ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Γεωπληροφορικής

ΠΟΜ 226
 
ΕΔΑΦΟΜΗΧΑΝΙΚΗ

Υπολογισμός των τάσεων στο έδαφος

Δρ. Λύσανδρος Παντελίδης 
 

ΛΕΜΕΣΟΣ, 2014

Αρχικές κατακόρυφες τάσεις 

Ένα  εδαφικό  στοιχείο  (σημείο)  σε  κάποιο  βάθος  κάτω  από την 
επιφάνεια  του  εδάφους  υπόκειται  σε  ένταση  από  τα 
γειτονικά του στοιχεία. 
 
Σε  μια  τυχούσα  επιφάνεια  που  διέρχεται  από  το  σημείο 
αναπτύσσονται γενικά ορθές και διατμητικές τάσεις. 
 
“Γεωστατικές τάσεις”:  
  Τάσεις  οι  οποίες  υπάρχουν  από  την  αρχή  στο  έδαφος  και 
οφείλονται στο ίδιο βάρος του και μόνο (οι τάσεις δηλ. πριν 
την εφαρμογή εξωτερικών φορτίων). 
  Αναφέρεται  σε  έδαφος  με  οριζόντια  επιφάνεια  μεγάλης 
έκτασης και μια ή περισσότερες οριζόντιες στρώσεις. 
2 
 
Στις  γεωστατικές  τάσεις,  λόγω  συμμετρίας,  δεν  αναπτύσσονται 
διατμητικές τάσεις σε οριζόντια και κατακόρυφα επίπεδα και κατά 
συνέπεια τα επίπεδα αυτά είναι κύρια επίπεδα. 
 
Στα  περισσότερα  εδάφη  σε  κάποιο  βάθος  κάτω  από  την  επιφάνεια 
απαντάται φρεάτιος ορίζοντας.  
 
Αν ο φρεάτιος ορίζοντας βρίσκεται σε ηρεμία, οι υδατικές πιέσεις και 
κατά  συνέπεια  οι  πιέσεις  του  ύδατος  των  πόρων  είναι 
υδροστατικές. 
 
Για  τα  στρώματα  που  βρίσκονται  κάτω  από  τη  Στάθμη  του  Υπόγειου 
Ορίζοντα (Σ.Υ.Ο) χρησιμοποιείται η υπό άνωση πυκνότητα  sat  w  .
 
 
3 

4 
 5 

Οριζόντιες γεωστατικές τάσεις 

 'h   'v ko
Όπου,  
ko είναι ο συντελεστής ωθήσεων σε ηρεμία.  
 
Για την προσέγγιση της τιμής του ko μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μία από τις
παρακάτω σχέσεις: 
  Για γραμμικά ελαστικό χώρο
ko   (Terzaghi, 1943)
1 
Για κανονικά στερεοποιημένες άμμους
ko  1  sin  ' (Jaky, 1944)
ko  0.19  0.233log IP (Kenney, 1959)
Για υπερστερεοποιημένα εδάφη OCR 
h ο λόγος της υψηλότερης
ko . =ko . .  OCR  (Holtz & Covaks, 1981) τάσης που δέχτηκε το
έδαφος προς την τάση που
όπου, h εμπειρικός συντελεστής (0.4-0.6) και δέχεται τώρα. 
OCR=συντελεστής υπερστερεοποίησης. 6 
 Λόγος του Poisson (v) 
­ Η επιβολή εφελκυστικής καταπόνησης σε ένα στερεό δεν οδηγεί μόνο σε
παραμορφώσεις κατά τη διεύθυνση της τάσης, αλλά και κάθετα προς αυτήν.  
­  Όταν η επιβαλλόμενη τάση τείνει να επιμηκύνει το υλικό (κατά τη διεύθυνση
x), είναι λογικό να μεταβάλλεται το πλάτος (y) και το πάχος (z) του υλικού. Ο
λόγος της επιμέρους παραμόρφωσης ως προς αυτή κατά τη διεύθυνση της
τάσης λέγεται λόγος Poisson (ν):   y z L '
   
x x L
Το (­) πρόσημο τίθεται για να εξασφαλίσει τις
θετικές τιμές του λόγου Poisson. 

Εδάφη  v 
Χαλαρή άμμος  0.3 
Πυκνή άμμος  0.2­0.4 
Αμμοχάλικο  0.15 
Μαλακή άργιλος  0.4­0.5 (κορεσμένη) 
Σκληρή άργιλος  0.1­0.3 (ακόρεστη)  7 

Ελαστική θεωρία (θεωρία Boussinesq) 

Ο υπολογισμός της εντατικής κατάστασης στο εσωτερικό του εδάφους από
φόρτιση στην ελεύθερη επιφάνεια του (θεμέλια, αναχώματα, φράγματα
κλπ) είναι απαραίτητος για τον υπολογισμό των καθιζήσεων και τον
έλεγχο αντοχής του εδάφους. 
 
