BİZANS KAVRAMI

Bizans romanın devamıdır ve halkında kendilerini daima romalı olarak görürler bizans kavramı ise
modern tarihçiler tarafından roma imp dogusu için kullanılmıştır .Bizans tarıhını kesin bir tarihle
başlatamayız tarihçiler 306 yılında costantınus un başa geçmesi ile veya istanbulun başkent seçilmesi
ile başlatırlar.

BÜYÜK CONSTANTİNÜS DÖNEMİ 306-337

CONSTANTİNÜS colorosun 306 yılında birden bire ölmesi ile yerine oglu costantinus imp seçildi
askerin seçimi ile yönetime geldiginden uzun süre muhalifleri ile uğraşmak zoruna kaldı muhalifi
liciniüsu 324 yılında yendikden sonra imparatorluğun yegane yöneticisi oldu 324-337. costantinus un
yaptığı en önemli işlerden birisi bizantionu başkent yapmasıdır licinius ile yaptığı savaşta bizantion
bölgesini görmüş ve zaferin anıtı olarak buraya bir sehir kurdurmak iştemiştir costantinapolis de
denilecek olan sehir costantinüs tarafından büyük saray Ayasofya katadrali ,üniversite, hamam
,hipodromlar ve çok sayıda kilisenin yapılması ile 11 mayıs 330 tarihinde büyük bir ihtişamla açıldı
costantinüs romada hristiyanlıgı benimsemiş ilk imp olmasının yanında 313 yılında milano hoşgörü
fermanını yayınlıyarak dini tolerans ve klişelere hareket özgürlüğü vermiş imparatordur costantinüs
Hristiyanlık dinine serbestlik ilkesinden sonrada muhtemelen kendisi hristiyanlıgın hamisi gibi
görünmüştür bundan sonra da heretik ilan edilen bazı hrıstıyan meshepleri birleştirmek istemiş ilk
olarak donatuşçuluk mezhebiyle ilgilenmiş daha sonra işe İskenderiyeli arius tanrının kutsallığı
karşısında hazreti isanın insanlığının vurgulanmasını istiyordu costantius bu meseleyide halletmek
istiyordu bu yüzden imparatorluktaki tüm psikoposları konsile davet etti bu konsül ekumenik olarak
adlandırılırdı ilk enkumenik konsil 20 mayıs 325 tarihinde iznikte toplandı fakat pekte bir sonuç
alınamadı ariusçular ortadoksların görüşünü kabul etmedi costantinüs iktisadi anlamdada gelişmeler
yaptı solidus denilen parayıda baştırdı bazı askeri reformlarda yaptı ve vergilerdede bir takım
değişikliklere gitmiştir costantinüs ailesinin yaşadigi tradejien sonra 337 yılında sassanilerin
arabiayaya saldırması üzerine sefere çıktı yolda rahatşızlandı ver geri dondu nikomedia ya vardığında
iyice ağırlaştı ve piskopos eusebios çağırdı ve vaftiz edilerek Hristiyan oldu kısa süre sonra rahatsızlığı
sonucu öldü ve kutsal havariler klişesine gömüldü costantinüsun yerine üç oğlu2. Costantinüs
,Costantiüs,Costansı ceasar olarak bıraktı ve kendi aralarında mücadele ettiler başa Costantiüs geçti
Doguda sassaniler batıda germenlerin tehtidi baş gösterdi 361 yılında costantıus Iulianüs ile
karşılaşmasda beklenmedik bir sekilde öldü costantiüs costantinapolisteki ilk Ayasofya kilisesinide
yaptırdı apostat Iulianus un ölümü ile costantius un soyuda son buldu bu imp arasında Iulianus pagan
kulturune dönen imparatordur diğerleri ise hristiyanlıga tabiydiler

