Ano ang Kahulugan ng Panitikan?
ng pagkakasulat ng mga ediya ay mas natural at tuloy-
Sa payak nitong kahulugan, ang panitikan ay
ang kahit anong nasusulat na gawa ng tao. Kabilang na
dito ang mga libro, nobela, tula at iba pang
komposisyong mayroong halaga sa lipunan. Ito ay
ginagamit ng mga tao upang magpahayag ng kanilang
mga nararamdaman, mga naiisip, mga karanasan, at
mga hangarin sa pamamagitan ng pagsulat.
Ang salitang ito ay tinatawag ding literatura
(literature). Ito ay nagmula sa salitang Latin na “litera”
na nangangahulugang “titik“. Ang salitang Tagalog
naman na “panitikan” ayon kay Dr. Jose Villa
Panganiban, ay nanggaling sa salitang ugat na “TITIK”,
na dinagdagan ng panlaping “pang- at -an”.
Samakatuwid, ito ay pinaikling salita na
PANG+TITIK+AN. Sa pagtagal ng panahon, ang
konseptong ito ay nabago. Kung noon ay ang mga
nasusulat lamang na gawa ng tao ang maituturing na
literatura, ngayon, kabilang na din dito ang nabibigkas
na mga akda (oral literature).
Ang panitikan ay maituturing ding sining na
nabuo sa pamamagitan ng grupo ng mga salita.
Karamihan sa literatura ay naipapahayag sa
pamamagitan ng pagsulat, at ang iba naman ay naipasa
sa pamamagitan ng paggamit ng bibig o pagsasalita.
Ang panitikan ay maaring mabuo sa anyong
tuluyan (prose) o anyong patula (poetry). Ito din ay
maaring maging piksyon (kathang-isip) at di-piksyon
(batay sa totoong pangyayari).
Ayon sa pinakabagong depinisyon sa Webster’s
New Collegiate Dictionary, ang panitikan ay ang mga
sulatin na naglalaman at nagpapakita ng kahusayan sa
anyo ng pagpapahayag. Nagpapahayag din ito ng mga
ediya ng permanente at pangkalahatang
kapakinabangan.
Batay naman sa librong “Pilosopiya ng
Literatura” na isinulat ni G. Azarias, ang literatura ay ang
pagpapahayag ng nararamdaman ng tao tungkol sa
iba’t-ibang bagay dito sa daigdig, tulad ng kanilang
pamumuhay, pamahalaan, lipunan, at ugnayan ng
kanilang kaluluwa sa dakilang lumikha.
Napakaraming depinisyon ang maiuugnay sa
panitikan o literatura. Maaring ito ay nanggaling sa libro
o sa ating sarili. Ngunit tatandaan mo, ang
pinakamagandang kahulugan ng literatura ay
manggagaling sa iyong sarili.
Ano ang Dalawang (2) Uri ng Panitikan?
May dalawang uri o klasipikasyon ang panitikan.
Ito ay ang 1.) Patula (Poetry) at 2.) Prosa o tuluyan
(Prose). Sa ibaba, mababasa mo din ang iba’t ibang
dyanra at akdang pampanitikan na saklaw ng dalawang
uri ng panitikan.
Prosa o Tuluyan
Ito ay uri ng panitikan na naglalaman ng mga
pangungusap at mga talata. Sa anyong prosa, ang daloy
tuloy. Wala itong sinusunod na bilang ng bigkas at
walang sinusunod na tugmaan sa dulo ng mga salita.
Dito, mayroong kalayaan ang mga manunulat sa kung
ano ang nais nilang isulat. Ang kagandahan at kaayusan
nito ay nakadepende sa paraan ng manunulat kung
paano niya bubuuin ang pagkakasunud-sunod ng mga
detalye.
Akdang pampanitikan sa ilalim ng Prosa
Nobela – Isang mahabang salaysay na nahahati
sa mga kabanata. Ang pagbabasa nito ay inaabot ng
ilang basahan para matapos ang buong istorya. Ito ay
