KABANATA 28: KATATAKUTAN

balitang may panayam ang mga

estudyante at mga tulisan sa San
Ipinangalandakan ni Ben Zayb
Mateo; niyari daw ang balak na
sa El Grito na tama siya sa madalas
paglusob sa lungsod sa isang
niyang sabihing nakasasama sa
Pansiterya; may bapor pandigma aw
Pilipinas ang pagtutuo sa kabataan.
ang mga Aleman sa look, katulong ng
Ito’y pinatunayan ng mga paskil.
mga estudyante; may mga
estudyante pa aw na nagtungo sa
Naging takot ang lahat mula
Malakanyang upang magpahayag ng
sa Heneral hanggang sa mga intsik.
pagkamaka-Kastila ngunit nahulihan
Ang mga prayle ay di nakasipot sa
sila ng armas kaya’t pinagpipit;
basar ni Quiroga. Ang intsik man ay
naligtas daw ang Heneral dahil noo’y
nag-ayos ng tindahan na madaling
nakikipanayam sa mga puno ng orden
maisara kung sakali. Inisip ni
o provincial sa Pilipinas.
Quiroga na magtungo kay Simoun at
isangguni kung panahon na upang
May nagpanukalang magpabaril
gamitin ang mga baril at pulbura’t
kaagad ng isang dosenang
bala na ipinatago nito sa kanya. Ayon
pilibusterilyo upang matigil ang gulo.
sa himatong ni Simoun iyon ay
Anang isa’y sapat nang palakarin sa
palihim na ilalagay sa mga bahay-
mga lansangan ang mga kawal na
bahay at saka magpapahalughog ang
kabayuhan at may hilang kanyon at
pamahalaan. Daami ang madarakip at
ang lahat ay magsisipanhik ng bahay
mabibilanggo. Maami, lalo sa
upang manahimik. Anang isa naman,
mayayaman, ang patutulong sa kanila
pagpapatayin ang mayayaman at
ni Simoun at iyon ay
linisin ang bayan.
mangangahulugan ng malaking salapi.
Nguni’t di niya nakausap si Simoun.
Kina Kapitan Tiyago. Una’y
Ipinasabi lamang na huwag galawin ni
ibinilanggo na si Basilio at
Quiroga ang anuman sa kinalalagyan.
naghaluhog sa mga kasulatan ng
binata. Nayanig ang kahinahunan ni
Nagtungo si Quiroga kay Don
Kapitan Tiyago. Saka ngayo’y
Custodio upang isangguni kung dapat
dumating si Padre Irene at
sandatahan ng intsik ang sariling
nagbabalita ng kung anu-anong mga
tahanan. Ayaw ring tumanggap si Don
nakatatakot. Nanginig sa takot ang
Custodio ng sinuman. Kay Ben Zayb
matanda. Nakadilat ang mata na
nagtungo ang intsik. Nang makita
napakapit sa kura. Nagpilit
niya na nakapatong sa mga papeles
bumangon. Nguni’t di nakaya.
ng manunulat ang dalawang rebolber,
Bumagsak na bumubula ang bibig.
kaagad nagpaalam ang intsik. Umuwi
Patay na. Nasindak ang kura.
,nahiga at nagdahilang maysakit.
Tumakbo. Nakahawak sa kanya ang
patay na nakaladkad niya hanggang
Kinahapunan ay kumalat pa ang
sa gitna ng silid.
Kinagabihan. Sa isang
binyagan ay may nagsabog ng
kuwalta. Nag-agawan ang mga bata.
Nagkaingay sa may pinto ng
simbahan. Isang opisyal ang nagdaan.
Nabigla ito sa pag-aakalang gawa
iyon ng mgs pilibusterilyo. Hinabol ng
sable ang mga batang nagsipasok sa
simbahan. Nagtakbuhan ang mga tao.
Nagsimula na raw ang himagsikan.
Dalawang tao ang nahuling
nagbabaon ng sandata sa silong ng
isang bahay na tabla. Hinabol ng mga
tao ang dalawa upang ibigay sa
pamahalaan. Di ito nangahuli. Ang
mga baril ay lumang eskopeta na
maari pang makasugat sa gagamit.
Isang beterano ang napatay
dahil pinagkamalan ng isang kawani
na yaon ay estudyante. Isang bingi
ang sinino sa Dulumbayan. Hindi ito
sumagot. Binaril. Patay!
Sa isang tindahan ay si Tadeo
kaagad ang ipinakibalitaan. Binaril na
raw, anang pinagtanungan. Napadaing
ang babae. Malaki raw ang utang ni
Tadeo sa kanya. Anang kausap ay
baka raw madamay pa kay Tadeo ang
may tindahan. Natahimik ang babae.
Luku-luko raw si Isagani. Kusa
pa raw nagpadakip. Babarilin daw
malamang. Walang anuman daw sa
kanya’t walang utang sa kanya si
Isagani, anang ginang na may
tindahan. Ano raw kaya ang gagawin
ni Paulita. Baka raw pakasal sa iba,
anang tumugon. Halos lahat ng bahay
ay may mga nagrurosaryo.
Sa tirahan nina Placido
Penitente, hindi naniniwala ang
platero sa mga paskil. Gawa lang daw
iyon ni Padre Salvi. Ayon naman sa
isa’y si Quiroga ang may gawa. May
ibig daw ipasok na kontrabando si
Quiroga at nasa look na sandaang
libong pisong mehikano. Nagkaroon
daw ng kaguluhan. Pinadulasan ang
mga kawani sa adwana at nakalusot
ang salapi.
May narinig silang mga yabag.
Natigil ang usapan kay Quiroga.
Kunwa’y binanggit ng isa si San
Pascual Bailon. Ang dumating ay si
Placido . Kasama ang manggagawa ng
kuwitis o pulbura si Simoun.
Hindi raw nakausap ni Placido
ang mga bilanggo.Tatlumpu raw.
Ayon sa manggagawa ng pulbura ay
magpupugutan ng ulo sa gabing iyon.
Hindi raw mangyayari iyon, anang isa,
dahil si Simoun na siyang madalas
magpayo niyon ay maysakit.
Nagkapalitan ng tingin ang dalawang
bagong dating.
Nang gabing iyon ay pinalitan
ang mga tanod sa pinto ng siyudad.
Ipinalit ay mga artilyerong Kastila.
Kinabukasan ay nakatagpo sa Luneta,
malapit sa pinto, ng bangkay ng isang
dalagitang kayumanggi. Halos hubad.
Ngunit nakita man iyon ni Ben Zayb
ay di na nabalita.