad sa pagsasarili naghain
ang mga Asyano ng mga reporma,
nagbuo ng mga makabayang
organisasyon, at nang lumaon ay
gumamit din ng mga madugong
pakikihamok laban sa mga mananakop
Sa Pilipinas, naglatag ng kaisipang
paglaya ang kilusang Propaganda at
ang Katipunan ang naging
kasangkapan sa pagsasakatuparan ng
paglaya sa mga dayuhang mananakop.
Ang Tsina, Vietnam at Hilagang
Korea at Hapon ay kumapit sa kaisipan
ng sosyalismo at komunismo bilang
landas hindi lamang sa pagpapalaya ng
bansa kundi sa pagbubuo rin ng bagong
sistemang panlipunan na magwawakas
sa pagsasamantala ng mga
mananakop.
Si Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh, ang
nasyonalistikong pinuno ng
partido, ang naging pangunahing
kasangkapan sa paglaya ng kanilang
bansa laban sa mga Pranses sa
pamamagitan ng pagtanggap sa
pamamaraang demokratiko
Ang naglalabang ideolohiyang
demokratiko at komunismo ang naging
sanhi ng pagkakahati ng Korea at
Vietnam
Sa kasalukuyan ay patuloy pa rin ang
mga pagbabago sa mga ideolohiyang
gumagabay sa pamamahala at
pamumuhay ng mga bansa sa daigdig.

BINABATI KITA!

….dahil natapos mo ang unang hakbang.

441
 Nakatitiyak akong gusto mong malaman kung tama ba o hindi ang
iyong palagay tungkol sa kung paano lumaya ang mga bansa sa Silangan at
Timog Silangan Asya at kung paano ang paglayang ito ay nagdulot ng
pagbabago o transpormasyon noong ika -16 na siglo hanggang ika-20 siglo.
Kung nais mong malaman kung tama o hindi ang iyong palagay sagutan mo ang
sumusunod na bahagi ng Modyul na ito at habang sinasagutan mo unti-unti mong
matutuklasan ang mga transpormasyong naganap tungkol sa paglaya ng mga
bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya

Sa bahaging ito ay inaasahan na matututuhan mo ang

bahaging ginampanan ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog
Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa
imperyalismo, epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-
aangat ng malawakang kilusang nasyonalista tungo sa
paglaya at ang impluwensiya ng iba’t ibang ideyolohiya(
Paunlarin ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at
komunismo) sa malawakang kilusang nasyonalista sa Silangan
at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya. Maaari mong
balikan ang mga kasagutan at katanungan na iyong nabuo sa
unang bahagi ng Modyul na ito upang malaman kung tama ito
ang iyong mga naunang katanungan.

Paunlarin

GAWAIN BLG 3: SURI-TEKSTO

Kapag tinanong ka kung paano lumaya ang Pilipinas o kaya ay ang

Myanmar, bakit nahati ang Vietnam at Korea? O kaya’y, malaya ba ang China?
Masasagot mo kaya? Ang gawaing ito na pinamagatang SURI-TEKSTO ay
magbibigay kaalaman sa iyo tungkol sa naging hakbang ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya upang makamit ang kalayaang inaasam.

.
Simulan mong basahin ang bawat teksto at bumuo ng isang paghihinuha sa
bawat
eksto at para sa karagdagang kaalaman maaari rin kayong magbasa ng iba
pang aklat na may kaugnayan sa paksa.

442
HAKBANG SA PAGLAYA NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
Pangkalahatang Ideya

Ang pananakop at paniniil sa mga bansa sa Silangang Asya at Timog-

Silangang Asya ay naglunsad ng pag-usbong ng diwang makabansa bilang tugon sa
pang-aabuso at pagyurak sa karapatan ng mga bansa sa Silangan at Timog-
Silangang Asya na ang tanging mithiin ay magkaroon ng kalayaan.
Ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay nakaapekto upang makamit
ang kalayaan dahil sa Unang Digmaang Pandaigdig, nagbago ang balance of power,
nakilala ang Japan dahil pinalakas nito ang kaniyang hukbong militar. Isinulong na
rin nito pagkatapos ng digmaan ang racial equality o pantay na pagtingin sa lahi na
di pinansin ng mga Kanluranin.Dahil naman sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig
lumakas ang Nasyonalismo sa Timog Silangang Asya. Napabilis ang paglaya kaya
maraming mga bansa sa Timog Silangang Asya ang lumaya pagkatapos ng
Ikalawang Digmaang Pandaigdig

May iba’t ibang ideolohiya at paniniwala rin ang niyakap ng mga bansa
sa Silangan at Timog Silangang Asya, may naniwala na ang kasagutan sa
minimithing kalayaan ay ang ideolohiyang komunismo, ang iba ay naniwala sa
ideolohiya ng
demokrasya, totalitaryanismo at autokrasya. Ang mga ideolohiyang ito ay nagdulot
ng transpormasyon sa mga bansang Silangan at Timog Silangang Asya.

Ang tatlong malalaking konsepto na aking makukuha mula sa teksto ay…

1.____________
2.____________
3.____________

Ang aking mahihinuha ay…

________________________________________________________________
________________________________________________________________
______________________________________________

Ngayong nalaman mo na ang pangkalahatang konsepto ng

paksang tatalakayin,ating suriin ang sumusunod na teksto tungkol sa mga
hakbang sa paglaya ng ilang bansa na nasa Silangan at Timog Silangang
Asya

443
Paglaya ng mga Bansa sa Silangang Asya

1.Anong bansa ang

Paglaya ng China nanakop?
________________________
Dahil sa kasikatan ng produktong China ________________________
sa Europa hinangad ng mga Europeo na ________________________
makipagkalakalan sa China na kalaunan ay ________________________
naging dahilan ng paghahangad na makontrol ________________________
ang lupain nito. Ang pagkakatalo ng Tsina sa ________________________
Digmaang Opyo ay naging daan ng di- ________________________
makatuwirang kasunduan at pagkakaroon ng 2. Ano-anong pamaraan
Sphere of Influence ng mga bansang Europeo ang ginamit upang lumaya?
sa teritoryo ng China. ________________________
Tatlong uri ng Nasyonalismo ang ________________________
umusbong nasyonalismong tradisyunal na ang ________________________
layunin ay paalisin ang mga Kanluranin at ang ________________________
impluwensiya nito na pinangunahan ng ________________________
na ang layunin
samahang ay maging
Boxers, republika ang
ang pangalawa ay ang _______________________
________________________
China yakap angmay
Nasyonalismong ideolohiyang demokratiko
impluwensiya ng kanluran _______________________
________________________
. na pinangunahan ni Dr Sun Yat Sen at _______________________
___
Chiang Kai Shek at ang pangatlo ay ang _______________________
Nasyonalismong may impluwensiya ng _______________________
Komunismo na pinangunahan ni Mao _______________________
Zedong. _______________________
Sa paglakas ng nasyonalismong Tsino _______________________
nabahala ang Japan na baka maapektuhan _______________________
ang interes nito sa China kung kaya’t sunod 3.Ano-anong ideolohiya
sunod ang ginawang pakikidigma at ang mga nabanggit?
pananakop. Una na ritong naganap ang _______________________
Manchuria Incident sinundan ng Rape of _______________________
Nanking na nasundan pa ng Ikalawang _______________________
Digmaang Pandaigdig . _______________________
Natalo ang Japan noong Ikalawang 4. Ang aking mahihinuha
Digmaang Pandaigdig ngunit nagpatuloy ang ay…
kaguluhan sa China sa pagitan ng puwersa _______________________
ng komunista ni Mao Zedong at nasyonalista _______________________
ni Chiang Kai Shek. Natalo ang nasyonalista _______________________
at napasailalim sa komunistang pangkat ang _______________________
Mainland China samantalang ang _______________________
nasyonalista ay tumakas at pumunta sa isla _______________________
ng Formosa na ngayon ay tinawag na _______________________
Taiwan noong October 1,1949. _______________________
_______________________
_______________________
444
 Paglaya at Pagkakahati ng Korea
1.Anong bansa ang
Unti-unting nasakop ng Hapon ang
nanakop?
Korea na ginawang base militar at pilit na
________________________
itinaguyod ang kanilang kabihasnan.Bunsod
________________________
nito maraming pagtatangkang ginawa ang
________________________
Korea upang mapatalsik ang mga
________________________
Hapones. Napabilis ito pagkatapos ng
2. Ano-anong pamaraan
Ikalawang Digmaang Pandaigdig kung
ang ginamit upang lumaya?
saan natalo ang mga Hapon.
________________________
________________________
________________________

Subalit hindi nakaligtas ang Korea sa

dalawang ideolohiyang nag-uumpugan, ang _____________________
komunismo na niyakap ng Hilagang Korea _____________________
at sinuportahan ng Unyong Sobyet at _____________________
demokrasya na niyakap ng Timog Korea na _____________________
sinuportahan ng Amerika . _____________________
Noong 1948, pinasinayaan ang _____________________
bagong republika na sinuportahan ng 3.Ano-anong ideolohiya
Amerika na pinamunuan ni Syngman Rhee ang nabanggit?
ngunit kaagad namang ipinahayag ng North _____________________
Korea ang Democratic People’s Republic of _____________________
Korea na sinuportahan ng Soviet Union na _____________________
pinamunuan ni Kim Il Sung. Mula noon, _____________________
nahati ang Korea sa pamamagitan ng 38th _____________________
parallel. 4. Ang aking mahihinuha
ay…
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________

445
Paglaya ng mga Bansa sa Timog Silangang Asya

Paglaya ng Indonesia
1.Anong bansa ang
nanakop?
Nakamit ng Indonesia ang kalayaan
______________________
nito noong Agosto 17,1945 sa pamumuno ni
______________________
Achmed Sukarno sa pamamagitan ng
______________________
rebolusyon laban sa mga Olandes.
______________________
Umigting ang pagnanasang lumaya
2. Ano-anong pamaraan
ng Indonesia nang pinagkalooban ng
ang ginamit upang
simbolikong kalayaan si Sukarno ng Hapon
lumaya?
nang masakop ito noong Ikalawang
______________________
Digmaang Pandaigdig. Ngunit nang matalo
______________________
ang Hapon dumating ang mga Olandes
______________________
upang muling ibalik ang kanilang
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________

pamamahala .Subalit ang Indonesia na

3.Anong ideolohiya ang
nakaranas ng kalayaan ay
nabanggit?
lumaban.Pinamunuan ni Sukarno ang
______________________
Indonesia sa loob ng 23 taon. Pinasimulan
______________________
niya ang pamamahalang guided democracy
______________________
(limited democracy) base sa Pancasila- 5
______________________
patnubay na prinsipyo: paniniwala sa Dios,
______________________
nasyonalismo, pagkakawanggawa,
______________________
katarungang panlipunan at demokrasyang
4. Ang aking mahihinuha
gagabayan ng karunungan. Tinanggap at
ay…
ipinagbunyi ng mga tao at ginawa siyang
______________________
pangulong panghabambuhay noong 1963
______________________
subalit ang lubos niyang kapangyarihan ang
______________________
naging dahilan ng pang aabuso niya sa
______________________
kapangyarihan. ______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
_
Paglaya ng Vietnam 1.Anong bansa ang
nanakop?
Sa kasaysayan ng Vietnam ay may ______________________
tatlong naganap na paglaya ang una ay noong ______________________
938 mula sa China, ang pangalawa noong ______________________
446
Setyembre 02,1945 mula sa France, at ang ______________________
pangatlo ay noong Hulyo 02, 1976. Ang pag- 2. Ano-anong pamaraan
iisa ng Vietnam sa pamumuno ni Nguyen Ai- ang ginamit upang
Quoc o Ho Chih Minh mula sa kilusang Viet
Nagkaroon ng Vietnam War na sinalihan ng 4. Ang aking mahihinuha
Estados Unidos sa haba ng digmaan naging ay…
magastos at madugo ito para sa bansa. ______________________
Para sa pandaigdigang opinyon ay iwan na ______________________
ng mga Kanluranin ang Vietnam at dito ______________________
natalo ang Estados Unidos ,iniwan nila ang ______________________
Timog Vietnam at napasailalim sa kontrol ______________________
ng grupong may ideolohiyang ______________________
komunismo/sosyalismo. Muling napag-isa ______________________
ang dalawang Vietnam at naging isang ______________________
bansa. ______________________

Paglaya ng Burma (Myanmar)

Nakamit ng Burma ang kalayaan nito noong Enero 04, 1948 sa pamumuno ni U
Nu bilang punong Ministro ng Republika ng Burma na kalaunan ay inilipat ang pamumuno
kay Heneral Ne Win na isang diktador militar .Bilang pinuno ng mga hukbong armado
pinairal niya ang ideolohiyang Myanmar way to Socialism na kung saan kinumpiska ng
pamahalaan , ang anumang negosyo at pangkalakalan,bangko at mga pribadong ari-arian
kung kayat nawalan ng hanapbuhay ang mga dayuhan.
Noong unang hindi pa nakakamit ng Burma ang kalayaan ang kumokontrol dito
ay ang India sa tulong ng Ingles at China .Bilang pagtugon sa pananakop na ito nagtatag
ng iba’t ibang kilusang naglalayon ng kalayaan. Nang maramdaman ng mga 447 Ingles ang
pagpupunyagi sa kalayaan ng mga Burmese nagkaroon ng pagbabago na nagresulta sa
paghiwalay ng Burma sa India noong 1935. Ilan pang pagbabago ang tinangka ng
pamahalaang Ingles ngunit hindi nangyari dahil sa pagsiklab ng Ikalawang Digmaang
 1.Anong bansa ang nanakop?
______________________________________________________________
2. Anong pamamaraan ang ginamit upang lumaya?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

3.Anong ideolohiya ang mga nabanggit?

