ఆత్మవిద్య విలాసం

ఆతమ్��య్��సం
ననున్ “��ను” �ెల�సు��వట��

ననున్ “��ను” మ�ర�్చ��వట��
“��ను” �ా ఉండట��
మ��య� అత�య్తత్ మ �వన ��
�ావల�ిన భ��త్,జ�్ఞన,కర్మ,ధర్మ సమ��రం ఒ�� ట �ెల�గ�ల� ఉ�తం�ా!
�ా��రణం�ా ��ంతం �ెల�సు��ాల�� క వ�ంట�ం��, �ా� గ�ం��ల� అందుబ�ట�ల� ల�వ�. ఇం��క�� దగగ్ ర
గ�ం��ల� వ�ంట��, �ా� �జ�్ఞసువ�ల�� ఎక్కడ ఉనన్�� ె�యదు. అల�� న్ ల�ౖబ�
్ర � ల� ��న్ ర�ాల ప�సత్ �ాల� మ�త్ర��
లభయ్ం అవ�త��న్�. కనుక తమవంత��ా భ��త్,జ�్ఞన ప్ర��ారధ్ ం మ�ను��వ�ల�ౖన �� చలప��ావ� ��బ్ ��ౖట్ �ార� ఉ�తం�ా
�ల��ౖన గ�ం��లను ఆన్ ల�ౖన్ ��్వ�ా eBOOK(PDF) ర�పంల� అం��సత్ ు��న్ర�. �ార� �ేసత్ ునన్ జ�్ఞన యజ�్ఞ�� ా� �ామ్
క�� తమవంత��ా స�యం �ే�� ారయ్క�మంల� ��గం�ా �ా�� గ�ం��లను �ా� �ామ్ ��్వ�ా క�� అంద�ేసత్ ు��న్మ�,
ఇందుక� ��మ� �ా�� కృతజ్ఞ త �ె�య�ేసుక�ంట��న్మ�. కనుక ప్ర� ఒక్కర� ఈ సదవ�ా�ా�న్ స��్వ��గం �ేసు��గలర�.
ఇందుక� స�యం �ే�ిన ఆ��్కవ్ ��బ్ ��ౖట్(https://archive.org), గ�గ�ల్ ��బ్ ��ౖట్(https://www.google.co.in),��ా�్ట
��ౖట్(http://www.microsoft.com) �ా�� క�� మ� ఋణప��వ��న్మ�. �ా� �ామ్ ��వక బృందం ��ర�� ఒక్కట�,
ప్ర� ఇల�్ల ఆ��య్�్మక జ�్ఞన గ�ం��ల�� ం�� ాలనన్�ే మ� ��క.
ఈ గ�ం��లను ఉ�తం�ా ఆన్ ల�ౖన్ ల� చదువ�టక�, ��గ�మ�(�ౌ��్లడ్) �ేసు��నుటక� గల మ��ాగ్ల�:

1) �� చలప��ావ� �ా�� బ్ ��ౖట్: http://www.srichalapathirao.com/
2) �ా� �ామ్ ��బ్ ��ౖట్: http://www.sairealattitudemanagement.org
3) �ా� �ామ్ గ�గ�ల్ ��ౖట్: https://sites.google.com/site/sairealattitudemanagement
4) ఆ��్కవ్ ��బ్ ��ౖట్: https://archive.org/details/SaiRealAttitudeManagement
ఈ జ�్ఞన యజ్ఞ ం ��ౖ గల సల�ల�,సూచనలక� ��వక బృం��న్ సంప్ర��ంచుటక�: sairealattitudemgt@gmail.com

�ా� �ామ్ భ��త్,జ�్ఞన సమ��రం: https://www.facebook.com/SaiRealAttitudeManagement
�ా� �ామ్ భ��త్,జ�్ఞన సంబంద ��ల�: https://www.youtube.com/user/sairealattitudemgt
ఈ జ�్ఞన యజ్ఞ ంల� ప్ర� ఒక్కర� �ాల�గ్�, ఈ అవ�ా�ా�న్ స��్వ��గం �ేసు��,�ర� సంతృప�త్ల�ౖ�ే మ��క �ాధక��,
�జ�్ఞసువ�లక� మ�రగ్ ం చూ�ించగలర� ఆ�సుత్��న్మ�.
గమ�క: భ��త్,జ�్ఞన ప్ర��ారధ్ ం ఉ�తం�ా eBook ర�పంల� �� చలప��ావ� ��బ్ ��ౖట్ �ార� అం��ంచటం జ��ం��. ఈ
గ�ంధమ��ౖ �ాయ్�ార,మ�ద్రణ హక�్కల� �ా�� గలవ�,కనుక �ా�� సంప్ర��ంచగలర�.
SaiRealAttitudeManagement(SAI RAM) - �ా� �జ వయ్��త్త్వ �ర్వహణ(�ా� �ామ్)
* సర్వం �� ా� ��థ �ాద సమరప్ణమసుత్ *

N ã¨^•t= |„¿ÇÏ‡O^Œ„ ™êfi=ÚÅ"åi
P`«‡q^•ºqÖÏã¨=Ú
"åºYº :
'Jaè#= "åºã¨— '*Ï˝#„Ñ¨ÑÓ¨ ~°—‚
N ^Õqâ‹\ì˜ K«ÅÑü~å=Ù
B.Sc., (Ag)
=º=™ê÷Ñ¨‰õΩÅ∞ :
P^è•ºu‡Hõ *Ï˝#Ñ‘~O°î - zÅHõÅ∂i¿Ñ@
P`«‡q^•ºqÖÏã¨=Ú
- N ã¨^•t=|„¿ÇÏ‡O^Œ„ ™êfiq∞
`˘eÑ¨Å∞‰õΩ
N ã¨^•t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ ™êfi=ÚÅ "å~°∞ Q˘Ñ¨Ê Ü≥∂y† Ñ¨~=° ∞ÉèHí ÍÎ„Qˆ ã¨~∞° _»∞†
Q˘Ñ¨Ê P`«‡*Ï˝x† XHõ =∞Ç¨`«∞‡_»∞† Q˘Ñ¨Ê J=^èŒ∂`«. H©~°Î<å ™êÇ≤Ï`«ºO`À
ÉèÏ~°fÜ«∞ P^è•ºu‡Hõ ~°OQÆOÖ’ XHõ Ñ¨q„`« ™ê÷<åxfl JÅOHõiOz#
Jáê~°„Ñ¨*Ï˝âße.
ã¨ ∞ =∂~° ∞ 300 ã¨ O =`« û ~åÅ‰õ Ω Ñ¨ Ó ~° fi O PO„^è Œ ^ Õ â ◊ O #∞O_ç
`«q∞à◊<å_»∞Ö’x ‰õΩOÉèíHÀ}O ã¨g∞ÑÖÖ’x HÍ"Õs #n f~å# XHõ z#fl
„QÍ=∞OÖ’ ã≤÷~°Ñ¨_ç# ™È=∞ã¨∞O^Œ~ü J=^è•x, áê~°fif^Õq ^ŒOÑ¨`«∞Å‰õΩ ÖËHõ
ÖËHõ Hõey# ãÖ`å#"Õ∞ ™êfiq∞"å~°∞.
™êfiq∞ "åi Jã¨Å∞ ¿Ñ~°∞ t=~å=∞Hõ$+¨‚. z#fl`«#OÖ’ N^èŒ~° "ÕOHõ>Ëâ◊
JÜ«∞º~°∞ =^ŒÌ „áê^äŒq∞Hõ q^Œº#∞ JÉèíºã≤OKå~°∞ t=~å=∞Hõ$+¨‚. z#fl`«#OÖ’<Õ
"≥·~åQÆº ÉèÏ=# HõÅQÆ@O`À `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ ÉèíÜ«∞Ñ¨_ç 17 ãÖ=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ q"åÇ¨ÏO [iÑ≤OKå~°∞. H˘O`« HÍÖÏxH˜ Ü«ÚHõÎ=Ü«∞ã¨∞¯~åÖˇ·#
J~åúOy áê~°fif^Õq H˘~°‰õΩ J`«Î"åiO\˜H˜ "≥àÏ§_»∞. ~å„u „á⁄^Œ∞ÌáÈ~ÚOk.
PHõe "Õã¨∞Î#flk. =O@ QÆk"≥·Ñ¨Ù "≥o§ Ö’ÑëH˜ J_»∞QÆ∞ ÃÑ@ìÉ’`«∞O_»QÍ
J`«ÎQÍ~°∞, ''H˘OK≥O ¿ãÑ¨Ù Ö’ÑëH˜ ~åHõO_ç, |Ü«∞@<Õ LO_»O_ç—— J#flk.
JO`Õ P =∂@Å∞ `«#‰õΩ U^À ãÖ^Õâ◊OÖÏQÍ JxÑ≤OzOk. 'QÆ$Ç¨Ïã¨÷
rq`«OÖ’H˜ ~å=^Œ∞Ì, |Ü«∞@<Õ LO_ç *Ï˝<åxfl á⁄O^ŒO_ç— J#fl@∞¡QÍ
ÉèÏqOKå_»∞ t~å=∞Hõ$+¨.‚ JO`Õ. ã¨~åfihfl `«ºlOz, *Ï˝<åxfl J<Õfi+≤ã∂¨ Î qâßÅ
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’H˜ Ñ¨Ü«∞#=∞Ü«∂º_»∞.
JÖÏ J<Õfi+≤ã¨∂Î "≥o§ Q˘Ñ¨Ê `«áÈxkèÜ≥ÿ∞# Ñ¨~°=∞t"ÕO„^Œ™êfiq∞x
2
P„â◊~ÚOKå_»∞. ã¨=∞ã¨Î âß¢™êÎÅ#∞ PáÈâ◊#Ñ¨\Ïì_»∞. `«~°¯OÖ’ Q˘Ñ¨Ê
„Ñ¨*Ï˝âße JÜ«∂º_»∞. J`«_ç J#~°æà◊ "åHÍÛ`«∞~åºxH˜ „Ñü "å^Œ∞Å∞
Pâ◊Û~°ºK«H`˜ ∞« ÅÜÕ∞º"å~°∞. H˘O^Œ~∞° ™È^Œ~° t+¨μºÅ∞ Jã¨∂Ü«∂ „QÆã∞¨ Ö÷ ·ˇ QÆ∞~°∞=Ù
=^ŒÌ "≥Ú~°ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. ^•x`À XHõ<å_»∞ QÆ∞~°∞=Ù Ñ≤ez, ''t"å! W`«~°∞Å#∞
h "åHÍÛ`«∞~°ºO`À J"å‰õΩ¯Å#∞ KÕã¨∞Î<åfl=Ù HÍx h "å‰õΩ¯#∞ J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’
ÃÑ@∞ìHÀÖËHõ áÈ`«∞<åfl=Ù QÆ^•!—— J<åfl~°∞.
QÆ∞~°∞^Õ=Ùx P =∞O^ŒeOÑ¨Ù#∞ ã¨^Œ∞Ñ¨^Õâ◊OQÍ ÉèÏqOz P<å\˜ #∞O_ç
=∞ø# „=`åxfl J=ÅOaOKå_»∞. J`«_ç ÉèHí ,Î˜ *Ï˝#, "≥~· åQÆº ãÖÑ¨^#Œ ∞ QÆ=∞xOz
Ñ¨ ~ ° = ∞t"Õ O „^Œ QÆ ∞ ~° ∞ ^Õ = ÙÅ∞ t+¨ μ ºxH˜ ã¨ < åºã¨ nHõ Δ # ∞ „Ñ¨ ™ êkOz
ã¨^•t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ∞Å∞QÍ ¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~°∞.
J `«~°∞"å`« ã¨^•t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ∞Å "å~°∞ Q˘Ñ¨Ê `«Ñ¨ã¨∞û#∞ KÕã≤ J<ÕHõ
ã≤^∞Œ Åú #∞ á⁄O^•~°∞. ^ÕÇÏ¨ ã¨Ê $Ç¨Ï ÖË‰Ωõ O_®, PÇ¨~° qÇ¨~åÅ∞ Ñ¨\Oì˜ K«∞HÀ‰õΩO_®
Ü≥∂yÖÏ, J=^èŒ∂`«ÖÏ „áêÑÖzHõ J=^èŒ∞Å#∞ JkèQÆq∞Oz, P`«‡™ê÷~ÚÖ’
LO_çáÈÜ«∂~°∞.
PÜ«∞# ÉèHí Î˜ ~°ã„¨ Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ H©~#Î° Å#∞ ~°zOz QÍ#O KÕã∂¨ Î LO_Õ"å~°∞.
=∂#ã¨ ãÖK«~°ˆ~, „|Ç¨Ï‡}˜ =∂ã¨# ãÖK«~°ˆ~.......
Ñ≤|ˆ~ ~å=∞~°ãÖ, ~°ã¨<Õ Ñ≤|ˆ~ ~å=∞~°ãÖ.....
Éèí[ˆ~ QÀáêÅO, =∂#ã¨ Éèí[ˆ~ QÀáêÅO....
ÖÏO\˜ J<ÕHõ ÉèíH˜Î~°ã¨ QÆ∞oHõÅ#∞ ã¨=∂*ÏxH˜ JOkOKå~°∞.
XHõ ™êi ÉèíH˜Î `«#‡Ü«∞`«fiO`À kQÆO|~°OQÍ '=∂#ã¨ ãÖK«~°ˆ~ „|Ç¨Ï‡}˜
=∂#ã¨ ãÖK«~°ˆ~...— JO@∂ áê~°=â◊ºO`À H©~°Î#Å#∞ QÍ#O KÕã¨∞‰õΩO@∂
#_çzáÈ`«∞<åfl_»∞. J<ÕHõ =∞Ok ÉèíH˜Î ÉèÏ=O`À PÜ«∞##∞ J#∞ãïã¨∂Î
"≥à◊√`«∞<åfl~°∞. Z^Œ∞~°∞QÍ =KÕÛ"å~°∞ ÉèíH˜Î`À PÜ«∞# áê^•Å‰õΩ „"≥ÚH˜¯ PÜ«∞#
"≥#∞Hõ =ã¨∞fl<åfl~°∞. J~Ú`Õ W^Õg∞ PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. ÉÏÇ¨Ïºã¨‡ $u ÖË<ÖÕ ^Ë ∞Œ .
3
™ê^è•~°}OQÍ =∞Ç¨`«∞‡Öˇ·# "åix ÉÏ^èŒÅ∞ÃÑ>Ëì ^Œ∞+¨μªÅ∞ JÑ¨C_»∂ L<åfl~°∞†
WÑ¨C_»∂ L<åfl~°∞† ZÑ¨C_»∂ LO@∂<Õ LO\Ï~°∞. XHõ #"å|∞‰õΩ W^ŒO`å
K«∂z Xà◊√§=∞O_çOk. áê@ PÑ¨=∞x ˆHHõÅ∞ "Õâß_»∞. HÍx J`«_ç =∂@ÖËg
PÜ«∞#‰õΩ qxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. P #"å|∞ HÀÑÖ`À ™êfi=ÚÅ "åix "≥O|_çOz,
HÀÑÖ`À HõuÎ^Œ∂ã≤ XHõ¯"Õ@∞ "Õâß_»∞. K≥~Úº `≥y „HÕ^Œ Ñ¨_çáÈ~ÚOk. ~°HõÎO
U~°∞Öˇ· áêiOk. ™êfiq∞ "åiH˜ W^Õg∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. PÜ«∞# =∂=¸Å∞QÍ<Õ
áê~°=â◊ºO`À QÍ#O KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ "≥à√◊ `«∞<åfl_»∞, Wk QÆ=∞xOz# P ^Œ∞+¨μ_ª ∞»
x~å…O`«áÈÜ«∂_»∞. cèu K≥O^•_»∞. J`«_çÖ’ Ñï=~°Î# HõeyOk. Ñ¨~°∞QÆ∞
Ñ¨~°∞QÆ∞# "≥o§ ™êfiq∞ áê^•Å#∞ K«∞>Ëìã¨∞H˘x HõΔ=∂Ñ¨} HÀ~°∞‰õΩ<åfl_»∞,
Ñ¨âßÛ`åÎÑÖ`À Ñï`«Ñ≤Oz áÈÜ«∂_»∞. ^•x`À ÉÏÇ¨Ïº ã¨‡ $uÖ’H˜ =KåÛ_»∞
™êfiq∞. U=∞x J_çQÍ_»∞ #"å|∞#∞. K≥~Úº#iH˜# ãÖQÆux K≥áêÊ_»∞ #"å|∞.
JÑ¨C_»∞ K«∂K«∞‰õΩ<åfl_»∞ `«# KÕu=OHõ. P `≥yÑ¨_ç# KÕux `≥=∞‡x
Ü«∞^è•™ê÷#OÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x ZÑ¨Ê\˜ÖÏQÍ QÍ#O KÕã¨∞‰õΩO@∂ "≥àÏ§_»∞. #"å|∞
Ñ¨âßÛ`åÎÑÖ`À Ñï=~°Î# K≥Ok, ã¨~åfihfl`«ºlOz `«# âı+¨ rq`åxfl
ÉèíQÆ=^•~å^èŒ#Ö’ QÆ_çáê_»∞. Wk PÜ«∞# rq`«OÖ’ [iy# XHõ J^Œ∞ƒù`«,
Pâ◊Û~°ºHõ~° ãÖÑ¶¨∞@#.
WÖÏO\˜^Õ =∞~˘Hõ ãÖÑ¶¨∞@# [iyOk. <≥~°∂~°∞‰õΩ ã¨g∞áê# HÍ"Õs#k
=∞^èŒºÖ’ L#fl H˘O_»g∞^Œ ^è•º#O`À HÍÅO QÆ_»∞Ñ¨Ù`«∞<åfl_»∞ ã¨^•t=Ù_»∞.
XHõ ™êi ÑïÑ¨Ó~°‚ ^è•º#=∞QÆ∞fl_≥·, „Ñ¨ÑÖK«ã¨Ê $Ç¨Ï U=∂„`«O ÖË‰õΩO_® L#fl
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍ"Õs#k L^Œú$`«OQÍ á⁄Oy „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞Î#flk. P „Ñ¨"åÇ¨Ï"ÕQÍxH˜
K«∞@∂ì L#fl "å~°∞ ÉèÜí ∞« Ñ¨_ç ã¨g∞ÑÖÖ’x X_»∞‰¤ Ωõ Ñ¨~∞° QÆ∞Å∞ fã¨∂Î ™êfiq∞"åix
‰õÄ_® ˆHHõ"Õã≤ ~°=∞‡<åfl~°∞. PÜ«∞#‰õΩ W^Õg∞ qxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. ‰õÄ~°∞Û#flKÀ@∞
#∞O_ç Hõ^ŒÅÖË^Œ∞. „Ñ¨"åÇ¨ÏO JO`« HõO`«‰õΩ L^Œú$`«=∞~ÚOk. P „Ñ¨"åÇ¨Ï
L~°=_çÖ’ PÜ«∞# KåÖÏ ^Œ∂~°O H˘@∞ìHõáÈ~Ú "Õ∞@ "Õã≤# Wã¨∞HõÖ’
‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜ«∂_»∞. JO^Œ~°∂ „Hõ=∞OQÍ D ãÖÑ¶¨∞@##∞ =∞iz áÈÜ«∂~°∞.
4
^•^•Ñ¨Ù P~°∞ <≥ÅÅ `«~∞° "å`« XHõ ~ÀA# Wã¨∞Hõ `ÀÅ∞‰õΩáÈÜÕ∞"å~°∞ áê~°Å`À
Wã¨∞Hõ#∞ „`«qfi |O_»‰¡ Ωõ Z`«∞`Î ∞« <åfl~°∞. XHõ áê~°‰Ωõ ~°HÑÎõ Ù¨ =∞~°HÅõ ∞ JO\˜#q.
Uq∞\Ï? Jx Pâ◊Û~°ºO`À "å~°∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ Wã¨∞Hõ#∞ `˘ÅyOz K«∂¿ãÎ JHõ¯_»
D =∞Ç¨`«∞‡_»∞<åfl_»∞. PÜ«∞# QÍ_è» x„^Œ#∞O_ç "Õ∞Å∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ "Õ∞Å∞H˘x
ÖËz "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. D ãÖÑ¶¨∞@#`À PÜ«∞# Ü≥∂wâ◊fi~°∞_»∞ Jx JO^ŒiH©
J~°ú"≥∞ÿ áÈ~ÚOk.
D JÑ¨Ó~°fi ãÖÑ¶¨∞@# QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞H˘x Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞_≥·# JÑ¨Ê\˜
=∞Ç¨~åA q[Ü«∞~°ÑÚ¨¶ <å^èŒ `˘O_»=∂<£ ã¨^•t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ ™êfi=ÚÅ "åix
`«# P™ê÷<åxH˜ PÇ¨fixOz Q“~°qOKåÅx ÉèÏqOKå_»∞. HÍx ™êfiq∞ "å~°∞
=∞ø<åxfl g_»ÖË^Œ∞. PÇ¨fi<åxfl =∞xflOK«ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ =∞Ç¨~åA
HÀiHõ„Ñ¨HÍ~°O JHõ¯_ç Wã¨∞HõÃÑ· N ^ŒH˜Δ}Ï=¸iÎ =∞Ç¨=∞O„`åxfl „"åâß_»∞.
Ñ¨q„`«"≥∞ÿ# P Wã¨∞Hõ#∞ k=º „Ñ¨™ê^ŒOQÍ ÉèÏqOz# =∞Ç¨~åA `«#
L`«ÎsÜ«∞OÖ’ =¸@ QÆ@∞ìH˘x `«# ™œ^è•xH˜ fã¨∞‰õΩ"≥àÏ§_»∞. ^•xx
~å[Éèí=#OÖ’ Éèí„^ŒOKÕã≤ Ñ¨ÓlOKÕ"å_»∞. D <å\˜H© Ñ¨Ù^Œ∞HÀ¯@Ö’
ã¨ ^ •t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ ™ êfiq∞ KÕ ` « Ñ¨ q „`« O QÍqOK« | _ç # P Wã¨ ∞ Hõ
P~åkèOK«|_»∞`«∂<Õ L#flk.
XHõ™êi á⁄ÖÏÅÖ’ u~°∞QÍ_»∞`«∂ L#fl ã¨^•t=ÙxÃÑ· áÈ~°áê@∞# ~Ô O_»∞
QÆ_ç¤ "≥∂Ñ¨ÙÅ∞ Ñ¨_®¤~Ú. `˘O^Œ~°Ö’ nxx QÆ=∞xOK«x Ô~·`«∞Å∞ =∞ihfl
QÆ_ç¤"≥∂Ñ¨ÙÅ#∞ "å\˜ÃÑ· ‰õΩÑ¨ÊQÍ "Õâß~°∞. ^•^•Ñ¨Ù 8 <≥ÅÅ `«~°∞"å`« P
QÆ_ç¤"≥∂Ñ¨ÙÅ#∞ MÏmKÕÜ«∞QÍ "å\˜ J_»∞QÆ∞# „Ñ¨âßO`«OQÍ q„â◊q∞Oz# P
=∞Ç¨ÏÜ≥∂yx K«∂_»\ÏxH˜ P „QÍ=∞ „Ñ¨[ÅO`å `«O_ÀÑ¨ `«O_®Å∞QÍ =zÛ
K«∂z Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞ÅÜ«∂º~°∞.
W@∞=O\˜ =∞iH˘xfl ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ ‰õÄ_® [iQÍ~Ú. HÍx PÜ«∞#
=∂„`«O x~å=∞Ü«∞OQÍ, xi¡Ñ¨ÎOQÍ LO_çáÈÜÕ∞"å~°∞. ãÖKå~° Ü«∂„`«Å∞
=ÚyOK«∞H˘x <≥~∂° ~°∞‰õΩ KÕ~å_»∞ ã¨^•t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ™êfiq∞. `«# áêi÷= ^ÕÇ¨ xfl
5
=ke"ÕÜ«∂Åx ãÖHõeÊOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. JO^Œ∞ˆH `«# Ü≥∂QÆâ◊H˜Î`À "≥∞ÿã¨∂~°∞,
`« O *Ï=Ó~° ∞ , Ñ¨ Ù ^Œ ∞ HÀ¯@ „Ñ¨ É è í ∞ =ÙÅ‰õ Ω D q+¨ Ü « ∂ xfl `≥ e Ü« ∞ *Ë ã ≤
ã¨=∂kèx~å‡}ÏxH˜ H˘xfl ã¨∂K«#Å∞ KÕâß_»∞. J#∞‰õΩ#fl =ÚÇ¨˙~åÎxH˜
ã¨=∂kè HÀãÖ „`«qfi# QÀuÖ’ Ü≥∂QÆ=Ú„^ŒÖ’ ã¨∞MÏã‘#∞_»Ü∂« º_»∞. Hõ~∂° Ê~°O,
qÉèí∂u, Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù, LÑ¨C, W@∞Hõá⁄_ç, qq^èŒ K«∂~å‚Å~åtÖ’ PÜ«∞# ^ÕÇ¨ÏO
Hõ#∞=∞~°∞ÔQ·Ok.
ã¨^•t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ∞Å ãÖHõÖÏÊxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ 9= ~ÀA# P
ã¨=∂kèÃÑ· aÅfi =$HõΔÑ¨Ù "≥ÚÅHõ JO‰õΩiOzOk. 12= ~ÀA# HÍj #∞O_ç
ÉÏ}eOQÆO =zÛOk. ã¨=∂kèH˜ =¸_»∞ QÆ*ÏÅ ^Œ∂~°OÖ’ t=eOQÆO,
PHÍâßxfl `Õiáê~° Eã¨∂Î aÅfi=$HõΔO xeKå~Ú.
ã¨^•t=„É¿ÇÏ‡O„^Œ ™êfi=ÚÅ "åi H©~°Î#Å∞ Páê`« =∞^èŒ∞~åÅ∞,
PÖ’K«<å=∞$`åÅ∞.
1. á⁄Oy á⁄~°ÖË ÉèíH˜Î ÉèÏ=O *ÏÅ∞ "åˆ~q H˘xfl.
2. J^≥· fi`å#∞Éèí=O`À `˘}˜H˜ã¨ÖÏ_Õq H˘xfl.
3. `«# =∞#ã¨∞‰õΩ `å<Õ É’^èŒKÕã¨∞‰õΩ#flq H˘xfl.
4. `«# QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ Ñ¨~°=∞t"ÕO„^Œ∞x ã¨‡iOz#q H˘xfl.
N ã¨^•t„|¿ÇÏ‡O„^Œ∞Å∞ ~°zOz# „QÆO^ä•Å∞ H˘xfl =∂„`«"Õ∞.
1. „|Ç¨Ï‡`«`«fi „Ñ¨HÍtHõ, 2. Ü≥∂QÆ ã¨∞^è•Hõ~°O, 3. t==∂#ã¨Ñ¨Ó[.
4. P`«‡ q^•º qÖÏãÖ. D 4 "Õ^•O`« „QÆO^ä•Å∞ P^è•ºu‡Hõ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’
P}˜=Ú`åºÅ∞.
P`«‡ q^•ºqÖÏãÖ 43 â’¡HÍÅ`À L#fl z#fl "Õ^•O`« „QÆO^äŒO. Wk
ã¨fi`«O„`« ~°K#« . Wk LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ™ê~°"∞Õ QÍ^Œ∞, PÜ«∞# J#∞Éè=í ™ê~° =∞O`å
WO^Œ∞Ö’ xH˜ÑΔ OÎ¨ KÕÜ∞« |_çOk. D „QÆO^ä•xH˜ XHõ qt+¨`ì « LOk. Uq∞@O>Ë
- Wk Ju `«‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’ „áê~°OaèOK«|_ç† „Hõ=∞OQÍ P`å‡#∞ Éèí∂ux
6
á⁄O^Œ∞@‰õΩ `«y# =∂~åæÅ#∞, ™ê^èŒ#Å#∞, LáêÜ«∂Å#∞ `≥eÜ«∞*ËÜ«Ú@ÜÕ∞
QÍHõ P`å‡#∞Éèí∂u<˘Ok# t+¨μºx J#∞Éèí"åÅ#∞ Hõà◊§‰õΩ Hõ\ ˜ì#@∞¡
z„uOK«|_ç# „QÆO^äŒO Wk. W@∞=O\˜ ~°K«# P`å‡#∞Éèí∂u <˘Ok#
=∞Ç¨`«∞‡ÅˆH ™ê^èŒºO.
D „QÆO^äŒO ¿Ñ~°∞ 'P`«‡q^•ºqÖÏãÖ—. D ¿Ñ~°∞ D „QÆO^ä•xH˜ ZÖÏ
`«y L#flk?
P`å‡#∞Éèí∂uÖ’ qÖÏãÖQÍ qÇ¨ÏiOKÕO`« Z`«∞Î‰õΩ fã¨∞H˘x "≥àı§ q^Œº
(*Ï˝#O) WO^Œ∞Ö’ xH˜ΔÑ¨ÎO KÕÜ«∞|_çOk QÆ#∞Hõ P`«‡ q^•ºqÖÏãÖ J<Õ
¿Ñ~°∞ ZO`≥·<å `«y L#flk.
D „QÆ O ^ä Œ O P^è • ºu‡Hõ ~° O QÆ O Ö’ WÑ¨ C _Õ „Ñ¨ " Õ t Oz# "åiH©
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok, WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ „Ñ¨"tÕ Oz H˘O`«^∂Œ ~°O „Ñ¨Ü∂« }Õz#
"åiH© LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞Ok† JÖÏˆQ D ~°OQÆOÖ’ J`«∞º#fl`« ™ê÷#OÖ’
L#fl"åiH© LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞Ok. XHõ¯ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë D „QÆO^äŒO
ã¨~°fi=∂#"åoH© K«Hõ¯QÍ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞Ok.
N â◊OHõ~° ÉèíQÆ=`åÊ^Œ∞Å"åi „Ñ¨Hõ~°} „QÆO^ä•ÅÖÏQÍ<Õ WO^Œ∞Ö’ ‰õÄ_®
"Õ^•O`«™ê~°O - LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ™ê~°O JO`å xO_ç L#flk. ãïQÍæ J=QÍÇ¨Ï#
KÕã¨∞H˘x, P =∞Ç¨`«∞‡_»∞ K«∂Ñ≤# =∂~°æOÖ’ <åÅ∞QÆ∞ J_»∞QÆ∞Å∞ "Õã≤<åKåÅ∞
=∞##∞ `«Ñ¨ÊHõ `«iOÑ¨*Ëã¨∞ÎOn „QÆO^äŒO. =ÚYºOQÍ QÆ∞~°∞=ÙÑ¨@¡ K«∂¿Ñ ÉèíH˜Î
qâßfi™êÖË t+¨μºÅ#∞ L#fl`« tY~åÅ‰õΩ KÕ~∞° ™êÎÜ∞« <Õ q+¨Ü∂« xfl ZO`À QÆ\ Qì˜ Í
K≥áêÊ~°∞. K≥Ñ¨Ê@"Õ∞ HÍ^Œ∞, Jk PÜ«∞# Ç¨Ï$^ŒÜ«∞Ñ¨Ù Ö’`«∞Å#∞O_ç =zÛ#
ÉèÏ="Õ∞. JO^Œ∞Hˆ PÜ«∞# H©~#Î° ÅxflO\˜Ö’#∞ z=i áê^ŒO QÆ∞~°∞áê^ŒÑ^¨ •‡Å#∞
=^ŒÅ‰õÄ_»^xŒ , J\˜ì "åiˆH =ÚH˜Î Hõ~`° Ö« Ï=∞ÅHõ=∞x `≥eÜ«∞*ˇÑÊ¨ @O [iyOk.
J\˜ì =∞Ç¨ =∞Ç≤Ï`å`«∞‡x, Ü≥∂yÑ¨ÙOQÆ=Ùx, J=^è∂Œ `«#∞ =∞#O =∞#™ê~å
ã¨‡iOz, PÜ«∞# J#∞„QÆÇ¨ÏO =∞#ÃÑ· =i¬OKåÅx HÀ~°∞‰õΩO@∂ D „QÆO^ä•xfl
„â◊^Œú`À „â◊=}O KÕã≤, =∞##O KÕã≤, P`«‡Ö’ ~°q∞ã¨∂Î qÖÏãÖQÍ qÇ¨Ïiã¨∂Î,
P`å‡#O^•xfl J#∞ÉèíqOK«∞^•O.
7
D „QÆO^äOŒ Z=i ^Œ$+≤Hì ˜ =ã¨∞OÎ ^À "å~°∞ P^è•ºu‡Hõ ~°OQÆOÖ’ Q˘Ñ¨Ê
J^Œ$+ì̈=O`«∞Åx <å ^Œ$_è» Jaè„áêÜ«∂xfl `≥eÜ«∞*Ëã∂¨ ,Î ã¨^∞Œ ~æ ∞° Hõ$áêHõ\ÏHõΔ
gHõ}
Δ ÏÅ∞ =∞#O^ŒiÃÑ· „Ñ¨ãi¨ OKåÅx HÀ~°∞‰õΩO@∂, D „QÆO^äOŒ ^•fi~å "≥∂HõΔ
™œ^è•„QÍxfl KÕ~∞° HÀ"åÅx, KÕ~∞° HÀQÆÅ~°x Ptã¨∂-Î Pj~°fikã¨∂.Î ..
- ^Õqâ‹\ ì˜ K«ÅÑü~å=Ù.
„QÆO^äŒ "åºMÏº`«.
8
P`«‡ q^•º qÖÏã¨=Ú
- Nã¨^•t=|„¿ÇÏ‡O^Œ„™êfiq∞.
â’¡II Ü«∞`ü áê^ŒÑ¨^Œ‡ =∞Hõ~°O^Œ AëêO #~å}ÏO
ãÖ™ê~° Ñ¶¨∞’~° Éèí∞[QÍ#flÉèí"Õ`«û‡ cèuóI
ã¨zÛ^Œ…#O ã¨HõÅ ™œYº Å"åO|∞ ~åtO
N^ŒH˜Δ}Ïaè=ÚY=¸iÎ =∞[O Éèí*Ë - Ç¨ÏOII 1
„ÑüÑ¨^•~°÷O :- Ü«∞`ü áê^ŒÑ¨^Œ‡ ´ Z=i áê^ŒÑ¨^Œ‡=ÚÅÜ«∞O^Œe† =∞Hõ~°O^Œ
´ `Õ<≥#∞† AëêO ´ P™êfikOz#† #~å}ÏO ´ =∂#=ÙÅ‰õΩ† ãÖ™ê~° Ñ¶¨∞’~°
Éèí∞[QÍ`ü ´ ãÖ™ê~°=∞<Õ ÉèíÜ«∞OHõ~° ã¨~°ÊO=Å¡† cèuó ´ ÉèíÜ«∞O† #Éèí"Õ`üã¨‡´
HõÅQÆ^À† (J@∞=O\˜) ã¨`üz`üÑ¶¨∞#O ´ ã¨`«∞Î z`«∞Î =¸iÎ† ã¨HõÅ™œYº ´
Jxfl „áêÑÖzHõ ã¨∞MÏÅ∞† Å"åO|∞~åtO ´ `«#Ö’ ÖËâ◊ =∂„`«OQÍ L#fl
P#O^Œ™êQÆ~°O† N^ŒH˜Δ} Jaè=ÚY=¸iÎO ´ ^ŒH˜Δ}O"≥·Ñ¨ÙQÍ =ÚYO L#fl
=¸iÎx† J[O ´ Ñ¨Ù@∞ìHõÖËx "åxx† JÇ¨ÏO Éèí*Ë ´ <Õ#∞ P~åkè™êÎ#∞.
ÉèÏ=O :- Z=i áê^Œ Ñ¨^Œ‡=ÚÅÜ«∞O^Œe `Õ<≥#∞ P™êfikOz# =∂#=ÙÅ‰õΩ
ã¨ O ™ê~° = ∞<Õ Éè í Ü « ∞ OHõ ~ ° ã ¨ ~ ° Ê O =Å¡ Éè í Ü « ∞ O `˘ÅyáÈ`« ∞ O^À J\˜ ì
ã¨ z Û^•#O^Œ = ¸iÎ , ã¨ H õ Å ã¨ ∞ MÏÅ∞ `« # Ö’ ÖË â ◊ = ∂„`« O QÍ L#fl
P#O^Œ™êQÆ~°∞_»∞, Ñ¨Ù@∞ìHõÖËx ^ŒH˜Δ}Ï=¸iÎx <Õ#∞ P~åkè™êÎ#∞.
"åºYº :- U „QÆO^ä•<≥·fl<å „áê~°OaèOKÕ@Ñ¨C_»∞ ^≥·= ã¨‡~°} KÕÜ«∞_»O
™êO„Ñ¨^•Ü«∞O. P^è•ºu‡Hõ „QÆO^ä•Å#∞ „áê~°OaèOKÕ@Ñ¨C_»∞ =ÚO^Œ∞QÍ
QÆ∞~°∞ã¨‡~°}KÕã≤ - P `«~åfi`« ^≥·=ã¨‡~°} KÕã≤ „QÆO^ä•xfl „áê~°Oaè™êÎ~°∞. 'P`«‡
q^•ºqÖÏãÖ— J<Õ D „Ñ¨H~õ }° „QÆO^äOŒ N ã¨^•t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ™êfi=ÚÅ "åiKÕ
~°zOÑ¨|_»¤ J^Œ∞ƒù`« P^è•ºu‡Hõ „QÆO^äOŒ . WO^Œ∞Ö’ K≥ÑÊ¨ |_»¤ *Ï˝#O P`«‡*Ï˝#O†
P`«‡q^Œº† „|Ç¨Ï‡q^Œº. Hõ#∞Hõ D „QÆO^äŒOÖ’ ‰õÄ_® QÆ∞~°∞ã¨‡~°} - ^≥·=ã¨‡~°}
`«Ñ¨ÊHõ LO_çf~åe. ã¨^•t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ™êfi=ÚÅ "åi W+¨ì^≥·=O ™êHΔÍ`ü
9
Ñ¨~°=∞t=Ù_Õ. Ñ¨~°=∞t=Ù_ÕS# ^ŒH˜Δ}Ï=¸iÎÜÕ∞. PÜ«∞<Õ QÆ∞~°∞=Ù. PÜ«∞<Õ
^≥·=O. Hõ#∞Hõ<Õ N ^ŒH˜Δ}Ï=¸iÎ Ü≥ÚHõ¯ ã¨‡~°}`À D „QÆO^äŒO „áê~°OaèOK«
|_»∞`«∞#flk.
(Z) N ^ŒH˜Δ}Ïaè=ÚY=¸iÎ :- Ñ¨~°=∞t=Ù_Õ ^ŒH˜Δ}Ïaè =ÚYOQÍ ‰õÄ~˘Ûx
L#fl=¸iÎ. PÜ«∞# ZO^Œ∞HõÖÏ ^ŒH}Δ˜ Ïaè=ÚY∞_≥· ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞? 't=~°ÇÏ¨ ã¨ºO—
J<Õ „QÆO^äŒOÖ’ nxH˜ ã¨=∂^è•#OQÍ XHõ Hõ^äŒ K≥Ñ¨Ê|_ç L#flk. P Hõ^äŒ Wk-
ã¨$+≤ì „áê~°OÉèíOÖ’ „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ `«# =∂#ã¨ Ñ¨Ù„`«∞Å∞QÍ
ã¨#Hõ-ã¨#O^Œ# - ã¨#`«∞¯=∂~° - ã¨#`«∞û*Ï`«∞Å<Õ #Å∞QÆ∞~°∞ Ñ¨Ù„`«∞Å#∞
ãÖHõÅÊ =∂„`å# ã¨$+≤Oì Kå_»∞. "å~°∞ Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ "åix ã¨$+≤Hì Í~°ºO
„áê~°OaèOK«=∞x P^ÕtOKå_»∞. S`Õ Ñ¨~°=∞ "≥·~åQÆº =¸~°∞ÎÖˇ·# P =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞
JO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOz H˘O^Œ~∞° ^Õ=`«Å`À#∞, =Úx QÆ}ÏÅ`À#∞ HõÅã≤ #O^Œ#
=#OÖ’ LO@∞<åfl~°∞. "å~°∞ *Ï˝#=Ú #O^Œ∞ Pã¨H˜Î QÆÅ"åÔ~· Z=~°∞ `«=∞‰õΩ
*Ï˝#É’^èŒ KÕÜ«∞QÆÅ~å? Jx PÖ’zã¨∂Î<åfl~°∞. JO`«Ö’ <å~°^Œ∞_»∞
=KåÛ_»Hõ¯_çH˜. „ÉÇ¨ÏŸ‡Ñ¨^Õâßxfl KÕÜ«∞\ÏxH˜ „|Ç¨Ï‡Hõ#fl J~°∞›Å∞ Z=~°∞<åfl~°∞?
JHõ¯_çˆH áÈ^•OÑ¨^ŒO_ç! Jx "åix „|Ç¨Ï‡^ŒQÆæ~°‰õΩ |Ü«∞Å∞ ^Õ~° nâß_»∞.
^Õ=QÆ}ÏÅ`À HõÅã≤ =∞Ç¨Ï~°∞¬ÅO`å ã¨`«ºÖ’HÍxH˜ "≥o§ „|Ç¨Ï‡#∞ ^Œi≈OKå~°∞.
JHõ¯_» „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ `«#‰õΩ ã¨g∞ÑÖQÍ ‰õÄ~˘Ûx =∞$^Œ∞ =∞^èŒ∞~°OQÍ
g}"å~Úã¨∂Î áê@áê_»∞`«∞#fl ã¨~°ã¨fif ^Õqx K«∂ã¨∂Î ''PÇ¨! FÇ¨ÏŸ! JO@∂
`«#‡Ü«∞O K≥OkáÈ`«∞<åfl_»∞. =zÛ# =ÚxQÆ}ÏÅ#∞ ‰õÄ_® QÆ=∞xOK«ÖË^Œ∞.
''P_»^•x áê@‰õΩ P#Okã¨∂Î - `åà◊O "Õã¨∂Î `«#‡Ü«∞O K≥O^Õ PÜ«∞ºQÍ~°∞
P^è•º`«‡`«`åfixfl =∞#ˆHO É’kèOK«QÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞?—— Jx J#∞H˘x =∞Ç¨Ï~°∞¬ÅO`å
"≥·‰õΩO~îåxH˜ |Ü«∞Å∞ ^Õ~å~°∞.
U_»∞^•fi~åÅ Hõ=`«ÅQÍ ZHõ¯_À Ö’Ñ¨Å ™œ^èOŒ Ö’ L<åfl_»∞ N=∞Ç¨q+¨μ=‚ Ù.
ZHõ¯_çÔH·<å "≥àÏ§ÅO>Ë K˘~°=QÆey# "å_»∞ QÆ#∞Hõ <å~°^Œ∞_»∞ ''<Õ#∞ "≥o§
K«∂ã≤ =™êÎ#∞O_»O_ç—— Jx Ö’xH˜ "≥àÏ§_»∞. "≥o§# "å_»∞ "≥o§#>Ë¡ "≥O@<Õ
uiy =KåÛ_»∞ <å~°^Œ∞_»∞. <å~°^•! U"≥∞ÿOk? "≥O@<Õ uiy =KåÛ=Ù? Jx
10
J_çQÍ~°∞ =Ú#∞Å∞. ''U=∞x K≥ÑÊ¨ #∞? JHõ¯_» ã¨`º« Ö’HõOÖ’ J=∞‡QÍ~°∞ HÍãÎ̈
^Œ∂~°OQÍ ‰õÄ~˘Ûx áê@Å∞ áê_»∞`«∞O>Ë - WHõ¯_» J=∞‡QÍ~°∞ UHõOQÍ
JÜ«∞ºQÍi „Ñ¨H¯õ Ö’<Õ ‰õÄ~°∞Ûx áê^•ÖÁ`«∞`Î ∞« #flk. Wk =∞s J<åºÜ«∞OQÍ
L#flk. HÍO`å=∞}˜ Hõ\ÏHõΔ gHõ}Δ ÏÅÔH· „H©QOÆ @ Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î L#fl D ãÖ™êi
=∞#ˆHO `«`åÎfixfl É’kè™êÎ_»∞? Jã¨Å∞ D "≥·‰õΩO~î° "≥·Éèí=O K«∂_»O_ç.
ZÖÏQÆ∞O^À? KåÅ∞KåÅ∞ - WHõ P HÔ Ö· Ïã¨ ÑüÜÕ∞ =∞#‰õΩ k‰õΩ¯. áÈ^•O
Ñ¨ÔŒ _ç! P Ñ¨~=° ∞t=Ù<Õ P„â◊~Ú^•ÌO—— Jx <å~°^∞Œ _»∞ J#@O`À JO^Œ~∂°
Ç≤Ï=∂K«ÅO "≥Ñ· Ù¨ QÍ „Ñ¨Ü∂« }O KÕã≤ HÔ Ö· Ïã¨ Ñ¨~fi° `åxfl Jkè~ÀÇ≤ÏOKå~°∞. f~å
JHõ¯_»‰Ωõ "≥o§K«∂¿ãÎ WOˆH=ÚOk? Ñ¨~=° ∞t=Ù_»∞ J~°<÷ åsâ◊fi~°∞_≥· P#O^Œ`åO_»=
#$`«ºO KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. q+¨μ=‚ Ù _ÀÅ∞ "å~Úã¨∞OÎ >Ë „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ `åà◊O "Õã∞¨ <Î åfl_»∞.
P Ñ¨~=° â◊OÖ’ Ñ¨~=° ∞t=Ù_»∞ =zÛ# "åix QÆ=∞xOK«<Õ ÖË^∞Œ . =∞Ç¨Ï~°∞¬ÅO`å
JkK«∂z <À\˜g∞^Œ „"ÕÅ∞ "Õã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞. FÇ¨ÏŸ! W`«_∞» "åiHõO>Ë Ñ¶∞¨ #∞_»∞.
Q˘Ñ¨Ê ¢ãÖÎ‘ ’Å∞_»∞. „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ ¢ãxÎ‘ `åHõ‰Ωõ O_® ^Œ∂~°OQÍ ‰õÄ~ÀÛÉˇ@∞ì‰Ωõ O>Ë
- q+¨μ‚=Ù `«# „Ñ¨Hõ¯Ö’<Õ ‰õÄ~ÀÛÉˇ@∞ìH˘x `å‰õΩ`«∂ L<åfl_»∞. D
Ñ¨~=° ∞t=Ù_Õ"∂≥ UHõOQÍ â◊s~°OÖ’<Õ W=Ú_»∞ÛH˘<åfl_»∞. Wk =∞s Ñ¶∞¨ ’~°O -
JO`å ¢ãÖÎ‘ ’Å∞ˆ~. KåÅ∞ KåÅ∞ Ñ¨ÔŒ _ç! JO@∂ JHõ¯}Õ‚ z "≥o§áÈÜ«∂~°∞.
Ñ¨~°=∞t=Ù_»∞ QÆ=∞xOKå_ç^ŒO`å. JÜ≥∂º! ¢ã‘ÎÅ`À Hõeã≤ L#flO`«
=∂„`å# *Ï˝# â◊¥#∞ºÅx ÉèÏqOz „u=¸~°∞ÎÅ<Õ u~°ã¨¯iã¨∞Î<åflˆ~. Uq∞
gi„Éè=í ∞? Jx <˘K«∞ÛH˘x f„= "≥~· åQÆº=O`«∞Å∞, l*Ï˝™êÑ¨~∞° Å∞ S# D
=∞Ç¨Ï~°∞¬Å‰õΩ *Ï˝<åxfl É’kèOK«QÅÆ "åÔ~=~°∞? Jx zOuOz XHõ x~°Ü ‚ ∂« xH˜
=zÛ, '`«Ñ¨ã¨∞û KÕã¨∞HÀ"åe— J<Õ <≥ÑÖ`À áê~°fiux ÑÖÑ≤Oz "Õã≤,
^ŒÜ∂« =∞Ü«Ú_≥#· P Ñ¨~=° ∞t=Ù_»∞ =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞ "≥à§ı =∂~°Oæ Ö’ - =∂#ã¨
ã¨~À=~° L`«Î~° ÉèÏQÆOÖ’ L#fl XHõ =@=$HõΔO „HÕ^Œ ^ŒH˜Δ}Ïaè=ÚY∞_≥·,
Ü«Ú=‰õΩxQÍ, z#∞‡„^Œ#∞ ^èiŒ Oz „Ñ¨âßO`« =^Œ#O`À =∞ø#OQÍ ‰õÄ~˘Ûx
L<åfl_»∞. PÜ«∞<Õ ã¨^∞Œ ~æ ∞° N^ŒH} Δ̃ Ï=¸iÎ. PÜ«∞<Õ ã¨^•t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ∞Å‰õΩ
W+¨ì^≥·=O. ^≥·="Õ∞ QÆ∞~°∞=Ù† QÆ∞~°∞"Õ^≥·=O J#@OÖ’ QÆ∞~°∞=Ù#∞ W+¨ì^≥·=O
ÖÏQÍ P~åkèOKÕ "åxH˜ P`«‡*Ï˝#O J=QÆ`« =∞ø`«∞Ok Jx ÉèÏ=O.
11
1. QÆ∞~°∞=Ù#∞ ^≥·=OQÍ ÉèÏqOz Ñ¨ÓlOKÕ "åiˆH P`«‡*Ï˝<åxfl á⁄Ok,
P`å‡#∞Éè∂í ux á⁄O^Õ J~°›`« =ã¨∞OÎ ^Œx - QÆ∞~°∞w`« K≥|∞`«∞#flk.
Ñ¨~=° ∞t=Ù_»∞ - ^ŒH} Δ̃ Ïaè=ÚY∞_≥O^Œ∞HõÜ∂« º_»∞?
Ñ¨~°=∞t=Ù_»∞ =∞Ç¨Ï~°∞¬Å‰õΩ *Ï˝<åxfl É’kèOK«^ŒÅz ^ŒH˜Δ}Ïaè=ÚY∞_≥·
=@ =$HõOΔ „HÕ^Œ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞ Jx K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO. J~Ú`Õ ^ŒH} Δ̃ Ïaè=ÚY∞_Õ
ZO^Œ∞HõÜ∂« º_»∞? L`«~Î åaè=ÚY∞Öˇ#· l*Ï˝™êÑ¨~∞° Å‰õΩ *Ï˝<åxfl É’kèOKÕO^Œ∞Hˆ .
=∞i "åÔ~O^Œ∞‰õΩ L`«~Î åaè=ÚY∞ÖË J~Ú LO@∞<åfl~°∞? Jã¨Å∞ D L`«~Î °
^ŒH}
Δ̃ ÏÅ∞ - `«∂~°∞Ê Ñ¨_=» ∞~°Å∞ ã¨∂~°ºQÆ=∞#O =Å¡ U~°Ê_Õ k‰õΩ¯ÖË<å? HÍ^Œ∞.
g\˜H˜ PO`«~º° OQÍ Q˘Ñ¨Ê J~°O÷ LOk.
„Ñü =∂#=Ù_»∞ |∞kúx Hõey L<åfl_»∞. J~Ú`Õ P |∞kúÖ’x `≥eq
JO^Œin XˆH ~°HOõ QÍ LO_»^∞Œ . Hõ#∞Hõ<Õ "åi „Ñ¨=~°#Î ‰õÄ_® XˆH ~°HOõ QÍ
LO_»^∞Œ . Z=i |∞kúÖ’ Z@∞=O\˜ ÅHõΔ ºO LO@∞O^À "åi #_»H-õ „Ñ¨Ü∂« }O
‰õÄ_® P ÅHõΔ ºO "≥Ñ· Ù¨ QÍ<Õ LO@∞Ok. "åi "åi #_»`Å« #∞ |\˜ì =∂#=ÙÅ#∞
<åÅ∞QÆ∞ q^è•Å∞QÍ qÉèlí OK«=K«∞Û.
1) H˘O^Œ~°∞ =∂#=ÙÅ∞ `«=∞ `«=∞ Ñ¨Ù@∞ì Ñ¨Ó~Àfi`«Î~åÅ#∞, `«=∞
=Oâ◊Ki« „`«#∞, Ñ¨Ósfi‰õΩÅ Q˘Ñ¨Ê`«<åflxfl, [iyáÈ~Ú# q+¨Ü∂« Å#∞
`«ÅK«∞‰õΩO@∂ =Úiã≤áÈ`«∂ LO\Ï~°∞. gˆ~ Ñ¨Ó~åfiaè=ÚY∞Å∞. JO>Ë
`«∂~°∞Ê k‰õΩ¯‰õΩ uiy#"å~°∞ Jx. (Ñ¨Ó~°fi ´ `«∂~°∞Ê).
2) =∞i H˘O^Œ~∞° =∂#=ÙÅ∞ `«=∞ Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ QÆ∞iOz TÇ≤ÏOK«∞‰õΩO@∂,
~åÉ’ÜÕ∞ "å\˜HÀãÖ Z^Œ∞~°∞ `≥#∞flÅ∞ K«∂ã¨∂,Î ZÑ¨C_»∂ [~°QÉÆ ’ÜÕ∞
"å\˜ QÆ∞iOKÕ PÖ’z™êÎ~∞° . g~°∞ Ñ¨tÛ=∂aè=ÚY∞Å∞. JO>Ë Ñ¨_=» ∞~°
k‰õΩ¯‰õΩ uiy#"å~°∞ Jx. (Ñ¨tÛ=∞O ´ Ñ¨_=» ∞~°).
3) KåÖÏ=∞Ok =∂#=ÙÅ∞ „Ñ¨ÑÖK« „Ñ¨"Õ∞Ü«∂ÅÖ’ W~°∞‰õΩ¯áÈÜÕ∞"å~°∞.
rq`« O -„Ñ¨ Ñ ¨ O K« O - ã¨ ∞ MÏÅ∞ - Éè ’ QÍÅ∞ - ã¨ O áê^Œ # -
J#∞ÉèíqOK«@O JO@∂ WO^Œ∞Ö’<Õ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜÕ∞"å~°∞. gˆ~
^ŒH}Δ˜ Ïaè=ÚY∞Å∞. JO>Ë ^ŒH} Δ˜ k‰õΩ¯‰õΩ uiy# "å~°∞ Jx.
12
4) WHõ KåÖÏ H˘kÌ=∞Ok =∂„`«O - Ñ¨Ó~°fi [#‡ÅÖ’ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl Ñ¨Ù}ºO
HÍ~°}OQÍ, ÃÑ^ŒÅÌ Ü≥ÚHõ¯, =∞Ç¨`«∞‡Å Ü≥ÚHõ¯ ¿ã= KÕã#≤ HÍ~°}OQÍ D
„Ñ¨ÑÖK« Ñïq∞`«∞Å#∞ ^•\˜ áÈ~Ú - ãÖ™ê~° [## =∞~°} ^Œ∞ó
MÏÅ#∞O_ç `«iOz =Ú‰õΩÎÅ∞ HÍ"åÅx HÀ~°∞H˘<Õ "å~°∞. gˆ~
L`«~Î åaè=ÚY∞Å∞. (L`ü{`«~)° `«iOzÃÑH· ˜ áÈ"åÅ#∞H˘<Õ"å~°∞.
WÖÏ 4 ~°HÍÖˇ·# =∂~åæÖÖ’ „Ñ¨Ü«∂}ÕKÕ =∂#=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯ ã≤÷ux
`≥eÜ«∞*Ë¿ãq D 4 k‰õΩ¯Å∞.
„Ñ¨ÑÖK«O #∞O_ç `«iOz |Ü«∞@ Ñ¨_®Å#∞H˘<Õ =Ú=Ú‰õΔΩ=ÙÖË
L`«Î~åaè=ÚY∞Å∞ QÆ#∞Hõ, JHõ¯_ç =Ú#∞Å∞ - =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞ JO^Œ~°∂ *Ï˝#
Ñ≤áêã¨∞Å∞ QÆ#∞Hõ, "å~°∞ L`«Î~åaè=ÚY∞Å∞ Jx K≥Ñ¨Ê@O [iyOk.
L`«~Î åaè=ÚY∞Öˇ#· =∞Ç¨Ï~°∞¬Å‰õΩ *Ï˝# É’^èKŒ Ü ≥ ∂« ºe QÆ#∞Hõ Ñ¨~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞
^ŒH˜Δ}Ïaè=ÚY∞_»Ü«∂º_»∞.
J\ì̃ ^ŒH}Δ̃ Ï=¸iÎ 'J[O— - JO>Ë Ñ¨Ù@∞ìHÖõ xË "å_»∞. J\ì̃ Ñ¨~=° ∂`«‡#∞
'JÇ¨ÏOÉè*í Ïq∞— <Õ#∞ P~åkèã∞¨ <Î åfl#∞ - Jx „QÆO^ä•xfl „áê~°Oaèã∞¨ <Î åfl~°∞ N
ã¨^• t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ™êfi=ÚÅ "å~°∞. QÆ∞~°∞=Ù#∞, ^≥·"åxfl WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ
P~åkè O Kåe? `« i OKåÅ#∞H˘<Õ ™ê^è Œ ‰ õ Ω Å∞ - ÖË ^ • =∞=Ú‰õ Δ Ω =ÙÅ∞
`«=∞O`«@`å=ÚQÍ `«iOK«ÖË~°∞. "åiH˜ QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ LÑ¨^Õâ◊O HÍ"åe,
^≥"· å#∞„QÆÇÏ¨ =¸ HÍ"åe. JO^Œ∞Hˆ QÆ∞~°∞ã¨‡~°} - ^≥=· ã¨‡~°}.
(Z) ZÖÏ P~åkèOKåe QÆ∞~°∞=Ù#∞?
Ü«∞`ü áê^ŒÑ^¨ ‡Œ =∞Hõ~O° ^Œ AëêO :- Ñ¨~=° ∂`«‡ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_≥#· QÆ∞~°∞=Ù
Ü≥ÚHõ¯ áê^Œ=ÚÅ<≥_ç Ñ¨^Œ‡=ÚÅ Ü«∞O^Œe =∞Hõ~°O^•xfl P™êfikOKåe.
Hõ_∞» áê~å „`åQÍe. Ñ¨Ù=ÙfiÅÖ’x =∞Hõ~O° ^ŒO Z=iH˜ Ñ¨_`ç Õ "åiH˜ JO`«
`ÕeHõQÍ ÅaèOK«^∞Œ . ^Œ∂~°O #∞O_ç K«∂¿ã"åiH˜ Ñ¨Ù=ÙfiÅ JO^ŒO `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
^ŒQ~æÆ ° H˘zÛ# "åiH˜ P Ñ¨Ù=ÙfiÅ JO^ŒO`À áê@∞ ã¨∞"åã¨# ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
=∞#ã¨∞û Ñ¨~=° tOz áÈ`«∞Ok. WHõ Ñ¨Ù=ÙfiÅÖ’x =∞Hõ~O° ^•xfl P™êfikOKåÅO>Ë
=∂#=ÙÅ‰õΩ - [O`«∞=ÙÅ‰õΩ ™ê^èŒºOHÍ^Œ∞. ˆH=ÅO `«∞"≥∞‡^ŒÅ∞ =∂„`«"Õ∞
13
=∞Hõ ~ ° O ^•xfl Ñ‘ Å ÛQÆ Å ∞QÆ ∞ `å~Ú. Hõ _ » ∞ Ñ¨ Ù xOÑ¨ Ù HÀQÆ Å ∞QÆ ∞ `å~Ú.
P#OkOK«QÅÆ ∞QÆ∞`å~Ú. J~Ú`Õ `«∞"≥∞‡^Œ `«# P~°∞HÍà◊§#∞ Ñ¨Ù=Ùfig∞^Œ ÃÑ\˜ì
QÆ~ƒ° ‰ù Ωõ Ç¨Ï~°OÖ’H˜ K˘K«∞ÛHõáÈ~Ú#Ñ¨C_Õ =∞Hõ~O° ^ŒO ^Œ̂H¯k. JÖÏˆQ "≥∂HΔÍiú
J~Ú# l*Ï˝ã∞¨ =Ù - ÖË^• ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ - t+¨μº_»∞ QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ áê^ŒÑ^¨ •‡Å#∞
P„â◊~ÚOz#Ñ¨C_»∞ `«# 5 WO„kÜ«∂Å∞ - =∞#ã¨∞û J<Õ PiO\˜x PÜ«∞#
áê^Œ Ñ¨^•‡ÅÃÑ· xÅáêe. QÆ∞~°∞=Ù áê^•Å∞ Hõ_»QÆ@O, P áê^Œf~åúxfl
t~°ã∞¨ û#K«Å∞¡HÀ=@O, f~°Oú QÍ ¿ãqOK«@O J<Õq ^Œ∂~°OQÍ LO_ç Ñ¨Ù=ÙfiÅ
JO^•xfl K«∂_»@O - ^ŒQ~æÆ Q° Í =zÛ P ã¨∞"åã¨##∞ Ñ‘ÅÛ@O =O\˜^.Õ HÍx
QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ áê^•Å#∞ J#∞ãïOz, PÜ«∞# =∂@Ö’ =∂@HõeÑ≤ PÜ«∞#
=∞#ã¨∞ûÖ’ =∞#ã¨∞û HõeÑ≤ PÜ«∞# K«∂Ñ≤# =∂~åæxfl `«∞-K« `«ÑÊ¨ Hõ áê\ÕK«@"Õ∞
áê^ŒÑ¨^•‡ÅÜ«∞O^Œe =∞Hõ~°O^•xfl P™êfikOK«@O JO>Ë. QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯
=¸iÎx ^è•ºxã¨∂Î, QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ áê^•Å#∞ Ñ¨Ólã¨∂Î, QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯
LÑ¨^âÕ ßxfl t~°™ê=Ç≤Ïã¨∂,Î QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J#∞„QÆÇ¨ xfl á⁄O^Œ@"Õ∞ t+¨μºx
UÔHH· õ Hõ~=Î° ºO. J^Õ x["≥∞#ÿ P~å^è#Œ .
(a) JÖÏ P~åkè¿ãÎ Ñ¶e¨ `«O Uq∞\˜?
ãÖ™ê~°Ñ¶¨∞’~° Éèí∞[QÍ`ü cèuó #Éèí"Õ`«û‡ :- D [## =∞~°}
~°∂Ñ¨ãÖ™ê~°=∞<Õ HÍÅ ã¨~°ÊOÜ≥ÚHõ¯ ÉèíÜ«∞O Ñ¨ÓiÎQÍ `˘ÅyáÈ`«∞Ok.
ãÖ™ê~°O JO>Ë Ñ¨Ù@ì@O - Kå=@O - =∞o§ =∞o§ Ñ¨Ù@ì_O» - =∞o§ =∞o§
Kå=@O. D Kå=Ù Ñ¨Ù@∞ìHÅõ `À ‰õÄ_ç# D ãÖ™ê~°O JO>Ë ZO^Œ∞‰õΩ ÉèÜ í ∞« O?
Ñ¨Ù>Ë@ ì Ñ¨C_»∞ ^Œ∞óYO, K«xáÈÜÕ∞@Ñ¨C_»∞ ^Œ∞óYO, =∞^èºŒ Ö’ „|uH˜ L#flO`«
HÍÅO ‰õÄ_» U"Õ"À^Œ∞ó MÏÅ∞. HÀiHõÅ∞ f~°H,õ "åº^è∞Œ Å`À, =Úãë`«#O`À,
PiúHõ W|ƒO^Œ∞Å`À - WÖÏ Z<Àfl^Œ∞óMÏÅ∞. JO^Œ∞ˆHÉèíÜ«∞O. XHõ¯™êi
„`åK«∞áê=Ú `ÀHõ `˘HÍ¯=∂? Jk Ñ¨Q|Æ _»∞`«∞Ok. =∞#O ZHõ¯_≥H¯õ _çHÔ o§<å
Jk =∞# "≥O@<Õ #H˜¯ #H˜¯ LO_ç ã¨=∞Ü«∞O zH˜¯#Ñ¨C_»∞ HÍ>Ëã∞¨ OÎ k. JÖÏˆQ
=∞#O XHõ¯™êi Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ ^Œ∂~°=∞Ü«∂º=∂? D ãÖ™ê~°=∞<Õ Ñ¶∞¨ ’~°ã~¨ Ê° O
=∞##∞ "≥O\Ï_ç, "≥O\Ï_ç ^Œ∞óMÏÅ áêÅ∞KÕã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞Hˆ ÉèÜ í ∞« O. D
14
ãÖ™ê~°=∞<Õ ÉèÜ í ∞« OHõ~° ã¨~Ê° O Ü≥ÚHõ¯ q+Ö #∞O_ç =∞#O `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ"åÅO>Ë
=∞#‰õΩ#fl LáêÜ«∞O XHõ¯>Ë. J^Õ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù Ü≥ÚHõ¯ áê^ŒÑ^¨ ‡Œ =ÚÅ Ü«∞O^Œe
=∞Hõ~°O^•xfl P™êfikOK«@"Õ∞. P ã¨~°ÊO Ü≥ÚHõ¯ qëêxH˜ q~°∞QÆ∞_»∞ D
ã¨^∞Œ ~æ ∞° áê^ŒÑ^¨ ‡Œ =∞Hõ~O° ^Œ"∞Õ .
(ã≤) ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÜ≥ÚHõ¯ áê^Œ Ñ¨^•‡Å#∞ P„â◊~Ú¿ãÎ ZÖÏ `˘ÅQÆ∞`«∞Ok ÉèÜ í ∞« O?
PÜ«∞# ã¨zÛ^Œ…#O :- Ñ¨~°=∂`«‡ ã¨`«∞Î - z`ü. Ñ¶¨∞# ã¨fi~°∂ÑÖ. JO>Ë
Ñ¨~=° ∂`«‡ ZÑ¨C_»∂ LO_Õ ã¨`ü - ã¨~åfixfl `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ z`ü. x[OQÍ P
Ñ¨~°=∂`«‡ =∞#Ö’ LO_»@O =Å¡<Õ =∞#O ‰õÄ_® Ñïq∞`«"≥∞ÿ# ã¨`üQÍ-
z`üQÍ LO@∞<åflO. =∞#O ZÑ¨C_»∂ LO_®Åx HÀ~°∞‰õΩO\ÏO. Jhfl
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅh HÀ~°∞‰õΩO\ÏO. HÍx =∞# |∞kúÖ’x HõÅ‡ëêÅ =Å¡ J\ì̃
Ñ¨Ó~°ã‚ u÷≤ ÖË^∞Œ . =∞#O ZÑ¨C_≥`· Õ QÆ∞~°∞áê^Œ Ñ¨^•‡Å#∞ P„â◊~ÚOKå"≥∂ -
QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ LÑ¨^ÕâßÅ#∞ `«∞-K«-`«Ñ¨ÊHõ áê\ÕKå"≥∂ =∞# |∞kúÖ’x
HõÅ‡ëêÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ `˘Åy - r=ÉèÏ=O `˘Åy ã¨`«∞Î-z`«∞Î ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ#
Ñ¨~=° ∂`«‡QÍ<Õ q∞yeáÈ`åO. P ã≤u÷ Ö’ ÉèÜ í ∂« Å‰õΩ P™ê¯~°"∞Õ LO_»^∞Œ .
(_ç) JO`Õ HÍ^Œ∞ Q˘Ñ¨Ê P#O^ŒO ‰õÄ_® - Z\˜kì P P#O^ŒO?
ã¨HÅõ ™œMºÅ"åO|∞~åtO :- D Ö’HõOÖ’ JxflO\˜H<õ åfl z#fl^≥#·
p=∞ #∞O_ç „|Ç¨Ï‡ =~°‰Ωõ „Ñü XHõ¯iH˜ ZO`À H˘O`« P#O^ŒO LO_»<Õ
LOk. ‰õΩΔ „^Œ"∞≥ #ÿ JÅÊr=ÙÅ‰õΩ H˘kÌ J#O^Œ"∞≥ `ÿ Õ - =∂#=ÙÅ‰õΩ =∞iH˘O`«
Z‰õΩ¯= P#O^ŒO LO@∞Ok. =∂#=ÙÖO^ŒiÖ’H© Z‰õΩ¯= P#O^ŒO áÈO^Õ"åx
P#O^Œ O =∞#∞ëêº#O^Œ O J~Ú`Õ ^•xH˜ #∂~° ∞ Ô ~ @∞¡ P#O^Œ O
=∞#∞+¨ºQÆO^è~Œ åfi#O^ŒO. ^•xH˜ #∂~°∞ ~Ô @∞¡ QÆÅk ^Õ=QÆO^è~Œ åfi#O^ŒO. ^•x
Hõ#fl #∂iO`«Å∞ Z‰õΩ¯"≥#· P#O^ŒO Ñ≤`$« ^Õ=`«Å Ü≥ÚHõ¯ P#O^ŒO. ^•xH˜
#∂~°∞Ô~@∞¡ JkèHõ"≥∞ÿ#k P*Ï#[^Õ=`«Å P#O^ŒO. ^•xH˜ #∂iO`«Å∞
Z‰õΩ¯"≥#· k Hõ~‡° ^Õ=`«Å P#O^ŒO. ^•xH˜ #∂~°∞~Ô @∞¡ ^Õ"å#O^ŒO. ^•xH˜
#∂~°∞Ô~@∞¡ WO„^•#O^ŒO. ^•xH˜ #∂iO`«Å∞ JkèHõ"≥∞ÿ#k |$Ç¨Ïã¨Êu
P#O^ŒO. ^•xH˜ =O^ŒÔ~@∞¡ „Ñ¨*ÏÑü P#O^ŒO. ^•xH˜ #∂~°∞ Ô~@∞¡
15
JkèH"õ ∞≥ #ÿ k „|Ç¨Ï‡^Õ=Ùx P#O^ŒO. D JO^Œi P#O^•Å∞ HõÅã≤ XHõ¯ Å=O
- ÖËâ=◊ ∂„`«O - Ñ≤ã~¨ O° `« S`Õ Ñ¨~=° ∂`«‡`À SHõº`« =Å¡ ÅaèOKÕ „|Ç¨‡#O^ŒO
™êQÆ~O° JO`«\ k˜ .
Hõ#∞Hõ ã¨^∞Œ ~æ ∞° áê^Œ Ñ¨^•‡Å#∞ P„â◊~Ú¿ãÎ hÖ’<Õ L#fl Ñ¨~=° ∂`«‡ h"Õ#x
`≥Å∞ã¨∞OÎ k. Ñ¨~=° ∂`«‡`À ™êÜ«Ú[ºOK≥Ok Ñ¨~=° ∂`«‡QÍ<Õ LO\Ï=Ù. JÑ¨C_»∞
„|Ç¨‡#O^Œ=∞<Õ ™êQÆ~°O h"Õ J=Ù`å=Ù. WHõ ãÖ™ê~° ÉèíÜ«∞=∞<Õ ^•xH˜
P™ê¯~°"∞Õ ÖË^∞Œ . P#O^Œ"∞Õ P#O^ŒO.
WÖÏ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù, ™êHΔÍ`ü Ñ¨~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ S# ^ŒH}
Δ̃ Ï=¸iÎx P~åkèã∂¨ Î
„QÆO^äŒO „áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞#flk. J\˜ì ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ áê^ŒÑ¨^•‡Å#∞
P„â◊~ÚOK«@O=Å¡ ãÖ™ê~°ÉÜ íè ∂« Å∞ `˘eyáÈ~Ú âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ , JYO_»"∞≥ #ÿ
„|Ç¨‡#O^ŒO Åaèã¨∞ÎO^Œx `≥eÜ«∞*ËÜ«∞@O`À D „QÆO^äŒO=Å¡ - nxx
J^èŒºÜ«∞#O KÕã≤ PK«iOz#O^Œ∞=Å¡ "≥∂HõΔ„áêÑ≤Î `«Ñ¨Ê^Œx ã¨∂zOK«@O
[iyOk. J\˜ì "≥∂HõΔ„áêÑ≤Î QÆ∞~°∞ áê^Œ Ñ¨^Œ‡=ÚÅÜ«∞O^Œe =∞Hõ~°O^•xfl
P™êfikOK«@O =Å¡<Õ ã≤kãú ∞¨ OÎ ^Œx =∞#‰õΩ ~°∂_èJç =Ù`«∞#flk.
