MODYUL III NG PANSARILINGPAGKATUTO

SA PANITIKANG PANLIPUNAN

Modyul III Kaanyuan ng Panitikan – Anyong Patula

Kakayahan Napag-iiba-iba ang uri ng anyong Patula at nakapagsusulat ng isang natatanging
akdang pampanitikan.
Pagtalakay MGA KAANYUAN NG PANITIKAN
May dalawang anyo ng panitikan: Tuluyan (prosa) at Patula. Ang Tuluyan ay
maluwag na pagsasama-sama ng mga salita sa karaniwang takbo ng pangungusap.
Ang Patula naman ay pagbubuo ng pahayag sa pamamagitan ng salitang binibilang
sa pantig (6. 8, 12, 16, o 18 sa taludtod) at pinagtugma-tugma sa dulo ng mga
taludtod sa loob ng isang taludturan o saknong (Panganiban, 1950).

Anyong Patula
Ang panulaan ay isang bahagi ng panitikan na isang piling kaisipang
malimit ay sa pamamagitan ng salitang may sukat at tugma at kung minsan naman
ay walang sukat at tugma.
Ang tulang walang sinusunod na tuntunin ng sukat at tugma av tinatawag
na malayang taludturan o free verse (Sebastian at Nicasio 1965). Ang tula ay isang
pagbabagong-hugis sa buhay-isang paglalarawan ng buhay na hinango sa guniguni,
na ipinararating sa ating damdamin at ipinahahayag sa pananalitang nag-aangkin
ng wastong aliw-iw, at higit na mainam kung may sukat at tugma ang taludturan.
Ang kahulugan ng tula ay "likha," at ang makata ay isang manlilikha (Alejandro at
Pineda, 1950).
Nagpapahayag ang tula ng isang ideya o damdamin sa isang wikang matalinghaga
(Rubin at Casanova, 2001).

Ang paksa ng tula'y hinahango sa kalikasan, sa buhay ng tao, sa bagay na

nakikita o sa balanang naiibigan o ginagawa ng tao, tungkol sa mga kalagayang
sosyal, pangkabuhayan, at mga kalakaran sa lipunan.

Panulaan
1. Denotasyon at konotasyon - Mahalaga sa pag-uunawa ng tula ang
interpretasyon o pagbibigay-kahulugan. Ang aktwal na kahulugan o kahulugang
pandiksyunaryo ay tinatawag na denotasyon. Samantala, ang konotasyon ay
kahulugang ipinahihiwatig ayon sa gamit at pagkakaugnay sa ibang salita.
Halimbawa:
Bata ka pa kaya huwag ka munang sumama sa kanila.
(di pa matanda, denotatibo)
Siya ay pinagkakatiwalaang bata ng senador.
(alalay, konotatibong kahulugan)
2. Diksyon ng tula - Diksyon ang tawag sa mga salitang pinipili para gamitin ng
makata o kahit sinong manunulat. Hindi dapat ipagkamali ang diksyon ng tula sa
diksyon ng karaniwang pananalita.
3. Poetic license- Tinatawag na poetic license ang karapatan ng makatang umiiwas
sa anumang pamantayan at mga tuntunin upang magkaroon ng bisa o epekto.
Maaari niyang gamitin ang isang pangngalan na maging pang-uri o isang pandiwa
gaya ng linis (pangngalan), maglinis (pandiwa), at malinis (pang-uri). Malaya rin ang
makata sa palaugnayan (syntax) at sa pag-aayos ng mga salita sa pangungusap.
May mga tula minsan na binubuo lamang ng mga salita at parirala imbes na mga
kumpletong pangungusap. Nakasalalay ito sa estilo o porma ng tula.
Halimbawa:
Sana
Dumating na nga
Saņa
Hindi masayang
Ang pangarap
Na inaadhika.
4. Persona
Mga Dapat Tandaan
a. Ang persona ay nagsasalita sa loob ng tula.
b. Ang persona at ang makata ay maaaring pareho o iisa ngunit hindi dapat
ipagkamali na ang makata at ang persona ay laging iisa.
C. Ang persona ay maaaring may buhay o wala. Maaaring magsalita ang anumang
bagay o taong may buhay.
d. May mga persona na ispesipiko at agarang matutukoy. May mga persona namang
hindi ispesipiko at maging ang kausap ay hindi rin matukoy.
Halimbawa:
Gusto ko siyang saktan gaya
ng sakit na nadarama ko.
Gusto ko siyang saktan
na higit pa sa hapding nadarama niya.
Sa mga sugat na nakabalatay
sa buo niyang katawan
Pero di ko magawa.
Bago pa man ako makaamba,
siya'y lugmok na
pagkat tunay na mahina.
(Mula sa Mahina ni Lilia F. Antonio)
5. Paggamit ng Simbolo - Ang simbolo sa sining ng pagtula ay pagpapahiwatig o
paglalahad ng mga bagay, pangyayari, tao, kaisipan o katangian sa pamamagitan ng
mga pananda (signs) at mga sagisag. Sa simbolo may nakakubling kahulugang
pinapahiwatig lamang ng makata sa halip na tahasang ipahayag.