Οι συμβατικές μέθοδοι υπολογισμού των τάσεων στο εσωτερικό του
εδάφους βασίζονται στην ελαστική θεωρία του Boussinesq (1885). 
 
Οι παραδοχές της ελαστικής θεωρίας είναι ότι το υλικό θεμελίωσης: 
1. είναι ισότροπο (ομοιόμορφο σε όλες τις διευθύνσεις, π.χ. το μέταλλο
και το υαλί είναι ισότροπα υλικά, το ξύλο είναι ανισότροπο υλικό) 
2. είναι ομογενές  
3. είναι αβαρές (δηλ. δεν περιλαμβάνονται οι γεωστατικές τάσεις) 
4. εκτείνεται σε ημιάπειρο χώρο 
5. υπακούει το νόμο του Hooke F=-kx (γραμμικά ελαστικός ημιχώρος) 
8 
 Παρατηρήσεις 
• Τα φυσικά εδάφη σπάνια παρουσιάζουν συμπεριφορά που
να ανταποκρίνονται στις παραδοχές της ελαστικής θεωρίας. 
 
• Ο υπολογισμός των κατακόρυφων τάσεων είναι παραδεκτός 
σε όλες τις πρακτικές εφαρμογές. 
 
• Ο υπολογισμός των ορθών τάσεων στις άλλες διευθύνσεις
και των διατμητικών τάσεων απέχει σημαντικά από την
πραγματικότητα. Η ελαστική θεωρία θα πρέπει να
εφαρμόζεται με προσοχή στις περιπτώσεις αυτές. 
 
 
9 

Εξισώσεις ελαστικής μεθόδου για  

κατακόρυφο μοναχικό φορτίο (1/2) 
Οι τιμές των τάσεων δίνονται
από τις παρακάτω σχέσεις: 
  3P z 3 3P 1
z  
2 R 5 2 z 2  2 52
1 r 
  z 
P  3zr 2 1  2v 
r   5  
2  R RR  z
P  1 z 
  1  2v    3
2  RR  z R 
3P z 2 r
 rz 
2 R 5
  z   r  0 (ν = λόγος του Poisson) 
10 
 Εξισώσεις ελαστικής μεθόδου για  
κατακόρυφο μοναχικό φορτίο (2/2) 
3P 1 P 3 P
z  2 5 2
 2 5 2
 2 I
2 z  2 z 2 z
1 r  2 1  r 
  z    z 

11 

Τάσεις κάτω από το κέντρο κυκλικής

επιφάνειας που φορτίζεται ομοιόμορφα 
Η κατακόρυφη τάση κάτω από το
κέντρο Ο του σχήματος δίνεται
από τη σχέση: 
 z  I p

Όπου : 
α η ακτίνα της κυκλικής
επιφάνειας  
z το βάθος όπου
ψάχνουμε την
κατακόρυφη τάση 
12 
 Τάσεις κάτω από λωρίδα απείρου μήκους 
Η κατακόρυφη τάση σε τυχαίο σημείο κάτω από λωρίδα άπειρου μήκους που
φορτίζεται ομοιόμορφα δίνονται από τις παρακάτω σχέσεις: 
q
α) Ομοιόμορφη φόρτιση  z  a  sin a cos  a  2 

qx 1 
β) Φόρτιση τριγωνικής μορφής z   a  sin  2  
 B 2 

Σημείωση:
Η τρίτη διάσταση
(κάθετα στο χαρτί)
θεωρείται άπειρη και
στις δυο περιπτώσεις.
13 

Τάσεις κάτω από ορθογωνική επιφάνεια (α x b) 

που φορτίζεται με συνεχές φορτίο 
Για φόρτιση ορθογωνικής επιφάνειας με ομοιόμορφο ή τριγωνικό φορτίο p, η
κατακόρυφη τάση κάτω από τη γωνία της επιφάνειας υπολογίζεται από τη σχέση: 

 z  ip
Όπου, 
ο συντελεστής i υπολογίζεται για διάφορες περιπτώσεις από τα νομογραφήματα 
των επόμενων διαφανειών. 

Τα νομογραφήματα αναφέρονται στις εξής σχηματικές παραστάσεις φόρτισης: 

14 
15 

16 
 17 

Κατακόρυφη τάση
κάτω από τη γωνία
ομοιόμορφα
φορτισμένου
ορθογωνικού
θεμελίου  
(Fadum, 1948) 

18