- W\ì̃ "≥∂HõãΔ k≤ Hú ˜ =∂~åæxfl K«∂¿Ñ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞ ™ê^è‰Œ Ωõ Å‰õΩ U=∞x
ã¨∂zã¨∞<Î åfl~Ú? U=∞x P„HÀtOz K≥|∞`«∞<åfl~Ú? - `«~åfi`« â’¡HOõ Ö’ -
â’¡II U`å= ^Õ= YÅ∞Ñ¨ÙOaè ~°"åÑ¨ÙÎ =∞~°›O
Ü«∞KÕÛ`«™È xÅÜ«∞#O x[`«`Î« fi É’^èÕ I
P„HÀâ◊#O „â◊√u t~åOã≤ Ü«∞^Œ~"ú° ∞Õ =
‰õΩ~°fiOu ÜÕ∞#Ç≤Ï Éèí"Õ`ü Ñ¨Ù~°∞+¨ã¨∞ûMÏaúó II 2
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- ÜÕ∞#Ç≤Ïó ´ ^Õx=Å¡† Ñ¨Ù~°∞+¨ó ´ =∂#=Ù_»∞† ã¨∞MÏaú Éè"í `Õ ü
´ ã¨∞Yã¨=Ú„^Œ∞_»∞ J=Ù`å_À† „â◊√ut~åOã≤ ´ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞† Ü«∞^Œ~O÷° U= ´
^ÕxxQÆ∞iOz† P„HÀâ◊#O ‰õΩ~°fiOu ´ P„HÀtOz K≥|∞`«∞<åflÜ≥∂† (J\˜ì
"≥∂HΔÍxfl) x[`«`Î« fiÉ’^è´Õ `«# ã¨fi~°∂áêxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O J<Õ *Ï˝#O ^•fi~å
=∂„`«"∞Õ † KÕ`ã« ó¨ xÅÜ«∞#O Ü«∞`ü ´ =∞#ã¨∞û#∞ #tOÑ¨*ãË ∞¨ H˘x á⁄O^•e†
U`å=`ü U=YÅ∞ ´ WO`«=~°Hˆ † Ñ¨ÙOdó ´ =∂#=Ù_»∞† J"åÑ¨ÙOÎ J~°›O ´
á⁄O^Œ\ÏxH˜ J~°∞›_∞» (™êkèOK«=Åã≤Ok W^Õ-)
16
ÉèÏ=O :- ^Õx =Å¡ =∂„`«"∞Õ =∂#=Ù_»∞ ã¨∞Y ã¨=Ú„^Œ∞_»=Ù`å_À - ^Õxx
QÆ∞iOz LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ P„HÀtOz K≥|∞`«∞<åflÜ≥∂, J\˜ì "≥∂HΔÍxfl `«#
ã¨fiã¨fi~°∂Ñ¨*Ï˝#O`À - P`«‡ *Ï˝#O`À =∂„`«"∞Õ =∞#ã¨∞û#∞ #tOÑ¨*ãË ∞¨ H˘x
á⁄O^•e. W^Õ =∂#=Ù_»∞ ™êkèOK«=Åã≤# Ñ¨~=° ∞ÅHõΔ ºO.
"åºYº :- D Ö’HõOÖ’ „Ñü =∂#=Ù_»∞ ã¨∞MÏxfl - P#O^•xfl á⁄O^•Å#∞
‰õΩO\Ï_»∞. Jã¨Å∞ ^Œ∞óY=∞<Õk ÖË‰Ωõ O_® LO_®Å#∞‰õΩO\Ï_»∞. P P#O^ŒO
ZÅ¡Ñ¨C_»∂ LO_®Å#∞‰õΩO\Ï_»∞. JO>Ë ^Œ∞óYOÖËx âßâ◊fi`å#O^•xfl
HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. ^•xx ™êkèOK«\ÏxH˜ KÕÜ∞« =Åã≤# „Ñ¨Ü∞« `åfl<Õfl 'Ñ¨Ù~°∞ëê~°O÷ —
J<åfl~°∞. P Ñ¨Ù~°∞ëê~°O÷ 4 q^è•Å∞QÍ - ^è~Œ ‡° , J~°,ú HÍ=∞, "≥∂HΔÍÅx K«`∞« ifi^èŒ
Ñ¨Ù~°∞ëê~åúÅ∞QÍ K≥ÑÊ¨ |_»k¤ .
1. Ö’HõOÖ’ KåÖÏ=∞Ok - ^•^•Ñ¨ÙQÍ JO^Œ~∂° `«=∞‰õΩ HÍ=Åã≤# ã¨∞YO,
P#O^ŒOHÀãÖ J~°-ú HÍ=∂Å<Õ Ñ¨Ù~°∞ëê~åúÅ<Õ P„â◊~Ú™êÎ~∞° . JO>Ë _»|∞ƒ
ãÖáêkOK«∞HÀ=@O - HÀiHõÅ#∞ f~°∞ÛHÀ=@O. ZO`« _»|∞ƒ ãÖáêk¿ãÎ
JO`« ã¨∞Y=∞x, Zxfl HÀiHõÅ∞ f~°∞ÛHÀQÆey`Õ JO`« ã¨∞Y=∞x ÉèÏq™êÎ~∞° .
JO^Œ∞Hˆ Ñ¨Ù\ì̃# ^ŒQ~æÆ ° #∞O_ô K«KÛÕ ^•HÍ _»|∞ƒHÀãÖ, ãÖÑ¨^ÅŒ HÀãÖ Hõ} Δ O
fiHõ ÖË‰Ωõ O_® Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞. J~Ú`Õ WÖÏ _»|∞ƒ#∞ ÉÏQÍ ãÖáêkOz#
"å~°∞QÍx, ã¨HÅõ HÀiHõÅ#∞ f~°∞ÛHÀQÆÅ∞QÆ∞`«∂ - f~°∞Û‰õΩO@∞#fl "å~°∞QÍx
U ^Œ∞óY=¸ÖË‰Ωõ O_® ã¨∞YOQÍ LO_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl~å? ZÅ¡ÑC¨ _»∂ ã¨∞YOQÍ
LO_»QÅÆ =∞<Õ Éè~í À™ê`À LO@∞<åfl~å? ÖË^∞Œ . "åiH© HÀ~°∞‰õΩ#fl HÀiHõÅhfl
<≥~"° ~Õ H° <õ À, HÀi#O`«QÍ <≥~"° ~Õ H° <õ À, J<å~ÀQÆºO =Å¡<À, =Úãë`«#O =Å¡<À,
J#∞‰õÄÅOQÍÖËx ÉèÏ~åºa_»¤Å =Å¡<À, #q∞‡# "å~°∞ <≥uÎ# â◊~î°QÀÑÖ
ÃÑ@ì_»O=Å¡<À, HÀ~°∞ìˆHã¨∞Å =Å¡<À, JkèHÍ~°∞Å =Å¡<À, Pf‡Ü«ÚÅ∞
^Œ∂~°=∞=@O =Å¡ qÜ≥∂QÆ^Œ∞óYO`À<À ZÑ¨C_»∂ U"Õ"À ã¨=∞ã¨ºÅ`À
PO^Àà◊#QÍ, ÉÏ^èQŒ Í, ÉèÜ í ∞« OQÍ, qKå~°OQÍ - qëê^ŒOQÍ LO@∞O\Ï~°∞.
JO>Ë `å=Ú HÀ~°∞‰õΩ#fl ^Œ∞óY ~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ âßâ◊fi`« P#O^•xfl =O^ŒÅ HÀ@¡
- "ÕÅHÀ@¡ ^è#Œ O ãÖáêkOz#"å~°∞ ‰õÄ_® á⁄O^ŒÖHË õ áÈ`«∞<åfl~°#fl =∂@.
2. =∞iH˘kÌ =∞Ok ZO`« _»|∞ƒ ãÖáêkOKåO - Zxfl HÀiHõÅ∞
f~°∞Û‰õΩ<åflO JxQÍHõ ^èŒ~°‡ |^ŒÌOQÍ rqOK«@O =Å¡<Õ ã¨∞YâßO`«∞Å∞
17
JxÉèÏq™êÎ~∞° . "å~°∞ ^è~Œ å‡xH˜ „áê^è•#º`« W™êÎ~∞° . S`Õ ZO`«^~Œè ‡° |^ŒOú QÍ
rqOz<å „áê~°|ú=âß`«∞Î "åiH˜ ‰õÄ_® ~å=Åã≤# Hõ+¨ì#ëêìÅ∞ =ã¨∂Î<Õ
LO\Ï~Ú. "åiH© =Úãë`«#O, "åº^è∞Œ Å∞, Pf‡Ü«ÚÅ qÜ≥∂QÆO - WÖÏ
Z<Àfl ^Œ∞óMÏÅ∞ `«ÑÊ¨ =Ù.
3. J~Ú`Õ |Ç¨ï J~°∞^Œ∞QÍ ZHõ¯_À U XHõ¯~À "≥∂HõOΔ HÀãÖ „Ñ¨Ü∞« `«flO
KÕ ™ êÎ ~ ° ∞ . "≥ ∂ Hõ Δ O ^•fi~å =∂„`« " Õ ∞ âßâ◊ fi `« P#O^Œ O Åaè ã ¨ ∞ Î O ^Œ x
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. x[OQÍ "≥∂HõΔ™ê^èŒ#HÀã¨"Õ∞ D =∂#= [#‡=zÛO^Œx
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. P ÅHΔÍºxfl ™êkèOK«@OHÀã¨"Õ∞ `«=∞ =∂#=[#‡#∞
qxÜ≥∂yOz ™ê~°Hú Oõ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. J~Ú`Õ "≥∂HõOΔ HÀãÖ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ
"åiH˜ ^Œ∞óMÏÅ∞ ~å"å? =Úãë`«#O~å^•? ~ÀQÍÅ∞ ~å"å? Pf‡Ü«ÚÅ∞
^Œ∂~°OHÍ~å? JO>Ë- J=Ù`å~°∞. J~Ú`Õ "≥∂HΔÍxfl á⁄Ok# "å~°∞ `å=Ú
`«=∞#∞ ^ÕÇ¨ÏOQÍ ÉèÏqOK«~°∞, „Éèí=∞Ñ¨_»~°∞. `å=Ú P`«‡#x `≥Å∞ã¨∞H˘x
P`«‡QÍ- Ñ¨~=° ∂`«‡QÍ LO\Ï~°∞. "åº^è∞Œ Å∞QÍx, =Úãë `«#OQÍx ^ÕÇ¨ xˆHQÍx
`«=∞‰õΩ HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞ Jhfl =∞#ã¨∞ûˆHQÍx `«=∞‰õΩ HÍ^Œ∞.
`å=Ú x~°‡Å=Ú, xâ◊ÛÅ=Ú, x`«º=Ú J~Ú# P#O^Œã¨fi~°∂Ñ¨ P`«‡
#x„QÆÇÏ≤ Oz P`«‡QÍ<Õ LO_ç áÈ`å~°∞ QÆ#∞Hõ WHõ U ^Œ∞óMÏÅ∞ `«=∞‰õΩ ÖË=Ù.
"å~°∞ JYO_», ÑïÑ¨Ó~°‚ „|Ç¨‡#O^Œ ™êQÆ~°OÖ’ FÅÖÏ_»∞`«∂ LO\Ï~°∞.
Hõ#∞Hõ XHõ =ºH˜Î `å#∞ ^ÕÇ¨ xfl HÍ^Œx - =∞#ã¨∞û#∞ HÍ^Œx, `å#∞ P#O^Œ
ã¨fi~°∂Ñ¨ P`«‡#x „QÆÇÏ≤ Oz J\ì̃ P`«‡QÍ LO_ç áÈ~Ú#>Â̌`¡ Õ J^Õ "≥∂HõOΔ -
J\ì̃ "≥∂HõOΔ =Å¡<Õ =∂#=Ù_»∞ ã¨∞Y ã¨=Ú„^Œ∞_»=Ù`å_»∞ Jx `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
J\˜ì D "≥∂HΔÍxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ LáêÜ«∞O Uk? Z=~°∞ K≥|∞`å~°∞?
„â◊√u t~åOã≤ P„HÀâ◊#O ‰õΩ~°fiOu :- „â◊√`«∞Å Ü≥ÚHõ¯ t~°ã∞¨ ûÅ∞ P„HÀtOz
K≥|∞`«∞<åfl~Ú. „â◊√`«∞ÅO>Ë "Õ^•Å∞. =∞#‰õΩ 4 "Õ^•Å∞<åfl~Ú. „Ñü "ÕÔŒ Ö’#∞
ãÖÇ≤Ï`«, „ÉÏÇ¨Ï‡}, P~°}ºHõ, LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ x 4 ÉèÏQÍÅ∞O\Ï~Ú. z=i"≥#·
LÑ¨x+¨`∞« ÖÎ Ë "Õ^•Å‰õΩ t~°ã∞¨ ûÅ∞, =∂#=Ù_çH˜ t~°ã∞¨ û ZO`« =ÚYº"≥∞#ÿ ^À
"Õ^•Å‰õΩ t~°ã∞¨ ûÅ∞ JO`« =ÚYº"≥∞#ÿ q. `«ÅHÍÜ«∞ÖËx =∞x+≤ K«∂_»Ö_Ë ∞» ,
u#ÖË_∞» , PÖ’zOK«Ö_Ë ∞» . Jã¨Å∞ ZO^Œ∞‰õÄ Ñ¨xH˜~å_»∞. `«ÅHÍÜ«∞ÖËx "å_»∞
18
Jã¨Å∞ ÖËx "å_ç „HÕ^Õ ÖˇH¯õ . `«ÅHÍÜ«∞ ÖËHáõ È`Õ Z=~°∞ Z=~À QÆ∞iÎOK«@O
‰õÄ_® ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. JO^Œ∞ˆH =∞x+≤H˜ `«ÅHÍÜ«∞ =ÚYºO. JÖÏˆQ "Õ^•Å‰õΩ
`«ÅHÍÜ«∞Å=O\˜ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞ ‰õÄ_® JO`Õ =ÚYºO. J\˜ì LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞
"≥∂HΔÍxfl QÆ∞iOz, P "≥∂HΔÍxfl á⁄O^Õ LáêÜ«∂Å QÆ∞iOz, ™ê^è#Œ Å QÆ∞iOz
<˘H˜¯ K≥|∞`«∞O\Ï~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞ P„HÀtOz =∞s =∂#=ÙÅ‰õΩ K≥|∞`å~Ú.
''D =∂#= [#‡#∞ "≥∂HõOΔ á⁄O^Œ\ÏxˆH LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞HÀO_ç. J^Õ =∂#=
rq`« Ñ¨~°=∂~°úO, "≥∂HõΔO H˘~°‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflOK«HõáÈ`Õ g∞ [#‡=$^è•.
Q˘Ñ¨Ê#+Öì —— Jx ZO`À P"Õ^#Œ `À, P„HÀâ◊O`À u\˜ì =∞s K≥|∞`å~Ú. =∂@
q#x Ñ≤ÅÅ¡ #∞ u\ì̃, H˘\ì̃, ÉèÜ í ∞« ÃÑ\ì̃ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ZÖÏ ãÔ̈~#· =∂~°Oæ Ö’
ÃÑ\ÏìÅ#∞ ‰õΩO\Ï~À JÖÏˆQ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞ ‰õÄ_® ^•i `«ÑÊ≤ # =∞#∞+¨μÅ#∞
u\˜,ì ÃÇÏK«ÛiHõÅ∞ KÕã∂¨ ,Î P"Õ^#Œ `À, P„HÀâ◊O`À ^•iÖ’ ÃÑ\ÏìÅ#∞‰õΩO\Ï~Ú.
(Z) Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`∞« Î 3= =∞O„`«OÖ’ ''Jã¨∂~åº<å=∞`ÕÖ’HÍó JO^è#Õ
`«=∞™ê =$`åó .....—— Z=~°∞ P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ~À "å~°∞ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩ#fl
"åˆ~. J\ì̃ P`«‡ Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩ#fl [#∞Å∞ =∞~°}O˜ z# `«~åfi`« KÕ~∞° ‰õΩ<Õq
ã¨∂~°∞º_»∞ ÖËx pHõ\ Ö˜ ’HÍÅ∞ - JO>Ë |∞kúÖxË Ç‘Ï#[#‡Å∞ Jx ÃÇÏK«ÛiHõ
KÕã∞¨ #Î flk LÑ¨x+¨`∞« .Î Hõ#∞Hõ P`«‡*Ï˝<åxfl á⁄O^ŒO_ç Jx ÃÇÏK«ÛiHõ -
(a) Hˆ <ÀÑ¨x+¨`ü kfifÜ«∞ YO_»O 5= =∞O„`«OÖ’ -
''WÇ¨Ï KÕ^Œ "Õn ^Œ^Œä ã¨`º« =∞ã≤Î #KÕkÇ¨"Õn#‡Ç¨Ïfq#+≤óì I——
- rqOz LO_»QÍ<Õ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë Ñ¨~°=∞ ã¨`«ºO ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok.
`≥Å∞ã¨∞HÀÖËx "å_çH˜ ZO`À Q˘Ñ¨Ê#+Öì Jx. Hõ#∞Hõ D Ö’HõOÖ’ rqOz
LO_»QÍ<Õ h Ñ¨~=° ∞ÅHΔÍºxfl ™êkèOK«∞ ÖË^• Q˘Ñ¨Ê#+Öì - Uq∞\Ï #+Öì ?
=∞o§ =∞o§ [#‡Öˇ`∞« `Î ∂« - ^Œ∞óMÏÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∂ J#O`« „Ñ¨Ü∂« }O ™êyOKåe
- Jx ÃÇÏK«ÛiHõ -
(ã≤) JÖÏˆQ Hõ~Àî Ñ¨x+¨`∞« Î 6= J^•ºÜ«∞O, 4= =∞O„`«O ‰õÄ_® W^Õ q+¨Ü∂« xfl
K≥|∞`«∞#flk.
19
WÇ¨ÏKÕ^âŒ H◊ ^õ £ É’^Œ∞Oú „áêH± â◊s~°ãº¨ q„ã¨ãó¨ I
`«`«ó ã¨ˆ~æ+¨μ Ö’ˆH+¨μ â◊s~°`åfiÜ«∞ HõÅÊ`Õ II
- â◊s~°O Ñ¨_ç áÈ=\ÏxH˜ =ÚO^Õ D [#‡Ö’<Õ P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl"å
=ÚH˜ÎÜÕ∞. JÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõ áÈÜ«∂"å? ã¨$+≤ìÖ’x J<ÕHõ Ö’HÍÅÖ’
â◊s~°^•è ~°} KÕã≤ [## =∞~°}ÏÅ`À ã¨`=« ∞`«O HÍ"åeûO^Õ - Jx ÃÇÏK«ÛiHõ
KÕã∞¨ #Î flk LÑ¨x+¨`∞« .Î nxx |\ì̃ P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O HÀãÖ ZO`« `«ÑO≤ KåÖ’
LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flq. Ñ¨â◊√=ÙÅ∞ ˆH=ÅO „|`«Hõ@"Õ∞
„Ñ¨^•è #OQÍ rq™êÎ~Ú. =∂#=Ù_»∂ JO`Õ J~Ú`Õ Ñ¨â√◊ =ÙHõ<åfl Ç‘Ï#∞_»∞.
ZO^Œ∞ HõO>Ë |∞kúLO_ô LÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=@O ÖË^Œ∞ QÆ#∞Hõ. D [#‡Ö’
™êkèOK«ÖxË ^•xx ZÑ¨C_À U [#‡Ö’<À ™êkè™êÎ##∞ HÀ=@O =¸~°`ö fi« O.
WO`« =¸~°`ö fi« O h |∞„~°Ö’ LO>Ë h‰õΩ =¸~°Ñö Ù¨ [#‡ÖËQuÆ . Hõ#∞Hõ WÑ¨C_Õ
„Ñ¨Ü∞« uflOK«∞ Jx LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ P„HÀâ◊O - J~Ú`Õ ZÖÏ ™êkèOKåe D
ÅHΔÍºxfl? =ÚHÎ̃x - "≥∂HΔÍxfl?
x[`«`«Î fi É’^èÕ KÕ`«ã¨ó xÅÜ«∞#O :- `«# ã¨fi~°∂áêxfl QÆ∞Ô~Î~°QÆ@O
^•fi~å - `« # Ü« ∞ ^•~° ú `« ` åÎ fixfl „QÆ Ç ≤ Ï OK« @ O ^•fi~å =∞#ã¨ ∞ û
JO`«"∞≥ áÿ È~Ú#Ñ¨C_Õ âßâ◊fi`« P#O^ŒO - "≥∂HõOΔ . x[OQÍ D Ö’HõOÖ’
ã¨∞MÏÅ∞QÍx, ^Œ∞óMÏÅ∞QÍx =∞#ã¨∞û =Å¡<.Õ JÖÏˆQ |O^èOŒ QÍx, "≥∂HõOΔ QÍx
=∞#ã¨∞û =Å¡<.Õ ''=∞#ÜÕ∞==∞#∞ëêº}ÏO HÍ~°}O |O^è"Œ ∂≥ HõÜ Δ ∂≥ ó—— J<åfl~°∞.
=∞#ã¨∞û „áêÑÖzHõ q+¨Ü∂« ÅÖ’ W~°∞‰õΩ¯ áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ HõÅ‡+¨"∞≥ áÿ È`«∞Ok.
=∞m§ =∞m§ D Ö’HõOÖ’H˜ =KÕÛ@∞ì KÕã∞¨ OÎ k. J^Õ |O^èOŒ . JÖÏ QÍHõ =∞#ã¨∞û
Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨~=° ∂`«‡ *Ï˝#O`À xO_çáÈ`Õ ~åQÆ^fiÕ ëêÅ∞`˘ÅyáÈ~Ú ã¨fiK«Û"ù ∞≥ ,ÿ
x~°‡Å"≥∞ÿ Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨~=° ∂`«‡Ö’ ~°q∞Oz ~°q∞Oz Ñ¨~=° ∂`«‡Ö’ SHõº"≥∞ÿ áÈ`«∞Ok.
W^Õ "≥∂HõOΔ . WÖÏ =∞#ã¨∞û Ñ¨~=° ∂`«‡Ö’ SHõº"≥∞ÿ áÈ~ÚOk JO>Ë =∞#ã¨∞û
Ñ¨ÓiÎQÍ #tOzáÈ~ÚO^Œ#fl =∂@. JÖÏ =∞#ã¨∞û #tOzOk JO>Ë WHõ U
HõëêìÅ∞, ^Œ∞óMÏÅ∞ ÖË=#fl=∂>Ë. J~Ú`Õ W\˜ì =∞<À<åâ◊<åxfl ™êkèOKåÅO>Ë
=∞# Ü«∞^•~°ú `«`åfixfl `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. =∞#ã¨fi~°∂áêxfl =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
20
WO`« =~°‰õΩ =∞#ã¨∞û`À `å^•`«‡ºO K≥Ok# =∞#O =∞#ã¨ûO>Ë Uq∞\’
qKå~°}KÕÜ∂« e. JÖÏqKå~°} KÕ¿ãÎ =∞#ã¨û<Õ^Õ ÖË‰Ωõ O_® áÈ`«∞Ok. W^Õ
q+¨Ü«∂xfl ÉèíQÆ"å<£ ~°=∞} =∞Ç¨Ï~°∞¬Å "å~°∞ `«=∞ LÑ¨^Õâ◊™ê~°OÖ’
''=∂#ãÖ`«∞HÕ =∂~°} æ HË $õ `Õ <≥=· =∂#ãÖ =∂~°æ P~°̊"å`ü—— J<åfl~°∞.
J~Ú`Õ QÍ_è» x„^ŒÖ’QÍx, =∞`«∞Î =∞O^Œ∞Å∞ fã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ QÍx,
=¸~°ÛÖù ’QÍx =∞#ã¨∞û ÖË‰Ωõ O_® áÈÜÕ∞ =∂@ x["Õ∞. S`Õ J `«~åfi`« uiy
=∞#ã¨∞ûÜ«∞^è• ™ê÷<åxH˜ =KÕÛã¨∞OÎ k. Wk =∞<À <åâ◊#OHÍ^Œ∞. =∞<ÀÅÜ«∞O.
HÍx Z=Ô~`· Õ âß¢™êÎÅ ^•fi~å, ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ ^•fi~å P`«‡ *Ï˝<åxfl „QÆÇÏ≤ Oz -
`å#∞ P`«‡<ÕQÍx D ^ÕÇ¨Ï=∞#ã¨∞ûÅ∞ HÍ^Œx `≥Å∞ã¨∞H˘x J\˜ì P`«‡QÍ
LO_ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~À, ™êkè™êÎ~À WHõ =∞#ã¨∞û J<Õ ^•xH˜ KÀ@∞ÖË^∞Œ .
=∞<À<åâ◊O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x`À ã¨=∞ã¨Î ^Œ∞óY x=$uÎ - P#O^Œ„áêÑ≤.Î
J^Õ "≥∂HõOΔ . D ã≤u÷ x =∞#O JO^Œ∞HÀ"åÅ<åfl - JO^Œ∞‰õΩ `«y# ™ê^è#Œ Å∞
KÕÜ∂« Å<åfl - =∞#‰õΩ ^•iK«∂¿Ñq LÑ¨x+¨`∞« ÖÎ Ë -
- LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞ =∞#‰õΩ ZO`«\ ˜ Ñ¨~=° ∞ „Ñ¨=∂}"≥∂? Jq ZÖÏ =∞#‰õΩ
É’kèã∞¨ <Î åflÜ≥∂ D 3= â’¡HOõ Ö’ -
â’¡II =∂`Õ= Ñ¨Ù„`« =∞#∞É’^èŒÜ«∞u „â◊√ui›
Ö’HõO ã¨=∞ãÎ̈ =∞Ñ≤ Ü≥∂[~Ú`«∞O ã¨∞MË# I
`«™ê‡¢K«∞Ûù`Õ ~°aèÇ≤Ï`å~°÷ =∞`«O„k`Õ#
z`Õ#Î ™ê^è~Œ Ú`«∞ =∞„`« [<åÜ«∞`«^fiŒè O II 3
„Ñü Ñ¨^•~°O÷ :- Ö’HõO ã¨=∞ãÎ̈O JÑ≤ ´ Ö’HõOÖ’x ã¨=∞ã¨Î =∂#=ÙÅ∞ ‰õÄ_»†
ã¨∞MË# Ü≥∂[~Ú`«∞O ´ ã¨∞YOQÍ rqOK«\ÏxH˜† „â◊√uó ´ LÑ¨x+¨`∞« †Î Ñ¨Ù„`«O
=∂`« W= ´ a_»Å¤ ‰õΩ `«e¡ É’kèOz#@∞¡† J#∞É’^èÜ Œ ∞« u ´ x~°O`«~O°
É’kèã∞¨ #Î flk† `«™ê‡`ü ´ JO^Œ∞=Å¡† „â◊√`Õó JaèÇÏ≤ `« J~°Oú ´ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞
É’kèOKÕ Ç≤Ï`« "åHÍºÅ#∞† J`«O„k`Õ# ´ q~å=∞OÖË‰Ωõ O_® (x~°O`«~O° )†
J„`« ´ WHõ¯_» (D ^ÕÇÏ¨ OÖ’ L#flÑ¨C_Õ)† z`Õ#Î ™ê^è~Œ Ú`«∞O ´ =∞#ã¨∞û^•fi~å
™êkèOK«\ÏxH˜† [<åó ´ F [#∞ÖÏ~å! Ü«∞`«^fiŒè O ´ „Ñ¨Ü∞« uflOK«O_ç.
21
ÉèÏ=O :- D Ö’HõOÖ’x ã¨=∞ã¨Î =∂#=ÙÅ∞ ã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ QÍ#∞
„â◊√`«∞Å∞ ("Õ^•Å∞) `«e¡ `«# a_»Å¤ ‰õΩ É’kèOz#@∞¡ x~°O`«~O° É’kèã∂¨ <Î Õ
L<åfl~Ú. JO^Œ∞=Å¡ x~°O`«~O° „â◊√`«∞ÅÜ≥ÚHõ¯ Ç≤Ï`« "åHÍºÅ#∞ [#∞ÅO^Œ~∂°
=∞#ã¨∞û ^•fi~å ™êkèOK«\ÏxH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOKåe.
"åºYº :- (1) ã¨=∞ã¨Î =∂#"åo x~°uâ◊Ü∞« P#O^ŒOÖ’ LO_çáÈ=\ÏxH˜
JYO_»"∞≥ #ÿ - ^Œ∞óY ~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ P#O^•xfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ HÍ=Åã≤# *Ï˝<åxfl
„â◊√`«∞Å∞ x~°O`«~O° JOkã¨∞<Î åfl~Ú. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ =∂#=ÙÅ#∞ ã¨$+≤Oì KÕ =ÚO^Õ
"å~°∞ `«iOK«\ÏxH˜ `«y# =∂~åæxfl K«∂¿Ñ *Ï˝<åxfl ‰õÄ_® JOkKå_»∞. P
*Ï˝#"Õ∞ "Õ^Œ q*Ï˝#O. J"Õ „â◊√`«∞Å∞. (Z) ÉèQí =Æ O`«∞x QÆ∞~°Oz U=∂„`«O
Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀ‰õΩO_® Hˆ =ÅO Ö∫H˜Hõ „Ñ¨ÑO¨ KåxˆH J`«∞‰õΩ¯áÈ~Ú# ™ê=∂#∞ºÅ
HÀãÖ ãÖÇ≤Ï`« J#|_Õ =∞O„`« ÉèÏQÍxfl† (a) ÉèQí =Æ O`«∞_»∞<åfl_»x #q∞‡#Ñ¨Ê\˜H˜
„áêÑÖzHõ ã¨∞YÉè’QÍÅ‰õΩ „áê‰õΩÖÏ_Õ "åi H˘~°‰õΩ „ÉÏÇ¨Ï‡}ÏÅ∞ J#|_Õ
Hõ~‡° HÍO_» ÉèÏQÍxfl† (ã≤) WHõ „áêÑÖzHõ q+¨Ü∂« ÅHõ#fl ÉèQí =Æ O`«∞_Õ „Ñ¨^•è #
=∞#∞‰õΩ#fl "åiH˜ P~°}ºHÍÅ∞ J#|_Õ Láêã¨<åHÍO_» ÉèÏQÍxfl (_ç)
Ñ¨~=° ∂`«‡`À SHõº`« `«ÑÊ¨ =∞iOˆHg∞ JHõ¯~°Ö^Ë #Œ ∞ H˘<Õ ÑïÑ¨Hfiõ ™ê^è‰Œ Ωõ Å
H˘~°‰õΩ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ<Õ *Ï˝# HÍO_»#∞ „â◊√`«∞Å∞ Ö’HõOÖ’x qq^èŒ ~°HÍÅ
=∂#=ÙÅ‰õΩ "åi "åiH˜ `«y# =∂~åæÅ#∞ LáêÜ«∂Å#∞ JOkK«@O [iyOk.
D 4= ÉèÏQÆ"∞≥ #ÿ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ <Õ '„â◊√u t~°ã∞¨ ûÅ∞— Jx WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
â’¡HOõ Ö’ K≥ÑC¨ HÀ=@O [iyOk. D LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ *Ï˝<åxfl `≥Å∞ã¨∞H˘x, P
*Ï˝<åxfl J#∞Éè=í OQÍ =∞ÅK«∞H˘#fl "åiˆH "≥∂HõOΔ , JÖÏ ã¨HÅõ =∂#=ÙÅ‰õΩ
âßâ◊fi`å#O^Œ „Ñ¨^Œ"≥∞ÿ# "≥∂HΔÍxfl JOkOK«\ÏxˆH „â◊√`«∞Å∞ P„HÀtOz
K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
(2) x[OQÍ WO`«QÍ P„HÀtOz K≥áêÊeû# Ñ¨x Uq∞\˜? U^À K≥Ñ≤Ê
T~°∞‰õΩO>Ë ãïáÈ`«∞Ok QÆ^•! XHõ `«e¡ `«# ^•i `«ÑÊ≤ # ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ
KÕ~n° ã≤, |∞[˚yOz, ZO`À "å`«ûÅºO`À a_»¤ ÉÏQÆ∞Ñ¨_®Å<Õ L^ÕâÌ O◊ `À Ç≤Ï`åxfl
K≥|∞`«∞Ok. J`«_∞» #_»∞ã¨∞#Î fl =∂~°Oæ =∞Ozk HÍ^Œx, ^•x =Å¡ Z<Àfl Hõ+ì¨
22
#ëêìÅ∞ Z^Œ∞~À¯"åeû =ã¨∞OÎ ^Œx, Hõ#∞Hõ WHõ<#·≥ =∞Oz =∂~°Oæ Ö’ #_»==∞x
"≥∞`«ÎQÍ K≥|∞`«∞Ok. J`«_»∞ q<åfl - qxÑ≤OK«∞HÀHõ áÈ~Ú<å, qã¨∞QÆ∞
K≥O^Œ‰Ωõ O_® K≥|∞`«∞Ok. J~Ú<å J`«_∞» qxÑ≤OK«∞HÀHõáÈ~Ú<å, qã¨∞H˘¯x
Hˆ ‰õÅ∞ "Õã<≤ å JÑ¨Ê\˜H© T~°∞HÀ^Œ∞. ZÖÏQÀÖÏ Hõhflà◊√§ ÃÑ@∞ìH˘x *ÏeQ˘e¿Ñ
q^èOŒ QÍ =∂\Ï¡_∞» `«∞Ok. JÑ¨Ê\˜H© q#HõáÈ`Õ P„HÀtOz K≥|∞`«∞Ok. `«e¡
=∂@q#Hõ K≥_áç È~Ú# "åi QÆ∞iOz K≥ÑÊ≤ , h=Ù JÖÏˆQ J=Ù`å=Ù Jx
P„HÀtã¨∞OÎ k, ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞Ok. W^ŒO`å `«# "Õ∞Å∞ HÀãÖ HÍ^Œ∞. `«# a_»Å¤
Ü≥ÚHõ¯ "Õ∞Å∞HÀãÖ† "åi ã¨∞YãÖ`ÀëêÅ HÀãÖ =∂„`«"Õ∞. JÖÏˆQ „â◊√u
=∂`« ‰õÄ_® `«# a_»Ö¤ #·ˇ ã¨=∞ã¨Î =∂#=ÙÅ P#O^ŒO HÀãÖ, ã¨∞Y ãÖ`ÀëêÅ
HÀãÖ, "åi„âıÜ∞« ã¨∞ûHÀãÖ =∞Oz =∂~åæxfl, LáêÜ«∂xfl =∞o§ =∞o§ qã¨∞QÆ∞
ÖË‰Ωõ O_® `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ OÎ k.
JO`ÕQÍ^Œ∞ „â◊√`«∞Å∞ ÑïÑ¨Hfiõ `« K≥Ok# UH˘kÌ =∞Ok ™ê^è‰Œ Ωõ ÅHÀã¨"∂≥
=∂„`« " Õ ∞ QÍ‰õ Ω O_® ã¨ = ∞ã¨ Î =∂#"åo Ü≥ Ú Hõ ¯ ÉÏQÆ ∞ HÀã¨ O , ã¨ ∞ Y
ãÖ`ÀëêÅHÀãÖ, „âıÜ∞« ã¨∞ûHÀãÖ P„HÀtOz K≥|∞`«∞<åfl~Ú. JO^Œ∞Hˆ ãÖÇ≤Ï`«,
„ÉÏÇ¨Ï‡}ÏÅ∞, P~°}ºHÍÅ∞, LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ J<Õ <åÅ∞QÆ∞ ÉèÏQÍÅ ^•fi~å
Ö’HõOÖ’x JO^Œ~∞° =∂#=ÙÅ‰õΩ É’^èKŒ ãÕ ∞¨ <Î åfl~Ú. `«eH¡ ˜ `«# a_»Å¤ Ö’ U
XHõ¯_»∞^•i `«ÑÊ≤ <å ÉÏ^èÕ - P"Õ^<Œ .Õ a_»Å¤ O^Œ~∂° ÉÏQÆ∞Ñ¨_®Å<Õ P"≥∞ HÀiHõ.
JÖÏˆQ „â◊√u =∂`«‰õΩ ‰õÄ_® ã¨=∞ã¨Î =∂#"åoÃÑ· Jq∞`« "å`«ûÅºO. U
XHõ¯~°∞ K≥_áç È~Ú<å ã¨ÇÏ≤ OK«^∞Œ . `«##∞ Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀx "åix ‰õÄ_® ÉÏQÆ∞
K≥Ü∂« ºÅ<Õ `«Ñ<¨ Õ „â◊√u =∂`«‰Ωõ .
`«™ê‡`ü „â◊√`Õó JaèÇÏ≤ `å~°O÷ ™ê^è~Œ Ú`«∞ Ü«∞`«^fiŒè O :- JO^Œ∞=Å¡ „â◊√`«∞Å
Ü≥ÚHõ¯ Ç≤Ï`«"åHÍºÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ, PK«iOK«∞@‰õΩ [#∞ÅO`å
„Ñ¨Ü«∞uflOKåe. =∞# Ü≥ÚHõ¯ Ç≤Ï`«O HÀãÖ JO`«QÍ P~å@Ñ¨_Õ „â◊√`«∞Å
=∂@Å#∞ =∞#O ZO`«ÉÏQÍ q<åe?! J~°K÷ ãÕ ∞¨ HÀ"åe! PK«iOKåe! D
HÍ~°}O KÕ`<« Õ =∂#=ÙÅO^ŒiH˜ Ñ¨~=° ∞ „Ñ¨=∂}O "Õ^•Å∞ Jx K≥ÑÊ¨ @O.
WO`« Ñ¨~=° ∞ „Ñ¨=∂}"≥∞#ÿ "Õ^•Å∞ Ñ¨Ù\˜#ì Éè∂í q∞ =∞# Éè~í `° « Éè∂í q∞ HÍ=@O
D Éè∂í q∞ÃÑ· Ñ¨Ù\˜#ì =∞#O^Œi J^Œ$+Öì . =∞#k "Õ^ÉŒ ∂íè q∞ HÍ=@O =∞#
23
J^Œ $ +¨ ì O . =∞# ^Õ â ◊ O Ö’ Ñ¨ Ù \˜ ì # "Õ ^ •Å#∞ J<Õ H õ W`« ~ ° ^Õ â ßÅ∞
`«~°eOK«∞‰õΩáÈ~Ú, "å\˜x J^èŒºÜ«∞#OKÕã≤ PÜ«∂^ÕâßÅ∞ ZO`À =$kú
K≥O^Œ∞`«∂ LO>Ë D ^ÕâO◊ Ö’<Õ Ñ¨Ù\˜ì P "Õ^•Å#∞ Ñ¨\ Oì˜ K«∞HÀx "åà◊√§, P
"Õ^•Å#∞ ZQÆ`åo KÕ¿ã"åà◊√§ ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ P"Õ^#Œ K≥O^ŒHõ `«ÑÊ¨ ^Œ∞.
WO`«\ ˜ Q˘Ñ¨Ê"≥#· "Õ^•Å#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ#Hõ¯~°Ö^Ë xŒ , JO^Œ∞Ö’x q+¨Ü∂« Å∞
J~°Oú HÍ=x, J~°Oú Ñ¨~O÷° ÖËx =∂@Å∞ K≥¿ÑÊ HõÑ@¨ P^è•ºu‡Hõ zO`«<å Ñ¨~∞° Å∞,
"Õ+^¨ •è ~°∞Å∞ U"Õ"À ¿Ñ~°`¡ À |Ü«∞Å∞^Õi =ã¨∞<Î åfl~°∞. W^ŒO`å Hõe „Ñ¨ÉÏè =O
Jx K≥ÑÊ¨ Hõ `«ÑÊ¨ ^Œ∞. "Õ^qŒ *Ï˝<åxfl q=∞i≈OKÕ - JÑ¨Ç¨ ã¨ºO KÕ¿ã D |∞kúÖxË
ÃÑ^ŒÅÌ #∞ P„â◊~ÚOKÕ J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞† `≥eqQÆÅ"å~°=∞#∞HÀ<Õ JÇ¨ÏOHÍ~°∞Å∞†
=¸~°∞Åö ∞ ZO^Œ~À „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ WÑ¨C_»∞ HõxÑ≤ã∞¨ <Î åfl~°∞. "åi Ñ¨Ó~°º[#‡
ã¨∞Hõ$`«O ÉÏQÍÖË^xŒ J#∞HÀ=@O `«ÑÊ¨ =∞#O KÕÜ∞« QÆeyO^Õg∞ ÖË^∞Œ . Uk
U"≥∞ÿ<å ã¨HõÅ =∂#= „âıÜ«∞ã¨∞û‰õΩ =∂~°æO K«∂¿Ñ „â◊√`«∞Å q*Ï˝<åxfl
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe, PK«iOKåe, P#O^•xfl á⁄O^•e. JÖÏQÍHõ „â◊√`«∞Å#∞
JÑ¨Ç¨ ã¨ºO KÕ¿ãÎ D XHõ¯ [<Õ‡HÍ^Œ∞ - J<ÕHõ [#‡Å∞, |∞kúÇÏ‘ #"≥∞#ÿ [#‡Å∞
~åHõ`Ñ« Ê¨ ^Œ∞, - WHõ ã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ@O ZÖÏ? -
LáÈ^•…`«O
WO`« =~°‰Ωõ 3 â’¡HÍÅ^•fi~å „Ñü =∂#=Ù_»∞ ã¨∞Y ã¨=Ú„^Œ∞_»∞ HÍ"åÅx,
âßâ◊fi`«"∞≥ #ÿ , JYO_»"∞≥ #ÿ , ^Œ∞óYO JO>Ë Uq∞\’ `≥eÜ«∞x P#O^Œ ™êQÆ~∞° _»∞
HÍ"åÅx† JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞ =∂#=[#‡ =zÛO^Œx, D =∂#=[#‡#∞
JO^Œ∞HÀã¨"∞Õ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ"åÅh `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. J\˜ì âßâ◊fi`« - JYO_»
„|Ç¨‡#O^ŒO "≥∂HõΔ„áêÑ≤Î =Å¡<Õ ™ê^èŒº=∞x, "≥∂HõΔ„áêÑ≤ÎH˜ =∂~°æO K«∂¿Ñq
LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ h `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞ `«e¡ a_»‰¤ Ωõ Ç≤Ï`åxfl K≥ÑÊ≤ #@∞¡
ã¨=∞ã¨Î =∂#=ÙÅ „âıÜ«∞ã¨∞ûHÀã¨=∞x P„HÀtOz K≥|∞`«∞<åflÜ«∞x ‰õÄ_®
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. J~Ú`Õ P LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Ö’ É’kèOz# *Ï˝<åxfl, "≥∂HõΔ ã≤kHú ˜
QÆÅ LáêÜ«∂Å#∞ Z=~°O`«@ "å~°∞ K«kq, „QÆÇÏ≤ Oz, ™êkèOK«Ö~Ë x° Hõ#∞Hõ
XHõ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOz, ¿ãqOz, Ñ¨ÓlOz "åi ^•fi~å „QÆÇ≤ÏOz,
24
™ê^èŒ#Å∞ KÕã≤ =∂#= rq`« Ñ¨~°=∂~°÷"≥∞ÿ# "≥∂HΔÍxfl á⁄O^•Åx ‰õÄ_®
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. D [## =∞~°} ~°∂Ñ¨ãO¨ ™ê~°Ñ∞¨¶ ’~° ã¨~Ê° O Ü≥ÚHõ¯ q+Ö#∞O_ç
=∞##∞ `«ÑÊ≤ OKÕk ^≥=· ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_≥#· ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÜ≥ÚHõ¯ áê^Œ Ñ¨^•‡Å Ü«∞O^Œe
=∞Hõ~°O^Œ"Õ∞#x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl ™ê^èŒ‰õΩÅ∞, l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ∞ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞
P~åkèOKåÅh, =∞<À<åâ◊#O ^•fi~å<Õ ã¨=∞ã¨Î ^Œ∞óMÏÅ#∞ JO`«O KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û
#x, J\˜ì =∞<À<åâ◊#O =∞# Ü«∞^•~°ú `«`åÎ fixfl, =∞# x[ã¨fi~°∂áêxfl
`≥Å∞ã¨∞HÀ=@O =Å¡, `≥Å∞ã¨∞H˘x =∞#ã¨fiã≤u÷ Ö’ =∞#O xezáÈ=@O =Å¡<Õ
™ê^èºŒ =∞=Ù`«∞O^Œh `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. WÑ¨C_»∞ =∞#Ü«∞^•~°ú ã≤u÷ x, ã¨fiã≤u÷ x
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë Jã¨Å∞ D ã¨$+≤ì ZÖÏ =zÛO^À, =∞#"≥∞=~À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe
QÆ#∞Hõ =ÚO^Œ∞QÍ ã¨$+≤~ì Ç° Ï¨ ™êºxfl q=iOK« É’`«∞<åfl~°∞. ~åÉ’ÜÕ∞ 5 â’¡HÍÅ
^•fi~å D „Ñ¨ÑO¨ K« ã¨$+≤ì - r=Ùà◊√§ WO^Œ∞Ö’H˜ ZÖÏ =KåÛ~À - ^Õ=Ù_Õ
r=Ù_≥ \ Ï¡ JÜ« ∂ º_À, r=Ù_≥ · ZÖÏ W~° ∞ ‰õ Ω ¯áÈÜ« ∂ _À q=~° O QÍ
`≥eÜ«∞*ËÜ∞« É’`«∞<åfl~°∞ 4= â’¡HOõ #∞O_ç -
„Ñ¨ÑO¨ K«O ZÖÏ ã¨$+≤Oì K« |_çO^À q=iOK«É’`«∞<åfl~°∞.
â’¡II P^•q^ŒO ã¨HõÅ"Õ∞= [QÆ`«û^•ã‘`ü
‰õΩOÉèÏk =`«Î^Œ#∞â◊HÎ̃ Ü«Ú`Õ`«û~°™ê‡`ü I
PHÍâ◊ "åÜ«Ú ^ŒÇÏ¨ <åO|∞ Éè∞í "À|Éè∂í =ó
"å`«„Ñ¨ãH¨ Îõ ã¨qÖÏ k= gzÑ¨Ó~°ó II 4
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- P^Ò ´ "≥Ú^Œ\’¡† W^ŒO ã¨HÅõ O[QÆ`ü ´ D ã¨=∞ã¨"Î ∞≥ #ÿ
[QÆ`∞« †Î ‰õΩOÉè{í Pk=`ü ´ ‰õΩO_»Å∞ "≥ÚII# "å\˜ÖÏQÍ† ã¨Ùü = ´ ã¨`∞« QÎ Í
=∂„`«"∞Õ † Pã‘`ü ´ LO_Õk† `«`ü J#∞ ´ J `«~∞° "å`«† â◊HÎ̃ Ü«Ú`å`ü Ñ¨~™° ê‡`ü
´ â◊H`Î̃ À ‰õÄ_ç# Ñ¨~=° ∂`«‡#∞O_ç† "å`« „Ñ¨ãH¨ Îõ ã¨qÖÏ`ü ´ QÍeKÕ H˘@ì|_ç#
h~°∞† gzÑ¨Ó~°ó W= ´ JÅÅ`À xO_ç#@∞¡† PHÍâ◊ "åÜ«Ú, ^ŒÇ¨Ï#ó
JO|∞Éè∞í =ó ´ PHÍâ◊O, "åÜ«Ú=Ù, Jyfl, h~°∞, Éè∂í q∞† |Éè∂í = ´ `«Ü∂« ~Ô #· q.
ÉèÏ=O :- "≥Ú^Œ\’¡ D ã¨=∞ãÎ̈ [QÆ`∞« Î '‰õΩO_»Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜=Öˇ— ã¨`∞« QÎ Í
=∂„`«"∞Õ LO_Õk. P `«~åfi`« â◊H`Î˜ À ‰õÄ_ç# Ñ¨~=° ∂`«‡ #∞O_ç 'QÍe`À H˘@ì|_ç#
h\˜ #∞O_ç JÅÅ∞— ÖÏQÍ PHÍâ◊O, "åÜ«Ú=Ù, Jyfl, h~°∞, Éè∂í q∞ `«Ü∂« ~Ô #· q.
25
"åºYº :- 2= â’¡HOõ Ö’ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ =∞<À<åâ◊#O ™êkè¿ã<Î Õ ^Œ∞óY x=$uÎ.
=∞<À<åâ◊<åxfl ZÖÏ ™êkèOKåe? Jã¨Å∞ =∞#ã¨ûO>Ë Uq∞\˜? PÖ’K«#ÖË
=∞#ã¨∞û. PÖ’K«#Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ =™êÎ~Ú? D „Ñ¨ÑO¨ K«O ZO`À PHõ~¬° }Ü © ∞« OQÍ
Hõ#Ñ¨_@ » O =Å¡ - D „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x â◊|,Ì ã¨Ê~°≈, ~°∂Ñ¨, ~°ã,¨ QÆO^äŒ q+¨Ü∂« Å∞
Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ =∞#ã¨∞ûx ~Ô K«ÛQ˘@ì_O» =Å¡, P q+¨Ü∂« Å ^•fi~å ã¨∞dOKåÅx
=∞#ã¨∞û PÖ’K«#Å∞ KÕã∞¨ OÎ @∞Ok. JÖÏ =∞#ã¨∞û `«Ü∂« ~°=Ù`«∞#flk. WÑ¨C_»∞
„Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz ãÔ̈~#· *Ï˝#O Hõey`Õ - D q+¨Ü∂« Å Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞^•~°÷
ã≤u÷ - `«`fi« O `≥e¿ãÎ D „Ñ¨ÑO¨ K«O Ñ¨@¡ "åº"≥∂Ç¨ÏO `˘ÅyáÈ~Ú, PÖ’K«#Å∞
PyáÈ~Ú =∞#ã¨∞û #tã¨∞OÎ k. „Ñ¨ÑO¨ K«O QÆ∞iOz# *Ï˝#O `≥eÜ«∂ÅO>Ë
„Ñ¨ÑO¨ K«O JO>Ë Uq∞\’? ZÖÏ =zÛO^À? ZÖÏO\˜^À? `≥eÜ«∂e - JO^Œ∞Hˆ
D „Ñ¨ÑÖK« ã¨$+≤ì QÆ∞iOz - Ü«∞^•~°÷ ã≤÷u QÆ∞iOz D â’¡HõO #∞O_ç
K≥ÑÊ¨ É’`«∞<åfl~°∞. Jã¨Å∞ -
1) „Ñ¨ÑO¨ K«O JO>Ë Uq∞\˜? „Ñ¨ ÑÖK« SkO\˜`À ‰õÄ_ç#k D „Ñ¨ÑO¨ K«O.
5 Éè∂í `åÅ - ÑÖK«É∂íè `åÅ HõÅ~ÚHõ`À U~°Ê_ç#^Õ D „Ñ¨ÑO¨ K«O. JO`ÕHÍ^Œ∞.
5 q+¨Ü∂« Å`À ‰õÄ_ç#^Õ D „Ñ¨ÑO¨ K«O. J"Õ â◊|,Ì ã¨Ê~°≈, ~°∂Ñ¨, ~°ã,¨ QÆO^èŒ
J<Õq. D S^Œ∂ `«ÑÊ¨ P~Àq+¨Ü∞« O „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ ÖË<ÖÕ ^Ë ∞Œ . Hõ#∞Hõ „Ñ¨ÑO¨ K«O
U~°Ê_çOk ÑÖK«Éèí∂`åÅ HõÅ~ÚHõ`À† „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ L#flk â◊|Ì ã¨Ê~°≈
~°∂Ñ¨~ã° Q¨ OÆ ^èŒ J<Õ 5 q+¨Ü∂« Å∞ =∂„`«"∞Õ .
2) D „Ñ¨ÑÖK«O UÖÏ U~°Ê_çOk? „Ñ¨ÑÖK«O U~°Ê_»Hõ=ÚO^Œ∞ ˆH=ÅO
ã¨`«∞Î =∂„`«"Õ∞ L#flk. JO>Ë <å=∞ ~°∂áêÅ∞ÖËx, x~åHÍ~°, x~°∞æ},
ã¨~fi° "åºÑ¨H,õ ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡, ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨HÍâ◊ Ñ¨~=° ∂`«‡ K≥`· #« ºO =∂„`«"∞Õ
L#flk. ^•xÖ’ U Éè^Ë •Å∞ ÖË=Ù, U qHÍ~åÅ∞ ÖË=Ù. Hˆ =ÅO ã¨`åÎ. nx<Õ
Ñ¨Ù~å}ÏÅÖ’ '=@ Ñ¨„`«âß~ÚÜ≥∞ÿ N =∞Ç¨q+¨μ=‚ Ù Ü≥∂QÆ x„^ŒÖ’ xâ◊ÛÅOQÍ
n~°H… ÍÅO â◊Ü∞« xOz LO\Ï_»∞— Jx Hõ^•ä ~°∂ÑÖÖ’ K≥|∞`å~°∞. P `«~∞° "å`«
'QÍeKÕ H˘@ì|_ç# h~°∞ JÅÅ`À xO_ç#@∞¡QÍ— â◊H`Î̃ À ‰õÄ_ç# Ñ¨~=° ∂`«‡
#∞O_ç ÑÖK«É∂íè `åÅ∞ U~°Ê_®¤~Ú.
26
h~°∞ xâ◊ÛÅOQÍ L#flÑ¨C_»∞ =∞# ^Œ$+≤ìx PHõi¬OK«ÖË^Œ∞. S`Õ QÍe
gz#Ñ¨C_»∞ xâ◊ÛÅOQÍ L#fl h\˜Ö’ ãÖK«Å#O Hõey JÅÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
^•x`À =∞# ^Œ$+≤xì PHõi¬ã∞¨ OÎ k. JÖÏˆQ Hˆ =Å ã¨`åÎ L#flÑ¨C_»∞ =∞# ^Œ$+≤xì
PHõi¬OK«Ö^Ë ∞Œ . P ã¨`åÎ #∞O_ç ÑÖK« Éè∂í `åÅ∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞ Jq J<ÕHõ
QÆ∞}ÏÅ`À LO_ç =∞# ^Œ$+≤ìx PHõi¬™êÎ~Ú. J~Ú`Õ Ñ¨~°=∂`«‡#∞O_ç
ÑÖK«É∂íè `åÅ∞ ZÖÏ =KåÛ~Ú? 'â◊H`Î̃ À— ‰õÄ_ç# Ñ¨~=° ∂`«‡ =Å¡<.Õ x[OQÍ
Ñ¨~°=∂`«‡ JHõ~°Î. ˆH=ÅOQÍ LO_Õ "å_»∞. J\˜ì Ñ¨~°=∂`«‡ #∞O_ç D
ÑÖK«É∂íè `åÅ∞ ZÖÏ =™êÎ~Ú? XHõ "Õà◊ PÜ«∞# D ÑÖK«É∂íè `åÅ#∞ ã¨$+≤¿ì ãÎ
PÜ«∞# PHõ~Î° ZÖÏJ=Ù`å_»∞? Ñ¨~=° ∂`«‡ Ñ¨~=° ∂`«‡QÍ ZÑ¨C_»∂ PHõ~ˆ ,Î PÜ«∞#
ã¨$+≤ì KÕ¿ã"å_»∂ HÍ^Œ∞, ã¨$+≤ì KÕÜ∂« eû# J=ã¨~=° ¸ PÜ«∞#‰õΩ ÖË^∞Œ . =∞i
P=ã¨~O° Z=ik? ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å`À ‰õÄ_çÜÚ« #fl '=∂Ü«∞— Ñ¨~=° ∂`«‡#∞
P„â◊~ÚOz Ü«Ú#flk. D ã¨q∞+≤ì "åã¨#Åhfl QÆ`« HõÅÊO (ã¨$+≤)ì Ö’x r=Ùà◊§"Õ.
D ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å`À ‰õÄ_ç# =∂Ü«∞#∞ 'â◊H—Î̃ JO\Ï~°∞. P â◊H`Î̃ À ‰õÄ_ç#
Ñ¨~=° ∂`«‡<Õ 'Dâ◊fi~°∞_»<åfl~°∞—. D ã¨$+≤ì KÕã∞¨ #Î fln, KÕÜ∞« =Åã≤# J=ã¨~O°
Dâ◊fi~°∞_ç̂HQÍx Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ D ÑÖK«É∂íè `åÅ∞ ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å
„¿Ñ~°} =Å¡<Õ (â◊HÎ̃ =Å¡<)Õ ã¨`åÎ #∞O_ç U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. Ñ¨~=° ∂`«‡#∞O_ç
ÑÖK« Éè∂í `åÅ∞ U~°Ê_ç# q^èOŒ `≥u· sÎ Ü≥∂Ñ¨x+¨`∞« Î ã¨Ê+ì̈OQÍ K≥|∞`«∞#flk.
''`«™ê‡^•fi U`«™ê‡`ü P`«‡#ó PHÍâ◊ãû¨ OÉè∂í `«ó, PHÍâß^•fiÜ«Úó, "åÜ≥∂~°yfl,
JˆQfl ~åÑ¨ó, J^Œƒºù ó Ñ¨$kèg -- Jx. J\˜ì P`«‡#∞O_ç PHÍâ◊O, PHÍâ◊O
#∞O_ç "åÜ«Ú=Ù, "åÜ«Ú=Ù #∞O_ç Jyfl, Jyfl #∞O_ç h~°∞, h\˜#∞O_ç
Éè∂í q∞ - U~°Ê_»q¤ .
Wq U~°Ê_»@O ‰õÄ_® 'QÍeKÕ H˘@ì|_ç# h\˜#∞O_ç JÅÅ∞ U~°Ê_»@ ¤ ∞¡
Jx LÑ¨=∂#O K≥|∞`«∞<åfl~°∞. JO>Ë JÅÅ∞ hˆ~`«ÑÊ¨ =∞ˆ~g∞HÍ^Œ∞. xâ◊ÛÅOQÍ
L#fl h~°∞ HõêŒ Hõ =Å¡ JÅÅ∞QÍ U~°Ê_çOk JO`Õ. JÖÏˆQ ÑÖK«É∂íè `åÅ∞
Ñ¨~=° ∂`«‡ `«ÑÊ¨ =∞ˆ~g∞HÍ^Œ∞. xâ◊ÛÅOQÍ L#fl Ñ¨~=° ∂`«‡ "åã¨#Å`À ‰õÄ_ç#
=∂Ü«∞ Ü≥ÚHõ¯ „¿Ñ~°} =Å¡ ÑÖK«É∂íè `åÅ∞QÍ U~°Ê_çOk Jx ÉèÏ=O. JO>Ë
Ñ¨~=° ∂`Õ‡ PHÍâ◊ ~°∂ÑÖÖ’#∞, Ñ¨~=° ∂`Õ‡ PHÍâ◊OÖ’ "åÜ«Ú ~°∂ÑÖÖ’#∞,
Ñ¨~=° ∂`Õ‡ Jyfl ~°∂ÑÖÖ’#∞... WÖÏ U~°Ê_»q¤ Jx „QÆÇÏ≤ OKåe.
27
1. "≥Ú^Œ\’¡ D [QÆÒÎ« `å ‰õΩO_»Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜=Öˇ ã¨`∞« QÎ Í LO_Õk
Jx K≥ÑÊ≤ # "åHõºO QÆ∞iOz qKå~°} KÕ^•ÌO. ‰õΩO_»Å∞ "≥ÚII "å\˜ =Öˇ
J#QÍ ‰õΩO_»Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q "≥Ú^Œ\’¡ ZÖÏ =∞\˜Öì ÏQÍ LO_Õ"À - JÖÏˆQ D
<å=∞~°∂Ñ¨ [QÆ`«ÎO`å "≥Ú^Œ\’¡ ˆH=ÅO ã¨`åÎQÍ LO_Õk Jx J~°úO. D
[QÆ`«ÎO`å ÑÖK«Éèí∂`åÅ HõÅ~ÚHõ`À U~°Ê_»¤k. Hõ#∞Hõ [QÆ`«∞Î‰õΩ =ÚO^Œ∞
ÑÖK«É∂íè `åÖË LO_ç LO_®e. (J^Õ =Ú_ç ã¨~∞° ‰õΩ). P ÑÖK«É∂íè `åÅ∞ U~°Ê_»Hõ
=ÚO^Œ∞ P ÑÖK« Éè∂í `åÅ∞ U~°Ê_»\ÏxH˜ HÍ~°}"≥∞#ÿ Hˆ =Å ã¨`åÎ =∂„`«"∞Õ
LO_ç LO_®e. W^Õ q+¨Ü∂« xfl „â◊√u "åHÍºÅ∞ ã¨=∞i÷ã∞¨ <Î åfl~Ú.
''P`å‡"å W^ŒO UHõ"∞Õ "å„QÆ Pã‘`—ü — - D „Ñ¨ÑO¨ K«O ã¨$+≤Hì ˜ Ñ¨Ó~°fiO
XˆH P`«‡QÍ LO_Õk - Jx |∞∞ˆQfi^ŒOÖ’x S`«~ˆ Ü≥∂Ñ¨x+¨`∞« †Î
''ã¨^=Õ ™È"Õ∞º ^Œ=∞„QÆ Pã‘`ü UHõ"∞Õ "åkfifÜ«∞O—— - <å=∞~°∂áêÅ`À
‰õÄ_ç# D [QÆ`«∞Î ã¨$+≤ìH˜ Ñ¨Ó~°fiO UHõ"≥∞ÿ JkfifÜ«∞"≥∞ÿ# ã¨`«∞Î =∂„`«"Õ∞
LO_Õk - Jx ™ê=∞"ÕÔŒ Ö’x KèåO^ÀºQÀÑ¨x+¨`∞« †Î ''P`≥‡· "Õ^Œ =∞„QÆ Pã‘`.ü ..——
ã¨$+≤ìH˜ Ñ¨Ó~°fiO P`«‡ Ü≥ÚHõ¯\˜ÜÕ∞QÆÅ^Œ∞ - Jx â◊√Hõ¡Ü«∞Aˆ~fi^ŒOÖ’x
|$Ç¨Ï^•~°}ºHÀÑ¨x+¨`∞« Î K≥|∞`«∞<åfl~Ú nxx |\ì̃ "≥Ú^Œ\’¡ Hˆ =Å ã¨`åÎ -
UHõ=Ú J^ŒfiÜ«∞=Ú J~Ú# Ñ¨~=° ∂`«‡ =∂„`«"∞Õ xâ◊ÛÅOQÍ LO_Õk.
2. HõÖÏÊkÖ’ - JO>Ë ã¨$+≤ì „áê~°OÉèOí Ö’ QÆ`« ã¨$+≤Öì ’x r=Ùà◊§ Ü≥ÚHõ¯
ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å`À ‰õÄ_ç# =∂Ü«∂â◊HÎ̃ Ü≥ÚHõ¯ „¿Ñ~°}`À P Ñ¨~=° ∂`«‡ #∞O_ç
PHÍâ◊O, "åÜ«Ú=Ù, Jyfl, h~°∞, Éè∂í q∞ J<Õ ÑÖK« Éè∂í `åÅ∞ - ã¨∂HõΔ ‡
`«<å‡„`«Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. Ñ¨~°=∂`«‡ JHõ~°Î QÆ#∞Hõ ã¨$+≤ì KÕÜ«∞_»∞. J~Ú`Õ
=∂Ü«∞KÕ`« P=iOK«|_ç# Ñ¨~=° ∂`«‡ Dâ◊fi~°∞_≥· D ÑÖK«É∂íè `åÅ ã¨$+≤Kì Ü Õ ∞« @O
[iyOk. nxÖ’ Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ Hõ~Î° $`«fiO JO@^Œ∞.
WÖÏ U~°Ê_ç# ÑÖK«É∂íè `åÅ∞ - „Ñ¨H$õ u ÖË^• =∂Ü«∞ J<Õ `«e¡ =Å¡ -
Ñ¨~=° ∂`«‡ J<Õ `«O„_ç =Å¡ [xOz#q QÆ#∞Hõ D ÑÖK«É∂íè `åÅxflO\˜Ö’#∞
Ñ¨ ~ ° = ∂`« ‡ K≥ · ` « # º=¸ LO@∞Ok, =∂Ü« ∞ Ü≥ Ú Hõ ¯ 3 QÆ ∞ }ÏÅ∞ -
ã¨`fi« ~°[ãÎ̈"∂≥ QÆ∞}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú.
28
WHõ D ÑÖK«É∂íè `åÅ#∞O_ç D <å=∞ ~°∂áêÅ`À ‰õÄ_ç# ([QÆ`∞« )Î
„Ñ¨ÑO¨ K« ã¨$+≤ì ZÖÏ [iyO^À `«~åfiu â’¡HOõ Ö’ -
ÑÖK« Éè∂í `åÅ #∞O_ç „Ñ¨ÑO¨ K«O UÖÏ U~°Ê_çOk?
â’¡II ã¨∂HΔÍ‡Yº Éèí∂`«QÆ`« ã¨`«Î fi~°[ãÎ̈"≥∂aèó
eOQÆO â◊s~° =Ú^ŒÉ∂íè ^Œ`« Dâ◊fi~ˆ KåÛù I
ÑÖpK«HÍ~° qÜ«∞^•kHõ Éè∂í `« ã¨∂HΔÍ‡x
JO_»O Ç¨ÏºÉè∂í ^Œ`« W^ŒO ã¨ÇÏ¨ r=Éè’QÔ º· ó II 5
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- ã¨∂HΔÍ‡Yº Éè∂í `«Q`Æ « ´ ã¨∂HõΔ ‡ÑÖK« Éè∂í `åÅ (`«<å‡„`«Å)
Ü≥ÚHõ¯† ã¨`Î« fi~°[ó `«"∂≥ aèó ´ ã¨`Î« fi ~°[ãÎ̈"∂≥ QÆ∞}ÏÅ`À† eOQÆ â◊s~°O
L^ŒÉ∂íè `ü ´ ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O (ã¨q∞+≤ì ã¨∂HõΔ ‡â◊s~°O - „|Ç¨Ï‡) L`«Ê#fl "≥∞^ÿ xŒ †
J`«ó ´ PÑ¨C_»∞† Dâ◊fi~ˆ KåÛù ´ Dâ◊fi~ˆ K«Û=ù Å¡† qÜ«∞`ü PkHõÉ∂íè `« ã¨∂HΔÍ‡x
´ PHÍâ◊O "≥ÚII# ã¨∂HõΔ ‡ Éèí∂`åÅ#∞† ÑÖpK«HÍ~° ´ ÑÖp Hõ~°}O
KÕÜ∞« @O`À† J`«ó ´ ^•x#∞Oz† r=Éè’QÔ º· ó ´ r=Ùà◊√§ Éè’yOK«\ÏxH˜ `«y#†
W^ŒO PÉè∂í `ü ´ D „Ñ¨ÑO¨ K«O `«Ü∂« ~Ô O· k.
ÉèÏ=O :- ã¨∂HõΔ ‡"≥∞#ÿ ÑÖK«É∂íè `åÅ (`«<å‡„`«Å) ã¨`fi« ~° [ãÎ̈"∂≥ QÆ∞}ÏÅ`À
ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O (ã¨q∞+≤ì ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O - „|Ç¨Ï‡) L`«Ê#fl"≥∞Oÿ k. JÑ¨C_»∞
Dâ◊fi~ˆ K«Û=ù Å¡ P ã¨∂HõΔ ‡ Éè∂í `åÅ#∞ ÑÖpHõ~} ° O KÕÜ∞« @O`À r=Ùà◊§ Ü≥ÚHõ¯
Éè’QÆº=ã¨∞=Î ÙÅ`À ã¨Ç¨ D „Ñ¨ÑO¨ K«O (<å=∞~°∂Ñ¨) `«Ü∂« ~Ô O· k.
"åºYº :- ã¨$+≤ì Hõ~Î° „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ ZÖÏ Ñ¨Ù_»∞`«∞<åfl_À `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl~°∞.
x[OQÍ „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ Hõ^ÖŒè ’¡ K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl@∞ìQÍ ã¨∂Å÷ â◊s~°O`À - <åÅ∞QÆ∞
`«ÅÅ`À LO_»_»∞. 'ã¨q∞+≤ì ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~åaè=∂h Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒùó— J<åfl~°∞.
JO>Ë „|Ç¨Ï‡ ã¨q∞+≤ì ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~åaè=∂x J#fl=∂@. =∞i P ã¨q∞+≤ì ã¨∂HõΔ ‡
â◊s~°O ZÖÏ =zÛOk?.
WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ ã¨q∞+≤ì HÍ~°} â◊s~°O (=∂Ü«∞) „¿Ñ~°}`À Ñ¨~=° ∂`«‡
#∞O_ç 5 ã¨∂HõΔ ‡ Éè∂í `åÅ∞ U~°Ê_®¤Ü∞« x, P ã¨∂HõΔ ‡ Éè∂í `åÅ∞ ã¨`fi« ~°[ãÎ̈"∂≥
29
QÆ∞}ÏÅ<Õ 3 QÆ∞}ÏÅ`À ‰õÄ_ç L<åflÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. WÑ¨C_® XH˘¯Hõ¯
ã¨∂HõΔ ‡ Éè∂í `«O (`«<å‡„`«) Ü≥ÚHõ¯ ™êufiHÍOâ◊O #∞O_ç XH˘¯Hõ¯ *Ï˝<OÕ „kÜ«∞=Ú,
ÑÖK«`«<å‡„`«Å ã¨q∞+≤ì ™êufiHÍOâ◊O #∞O_ç JO`«ó Hõ~°}ÏÅ∞ 4 (=∞<À,
|∞kú, z`«,Î JÇ¨ÏOHÍ~åÅ∞) =™êÎ~Ú. JÖÏˆQ XH˘¯Hõ¯ ã¨∂HõΔ ‡ Éè∂í `«O (`«<å‡„`«)
Ü≥ÚHõ¯ ~å[ã≤HÍOâ◊#∞O_ç XH˘¯Hõ¯ Hõˆ~‡O„kÜ«∞O, ÑÖK«`«<å‡„`«Å ã¨q∞+≤ì
~å[ã≤HÍOâ◊ #∞O_ç ÑÖK«„áê}ÏÅ∞ =™êÎ~Ú. D q^èOŒ QÍ ÑÖK«`<« å‡„`«Å
™êfiuHõ~å[ã≤HÍOâ◊Å #∞O_ç 5 *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å∞,5 Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∂Å∞, 5 „áê}ÏÅ∞,
4 JO`«ó Hõ~} ° ÏÅ∞ - "≥Ú`«OÎ 19 Hõeã≤ ã¨∂HõΔ ‡â◊s~°O („|Ç¨Ï‡) L^Œ~Úã¨∞OÎ k.
Wn „|Ç¨Ï‡^Õ=Ùx Ñ¨Ù@∞ìH.õ
WHõ „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ Ñ¨Ù\˜ì# `«~åfi`« ã¨$+≤ì KÕÜ«∞=∞x N =∞Ç¨q+¨μ‚=Ù
`å#∞ Ç¨~ÚQÍ Ü≥∂QÆx„^ŒÖ’ â◊Ü∞« xOz LO_ç „|Ç¨Ï‡#∞ P^Õt™êÎ_∞» . Wk
Hõ^•è ~°∂ÑÖ. =∞i x[OQÍ?--
(ã¨$+≤ì JO>Ë? - r=Ùà◊√§ - "åà◊√§ Éè’yOK«\ÏxH˜ gÅ∞QÍ <å=∞~°∂áêÅ`À
‰õÄ_ç# D „Ñ¨ÑO¨ K«O LO_®e)
x~åHÍ~°, x~°∞} æ , ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ Ñ¨~=° ∂`«‡ `å#∞ `å#∞QÍ xâ◊ÛÅOQÍ
LO_»QÍ, Ñ¨~=° ∂`«‡ K≥`· #« ºO`À ‰õÄ_ç# ã¨q∞+≤ì HÍ~°} â◊s~°O (Dâ◊fi~°∞_»∞)
ã¨$+≤Hì ÀãÖ - „Ñ¨ÑO¨ K« J#∞Éè"í åÅHÀãÖ `«fi~°ÃÑ_»∞`«∞Ok. J^Õ Dâ◊fi~ˆ K«Û,ù
J^Õ „|Ç¨Ï‡Ü≥ÚHõ¯ ã¨$+≤ì ãÖHõÅÊO. ^•x`À ã¨∂Å÷ [QÆ`∞« Î Ü≥ÚHõ¯ ã¨$+≤Hì ˜ <åOn
"åK«HOõ J=Ù`«∞Ok. ã¨∂Å÷ [QÆ`∞« Î ã¨$+≤ì ZÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
ã¨∂HõΔ ‡"≥∞#ÿ ÑÖK«É∂íè `åÅ (`«<å‡„`«Å) ™êufiHõ, ~å[ã≤HÍOâ◊Å`À ã¨∂HõΔ ‡
â◊s~° („|Ç¨Ï‡) Ñ¨Ù@∞ìHõ [iyOk QÆ^•. WHõ `å=∞ã≤HÍOâ◊Å∞<åfl~Ú. D
ÑÖK«`«<å‡„`«Å `å=∞ã≤HÍOâ◊Å∞ ÑÖpHõ~°}O K≥Ok ã¨∂÷Å Éèí∂`åÅ∞
U~°Ê_»`å~Ú. ÑÖpHõ~} ° O.