naglalaman ng madaming tauhan at maaring maganap
ang mga pangyayari sa iba’t-ibang tagpuan. Ang nobela
ay maaring maging piksyon o di-piksyon.
Maikling kwento – Isang maikling akda na
naglalaman ng kakaunting tauhan kompara sa nobela.
Ito ay may iisa lamang na banghay. Ang pagbasa nito ay
kayang tapusin sa isang upuan lamang.
Dula – Akdang itinatanghal sa tanghalan. Ito ay
nahahati sa ilang yugto at ang bawat yugto naman ay
nahahati sa ilang tagpo. Tinatawag na mandudula o
dramaturgo ang mga dalubhasa na sumusulat ng iskrip
ng isang dula.
Alamat – Ang alamat ay kwento tungkol sa
pinagmulan ng isang bagay.
Pabula – Ito ay isang uri ng panitikan na kung
saan hayop ang gumaganap bilang tauhan. Ito ay
nagbibigay ng magandang aral lalo na sa mga bata.
Anekdota – Ang anekdota ay isang maikling
akda na naglalaman ng nakawiwiling pangyayari sa
buhay ng tao. Ang layunin nito ay magbigay ng aral sa
mga mambabasa batay sa karanasan ng tauhan sa
kwento.
Sanaysay – Ito ay isang maikling sulatin na
nagpapahayag ng opinyon ng manunulat tungkol sa
isang paksa.
Talambuhay (Biography) – Sulatin na
tumatalakay sa buhay ng isang tao.
Balita – Ito ay tala ng mga kaganapan na
nagaganap sa lipunan at kapaligiran.
Patula
Ito naman ay uri ng panitikan na may masining
na pagpapahayag. Sa paggagawa ng akdang nasa
anyong patula, dapat may isinasaalang-alang na sukat,
bilang ng bigkas at mga taludtod, at may malikhaing
paraan ng paghahatid ng mga mensahe sa mambabasa.
Akdang Pampanitikan sa Ilalim ng Anyong Patula
Tulang pasalaysay – Nagpapahayag ng
mahahalagang pangyayari sa buhay ng tao. Ito ay
maaring makatotohanan o kathang-isip lamang.
 Epiko – Ang epiko ay istorya tungkol sa
kabayanihan. Ito ay nagpapakita ng ugnayan ng tao at
mga diyos.
Balad – Sa lahat ng tulang pasalaysay, ito ang
pinakasimple at pinakamaikli. Ito ay tulang pasalaysay
na karaniwang inaawit.
Tulang Liriko – Ito ay uri ng tula na ginawa
upang awitin. Sa kabila nito, itinuturing na ding tulang
liriko ang isang tula kapag ito ay nagpapahayag ng
nararamdaman at nagpapakita ng emosyon ng isang
makata.
Awiting bayan – Ito ay maikling tula na ginawa
upang awitin. Ang tema nito ay karaniwang umiikot sa
pagmamahal, desperasyon, kalungkutan, kasiyahan at
pag-asa.
Soneto – Ito ay tula na binubuo ng labing-apat
na taludtod.
pagdating sa kasaysayan? Sa pamamagitan ng literatura
o panitikan, naitatala ng mga manunulat ang mga
nangyayari sa kapaligiran. Ang bawat sulating ito ay
nagiging parte ng kasaysayan. Pagdating ng panahon,
ang mga pangyayaring naganap sa ating kasalukuyan ay
matutunghayan ng susunod pang mga henerasyon sa
pamamagitan ng panitikan.
Napapanatili ang kultura ng bansa. Higit sa lahat, ang
panitikan ay makakatulong sa atin upang mapreserba
ang kultura ang ating bansa. Ito ay nagiging kagamitan
ng karamihan upang palawakin at paunlarin pa ang
ating mga tradisyon. Sa tulong ng panitikan, naipapakita
natin sa mundo ang mayamang kultura ng Pilipinas.
Halimbawa na lamang nito ay ang mga tula na
nagpapakita kultura ng Pilipinas.
Katangian ng Panitikan