6. Talinghaga - Ayon kay Virgilio Almario, ang talinghaga ang utak ng paglilikha at
disiplinang pumapatnubay sa haraya at sa pagpili ng salita habang isinasagawa ang
tula. Samakatwid, ang talinghaga ay may kahulugang higit na malalim sa literal na
ipinapahayag. Iba't iba ang paraan ng pananalinghaga o paggamit ng tayutay tulad
ng metapora,
pagwawangis, personipikasyon, pagmamalabis, atbp.

Tatlong kaanyuan ng tula

1. Ang tulang pandamdamin o liriko ay nagpapahayag ng damdamin na
kinakailangang maging himig at matapat. Ito ay nagpapahayag ng damdaming
pansarili sa kaanyuang mahimig o maaaring inaawit. Ang damdaming nabanggit ay
maaaring damdamin ng ibang tao; maaaring ang damdamin ay halaw sa mga
karanasang bunga ng imahinasyon o ang
 damdamín ay sarili ng makata; maaaring ang ipinahahayag na damdamin ay
dinaranas ng isang tao sa paggunita niya ng mga pangyayaring likha ng kalikasan,
tulad halimbawa ng kamatayan. Masasabi ring damdaming panlahat ang
ipinahayag ng tulang liriko.
Halimbawa ng mga tulang liriko:
a. Elehiya. Kini-kinita ang isang pangyayari o pagbubulay-bulay ng guniguni ukol
sa kamatayan. Tula ito ng pananangis dahil sa paggunita ng isang pumanaw o
yumao.
b. Oda. Ang tulang lirikong ito ay malimit na ginagamit sa pagpapahayag ng
masiglang damdamin sa pagpupuri. Maaari ring panaghoy o iba pang masiglang
damdamin. Wala itong tiyak na bilang ng taludtod at bilang ng pantig.
c: Kantahin. Maaaring ang damdaming ipinahahayag na ito ay pansarili o
panlipunan. Binubuo ito ng ilang saknong. Masasabing payak ito maging sa
pananalita at sukat.
Sa kantahing pansarili, isinasaalang-alang ang saloobin ng isang tao, ang
damdaming may kaugnayan sa kanya tulad ng pag-asa, kaligayahan, kalumbayan,
mga pangamba niya, kawalang pag-asa at ang kanyang pag-ibig. Ang kantahing
panlipunan ay may kinalaman sa mga damdaming sumasaklaw sa maraming tao.
Nabibilang dito ang mga kantahing
panrelihiyon, mga kantahing makabayan, at mga kantahing ukol sa pagsasamahan.
d. Soneto. Ang tulang lirikong ito ay binubuo ng labing-apat na taludtod na
pinagdalawang taludturan, isang waluhan at isang animan.
e. Pastoral. Ang buhay sa bukid ang inilalarawan ng ganitong uri ng tula.

2. Tulang Pasalaysay. Ang tulang ito ay nagsasalaysay ng mga pangyayaring

maaaring tunay o kaya hango lamang sa guniguni o imahinasyon; mga di kapani-
paniwalang mga pangyayari. Sa panitikang Pilipino, ang tulang pasalaysay ay
nahahati sa dalawang uri:
a. Epiko. Isang mahabang salaysay ukol sa kagitingan ng
isang bayani. Halimbawa ng tulang epiko ay ang Biag ni
Lam-ang ng mga Ilokano.
b. Awit at korido. Ang isinasalaysay ng awit at korido ay ukol sa mga paksang may
kinalaman sa pakikipagsapalaran, pandarayuhan, at pandirigma, na dinala rito ng
mga Kastila buhat sa Europa. Ang awit ay binubuo ng labindalawang pantig sa
bawat taludtod at ang korido'y
binubuo ng walong pantig sa bawat taludtod. Ang Florante at Laura ay isang awit at
ang Ibong Adarna ay isang korido.