"≥Ú^Œ\ ^˜ âŒ ◊ Hˆ =Å qÉè[í #, ~Ô O_»= ^Œâ◊ q_çáÈ=Ù@. 3= ^Œâ◊ ~Ô O_»=
1 1 1 1 1
ÉèÏQÆO <åÅ∞QÆ∞QÍ q_çáÈ=Ù@. <åÅ∞QÆ= ^Œâ◊ + + + + ´ 1 ã¨∂Å÷
2 8 8 8 8
30
PHÍâ◊Éèí∂`«O. WÖÏ ã¨∂HõΔ ‡`«<å‡„`«Å∞ ÑÖpHõ~°}O`À ã¨∂÷ÅÉèí∂`åÅ∞QÍ
U~°Ê_»`å~Ú. D ã¨∂Å÷ ÑÖK«É∂íè `åÅ∞ XHõ ^•x`À XHõ\ ˜ Hõeã≤ ã¨*ÏfÜ«∞,
q*ÏfÜ«∞, ã¨fiQÆ`« Éè^Ë •Å`À ã¨∂Å÷ ^ÕÇ¨ Å∞, r=Ùà◊§ Éè’QÍxH˜ `«y# <å=∞~°∂Ñ¨
[QÆ`∞« Î U~°Ê_»`å~Ú. Wn ã¨$+≤ì [iˆQq^èOŒ .
XH˘¯Hõ¯ ã¨∂HõΔ ‡^ÕÇÏ¨ O - ^•xÖ’x "åã¨#Å∞ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ`À ‰õÄ_ç#
HÍ~°}^ÕÇÏ¨ O Ü≥ÚHõ¯ J#∞Éè"í åÅ‰õΩ `«y# ã¨∂Å÷ â◊s~°O`À "≥Ú`«OÎ 3 â◊s~åÅ∞
U~°Ê_»q¤ . WÖÏ ã¨∂Å÷ ã¨∂HõΔ ‡ HÍ~°} ^ÕÇ¨ Å`À r=Ù_»∞ `«Ü∂« ~°=Ù`å_»∞. D
r=Ùà◊√§ ™êufi HÍOâ◊O =Å¡ Ñ¨Ù\˜#ì *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å∞, JO`«ó Hõ~} ° ÏÅ`À D
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’x q+¨Ü«∂Å#∞ K«∂ã≤, `≥Å∞ã¨∞H˘x HÀ~°∞`«∞O\Ï~Ú. JÖÏˆQ
~å[ã≤HÍOâ◊ =Å¡ Ñ¨Ù\˜ì# „áê}ÏÅ∞, Hõˆ~‡O„kÜ«∂Å`À P q+¨Ü«∂Å#∞
ãÖáêkOK«∞H˘x, Éè’yã¨∂Î LO\Ï~Ú. D „Ñ¨HÍ~°OQÍ <å=∞~°∂Ñ¨ q+¨Ü∂« Å`À
‰õÄ_ç# Ü«∂=`ü „Ñ¨ÑO¨ K«O r=Ùà◊§‰õΩ Éè’QÆºÉè∂í q∞, Hõ~‡° Éè∂í q∞ J=Ù`«∞#flk.
D "≥Ú`åÎxfl <åaèH=õ ∞ÅOÖ’x „|Ç¨Ï‡Ü≥ÚHõ¯ ã¨$+≤Qì Í Hõ^•ä ~°∂ÑÖÖ’ K≥|∞`å~°∞.
- ã¨$+≤ì [iyOk =∞i P#O^Œã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞, Ñ¨~°=∞*Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞
J~Ú# Ñ¨~=° ∂`«‡ ZÖÏ r=Ù_»Ü∂« º_»∞? ^Õ=Ù_»∞ r=Ù_≥#· q^èOŒ Uq∞\˜?
^Õ=Ù_»∞ r=Ù_≥ÖÏ JÜ«∂º_À -
â’¡II ã¨$ëêìfi [QÆ`ü ã¨HõÅ"Õ∞= =∞âı+¨Hõ~åÎ
`«„`åÊqâ◊`ü Ñ¨Ù#~°∞áêQÆ`« r=ÉèÏ=ó I
qã¨fi$`«º ã¨`º« ã¨∞YÉ’^èŒ =∞Ü«∞ã¨fi~°∂ÑÖ
„ÉèÏO`åº „Éèí=∞`ü Ü«∞xâ◊=∞ãÎ̈ q"ÕHõÖËâ◊ó II 6
„ÑüÑ¨^•~°÷O :- U=O ´ D „Ñ¨HÍ~°OQÍ† ã¨HõÅO [QÆ`ü ã¨$ëêìfi ´ D
„Ñ¨ÑO¨ Kå#flO`«\ x˜ ã¨$+≤Oì z† Jâı+H¨ ~õ åÎ ´ Jâı+H¨ ~õ ~Î° Ú# Ñ¨~=° ∂`«‡† `«`ü
„áêqâ◊`ü ´ JO^Œ∞Ö’ „Ñ¨"tÕ Oz† Ñ¨Ù#ó ´ uiy† r=ÉèÏ=ó ´ r=ÉèÏ"åxfl†
LÑ¨QÆ`«ó ´ á⁄O^•_»∞† ã¨`«ºã¨∞YÉ’^èŒ=∞Ü«∞ã¨fi~°∂ÑÖ ´ `«# ã¨`«∞Îz`«∞Î
P#O^Œ=∞Ü«∞ã¨fi~°∂áêxfl† qã¨‡ $`«º ´ =∞~°záÈ~Ú† Jã¨Îq"ÕHõÖËâ◊ó ´
H˘OK≥O‰õÄ_® q"ÕHõOÖËx"å_≥·† „ÉèÏO`åº ´ „ÉèÏOu`À† Jxâ◊O„Éèí=∞u ´
x`«º=Ú u~°∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞.
31
ÉèÏ=O :- D „Ñ¨HÍ~°OQÍ ã¨HÅõ [QÆ`∞« xÎ ã¨$+≤Oì z, Jâı+H¨ ~õ Î° S# Ñ¨~=° ∂`«‡
JO^Œ∞Ö’ „Ñ¨"tÕ OKå_»∞. uiy r=ÉèÏ"åxfl á⁄O^•_»∞. `«# ã¨zÛ^•#O^Œ
ã¨fi~°∂áêxfl =∞~°záÈ~Ú q"ÕHÍxfl Ñ¨ÓiÎQÍ áÈQ˘@∞ì‰Ωõ #fl "å_≥· „ÉèÏOu KÕ`«
x`«º=Ú Ñï„Éèqí ∞™êÎ_∞» .
"åºYº :- ã¨∂Å÷ ÑÖK«É∂íè `åÅ Ü≥ÚHõ¯ HõÅ~ÚHõ`À ã¨∂Å÷ ^ÕÇ¨ Å`À ‰õÄ_ç#
r=Ùà◊√§ U~°Ê_®¤~∞° . JÖÏˆQ r=Ùà◊√§ Éè’yOK«\ÏxH˜ gÅ∞QÍ <å=∞~°∂áêÅ`À
‰õÄ_ç# q+¨Ü∞« „Ñ¨ÑO¨ K«O U~°Ê_»k¤ . D r=Ùà◊√§ â◊|Ì ã¨Ê~°≈ ~°∂Ñ¨~ã° ¨ QÆO^äŒ
J<Õ q+¨Ü∂« Å`À ‰õÄ_ç# D <å=∞ ~°∂Ñ¨ [QÆ`∞« #Î ∞ "å_»∞HÀ"åÅ<åfl, J#∞Éè=í O
á⁄O^•Å<åfl [_»"∞≥ #ÿ ^ÕÇÏ¨ WO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞Åú ‰õΩ J=HÍâ◊OÖË^∞Œ . g\˜H˜
Kè`·≥ #« ºO HÍ"åe. JO^Œ∞Hõ<Õ ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ Kè`·≥ #« ºO D r=Ùà◊§Ö’ „Ñ¨"tÕ Oz
^ÕÇÏ¨ WO„kÜ«∞ =∞<À|∞^è∞Œ eú fl K≥`· #« ºO KÕã∞¨ OÎ k. ^•x`À r=Ùà◊√§ D „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl
Éè’y™êÎ~∞° . D q^èOŒ QÍ Ñ¨~=° ∂`«‡ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞=∞<À|∞^Œ∞Åú <Õ Láê^è∞Œ Å`À
KÕi - P Láê^è∞Œ Å`À `å^•`«‡ºO ÃÑ@∞ìH˘x uiy r=Ù_»Ü∂« º_»∞† D [QÆ`∞« #Î ∞
ã¨`º« =Ú#∞‰õΩO@∂, WO^Œ∞Ö’ ã¨∞YÉè’QÍÅ#∞ "≥`∞« ‰õΩ¯O@∂ L<åfl_»∞. ZÑ¨C_≥`· Õ
Ñ¨~=° ∂`«‡ D ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞Åú Ö’ „ÑüaOaOz "å\˜`À `å^•`«‡ºO
ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_À, ^•x`À `«# ã¨fi~°∂áêxfl† ã¨fiÉèÏ"åxfl =∞~°záÈÜ«∂_»∞† qã¨‡ $`«º
ã¨`º« ã¨∞YÉ’^èŒ ã¨fi~°∂ÑÖ. Ü«∞^•~°Oú QÍ Ñ¨~=° ∂`«‡ Jxfl HÍÖÏÅÖ’ XˆH XHõ¯
q^èŒOQÍ, U =∂~°∞ÊÅ∞ ÖË‰õΩO_®, [## =∞~°}ÏÅ∞ ÖË‰õΩO_® LO_Õã¨`ü
ã¨fi~°∂ÑÖ. ã¨~åfixfl `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ z`ü - *Ï˝# ã¨fi~°∂ÑÖ. JO`ÕQÍ^Œ∞ Ñ¨~=° ∂`«‡
JYO_» P#O^Œãfi¨ ~°∂ÑÖ. UHõ~ã° "¨ ∞≥ #ÿ , ^Œ∞óY ~°ÇÏ≤ `«"∞≥ #ÿ ã¨∞Yã¨fi~°∂ÑÖ.
Hõ#∞Hõ P#O^ŒOHÀãÖ, ã¨∞YOHÀãÖ U=ã¨∞=Î ÙÅHÀãÖ QÍx, Éè’QÍÅ HÀãÖ
QÍx, q+¨Ü∂« ÅHÀãÖ QÍx Ñ¨~∞° QÔ `åÎeû# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ Ñ¨~=° ∂`«‡
`å#∞ `å#∞QÍ LO_»Hõ D Láê^è∞Œ Å`å^•`«‡ºO`À `«##∞ `å#∞ =∞~°záÈ=@O
=Å¡ - `å#∞ JYO_» P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»x =∞~°záÈ=@O =Å¡ P#O^ŒOHÀãÖ
q+¨Ü«∞ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’H˜ `˘OyK«∂ã¨∞Î<åfl_»∞, q+¨Ü«∞=ã¨∞Î=ÙÅ "≥O@Ñ¨_ç,
"å\˜HÀãÖ J„~°∞Å∞ Kåã¨∂Î r=Ù_≥· ã¨HÅõ ^Œ∞óMÏÅÖ’ =Úxy áÈ`«∞<åfl_»∞.
32
D `å^•`«‡ºO =Å¡ JãÎ̈ q"ÕHõ ÖËâó◊ , Ñ¨ÓiÎQÍ q"ÕHÍxfl HÀÖ’Ê`«∞<åfl_»∞.
|∞kú HõÅ∞+≤`"« ∞≥ ÿ áÈ`«∞#flk. ^•x`À *Ï˝#OHõÑÊ≤ "ÕÜ∞« |_»∞`«∞#flk. JO^Œ∞Hˆ
`å#∞ ZÑ¨C_»∂ LO_®Åx, JO^ŒiHõ#fl Q˘Ñ¨ÊQÍ LO_®Åx, H©iÎ „Ñü+¨Åì ∞
ãÖáêkOKåÅx, ÉÏQÍ^èŒ#ãÖáê^Œ# K≥Ü«∂ºÅx, „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x
q+¨Ü∞« =ã¨∞=Î ÙÅ =Å¡ ã¨∞YÑ¨_Q» ÅÆ #x, <Õ#∞ - <å"å~°∞ ã¨∞YOQÍ - =∞iO`«
ã¨∞YOQÍ LO_®Åx ÉèÏqã¨∞OÎ \Ï_»∞. W^Õ „ÉèÏOu, „Éè=í ∞. D „Éè=í ∞`À D
„Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ Hõ~‡° ~°OQÆOÖ’H˜ kQÆ∞QÆ∞`å_»∞. x~°O`«~O° „â◊q∞ã¨∞OÎ \Ï_»∞, ^è<Œ åxfl
=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ ãÖáêk™êÎ_∞» . "å\˜x Éè’yã¨∂Î P#Ok™êÎ_∞» . "≥O><Õ P#O^ŒO
nxÖ’ ÖË^Œx, =∞~˘Hõ ^•xHÀãÖ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞ÎO\Ï_»∞. `å#∞#fl WO\˜Ö’
P#O^ŒOÖË^xŒ =∞~˘Hõ WO\˜HÀãÖ, `å#∞#fl „Ñ¨^âÕ O◊ Ö’ ã¨∞YOÖË^xŒ =∞~˘Hõ
„Ñ¨^âÕ O◊ , `å#∞#fl ^ÕâO◊ Ö’ ã¨∞YOÖË^xŒ =∞~À^ÕâO◊ , `å##∞Éèqí OKÕ =ã¨∞=Î ÙÅ`À
ã¨∞YOÖË^xŒ =∞~À ~°HOõ =ã¨∞=Î ÙÅ∞, `«# "åi`À ã¨∞YOÖË^xŒ "Õ~ˆ "åiHÀãÖ
x~°O`«~° J<Õfi+¨} ™êy™êÎ_∞» . D J<Õfi+¨}Ö’ JÅã≤áÈ`å_Õ QÍx J#∞‰õΩ#flk
™êkèOK«ÖË_»∞. `å`å¯eHõ „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞ á⁄O^Œ∞`å_ÕQÍx âßâ◊fi`« ÅHΔÍºxfl
KÕ~∞° HÀÖË_∞» † ÃÑQ· Í ã¨fi~°∂áêxH˜ ^Œ∂~°"∞≥ ÿ áÈ`«∞O\Ï_»∞. `«# ã¨fi~°∂áêxfl `å#∞
=∞~°z<å† |∞kúÖ’ ã¨~Ô #· q"ÕHOõ LO>Ë ÃÑ^ŒÅÌ =∂@Å∞qO>Ë - âß¢™êÎÅÑ¶∞¨ ’+¨#∞
J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë ã¨„Hõ=∞OQÍ „Ñ¨Ü∂« }Õz `«# ã¨fi~°∂áêxfl KÕ~∞° HÀ=K«∞Û. ã¨~Ô #·
q"ÕHOõ ÖË‰Ωõ O>Ë „Ñ¨ÑO¨ K«O "≥O@|_ç, "≥#∞uiy K«∂_»‰Ωõ O_® Ñ¨ÓiÎQÍ „Éè+í μ¨ _ª ,·≥
WOHÍ WOHÍ WO^Œ∞Ö’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ`å_»∞. W^Õ ^Õ=Ù_»∞ r=Ù_≥#· q^èOŒ . r=Ù_≥ÖÏ
ãÖ™ê~° |O^èOŒ Ö’ W~°∞‰õΩ¯O@∞<åfl_»∞?....
r=Ù_≥#· ^Õ=Ù_»∞ ZÖÏ |O^èOŒ Ö’ z‰õΩ¯‰õΩ<åfl_»∞?
â’¡II W`«O÷ „Ñ¨=∂^Œ=â◊`ó« Ñï=ÚÇ¨Ïº=∂#ó
^ÕÇ¨`«‡ |∞kú ÑïHõeÊ`« Hõ~°‡ |O^èŒóI
ã¨fi~åæk Éè’QÆ QÆ=∞<åQÆ=∞<åu aè#fló
Å∂`å =^Õ+¨ Éè=í =∞Éèºí QÆ =∞zÛ^•`å‡ II 7
33
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- W`«O÷ ´ D „Ñ¨HÍ~°OQÍ† „Ñ¨=∂^Œ=â◊`ó« ´ á⁄~°áê@∞QÍ†
Ñï=ÚÇ¨Ïº=∂#ó ´ Ñ¨ÓiÎQÍ „ÉèÏOuÖ’ Ñ¨_áç È~Ú† ^ÕÇ¨ `«‡|∞kú ´ <Õ#∞ ^ÕÇ¨ xfl
J<Õ|∞kúK`Õ †« ÑïHõeÊ`« Hõ~‡° |O^èóŒ ´ HõeÊOK«|_»¤ Hõ~‡° |O^èOŒ Ö’ z‰õΩ¯H˘x†
ã¨fi~åækÉè’QÆ ´ ã¨fi~°ãæ ∞¨ MÏÅ∞ "≥ÚII# "å\˜HÀãÖ† QÆ=∞# PQÆ=∞#Juaè#fl ´
~åHõáÈHõÅ=Å¡ ^Œ∞óMÏxfl á⁄Ok† Å∂`å=`ü ´ ™êÖˇÑÙ¨ ~°∞QÆ∞=Öˇ† U+¨z^•`å‡
´ Dz„^Œ∂Ñ¨Ù_»∞† Éè=í O ´ ãÖ™ê~åxfl† JÉèºí QÆ=∞`ü ´ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞.
ÉèÏ=O :- D„Ñ¨HÍ~°OQÍ `«##∞ `å#∞ =∞iz q"ÕHõO HÀÖ’Ê=@O =Å¡
„ÉèÏOuÖ’ =Úxy#"å_≥·, <Õ#∞ ^ÕÇ¨xfl J<Õ xâ◊ÛÜ«∞O`À Hõ~°‡|O^èŒOÖ’
z‰õΩ¯H˘x ã¨fi~åæk ã¨∞MÏÅ HÀãÖ ~åHõáÈHõÅ∞ ™êyOz, ^Œ∞óMÏÅ∞ Ñ¨_∞» `«∂
™êÖˇ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ÖÏQÍ D P`«‡ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞ ãÖ™ê~° |O^èOŒ Ö’ W~°∞‰õΩ¯O@∞<åfl_»∞.
"åºYº :- Ñ¨~=° ∂`«‡ r=Ù_≥· ZÖÏ ãÖ™ê~° |O^èOŒ Ö’ W~°∞‰õΩ¯áÈ`«∞<åfl_À XHõ
J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ LÑ¨=∂#O ^•fi~å `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl~°∞.
™êÖˇÑÙ¨ ~°∞QÆ∞ `«# <À\’¡ #∞O_ç =KÕÛ K˘OQÆ`À ÃÑH· © „HÕ^ŒH© u~°∞QÆ∞`«∂
P ^•~åÅ`À XHõ JO^Œ"∞≥ #ÿ QÆ∂_»∞ JÅ∞¡‰Ωõ O@∞Ok. JÖÏ JÅ∞¡H˘x z=~°‰Ωõ
Jk JO^Œ∞Ö’<Õ W~°∞‰õΩ¯áÈ`«∞Ok. JÖÏˆQ `å<Õ ã¨$+≤Oì K«∞ ‰õΩ#fl D [QÆ`∞« ÖÎ ’
JO`«\Ï "åºÑ≤OzÜ«Ú#fl Ñ¨~°=∂`«‡ Jxfl Láê^èŒ∞ÅÖ’ „ÑüaOaOz, P
^ÕÇ¨ÅÖ’ LO_ç, `«##∞ `å#∞ =∞~°z áÈ`«∞<åfl_»∞. `å#∞ Ñ¨~°=∂`«‡#x
P#O^Œã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»#x =∞~°záÈ~Ú, P ^ÕÇ¨Ï"Õ∞`å#∞ J#∞H˘x r=Ù_≥·
áÈ`«∞<åfl_»∞. ZÑ¨C_≥`· Õ r=Ù}‚x, ^ÕÇ¨ #flx ÉèÏqOKå_À JO`Õ - WHõ "≥#∞kiy
K«∂KÕÑx¨ ÖË‰Ωõ O_® `«#‰õΩ ã¨∞YO-P#O^ŒO HÍ"åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. U"Õ"À
J=ã¨~åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. "å\˜ H˘~°‰Ωõ Hõ~‡° Å∞ KÕã∞¨ OÎ \Ï_»∞. `«y# Ñ¶e¨ `åÅ
HÀãÖ Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞OÎ \Ï_»∞. Ñ¨x ãïQÍæ [~°QHÆ ,õ PtOz# Ñ¶e¨ `åÅ∞ ~åHõáÈ`Õ
uiy uiy Hõ~‡° Å∞ KÕã∞¨ OÎ \Ï_»∞, =∂iÛ =∂iÛ KÕã∞¨ OÎ \Ï_»∞. Ñ¶e¨ `«O =KÕÛ^•HÍ
PO^Àà◊#, Ñ¶ë`«O Hõey`Õ ãÖ`À+Ö, Ñ¶ë`«O Hõey`Õ ãÖ`À+Ö Hõey
JO`«\ ˜`À PyáÈ`å_®? ÖË^Œ∞. =∞iO`« Q˘Ñ¨Ê Ñ¶ë`«O H˘~°‰õΩ, `«Ñ¨#
Ñ¨_∞» `«∞O\Ï_»∞, =∞m§ Hõ~‡° ~°OQÆOÖ’ W~°∞‰õΩ¯O\Ï_»∞. J^Œ$+¨=ì âß`«∞Î Ñ¨\ Oì˜ ^ŒÖÏ¡
34
|OQÍ~°"≥∞ÿ, HÀi# HÀiHõÅhfl f~°∞`«∞O>Ë WO`«HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê Éè’QÍÅ∞
ã¨fi~°Öæ ’HõOÖ’ Åaè™êÎÜ∞« x `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. "å\˜HÀãÖ Ñ¨Ù}ºHõ~‡° Å∞, ã¨`¯« ~°‡Å∞,
^•#^è~Œ å‡Å∞ KÕ™êÎ_∞» . P ã¨fi~°Öæ ’HõÉ’è QÍÅ#∞ J#∞Éèqí ™êÎ_∞» . J~Ú`Õ Jg
âßâ◊fi`«O HÍ^Œ∞ QÆ#∞Hõ Ñ¨Ù}ºÑ¶¨ÖÏÅ∞ Y~°∞ÛHÍQÍ<Õ uiy =∂#=Ö’HÍxH˜
~å"åeûO^Õ. =∞m§ Hõ~‡° Å∞ - Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞-[#‡Å∞. WÖÏ Hõ~‡° [#‡ =ÅÜ«∞OÖ’
- ãÖ™ê~°|O^èOŒ Ö’ W~°∞‰õΩ¯áÈ`«∞O\Ï_»∞. W^ŒO`å `«##∞ `å#∞ =∞~°z -
`å#∞HÍx ^ÕÇ¨ xfl `å#x „Éè=í ∞K≥O^Œ@O =Å¡<Õ - WO`«H© D r=Ù_≥=~°∞?
D r=Ù_ç H˘~°‰Ωõ Ö’HÍÅ#∞ ã¨$lOz# P ^Õ=Ù_≥=~°∞?
WO`«‰Äõ r=Ù_≥=~°∞? Dâ◊fi~°∞_≥=~°∞?
â’¡II =∂Ü«∂Ü«Ú`«ãÎ̈ fi QÆ=∞ nâ◊fi~°`åO z^•`«‡
Kåq^ŒºÜ«∂ Ü«ÚQÆ Éè=í ^Œ$ú `« r=ÉèÏ=ó I
=∂Ü«∂ Éè"í `Õ ü q=∞Å ã¨`Î« fi QÆ∞} „Ñ¨^•è <å
„áÈHÍÎ =∞ÖÏ Ñ≤ÇÏ≤ `« ã¨`Î« fiQÆ∞}Ï `«fiq^•º II 8
„ÑüÑ¨^•~°÷O :- z^•`«‡`«∞ ´ K≥·`«#º~°∂Ñ¨ P`«‡† =∂Ü«∂Ü«Ú`«ó ´
=∂Ü«∞`À‰õÄ_ç#"å_≥·† Dâ◊fi~°`åO PQÆ=∞ó ´ Dâ◊fi~°∞_»=Ù`«∞<åfl_»∞† J
q^ŒºÜ«∂Ü«ÚH± ´ Jq^Œº`À ‰õÄ_ç#Ñ¨C_»∞† K« ´ P P`«‡ÜÕ∞† ^è$Œ `«r=ÉèÏ=ó
´ r=ÉèÏ"åxfl ã‘fiHõiOz#"å_»∞† Éè=í `« ´ J=Ù`«∞<åfl_»∞, q=∞Å ã¨`fi« QÆ∞}
„Ñ¨^•è <å ´ â◊√^Œú ã¨`fi« QÆ∞}OÖ’ LO>Ë† =∂Ü«∂Éè"í `Õ ü ´ =∂Ü«∞J=Ù`«∞#flk†
=∞ÖÏÑ≤ÇÏ≤ `« ã¨`fi« QÆ∞}Ï`«∞ ´ =∞e# ã¨`Î« fiQÆ∞}O `À LO>Ë† Jq^•º„áÈHÍÎó ´
Jq^Œº JO\Ï~°∞.
ÉèÏ=O :- K≥`· #« º ã¨fi~°∂Ñ¨ Ñ¨~=° ∂`«‡ =∂Ü«∞`À ‰õÄ_ç Dâ◊fi~°∞_»=Ù`«∞<åfl_»∞.
Jq^Œº`À ‰õÄ_ç#Ñ¨C_»∞ P Ñ¨~=° ∂`Õ‡ r=Ù_»=Ù`«∞<åfl_»∞. â◊√^Œú ã¨`fi« QÆ∞}O
„Ñ¨^•è #OQÍ Hõey#k =∂Ü«∞. =∞e#O`À HõÑÊ¨ |_»¤ ã¨`fi« QÆ∞}O „Ñ¨^•è #OQÍ
Hõey#k Jq^Œº.
"åºYº :- ^Õ = Ù_» ∞ r=Ù_≥ O ^Œ ∞ Hõ = Ù`« ∞ <åfl_» ∞ ? ZO^Œ ∞ ‰õ Ω WHõ ¯ _»
W~°∞‰õΩ¯áÈ`«∞<åfl_»∞? r=Ù}˜‚ PHõi¬Oz WiHÕKÕ D <å=∞~°∂Ñ¨ [QÆ`∞« Î <≥=~°∞
ã¨$+≤ãì ∞¨ <Î åfl~°∞? J`«_ç ~åHõáÈHõÅ <≥=~°∞ XHõ xÜ«∞=∞O „Ñ¨HÍ~°O #_çÑã≤ ∞¨ <Î åfl~°∞?
35
Ñ¨~°=∂`«‡ ZÑ¨C_»∂ xâ◊ÛÅOQÍ, x`«ºOQÍ xifiHÍ~°OQÍ,
P#O^Œãfi¨ ~°∂ÑÖQÍ LO\Ï_»∞. PÜ«∞#‰õΩ ã¨$+≤Kì Ü Õ ∂« eû# J=ã¨~=° ¸ÖË^∞Œ †
KÕÜ∂« Å<Õ ãÖHõÅÊ=¸ ÖË^∞Œ . HÍx Ñ¨Ó~°fi ã¨$+≤Öì ’x r=Ùà◊§O^Œ~∂° ^ÕÇ¨ Å∞
=^Œe „Ñ¨àÜ ◊ ∞« HÍÅOÖ’ J=ºHõOÎ Ö’ LO\Ï~°∞. P r=Ùà◊√§ ãÖáêkOK«∞‰õΩ#fl
"åã¨#Å∞ ã¨q∞+≤ìQÍ J=ºHõÎOÖ’ LO\Ï~Ú. P "åã¨#Åhfl 3 QÆ∞}ÏÅ`À
LO\Ï~Ú. J~Ú`Õ Jq ã¨q∞+≤Qì Í L#flÑ¨C_»∞ â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ ã¨`fi« QÆ∞}O „Ñ¨^•è #OQÍ
LO\Ï~Ú. J"Õ "åã¨#Å∞ =º+≤Qì Í L#flÑ¨C_»∞ ~°[ã¨Î "≥∂QÆ∞}ÏÅ=Å¡ =∞e#"≥∞#ÿ
ã¨`fi« QÆ∞}OQÍ LO\Ï~Ú.
â◊√^Œú"≥∞ÿ# ã¨`«fiQÆ∞}O „Ñ¨^è•#OQÍ L#fl ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å#∞ '=∂Ü«∞—
JO\Ï~°∞. =∞e#"≥∞#ÿ ã¨`fi« QÆ∞}O „Ñ¨^•è #OQÍ L#fl =º+≤ì "åã¨#Å#∞ 'Jq^Œº—
JO\Ï~°∞. =∂Ü«∞`À ‰õÄ_ç# K≥`· #« ºO 'Dâ◊fi~°∞_»∞— J=Ù`«∞<åfl_»∞. Jq^Œº`À
‰õÄ_ç# K≥`· #« ºO 'r=Ù_»∞— J=Ù`«∞<åfl_»∞.
Dâ◊fi~°∞_»∞ ã¨~°fiâ◊H˜Î =O`«∞_»∞, Ö’HÍÅ‰õΩ JkèÑü† Ö’HÍÅ#∞
ã¨$lOKÕ"å_»∞, #_ç¿Ñ"å_»∞, ÅÜ«∞OKÕ¿ã"å_»∞. PÜ«∞<Õ D <å=∞~°∂Ñ¨ [QÆ`∞« #Î ∞
ã¨$+≤ãì ∞¨ <Î åfl_»∞. r=Ùà◊§ Ü≥ÚHõ¯ J#∞Éè"í åÅ‰õΩ `«y# q+¨Ü∂« Å#∞ ã¨$+≤Oì z,
PHõ~°¬}Å∞ Hõeyã¨∞Î<åfl_»∞. r=Ù_»∞ KÕ¿ã Hõ~°‡Å‰õΩ `«y# Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ#∞
JOk™êÎ_»∞. ''Hõ~°Î $~å[˝Ü«∂ „áêÑ¨º`Õ Ñ¶¨ÅO—— Jx ÉèíQÆ"å<£ ~°=∞}
=∞Ç¨Ï~°∞¬Å"å~°∞ LÑ¨^âÕ ™◊ ê~°OÖ’ K≥ÑÊ≤ # Hõ~Î° ''Dâ◊fi~°∞_Õ——. PÜ«∞<Õ ã¨~fi° Hõ~‡°
Ñ¶¨Å„Ñ¨^•`«, JO`ÕHÍ^Œ∞. P Dâ◊fi~°∞_Õ "åi "åi "åã¨#Å Hõ#∞QÆ∞}OQÍ
`« y # ^Õ Ç ¨  Å#∞ ã¨ $ +≤ ì ã ¨ ∞ Î < åfl_» ∞ . Ñ¨ ~ ° = ∂`« ‡ K≥ · ` « # ºO ã¨ ~ ° fi „`å
"åºÑ≤OzÜ«ÚO@∞Ok QÆ#∞Hõ P ^ÕÇ¨ ÅÖ’ ‰õÄ_® LO@∞Ok. J^Õ ^ÕÇ¨ Å`À
`å^•`«‡ºO K≥Ok `«##∞ `å#∞ r=Ù_»∞QÍ ÉèÏqOK«∞H˘O@∞#flk. D q^èOŒ QÍ
^Õ=Ù_»∞ HÍ™êÎ r=Ù_»Ü∂« º_»∞.
r=Ù_≥·# ^Õ=Ù_»∞ WHõ¯_» KÕ¿ã Hõ~°‡ÅHÍ~°}OQÍ PÜ«∂Ö’HÍÅ‰õΩ "≥o§
Hõ~‡° Ñ¶Å¨ OQÍ ã¨∞M ^Œ∞óMÏÅ#∞ J#∞Éèqí Oz uiy =ã¨∞OÎ \Ï_»∞. P r=Ù_»∞
Hõ~‡° Å∞ KÕÜ∞« \ÏxH˜ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å#∞† „Ñ¨=OKåxfl ã¨$+≤Oì Kå_»∞ Dâ◊fi~°∞_»∞.
36
P r=Ù_»∞ Hõ~°‡ Ñ¶¨ÖÏÅ#∞ J#∞ÉèíqK«\ÏxH˜ `«y# ã¨∂HõΔ ‡â◊s~åÅ#∞
(=∞#ã¨∞ûÅ#∞), JÖÏˆQ ã¨fi~åæk Ö’HÍÅ#∞ ‰õÄ_® ã¨$+≤Oì Kå_»∞.
D q^èOŒ QÍ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ Ïxfl J#∞Éèqí OKÕ r=Ù_»∞, Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ#∞ JOkOKÕ
Dâ◊fi~°∞_»∞ W^Œ~Ì ∂° XˆH P`«‡K≥`· #« ºO. r=Ù_»∞ P`«‡#x `≥eÜ«∞x P*Ï˝#OÖ’
L#flO`« HÍÅO D [QÆ`«∞Î#∞ ã¨`«º =∞#∞‰õΩO\Ï_»∞† [QÆ`«∞Î#∞ ã¨$+≤ìOz#
Dâ◊fi~°∞}˜‚ ã¨`º« =∞#∞‰õΩO\Ï_»∞† D [## =∞~°}ÏÅ∂ ã¨`º« =∞#∞‰õΩO\Ï_»∞†
J*Ï˝#OÖ’ LO_ç D ãÖ™ê~° [## =∞~°} K«„HõOÖ’ W~°∞‰õΩ¯áÈ`å_»∞. ~å„u
ã¨fiÑ¨flOÖ’ ã¨fiÑ¨fl Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ZÖÏÔQ`· Õ JÑ¨C_»∞ JHõ¯_» [iy# =hfl ã¨`º« =∞#∞
H˘x ^Œ∞ódã¨∂,Î ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» `«∂, P#Okã¨∂Î LO\Ï_À - JÖÏˆQ D r=Ù_»∞
ã¨∞MÏ^Œ∞óMÏÅÖ’ =ÚxyáÈ`å_»∞. =∞i nxH˜ x+¨¯ $u Z\Ï¡? ZO^Œ∞H© „Éè=í ∞?
XHõ¯>Ë J~Ú# P`«‡ J<ÕHOõ QÍ ZO^Œ∞‰õΩ HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk? Hõ^ÅŒ x P`«‡
ZÖÏ Hõ^∞Œ Å∞`«∞#flk?
â’¡II UHÀºÑ¨º<ÕHõ W= ÉèÏu â◊s~° MË^•`ü
P`å‡ Ñ¶¨∞\Ïk QÆ`«ÉèË^Œ =âß^£ qÜ«∞^Œfi`üI
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂k+¨μ K«Å`«∞û x[„Ñ¨HÍâß`ü
Ñ¨Ó~À‚ - Ñ≤ xâ◊ÛÅ `«~À - Ñ≤ qHÍ~° =^Œfi`ü II9
„ÑüÑ¨^•~°Oú :- Ñ¶∞¨ \Ïk Éè^Ë =Œ âß`ü ´ ‰õΩO_» "≥ÚII# "å\˜É^Ëè •Å=Å¡† qÜ«∞`ü=`ü
´ XHõ¯>Ë J~Ú# PHÍâ◊O (J<ÕHOõ )ÖÏQÍ† â◊s~°É^Ëè •`ü ´ â◊s~°É^Ëè •Å#∞
|\˜†ì UHõó JÑ≤ P`«‡ ´ XHõ¯>Ë J~Ú# P`«‡† J<ÕHõ W=MÏu ´ J<ÕHOõ ÖÏQÍ
„Ñ¨HÍtã¨∞#Î flk. Ñ¨Ó~°‚ JÑ≤xâ◊ÛÅ`« JÑ≤ ´ Ñ¨Ó~°=‚ Ú, xâ◊ÛÅ=Ú J~Ú#Ñ¨Ê\˜H©
(Ñ¨ ~ ° = ∂`« ‡ „Ñ¨ H Íâ◊ O ) K« Å `« ∞ û ^Õ Ç ¨  O„kÜ« ∂ k+¨ μ ´ Hõ ^ Œ ∞ Å∞`« ∞ O_Õ
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂ÅÖ’† x[„Ñ¨HÍâß`ü ´ „ÑüÑ¶ëOK«@O=Å¡† qHÍ~°=^£=`ü ´
Hõ^∞Œ Å∞`«∞#fl@∞¡, =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ∞`«∞#fl@∞¡ - (JxÑ≤ã∞¨ OÎ k)
ÉèÏ=O :- ‰õΩO_» "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜Ö’ Éè^Ë •Å=Å¡ XHõ¯>Ë J~Ú# PHÍâ◊O "Õ~∞°
"Õ~∞° QÍ HõxÑ≤Oz#@∞¡ â◊s~°É^Ëè •Å#∞ |\˜ì XHõ¯>Ë J~Ú# P`«‡ J<ÕHOõ QÍ
HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. Ñ¨Ó~°=‚ Ú xâ◊ÛÅ=Ú J~Ú# Ñ¨~=° ∂`«‡ „Ñ¨HÍâ◊O ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂ÅÖ’
37
„Ñü Ñ¶ëOz#Ñ¨C_»∞ P ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å Hõ^ŒeHõÅ=Å¡ P „Ñ¨HÍâ◊O
Hõ^∞Œ Å∞`«∞#fl@∞¡ „Éè=í ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
"åºMº :- UHõ"∞≥ #ÿ Ñ¨~=° ∂`«‡ J<ÕHõ r=Ùà◊√§QÍ, J<ÕHõ ~°∂áêÅ∞QÍ, ZÖÏ
=ºHõ=Î ∞=Ù`«∞#flk? U=∂~°∞ÊÅ∞ ÖËx Ñ¨~=° ∂`«‡ J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ`À qHÍ~åÅ`À
‰õÄ_ç# r=Ùà◊√§QÍ ZÖÏ =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞<åfl_»∞? nxH˜ ã¨=∂^è•#"Õ∞ D â’¡HOõ .
Ñ¨~=° ∂`«‡ x[OQÍ Ñ¨Ó~°∞_‚ ∞» , xâ◊ÛÅ∞_»∞, U HõêŒ Hõ ÖËx "å_»∞, U
=∂~°∞ÊÅ∞, qHÍ~åÅ∞ ÖËx"å_»∞. PÜ«∞# 'x[OQÍ— J<ÕHõOQÍ =∂~°_»∞.
UqHÍ~åÅ‰õΩ Ö’#∞ QÍ_»∞.
PHÍâ◊O JO`å ZÑ¨C_»∂ XHõ¯>Ë. ^•xÖ’ U ÉèÏQÍÅ∞ ÖË=Ù. HÍx "Õ~∞°
"Õ~°∞ ‰õΩO_»Å∞, ‰õÄ*ÏÅ∞, Ñ≤_»`«Å∞ `«Ü«∂Ô~·#Ñ¨C_»∞ "å\˜ JxflO\˜Ö’#∞
"Õ~∞° "Õ~∞° H˘Å`«Å`À, "Õ~∞° "Õ~∞° PHÍ~åÅ`À PHÍâ◊O L#fl@∞¡ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
‰õΩO_»Ö’x PHÍâ◊O ‰õΩO_®HÍ~°OQÍ, ‰õÄ*ÏÖ’x PHÍâ◊O ‰õÄ*ÏHÍ~°OQÍ
HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. P ‰õΩO_»Å∞ ‰õÄ*ÏÅ∞ L#flO`«=~°‰Ωõ PHÍâ◊O =ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Öˇ·
XH˘¯Hõ¯ =ÚHõ¯ XH˘¯Hõ¯ ‰õΩO_»Ö’ - ‰õÄ*ÏÖ’ - áê„`«Ö’ L#fl@∞¡ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
J~Ú`Õ "å\˜x `˘ÅyOz#Ñ¨C_»∞ - ÖË^• Ñ¨QÅÆ Q˘\˜#ì Ñ¨C_»∞ JHõ¯_» WHõ
PHÍâ◊O =ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Å∞QÍ LO_»^Œ∞. JO`å XHõ¯\˜QÍ - UHõOQÍ -
ZÑ¨Ê\˜ÖÏQÍ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. JO>Ë x[OQÍ PHÍâ◊O ZÑ¨C_»∂ =ÚHõ¯Å∞ HÍÖË^∞Œ ,
J<ÕHOõ HÍÖË^∞Œ . Jk JÑ¨C_»∂, WÑ¨C_»∂ ZÑ¨C_»∂ XHõ¯>Ë. S`Õ ‰õΩO_»Å
^Œ$+≤ì L#flO`«=~°‰Äõ =∂„`«O PHÍâ◊O J<ÕHOõ J~Ú#@∞¡ „Éè=í ∞HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
JO`Õ.
JÖÏˆQ XHõ¯>Ë J~Ú# P`«‡‰õÄ_® â◊s~åÅ ^Œ$+≤xì |\˜ì XH˘¯Hõ¯ â◊s~°OÖ’
XH˘¯Hõ¯ P`«‡ L#fl^Œ<Õ „Éèí=∞ Hõey J<ÕHõ P`«‡Å∞#fl@∞¡ „Éèíq∞™êÎO. HÍx
x[OQÍ P`«‡ XHõ¯>Ë. UHõO - J^ŒfiÜ«∞O - nxx |\˜ì XHõ¯_Õ J~Ú#
Ñ¨~=° ∂`«‡ J<ÕHõ r=Ùà◊√§ JÜ«∂º_»#@O ‰õÄ_® J*Ï˝#∞Å ^Œ$+≤xì |>Ëì `«ÑÊ¨
x[OQÍ Ñ¨~=° ∂`«‡ ZÑ¨C_»∂ XHõ¯_Õ. Jk UHõO - J^ŒfiÜ«∞O. Zxfl r=Ùà◊√§<åfl,
Jã¨Å∞ r=Ùàı§ÖË‰Ωõ <åfl Ñ¨~=° ∂`«‡Ö’ U qÉèÏQÆ=¸ ZÑ¨C_»∂ÖË^∞Œ . K«∂KÕ"åà◊§
^Œ$+≤Öì ’<Õ D J<ÕH`õ fi« O.
38
WHõ Ñ¨Ù\˜#ì ^ŒQ~æÆ #° ∞O_ç =∞~°}O˜ KÕO`« =~°‰Ωõ r=Ùà◊§Ö’ Hõ#|_Õ =∂~°∞ÊÅ∞,
qHÍ~åÅ∞, ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ, #tOÑ¨Ù, Jhfl‰õÄ_® ^ÕÇ¨ ^Œ∞Å =∂~°∞ÊÅ∞, qHÍ~åÖË
`«ÑÊ¨ Ñ¨~=° ∂`«‡Ö’ U=∂~°∞ÊÅ∞ ÖË=Ù. h\˜Ö’ ã¨∂~°ºaO|O „ÑüaOaOz#Ñ¨C_»∞
h~°∞ JÅÅ∞ JÅÅ∞QÍ Hõ^∞Œ Å∞`«∞O>Ë ã¨∂~°ºaO|O ‰õÄ_® Hõ^∞Œ Å∞`«∞#fl@∞¡,
=}∞‰õΩ`«∞#fl@∞¡ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍx x[OQÍ ã¨∂~°ºaO|O J\Ï¡Qˆ U HõêŒ HÍ
ÖË‰õΩO_® L#flk. h~°∞ =∂„`«"Õ∞ Hõ^Œ∞Å∞`«∞#flk Jx `≥Å∞ã¨∞ÎOk. JÖÏˆQ
Hõ^∞Œ Å∞`«∂ LO_Õ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂ÅÖ’ „ÑüaOaOz# K≥`· #« ºO ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å
HõêŒ Hõx |\ì̃ Hõ^∞Œ Å∞`«∞#fl@ìxÑ≤ã∞¨ OÎ ^Õ QÍx x[OQÍ Hõ^ÅŒ ^Œ∞. xâ◊ÛÅOQÍ<Õ
LO@∞Ok.
Hõ^Œ∞Å∞`«∞#fl |ã¨∞ûÖ’ xâ◊ÛÅOQÍ ‰õÄ~˘Ûx x„^ŒáÈ`«∞#fl h=Ù
Hõ^Œ∞Å∞`«∞#fl@¡ xÑ≤ã¨∞ÎOk QÍx, x[OQÍ Hõ^Œ∞Å∞`«∞#flk |¿ãû QÍx h=Ù
HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ K≥`· #« ºO ‰õÄ_®. Hõ^∞Œ Å∞`«∞#flk Láê^è∞Œ ÖËQÍx K≥`· #« ºOHÍ^Œ∞.
K≥`· #« ºO HõkÖËO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O ÖË^∞Œ . nxx |\˜ì Ñ¨~=° ∂`«‡ ZÑ¨C_»∂ UHõ"∞Õ .
J<ÕH`õ fi« O ÖË<ÖÕ ^Ë ∞Œ . J<ÕHOõ QÍ L#fl@∞¡ „Éè=í ∞Ö’ L#fl K«∂KÕ"å_ç ^Œ$+≤^ì À+¨"∞Õ
`«ÑÊ¨ P`«‡ ^À+Ö HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ Ñ¨Ù@ì@O, ÃÑ~°Q@ Æ O, =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ@O,
#tOK«@O - W=hfl ‰õÄ_® ^ÕÇ¨ ^Œ∞Å qHÍ~åÖËQÍx - P`«‡‰õΩ K≥Ok#q
HÍ=Ù.
- =∞i „Éè=í ∞Ö’ L#fl r=Ù_ç QÆ`qÕ ∞\˜? - "å_çQuÆ ZÑ¨Ê\˜H˜ JO`Õ<å?-
Z=_»∞ |O^è•Å#∞ ^Œ∞óMÏÅ#∞ =keOK«∞HÀQÆÅ_»∞?-
LáÈ :- ^Õ=Ù_»∞ D [QÆ`∞« #Î ∞ ã¨$+≤Oì z, Láê^è∞Œ ÅÖ’ ‰õÄ~˘Ûx r=Ù_≥· - `«#
ã¨fi~°∂áêxfl =∞~°z, „ÉÏOuÖ’ D [##=∞~°} ãÖ™ê~°OÖ’ zH˜¯ ^Œ∞óMÏÅ∞
Ñ¨_∞» `«∞<åfl_»∞. =∞i J`«_ç QÆu WO`Õ<å? `«# ã¨fiã≤u÷ x KÕ~∞° H˘x P#O^Œ
™êQÆ~∞° _»∞QÍ LO_»Ö_Ë ®? Z=_»∞ JÖÏ LO_» QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞?
â’¡II U=O Éèí"å~°‚= x=∞[˚# ^Œ∞ód`Õ+¨μ
Ö’ˆH+¨μ Ñ¨Ó~°fi[x ãÖz`« Ñ¨Ù}º Ñ¨ÙO*ˇó· I
HõtÛ^£ qâ◊√^Œú =∞u ~ˆ `«º QÆ∞~°∞O Hõ$áêaúO
„áêÇ¨Ï „Ñ¨}=∞º Éè=í ™êQÆ~° ÅOÑ¶∞¨ <ÕK∞« Ûùó II 10
39
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :-U=O ´ D „Ñ¨HÍ~°OQÍ† Éè"í å~°=‚ x=∞[˚# ´ ãÖ™ê~°™êQÆ~O° Ö’
=Ú#QÆ@O=Å¡† ^Œ∞ód`Õ+μ¨ Ö’ˆH+¨μ ´ ^Œ∞óYÑ¨_∞» `«∂ L#fl "åiÖ’† HõtÛ`ü ´
ZHõ¯_À XHõ¯_»∞† Ñ¨Ó~°fi[x ãÖz`« Ñ¨Ù}ºÑ¨ÙO*ˇó· ´ Ñ¨Ó~°fiOÖ’ ãÖáêkOK«∞‰õΩfl
Ñ¨Ù}ÏºÅ=Å¡† qâ◊√^Œú=∞uó ´ â◊√^Œú|∞kúQÆÅ"å_≥·† Hõ$áêaúOQÆ∞~°∞O ´
Hõ~∞° }Ïã¨=Ú„^Œ∞_≥#· QÆ∞~°∞=Ù#∞, U`«º ´ ã¨g∞Ñ≤Oz† „Ñ¨}=∞º ´ #=∞ã¨¯iOz†
Éè=í ™êQÆ~Å° OÑ¶∞¨ # WK«∞Ûùó ´ ãÖ™ê~°™êQÆ~åxfl ^•\ÏÅ<Õ HÀiHõQÅÆ "å_≥†· „áêÇ¨Ï
´ J_çQÍ_»∞.
ÉèÏ=O :- D „Ñ¨HÍ~°OQÍ ãÖ™ê~° ™êQÆ~O° Ö’ =Úxy ^Œ∞ódOKÕ r=Ùà◊§Ö’
U XHõ¯_À Ñ¨Ó~°fi[#‡ Ñ¨Ù}ÏºÅ=Å¡ â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ |∞kúQÅÆ "å_≥· ãÖ™ê~° ã¨=Ú„^•xfl
^•\ÏÅ<Õ HÀiHõ`À ([#‡~åÇ≤Ï`«ºO H˘~°HÔ )· Hõ~∞° }Ï ã¨=Ú„^Œ∞_≥#· QÆ∞~°∞=Ù#∞
ã¨g∞Ñ≤Oz ã¨=∞ã¨¯iOz JO@∞<åfl_»∞ WÖÏ -
"åºYº :- Ñ¨~=° ∂`«‡ ^ÕÇ¨ ÅÖ’ ‰õÄ~˘Ûx, `«##∞`å#∞ =∞~°záÈ~Ú, r=Ù}‚<Õ
„Éè=í ∞`À â◊s~° =∞<À|∞^Œ∞Åú `À `å^•`«‡ºOK≥Ok HÀiHõÅ#∞ f~°∞ÛH˘#∞@‰õΩ
ãÖHõÖÏÊÅ∞ KÕã,≤ "å\˜ Hõ#∞QÆ∞}OQÍ Hõ~‡° Å∞ KÕã,≤ P Hõ~‡° Ñ¶Å¨ J#∞Éè"í åÅHÀãÖ
PÜ«∂Ö’HÍÅ‰õΩ "≥o§, uiy =ã¨∂,Î J<ÕHõ [#‡Öˇ`∞« `Î ∂« D [## =∞~°}
ãÖ™ê~° K«„HõOÖ’ W~°∞‰õΩ¯áÈ`«∞<åfl_»∞. Ñ¨Ù@ì@O, ÃÑ~°Q@ Æ O, Hõ~‡° Å∞ KÕÜ∞« @O,
Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ ~å=@O, "å\˜x J#∞Éèqí OK«\ÏxH˜ =∞m§ [#‡Öˇ`@ Î« O, WÖÏ
ãÖ™ê~°OÖ’ |OkèOK«|_ç Ñ¨Ù_»∞`«∂, K«ã∂¨ ,Î ^Œ∞óYã¨=Ú„^ŒOÖ’-Éè=í ™êQÆ~O° Ö’
=ÚxyáÈ`«∞<åfl_»∞. =∞i nxH˜ Ñïëê¯~°O Uq∞\˜? ZÑ¨C_»∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞,
`å#∞ r=Ù}˜‚ HÍ^Œ∞, Ñ¨~=° ∂`«‡#∞ Jx? ZÑ¨C_»∞ `å#∞`å#∞QÍ Ñ¨~=° ∂`«‡QÍ
P#O^ŒOQÍ LO_ç áÈ`å_»∞?
`« # O`« @ `å#∞QÍ ZÑ¨ Ê \˜ H © `≥ Å ∞ã¨ ∞ HÀÖË _ » ∞ . Z=~À XHõ ~ ° ∞
`≥eÜ«∞*ËÜ∂« e. Z=~°∞? QÆ∞~°∞=ÙÅ∞QÍx, „QÆO^ä•Å∞QÍx `≥eÜ«∞*ËÜ∂« eûO^Õ.
J~Ú`Õ P „QÆO^ä•Å∞ K«^"Œ åÅx QÍx, QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ P„â◊~ÚOKåÅxQÍx ZÖÏ
`≥Å∞ã¨∞OÎ k? Z=~°∞ K≥|∞`å~°∞? Wk =∂„`«O Ñ¨Ó~°fi[#‡ ã¨∞Hõ$`«O LO>Ë<Õ
`≥Å∞ã¨∞ÎOk, `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx |∞kúÑ¨Ù_»∞`«∞Ok. x[OQÍ „Ñü r=Ù_çÖ’#∞
40
Ñ¨~=° ∂`Õ‡ QÆ∞~°∞~°∂ÑÖÖ’ LO\Ï_»∞. J~Ú`Õ PÜ«∞##∞ HõÑÊ≤ J<ÕHõ "åã¨#Å
á⁄~°Å∞ J_»∞¤ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å¡ Ö’Ñ¨Å#∞O_ç PÜ«∞# ZO`« "≥Ú`«∞‰Î Ωõ <åfl
r=Ù_çH˜ qxÑ≤OK«^∞Œ , qxÑ≤OK«∞HÀ_»∞. P "åã¨#Å á⁄~°Å∞ Hõiy áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞
- Ñ¨ÅÛ|_ç#Ñ¨C_»∞ =∂„`«"∞Õ Ö’Ñë QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ =∂@Å∞ qxÑ≤™êÎ~Ú.
=∞i P "åã¨#Å á⁄~°Å∞ HõiˆQ^≥Ñ¨C_»∞? ÃÑiˆQ^≥Ñ¨C_»∞? ZO^Œ∞‰õΩ
Hõ~∞° QÆ∞`å~Ú? ZO^Œ∞‰õΩ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú? -
=∂#=Ù_»∞ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’H˜ =zÛ# `«~åfi`« J<ÕHõ "≥∞ÿ# Hõ~°‡Å∞
KÕã∞¨ OÎ \Ï_»∞. Ö’Ñ¨Å U"Õ"À HÀiHõÅ∞O\Ï~Ú, KÕ~∞° HÀ=Åã≤# ÅHΔÍºÅ∞O\Ï~Ú.
"å\˜H˘~°‰Ωõ Hõ~‡° Å∞ KÕã∞¨ OÎ \Ï_»∞. JÖÏ Hõ~‡° Å∞ KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ J`«_ç Ü≥ÚHõ¯
^Œ$HõÊ^èOŒ ZÖÏ LO@∞O^À? J`«_ç PÖ’K«Å∞ ZÖÏ LO\ÏÜ≥∂? J<Õ ^•xx
|\˜ì J`«_çÖ’ "åã¨#Å∞ KÕ~°∞‰õΩO\Ï~Ú. WO^Œ∞Ö’ Ñ¨Ù}º"åã¨#Å∞,
áêÑ¨"åã¨#Å∞ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞. J`«_ç PÖ’K«#Å∞, ^Œ$HõÊ^èŒO `«Ñ¨C_»∞"≥·`Õ,
Ñ¨~°Ñ‘_»#∞ HõeyOKÕ"≥·`Õ áêÑ¨"åã¨#Å∞ ¿Ñ~°∞‰õΩO\Ï~Ú. "å\˜`À "åã¨#Å
`≥~Å° ∞ ÉÏQÍ ÃÑiy ÉèQí =Æ O`«∞x K≥`· #« ºO Ñ¨ÓiÎQÍ =∞~°∞QÆ∞# Ñ¨_áç È`«∞Ok.
JÖÏQÍHõ =∞Oz ^Œ$HõÊ^äOŒ Ö’, L#fl`« "≥∞#ÿ PÖ’K«#Å`À LO>Ë J`«_Öç ’
Ñ¨Ù}º"åã¨#Å∞ ¿Ñ~°∞‰õΩO\Ï~Ú. JÖÏ Ñ¨Ù}º"åã¨#Å∞ ÃÑiy#H˘nÌ áêÑ¨"åã¨#Å∞
HõiyáÈ~Ú, "åã¨#Å `≥~°Å∞ â◊√^Œú"≥∞ÿ áÈ`å~Ú. â◊√^Œú"≥∞ÿ# J^ŒÌOÖÏ
`«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. PÑ¨C_»∞ Ö’#∞#fl Ñ¨~=° ∂`«‡ K≥`· #« ºO K«H¯õ QÍ =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞Ok.
P Ñ¨~°=∂`«‡ ™êxfl^èŒºO, PÜ«∞#ã¨Ê~°≈ |∞kúÖ’ â◊√^Œú`åfixfl, ã¨∂HõΔ ‡`åfixfl
Hõeyã¨∞OÎ k. ^•x`À J`«_Hç ˜ „áêÑÖzHõ q+¨Ü∂« ÅÑ¨@,¡ ã¨∞MÏÅÑ¨@,¡ Éè’QÍÅÑ¨@¡
J<åã¨HÎ˜ U~°Ê_»∞`«∞Ok. Ö’#∞#fl Ñ¨~=° ∂`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx, ^ŒQ~æÆ H° Í"åÅx,
PÜ« ∞ #`À ™êxflÇ≤ Ï `« º O ^•fi~å á⁄O^Õ P#O^•xfl WOHÍ WOHÍ
J#∞Éèqí OKåÅx `«Ñ#¨ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x`À D „áêÑÖzHõ ^Œ∞óMÏÅ#∞O_ç
|Ü«∞@ Ñ¨_®Åx f„= P~å@O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J~Ú`Õ ZO`« P~å@O L<åfl
`«#O`«`å#∞QÍ Z=fi~°∂ D „áêÑÖzHõ ^Œ∞óMÏÅ #∞O_ç |Ü«∞@ Ñ¨_Ö» ~Ë ∞° .
Ñ¨~=° ∂`«‡#∞ KÕ~∞° H˘x P#OkOK«Ö~Ë ∞° . Ñ¨~=° ∂`«‡#∞ KÕ~∞° HÀ"åÅO>Ë =∂~°Oæ
41
`≥eÜ«∂e. P =∂~åæxfl K«∂¿Ñ "å_Õ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù. J\ì̃ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÔH· J<Õfi+¨}
„áê~°Oaè™êÎ_∞» . =∞i ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù Z=iH˜ Åaè™êÎ_∞» ? Z=~°∞ J<ÕHõ [#‡ÅÖ’
ã¨∞Hõ$`«O KÕã∞¨ HÀ<åfl~À, ZO`« Z‰õΩ¯= P~å@O`À `«Ñ#¨ `À KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~À,
J\˜ì "åiH˜ `«ÑÊ¨ x ãïQÍ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù Åaè™êÎ_∞» . r=Ù_»∞ `å#∞ KÕã#≤ ã¨`¯« ~°‡Å#∞
|\ì̃, J`«_Öç ’x Ñ¨Ù}º "åã¨#Å f„=`«#∞ |\ì̃ H˘O^ŒiH˜ `«fi~°QÍ<Õ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù
^Œ~≈° #O Åaèã∞¨ OÎ k† H˘O^ŒiH˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ P ã¨^∞Œ ~æ ∞° "Õ `«@ã¨Ñ÷ _¨ `» å_»∞. JO`«QÍ
ã¨`‡« ~°‡Å∞ KÕÜ∞« x"åiH˜ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù Z^Œ∞~°∞QÍ L<åfl QÆ∞iÎOK«~∞° † P„â◊~ÚOK«~∞° †
XHõ "Õà◊ P„â◊~ÚOz<å U"À HÍ~°}ÏÅ`À =kÖË™êÎ~∞° . ÖË^• P QÆ∞~°∞"Õ "åix
=kÖË™êÎ_»∞. WHõ U ã¨`«¯~°‡Å∞ KÕÜ«∞x "åiH˜ Jã¨Å∞ QÆ∞~°∞=O>Ë Z=~À
Uq∞\’ `≥eÜ«∞^Œ∞. QÆ∞~°∞=Ù ÅaèOK«_»∞. "å~°∞ Ñ¨ÓiÎQÍ J*Ï˝#OÖ’<Õ
LO_çáÈ`å~°∞. Hõ#∞Hõ J<ÕHõ Ñ¨Ó~°fi[#‡Å Ñ¨Ù}ºÑ¶¨ÅO LO>Ë<Õ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù
ÅaèOKÕk.
WHõ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù ZÖÏO\˜ "å_≥· LO_®e? ''Hõ$áêaúOQÆ∞~°∞O——. - 'Hõ$áêaúO—
J<åfl~°∞. JO>Ë Hõ~∞° }Ï ã¨=Ú„^Œ∞_»∞ HÍ"åe Jx. ZO^Œ∞‰õΩ Hõ~∞° }Ï ã¨=Ú„^Œ∞_≥·
LO_®e? t+¨μºÅ∞ J*Ï˝#OÖ’ LO\Ï~°∞. Hõ#∞Hõ J<ÕHõ `«ÑC¨ Å∞ KÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞.
á⁄~°áê@∞¡ KÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞. H˘O^ŒiH˜ QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ qÅ∞= `≥eÜ«∞^Œ∞. H˘O^ŒiH˜
Q“~°qOK«@O `≥eÜ«∞^Œ∞. H˘O^Œ~∞° QÆ∞~°∞=Ùx `«=∞`À ã¨=∂#OQÍ =∂#=
=∂„`«∞xQÍ ÉèÏqOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. U^À „QÆO^ä•ÅÖ’ L#fl q+¨Ü∂« Å#∞ K«kq
K≥¿ÑÊ \©K~« ∞° QÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . H˘O^Œ~∞° `«=∞ ^Œ$+≤xì |\ì̃ r`«O Wã¨∞<Î åflO J<Õ
ÉèÏ=OÖ’ LO\Ï~°∞. S`Õ t+¨μºÅ∞ ZÖÏO\˜ á⁄~°áê@∞¡ KÕã≤<å, `«Ñ¨CÅ∞
KÕã<≤ å "å\˜x Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀ‰õΩO_® "åiH˜ ãïÜ≥∞ÿ # *Ï˝<åxfl É’kèOz, "åi
Ö’@∞ áê@¡#∞ ãïKÕ¿ã ã¨ÇÏ¨ #O QÆÅ"å_≥· LO_®e QÆ∞~°∞=Ù. t+¨μºÅ L#fluÔH·
`å#∞ "åi Ñ¨@¡ Hõ~∞° }QÆÅ"å_≥· LO_®e. JO^Œ∞Hˆ 'Hõ$áêaúO—. JÖÏˆQ QÆ∞~°∞=Ù
„â’„uÜ«Ú_»∞ - „|Ç¨Ï‡x+¨μ_ì ∞» S LO_®e. (=ÚO_»H)õ . PÜ«∞#‰õΩ ã¨~Ô #· *Ï˝#OÖËHõ
áÈ`Õ t+¨μºÅ J*Ï˝#O `˘ÅQÆ^∞Œ .
42
'QÆ∞— JO>Ë J*Ï˝#O. '~°∞— JO>Ë `˘ÅyOKÕ"å_»∞. WÖÏ J*Ï˝<åxfl
`˘ÅyOKÕ QÆ∞~°∞=Ù#∞ ZÖÏ ã¨g∞Ñ≤OKåe?
„Ñ¨}=∞º :- QÆ∞~°∞=Ù#∞ t+¨μº_»∞ ZÖÏ ã¨g∞Ñ≤OKåe? ZÖÏ Q“~°qOKåe?
J<Õ ^•xH˜ QÆ∞~°∞QÎ Í WHõ¯_» '„Ñ¨}=∞º— J<Õ Ñ¨ÔŒ "å_®~°∞. „Ñ¨}=∞º JO>Ë
#=∞ã¨¯iOK«@O. ZÖÏ #=∞ã¨¯iOKåe QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ? #=∞ã¨¯iOKÕ@Ñ¨C_»∞
ZÖÏO\˜ PiÎ LO_®e? ZÖÏO\˜ ÉèÏ=# LO_®e? w`« 4= P^è•ºÜ«∞OÖ’
QÆ∞~°∞=Ù#∞ ZÖÏ ã¨g∞Ñ≤OKåÖ’ 34= â’¡HOõ Ö’ K≥áêÊ~°∞. ''`«kfikú „Ñ¨}á˜ ê`Õ#
- Ñï„Ñ¨âflı # - ¿ã=Ü«∂—— Jx. x[OQÍ QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ ZÖÏ #=∞ã¨¯iOKåÖ’
Z=~°∂ K≥ÑÊ¨ #Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . ZÑ¨C_»∞? QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ ãÖÑ¨Ó~°‚ â◊~}
° ÏQÆ`∞« _≥#· Ñ¨C_»∞,
''##∞fl L^ŒúiOK«\ÏxH˜ ky=zÛ# ™êHΔÍ`ü Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ÜÕ∞ <åQÆ∞~°∞=Ù, h@
=ÚOz<å áêÅ =ÚOz<å h^Õ ÉèÏ~°O. h"Õ `«ÑÊ¨ x`«ó Ñ¨~O° Éˇ~∞° QÆ——#x h
=∞#ã¨∞ûÖ’ ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ ÉèÏ=# LO>Ë WHõ h #=∞™ê¯~°O ZÖÏ LO_®Ö’ JÖÏ
LO@∞Ok. JÖÏO\˜ ÉèÏ=# ÖË#Ñ¨C_»∞ U^À "≥Ú‰õΩ¯|_çQÍ JO^Œ~∂° KÕã∞¨ <Î åfl~°∞
QÆ#∞Hõ K≥Ü∞« ºHõáÈ`Õ ÉÏQÆ∞O_»^xŒ JÅ"å@∞QÍ KÕã#≤ @∞¡O@∞Ok. QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ
#=∞™ê¯~°O ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ QÆ∞~°∞w`« K≥|∞`«∞Ok.
â’¡II L~°™ê t~°™êK≥·= =∞#™ê =K«™ê ^Œ$âß I
Ñ¨^•¬ºO Hõ~åÉèÏºO Hõ~å‚ÉÏè ºO „Ñ¨}Ï"≥∂ - ëêìOQÆ LK«º`Õ II
=HõãΔ Å÷¨ O (Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O) t~°ã∞¨ û, =∞#∞ã¨∞û, =∂@, K«∂Ñ¨Ù, HÍà◊√§, KÕ`∞« Å∞,
K≥=ÙÅ∞ D 8 J=Ü«∂"åÅ`À KÕ¿ãk JëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O (™êyÅ Ñ¨_@ » O
HÍ^Œ∞ Wk) QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ #=∞ã¨¯iOK«@OÖ’ ÃÑ· Zxq∞kO\˜x qxÜ≥∂yOKåe.
Ç¨Ï$^ŒÜ∞« Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ =∞#ã¨∞ûÖ’ ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ # ÉèÏ=O† J^Õ hÖ’ =∂@QÍ,
Jk h"Õ K≥=ÙÅ`À qO@∞#fl@∞¡ LO_®e. WHõ HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ t~°ã∞¨ û ZÖÏQÆ∂
LÑ¨Ü∂≥ y™êÎO. áê^•Å#∞O_ç ÃÑH· ˜ K«∂Ñ¨Ù „Ñ¨ãi¨ OKåe.
„áêÇ¨Ï :- WÖÏ JëêìOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕ¿ãÎ KåÅ^Œ∞. `«# ÉÏ^è#Œ ∞, `«#Ö’x
`«Ñ¨##∞, `≥eÑ≤ `«#‰õΩ HÍ=Åã≤#^Õq∞\’ J_»QÍe. P J_»QÆ@O
`≥Å∞ã¨∞HÀ=@O HÀãÖ J_»QÍe. Ñ¨sH˜ΔOK«\ÏxHÀ, É’ÖÏÎ H˘\˜ìOK«\ÏxHÀ
43
J_»Q~Æ å^Œ∞. J^Õ 'Ñï„Ñ¨âflı #—. t+¨μº_»∞ J_çy# f~°∞#∞ |\ì̃ J`«_ç ÑïÑ¨Hfiõ `«
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞ QÆ∞~°∞=Ù.
P^Œ~°≈ „áêÜ«Ú_≥·# t+¨μº_»∞ =∞Ç¨`«∞‡_≥·# ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞ ã¨g∞Ñ≤Oz
U=∞O@∞<åfl_À - ~åÉ’ÜÕ∞ 5 â’¡HÍÖ’¡ -
â’¡II ãÖ™ê~° Ñ¶¨∞’~° [Å^èÒ ÉèíQÆ=<£ #áêˆ~
`åÑ¨„`«Ü≥∂Ñ¶¨∞ ^ŒÇ¨Ï<Õ ã¨Ç¨Ï*Ïi #„ˆH I
"≥∂Ç¨OÉèíã≤ „Ñ¨K«Å ^Œ∞^Œƒù= =∞$`«∞ºÉèíOˆQ
gHΔÍºO`«~°ã≤‡ Ñü`«O [QÆ^Œ^Œºcè`«ó II 11
„ÑüÑ¨^•~°÷O :- ÉèíQÆ=<£ ´ F Ñ¨ÓAº_®!† Jáêˆ~ ´ JO`«∞ÖËx†
ãÖ™ê~°Ñ∞¨¶ ’~°[Å^èÒ ´ ãÖ™ê~°=∞<Õ ÉèÜ í ∞« OHõ~° ã¨=Ú„^ŒOÖ’† `åÑ¨„`«Ü∂≥ Ñ¶∞¨
^ŒÇÏ¨ <Õ ´ `åÑ¨„`«Ü∂« Å<Õ |_»ÉÏyflÖ’† ã¨ÇÏ¨ *Ïi#„ˆH ´ ã¨ÇÏ¨ [â◊`$« =ÙÅ<Õ
"≥Úã¨à§◊ `À† "≥∂Ç¨OÉèãí ≤ ´ "≥∂Ç¨Ï=∞<Õ h\˜Ö’† „Ñ¨KÅ« `ü L^Œƒ=ù ´ Hõ^∞Œ Å∞`«∂
Ñ¨Ù_»∞`«∞#fl† =∞$`«∞ºÉèOí Qˆ ´ =∞$`«∞º`«~O° QÍÅÖ’† Ñü`«O[QÆ`ü ´ Ñ¨_#ç D
[QÆ`∞« #Î ∞† gHõΔ º ´ K«∂z† J^Œº ´ <Õ_∞» † cè`ó« Jã≤‡ ´ ÉèÜí ∞« Ñ¨_∞» `«∞<åfl#∞.
ÉèÏ=O :- F Ñ¨ÓAº_®! JO`«∞ÖËx D ÉèíÜ«∞OHõ~° ãÖ™ê~° ™êQÆ~°OÖ’
`åÑ¨„`«Ü∂« Å<Õ |_» ÉÏyflÖ’, ã¨ÇÏ¨ [â◊„`«∞=ÙÅ<Õ "≥Úã¨à§◊ `À, "≥∂Ç¨Ï=∞<Õ h\˜Ö’
Ñ¨Ù>Ëì =∞$`«∞º `«~°OQÍÅÖ’ Ñ¨_ç# D [QÆ`«∞Î#∞ K«∂z, <Õ_»∞ <Õ#∞
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»∞`«∞<åfl#∞.
