Professional Documents
Culture Documents
TULA
Ipinasa ni:
Kelsy H. Martinez
Ipinasa Kay:
Gng. Cleotilde Pastolero
Layunin
Tula 1
Mga Elemento ng Tula 1-2
Uri ng Tayutay 2-4
Mga Uri ng Tula 4-7
Tulang Pandamdamin 7-8
Tulang Pasalaysay 8-10
Ang Kaligirang Pangkasaysayan ng Dula 11-12
Tulang Dula 12-14
Tulang Patinigan 14
Mga Uri ng Taludturan 14-15
Bibliograpiya
TULA
“Ang tula ay isang anyo ng panitikan na nagbibigay-tuon sa pagpapahayag ng mga
damdamin at ideya sa pamamagitan ng natatanging estilo at indayog (ritmo).”1
Tugma
Kapag pinag-uusapan ang tugma, ang pumapasok agad sa ating isipan ay ang
magkakahawig na tunog ng nga salita sa dulo ng bawat taludtod ng mga saknong na tula. Kung
ang huling salita ng isang taludtod ay kasintunog ng huling salita ng sumusunod pang taludtod,
ang dalawang taludtod na ito ay sinasabing magkatugma.
Ang tugma sa Pilipino ay sumasaklaw sa tugmaang ganap at di-ganap. Ang tugmaang
ganap ay nangangahulugang nagtatapos ang mga taludtod sa patinig o sa impit na tunod at sa
gayon ay may ganap na pagkakatugmaan ang huling pantig ng mga taludtod sa tula.
Ang tugmaang di-ganap ay nangangahulugang ang mga taludtod ng tula ay nagtatapos sa
katinig na bagama’t may iisang uri ng pantig sa loob ng pantig, ang huli naming letra ay
magkakaiba.
Aliw-iw o Indayog – Ito ang nagbibigay ng tono upang maging maganda ang pagbigkas ng
tula. Nakalatag din ang ang mga salitang ginamit na batayan kung paano bibigkasin ang tula.
Isa pang nakatutulong sa aliw-iw o indayog ay ang damdaming nakapaloob sa taludturan ng
isang tula.
Talinghaga – May malalim at malawak na pagpapakahulugan sa mga taludtod ng tula.
Kasama rito ang tayutay na anyo ng paglalarawan-diwa. Kasama rin ang mga idyomatikong
pahayag na may konotasyong pagpapakahulugan.
Kariktan – Ang makikita sa kabuuan ng tula, maaaring aral na ibig ihatid sa mga mambabasa
at ang paraan ng masining na pagkakabuo nito.
Uri ng Tayutay
1. Pagtutulad o Simile
Paghahambing ito ng dalawang magkaiba o magkauri ng bagay, tao, o pangyayari.
Gumagamit ditto ng mga salitang parang, tulad, tila, wangis, waring, animo’y, at iba
pa.
Magdalena O. Jocson. HIYAS NG LAHI 8. “Mga Elemento ng Tula”. Vibal Group Inc., Quezon City, 2016 p. 105.
Halimbawa:
Ang buhay ay parang gulong; minsa’y nasa ibabaw, minsa’y nasa ilalim.
2. Pagwawangis o Metapora
Naghahambing din ito tulad ng simile. Ang kaibahan lamang ay hindi na gumagamit
ditto ng mga salitang pantulad. Tuwiran na ritong ipinaangkin ang katangian ng
tinutularan.
Halimbawa:
Ang buhay ng tao’y isang paglalayag.
3. Pagsasatao o Personipikasyon
Ginagamit ito para bigyang-buhay o lapatan ng katangian ng tao ang mga bagay o
walang buhay. Maari itong talino, gawi, o kilos ng mga tao.
Halimbawa:
Ngumiti ang kapalaran nang Manalo si Ron ng malaking premyo sa lotto.
4. Panawagan o Apostrophe
Pagkausap ito sa isang tao o inaaring tao na hindi naman kaharap.
Halimbawa;
O tukso, layuan mo ako!
5. Pagpapalit-tawag o Metonomiya
Ipinagpapalit nito ang dalawang bagay o kaisipan.