______________________________________________________________
______________________________________________________________
4. Ang aking mahihinuha ay…
______________________________________________________________
______________________________________________________________
_______________
Paglaya ng Pilipinas

Nakamit ng Pilipinas ang paglaya noong Hunyo 12, 1898 sa pamumuno ni

Heneral Emilio Aguinaldo .Nakipagsabwatan ang mga Amerikano sa Pilipino upang
matalo ang mga Espanol sa Digmaang Espanol-Amerikano kung saan natalo ang
mga Espanol. Inakala ng pamunuan ni Aguinaldo na aalis na ang mga Amerikano
sa Pilipinas at ipauubaya na ang pamumuno sa atin kaya idineklara ang ating
kalayaan at nagtatag ng isang demokratikong pamahalaan.Samantala, iba naman
ang ikinikilos ng mga Amerikano, nagpalabas ito ng patakarang Benevolent
Assimilation at lumagda sa Treaty of Paris na nagpapahayag ng paglilipat ng
pamamahala ng Pilipinas sa Amerikano mula sa mga Espanol.Naging hayagan
448 ang
pagtutol ng mga Pilipino sa pananakop ng mga Amerikano kung kaya’t sumiklab
ang Digmaang Pilipino- Amerikano .Subalit may ibang Pilipino na hindi nakiisa,
walang pakialam at nakiisa sa mga Amerikano .Dahil sa kawalan ng pagkakaisa,
 1.Anong bansa ang nanakop?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
2. Anong pamamaraan ang ginamit upang lumaya?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

3.Anong ideolohiya ang mga nabanggit?

___________________________________________________________
___________________________________________________________
4. Ang aking mahihinuha ay…
___________________________________________________________
PAMPROSESONG TANONG
___________________________________________________________

1. Paano ipinakita ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya

ang pagmamahal sa bayan? Magbigay ng patunay sa inyong mga
sagot.
._______________________________________________________

449
 _______________________________________________________
___________
2. Paano hinubog ng ideolohiya ang paglaya ng mga bansa sa Silangan
at Timog Silangang Asya? Magbigay ng patunay sa inyong mga
sagot.
_______________________________________________________
_______________________________________________________
___________
3. Paano nakaapekto ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa
paglaya ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya?
_______________________________________________________
_______________________________________________________
____________

GAWAIN BLG.4: BUO-LAYA

Iyong natunghayan kung paano lumaya ang mga bansa sa Asya at
upang magkaroon ng buong pananaw sa paglaya ng mga bansa buuin ang
talahanayan at ihambing ang bawat datos na iyong makakalap
Bansa sa Mga Araw Namuno Pamamaraang Ideolohiyang
Silangan Bansang ng Ginamit sa Paglaya Niyakap
Asya (na Nanakop Paglaya
nasa
teksto)

Silangang
Asya

Bansa sa Mga Araw Namuno Pamamaraang Ideolihiya

Timog Bansang ng ginamit sa ng
Silangan Nanakop Paglaya Paglaya Niyakap
Asya (na
nasateksto)

450
 Ngayong natapos mo nang sagutan ang talahanayan at
naiwasto,

BINABATI KITA!

Dahil may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa tungkol sa:

 bahaging ginampanan ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog
Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa
imperyalismo;
 epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng malawakang
kilusang nasyonalista tungo sa paglaya at
 ang impluwensiya ng iba’t ibang ideolohiya( ideolohiya ng malayang
demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa malawakang kilusang
nasyonalista sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya.

Maaari mong balikan ang mga kasagutan na iyong ginawa sa unang

bahagi ng Modyul na ito upang malaman kung tama ito .

Maaari ka nang tumungo sa susunod na bahagi ng Modyul na ito upang

mapalalim at mapalawak pa ang iyong pag-unawa tungkol sa paksang
tinatalakay.

ATING PAGNILAYAN AT UNAWAIN

Sa bahaging ito, pagtitibayin mo ang nabuong mga pag-unawa tungkol sa

paksa. Inaasahan din na kritikal mong masusuri ang:
 bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa Silangan at Timog
Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa
imperyalismo;
 epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng
malawakang kilusang nasyonalista tungo sa paglaya at
 ang impluwensiya ng iba’t ibang ideolohiya( ideolohiya ng malayang
demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa mga malawakang
kilusang nasyonalista sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa 451
paglaya .
GAWAIN BLG. 7: SAAN KA PA!!! (Anticipation-Reaction Guide)

Tingnan kung gaano na ang kaalaman sa paksang

Tinalakay. Sagutan ang unang kolum sa
pamamagitan ng pagsulat ng salitang sumasang-
ayon kung sumasang-ayon at hindi sumasang-
ayon kung di-sumasang-ayon sa ipinahayag na
mga kaalaman

Bago ang Konsepto at Pananaw Pagkatapos ng

Talakayan Talakayan sa
Buong Aralin
(Ipaliwanag ang
naging
kasagutan)
Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangang Asya ay naghangad
ng kalayaan sa pananakop ng mga
bansang Kanluranin dahil sa kaisipang
liberal at ideya ng demokrasya
Ang prinsipyong nagbigay-diin sa
pagbubuo ng isang pamahalaang
konstltusyonal na pinagsama ang
Kanluranin at tradisyunal na Tsino
upang palitan ang absolutong
monarkiya ay demokrasya
Ang pagpapalakas ng Hapon ng
kaniyang hukbong - militar ay naging
daan sa pagbubuo ng depensibong
nasyonalismo sa kaniyang bansa.
Iba't iba ang pamaraang ginamit ng
mga naging pinunong Iider sa mga
kilusang naghangad ng paglaya sa mga
Europeong mananakop sa rehiyon ng
Timog Silangang Asya
Upang mapagtagumpayan ang

452
 paghahangad sa pagsasarili naghain
ang mga Asyano ng mga reporma,
nagbuo ng mga makabayang
organisasyon, at nang lumaon ay
gumamit din ng mga madugong
pakikihamok laban sa mga mananakop
Sa Pilipinas, naglatag ng kaisipang
paglaya ang kilusang Propaganda at
ang Katipunan ang naging
kasangkapan sa pagsasakatuparan ng
paglaya sa mga dayuhang mananakop.
Ang Tsina, Vietnam at Hilagang
Korea at Hapon ay kumapit sa kaisipan
ng sosyalismo at komunismo bilang
landas hindi lamang sa pagpapalaya ng
bansa kundi sa pagbubuo rin ng bagong
sistemang panlipunan na magwawakas
sa pagsasamantala ng mga
mananakop.
Si Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh, ang
nasyonalistikong pinuno ng
partido, ang naging pangunahing
kasangkapan sa paglaya ng kanilang
bansa laban sa mga Pranses sa
pamamagitan ng pagtanggap sa
pamamaraang demokratiko
Ang ideolohiyang demokratiko at
komunismo ang dalawang naglalabang
ideolohiya na naging sanhi ng
pagkakahati ng Korea at Vietnam

Sa kasalukuyan ay patuloy pa rin ang

mga pagbabago sa mga ideolohiyang
gumagabay sa pamamahala at
pamumuhay ng mga bansa sa daigdig.

GAWAIN BLG 5: RE – SOLUSYON

Natutuwa ako na marami ka nang alam. Commented [SI5]: Pls. Change this icon (this icon has
copyright) with the icon that ebok draw.
Subukin natin kung maaari mong ilapat ang mga
kaalaman na iyong natutuhan. Suriing mabuti ang sipi
ng isang resolusyon na nakalap sa Library of Congress

453
(http://thomas.loc.gov/cgibin/bdquery/z?d112:SE00217:@@@D&summ2=0& Nov. 5,2012
2:20pm)

S.RES.217
Latest Title: A resolution calling for a peaceful and multilateral resolution to maritime
territorial disputes in Southeast Asia.
Sponsor: Sen Webb, Jim [VA] (introduced 6/27/2011) Cosponsors (3)
Latest Major Action: 6/27/2011 Passed/agreed to in Senate. Status: Submitted in the
Senate, considered, and agreed to without amendment and with a preamble by
Unanimous Consent.

SUMMARY AS OF:
6/27/2011--Introduced. (There is 1 other summary)

Reaffirms the strong support of the United States for the peaceful resolution of maritime
territorial disputes in the South China Sea.

Deplores the use of force by China's naval and maritime security vessels in the South
China Sea

Calls on all parties to the territorial dispute to refrain from threatening force or using force
to assert territorial claims.

Supports the continuation of operations by the U.S. Armed Forces in support of

freedom of navigation rights in international waters and air space in the
South China Sea.

PAMPROSESONG MGA TANONG

1. Ano ang paksa at layunin ng resolusyon sa sipi?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
____________________
2. Sino ang sumulat ng resolusyon?Saang bansa siya nagmula?
___________________________________________________
_____
3. Ano ang kaniyang mga panukala?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
____________________

454
4. Sa iyong tingin kaninong interes ang pinagsisilbihan ng
resolusyon na ito? Patunayan ang sagot
.__________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
________________
5. May konsepto ba ng kolonyalismo/imperyalismo ang nakatala
sa sipi? Patunayan.
___________________________________________________
___________________________________________________
__________
6. May ideolohiya bang isinusulong ang mga nakatala sa
resolusyon? Pangatuwiranan
___________________________________________________
___________________________________________________
__________
7. Kung ikaw ang gagawa ng isang resolusyon tungkol sa paksang
tinatalakay sa sipi ano ang iyong imumungkahi? Bakit?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
______________________________
8. Bilang isang Pilipino paano mo pangangalagaan ang kalayaan
ng ating bansa?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
____________________

455
 GAWAIN 6: BUKAS- ISIP!
(reflective journal)
Sumulat ng maikling
repleksiyon ukol sa iyong mga
natutuhan, realisasyon at opinyon
tungkol sa mga paksang ating
tinalakay.

http://www.clker.com/cliparts/e/K/g/G/i/j/blue-stick-man-reflect-md.png

Kung gayon!
Ang paksa ngayon ay
_________________________________________________
Isang mahalagang konsepto na aking natutuhan ay
_________________________
Ito ay mahalaga
dahil__________________________________________________
Ang isa pang ideya ay
_________________________________________________
Magagamit ko ito
sa___________________________________________________
Sa kabuuan ang natutuhan ko
ay___________________________________________________________________________
_______

456
 BINABATI KITA!

Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng

Pagpapalalim.
Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa tungkol sa bahaging
ginampanan ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya. Ito ay tungo sa
paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo, epekto ng digmaang pandaidig sa pag-
aangat ng mga malawakang kilusang nasyonalista tungo sa paglaya at ang
impluwensiya ng iba’t ibang ideyolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya,
sosyalismo at komunismo) sa malawakang kilusang nasyonalista sa Silangan at
Timog Silangang Asya tungo sa paglaya. Ngayon ay handa ka nang gawin ang ating
susunod at huling gawain sa araling ito.

TRANSFER:
ATING GAWIN LEVEL 3
Gawain 8 : Paggawa ng Resolution
Commented [SI6]: Change icon with ebok drawing. thanks
Bilang paghahanda sa gagawing Performance Task ay
basahin ang sumusunod na sitwasyong. Pagkatapos ng
Ikalawang Digmaang Pandaigdig maraming isyu ang
umusbong sa Silangan at Timog Silangang Asya. Isa na rito
ang sigalot dulot ng pag-aagawan sa teritoryo. Ikaw,bilang
mambabatas ng iyong bansa ay gagawa ng isang
resolusyon para ipakita ang iyong mga punto sa teritoryong inaangkin .Ang
iyong nabuong resolusyon ay maglalaman ng naging mga problema bunsod
ng nasabing usapin at mga mungkahing solusyon upang malutas ang sigalot
na ito gamit ang powerpoint presentation

Ang resolusyon na ginawa ay huhusgahan batay sa sumusunod na

pamantayan--- Maliwanag at maayos ang pagkakalahad ng resolusyon. Sapat
at katanggap-tanggap ang mga mungkahing solusyon sa suliranin.
Nakapaglahad ng mga datos batay sa realidad ng suliranin na binibigyan ng
solusyon.

Krayterya 4 3 2 1
Nilalaman Sapat at Katanggap- May mga May mga
katanggap- tanggap ang mungkahing mungkahing
tanggap ang mga solusyon solusyon
mga mungkahing ngunit ang ngunit ang
mungkahing solusyons sa mga datos ay mga datos

457
 solusyon sa suliranin ngunit di- gaanong ay hindi
suliranin. di-wasto ang batay sa batay sa
Nakapaglah ilan: may ilang realidad ng realidad ng
ad ng mga impormasyon suliranin na suliranin na
datos batay na hindi binibigyan ng binibigyan
sa realidad maliwanag ang solusyon. ng solusyon.
ng suliranin pagkakalahad.
na Nakapaglahad
binibigyan ng mga datos
ng solusyon. batay sa
realidad ng
suliranin na
binibigyan ng
solusyon.
Pinagkunan Ibinatay sa Ibinatay sa Ibinatay Walang
ng Datos iba’t ibang iba’t ibang lamang ang batayang
saligan ang saligan ang saligan ng pinagkunan
mga mga impormasyon at ang mga
kaalaman impormasyon sa batayang impormasyo
tulad ng mga ngunit limitado aklat lamang. n ay gawa-
aklat, lamang. gawa
pahayagan, lamang.
video clips,
interbyu,
radio at iba
pa.
Isinulat ang
pinagkunan
ng mga
impormasyo
n
Organisasy Organisado Organisado Walang Di-
on ang ang mga interaksiyon organisado
ginawang paksa sa at ugnayan ang paksa.
resolusyon kabuuan at sa mga Malinaw na
at sa maayos na kasapi. walang
kabuuan presentasiyon Walang preparasyon
maayos ang ngunit di malinaw na ang
presentasiyo masyadong presentasiyo presentasiyo
n ng gawain, nagamit nang n ng mga n ng
ang pinag maayos ang paksa. May pangkat.
sama- powerpoint powerpoint
samang presentation. presentation
ideya ay ngunit hindi
malinaw na lubusang

458
 naipapahaya nagamit at
g at nagsilbi
natatalakay lamang na
gamit ang palamuti sa
makabuluha pisara.
ng
powerpoint
presentation.
Presentasiy Maayos ang Maayos ang Simple at Ang
on pagkakalaha paglalahad maikli ang paglalahad
d. Gumamit gamit ang presentasiyo ay hindi
ng powerpoint ng nagawa. naging
powerpoint presentation,m malinaw.
presentation. ay kahinaan Walang
Namumukod ang tinig ng gaanong
tangi ang mga presentasiyo
pamamaraa nagtalakay n.
n ng
presentasiyo
n sa
pamamagita
n ng
malakas at
malinaw ang
pagsasalita
na sapat
para marinig
at
maintindihan
ng lahat.