"åºMº :- t+¨μº_»∞ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞ ã¨g∞Ñ≤Oz #=∞ã¨¯iOz =ÚO^Œ∞QÍ `«#
ÉÏ^è#Œ ∞ =ºHõOÎ KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. x[OQÍ J`«_ç ÉÏ^èŒ WO\˜Ö’x JâßOu HÍ^Œ∞,
¿Ñ^ŒiHõOHÍ^Œ∞, L#fl Pã≤Î áÈQ˘@∞ìHÀ=@OHÍ^Œ∞, `«#"å~°∞ ^Œ∂~°O
HÍ=@OHÍ^Œ∞, U"Õ"À HÀiHõÅ∞ ÃÑ@∞ìH˘x Jq f~°HõÉÏ^èŒQÍ^Œ∞, â◊s~°
J<å~ÀQÆºOHÍ^Œ∞. Jã¨Å∞ J`«_ç ÉÏ^èŒ J`«_ç H˘Hõ¯_ç̂H QÍ^Œ∞, D Ö’HõOÖ’
Ñ¨Ù\ì̃# ã¨=∞ãÎ̈ =∂#=ÙÅn. HÍHõáÈ`Õ JO^Œ~∂° QÆ∞iÎOK«Ö~Ë ∞° . QÆ∞iÎOK«~∞° .
H˘kÌ=∞Ok Ñ¨Ó~°fi [#‡Å ã¨∞Hõ$`«OQÆÅ"åˆ~ QÆ∞iÎOK« QÆeQˆ k. J^Õ D [##
=∞~°} ~°∂Ñ¨ ãÖ™ê~°O. D ãÖ™ê~åxfl ã¨=Ú„^ŒO`À áÈeÛ K≥|∞`«∞<åfl_»∞.
HÍ~°}O? ~Ô O_çO\˜H˜ KåÖÏ áÈeHõÅ∞<åfl~Ú.
44
(1) Jáêˆ~ ãÖ™ê~° Ñ¶∞¨ ’~°[Å^èÒ :- ã¨=Ú„^ŒO JO`«∞ÖËxk. JÖÏˆQ D
ãÖ™ê~°O ‰õÄ_® JO`«∞ÖËxk. ã¨=Ú„^ŒO X_»∞¤# xez K«∂¿ãÎ JÅÅ∞
J#O`«OQÍ ÖËã∂¨ Î Ñ¨_∞» `«∂ LO\Ï~Ú. JÖÏˆQ D ãÖ™ê~åxfl ‰õÄ_® „Ñ¨âßO`«
=∞#ã¨∞û`À PÖ’z¿ãÎ [## =∞~°}ÏÅ`À J#O`«OQÍ ™êyáÈ=\Ïxfl
QÆ=∞xOK«=K«∞Û. ã¨=Ú„^ŒOÖ’`«∞#∞ HõxÃÑ@ìÖË#>Ëì D ãÖ™ê~°O Ü≥ÚHõ¯
JO`åxfl ‰õÄ_® HõxÃÑ@ìÖOË . JO^Œ∞Hˆ áÈeHõ.
(2) `åÑ¨„`«Ü≥∂Ñ¶¨∞ ^ŒÇ¨Ï<Õ :- `åÑ¨„`«Ü∂« Å<Õ |_»ÉÏyflÖ’. ã¨=Ú„^ŒOÖ’
Zxfl Jyfl Ñ¨~fi° `åÖ’ - JÖÏˆQ D ãÖ™ê~°OÖ’ ‰õÄ_® `åÑ¨„`«Ü∂« Å<Õ Jyfl
HÍeÛ "Õã∞¨ OÎ @∞Ok =∂#=ÙÅ#∞. J"Õ Pkè ^≥q· Hõ, PkèÉ∫è uHõ, P^è•ºu‡Hõ
`åáêÅ∞. ^≥=· O=Å¡, „Ñ¨H$õ u "≥Ñ· s¨ `åºÅ=Å¡, ÑÖK«É∂íè `åÅ=Å¡ =KÕÛq Pkè
^≥q· Hõ`åáêÅ∞. K«∞@∂ìL#fl =∞#∞+¨μºÅ =Å¡, [O`«∞=ÙÅ =Å¡, Éè∂í `åÅ=Å¡
=KÕÛq Pkè Éè∫uHõ`åáêÅ∞. =∂#ã≤HOõ QÍ `«#Ö’ HõeQˆ PÖ’K«#Å=Å¡ =KÕÛq
P^è•ºu‡Hõ`åáêÅ∞. Wq =∂#=Ù}˜‚ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ `«ÑO≤ Ñ¨ *Ë™êÎ~Ú QÆ#∞Hõ `åáêÅ∞
J<åfl~°∞. JO^Œ∞Hˆ |_»ÉÏyfl`À áÈÖÏÛ~°∞.
(3) ã¨Ç¨Ï*Ïi#„ˆH :- ã¨ÇÏ¨ [â◊„`«∞=ÙÖˇ#· "≥Úã¨à√◊ §. D Ö’HõOÖ’ JO^ŒiH©
H˘O^Œ~∞° ã¨ÇÏ¨ [ â◊„`«∞=ÙÅ∞O\Ï~°∞. "å~°O`å ÉÏÇ¨Ïº â◊„`«∞=ÙÅ∞. HÍx JO^ŒiH©
JO`«~°OQÆ â◊„`«∞=ÙÅ∞O\Ï~°∞. J"Õ HÍ=∞, „HÀ^èŒ, Ö’Éèí, "≥∂Ç¨Ï, =∞^Œ,
=∂`«û~åºÅ∞ J<Õ Ji+¨_»fi~åæÅ∞. Wq "≥Úã¨à◊§ÖÏQÍ =∂#=Ùx Ñ¨@∞ìH˘x
„q∞OˆQ™êÎ~Ú ã¨=Ú„^ŒOÖ’ zH˜¯`Õ "≥Úã¨à√◊ § „q∞OˆQã≤#@∞¡QÍ -
(4) "≥∂Ç¨OÉèãí ≤ :- "≥∂Ç¨Ï=∞<Õ h~°∞, ã¨=Ú„^ŒOÖ’ h~°∞O@∞Ok. ãÖ™ê~°OÖ’
"≥∂Ç¨ÏO LO@∞Ok. hà◊√§ ÖËHõ áÈ`Õ ã¨=Ú„^ŒO ÖË^Œ∞. "≥∂Ç¨ÏO ÖËHõáÈ`Õ
ãÖ™ê~°OÖË^Œ∞.
(5) =∞$`«∞ºÉèíOˆQ :- =∞$`«∞º=<Õ JÅÅ∞. JÅÅ∞ XH˘¯Hõ¯\˜ ÖËã∂¨ Î X_»∞‰¤ Ωõ
=ã¨∂Î =∞^èºŒ Ö’<Õ Ñ¨_áç ÈÜÕ∞q H˘xfl, X_»∞#¤ ∞ `åH˜ Ñ¨_áç ÈÜÕ∞q H˘xfl. JÖÏˆQ
D ãÖ™ê~°OÖ’ [## =∞~°}ÏÅ∞ ‰õÄ_®. H˘O^Œ~°∞ =∞^ŒºÖ’<Õ JO`«"≥∞ÿ
áÈ`«∞O>Ë - H˘O^Œ~∞° n~°H… ÍÅO rqã¨∞OÎ \Ï~°∞. =∞$`«∞º=Ù JO>Ë =∞~°}O
45
=∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞, =∂~°∞Ê Jx ‰õÄ_® J~°Oú . =∂~°∞Ê JO>Ë XHõ ã≤u÷ áÈ~Ú
=∞~Àã≤u÷ HõÅQÆ@"Õ∞. ÉÏÅºO áÈ~Ú Ü«∞=fi#O =ã¨∞OÎ k. Ü«∞=fi#O áÈ~Ú
"å~°Hú ºõ O - "å~°H÷ ºõ OáÈ~Ú =∞~°}O - =∞~°}O `«~åfi`« =∞m§ [#‡ - WÖÏ
JÅÅÖÏQÍ =∂~°∞ÊÅ∞ =ã¨∂Î áÈ`«∂ LO\Ï~Ú.
(6) J^Œº :- D ãÖ™ê~°=∞<Õ Ñ¶¨∞’~° ã¨=Ú„^ŒOÖ’x `åáêÅ<Õ Jyfl`À,
ã¨Ç¨Ï[ â◊`«$=ÙÅ<Õ "≥Úã¨à◊§`À, "≥∂Ç¨Ï=∞<Õ h\˜`À, =∂~°∞ÊÅ<Õ JÅÅ`À
'WÑ¨C_»∞— ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞<åfl#∞, ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_∞» `«∞<åfl#∞ JO@∞<åfl_»∞ t+¨μº_»∞. WÑ¨C_»∞
ÉèÜí ∞« Ñ¨_\» ÏxH˜ J=hfl WÑ¨C_»∞ =∂„`«"∞Õ L<åflÜ«∂? HÍ^Œ∞. JqZÑ¨C_»∂
L<åfl~Ú. ã¨=Ú„^ŒOÖ’ JÅÅ ÖÏQÍ ãÖ™ê~°OÖ’ ^Œ∞óMÏÅ∞, ÉÏ^èÅŒ ∞, ÉèÜ í ∂« Å∞
ZÑ¨C_»∂ LO\Ï~Ú. HÍx h=Ù K«∂z QÆ∞iÎOz#Ñ¨C_Õ h‰õΩ ÉèÜ í ∞« O. QÆ∞iÎOK«QÍ<Õ
ÉèÜ
í ∞« O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok, "≥O@<Õ `«ÑÊ≤ OK«∞ HÀ"åÅ<Õ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕ™êÎ=Ù. JO^Œ∞Hˆ
WÑ¨C_»∞ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» `«∞<åfl#x t+¨μº_»∞ J#@O. WÑ¨C_»∞ D ãÖ™ê~°OÖ’x
=∞$`«∞º`«~°OQÍÅ#∞ - ÉèíÜ«∞O HõeyOKÕ =∂~°∞ÊÅ#∞ XH˘¯Hõ¯\© `«ÅK«∞
‰õΩO@∞<åfl_»∞. JÖÏ `«ÅK«∞‰õΩO@∂ "å\˜x QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ x"Õkã¨∞<Î åfl_»∞. U=∞x?
- 12Ö’ -
â’¡II =∂`«∞ó ã≤÷`«ã¨º[~î°̂~ =K«™êO K« ^Œ∂~°O
^Œ∞óYO Ñ¨Ù#~°̊## HÍÅ Éè=í O ^Œ∞~°∂Ç¨ÏºO I
ÉÏÖËº - Ñ≤ ^Œ∞óY =∞q+¨ÇÏ¨ º =∞"å~°}Ü © ∞« O
PÖ’K«º cèu ~°^∞Œè <å =∞Ç¨Ï`Õ =∞"≥∂`å÷ II 12
„ÑüÑ¨^•~°÷O :- =∂`«∞ó [~î°ˆ~ ã≤÷`«ã¨º ´ `«e¡ QÆ~°ƒùOÖ’ L#flÑ¨C_»∞†
=K«™êO^Œ∂~°O ^Œ∞óYO ´K≥Ñ¨Ê\ÏxH˜ gÅ∞ ÖË#O`« ^Œ∞óYO† Ñ¨Ù#ó
[##HÍÅÉèí=O ´ uiy[x‡OKÕ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^Œ∞óYO† ^Œ∞~°∂Ç¨ÏºO ´
TÇ≤ÏOK«gÅ∞HÍxk† ÉÏÖËº JÑ≤ ´ ÉÏÅºOÖ’ ‰õÄ_®† Jq+¨Ç¨ÏºO,
J"å~°}Ü © ∞« O ^Œ∞óYO ´ ã¨ÇÏ≤ OÑ¨~åx, x"åiOK«ÖxË ^Œ∞óYO† PÖ’K«º ´
PÖ’zã¨∂Î LO>Ë† J^è∞Œ <å ´ WÑ¨C_»∞† =∞=∞ ´ <å‰õΩ† =∞Ç¨Ï`Õcuè ó L`å÷ ´
Q˘Ñ¨ÊÉèÜ
í ∞« O HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk.
46
ÉèÏ=O :- `«e¡ QÆ~ƒ° Où Ö’ L#flÑ¨C_»∞ K≥ÑÊ¨ \ÏxH˜ gÅ∞ÖËx ^Œ∞óYO. uiy
[x‡OKÕ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ TÇ≤ÏOK«ÖxË ^Œ∞óYO. ÉÏÅºOÖ’ ‰õÄ_® ã¨ÇÏ≤ OÑ¨~åx
^Œ∞óYO. g\˜x QÆ∞iOz PÖ’zOK«QÍ <å‰õΩ WÑ¨C_»∞ Q˘Ñ¨ÊÉèíÜ«∞O
HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk.
"åºYº :- t+¨μº_»∞ ãÖ™ê~°OÖ’x =∞$`«∞º `«~°OQÍÅ#∞ XH˘¯Hõ¯>Ë
`«ÅK«∞‰õΩO@∞O>Ë Q˘Ñ¨Ê ÉèÜ í ∞« O "Õã∞¨ #Î flk.
(1) DÖ’HõOÖ’ Ñ¨Ù>Ëì „Ñü"å_»∞ =ÚO^Œ∞ `«e¡ QÆ~°ƒùOÖ’ Ñ≤O_»~°∂ÑÖÖ’
LO\Ï_»∞. Ñ≤O_»O „Hõ=∞ „Hõ=∞OQÍ ÃÑiy ÃÑ^Œ^Ì =Œ Ù`«∂ LO@∞Ok. QÆ~ƒ° ù ãÖzÖ’
JO`åz=∞‡ pHõ\ .˜ KÀ@∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=. Ñ≤O_»O ÃÑiˆQ H˘nÌ KÀ@∞ `«yáæ È`«∂
LO@∞Ok. z=~°‰Ωõ QÆ~ƒ° ù ãÖzxO_ç P pHõ\Ö˜ ’ L=∞‡h~°∞ „`åQÆ∞`«∂ LO\Ï_»∞
r=Ù_»∞. JHõ¯_» ^Œ∞~°æO^èŒOÖ’ LO_®e. `«#‰õΩ ZO`« Hõ+¨ì"≥∞ÿ<å, ÉÏ^è≥·<å
K≥Ñ¨CHÀ\ÏxH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞. <Õ~°O KÕã≤# "å_»∞ |OkMÏ<åÖ’ L#fl@∞¡
~Ô O_»= `À_»∞ ÖË‰Ωõ O_® LO_®eûO^Õ. JHõ¯_» ã¨∂HõΔ ‡ r=ÙÅ∞ ‰õΩ_»∞`«∞<åfl
KÕÜ∞« QÆeyO^Õg∞ÖË^∞Œ J#∞Éèqí OK«@O `«ÑÊ¨ . WHõ `«e¡ `≥eq `«‰Ωõ ¯=QÍ Uq∞
u<åfl - „`åy<å P ÉÏ^èŒ JO`å QÆ~ƒ° Où Ö’ L#fl tâ◊√=Ù‰õΩ `«ÑÊ¨ ^Œ∞. `«e¡
ÃÑ^ŒQÌ Í #qfi<å, W`«~∞° Å∞ P"≥∞ÃÑ· J`åºKå~°O KÕã<≤ å Jxfl ÉÏ^èÅŒ ∞ tâ◊√=ÙˆH.
JO^Œ∞Hˆ D ÉèÏ^èÅŒ ∞ K≥ÑÊ¨ #ÅqQÍx=x J#@O.
(2) WHõ Ñ¨Ù>Ëì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® TÇ≤ÏOK«Ö#Ë O`« ^Œ∞óYO. ZO^Œ∞HõO>Ë
Jxfl J=Ü«∞"åÅ∞ `«Ü∂« ~Ô #· `«~åfi`« Ñ¨Ó~°fi [#‡ã¨‡ $u HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Jxfl
q+¨Ü∂« Å∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ =∞#ã¨∞û‰õΩ QÆuOz# [#‡Å∞ ZÖÏ =$^è•KÕã∞¨ ‰õΩ#flk
QÆ∞~°∞Î~å=@O`À TÇ≤ÏOK«ÖËx ^Œ∞óYO. =∞~°Å D [#‡#∞ ‰õÄ_® =$^è•
KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï<Õ"∂≥ #x qÑ¨s`«"∞≥ #ÿ ^Œ∞óYO, ÉèÜ í ∞« O. QÆ~ƒ° Où Ö’ `«Å„HÕ^Œ∞Å∞QÍ
LO_»ÖËHõ ZÑ¨C_≥Ñ¨C_»∞ |Ü«∞@Ñ¨_»`å<å Jx P~å@O. WHõ „Ñ¨ã¨∂u
"åÜ«Ú=ÙÅ∞ <≥_∞» `«∂LO>Ë QÆ~åƒùxfl pÅ∞ÛH˘x |Ü«∞@Ñ¨_@ » O TÇ≤ÏOÑ¨~åx
^Œ∞óYO. W^˘Hõ ÃÑ^ŒÌ QÆO_»O.
47
`«eH¡ © a_»H¤ © ‰õÄ_® QÆO_»"∞Õ . `«e¡ Hˆ =∞<åfl [iy`Õ #+ì̈*Ï`«‰Ωõ _»x -
#+¨*ì Ï`«‰Ωõ ~åÅx u@∞¡`Ñ« Ê¨ =Ù. W^ŒO`å TÇ≤ÏOK«Ö#Ë O`« ^Œ∞óYO.
(3) WHõ Ñ¨Ù\˜#ì `«~åfi`« U"≥∞<ÿ å ã¨∞Y=∂ JO>Ë J^ÕOÖË^∞Œ . =∞Å =¸„`åÅÖ’
~°HõÎOÖ’ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ÖÏQÍ Ñ¨_ç áÈ`å_»∞. U_»=@O `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ `≥eÜ«∞^Œ∞.
Z=~°∞ UOKÕã<≤ å Z^Œ∞~°∞ K≥ÑÊ¨ ÖË_∞» . `«#‰õΩ HÍ=Åã≤O^Õ^À J_»QÖÆ _Ë ∞» . `«#
Hõ+Oì¨ Uq∞\’ K≥ÑC¨ HÀÖË_∞» . Ñ¨ã`≤ #« =∞O`å WO`Õ. x„^ŒÑ@ ¨ Hì áõ È~Ú<å U_»∞¿Ñ†
PHõÖ<·ˇ å U_»∞¿Ñ† LÜ«∂ºÅÖ’ p=∞Å∞ ‰õΩ_»∞`«∞<åfl U_»∞¿Ñ† U ÉèÏ^èŒ QÆey<å
U_»∞Ñ¨Ù`«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ q^èŒOQÍ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞@O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. P U_çÛOk
ZO^Œ∞HÀ`≥eÜ«∞x `«e¡ PHõÖ·ˇ U_»∞ã¨∞OÎ >Ë p=∞Å∞ U"≥∞<ÿ å ‰õΩ\ì̃# "Õ"∂≥ #x
JO`å â◊√„ÉèOí KÕã≤ TÜ«∞Å TÑ¨Ù`«∞Ok. "å_ç ÉÏ^èÑŒ \¨ Oì˜ K«∞HÀ‰õΩO_® *’Åáê@
áê_»∞`«∞Ok. "å_çHO˜ HÍ PHõe ÃÇÏzÛ QÆ∞Hõ¯Ñ¨\ ì̃ U_»∞™êÎ_∞» . QÍe~åHõ<À -
x„^Œ Ñ¨@Hì <õ À U_»∞ã¨∞OÎ >Ë PHõÖ"Ë ∂≥ #x áêeã¨∞OÎ k. "å_çH˜ Hõ_∞» Ñ¨ÙxO_»∞QÍ
LO_ç áêÅ∞„`åQÆÖHË õ ÉÏ^èÑŒ _¨ `» å_»∞. WÖÏ Ñ¨ã`≤ #« =∞O`å ã¨ÇÏ≤ OÑ¨~åx ^Œ∞ó
YO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. x"åiOK« gÅ∞ÖËx ^Œ∞óYO.
W=hfl `«ÅK«∞‰õΩO@∞O>Ë t+¨μº_çH˜ WÑ¨C_»∞ Q˘Ñ¨ÊÉèÜ í ∞« O HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl^Œ@,
J^Õ q ∞\ ˜ ? WÑ¨ C _» ∞ Éè í Ü « ∞ O Hõ Å QÆ @ "Õ ∞ q∞\ ˜ ? J=hfl ZÑ¨ C _À
J#∞Éèqí OKå_»∞QÆ^•! Jã¨Å∞ J#∞Éèqí Oz#@∞¡ ‰õÄ_® `≥eÜ«∞^Œ∞QÆ^•? x[OQÍ
=∞#O JO`å QÆ~ƒ° Où Ö’ D #~°HOõ J#∞Éèqí Oz# "åà◊§"Õ∞. Ñ¨Ù\˜#ì `«~åfi`«
Ñ¨ã`≤ #« OÖ’ QÀÅÃÑ\ì̃ U_çÛ#"åà◊§"Õ∞. J~Ú`Õ =∞#ÔH=iÔH<· å PÉÏ^èÅŒ ∞, ^Œ∞ó
MÏÅ∞ QÆ∞~°∞<Î åflÜ«∂? ÖË=Ù. âß¢™êÎÅÖ’ L#flq `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO, ÖË^• QÆ∞~°∞=ÙÅ
^•fi~å `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. =∞i "å\˜H˜ WÑ¨C_»∞ ÉèÜ í ∞« "≥∞O^Œ∞‰õΩ?
ZO^Œ∞HõO>Ë WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ `«e¡ QÆ~ƒ° Où Ö’ Ñ¨_#ç ^Œ∞óMÏÅ‰õΩ HÍ^Œ∞
t+¨μº_»∞ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_@» O. =ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞ Zxfl [#‡Öˇ`åÎÖ’! ZO^Œ~∞° `«Å∞¡Å
QÆ~åƒùÅÖ’ „Ñ¨"tÕ OKåÖ’! ZO`« QÆ~ƒ° #ù ~°HOõ J#∞Éèqí OKåÖ’ Jx `«ÅK«∞H˘#fl
H˘nÌ ÉèÜ í ∞« O HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk. P q+¨Ü∂« <Õfl QÆ∞~°∞=Ù`À K≥|∞`«∞<åfl_»∞.
48
WHõ Ü«∞=fi# ^ŒâÜ
◊ ∞« O^Œe Ñïã≤u÷ Uq∞\˜?
â’¡II `å~°∞}º "Õ∞`«º ‰õΩÅÜ«∞ø=# ~°∂Ñ¨ ãÖÑ¨`ü
q^•º`«‡ QÆ~°fi Ñ≤Ç≤Ï`å`«‡ Ç≤Ï`åaèÖÏ+¨ó I
q}∂‡„`« =∂Oã¨ ~°∞kè~åã≤Î =∞ÜÕ∞ â◊s~ˆ
<å~åº ~°∞zO ã¨=ÚÑ¨Ü∂« u [<À qz„`«O II 13
„ÑüÑ¨^•~°Oú :- `å~°∞}ºO U`«º ´ Ü«∞=fi<åxfl á⁄Ok† ‰õΩÅ, Ü«∞ø=#,
~°∂Ñ¨ãO¨ Ñ¨`ü q^Œº P`«‡QÆ~fi° O ´ ‰õΩÅ, Ü«∞=fi#, ~°∂Ñ¨, ãÖÑ¨^,Œ q^ŒºÅ∞
L<åflÜ«∞<Õ QÆ~fi° O`À† Ñ≤ÇÏ≤ `« P`«‡Ç≤Ï`« JaèÖÏ+¨ ´ P`«‡Ç≤Ï`«O á⁄O^•Å<Õ
JaèÖÏ+¨HõÑ¨Ê|_ç† q\ò =¸„`« =∂Oã¨~°∞kè~° Jã≤Î=∞ÜÕ∞ <å~åºâ◊sˆ~ ´
=∞Å=¸„`« =∂Oã¨, ~°H,Îõ Jã≤H÷ Åõ `À ‰õÄ_ç# ¢ãÎ‘ â◊s~°O ÃÑ†· [#ó ´ #~°∞_»∞†
~°∞zOã¨=ÚÑ¨Ü«∂u ´ Wëêìxfl ÃÑOK«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞† qz„`«O ´ ZO`«
qz„`«"≥∂QÆ^•!
ÉèÏ=O :- Ü«∞=fi# ^Œâ#◊ ∞á⁄Ok `«# ‰õΩÅ, Ü«∞=fi#, ~°∂Ñ¨, ãÖÑ¨^,Œ q^•º
QÆ~°fi=Ú`À `«#Ü≥ÚHõ¯ Ç≤Ï`åxfl QÆ∞iOz# JaèÖÏ+¨ =∞~°∞QÆ∞# Ñ¨_çáÈQÍ,
=∂#=Ù_»∞ =∞Å, =¸„`«, =∂Oã¨, ~°∞kè~,° Jã≤H÷ Åõ `À ‰õÄ_ç# ¢ãÎ‘ â◊s~°OÃÑ·
Wëêìxfl ÃÑOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. ZO`« z„`«"∂≥ !
"åºYº :- `«e¡ QÆ~ƒ° Où Ö’ L#flÑ¨Ê\˜ #∞O_ç |Ü«∞@ Ñ¨_ç ÉÏÖÏº=ã¨Ö÷ ’ L#flO`«
=~°‰Ωõ Ñ¨_=» Åã≤# ÉÏ^èÅŒ QÆ∞iOz `«ÅK«∞H˘x ^Œ∞ódOz# t+¨μº_»∞† WÑ¨C_»∞
Ü«∞=fi#^ŒâÖ◊ ’ =∂#=Ùx Ü≥ÚHõ¯ ã≤u÷ x QÆ∞iOz `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl_»∞. Ü«∞=fi#
^Œâ◊Ö’ ÉÏ^èŒÅ∞ L#flÑ¨Ê\˜H© Jq∞`«"≥∞ÿ# ã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ∞`å_»∞. J~Ú`Õ
Pã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ Z<Àfl HÀÖ’Ê=@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’
ÉÏ^èÅŒ ‰õΩ, ^Œ∞óMÏÅ‰õΩ HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok. J*Ï˝#O Ñ¨ÙiqÑ≤Ê <å@ºO KÕ¿ã
^ŒâÜ◊ ∞Õ DÜ«∞=fi#HÍÅO. Ü«∞=fi# ^ŒâÖ◊ ’ J*Ï˝#O ZÖÏ "≥„i`«ÅÅ∞ "Õã∞¨ OÎ ^À
D â’¡HOõ ^•fi~å q=iã¨∞<Î åfl~°∞.
49
Ü« ∞ =fi#O =KÕ Û @Ñ¨ Ê \˜ H ˜ â◊ s ~° O ÉÏQÍ Ñ¨ Ù +≤ ì Q Í, JO^Œ O QÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÍ=∞ ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ PÖ’K«#Å∞
=Úã¨∞~°∞`«∞O\Ï~Ú. ^•x`À =∞#ãÖ`å Jã¨Î=ºã¨Î=∞=Ù`«∞Ok. JÑ¨Ê\˜ˆH
q^•ºÉèÏºãÖ Ñ¨Ó~°Î=Ù`«∞Ok. L^ÀºQÆ"≥∂, "åºáê~°"≥∂, =$uÎÜ≥∂ U^À
XHõ\ K˜ ãÕ ∂¨ Î ãÖáêkOK«@O „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok. H˘O^ŒiH˜ JÑ¨Ê\˜Hˆ `«O„_ç
- `å`«Å∞ ãÖáêkOz# Pã¨∞ÎÅ∞ - ãÖÑ¨^ŒÅ∞ LO\Ï~Ú. ^•x`À P
ãÖÑ¨^ŒÅ#∞ K«∂K«∞H˘x, q^Œº#∞ K«∂K«∞H˘x, ãÖáêkOK«QÆÅ`«# â◊H˜Îx,
Kå`«∞~åºxfl `«ÅK«∞H˘x, `«# Ü«∞=fi<åxfl `«ÅK«∞H˘x, `«# ~°∂áêxfl,
JO^ŒKO« ^•Å#∞ `«ÅK«∞H˘x QÆifi™êÎ_∞» . <Õ#∞ KåÖÏQ˘Ñ¨Ê "å}‚#∞‰õΩO\Ï_»∞.
`å<≥ÑC¨ _»∞ WÖÏˆQ LO_»QÅÆ #x „Éè=í ∞Ö’ LO\Ï_»∞. ^•x`À qK«H} Δõ Ï*Ï˝<åxfl
HÀÖ’Ê`å_»∞. Jã¨Å∞ `«#ÖÏO\˜ "åà◊§‰õΩ HÍ^Œ∞ ÉèQí =Æ O`«∞x J=ã¨~O° - Jk
U =Úã¨b=Ú`«HÍ "åà◊§HÀ† ^è#Œ Ç‘Ï#∞Öˇ#· ¿Ñ^ŒÅHÀ† ~ÀQÍÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ åiHÀ
`«ÑÊ¨ `«#ÖÏO\˜ ‰õΩÅ, ~°∂Ñ¨, Ü«∞ø=#, q^•º, ãÖÑ¨^ÅŒ ∞#fl "åiH˜ HÍ^Œx
JÇ¨ÏOHõi™êÎ_»∞. P q^èŒOQÍ ÉèíQÆ=O`«∞x `«ÅK«∞HÀ"åeû# Ñ¨x ÖË^Œx
QÆifiOK«#<åfl QÆifi™êÎ_∞» , ÖË^• Jã¨Å∞ ÉèQí =Æ O`«∞x QÆ∞iOz `«ÅK«∞HÀ‰õΩO_®
<≥<· å LO\Ï_»∞.
Ü«∞=fi# =∞^ŒOÖ’ L#fl"å_çH˜ Ö’HõO JO`å ZO`À JO^ŒOQÍ
Hõ#Ñ¨_∞» `«∞Ok. W^ŒO`å âßâ◊fi`«O J#∞‰õΩO\Ï_»∞. JO`ÕQÍ^Œ∞ Ü«∞=fi#O L#flk
ÉÏQÍ J#∞Éèqí OK«\ÏxˆH #x xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. JO^Œ∞Hˆ ¢ãÎ‘ á⁄O^Œ∞HÀãÖ
`«Ñ™≤ êÎ_∞» . JÖÏˆQ ¢ãÎ‘ ‰õÄ_® Ñ¨Ù~°∞+¨μx á⁄O^Œ∞HÀãÖ `«Ñã≤ ∞¨ OÎ k. x[OQÍ
â◊s~åÅ HõÅ~ÚHõ ^•fi~å ã¨∞YO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok QÍx, P â◊s~°O =∂~°∞ÊÅ∞
ÖË ‰ õ Ω O_® ZÑ¨ C _» ∂ XHõ ¯ \˜ Q Í LO_Õ k HÍ^Œ x , =∞Å=¸„`åÅ`À#∞,
~°H=Îõ ∂O™êÅ`À#∞, Z=ÚHõÅ`À#∞, p=Ú "≥Ú^ŒÖ#·ˇ Jã¨ÇÏ¨ ºHõ~° Ñ¨^•~åúÖ`À#∞
‰õÄ_ç L#fl^Œx ÉèÏqOK«ÖË_»∞. P`«‡ ã¨∞YO`À áÈe¿ãÎ Wk `«∞K«Û"≥∞ÿ#k,
JÅÊ"≥∞#ÿ k. HÍx P`«‡ ã¨∞YO ZÖÏ LO@∞O^À `≥eÜ«∞x J*Ï˝# ^ŒâÖ◊ ’ W^Õ
Q˘Ñ¨Êã¨∞YO J#∞‰õΩO\Ï_»∞. Wkã¨∞YO Jx J#∞HÀ=@O =Å¡ P ã¨∞MÏxfl
50
=∞m§ =∞m§ á⁄O^•Å#∞‰õΩO\Ï_»∞. qK«ÛÅq_çQÍ ãÖK«i™êÎ_∞» . Ñ¶e¨ `«OQÍ
â◊s~°O ~ÀQÍÅ áêÅ=Ù`«∞Ok. `«fi~°QÍ â◊s~°O tkèÅ=∞=Ù`«∞Ok, =$^•úÑº¨ O
=ã¨∞OÎ k. J#∞Éèqí Oz# ã¨∞YO Hõ<åfl Z‰õΩ¯= ^Œ∞óYO J#∞Éèqí OKåeû =ã¨∞OÎ k.
J~Ú`Õ ¢ãáÎ‘ ⁄O^Œ∞ ‰õÄ_»^•? Ü«∞=fi# ^ŒâÖ◊ ’ ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ HõÅ=‰õÄ_»^•?
JO>Ë HõÅ"åeûO^Õ. xÜ«∞=∞|^ŒúOQÍ HõÅ"åe. Jk ã¨$+≤ì ^èŒ~°‡O ‰õÄ_®.
J~Ú`Õ =∞#ã¨∞û =∂„`«O ZÑ¨C_»∂ JO^Œ∞Ö’<Õ W~°∞‰õΩ¯áÈ‰õÄ_»^∞Œ . =∂#=Ù_»∞
`«# „âıÜ∞« ã¨∞û#∞ QÆ∂iÛ =∞izáÈ‰õÄ_»^∞Œ . `«#‰õΩ âßâ◊fi`« P#O^•xfl „Ñ¨™êkOKÕ
=∂~åæxfl =∞~°∞=‰õÄ_»^∞Œ . =∞‰õΩ¯= ¢ãÎ‘ á⁄O^Œ∞ÃÑ· HÍ‰õΩO_® ÉèQí =Æ O`«∞xÃÑ·
LO_®e. Ü«∞=fi#O ÉèQí =Æ O`«∞x HõÑÊ≤ "ÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . JO`Õ.
WHõ - =$^•úÑº¨ O ZÖÏO\˜^À `≥ÅÜ«∞*ËÜ∞« É’`«∞<åfl_»∞.
â’¡II ã¨~åfiÑ¨^•O xÅÜ«∞"Õ∞`«º =Ü≥∂kèHõ`«fiO
[O`«∞ó ã¨∞YO #ÅÉè`í ÇÕ Ï¨ ºÑ≤ HÕz^Œ„`« I
Ñ¨ÙO™êq∞Ç¨ã≤Î #ÉèÜí ∞« O YÅ∞ =∞$`«∞º`À - #º`ü
kèH¯õ $`«º ãÖã¨$u q∞=∂ =∞Éè=í O q~°HóÎõ II 14
„ÑüÑ¨^•~°úO :- ã¨~°fiPÑ¨^•O xÅÜ«∞O ´ ã¨=∞ãÎ̈ HõëêìÅ‰õΩ xÅÜ«∞"≥∞ÿ#†
=Ü≥∂kèH`õ fi« O ´ =$^•úáêºxfl† U`«º ´ á⁄Ok† [O`«∞ó ´ r=Ù_»∞† J„`« ´
Dã≤u÷ Ö’† HÕz`ü ã¨∞YOJÑ≤ ´ H˘OK≥O ã¨∞MÏxfl ‰õÄ_®† #ÅÉè`í Õ ´ á⁄O^ŒÖ_Ë ∞» †
Ñ¨ÙO™êO ´ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_çH†˜ WÇ¨Ï ´ D^ŒâÖ◊ ’† =∞$`«∞º`«ó J#º`üÉÜ íè ∞« O ´ Kå=Ù
Hõ#fl=∞~˘HõÉÜ íè ∞« O† YÅ∞# Jã≤Î ´ LO_»^∞Œ Hõ^•!† W=∂O ãÖã¨$uO ´ D
=∂~°∞ÊÅ#∞† kèH$õ `«º ´ kèH¯õ iOz† q~°HóÎõ JÉè=í O ´ q~°‰Ωõ }
Î ‚˜ JÜ«∂º#∞.
ÉèÏ=O :- ã¨=∞ã¨Î HõëêìÅ‰õΩ ^Œ∞óMÏÅ‰õΩ xÅÜ«∞"≥∞ÿ# =$^•úáêºxfl á⁄Ok,
r=Ù_»∞ D ã≤u÷ Ö’ H˘OK≥O ã¨∞MÏxfl ‰õÄ_® á⁄O^ŒÖ_Ë ∞» . D ^ŒâÖ◊ ’ =∂#=Ù_çH˜
=∞$`«∞º=Ù Hõ<åfl Q˘Ñ¨Ê ÉèÜ í ∞« O WOˆHg∞ LO_»^∞Œ . D =∂~°∞ÊÅ`À ‰õÄ_ç#
„Ñ¨ÑO¨ Kåxfl kèH¯õ iOz q~°‰Ωõ } Î fl˜ JÜ«∂º#∞.
51
"åºMº :- =$^•úÑº¨ O J<Õk Jxfl ^Œ∞óMÏÅ‰õΩ xÅÜ«∞O =O\˜k. â◊s~°OÖ’
â◊HÎ̃ ã¨#flye¡áÈ`«∞Ok. UOKÕÜ«∂Å<åfl Jâ◊HõÎ`«, â◊s~°O tkèÅ=∞=Ù`«∞Ok,
Jhfl u<åÅxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍx r~°â‚ H◊ Î̃ `«yáæ È`«∞Ok. `«Å <≥~ã° á≤ È~Ú, Ñ¨à√◊ §
T_çáÈ~Ú, |∞QÆÅæ ∞ QÆ∞O@Å∞ Ñ¨_áç È~Ú, â◊s~°O qHÍ~°OQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
=∞#ã¨∞û TÇ¨Ö’HõOÖ’ Tˆ~QÆ∞`«∞O@∞Ok. HÍx â◊s~°O L#flKÀ\˜ #∞O_ç
Hõ^ŒÅÖË^Œ∞.
WHõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∂@ q#@O ÖË^xŒ , `«##∞ ãïQÍæ K«∂_»@O ÖË^xŒ , `«#∞
K≥Ñ≤Ê# ã¨ÅÇ¨Å∞ qxÑ≤OK«∞HÀ=@O ÖË^Œx =∞^èŒ#Ñ¨_çáÈ`«∞O\Ï_»∞. `å#∞
ZO`À ^Œ~å˚QÍ „|uHÍ#x, `«#ÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç ÃÑiy ÃÑ^Œ~Ì Ú# a_»Å¤ ∞ D<å_»∞
`«##∞ Ñ¨ÓzHõ Ñ¨ÙÅ¡„HÕ^Œ fã≤áêˆ~ã¨∞<Î åfl~°x ÉÏ^èÑŒ _¨ `» å_»∞. W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
JÑ¨Ê\˜ ^•HÍ ^•y L#fl ~ÀQÍÅ∞ XH˘¯Hõ¯>Ë Hõ@∞¡Ò≥ K«∞H˘x „Ñ¨"tÕ ™êÎ~Ú.
^•x`À =∞s ÉÏ^è.Œ WHõ D HõëêìÅ∞ ÉÏ^èÅŒ ∞ fˆ~k =∞$`«∞º=Ù`À<Õ J#∞‰õΩO\Ï_»∞.
=∞$`«∞º=Ù#∞ `«ÅK«∞HÀ=@O`À<Õ ÉèÜ í ∞« O. =∞$`«∞º=O>Ë ÉèÜ í ∞« O ZO^Œ∞‰õΩ?
`å#∞ ZO`À ãÖáêkOKå_»∞. ãïQÍæ J#∞Éèqí OK«Ö^Ë ∞Œ . WÑ¨C_»∞ JO`å=ke
áÈ"åeû =ã¨ ∞ Î # flk. Ñ≤ Å ¡ Å ∞ `å#∞ ã¨ O áêkOz# Pã≤ Î áêã¨ ∞ Î Å #∞
=$kúK™Õ êÎ~ÀÖË^À. HõhãÖ HÍáê_»∞‰õΩ<åfl Ñ¨~åfiÖË^∞Œ . <åâ◊#O KÕ™êÎ̂~"≥∂! WÖÏ
PÖ’zOz ÉÏ^èŒÑ¨_»`å_»∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ =∞~°}O JO>Ë `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ
Q˘Ñ¨ÊÉèÜí ∞« O. J<ÕHõ [#‡ÅÖ’ J#∞Éè=í O QÆ^•! Ñ¨ã`≤ #« OÖ’ =Ú^Œ∞QÌ Í, ÉÁ^Œ∞QÌ Í
L#fl^ÕÇ¨ÏO Ü«∞=fi#OÖ’ |ÅOQÍ - ^Œ$_è»OQÍ L#fl D ^ÕÇ¨ÏO WÑ¨C_»∞
=$^•úÑº¨ OÖ’ qHÍ~°OQÍ Jã¨ÇÏ¨ ºOQÍ `«Ü∂« ~Ô O· k. ZO`«Ö’ ZO`« =∂~°∞Ê!
nxx `«ÅK«∞HÀ=@O qA˝Å ÅHõ} Δ O. WÖÏ =∂~°∞ÊÅ‰õΩÖ’<≥· áÈÜÕ∞ ^ÕÇ¨ xfl
K«∂z# `«~åfi`« q~°H˜Î HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk. ã¨=∞ã¨Î ^Œ∞óMÏÅ‰õΩ `«~°∞}ÀáêÜ«∞O
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞ ‰õΩO@∞<åfl_»∞ t+¨μº_»∞. JO^Œ∞Hˆ U=∞O@∞<åfl_À...
t+¨μº_»∞ QÆ∞~°∞=Ù#∞ q#Ü«∞O`À „Ñ¨tflã¨∞<Î åfl_»∞. U=∞x?
52
â’¡II ™êfiq∞<£ Hõ^èŒO =∞=∞ Éèí"å~°‚= ÅOÑ¶¨∞#O ™êº`ü
PÜ«∂ã¨ ÖËâ~◊ Ç° Ï≤ `«O =^Œ `«„`« ¿ÇÏ`«∞OI
„â◊√`åfi`«∞ t+¨º=K«#O ~°=∞}©Ü∞« q∞`«O÷
„Ñ¨`∞« º`«~Î O° QÆ∞~°∞~°^•`ü Hõ$`« =∞O^ŒÇ¨ ã¨ó II 15
„ÑüÑ¨^•~°úO :- ™êfiq∞<£† PÜ«∂ã¨ÖËâ◊~°Ç≤Ï`«O ´ ã¨∞<åÜ«∂ãÖQÍ†
Éèí"å~°‚=ÅOÑ¶¨∞#O ´ ãÖ™ê~° ™êQÆ~åxfl^•@@O† Hõ^èŒO ™êº`ü ´ ZÖÏ
™ê^èŒº=∞=Ù`«∞O^À† `«„`«¿ÇÏ`«∞O ´ Pq^è•<åxfl† =∞=∞ ´ <å‰õΩ† =^Œ ´
É’kèOK«O_ç† ~°=∞}©Ü∞« t+¨º=K«#O ´ =∞<ÀÇ¨Ï~°"∞≥ #ÿ t+¨μºx=∂@Å∞† „â◊√`åfi
´ qx† Hõ$`«=∞O^ŒÇ¨ ã¨ ´ z~°∞#=Ùfi`À† QÆ∞~°∞ó ´ QÆ∞~°∞=Ù† W`«O÷ J^•`ü ´
D q^èOŒ QÍ É’kèã∞¨ <Î åfl_»∞.
ÉèÏ=O :- ™êfig∞! D ãÖ™ê~° ™êQÆ~åxfl ã¨∞<åÜ«∂ãÖQÍ ^•@@O Uq^èOŒ QÍ
<å‰õΩ ™ê^èºŒ O J=Ù`«∞O^À P q^è•<åxfl <å‰õΩ É’kèOK«O_ç. =∞<ÀÇ¨Ï~°"∞≥ #ÿ
t+¨μºx "å‰õΩ¯Å#∞ qx z~°∞#=Ùfi#=Ùfi`«∂ QÆ∞~°∞=Ù D „Ñ¨HÍ~°OQÍ ["å|∞
WKåÛ_»∞.
"åºMº :- ™ê^è•~°}OQÍ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞QÍx, "Õ^•O`«„QÆO^è•Å∞ QÍx WHõ¯_»
#∞O_Õ „áê~°OÉè=í ∞=Ù`å~Ú. HÍx D „QÆO^èOŒ =∂„`«O t+¨μºx Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ
=ÚO^Œ∞QÍ t+¨μº_»∞ D „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl U^Œ$+≤`ì À K«∂Kå_À - ZÖÏ D „Ñ¨ÑO¨ K«O
Ñ¨@¡ q~°‰Ωõ _Î Ü
» ∂« º_À - ãÖ™ê~° ^Œ∞óYO ZÖÏO\˜^À q=~°} W=fi@O [iyOk.
JO`Õ HÍHõ „QÆO^ä•xfl „Ñ¨™êkOz# ã¨^•t= „|¿ÇÏ‡O„^Œ™êfi=ÚÅ"å~°∞
LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ QÆ∞iOz, D ã¨$+≤ì QÆ∞iOz, =∂#=Ù_»∞ KÕ~∞° HÀ=Åã≤# QÆ=∞º
™ê÷#O QÆ∞iOz LáÈ^•…Ò« QÍ q=~°} W=fi@O [iyOk. "≥Ú^Œ\ ˜ â’¡HOõ
QÆ∞~°∞„áê~°#ú - ^≥=· „áê~°#÷ `À „áê~°OaèOz ~Ô O_»∞, =¸_»∞ â’¡HÍÅ ^•fi~å
`«iOK«\ÏxH˜ =∂~åæxfl K«∂¿Ñ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ QÆ∞iOz K≥Ñ≤Ê, 4= â’¡HõO
#∞O_ç ^Õ=Ù_»∞ r=Ù_≥#· q^è•<åxfl, ã¨$+≤ì ~°ÇÏ¨ ™êºxfl q=iOz, 10= â’¡H#õ ∞O_ç
`«iOKåÅ#∞‰õΩ#fl r=Ù_»∞ `«# Ñ¨Ó~°fi Ñ¨Ù}º qâı+O¨ KÕ`« QÆ∞~°∞=Ù#∞ ã¨g∞Ñ≤Oz
`«# ^Œ∞óY HÍ~°}ÏÅ#∞ q=iOz, D 15= â’¡HõOÖ’ `«iOKÕ =∂~åæxfl
J_»∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞.
53
D ãÖ™ê~° ^Œ∞óMÏÅ#∞ `«iOKåÅO>Ë D ãÖ™ê~° ™êQÆ~åxfl ^•\˜
"≥àÏ§eûO^Õ. HõëêìÅ Hõ_»eÖ’<Õ LO_ç P HõëêìÅ#∞ `˘ÅyOK«∞ HÀ=@O
™ê^èŒºOHÍ^Œ∞. JO^Œ∞ˆH ã¨∞<åÜ«∂ãÖQÍ D ãÖ™ê~° ™êQÆ~åxfl ^•>Ë
`«~∞° }ÀáêÜ«∞O K≥ÑÊ¨ =∞x Ji÷ã∞¨ <Î åfl_»∞. "≥∂HΔÍ~°∞Öú #·ˇ "å~°∞ „Ñ¨tflOKÕ q^è•#O
WÖÏˆQ LO@∞Ok. x[OQÍ t+¨μº_»∞ D „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl ZO`À ã¨∞xt`«OQÍ
ÑïjÅ# KÕã≤, WO^Œ∞Ö’x ^Œ∞óMÏÅ#∞, ÉÏ^èŒÅ#∞ ãïQÍæ J=QÍÇ¨Ï#
KÕã∞¨ H˘O>ËQÍx J`«_Hç ˜ D ãÖ™ê~°OÑ¨@¡ q~°HÉÎõ Ïè =O HõÅQÆ^∞Œ . JO^Œ~∂°
^Œ∞óMÏÅ∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°∞ QÆ^•! JÖÏˆQ <Õ#∂ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl#∞†
`«¿ÑÊ^Õ=ÚOk? Jx QÆ#∞Hõ J#∞‰õΩ#fl>ˇ`¡Â Õ J`«_∞» ‰õÄ_® JO^ŒiÖÏˆQ D
[## =∞~°} K«„HõOÖ’ W~°∞H˘¯x, J*Ï˝#O`À D „Ñ¨ÑO¨ K« "åº"≥∂Ç¨ÅÖ’
z‰õΩ¯H˘x áÈÜÕ∞"å_Õ. HÍx ã¨∞xt`«"∞≥ #ÿ qâı+¡ } ¨ KÕÜ∞« @O =Å¡#∞, Ñ¨Ó~°fi[#‡
ãÖ™ê¯~åÅ =Å¡#∞ J`«_Öç ’ D „Ñ¨ÑO¨ K«OÑ¨@†¡ WHõ¯_ç Jx`«º"≥∞#ÿ , JÅÊ"≥∞#ÿ
ã¨∞MÏÅÑ¨@¡ "≥·~åQÆºO HõeyOk. WÖÏO\˜ "≥·~åQÆºO - JO>Ë q"ÕHõO=Å¡
"≥~· åQÆºO Hõey#Ñ¨C_Õ `«iOKåÅ<Õ HÀiHõ, f„==Ú=Ú‰õΩΔ `«fiO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
t+¨μº_»∞ =∂\Ï¡_#ç ^ŒO`å „Ñ¨ã#¨ fl =^Œ#O`À QÆ∞~°∞=Ù q<åfl_»∞. ãÖ™ê~åxfl
™êQÆ~°O`À áÈeÛK≥Ñ¨Ê@OHÍx, r=Ù_»∞ `«e¡ QÆ~°ƒùOÖ’#∞, "≥Å∞Ñ¨Å‰õΩ
=KÕÛ@Ñ¨C_»∞, ÉÏÅºOÖ’#∞ Ñ¨_»=Åã≤# ÉÏ^èŒÅ#∞ QÍx, Ü«∞=fi#OÖ’x
J*Ï˝<åxflQÍx, =$^•úÑ¨ºOÖ’x zO`«Å∞, ÉèíiOK«ÖËx ^Œ∞óMÏÅ#∞ QÍx,
=∞$`«∞ºÉèíÜ«∂xfl QÍx q=iOK«@O K«∂ã¨∞ÎO>Ë t+¨μº_»∞ qK«HõΔ}Ï*Ï˝#O
QÆÅ"å_»x, WÑ¨Ê\˜ˆH H˘O`« *Ï˝<åxfl á⁄O^•_»x „QÆÇ≤ÏOKå_»∞. ãÖ™ê~°
™êQÆ~åxfl K«∂z ÉèíÜ«∞Ñ¨_»∞`«∞<åfl_»x, `«iOKåÅ<Õ f„= `«Ñ¨# L#fl^Œx
„QÆÇÏ≤ OKå_»∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ „Ñ¨tflOKÕ q^è•<åxfl |\ì̃ t+¨μºx J~°›`#« ∞ ‰õÄ_®
„QÆÇÏ≤ OKå_»∞. J\ì̃ t+¨μº_»∞ ÅaèOK«@O JÑ¨Ù~°∂ÑÖ QÆ#∞Hõ J`«_ç =∂@Å∞
ZO`À =∞^è∞Œ ~°OQÍ L<åfl~Ú QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ. J\ì̃ t+¨μºÅ‰õΩ `«ÑÊ¨ Hõ *Ï˝#É’^èŒ
KÕÜ∂« e. ''`«kfikú „Ñ¨}á˜ ê`Õ#, Ñï„Ñ¨âflı # ¿ã=Ü«∂ LÑ¨^HÕ Δõ ºO u`Õ *Ï˝#O
*Ï˝x#ó `«`fi« ^Œi≈#ó—— - (w`« 4-34) `«`fi« ^Œi≈#∞Öˇ#· *Ï˝#∞Å∞ J\˜ì t+¨μº#‰õΩ
54
`«ÑÊ¨ Hõ *Ï˝# Éè’^èKŒ ™Õ êÎ~∞° - Jx w`«Ö’ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ WÑ¨C_»∞ QÆ∞~°∞=Ù ZO`À
ãÖ`À+Ö`À *Ï˝#É’^èŒ KÕÜ«∞\ÏxH˜ Ñ¨Ó#∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. ã¨∞<åÜ«∂ãÖQÍ
`«iOKÕ =∂~åæxfl K≥Ñ¨ÊÉ’`«∞<åfl_»∞. WO`«=~°‰õΩ LáÈ^•…`«O - t+¨μºx
J#∞Éè=í O - "≥~· åQÆºO - „Ñ¨âfl◊ J~Ú`Õ - WHõ#∞O_ç ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù Ü≥ÚHõ¯ *Ï˝#
É’^èŒ „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞#flk - =ÚO^Œ∞QÍ qKå~°}Ï =∂~åæxfl É’kèã∞¨ <Î åfl_»∞
QÆ∞~°∞=Ù.
â’¡II ^Õ¿ÇÏO„k Ü«∂ã¨∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∂kHõ K≥·`«º =~åæ`ü
„Ñ¨`º« H± z`Õ ifiÉè[í #O Éè=í "åi ~åâıó I
ãÖ`å~°}ÑË =¡¨ Wu „â◊√u _çO_ç "≥∂-Ü«∞O
`«™ê‡^£ qKå~°Ü∞« [_® [_»Ü∂≥ ã¨fi~°∂ÑÖ II 16
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- ^ÕÇÏ¨ WO„kÜ«∞ Jã¨∞ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« PkHõ K≥`· º« =~åæ`ü ´ ^ÕÇÏ¨ O,
WO„kÜ«∂Å∞, „áê}ÏÅ∞, Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O "≥ÚII# K≥`· #« ºO`À ‰õÄ_ç# =~°Oæ #∞O_ç†
„Ñ¨`º« H± z`Õó qÉè[í #O ´ Ö’Ñ¨Å L#fl zux "Õ~∞° KÕÜ∞« @"Õ∞† Éè=í "åi~åâı
´ Éèí=™êQÆ~åxfl† ãÖ`«~°}Ë ´ ^•\ÕKÕ† Ñ¨¡= Wu ´ Ñ¨_»=Jx† „â◊√u
_çO_ç=∞ó ´ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ Kå@∞`«∞<åfl~Ú† `«™ê‡^£ ´ JO^Œ∞=Å¡† [_»
J[_»Ü≥∂ó ã¨fi~°∂ÑÖ ´ [_»K≥·`«<åºÅ ã¨fi~°∂ÑÖ QÆ∞iOz† qKå~°Ü«∞ ´
qKå~°}K≥~Úº.
ÉèÏ=O :- ^ÕÇÏ¨ O, WO„kÜ«∂Å∞, „áê}ÏÅ∞, Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ K≥`· #« ºO`À
‰õÄ_ç# =~°Oæ #∞O_ç Ö’Ñ¨Å L#fl zux "Õ~∞° KÕÜÚ« @ÜÕ∞ ãÖ™ê~° ™êQÆ~åxfl
^•\ÕKÕ Ñ¨_=» Jx LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Kå\ÕÑ¨Ù. Hõ#∞Hõ [_» K≥`· <« åºÅ ã¨fi~°∂ÑÖ
QÆ∂iÛ qKå~°} K≥~Úº.
"åºMº :- t+¨μºx Ü≥ÚHõ¯ =∂@Å#∞ |\˜ì J`«_∞» „Ñ¨tflOz# q^è•<åxfl |\˜ì
J`«_»∞ ÑïÑ¨Hõfi"≥∞ÿ# |∞kú QÆÅ"å_»x, WÑ¨Ê\˜ˆH P`«‡*Ï˝<åxfl QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl "å_»x „QÆÇÏ≤ Oz# QÆ∞~°∞=Ù ã¨~åãï J`«_Hç ˜ P`«‡ qKå~°}Ï
=∂~åæxfl É’kèOK« É’`«∞<åfl_»∞. D ãÖ™ê~° [## =∞~°} K«„HõO #∞O_ç
55
q_»∞^ŒÅ á⁄Ok P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O á⁄O^•ÅO>Ë J`«∞º`«Î=∞ ™ê^èŒ# P`«‡
qKå~°}ÜÕ∞#x `≥eÜ«∞*ˇÑÊ≤ , P qKå~°}Ï q^è•<åxfl É’kèOK«É’`«∞<åfl_»∞.
ã¨∂Å÷ ^ÕÇÏ¨ =Ú, ã¨∂HõΔ ‡"≥∞#ÿ WO„kÜ«∂Å∞, JO`«ó Hõ~}
° =Ú D "≥Ú`åÎxfl
'<Õ#∞— '<Õ#∞— JO@∞O\ÏO. D '<Õ#∞—#∞ qâı+¡ } ¨ KÕÜ∂« e. ZÖÏ?
^ÕÇÏ¨ O, 5 Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∂Å∞, 5 „áê}ÏÅ∞, 5 *Ï˝<OÕ „kÜ«∞Å∞, 4 JO`«ó
Hõ~}
° ÏÅ∞ D "≥Ú`«OÎ 20 HõeÑ≤ K≥`· º« =~°Oæ JO\Ï~°∞. JO>Ë K≥`· #« ºO`À
‰õÄ_ç Ñ¨xKÕ¿ã[_®Å∞. Ö’HõOÖ’ H˘xfl Jã¨Å∞ [_®Å∞<åfl~Ú. H˘O_»Å∞, ~åà◊√§
"≥ÚII q Jã¨Å∞ [_®Å∞. Jq Z#fl\˜H© "å@O`«@ Jq Ñ¨xKÕÜ∞« =Ù. HÍx
^ÕÇ¨ÏO "≥ÚII# =hfl [_®ÖË J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© K≥·`«#ºO`À ‰õÄ_ç#Ñ¨C_»∞
Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. JO^Œ∞Hˆ g\˜x K≥`· º« =~°Oæ J<åfl~°∞. =∞# WO\’¡ L#fl Öˇ@ · ∞,
á¶êº#∞, „Ñ¶≤*ò "≥ÚII# =ã¨∞Î=ÙÅhfl [_»"Õ∞. HÍx "å\˜Ö’H˜ HõÔ~O@∞
„Ñ¨"tÕ Oz#Ñ¨C_»∞ Jq Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. Hõ~Ô O@∞ JO^ŒHáõ È`Õ [_»"∞≥ áÿ È`å~Ú.
JÖÏˆQ D ^ÕÇÏ¨ O, WO„kèÜ∂« Å∞, „áê}ÏÅ∞, JO`«ó Hõ~} ° ÏÅ∞ "≥ÚII#q ‰õÄ_®.
Hõ#∞Hõ Wq [_®ÖË J~Ú<å K≥`· º« =~°Oæ J<åfl~°∞. Wq ZÖÏ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ \Ï~Ú?
^ÕÇÏ¨ O `«#‰õΩHÍ=Åã≤# "å\˜x Ö’xH˜ fã¨∞‰õΩO@∞Ok. JHõ¯~°ÖxË "å\˜x
|Ü«∞@‰õΩ <≥_»∞`«∞Ok† Hõˆ~‡O„kÜ«∂Å∞ #_»=\ÏxH˜, Ñ¨@∞ìHÀ\ÏxH˜,
=∂\Ï¡_\» ÏxH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ `» å~Ú. *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å∞ „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl QÆ∞iOz#
*Ï˝<åxfl K«∂z, qx, ã¨Êi≈Oz, "åã¨#K«∂z, ~°∞zK«∂z `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~Ú.
JO`«ó Hõ~} ° ÏÅÖ’ =∞#ã¨∞û PÖ’K«#Å∞ KÕã∞¨ OÎ k, |∞kú xâ◊ÛÜ«∞OKÕã∞¨ OÎ k,
z`«OÎ *Ï˝ÑH¨ ÍÅ#∞ xÅ∞=KÕã∞¨ OÎ k, JÇ¨ÏOHÍ~°O <Õ#∞ Jx =ÚO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞OÎ k.
WÖÏ W=hfl Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åflÜ«∞O>Ë Jk "å\˜ ã¨ÇÏ¨ [ÅHõ} Δ O HÍ^Œ∞. U^À â◊HÎ˜
"å\˜Ö’ LO_»@O =Å¡ Pâ◊HxÎ˜ „QÆÇÏ≤ Oz Wq Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åfl~Ú. P â◊H<Î˜ Õ zu
J<åfl~°∞. Jk PÜ«∂ WO„kÜ«∂ÅÖ’Ñ¨ÖË L#flk QÆ#∞Hõ ^•xx „Ñ¨`º« H˜Ûu
J<åfl~°∞. P zu L#flO`«HÍÅO Jq Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. P zu ÖËHáõ È`Õ ZHõ¯_ç
^˘OQÆÅ∞ JHõ¯_Õ QÆÑzπ Ñπ J#fl@∞¡ Hõ^ÅŒ =Ù† Ñ¨xKÕÜ∞« =Ù† [_»"∞≥ áÿ È`å~Ú.
56
™ê^è•~°}OQÍ =∞#O UO J#∞‰õΩO\Ï=∞O>Ë D ^ÕÇÏ¨ O WO„kÜ«∂Å∞,
=∞#ã¨∞û, |∞kú, ã¨fi`«Ç¨ QÍ Ñ¨xKÕÜ∞« QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú Jx. JO^Œ∞Hˆ ZÑ¨C_»∂
qâı+¡ }
¨ KÕÜ∞« O. =∞x+≤QÍ, =ºHÎ̃QÍ, r=Ù_çQÍ Ñ¨xKÕã∂¨ Î D ãÖ™ê~°OÖ’ H˘@∞ì
q∞\Ï¤_∞» `«∂ LO\ÏO. J~Ú`Õ nx #∞O_ç |Ü«∞@ Ñ¨_®e J#∞H˘<Õ r=Ù_»∞
UO KÕÜ∂« e?
"≥Å∞QÆ∞`«∂ LO_Õ Öˇ@· ∞#∞ K«∂ã¨∂Î JHõ¯_» [_»"∞≥ #ÿ Öˇ@
· ∞ ^•xfl "≥ÅyOKÕ
Hõ~Ô O@∞ ~Ô O_»∂ "Õ~∞° "Õ~x° `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ, D Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fl K≥`· º« =~åæxfl,
JO>Ë ^ÕÇ¨ xfl, WO„kÜ«∂Å#∞ K«∂ã¨∂Î WHõ¯_» [_»"∞≥ #ÿ ^ÕÇÏ¨ =Ú, ^•xfl
Ñ¨xKÕ~ÚOKÕ 'zu— ~Ô O_»∂ "Õ~∞° "Õ~x° , JÖÏˆQ [_»"∞≥ #ÿ WO„kÜ«∂Å∞ "å\˜x
Ñ¨xKÕ~ÚOKÕ 'zu— ~Ô O_»∂ "Õ~∞° "Õ~x° `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. JO`ÕQÍ^Œ∞ Öˇ@ · ∞#∞
"≥eyOKÕ HõÔ~O@∞, á¶êº#∞#∞ „u¿ÑÊ HõÔ~O@∞, „Ñ¶≤*ò#∞ K«Å¡|iKÕ HõÔ~O@∞
XHõ>Ë J~Ú#@∞¡ D ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å#∞, „áê}ÏÅ#∞, JO`«ó Hõ~°}ÏÅ#∞
Ñ¨xKÕ~ÚOKÕ 'zu— XHõ¯>Ë#x „QÆÇÏ≤ OKåe. WÖÏ [_®xfl, K≥`· <« åºxfl q_»nã≤
K«∂_»@"Õ∞ qKå~°}. D qKå~°} =Å¡<Õ ãÖ™ê~° ™êQÆ~åxfl ^•@=K«∞Û.
Hõ#∞Hõ D qKå~°}Ë Ñ¨_=» ÖÏO\˜k.
S`Õ qKå~°} ZÖÏ KÕÜ∂« e?
â’¡II „Ñ¨`«ºH± zu~°fiÑ¨Ùi^ŒO #Éèí"Õ`ü [_®`å‡
‰õΩ_®ºk=`ü [_»`Ü « ∂« Ñ¨ºã¨"À #z`«∞ûó I
<åÑ‘O„kÜ«∂}˜ Hõ~} ° O ‰õΩ`« U= z`ü™êº`ü
‰õΩ^•ÌÅHÍk=ku „Ñ¨qKå~°Ü«∞`«fiO II 17
„ÑüÑ¨^•~°Oú :- W^ŒO =Ñ¨Ùó ´ D â◊s~°O† ‰õΩ_»ºPk=`ü [_®`å‡ ´ QÀ_»
"≥ÚII# "å\˜=Öˇ [_»"∞≥ #ÿ k† „Ñ¨`º« H±zuó #Éè"í `Õ ü ´ Ö’Ñë zuHÍ^Œ∞† Jã¨=ó
JÑ≤ [_»`Ü « ∂« ´ „áê}ÏÅ∞ ‰õÄ_® [_»"∞≥ #ÿ q QÆ#∞Hõ† #z`«∞ûó ´ zuHÍ^Œ∞†
WO„kÜ«∂}˜ JÑ≤ ´ WO„kÜ«∂Å∞ ‰õÄ_®† ‰õΩ^•ÌÅHõ Pk=`ü Hõ~} ° O U= ´
Q˘_»e¤ "≥ÚII# Ñ¨x=Ú@¡ =O\˜"†Õ (Hõ#∞Hõ) z`ü ‰õΩ`«ó ™êº`ü ´ zu ZÖÏ
J=Ù`å~Ú? Wu`«fiO „Ñ¨qKå~°Ü∞« ´ D „Ñ¨HÍ~°OQÍ h=Ù QÍ_èO» QÍ qKå~°}
K≥~Úº.
57
ÉèÏ=O :- D â◊s~°O 'QÀ_»— "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜=Öˇ [_»ãfi¨ ÉèÏ=O Hõey#k.
Ö’#∞#fl zuHÍ^Œ∞. ÑÖK«„áê}ÏÅ∞ ‰õÄ_® [_»"≥∞ÿ#q QÆ#∞Hõ zuHÍ^Œ∞.
WO„kÜ«∂Å∞ ‰õÄ_® zuHÍ^Œ∞. Q˘_»e¤ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ Ñ¨x=Ú@¡ =O\˜".Õ Jq
zu ZÖÏ J=Ù`«∞Ok? D q^èOŒ QÍ QÍ_èO» QÍ qKå~°}K≥~Úº.
"åºMº :- [_» K≥`· <« åºÅ#∞ q_»nã≤ K«∂¿ã qKå~°} x~°O`«~O° K≥Ü∂« ºÅx
„HÕ^Œ\ ˜ â’¡HOõ Ö’ QÆ∞~°∞=Ù K≥áêÊ~°∞. P qKå~°} ZÖÏ K≥Ü∂« ºÖ’ D â’¡HOõ Ö’
ã¨∂K«#Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ ^ÕÇÏ¨ O, WO„kÜ«∂Å∞, „áê}ÏÅ∞. g\˜x
ZÖÏ qKå~°} KÕÜ∂« Ö’ D â’¡HOõ Ö’ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. JO`«ó Hõ~} ° O - JO>Ë
=∞<À|∞^Œ∞Åú #∞ ZÖÏ qKå~°} K≥Ü∂« ºÖ’ ~åÉ’ÜÕ∞â’¡HOõ Ö’ K≥ÑÊ¨ É’`«∞<åfl~°∞.
x[OQÍ [_»=Ú, K≥·`«#º=Ú "Õ~°∞ "Õ~°∞QÍ LO>Ë K«Hõ¯QÍ q_»nÜ«∞=K«∞Û.
aÜ«∞º=Ú, ~åà◊√§ HõÅã≤ L#fl@∞¡QÍ D [_»K≥·`«<åºÅ∞ Hõeã≤ LO>Ë
q_»nÜ«∞=K«∞Û. ÖË^• =_»y¡ O[Ö’ ÖÏQÆ aÜ«∞ºÑ¨Ù yO[, á⁄@∞ì Hõeã≤ LO>Ë
H˘OK≥O Hõ+Oì¨ `À q_»fÜ«∞=K«∞Û. HÍx [_»K`·≥ <« åºÅ∞ ~Ô O_»∂ r=Ù_çÖ’ ÉèÏQÍÅ∞.
Jã¨Å∞ ~Ô O_»∂ HõÅã≤ L#fl@∞¡ `≥eÜ«∞^Œ∞. HõxÑ≤OKÕk, |∞kúH˜ JO^Õk [_»"∞Õ .
K≥`· #« ºO HõxÑ≤OKÕkQÍ^Œ∞. |∞kúH˜ JO^ÕkQÍ^Œ∞. J~Ú<å ZÖÏQÀÖÏ q_»nã≤
K«∂_»@O `«Ñ¨Êxãï. „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂Å`À HõÅ∞+≤`«OQÍx |∞kúÖ’x
xt`«"∞≥ #ÿ q"ÕHOõ ^•fi~å, qK«H} Δõ Ï <≥Ñ· Ù¨ }ºO ^•fi~å q_»nã≤ `≥Åã¨∞HÀ=@O
`«ÑÊ¨ =∞~À=∂~°Oæ ÖË^∞Œ .
(1) â◊s~°O QÀ_»ÖÏO\˜k. QÀ_» - [_»O. Hõ^ÅŒ ^Œ∞. Z=~À XHõ~∞° „Ñ¨Ü∞« uflOz
Ñ¨_Q» ˘\Ïìe. ÖË^• Ü«∞O„`åÅ^•fi~å <≥\Ïìe. `«#O`«@ `å#∞ Hõ^ÅŒ ^Œ∞. JÖÏˆQ
â◊s~°O [_»O. Ö’Ñ¨Å#∞O_ç U^Àâ◊H˜Î (zu) Ñ¨xKÕã¨∞ÎO>Ë<Õ Jk
Hõ^∞Œ Å∞`«∞Ok. P Ö’Ñëâ◊HÎ̃ (zu) ÖËHáõ È`Õ â◊s~°O Hõ^ÅŒ ^Œ∞ "≥∞^ŒÅ^Œ∞. QÀ_»
JO>Ë QÀ_»Å`À Hõ\ #ì̃ WÅ∞¡ Jx J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. WÅ∞¡ Hõ@∞ì‰Ωõ x WO\’¡
LO_Õ=ºH˜Î ^•xx `«# J=ã¨~åÅ‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. x„^ŒáÈ=\ÏxH˜,
HÍÅHõ$`åºÅ∞ f~°∞ÛHÀ\ÏxH˜, u#\ÏxH˜, =∂\Ï¡_∞» HÀ\ÏxH˜ WÖÏ JxflO\˜H˜
LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. JO`Õ. JÖÏˆQ D â◊s~°=∞<Õ WO\˜x Ö’#∞#fl r=Ù_»∞
`«# J=ã¨~åÅ‰õΩ "å_»∞‰õΩO\Ï_»∞. "å_»∞‰õΩ<Õ r=Ù_»∞ K≥`· #« ºO`À LO\Ï_»∞
QÍx, "å_»∞HÀ|_Õ â◊s~°O =∂„`«O [_»"∞≥ #ÿ ^Õ.
58
(2) ÑÖK«„áê}ÏÅ∞ : x[OQÍ ÑÖK«„áê}ÏÅ=Å¡<Õ r=Ù_»∞ u#QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞,
JiyOK«∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞. â◊H˜Î=O`«∞_Ò`«∞<åfl_»∞, Ñ¨xH˜~åx =º~åúÅ#∞
|Ü«∞@‰õΩ <≥@ì QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞. nxx |\˜ì „áê}ÏÅ∞ K≥`· #« ºO`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl=<Õ
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍx „áê}ÏÅ∞ ‰õÄ_® [_»"∞Õ . ZÖÏ? Jã¨Å∞ „áê}O JO>Ë
Uq∞\˜? |Ü«∞@#∞#fl QÍe =Ú‰õΩ¯ ^•fi~å Ö’ÑëH˜ "≥àÎı '„áê}O— J=Ù`«∞Ok.
=∞i =∞#O XHõ ÉÁ=∞‡#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ ^•x =Ú‰õΩ¯^•fi~å QÍex Ö’ÑëH˜
ÑÖÑ≤OQ∑ KÕ^•ÌO. P QÍe Ö’Ñ¨Å „áê}O J=Ù`«∞O^•? HÍ^Œ∞. JO>Ë
â◊s~°OÖ’Ñ¨Å U^À â◊HÎ˜ (zu) LO_»\Ï# |Ü«∞\˜ QÍe Ö’Ñ¨Å „áê}OQÍ
=∂~°∞`«∞#fl^Œ#fl=∂@. nxx |\˜ì „áê}O [_»"∞Õ . ^•xx JÖÏ=∂~°ÛQÆey#
K≥`· #« ºO "Õ̂~ LOk. Hõ#∞Hõ ÑÖK« „áê}ÏÅ∞ [_»"∞≥ #ÿ "Õ. zuHÍ^Œ∞.