Halimbawa:
Mahiganting Langit, bangis mo’y nasaan, ano’t naniniig sa pagkagulaylay?
6. Pagpapalit-saklaw o Sinekdoke
Ipinagpapalit nito ang dalawang bagay sapagkat mayroon silang pagkakaugnayan
gaya ng bahagi at kabuuan.
Halimbawa:
Hiniling ng binata ang kamay ng dalaga.”1
“7. Pagmamalabis o Hyberbole
Pagpapahayag na malayo sa katototohanan o imposibleng sa katotohanan o
imposibleng mangyari dahil nilalabisan ang ibinibigay na katangian sa tinutukoy.
Halimbawa:
Yumanig ang kanilang kinaroroonan dahil sa kaniyang pag-iyak.
8. Pag-uyam o Ironya
Kunwari ay pumupuri subalit ang katotohanan nito ay nangungutya.
Halimbawa:
Talagang mayaman siya, kinukuha niya ang kaban ng bayan.
9. Pagtatambis o Oksimoron
Paggamit ng mga salita o pahayag na magkasalungat.
Halimbawa:
Kung gaano katalino ang bunso ay gano’n naman siya kabagal.”2
Sa Filipino, isang magandang halimbawa ng oda ang tulang “Bayan ko” ni Jose
Corazon de Jesus.
1
Loc. Cit. Binsol. “Uri ng Tayutay”. pp. 195-196.
2
Loc. Cit. Acosta at Banawa. “Uri ng Tayutay”. pp. 76-77.
2. Elehiya
Ito ay isang uri ng tulang liriko. Nagninilay ito ng isang pangyayari. Nagbubulay sa
mayamang haraya ang sumusulat nito hinggil sa kamatayan.
3. Soneto
Ito ay maikling tula, awit, o balad. Ang soneto ay may 14 na taludtod.
B. Tulang Pasalaysay
Nagsasaad ng isang pangyayari na maaring totoo o likhang isip lamang ang tulang
pasalaysay. Ilan sa mga uri ng ganitong tula ang epiko, awit at korido, at pasyon.
3. Ang Pasyon
Ito ay patulang paglalahad ng buhay at pagpapakasakit ng Panginoong Hesukristo.
O, Diyos sa kalangitan
Hari ng sangkalupaan
Diyos na walang kapantay
Mabait lubhang maalam
At puno ng karunungan.
C. Tulang Dula
Ang tulang dula ay ipinalalabas sa tanghalan, sa kalye, at sa harap ng madling
nanonood. Nagkakaiba-iba ng bilang ang mga kasangkot sa ganitong tulang dula.
Ang mga halimbawa ng tulang dula ay moro-moro, komedta, tibag, oanunuluyan,
at sarsuwela.
D. Tulang Patnigan
Tulang Patnigan ang tawag sa isang uri ng pagtatalong patula na ginagamitan ng
matalas nap ag-iisip at pangangatuwiran.
E. Tulang Pantanghalan
Gamit ang mga berso sa halip na tuwirang pagsasalita.”1
1
Teresita Cristobal Cruz. GINTONG BIYAYA 8. “Mga Uri ng Tula.” FNB Educational, Inc., Baesa, Quezon City, 2013 pp. 33-35.
“Ayon naman sa bilang ng taludtod, ang tula ay nauuri sa soneto, tanaga, at haiku.
a. Soneto – May labing-apat na taludtod ito.
b. Tanaga – May labing-apat na taludtod ito.
c. Haiku – Ito ay may tatlong taludtod. May limang pantig sa una, pitong
pantig sa ikalawa, at limang pantig sa ikatlo.”2
Tulang Pandamdamin:
Ang Manggagawa
Jose Corazon de Jesus
Bawat palo ng martilyo sa bakal mong pinapanday,
Alipatong nagtilamsik, alitaptap sa karimlan
Mga apoy ng pawis mong sa bakal kumikinang,
Tandang ikaw ang may gawa nitong buong santinakpan.
2
Teresita Cristobal Cruz. GINTONG ANI IV. “Mga Uri ng Tula”. FNB Educational, Inc., Quezon City, 2009 pp.30-31.
Pagkat ikaw ang yumari nitong buong kabihasnan.