VALENTİNİANUS 364-375 DÖNEMİ ve VALENS DÖNEMİ 364-378

Valentinianus tahta çıkmasından sonra kendisene yardımcı olarak kardeşi valensı seçti bu sekilde
doğu ve batıyı yönetmişlerdir bu donemde 375 yılında hunların sürmüş olduğu got tehtidi tehlikesi
Trakya tarafarında baş göstermiştir bu donemde kavımler göüçümnün başaması romayı çeşitle
sıkıntılara sürüklemiştir 1. Valentinianus 375 yılında öldüğünde imparatorluğun batısını oğullarına
bıraktı hunlardan kaçan gotlar imparatorluk sınırına girdiler roma ordusunda görev yapmaları
karşılığında yaşamalarına izin verildi ama romanın erzak temin etmedigi için gotlar 377 yılında
ayaklandı ve trakyada imparatorluk topraklarını yağmaladılar bunun üzerine valens aldığı yalan haber
üzerine sefere çıktı ama ordusu yorgun ve bitkin olduğu için ordusunun 3/2sinin kaybetmiştir
bundan sonraki süreçte sorun olmaya devam ettiler bu savaş tarihe Edirne savaşı olarak 8 agustos
378 olarak düşüldü. bu donemde Ortodoks Hristiyanlar paganların ibadet yerlerine el koymuş ve
paganızmın ilerlesinin önüne geçilmiştir

BÜYÜK THEODOSİUS DÖNEMİ 379 -395 VE GRATİANUS 375-383

Edirne savaşından sonra doğunun yönetimi theodosius a verildi theodosius asker kökenli ve tecrübeli
bir generaldi donemin önemli sorunu yine gotlardı zaferin vermiş olduğu heyecanla roma topraklarını
yağmalamaya devam ediyorardı orduda mevcut olan eksikliği theodosius gotlarla anlaşarak doldurdu
batıda ise gratianus ordunun bağlılığını alamamış bir isyan sonucunda magnus tarafından 383 de
öldürülmüştür

Theodosius magnusun yönetimi tanıdı ancak italyayı istila edince theodosius gaspçıyı 388 yılında
öldürdü ve imp tek yöneticisi oldu magnusa karşı kazandığı bu zaferi ebedileştirmek için imparator
istanbuldaki hipodroma obeliskin (dikili taş ) dikilmesini emretti ve bunun üzerine çeşitli tasfirlerle bir
anıt bıraktı theodosius’da kendisinden önceki implar gibi bir hanedanlık kurmak istedi.buna sebep ise
karısı aelia flacilla idi roma tarihindeki en etkili imparatoriçe idi resmi paraların üzerine darp edilmiştir
aynı dönem “forum tavri” olarak bilinen formu yaptırdı 381 yılında birinci İstanbul ikinci ekümenik
konsili toplandı bu konsilde alınan kararla hrıstıyanlık romanın resmi dini kabul edildi 392 de çıkan bir
yasa ile pagan dini tamamen yasaklanı ve tapınaklar yıkıldı 395 te roma ikiye ayrıldı Arcadius dogu
romanın (bizansın) başına geçti honorius ise batı romanın yöneticisi oldu

Arcadiüs DÖNEMİ 395-408

Daha önce roma içerisine alınmış olan got sorunu bu seferde Alaricin isyanı ile devam etti batı
topraklarında istilalar yapan Alaric 410 yılında Romayı tehit etti diğer bir sorun ise 398 yılında
psikopos seçilen Ioannes Khrysostomos tur imparatoriçeye yönelttiği eleştiriler sebebiyle sürgüne
gönderildi ve 408 yılında arcadiüs aniden öldü yerine ise 2. Theodosiüs imparator ilan edildi

2.THEODOSİÜS DÖNEMİ 408 – 450

Theodosius babasının ölümünden sonra tahta çıktı fakat yaşının küçük olmasından dolayı 408 415
yılları arasında senato kararı ile üst düzey görevli olan Athemius imparatorluğu idare etti döneminin
sorunu hunlar oldu hunlar imparatorluğun bazı topraklarını işgal etti ve anlaşma teklif ettiler fakat
roma topraklarını geri aldı Pulchereia Kardeşi üzerinde çok fazla etki göstermiştir hatta theodosius
un eşindende ustun bir konuma yükselmiştir bu dönemde doğu ile barış yapılmıştır Atemiüs
imparatorluk surlarının yapımına başladı ve 5650 metre kara suru yaptı en önemli kapıları ALtın kapı
,Topkapı veEdirne Kapı gibi kapılardır viaegnatia denilen bir yolda bu donemde yapılmıştır 27 mart
425 te yayınlanan bir ferman ile universite genişletilmiş ve 31 hoca ders vermeye başlaşlamıştır 438
de ise Codex Theodosius koruma kanunlarını yayınladı krıstolojik tartışmalar devam etti ve 431 de
toplanan efes konsilinde nasturilik reddedildi ve taraftarları sürgüne gönderildi Vandallar Küzey
Afrikayı almışlar ve romanın hububatı keşilmiş oldu 25 eylül 437 de bir deprem oldu 447 deki ikinci
depremle yapılan ve onarılan surların birçogu yıkıldı ve 450 yılında bir av sırasında öldü oglu olmadığı
için kardeşi Pulchereia rahibe yeminini bozup komutan MARKİANOS ile evlendi ve yönetimi o devir
aldı
MARKİANOS DÖNEMİ 450-457