(3) WHõ WO„kÜ«∂Å∞<åfl~Ú. "å\˜x Hõ~} ° ÏÅ∞ JO\Ï~°∞. JO>Ë Ñ¨x=Ú@∞¡
Jx J~°Oú . Q˘_»e¤ ÖÏQÍ, ÃÑ<£ÖÏQÍ, Kå‰õΩÖÏQÍ, =∞x+≤ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞H˘x
U^Œ<åfl Ñ¨xKÕÜ∞« \ÏxH˜ Ñ¨xH˜ =™êÎÜ∞Õ QÍx Jq zuHÍ^Œ∞. Q˘_»e¤ `À K≥@∞ì#∞
#~°∞‰õΩ`åO. #iˆHk Q˘_»Ö¤ Ë J~Ú<å `«#O`«@`å#∞ #~°∞HõÖ^Ë ∞Œ . XHõ =∞x+≤
^•xx LÑ¨Ü∂≥ y¿ã<Î Õ #iˆHk. JÖÏˆQ 'HõÅO— Hõq`«fiO „"åÜ«∞^Œ∞. XHõ Hõq
^•x#∞Ñ¨Ü∂≥ yOz Hõq`«fiO „"å™êÎ_∞» . Hõ#∞Hõ Jk Hˆ =ÅO Ñ¨x=Ú@∞ì. JÖÏˆQ
HÍà◊√§, KÕ`∞« Å∞, Hõà√◊ §, K≥=ÙÅ∞ Jhfl r=Ù_»∞ Ñ¨xKÕÜ∞« \ÏxH˜ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞H˘<Õ
Hõ~} ° ÏÖË - Ñ¨x=Ú>Ë.¡ Hõ#∞Hõ Jq [_®Å∞. zuHÍ^Œ∞. K≥`· #« ºOHÍ^Œ∞. D
q^èOŒ QÍ ã¨∂HõΔ ‡"≥∞#ÿ |∞kè`Ì À x~°O`«~O° qKå~°} KÕÜ∂« e. WOHõ JO`«ó
Hõ~} ° qKå~°}.
WHõ JO`«ó Hõ~} ° QÆ∞iOz - [_»=∂? K≥`· #« º=∂?
â’¡II ^Œ$â◊º`«fi`À# =∞#ã¨â◊Û Éèí"Õ`ü zu`«fiO
<åÇ¨ÏO Hõ$uâ◊Û Ñï}Ï=∞ =`Õzu™êº`ü I
|∞^Õ~ú z° `«fi =∞Ñ≤[#‡ q<åâ◊=`ü`åfi`ü
z`«OÎ K« ^Œ$â◊º =∞aèk`«º #∞zO`« Ü«∞`«fiO II 18
59
„ÑüÑ¨^•~°÷O :- ^Œ$â◊º`«fi`«ó ´ ^Œ$â◊ºO QÆ#∞Hõ† =∞#ã¨ó ´ =∞#ã¨∞û†
zu`«fiO#Éè"í `Õ ü ´ zu HÍ^Œ∞† Ñï}Ï=∞=`Õ JÇ¨ÏOHõ$uó zuó # ™êº`ü ´
=∂~°∞ÊK≥O^Õ JÇ¨ÏOHÍ~°O‰õÄ_® zuHÍ^Œ∞† [#‡q<åâ◊=`åfi`ü ´ Ñ¨Ù@∞ìHKõ å=Ù
L#flO^Œ∞#† |∞^ÕóÌ Jz`«fiO ´ |∞kú ‰õÄ_® zuHÍ^Œ∞† ^Œ$â◊ºO z`«OÎ K« ´
^Œ$â◊º"≥∞ÿ# z`«ÎO ‰õÄ_®† Jz`ü Wu J#∞zO`«Ü«∞`«fiO ´ z`üHÍ^Œx
x~°O`«~=° Ú h=Ù qKå~°}K≥~Úº.
ÉèÏ=O :- ^Œ$â◊ºO QÆ#∞Hõ =∞#ã¨∞û zuHÍ^Œ∞. =∂~°∞ÊK≥O^Õ JÇ¨ÏOHÍ~°=¸
zuHÍ^Œ∞. Ñ¨Ù@ì@O Kå=@O J<ÕqHÍ~åÅ∞#flO^Œ∞# |∞kú zuHÍ^Œ∞. ^Œ$â◊º"≥∞#ÿ
z`«OÎ ‰õÄ_® zuHÍ^Œ∞. [_»"∞Õ . WÖÏ x`«ºO qKå~°}K≥~Úº.
"åºMº :- WÑ¨C_»∞ JO`«ó Hõ~} ° O - JO>Ë =∞#ã¨∞û |∞kú z`«OÎ JÇ¨ÏOHÍ~°O
J#|_Õ 4 Hõ~} ° ÏÅ QÆ∞iOz# qKå~°}. Wq [_»=∂? K≥`· #« º=∂? Jx
qKå~°} KÕÜ∂« e.
(1) =∞#ã¨∞û [_»=∂? K≥·`«#º=∂? =∞#ã¨ûO>Ë PÖ’K«#ÖË. PÖ’K«#Å∞,
ãÖHõÖÏÊÅ∞, L„^ÕHÍÅ∞, JÅ[_»∞Å∞, PO^Àà◊#Å∞ Ç¨Ï~°¬â’HÍÅ∞. W=hfl
=∞#ã¨∞ûÖ’ HõeˆQ qHÍ~åÅ∞. J<ÕHõ ãÖâ◊Ü«∂Å Ñ¨Ù@ì =∞#ã¨∞û. 'ãÖHõÅÊ
qHõÖÏÊ`«‡HÍ=∞#ó— J<åfl~°∞. =∞i D =∞#ã¨∞ûÖ’x PÖ’K«#Å#∞, ãÖHõÖÏÊÅ#∞,
JÅ[_»∞Å#∞, PO^Àà◊#Å#∞, ãÖâ◊Ü«∂Å#∞, Ç¨Ï~°¬â’HÍÅ#∞ r=Ù_»∞
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl_®? ÖË^•? „Ñü "å_çH© "å_ç =∞#ã¨∞ûÖ’ HõeQˆ PÖ’K«#Å∞
`≥Å∞ã¨∂<Î Õ LO\Ï~Ú. JO>Ë =∞#ã¨∞û ^Œ$â◊ºO, "å\˜x `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ r=Ù_»∞
„^Œ+ì̈ (K«∂KÕ"å_»∞). K«∂KÕ"å_»∞ zu. K«∂_»|_Õ ^Œ$â◊ºO [_»O. Hõ#∞Hõ =∞#ã¨∞û
[_»O. zuHÍ^Œ∞.
(2) JÇ¨ÏOHÍ~°O JO>Ë <Õ#∞-<Õ#∞ J#|_Õk. D JÇ¨ÏOHÍ~°O ZÑ¨C_»∂
XˆH ~°HOõ QÍ LO_»^∞Œ . ZÑ¨C_»∂ =∂~°∞`«∂ LO@∞Ok. =∂\Ï¡_∞» `«∞#flÑ¨C_»∞
<Õ#∞ =∂\Ï¡_∞» `«∞<åfl#∞ JO\ÏO. K≥¿ÑÊ@Ñ¨C_»∞ <Õ#∞ K≥|∞`«∞<åfl#∞ JO\ÏO.
q<Õ@Ñ¨C_»∞ <Õ#∞ qO@∞<åfl#∞ JO\ÏO. JO>Ë JÇ¨ÏOHÍ~°O XHõÑC¨ _»∞ q<Õk,
XHõÑ¨C_»∞ K≥¿ÑÊk, XHõÑ¨C_»∞ =∂\Ï¡_Õk. KÕ¿ãÑ¨xx |\˜ì D '<Õ#∞— -
60
JÇ¨ÏOHÍ~°O - =∂~°∞`«∂ LO@∞Ok. zu U=∂~°∞ÊÅ∂ ÖËxk. Hõ#∞Hõ =∂~°∞ÊÅ∞
K≥O^Õ JÇ¨ÏOHÍ~°O zuHÍ^Œ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ D =∂~°∞ÊÅxflO\˜h `≥Å∞ã¨∞H˘<Õk
r=Ù_»∞. Hõ#∞Hõ r=Ù_»∞ „^Œ+ì̈ - JÇ¨ÏOHÍ~°O ^Œ$â◊ºO Hõ#∞Hõ JÇ¨ÏOHÍ~°O
zuHÍ^Œ∞. [_»"∞Õ .
(3) |∞k÷ J<Õk Jxfl "ÕàÖ◊ Ï Ñ¨xKÕÜ∞« ^Œ∞† Ñ¨xKÕã#≤ Ñ¨C_»∞ XˆH q^èOŒ QÍ
Ñ¨xKÕÜ«∞^Œ∞. =∞#O x„^ŒáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ |∞kú Jã¨Å∞ Ñ¨xKÕÜ«∞^Œ∞. JO>Ë
JÑ¨C_»∞ |∞kú ÖË#>Ë¡. J^Õ =∞#O "Õ∞Å∞HÀ=@O`À<Õ |∞kú Ñ¨xKÕÜ«∞@O
„áê~°Oaèã∞¨ OÎ k. JO>Ë |∞kúÑÙ¨ _»∞`«∞#flk, =∞~°}ã˜ ∞¨ #Î flk† uiyÑ¨Ù_»∞`«∞#flk.
WÖÏ [## =∞~°}ÏÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl |∞kú zuHÍ^Œ∞. [_»O. zuZÑ¨C_»∂
U=∂~°∞ÊÅ∞ ÖË‰õΩO_® LO_Õk. |∞kúx, |∞kúÖ’x HÀiHõÅ#∞, |∞kúÖ’x
=∂~°∞ÊÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<Õk r=Ù_»∞. Hõ#∞Hõ |∞kú ^Œ$â◊ºO† r=Ù_»∞ „^Œ+,ì¨ ^Œ$â◊º"≥∞#ÿ
|∞kú zuHÍ^Œ∞. [_»O.
(4) z`«OÎ JO>Ë *Ï˝ÑH¨ ÍÅ Ñ¨Ù@ì. ZÑ¨Ê\˜ #∞O_À =∞# J#∞Éè"í åÅhfl z`«OÎ Ö’
LO_çáÈ`å~Ú. JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞‰õΩO@∂<À, QÆ∞~˘Î¿ãÎ<À JÑ¨C_»∞
JÖÏKÕâß#∞, WÖÏ J<åfl#∞, JÖÏ [iyOk Jx K≥ÑC¨ ‰õΩO@∂ LO\ÏO.
JO>Ë =∞#z`«OÎ Ö’x Jxfl *Ï˝ÑH¨ ÍÅ∞ ÖË^• ã¨‡ $`«∞Å∞ =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∂<Î Õ
LO\Ï~Ú. `≥eÜ«∞|_Õ z`«OÎ ^Œ$â◊ºO. `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ r=Ù_»∞ „^Œ+.ì̈ „^Œ+zì̈ u.
^Œ$â◊ºO [_»O. Hõ#∞Hõ z`«OÎ zuHÍ^Œ∞ [_»"∞Õ . D „Ñ¨HÍ~°OQÍ ÉÏÇ¨ÏºOQÍ
HõxÑ≤OKÕ =∞# ^ÕÇÏ¨ O - WO„kÜ«∂Å∞† JO`«~O° QÍ LO_ç Ñ¨xKÕ¿ã =∞#ã¨∞û,
|∞kú, z`«OÎ , JÇ¨ÏOHÍ~°O - Jhfl‰õÄ_® =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Õq† ^Œ$â◊º"≥∞#ÿ q
JO>Ë =∞#KÕ`« K«∂_»|_Õq, `≥Å∞ã¨∞HÀ|_Õq, Hõ#∞Hõ Wq Jhfl [_»O. g\˜x
K«∂KÕ - `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ „^Œ+<ì̈ #·≥ '<Õ#∞— zux - K≥`· <« åºxfl. WÖÏ x~°O`«~O°
qKå~°} KÕã∞¨ OÎ _®e. D qKå~°} =Å¡<Õ K≥`· #« ºOQÍ HõxÑ≤OKÕ D ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞
=∞<À|∞^Œ∞Åú ∞ x[OQÍ K≥`· #« ºO HÍ^Œx, K≥`· #« ºO "å\˜ ã¨ÇÏ¨ [ ÅHõ}Δ O HÍ^Œx
- U^À XHõ J^Œ$â◊º â◊HÎ̃ Ü≥ÚHõ¯ ã¨Ê~°≈=Å¡<Õ - Jã≤`÷ fi« O =Å¡<Õ Wq K≥`· #« º
=O`«OQÍ HõxÑ≤ã∞¨ #Î fl=x, Ü«∞^•~°Oú QÍ Jq [_»"∞≥ #ÿ =x `≥Å∞ã¨∞OÎ k. ~°∂_èQç Æ
xâ◊ÛÜ«∞*Ï˝#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
61
ã¨~ˆ . W=hfl zuHÍ^Œ∞ - =∞izu Uk? h"≥=~°∞?
â’¡II |∞^•úfi ã¨=∞ãÎ̈ =∞Ñ≤ ^Œ$â◊º =∞z`«ûfi ~°∂ÑÖ
„Ñ¨`º« H˜ÛuOK« x[ ~°∂Ñ¨ `«Ü∂« qk`åfi I
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂ ^ŒºdÅ ™êHõΔ ºÇ¨Ï q∞`«º [„ãÖ
ãÖzO`«Ü∞« =ºÑ¨Q`Æ ådÅ ãÖâ◊Ü∞« ã¨û<£ II 19
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- ã¨=∞ãÎ̈O JÑ≤ ´ D Jhfl ‰õÄ_®† ^Œ$â◊ºO, Jz`üãfi¨ ~°∂ÑÖ
´ ^Œ$â◊º=∞x, [_»=∞h† |∞^•úfi ´ `≥Å∞ã¨∞H˘x† „Ñ¨`º« H±zuO ´ Ö’Ñ¨Å L#fl
zuÜÕ∞† x[~°∂Ñ¨`Ü « ∂« qk`åfi ´ `«#x[ ã¨fi~°∂Ñ¨=∞x `≥Å∞ã¨∞H˘x† JdÅ
ãÖâ◊Ü∞« ó JÑ¨Q`Æ ã« <¨ £ ´ Jhfl ãÖâ◊Ü∂« Å#∞ q_çzÃÑ\ì̃† ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂k
JdÅ ´ ^ÕÇÏ¨ O, WO„kÜ«∂Å∞ "≥ÚII# JxflO\˜H†˜ JÇ¨ÏO™êH˜WΔ u ´ <Õ#∞™êH˜xΔ
Jx† J[„ãÖ ãÖzO`«Ü∞« ´ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ zO`«# K≥~Úº (qKå~°} K≥~Úº).
ÉèÏ=O :- D ã¨=∞ã¨=Î ¸ (^ÕÇÏ¨ O, WO„kÜ«∞, „áê}, =∞<À|∞kú, JÇ¨ÏOHÍ~åÅ∞)
^Œ$â◊ºO Jx, [_»=∞x `≥Å∞ã¨∞H˘x, Ö’Ñ¨Å#∞#fl zuÜÕ∞ `«# x[~°∂Ñ¨=∞x
`≥Å∞ã¨∞H˘x Jxfl ãÖâ◊Ü∂« Å∞ =^Œe D ã¨=∞ã¨Î ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À |∞^Œ∞Åú ‰õΩ
'<Õ#∞™êHΔ̃x— Jhfl x~°O`«~O° zO`«# K≥~Úº.
"åºYº :- WO`«=~°‰Ωõ â◊s~°O, „áê}ÏÅ∞, WO„kÜ«∂Å∞ Jhfl [_»"∞≥ #ÿ =x,
ã¨fi`«Ç¨QÍ "å\˜H˜ K≥·`«#ºO ÖË^Œx Hõ#∞Hõ zuHÍ^Œx 17= â’¡HõOÖ’
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. JÖÏˆQ =∞#ã¨∞û, |∞kú, JÇ¨ÏOHÍ~°O, z`«OÎ W=hfl ‰õÄ_®
^Œ$â◊º=∞x, ^Œ$â◊º"≥∞#ÿ ^ŒO`å [_»=∞x, "å\˜x `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ „^Œ+ì̈ r=Ù_»x,
Hõ#∞Hõ r=Ù_Õ 'zu— Ü«∞h 18= â’¡HõOÖ’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. =∞#ã¨∞ûÖ’x
PÖ’K«#Å#∞, PO^Àà◊##∞, JÅ[_çh `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO. JÖÏˆQ
|∞kúÖ’x HÀiHõÅ#∂ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO, z`«ÎOÖ’x *Ï˝Ñ¨HÍÅ#∂
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO. Hõ#∞Hõ Jq Jhfl ^Œ$â◊ºO. ^Œ$â◊ºOÜ«∂=`«∞Î [_»"∞Õ
QÆ#∞Hõ Jq Jhfl [_»"≥∞ÿ#q. J~Ú`Õ g\˜x `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞#flk Z=~°∞?
'<Õ#∞—, <å|∞kúÖ’ Z@∞=O\˜ HÀiHõÅ∞<åflÜ≥∂, UU ÅHΔÍºÅ∞<åflÜ≥∂
62
<å‰õΩ`≥Å∞ã¨∞† <å=∞#ã¨∞ûÖ’ UU PÖ’K«#Å∞, qHÍ~åÅ∞ L<åflÜ≥∂ <å‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞† <å z`«ÎOÖ’ U"Õ∞q∞ *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞<åflÜ≥∂ ‰õÄ_® <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
g@xflO\˜ x `≥ Å ∞ã¨ ∞ H˘<Õ <Õ # ∞ Z=~° ∞ ? |∞kú < å? |∞kú x ‰õ Ä _®
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl#∞ QÆ^•! JO>Ë |∞kúH‰˜ Äõ _® P=Å L#fl zux - K≥`· <« åºxfl
Jx JOwHõiOKåeûO^Õ. JO>Ë <Õ#∞ D ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ<Õ
Láê^è∞Œ ÅhflO\˜H˜ P^è•~°OQÍ LO_ç, "å\˜H#õ fl "Õ~∞° QÍ L#fl 'zux—.
[_»"≥∞ÿ# D ^ÕÇ¨^Œ∞Å∞ <Õ#∞HÍ^Œ∞. D ^ÕÇ¨^Œ∞Å#∞ <Õ#∞
LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩO@∞<åfl#∞. <Õ#∞ "å\˜H<õ åfl "Õ~∞° QÍ L#fl 'zux—. x[OQÍ
<Õ#∞ ^ÕÇÏ¨ "Õ∞ J~Ú`Õ ^ÕÇÏ¨ OÖË#Ñ¨C_»∞ <Õ#∞ ÖË#∞ J<åe QÆ^•! =∞i D
^ÕÇÏ¨ O ÖË‰Ωõ O_® `«e¡ QÆ~ƒ° Où Ö’ L<åfl#∞QÆ^•! JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ `«O„_çÖ’ c[
~°∂ÑÖÖ’ L<åfl#∞QÆ^•! JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ Jã¨Å∞ U~°∂Ñ¨=¸ ÖË‰õΩO_®
J=ºHõOÎ Ö’ L<åfl#∞QÆ^•! JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ [#‡Ö’ =∞~À ^ÕÇÏ¨ O`À L<åfl#∞
Hõ^•! Hõ#∞Hõ <Õ#∞ D ^ÕÇÏ¨ O HÍ^Œ∞. zux Jx ã¨Ê+Öì .
J~Ú`Õ WÖÏ qKåiOz, qâı¡+≤Oz `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞#flk Z=~°∞?
qKå~°}Ïâ◊H˜Î |∞kú^Õ QÆ#∞Hõ |∞kú WÖÏ xâ◊Û~Úã¨∞Î#flk. D xâ◊ÛÜ«∞O
J#∞Éè=í OQÍ =∂~åe. JO>Ë? WÑ¨C_»∞ =∞#O =º‰õΩÅÎ ∞QÍ =º=Ç¨Ïiã¨∞<Î åflO.
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞QÍ, ¢ãQÎ‘ Í =º=Ç¨Ïiã¨∞<Î åflO. S`Õ <Õ#∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μ}˜‚ Jx „Ñü ~ÀE
x„^ŒÖË=QÍ<Õ H˘kÌ¿ãÑ¨Ù qKå~°} KÕã¨∞Î<åfl=∂? ÖË^Õ! JÖÏQÆx ZÑ¨C_»<åfl
á⁄~°áê@∞ Ñ¨_®¤=∂? Ñ¨_Ö» ^Ë ∞Œ . Ñ¨_O» . W^Õ J#∞Éè=í O JO>Ë. WÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μ}˜‚
- ¢ãxÎ‘ Jx ZÖÏÔQ`· Õ Zxfl Ñ¨#∞ÅÖ’ L<åfl, Zxfl PO^Àà◊#ÅÖ’ L<åfl -
JÑ¨C_Õ x„^Œ ÖËz<å - ZÖÏ J#∞‰õΩO\Ï"≥∂ -Jã¨Å∞ J#∞HÀ‰õΩO_®<Õ ZÖÏ
=º=Ç¨Ïi™êÎ"∂≥ - JÖÏˆQ <Õ#∞ zux - P`«‡#∞ - JO`«\Ï L#fl K≥`· <« åºxfl,
J#∞ J#∞Éè∂í u ZÅ¡ÑC¨ _»∂ LO_®e. qKå~°} KÕÜ∂« eû# Ñ¨xÖË‰Ωõ O_®,
PÖ’zOz, QÆ∞~°∞`Î K≥ ∞« ÛHÀ"åeû# Ñ¨x ÖË‰Ωõ O_® ZÑ¨C_»∂ P`«‡QÍ, JHõ~QÎ° Í,
JÉè’HõQÎ Í LO_çáÈ"åe. W^Õ J#∞Éè∂í u JO>Ë. =∞i WÖÏO\˜ J#∞Éè∂í u
ZÖÏHõÅ∞QÆ∞`«∞Ok?
63
=ÚO^Œ∞QÍ x~°O`«~°O |∞kú`À qKå~°} KÕã¨∂Î <Õ#∞ ^ÕÇ¨ÏOHÍ^Œ∞,
WO„kÜ«∂Å∞HÍ^Œ∞, =∞#ã¨∞ûHÍ^Œ∞, |∞kÌHÍ^Œ∞. g@hflO\˜H˜ "Õ~°∞QÍ LO_ç,
g\˜H˜ HÍ=Åã≤# K≥`· <« åºxflã¨∂,Î g\˜`À JO@∞HÀ‰õΩO_® L#fl k=ºK≥`· <« åºxfl
- zux - P`«‡#∞ Jx xâ◊ÛÜ«∂xH˜ =zÛ P `«~åfi`« Ö’HõOÖ’ D ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞
=∞<À|∞^Œ∞ÅÌ ∞ u~°∞QÆ∞`«∂ Ñ¨xKÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ D „Ñ¨Ü∂« }O KÕã∞¨ #Î fl ^ÕÇ¨ xfl
<Õ#∞ Hˆ =ÅOQÍ K«∂ã¨∞<Î åfl#∞. „Ñ¨Ü∂« }O KÕã∞¨ #Î flk ^ÕÇÏ¨ O - <Õ#∞ D ^ÕÇ¨ xfl
QÆ=∞xOKÕ Hˆ =Å ™êH˜xΔ Jx† PÖ’K«#Å∞ KÕã∞¨ #Î flk =∞#ã¨∞û, <Õ#∞ PÖ’K«#Å#∞
QÆ=∞xOKÕ ™êH˜Δx Jx† ZÅ¡Ñ¨C_»∂ XHõ¯HõΔ}O ‰õÄ_® =∞~°∞= ‰õΩO_®
'ˆH=Å™êH˜QΔ Í— LO_®e. XHõ¯Hõ} Δ O ‰õÄ_® =∞##∞ =∞#O =∞iz D Láê^è∞Œ ÖË
SáÈ‰õÄ_»^∞Œ . XHõ¯ Hõ}Δ O =∞~°z<å P`«‡<≥#· <Õ#∞ ^ÕÇ¨ xfl SáÈ`å#∞. r=Ù}‚~Ú
áÈ`å#∞. |O^èOŒ Ö’ Ñ¨_áç È`å#∞. Hõ#∞Hõ ™êH˜QΔ Í - Hˆ =Å ™êH˜QΔ Í ^ÕÇ¨ ^Œ∞Å#∞,
"å\˜ =$`«∞ÎÅ#∞ QÆ=∞xã¨∞Î LO_®e. UL^ÕÌâßÅ∞ ÖË‰õΩO_® ˆH=ÅOQÍ
QÆ=∞xOKåe. xi¡ÑOÎ¨ QÍ LO_®e.
Hˆ =Å ™êH©ÉΔ Ïè =# KÕ¿ãÎ ãïáÈ`«∞O^•? ã¨=∞ã¨Î ^Œ∞óMÏÅ∞ JO`«=∞ø`åÜ«∂?
=∞i UOKÕÜ∂« e?
â’¡II ^ÕÇ¨kHõO [QÆ ^Œã¨^£[_» ^Œ∞óY ~°∂ÑÖ
=∞Ü«∞ºkfifÜ«∞ x[É’^èŒ ã¨^•k~°∂¿Ñ I
ãÖ^Œ$â◊º`Õ „Éè=í ∞=âß^£ QÆQ<Æ Õ x~°Oâı
QÆO^èŒ~°fi Ñ¨`«Î# q∞"Õ`«º#∞ÉèÏ=Ü«∞`«fiO II 20
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- ^ÕÇ¨ kHõO [QÆ`ü ´ ^ÕÇÏ¨ =Ú "≥ÚIIq, ÉÏÇ¨Ïº „Ñ¨ÑO¨ K«=Ú†
Jã¨`,ü [_», ^Œ∞óY ~°∂ÑÖ ´ q∞^èºŒ Jx, [_»=Ú, ^Œ∞óY ~°∂Ñ¨=∞x† JkfifÜ«∞
x[É’^èŒ ã¨`ü Pk~°∂¿Ñ=∞~Ú ´ ~Ô O_»=^ÕnÖËx ã¨`ü z`ü P#O^Œ ~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ
<åÖ’† „Éè=í ∞=âß`ü ´ „Éè=í ∞=Å¡† x~°OâıQQÆ <Æ Õ ´ qÉè[í #Å∞ ÖËx PHÍâ◊OÖ’†
QÆO^è~Œ fi° Ñ¨`#Î« q∞= ´ QÆO^è~Œ fi° Ñ¨@}
ì O ÖÏQÍ† ãÖ^Œ$â◊º`Õ ´ HõxÑ≤ã∞¨ #Î fl=x†
`«fiO J#∞MÏ=Ü«∞ ´ h=Ùx~°O`«~O° qKå~°}K≥~Úº.
64
ÉèÏ=O :- ^ÕÇ¨ ^Œ∞Å∞, D [QÆ`∞« Î Jã¨`∞« ,Î q∞^Œº. Jq [_»"∞≥ #ÿ q, ^Œ∞óY
~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ q. ~Ô O_»= ^ÕnÖËx ã¨`∞« Î - z`ü ~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ <å ã¨fi~°∂ÑÖÖ’ „ÉèÏOu=Å¡
Wq L#fl@∞¡ HõxÑ≤ã∞¨ <Î åfl~Ú. U qÉè[í #Å∞ ÖËx PHÍâ◊OÖ’ QÆO^è~Œ fi° Ñ¨@} ì O
HõxÑ≤Oz#@∞¡ HõxÑ≤ã∞¨ <Î åfl~Ú. WÖÏ Jx x~°O`«~O° qKå~°} K≥~Úº.
"åºYº :- ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å#∞ Hˆ =Å ™êH˜QΔ Í x~°O`«~O° K«∂ã¨∞OÎ _»=∞x „HÕ^Œ\ ˜
â’¡HõOÖ’ K≥áêÊ~°∞. ˆH=ÅO JÖÏ K«∂z#O`« =∂„`å# xkè^•ºã¨#
Ñ¨Ó~°~Î Ú#@∞¡HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë ZO`«™êHΔ̃QÍ K«∂ã¨∞<Î åfl J<ÕHõ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’
JÖÏ K«∂_»@O=∂<Õã≤ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å`À `å^•`«‡ºO K≥Ok âßs~°Hõ ÉÏ^èÅŒ #∞
hÉÏ^èÅŒ ∞QÍ KÕã∞¨ H˘x, JÖÏˆQ „áêÑÖzHõ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ hã¨=∞ã¨ºÅ∞QÍ ÉèÏqOz
ÉÏ^èÑŒ _¨ @» O [~°Q∞Æ `«∂<Õ LO@∞Ok. '™êH˜xΔ — Jx J#∞‰õΩO\Ï"ÕQÍx ™êH˜QΔ Í
LO_»=Ù. JO^Œ∞ˆH ÉÏ^èŒÅ∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞ <Õ#∞ ™êHΔ̃x J#∞‰õΩO@∂, <Õ#∞
™êH˜ Δ x QÆ ^ •! =∞i ÉÏ^è Œ Å ∞ <åÔ H O^Œ ∞ ‰õ Ω =ã¨ ∞ Î < åfl~Ú? <Õ < ≥ O ^Œ ∞ ‰õ Ω
ÉèÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl#∞? J#∞‰õΩO\Ï=Ù. x["≥∞ÿ# ™êH˜ΔQÍ -ˆH=Å ™êH˜ΔQÍ
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å‰õΩ "Õ~∞° QÍ h=Ù h=ÙQÍ ZÅ¡"àÕ Ö◊ Ï LO_»@O KÕ`Q« ÍHõ<Õ D
ÉÏ^èOŒ `å. =∞i UOKÕÜ∂« e? x~°O`«~O° =∞~À qKå~°} KÕÜ∂« e.
=∞#O PHÍâ◊O ÃÑÑ· Ù¨ ‰õΩ K«∂ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ XH˘¯Hõ¯™êi PHÍâ◊OÖ’ U"Õ"À
Ñ¨@}ì ÏÅ∞, QÆO^è~Œ fi° #QÆ~åÅ∞, U"Õ"À ~°∂áêÅ∞ L#fl@∞¡ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. J~Ú`Õ
W^ŒO`å x[OHÍ^Œ∞. =∞# „Éè=í ∞ =∂„`«"∞Õ . HõO\˜ ^Œ$+≤Öì ’x Ö’Ñ¨"∞Õ . J^Õ
q^èŒOQÍ D „Ñ¨ÑÖK«OQÍx, WO^Œ∞Ö’x r=Ùà◊√§QÍx, D ^ÕÇ¨^Œ∞Å∞QÍx
x[OQÍ Jã¨`ÎÕ J~Ú<å - ÖËx"Õ J~Ú<å P`«‡<≥#· <åÖ’ L#fl@∞¡QÍ „Éè=í ∞
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. W^ŒO`å „Éè=í ∞=∂„`«"∞Õ . D LÑ¨=∂<åxfl QÆ∞~°∞Î KÕã∞¨ ‰õΩO@∂
D „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl K«∂_®e. ÖËx „Ñ¨ÑO¨ K«O „Éè=í ∞ =Å¡ HõxÑ≤ã∞¨ #Î fl^Œx ÉèÏqOKåe.
WÖÏ x~°O`«~O° qKå~°} KÕã∞¨ OÎ >Ë Jã¨Å∞ „Ñ¨ÑO¨ K«=∞<Õ^Õ ã¨`º« O HÍ^Œx,
q∞^èºŒ Ü«∞x `≥eã≤ ^•xÃÑ· Pã¨H,Î̃ J#∞~åQÆO `«yáæ È`«∞Ok. ™êHõΔ ºO ÖË‰Ωõ O_®
áÈ`«∞Ok. D ^ÕÇ¨ ^Œ∞Å∞ QÍx, [QÆ`∞« QÎ Íx, Jã¨`∞« Î - x[OQÍ ÖËx^Õ. J~Ú<å
65
=∞#O K«∂ã¨∞#Î flO`« HÍÅO Wk HõxÑ≤ã∂¨ <Î Õ LOk. JO>Ë Wk q∞^èºŒ J#fl=∂@.
q∞^èŒº JO>Ë x[OQÍ ÖËHõáÈ~Ú<å L#fl@∞¡QÆ HõxÑ≤OKÕk. JÖÏˆQ D
^ÕÇ¨ ^Œ∞Å∞QÍx, [QÆ`∞« QÎ Íx [_»"∞≥ #ÿ q, ^Œ∞óY~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ q. =∞#‰õΩ HõeQˆ ^Œ∞ó
MÏÅhfl D ^ÕÇ¨ ^Œ∞Å#∞, [QÆ`∞« #Î ∞ ã¨`º« =∞x #=∞‡@O =Å¡<.Õ g\˜x ™êH˜QΔ Í
K«∂ã¨∞Î#flÑ¨Ê\˜H© Jxfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’#∞ x[OQÍ ™êH˜ΔQÍ K«∂_»ÖËO QÆ#∞Hõ,
"å\˜`À HõÅQÆeã≤ áÈ~Ú ^Œ∞óMÏÅáêÖ∫`«∞<åfl=Ú. JO^Œ∞Hˆ q∞^è•º=ã¨∞=Î ÙÖˇ#·
D ^ÕÇ¨ Å∞QÍx, D [QÆ`∞« QÎ Íx <åÖ’ HõeÊOK«|_ç#q - Jx x~°O`«~O°
ÉèÏqOKåe. Wq x[OQÍ ÖËHõ áÈ~Ú<å L#fl@∞¡ „Éè=í ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk Jx
„QÆÇÏ≤ OKåe. PHÍâ◊OÖ’ U qÉè[í #Å∞ ÖËHõ áÈ~Ú<å QÆO^è~Œ fi° #QÆ~åÅ∞#fl@∞¡
ZÖÏ JxÑ≤ã∞¨ #Î fl^À JÖÏQÆ Jx x~°O`«~O° qKå~°} K≥Ü∂« ºe. WÖÏ `«y#
LÑ¨=∂<åÅ`À `«~¯° |^ŒOú QÍ qKå~°} KÕã∞¨ OÎ >Ë KÕÜ∞« QÍ KÕÜ∞« QÍ =∞#Ö’x
„ÉèÏOu á⁄~°Å∞ Hõiy áÈ`å~Ú. ^•x`À D [_»~∂° ÑÖ, ^Œ∞óY~°∂ÑÖ J~Ú#
[QÆ`∞« Î J^Œ$â◊º=∞=Ù`«∞Ok. L#fl ã¨`º« O U^À =ºHõOÎ J=Ù`«∞Ok! J^Õ h~°∂ÑÖ
- ã¨fiã¨fi~°∂ÑÖ. ZO`«HÍÅO qKå~°}KÕÜ«∂e? WÖÏ h~°∂ÑÖÖ’ h=Ù
ã≤q÷ ∞`«Ñ_¨ ^Õ •HÍ, ã≤~÷ `° fi« O ‰õΩkˆ~^•HÍ D qKå~°} ™êQÍeûO^Õ.
Hõ#∞Hõ =ÚO^Œ∞ (1) [_»K`·≥ <« åºÅ#∞ q_»Q˘\Ïìe. (2) <Õ#∞ [_®<åfl?
K≥·`«<åº<åfl? `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. (3) K≥·`«<åºxfl Jx `≥Å∞ã¨∞H˘x, [_»"≥∞ÿ#
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å#∞, =∞<À|∞^Œ∞úÅ#∞ "Õ~°∞QÍ - ™êH˜ΔQÍ K«∂_®e. x[OQÍ
"å\˜x Hˆ =Å ™êHΔ̃QÍ K«∂_»QeÆ y`Õ =∞#ˆH ^Œ∞óY=¸ LO_»^∞Œ . HÍx `«~K° ∞« QÍ
"å\˜`À HõÅã≤áÈ`«∞O\ÏO. JÑ¨C_»∞ ^Œ∞óYO `«ÑÊ¨ ^Œ∞. (4) JO^Œ∞Hˆ "å\˜x
q∞^èºŒ QÍ, K≥`· #« º"≥∞#ÿ <åÖ’ HõeÊOK«|_ç#qQÍ ÉèÏqOKåe. JÖÏ x~°O`«~`° O«
qKå~°} KÕÜ∂« e.
WO`«=~°‰Ωõ [_» „Ñ¨H$õ u`À ZÖÏ =º=Ç¨ÏiOKåÖ’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. WHõ
=∞# ã¨fi~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ zux ZÖÏ QÆ∞iÎOKåe?
zux QÆ∞iÎOK«∞@ Z@∞¡?
66
â’¡II Ü«∂ z„`«Ê ÉèÏ`«fi q∞u "Õ∞Ü«∞ qÉèÏã¨~Ú„f
Ü«∞`«ûO„Hõ =∂`ü Ñ¶¨∞@Ñ¨\Ï^£ Ü«∞=ÉèÏã≤ HÍkèó I
P „|Ç¨Ï‡H©@ =∞Ç¨Ï q∞`«º=ÉèÏã¨ =∂<å
Ü«∂Ãã=· ãÖqku zO`«Ü∞« ãÖ`«Ò« `«fiO II 21
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- Ü«∂z`ü„Ñ¨ÉÏè ´ U z`«∞Î Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨HÍâ◊O† "Õ∞Ü«∞ qÉèÏã¨~Ú„f
´ q+¨Ü«∞=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ "≥eyOzK«∂Ñ¨Ù`«∞O^À† Ü«∞`ü ãÖ„Hõ=∂`ü ´
^Õx„Ñ¨ã~¨ }
° =Å¡† nèó ´ |∞kú† Ñ¶∞¨ @Ñ¨\Ïk J=ÉèÏã≤HÍ ´ Wk Ñ¶∞¨ @=Ú, Wk
Ñ¨~=°î Ú Jx `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞O^À† P „|Ç¨Ï‡H©@O JÇ¨ÏO Wu ´ „|Ç¨Ï‡
#∞O_ç Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ =~°‰Ωõ '<Õ#∞— Jx† Ü«∂ J=ÉèÏã¨=∂<å ´ Uk „Ñ¨HÍtã¨∞#Î fl^À†
™êU= ´ J^Õ† ãÖq`ü Wu ´ Jhfl `≥Åã¨∞H˘<Õ z`«∞Î Jx† `«fiO ã¨``« O«
zO`«Ü∞« ´ h=Ù ZÅ¡ÑC¨ _»∂ qKå~°}K≥~Úº.
ÉèÏ=O :- U z`«∞Î Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨HÍâ◊O q+¨Ü∞« =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ "≥eyOz K«∂Ñ¨Ù`«∞O^À
- ^Õx „Ñ¨ã~¨ }° =Å¡ Ñ¶∞¨ \Ïxfl, Ñ¨\Ïxfl qK«H}Δõ KÕã≤ |∞kú `≥Åã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞O^À
- „|Ç¨Ï‡#∞O_ç H©@HõO =~°‰Ωõ '<Õ#∞— JO@∂ Uk „Ñ¨HÍtã¨∞#Î fl^À J^Õ ãÖq`«∞.Î
z`«∞Î (Jhfl `≥Å∞ã¨∞HÀ<Õk) Jx x~°O`«~O° zO`«# K≥~Úº.
"åºMº :- |Ü«∞@#∞#fl =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ Wk WÅ∞¡, Wk ‰õΩsÛ, W`«_∞» =∞x+≤,
Jk ã¨∂~°∞º_»∞ Jx ã¨Ê+¨ÊOQÍ K«∂z K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. JÖÏˆQ Wk Hõ#∞fl, Wk
HÍÅ∞, Wk K≥~Úº, Wk =Ú‰õΩ¯ Jx WO„kÜ«∂Å#∞ QÆ∂iÛ ã¨Ê+Öì QÍ K≥ÑÊ¨ =K«∞Û.
=∞#ã¨∞û#∞ K«∂_»ÖOË QÍx =∞#O PÖ’K«#Å∞ KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ KÕã∞¨ #Î flk =∞#ã¨ûx,
JÖÏˆQ ã¨∞óY ^Œ∞óMÏÅ∞ J#∞Éèqí ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ P J#∞Éèqí OKÕk =∞#ã¨∞û Jx
K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. xâ◊ÛÜ«∂Å∞ KÕ¿ãk† „Ñ¨}ÏoHõÅ∞ "Õ¿ãk |∞kú Jx `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
HÍx `«#Ö’x zux - K≥·`«<åºxfl Z=Ô~·<å ZÖÏK«∂_»QÆÅ~°∞? ZÖÏ
QÆ∞iÎOK«QÆÅ~°∞? ZÖÏ ÉèÏqOK«QÆÅ~°∞? ZO^Œ∞HõO>Ë Jk HõO\˜H˜ Hõ#|_Õ
ã¨∂Å÷ =ã¨∞"Î å? HÍ^Œ∞. áÈh Jk U^Œ<åfl Ñ¨#∞Å∞ KÕ¿ã^•? HÍ^Œ∞. JHõ~.Î°
U=∞<åfl J#∞ÉèíqOKÕ^•? HÍ^Œ∞. JÉè’HõÎ. |∞kúÖÏQÍ x~°‚Ü«∂Å∞ KÕ¿ã^•?
67
HÍ^Œ∞. Jk Ug∞ KÕ¿ãkHÍ^Œ∞. =∞Ô~ÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O? ^•x H˘Hõ>Ë =∂~°Oæ .
^•x =Å¡ D [QÆ`∞« ÖÎ ’QÍx, `«#Ö’ QÍx U"Õ∞q∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À ÑïjeOz
`≥Å∞ã¨∞HÀ=@"Õ∞ =∂~°æO. |Å∞ƒÅ∞x, á¶êº<£x, „Ñ¶≤*òx, \˜qx, JxflO\˜x
K«∂z `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. HÍx Hõ~Ô O@∞#∞ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O? ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ #
=ã¨∞=Î ÙÅÖ’ [iˆQ =∂~°∞ÊÅ#∞ ÑïjeOz =∂„`«"∞Õ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. á¶êº<£
uiy<å, Öˇ·@∞ "≥ey<å, \˜qÖ’ ÉÁ=∞‡ HõxÑ≤Oz<å, HõÔ~O@∞ L#fl^Œx
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅO.
zu - K≥·`«#ºO ÖË^• P`«‡ ZÑ¨C_»∂ LO_Õ ã¨`ü Jx, JhflO\˜x
`≥Å∞ã¨∞H˘<Õ z`ü Jx, P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨=∞x "Õ^•Å∞ Ñ¶∞¨ ’+≤ã∞¨ <Î åfl~Ú. Jk
ZÑ¨C_»∂ LO_Õ^xŒ =∞#O K«∂ã≤ K≥ÑÊ¨ ÖËO. ZO^Œ∞HõO>Ë K«∂¿ã =∞#O ZÑ¨C_»∂
LO_»O QÆ#∞Hõ. P#O^Œãfi¨ ~°∂Ñ¨=∞x Pã≤u÷ HÔ ky#Ñ¨C_Õ K≥ÑÊ¨ QÆÅO. WHõ z`ü
ã¨fi~°∂Ñ¨=∞<Õk â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ |∞kú`À PÖ’zOz x~°~‚ ÚOK«QÅÆ O. J^Õ D â’¡HOõ Ö’
K≥ÑÊ≤ # zux QÆ∞iÎOKÕ q^è•#O.
(1) D[QÆ`∞« ÖÎ ’ J<ÕHõ q+¨Ü∂« Å∞<åfl~Ú. â◊|,Ì ã¨Ê~°≈, ~°∂Ñ¨, ~°ã,¨ QÆO^èŒ
J<Õ 5 q+¨Ü«∂Å∞. â◊ÉÏÌxfl K≥q`À qx, ~°∂áêxfl HõO\˜`À K«∂z
`≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅO. J~Ú`Õ â◊ÉÏÌxfl K≥q q#QÆÅ∞QÆ∞`«∞#flk JO>Ë K≥qH˜ Jk
ã¨ÇÏ¨ [QÆ∞}=∂? J~Ú`Õ K«xáÈ~Ú#"å_ç K≥q ZO^Œ∞‰õΩ q#^Œ∞? JO>Ë K≥q
q<åÅO>Ë K≥q "≥#∞Hõ U^À XHõ â◊HLÎ˜ O_çf~åe. JÖÏˆQ Hõ#∞fl K«∂_®ÅO>Ë
HõO\˜ "≥#∞Hõ U^À „Ñ¨HÍâ◊O LO_ç f~åe. Uq∞\Ï â◊H?Î˜ Uq∞\Ï „Ñ¨HÍâ◊O?
JO>Ë J^Õ K≥`· #« º â◊H,Î̃ zu „Ñ¨HÍâ◊O. JO>ËÖ’Ñ¨Å L#fl 'zu „Ñ¨HÍâ◊O—
HõO\˜ ^•fi~å |Ü«∞@‰õΩ =zÛ Z^Œ∞~°∞QÍ #∞#fl q+¨Ü∞« =ã¨∞=Î ÙÃÑ· Ñ¨_#ç Ñ¨C_Õ
P =ã¨∞=Î Ù#∞ Hõ#∞fl K«∂_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞#flk. P zu „Ñ¨HÍâ◊O ÖËx â◊=O HõO\˜`À
K«∂ã¨∞#Î flÑ¨Ê\˜H© Z^Œ\ ˜ =ã¨∞=Î Ù#∞ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ . `≥Å∞ã¨∞HÀÖË^∞Œ . JO>Ë nxx
|\˜ì =∞#‰õΩ `≥e¿ãk Uq∞\˜? Hõ#∞fl K«∂_®Å<åfl, K≥q q<åÅ<åfl,
=Ú‰õΩ¯ "åã¨# K«∂_®Å<åfl, <åÅ∞Hõ ~°∞z K«∂_®Å<åfl, K«~°‡O ã¨Êi≈Oz
68
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<åfl "å@xflO\˜H˜ Ö’Ñ¨Å XHõ „Ñ¨HÍâ◊O LO_ç LO_®Å#fl =∂@.
P „Ñ¨HÍâ◊"∞Õ zu „Ñ¨HÍâ◊O. P`«‡ „Ñ¨HÍâ◊O. P`«‡ K≥`· #« ºO. J^Õ <Õ#∞.
(2) WHõ zu Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨HÍâ◊O =Å¡ Hõ#∞fl =ã¨∞=Î Ù#∞ K«∂_»QÅÆ ^Õ QÍx, Wk
Ñ¶Ö¨ Ï<å =ã¨∞=Î x QÍx P=ã¨∞=Î Ù Ñ¶Ö¨ Ï<å Ñ¨xH˜ Ñ¨xH˜=ã¨∞OÎ ^Œx QÍx, Jk<å‰õΩ
HÍ"åe JxQÍx, =^ŒÌxQÍx Hõ#∞flK≥|∞`«∞O^•? K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. Hõ#∞fl ˆH=ÅO
PHÍ~åxfl K«∂_»@O =~°Hˆ . Jk U=ã¨∞"Î À, ZÖÏO\˜^À, J=ã¨~"° ∂≥ HÍ^À,
`ÕeÛ K≥áêÊeûOk |∞kú =∂„`«"∞Õ . |∞kúH˜ JÖÏO\˜ qK«H} Δõ Ï â◊HÎ˜ L#flk.
J~Ú`Õ P |∞kèÌ ZÑ¨C_»∞ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k? P |∞kèHÌ ˜ "≥#∞Hõ zu Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨HÍâ◊O,
K≥·`«#ºO LO>Ë<Õ. ÖËHõáÈ`Õ [_»"≥∞ÿ# |∞kú Ñ¨xKÕÜ«∞^Œ∞. á¶êº#∞ uiy
QÍexã¨∞OÎ k. Öˇ@ · ∞ "≥ey HÍOuxã¨∞OÎ k. J~Ú`Õ P ~Ô O_»∂ [iˆQk Hõ~Ô O@∞
"å\˜Ö’H˜ „Ñ¨"ÕtOz L#flÑ¨C_»∞ =∂„`«"Õ∞. JÖÏˆQ |∞kú qK«HõΔ}#∞
™êyOKåÅO>Ë ^•x "≥#∞Hõ K≥`· #« º „Ñ¨HÍâ◊O LO_®e.
JO>Ë |∞kú Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fln JO>Ë JHõ¯_» K≥`· #« ºO - zu L#flk Jx.
J^Õ <Õ#∞.
(3) WHõ JO^ŒiÖ’#∞ JO>Ë â◊s~° =∞<À |∞^Œ∞Åú ∞#fl =∂#=ÙÅÖ’#∞, Hˆ =ÅO
â◊s~°O =∞#ã¨∞ûÅ∞ =∂„`«"∞Õ LO_ç |∞kúÖxË [O`«∞=ÙÅÖ’#∞, H©@HÍÖ’¡#∞
JxflO\˜Ö’ '<Õ#∞-<Õ#∞ J<Õ ÉèÏ=O L#flk. (W^Õ JÇ¨ÏOHÍ~°O). D ÉèÏ=O
^Õx=Å¡ LO@∞#flk? Jn zuÜ≥ÚHõ¯ „Ñ¨HÍâ◊"∞Õ . x[OQÍ '<Õ#∞ <Õ#∞— J<Õk
zuÜÕ∞. P`«‡ÜÕ∞. Ug∞ KÕÜ∞« x, Ug∞ J#∞Éèqí OK«x P`«‡ÜÕ∞. Hˆ =ÅOQÍ
LO_Õ K≥`· #« º"Õ∞. J~Ú`Õ <Õ#∞ ã¨∞YOQÍ L<åfl#∞, <Õ#∞ ^Œ∞óYOQÍ L<åfl#∞.
<Õ#∞ "≥à√◊ `«∞<åfl#∞, <Õ#∞ PÖ’zã¨∞<Î åfl#∞, <Õ#∞ K«H¯õ QÍ D Ñ¨x <≥~"° ~Õ åÛ#∞
JO\ÏOQÆ^•. Wn zuÜÕ∞<å? x[OQÍ zuÜÕ∞ JO@∞#flk. HÍHõáÈ`Õ
`«##∞`å#∞ QÆ∞iÎOK«QeÆ y#, `≥Å∞ã¨∞HÀQÆey#, <Õ#∞ P`«‡#x Z~°∞HõÖ’ L#fl
zuQÍ^Œ∞. D ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^è∞Œ ÅÌ `À `å^•`«‡ºO ÃÑ@∞ìH˘x, ^ÕÇÏ¨ "Õ∞
<Õ#∞ J#∞‰õΩx „Éè=í ∞Ö’ L#fl zu <Õ#∞ "≥à√◊ <Î åfl#∞, <Õ#∞ KÕâß#∞ JO@∞Ok.
â◊s~°O`À ã¨Ç¨ =∞#ã¨∞û`À `å^•`«‡ºO K≥Ok# zu <Õ#∞ PÖ’zã¨∞<Î åfl#∞,
69
^Œ∞ódã¨∞<Î åfl#∞ JO@∞Ok. |∞kú`À `å^•`«‡ºO K≥Ok# zu <Õ#∞ „Ñ¨}ÏoHõÅ∞
"Õã∞¨ <Î åfl#∞ JO@∞#flk. WÖÏ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞Åú `À `å^•`«‡ºO K≥Ok#
zu<Õ JÇ¨ÏOHÍ~°O J<åfl~°∞. D JÇ¨ÏOHÍ~°"∞Õ <Õ#∞ ^ÕÇÏ¨ OÖ’ L<åfl#∞ Jx,
D „Ñ¨ÑO¨ K«O <å‰õΩ |Ü«∞@ L#flk Jx J#∞‰õΩO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë ^ÕÇ¨ xH˜
Ñïq∞`«"∞≥ ÿ LO@∞Ok Hõ#∞Hõ JÅÊ`«fiO`À, Ñïq∞`«`fi« O`À LO@∞Ok. J^Õ
U `å^•`«‡º=Ú ÖËx P`«‡K≥`· #« ºO - zu „Ñ¨HÍâ◊O `å#∞ JO`«\Ï L<åfl#x,
Hˆ =ÅOQÍ L<åfl#x, `å#∞ Ug∞ KÕÜ∞« @O ÖË^xŒ , U J#∞Éè"í åÅ∞ á⁄O^Œ@O
ÖË^Œx xi¡Ñ¨ÎOQÍ âßO`«OQÍ P#O^ŒOQÍ ÑïÑ¨Ó~°‚OQÍ LO@∞Ok. Jxfl
r=Ùà◊§Ö’#∞ '<Õ#∞-<Õ#∞— JO@∂ LO_Õk D zu „Ñ¨HÍâ◊"∞Õ .
S`Õ <Õ#∞, <Õ#∞ Jx ã¨Ê+ì̈OQÍ ÑëHˆ k Hˆ =ÅO =∂#=Ù_ÕQ^Æ •! Hõ#∞Hõ
D zu „Ñ¨HÍâ◊O Hˆ =ÅO =∂#=ÙÅÖ’ =∂„`«"∞Õ LO@∞O^•? <À~°∞ÖËx =¸QÆ
r"åÅÖ’ ‰õÄ_® LO@∞O^•? Jã¨Å∞ Uâ◊ÉÏÌÅ∞ KÕÜ«∞x p=∞Å∞, H˘xfl
Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ÅÖ’ ‰õÄ_® D zu „Ñ¨HÍâ◊O - P`«‡ K≥`· #« ºO LO@∞O^•? =∞i
J"Õg <Õ#∞ <Õ#∞ Jx J#=ÙHõ^•!
Jxfl „áê}∞ÅÖ’#∞ D JÇ¨ÏOÉèÏ=O - <Õ#∞-<Õ#∞ J<Õ ÉèÏ=O
LO@∞Ok. HÍHõáÈ`Õ Ñï}uK≥Ok# =∂#=Ù_»∞ <Õ#∞-<Õ#∞ JO\Ï_»∞.
[O`«∞=ÙÅ∞ |∞kúÖxË q QÆ#∞Hõ JÖÏ J#ÖË=Ù. „H˜q∞ H©@HÍÅ∞ ‰õÄ_® J#ÖË=Ù.
HÍHõáÈ`Õ J#ÖËx D =¸QÆ r"åÅxflO\˜Ö’ JÇ¨ÏOÉèÏ=# =¸QÆQÍ
LO@∞Ok. p=∞x KÕ`ÀÎ XHõ "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ <≥_`ç Õ uiy W>Ë =ã¨∞OÎ k. `ÕÅ∞#∞
K«OÑ¨É’`Õ ‰õΩ\˜ì `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩO@∞Ok. ‰õΩHõ¯x `ÀHõÑ¨@∞ì‰õΩ ÖÏy`Õ "≥Úiy
Hõ~∞° ã¨∞OÎ k. HÀux ÉèÜ
í ∞« ÃÑ@ìÉ’`Õ Ñ¨à§◊ hfl |Ü«∞@ ÃÑ\ì̃ g∞^Œ‰Ωõ ^Œ∂‰õΩ`«∞Ok.
D „ÑüK«~º° Åhfl JÇ¨ÏOÉèÏ=# Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨H@ õ ã¨fi~°∂áêÖË. "å\˜Ö’#∞ ÉèÜ í ∞« O,
ãÖ`À+Ö, HÀÑÖ, u~°Q|Æ _»@O "≥ÚI# qHÍ~åÅ∞O\Ï~Ú. Hõ#∞Hõ "å\˜Ö’¡
JÇ¨ÏOÉèÏ=# (z`ü) L#flk.
D „Ñ¨HÍ~°OQÍ U zu Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨HÍâ◊O ÉÏÇ¨Ïº"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å#∞,
q+¨Ü∞« =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ "≥eyOz K«∂Ñ¨Ù`«∞#fl^À, Uzu „Ñ¨HÍâ◊O *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å‰õΩ
70
â◊HxÎ˜ zÛ q+¨Ü∞« *Ï˝#O „QÆÇÏ≤ OKÕ@∞¡ KÕã∞¨ #Î fl^À, U zu „Ñ¨HÍâ◊O Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∂Å‰õΩ
â◊HÎ̃ xzÛ Ñ¨xKÕÜ∞« QÆeQˆ @@∞¡ KÕã∞¨ #Î fl^À, U zu „Ñ¨HÍâ◊O |∞kúH˜ â◊HxÎ̃ zÛ
qK«H} Δõ Ï*Ï˝#O`À LO_Õ@∞¡ KÕã∞¨ #Î fl^À, U zu „Ñ¨HÍâ◊O <Õ#∞ - <Õ#∞ J<Õ
JÇ¨ÏOÉèÏ"åxH˜ J^è•~°OQÍ L#fl^À P zu „Ñ¨HÍâ◊"Õ∞ ãÖq`«∞Î. JO>Ë
JxflO\˜ x `≥ Å ∞ã¨ ∞ H˘<Õ z`ü ã¨ fi ~° ∂ Ñ¨ O . ^Õ ¿ ÇÏO„kÜ« ∞ =∞<À|∞^Œ ∞ ú Å
=$`«∞ÅÎ xflO\˜x `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ z`ü ã¨fi~°∂ÑÖ - P`«‡ K≥`· #« ºO Jx „QÆÇÏ≤ Oz
x~°O`«~O° P`«‡ QÆ∞iOz# qKå~°} KÕÜ∂« e. J\˜ì zux - K≥`· <« åºxfl -
P`«‡#∞ <Õ<Õ Jx qKå~°}KÕÜ∂« e.
WOHÍ qKå~°} ZÖÏ ™êQÍe?
â’¡II *Ï„QÆ#∞‡Y „uq^èŒ ^è•=∞ã¨∞ ™êHΔ̃}ËÜ«∂
*Ï„QÆ#∞‡Y „uq^èŒ ^è•=∞ qÅHõ} Δ ÏÜ«∂ I
ã¨fiáêfl^Œº#∞ ã¨‡ $u |ÖÏ`«û`« `≥H· õ ~°∂áê
Ãã"· åÇ¨Ï=∞ã≤‡ zu i`«º= ^è•~°Ü∞« `«fiO II 22
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- *Ï„QÆ`ü =ÚY ´ *Ï„QÆ``ü À "≥Ú^ŒÅÜÕ∞º† „uq^è^Œ •=∞ã¨∞ ´
=¸_»∞ J=ã¨Å÷ Ö’#∞† Ü«∂™êH˜} Δ Ë ´ Uk ™êH˜QΔ Í LO@∞O^À† *Ï„QÆ`ü =ÚY
„uq^è^Œ •è =∞ ´ *Ï„QÆ``ü À "≥Ú^ŒÅÜÕ∞º 3 ™ê÷<åÅ‰õΩ† Ü«∂qÅHõ} Δ Ï ´ Uk
"Õ~∞° QÍ LO@∞O^À† ã¨fiÑ¨flPk J#∞ã¨‡ $u|ÖÏ`ü ´ ã¨fiÑ¨fl ã¨∞+¨μÑ¨ÙÅÎ x~°O`«~°
*Ï˝ÑH¨ Oõ HÍ~°}OQÍ† ã¨``« Uü Hõ~∂° áê ´ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ XˆH ~°∂ÑÖÖ’ LO_Õk
U^À† ™êzu U= JÇ¨ÏOJã≤‡ ´ P zuÜÕ∞ <Õ#∞† Wu `«fiO J=^è•~°Ü∞« ´
WÖÏ h=Ù ÉèÏqOK«∞.
ÉèÏ=O :- *Ï„QÆ`ü ã¨fiÑ¨fl ã¨∞+¨μÑ¨ÙÅÎ <Õ 3 J=ã¨Å÷ Ö’#∞ Uk ™êHΔ̃QÍ LO@∞O^À,
*Ï„QÆ``ü À "≥Ú^ŒÅÜÕ∞º 3 ™ê÷<åÅ‰õΩ Uk "Õ~∞° QÍ LO@∞O^À, ã¨fiÑ¨fl ã¨∞+¨μÑ¨ÙÅÎ
x~°O`«~° *Ï˝ÑH¨ Oõ HÍ~°}OQÍ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ XˆH ~°∂ÑÖQÍ LO_Õk U^À P
zuÜÕ∞ <Õ#∞ J~Ú L<åfl#∞ - Jx h=Ù x~°O`«~O° zOuOK«∞.
"åºYº :- ™êHΔ̃ó *Ï„QÆ`ü - ã¨fiÑ¨fl - ã¨∞+¨μÑ¨ÙÅÎ <Õq r=Ù_çH˜ =¸_»∞ J=ã¨Å÷ ∞
71
- P J=ã¨Å÷ Ö’ r=Ù_»∞ ^Œi≈OKÕÖ’HÍÅ∞ ‰õÄ_® "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ =¸_»∞ L<åfl~Ú.
*Ï„QÆ`ü „Ñ¨ÑO¨ K«O, ã¨fiÑ¨fl „Ñ¨ÑO¨ K«O, ã¨∞+¨μÑ≤Î â◊¥#ºO. WHõ D Ö’HÍÅÖ’
=º=Ç¨ÏiOKÕ r=Ù}˜‚ ‰õÄ_® "Õ~∞° "Õ~∞° ¿Ñ~°∞`¡ À =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° . *Ï„QÆ^•=ã¨Ö÷ ’
=º=Ç¨ÏiOKÕ r=Ù}˜‚ qâ◊√fi_»x† ã¨fiáêfl=ã¨Ö÷ ’ =º=Ç¨ÏiOKÕ r=Ù}˜‚ `≥[· ã¨∞_»x†
ã¨∞+¨μÑ≤ÖÎ ’ U J#∞Éè=í =¸ÖË‰Ωõ O_® Ug∞ `≥eÜ«∞‰õΩO_® L#fl r=Ù}˜‚ „áêA˝_x»
JO\Ï~°∞.
WÖÏ "Õ~∞° "Õ~∞° J=ã¨Å÷ Ö’, "Õ~∞° "Õ~∞° ¿Ñ~°∞Q¡ ÅÆ r=Ù_»∞ "Õ~∞° "Õ~∞° Ö’HÍÅ#∞
K«∂ã¨∂Î J#∞Éè"í åÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl_»∞. "Õ∞Å∞‰õΩ#fl J=ã¨÷ *Ï„QÆ^•=ã¨.÷ D
J=ã¨Ö÷ ’ r=Ù_»∞ D Ö’HõOÖ’ =ºÇ¨Ïiã¨∂Î J#∞Éè"í åÅ∞ á⁄O^Œ∞`å_»∞. WHõ
ã¨fiáêfl=ã¨÷ JO>Ë x„kOz# `«~åfi`« â◊s~°O Jeã≤ ™⁄Åã≤ =∞`«∞ÎQÍ Ñ¨_ç
LO>Ë =∞#ã¨∞û WOHÍ JÅ∞Ñ¨Ù~åHõ U"Õ"À Ö’HÍÅ#∞ ã¨$+≤Oì K«∞‰õΩO@∞Ok. P
J=ã¨Ö÷ ’ r=Ù_»∞ `≥[· ã¨∞_»∞QÍ J<ÕHõ ã¨∞Y ^Œ∞óY J#∞Éè"í åÅ∞ á⁄O^Œ∞`å_»∞.
WHõ ã¨∞+¨μÑ≤Î JO>Ë QÍ_è» x„^Œ. â◊s~°O =∞#ã¨∞û ~Ô O_»∂ JÅã≤ Ñ¨ÓiÎ q„âßOu
fã¨∞‰õΩ#fl ã¨=∞Ü«∞O. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ r=Ù_»∞ Ç¨~ÚQÍ x„^ŒáÈ`å_»∞. JÑ¨C_»∞
r=Ù_çH˜ U J#∞Éè"í åÅ∞ LO_»=Ù. U PÖ’K«#Å∞ LO_»=Ù. Ug∞ KÕÜ∞« _»∞.
Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. (H˜=∞Ñ≤ #*Ï<åq∞...) WÖÏ "Õ~∞° "Õ~∞° J=ã¨Å÷ Ö’ "Õ~∞° "Õ~∞°
J#∞Éèí"åÅ∞O\Ï~Ú.
r=Ù_»∞ ã¨∂Å÷ â◊s~°OÖ’ L#flÑ¨C_»∞ *Ï„QÆ`Öü ’HÍxfl, ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°OÖ’
L#flÑ¨C_»∞ ã¨fiÑ¨flÖ’HÍxfl, HÍ~°} â◊s~°OÖ’ L#flÑ¨C_»∞ ã¨∞+¨μÑ≤Î â◊¥<åºxfl
K«∂™êÎ_»∞.
J~Ú`Õ D 3 Ö’HÍÅx K«∂¿ã, J#∞Éèqí OKÕ r=Ù_»∞ XHõ¯_Õ<å? "Õ~∞° "Õ~∞°
=º‰õΩÎÖÏ? ZO^Œ∞ HõO>Ë *Ï„QÆ^Œ=ã¨÷Ö’ XHõ _®Hõì~°∞, ã¨fiáêfl=ã¨÷Ö’ ‰õÄb
J=Ù`å_»∞. *Ï„QÆ^=Œ ã¨Ö÷ ’ XHõ ~Ô `· ∞« ã¨fiáêfl=ã¨Ö÷ ’ XHõ =∞O„u J=Ù`å_»∞.
ã¨∞+¨μÑ≤ÖÎ ’ Ug∞ÖËx â◊¥#ºOQÍ LO\Ï_»∞. Hõ#∞Hõ =ÚQÆ∞~æ ∞° "Õ̂~fi~°∞ =º‰õΩÅÎ x
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍx Ü«∞^•~°Oú PÖ’z¿ãÎ WÖÏ =ÚQÆ∞~æ ∞° QÍ HõxÑ≤OKÕ =¸_»∞
=ºH˜`Î åfiÅ∞ XˆH r=Ù_»∞ Jx „QÆÇÏ≤ OK«=K«∞Û. J#∞Éè"í åÅ∞ =∂„`«O =ºH˜`Î åfiÅq.
r=Ù_»∞=∂„`«O XHõ¯_Õ.
72
x[OQÍ r=Ù_çH˜ D 3 â◊s~åÅ∞ 3 Wà◊§ =O\˜q. ã¨∂Å÷ â◊s~°=∞<Õ
WO\˜Ö’ ‰õÄ~°∞Ûx *Ï„QÆ`Öü ’HÍxfl ^Œi≈Oz# r=Ù_Õ ã¨∂HõΔ ‡â◊s~°OÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx
ã¨fiÑ¨flÖ’HÍxfl ^Œi≈Oz J#∞Éèqí ã¨∞<Î åfl_»∞. P r=Ù_Õ HÍ~°} â◊s~°OÖ’ ‰õÄ~˘Ûx
Ç¨~ÚQÍ x„^ŒáÈ`«∂ Ug∞ `≥eÜ«∞x â◊¥#ºã≤÷uÖ’ LO@∞<åfl_»∞. r=Ù_ç
J#∞Éè"í åÅ#∞ |\˜ì qâ◊fi, `≥[· ã¨, „áêA˝Åx ¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~ˆ QÍx x[OQÍ r=Ù_»∞
XHõ¯_Õ. JÖÏ XHõ¯_ÕQ#Æ ∞Hõ HÍHõ áÈ`Õ ã¨fiÑ¨fl Ö’HõOÖ’ á⁄Ok# J#∞Éè"í åÅ#∞
ZÖÏ QÆ∞~°∞Î Ñ¨@Qì ÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞? JÖÏˆQ ã¨∞+¨μÑ≤ÖÎ ’ Ug∞ `≥eÜ«∞x J#∞Éè=í O,
Ç¨~ÚQÍ x„^ŒáÈ~Ú#@∞¡ ZÖÏ K≥ÑÊ¨ QÆÅ∞`å_»∞.
JO>Ë *Ï„QÆ^=Œ ã¨Ö÷ ’ JHõ¯_ç r=Ù_»∞ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å#∞, á⁄O^Õ J#∞Éè"í åÅ#∞†
JÖÏˆQ ã¨fiáêfl=ã¨Ö÷ ’ JHõ¯_ç r=Ù_ç Ñ¨#∞Å#∞, á⁄O^Õ J#∞Éè"í åÅ#∞† ã¨∞+¨μÑ≤ÖÎ ’
Ug∞ `≥eÜ«∞x J*Ï˝<åxfl, ã¨∞MÏxfl Z=~°∞ ™êHΔ̃QÍ K«∂ã¨∞<Î åfl~À J^Õ r=Ù_ç
Jã¨Å∞ ã¨fi~°∂ÑÖ, zu„Ñ¨HÍâ◊O, K≥`· #« ºO. P zu„Ñ¨HÍâ◊O =Å¡<Õ 3 J=ã¨Å÷ ∞,
JO^Œ∞Ö’x J#∞Éè"í åÅ∞ Jhfl#∞. 3 J=ã¨Å÷ Ö’x J#∞Éè"í åÅ‰õΩ zu „Ñ¨HÍâ◊"∞Õ
™êHΔ̃. K≥`· #« º"Õ∞ ™êHΔ̃. P ™êHΔ̃Ü∞Õ <Õ#∞.
3 Ö’HÍÅx K«∂_®Å<åfl, 3 ^è•=∂Å#∞ (Wà◊§#∞) "å_»∞HÀ"åÅ<åfl,
K≥`· #« ºO HÍ"åe. J^Õ r=Ù_ç K≥`· #« ºO. J^Õ <Õ#∞. P zu<Õ <Õ#∞ Jx ÉèÏ=#
KÕÜ∂« e. JO>Ë zu<≥#· <Õ#∞ qâ◊√fi_ç "Õ+O¨ Ö’ *Ï„QÆ^•=ã¨Ö÷ ’ XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ
J#∞Éèí"åÅ∞, `≥·[ã¨∞_ç "Õ+ÖÖ’ ã¨fiáêfl=ã¨÷Ö’ =∞~À~°Hõ"≥∞ÿ# J#∞Éèí"åÅ∞,
„áêA˝_ç "Õ+O¨ Ö’ ã¨∞+¨μÑ≤ÖÎ ’, U J#∞Éè"í åÅ∞ ÖËx J*Ï˝#O`À LO@∞<åfl#∞.
HÍHõáÈ`Õ 3 "ÕëêÅÖ’x 3 J#∞Éè"í åÅ∞ <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. Hõ#∞Hõ <Õ#∞ ™êH˜xΔ . 3
J#∞Éè"í åÅ‰õΩ, =ºHÎ̃`åfiÅ‰õΩ ™êHΔ̃x.
(3) 3 ^è•=∂Å∞ ,3 Ö’HÍÅ∞, 3 =ºH˜`Î åfiÅ∞ =∂iáÈ`«∞<åfl~Ú QÆ^•. =∞i
zu<≥#· <Õ#∞ ‰õÄ_® =∂iáÈ`«∞<åfl<å? zu =∂~°∞`«∞O^•? JO>Ë zu -
K≥`· #« ºO xifiHÍ~°O - U =∂~°∞ÊÅ∂ - qHÍ~åÅ∞ ÖËxk. Jxfl =∂~°∞ÊÅx
QÆ=∞xOKÕk, ™êH˜QΔ Í LO_ç K«∂KÕk. Hõ#∞Hõ =∂~°∞ÊÅ‰õΩ Jf`«"∞≥ #ÿ k. Jk
ZÑ¨C_»∂ UHõ~∂° ÑÖQÍ LO_Õk. zu UHõ~∂° ÑÖQÍ LO_Õk QÍHõ =∂~°∞ÊÅ∞
73
K≥O^Õ^Õ J~Ú`Õ *Ï„QÆ^•=ã¨÷ Ö’x zu =∂iáÈ~ÚOk QÆ#∞Hõ *Ï„QÆ^•=ã¨÷
QÆ∞~°∞OÎ _»^∞Œ . ã¨fiáêfl=ã¨Ö÷ ’x zu =∂iáÈ`«∞Ok QÆ#∞Hõ ã¨fiÑ¨flOÖ’ UO [iyOn
QÆ∞~°∞ÎO_»^Œ∞. ã¨∞+¨μÑ≤ÎÖ’x zu =∂iáÈ~ÚOk QÆ#∞Hõ "Õ∞Å∞‰õΩ#fl `«~åfi`«
ã¨∞+¨μÑ≤ÖÎ ’x J#∞Éè=í ~åÇ≤Ï`«ºO, Ç¨~ÚQÍ x„^ŒÑ\¨ #ì̃ q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞‰õΩO_®
áÈ`«∞Ok. HÍx Jxfl J=ã¨Å÷ Ö’x q+¨Ü∂« Å∞ x~°`~« O° *Ï˝ÑH¨ Oõ LO@∞<åfl~Ú
QÆ^•! Hõ#∞Hõ zuÖ’ U=∂~°∞ÊÅ∞ ÖË=Ù. Jk ZÅ¡ÑC¨ _»∂ XHõ¯\˜QÍ<Õ LO@∞Ok.