Transisyon sa Susunod na Modyul

Ngayong nasuri mo na kung paano nahubog ng paglaya ang
transpormasyong naganap noong ika-16 na siglo hanggang sa kasalukuyan sa
susunod na modyul ay malalaman mo kung paano nakaapekto sa mga
Asyano ang mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya
noong ika -16 hanggang ika- 20 siglo .

459
 Simula ng Aralin 4

ARALIN BLG. 4: MGA PAGBABAGO SA SILANGAN AT TIMOG

SILANGANG ASYA SA TRANSISYONAL AT
MAKABAGONG PANAHON (16-20 SIGLO)

Alamin: Handa ka na ba sa panibagong hamon ng pag-aaral? Kung handa

ka na, nais kong pag isipan mo ang iyong kasagutan sa tanong na
ito:Ano ang naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya
matapos nilang makamit ang kanilang kalayaan mula sa
mahabang panahon ng pananakop ng Kanluran?

GAWAIN BLG. 1: Ano Alam Ko?

. Sagutin ang tanong sa itaas gamit ang IRF WORKSHEET.

Punan mo lamang ang kolum para sa initial answer.Ang dalawa
pang natitirang kolum ay mapupunan mo lamang sa sandaling
natapos ng talakayin ang aralin.

IRF WORKSHEET

Initial Answer (Paunang sagot)

460
 Revised Answer (Binagong sagot)

Final Answer (Huling sagot)

PAMPROSESONG TANONG
Sagutin mo ang sumusunod na katanungan:

3. Ano ang initial answer mo ukol sa tanong na kaugnay sa paksa?

4. Ano-ano ang iyong naging batayan sa kasagutan mo na iyong
inilahad sa IRF Worksheet? Ilahad mo ang ilan sa iyong patunay.

GAWAIN BLG. 2: POLL OPINYON

Pag- usapan sa inyong pangkat ang sumusunod na

katanungan sa checklist sa ibaba. Kunin ang bilang ng iyong
mga kasama sa pangkat na sumagot sa bawat aytem.

Gaano mo kakilala ang mga bansa sa Silangan at Timog

Silangang Asya sa Transisyonal at Makabagong Panahon gamit ang iyong
pang-unang kaalaman? Sagutin ang mga tanong sa ibaba.

ANG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA SA TRANSISYONAL AT

MAKABAGONG PANAHON

MGA TANONG SAGOT

OO HINDI KABUUAN
1. Nagkaroon ba ng mga programa na
nagtaguyod sa karapatan ng mamamayan,
kababaihan, at katutubo?

461
 2. Nanatiling tulad ba ng dati ang sistemang
pulitikal sa mga bansa sa rehiyon at maging
ang balangkas ng pamahalaan nito?
3. Nagkaroon ba ng malaking gampanin ang
relihiyon sa mga pagbabagong naganap sa
rehiyon?
4. May kaugnayan ba ang edukasyon sa
kalidad ng pamumuhay ng isang bansa?
5. Umunlad ba ang ekonomiya ng mga bansa
sa rehiyon?
6. Nararanasan pa ba ang kolonyalismo sa
rehiyon sa kasalukuyan?
7. Nakapag-ambag ba ang mga bansa sa
rehiyon sa larangan ng sining,
humanidades, at palakasan?
KABUUAN

Ngayon, masasagutan mo na ba ang lahat ng mga tanong? Muli kang

bumalik sa dati mong pangkat. Kuhanin ninyo ang bilang ng iynyong mga
kasama sa pangkat na sumagot sa bawat aytem at sagutin ang sumusuno:

 Ilan ang sumagot ng oo sa bawat aytem?

 Ilan ang sumagot ng hindi sa bawat aytem?
 Ano sa tingin mo ang implikasyon nito?

Matapos nito, ibahagi sa harap ng klase ang datos na nakuha sa bawat

bilang.

BINABATI KITA!

….dahil natapos mo ang unang hakbang.

Sa puntong ito marahil ay marami ka ng agam-agam sa iyong

mga naging kasagutan sa mga Gawain sa itaas. Huwag mo itong ikabahala
sapagkat sa modyul na ito ay higit mong mauunawaan ang mga
pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya sa
transisyonal at makabagong panahon (16-20siglo). Kailangan mo lamang
pagtuunan ng pansin at pag-unawa ang mga susunod na Gawain sa iba
pang pahina. Sa huli, matutuklasan mo kung ang iyong mga naging 462
kasagutan ay tama o mali sa dalawang naunang gawain.
 PAUNLARIN…

PAUNLARIN…

Simulan na natin ngayon ang pagpapayabong ng iyong

kaalaman ukol sa mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog
Silangang Asya sa transisyonal at makabagong panahon (16-
20siglo). Inaasahan ko na natatandaan mo pa ang mga kasagutan mo
sa mga nakalipas na gawain. Ito na ang pagkakataon upang
mapatunayan mo ang iyong kasagutan sa mga tanong na iyong
tinugunan.

Isa sa mga aspeto ng kultura ng isang bansa ay ang sistemang

pulitikal na umiiral dito. Ang sistemang pulitikal ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya ay nabuo batay mga
pangyayaring naganap dito sa mahabang panahon na bahagi na ng
tinatawag na kasaysayan. Kabilang na sa mga pangyayaring
nabanggit ang karanasan ng mga bansa sa rehiyong ito ng Asya sa
mga kanluraning bansa na nagkaroon ng kaugnayan sa mga ito sa
pamamagitan ng iba’t ibang pamamaraan at kadahilanan.
Samakatuwid, hindi rin maitatanggi na ang mga kanluraning
bansang ito ay maituturing na salik sa pagkabuo ng sistemang
pulitikal na umiiral sa rehiyon na ito ng Asya sa ngayon. Isang
magandang halimbawa nito ang Pilipinas na ating bansa na sinanay
ng mga Amerikano sa pamamahala sa panahong kontrolado tayo ng
mga ito. Ito ang kadahilanan kung kaya’t napakalaki ng
pagkakatulad ng ating pamahalaan sa kanila, mula sa balangkas at
kapangyarihan ng bawat sangay n gating pamahalaan. Ang
pagbabagong hatid ng pag-unlad at panahon ay salik din sa
pagkabuo ng sistemang pulitikal ng isang bansa. May mga bansa na
kinailangang iayon ang kanilang sistemang pulitikal sa pagbabago
ng panahon upang makasabay ang mga ito. Masasalamin ang
pagbabagong ito sa pagbabago rinse uri ng kanilang pamahalaan.

463
Ang China ay masasabing magandang halimbawa sa aspetong ito
na patuloy na nakikilala sa kasalukuyang panahon sa mga reporma
na ginawa nito.

GAWAIN BLG 3: SISTEMANG PULITIKAL AT PAMAHALAAN SA

SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

Ang sistemang pulitikal sa Silangan at Timog Silangang Asya ay

hinubog ng kasaysayan at paniniwala ng mga mamamayang
naninirahan dito. Sa karanasang tinamo ng mga Asyano sa mga
bansang kanluranin na sumakop sa kanila idagdag pa ang kanilang
mga panloob na suliraning kinaharap ay nagbagong anyo ang mga
sistemang pulitikal na ito at uri ng pamahalaan. Matutunghayan mo
sa ibaba ang ibat’ ibang uri ng pamahalaan na umiiral sa rehiyon
na ito ng Asya. Suriin mo itong mabuti at kilalanin ang mga bansang
napapaloob dito.

SISTEMANG PULITIKAL SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

ANYO NG DESKRIPSYON BANSA

PAMAHALAAN
1. MONARKIYA  Pamumuno ng isang tao
sa partikular na estado
 Minana ang karapatan
sa pamumuno
1.1 Walang Takda  Nagtataglay ng Brunei
(Absolute) panlahatang
kapangyarihan
 May pagkilala sa pinuno
na nagtataglay ng divine
right o mula sa
pamumuno na mula sa
1.2 Konstitusyunal Diyos Cambodia
Japan
 May takda ang Malaysia
kapangyarihan ng Thailand
pinuno na nakabatay sa
isang Saligang Batas

464
  Figure Head o
simbolikong pinuno
lamang ang monarka
2. One Party  Nag-iisang partidong China
Government pulitikal ang may Laos
kapangyarihan na bubuo North Korea
sa pamahalaan Vietnam
 Pumapailalim sa isang
nangungunang partido
ang iba pang partido
kung sakaling ito ay
papahintulutan ng una.
 Ipinagbabawal ang
oposisyon sa
naghaharing partido
 Diktaturyal ang
pamahalaan
3. Militar  Pinangangasiwaan ng Myanmar
isang junta o pangkat ng
matataas na opisyal ng
hukbong sandatahan
 Pinaiiral bilang tugon sa
kaguluhang putikal sa
bansa
 Walang pinapanigan at
di-kaanib sa anumang
partidong pulitikal
4. Demokrasya  Taglay ng sambayanan East Timor
ang kapangyarihan Indonesia
 May representasyon ang Pilipinas
ibat ibang sektor ng South Korea
lipunan sa pamahalaan Taiwan
 May kalayaan sa
pagpapahayag at
pagbuo ng mga
samahan
 Nagtataglay at kinikilala
ang karapatang pantao
at katarungang
panlipunan
 May mga legal na
partido ng oposisyon

465
  Kinikilala ang proseso
ng pamamaraan sa
pagpapairal ng hustisya.

PAMPROSESONG TANONG
Sagutin mo ang mga tanong sa ibaba batay sa sinuri
mong chart.Itala ang mga sagot sa iyong notebook.

TANONG SAGOT
1. Anu-ano ang sistemang
pulitikal ng pamahalaan ang
umiiral sa Silangan at Timog
Silangang Asya?
2. Sa anong uri ng pamahalaan
maikakategorya ang sistemang
dinastiya?
3. Ano ang mabuti at di-
mabuting maaaring idulot sa
bansa at mamamayan ng
bawat sistemang pulitikal at
pamahalaan? Magbigay ng
dalawa sa bawat uri.
4. Anong konklusyon ang iyong
mabubuo ukol sa sistemang
pulitikal at pamahalaan
mayroon ang mga bansa sa
Silangang Asya? Timog
Silangang Asya?
5. Anong uri ng pamahalaan ang
para sa iyo ang
pinakamainam? hindi mo nais
mapailalim? Bakit?
6. Nakaapekto ba sa mga bansa
sa rehiyon ang pagpapalit nito
ng anyo ng pamahalaan?
Patunayan.

Pagyamanin pa natin ang iyong nalalaman tungkol sa sistemang

pulitikal at pamahalaan ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.
Ito ay sa pamamagitan ng iyong masigasig na paglahok sa gawain.

466
.

GAWAIN BLG 4: PAG-ARALAN AT IBAHAGI

1. Basahin mo at ng iyong pangkat ang timeline kaugnay sa

mahalagang pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal sa
ilang piling bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.

a. Pangkat 1-Peoples Republic of China

b. Pangkat 2- Union of Myanmar
c. Pangkat 3-Kingdom of Thailand
d. Pangkat 4- Federation of Malaysia
e. Pangkat 5- Evaluating gamit ang Rubrics

PEOPLE’S REPUBLIC OFCHINA

Ang Republika

1911-12 –Proklamason ng Republic of China sa pamumuno ng mga militar na

nag-alsa na pinangunahan ni Sun Yat-sen.Ito ay hudyat ng pagwawakas ng
kapangyarihan ng huling emperador ng Qing. Kinaharap ng republika ang
mga hamon sa pamamahala hatid ng mga rehiyonal na pag-aalsa at unti-
unting paglakas ng Communist Party.

1925 –Pagkamatay ni Sun Yat-sen na naghatid sa kapangyarihan kay Chiang

Kai-shek. Humiwalay si Chiang Kai-shek sa mga komunista at kinilala ang
Kuomintang bilang pambansang partido.

1931-45 – Unti-unting pananakop ng Japan sa China.

1934-35 – Pamumuno ni Mao Zedong sa Communist Party. Nagsagawa ang

partido ng "Long March" patungo sa bago nitong himpilan sa lalawigan ng
Shaanxi.

1937 – Pagsanib puwersa ng Kuomintang at mga Communists upang

labanan ang Japan. Muling sumiklab ang digmaang sibil mataposang
pagkatalo ng Japan sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig.

Ang Tagumpay ng mga Komunista

467
1949 - 1 October –Pagkakatatag ng People's Republic of China sa
pangunguna ni Mao Zedong matapos talunin ng kanyang Communist Party
ang Nationalist Party sa mahigit 20 taong digmaang sibil. Umatras ang mga
kasapi ng Nationalist Party sa pulo ng Taiwan at doon nagtatag ng
panibagong pamahalaan.

1950 –Panghihimasok ng China sa Korean War sa pamamagitan ng

pagpanig sa North Korea. Ang Tibet ay naging bahagi ng People's Republic
of China.

1958 –Inilunsad ni Mao ang "Great Leap Forward",ang limang (5) taong
programang pangkabuhayan tungo sa kaunlaran. Ang kolektibong gawaing
pagsasaka at pagpapalakas ng mga industriya ay ipinakilala. Ang adhikaing
ito ng pamahalaan ay tumagal lamang ng dalawang taon bunsod ng
kabiguang mapalaki ang ani na lumikha ng milyong pagkagutom at
kamatayan ng mga mamamayan.

1959 –Sinupil ng hukbong sandatahan ng bansa ang malawakang pag-aalsa

sa Tibet.

1962 –Hidwaan ng China sa India kaugnay sa hangganan nito sa Himalayas.