Hunlara karşı olan vergiyi kaldırdı Atillanın ölümüylede hun tehlikesi ortadan kalktı 451 yılında
khalkedon (kadiköy) konsili toplandı bu konsilde monofizitlik ve nasturulik reddedildi ayrıca bu
konsilde roma ve İstanbul psikoposlarının birbirine eşit olduğu benimsendi ve ikisi arasında rekabet
başlamış oldu önemli eserler ise Markianos sütünü (kız taşı) anıtıdır 4.haçlı seferinde bazı parçaları
venediğe götürülmüştür ölümünen sonra 2 .Theodosius hanedanı sona erdi

LEON DÖNEMİ 457-474

İstanbul patriğinin elinen taç giyen ilk imparatordur bu dönemde hunlarin başında dengizek ve irnek
vardı ( atıllanın çocukları) ve romadan toprak istedilersede roma bunu kabul etmedi yapılan
mücadelelerde hunlar yavaş yavaş dağıldılar bir kısmı ise irnek önderliğinde bulgar topraklarını
oluşturdu

ZENON DÖNEMİ 474-491

Bu dönemde batı roma odacerin isyanı ile 476 yılında yıkıldı zenon monofit bir görüşe sahıptı
teodorichi batı roma üzerine gönderildi ve thedoricği burada osrtogot devletini kurdu bu sayede
balkanlar bu tehlikeden kurtulu zenon dini çatışmalara son vermek için 482 yılında heneticon (birlik
fermanını) yayınladı fakat bu uzlaşmacı ferman pekte kabul görmedi

1 . ANASTASİOS DÖNEMİ 491-519

Zenonun karısı tarafından tahta geçirildi gegitimli ekonomik politikasıyla halkın sevgisini kazandı
monofizit bir görüşe sahiptir vergi toplamayı düzenli ve adaletli hale getirdi ağır bir vergi olan
hrisargionu 498 yılında kaldırdı ve halk buna çok sevindi bugünü bayram gibi kutladılar ayrıca paa
reformunda bulunarak 498 yılında follisi çıkarttı ve izlediği politikalarla hazinenin dolmasını sağladı
romada hipodromda vahşi hayvanlarla mücadele uygulamasını yasakladı yeşilleri inaçlarından dolayı
desteklemiş bundan dolayı maviler isyan çıkarmı 512 isyanı olarakda adlandırılmıştır imparatorun
ymusak tavrı halkın sempatisini kazanmasını sağladı Vitalıanus isyanı anastasiusu tahtan indirmeğe
yönelik ikinci isyan oldu fakat isyanın çıgrındn çıktığını farkeden imparator isyanı kanlı bir sekilde
baştırdı Anastasius İtalyada Ostrogot Kralı Theodorici tanırken Galia da kurulan franklarada konsillik
fidyesi vererek hakımiyetini kabul etti balkanlarda ise Bulgarlarla mücadele etti ve 499 yılındaki 15
bine yakın askerini kaybetti Anastasius 519 yılında öldü

1.JUSTİNOS DÖNEMİ 518-527

Makedonya uskup doğumlu fakir bir ailenin çocuğu olarak dogmuş istanbula gelerek askeriyeye
yazılıyor o zaman 1 . leon vardır 1 Leon ve Anastasius dönemindeki isyanlarda önemli rol oynamıştır
başa geçtiğinde 70 li yaşlarda bir generaldir en önemli yardımcısı büyük Justinianustur bunun üzerine
521 yılında eş imp ilan edildi 527 yılında ölümünün ardında Jüstinianus tahta çıkmıştı