WÖÏ 3 J=ã¨Å÷ ‰õΩ - P J=ã¨Å÷ Ö’x J#∞Éè"í åÅ‰õΩ ™êH˜xΔ '<Õ<—Õ Jx
x~°O`«~=° Ú zO`«#KÕã∂¨ Î P 3 J=ã¨Å÷ #∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_®e.
WOHÍ P`«‡ qKå~°} ZÖÏ ™êQÍÖ’...
â’¡II <À^Õu <åãÎ̈ =ÚÑ¨Ü∂« u #=$kú"∞Õ u
<≥"· ÀÑ¨Ü∂« u Ñï}Ï=∞ =∞Ñ¨HÜΔõ ∞« O "å I
™êfi^èºŒ ãÎ̈ ã¨~fi° [# <åk qHÍ~° ™êHΔ̃}ü
Uëê Ç≤ÏãÖqku zO`«Ü«∞ ãÖ`«`«O `«fiO II 23
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- # L^Õu ´ Wk (P`«‡ - zu) Ñ¨Ù@ì^∞Œ † # JãÖÎ LÑ¨Ü∂« u
´ =∞~°}O˜ K«^∞Œ † #=$kúOUu ´ =$kúKO≥ ^Œ^∞Œ † # JÑ¨HÜ Δõ ∞« O ´ H©}
Δ O˜ K«^∞Œ †
Ñï}Ï=∞O # LÑ¨Ü∂« u ´ =∂~°∞Ê K≥O^Œ^∞Œ † ã¨fiJ^èºŒ ã¨Î ´ P`«‡ÃÑ· P~ÀÑ≤OK«|_»†¤
ã¨~°fi[## Pk qHÍ~° ™êH˜Δ}˜ ´ Ñ¨Ù@∞ìHõ "≥ÚII# Jxfl qHÍ~åÅH˜ ™êH˜Δ†
UëêÇ≤Ï ãÖq`ü Wu ´ W^Õ ãÖq`«∞Î (Jhfl `≥Å∞ã¨∞H˘<Õz`«∞)Î Jx† `«fiO
ãÖ`«Ò« zO`«Ü∞« ´ h=Ù ZÅ¡ÑC¨ _»∂ ÉèÏ=#KÕã∂¨ Î LO_»∞.
ÉèÏ=O :- Wk (zu-P`«‡) Ñ¨Ù@ì^∞Œ , =∞~°}O˜ K«^∞Œ . =$kú K≥O^Œ^∞Œ , H©}Δ O˜ K«^∞Œ ,
U =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ^∞Œ . P`«‡ÃÑ· P~ÀÑ≤OK«|_»¤ Ñ¨Ù@∞ìHõ "≥ÚII# Jxfl qHÍ~åÅH˜
™êH˜QΔ Í LO@∞Ok. W^Õ ãÖq`«∞Î Jx x~°O`«~O° h=Ù ÉèÏ=# KÕã∂¨ OÎ _»∞.
"åºYº :- *Ï„QÆ`ü ã¨fiÑ¨fl ã¨∞+¨μÑ≤Î J=ã¨Å÷ ‰õΩ, P J=ã¨Å÷ Ö’x r=Ù_ç Ü≥ÚHõ¯
J#∞Éè"í åÅ‰õΩ ™êH˜Δ J~Ú#k D zu „Ñ¨HÍâ◊"∞Õ #x, J\˜ì zu „Ñ¨HÍâßxfl -
P`«‡ K≥`· <« åºxfl <Õ<#Õ x x~°O`«~O° qKå~°} KÕã∂¨ Î r=Ù_»∞ `«#Ü«∞^•~°÷ ã≤u÷ Ö’
`å#∞O_®Åx „HÕ^Œ\ ˜ â’¡HOõ Ö’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO.
74
D â’¡HõOÖ’ WOHÍ r=Ù_çÜ≥ÚHõ¯ ã≤÷u QÆ`«∞Å#∞, Ü«∞^•~°ú ã¨fi~°∂Ñ¨
ã¨fiÉèÏ"åÅ#∞ WOHÍ ZÖÏ qKå~°}KÕÜ∂« Ö’ `≥eÜ«∞ *Ëã∞¨ <Î åfl~°∞. JO`ÕQÍHõ
`«# ã≤u÷ x `å#∞ =∞~°z áÈ=\ÏxH˜ HÍ~°}Ïxfl ‰õÄ_® `≥eÜ«∞*Ëã≤ ^•xx
ãïKÕã∞¨ H˘x QÆ∞~°∞OÎ K«∞H˘<Õ LáêÜ«∂xfl ‰õÄ_® `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl~°∞.
P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã≤÷u QÆ`«∞Å∞, ÅHõΔ}ÏÅ∞ Uq∞\’ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. P`«‡
Ñ¨Ù>Ëkì HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ P`«‡‰õΩ =∞~°}OÖË^∞Œ . P`«‡ =$kú K≥O^ÕkHÍ^Œ∞, H©} Δ O˜ KÕk
Hõ$tOKÕnHÍ^Œ∞. Jã¨Å∞ U=∂~°∞ÊÅ∞ ÖËxkP`«‡. P`«‡ JO>Ë Jk Z=~ÀHÍ^Œ∞
- <Õ<.Õ JO>Ë <å‰õΩ Ñ¨Ù@∞ìHÖõ ^Ë ∞Œ , =∞~°}O ÖË^∞Œ , =$kúHÜ
Δõ ∂« Å∞ÖË=Ù, U=∂~°∞ÊÅ∞
ÖË=Ù. HÍx <Õ#∞ Ñ¶Ö¨ Ï<å ãÖ=`«û~°O - Ñ¶Ö¨ Ï<å<≥Å, Ñ¶Ö¨ Ï<å `Õn# Ñ¨Ù\Ïì#∞
JO@∞<åflO QÆ^•! Ñ¨Ù\˜ì# ~ÀA KÕã¨∞‰õΩO@∞<åflOQÆ^•! JÖÏˆQ ZÑ¨C_À
XHõÑC¨ _»∞ =∞~°}™˜ êÎ#∞ JO@∞<åflOQÆ^•! <Õ#∞ WÑ¨C_»∞ WÖÏ L<åfl#∞ QÍx,
<å z#flÑ¨C_»∞ ÉèÖí QË ÀÅ KÕ¿ã "å}‚O_ô! JO@∞<åfl"Õ∞. JO>Ë JÑ¨Ê\˜H© WÑ¨Ê\˜H©
=$kú [iyO^Œ#fl=∂@. JÖÏˆQ P! WÑ¨C_»∞#fl D FÑ≤Hõ WOHÍ 10 ãÖIIÅ∞
áÈ`Õ LO@∞O^•O_ô? â◊s~° Ñ¨@∞`«fiO`«yæáÈ~Ú, UÑ¨hKÕÜ«∞ÖËx ã≤÷u
=ã¨∞OÎ kQÆ^•! JO@∞O\ÏO. JO>Ë XHõÑÊ¨ \˜H˜ <Õ#∞ H©}Δ ™˜ êÎ#∞. Hõ$tOzáÈ`å#∞
Jx ÉèÏ=O. WÖÏ J<ÕHõ q^è•Å∞QÍ =∂iáÈ`å#∞, ZÑ¨C_»∂ XˆH q^èOŒ QÍ
LO_»#∞ Jx `≥Å∞ã¨∞ - JO@∞O\ÏO ‰õÄ_®† W^Õq∞\˜?
<Õ<"Õ ∂≥ P`«‡<åÜ≥∞. P`«‡Hˆ "≥∂ [## =∞~°}ÏÅ∞, =$kú HõÜ Δ ∂« Å∞ ÖË"åÜ≥∞.
HÍx <å‰õΩ [## =∞~°}ÏÅ∞ =$kúHÜ Δõ ∂« Å∞ L<åflÜ«∞x ÉèÏqã¨∞OÎ \ÏO, JO^ŒiH©
K≥|∞`«∞O\ÏO. ZO^Œ∞‰õΩ WÖÏ [~°∞`«∞QÆ∞#flk? ZO^Œ∞HõO>Ë? „Éè=í ∞. ^ÕÇÏ¨ O
Ñ¨Ù_»∞`«∞#flk. XHõÑC¨ _»∞ =∞~°}ã˜ ∞¨ #Î flk, =$k÷KO≥ ^Œ∞`«∞Ok, H©} Δ ã˜ ∞¨ OÎ k. J<ÕHõ
=∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ∞`«∞Ok. S`Õ <Õ#∞ P`«‡#x =∞~°z, ^ÕÇÏ¨ O`À `å^•`«‡ºOK≥Ok,
^ÕÇÏ¨ "Õ∞ <Õ#∞ J#∞H˘x, P ^ÕÇÏ¨ ÅHõ}Δ ÏÅ#∞ <åÃÑ· P~ÀÑ≤OK«∞H˘x Ñ¨Ù_»∞`«∞<åfl#∞,
K«ã¨∞Î<åfl#∞, =$k÷K≥O^Œ∞`«∞<åfl#∞, Hõ$tOzáÈ`«∞<åfl#∞ Jx JO\ÏO. W^Õ
„Éèí=∞, „ÉèÏOu. `«Ñ¨C_»∞ ÉèÏ=#. Wk x[OQÍ =∂#ã≤Hõ TÇ¨Ï-„Éèí=∞.
„ÉèÏOuÜÕ∞HÍx x[OHÍ^Œ∞. =∞i x["Õ∞q∞\’ âß¢™êÎÅ^•fi~å, ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ
75
^•fi~å `≥Å∞ã¨∞H˘x =∞#ã¨∞^•fi~å [iy# á⁄~°áê@∞#∞ uiy =∞#ã¨∞û ^•fi~å<Õ
ãïKÕã∞¨ HÀ"åe. '^ÕÇÏ¨ "Õ∞ <Õ#∞— J<Õ D `«ÑC¨ _»∞ ÉèÏ=##∞ ''P`«‡ÜÕ∞<Õ#∞——
J<Õ ã¨Ô~·# ÉèÏ=# ^•fi~å - zO`«# ^•fi~å ãïKÕã¨∞HÀ"åe. JÖÏ
ãïKÕã∞¨ HÀ"åÅO>Ë ^ÕÇÏ¨ O Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ù@∞ìH#õ ∞, ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ#∞, H©}Δ `«#∞, =∞~°}Ïxfl
JxflO\˜x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ <Õ#∞ ãÖq`«∞#Î ∞ (ã¨HÖõ Ïxfl `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ) ™êH˜xΔ . ™êH˜<Δ #·≥
<å‰õΩ [##=∞~°}ÏÅ∞, =$kúHÜ Δõ ∂« Å∞ ÖË=Ù. U =∂~°∞ÊÅ∞ ÖËx xifiHÍ~° ™êH˜Δ
K≥·`«<åºxfl. Jxfl =∂~°∞ÊÅ#∞ <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl#∞ Jx x~°O`«~°O
qKå~°} KÕã∂¨ Î JÖÏ ™êHΔ̃QÍ - `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ `≥eqQÍ - zu „Ñ¨HÍâ◊OQÍ
LO_çáÈ"åe.
P`«‡<≥#· <å Ü«∞^•~°ú ã¨fi~°∂ÑÖ Uq∞\˜? <å ã¨fiÉèÏ=O Uq∞\˜?
â’¡II =ÚKÕÛ+¨`åO ã¨=∞=ÅO|º ã¨∞`åk ã¨~fi° O
ÜÕ∞# „Ñ≤Ü∞« O Éè=í u `Õ# ã¨∞M ã¨fi~°∂Ñ¨ó I
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂k q+¨Ü«∞ „Ñ¨à◊Ü≥ÿ∞Hõ ™êH©Δ
Ü«∞™êº`ü `«`ã« û¨ Wu"Õ∞ x[~°∂Ñ¨=∂ã¨fi II 24
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- ÜÕ∞# ´ ^Õx =Å¡† =∞`üâ+ı `¨ åO ã¨=∞=ÅOYº ´ '<Õ#∞— J<Õ
âıëêxfl P^è•~°OKÕã∞¨ H˘x† ã¨∞`åk ã¨~fi° O „Ñ≤Ü∞« O Éè=í u ´ Ñ¨Ù„`«∞Å∞ "≥ÚIIq
Jhfl „Ñ≤Ü∞« =∞=Ù`«∞<åflÜ≥∂† `Õ# ´ PHÍ~°}OKÕ`†« ã¨∞M ã¨fi~°∂Ñ¨ó Éè=í u ´
Jk ã¨ ∞ Mã¨ fi~° ∂ Ñ¨ =∞=Ù`«∞#flk† ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂k q+¨ Ü « ∞ „Ñ¨ à◊ Ü« ∞ ´
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å∞ "≥ÚII# q+¨Ü∂« Å <åâ◊<åxH˜† UHõ ™êH˜Δ Ü«∞™êº`ü ´ UHõ™êH˜Δ
J~Ú#O^Œ∞#† "Õ∞x[~°∂ÑÖ ´ <åx[ ã¨fi~°∂ÑÖ† `«`ó« ã¨`Wü u Pã¨fi ´
PHÍ~°}O KÕ`« 'ã¨`—ü Jx ÉèÏqOK«∞. LO_çáÈ.
ÉèÏ=O :- ^Õx HÍ~°}OQÍ <Õ#∞ J<Õ r=Ù_çH˜ Ñ¨Ù„`å^Œ∞Å∞ „Ñ≤Ü∞« O J=Ù`«∞<åfl~À
Jk PHÍ~°}OKÕ`« ã¨∞Yã¨fi~°∂Ñ¨"∞≥ ^ÿ xŒ , ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å∞ "≥ÚII# q+¨Ü∂« Å
<åâ◊<åxH˜ UHõ™êH˜Δ J~Ú#O^Œ∞# <å x[ ã¨fi~°∂ÑÖ ã¨`åÎ Jx xÅz LO_»∞.
"åºYº :- „Ñü"åxH˜ Ñ¨Ù„`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞, ÉèÏ~°ºÜ«∞O^Œ∞, QÆ$Ç¨^Œ∞ÅÜ«∞O^Œ∞,
ã¨∞MÏxflKÕÛ =ã¨∞=Î ÙÅÜ«∞O^Œ∞, q+¨Ü∂« ÅÜ«∞O^Œ∞, Éè’QÍÅÜ«∞O^Œ∞ ZO`À „Ñ‘u.
76
U"≥·<å `«#‰õΩ ã¨∞MÏxfl=fi=Ù J#∞‰õΩO>Ë "å\˜Ü«∞O^Œ∞ J~Ú+¨ì`«. "å\˜x
=keOK«∞H˘x =∞m§„H˘`«Î "å\˜Ü∞« O^Œ∞ „Ñ‘ux Hõey LO\Ï_»∞. WÖÏ ZÑ¨C_»∂
r=Ù_»∞ ã¨∞MÏxfl á⁄O^•Åx, P#O^•xfl á⁄O^•Åx `«Ñ≤ã¨∂Î LO\Ï_»∞.
JO^Œ∞H˘~°ˆH Z<Àfl „Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ KÕ™êÎ_»∞. WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ ã¨∞YO H˘~°ˆH
„áê‰õΩÖÏ_»∞`å_»∞? ^Œ∞óMÏxfl ^Õfi+≤™êÎ_∞» ? JO>Ë r=Ù_ç Ü≥ÚHõ¯ x[ã¨fi~°∂ÑÖ
Jq∞`« ã¨∞Yã¨fi~°∂ÑÖ. Hõ#∞Hõ<Õ ã¨∞MÏ<Õfl HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. XHõ_Hç ˜ ã¨∞MÏxflKÕÛ
=ã¨∞=Î Ù =∞~˘Hõ_Hç ˜ ^Œ∞óMÏxfl =fi=K«∞Û QÆ^•! XHõ_Hç ˜ ã‘fi@O>Ë „áê}O. =∞~˘Hõ_Hç ˜
Jã¨Å∞ W+Öì LO_»^∞Œ . JO>Ë D WëêìWëêìÅ∞ =∞#ã¨∞û‰õΩ K≥Ok#"Õ. =∞#ã¨∞û#∞
|\ì̃ =ã¨∞=Î ÙÅÃÑ· Wëêì WëêìÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. J~Ú`Õ U =∞#Ãã· û<å XHõ
=ã¨∞=Î Ù#∞ W+¨Ñì _¨ ∞» `«∞Ok JO>Ë P =ã¨∞=Î Ù`À ã¨∞dOKåÅ<Õ ÉèÏ=O =∂„`«O
P r=Ù_ç Jã¨Å∞ ã¨fi~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ P`«‡^Õ. ZO^Œ∞HõO>Ë P`«‡ã¨∞Y ã¨fi~°∂ÑÖQÆ#∞Hõ.
P`«‡ ã¨∞Yã¨fi~°∂ÑÖ HÍHõáÈ`Õ r=Ù_»∞ H˘xflO\˜x „Ñ≤Ü«∞OQÍ, H˘xflO\˜x
P„Ñ≤Ü∞« OQÍ K«∂KÕ"å_ÕHÍ^Œ∞.
WHõ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å∞ Hõ$tOz áÈ`«∞O>Ë =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∂<Î Õ LO@∞Ok.
<å‰õΩ Hõ#|_»@O ÖË^xŒ , q#|_»@O ÖË^xŒ , â◊HÎ˜ `«yáæ È~ÚO^Œx JO@∂
LO\ÏO. WÖÏ JxflO\˜x `≥Å∞ã¨∞H˘<Õk Z=~°∞? r=Ù_Õ. JO>Ë |∞kúÖ’x
`≥eq ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. `«y# zH˜`«ûÅ∞ KÕ™êÎ_»∞. S`Õ |∞kúÖ’x
`≥eqx, PzH˜`û« Å#∞ Hˆ =ÅO `≥Å∞ã¨∞H˘<Õk r=Ù_çÖ’x ã¨`åÎÜ∞Õ . Hõ#∞Hõ <å
x[ã¨fi~°∂ÑÖ ã¨`åÎÜ∞Õ . <Õ#∞ Hˆ =Åã¨`ü - z`ü - P#O^Œãfi¨ ~°∂áêxfl Jx
x~°O`«~O° qKå~°} KÕã∂¨ Î LO_®e.
WOHÍ h ã¨fi~°∂ÑÖ U^À qKå~°} K≥~Úº - ZÖÏ?
h Ü«∞^•~°ú ã≤u÷ Ö’ - ã¨fiã≤u÷ Ö’ LO_ç áÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ XHõ J^Œ∞ƒù`« qKå~°}Ï
=∂~°Oæ D â’¡HOõ Ö’ - Jã¨Å∞ <Õ<=≥ ix? J<Õ „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ ã¨=∂^è•#O.
â’¡II P^Ò `«fi"Õ∞= ã¨^ŒÉèí∂`« qâı+¨~°∂Ñ¨ó
`«fi`ÀÎk`«O [QÆk^ŒO ã¨qâı+¨ *Ï`«O I
`«fiÜÕ∞º= u+ª̈u `«^•è `«fi~Ú Kå=™ê<Õ
ãÖbÜ«∞`Õ [Åx^è• q= |∞^Œ∞ƒ^•kó II 25
77
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- P^Ò ´ "≥Ú^Œ\’¡† `«fiOU= ´ h=Ù =∂„`«"∞Õ † ã¨`ü Jqâı+~¨ ∂° Ñ¨ó
´ Ug∞ÖËx ã¨`ü ~°∂ÑÖÖ’† P Éè∂í `ü ´ L<åfl=Ù† `«fi`«óÎ W^ŒO[QÆ`ü ã¨qâı+*¨ Ï`«O
´ h #∞O_Õ D [QÆ`«∞Î J<ÕHõ ~°∂áêÅ`À, ÅHõΔ}ÏÅ`À Ñ¨Ù\˜ìOk† `«fi~Ú
ÜÕ∞=u+üì ´ hÖ’<Õ L#flk† `«^•è J=™ê<Õ ´ JÖÏˆQ z=~°‰Ωõ † [Åx^èÒ
|∞^Œ∞ƒ^Œ Pk W= ´ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ |∞_»QÅÆ ÖÏQÍ† `«fi~Ú ´ hÖ’<Õ† ãÖbÜ«∞`Õ
´ ÅÜ«∞"≥∞áÿ È`«∞Ok.
ÉèÏ=O :- "≥Ú^Œ\’¡ h=Ù =∂„`«"∞Õ U qâı+=¨ ¸ ÖË‰Ωõ O_® ã¨^£ ~°∂ÑÖÖ’
L<åfl=Ù. h#∞O_Õ "≥·q^èŒºO`À ‰õÄ_ç# D [QÆ`«∞Î L^Œ~ÚOzOk. hÖ’<Õ
H˘O`«HÍÅO LO@∞Ok. z=~°‰Ωõ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ |∞_»QÅÆ ∞ ZÖÏ ã¨=Ú„^ŒOÖ’<Õ
ÅÜ«∞=∞ø`åÜ≥∂ JÖÏˆQ hÖ’<Õ ÅÜ«∞"≥∞ÿ áÈ`«∞Ok.
"åºYº :- "≥Ú^Œ\’¡ Hˆ =Å ã¨`åÎ - Hˆ =ÅK≥`· #« º ã¨fi~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ h"Õ L<åfl=Ù. h
Hõ<åfl J#ºOQÍ =∞ˆ~g∞ ÖË^∞Œ . U "≥q· ^èºŒ =¸ÖË^∞Œ . P `«~åfi`« h#∞O_Õ D
[QÆ`∞« Î - "≥q· ^èºŒ O`À ‰õÄ_ç# [QÆ`∞« Î - [_» K≥`· <« åºÅ`À ‰õÄ_ç# [QÆ`∞« Î
L^Œ~ÚOzOk. h #∞O_ç D [_» K≥`· <« åºÅ`À ‰õÄ_ç# [QÆ`∞« Î ZO^Œ∞‰õΩ
L^Œ~ÚOzOk? h J=ã¨~O° HÀãÖ - ÖË^• h J#∞Éè"í åÅ HÀãÖ D [QÆÒÎ« `å
ã¨$+≤Oì Ñ¨ |_çOk. Hˆ =Å ã¨`åÎãfi¨ ~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ <å‰õΩ, ã¨~fi° „`å ~Ô O_»=^Õn ÖË‰Ωõ O_®
L#fl <å‰õΩ U J=ã¨~åÅ∞<åfl~Ú? U J#∞Éè"í åÅ#∞ HÀ~°∞‰õΩO\Ï#∞? x[OQÍ
<åˆH J=ã¨~åÅ∞ ÖË=Ù. U H˘~°`Å« ∂ - HÀiHõÅ∞ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ <åˆHg∞ JHõ¯~°Ö^Ë ∞Œ .
ÃÑQ· Í <Õ#∞ P#O^Œãfi¨ ~°∂áêxfl. Hõ#∞Hõ <Õ#∞ U J#∞Éè"í åÅ#∞ HÀ~åeû# Ñ¨<Õ
ÖË^∞Œ . =∞i JÖÏO\˜ <å‰õΩ D [QÆ`∞« `Î À Ñ¨<qÕ ∞\˜?
x[OQÍ <åˆH P=ã¨~=° ¸ ÖË^∞Œ , HÍx Ñ¨Ó~°fi ã¨$+≤Hì ˜ ãÖ|OkèOz#,
ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å∞ <åÖ’ xH˜ÑΔ "Î¨ ∞≥ ÿ L<åfl~Ú. Jq H˘O`«HÍÅO JKÕ`#« OQÍ
LO_ç áÈ~Ú - `«y# ã¨=∞Ü«∞O ~åQÍ<Õ J#∞Éè"í åÅ H˘~°‰Ωõ „¿Ñ~°}x™êÎ~Ú.
JÖÏ „¿Ñ~°} x=fi@O =Å¡ `«y# J#∞Éè"í åÅ∞ á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ, Hõ~‡° Å∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
`«y# Hˆ „Δ `åxfl -J#∞Éè=í Hˆ „Δ `åxfl - [QÆ`∞« #Î ∞ ã¨$+≤Oì K«∞‰õΩ<åfl#∞. J~Ú`Õ P
ã¨$+≤ì JO`å <åÖ’<Õ [~°∞QÆ∞`«∞#flk. WÖÏ [_»K≥·`«<åºÅ`À ‰õÄ_ç# ã¨$+≤ì
78
[iyáÈ`«∞#flk. =ÚO^Œ∞QÍ ÑÖK«`«<å‡„`«Å∞. P `«<å‡„`«ÅÜ≥ÚHõ¯ ã¨`«fi
~° * ’QÆ ∞ } JOâßÅ#∞O_ç *Ï˝ < Õ O „kÜ« ∂ Å∞ 5, JO`« ó Hõ ~ ° } ÏÅ∞ 4,
Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∂Å∞5, „áê}ÏÅ∞ 5 "≥Ú`«OÎ 19 ã¨∂HõΔ ‡ `«`åfiÅ`À ã¨∂HõΔ ‡â◊s~°O
`«Ü«∂~°=Ù`«∞#flk. P `«~åfi`« ÑÖK«`«<å‡„`«Å `«"≥∂QÆ∞} JOâ◊=Ú#∞O_ç
ÑÖpHõ~} ° O K≥Ok ã¨∂Å÷ Éè∂í `åÅ∞ `«Ü∂« ~Ô ,· "å\˜HÅõ ~ÚHõ`À ã¨∂Å÷ ^ÕÇÏ¨ O,
D ã¨∂Å÷ [QÆ`∞« ,Î K«~åK«~=° ÚÅhfl ã¨$+≤Oì Ñ¨|_»∞`«∞<åfl~Ú.
"åã¨#Å Hõ#∞QÆ∞}OQÍ D [QÆ`∞« Î #O^Œ∞ r=Ùà◊√§ Hõ~‡° Å∞ KÕÜ∞« @O,
J#∞Éè"í åÅ∞ á⁄O^Œ@O [iy áÈ`«∞O@∞Ok. WÖÏ H˘O`«HÍÅO ã¨$+≤Hì ˘#™êy,
z=~°‰Ωõ JO`å <åÖ’<ÕÅÜ«∞"≥∞ÿ áÈ`«∞#flk. =∞~°Å ZÑ¨Ê\˜ÖÏˆQ <Õ#∞ =∂„`«"∞Õ
LO@∞<åfl#∞. ã¨`Qü Í - Hˆ =Å ã¨`åÎQÍ LO_çáÈ`«∞<åfl#∞.
D "≥Ú`«OÎ =º=Ç¨~åxfl J~°Oú KÕã∞¨ HÀ"åÅO>Ë =∞# ã¨fiáêfl=ã¨#÷ ∞ QÆ∞~°∞Î
`≥K∞« Û‰õΩO>Ë ãïáÈ`«∞Ok.
<Õ#∞ ~å„u Ñ¨_∞» ‰õΩ<åfl#∞. H˘O`«¿ãÑ¨\H˜ ˜ x„^ŒÑ\¨ Oì˜ k. â◊s~°O JKÕ`#« OQÍ
Ñ¨_ç L#flk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <åˆHg∞ JHõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . PHõeÖË^∞Œ , ^ŒÑÊ≤ HõÖ^Ë ∞Œ ,
HÀiHõÅ∞ ÖË=Ù, Hõ~‡° Å∞ KÕÜ∂« eû# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . Jã¨Å∞ D ÉÏÇ¨Ïº „Ñ¨ÑO¨ K«O`À
‰õÄ_® U ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . U J#∞Éè"í åÅ∞ á⁄O^•Åh ÖË^∞Œ .
WÖÏ U J=ã¨~=° ¸ ÖËx <åÖ’ XHõ „Ñ¨ÑO¨ K«O - ã¨fiÑ¨fl „Ñ¨ÑO¨ K«O
ã¨$+≤ìOK«|_çOk. ZO^Œ∞‰õΩ ã¨$+≤ìOK«|_çOk? <Õ#∞ WÖÏ XHõ „Ñ¨ÑÖKåxfl
ã¨$+≤Oì KåÅx J#∞HÀÖË^!Õ =∞i ZO^Œ∞‰õΩ ã¨fiÑ¨fl „Ñ¨ÑO¨ K« ã¨$+≤ì [iyOk?
ZO^Œ∞HõO>Ë <å =∞#ã¨∞ûÖ’ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ KÕã#≤ PÖ’K«#Å‰õΩ, HÀi#
HÀiHõÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz H˘xfl "åã¨#Å∞<åfl~Ú. 50, 60 "ÕÅ =∞Ok L#fl
ã¨ÉÖíè ’ "Õ^•O`« LÑ¨<åº™êÅ∞ KÕÜ∂« Åx, JO^Œ~∂° <å LÑ¨<åº™êÅ‰õΩ K«ÑÊ¨ @∞¡
H˘\ÏìÅx, <å‰õΩ ZO^Œ~À Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞, t+¨μºÅ∞ `«Ü∂« ~°∞HÍ"åÅx, "å~°O`å U#∞QÆ∞
g∞^Œ JOÉÏs Hõ\ ì˜ ##∞fl Tˆ~yOKåÅx, ã¨<å‡<åÅ∞ KÕÜ∂« Åx, Z<Àfl„QÆO^ä•Å∞
„"åÜ«∂Åh, ^Õâ◊ q^ÕâßÖ’¡ ZO^Œ~À PHõi¬OÑ¨ |_®Åh - WÖÏ U"Õ"À <åÖ’
79
PÖ’K«#Å∞<åfl~Ú. P PÖ’K«#ÖË =∞#ã¨∞ûÖ’ =Ú„^ŒÅ∞QÍ Ñ¨_®¤~Ú. J"Õ
"åã¨#Å∞. ~å„u x„^ŒáÈ~Ú# `«~åfi`« P "åã¨#Å∞ =∞#ã¨∞û#∞ „¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz
~Ô K«ÛQ˘\Ïì~Ú. ^•x`À =∞#ã¨∞û XHõ „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl ã¨$+≤Oì zOk. J~Ú`Õ D
ã¨$+≤ì JO`å <å‰õΩ |Ü«∞@ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . <å =∞#ã¨∞ûÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#flk. JÖÏ
ã¨$+≤Oì K«|_»¤ P ã¨fiÑ¨fl „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ <Õ#∞ HÍëêÜ«∞=¢™êÎÅ∞ ^èiŒ Oz ¿ãrì g∞^Œ
"≥ O _ç ã≤ O Ç¨  ã¨ # O g∞^Œ Pj#∞_ç # Ü« ∂ º#∞. Z^Œ ∞ ~° ∞ QÍ "Õ Å [#O,
`«O_ÀÑ¨Ò« _®Å∞QÍ L<åfl~°∞. J#~°àæ O◊ QÍ LÑ¨<åº™êeã¨∞<Î åfl#∞. JÖÏ 11
~ÀAÅ Ü«∞[˝O Ñ¨Ó~°~Î ÚOk. x~åfiÇ¨Ï‰õΩÅ∞ U#∞QÆ∞#∞ `≥ÑÊ≤ Oz JÅOHõiOz
JOÉÏs Hõ\ Oì˜ z Tˆ~yOÑ¨Ù U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. JÖÏ QÆO@#fl~° ¿ãÑ¨Ù Tˆ~yOÑ¨Ù
™êyOk. z=~°‰Ωõ U#∞QÆ∞ Éˇki Ñ¨~∞° QÔ `«@ Î O „áê~°OaèOzOk. [#O K≥ÖÏ¡
K≥^~Œ Ü ° ∂« º~°∞. <Õ#∞ ^Œc=è ∞x „HÕ^Œ Ñ¨_®¤#∞. "≥∞Å‰õΩ= =zÛOk. WÑ¨C_»∞ P
ã¨fiÑ¨fl „Ñ¨ÑO¨ K«=∞O`å ZHõ¯_»‰Ωõ áÈ~ÚOk. <å =∞#ã¨∞ûÖ’<Õ ÅÜ«∞"≥∞ÿ áÈ~ÚOk.
=∞iÑ¨C_»∞ ã¨fiÑ¨flOÖ’ U#∞QÆ∞#∞ ZHõ¯}Õ‚ z `≥KåÛO? HÍëêÜ«∞ =¢™êÎÅ∞,
ZHõ¯_» H˘#∞H˘¯KåÛO? 50, 60 "ÕÅ=∞Ok [<åxfl ^Õx`À `«Ü∂« ~°∞KÕâßO?
W=hfl <Õ#∞ Ñ¨_∞» H˘<Õ =ÚO^Õ `«Ü∂« ~°∞ KÕã≤ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl<å? ÖË^.Õ Jq Jhfl
=∞#ã¨∞ûÖ’ HõeÊ`«O. JO>Ë =∞#ã¨∞ûÖ’x "åã¨#Å‰õΩ J#∞ QÆ∞}OQÍ XHõ
<å@HõO HõeÊOK«|_çOk. JO>Ë =ÚO^Œ∞ Hˆ =ÅO =∞#ã¨∞û XHõ¯>Ë LOk.
U"≥q· ^èºŒ O ÖË‰Ωõ O_® LOk. P `«~åfi`« P =∞#ã¨∞û #∞O_Õ "≥q· ^èºŒ O`À ‰õÄ_ç#
„Ñ¨ÑÖK«O - ã¨fiÑ¨fl „Ñ¨ÑÖK«O - [_» K≥·`«<åºÅ`À ‰õÄ_ç# „Ñ¨ÑÖK«O
L^Œƒqù OzOk. H˘O`«¿ãÑ¨Ù Jk JÖÏ H˘#™êyOk. z=~°‰Ωõ <å =∞#ã¨∞ûÖ’<Õ
ã¨~fi° =¸ JO`«"∞≥ ÿ áÈ~ÚOk.
JÖÏˆQ P`«‡<≥#· <Õ#∞ Hˆ =ÅOQÍ "≥q· ^èºŒ ~°ÇÏ≤ `«OQÍ ã¨`åÎ =∂„`«OQÍ
L<åfl#∞. <åÖ’x Ñ¨Ó~°fi "åã¨#Å∞ - ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å Ü≥ÚHõ¯ „¿Ñ~°}`À D
*Ï„QÆ`ü „Ñ¨ÑO¨ K«O ã¨$+≤Oì K«|_çOk. W^ŒO`å<åÖ’<Õ ã¨$+≤Oì K«|_çOk. <åÖ’<Õ
H˘O`«HÍÅO ™êQÆ∞`«∞Ok. z=~°‰Ωõ Jk "≥Ú`«OÎ <åÖ’<Õ ÅÜ«∞"≥∞ÿ áÈ~ÚOk.
<Õ#∞ ZÑ¨Ê\˜ÖÏQÍ P`«‡QÍ - Hˆ =ÅOQÍ - ã¨`åÎ=∂„`«OQÍ LO_çáÈ`å#∞.
80
=∞i „Ñ¨ÑÖK«O JO`å <åÖ’<Õ LO>Ë <å‰õΩ |Ü«∞@ L#fl@∞¡QÍ
JxÑ≤ã∞¨ #Î fl^Õq∞\˜? h=Ù P`«‡"≥`· Õ hÖ’ LO@∞#flk. h=Ù *Ï„QÆ`ü Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞QÍ
LO>Ë h‰õΩ |Ü«∞@ LO@∞#flk. ZÖÏÔQ`· Õ ã¨fiÑ¨fl Ñ¨Ù~°∞+¨μ_çH˜ ã¨fiÑ¨fl „Ñ¨ÑO¨ K«O
|Ü«∞@ L#fl^À - Jkx[OQÍ *Ï„`«Q`Æ ü Ñ¨Ù~°∞+¨μ_ç Ö’Ñ¨ÖË L#fl^À - JÖÏˆQ
P`«‡<≥#· <åÖ’<Õ D [QÆ`∞« Î L#flk. Jk L<åfl ÖË‰Ωõ <åfl <Õ#∞ =∂„`«O P`«‡QÍ
- ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨ P`«‡QÍ - ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ K≥`· #« ºOQÍ - ã¨`åÎQÍ -
ã¨`º« O. <Õ#∞ ZÑ¨C_»∂ P`«‡<Õ - WÖÏ qKå~°} ™êQÍe. WOHÍ <å x[ã¨fi~°∂ÑÖ
ZÖÏO\˜`À qKå~°} -
J#O`«"∞≥ #ÿ P`«‡QÍ LO_çáÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ qKå~°}Ï Ñ¨ûúŒ .
â’¡II "åºÑ≤`«fi ¿ÇÏ`«∞ |Å`À# kâßã≤Î"Õ∞O`«ó
x`«º`«fi ¿ÇÏ`«∞ |Å`«âÛ◊ # HÍÅ`ÀO`«ó I
™ê~åfi`«‡º ¿ÇÏ`«∞ |Å`«âÛ◊ # =ã¨∞`Î ÀO`«ó
`«™ê‡^Œ#O`« q∞u"Õ∞ x[~°∂Ñ¨ =∂ã¨fi II 26
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- (1) "åºÑ≤`fi« ¿ÇÏ`«∞ |Å`«ó ´ ã¨~fi° „`«"åºÑ≤Oz L#fl |Å"≥∞#ÿ
HÍ~°}O KÕ`†« "Õ∞ ´ <å‰õΩ† kâ◊ JO`«ó # Jã≤Î ´ k‰õΩ¯Å JO`«=∞O@∂ ÖË^∞Œ †
(2) x`«º`«fi ¿ÇÏ`«∞|Å`«ó ´ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ LO_»@=∞<Õ |Å"≥∞#ÿ HÍ~°}OKÕ`†«
HÍÅ`«ó #JO`«ó ´ HÍÅOÖ’ JO`«OÖË^∞Œ † (3) ™ê~åfi`«‡º ¿ÇÏ`«∞ |Å`«ó ´
JO^ŒiÖ’ P`«‡QÍ L#fl |Å"≥∞ÿ# HÍ~°}O KÕ`«† =ã¨∞Î`«ó # JO`«ó ´
=ã¨∞ÎÑ¨~°"≥∞ÿ# JO`«O ÖË^Œ∞† `«™ê‡`ü "Õ∞x[~°∂ÑÖ ´ JO^Œ∞=Å¡<å
x[ã¨fi~°∂ÑÖ† J#O`«O Wu Pã¨fi ´ J#O`«=∞x LO_çáÈ.
ÉèÏ=O :- "åºÑ¨HOõ J<Õ „Ñ¨|ÅHÍ~°}O KÕ`« <å‰õΩ k‰õΩ¯Å JO`«OÖË^∞Œ .
x`«º `«fi=∞<Õ „Ñ¨|Å HÍ~°}O KÕ`« <å‰õΩ HÍÅOÖ’ JO`«OÖË^∞Œ . ™ê~åfi`«‡
ÉèÏ=O HÍ~°}OQÍ <å‰õΩ =ã¨∞ÎÑ¨~°"≥∞ÿ# JO`«O ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡
<åx[ã¨fi~°∂ÑÖ J#O`«`fi« O Jx LO_çáÈ!
"åºYº :- D „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x Jxfl =ã¨∞=Î ÙÅ‰õΩ, q+¨Ü∂« Å‰õΩ, ^Õâ,◊ HÍÅ,
=ã¨∞Î ÑïKÕÛ^ù •Å<Õ 3 ~°HÍÅ Ñïq∞`«∞Å∞<åfl~Ú.
81
(1) ^Õâ◊ ÑïKÕÛù^ŒO :- ^ÕâO◊ JO>Ë „Ñ¨^âÕ O◊ Jx. „Ñü =ã¨∞=Î Ù H˘O`«
„Ñ¨^âÕ ßxfl P„Hõq∞OK«∞‰õΩO@∞Ok. á⁄_»=Ù, "≥_Å» ∞Ê, Z`«∞.Î 10 J_»∞QÆ∞Å á⁄_»=Ù
L#fln JO>Ë 10 J_»∞QÆ∞Å á⁄_»=Ù#fl „Ñ¨^âÕ ßxfl P„Hõq∞OK«∞‰õΩ#fln Jx.
11= J_»∞QÆ∞Ö’ P=ã¨∞=Î Ù LO_»^∞Œ . JÖÏˆQ 2 J_»∞QÆ∞Å "≥_Å» ∞Ê JO>Ë 2
J_»∞QÆ∞Å‰õΩ J=`«Å „Ñ¨^Õâ◊OÖ’ Jk LO_»^Œ∞ Jx. JÖÏˆQ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
Hõ<åº‰õΩ=∂i #∞O_ç HÍj‡~°∞=~°‰Ωõ L#flk. Hõ<åº‰õΩ=∂iH˜ W@∞ - HÍj‡~°∞‰õΩ
J@∞ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ ÖË^∞Œ . JO>Ë ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ Ñïq∞u JO`« =~°Hˆ . JÖÏˆQ
Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ U=∞<åfl Ñïq∞u LO^•? ÖË^∞Œ . ÉèQí =Æ O`«∞x q„QÆÇ¨ xÔH`· Õ Ñïq∞u
(^ÕâÑ◊ i¨ KÕÛ^ŒO) LOkQÍx x~åHÍ~°, x~°∞}æ , ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ Ñïq∞u
ÖË^Œ∞. Ñ¨~°=∂`«‡ JO`«\Ï L<åfl_»∞. „HÕ^Œ, ÃÑ·# Éèí∂=∞O_»ÅO JO`«\Ï
L<åfl_»∞. Éè∂í =∞O_»ÖÏxH˜ P=Å<À? JHõ¯_® L<åfl_»∞. ^Õ=Ö’HÍÖ’¡<À! JHõ¯_®
L<åfl_»∞. Jã¨Å∞ „|Ç¨‡O_»O JO`«\Ï L<åfl_»∞. =∞i „|Ç¨‡O_®xH˜ P=Å<À
- JHõ¯_® L<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ "≥Ú^ŒÅ∞ - z=~° JO@∂ ÖË=Ù.
^Õâ◊ÑïKÕÛ^Œ=Ú ÖË^Œ∞. nxH˜ HÍ~°}O Ñ¨~°=∂`«‡Ü≥ÚHõ¯ "åºÑ¨Hõ`«fiO J<Õ
ÅHõΔ}"Õ∞. JO^Œ∞ˆH 'WO^Œ∞QÆÅ_»O^Œ∞ ÖË_»#∞ ãÖ^ÕÇ¨Ï=Ú =Å^Œ∞ K«„H˜
ã¨~ÀfiÑ¨Q`Æ ∞« O_»∞— Jx „Ñ¨Ç¨ ^¡ ∞Œ _»∞ K≥ÑÊ¨ @O [iyOk. NHõ$+¨μ_‚ ∞» `«#<À@
„|Ç¨‡O_®xfl K«∂Ñ¨@OÖ’x PO`«~º° O ‰õÄ_® Ñ¨~=° ∂`«‡ ã¨~fi° "åºÑ¨‰Ωõ _»x -
„|Ç¨‡O_®xH˜ P=Å‰õÄ_® L<åfl_»x `≥eÜ«∞*ËÜ∞« \ÏxˆH. Hõ#∞Hõ Ñ¨~=° ∂`«‡<≥#·
<å‰õΩ k‰õΩ¯Å JO`«OÖË^∞Œ .
(2) HÍÅ ÑïKÕÛ^ù OŒ :- HÍÅO =∞~À ~°H"õ ∞≥ #ÿ Ñïq∞`«∞efl ÃÑ_»∞`«∞Ok. D
HÍÅOÖ’ L#fl =ã¨∞Î=Ù =∞~À HÍÅOÖ’ LO_»^Œ∞. D ~ÀA L#fl =ºH˜Î
=∞~À~ÀA‰õΩ Hõ#∞=∞~°∞ÔQ· áÈ`å_»∞. ZO`«\ ˜ Q˘Ñ¨Ê~åAÖˇ·<å K«„Hõ=~°∞ÎÖˇ·<å
XHõ HÍÅOÖ’ LO\Ï~°∞. =∞~À HÍÅOÖ’ HõxÑ≤OK«~∞° . z=~°‰Ωõ HÍÖÏÅÖ’
ÃÑ^ŒÌ^≥·# ãÖ=`«û~åxH© Ñïq∞u LOk. Ü«ÚQÍxH© Ñïq∞u LOk.
=∞Ç¨Ü«ÚQÍxH© Ñïq∞u LOk. HõÖÏÊxH© Ñïq∞u LOk. z=~°‰Ωõ ã¨$+≤Hì ~õ Î°
„|Ç¨Ï‡‰õÄ Ñïq∞u LOk. HÍx Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ =∂„`«O HÍÅ Ñïq∞uÖË^∞Œ .
82
Ñ¨~=° ∂`«‡ x`«∞º_»∞, âßâ◊fi`«∞_»∞. Hõ#∞Hõ JxflHÍÖÏÅÖ’ Jxfl Ü«ÚQÍÅÖ’
LO_Õ"å_»∞. Hõ#∞Hõ Ñ¨~=° ∂`«‡<≥#· <å‰õΩ HÍÅOÖ’ JO`«OÖË^∞Œ . <Õ#∞ Jxfl
HÍÖÏÅÖ’ LO_Õ"å}˜.‚ <Õ#∞ ÖËx ã¨=∞Ü«∞O JO@∂ÖË^∞Œ .
(3) =ã¨∞Î ÑïKÕÛ^ù OŒ :- =ã¨∞=Î ÙÅ Ü≥ÚHõ¯ QÆ∞}ÏÅ#∞ |\˜ì Ñïq∞uÅ∞O\Ï~Ú.
fÑ≤ J<Õ QÆ∞}O K«ÔH¯~°Ö’ LO@∞Ok, ÉˇÅ¡OÖ’ LO@∞Ok. "ÕÑ¨HÍÜ«∞Ö’
LO_»^∞Œ . q∞~°ÑH¨ ÍÜ«∞Ö’ LO_»^∞Œ . JO>Ë fÑ≤ H˘xfl =ã¨∞=Î ÙÅÖ’ LO@∞Ok.
H˘xfl =ã¨∞=Î ÙÅÖ’ LO_»^∞Œ . W^Õ =ã¨∞ÑÎ i¨ KÕÛ^ù OŒ . ãÖ`å#â◊HÎ̃ =∞#∞+¨μºÅÖ’
LO@∞Ok. [O`«∞=ÙÅÖ’ LO@∞Ok. HÍx ~åà◊§Ö’¡ LO_»^Œ∞. W^Õ
=ã¨∞ÑÎ i¨ KÕÛ^ù OŒ . HÍx ã¨~fi° "åºÑ¨H"õ ∞≥ #ÿ Ñ¨~=° ∂`«‡, ã¨~fi° =ÚÖ’#∞ JO`«~å`«‡QÍ
LO_Õ Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ =ã¨∞ÑÎ i¨ KÕÛ^ù OŒ ÖË^∞Œ . Jxfl =ã¨∞=Î ÙÅÖ’, Jxfl „áê}∞ÅÖ’
Ñ¨~=° ∂`«‡ L<åfl_»∞. JÇ¨Ï=∂`å‡! QÆ∞_®ˆHâß! ã¨~fi° Éè∂í `åâ◊Ü∞« ã≤`÷ ó« , Dâ◊fi~°ó
ã¨~fi° Éè∂í `å<åO Ç¨Ï$^ÕâÌ ~ı ∞° #˚ u+ì̈u. Hõ#∞Hõ Ñ¨~=° ∂`«‡<≥#· <å‰õΩ =ã¨∞Î Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ
JO`«OÖË^∞Œ . Ç≤Ï~°}º HõtÑ¨Ù#‰õΩ ãÖÎ ÉèOí Ö’ HõxÑ≤OKå_»∞ Ñ¨~=° ∂`«‡. „Ñ¨Ç¨ ^¡ ∞Œ xH˜
U#∞QÆ∞Ö’#∞, áê=ÚÖ’#∞, q+ÖÖ’#∞, ã¨=Ú„^ŒOÖ’#∞ JO`«\Ï HõxÑ≤OKå_»∞.
nxx |\˜ì Ñ¨~=° ∂`«‡<≥#· <å‰õΩ Uq^è"Œ ∞≥ #ÿ Ñïq∞`«∞Å∞ ÖË=Ù. <Õ#∞ J#O`«∞_»#∞
ã¨~°fi"åºÑ¨‰õΩ_»#∞, ã¨~åfiO`«~åºq∞x Jx x`«º=¸ x~°O`«~°=¸ ÉèÏ=#
KÕã∞¨ OÎ _®e. nx`À qKå~°} Ñ¨ÓiÎ. QÆ∞~°∞É’^è=Œ Úyã≤Ok. =ÚyOÑ¨Ù "åHÍºÅ#∞
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞.
â’¡II U=O x~°O`«~° ã¨=∂kè =âßxfl~åkèó
*Ï˝<åyfl^ŒQúÆ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°} [#‡ c[ó I
Pq~°ƒù =xfl[ ã¨∞MÏ#∞ Éè"í H·≥ õ `«$ÑÎ̈ó
„|ÃÇÏ· ‡= #∂# q∞Ç¨ÏãÖÉè=í ã≤„^è∞Œ =O `«fiO II 27
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- U=O x~°O`«~° ã¨=∂kè=âß`ü ´ WÖÏ x~°O`«~O° ã¨=∂kèÖ’
LO@∞#flO^Œ∞=Å¡† x~åkèó ´ =∂#ã≤Hõ `åáêÅhfl `˘ÅyáÈ~Ú† ã¨ÇÏ¨ HÍ~°}
[#‡c[ó ´ =∞m§=∞m§ [#‡‰õΩ HÍ~°}=∞ÜÕ∞º "åã¨#Åhfl† *Ï˝<åyfl^ŒQóúÆ ´
83
*Ï˝#=∞<Õ JyflÖ’ ^ŒQÆú"≥∞ÿ † Pq~°ƒù=<£ ´ P`å‡#∞Éèí∂u`À [xOKÕ†
x[ã¨∞MÏ#∞Éè=í UHõ`$« ÑÎ̈ó ´ ã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ∞`«∂ ãÖ`«$Ñ≤Î K≥Ok# "å_»"†·≥
#∂#O ´ MÏÜ«∞OQÍ† `«fiO WÇ¨Ï ´ h=Ù WHõ¯_Õ† „|Ç¨Ï‡U= ãÖÉè=í ã≤ ^è$Œ =O
´ „|Ç¨Ï‡=ÚQÍ<Õ LO_çáÈ`å=Ù. Wk xâ◊ÛÜ«∞O.
ÉèÏ=O :- D q^èOŒ QÍ x~°O`«~° ã¨=∂kèÖ’ LO@∂ L#flO^Œ∞=Å¡ =∂#ã≤Hõ
"≥∞ÿ# `åáêÅhfl =ke áÈ`å~Ú. =∞m§ =∞m§ [#‡Öˇ`«Î\ÏxH˜ HÍ=Åã≤#
"åã¨#Å∞ Jhfl *Ï˝#=∞<Õ JyflÖ’ - <Õ#∞ P`«‡#∞ - „|Ç¨Ï‡=Ú#∞ J<Õ
xâ◊ÛÜ«∞OÖ’ ^ŒQ"úÆ ∞≥ ÿ áÈ~Ú P`å‡#∞ Éè∂í uÖ’<Õ ã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ∞`«∂ ãÖ`«$Ñ≤Î
K≥Ok#"å_»"·≥ `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® WHõ¯_Õ h=Ù Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡"Õ∞ J=Ù`å=Ù.
"åºYº :- WO`«=~°‰õΩ 16= â’¡HõO #∞O_ç K≥Ñ≤Ê# qKå~°}Ï=∂~åæxfl
P„â◊~ÚOz x~°O`«~°O <Õ#∞ P`«‡#x, P`«‡O>Ë „|Ç¨Ï‡"Õ∞#x, Hõ#∞Hõ<Õ#∞
„|Ç¨Ï‡=Ú<Õ#x xâ◊ÛÜ«∞O HõeQˆ O`«=~°‰Ωõ qKå~°} KÕã≤ JÖÏ J#O`«"∞≥ #ÿ
„|Ç¨Ï‡=ÚQÍ xÅzáÈ=@"Õ∞ ã¨=∂kè. ã¨=∂kè JO>Ë ã¨=∞|∞kèJÌ x. JO>Ë
|∞kú Hõ^ŒÅ‰õΩO_®, ã≤÷~°OQÍ, ZÑ¨C_»∂ P`«‡Ö’<Õ xezáÈ"åe, P`«‡QÍ<Õ
LO_çáÈ"åe. JÖÏ LO_»@O ZÑ¨C_À XHõ™êi „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕã≤#Ñ¨C_À,
QÆ∞~°∞=Î zÛ#Ñ¨C_ÀHÍ^Œ∞. U^À XHõ~À*’, ™ê^è#Œ KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_ÀHÍHõ x`«º=Ú,
x~°O`«~°=Ú P „|Ç¨Ï‡ÉèÏ=#Ö’<Õ xezáÈ"åe. JÖÏ xezáÈ"åÅO>Ë
qKå~°} KÕÜ∂« e. =ÚO^Œ∞QÍ [_»K`·≥ <« åºÅ#∞ q_»Q˘\˜ì K«∂z, `å#∞ [_»"∞≥ #ÿ
^ÕÇ¨xfl HÍ^Œx, JÖÏˆQ [_»"≥∞ÿ, ^Œ$â◊º"≥∞ÿ# „áê}, =∞<À, |∞^Œ∞úÅ∞HÍ^Œx,
g@xflO\˜x `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ zu<Õ <Õ#x „QÆÇÏ≤ OKåe. JÖÏ x~°O`«~O° qKå~°}
^•fi~å <Õ#∞ zux Jx „QÆÇÏ≤ Oz, zu<≥#· <Õ#∞ D ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞Åú #∞
ˆH=Å ™êHΔ̃QÍ K«∂ã¨∞Î<åfl#x, "å\˜ =$`«∞ÎÅ#∞ ˆH=ÅOQÍ QÆ=∞xã¨∞Î<åfl#x
™êH©ÉΔ Ïè =# K≥Ü∂« ºe. D ^ÕÇ¨ ^Œ∞Å∞ QÍx, D [QÆ`∞« QÎ Íx ã¨`º« OHÍ^Œx, Wq
zu<≥#· <åÖ’ - P`«‡ <≥#· <åÖ’ HõeÊOK«|_»=¤ x Hõ#∞Hõ q∞^èºŒ Ü«∞x x~°O`«~O°
ÉèÏ=# K≥Ü∂« ºe.
84
r=Ù_çÜÚ≥ Hõ¯ *Ï„QÆ`ü ã¨fiÑ¨flã¨∞+¨μÑ≤Î J<Õ 3 J=ã¨Å÷ ‰õΩ, P J=ã¨Å÷ Ö’x
r=Ù_ç J#∞Éè"í åÅ‰õΩ <Õ#∞ Hˆ =Å ™êHΔ̃x Jx† <å=Å¡<Õ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å∞,
=∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ "å\˜ "å\˜ ^èŒ~å‡Å#∞ x~°fiiÎOK« QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x† "å\˜
=$`«∞ÅÎ #∞ <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl#x† JÖÏ`≥Å∞ã¨∞H˘<Õ <å‰õΩ U J=ã¨Å÷ ∞
ÖË = x† ã¨ $ +≤ ì , ã≤ ÷ u , ÅÜ« ∂ Åhfl <åÖ’ Hõ e ÊOK« | _ç # "Õ # x† <Õ # ∞
^ÕâH◊ ÍÅ=ã¨∞ÑÎ i¨ KÕÛ^ù •Å∞ ÖËx ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ ã¨~åfiO`«~åºq∞ <≥#· Ñ¨~=° ∂`«‡#x†
Pk =∞^è•ºO`« ~°ÇÏ≤ `«∞_»#∞, J#O`«∞_»#∞ Jx x`«º=Ú, x~°O`«~=° Ú qKå~°}
KÕã∞¨ OÎ >Ë |∞kú x[ã≤u÷ Ö’ - P`«‡ ã≤u÷ Ö’ xezáÈ`«∞Ok. JÖÏ xez áÈ=@"Õ∞
ã¨=∂kè. ãÖ^ÕÇ¨ Å∞, â◊OHõÅ∞ fiáÈ~Ú `å#∞ ^ÕÇÏ¨ =∞<À|∞^Œ∞Åú ‰õΩ "Õ~Ô #·
P`«‡#x - JO`«\Ï L#fl „|Ç¨Ï‡=Ú#x „QÆÇÏ≤ Oz ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞=∞<À|∞^Œ∞Åú `À
WÑ¨Ê\˜ =~°‰õΩQÆÅ `å^•`å‡ºxfl Ñ¨ÓiÎQÍ q_çzÃÑ_ç`Õ r=ÉèÏ=O Ñ¨ÓiÎQÆ
JO`«"≥∞ÿ#>Ë¡. J^Õ*Ï˝<åyfl. P *Ï˝<åyflÖ’ ã¨=∞ã¨Î Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏÅ∞, "åã¨#Å∞
Éèãí ‡‘ Ñ¨@Å"≥∞ÿ áÈ`å~Ú. JO>Ë P`«‡QÍ - „|Ç¨Ï‡=ÚQÍ L#fl "åxH˜ "åã¨#Å∞O_Õ
„Ñ¨ãHˆ¨ Î ÖË^∞Œ . D "åã¨#ÖË uiy [#‡‰õΩ c*ÏÅ∞ Hõ#∞Hõ "åã¨#Å∞ ~°^~ÌŒ Ú`Õ
WHõ [#‡‰õΩ c*ÏÅ∞ÖË#>Ë.¡ Hõ#∞Hõ [#‡ ÖË^∞Œ . D [#‡~åÇ≤Ï`«º"Õ∞ "≥∂HõOΔ .
J^Õ r=#∞‡H˜.Î '<Õ#∞— J<Õ r=Ù_»∞#flO`« =~°Hˆ uiy Ñ¨Ù@∞ìHõ LO@∞Ok.
Jã¨Å∞ r=Ù_Õ ÖË‰Ωõ O_® áÈ`Õ Ñ¨Ù@∞ìHˆ LO_»^∞Œ . D ã≤u÷ Ö’ |∞kú xÅ"åÅO>Ë
q+¨Ü∂« Å ^•fi~å =KÕÛ P#O^ŒO Hõ#fl P`«‡Ö’<Õ P#O^•xfl á⁄O^•e. JÖÏ
P`å‡#O^ŒO JO^Œ∞`«∞#flH˘nÌ P`«‡‰õΩ =∞iO`« ^ŒQÆæ~“`å_»∞. `å#∞
P`«‡Hõ#fl"Õ~∞° QÍ LO_»Ö_Ë ∞» . z=~°‰Ωõ P`«‡QÍ<Õ LO_çáÈ`å_»∞. JÖÏ, h=Ù
WHõ¯_Õ - rqOz LO_»QÍ<Õ „|Ç¨Ï‡"Õ∞ J=Ù`å=Ù, Jx QÆ∞~°∞=Ù Pj~åfi^ŒO
JOkã¨∞Î<åfl_»∞.
WHõ t+¨μºx ã≤u÷ -
â’¡II W`«O÷ y~å q=∞ÅÜ«∂ Ñ¨~™° œYº ^•„`åº
"åKåQÆ∞~Àifi=∞kè `ådÅ ãÖâ◊Ü∂≥ Ñ¶∞¨ óI
t+¨ºã¨û=∂kè ÑïjÅ# fHõΔ ‚ k=º
*Ï˝<åã≤ YO_ç`« Éè"í åYº q+¨„^Œ∞"≥∂Éè∂í `ü II 28
85
„ÑüÑ¨^•~°Oú :- W`«O÷ ´ D „Ñ¨HÍ~°OQÍ† Ñ¨~™° œYº ^•„`åº ´ Ñ¨~=° ∞ ã¨∞MÏxfl
HõeyOKÕ† QÆ∞~Àó QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯† q=∞ÅÜ«∂ ´ x~°‡Å"≥∞ÿ#† "åKåy~å ´
âß¢ã¨Îã¨=∞‡`«"≥∞ÿ# "å‰õΩ¯Å ^•fi~å† q=∞kè`« ´ ÉÏQÍ =∞kèOK«|_ç#†
JdÅãÖâ◊Ü∂≥ Ñ¶∞¨ ó ´ Jxfl ãÖâ◊Ü∂« Å∞ fi# "å_≥#· † t+¨ºó ´ t+¨μº_»∞†
ã¨=∂kèÑi¨ jÅ# fHõ} Δ k=º*Ï˝# Jã≤ ´ ã¨=∂kè^•fi~å ÑïjeOz á⁄Ok#
k=º*Ï˝# =∞<Õ Ñ¨^∞Œ <≥#· HõuKÎ `Õ †« Éè"í åYº q+¨„^Œ∞=∞ ´ ãÖ™ê~°=∞<Õ q+¨=$HΔÍxfl†
YO_ç`« PÉè∂í `ü ´ YO_çOz# "å_»Ü∂« º_»∞.
ÉèÏ=O :- D„Ñ¨HÍ~°OQÍ Ñ¨~=° ∞ ™œMº „Ñ¨^•Öˇ#· QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ x~°‡Å"≥∞#ÿ
âß¢ãÎ¨ ã¨=∞‡`«=ÚÖˇ#· "å‰õΩ¯Å^•fi~å ã¨~fi° ãÖâ◊Ü∂« Å∞ fiáÈ~Ú#"å_≥#· t+¨μº_»∞
ã¨=∂kè ^•fi~å ÑïjeOz á⁄Ok# Ñ¨^Œ∞<≥·# k=º*Ï˝#=∞<Õ Y_»æO KÕ`«
YO_çOK«|_ç# ãÖ™ê~° q+¨=$HõOΔ QÆÅ "å_»Ü∂« º_»∞.
"åºYº :- ãÖ™ê~° Ñ¶¨∞’~° ™êQÆ~°OÖ’ =Úxy ^Œ∞óMÏÅ áêÖˇ·# XHÍ<˘Hõ
t+¨μº_»∞ Ñ¨Ó~°fi[#‡ ã¨∞Hõ$`«O KÕ`« QÆ∞~°∞=Ù#∞ ã¨g∞Ñ≤Oz `«# D ãÖ™ê~° ^Œ∞ó
MÏÅ#∞ QÆ∞iOz K≥ÑÊ≤ ™êfig∞! D ãÖ™ê~° ã¨=Ú„^•xfl ã¨∞ÅÉèOí QÍ `«iOKÕ
LáêÜ«∞O K≥ÑÊ¨ =∞x „áêi÷OKå_»∞. ^•x`À QÆ∞~°∞=Ù t+¨μºx Ü≥ÚHõ¯ ÑïÑ¨Hfiõ `«#∞,
JÑ¨Ê\˜Hˆ J`«_∞» =∞Oz ™ê^è‰Œ Ωõ _»x, QÆ∞iÎOz, ã¨∂\˜QÍ P`«‡ qKå~°}Ï =∂~åæxfl
LÑ¨^tÕ OKå_»∞. 16= â’¡HOõ #∞O_ç 26= â’¡HOõ =~°‰Ωõ QÆÅ 11 â’¡HÍÖ’¡
D qKå~°} ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ =∂~åæxfl, LáêÜ«∂xfl ã¨∂zOKå_»∞. ''J~°›`Q« ÅÆ
t+¨μº_»∞ x~°O`«~° P`«‡ qKå~°}`À ã¨=∂kè JÉèÏºãÖ KÕã≤ `«# ã¨fi~°∂ÑÖ
U^À `≥Å∞ã¨∞H˘x, JO^Œ∞Ö’ ã≤~÷ O° QÍ xez áÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ ™ê^è#Œ KÕ¿ãÎ ã¨=∞ãÎ̈
Hõ~‡° |O^è•Å∞, [#‡Å‰õΩ HÍ~°}"≥∞#ÿ "åã¨#Å∞ *Ï˝#=∞<Õ JyflÖ’ ^ŒQ"úÆ ∞≥ ÿ WHõ¯_Õ
- rqOz LO_»QÍ<Õ Ñ¨~„° ÉÇ¨Ï‡=ÚQÍ - Ñ¨~=° ∂`«‡QÍ LO_ç áÈ`å_»∞—— Jx
‰õÄ_® QÆ∞~°∞=Ù t+¨μºxH˜ J<åºÑ¨^âÕ O◊ QÍ É’kèã∂¨ Î Pj~°fikOKå_»∞.
D QÆ∞~°∞"åHÍºÅ#∞ „â◊^Œú`À ÉèíH˜Î`À q<åfl_»∞ t+¨μº_»∞. QÆ∞~°∞=ÙÑ¨@¡
JK«OK«Å qâßfiãÖ QÆÅ t+¨μº_»∞ P QÆ∞~°∞"åHÍºÅ#∞ Ñ¨~=° ∞ ™œYº„Ñ¨^•Å∞QÍ
ÉèÏqOKå_»∞. `«# Ü≥ÚHõ¯ ã¨=∞ãÎ̈ ãÖ™ê~° ^Œ∞óMÏÅ#∞ `˘ÅyOz, âßâ◊fi`«
86
JYO_» P#O^•xfl „Ñ¨™êkOK«QÅÆ =x qâ◊fiã≤OKå_»∞. WÖÏ qâ◊fiã≤OK«\ÏxH˜
HÍ~°}O Jq âß¢ã¨Îã¨=∞‡`«=Ú Öˇ·# "å‰õΩ¯Å∞ QÆ#∞Hõ. QÆ∞~°∞=Ù P "å‰õΩ¯Å
"≥#∞Hõ #∞#fl ÅHΔÍº~åúxfl J#∞Éè=í Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ „QÆÇÏ≤ Oz `«#‰õΩ LÑ¨^tÕ ã¨∞<Î åfl_»x
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. P QÆ∞~°∞"åHÍºÅ ^•fi~å `«#ã¨~fi° ãÖ^ÕÇ¨ Å∞ fi áÈ~Ú#q.
P`«‡ *Ï˝<åxfl É’kèOKåÅO>Ë QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ ãÖÑ¨Ó~°‚ âß¢ã*Î¨ Ï˝#=¸ LO_®e,
J#∞Éè=í *Ï˝#=¸ LO_®e. âß¢™êÎxfl rq`åxH˜ J#fi~ÚOz K≥ÑÊ¨ QÆÅ<Õ~∞° Ê,
F~°∞Ê LO_®e. âß¢ã¨Î "åHÍºÅ∞ `«~å¯xH˜ JO^•e. JÖÏˆQ PK«~°}‰õΩ
J#∞‰õÄÅOHÍ"åe. `«# J#∞Éè=í OÖ’ P "åHÍºÅ∞ ã¨`º« O HÍ"åe. JÑ¨C_Õ
t+¨μºx ã¨~fi° ãÖ^ÕÇ¨ Å∞ fˆ~k. J~Ú`Õ t+¨μºxH˜ f„=l*Ï˝ã¨ LO_®e. QÆ∞~°∞ÉèHí ,Î˜
„â◊^úŒ LO_®e.
[QÆ`∞« Î q∞^èºŒ Jx âß¢ã"Î̈ åHõºO. HÍx [QÆ`∞« HÎ xõ Ñ≤ã∞¨ #Î flk QÆ^•! Jx
ãÖ^ÕÇÏ¨ O. `«~¯° O „Ñ¨HÍ~°O PÖ’z¿ãÎ QÍ~°_"ô å_»∞ K«∂Ñ≤OKÕ =ã¨∞=Î Ù HõxÑ≤ã∂¨ <Î Õ
LO@∞Ok. HÍx Jk ã¨`º« O HÍ^Œ∞ QÆ^• - WHõ J#∞Éè=í O q+¨Ü ¨ ∂« xH˜ =¿ãÎ
HõÅ HõxÑ≤ã∂¨ <Î Õ L#flk QÆ^•! HõxÑ≤ã∞¨ #Î fl^•xx, ã¨`º« =∞x HõÅQÆO@∞#flO`«¿ãÑ¨Ù
ÉèÏqOKÕ^•xx =∞#O ã¨`«ºO JO@∞<åfl=∂? ÖË^Õ. JO>Ë HõÅÖ’
K«∂KÕ"å_»∞#flO`« =~°‰Äõ ã¨`º« O. PK«∂KÕ"å_»∞ J^Œ$â◊ºO HÍQÍ<Õ HõÅÜ«∂=`«∞Î
J^Œ$â◊ºO. WÖÏ „â◊√u, Ü«ÚH˜,Î J#∞Éè"í åÅ ^•fi~å qKå~°}KÕ¿ãÎ ã¨~fi° ãÖ^ÕÇ¨ Å∞
=∂Ü«∞O.
J~Ú`Õ QÆ∞~°∞"åHÍºÅ#∞ Hˆ =ÅO qO>Ë KåÅ^Œ∞. "å\˜x =∞##OKÕÜ∂« e.
xkè^•è ºã¨# KÕÜ∂« e. x~°O`«~° P`«‡ qKå~°} KÕÜ∂« e. JÖÏ KÕã∂¨ Î ã¨=∂kèÖ’
ã¨`º« ^Œ~≈° #OHÍ"åe. P`«‡#<Õ ^è$Œ _»ÉÏè =# HõÅQÍe. ZÑ¨C_≥`· Õ `å#∞ P`«‡#<Õ
xâ◊ÛÜ«∞OHõeyO^À r=ÉèÏ=O =ke áÈ`«∞Ok. Láê^è∞Œ Å`å^•`«‡ºO =ke
áÈ`«∞Ok. D [QÆ`ÎÕ ^Œ$+≤ì Ñ¨ÔŒè #∞Oz `˘ÅyáÈ`«∞Ok. JO`«\Ï Hˆ =ÅO
`å#∞ =∞„`«"∞Õ LO\Ï_»∞. ^•x`À ãÖ™ê~° |O^è<Œ åÅ∞ `˘Åy áÈ`å~Ú.
[#‡‰õΩHÍ~°}"≥∞#ÿ ã¨=∞ã¨Î Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ "åã¨#Å∞ ^ŒQ"÷Æ ∞≥ áÿ È`å~Ú. ^•x`À P#O`«
JYO_» P#O^Œ™êQÆ~∞° _»=Ù`å_»∞. J^Õ r=#∞‡H˜Î - =∂#=[#‡ K«i`å~°O÷ .
WÖÏ =Ú‰õΩ_Î #·≥ ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ UO KÕ™êÎ_∞» ? J`«_ç =∞# ã≤u÷ ZÖÏ LO@∞Ok?
87
â’¡II ™êfi#O^Œ=∞ „ÑüÇ¨Ï`«ó ÑïÉèí∞[ºÇ¨Ï~å¬`ü
J„â◊√„Ñ¨ÑÓ¨ ~°‚ #Ü«∞#ó Ñ¨ÙÅHÍOH˜ `åOQÆó I
t+¨ºó ã¨Q^Æ ^æŒ Œ =Ú"åK« QÆ∞~°∞O Ñ¶∞¨ $}ÏaúO
#`åfi `«ÔŒ „Ñ¶∞≤ Ü«ÚQÆàO◊ q#Ü≥∂Ñ¨ÜÚ« HõóÎ II 29
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- ™êfi#O^ŒO ´ P`å‡#O^•xfl† J„ÑüÇ¨Ï`«ó ´ J_»∞Ö¤ ‰Ë Ωõ O_®†
ÑïÉè∞í [º ´ ÑïÑ¨Ó~°O‚ QÍ J#∞Éèqí ã¨∂†Î Ç¨Ï~å¬`ü J„â◊√ „Ñ¨ÑÓ¨ ~°#‚ Ü«∞#ó ´
ãÖ`À+Ö`À hà◊√§ xO_ç# Hõà§◊ `À† Ñ¨ÙÅHÍOH˜`« JOQÆó ´ â◊s~°O Ñ¨ÙÅHõiOz
áÈ`«∞O_»QÍ† t+¨ºó ´ t+¨μº_»∞† Ñ¶∞¨ $}ÏaúO QÆ∞~°∞O ´ Hõ~∞° }Ïã¨=Ú„^Œ∞_≥#·
QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ† `«`ü JO„Ñ¶≤∞ Ü«ÚQÆà◊O #`åfi ´ PÜ«∞# Ô~O_»∞ áê^•Å‰õΩ
#=∞ã¨¯iOz† q#Ü«∞ LÑ¨ÜÚ« HõóÎ ´ q#Ü«∞Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ† ã¨Q^Æ ^æŒ OŒ L"åK« ´
QÆ^^æŒ ãŒ fi¨ ~°O`À (HõO~îO° _»Q∞Æ uæ HÎ õ HÍQÍ) WÖÏ JO@∞<åfl_»∞.