1966-76 –Inilunsad ni Mao ang "Cultural Revolution",ang 10-taong

kampanyang pampulitika at ideolohikal na naglalayong buhayin ang diwang
rebolusyonaryo, lumikha ito ng matinding pagbabago sa lipunan, ekonomiya
at pamamahala.

1972 –Pagbisita sa China ni US President Richard Nixon. Nangako ang

dalawang bansa na pagbutihin ang ugnayan ng dalawang bansa.

1976 –Pagkamatay ni Mao Zedong.

1977 – Pag-angat sa kapangyarihan ni Deng Xiaoping.Pagsisimula ng mga

reporma sa larangan ng kabuhayan sa China.

1979 – Pagsisimula ng diplomatikong relasyon ng China at USA. Pinasimulan

ng pamahalaan ang “One-Child Policy” upang pigilan ang lumalaking
populasyon nito.

1986-90 –Pinairal ng China ang "Open-door policy" na nagbigay pagkakataon

sa pamumuhunan ng mga dayuhan sa loob ng bansa. Nakapagpasigla din ito
sa ekonomiya ng bansa at humikayat ng mas higit na pamumuhunan sa
pribadong sektor.

468
1989 –Naganap ang demonstrasyon ng mga mag-aaral at iba pang sektor sa
Tiananmen Square. Ito at upang ipanawagan sa pamahalaan ang
pagkakaloob ng kalayaan at karapatang maipahayag ang damdamin ng mga
mamamayan. Hindi ito pinakinggan ng pamahalaan at sa halip ay nagresulta
sa pagkadakip ng mga protesta at pagkamatay 200 sa mga ito. Tinagurian
itong Tiananmen Massacre. Pumukaw ng pansin sa iba’t ibang bansa ang
pangyayaring ito at may ilang kinondena ang pamahalaan bunsod ng
marahas na ginawa nito.

1989 –Naging general secretary ng Chinese Communist Party si Jiang Zemin

bilang kahalili ni Zhao Ziyang na tumutol na suportahan ang martial law sa
panahong nagaganap ang demonstrasyon sa Tiananmen. Pagbubukas ng
Stock markets sa Shanghai at Shenzhen.

1992 – Paglagda ng China at Russia ng deklarasyong muling pagbuhay sa

kanilang pagkakaibigan.

1993 – Opisyal na paghalili ni Jiang Zemin kay Yang Shangkun bilang

pangulo.

1995 –Pagsasagawa ng China ng tests missiles at military exercises sa

Taiwan Strait habang nagaganap ang pampanguluhang halalan sa Taiwan.

1996 – Ang China, Russia, Kazakhstan, Kyrgyzstan at Tajikistan ay nagdaos

ng pagpupulong sa Shanghai upang magkasundo at magtulungan na labanan
ang tensiyon kaugnay sa mga katutubo at relihiyon sa kani-kanilang bansa.
Tinaguriang ang mga bansang ito na Shanghai Five.

1997 - Pagkamatay ni Deng Xiaoping sa edad na 92. Pagbabalik ng kontrol

ng China sa Taiwan mula sa mga British.

1998 –Paghalili ni Zhu Rongji kay Li Peng bilang premier.

1999 - Ika-50 taong anibersaryo ng pagkakatatag ng People's Republic of

China. Pagbalik ng Macao sa ilalim ng pamamahala ng China

UNION OF MYANMAR

Pagsasarili

1948 – Paglaya ng Burma sa pamumuno ni U Nu bilang prime minister.

469
Kalagitnaan ng 1950’s- Si U Nu kabilang sina Prime Minister Nehru,
Indonesian President Sukarno, Yugoslav President Tito at Egyptian President
Nasser ay tinatag ang Movement of Non-Aligned States.

1958-60 - Pansamantalang pamahalaan, sa pangunguna ng hukbo ni Chief

of Staff General Ne Win, na nabuo matapos ang pagkakahati sa
namumunong AFPFL party.

1960 – Pagwawagi sa halalan ng partido ni U Nu,subalit ang panghihikayat

nito sa Buddhismo bilang relihiyon ng estado at pagkunsinti sa pagkakahiwa-
hiwalay ay nagpasidhi ng galit sa panig ng militar.

One-party, Ang Pamumuno ng Militar sa Estado

1962 – Pagpapatalsik kay U Nu sa pamamagitan ng kudeta na pinamunuan

ni Gen Ne Win na tuluyang nag-alis ng sistemang pederal at pagpapasinaya
ng "the Burmese Way to Socialism" .Ito ay nangangahulugang pagkontrol sa
pambansang ekonomiya, pagbuo ng single-party state na kung saan ito ay
ang Socialist Programme Party bilang tanging partido political sa bansa at
pagbabawal sa malayang pamamahayag. Ang military junta na ito ay namuno
hanggang 2011.

1974 – Pagsasabisa ng bagong saligang batas, pagsasalin ng kapangyarihan

ng hukbong sandatahan ng bansa sa People's Assembly sa pamumuno ni Ne
Win at iba pang mga dating lider ng militar.

1975 –Pagtatag ng Opposition National Democratic Front ng mga grupo ng

minorya sa rehiyon na nagpapasimula din paglaban sa umiiral na
pamahalaang militar.

1981 – Isinalin ni Ne Win ang pagiging pangulo ng bansa kay San Yu ,isang
retiradong militar, subalit nanatiling chairman ng namumunong Socialist
Programme Party

1982 – Pagpapairal ng batas na nagbabawal sa mga mamamayang hindi

katutubong isinilang sa bansa o dayuhan na humawak ng anumang
katungkulan sa pamahalaan at iba pang ahensiya nito.
Panahon ng Kaguluhan at Pagsupil

1987 – Pagbaba ng halaga ng salapi na nagpahirap sa maraming

mamamayan at naging sanhi ng malawakang pagbatikos sa pamahalaan na
lumikha ng labis na kaguluhan sa bansa.

470
1988 – Maraming mamamayan ang napatay sa isang kilos protesta laban sa
pamahalaan bunsod ng kaguluhan. Binuo ng pamahalaan ang State Law and
Order Restoration Council (Slorc).

1989 – Dineklara ng Slorc ang martial law.Nagkaroon ng malawakang pag-

aresto ng mga mamamayan kabilang na ang mga nangangampanya parasa
demokrasya at karapatang pantao. Pinalitang ang pangalan ng bansa mula
Burma bilang Myanmar at ang kabiserang lungsod na Rangoon bilang
Yangon. Ang lider ng NLD (National League for Democracy) na si Aung San
Suu Kyi, anak ni Aung San ay ipinailalaim sa house arrest.

Kontrobersiyal na Halalan

1990 – Pagkapanalo ng oposisyon na National League for Democracy (NLD)

sa halalan na nagtamo ng napakalaking boto, subalit ang resultang ito ay
binalewala lamang ng militar.

1991 – Ginawaran ng Nobel Peace Prize si Aung San Suu Kyi para sa
kanyang dedikasyon sa pagbago sa bansa sa mapayapang pamamaraan.

1992 – Pinalitan ni Than Shwe si Saw Maung bilang chairman ng Slorc,prime

minister at defense minister. Pinalaya din ang ilang bilanggong politikal upang
bumuti ang imahe ng Burma sa daigdig.

1995 - Pinalaya si Aung San Suu Kyi mula sa anim na taong house arrest.

1996 – Dumalo si Aung San Suu Kyi sa kongreso ng unang pagpupulong ng

NLD matapos itong makalaya. Humigit sa 200 delegado ang inaresto ng Slorc
habang ang mga ito ay papunta sa nasabing pagpupulong.

1997 – Tinanggap ang Burma bilang bagong kasapi ng Association of South

East Asian Nations (ASEAN); Ang Slorc naman ay muling pinangalanan
bilang State Peace and Development Council (SPDC).

Pagpapalaya sa mga Sumoporta sa Demokrasya

1998 – 300 kasapi ng NLD ang pinalaya mula sa bilangguan ; tumanggi ang
namumunong pamahalaang militar na tumugon sa itinakdang panahon ng
NLD na ipatawag na ang mga kasapi ng parlamento upang makapagsimula;
nagsagawa ng malawakang protesta ang mga militar.

1999 – Tumutol si Aung San Suu Kyi sa kondisyon ng namumunong konseho

na bisitahin niya ang kanyang British na asawa na si Michael Aris na namatay
sa sakit na kanser sa UK.

471
2000 September – Ganap ng inalis ng pamahalaan ang pagbabawal kay
Aung San Suu Kyi at mga pangunahing kasapi ng NLD na lumipat.

2000 October – Lihim na pakikipagpulong ni Aung San Suu Kyi sa

pamahalaan.

KINGDOM OF THAILAND

Pagbangon ng Makabagong Thailand

1782 – Simula ng pamumuno ng dinastiyang Chakri sa pamumuno ni Haring

Rama I, na namumuno parin hanggang sa kasalukuyan. Kinilala ang bansa
bilang Siam at ang Bangkok ang ginawang kabisera.

1804-1868 – Pamumuno ni Haring Mongkut (Rama IV), pinasimulan niya ang

mga pagbabagong maka-Kanluranin at modernisasyon ng bansa.

1868-1910 – Pamumuno ni Haring Chulalongkorn. Pagkuha ng mga

tagapayo mula kanluran para sa modernisasyon ng Siam at pamamahala sa
ekonomiya ng bansa. Pag-unlad ng sistema ng transportasyon.

1917 - Ang Siam ay naging isa sa ka-alyado (allied) ng Great Britain sa

unang digmaang pandaigdig.

1932 – Naganap ang isang mapayapang kudeta laban sa ganap na

monarkiya ni haring Prajadhipok. Pinasimulan ng Konstitusyonal na
Monarkiya ang parlamentaryong pamahalaan.

1939 – Pinalitan ng Siam ang pangalan nito bilang Thailand ("Land of the
Free").

1941 –Pagdaong sa bansa ng hukbo ng Japan. Matapos ang negosasyon,

pinahintulutan ng Thailand ang hukbo ng Japan na magtungo sa mga
kontroladong lupain ng mga British na Malay Peninsula, Singapore at Burma.

1942 – Pagdeklara ng digmaan sa Britain at USA,subalit ang Thai

ambassador sa Washington ay tumangging ibigay ang nasabing deklarasyon
sa pamahalaan ng Amerika.

Mga Pangyayari Matapos ang Digmaan

472
1945 – Pagwawakas ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Inatasan ang
Thailand na muling ibalik ang mga teritoryong sinakop nito mula sa Laos,
Cambodia at Malaya. Nagbalik sa bansa ang ipinatapong si Haring Ananda.

1946 – Asasinasyon ni Haring Ananda.

1947 – Naganap ang kudeta na pinasimulan ng military sa pamumuno ng

Pro-Japanese na si Phibun Songkhram. Nanatili sa kapangyarihan ang
military hanggang 1973.

1965- Pagpahintulot ng Thailand sa USA na gamitin ang mga base militar

habang nagaganap ang Vietnam War. Ang hukbo ng Thailand ay
nakipaglaban sa Timog Vietnam.

1973 – Naganap ang panggugulo ng mga mag-aaral sa Bangkok na halos

nagpabagsak sa pamahalaang militar. Naganap ang isang malayang halalan,
subalit di naging lubos ang katatagan ng pamahalaang namuno.

1976 – Muling pamamamahala ng militar sa bansa.

1978 – Pinagtibay ang bagong saligang batas.

1980 – Pamumuno ni Heneral Prem Tinsulanonda .

1983 – Pagsuko ni Hen. Prem ng kanyang kapangyarihan bilang pinuno ng

pamahalaang militar upang bigyang daan ang pagtatatag at pamumuno sa
bagong pamahalaang sibil. Si Hen. Prem ay muling naihalal sa parehong
posisyon sa pamahalaang sibil noong 1986.

1988 – Paghalili sa kapangyarihan ni Heneral Chatichai Choonhaven kay

Prem matapos ang halalan.

1991 – Naganap ang ika-17 kudeta sa bansa na pinamunuan ng mga militar

mula pa noong 1932. Itinalaga sa kapangyarihan bilang Prime Minister si
Anand Panyarachun.

1992 – Naganap ang panibagong halalan sa buwan ng Marso.Hinalinhinan sa

kapangyarihan ni Heneral Suchinda Kraprayoon si Anand. Nagkaroon ng
mga demonstrasyon laban kay Anand na nanawagan sa kanyang pagbaba
sa kapangyarihan. Pansamantalang nanatili pa rin sa kapangyarihan si
Anand. Muling nagdaos ng halalan sa buwan ng Setyembre na nagbigay
daan sa pagkakahalal bilang bagong Prime Minister ni Chuan Leekpai, lider
ng Democratic Party.

473
1995 – Pagbagsak ng pamahalaan. Inihalal bilang bagong Prime Minister si
Banharn Silpa-archa, ng Thai Nation party.

1996 – Inakusahan ng korapsyon ang pamahalaan ni Banharn na naghatid sa

kusang pagbaba nito sa kapangyarihan. Nanalo sa halalan bilang kahalili si
Chavalit Yongchaiyudh ng New Aspiration party. Nagkaroon ng matinding
krisis pinansiyal sa bansa.

1997 – Naganap ang krisis pinansiyal sa Asya. Nagpatuloy ang pagbaba ng

halaga ng baht laban sa dolyar na naging dahilan ng halos pagkaubos ng
pondo ng bansa at mataas na bilang ng walang trabaho. Namagitan sa
suliraning pinansiyal ng bansa ang IMF. Nahalal sa kapangyarihan si Chuan
Leekpai bilang Prime Minister.

1998 – Pinabalik ng pamahalaan sa kanilang mga bansa ang mga

manggagawang dayuhan upang bigyan ng higit na pagkakataon ang mga
Thai na makakuha ng trabaho bago ang iba. Hinikayat din ng pamahalaang
Chuan ang oposisyon na magsulong ng mga repormang pang-ekonomiya.

1999 – Unti-unting muling pagbangon ng ekonomiya. Sa tulong ng media,

pinakita ng Thailand sa daigdig ang malaking halaga na ginugugol nito sa
pagbigay lunas sa mga may sakit na AIDS at HIV sa bansa. Hinikayat din ang
iba’t ibang drug companies sa agarang pagpapababa ng presyo ng gamut
para sa nasabing sakit.