Bawat patak ng pawis mong yumayari ng dangal
Dinala mo ang lahi sa luklukan ng tagumpay…
Tulang Pasalaysay:
Isang uri ng tula na nag ng mga pangyayari sa pamamagitan ng mga taludtod ang tulang
pasalaysay. Naglalahad ito ng mga tagpo o pangyayari. Ang ilang uri nito ay ang Epiko, Balada,
Pasyon, Awit, at Korido.
Epiko
Tulang pangkabayanihan sa isang lugar.
Halimbawa:
Ibalon – Bicol Maragtas – Visayas Darangan – Mindanao
Balada
Uri ng tulang pasalaysay na malungkot ang namayaning damdamin sa mga pangyayari.
Halimbawa:
Ang Pamana ni Jose Corazon de Jesus
Pasyon
Nagsasalaysay ng hirap at sakit ni Hesukristo. Inaawit tuwing Mahal na Araw.
Awit
Nagsasalaysay pa rin na may labindalawang sukat.
Mamang Pulis
Patrocinio V. Villafuerte
At ipinagtataka ko,
Bakit jaya sa ‘sang pook
Doon sila nagmumukmok?
Ang Tingin ko sa kanila
Sila’y tila mga lamok,
Nagtatago sa liwanag
At sa dilim nanunubok.
Tulang Dula
1. Moro-moro o komedya
Isa sa ugat ng dulang Tagalog noong panahon ng Espanyol na pasalaysay ang paraan
ng pagkakasulat. Layunin nitong palaganapin ang diwa ng Kristiyanismo. Isa itong
libangan ng mga Pilipino na itinatanghal sa pagdiriwang ng piyesta sa iba’t ibang
lugar.
2. Panuluyan
Dulang panlansangan tungkol sa paghahanap ng matutuluyan ni Birheng Maria na
malapit nang manganak. Ginagawa ito tuwing buwan ng Disyembre bilang
paghahanda sa kapaskuhan.
3. Tibag
Tungkol sa paghahanap ng krus na pinagpakuan kay Hesukristo. Nang makita at
bilang panggalang, iprinusisyon nina Reyna Elena at Prinsipe Constantino.
4. Sarsuwela
Isang masayang dula. May tugtugan at awitan. Minsan ay may kasama ring sayaw,
may kalakip na pampatawa, may kaunting aksiyon o tunggalian. Ang salitaan ay
patula o paawit.
5. Senakulo
Pandulaang bersiyon ng Pasyon tungkol sa hirap at sakit ng Panginoong Hesukristo.
Tulang Patnigan
“Ang tulang patnigan ay isang uri ng tula na may pagtatalo. Ibig sabihin, ito’y tulang
sagutan na itinatanghal ng mga nagtutunggaling makata. Pahusayan ito ng mga katuwiran at
tagisan ng mga talino at tulain.”1
“1. Karagatan
ay binubuo ng mga saknong na apatang taludtod at may sukat na lalabindalawahin.
Sinasabi ring ito’y higit na makinis kaysa sa duplo at nag-aangkin ng malulundong
talinghaga at malalalim na palaisipan.
2. Duplo
Ito ang sumusunod na anyo ng tula na naging tanyag at pumalit sa karagatan. Ito ay
isang paligsahan sa mahusay na patula at paglalahad ng katuwiran.
3. Balagtasan
Ito ay isang pagtatalo sa paraang patula. Hinango sa karagatan at duplo ang estilo nito.
Ang salitang “Balagtasan ay hinango sa pangalan ng “Ama na Panulaan” na si Francisco
Balagtas.”2
1. Tradisyunal o Pinagkaugalian
Ang tulang tradisyunal ay may sukat at tugma
Tinatawag na sukat ang magkakasimbilang na pantig sa bawat taludtod.
2. Blangko-Berso
Pinatanyag ni Christopher Matlowe ang ganitong uri ng tula.
May sukat ang ganitong uri ng tuls ngunit walang tugma.
Ang Bibliya at ang ilang tula ni Shakespeare ay nasusulat sa blangko berso. Hindi naging
tanyag sa Filipino ang ganitong uri ng tula.