ÉèÏ=O :- P`å‡#O^•xfl J_»∞Ö¤ ‰Ë Ωõ O_® ÑïÑ¨Ó~°O‚ QÍ J#∞Éèqí ã¨∂Î ãÖ`À+Ö`À
hà◊√§ xO_ç# Hõà◊§`À, â◊s~°O Ñ¨ÙÅHõiOzáÈ`«∞O_»QÍ t+¨μº_»∞, Hõ~°∞}Ï
ã¨=Ú„^Œ∞_≥·# QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ Ô~O_»∞ áê^•Å‰õΩ ã¨=∞ã¨¯iOz q#Ü«∞O`À
_»Q∞Æ uæ HÎ `õ À WÖÏ JO@∞<åfl_»∞.
"åºYº :- P`å‡#O^•xfl JYO_»OQÍ J#∞Éèqí ã¨∞#Î fl t+¨μº_»∞ QÆ∞~°∞=Ù Ñ¨@¡
ZÖÏ =º=Ç¨Ïi™êÎ_À - P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J`«_ç =∞#ã≤u÷ ZÖÏ LO@∞O^À -
gÖˇ·#O`« `«‰õΩ¯= Ñ¨^•Å`À `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~°∞. N ã¨^•t=„|¿ÇÏ‡O„^Œ
™êfi=ÚÅ"å~°∞.
XHõ QÆ∞~°∞=Ù =^ŒÌ J<ÕHõ =∞Ok t+¨μºÅ∞O\Ï~°∞. JO^Œ~∂° XˆH q^è"Œ ∞≥ #ÿ
PÖ’K«#`À LO_»~∞° . JO^Œ~∂° QÆ∞~°∞=Ù#∞ XˆH q^èOŒ QÍ Q“~°qOK«~∞° . JO^Œ~∂°
XˆH q^èOŒ QÍ QÆ∞~°∞=Ù#∞ J~°Oú KÕã∞¨ HÀÖË~∞° . U^À `≥eã≤# ~Ô O_»∞ =ÚHõ¯Å∞
K≥|∞`«∞<åfl_»∞, qO^•O J#∞H˘<Õ "å~°∞ H˘O^Œ~∞° . qO>Ë qO\ÏO ‰õΩ^Œ~H° áõ È`Õ
ÖË^∞Œ J#∞‰õΩ<Õ "å~°∞ H˘O^Œ~∞° . g~°∞ XHõ@= `«~Q° uÆ "å~°∞. WHõ WÖÏO\˜
"åix `«ÑÊ≤ ¿ãÎ „â◊^QúŒ Í âß¢™êÎxfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O J#∞H˘<Õ"å~°∞ |Ç¨ïH˘kÌ
88
=∞Ok. giÖ’ QÆ∞~°∞=Ù Ñ¨@¡ Hõ$`«[˝`« ã¨Ç¨Ï[OQÍ K«∂¿Ñ"å~°∞ H˘O^ŒÔ~·`Õ,
"å~°∞ #=∞ã¨¯iã¨∞Î<åfl~°∞QÆ^•! =∞#=¸ #=∞ã¨¯i^•úO áÈÜÕ∞^Õ=ÚOk
J#∞H˘<Õ"å~°∞ H˘O^Œ~∞° . QÆ∞~°∞=Ù#∞ Q“~°qOKåÅx, #=∞ã¨¯iOKåÅx âß¢™êÎÅ∞
K≥|∞`«∞<åfl~ÚQÆ#∞Hõ #=∞ã¨¯i^•ÌO Jx H˘O^Œ~∞° J#∞‰õΩO\Ï~°∞. g~°∞ 2=
`«~Q° uÆ "å~°∞. WHõ QÆ∞~°∞=Ù K≥¿ÑÊ*Ï˝#O KåÖÏ Q˘Ñ¨Ê^Œx, Jk rq`åÅ#∞
`«iOÑ¨KÕã¨∞ÎO^Œx ã¨fiÜ«∞OQÍ qâ◊fiã≤OKÕ"å~°∞, ÖË^• W`«~°∞Å ^•fi~å
`≥Å∞ã¨∞H˘<Õ"å~°∞ - g~°∞ QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ =∞#™ê~å #=∞ã¨¯i™êÎ~∞° . QÆ∞~°∞=Ù#∞
Ñ¨Ól™êÎ~∞° . Jn =∞#ã¨∂ÊùiQÎ Í<Õ KÕ™êÎ~∞° . g~°∞ 3= `«~Q° uÆ "å~°∞. x[OQÍ
giH˜ P`å‡#O^ŒO ÅaèOK«Háõ È~Ú<å QÆ∞~°∞"åHÍºÅ∞ QÍx, QÆ∞~°∞ã¨xflkèQÍx
™œYº „Ñ¨ÔŒ QÍ LO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ P`å‡#O^•xfl ‰õÄ_® á⁄O^ŒQÅÆ =∞x
#=∞‡HõO ‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞Ok.
WHõ QÆ∞~°∞ "åHÍºÅ#∞ `«∞.K«.`«ÑÊ¨ ‰õΩO_® áê\ÕKÕ"å~°∞, PÜ«∞# K«∂Ñ≤#
=∂~°Oæ Ö’ „Ñ¨Ü∂« }ÕKÕ"å~°∞, ZO`«\ ˜ `åºQÍxÔH<· å "≥#∞nÜ«∞x"å~°∞, "åi
^≥·#Ok# rq`«OÖ’ QÆ∞~°∞=Ù#∞ ã¨‡iã¨∂Î, QÆ∞~°∞=Ù#∞ ^è•ºxã¨∂Î, QÆ∞~°∞=Ù
HõxÑ≤Oz#Ñ¨C_»∞ Hõ$`«[`˝ å ÉèÏ=O`À q#Ü«∞ q^èÜ Õ ∞« `«Å`À „Ñ¨`º« HõOΔ Ö’#∂,
Ñ¨~ÀHõOΔ Ö’#∂ LO_Õ"å~°∞, QÆ∞~°∞=ÙHÀãÖ ZO`«\ ˜ `åºQÆ"∞≥ <ÿ å KÕ™êÎ~∞° . QÆ∞~°∞=Ù#∞
¿ãqOK«@O HÀãÖ `«Ñ™≤ êÎ~∞° . QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ J#∞„QÆÇÏ¨ O HÀãÖ x~°O`«~O°
UO KÕÜ«∂e? Jx PÖ’z™êÎ~°∞. `«=∞‰õΩ U „Ñ¨Ü≥∂[#O Hõey<å, Jk
QÆ∞~°∞„Ñ¨™ê^ŒOQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . QÆ∞~°∞=Ù^•fi~å `å=Ú á⁄O^Õ *Ï˝#O - É’^èŒ
J`«ºO`« qÅ∞"≥#· ^Œx, J™ê^è•~°}"≥∞#ÿ ^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . g~°∞ L`«=Î ∞ `«~Q° uÆ
t+¨μºÅ∞. WÖÏO\˜"å~°∞ XHõ¯~°∞ ^˘iH˜<å QÆ∞~°∞=Ù J^Œ$+¨=ì O`«∞_Õ.
WHõ P`å‡#O^•xfl JO^Œ∞‰õΩO@∞#fl t+¨μºx =∞#ã≤u÷ x QÆ∞iOz WHõ¯_»
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. WHõ¯_» D t+¨μº_»∞ x[OQÍ QÆ∞~°∞=Ù`À ã¨=∂#"Õ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
W~°∞=Ù~°∞ XˆH P`«‡QÆ#∞Hõ. HÍx QÆ∞~°∞=Ù ã¨=∞HõOΔ Ö’ J`«_Ñ≥ C¨ _»∂ t+¨μº_Õ.
h"Õ <Õ#∞ J<ÕÉèÏ=O LO_»^Œ∞. q#Ü«∞ q#q∞`« t~°ã¨∞¯_≥· Ü«ÚO\Ï_»∞.
89
QÆ∞~°∞=Ù#∞ K«∂_»QÍ<Õ J„â◊√Ñ¨Ó~°‚ #Ü«∞<åÖ∫`å~Ú. â◊s~°O Ñ¨ÙÅHõiOzáÈ`«∞Ok.
ZO^Œ∞Hõ>Ë WÖÏO\˜ ã≤u÷ `«#rq`« HÍÅOÖ’ =ã¨∞OÎ ^Œ#∞HÀÖË^∞Œ . HÀ\Ï¡k
[#‡Å∞ Z`åÎeû L#fl ã≤u÷ x `˘ÅyOz# =∞Ç¨`«∞‡_»∞ QÆ∞~°∞=Ù. JO^Œ∞Hˆ Hõ$`«[`˝ .«
=∂@ÅÖ’ K≥Ñ¨ÊÖËx P ÉèÏ"åxfl Hõà◊§Ö’¡ K«∂Ñ≤OK«É’QÍ Hõ#∞flÅh~°∞
xO_»∞`å~Ú. =∂\Ï¡_∞» ^•=∞O>Ë Q˘O`«∞ QÍ^Œkæ Hõ =∞=Ù`«∞Ok. =∂@Å∞ ~å=Ù.
Pâ◊Û~åº#O^•Å`À â◊s~°O Ñ¨ÙÅHõiOz áÈ`«∞Ok. r=ÉèÏ=OÖ’ L#flO`« HÍÅO
P`å‡#∞Éè∂í uÔH· `«ÑO≤ Kå_»∞. D [#‡Ö’ <Õ#∞ P`å‡#∞ Éè∂í ux á⁄O^ŒQÅÆ <å?
=Ú‰õΩÎ_»<Ò`å<å? Jx Pâ◊`À Z^Œ∞~°∞K«∂âß_»∞. XH˘¯Hõ¯™êi ãÖ^ÕÇ¨ÏO
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. H˘xfl Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ P@OHÍÅ∞ =zÛ Jã¨ÇÏ¨ #O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
JÖÏO\˜k WÑ¨C_»∞ `«# J*Ï˝#O Ñ¨ÓiÎQÍ `˘ÅyáÈ~ÚOk. r=ÉèÏ=O
JO`«"≥∞ÿOk. `å#∞ P`«‡#x, Ñ¨~°=∂`«‡#x ã¨~°fiHÍÅ ã¨~åfi=ã¨÷ÅÖ’#∞
J#∞Éèí∂uÖ’ L<åfl_»∞. ZÖÏ LO@∞O^À ZÖÏ LO@∞O^À J#∞‰õΩ#fl
P`å‡#O^•xfl WÑ¨C_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl_»∞. JYO_»OQÍ -
„Ñ¨"åÇ¨ÏOQÍ P#O^Œ ™êQÆ~∞° _»Ü∂« º_»∞. ÑïÑ¨Ó~°`‚ fi« O, Ñ¨~=° ∞âßOu. WO`«\ ˜
Q˘Ñ¨Ê ã≤u÷ H˜ - WO`«\ ˜ P#O^•xH˜ - `«# TÇ¨Ï‰õΩ JO^Œx D P#O^•xH˜
HÍ~°‰Ωõ _≥#· QÆ∞~°∞=Ù#∞ K«∂_»QÍ<Õ QÆÒ« Hõ#∞flÅ =ÚO^Œ∞ Hõ^ÖŒ Ï_çOk. JO^Œ∞Hˆ
Hõ $ `« [ ˝ ` « ` À Hõ # ∞flÅ∞ P#O^Œ Éè Ï ëêÊÅ`À xO_ç á È~Ú#q.
Q˘O`«∞QÍ^Œkæ Hõ=∞~ÚºOk. UOK≥Ü∂« ºe? PÖ’K«<å ~°ÇÏ≤ `«Ü∂« º_»∞. QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ
ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ „Ñ¨}q∞e¡ `«# Hõ$`«[˝`«#∞ `≥Å∞Ñ¨ÙHÀ=@O `«Ñ¨Ê `«#HÕHõ
=∞~À=∂~°Oæ ÖË^∞Œ J#∞‰õΩ<åfl_»∞. JO^Œ∞Hˆ QÆ∞~°∞=ÙÜ≥ÚHõ¯ áê^ŒÑ^¨ •‡Å‰õΩ`«#
t~°ã∞¨ û#∞ `åHÕz ãÖÑ¨Ó~°‚ â◊~} ° ÏQÆ`∞« _»Ü∂« º_»∞. JÖÏ ZO`«¿ãÑ¨Ù<åfl_À!
U^À =∂\Ï¡_®e. QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ `«# Ç¨Ï$^ŒÜ∞« OÖ’x ÉèÏ"åxfl K≥áêÊe. `«#Ö’
ÉèÏ"åÅ∞ J<ÕHOõ . HÍx =∂\Ï¡_®ÅO>Ë Q˘O`«∞Ö’ #∞O_ç =∂@Å∞ ÃÑQÆÅ@O
ÖË^∞Œ . ZÖÏQÀ „Ñ¨Ü∞« `«flO g∞^Œ Q˘O`«∞ ã¨=iOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. ZO`À q#Ü«∞O`À,
J=#`« t~°ã∞¨ ¯_≥,· Hõ$`«[`˝ « L\ì̃Ñ_¨ Õ q^èOŒ QÍ `«#ÃÑ· Hõ$áê=~°¬O ‰õΩiÑ≤Oz#
Hõ~∞° }Ï ã¨=Ú„^Œ∞_≥#· QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ`À WÖÏ JO@∞<åfl_»∞.
90
P`å‡#∞Éè∂í u <˘Ok# t+¨μº_»∞ QÆ∞~°∞=Ù`À U=∞O@∞<åfl_À...
t+¨º L"åK« -
â’¡II ™êfiq∞<£ Éèí=^ŒfiK«# k=º ã¨∞^è•aè+≤HõÎó
™êfi#O^Œ =∞OA #QÆ̂~ qÇ¨Ï~åq∞ x`Õº I
J*Ï˝# ^Œ∞~üÇÏ¨ $^Œ=∞f= t`Õ# ã¨=∞ºQ∑
*Ï˝<åã≤<å Ñïq`åÜ«∞ ã¨Ç¨ #∞*Ï`«O II 30
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- ™êfiq∞<£ ´ Ñ¨Ó[ºQÆ∞~°∞^Õ"å!† J*Ï˝#^Œ∞~üÇÏ¨ $^ŒO ´ J*Ï˝#
=∞<Õâ`◊ $« =Ù#∞† ã¨ÇÏ¨ J#∞*Ï`«O ´ `À|∞@∞ì=ÙÖˇ#· ^Œ∞~°∞}æ ÏÅ`Àã¨Ç¨ † Jf=t`Õ#
´ ÉÏQÍÑ¨^Œ∞<≥·#† *Ï˝<åã≤<å ´ *Ï˝#=∞<ÕY_»æO`À† ã¨=∞ºH±Ñïq`åÜ«∞ ´
K«H¯õ QÍ<åâ◊#OKÕã†≤ Éè=í `ü=K«# k=ºã¨∞^è•aè+H≤ óÎõ ´ `«=∞"å‰õΩ¯ J<Õ k=º"≥∞#ÿ
J=∞$`«O`À `«_∞» Ñ¨|_ç#, ã¨fiP#O^Œ ´ P`å‡#O^Œ=∞<≥_†ç x`Õº=∞OA#QÆ~ˆ
´ x`«º"≥∞#ÿ P#O^Œ#QÆ~O° Ö’† qÇ¨Ï~åq∞ ´ qÇ¨Ïiã¨∞<Î åfl#∞.
ÉèÏ=O :- F Ñ¨ÓAº_®! J*Ï˝#=∞<Õ â◊„`«∞=Ù#∞ `À|∞@∞ì=ÙÖˇ#· ^Œ∞~°∞} æ ÏÅ`À
ã¨Ç¨ Ñ¨^∞Œ <≥#· *Ï˝#=∞<ÕY_»Oæ `À K«H¯õ QÍ <åâ◊#O KÕã≤ `«=∞ k=º"åQÍ=∞$`«O`À
`«_ãç #≤ âßâ◊fi`« P`å‡#O^Œ #QÆ~O° Ö’ qÇ¨Ïiã¨∞<Î åfl#∞.
"åºYº :- P`å‡#∞Éèí∂ux á⁄Ok# t+¨μº_»∞ P`å‡#O^Œ ™êQÆ~°OÖ’
FÅÖÏ_»∞`«∂ `«# J#∞Éè∂í ux `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl_»∞. t+¨μº_»∞ P`å‡#O^ŒOÖ’
~°q∞ã¨∞<Î åfl_»∞ D Ö’HõOÖ’ WO`« =~°‰Ωõ ÅaèOz# P#O^ŒO q+¨Ü∂« #O^ŒO
=∂„`«"Õ∞. q+¨Ü«∂#O^ŒO q+¨Ü«∂Å∞#flO`« =~°‰õΩ, Jq K≥_çáÈ‰õΩO_®,
*ÏiáÈ‰õΩO_® L#flO`«HÍÅO =∂„`«"∞Õ Åaèã∞¨ OÎ k. HÍx P`å‡#O^ŒO J<Õk
P`«‡^•fi~å ÅaèOKÕk. P`«‡ x`«º=Ú, âßâ◊fi`«=Ú. Jk XHõÑC¨ _»∞O_ç XHõÑC¨ _»∞
ÖË‰Ωõ O_® áÈÜÕ∞k HÍ^Œ∞. J\˜ì x`«º=Ú âßâ◊fi`«=Ú J~Ú# P`«‡^•fi~å ÅaèOKÕ
P#O^ŒO‰õÄ_® x`«º=Ú, âßâ◊fi`«=Ú J=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞Hˆ J\˜ì P#O^•xfl
'x`Õº ™êfi#O^Œ =∞OA#QÆˆ~— Jx =i‚ã¨∞Î<åfl_»∞ t+¨μº_»∞. x`«º"≥∞ÿ#
P`å‡#O^Œ=∞<Õ JO^Œ"∞≥ #ÿ #QÆ~O° Ö’ qÇ¨Ïiã¨∞<Î åfl#∞ Jx ÉèÏ=O. Wk t+¨μºx
91
Ñïã≤u÷ . D Ñïã≤u÷ WHõ =∂ˆ~k HÍ^Œ∞. âßâ◊fi`« ã≤u÷ . W\ì̃ãu÷≤ x á⁄O^Œ\ÏxˆH
=Ú=Ú‰õΩΔ =ÙÖˇ#· =∂#=ÙÅ∞ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕ™êÎ~∞° . „Ñ¨Ü∞« uflOz# "åiÖ’ U
H˘kÌ=∞O^À ã¨Ñb¨¶ Hõ$`«∞Ö∫`å~°∞. Z=~°∞ JÖÏ „Ñ¨Ü∞« uflOz ã¨Ñb¨¶ Hõ$`«∞Ö∫`å~°∞?
Jxfl q^è•Öˇ#· J~°›`Å« ∞ HõeyÜ«ÚO_ç, f„="≥∞#ÿ "≥∂HΔÍ¿ÑHõ`Δ À XHõ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù#∞
P„â◊~ÚOz, PÜ«∞##∞ Jxfl q^è•ÖÏ ¿ãqOz, Ñ¨ÓlOz PÜ«∞#Ü≥ÚHõ¯ k=º
=K«<å=∞$`åxfl, É’^è•=∞$`åxfl `«xqf~å „QÀe#"å~°∞ =∂„`«"Õ∞. WHõ¯_ç
t+¨μº_»∞ ‰õÄ_® `«#‰õΩ ÅaèOz# D P`å‡#O^ŒO `«# QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ k=º"å}˜
("å‰õΩ¯) J<Õ J=∞$`«OKÕ `«_ãç #≤ x`«º"≥∞#ÿ P`å‡#O^Œ#QÆ~O° JO@∞<åfl_»∞.
S`Õ Hˆ =ÅO QÆ∞~°∞"åHÍºÅ<Õ J=∞$`«O ^•fi~å<Õ P`å‡#O^ŒO Åaèã∞¨ OÎ ^•?
JO>Ë QÆ∞~°∞"åHÍºÅ J=ã¨~O° `«ÑÊ¨ xã¨~ˆ HÍx, QÆ∞~°∞ "åHÍºÅ#∞ J#∞ãïOz
t+¨μº_»∞ ZO`À ™ê^èŒ# K≥Ü«∂ºe. t+¨μºxÖ’ J*Ï˝#O QÆ∂_»∞Hõ@∞ìH˘x
LO@∞Ok. P J*Ï˝#O `˘ÅQÍe.
J*Ï˝#O JO>Ë <Õ#∞ P`«‡#x `≥eÜ«∞x ã≤u÷ . P ã≤u÷ `˘ÅQÍÅO>Ë
âß¢ã¨Î "åHÍºÅÃÑ·, QÆ∞~°∞"åHÍºÅÃÑ· qâßfiãÖ`À, `å<≥=~À `≥Åã¨∞HÀ"åe.
'`«`«Î fi=∞ã≤— Jk h"Õ Jx K≥¿ÑÊ =∞Ç¨"åHÍºÅ ^•fi~å `å#∞ D ^ÕÇÏ¨ =∞<À
|∞^Œ∞úÅ∞ HÍ^Œx g\˜H˜ "Õ~°∞QÍ L#fl P`«‡#x `≥Å∞ã¨∞H˘x, J\˜ì P`«‡QÍ
LO_çáÈ=\ÏxH˜ P`«‡qKå~°} KÕÜ∂« e. WÖÏ x~°O`«~O° P`«‡qKå~°} KÕÜ∞« QÍ
KÕÜ∞« QÍ `å#∞ P`«‡#<Õ ^Œ$_èx» â◊ÛÜ«∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J*Ï˝#O `˘Å∞QÆ∞`«∞Ok.
J~Ú`Õ D J*Ï˝<åxfl `˘ÅyOK«∞HÀ"åÅO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ J*Ï˝<åxH˜
|ÅO WKÕÛ ^•x `À|@∞ì=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® [~ÚOKåe. J"Õ 'HÀiHõÅ∞— - D
„Ñ¨ÑO¨ K«O Ñ¨@¡ Pã¨HxÎ˜ HõeyOz, "åº"≥∂Ç¨ÏO ÃÑOz =∞x+≤x „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’xH˜
D_çÛ, WOHÍ WOHÍ P`«‡‰õΩ ^Œ∂~°O KÕ™êÎ~Ú HÀiHõÅ∞. JÖÏˆQ '=∞=∞HÍ~°O—
<åk-<åk J<ÕÉÏè =O. 'Jã¨∂Ü«∞— `«# HõO>Ë W`«~∞° Å∞ ÉÏQÆ∞<åfl~°x U_»=@O.
=∞#ã¨∞û#∞ PO^Àà◊#Å‰õΩ QÆ∞iKÕã≤ Ñ¨~=° ∂`«‡ "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ =∞~°Å ‰õΩO_® UHÍ„QÆO
K≥O^Œ‰Ωõ O_® D ^Œ∞~°∞} æ ÏÅ∞ KÕ™êÎ~Ú. Hõ#∞Hõ =ÚO^Œ∞QÍ D ^Œ∞~°∞} æ ÏÅ#∞
‰õÄ_® <åâ◊#O K≥Ü∂« ºe, JÖÏ K≥Ü∂« ºÅO>Ë XHõ =∞Oz Ñ¨^∞Œ <≥#· Q˘_»e¤
92
HÍ"åe. J^Õ '*Ï˝<åã≤<å— *Ï˝#=∞<Õ Q˘_»¤e. WÖÏ *Ï˝#O`À J*Ï˝<åxfl
™È^Œ~∞° Å`À ã¨Ç¨ #tOÑ¨K¿Õ ãÎ WHõ P#O^Œ™êQÆ~"° ∞Õ . J^Õ t+¨μºx ã≤u÷ . W\ì̃
ã≤u÷ H˜ ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ HÍ~°‰Ωõ _≥#· QÆ∞~°∞=ÙÑ¨@¡ Hõ$`«[`˝ åÉèÏ=O.
Pã≤u÷ Ö’ t+¨μºx =∞<ÀÉèÏ"åÖˇÖÏ L<åflÜ≥∂, ZO`«QÍ `«#‡Ü«Ú_»=Ù`∞« <åfl_À
- ãÖÑ¨Ó~°‚ P`å‡#O^Œ ã≤u÷ Ö’ P`«‡QÍ#∞#fl J#∞Éè∂í uÖ’ t+¨μºx ÉèÏ"åÅ∞.
â’¡II QÆKåÛùq∞ ‰õΩ„`« H˜=∞Ç¨ÏO Hõ~°"å}˜ HÕ"å
QÆ$Ç¨q‚ ∞HÕÑï [Ç¨q∞ =∞~Ú „Ñ¨ÑÓ¨ ~ˆ ‚ I
x~åfi[º ™œYº [Å^èÕ Ñï^Œ$â◊º=∂#O
¿Ñ¶<åkHõO [QÆku ã≤÷~° xâ◊ÛÜ≥∂"Õ∞ II 31
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- [QÆ`ü ´ D ^Œ$â◊º „Ñ¨ÑO¨ K«O JO`å† „Ñ¨ÑÓ¨ ~ˆ ‚ ´ ÑïÑ¨Ó~°†‚
x~åfi[º ™œYº[Å^èÕ ´ JYO_» P#O^Œ™êQÆ~"° ∞≥ #ÿ † =∞~Ú ´ <åÖ’† ¿Ñ#¶
PkHõ Wu ´ #∞~°∞QÆ∞ "≥ÚII# "å\˜ =O\˜^Õ Jx† "Õ∞ã≤~÷ x° â◊ÛÜ«∞ó ´ <å
^Œ$_èq» âßfiãÖ† ‰õΩ„`«QKÆ åÛq∞ ´ WHõ <Õ#∞ ZHõ¯_çH˜ "≥ÖÏ§e? JÇ¨ÏO HÕ Hõ~"° å}˜
´ <Õ#∞ Uq∞ KÕÜ∂« e? "åHÕ QÆ$Ç¨q‚ ∞ ´ ^Õxx ã‘fiHõiOKåe? HÕÑï[Ç¨q∞
´ ^Õxx q_çz ÃÑ\Ïìe?
ÉèÏ=O :- D ^Œ$â◊º „Ñ¨ÑÖK«O JO`å ÑïÑ¨Ó~°‚, JYO_», P#O^Œ
™êQÆ~"° ∞≥ #ÿ <åÖ’ #∞~°∞QÆ∞Å =O\˜^xŒ <å ^Œ$_èq» âßfiãÖ. <Õ#∞ ZHõ¯_çH˜ "≥àÏ§e?
UO KÕÜ∂« e? ^Õxx ã‘fiHõiOKåe? ^Õxx `«ºlOKåe?
"åºYº :- r=ÉèÏ=O - ^ÕÇÏ¨ ÉèÏ=O Ñ¨ÓiÎQÆ `˘Åy áÈ~Ú, <Õ#∞ JYO_»,
ÑïÑ¨Ó~°,‚ P#O^Œãfi¨ ~°∂Ñ¨ K≥`· <« åº#flx, ã¨∂HΔÍ‡u ã¨∂HõΔ ‡, ã¨~fi° "åºÑ¨H,õ ã¨fiÜ«∞O
„Ñ¨HÍâ◊ Ñ¨~=° ∂`«‡ K≥`· <« åº#flx ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ J#∞Éè∂í u`À #∞#fl t+¨μºx =∞<ÀÉèÏ=#
Wk. =∂@ÅHõO^Œx =∞Ç¨ J#∞Éè=í O Wk. WÑ¨C_»∞ t+¨μºxH˜ `å#∞^ÕÇ¨ xfl
=∞#ã¨∞ûx J<Õ „Éè=í ∞ÖË^∞Œ . ^ÕÇ¨ xfl J#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ `«# ^ÕÇ¨ xH˜ K≥Ok#
"å~°∞, `«# ^ÕÇ¨ xH˜ K≥O^Œx "å~°∞ L<åfl~°∞. `«# J#∞Éè"í åxH˜ XHõ <å=∞
~°∂Ñ¨„Ñ¨ÑO¨ K«O LOk. HÍx WÑ¨C_»∞ D „Ñ¨ÑO¨ K«O JO`å, JO^Œ~∞° r=Ùà◊√§,
93
JO^Œ∞Ö’ `«#^Œx WO`«=~°‰Ωõ J#∞‰õΩ#fl ^ÕÇÏ¨ O`À ã¨Ç¨ K«~åK«~=° ÚÅhfl
`«#Ö’ (K≥`· #« º"≥∞#ÿ `«#Ö’) ã¨fiÑ¨fl=∂„`«OQÍ Hõ^ÖŒ Ï_»∞`«∂ L<åfl~Ú. WÑ¨C_»∞
ZHõ¯_» K«∂z<å, Z@∞ K«∂z<å ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâ◊ K≥`· #« º"≥∞#ÿ `å<Õ. `å#∞
^ŒÑÊ¨ =∞ˆ~g∞ÖË^∞Œ . `å<Õ"∂≥ Ñ¨~=° ∂#O^Œ ã¨fi~°∂ÑÖ. WO`«=~°‰Ωõ <Õ#∞-<Õ#∞
J#∞‰õΩ#fl ^ÕÇÏ¨ O ‰õÄ_® J<ÕHõ W`«~^° ÇÕ ¨ Å`À áê@∞ `«#Ö’ „ÑüÉèÏã≤ã∞¨ <Î åfl~Ú.
Jq U"Õ"À "å\˜ "å\˜ Ñ¨#∞Å∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. "å\˜`À U=∂„`«O
ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_® „|Ç¨‡#O^Œ ™êQÆ~O° QÍ `å#∞<åfl_»∞. D „Ñ¨ÑO¨ K«O JO`å
„|Ç¨‡#O^Œ ™êQÆ~"° ∞≥ #ÿ `«#Ö’ JÅÅÖÏQÍ, #∞~°∞QÆ∞ÖÏQÍ, `«∞OÑ¨~Å° ÖÏQÍ
P@ÖÏ_»∞‰õΩO@∂ L<åfl~Ú. =∞i WÖÏO\˜ ã≤u÷ Ö’ (ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ K≥`· #« º"≥∞#ÿ )
`«#‰õΩ UOHÍ"åe? `å<≥H¯õ _»‰Ωõ "≥ÖÏ§e? Jã¨Å∞ ZHõ¯_çHÔ <· å "≥àÏ§ÅO>Ë Jã¨Å∞
ZÖÏ ‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞Ok? `å<Õ"∂≥ ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ K≥`· #« º=∂Ü≥∞. `«#Hõ#fl "Õ~∞° QÍ
KÀ@∞ ÖË^•Ü≥∞! Hõ#∞Hõ ZÖÏ "≥àÏÎ_∞» ? WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ J~Ú`Õ `å#∞ ^ÕÇ¨ xfl
J<Õ „Éè=í ∞Ö’ L<åfl_»∞ QÆ#∞Hõ, `«#Hõ#fl "Õ~∞° QÍ „Ñ¨ÑO¨ K«O L#flk QÆ#∞Hõ, P
„Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ `«#Hˆ ^À HÍ"åÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞ QÆ#∞Hõ, `«# ^ÕÇ¨ xfl HõkeOz JHõ¯_»‰Ωõ
"≥àÏ§_»∞. HÀi#^•xx `≥K∞« Û‰õΩ<åfl_»∞, J#∞Éèqí OKå_»∞, P#OkOKå_»∞. H˘xfl
ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ^Œ∞ódOKå_»∞.
=∞i WÑ¨C_À! `å#∞ JYO_» P#O^Œ ã¨fi~°∂ÑÖ. Hõ#∞Hõ `«# ˆHg∞
JHõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . Hõ#∞Hõ ^ÕxHÀãÖ "≥àÏ§e? ZHõ¯_»‰Ωõ "≥àÏ§e? ^Õxfl `≥K∞« ÛHÀ"åe?
^Õxx =^Œ∞Å∞ HÀ"åe? Jã¨Å∞ UO KÕÜ∂« e `å#∞? `«#H˜ÑC¨ _»∞ ^ÕÇÏ¨ OÖË^∞Œ ,
=∞#ã¨∞ûÖË^∞Œ , HÀiHõÅ∞ ÖË=Ù, H˘~°`Å« ∞ ÖË=Ù. `åxÑ¨C_»∞ Ñïq∞`«∞_»∂ HÍ^Œ∞.
Hõ#∞Hõ `«#‰õΩ UHõ~"Î° åºÅ∞ ÖË=Ù. Jã¨Å∞ WÖÏ ZHõ¯_»‰Ωõ "≥àÏ§e? UOK≥Ü∂« ºe?
UO`≥K∞« ÛHÀ"åe? UO =^Œ∞Å∞HÀ"åe J<Õ „Ñ¨âfl◊ Å∞ ‰õÄ_® P`å‡#∞ Éè∂í uÖ’
- P`«‡QÍ JYO_» P#O^Œã¨fi~°∂Ñ¨ P`«‡QÍ ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ K≥·`«#ºOQÍ L#fl
"åxH˜ ~å=Ù. Jã¨Å∞ PÖ’K«#ÖË LO_»=Ù. S`Õ r=ÉèÏ=OÖ’ L#fl "åiH˜
J~°O÷ KÕã∞¨ H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ K≥ÑÊ¨ @"Õ∞.
94
`≥~g° ∞^Œ [iˆQ ãÖÑ¶∞¨ @#Å`À, áÈ\Ï¡@Å`À, HõuÜ Î Ú« ^•úÅ`À, „¿Ñ=∞Å`À,
^ÕfiëêÅ`À, ‰õΩ„@Å∞ ‰õΩ`«O„`åÅ`À, U_»∞ÊÅ`À, `≥~‰° Ωõ ZO`« ãÖ|O^èOŒ LO^À
D „Ñ¨ÑO¨ K« =º=Ç¨~åÅ`À ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ Ñ¨~=° ∂`«‡<≥#· <å‰õΩ JO`Õ ãÖ|O^èOŒ .
K≥·`«#º ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞ D „Ñ¨ÑÖKåxfl, WO^Œ∞Ö’x r=Ùà◊§#∞, `«# ^ÕÇ¨xfl,
=∞Oz K≥_∞» Å#∞, ã¨~åfixfl XHõ P@QÍ - „H©_Q» Í - Hˆ =ÅOQÍ ^Œi≈ã¨∞OÎ \Ï_»∞.
^Œi≈OKåÅ<Õ L`«∞ûHõ`« U=∂„`«O ÖË‰Ωõ O_® Jk HõxÑ≤ã∞¨ OÎ >Ë K«∂™êÎ_∞» . JO`Õ -
WOHÍ JÑ¨Ê\˜ ÉèÏ"åÅ∞ ZÖÏ LO\Ï~Ú?
â’¡II =∂Ü«∂ aè^À[Å^Œ~À [QÆ^•Mº=∞O|∞
=~°¬`«fi<Õ# =∞=∞z^ŒfiÑ¨Ù+¨ó HõΔuó HÍ I
ÖÏÉè’ -Ñ≤ "åHõ Wu ãÖ`«`« =∂`«‡~°∂ÑÖ
ãÖzO`«Ü«∞<£ ã≤÷~°=∞u ifiÇ¨Ï~åq∞ x`Õº II 32
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- =∂Ü«∞Jaè^óŒ [Å^è~Œ ó° ´ =∂Ü«∞ J<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ "Õ∞Ñ¶∞¨ O†
[QÆ`ü PMºO JO|∞=~°¬`∞« ´ [QÆ`<Î« Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ h\˜x =i¬OK«∞QÍHõ† J<Õ# ´
^•x=Å¡† z^£ =Ñ¨Ù+¨ó =∞=∞ ´ z`ü ~°∂Ñ¨Ù_»<#·≥ <å‰õΩ† HõuΔ ó HÍ? ÖÏÉèóí JÑ≤
"åHõó? ´ #+¨"ì ∞Õ =Ú#flk† ÖÏÉèOí =∂„`«O U=ÚOk?† Wu ãÖ`«Ò« P`«‡~°∂ÑÖ
ãÖzO`«Ü∞« <£ ´ WÖÏ x~°O`«~O° P`«‡~°∂áêxfl `«ÅK«∞ ‰õΩO@∂† ã≤~÷ =° ∞uó
x`Õº qÇ¨Ï~åq∞ ´ ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ |∞kú`À x`«º =ã¨∞"Î #·≥ P`«‡Ö’ qÇ¨Ïiã¨∂Î LO\Ï#∞.
ÉèÏ=O :- =∂Ü«∞ J<Õ ¿Ñ~°∞ QÆÅ "Õ∞Ñ¶∞¨ O „Ñ¨ÑO¨ K«O J<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ h\˜x
=i¬OK«∞QÍHõ! ^•x =Å¡ z`ü ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»<#·≥ <å‰õΩ #+ì̈"∞Õ q∞? ÖÏÉèOí =∂„`«O
U=ÚOk? WÖÏ x~°O`«~O° P`«‡ ~°∂áêxfl `«ÅK«∞‰õΩO@∂ ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ |∞kú`À
x`«º =ã¨∞"Î #·≥ P`«‡Ö’<Õ ãÖK«iã¨∞<Î åfl#∞.
"åºYº :- ã¨$+≤ìH˜ =ÚO^Œ∞ ˆH=Å ã¨`åÎ=∂„`«"Õ∞ L#flk. Jk ZÑ¨C_»∂
Hˆ =ÅOQÍ<Õ LO@∞Ok. J~Ú`Õ JO^Œ∞Ö’ =∂Ü«∞ Ü≥ÚHõ¯ „¿Ñ~°}=Å¡ D
<å=∞ ~°∂Ñ¨[QÆ`«∞Î U~°Ê_»∞`«∞#flk. [QÆ`«∞Î U~°Ê_ç<å #tOz<å Pã¨`åÎ‰õΩ
=zÛ# #+¨=ì ¸ÖË^∞Œ . ÖÏÉè=í ¸ÖË^∞Œ .
95
P ã¨`åÎ ~°∂ÑÖÖ’ xez# t+¨μº_»∞, `å#∞ U=∂~°∞ÊÅ∞ ÖË‰õΩO_®
ˆH=ÅOQÍ ZÅ¡Ñ¨C_»∞ ã¨`åÎQÍ LO_Õ"å_ç#<Õ J#∞Éèí=O`À ''=∂Ü«∞ D
„Ñ¨ÑO¨ Kåxfl ã¨$+≤Oì K«∞HÀh <å‰õΩ #+¨"ì ∞Õ q∞? JÖÏˆQ ÖÏÉèOí =∂„`«O U=ÚOk?——
JO@∂ x~°O`«~°O WÖÏ qKå~°} KÕã¨∂Î `å#∞ `å#∞QÍ - ã¨`åÎQÍ -
P`«‡ã¨fi~°∂ÑÖQÍ P#O^ŒOQÍ LO_çáÈ`«∞<åfl_»∞.
<Õ#∞ "Õã∞¨ ‰õΩ#fl K˘HÍ¯`À <å‰õΩ`å^•`«‡ºO ÖËHõ <Õ#∞ <Õ#∞QÍ LO>Ë D
K˘HÍ¯ zxy =ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Öˇ`· Õ <å‰õΩ #+ì̈O Uq∞\˜? <Õ#∞ WO\˜ =~°O_®Ö’
‰õÄ~°∞Ûx L#flÑ¨C_»∞ ~À_»∞g¤ ∞^Œ ZO^Œ~∞° =∞#∞+¨μºÅ∞ áÈ`«∂LO>Ë =∂„`«O
<å‰õΩ #+Öì Uq∞? ÖÏÉèOí Uq∞\˜?
JÖÏˆQ <Õ#∞ Hˆ =Å P`«‡QÍ - Ñ¨~=° ∂`«‡QÍ L#flÑ¨C_»∞ <åÖ’x "åã¨#Å<Õ
"Õ∞Ñ¶∞¨ O „Ñ¨ÑO¨ K«=∞<Õ =~å¬xfl ‰õΩiÑ≤¿ãÎ <å‰õΩ #+ì̈OUq∞? ÖÏÉèOí Uq∞?
=~°¬O Ñ¨_∞» `«∞#flÑ¨C_»∞ <Õ#∞ (ã¨∂Å÷ ^ÕÇÏ¨ O) |Ü«∞@ xÅ|_ç`Õ `«_∞» ™êÎ#∞.
JÖÏQÍHõ <Õ#∞ ã¨∂Å÷ ^ÕÇ¨ xfl JxQÍHõ K≥`· <« åºxfl Jx ÉèÏq¿ãÎ K≥`· #« º"≥∞#ÿ
<Õ#∞ ZÖÏ `«_∞» ™êÎ#∞?
WOHÍ <Õ#∞ P`«‡<Õ#<Õ ^Œ$_èx» â◊ÛÜ«∞OÖ’ ZÖÏ JxÑ≤ã∞¨ OÎ ^À.
â’¡II "åHÍ¯Ü«∞ =∂#ã¨ Éèí=O ã¨HõÅO Ç≤Ï Hõ~°‡
„áÈHõOÎ â◊√ÉèÏâ◊√Éè=í ∞Ü«∞O # `«`Àã≤Î aè#flO I
"åQÍk ™êHΔ̃}˜ HõÔŒè =∞~Ú x~°‡ÖË ™êº`ü
Hõ~‡° ^ŒfiÜ«∞O `«^∞Œ k`«O [#<åk HõO"å II 33
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- "åHÍ¯Ü«∞=∂#ã¨ Éè=í O ´ =∞<À "åHÍ¯Ü«∞=ÚÖ`À KÕ¿ã†
ã¨HÅõ OÇ≤ÏHõ~‡° ´ Hõ~‡° Åhfl ‰õÄ_®† â◊√ÉèÏâ◊√Éè=í ∞Ü«∞O „áÈHõOÎ ´ â◊√ÉèOí , Jâ◊√ÉèOí
Jx K≥ÑÊ¨ |_»`å~Ú† `«`ó« aè#flO #Jã≤Î ´ ^•xHõ#fl "Õ~∞° QÍ Ug∞ LO_»^∞Œ †
"å‰õΩ¯ Pk ™êHΔ̃}˜ ´ =∞<À"åHÍ¯Ü«∂Å‰õΩ ™êHΔ̃ J~Ú#† x~°‡ÖË=∞~Ú ´
x~°‡Å"≥∞#ÿ <åÖ’† Hõ~‡° ^ŒfiÜ«∞O ´ D ~Ô O_»∞~°HÍÅ (â◊√ÉèJí â◊√Éè)í Hõ~‡° Å∞QÍx†
`«`ü Lk`«O ´ ^•x#∞O_ç [xOKÕ† [#<åkHõO"å ´ Ñ¨Ù@∞ìHõ "≥ÚII#q QÍx†
HõÔŒä ™êº`ü? ´ ZÖÏ LO\Ï~Ú? (LO_»=Ù)
96
ÉèÏ=O :- =∞<À"åHÍ¯Ü«∂Å`À KÕ¿ã Hõ~‡° Åhfl â◊√Éè=í ∞h Jâ◊√Éè=í ∞h JO\Ï~°∞.
P ~Ô O\˜H<õ åfl "Õ~∞° QÍ Ug∞ÖË^∞Œ . =∞<À"åHÍ¯Ü«∂Å‰õΩ ™êH˜<Δ ·≥ x~°‡ÅOQÍ L#fl
<åÖ’ PÔ~O_»∞ ~°HÍÅ (â◊√Éèí-Jâ◊√Éèí) Hõ~°‡Å∞QÍx, "åx=Å¡ HõeˆQ [##
=∞~°}ÏÅ∞QÍx <å‰õΩ ZÖÏ LO\Ï~Ú?
"åºYº :- ™ê=∂#ºOQÍ =∞#O Ö’HõOÖ’ J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ Hõ~‡° Å∞ KÕã∞¨ OÎ \ÏO.
"å\˜Ö’ áêÑ¨H~õ ‡° Å∞, Ñ¨Ù}º Hõ~‡° Å∞ ÖË^• =∞Oz Hõ~‡° Å∞, K≥_¤» Hõ~‡° Å∞ Jx
~Ô O_»∞ ~°HÍÅ∞O\Ï~Ú. D Hõ~‡° ÅxflO\˜x =∞#O â◊s~°O`À KÕ™êÎO. ÖË^•
"å‰õΩ¯`À KÕ™êÎO. ÖË^• H˘xfl =∞#ã¨∞û`À KÕ™êÎO. D 3 `«ÑÊ¨ =∞i"Õ\ `˜ À#∞
Hõ~‡° Å∞ [~°Q=Æ Ù. â◊s~°O`À "å‰õΩ¯`À KÕ¿ã Hõ~‡° Å =Å¡ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ =™êÎ~Ú,
=∞#ã¨∞û`À KÕã≤# "å\˜ =Å¡ "åã¨#Å∞ ‰õÄ_»∞‰õΩO\Ï~Ú. D "åã¨#Å∞,
Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ HÍ~°}OQÍ =∞m§ [#‡Å∞ =™êÎ~Ú. P [#‡ÅÖ’ "åã¨#Å „¿Ñ~°}`À
Hõ~‡° Å∞ KÕ™êÎO. Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ =Å¡ ã¨∞Y ^Œ∞óMÏÅ∞ J#∞Éèqí ™êÎO. JO>Ë =∞#O
UOKÕâß"≥∂ "å\˜ Ü≥ÚHõ¯Ñ¶Å¨ O J#∞Éèqí OK«\ÏxH˜ =∞m§ [#‡`«ÑÊ¨ ^Œ∞. W^Õ
[#‡|O^èOŒ . Hõ~‡° |O^èOŒ . [#‡ Hõ~‡° =ÅÜ«∞O. [## =∞~°}K«„HõO.
S`Õ P`å‡#∞ Éè∂í u <˘Ok# "åx Ñïã≤u÷ Uq∞\˜? J`«_∞» ZÅ¡ÑC¨ _»∞
`å#∞ P`«‡#<Õ xâ◊ÛÜ«∞OÖ’ - J#∞Éè∂í uÖ’ LO\Ï_»∞. JO`Õ HÍ^Œ∞ `å#∞
D^ÕÇÏ¨ =∞<À|∞^Œ∞Åú ∞HÍ^Œ∞ J<Õ ^Œ$_èÉ» Ïè =# LO@∞Ok. JÖÏO\Ñ¨C_»∞ D
=∞<À"åHÍ¯Ü«∂Å∞ UÑ¨xKÕã∞¨ <Î åfl, UO =∂\Ï¡_∞» `«∞<åfl, UO PÖ’zã¨∞<Î åfl
PÜ«∂ WO„kÜ«∂Å∞ "å\˜ Ñ¨#∞Å∞ Jq KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~Ú J#∞‰õΩO\Ï_ÕQÍx
"å\˜`À `å^•`«‡ºO K≥Ok, `«##∞ `å#∞ =∞~°záÈ~Ú <Õ<ÕKÕã¨∞Î<åfl#∞,
PÖ’zã¨∞<Î åfl#∞ Jx J#_»∞, J#∞HÀ_»∞. HÍHõ áÈ`Õ x~°‡Å P`«‡<≥#· `å#∞ D
=∞<À "åHÍ¯Ü«∂Å#∞, "å\˜ =$`«∞ÅÎ #∞ Hˆ =ÅOQÍ QÆ=∞xã¨∞#Î fl ™êH˜xΔ Jx
J#∞‰õΩO\Ï_»∞. JÖÏ Hˆ =Å ™êHΔ̃QÍ LO\Ï_»∞. ''WO„kÜ«∂}©O„kÜ«∂~ˆ +ú μ¨
=~°OÎ `« Wu ^è•~°Ü∞« <£ - <≥=· HÕz`ü Hõ~Àg∞u Ü«∞HÀÎ=∞<Õº`« `«`Î« fiq`ü——.
Jx w`«Ö’ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ `å#∞ JHõ~QÎ° Í ™êHΔ̃QÍ Hˆ =ÅOQÍ LO\Ï_»∞.
97
=∞i Hõ~‡° Å∞ KÕ¿ãÎ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ `«ÑÊ¨ Hõ =™êÎ~Ú QÆ^•!. J=Ù#∞, `«ÑÊ¨ Hõ
=™êÎ~Ú. J~Ú`Õ Z=~°∞KÕ¿ãÎ "åiˆH =™êÎ~ÚQÍx XHõ~°∞ KÕ¿ãÎ =∞~˘HõiH˜
~å=Ù. =∞i WHõ¯_» Hõ~‡° Å∞ KÕãO≤ k Z=~°∞? =∞<À"åHÍ¯Ü«∂ÖËQÍx, P`«‡Ü≥∞ÿ #
`å#∞HÍ^Œ∞ QÆ^•! JO^Œ∞Hˆ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ P =∞<À"åHÍ¯Ü«∂ÅˆH QÍx `«#‰õΩ~å=Ù.
Hõ#∞Hõ `«#‰õΩ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∂ÖË=Ù† "å\˜ HÍ~°}OQÍ uiy [#‡Å∂ ÖË=Ù. `å#∞
Hˆ =Å ™êHΔ̃. ZÑ¨C_≥<· å KÕ¿ã "å_ç̂H `«ÑÊ¨ K«∂¿ã"å_çH˜ ZÖÏO\˜ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞
~å=Ù. |*Ï~À¡ W^Œ~Ì ∞° `«QÍ^•Ñ¨_ç H˘@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞. ^≥|ƒÅ∞ `«yÖËk "åà◊§Hˆ QÍx
WO\˜ÃÑ· JO`«ã∞¨ Î =~°O_®Ö’ xÅ|_ç K«∂KÕ "å_ç̂Hg∞ ^≥|ƒÅ∞ `«QÅÆ =ÙQÆ^•!
JO^Œ∞=Å¡ P`«‡QÍ Hˆ =Å ™êHΔ̃QÍ L#fl P`«‡x+¨μxª H˜ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ OQÍ ã¨∞Y^Œ∞ó
MÏÅ∂ LO_»=Ù. JÖÏˆQ Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏ#∞Éèí=O H˘~°‰õΩ uiy [<å‡ LO_»^Œ∞.
[#‡~°ÇÏ≤ `«∞_Õ J=Ù`å_»∞. J^Õ =ÚHÎ̃ - r=#∞‡HÎ̃.
J~Ú`Õ =∞i D Hõ ~ ° ‡ Ñ¶ ¨ Ö ÏÅ#∞ uiy =∞<À "åHÍ¯Ü« ∂ Å∞
J#∞ÉèíqOKåeQÆ^•! Jq ZÖÏ J#∞Éèíq™êÎ~Ú? ^ÕÇ¨ÏO QÍÜ«∞Ñ¨_»=K«∞Û.
"å‰õΩ¯^•fi~å PQÍÜ«∂xfl `«ÅK«∞‰õΩO@∂ LO_˘K«∞Û. ÖË^• Uq+¨Ü∞« O QÆ∞iOK≥<· å
Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ =∂\Ï¡_=» K«∞Û. =∞#ã¨∞ûÖ’ ^Œ∞óY"≥∂ ãÖ`À+¨"∂≥
HõÅQÆ=K«∞Û. J~Ú`Õ D =∞<À"åHÍ¯Ü«∂Å∞ ZÖÏ ^Œ∞ódã¨∞<Î åfl, ãÖ`À+≤ã∞¨ <Î åfl
P`«‡ x+¨μª_»∞ =∂„`«O "å\˜x ‰õÄ_® xi¡Ñ¨ÎOQÍ ™êH˜ΔQÍ K«∂™êÎ_ÕQÍx
`«#qQÍKÕã∞¨ HÀ_»∞. Hõ~‡° Å∞ [iˆQ@Ñ¨C_»∂ ™êHΔ̃QÍ<Õ LO\Ï_»∞, Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞
J#∞Éèqí OKÕ@Ñ¨C_»∂ ™êH˜QΔ Í<Õ LO\Ï_»∞. xi¡ÑOÎ¨ QÍ LO\Ï_»∞. JO>Ë P`«‡
x+¨μ_ª ∞» D ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ#∞ Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀ_»∞. `«# (P`«‡) ã≤u÷ Ö’ `å#∞O\Ï_»∞.
J#O`« JYO_» P#O^Œ ™êQÆ~∞° _»∞QÍ LO_çáÈ`å_»∞.
U Éè^Ë •Å∞ ÖËx UHõ~∂° Ñ¨Ù_Õ z`ü ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞ Jx -
â’¡II "åº=$`«Î ~°∂Ñ¨q∞^Œ "Õ∞= [QÆkfiaè#flO
*Ï˝#O `«fiaè#fl =∞#∞=$`«Î `«Ü∂« dÖË+μ¨ I
*Ï˝#OK« aè#flq∞uKÕ`ü [_»`åk ^À+¨
„áêÑ≤~Î ƒ° "ù „Õ K«∞Ûùu t~åOã≤ #`«O #Ç¨ÏO`ÕII 34
98
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- "åº=$`«~Î ∂° ÑÖ ´ "≥Å_¡ ç J=Ù`«∞#fl† W^ŒO [QÆÙü = ´ D
„Ñ¨ÑÖK«"Õ∞† qaè#flO ´ ÉèË^•Å`À L#flk† *Ï˝#O`«∞ ´ *Ï˝#O =∂„`«O†
Jaè#flO ´ U Éè^Ë •Å∞ ÖËxk† JdÖË+μ¨ J#∞=$`«Ü Î ∂« ´ JxflO\˜x J#∞ãïOz
L#flO^Œ∞#† *Ï˝#OK« aè#flO WuKÕ`ü ´ *Ï˝#O ‰õÄ_® Éè^Ë •Å`À L#fl ^Œx
ÉèÏq¿ã†Î [_»`« Pk ^À+¨ „áêÑ≤óÎ Éè"í `Õ ü ´ [_»`fi« O "≥ÚII# ^ÀëêÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú†
„â◊√u t~åOã≤ ´ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞† `«O#Ç¨ÏO`Õ ´ ^•xx JOwHõiOK«=Ù.
ÉèÏ=O :- HõxÑ≤OKÕ D [QÆ`∞« Î =∂„`«"∞Õ Éè^Ë •Å`À ‰õÄ_»∞H˘x L#flk. (D
[QÆ`∞« #Î ∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨K¿Õ ã) *Ï˝#O (z`ü) =∂„`«O UÉè^Ë •Å∞ ÖËxk. JxflO\˜Ö’#∞
J#∞ãïOz L#flO^Œ∞# *Ï˝#O Éè^Ë •Å`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flk Jx J#∞‰õΩO>Ë (P`«‡
K≥`· <« åºxH˜ - z`ü‰Ωõ ) [_»`fi« O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ^ÀëêÅ∞ =™êÎ~Ú. LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞
nxx JOwHõiOK«=Ù.
"åºYº :- P`«‡ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞ `å#∞ UHõ=Ú. J^ŒfiÜ«∞=Ú, U Éè^Ë •Å∞ ÖËx
UHõ~ã° ¨ *Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú Jx D â’¡HOõ Ö’ `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl_»∞.
D HõxÑ≤OKÕ [QÆÒÎ« `å Éè^Ë •Å`À ‰õÄ_»∞H˘x L#flk. ~°∂ÑÖ`À L#flq,
â◊|OÌ `À L#flq, ~°∞z`À L#flq, "åã¨#`À L#flq. K«~"° ∞≥ #ÿ q, JK«~"° ∞≥ #ÿ q,
[_»"≥∞ÿ#q, K≥·`«#ºOÖÏ „Éèí=∞Q˘e¿Ñq Z<Àfl ÉèË^•Å`À D „Ñ¨ÑÖK«O
HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk. J~Ú`Õ D [QÆ`∞« #Î ∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨*¿Ë ã *Ï˝#O (z`ü) =∂„`«=Ú
U Éè^Ë •Å∞ ÖËxk. Hõ#∞fl Z<Àfl ~°HÍÅ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ K«∂ã¨∞OÎ k. HÍx P HõO\˜
"≥#∞Hõ *Ï˝#O (z`ü) =∂„`«O XHõ¯>Ë - Jaè#flO. JÖÏˆQ K≥q, =Ú‰õΩ¯, K«~‡° O
<åÅ∞Hõ Jhfl.
J~Ú`Õ HõO\˜ "≥#∞Hõ#∞#fl z`ü (*Ï˝#O), K≥q "≥#∞Hõ #∞#fl z`ü (*Ï˝#O),
WÖÏ XH˘¯Hõ¯ WO„kÜ«∞O "≥#∞Hõ#∞#fl *Ï˝#O Éè^Ë •Å`À<Õ LO@∞Ok - JO>Ë
LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞ XÑ¨CHÀ=Ù. ZO^Œ∞HõO>Ë *Ï˝#O "Õ~∞° "Õ~∞° J~Ú`Õ Jk Ñïq∞`«"∞≥ ÿ
[_»O J=Ù`«∞Ok. z`ü „Ñ¨HÍâ◊O [_»O J<Õ =∂@#∞ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞ ZÖÏ
JOwHõi™êÎ~Ú? Öˇ@ · ∞, á¶êº#∞, „Ñ¶*≤ ò, Ç‘Ï@~°∞, Zã≤ Jhfl "Õ~∞° "Õ~∞° =ã¨∞=Î ÙÅ∞,
"Õ~∞° "Õ~∞° „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅ‰õΩ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ qÕ . J~Ú`Õ JxflO\˜ "≥#∞Hõ #∞#fl
99
Hõ~Ô O@∞ ‰õÄ_® "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ LO_Õ^•? HÍ^Œ∞. Hõ~Ô O@∞ =∂„`«O XHõ¯>Ë. Öˇ@
· ∞
"≥#∞Hõ Hõ~Ô O@∞ "Õ~∞° , á¶êº#∞ "≥#∞Hõ Hõ~Ô O@∞"Õ~∞° JO>Ë |∞kú L#fl Z=fi_≥<· å
JOwHõi™êÎ_®? JÖÏˆQ Jxfl q+¨Ü∞« =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ „Ñ¨HÍtOÑ¨*¿Ë ã *Ï˝#O XHõ¯>Ë.
*Ï˝#O J<ÕH~õ H° ÍÅ∞ LO>Ë J=hfl Ñïq∞`«"∞≥ ÿ [_»"∞≥ áÿ È`å~Ú. [_»"∞≥ #ÿ k
z`ü ZÖÏ J=Ù`«∞Ok? Hõ#∞Hõ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞ JOwHõiOK«=Ù. JO>Ë P`«‡
ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞`å#∞ UHõ~∂° Ñ¨Ù_Õ -Jaè#∞fl_Õ J<Õ J#∞Éè∂í uÖ’<Õ LO\Ï_»∞.
P`«‡ x+¨μxª PK«~} ° -
â’¡II <≥"· OÕ „kÜ«∂}˜ q+¨Ü∞Õ +¨μ xÜ≥∂[Ü«∂q∞
„áêQÍfiã¨<å =â◊Ù« =Ç≤Ï `åx Ü«∂Ou I
™êfi<£ QÀK«~å<£ „Ñü =∞=∂ã≤#Î ™êHΔ̃`åÑ≤
™ê™êHõΔ ºÉè^Ë Œ Hõq`åMÅ∞ ™È-Ñ¨º ã¨`º« ó II 35
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- WO„kÜ«∂}˜ ´ WO„kÜ«∂Å#∞† q+¨Ü∞Õ +¨μ # xÜ≥∂[Ü«∂q∞
´ q+¨Ü∞« =ã¨∞=Î ÙÅÖ’ xÜ≥∂yOK«#∞† „áêH± "åã¨<å =â◊`« U=Ç≤Ï ´ Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù
"åã¨#Å „Ñ¨ÉèÏ=O`À-„¿Ñ~°} =Å¡<Õ† `åx ´ Jq† ™êfi<£QÀK«~å<£„Ñü ´
`«=∞‰õΩ QÀK«~=° ∞ÜÕ∞º q+¨Ü∂« Å"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ† Ü«∂Ou ´ "≥o§áÈ`«∞O\Ï~Ú† =∞=∞
´ <å‰õΩ, ™êHΔ̃`JÕ Ñ≤ #Jã≤Î ´ "å\˜Ñ@ ¨ ¡ ™êHΔ̃`fi« O‰õÄ_® ÖË^∞Œ † ™ê ´ P
™êH˜`Δ fi« O† ™êHõΔ ºÉè^Ë Œ Hõq`å ´ ™êH˜ÉΔ ^Ëè OŒ `À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flk† YÅ∞ ã¨óJÑ≤ Jã¨`º« ó
´ x[OQÍ Jn J|^Œ"ú ∞Õ .
ÉèÏ=O :- WO„kÜ«∂Å#∞ q+¨Ü∞« =ã¨∞=Î ÙÅÖ’ xÜ≥∂yOK«#∞. Ñ¨Ó~°fi "åã¨#Å#∞
J#∞ã¨ i Oz =∂„`« " Õ ∞ Jq "å\˜ H ˜ QÀK« ~ ° = ∞ÜÕ ∞ º q+¨ Ü « ∂ Å"≥ · Ñ ¨ Ù H˜
Ñ¨~∞° QÆ∞f™êÎ~Ú. <å‰õΩ ("å\˜Ñ@ ¨ )¡ ™êHΔ̃`fi« O ‰õÄ_® ÖË^∞Œ . ™êHΔ̃`fi« O ™êHõΔ º
Éè^Ë OŒ `À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flk. x*ÏxH˜ Jn J|^Œ"ú ∞Õ .
"åºYº :- XHõ ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ ^≥"· å#∞„QÆÇÏ¨ O, QÆ∞~°∞ J#∞„QÆÇÏ¨ O, ã¨fi„Ñ¨Ü∞« `«flO`À
rq`« HÍÅOÖ’ ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ P`å‡#∞Éè∂í ux K≥Ok, x~°O`«~O° `å#∞
P`«‡QÍ<Õ LO_çáÈ`å_»∞. J~Ú`Õ JÖÏ =ÚH˜<Î ˘Ok#Ñ¨Ê\˜H© â◊s~° „áê~°|Oú
100
„Ñ¨HÍ~°O WOHÍ â◊s~°O xÅKÕ LO@∞Ok. JÖÏ rqOz L#flO`«HÍÅO â◊s~°O
U"À Ñ¨#∞Å∞ KÕã¨∂Î<Õ LO@∞Ok. WO„kÜ«∂Å∞ "å\˜ "å\˜ Hõ~°Î"åºÅ#∞
x~°fiiÎã∂¨ <Î Õ LO\Ï~Ú. J~Ú`Õ ™ê=∂#∞º_»∞ <Õ#∞ KÕã∞¨ <Î åfl#O\Ï_»∞. HÍx
P`å‡#∞Éèí∂u <˘Ok# =∞Ç¨`«∞‡_»∞ ZÅ¡Ñ¨C_»∂ U H˘~°`åÖË‰õΩO_®
P`å‡#O^ŒOÖ’ ~°q∞ã¨∂<Î Õ LO\Ï_»∞ Hõ#∞Hõ J`«_Hç ˜ D Ö’HõOÖ’ f~°∞ÛHÀ"åeû#
HÀiHõÅ∞O_»=Ù, <≥~"° ~Õ Û° =Åã≤# Hõ~"Î° åºÅ∂ LO_»=Ù. Hõ#∞Hõ J`«_∞» HÍ"åÅx
â◊s~åxfl Ñ¨x KÕ~ÚOK«_∞» . WO„kÜ«∂Å#∞ q+¨Ü∞« =ã¨∞=Î ÙÅÖ’xH˜ áÈx=fi_»∞.
J`«_∞» P`«‡QÍ JHõ̂~.Î ZÅ¡ÑC¨ _»∂ „Ñ¨âßO`«OQÍ xi¡ÑOÎ̈ QÍ LO_çáÈ`å_»∞.
J`«_Hç ˜ „Ñ¨ÑO¨ K« q+¨Ü∂« Å`ÀQÍx, =ã¨∞=Î ÙÅ`ÀQÍx ZÖÏO\˜ ãÖ|O^è=Œ ¸
LO_»^Œ∞.
JÖÏQÆx ^ÕÇ¨ÏO TiˆH LO_»^Œ∞. WO„kÜ«∂Åhfl aQÆ∞ã¨∞‰õΩáÈ~Ú
Ñ¨xK≥Ü«∞º‰õΩO_® LO_»=Ù. ZO^Œ∞HõO>Ë U"åã¨#Å HÍ~°}OQÍ D ^ÕÇ¨ÏO
U~°Ê_çO^À P Ñ¨Ó~°fi "åã¨#Å∞ „¿Ñˆ~Ñ≤ã¨∂Î LO>Ë WO„kÜ«∂Å∞ PÜ«∂
q+¨Ü«∂ÅÖ’ =ã¨∞Î=ÙÅÖ’ u~°∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. "å\˜ "å\˜ =$`«∞ÎÅ#∞
H˘#™êyã¨∂Î LO\Ï~Ú. Hõ#∞fl Z^Œ∞~°∞QÍ L#fl "å\˜x K«∂ã¨∞OÎ @∞Ok. K≥q
â◊ÉÏÌÅ#∞ qO@∂<Õ LO@∞Ok. HÍà◊√§, KÕ`∞« Å∞, "å‰õΩ¯ Ñ¨xKÕã∂¨ <Î Õ LO\Ï~Ú.
J~Ú`Õ W=hfl PÜ«∞#HÍ"åÅx KÕã∞¨ #Î fl\Ïì? HÍ^Œ∞. áÈh Jq JHõ¯_» U"À
KÕã¨∞ÎO>Ë U^Õ^À [iyáÈ`«∞O>Ë HÍ"åÅx K«∂ã¨∞Î#fl\Ïì? HÍ^Œ∞. J^ŒÌOÖ’
Z<Àfl~°∂áêÅ∞ „ÑüaOa¿ãÎ J^•ÌxH˜ Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . JÖÏˆQ
P`«‡‰õÄ_®. HÍx J^ŒOÌ [_»OQÆ^• JO\Ï"å? P`«‡K≥`· #« º"≥∞<ÿ å P`«‡Ü≥ÚHõ¯
„Ñ¨"∞Õ Ü«∞O ÖË‰Ωõ O_® Jhfl „ÑüÑ¶e¨ ™êÎ~Ú HÍ|\ì̃ P`«‡ ‰õÄ_® ™êHΔ̃ HÍ^Œ∞.
x[OQÍ JO`«ó „¿Ñ~°}`À - Ñ¨Ó~°fi"åã¨#Å „¿Ñ~°}`À ^ÕÇÏ¨ O^•fi~å
UHõ~‡° Å∞ [iy<å Jq =∞Ç¨`«∞‡xH˜ Ñ¨@=ì Ù. "å\˜ ã¨Ê $Ç¨Ï‰õÄ_® LO_»^∞Œ .
J^Õ ™ê^èŒHõ ^Œâ◊Ö’ J~Ú`Õ |∞kúÖ’x HÀiHõÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ =∞#ã¨∞û
PÖ’K«#Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl, PÖ’K«#Å Hõ#∞QÆ∞}OQÍ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å∞ Hõ~‡° Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl
P ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ `å#∞ P`«‡#x ÉèÏqã¨∂Î PÑ¨x KÕã¨∞Î#fl ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å#∞,
101
PÖ’zã¨∞#Î fl =∞#ã¨∞û#∞, HÀiHõÅ#∞ =ºH©HÎ iõ ã¨∞#Î fl |∞kúx `å#∞`≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∂<Õ
LO\Ï_»∞, K«∂ã¨∂<Î Õ LO\Ï_»∞, Hõ#∞Hõ J`«_∞» ™êHΔ̃ J=Ù`å_»∞. ™êHõΔ ºOÖ’
Z<Àfl =∂~°∞ÊÅ∞O\Ï~Ú, "å\˜x K«∂¿ã ™êH˜ÖΔ ’ ‰õÄ_® =∂~°∞ÊÅ∞O\ÏÜ«∂?
LO_»=Ù.
x[OQÍ P`«‡ã≤÷uÖ’ #∞#fl "åxH˜ `å#∞ ˆH=Å P`«‡QÍ<Õ LO\Ï_»∞
QÆ#∞Hõ ™êHΔ̃`fi« O ‰õÄ_® LO_»^∞Œ . K«∂KÕ"å_»∞ ™êHΔ̃. K«∂_»|_Õk ™êHõΔ ºO.
™êHõΔ ºO LO>Ë<Õ ™êHΔ̃ LO\Ï_»∞. Jã¨Å∞ ™êHõΔ º"Õ∞ ÖËHáõ È`Õ WHõ ™êHΔ̃ ZHõ¯_»?
P`å‡#∞Éè∂í u<˘Ok# "åx ^Œ$+≤Öì ’ „Ñ¨ÑO¨ K«=¸ LO_»^∞Œ . ^ÕÇ¨ ^Œ∞Å∂ LO_»=Ù.
Hõ~‡° Å∂ LO_»=Ù. Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ LO_»=Ù. Hõ#∞Hõ<Õ J`«_∞» K«∂_»\ÏxH˜ Ug∞ÖË^∞Œ
QÆ#∞Hõ J`«_∞» ™êHΔ̃‰Äõ _® HÍ^Œ∞. ™êHΔ̃ J#@O Jã¨`º« "Õ∞. J`«_∞» U=∂~°∞ÊÅ∞
ÖËx ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ P`«‡ÜÕ∞ -Ñ¨~=° ∂`«‡ÜÕ∞.
=∞i Éè^Ë •Åhfl Z=iH˜ K≥Ok#q?
â’¡II ÉèË^ÀºÑ≤ ™êHõΔ ºQÆ`« U=# ™êHΔ̃}À "Õ∞
ÉèË^Œã¨º ™êHΔ̃}˜ Hõ^èŒO „Ñ¨Éèí"Õ`ü ã¨ÉèË^Œó I
ÉèË^Àã¨ ã¨∞Ñ≤Îã¨=∞ÜÕ∞ #∞Ñ¨ÅOÉèí <åK«Ûù
ã¨<åflã≤Î `å# WÇ¨Ï ^Œ$+ì̈`Ü « ∂« #"åKåº II 36
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- Éè^Ë óŒ JÑ≤ ´ Éè^Ë •Å∞‰õÄ_®† ™êHõΔ ºQÆ`« U= ´ ™êHΔÍºxH˜
K≥Ok#"Õ† ™êHΔ̃}ó "Õ∞ ´ ™êHΔ̃<#·≥ <åÖ’† # ´ (Éè^Ë •Å∞) ÖË=Ù† Éè^Ë ãŒ º¨ ™êHΔ̃}˜
´ ÉèË^•Å#∞ QÆ=∞xOKÕ ™êHΔ̃Ö’† ã¨ÉèË^Œó Hõ^ŒO „Ñ¨Éèí"Õ`ü ´ PÉèË^ŒO ZÖÏ
Ñ¨Ù_»∞`«∞Ok? ã¨∞Ñ≤ãÎ =¨ ∞ÜÕ∞ ´ QÍ_èx» „^ŒÖ’† Éè^Ë óŒ J#∞Ñ¨ÅOÉè<í å`ü ´ Éè^Ë •Å∞
ÖË#O^Œ∞#† WÇ¨Ï ´ WHõ¯_»† ã¨`<ü åã≤`Î Õ ´ ^•xH˜ ã¨`åÎÖ^Ë ∞Œ † #ó ´ =∞#‰õΩ†
^Œ$+ì̈`Ü
« ∂« ´ ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥Å∞ã¨∞#Î flO^Œ∞#† #"åKåº ´ "åkOK«`Q« ^Æ ∞Œ .