2001- Pagwawagi sa halalan ng New Thai Love Thai party sa poamumuno

ni Thaksin Shinawatra.

FEDERATION OF MALAYSIA

1826 – Pinagsanib ng mga British ang kanilang mga himpilan sa Malacca,

Penang at Singapore upang buuin ang Colony of Straits Settlements, mula
dito ay pinalawak nila ang kanilang impluwensiya bilang tagapagtanggol ng
Sultanato ng Malay sa nasabing peninsula.

1895 – Pagsasanib ng apat (4) na estado sa Malay na kinilala bilang

Federated Malay States.

1942-45 –Pananakop ng Japan.

1948 –Pinagsanib ang mga teritoryong kontrolado ng mga British sa Malaya

at kinilala bilang Federation of Malaya.

474
1948-60 –Pinairal ang State of Emergency upang supilin ang panggugulo ng
mga lokal na komunista.

1957 – Paglaya ng Federation of Malaya mula sa mga British at pamumuno

ni Tunku Abdul Rahman bilang prime minister.

1963 – Ang mga kolonya ng British na Sabah, Sarawak at Singapore ay

idinagdag sa Federation of Malaya upang buuin ang bagong Federation of
Malaysia.

1965 – Paghiwalay ng Singapore sa Malaysia na naging 13 estado na

lamang. Nagsimula na din ang pananalakay ng mga komunista sa Sarawak.

1969 –Naganap ang kaguluhan likha ng mga Malay laban sa mga Chinese
bunsod ng kabiguan at tumitinding inggit ng mga ito sa tinamasang
kaunlarang pangkabuhayan ng mga katutubong Chinese.

1970 –Naging bagong prime minister si Tun Abdul Razak matapos ang
pagbaba sa kapangyarihan ni Tunku Abdul Rahman.

Positibong Diskriminasyon sa mga Malay

1971 – Pinasimulan ng pamahalaan ang sapat na partisipasyon ng mga

Malay sa larangan ng pagnenegosyo, edukasyon at serbisyo sibil.

1977 – Pinaalis sa Pan-Malaysian Islamic Party (PAS) ang Kelantan chief

minister, lumikha ito ng kaguluhan at nagresulta tuluyang pagkatanggal ng
PAS sa BN coalition.

1978-89 – Pinahintulutan ng pamahalaan ang mga Vietnamese refugees na

pansamantalang magkanlong sa Malaysia upang makaiwas sa suliranin ng
mga ito sa kanilang bansa.

1981 – Pagkahalal ni Mahathir Mohamad bilang prime minister.

1989 – Lumagda ang mga lokal na komunista ng kasunduang

pangkapayapaan sa pamahalaan.

1990 –Lumagda ang mga komunista sa Sarawak ng kasunduang

pangkapayapaan sa pamahalaan

1993 – Ang mga Sultans ay inalisan ng proteksyong legal.

Krisis Pinansiyal

475
 1997 –Krisis Pinansiyal sa Asya.

1998 – Alitang pulitikal nina Prime Minister Mahathir Mohamad at deputy nito
na si Anwar Ibrahim na inaasahang hahalili sa kanya. Ang pagkakaiba ng
pananawsa patakarang pangkabuhayanng bansa ang ugat ng nasabing
alitan. Inaresto si Anwar Ibrahim dahil sa kasong sexual misconduct.

2. Ibuod ang teksto na binasa gamit ang napiling graphic organizer.Tiyaking

mailalahad dito ang mahahalagang impormasyon mula sa binasa.

3. Maaari ring magsaliksik sa mga internet websites para sa karagdagang

impormasyon sa paksa.

4. Ipresenta sa klase ang nabuong report sa pamamaraang nais. Humandang

makapagbigay ng mga katanungan ukol dito na sasagutin ng mga kamag-
aral.

ISKORIKONG RUBRICS PARA SA ISANG PANGKATANG GAWAIN

KRITERYA 5 4 3 2
Kaalaman sa paksa Higit na Naunawaan Hindi Hindi
nauunawaan ang paksa, ang gaanong naunawaan
ang mga mga naunawaan ang paksa.
paksa. Ang pangunahing ang Ang mga
mga kaalaman ay paksa.Hindi pangunahing
pangunahing nailahad ngunit lahat ng kaalaman ay
kaalaman ay di wasto ang pangunahing hindi nailahad
nailahad at ilan, may ilang kaalaman ay at natalakay,
naibigay ang impormasyon nailahad, may walang
kahalagahan, na di mga maling kaugnayan
wasto at maliwanag ang impormasyon ang mga
magkakaugnay pagkakalahad. at di naiugnay pangunahing
ang mga ang mga ito impormasyon
impormasyon sa kabuuang sa kabuuang
sa kabuuan. paksa. gawain.
Pinagmulan/Pinanggalingan Binatay sa iba’t Binatay sa iba’t Binatay Walang
datos ibang saligan ibang saligan lamang ang batayang
ang mga ng saligan ng pinagkunan, at
kaalaman tulad impormasyon impormasyon ang mga
ng mga aklat, ngunit limitado sa batayang impormasyon
pahayagan, lamang. aklat lamang. ay gawa-gawa
video clips, lamang.
interview, radio
at iba pa.

476
 Organisasyon Organisado Organisado Walang Di-organisado
ang mga ang mga paksa interaksyon at ang
paksa at sa sa kabuuan at ugnayan sa paksa.Malinaw
kabuuan maayos na mga kasapi, na walang
maayos ang presentasyon walang preparasyon
presentasyon ngunit di – malinaw na ang pangkat.
ng gawain ang masydong presentasyon
pinagsama- nagamit nang ng paksa,
samang ideya maayos ang may graphic
ay malinaw na mga graphic organizer
naipahayag at organizer ngunit hindi
natalakay nagamit sa
gamit ang mga halip ay
makabuluhang nagsilbing
graphic palamuti
organizer lamang sa
pisara.
Presentasyon Maayos ang Maayos ang Simple at Ang
paglalahad. paglalahad.May maikli ang paglalahad ay
Namumukod- ilang presentasyon. hindi malinaw,
tangi ang kinakabahan at walang
pamamaraan, kahinaan ang gaanong
malakas at tinig. preparasyon.
malinaw ang
pagsasalita,
sapat para
marinig at
maintindihan
ng lahat.

PAMPROSESONG TANONG

1. Ano ang mahihinuha sa pagbabagong naganap sa sistemang

pulitikal at pamahalaan ng China, Myanmar, Thailand at Malaysia?
2. Paano nakaapekto sa mga mamamayan ng mga bansang
nabanggit ang nasabing pagbabago?
3. Ano ang maaaring idulot sa mga nabanggit na bansa kung hindi
naganap ang mga nasabing pagbabago?

477
 4. Bilang isang Pilipino, bakit mahalaga sa iyo na maunawaan ang
mga pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal at pamahalaan
ng mga nasabing bansa?

Malaki ang ginampanan ng mahusay na pamamahala ng mga

namumuno sa mga bansa ng Silangan at Timog Silangang Asya sa
pagbabagong naganap dito mula sa ika-16 hanggang 20 siglo. Ang mabuting
hatid ng husay na ito sa pamumuno ay masasalamin sa napakabilis na pag-
usad ng ekonomiya ng karamihan sa mga bansang ito sa rehiyon. Hinangaan
ng marami ang kaunlarang tinamasa ng Japan,Korea, Singapore, Taiwan, at
Thailand. Hindi rin matatawaran ang pinakikitang sigla ng China sa larangan
ng ekonomiya at unti-unting pag-usad ng kabuhayan ng mga bansa sa
dalawang nabanggit na rehiyon. Ang lahat ng ito ay mauugat sa pagbabago
ng mga nasabing bansa sa kanilang sistemang pulitikal at mahusay na
pamahalaan.

GAWAIN BLG 5: KALAGAYANG PANG-EKONOMIYA NG ASYA

SA
KASALUKUYAN

ECONOMIC CRISIS sa Asya

Sa simula ng Hulyo 1997 lumikha ng labis na pangamba sa buong daigdig ang

krisis pinansiyal na nararanasan sa Asya. Ang Japan, Thailand at karamihan sa mga
bansa sa Timog Silangan Asya kabilang ang Pilipinas ay dumaranas ng suliraning ito.
Ang krisis na ito ay sinasabing epekto ng tulad na suliraning kinaharap din ng mga
bansang maunlad na kanluranin. Nahirapan ang mga bansa sa Asya na balikatin ang
mga dating responsibilidad bunsod ng pagbabayad sa mga utang panlabas na
kanilang dapat bayaran. Para alalayan ang mga bansang labis na naaapektuhan ng
economic crisis ay naglaan ang International Monetary Fund (IMF) ng $40 Billion para
sa programa.Lubos itong napakinabangan ng mga bansang South Korea, Thailand,
at Indonesia.Batay sa artikulong sinulat ni Martin Khor, Direktor ng Thirld World
Network na “The Economic Crisis in East Asia: Cause Effects and Lessons ang mga
sumusunod ay naging sanhi ng krisis:

1. Maling sistema ng pamamahala sa pagbabangko at iba pang institusyong

pinansiyal;
2. Di-pagkakasundo ng pamahalaan at ng mga sektor ng negosyante
3. Maling patakaran sa pagkakaroon ng fixed exchange rate sa halaga ng dolyar.

Bunsod ng krisis pinansiyal na ito ay sumidhi ang pagnanais sa aspektong pulitikal sa

Thailand ay nagretiro si Prime Minister General Chavalit Yongchaiyudh at sa
Indonesia si Pangulong Suharto. Sa kabilang banda, isinilang naman sa panahong ito
ang bagong bansa sa Timog Silangang Asya, ang East Timor. Sa pagsisimula ng

478
1999, naobserbahang muling unti-unting bumabangon ang ekonomiya ng mga
apektadong bansa bunsod ng muling pagtaas ng pamumuhunan, mataas na
koleksiyon ng buwis at iba pa.

ECONOMIC MIRACLE sa Asya

Ang mga bansang Singapore, South Korea at ang mga special administrative
region ng Tsina na Hongkong at Taiwan ay kinilala bilang Four Asian Dragons sa
larangan ng ekonomiya.Kinilala ang mga ito bunsod na 7% kada taon na pag-unlad
na kanilang tinamasa.Ipinakilala ng mga nasabing bansa ang napakabilis na
pagsulong sa industriyalisasyon sa pagitan ng 1960’s-1990’s. Nagsilbing modelo sa
iba pang papaunlad na bansa sa rehiyon ang kanilang karanasang natamo.
Bigyang pansin ang Antas ng Pagtamo ng Per Capita Gross Domestic Product
(GDP) mula 1960-2000 ng mga ilang piling bansa sa Silangan at Timog Silangang
Asya.

Flying Geese Paradigm

Ito ay tumutukoy sa pananaw ng ekonomistang buhat sa Japan na si

Kaname Akamatsu. Unang nabuo ang pananaw na ito ni Akamatsu noong
1930 subalit sumikat lamang noong 1960’s matapos niyang ilimbag ang
kanyang mga ideya na pinamagatang “ Journal of Developing Economies “ .
Sa kanyang modelo ay simbolikong ipinapakita ang iba’t ibang antas ng
kalagayang pangkabuhayan ng mga bansa sa Asya. Ang mga bansa ay nasa
pormang nakabaligtad na “V”. Ang bansang Japan ang siyang nangunguna sa
direksiyong tinatahak ng iba pang gansa o bansa sa Asya. Itinuturing na isang
ganap ng industriyalisadong bansa ito kung kaya’t may kakayanang mamuno.
Sinusundan naman ito ng mga bansang South Korea, Singapore, at ang
Hongkong na itinuturing na Newly Industrialized Economies (NIE). Ang mga
bansang New NIC na kabilang sa ASEAN gaya ng Indonesia, Malaysia,
Philippines at Thailand ang sumusunod. Pinakadulo naman sa hanay ang
China, Vietnam at iba pang bansa sa Asya. Masasalamin sa modelo na ito ni
Akamatsu ang katanyugan ng ekonomiya ng Japan na di sinasang-ayunan ng
China bunsod ng pagnanais din nito na mamuno. Naniniwala rinsiya na ang
mga nasa dulong bahagi ay may kakayanan pang mabago ang kapalaran tulad
ng karanasang pinagdaanan din ng Japan sa nakaraan.

479
Talahanayan 1.1 Antas ng Pagtaas ng Per Capita GDP 1960-
2000
Bansa 1960 1970 1980 1990 2000
Silangang Asya
China 111.73 119.87 167.62 349.15 824.03
*Hongkong 3007.55 5946.5 11289.5 18813 24218
Japan 8398.53 20465.5 28295.9 39955.4 44830.4
South Korea 1324.88 2282.94 3910.28 7967.39 13062.2
Timog Silangan Asya
Indonesia 248.91 297.6 503.01 776.39 13062.2
Malaysia 974. 99 1370.65 2297.11 3104.03 4796.6
Philippines 724.7 867.39 1172.85 1090.86 1167.39
Singapore 2675.86 5426.4 11048.2 17693 28229.6
Thailand 464.97 752.24 1117.11 1998.61 2804.93

Pinagkunan: ucatlas.usc.edu?output.edu.php
*Special Administrative Region of China

PAMPROSESONG TANONG

1. Ano-ano ang tinuturong sanhi ng ng economic crisis na naganap sa

Asya?
2. Ano ang pinatutunayan ng mga datos sa Talahanayan 1.1?
3. Sumasang-ayon ka ba sa pananaw ni Akaname Akamatsu kung
ang pagbabatayan ay ang kasalukuyang panahon? Bakit?

GAWAIN 6: GAME NA! Sa pamamagitan ng 3-2-1- Chart

alamin ang mga nabuong kaisipan at katanungan ng iyong
mga
kamag-aral.