Elehiya – I. Panahon ng Katutubo

Oda (Ode) – Ang Oda ay isang tiulang liriko na · 2 uri ng panitikan: pasalita at pasulat(pangalawang
nagpapahayag ng masidhing damdamim. pangkat ng Malay)

Dalit – Isang kanta na nagpapakita ng pagpupuri · Negrito- unang dumating sa Pilipinas

sa Panginoon.
Mga Unang Tula:
Awit at Korido – Ang awit at korido ay akdang
pampanitikan na nasa anyong patula. Ito ay binabasa
· Bugtong
nang paawit.

Tulang Pandulaan – Ito ay uri ng tula na ginawa · Salawikain at Kasabihan

upang itanghal.
· Bulong
Komedya
· Tulang Pambata
Melodrama
· Awiting Bayan
Trahedya

Parsa o Saynete (Farce) o Talindaw – pamamangka

Ano ang Kahalagahan ng Panitikan? o Soliranin – paglalakbay

Natanong mo na rin ba sa iyong isipan kung o Diona – panliligaw / kasal

bakit ka nagbabasa ng mga libro, nobela, tula, kwento,
at iba pang katulad nito? Ano nga ba ang pakinabang o Oyayi – pagpapatulog ng bata
nito sa iyong sarili? Sa tanong na iyon, papasok din ang
tanong na, gaano nga ba kahalaga ang panitikan sa o Dalit – papuri kay Maria
buhay ng isang tao? Paano ito nakakatulong sa atin? At
bakit mahalagang mapag-aralan natin ang panitikan? o Kumintang – pakikidigma
Napapaisip ka ba sa kung ano ang posibleng kasagutan
sa mga tanong na ito? Halina’t atin itong sagutin! o Sambotani – tagumpay
Isa sa kahalagahan ng panitikan ay nalilinang
o Kundiman – pag-ibig
nito ang ating kaisipan at imahinasyon. Sa pagbabasa ng
iba’t-ibang akdang pampanitikan, napagyayabong nito
· Tanaga – tulang may 7 pantig sa bawat taludtod at 4
ang ating isipan. Nakapagbibigay ito ng impormasyon na
na taludtod (Idelfo Santos)
makakatulong sa atin upang magkaroon tayo ng
kaalaman sa mga bagay-bagay dito sa daigdig.
· Epiko

Mga Unang Tuluyan:

Nagbibigay tanaw tungo sa ating kasaysayan. Alam mo
ba na malaki din ang kontribusyon ng literatura · Mito – maikling kwentong mayroong aral
· Pabula · kilalang manunulat: Jose de la Cruz, Ananias Zorillar

· Kuwentong Kababalaghan · halimbawa: Ibong Adarna

Mga Unang Dula: Awit

· Ritwal – mayroong “mediator” · halimbawa: Florante at Laura (Francisco Balagtas) –