3. Tulang Pandulaan. Ang kaanyuan at kayarian nito ay patula at masasabing ang

katangian nito ay nabibilang o patungkol sa dula.
Halimbawa:
a. Saynete - Karaniwang pag-uugali ng tao o katangian ng pook ang paksa nito.
b. Trahedya-Tunggaliang nagwawakas sa pagkasawi ng protagonista (pangunahing
tauhan).
c, Komedya - Karaniwang nagtatapos ang tunggalian sa pagkakasundo ng mga
tauhan na siyang nakapagpapasaya ng damdamin ng manonood.
Nagwawakas ang dulang ito nang masaya.
A. Isulat sa patlang kung ang sinalungguhitang salita ay nagsasaad
Pagsasanay ng denotasyon o konotasyon na kahulugan.
Denotasyon 1. Ang pagyakap mo sa iyong mga magulang tanda ng paggalang.
Konotasyon 2. Ang pagyakap mo sa relihiyong Islam ay isang pagbabagong-buhay.
Denotasyon 3. Mapanglaw ang kapaligiran.
Konotasyon 4. Mapanglaw ang kinabukasan.
Konotasyon 5. Malabo nang makadalo ang mga kaibigan mo sa
Denotasyon 6. Malabo ang kanyang mata.
___________/d_k_7. Makapal ang palad niya.
Konotasyon 8. Hingi nang hingi lamang siya ng tulong sa nakakabatang kapatid;
makapal talaga ang mukha.
Denotasyon 9. Napawi ang ilaw sa bahay.
Konotasyon 10. Ikaw ang ilaw ng kanyang buhay.
B. Tukuyin ang iba't ibang persona sa sumusunod na saknong
(Tatlong puntos ang bawat bilang).
________________1. Madalas ninyo akong tuntungan at apakan
Di alintana sa pagdaraan
Sapagkat kailangang makarating
sa paroroonan.
(Will P. Ortiz)
________________2. Ganito ang gusto kong
Timpla sa kape, mahal:
isang kutsarang kape, at
isang kutsarang asukal
sa isang puswelo ng bagong
kulong tubig,
walang labis, walang kulang.
(Lilia Antonio)
_________________3. Orasyon na naman
Sa paghalik sa lupa ng butiki
Saglit tayong titigil
titingala sa langit.
Ilang Ama Namin ang sasambitin
Ilang Aba Ginoong Maria ang bibilangin?
Ilang misteryo ang aalahanin?
Ano ang kasunod pagkatapos ng Amen?
(Jun Cruz Reyes)
_________________4. Aking ipipinta ang
kaligayahan
ng mga nilikhang doo'y
nabubuhay,
ang mga pananim na saganang gulay
pati ng kanilang alagang manukan
ipakikita ko sa likhang larawan
ang bukid ay batis ng kasaganaan.
(Mula sa kasaysayan ni R. Velasco)
_________________5. Ito'y pintig ng puso
Ito'y laman ng dibdib;
Aliw, tuwa, galak,
Lungkot, lumbay;
Nagdudulot ng ngiti at halakhak
Kung minsan hibik,
Iyak, hinagpis tinig.
 Taghoy at paos na tinig.
(Mula sa panulat ni A. M. Batubalani)
C. Panuto: Gumawa ng isang tulang malaya hinggil sa iyong kaisipan sa COVID-19,
ang pandemyang ating nararanasan sa kasalukuyan. Limang (6) saknong at may
apat (4) na taludtod sa bawat saknong.
Panuto: Piliin ang tamang sagot mula sa salitang nasa kahon. Isulat ang iyong sagot
Pagtataya sa bawat patlang.