3 Things You Found Out

2 Interesting things

1 Question You Still Have

480
 Pamprosesong Tanong
1. Ano ang pagkakatulad o pagkakaiba ninyo batay sa iyong binasa ukol
sa kalagayang pang-ekonomiya ng Asya sa kasalukuyang panahon?
2. Naniniwala ka ba na nagkaroon ng pagsulong sa ekonomiya ang mga
bansa sa rehiyong Silangan at Timog Silangang Asya? Patunayan ang
iyong sagot.

GAWAIN BLG 7: COMPLETE IT! Gamit ang talahanayan ng

Antas ng
Pagtaas ng Per Capita GDP mula 1960-2000 ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya ay buuin mo ang diwa ng mga
sumusunod na pangungusap.

1. Ang mga bansa sa Silangang Asya ay……

2. Ang mga bansa sa Timog Silangang Asya ay……
3. Ang bansang …… sa Silangang Asya ay may pinakamataas na antas
ng Per Capita GDP samantalang sa Timog Silangang Asya ay ang …..
4. Ang bansang…. Sa Silangang Asya ay may pinakamababang antas ng
Per Capita GDP samantalang sa Timog Silangang Asya ay ang …..
5. Ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya batay sa
talahanayan ng Per Capita GDP 1960-2000 ay nagpapatunay na…….
6. Ang pagkakaroon ng mataas na Per Capita GDP ay indikasyon ng
…….

GAWAIN BLG 8: NEOKOLONYALISMO

Naunawaan mo na ang Asya ay minsang pinaghati-hatian ng mga

mananakop na kanluraning bansa.Gumamit ang mga Asyano ng mapayapa at
marahas na pamamaraan upang makamit nila muli ang kalayaan. Subalit
masasabi nga bang ganap na naging malaya ang bawat bansa matapos silang
makapagtatag ng kanilang sariling pamahalaan? Sa pagwawakas ng
Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay nagkaroon ng bagong paraan ng
pananakop na tinatawag na Neokolonyalismo. Ito ay ang di-tuwirang
pagkontrol sa isang malayang bansa ng isang makapangyarihang bansa
Ang bansang Japan matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay
nakaranas ng neokolonyalismo mula sa United States of America. Ang iba

481
pang bansa tulad ng Vietnam at Pilipinas ay tulad din ang naranasan sa Japan.
Ang pagkakaloob ng tulong pinansiyal, at militar ay ilan lamang sa anyo ng
neokolonyalismo. Sa aspektong ito, lumalabas na tinutulungan ng mga
kapitalistang bansa o maunlad na bansa ay ang mga dating kolonya na
kalimitan ay nasa Asya at Aprika. Nagkakaroon ng mga kasunduang legal sa
magkabilang bansa upang maging posible ang pagbibigay at pagtanggap ng
mga tulong na ito. Sa kabilang banda, hindi maitatanggi na labis din ang
kapakinabangang tinatamasa ng mga kapitalistang bansa sa ganitong
sitwasyon. Katulad ng pagtataguyod at pamumuhunan sa mga bansang
kanilang tinutulungan.
Samantala kahit sa kasalukuyan ay masasalamin pa rin sa mga
bansang kanilang tinulungan ang impluwensiyang pulitikal, cultural at sosyal.
Naging instrumento rin nila sa kanilang neokoloyalismo
ang mga institusyon katulad ng International Monetary Fund (IMF), World Bank
(WB) at maging United Nations (UN) . Bunga nito, ang kulturang kanluranin ay
bahagi ng halos lahat ng bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.Ito ay
isang matibay na patunay na niyakap ng mga Asyano ang kanilang
kalinangan.Pinatutunayan din nito ang pananatili ng kontrol o kung di-man ay
ang impluwesiya ng mga dating mananakop na bansa.

PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang Neokolonyalismo?
2. Nagaganap pa ba ang Neokolonyalismo sa kasalukuyan?
Patunayan?
3. Bakit itinuturing ang mga institusyon katulad ng International
Monetary Fund (IMF), World Bank (WB) at maging United
Nations (UN) na instrumento ng neokolonyalismo?

Ngayon na maliwanag na sa iyo ang tinatawag na

neokolonyalismo, tiyak na may iba kang pagtingin at saloobin
sa isyu na ito. Ilahad mo ang iyong pananaw at saloobin sa
pamamagitan ng iyong aktibong paglahok sa susunod na
gawain.

GAWAIN BLG 9: WHAT’S ON YOUR MIND?

Sa pamamagitan ng “One Minute Essay” bumuo ka ng sanaysay ukol
sa sumusunod na paksa.

a. Neokolonyalismo: Mabuti o di mabuti para sa mga Asyano?

b. Globalisasyon: Isang Paraan ng Neokolonyalismo?

482
 Rubrics sa Pagsulat ng Sanaysay
Puntos Lebel Pamantayan: Katangian ng Isinulat na Komposisyon
10 Napakahusay  Buo ang kaisipan, tuloy-tuloy ang daloy, kumpleto ang detalye
ng kaganapan sa kasaysayan na tinalakay
 Malinaw ( hindi na manghuhula pa ang babasa kung ano ang
layunin ng sumulat) at nakabatay sa tunay na pangyayari
 Gumamit ng wastong bantas.
8 Mahusay  May kaisahan at may sapat na detalye ng kaganapan sa
kasaysayan na tinalakay na nakabatay sa tunay na pangyayari
 May malinaw na intensyon na makapagbigay ng mensahe na
nakabatay sa kasaysayan
 Gumamit ng wastong bantas
6 Katamtaman  Tuloy-tuloy ang daloy, may kaisahan, kulang sa detalye ng
kaganapan sa kasaysayan,
 Di-gaanong malinaw ang intensyon
 Gumamit ng wastong bantas
4 Mahina  Hindi ganap ang paglalahad ng detalye ng kaganapan sa
kasaysayan
 Di-malinaw ang intensyon
 Hindi wasto ang bantas na ginamit
2 Napakahina  Hindi buo at tuloy-tuloy ang daloy, walang sapat na detalye ng
kaganapan sa kasaysayan
 Malabo ang intensyon
 Di-wasto ang bantas

Naging mahusay ba ang ginawa mong essay batay sa iyong nakuhang

puntos? Anong paksa ang iyong napili? Sigurado ako na malaya mong
nailahad ang iyong saloobin at opinyon.Ipagpatuloy mo na muli ang iyong
pag-aaral, ngayon naman ay alamin mo ang mahalagang kontribusyon ng
mga babae sa pagbabagong naganap sa Asya.Handa ka na ba? Simulan mo
na ang pagbabasa.

GAWAIN BLG 10: ANG KABABAIHAN SA KASALUKUYANG

ASYA

Ang ika-16 hanggang 20 siglo ay nagsilbing oportunidad sa mga

kababaihan para mapalawak ang kanilang papel sa lipunan at maitaguyod ng
may mataas na paggalang at pagkilala.Narito ang ilan sa mga kababaihan sa
Silangan at Timog Silangang Asya na gumawa ng kanilang pangalan bunsod
ng kanilang naiambag. Kilalanin ang ilan sa kanila.

483
 Pangalan Bansa Mahalagang Nagawa
Mitsu Tanaka Japan Nagtatag ng Garrupo Tatakan
Onuatachi
(Fighting Women Group) at layong
tutulan ang abortion at itaguyod
ang mga karapatan ng babae.

Corazon Aquino Philippines Unang babaeng pangulo ng bansa

at kinikilala bilang Ina ng
Demokrasya.

Aung San Suu Kyi Burma Pinuno ng National League for

Democracy at Nobel Peace
Laureate

Megawati Sukarnoputri Indonesia Unang babaeng pangulo ng

Indonesia

Mapupuna na maraming kababaihan na ang tumanyag sa ibat-ibang

larangan maliban sa mga nabanggit .Isa itong malaking tagumpay ng mga
babae sa rehiyon na minsan sa kasaysayan ay itinuring na di gaanong
mahalaga.Ipinaloob na din ng ibat-ibang bansa sa kanilang saligang batas ang

484
mga karapatan ng babae na layuning maitaguyod ito para sa kanilang
kapakanan.Hindi rin matatawaran ang malaking partisipasyon ng mga babae
sa pag-akyat ng ekonomiya ng kanilang bansa. Sa Pilipinas ang grupong
Gabriela ay kilala sa pakikipaglaban sa karapatan ng mg babae. Isa ito sa
party list ng Kongreso ng Pilipinas.

PAMPROSESONG TANONG
1. Bakit maituturing na kahanga-hanga ang mga nagawa nang mga
kababaihan na nabanggit sa tsart?
2. Maituturing mobang mahalaga sa kasalukuyang panahon ang
ginagampanan ng mga kababaihan? Bakit?
3. Sino sa mga kababaihan sa kasalukuyang panahon sa Silangan at
Timog Silangang Asya ang labis mong hinahangaan? Bakit?

Batid mo ba ang iba’t ibang isyu na kinasasangkutan ng mga babae sa

kasalukuyang panahon? Ano ang opinyon at saloobin mo ukol dito?
Ipahayag mo ito sa pamamagitan ng paglahok mo sa susunod na
gawain.

GAWAIN BLG 11: PUNTO DE BISTA! Pag usapan sa inyong

pangkat ang mga isyu na kinakaharap ng mga kababaihan sa
kasalukuyan. Gamitin ang tsart sa ibaba matapos ang talakayan.

Isyu Dapat Di-dapat Paliwanag

1. Paglahok ng babae
sa pulitika
2. Pagtatrabaho ng
babae sa labas ng
bansa
3. Abortion
4. One Child Policy
5. RH Law

Kamusta ang naging talakayan ninyo sa pangkat? Marahil ay masasabi mong

tunay na hindi madali ang papel ng isang babae at tunay na siya ay
mahalaga sa bansa. Ang pagkakaroon ng edukasyon ng mga bansa sa Asya
ay masasabing isang mahalagang salik sa pagbabagong pananaw na ito sa
kahalagahan ng babae sa bansa. Alamin mo sa susunod na gawain ang
antas ng edukasyon ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.

485
 GAWAIN BLG 12: ANG KAHALAGAHAN NG EDUKASYON SA
MGA
ASYANO
Itinuturing ng maraming Asyano ang edukasyon na isa sa kanilang
pangunahing pangangailangan. Naniniwala sila na ito ay isang tiyak na paraan
para maiahon ang kanilang sarili buhat sa kahirapan.Sa kabilang banda,
marami pa ring Asyano ang walang sapat na edukasyon kung ikukumpara sa
iba pang kontinente sa daigdig ayon sa UNESCO. Tunghayan ang talahanayan
kaugnay sa Illiteracy Rate Adult sa Silangan at Timos Silangang Asya
Education: Illiteracy Rate Adult (% of Females/ Male Ages 15 and above)

Bansa 1970 1980 1990 2000

Silangang Asya B L B L B L B L
China 64.48 33.84 47.82 22.02 33.08 13.55 23.72 8.34
Hongkong 35.29 7.88 23.76 5.98 5.63 4.65 9.83 3.46
Japan
South Korea 19.89 6.26 11.07 3.15 6.56 1.61 3.59 0.86
Timog Silangang
Asya
Brunei 58.78 27.6 32.54 14.83 20.6 8.99 11.9 5.42
Cambodia 74.4 28.88 62.31 25.05 51.9 22.16 42.89 20.22
Indonesia 56.08 40.53 27.41 18

Malaysia 54.09 29.78 37.54 19.87 25.52 13.05 16.56 8.57

Myanmar 43.39 16.68 34.11 14.53 25.69 12.62 19.47 11.05
Philippines 18.29 14.59 12.09 10.06 8.12 7.06 4.87 4.54
Thailand 27.29 11.99 17.37 7.5 10.51 4.64 6.12 2.85
Singapore 40.46 14.1 26.19 8.67 16.73 5.51 11.62 3.73
Vietnam 27.63 8.93 19.2 6.68 13.1 5.51 8.62 4.46

Pananda: B – babae L – lalaki

Marahil ay nagtataka ka kung bakit wala sa tahanayan sa Silangang

Asya ang Japan. Ito ay sa kadahilanang halos lahat ng mamamayan dito ay
nakababasa at nakasusulat na siyang naging instrumento nito sa pag-
unlad.Para palalimin pa ang iyong kaalaman dito, basahin ang Batayang Aklat,
Asya Pag usbong ng Kabihasnan, mga pahina 368-376.

PAMPROSESONG TANONG

486
 1. Aling bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya ang may
pinakamalaking illiteracy rate?
2. Aling bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya ang may
pinakamataas na illiteracy rate?
3. Anong konklusyon ang mahihinuha mula sa talakayang sinuri?
4. Paano nakaaapekto sa mga bansang nabanggit ang pagkakaroon ng
mataas na illiteracy rate? o mababang illiteracy rate?Ipaliwanag
5. Ano ang mga mungkahi mong solusyon para mabawasan ang bilang
ng di marunong bumasa at sumulat sa ating bansa? Ipaliwanag ito.

GAWAIN BLG 13: ASK ME WHY? Panuto: Sa pamamagitan ng

pamamaraang Debate, pag-usapan sa klase ang isyu na :

“Ang Edukasyon ay susi sa kaunlaran ng isang bansa

Rubrics for Debate

Pamantayan Napakahusay Mahusay Nagsisimula

(3 puntos) (2 puntos) (1 punto)
Posisyong pinili Natukoy nang Natukoy ang Hindi malinaw ang
20% malinaw ang posisyon subalit posisyon
kalabasan ng may ilang
posiyong pinili kalalabasang
posisyon ang
hindi malinaw
Batayan ng mga Ibinatay sa datos Ibinatay sa Ibinatay sa
pahayag ng kasaysayan. kultura, nararamdaman o
25% kinagisnang emosyon
paniniwala o
instinct
Kaugnayan ng Ang mga pahayag May ilang Ang mga pahayag
mga pahayag sa ay nagpapamalas pahayag na ay napapamalas ng
paksa ng lubos na walang kaugnayan walang
30% pagkaunawa sa sa paksa pagkaunawa sa
posisyon o paksa
argument
Paninnindigan sa Matatag ang May kaunting Hindi
posisyong pinili paninindigan sa agam-agam sa napanindigan ang
25% posisyong pinili posisyong pinili posisyong pinili

Maliban sa edukasyon, ang relihiyon ay may mahalagang ginampanan din sa

pagbabagong naganap sa Asya, alamin mo ito sa susunod na gawain.