BÜYÜK JÜSTİNİANUS DÖNEMİ 527-565

Justinos un yeğenidir sarayda iyi bir eğitim almış Yunancayı ve Latinceyi iyi biliyordu karısı thedora
hipodromlarda dansözlük yapmıştır fakat Jüstinianus bir yasa çıkartarak onunla evlenme engelini
ortadan kaldırmıştır. amcası Justinianusu 527 yılında eş imp ilan etti onun ölümünden sonra
imparatorluğun yöneticisi oldu dönemin en önemli olayı nika isyanıdır sosyal ,siyasi,ekonomik çıkmış
olan isyan534 yılında sehrin bir çok yerinin isyancılar tarafından ateşe verilmesi ile başladı isyanın
bastılıması için önceen konuşmayar yaptıysalardapek ise yaramadı daha sonra ise kaçmayı düşünen
jüştinianus karısı tarafından motive edilip vazgeçildi daha sonra kumandanlarına emir vererek isyanı
bastırdı 20-40 bin kişiyi hipodromda katl edildi bunun ardırdın sehirde sükûnet hakim oldu imparator
isyan sirasında zarar görmüş olan senato büyük sarayınbir kısmını onarttı hagia eirene kiliseşini
yeniden yaptırdı aya sofiada isyan sırasında yandıgınan yeniden yapılmasını emretti dönemin en iyi
iki mimarı görevlendirdi 532-537 yılları arasında inşa edildi

FETİHLER: Justinianus evrensel imparatorluk iddiasıyla ortaya çıktığı için imparatorluğun eski
topraklarını geri almaya karar verdi ilk başta kuzey afrikadaki toprakları Vandallardan geri almak
istedi Belisarius komutasındaki 18 bin kişilik ordu 533 te bölgeye gönderilerek başarılar elde etti
Vandal kralı gelimer 534 yılında ıstanbula getirilerek hipodromda halka gösterildi

İTALYA:OSTOROGOTLAR buralardada benzer mücadeleler başladı belisarios komutasındaki ordu

burada daha zorlu bir mücadele verdi belisarios ust uste yenilgiler alınca bölgeye Narses komutasında
35 bin kişilik ordu gönerildi 555 yılında tüm italya imparatorluğun eline geçti ve ostrogotlar tarih
sahnesinden millet olarak silindi

İSPANYA:VİZİGOTLAR Bu başarılardan hızını alamayan imp 554 te İspanyayıda ele geçirdi ve kuzey
afrika eyaletine bağladı böylece imperium romanium (akdeizin roma gölü haline gelmesi ) yeniden
kurulmuş oldu

DOGUDA SASSANİLER Sassanilerle mucadellerinde pekde başarılı degidir 532 yılında ebedi barış
anlaşması yapılsda daha sonra anlaşma bözuldu ve Bizans yine sassanilere vergi vermekte idi ve
böylece sulh sağlanmış oldu

AVAR-SLAV AKINLARI:yine bu zamanlarda Avar-Slav kavımleri baş göstermiştir slavlar ve avarlar

yağmalarda bulunmuş ve birkaç defa seleniki kuşatmıştır bu dönemde Bulgarlarla yapılan
mücadelede bulgarlar toprak istemiş ve imparatorun himayesine girmek istedikleri kayda değerdir

JUSTINIANUS VEBASI:542 yılında en tehlikeli veba salgını ortaya çıktı bu hastalık mısırda 541 yılında
görülmüştü daha sonrası ise kıtalar atası(pandemi) yayıldı ve istanbulda günde 5-10 bin kişinin
ölümüne neden olmuştur ölülerin sayısının çok olması nedeniyle mezarlıklar doldu galata civarinda
halkı teftiş ederken kendiside hastalığa yakalandı ama bir sekilde kurtulduğu için justinianus vebası
denildi

DOGAL AFETLER:16 Agustos 542 yılında olan deprem sur saray kiliseler yıkmış 554 yılına ise sabah
saatlerinde tekrar bir deprem olmuştur ve yine aynı sekilde sur saray kiliseler yıkılmıstır40 gün
sarsıntılar devam etmiştir halk 40 gün boyunc ayasofyada dua etmiştir 548 de ise hipodromda çıkan
yangından sonra sehir buyuk zarar görmüştür 561 de ise çıkan yangın sonucu sarayın bir buyuk zarar
görmüştür son olarak 556 yılında kıtlık yaşanmıştır halk imparatorluk sarayına giderek gida istemiştir
bu kıtlık 3 ay sürmüştür bu dönemde justinianusun öldüğü bile düşğnülmüştür

2.JUSTİNOS DÖNEMİ 556-578

Justinyen kendi çocuğu olmadığı için yeğeni olan justinos senatör tarafından tahta çıkarılmıştır tahta
çıkmasında evliliği de büyük rol oynamıştır thedora nın yeğeni olan sophiaile evlenmesiyle senato
tarafında önemli bir locaya sahipti buda tahta çıkmsında önemli rol onyamıştır sassanilere vergi
ödemeyi kesmesi sonucu çıkan savaşta toprak kaybı olmamıştır bu dönemde Göktürklerle ilişki
gelişmiştir Göktürklerin başında istemi yabgu vardır iki devlet arasında elçiler gönderilmiştir
göktürkler maniakhı göndermiş Bizans ise zemerkosu göndermiştir bizansın yaptığı düzenbazlıklar
sonucu araları açılımıştır Justinosun akıl sağlığını bozulması sonucu eşi sophia ünlü komutan tiberiusu
eş imp ilan etti justinos tan sonra tiberius tahta geçmiştir