hinangaan ni Dr. Jose Rizal
· Sayaw – tugtog lamang
· kilalang manunulat: Bernardo Carpio
II. Panahon ng Kastila
Mga Dulang Patula:
· Legaspi – kapangyarihan ng Espanya (1565)
· Karagatan
· 300 taon
· Duplo
· pananampalataya ng Katolisismo
· Tibag – paghahanap ng krus ni Kristo
· alpabeto: Alibata > Abece Dario > titik Romano
· Panunuluyan – panganganak ni Maria
· panrelihiyon, pangkagandahang asal, at pangwika
Pananapatan
· alpabetong Romano
· Panubong – araw ng pagkabuhay
· wikang Kastila
· Karilyo – dulang anino lamang ang ipinapakita
·
· Cenakulo
Mga Halimbawa ng Unang Aklat:
· Moro-moro
· Doctrina Christiana (Padre Juan de Plasencia at Padre
Domingo de Nieva) – sampung utos ng Diyos, pitong · Zarzuela
kasalanang mortal, pangungumpisal, atbp.
III. Panahon ng Paggising ng Damdaming Makabayan
· Nuestra Senora Del Rosario (Padre Blancas de San
Jose) – talambuhay ng mga santo, nobena, tanong at · 1872
sagot sa relihiyon
· damdaming makabayan – pang-aalipin at paniniid ng
· Pasyon (Aquino de Borja, Luis Guian, at Padre Mariano dayuhan
Pilapil)
· Tatsulok ang nanguna sa pangkat ng mga intelektwal
· Urbana at Felisa (Padre Modesto de Castro – Ama ng
Klasikong Tuluyang Tagalog) o Jose Rizal (Noli Me Tangere, El Filibusterismo, Mi
Ultimo Adios, Sa mga Kababaihan ng Malolos, atbp.)
· Dalit kay Maria
o Marcelo del Pilar (Diariong Tagalog, La Solidaridad,
Mga Kantahing Bayan: Pag-ibig sa Tinubuang Lupa, Caiingat Caya, atbp.)

· Kundiman (Tagalog) o Graciano Lopez Jaena (Fray Botod, Mga Kahirapan sa

Pilipinas, atbp.)
· Paghehele ng Bata (Pangasinense)
· paghihimagsik at pagbabago ng lipunan
· Balitaw (Bisaya) – panghaharana
· iba pang mga manunulat: Antonio Luna, Mariano
· Paghahanapbuhay (Tagalog) Ponce, Jose Ma. Panganiban, Pedro Paterno, Jose
Alejandro, Apolinario Mabini, atbp.
· Pangangaluluwa
Layunin:
· Pananapatan
· pantay sa batas (Kastila at Pilipino)
Kurido
· maging lalawigan ng Espanya ang Pilipinas
· tema: katapangan, kabayanihan, pananampalataya
· magkaroon ng kalayaan ang Pilipinas sa pamamahayag o Jose Corazon de Jesus (Huseng Batute / Hari ng
Balagtasan) – Mga Dahong Ginto
IV. Panahon ng Himagsikan
o Amado V. Hernandez (Makata ng Manggagawa;
· propagandista – bigo sa pagbabago *propaganda at Makata ng Anak Pawis) – Luha ng Buwaya
rebolusyonaryo*
Katangian ng Panitikan:
· Andres Bonifacio – KKK; inspirasyon ang Noli Me
Tangere at El Filibusterismo · tatlong wika ang ginamit ng panahong iyon: Tagalog,
Kastila, at Ingles
· Panitikan: pagtuligsa sa pamahalaan at simbahan;
pagbibigay payo sa mga Pilipino na gumising at · naging popular ang malayang taludturan
magkaisa
· masyadong mabulaklak ang maikling kwento
Mga Manunulat:
· naging artipisyal ang daloy ng mga akda
· Andres Bonifacio
· ang paksa ay hindi limitado
· Emilio Jacinto
Iba Pang Panitikan:
o Utak ng Katipunan
· Sarswela
o “Mga Aral ng Katipunan ng mga Anak ng Bayan”
· Bodabil
· Apolinario Mabini
· Pelikula – jose nepomuceno – ama ng pelikulang
o Utak ng Himagsikan Pilipino