487
 GAWAIN BLG 14: ANG RELIHIYON SA ASYA SA IBA’T IBANG
ASPETO
NG PAMUMUHAY

Sa Silangang Asya ay nananatiling matatag ang Buddhism, Shintoism,

Confucianism, at Taoism bilang relihiyon. Samantala sa Timog Silangang Asya
ang Islam at Kristiyanismo ay mababakas pa rin. Sa paglipas ng panahon,
napatatag ng mga relihiyong ito ang pamilyang Asyano. Sa ilang pagkakataon
ito ay sanhi rin ng pagbubuklod tungo sa pagbabagong pampulitika. Sa
Pilipinas noong 1986 ay nagtagumpay ang mga pari at madre na bigkisin ang
sambayanang Pilipino upang maipakilala sa buong daigdig ang isang
mapayapang rebolusyon. Ang EDSA People Power Revolution ay ang sanhi
ng pagpapatalsik kay dating Pang.Marcos. Bagamat ang ilang pagkakataon ng
di pagkakaunawaan sa ilang bansa ay nag-uugat din sa aspektong
panrelihiyon tulad ng sa Mindanao at East Timor.

PAMPROSESONG TANONG
1. Ano-ano ang mga relihiyong umiiral sa Silangan sa Silangan at
Timog Silangang Asya?
2. Bakit itinuturing na mahalaga ang relihiyon sa aspeto ng
pamumuhay sa mga Asyano?
3. Naniniwala ka ba na nanatiling makapangyarihan ang simbahang
Katoliko sa Pilipinas? Patunayan.

GAWAIN BLG 15: WHAT’S YOUR STAND? YES OR NO CARD.

Itaas ang YES card kung sumasang-ayon ka sa pahayag at NO card
kung tutol ka dito.Humandang maipaliwanag ang iyong sagot.
OO HINDI PALIWANAG
1. Pagkakaroon ng opisyal na
relihiyon ng isang bansa.
2. Panghihimasok ng simbahan
sa gawaing pulitikal
3. Paglahok sa halalan ng mga
alagad ng simbahan
4. Pagganap sa mga gawaing
pansibiko ng simbahan
5. Pagpapahintulot sa mga
babae na mamuno sa
simbahan.
Tunay na malaki ang ginampanan ng relihiyon sa paghubog ng buhay
sa Asya. Hindi lamang ang mga pangunahing relihiyon sa daigdig ang

488
naiambag ng Asya kundi maging ang mga katangi-tangi nitong mga
mamamayan. Kikilanin mo ang ilan sa mga asyanong hinangaan sa
daigdig,ipagpatuloy mo ang gawain.

GAWAIN BLG 16: PAMANA NG SILANGAN AT TIMOG -

SILANGANG
ASYA SA DAIGDIG

Ang Silangan at Timog Silangang Asya ay binigyan ng mga mahuhusay

na mamamayang nakilala sa ibat-ibang dako ng daigdig. Hinahangaan ang
kanilang husay at galing sa larangang ng isports at panitikan. Ang ilan sa kanila
ay makikita sa talahanayan

Kontribusyon Bansa Larangan

1. Lydia De Vega – Philippines Athletics
Mercado
2. Paeng Nepomuceno Philippines Bowling
3. Efren “Bata” Reyes Philippines Billiards
4. Manny Pacquiao Philippines Boxing
5. Viswanathan Anaud India Chess
6. Yao Ming China Basketball
7. Jung Koo Chang Korea Boxing
8. Murashaki Shikibu Japan Panitikan
9. Gao Xingjian China Panitikan

Pamana din ng Silangan at Timog Silangang Asya ang orkestrang

Gamelan sa Indonesia, ang dulang Noh at Kabuki ng Japan. Ang mga ito ay
lalong nagpatanyag sa rehiyon ng Asya sa daigdig.

Kahanga-hanga sila di ba? Tulad nila kaya mo ring magtagumpay kung

paghuhusayan mo pa ang iyong pag-aaral at patuloy mong tutuklasin ang iyong
kakayanan. Tignan natin kung paano mo mailalahad ang iyong pagmamalaki
bilang isang Asyano.

GAWAIN BLG 17: PROUD TO BE ASIAN!

489
 Kaugnay sa mga naunawaan mong ilan sa mga ambag ng Silangan
at Timog Silangang Asya sa kabihasnan, buuin ang talata sa pamamagitan ng
paglalagay ng mga salitang bubuo sa diwa nito.

Ang Silangan at Timog Silangang Asya ay__________________________ sa

daigdig____________________na dapat nitong____________________________.
Pinatunayan ng mga mamamayan sa rehiyonh ito ng Asya na ________________.
Bilang kabataan ng kasalukuyang henerasyon nais kong _______________ upang
patuloy na ____________ ang Silangan at Timog Silangang Asya sa daigdig.
Magagawa kong ______________ ang mga ambag na ito ng Silangan at Timog
Silangang Asya sa pamamagitan ng _______________________.

Bago mo ganap na iwanan ang yugtong ito ng modyul ay iyong balikan ang
naging kasagutan mo sa IRF Worksheet at Poll Opinyon. Handa ka na ngayong
buuin ang iyong IRF Worksheet. Sa iyong mga sagot sa Poll Opinyon, ilan ang
tama? Ilan naman ang Mali? Ngayon ay nalinang na sa iyo ang mga
pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya sa
transisyunal at makabagong panahon.
Handa ka na ngayong pagnilayan at higit pang unawain ang araling ito.

Pagnilayan at Unawain…………..

Sa bahaging ito ng modyul ay alam kong madali mo nang masasagot ang

mga gawain bunsod ng kaalamang iyong natamo. Tandaan, iyong patuloy na
inaaral ang mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya
sa transisyunal at makabagong panahon.Pagbutihan mo pa sa susunod na
gawain.
GAWAIN BLG 18: ALAM KO NA! Paghambingin mo ang mga
pagababagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya gamit
ang Compare ang Contrast Diagram.

Paksa 1: Silangang Asya Paksa 2: Timog Silangang Asya

Paano nagkakatulad?

490
 Paano nagkakaiba?

Kaugnay sa:
Pamahalaan
Ekonomiya
Edukasyon
Relihiyon
Kontribusyon

Ibahagi sa klase ang natapos na gawain.

Napakarami mo ng natutuhan mulsa mga aralin at gawain sa mga naunang

pahina. Sigurado ako na marami kang bagong natuklasan tungkol sa
Silangan at Timog Silangang Asya,sa susunod na gawain muling susubukin
ang mga natutuhan mong ito,ipagpatuloy mo ang pagsagot.

GAWAIN BLG 19: TUKLASIN MO!

1. Kilalanin ang mga personalidad na tumanyag sa Silangan at Timog

Silangang Asya bunsod sa mga pagbabagong naganap dito mula
sa tradisyunal patungong makabagong panahon.
2. Pumili ng graphic organizer na iyong magagamit upang maipakita
ang mahahalagang detalye ng iyong sinaliksik.
3. Ibahagi ito sa klase bago ganap na isumite sa guro.

PAMPROSESONG TANONG

1. Bakit tumanyag ang mga nabanggit na personalidad?

2. Paano mo tutularan ang mga nagawa nila ?
3. Nakatulong ba sila sa pagbabagong naganap sa Asya?Patunayan.

Magaling! Nagagalak ako at nalampasan mo ang mga gawain

sa tatlong naunang bahagi. Malapit mo nang matapos ang pagsagot
sa modyul na ito.Ang huling bahagi ay ang ilipat at isabuhay.
Good Luck!

491
Ilipat at isabuhay…….

Narating mo na ang huling bahagi ng modyul na ito. Sa

puntong ito nais kong unawain mong mabuti ang sitwasyon na
isinasaad dito sa pamamagitan ng paglalagay mo ng iyong sarili
sa gampaning isinasaad.Sa gawaing ito ay masusukat natin ang
iyong tinamong kaalaman sa mga nakaraang modyul.Ang iyong
gawain ay mamarkahan gamit ang rubrics.

Bunsod ng iba’t ibang suliraning kinakaharap sa Silangang Asya at

Timog – Silangang Asya nagpasya ang mga bansang bumubuo dito na
magdaos ng isang kumperensiya upang talakayin ang mga naturang suliranin.
Bilang isang kinatawan ikaw ay inaasahang makapagbigay ng mga mungkahi
kung paano lulutasin ang mga nasabing suliranin. Ang iyong mga mungkahi ay
ilalahad sa mga iba pang kinatawan ng kumperensiya sa pamamagitan ng
power point presentation. Ang iyong mungkahi ay mamarkahan batay sa mga
sumusunod na pamantayan: kaalaman sa paksa, pinaghalawan ng datos,
organisasyon, presentasyon, kaangkupan ng mungkahi.

Goal: Talakayin ang mga suliranin na kinakaharap ng Silangan at Timog –

Silangang Asya

Role: Kinatawan ng isang bansa

Audience: Iba’t ibang kinatawan mula sa ibang bansa ng dalawang rehiyon

Situation: May mga suliraning kinakaharap ang mga bansa sa Silangan at

Timog – Silangang Asya na kailangang mabigyan ng agarang solusyon

Performance: Makapaglahad ng proposal sa pamamagitan ng powerpoint

presentation

Standards: Kaalaman sa paksa, pinaghalawan ng datos, organisasyon,

presentasyon, kaangkupan ng mungkahi.

Kriterya 4 3 2 1
Kaalaman sa Higit na Nauunawaan Hindi Hindi
Paksa nauunawaan ang paksa gaanong maunawaan
ang mga ang mga maunawaan ang paksa
paksa. Ang pangunahing ang paksa. ang mga
mga kaalaman ay Hindi lahat pangunahing
panguhaning nailahad ng kaalaman ay

492
 kaalaman ay ngunit di- pangunahing hindi
nailahad at wasto ang kaalaman ay nailahad at
naibigay ang ilan: may nailahad may natalakay at
kahalagahan, ilang mga maling walang
wasto at impormasyon impormasyo kaugnayan
magkaka- na hindi n at hindi ang mga
ugnay ang maliwanag naiugnay pangunahing
mga ang ang mga ito impormasyo
impormasyon pagkakalaha sa kabuuang n sa
sa kabuuan. d. paksa. kabuuang
Gawain.
Pinaghalawa Binatay sa Ibinatay sa Ibinatay Walang
n ng Datos iba’t ibang iba’t ibang lamang ang batayang
saligan ang saligan ang saligan ng pinagkunan
mga mga impormasyo at ang mga
kaalaman impormasyon n sa impormasyo
tulad ng mga ngunit batayang n ay gawa-
aklat, limitado aklat lamang. gawa
pahayagan, lamang. lamang.
video clips,
interview,
radio at iba
pa.
Organisasyo Organisado Organisado Walang Di
n ang mga ang mga interaksyon organisado
paksa at sa paksa sa at ugnayan ang paksa.
kabuuan kabuuan at sa mga Malinaw na
maayos ang maayos na kasapi. walang
presentasyon presentasyon Walang preparasyon
ng Gawain ngunit di malinaw na ang paksa.
ang pinag- masyado presentasyo
sama- nagamit nang n ng mga
samang ideya maayos ang paksa. May
ay malinaw powerpoint powerpoint
na presentation. presentation
naipapahaya ngunit hindi
g at nagamit at
natatalakay nagsilbi
gamit ang lamang na
mga palamuti sa
makabuluhan pisara?
g powerpoint
presentation.
Presentasyo Maayos ang Maayos ang Simple at Ang
n pagkakalaha paglalahad. maikli ang paglalahad

493
 d. May ilang presentasyo ay hindi
Namumukod kinakabahan n. malinaw.
tangi ang at may Walang
pamamaraan kahinaan ang gaanong
, malalakas at tinig. presentasyo
malinaw ang n.
pagsasalita
sapat para
marinig at
maintindihan
ng lahat.
Kaangkupan Ang mga Ang mga May ilang Maraming
ng Mungkahi mungkahi ay mungkahi ay mungkahi na mga
naaangkop naaangkop hindi mungkahi
sa iba’t ibang sa iba’t ibang naaangkop ang hindi
bansa at bansa sa ibang angkop sa
sensitibo sa bansa ibang bansa
lahat ng antas
ng lipunan

494
 Panghuling Pagtataya
Sa bahaging ito ay susubukin kung naunawaan mo ang
mga paksang tinalakay. Sagutin ang mga katanungan sa ibaba.
Isulat sa sagutang papel ang iyong kasagutan.

1. Ang pagdating ng mga iba’t - ibang mananakop sa Silangan at Timog

– Silangang Asya ay nagdulot ng maraming pagbabago sa
pamumuhay ng mga Asyano. Alin sa mga sumusunod ang
nagpapakita ng pagbabago sa aspetong pulitikal ng mga nasakop na
bansa?

a. Pagtataguyod ng makabagong sistema ng edukasyon

b. Pagpapatayo ng mga imprastraktura
c. Pagbabago sa paniniwala at relihiyon
d. Pagkawala ng karapatang pamunuan ang sariling bansa

2. Magkakaiba ang pamamaraang ginamit ng mga Asyano sa

pagpapamalas ng damdaming nasyonalismo.