MAVRİKİOS DÖNEMİ 582-602

Tiberiusun kızı konstantina ile evlidir önemli bir komutandır 20 yıl tahtta kalmıştır tiberiusun çocuğu
olmadığından damadı olarak tahta çıkmıştır doğuda sassanilerle batıda slavlar-avarllarla mücadele
etmiştir.4 hürmüz bizansa karşı yapılan savaşı kaybedince behram cüpiye hakaret edince behram çupi
isyan ediyor sonuç olarak 4. Hurmuz tahtan iniyor 2 .hüsrev geçiyor behrema karşı bizanstan yardım
istiyor ve ikili ittifakın birleşmesiyle behrami mağlup ediyorlar savaş sonucunda bizansın eskiden
kaybettiği bölgeler sassanilerden alınıyor askeri reformlarda yapmıştır ülkede iki sehir olan revanna
ve kartacaya eksarkliklar kuruyor bu eksarklıklar çıkan isyanlrın bastırılmasında önemli rol oynamıştır
tema sistemininde temelini oluşturmaktadır bu kadar başarılı olmasına rağmen phokas isyanı çıkıyor
bir turlu bastırılamıyor ve karısı ve 9 çocugu ve vezirleri ile sicilyaya kaçarken yakalanıp phokasa
teslim ediliyor phokas mavrikiosu ve 5 erkek çocuğunu katlediyor karısını ve kız çocuklarını zindana
hapis ederek işkencelerle öldürüyor 8 yil sürecek olan phokas dönemi başlamış oluyor

HERAKLİUS DONEMİ 610-641

O yönetimi ele aldığında devlet idari,iktisadi ve mali bakımdan zor günler geçirmekte idi doğu da
sasaniler batı da avarlar ve slavlar devleti tehtit etmekteydi sasaniler 615 te dımaşkı ardından kudüsü
ele geçirmişti büyük konstantinos tarafından inşa ettirilmiş olan kutsal mezar kilisesi yakılırken
Hristiyan inancında önemli yeri olan hz.isanın gerildiğine inanılan haç (çarmağ) sasaniler tarafından
başkentleri medayine getirmişlerdir. 615 yılında anadoluya yeni akınlar başlar sasaniler boğaziçine
kadar ulaştılar 619 yılında ise imparatorluk için nemli yeri olan ve imparatorluğun tahıl ambarları
durumundaki mısıra girdiler herakleios bölgeyi bu durumdan kurtarmak için reform hareketleri ile
kurtarmaya çalıştı imparatorluk henüz işgale uğramamış Anadolu topraklarını THEMA adı verilen 4
askeri bölgeye ayırdı .Bu themalar ARMENİAKON,ANATOLİKON,OPSİKİON,KIBYRRHAIOTAİ
themalarıdır özellikleirana karşı sefere çıkmadan önce themalar da askerlerine talim yaptıran
imparatordur 622 yılı itibari ileirana yönelik seferlerine başladı ve 627 NİNOVA SAVAŞI ile onlara ağır
bir yenilgi yaşattı bu sayede imparatorluğun kaybolan prestijini yeniden kazandırırken ayı zamnda
irana bırkmış olduğu toprakları geri alabildi sasanilere karşı başarılı olan imparator Müslüman araplar
karşısında aynı başarıyı gösteremedi ve ard arda aldığı yenilgilerle suriye ve filistin bölgelerini
Müslümanlara bırakmak zorun da kaldı hz. Muhammedin islama davet mektubu yolladığı devlet
hükümdarlarından biri olan heraklius bu mektubu kabul etmiş ama Müslüman olmamıştır.641 yılı
subat ayı vefat eden heraklius dönemi Bizans devrinin başladığı dönem olarak kabul görmekte ve
sadece askeri değil siyasi dini ve kültürel bakımdanda imp için dönüm noktasi olarak görülür herakliüs
tan önce devletin resmi dili latince iken onunla birlekte greekçe olmuş unvanlar bile latınce yerine
grekçe söylenmeye başlamıştır