Awit Persona tulang pasalaysay tuluyan korido

elehiya balita dula tulang pandulaan oda
talambuhay anekdota awit at korido pabula
tulang pandamdamin nobela Saynete soneto katutubo
epiko maikling kuwento alamat talumpati
parabula Sanaysay pagtula kantahin editoryal

Talumpati1. Pagpapahayag ito na binibigkas sa harap ng mga tagapakinig

Magbigay ng kuro-kuro, magpaliwanag, at humikayat ang siyang mga layunin
nito.
Maikling Kwento 2. Mga salaysaying hango sa Bibliya na nakapaghibigay aral sa
mga nakikinig o nagbabasa Halimbawa nito ang Suwail na Anak (The Pradigal
Son)
Anekdota 3. Itinuturing na likhang-isip lamang ng manunulat. Ito ay maaaring
maikling bahagi ng buhay ng tao lalo na ng mga tanyag na buhay ng mga bayani ng
bayan na nagbibigay-aral sa mga mambabasa.
Alamat 4. Isinasalaysay sa kuwento ang pinagmulan ng isang bagay, pook o
pangayayari.
Pabula 5. Mga salaysaying hindi maaaring maging totoo; katha-katha lamang
subalit may mga aral para sa mga mambabasa.
Balita 6. Isang uri ng paglalahad na nagpapaliwanag ng mga pang-araw-araw na
kalagayan at pangyayari sa lipunan, sambayanan, pamahalaan, mga sakuna, at
mga paksang nagaganap sa isang bansa, sa ibayong dagat, at sa buong
sanlibutan.
Editoryal 7. Naglalahad ito ng opinyon o ideya ng patnugot ng isang pahayagan.
Ang opinion ng patnugot ay higit na matimbang at may pagkamapamitagan.
Sanaysay 8. Ito ay naglalahad ng mga kuro-kuro sa pansariling kaisipan ng isang
manunulat.
Talumbuhay 9. Paglalahad ito ng mahahalagang pangyayari sa buhay ng isang tao.
Maikling kwento10. Naglalahad ito ng isang natatangi at mahalagang pangyayari
sa buhay ng isang pangunahing tauhan.
Nobela 11. Naglalahad ito ng maraming pangyayaring kinasasangkutan ng isa o
dalawang pangunahing tauhan at iba pang katulong na mga tauhan.
Dula12. Ang layunin nito ay ilarawan sa isang tanghalan sa pamamagitan ng kilos
at galaw, ang isang kawil ng mga pangyayaring nagpapahayag ng isang kapana-
panabik na bahagi sa buhay ng tao.
Tuluyan 13. Ito ay ang pagsasama-sama ng mga salita sa karaniwang takbo ng
pangungusap.
Tulang Damdamin 14. Ito ay nagpapahayag ng damdaming pansarili o ng ibang tao
sa kaanyuang mahimig o maaaring inaawit.
Saynete15. Karaniwang pag-uugali ng tao o katangian ng pook ang paksa nito.
Kantahin 16. Maaaring ito ay pansarili o panlipunan. Nabibilang dito ang
 panrelihiyon, pagkamakabayan, at tungkol sa pagsasamahan.
Soneto17 Binubuo ito ng labing apat na taludtod na pinagdalawang taludturan,
isang waluhan at isang animan.
Oda 18. Ginagamit ito sa pagpapahayag ng masiglang damdamin sa pagpupuri.
Elehiya 19. Isang pangyayari o pagbubulay ng guni-guni ukol sa kamatayn.
Epiko 20. Isang mahabang salaysay ukol sa kagitingan ng isang bayani.
Awit at Korido 21. Nauukol ito sa mga paksang may kinalaman sa
pakikipagsapalaran, pandarayuhan, at pandirigma na dinala rito ng mga Kastila
buhat sa Europa.
Tulang Pandulaan 22. Ang kaanyuan at kayarian nito ay patula at masasabing
katangian nito ay nabibilang o patungkol sa dula.
Awit 23. Binubuo ito ng labindalawang pantig sa bawat taludtod.
Korido 24. Binubuo ito ng walong pantig sa bawat taludtod.
Tulang Pasalaysay25. Nagsasalaysay ng mga pangyayaring maaaring tunay o kaya
hango lamang sa guniguni o imahinasyon; mga hindi kapani-paniwalang
pangyayari.

Sanggunian Arogante, Jose A., et.al.(2010). Panitikang Filipino ( Pampanahong Elektroniko,

Binagong Edisyon).National Book Store

Panaganiban, Jose Villa et.al. (1995). Panitikan ng Pilipinas. Rex Bookstore

Semorlan,Teresita et.al.(2014), Ang Panitikan at Kulturang Pilipino.C & E

Publishing, Inc