o maka-Bonifacio > ibinilanggo · Nobela

o “El Verdadero Decalogo” · Maikling kwento

· Jose Palma – dapithapon · tula

o titik ng Pambansang Awit VI. PANAHON NG HAPON

Katangian ng Panitikan: -natigil ang palimbagan

· hayag na sa panitikan noon ang paghahatid ng mga -Tagalog ang ginamit – bawal ang Kastila / Ingles
aktwal na pangyayari sa kapaligiran
** Nikichi Isikawa – nagbigay tulong sa mga Pilipino
· karaniwang paksa ang tungkol sa bayan
-Gintong Panahon ng Panitikang Pilipino
· may sensura noon na naglilimita sa mga tathalain
MGA MANUNULAT
V. Panahon ng Amerikano
- Liwayway Arceo, Alejandro Abadilla, Idelfonso Santos
· ipinalasap sa mga Pilipino ang demokrasya
3 URI NG TULA
· edukasyon
- Haiku – 17 pantig, 3 taludtod (5-7-5)
· naging masigla ang mga manunulat lalo na sa Tagalog
- Tanaga – 7 pantig sa bawat taludtod
· dumami ang limbag ng panitikan
- Karaniwang Anyo
· dula – kauna-unahang anyo ng panitikan
KATANGIAN NG PANITIKAN
· mga manunulat:
-namayagpag ang wikang Pilipino dahil ito ang wikang
o Severino Reyes (Lola Basyang) –Walang Sugat gamit sa Panitikan

o Lope K. Santos (Ama ng Balarilang Tagalog) – -gintong panahon ng Panitikan

Pagtatapat, Balarilan ng Wikang Pambansa
-limitado ang mga paksa
VII PANAHON NG KALAYAAN Dula- binuhay para sa bata

- sumigla ang panitikan Nagkaroon ng Taunang pista ng Pelikulang Pilipino

- paksa – kalupitan ng Hapon, kahirapan ng buhay, Pahayagan- nagbagong lihis; tungkol sa

kabayanihan ng gerilya kaunlaran,disiplina,kultura at turismo

- pampasigla sa mga manunulat – Palanca Memorial Sanaysay,tula,awit,talumpati- namayagpag

Award etc.
IX. Makabagong Panitikan/ Kontemporaryong Panahon
- nagbukas muli ang palimbagan – [ Kuwento ni Mabuti
(genoveva edroza matute)] People Power

- naglabasan ang pahayagan (phil. Free press) Karaniwang layunin sa pagsusulat ay

pagbabago,panghihikayat at pagpapaunlad
- samahang pampanitikan (KADIPAN) (kapisanan ng
Diwa at Panitik) Sa iba’t ibang larangan ng buhay ng Pilipino

- Arena Theater (Dr. Severino Montano) Malaya sa pagpili nng paksa at estilo at pagpapahayag
ng kaisipan
VIII. PANAHON NG BAGONG LIPUNAN
Buhay pa rin ang kaisipan at Salawikain
- Pangulong Marcos
Katangian ng Panitikan
- Kasabay ng deklarasyon ng Batas Militar:
Walang pagbabago sa
a. pagpapahinto ng publikasyon ng mga pahayagan telebisyon,komiks,magasin,pahayagan

b. pagpapahinto ng mga panooring telibisyon at Sanaysay-nagkamit ng bagong kalayaan

pampaaralan
Awiting Bayan- makasaysayang tagpo ng bansa
c. pansamantalang pagtigil ng mga programa sa radio
Magkaisa- Tito Sotto, Homer Hores at De La Pena
-kasabay ng pagwawakas ng Batas Militar ang pagsilang
ng Bagong Republika Hangdog ng Pilipino sa Mundo ni Jun Paredes

-naibalik lang ang lahat dahil sa Ministri ng Kabatirang

Pang-madla

Sangay ng Panitikan

Tula: slogan “sa ikauunlad ng bayan,disiplina ang

kailangan”

: Awiting Pilipino – Anak

Dula

Pelikula: Maynila sa kuko ng liwanag

Magasin: Liwayway

Komiks: Hiwaga

Telebisyon: Gulong ng Palad

Radyo: Simatar

Katangian ng Panitikan

Tula- behikulo ng programa ng gobyerno

Awiting Pilipino- sinaliwan ng balbal na salita