Alin sa mga sumusunod ang mga samahan na itinatag ng mga Pilipino

na naglalayong ipakita ang kanilang pagmamahal sa bayan?
a. Bodi Utomo at Sarekat Islam
b. Kilusang Propaganda at Katipunan
c. Partido Kuomintang at Partido Kunchantang
d. Anti-Facist People’s Freedom League

3. Sa paanong paraan nakaapekto ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig

sa paglaya ng mga bansa sa Timog Silangang Asya?

a. Marami ang napinsala at namatay

b. Nagpatuloy ang kaguluhan at nagkaroon ng civil war
c. Lumakas ang nasyonalismo at napabilis ang paglaya
d. Umigting ang tunggalian ng ideolohiyang demokratiko at komunismo

4. Ang China ay nakilala sa pagkakaroon ng sistemang dinastiya sa

larangan ng pamamahala. Alin sa mga sumusunod na sistemang
politikal ito nahahawig?

a. Demokrasya
b. Monarkiya ( Konstitusyonal )
c. Monarkiya ( Walang takda )
d. One Party Government

495
 5. Suriin ang talahanayan ukol sa bilang ng mga di marunong bumasa at
sumulat ng ilang mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya.
Education: Illiteracy Rate Adult (% of Females/ Male Ages 15 and
above)
Bansa 1970 1980 1990 2000
B L B L B L B L
China 64.48 33.84 47.82 22.02 33.08 13.55 23.72 8.34
Hongkong 35.29 7.88 23.76 5.98 5.63 4.65 9.83 3.46
South Korea 19.89 6.26 11.07 3.15 6.56 1.61 3.59 0.86
Philippines 18.29 14.59 12.09 10.06 8.12 7.06 4.87 4.54
Thailand 27.29 11.99 17.37 7.5 10.51 4.64 6.12 2.85
Singapore 40.46 14.1 26.19 8.67 16.73 5.51 11.62 3.73
Pananda: B – babae L - lalaki
Ano ang pinakamabisang naging epekto sa mga bansa sa Silangan at
Timog-Silangang Asya na may mababang illiteracy rate?
a. Nakatulong ang mga mamamayan sa pagpapa-unlad ng ekonomiya
ng bansa.
b. Napanatili ang katatagang pampulitika.
c. Napagyaman ang ugnayan sa loob at labas ng bansa.
d. Nagtungo ang mga mamamaya sa ibang bansa upang magtrabaho.

6. Ang mga sumusunod ay pangyayaring naganap at naging papel ng

nasyonalismo upang makalaya ang bansang Vietnam. Iayos ang mga
pangyayari ayon sa historikal na kaganapan ng bansa.

I. Vietnam War na sinalihan ng bansang Amerika

II. Pagkakahati ng Vietnam sa dalawa dahilan sa magkatunggaling
ideolohiya
III. Pag-iisa ng Vietnam sa pamumuno ni Nguyen Ai-Quoc o Ho
Chih Minh mula sa kilusang Viet Minh sosyalismo
IV. Pag-iwan sa Timog Vietnam ng Amerika at pagpapasailalim sa
kontrol ng grupong may ideolohiyang komunismo at

a. I, II, III, IV
b. II, I, IV, III
c. III, IV, II, I
d. IV, III, II, I

7. Bago maganap ang kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin noong

ika-16 hanggang ika-19 na siglo, magkatulad ang patakarang panlabas
ng China at Japan. Subalit magkaiba naman ang kanilang naging
tugon sa pagdating ng mga dayuhang mananakop sa kanilang bansa.
Gamit ang venn diagram, panghambingin ang pakikitungo ng

496
 dalawang bansa bago at sa harap ng kolonyalismo at imperyalismong
Kanluranin.

Pagkakaiba China Japan Pagkakaiba

Pagkakatulad

a. Pagkakatulad: Parehas na isinara ang bansa sa mga dayuhan;

Pagkakaiba: Tinanggihan ng China ang mga dayuhan. Tinanggap ng
Japan ang mga dayuhan.
b. Pagkakatulad: Parehas na isinara ang bansa sa mga dayuhan;
Pagkakaiba: Tinaggap ng China ang mga dayuhan. Tinanggihan ng
Japan ang mga dayuhan.
c. Pagkakatulad: Parehas na binuksan ang bansa sa mga dayuhan;
Pagkakaiba: Tinaggap ng China ang lahat ng mga Kanluraning bansa.
Tinanggap ng Japan ang bansang United States.
d. Pagkakatulad: Parehas na binukasan ang bansa sa mga dayuhan.
Pagkakaiba. Tinanggap ng China ang United States. Tinaggap ng
Japan ang lahat ng mga Kanluranin.

8. .Sina Gloria Macapagal-Arroyo, Maria Lourdes Sereno, Lydia De

Vega-Mercado, Lea Salonga at iba pa ay pawang mga Pilipinang
tumanyag sa loob at labas ng bansa. Alin sa mga sumusunod na
pahayag ang nagsasaad ng kahalagahan ng katanyagang tinamo ng
mga nabanggit na kababaihan?

a. Pinatunayang kayang higitan ng mga babae ang mga lalaki.

b. Higit ang talino at kasanayang taglay ng mga babae.
c. Mas may pagpapahalaga at tiwala ang lipunan sa mga babae.
d. May taglay ng karapatan at kalayaan ang mga babae.

9. Ang isyu tulad ng same sex marriage ay nanatiling kontrobersiyal na

usapin sa mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya partikular
na sa Pilipinas. Ano ang mahihinuha sa kaisipan ng mga Asyano ukol
sa usapin na ito?
a. Ang kulturang kanluranin ay hindi tanggap ng mga Asyano.
b. Nanatiling tradisyonal ang kaisipan at saloobin ng mga Asyano.

497
 c. May mataas na pagpapahalaga ang mga Asyano sa kanilang kultura
at relihiyon.
d. Ang mataas na edukasyon ng mga Asyano na nakatulong sa kanilang
pagpapasya sa buhay.

10. Sa paglipas ng panahon ay patuloy na nadaragdagan ang pangalan ng

mga Asyanong nagtatagumpay sa iba’t ibang larangan ng palakasan
sa daigdig. Paano nakaapekto ang tagumpay na ito ng mga bansang
Asyano sa pananaw ng mga bansa sa daigdig?
a. Naging sentro ng kontrobersiya ang tagumpay na natamo ng mga
Asyano.
b. Kinilala ang Asya sa larangan ng palakasan bilang isang powerhouse.
c. Itinuring na balakid ng ibang mga bansa ang tagumpay na tinamo ng
mga Asyano sa kanilang sariling hangarin.
d. Maraming atletang Asyano ang hinangad ng ibang mga bansa na
makuha nila.

11. Pahayag 1: Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangan

Asya na naghangad nang kalayaan sa pananakop ng mga bansang
Kanluranin ay lumaya sa pagyakap sa kaisipang liberal at ideya ng
demokrasya

Pahayag 2: Ang pananakop at paniniil ng mga bansa sa Silangan

Asya at Timog Silangang Asya ay naglunsad ng pag-usbong ng
diwang makabansa bilang tugon sa pang-aabuso ng mga kanluranin
a. Pahayag 1 ay tama, pahayag 2 ay mali
b. Pahayag 1 ay mali, pahayag 2 ay tama
c. Lahat ng pahayag ay tama.
d. Lahat ng pahayag ay mali.

12. Para sa aytem na ito, suriin ang flowchart

Panahon ng Pagpapatupad ng iba’t ibang Pag-usbong ng damdaming

patakaran na nagpahirap sa mga Nasyonalismo ng mga Asyano
Kolonyalismo at Asyano
Imperyalismong
Kanluranin
a. Ang
Paglayapanahon ngAsyano
ng mga bansang Imperyalismong
mula sa mga Kanluranin ay sinundan
Pagharap ng mgangAsyano
pag- sa
dayuhang mananakop
usbong ng damdaming Nasyonalismo sa mga mgakasalukuyang
Asyano hamon
b. Maiuugnay ang kasalukuyang kalagayan ng mga bansang Asyano sa
epekto ng Panahon ng Imperyalismong Kanluranin at Panahon ng
pag-usbong ng damdaming Nasyonalismo
c. Hindi mabubuo ang damdaming Nasyonalismo ng mga Asyano kung
hindi dahil sa mga patakarang ipinatupad ng mga mananakop na
kanluranin sa

498
d. Ang mga Kanluranin ang nagasagawa ng imperyalismo a kolonyalismo
samantalang ang mga Asyano naman ang nagpamalas ng iba’t ibang
paraan ng pagpapakita ng damdaming nasyonalismo

13. Suriin ang sumusunod na pahayag:

Pahayag 1: Ang Thailand ay hindi nasakop ng kahit na siong dayuhan

samantalang ang Korea ay sinakop ng mga Hapones.

Pahayag 2: Lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog- Silangang

Asya ay sinakop ng mga Europeo.
a. Pahayag 1 ay tama, pahayag 2 ay mali
b. Pahayag 1 ay mali, pahayag 2 ay tama
c. Lahat ng pahayag ay tama.
d. Lahat ng pahayag ay mali.

14. Pahayag 1:Ang mga nanakop sa Silangan at Timog-Silangang Asya ay

pawang mga Kanluranin

Pahayag 2: Gumamit nang dahas ang mga Kanluranin sa pananakop

sa Silangan at Timog Silangang Asya

a. .Pahayag 1 ay tama, pahayag 2 ay mali

b. Pahayag 1 ay mali, pahayag 2 ay tama
c. Lahat ng pahayag ay tama.
d. Lahat ng pahayag ay mali.

15. Kung ang iyong bansa ay humaharap sa krisis ng pagtatanggol ng

teritoryo laban sa mas malakas na bansa, bilang isang kinatawan ng iyong
bansa alin sa mga sumusunod na pananaw ang isusulong mo sa iyong
gagawing resolusyon ?

a. Hindi magsusulong ng anumang interes dahil mababalewala rin

naman.
b. Papayag sa kung ano ang gusto ng mas malakas na bansa para
walang gulo
c. Isusulong ang pambansang interes at karapatan ng bansa anuman
ang mangyari
d. Isusulong ang interes ng iba pang bansa na interesado sa usapin
upang magkaroon ng kaalyansa

499
16. Itinuturing ng ilan na isang porma ng neokolonyalismo ang tulong
pinansiyal, militar at impluwensiyang kultural na hatid ng mga
bansang kanluranin sa mga bansa sa Asya. Ano ang mabisang gawin
ng mga Asyano upang mapangalagaan nila ang kanilang sariling
kapakanan?
a. Putulin ang ugnayan sa mga bansang ito at simulan ang pagiging
nakapagsasarili sa aspektong pinansiyal,militar at kultural.
b. Pumili ng mga bansang makapagbibigay ng higit na
kapakinabangan sa aspektong pinansiyal, militar at kultural.
c. Pag-aralan at suriin ang epekto ng mga kasunduang umiiral at
bubuin pa lamang kaugnay sa aspektong pinansiyal, militar at
kultural.
d. Lumahok sa iba pang samahang panrehiyon at pandaigdig para sa
higit na tulong pinansiyal, military at kultural.

17. Isa sa mga epekto ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin ay

ang pagbabago sa kalagayang pang-ekonomiya ng mga Asyano.
Bagama’t may ilang bansang umunlad, karmihan sa mga bansang
Asyano na nasakop ng mga dayuhan ay hindi pa rin ganap na
maunlad sa kasalukuyan. Ano ang nararapat na gawin ng mga
nasakop na bansa kung sakaling muling makipag-ugnayan sa kanila
ang mga dating mananakop na dayuhan?
a. Tanggihan ang mga dayuhang bansa na naghahangad na
makipagkalakalan
b. Tukuyin lamang ang mga lugar kung saan maaaring makipagkalakalan
ang mga dayuhan na dating mananakop ng bansa
c. Talikuran ang hindi magandang karanasan sa mga dayuhan subalit
itigil na ang pakikipag-ugnayan sa kanila
d. Tanggapin ang kanilang pagnanais na pakikipagtulungan at
pakikipagkalakalan

18. Mahigpit na pinagtatalunan ng bansang China at Pilipinas ang mga

isla ng Spratly na tinatawag din ng mga Pilipino na Kalayaan Islands.
Noong panahon ng kolonyalismo at imperyalismo, ang mga teritoryo
ng mga bansang Asyano ay sinakop ng mga Kanluranin, ano ang
nararapat gawin upang maiwasan na mauwi sa pananakop ng China
ang sigalot sa Spratly Islands?
a. Idulog ang usapin sa pandaigdigang husgado upang maresolba ng
mapayapa ang nabanggit na krisis
b. Palakasin ang puwersang pandigma ng Pilipinas upang maging handa
sa posibleng digmaan
c. Humingi ng tulong sa mga malalakas na bansa upang matapatan ang
malakas na puwersa ng China

500
d. Makipagkasundo sa pinuno ng pamahalaang Tsino upang paghatian
ang mga isla sa Spratly

19. Maraming pagbabago ang dulot ng kolonyalismo at imperyalismong

Kanluranin sa Asya. Isa dito ay ang pagbabago sa kultura na naging
dahilan sa kawalan ng tunay na pagkakaisa ng mga mamamayang
Asyano sa kani-kanilang bansa. Makikita na may kaugnayan sa mga
hamon na nararanasan ng mga Asyano sa kasalukuyan. Ano ang
nararapat na gawin upang maging bahagi sa paglutas ng nabanggit na
suliranin?
a. Sisihin ang mga Kanluraning bansa na nanakop sa mga bansang
Asyano
b. Tanggihan ang mga turista na mula sa mga bansa na nanakop noon
sa Asya
c. Magsumikap sa pag-aaral upang hindi maging pabigat sa lipunan
d. Tanggapin ang mga pagbabagong naganap at gamitin para
mapaunlad ang bansa

20. Ang mga OFW ay itinuturing na pangunahing dahilan ng unti-unting

pagbangon ng ekonomiya ng Pilipinas. Kamakailan lang ay patuloy
ang pagbalik sa bansa ng mga OFW bunsod ng mga di magandang
karanasan na kanilang tinamo tulad ng pang-aabuso, pagmamaltrato
at iba pa. Kung ikaw ang Sec. of DFA ano ang iyong imumungkahing
mabisang gawin ng pamahalaan ukol dito?
a. Himukinangmga OFW nabumaliksamgabansangpinagtatrabahuhan
b. Wakasan ngPilipinas ang ugnayan sa mga nasabing bansa.
c. Himukinangmgakaratigbansanamagpairalng ‘economic embargo’.
d. Maglunsadngmgaprogramangpangkabuhayanparasamganagbalikna
OFW

501