ÉÏ=O :- Éè^Ë •Å∞ ‰õÄ_® ™êHΔÍºxH˜ K≥Ok#"Õ. ™êHΔ̃<#·≥ <åÖ’ Éè^Ë •Å<Õq
LO_»=Ù. ÉèË^•Å#∞ QÆ=∞xOKÕ ™êH˜Δ<≥·# <åÖ’ ÉèË^•Å∞ ZÖÏ Ñ¨Ù_»`å~Ú?
QÍ_èx» „^ŒÖ’ UÉè^Ë •Å∞ Hõ#Ñ¨_#» O^Œ∞=Å¡ WHõ¯_» Éè^Ë •Å‰õΩ ã¨`åÎÖ^Ë ∞Œ . =∞#‰õΩ
ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥Å∞ã¨∞#Î flO^Œ∞# "åkOK« `«Q^Æ ∞Œ .
102
"åºMº :- ™ê^è•~°}OQÍ ÉÏÇ¨Ïº „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x =ã¨∞=Î ÙÅ#∞, q+¨Ü∂« Å#∞
WO„kÜ«∂Å∞ K«∂ã¨∂ÎO\Ï~Ú, qO@∞O\Ï~Ú, `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~Ú. WÖÏ
`≥Å∞ã¨∞H˘<Õ WO„kÜ«∂Å∞ ™êH˜.Δ P K«∂_»|_Õ q+¨Ü∂« Å∞ ™êHõΔ ºO. q+¨Ü∂« ÅÖ’
Z<Àfl Éè^Ë •Å∞O\Ï~Ú. á⁄_»∞QÆ∞ á⁄\˜,ì ÖÏ=Ù ã¨#flO, Z~°∞Ñ¨Ù #Å∞Ñ¨Ù, =∞Oz
K≥_∞» ... WÖÏ. J~Ú`Õ D =∂~°∞ÊÅhfl ™êHΔÍºxH˜ K≥Ok#"ÕQÍx g\˜x K«∂KÕ
- `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ ™êH˜ΔH˜ (WO„kÜ«∂Å‰õΩ) K≥Ok#q HÍ=Ù. JO>Ë ÉèË^•Å∞
WO„kÜ«∂ÅÖ’ ÖË=Ù.
WHõ WO„kÜ«∂Å∞ Z<Àfl Éè^Ë •Å`À LO\Ï~Ú. Hõ#∞flKÕ¿ãÑ¨x "Õ~∞° . K≥q
KÕ¿ãÑ¨x"Õ~∞° . WÖÏ XH˘¯Hõ¯\˜ XHÀ¯~°HOõ QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. JÖÏˆQ XHõ WO„kÜ«∞O
XHõÑC¨ _»∞ ÉÏQÍ Ñ¨xKÕãO≤ k. WÑ¨C_»∞ JO`«ÉÏQÍ Ñ¨xKÕÜ∞« Hõ áÈ=K«∞Û. =∞~˘Hõ
ã¨=∞Ü«∂xH˜ Jã¨ÖË Ñ¨x KÕÜ∞« HõáÈ=K«∞Û. WÖÏ WO„kÜ«∂ÅÖ’ Z<Àfl Éè^Ë •Å∞
LO\Ï~Ú. WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ WO„kÜ«∂Å#∞ ™êH˜ΔQÍ K≥Ñ≤Ê ÉèË^•Å∞ ÖË=x
K≥ÑÊ¨ @O [iyOk QÆ^•! ~Ô O_»∞ =∂@Å‰õΩ á⁄`«∞Î Z\Ï¡ ‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞Ok?
x[OQÍ WO„kÜ«∂Å∞ WHõ¯_» ™êHõΔ ºxH˜ K≥Ok#q. ™êH˜HΔ Í^Œ∞. "å\˜x
K«∂KÕ - `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ P`«‡ K≥`· #« º"Õ∞ ™êHΔ̃. Hõ#∞Hõ Éè^Ë •Å∞ WO„kÜ«∂ÅÖ’
LO\Ï~Ú HÍx ™êHΔ̃<#·≥ <åÖ’ (P`«‡Ö’) ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ Éè^Ë •Åhfl ™êHΔÍºxH˜
K≥Ok#"Õ (^Œ$âßºxH˜ K≥Ok#"Õ) QÍx „^Œ+<ì̈ #·≥ - ™êHΔ̃<#·≥ - P`«‡<≥#· <åÖ’
U=∂~°∞ÊÅ∞, Éè^Ë •Å∞ ÖË=Ù. Éè^Ë •Å#∞ K«∂KÕ<åÖ’ Éè^Ë •ÖˇÖÏ LO\Ï~Ú?
™êHõΔ ºOQÍ K«∂_»|_Õ ^ÕÇ¨ÏOQÍx, WO„kÜ«∂Å∞QÍx, =∞#ã¨∞û -
JO^Œ∞Ö’x PÖ’K«#Å∞QÍx, |∞kú - JO^Œ∞Ö’x HÀiHõÅ∞QÍx W=hfl K«∂KÕ
™êHΔ̃ Hõ#fl "Õ~Ô #· q. P ™êHΔ̃Ü∞Õ |∞kúÖ’ „ÑüÑ¶e¨ Oz# ã¨`åÎ - z`ü „Ñ¨HÍâ◊O
P`«‡ K≥`· #« ºO. J\ì̃ P`«‡<≥#· <åÖ’ Éè^Ë •Å∞O_Õ J=HÍâ◊"∞Õ ÖË^∞Œ . x[OQÍ
™êHΔ̃Ö’ Éè^Ë •Å∞O>Ë Jq QÍ_èx» „^ŒÖ’ ‰õÄ_® HõxÑ≤OKåe. QÍ_è» x„^ŒÖ’ P`«‡
K≥`· #« ºOQÍ (h=Ù) L<åfl"å? ÖË"å? ÖË=x K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ gÅ∞ ÖË^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë
'~å„u <Õ#∞ ÖË#O_ô - `≥ÖÏ¡~ˆ @Ñ¨Ê\˜H˜ =KåÛ#∞— Jx U Ñ≤zÛ"å_≥<· å J#QÆÅ_®?
Hõ#∞Hõ QÍ_»x„^ŒÖ’ ‰õÄ_® zu L#fl^Œx JOwHõiOKåe. =∞i JÑ¨C_»∞ zuÖ’
103
=∂~°∞ÊÅ∞ U"≥∞<ÿ å L<åflÜ«∂? Ug∞ÖË=Ù. JO>Ë Ü«∞^•~°Oú QÍ zuÖ’ UÉè^Ë •Å∞
ÖË=Ù. zuÖ’ ÉèË^•Å∞ QÆ#∞Hõ LO>Ë ã¨∞+¨μÑ≤ÎÖ’ P ÉèË^•Å∞O_®e. zux
J„â◊~ÚOz LO_®e. HÍx JÑ¨C_»∞ U JÅ[_»∞Å∞ PO^Àà◊#Å∞ PÖ’K«#Å∞
ã¨∞Y ^Œ∞óMÏÅ∞ ÖËx P`«‡ =∂„`«"∞Õ L#flk. Hõ#∞Hõ ™êHΔ̃Ö’ Éè^Ë •Å∞ ÖË=Ù.
D q+¨Ü∞« O =∞#‰õΩ ~ÀE `≥Å∞ã¨∂<Î Õ L#flk. J#∞Éè=í =∞ø`«∂<Õ L#flk.
WÖÏ J#∞Éè=í =∞=Ù`«∂ L#fl q+¨Ü∂« xfl `«i¯OKåeû# Ñ¨x ÖË^∞Œ Hõ^•!.
âß¢™êÎÅ∞ K≥ÑÊ≤ # =∂@<À, Z=~°<åfl K≥ÑÊ≤ # =∂@<À J~Ú`Õ =∞#O
Jk x[=∂? HÍ^•? ã¨=∞O[ã¨=∂? HÍ^•? Jx ÑïjeOKåe. J^Õ =∞#
J#∞Éè=í O J~Ú`Õ Jã¨Å∞ Jq+¨Ü∂« xfl ãÖ^ÕÇÏ≤ OKåeû# Ñ¨<ÖÕ ^Ë ∞Œ . JO^Œ∞Hˆ
t+¨μº_»∞ JO@∞<åfl_»∞ Wk ã¨Ê+Öì QÍ `≥eã≤#^Õ. `«~¯° OZO^Œ∞‰õΩ? Jx. JO>Ë
™êHΔ̃Ö’ Éè^Ë •Å∞O_»=Ù J<Õk xã¨ûO^ÕÇÏ¨ O.
WO`« =~°‰Ωõ t+¨μºx J#∞Éè"í åxfl qO@∞#fl QÆ∞~°∞=Ù `«~¯° |^ŒOú QÍ
„Ñ¨ÑO¨ K« q∞^è•º`åfixfl x~°∂Ñ≤ã∞¨ <Î åfl~°∞.
â’¡II qâ◊fiO ã¨^Õ`«ku HÍ~°ºHõ~°`«fi ¿ÇÏ`Àó
Ü«∞^Œºã¨º ã¨`«Î fi q∞Ç¨Ï™ê^èŒ~Ú`«∞O Ü«∞`Õ^è•ó I
`«~°›º„`« ~°A˚ Éèí∞[QÍ^ŒºÑ≤ ã¨^ŒƒÖÏ`ü ™êº`ü
ã¨`º« `«fi ¿ÇÏ`«∞i^Œ=∂Ç¨ï ~°Kåkè``« fi« O II 37
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- HÍ~°º Hõ~`° fi« ¿ÇÏ`Àó ´ HÍ~°ºHÍ~°} ãÖ|O^èŒ `«~¯° O „Ñ¨HÍ~°O†
U`«`ü qâ◊fiO ´ D „Ñ¨ÑO¨ K«O† ã¨`Wü u ´ ã¨`åÎHÅõ ^Õ - x["Õ∞ HÍx, Jã¨ºã¨`Î« fiO
´ ^•x ã¨`åÎx† WÇ¨Ï ™ê^è~Œ Ú`«∞O ´ WHõ¯_» x~°∂Ñ≤OK«\ÏxH˜† Ü«∞k Ü«∞`Õ^•è ó
´ XHõ "Õà◊ „Ñ¨Ü∞« uflOKå"å? `«i› ´ JÑ¨C_»∞† ~°A˚ Éè∞í [QÍ`ü JÑ≤ ´ „`å_»∞Ö’
HõxÑ≤Oz# áê=Ú‰õÄ_®† |ÖÏ`ü ´ D `«~¯° |ÅO`À† ã¨`ü ™êº`ü ´ ã¨`ÎÕ
J=Ù`«∞Ok (x["Õ∞ J=Ù`«∞Ok)† ã¨`º« `«fi¿ÇÏ`«∞ó ´ ã¨`º« =ÚJx K≥áêÊÅO>Ë†
W^ŒO ´ Wk† JKåkè``« fi« O ´ ZÑ¨Ê\˜H© x"åiOÑ¨ |_»~å^Œ∞ Jx† PÇ¨ïó ´
ÃÑ^ŒÅÌ ∞ K≥|∞`å~°∞.
104
ÉèÏ=O :- HÍ~°ºHÍ~°} ãÖ|O^èŒ `«~¯° O „Ñ¨HÍ~°O D „Ñ¨ÑO¨ K«O ã¨`åÎHÅõ ^Õ
Jx ^•x ã¨`åÎx x~°∂Ñ≤OK«\ÏxH˜ XHõ "Õà◊ „Ñ¨Ü∞« uflOKå"å? JÑ¨C_»∞ „`å_»∞Ö’
HõxÑ≤OKÕ áê=Ú‰õÄ_® D `«~¯° |ÅO =Å¡ ã¨`º« "Õ∞ J=Ù`«∞Ok. ã¨`º« =Ú Jx
K≥áêÊÅO>Ë Jk ZÑ¨Ê\˜H© x"åiOÑ¨|_»~å^Œ∞ Jx ÃÑ^ŒÅÌ ∞ K≥|∞`å~°∞.
"åºYº :- D Ö’HõOÖ’x =ã¨∞=Î ÙÅ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_@ Õ Ñ¨C_»∞ HÍ~°ºHÍ~°}
ãÖ|O^è=Œ ∞<Õ `«~¯° O XHõ\ ˜ L#flk. HÍ~°ºO JO>Ë HõxÑ≤OKÕ =ã¨∞=Î Ù. HÍ~°}O
JO>Ë ^•xH˜ P^è•~°"∞≥ #ÿ =ã¨∞=Î Ù.
‰õΩO_» HÍ~°ºO. =∞\˜ì HÍ~°}O. #QÆÅ∞HÍ~°ºO |OQÍ~°O HÍ~°}O. =∞\˜ì
#∞O_ç =zÛ# ‰õΩO_»Åhfl =∞\˜ì `«ÑÊ¨ =∞ˆ~g∞HÍ^Œ∞. |OQÍ~°O #∞O_ç =zÛ#
#QÆÅ∞ |OQÍ~°O `«ÑÊ¨ =∞ˆ~g∞HÍ^Œ∞. W^Õ HÍ~°ºHÍ~°} ãÖ|O^èOŒ JO>Ë. D
`«~å¯xfl LÑ¨Ü∂≥ yOz J#O`« ã¨`º« "≥∞#ÿ Ñ¨~=° ∂`«‡ #∞O_ç =zÛ# „Ñ¨ÑO¨ K«O
‰õÄ_® ã¨`#ÎÕ x K≥ÑÊ¨ \ÏxH˜ gÅ∞O^•? ÖË^∞Œ . D "å^Œ# J~°~ú Ç° Ï≤ `«O.
ZO^Œ∞HõO>Ë Pã¨Å∞ x[OQÍ D <å=∞ ~°∂áê`«‡Hõ „Ñ¨ÑÖK«O ˆH=Å
Ñ¨~°=∂`«‡ #∞O_ç =zÛO^•? HÍ^Œ∞. =∂Ü«∞ (ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å∞) Ü≥ÚHõ¯
„Ñ¨ÉÏè =O`À - „¿Ñ~°}`À Ñ¨~=° ∂`«‡ #∞O_ç =zÛ#k. Ñ¨~=° ∂`«‡ ã¨`.ü =∂Ü«∞
Jã¨`.ü WÖÏ ã¨`ü Jã¨`Åü HõÅ~ÚHõ =Å¡ =zÛOk QÆ#∞Hõ HÍ~°ºHÍ~°} ãÖ|O^èOŒ
„Ñ¨HÍ~°O „Ñ¨ÑÖK«O ã¨`ü Jã¨`ü Ô~O_»∂ Jx K≥áêÊe. Ô~O_»∂ Ñ¨~°ã¨Ê~°
q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ q QÆ#∞Hõ 'q∞^èºŒ — J<åfl~°∞. JO>Ë „Éè=í ∞Ö’ L#flO`«=~°‰Ωõ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k
QÆ#∞Hõ 'ã¨`—ü . „Éè=í ∞`˘Åy`Õ J^Œ$â◊º=∞ø`«∞Ok QÆ#∞Hõ Jã¨`.ü WÖÏ „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl
ã¨`ü Jã¨`ü JxQÍx. ã¨`Hü Í^Œ∞ Jã¨`Hü Í^Œ∞ Jx QÍx K≥áêÊeû =zÛ#O^Œ∞#
q∞^èŒº J<åfl~°∞. JO>Ë K«∂¿ã"å_»∞#flO`«HÍÅO HõxÑ≤ã¨∞ÎOk† K«∂¿ã"å_»∞
ÖË#Ñ¨C_»∞ HõxÑ≤OK«^∞Œ . Jx. ÖË^• x[OQÍ ÖËHáõ È~Ú<å L#fl@∞¡ HõxÑ≤OKÕk
QÆ#∞Hõ q∞^èºŒ . Hˆ =Åã¨`åÎ#∞O_ç =∂„`«"∞Õ D „Ñ¨ÑO¨ K«O~åÖË^∞Œ QÆ#∞Hõ „Ñ¨ÑO¨ K«O
ã¨`åÎ Jx K≥¿ÑÊgÅ∞ÖË^∞Œ .
x[OQÍ „Ñ¨ÑO¨ K«O J<Õk Ñ¨~=° ∂`«‡#∞O_ç ZÖÏ U~°Ê_çOk? J<Õ^•xH˜
2 "å^•Å QÆ∞iOz =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. J^Õ 1. Ñï}Ï=∞"å^ŒO, 2.
q=~°"Î å^ŒO - Jx.
105
1) Ñï}Ï=∞"å^ŒO :- L#fl Jã¨Å∞ =ã¨∞=Î Ù Ñ¨ÓiÎQÍ =∂iáÈ~Ú =∞~˘Hõ
~°∂ÑÖQÍ `«Ü∂« ~°∞ HÍ=@O. =∞\˜ì ‰õΩO_»QÍ=@O† áêÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ HÍ=@O†
|OQÍ~°O #QÆÅ∞ HÍ=@O. D "å^ŒOÖ’ Jã¨Å∞ =ã¨∞=Î Ù~°∂ÑÖ =∂iOk.
JO>Ë Jã¨Å∞ =ã¨∞=Î <åfl LO@∞Ok. =∂i# =ã¨∞=Î <åfl LO@∞Ok. U^À
XHõ¯>Ë. „Ñ¨ÑÖK«O WÖÏ U~°Ê_»ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë Ñ¨~°=∂`«‡ ã¨fiÜ«∞OQÍ
„Ñ¨ÑO¨ K«OQÍ =∂iáÈ`Õ WÑ¨C_»∞ „Ñ¨ÑO¨ K«O =∂„`«"∞Õ LO@∞Ok. Ñ¨~=° ∂`«‡
LO_Õ gÅ∞ÖË^∞Œ .
2) q=~°"Î å^ŒO :- L#fl Jã¨Å∞ =ã¨∞=Î Ù L#flk L#fl@∞¡ JÖÏˆQ LO_ç,
=∞~˘Hõ q^èOŒ QÍ K«∂KÕ"å_çH˜ HõxÑ≤OK«@O. `å_»∞ áê=ÚÖÏQÍ HõxÑ≤OK«@O.
Z_®i ZO_»=∂qÖÏQÍ HõxÑ≤OK«@O. „"≥∂_»∞ ^ŒÜ∞« ºOÖÏQÍ HõxÑ≤OK«@O.
=Ú`«ºÑ¨Ù zÑ¨ÊÖ’x h\ãO^Œ∞=Ù "≥O_çÖÏQÍ HõxÑ≤OK«@O. D "å^ŒOÖ’
Jã¨Å∞ =ã¨∞=Î Ù U=∂~°∞ÊÅ∂ ÖË‰Ωõ O_® L#flk L#fl@∞¡ JÖÏˆQ LO_ç áÈ`«∞Ok.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ K«∂KÕ"å_ç ^Œ$+≤xì |\ì̃ =∞~˘Hõ q^èOŒ QÍ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. JO>Ë
„Éè=í ∞Ö’ =∞~˘Hõ =ã¨∞=Î ÙQÍ HõxÑ≤ã∞¨ <Î åfl Jã¨Å∞ =ã¨∞=Î Ù‰õΩ U_èÀHÍÖË^∞Œ . Jk
ZÑ¨Ê\˜ÖÏQÍ JHõ¯_Õ LO@∞Ok. „Ñ¨ÑO¨ K«O U~°Ê_çOk WÖÏˆQ. ZO^Œ∞HõO>Ë
„Ñ¨ÑO¨ K«O HõxÑ≤ã∞¨ #Î flÑ¨Ê\˜H© Ñ¨~=° ∂`«‡‰õÄ_® `«#Ü«∞^•~°ú ~°∂ÑÖÖ’ LO_»<Õ
L<åfl_»∞.
D "å^•xfl J#∞ãïOz Ñ¨~°=∂`«‡ „Ñ¨ÑÖK«OQÍ =∞#‰õΩ
„Éè=í ∞HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk. ZÖÏQÆO>Ë pHõ\ Ö˜ ’ Ñ¨_ç L#fl „`å_»∞ =∞#‰õΩ áê=ÚÖÏQÍ
HõxÑ≤Oz#@∞¡. áê=ÚHÍ~°ºO „`å_»∞ HÍ~°}O. x[OQÍ „`å_»∞ L#fl
HÍ~°}OKÕ`<« Õ =∞#‰õΩ pHõ\ Ö˜ ’ áê=Ú HõxÑ≤OzOk.
WÑ¨C_»∞ HÍ~°ºHÍ~°} ãÖ|O^è`Œ ~« å¯xfl LÑ¨Ü∂≥ y¿ãÎ =∞#‰õΩ HõxÑ≤OKÕ
áê=Ú „`å_»∞ `«ÑÊ¨ =∞ˆ~g∞HÍ^Œ∞ - Jx JOwHõiOKåe. JÖÏˆQ =∞#‰õΩ
HõxÑ≤OKÕ „Ñ¨ÑO¨ K«O Ñ¨~=° ∂`«‡ `«ÑÊ¨ =∞ˆ~g∞HÍ^Œ∞ Jx ‰õÄ_® JOwHõiOKåe.
x["Õ∞ D „Ñ¨ÑO¨ K«O „Éè=í ∞Ö’ #∞#fl r=Ù_ç̂H. „Éè=í ∞ =^Œe# r=Ù_çH˜ -
P`å‡#∞ Éè∂í u<˘Ok# "åxH˜ Wk Ñ¨~=° ∂`Õ‡. ã¨~fi° „`å J`«_Hç ˜ Ñ¨~=° ∂`«‡
`«ÑÊ¨ "Õ̂~g∞ HõxÑ≤OK«^∞Œ (`«#`Àã¨ÇÏ¨ ).
106
J~Ú`Õ Ñ¨~=° ∂`«‡ ã¨`Hü ^õ •! =∞i Ñ¨~=° ∂`«‡ #∞O_ç =zÛ# „Ñ¨ÑO¨ K«O
‰õÄ_® ã¨`<ÎÕ å? WÖÏ x~°∂Ñ≤OKåÅx „Ñ¨Ü∞« ufl¿ãÎ U=∞=Ù`«∞Ok?
„`å_»∞ x["≥∞#ÿ k QÆ#∞Hõ „`å_»∞=Å¡ HõxÑ≤OKÕ áê=Ú ‰õÄ_® x["≥∞#ÿ ^Õ
J<åe. ZO`« `≥eq `«‰Ωõ ¯= "å_≥<· å JÖÏ JO\Ï_®? ZO^Œ∞HõO>Ë JHõ¯_»
nÑÖ "≥eyOK«@O`À<Õ WO`« =~°‰Ωõ HõxÑ≤Oz# áê=Ú J^Œ$â◊ºO. J^Œ$â◊ºO
JO>Ë WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ LO_ç =∂Ü«∞"≥∞Oÿ ^ŒxHÍ^Œ∞. Jã¨Å∞ ZÑ¨C_»∂ áê=ÚÖË<Õ
ÖË^xŒ , JHõ¯_» „`å_»∞ =∂„`«"∞Õ ZÑ¨C_»∂ L#fl^Œx `≥eã≤áÈ`«∞Ok. Hõ#∞Hõ
áê=Ú‰õΩ ã¨`º« `«fiO ÖË^∞Œ . Jã¨Å∞ Jk ZÑ¨C_»∂ ÖËx^Õ. HÍHõáÈ`Õ pHõ\ Ö˜ ’
L#flÑ¨C_»∞ =∂„`«O L#fl@∞¡ „Éèí=∞ HõeyOk. WÖÏ XHõÑ¨C_»∞ HõxÑ≤Oz
=∞~˘HõÑC¨ _»∞ HõxÑ≤OK«x ^•xx ã¨`ü J<ÕgÅ∞ÖË^∞Œ . Jk q∞^èºŒ . JÖÏˆQ „`å_»∞
'ã¨`—ü . ^•xx h=Ù K«∂_»#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® Jk JHõ¯_Õ L#flk.
nxx |\˜ì D „Ñ¨ÑÖK«O ‰õÄ_® ã¨`ü HÍ^Œ∞. Wk q∞^èŒº. nxx
K«∂ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® ã¨`º« O HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ nxH˜ P^è•~°"∞≥ #ÿ Ñ¨~=° ∂`«‡
=∂„`«O ã¨`ü. ^•xx h=Ù K«∂_»ÖË#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® Jk JO`«\Ï LOk.
UHÍÅOÖ’ ‰õÄ_® Jk ÖË‰Ωõ O_® áÈÜÕ∞k HÍ^Œ∞. h=Ù K«∂_»QeÆ y`Õ ZÅ¡ÑC¨ _»∂
LO_Õk Ñ¨~=° ∂`Õ‡.
J~Ú`Õ ™ê=∂#∞º_»∞ „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl =∂„`«"∞Õ K«∂™êÎ_∞» . „Ñ¨ÑO¨ K«O
X\˜^ì Õ JO>Ë =∞i ÖËx„Ñ¨ÑO¨ K«O <å‰õΩ ZÖÏ HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk? JO\Ï_»∞. JÖÏO\˜
"åxH˜ QÆ∞~°∞=Ù ã¨=∂^è•#O Uq∞\˜? -
â’¡II H© ^Œ$yfi^èŒO [QÆ^ŒÜÕ∞ =^Œã¨`«Î fi z`Õfi^£
PHÍ~°ÇÏ‘ #q∞u Ñ¨$+ª̈ =`ÕãÎ≤ =∞Ç¨ÏºO I
„Ñ¨`«∞º`«Î~°O H˜q∞u `Õ `«= =∞ø#"Õ∞=
„Ñ¨`∞« º`«~Î O° Éè=í u =∂O„Ñü *ÏÖ‡QÆKÛ« ù II 38
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- JÜÕ∞ ´ F~Ú!† ã¨`Î« fi Pk PHÍ~°ÇÏ‘ #O ´ ã¨`∞« Î z`«∞Î
"≥ Ú II# PHÍ~° O ÖË x † [QÆ ` ü ´ „Ñ¨ Ñ ¨ O K« O † H© ^ Œ $ yfi^è Œ O =^Œ W u ´
107
ZÖÏHõ#Ñ¨_»∞`«∞#fl^À K≥Ñ¨CJx† Ñ¨$+¨ª=`Õ =∞Ç¨ÏºO ´ J_»QÆ|_ç#<å‰õΩ†
`Õ„Ñ¨`∞« º`«~Î O° HÕ? Jã≤Î Wu ´ h ã¨=∂^è•#OUq∞\˜? Jx J_çy`Õ† `«= ´
h‰õΩ† =∂O„Ñü ´ <å#∞O_ç, =∞ø#OU=„Ñ¨`«∞º`«Î~°O Éèí=u ´ =∞ø#"Õ∞
ã¨=∂^è•#O J=Ù`«∞Ok† *ÏÅ‡QÆKÛ« ù ´ =¸~°∞_ö ®! "≥à√◊ §.
ÉèÏ=O :- F~Ú! ã¨`∞« Î z`«∞Î "≥Ú^ŒÖ#·ˇ PHÍ~°OÖËx „Ñ¨ÑO¨ K«O ZÖÏHõxÑ≤ã∞¨ #Î fl^À
K≥ÑÊ¨ =∞x J_»Q|Æ _ç# <å‰õΩ 'h ã¨=∂^è•#O Uq∞\˜?— JO>Ë <å#∞O_ç h‰õΩ
=∞ø#"Õ∞ ã¨=∂^è•#O J=Ù`«∞Ok. =¸~°∞_ö ®! "≥à√◊ §.
"åºYº :- „Ñ¨ÑO¨ K«O q∞^èºŒ Jx, ã¨`ü HÍ^Œx WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ |∞∞A"≥O· k.
=∞i JÖÏO\˜ ã¨`üHÍx - PHÍ~°OÖËx „Ñ¨ÑÖK«O WO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ ZÖÏ
HõxÑ≤ã∞¨ #Î fl^À K≥ÑÊ¨ =∞x t+¨μºÅ∞ QÆ∞~°∞=Ùx „Ñ¨tfl™êÎ~∞° . ^•xH˜ ã¨=∂^è•#OQÍ
QÆ∞~°∞=Ù =∞ø#OQÍ LO\Ï_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë P„Ñ¨âfl◊ J~°~ú Ç° Ï≤ `«"∞≥ #ÿ k QÆ#∞Hõ.
P^è•ºu‡Hõ*Ï˝#O U=∂„`«O ÖËx ™ê=∂#∞º_»∞ Jã¨Å∞ D„Ñ¨âflı "ÕÜ∞« _»∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë J`«_Hç ˜ „Ñ¨ÑO¨ K«O ã¨`º« OQÆ#∞Hõ, Ü«∞^è•~°Oú QÆ#∞Hõ, J`«_Hç ˜ =∞~˘Hõ
PÖ’K«# =KÕÛ J=HÍâ◊O ÖË^∞Œ . HÍx XHõ QÆ∞~°∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOz# t+¨μºÅ∞
P`«‡*Ï˝<åxfl <Õ~°∞Û‰õΩO@∂ Ñ¨~°=∂`«‡ QÆ∞iOz, „Ñ¨ÑÖK«O QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∂, Ñ¨~°=∂`«‡#∞O_ç „Ñ¨ÑÖK«O =zÛ#Ñ¨Ê\˜H© D „Ñ¨ÑÖK«O
q∞^è•º=∂„`«=∞x, ^•xH˜ ã¨`º« `«fiO ÖË^xŒ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ "åiH˜ ãÖ^ÕÇÏ¨ O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨`º« `«fiO ÖËx, PHÍ~°O ÖËx „Ñ¨ÑO¨ K«O WO`« ã¨Ê+ì̈OQÍ ZÖÏ
HõxÑ≤ã¨∞Î#flk? Jx. S`Õ WÖÏO\˜ ãÖ^ÕÇ¨ÏO „áê~°OÉèí^Œâ◊Ö’x t+¨μºÅ‰õΩ
HõÅQÆ=K«∞Û <Õ"∂≥ QÍx âß¢ã"Î̈ åHÍºÅ#∞ „â◊=}O, =∞##O KÕã#≤ t+¨μºÅ‰õΩ†
„â◊√u, Ü«ÚH˜Î, J#∞Éèí"åÅ`À áÈeÛK«∂K«∞H˘<Õ "åiH˜ WÖÏO\˜ ãÖ^ÕÇ¨ÏO
HõÅQÆ~å^Œ∞.
JO^Œ∞Hˆ JÖÏO\˜ t+¨μºÅ∞ D „Ñ¨âfl◊ #∞ J_çy#Ñ¨C_»∞ QÆ∞~°∞=Ù =∞ø#O
=Ç≤Ï™êÎ_∞» . 'WO`« `≥eq `«‰Ωõ ¯= „Ñ¨âfl◊ "Õã∞¨ <Î åfl_Õ t+¨μº_»∞— Jx.
=∞#O HõÅÖ’ K«∂KÕ ã¨fiÑ¨Ê„Ñ¨ÑO¨ KåxH˜ ã¨`º« `«fiO L#fl^•? ^•xH˜ U
PHÍ~°O L#flk? ^Õx`À `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« |_»k¤ ? S<å ã¨Ê+Öì QÍ ã¨fiÑ¨flÑ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
K«∂ã¨∂<Î Õ L<åfl_»∞QÆ^•!
108
„`å_»∞Ö’ HõxÑ≤OKÕ áê=Ú‰õΩ ã¨`«º`«fiO L#fl^•? J~Ú<å ã¨Ê+ì̈OQÍ
K«∂ã¨∂Î ÉèÜ í ∞« Ñ¨_`» åO QÆ^•!. JÖÏˆQ "≥∂_»∞Ö’ HõxÑ≤OKÕ ^ŒÜ∂« ºxH˜ ã¨`º« `«fiO
L#fl^•? HÍx ã¨Ê+ì̈OQÍ K«∂ã¨∂Î ÉèÜ í ∞« Ñ¨_`» åO QÆ^•!
Z_®iÖ’ „Ñ¨Ü∂« }O KÕ¿ã "å_çH˜ ^ŒÑÊ≤ Hõ J~Ú`Õ `«# ^ŒQ~æÆ ∞° #fl h~°∞
SáÈ`Õ, J`«_Hç ˜ ^Œ∂~°OQÍ h\˜ =#~°∞Hõ#|_»∞`«∞Ok. K≥~∞° =ÙÖ’ h~°∞ÖÏQÍ
JÅÅ∞ JÅÅ∞QÍ Hõ#Ñ≤ã∞¨ OÎ k. ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ "≥o§K«∂¿ãÎ JHõ¯_» h~°∞O_»^∞Œ . HÍx
^Œ∂~°OQÍ h~°∞#fl@∞¡ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. JÖÏ J`«_∞» ZO`« ^Œ∂~°O "≥o§<å ^ŒQ~æÆ Ö° ’
h~°∞ HõxÑ≤OK«^∞Œ , ^Œ∂~°OQÍ =∂„`«O HõxÑ≤ã∂¨ <Î Õ LO@∞Ok. =∞i P h~°∞
ã¨`º« =∂? HÍ^Œ∞. J^Õ 'ZO_»=∂q— JO\Ï~°∞. HÍx ^ŒÑÊ≤ HõQ˘#fl "å_çH˜ h~°∞#fl@∞¡
ã¨Ê+ì̈OQÍ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. ZÖÏ HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk?
JÖÏˆQ =Ú`«ºÑ¨Ù zÑ¨ÊÖ’ "≥O_ç L#fl@∞¡ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ "≥o§
K«∂¿ãÎ h\˜ ÉÁ@∞ì. ã¨∂~°ºHÍOu ^•xÃÑ|· _ç "≥O_çÖÏ "≥∞~°∞ã¨∞OÎ k. JHõ¯_»
"≥O_ç x[OQÍ L#fl^•? ÖË^∞Œ QÆ^•!
WÖÏ Z<Àfl L^•Ç¨Ï~°}Å∞ x[OQÍ ÖËHáõ È~Ú<å L#fl@∞¡ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ >Ë
D „Ñ¨ÑO¨ K«O x[OQÍ ÖËHáõ È`Õ ZÖÏ HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk? Jx t+¨μº_»∞ J_çy`Õ
J`«_∞» Ñ¨ã"≤ å_Õ. =¸~°∞_ö .Õ JO^Œ∞Hˆ QÆ∞~°∞=Ù =∞ø#O =Ç≤Ï™êÎ_∞» . t+¨μº_»∞
=∞~°Å J_çy`Õ =¸~°∞_ö ®! =∞ø#"Õ∞h‰õΩ <åã¨=∂^è•#O. "≥à√◊ § JO@∞<åfl_»∞.
WÑ¨C_»∞ =∞~À `≥eqQÆÅ „Ñ¨âfl◊ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞ t+¨μº_»∞.
„Éèí=∞ `˘ey`Õ áê=Ú HõxÑ≤OK«^Œ∞QÆ^•! =∞i*Ï˝xH˜ D „Ñ¨ÑÖK«O
Hõ#|_»‰Ωõ O_® áÈ`«∞O^•? Jx - t+¨μºx„Ñ¨âfl◊ .
^•xH˜ QÆ∞~°∞=Ù ã¨=∂^è•#O
â’¡II *Ï˝<åyfl ^ŒQÆú=∞Ñ≤ ÉèÏu [QÆkfiz„`«O
Ü«∞K«Û^èŒfix „Éèí=∞=`«ûqâı+¨É’^è•`ü I
`«ã≤‡<£ „Éèí"Õ∞ q=∞kè`ÕºÑ≤ `«^è≥·=ÉèÏu
kQÆfi`«º^èÀ =∞=∞ K«`«^Œfi^Œ`À# ã¨`«Î`ü II 39
109
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- K«Ü∞« `ü ^èfiŒ x „Éè=í ∞=`«ó ´ „Ñü^èfiŒ x QÆ∞iOz „Éè=í ∞Ö’ #∞#fl
"åxH˜† ã¨qâı+¨ É’^è•`ü ´ ^•xQÆ∞iOz Ñ¨ÓiÎQÍ É’kè¿ã†Î `«ã‡≤ <£ kQÆfiu„Éè"í ∞Õ
´ ^•x=Å¡ „Ñü^èfiŒ x „Éè=í ∞† q=∞kè`Õ ´ `˘ÅyáÈ`«∞Ok† JÑ≤ ´ J~Ú#Ñ¨Ê\˜H†©
`«^•è U=ÉèÏu ´ Jk ZÖÏ qxÑ≤ã∂¨ <Î Õ LO@∞O^À, `«^fiŒ `ü ´ JÖÏˆQ† [QÆ`ü
´ D „Ñ¨ÑO¨ K«„Éè=í ∞† *Ï˝<åyfl ^ŒQOúÆ JÑ≤ ´ *Ï˝<åyflÖ’ ^ŒQ"úÆ ∞≥ #ÿ Ñ¨Ê\˜H†© =∞=∞
´ <å‰õΩ† qz„`«O ÉèÏu ´ Pâ◊Û~°ºHõ~O° QÍ Hõ#Ñ¨_∞» `«∂<Õ LO@∞Ok† J`«``« ü
#ã¨`ü ´ JO^Œ∞=Å¡ Jk x[OHÍ^Œ∞.
ÉèÏ=O :- „Ñü^èŒfix QÆ∞iOz „Éèí=∞Ñ¨_ç# "åxH˜ ^•xx QÆ∞iOz Ñ¨ÓiÎQÆ
`≥eÜ«∞*ˇÑÊ≤ , P„Ñü^èfiŒ x Ü≥ÚHõ¯ „Éè=í ∞#∞ `˘ÅyOz#Ñ¨Ê\˜H© ZÖÏÔQ`· Õ WOHÍ
Jk qxÑ≤ã∂¨ <Î Õ LO@∞O^À JÖÏˆQ D [QÆ`∞« #Î ∞ QÆ∞iOz# „Éè=í ∞ *Ï˝<åyflÖ’
^ŒQ"úÆ ∞≥ #ÿ Ñ¨Ê\˜H© qz„`«OQÍ D [QÆ`ü Hõ#|_»∞`«∂<Õ LO@∞Ok. S<å Jk
x[OHÍ^Œ∞.
"åºYº :- „Ñ¨ÑO¨ K«O q∞^èºŒ Jx, Ü«∞^•~°O÷ QÍ ÖË<Õ ÖË^xŒ † ZÖÏÔQ`· Õ pHõ\ Ö˜ ’
„`å_»∞ áê=ÚÖÏQÍ „Éè=í ∞Q˘Å∞Ê`«∞O^À JÖÏˆQ J*Ï˝#OÖ’ L#flO`« =~°‰Ωõ
Ñ¨~=° ∂`Õ‡ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖÏQÍ „Éè=í ∞ Q˘Å∞Ê`«∞O^Œh âß¢™êÎÅhfl K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
JO`ÕHÍ^Œ∞. "≥Å∞`«∞~°∞ =¿ãÎ WÑ¨Ê\˜ =~°‰Äõ HõxÑ≤Oz# áê=Ú J^Œ$â◊º"≥∞ÿ ZÖÏÔQ`· Õ
ã¨`«ºOQÍ L#fl„`å_»∞ =∂„`«"Õ∞ HõxÑ≤ã¨∞ÎO^À† JÖÏˆQ *Ï˝#OÖ’ xeÛ#
=∞Ç¨`«∞‡xH˜ - r=#∞‡‰õΩxÎ H˜ J*Ï˝#OÖ’ L#flÑ¨C_»∞ HõxÑ≤Oz# D [QÆ`∞« Î
J^Œ$â◊º"≥∞ÿ Jã¨Å∞ ã¨`º« "≥∞#ÿ Ñ¨~=° ∂`«‡ =∂„`«"∞Õ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k - Jx ‰õÄ_®
=∞Ç¨`«∞‡Å∞ K≥|∞`«∞O\Ï~°∞.
HÍx P`å‡#∞Éè∂í ux á⁄Ok, P`å‡#O^•xfl J#∞Éèqí ã¨∞#Î fl P`«‡*Ï˝xH˜
Jã¨Å∞ D „Ñ¨ÑO¨ K«O Hõ#|_»^•? JO>Ë Hõ#|^Œ∞`«∂<Õ LO@∞Ok. ZO^Œ∞HõÖÏ
Hõ#|_»∞`«∞Ok? Jx J_ç̂Q "åiH˜ QÆ∞~°∞=Ù WHõ¯_» ã¨=∂^è•#O Wã¨∞<Î åfl~°∞.
XHõ K«H¯õ x LÑ¨=∂#O`À t+¨μºÅ ãÖ^ÕÇ¨ xfl f~°∞ã¨∞<Î åfl~°∞.
[#ãÖKå~°O ÖËx H˘O_»„áêO`åÅÖ’ =∞#O QÆ#∞Hõ ÃÑ^ŒQÌ Í Hˆ Hõ"¿Õ ãÎ
J^ÕHˆ Hõ uiy =∞m§ =∞m§ „Ñü^èfiŒ xã¨∞OÎ k. =∞#=∂@ÖË uiy uiy =∞#‰õΩ
110
qxÑ≤ã∞¨ OÎ >Ë Wk „Ñ¨H$õ u ã≤ÔúŒ QÍ =KÕÛ „Ñü^èfiŒ xÜÕ∞ Jx `≥eÜ«∞x z#fl
Ñ≤ÅÅ¡ ∞QÍx, J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞QÍx U=∞#∞‰õΩO\Ï~°O>Ë JHõ¯_» H˘O_»Kå@∞# Z=~À
LO_ç =∞#=∂@Å<Õ, =∞#O KÕã≤# â◊ÉÏúÅ<Õ "å~°∂ uiy KÕã¨∞Î<åfl~°x
„Éè=í ∞Ñ¨_∞» `«∂ LO\Ï~°∞. `≥eã≤#"å~°∞ "åiH˜ #K«Û*ˇÑÊ≤ , Wk „Ñü^èfiŒ x Jx,
Jk „Ñ¨H$õ uÖ’ ã¨ÇÏ¨ [=∞x ã¨HÍ~°}OQÍ `≥eÜ«∞*Ë¿ãÎ qO\Ï~°∞, #=Ú‡`å~°∞,
„Éè=í ∞ áÈQ˘@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞. JÖÏ „Éè=í ∞áÈQ˘@∞ìH˘#fl "åiH˜ ‰õÄ_® â◊|OÌ KÕ¿ãÎ
uiy „Ñü^èfiŒ x q#|_»∞`«∂<Õ LO@∞Ok. h=Ù „Éè=í ∞ áÈQ˘@∞ì‰Ωõ <åfl „Ñ¨H$õ u
Ü≥ÚHõ¯ ã¨ÇÏ¨ [ÅHõ} Δ O ZHõ¯_çHá© È^Œ∞.
„Ñ¨ÑO¨ K«O q+¨Ü∞« O ‰õÄ_® JO`Õ.
D „Ñ¨ÑO¨ K«O ZÖÏ U~°Ê_çOk. ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å (=∂Ü«∞) Ü≥ÚHõ¯ „¿Ñ~°}`À
Ñ¨~=° ∂`«‡ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O`À D „Ñ¨ÑO¨ K«O U~°Ê_çOk. =∂Ü«∞=Å¡ - =∂Ü«∞#∞O_ç
U~°Ê_ç# D „Ñ¨ÑO¨ K«O P =∂Ü«∂„Ñ¨ÉÏè =O L#flO`«HÍÅO LO@∞Ok. JO>Ë
ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å∞#flO`« =~°‰õÄ LO@Ok. J~Ú`Õ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x
r=Ùà◊§O^Œ~°∂ "åi "åi =º+≤ì"åã¨#Å HÍ~°}OQÍ PÖ’K«#Å∞ KÕã¨∂Î,
`«^#Œ ∞QÆ∞}OQÍ Hõ~‡° Å∞ KÕã∂¨ ,Î `«`Ê« eù `«OQÍ ÅaèOKÕ ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ ##∞Éèqí ã¨∂,Î
D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ Ñï„Éèíq∞ã¨∂Î, Ñ¨Ù_»∞`«∂, K«ã¨∂Î LO\Ï~°∞. J~Ú`Õ U
J^Œ$+ì̈=O`«∞_À Z<Àfl[#‡ÅÖ’ ã¨∞Hõ$`åÅ∞ KÕã∞¨ H˘x LO>Ë XHõ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù#∞
P„â◊~ÚOz, P`«‡*Ï˝<åxfl á⁄Ok, Ñ¨@∞ì^ŒÅ`À ™ê^èŒ#Å∞ KÕã≤, ã¨=∞ã¨Î
Hõ~‡° |O^è<Œ åÅ #∞O_ç, "åã¨#Å #∞O_ô `«iOz, =ÚH˜xÎ á⁄O^Œ∞`å_»∞. ^•x
HÍ~°}OQÍ J`«_çÖ’x "åã¨#Åhfl #tOzáÈ`å~Ú. [#‡‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ#
c*ÏÅhfl #tOK«@O =Å¡ [#‡ÖË‰Ωõ O_® áÈ`«∞Ok. JO>Ë J`«_ç "åã¨#Åhfl
#tOz áÈ=@O x["Õ∞. JO`« =∂„`å# ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å∞ #tOK«=ÙQÆ^•! U
ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å =Å¡ D „Ñ¨ÑO¨ K«O ã¨$+≤Oì K«|_çO^À P ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å∞#flO`«
=~°‰õÄ D „Ñ¨ÑÖK«O #tOK«^Œ∞ QÆ^•! Hõ#∞Hõ „Ñ¨ÑÖK«O `«Ñ¨Êx ãïQÍ
LO@∞Ok. J`«_çH© HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. JO>Ë *Ï˝xH© HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. J*Ï˝xH©
HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍHõáÈ`Õ "åi ^Œ$+≤Öì ’ `Õ_®.
™ê=∂#∞º_»∞ D „Ñ¨ÑÖKåxfl ã¨`«ºOQÍ ÉèÏq™êÎ_»∞. WHõ¯_» ^˘iˆH
111
=ã¨∞Î=ÙÅ^•fi~å q+¨Ü«∂Å ^•fi~å Éè’QÍÅ^•fi~å P#O^•xfl á⁄O^•Å#∞
‰õΩO\Ï_»∞. "å\˜ HÀãÖ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕ™êÎ_∞» . Ñ¶e¨ ¿ãÎ ã¨∞YO. Ñ¶e¨ OK«Háõ È`Õ
^Œ∞óYO. HÍx P`«‡*Ï˝x Ü≥ÚHõ¯ ^Œ$+≤ì "Õ~∞° . J`«_Hç ˜ HõxÑ≤OKÕ D „Ñ¨ÑO¨ K«O
™ê~°ÇÏ‘ #"≥∞#ÿ \˜kì . (1) QÍ~°_ô "åx KÕuÖ’x =ã¨∞=Î Ù =O\˜k. (2) h\˜Ö’
HõxÑ≤OKÕ Ñ¶Å¨ Ñ¨Ù+¨Ê Éèií `« =$HõOΔ Ü≥ÚHõ¯ „Ñü aO|O =O\˜k. (3) áê=Ú
‰õΩ|∞ãÖ =O\˜k.
(1) QÍ~°_"ô åx KÕuÖ’ ÅHõÅΔ _»|∞ƒ LO@∞Ok. ^•xx K«∂z =∞#O ZÖÏ
"åº"≥∂Ç¨ÏO K≥O^Œ"∂≥ † P _»|∞ƒ ZO^Œ∞‰õÄ Ñ¨xH˜ ~åx^Õ#x ZÖÏ „QÆÇÏ≤ Oz
xi¡ÑOÎ¨ QÍ LO\Ï"≥∂ JÖÏˆQ D „Ñ¨ÑO¨ K«O ‰õÄ_® ZO^Œ∞‰õÄ Ñ¨xH˜ ~åx^•xQÍ
ÉèÏq™êÎ~∞° . U =∂„`«O „Éè=í ∞ Ñ¨_~» ∞° .
(2) Ñ¶Ö¨ ÏÅ`À Ñ¨ÙëêÊÅ`À L#fl =$HΔÍxfl K«∂¿ãÎ ZO`À P#O^ŒO. "å\˜x
HÀã¨∞HÀ"åÅ<Õ HÀiHõ LO@∞Ok. HÍx J^Õ=$HõOΔ h\˜Ö’ „ÑüaOa¿ãÎ JO^Œ∞Ö’
‰õÄ_® P Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞, Ñ¨ÙëêÊÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. HÍx "å\˜x HÀã¨∞HÀ"åÅx J#∞HÀ~°∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë "å\˜x H˘Ü«∞º\ÏxH˜ gÅ∂ÖË^∞Œ . u#\ÏxH© Ñ¨xH˜~å=Ù. JÖÏˆQ
D „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl *Ï˝x xi¡ÑOÎ̈ QÍ ^Œi≈™êÎ_∞» .
(3) áê=Ú#∞ K«∂¿ãÎ JO^Œ~∂° ÉèÜ í ∞« Ñ¨_`» å~°∞. áê=Ú q_çz# ‰õΩ|∞ãÖ
JK«ÛO áê=ÚÖÏˆQ LO@∞Ok. ^•xx K«∂z ™ê=∂#∞º_»∞ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_`» å_»∞.
`≥eã≤#"å_»∞ P_»∞‰õΩO\Ï_»∞. JÖÏˆQ *Ï˝x D „Ñ¨ÑÖK«O`À P_»∞‰õΩO@∂
qÖÏãÖQÍ LO_çáÈ`å_»∞. `å#∞ P#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_Õ QÆ#∞Hõ P#O^ŒO H˘~°‰Ωõ
„Ñ¨ÑO¨ K«"Ñ·≥ Ù¨ ‰õΩ K«∂_»_∞» . Hõ#∞Hõ „Ñ¨ÑO¨ K«O HõxÑ≤Oz<å =Ú‰õΩxÎ H˜ D „Ñ¨ÑO¨ K«O
ÖË#>Ëì.
=Ú‰õΩxÎ JOu=∞ J#∞Éè=í O ZÖÏ LO@∞O^À t+¨μºx Jaè„áêÜ«∞O.
â’¡II Éèí∂q∞O[ÖË, `«^ŒÑ≤`Õ[ã≤ `«K«Ûù"åÜ≥∂
`«O "Àºq∞fl `«`ü „uQÆ∞}Ü«∂ã¨ÇÏ¨ =∞Ü«∞º#O`Õ I
Ñ¨Ó~ˆ q‚ ÖÏÑ¨º Ñït+ª̈ =∞YO_» ãÖq`ü
™êfi#O^Œ~∂° Ñ¨=∞#∞ Éè∂í Ü«∞ ~°"∞Õ Ç¨Ï =∞^Œº II 40
112
„ÑüÑ¨^•~°Oú :- Éè∂í q∞O[ÖË ´ Éè∂í q∞x h\˜Ö’#∞† `«`Jü Ñ≤`[Õ ã≤ ´ ^•xx
‰õÄ_® JyflÖ’#∞† `«`Kü "« åÜ≥∂ ´ =∞i^•xx "åÜ«Ú=ÙÖ’#∞† `«O "Àºq∞fl
´ ^•xx PHÍâ◊OÖ’#∞† `«`ü„uQÆ∞}Ü«∂ã¨Ç¨Ï ´ ^•xx „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ#
=∂Ü«∞`Àã¨ÇÏ¨ † J#O`Õ Ñ¨Ó~ˆ ‚ =∞~ÚqÖÏÑ¨º ´ J#O`«=Ú Ñ¨Ó~°=‚ Ú J~Ú#
<åÖ’ ÅÜ«∞O*Ëã†≤ Ñït+Öª ´ q∞yeL#fl† JYO_» ãÖq`ü ™êfi#O^Œ~∂° ÑÖ
´ JYO_» *Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨ P`å‡#O^•xfl† J#∞Éè∂í Ü«∞ó ´ J#∞Éè=í Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ†
JÇ¨ÏO J^Œº~°"∞Õ ´ <Õ#∞ WÑ¨C_»∞ ~°q∞ã¨∞<Î åfl#∞.
ÉèÏ=O :- Éè∂í q∞x [ÅOÖ’, ^•xx JyflÖ’, ^•xx "åÜ«Ú=ÙÖ’#∞, ^•xx
PHÍâ◊OÖ’#∞, ^•xx „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ =∂Ü«∞`À ã¨Ç¨ J#O`«"∞≥ ,ÿ ÑïÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ
<åÖ’ ÅÜ«∞O*Ëã≤ q∞ye L#fl JYO_», *Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨ P`å‡#O^•xfl
J#∞Éè=í OQÍ á⁄Ok <Õ#∞ WÑ¨C_»∞ WHõ¯_» ~°q∞ã¨∂Î L<åfl#∞.
"åºYº :- „Ñ¨ÑO¨ K«O ã¨q∞+≤ì "åã¨#Å HÍ~°}OQÍ xeKÕ LO@∞Ok QÆ#∞Hõ
Jk *Ï˝xH˜ ‰õÄ_® HõxÑ≤ã¨∞Î#flÑ¨Ê\˜H© ^•xx U=∂„`«O Ñ¨\ ì̃OK«∞HÀ‰õΩO_®
QÍ~°_"ô å_»∞ K«∂Ñ≤OKÕ =ã¨∞=Î ÙÖÏQÍ, h\˜Ö’ „ÑüaOaOz# =$HõOΔ ÖÏQÍ, áê=Ú
‰õΩ|∞ãÖÖÏQÍ, Jã¨`ÕÎ#x „QÆÇ≤ÏOz, J#O`« P`å‡#O^•xfl á⁄O^Œ∞`«∂<Õ
LO\Ï_»∞ Jx „HÕ^Œ\ ˜ â’¡HOõ Ö’ K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO. J~Ú`Õ JÖÏ J`«_Hç ˜ ZÖÏ
™ê^èºŒ =∞=Ù`«∞#fl^À ã¨HÍ~°}OQÍ D â’¡HOõ q=~°} Wã¨∞#Î flk. JO>Ë „Ñ¨ÑO¨ Kåxfl
K«∂ã¨∂Î ‰õÄ_® P`å‡#O^•xfl ZÖÏ J#∞Éèqí OK«QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞?
„Ñ¨ÑO¨ K«O J<Õk â◊|,Ì ã¨Ê~°≈, ~°∂Ñ¨, ~°ã,¨ QÆO^è•Å<Õ J~Ú^Œ∞ q+¨Ü∂« Å`À
‰õÄ_»∞H˘x L#flk. "å\˜x „â’„`«O, `«fiH±, K«‰õΔΩ, ~°ã¨#, „Ñ¶¨∂} J<Õ 5
WO„kÜ«∂Å ^•fi~å „QÆÇÏ≤ Oz r=Ù_»∞ J#∞Éè"í åxH˜ `≥K∞« Û‰õΩO@∞<åfl_»∞, D
„Ñ¨ÑO¨ Kåxfl Éè’yã¨∞<Î åfl_»∞. WÖÏ J#∞Éè"í åxH˜ `≥K∞« ÛHÀ"åÅO>Ë WO„kÜ«∂Å‰õΩ
HÍ=Åã≤# â◊HÎ̃ - „¿Ñ~°} ZHõ¯_ç#∞O_ç =ã¨∞<Î åfl~Ú? =¸ÖÏ^è•~°O #∞O_ç
qâ◊√^ŒOú =~°‰Ωõ L#fl K«„HÍÅ#∞O_ç. Uq∞\© K«„HÍÅ∞? ZHõ¯_»∞O\Ï~Ú?
„Ñü =∞x+≤Ö’ <å_ô =º=ã¨÷ LO@∞Ok. "≥∞^Œ_∞» Ö’x <å_ôHˆ O„^ŒO #∞O_ç
qã¨~<˚° å=Ü«∞=O =~°‰Ωõ "≥#∞fl Ñ¨Óã¨ J<ÕHõ Z=ÚHõÅ Je¡H`õ À LO@∞Ok. D
113
"≥#∞flÑ¨Óã¨#∞ P„â◊~ÚOK«∞H˘x „Ñ¨^•è #OQÍ ã¨∞+¨μ=∂fl<å_ç Jx „Ñ¨^•è # <å_ç
LO@∞Ok D ã¨+μ¨ =∂fl <å_ç „|Ç¨Ï‡~°O„^äOŒ =~°‰Ωõ LO@∞Ok. nx<Õ „|Ç¨Ï‡<å_ç,
"≥∂HõΔ<å_ç Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. D ã¨∞+¨μ=∂fl <å_çÖ’ QÆ∞^Œ™ê÷#OÖ’
=¸ÖÏ^è•~° K«„HõO, eOQÆ™ê÷#OÖ’ ™êfikèëêì#K«„HõO, <åaè™ê÷#OÖ’ =∞}˜ÑÓ¨ ~°Hõ
K«„HõO, Ç¨Ï$^ŒÜ«∞™ê÷#OÖ’ J<åÇ¨Ï`«K«„HõO, HõO~î°™ê÷#OÖ’ qâ◊√^ŒúK«„HõO,
„Éèí∂=∞^ŒºOÖ’ P*Ï˝K«„HõO Jx +¨@Û„HÍÅ∞O\Ï~Ú. WHõ „|Ç¨Ï‡~°O„^èŒO=^ŒÌ
(„|Ç¨Ï‡™ê÷#O) ã¨ÇÏ¨ „™ê~° K«„HõO LO@∞Ok. W^Õ Ñ¨~=° ∂`«‡™ê÷#O.
D ÃÑ#· ¿Ñ~˘¯#fl K«„HÍÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ 5 K«„HÍÅ =Å¡ - =¸Å^è•~°,
™êfikèëêì#, =∞}˜Ñ¨Ó~°, J<åÇ¨Ï`«, qâ◊√^Œú K«„HÍÅ=Å¡ WO„kÜ«∂Å‰õΩ
q+¨Ü∂« Å#∞ „QÆÇÏ≤ OKÕ â◊HÎ̃ =ã¨∞#Î flk.
WO„kÜ«∂Å∞ D K«„HÍÅ =Å¡ â◊HxÎ˜ á⁄Ok q+¨Ü∂« Å#∞„QÆÇÏ≤ Oz `«^•fi~å
r=Ù_»∞ D „Ñ¨ÑO¨ K« "åº"≥∂Ç¨ÅÖ’ =Úxy áÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ ã¨ÇÏ¨ Hõiã¨∞<Î åfl~Ú.
(1) =¸ÖÏ^è•~° K«„HõO Éè∂í `«`fi« OQÆÅk. Hõ#∞Hõ "åã¨#K«∂¿ã â◊HxÎ̃ =Ú‰õΩ¯‰õΩ
Wã¨∞ÎOk.
(2) ™êfikèëêì# K«„HõO [Å`«`fi« O QÆÅk. Hõ#∞Hõ ~°∞zK«∂¿ã â◊HxÎ̃ <åÅ∞Hõ‰Ωõ
Wã¨∞ÎOk.
(3) =∞}˜ÑÓ¨ ~°K„« HõO Jyfl`«`fi« O QÆÅk. Hõ#∞Hõ K«∂KÕâH◊ xÎ̃ HõO\˜H˜ Wã¨∞#Î flk.
(4) J<åÇ¨Ï`«K„« HõO "åÜ«Ú`«`fi« O QÆÅk. Hõ#∞Hõ ã¨Êi≈OKÕ â◊HxÎ̃ K«~å‡xH˜
Wã¨∞ÎOk.
(5) qâ◊√^Œú K«„HõO PHÍâ◊ `«`fi« O HõÅk. Hõ#∞Hõ q<ÕâH◊ xÎ̃ K≥qH˜ Wã¨∞OÎ k.
WÖÏ 5 K«„HÍÅ∞ 5 WO„kÜ«∂Å‰õΩ 5 q+¨Ü∂« Å#∞ „QÆÇÏ≤ OKÕâH◊ Î˜ xã¨∞#Î flq.
JO^Œ∞=Å¡ r=Ù_»∞ D „Ñ¨ÑO¨ K« q+¨Ü∂« ÅÖ’ =Úxy, WHõ¯_» ^˘iˆH JÅÊ"≥∞#ÿ
q+¨Ü∂« #O^•Å‰õΩ Pâ◊Ñ_¨ ç P`å‡#O^•xfl ^Œ∂~°O KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl_»∞.
=∞i P`å‡#O^•xfl á⁄O^Œ@O ZÖÏ? ^•xH˜ =∂~°æO Uq∞\˜?
WO„kÜ«∞x„QÆÇÏ¨ O - "≥~· åQÆºO.
114
=∂#=Ù_»∞ `«#Ö’x P`å‡#O^•xfl á⁄O^•ÅO>Ë WO„kÜ«∂Å∞
q+¨Ü«∂ÅÖ’xH˜ áÈ‰õΩO_® x„QÆÇ≤ÏOKåe. W^Õ WO„kÜ«∞x„QÆÇ¨ÏO. P`«‡
™êHΔÍ`å¯~åxfl á⁄Ok, P`å‡#O^•xfl J#∞Éèqí OKåÅ#∞H˘<Õ ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ `«#
™ê^è#Œ Å∞ ™êyã¨∞#Î fl H˘nÌ D WO„kÜ«∞x„QÆÇÏ¨ O ™ê^èºŒ =∞=Ù`«∞Ok† q+¨Ü∞«
"åº"≥∂Ç¨ÏO `«yæ áÈ`«∞Ok.
S`Õ Uq∞\Ï ™ê^è#Œ Å∞? 2 ~°HÍÅ ™ê^è#Œ Å∞<åfl~Ú Jq -
1. Ü≥∂QÆ ™ê^è#Œ , 2. *Ï˝# ™ê^è#Œ . =¸Å^è•~° K«„HõOÖ’ ‰õΩO_»eh â◊HÎ̃
LO@∞Ok. Jk 2 áê=ÚÅ∞ XHõ^•x H˘Hõ\ ˜ ÃÑ#"Õã∞¨ H˘x K«∞@ìK∞« @∞ìH˘x
=Ú_»∞K«∞H˘x Ñ¨_∞» ‰õΩ#fl@∞ìQÍ LO@∞Ok. J^Õ r=Ù_»∞. D ‰õΩO_»eh â◊HxÎ˜
HõkeOK«@"Õ∞ ™ê^è#Œ . =¸ÖÏ^è•~°OÖ’x ‰õΩO_»ex â◊HÎ˜ ™ê^è#Œ ^•fi~å Hõke
„Hõ=∞OQÍ ™êfikèëêì# K«„HÍxfl, Jk^•\˜ =∞}˜ Ñ¨Ó~°K„« HÍxfl, ^•xx JkèQqÆ ∞Oz
J<åÇ¨Ï`åxfl, ^•xx ^•\˜ qâ◊√^•úxfl KÕi, JHõ¯_ç#∞O_ç P*Ï˝K„« HÍxH˜ KÕ~åe.
nx<Õ K«„HõÉèË^Œ#O JO\Ï~°∞. JO>Ë ‰õΩO_»eh â◊H˜Î XH˘¯Hõ¯ K«„HÍxfl
ÉèËkOK«∞‰õΩO@∂ "≥à◊§@O J#fl=∂@. WÖÏ ‰õΩO_»eh â◊H˜Î K«„HõÉèË^Œ#O
KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ "≥àÏ§ÅO>Ë =ÚO^Œ∞ ‰õΩO_»eh â◊HxÎ˜ HõkeOKåe. ^•xˆH 2
~°HÍÅ™ê^èŒ#Å∞.
1. Ü≥∂QÆ™ê^èŒ# :- "≥<≥fl=ÚHõÖ’ ã¨∞+¨μ=∂fl<å_ç LO@∞O^Œx
K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO. ^•xH˜ W~°∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ W_® Ñ≤OQÆà◊ J<Õ 2 <å_»∞Å∞O\Ï~Ú. Wq
=¸ÖÏ^è•~°O ^ŒQ~æÆ ° "≥Ú^ŒÖ·ˇ J*Ï˝K„« HõO =~°‰Ωõ LO_ç =Ú‰õΩ¯ ~°O„^è•Å =^ŒÌ
`≥~∞° K«∞H˘x LO\Ï~Ú. =∞#âßfiã¨#∞ W_®Ñ≤OQÆà<◊ å_»∞Å #∞O_ç „áê}ÏÜ«∂=∞O
^•fi~å JO`«~°‰õΩOÉèíHõO, ÉÏÇ¨Ïº‰õΩOÉèíHõO ^•fi~å ã¨∞+¨μ=∂fl <å_çÖ’
„Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ\Ïìe. JÑ¨C_»∞ P ã¨∞+¨μ=∂fl <å_çÖ’ QÆ∞^Œ™ê÷#O =^ŒÌ L#fl =¸ÖÏ^è•~°
K«„HõOÖ’x ‰õΩO_»eh â◊HxÎ˜ D „áê}â◊HÎ˜ Hõkeã¨∞OÎ k. Wk Ü≥∂QÆ™ê^è#Œ . WHõ -
2. *Ï˝#™ê^è#Œ :- LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ *Ï˝<åxfl - "Õ^•O`«*Ï˝<åxfl XHõ
ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù =^ŒÌ „â◊^`úŒ À „â◊=}O KÕã∂¨ Î =∞##, xkè ^è•ºã¨#Å∞ KÕã∂¨ LÎ O>Ë
=¸ÖÏ^è•~°OÖ’x HõO_»eh â◊HÎ˜ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ Hõke „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ K«„HõÉ^Ëè #Œ O
KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ áÈ`«∞Ok. Wk *Ï˝# =∂~°æ ™ê^è#Œ .
115
Z=Ô~·`Õ J~°›`« QÆey# t+¨μº_»∞ QÆ∞~°∞¿ã=*Ëã≤, QÆ∞~°∞É’^èŒqx, QÆ∞~°∞
ã¨=∞HõΔOÖ’ ™ê^èŒ#KÕã¨∂Î LO\Ï_À J`«_çÖ’x ‰õΩO_»ehâ◊H˜Î =¸ÖÏ^è•~°O
#∞O_ç Hõke ™êfikèëêì# K«„HõOÖ’H˜ KÕ~∞° `«∞Ok. WÖÏ KÕÜ∞« @O =Å¡ =¸Å^è•~°
K«„HõOÖ’x Éè∂í `«`fi« O ™êfikèëêì#OÖ’x [Å `«`fi« OÖ’ ÅÜ«∞"≥∞ÿ áÈ`«∞Ok.
WHõ ‰õΩO_»eh â◊H˜Î ™êfikèëêì#O#∞ÉèËkOK«∞H˘x =∞}˜Ñ¨Ó~åxfl KÕi#Ñ¨C_»∞
Éèí∂`«`åfixfl b#OKÕã¨∞H˘#fl [Å`«`«fiO =∞}˜Ñ¨Ó~°OÖ’x Jyfl `«`«fiOÖ’
b#=∞=Ù`«∞Ok. W^Õ Éè∂í q∞ [ÅOÖ’ [ÅO JyflÖ’ b#O HÍ=@O. WÑ¨C_»∞
‰õΩO_»eh â◊H˜Î Hõke J<åÇ¨Ï`«O KÕ~°@O`À Jyfl`«`«fiO J<åÇ¨Ï`«OÖ’x
"åÜ«Ú=ÙÖ’ b#=∞=Ù`«∞Ok. ‰õΩO_»eh qâ◊√^•úxfl KÕ~@ ° O`À "åÜ«Ú`«`fi« O
HÍ™êÎ qâ◊√^ŒúOÖ’x PHÍâ◊OÖ’ ÅÜ«∞"≥∞ÿ áÈ`«∞Ok. WÖÏ XH˘¯Hõ¯Éèí∂`«O
ÃÑ·^•xÖ’ ÅÜ«∞=∞ø`«∂ PHÍâ◊O =∂„`«"Õ∞ q∞ye#Ñ¨C_»∞ ‰õΩO_»eh â◊H˜Î
qâ◊√^•úxfl ^•\˜ P*Ï˝K«„HõOÖ’ KÕi#Ñ¨C_»∞ D PHÍâ◊O „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ#
=∂Ü«∞`À ã¨Ç¨ FOHÍ~°OÖ’ ÅÜ«∞"≥∞ÿ áÈ`«∞Ok. P*Ï˝ K«„HõOÖ’xH˜ ‰õΩO_»ex
(r=Ù_»∞) „Ñ¨"ÕtOK«@O JO>Ë =∞#ã¨∞û`À ã¨Ç¨ ã¨ˆ~fiO„kÜ«∂Å â◊‰õΩÎÅ∞
Å=∞Ü≥ÿ∞áÈ~Ú#>Ë¡. WHõ P*Ï˝K«„HÍxfl ‰õΩO_»ex ÉèËk¿ãÎ U „áêÑÖzHõ
J#∞Éè=í =¸ LO_»^∞Œ . JYO_» P`å‡#O^Œ"∞Õ . WÑ¨C_»∞ r=Ù_»∞ `«#Ü«∞^•~°ú
ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# P`«‡QÍ x~°O`«~°=Ú `«#Ö’<Õ ~°q∞ã¨∂Î LO\Ï_»∞. WÑ¨C_»∞
„Ñ¨ÑO¨ K«O L<åfl J`«_Hç ˜ ÖË#>Ë.¡ JO^Œ∞Hˆ *Ï˝xH˜ „Ñ¨ÑO¨ K«O L<åfl „Ñ¨ÑO¨ K«
ã¨Ê $Ç¨Ï LO_»^∞Œ Jx K≥ÑÊ¨ @O.
P`å‡#∞Éè=í O ZÖÏ LO@∞Ok?
â’¡II J*Ï˝# `«xfl~°ã¨<Õ=∞~Ú É’^èŒ~°∂¿Ñ
™êº`åO HõÔŒè uq∞~° `«kfi~°`Õ W"åˆ~¯ I
|O^èâŒ Û◊ "≥∂HõΔ Wu HõÅÊ# =∞Ñ¨º ã¨`º« O
„ÉèÏO`≥·º= ÉèÏ`«ºdÅ ™êHΔ̃}˜ x`«º=ÚˆHÎ II 41
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- Jˆ~¯ ´ ã¨∂~°∞ºxÖ’† uq∞~° `«`ü q~°`Õ W= ´ pHõ\ ˜
116
LO_»@O, Jk `˘ÅyáÈ=@O ÖÏQÍ† É’^è~Œ ∂° ¿Ñ=∞~Ú ´ *Ï˝#ã¨fi~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ
<åÖ’† J*Ï˝# `«`ü x~°ã<¨ Õ ´ J*Ï˝#=Ú, ^•xx áÈQ˘@∞ì HÀ=@=Ú† HõÔŒè
™êº`åO? ´ ZÖÏ LO\Ï~Ú? |O^èóŒ K«, "≥∂HõΔ Wu ´ |O^è=Œ Ú, "≥∂Hõ=Δ Ú
J<Õ, HõÅÊ#O JÑ≤ ´ HõÅÊ# ‰õÄ_®† Jã¨`º« O ´ Jã¨`º« "Õ∞† x`«º=ÚˆHÎ JdÅ
™êHΔ̃}˜ ´ x`«º=Ú‰õΩ_Î #·≥ ã¨~fi° ™êHΔ̃Ö’† „ÉèÏO`åº U= ÉèÏu ´ „ÉèÏOu =Å¡<Õ
JÖÏÉèÏã≤ã¨∞ÎOk.
ÉèÏ=O :- ã¨∂~°∞º_çÖ’ pHõ\ ˜ LO_»@O, Jk `˘Åy áÈ=@O =Öˇ *Ï˝#
ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# <åÖ’ J*Ï˝#=Ú, ^•xx áÈQ˘@∞ìHÀ=@=¸ JO@∂ ZÖÏ
LO\Ï~Ú? |O^è=Œ Ú, "≥∂Hõ=Δ Ú J<Õ HõÅÊ# ‰õÄ_® Jã¨`º« "Õ∞. x`«º=Ú‰õΩ_Î #·≥
ã¨~fi° ™êHΔ̃Ö’ „ÉèÏOu =Å¡ JÖÏ ÉèÏã≤ã∞¨ OÎ k. („ÉèÏOux `˘ÅyOK«∞HÀ=@"Õ∞
=ÚH˜Î)
"åºYº :- P`å‡#∞Éè∂í ux á⁄Ok# `«~åfi`« `≥e¿ã XHõ =ÚYºq+¨Ü∞« O
U=∞O>Ë Jã¨Å∞ J*Ï˝#=¸ ÖË^∞Œ , ^•xx áÈQ˘@∞ìHÀ=@=¸ ÖË^∞Œ . ~Ô O_»∂
X\ì̃^.Õ ~Ô O_»∂ x[OHÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë ã¨∂~°∞º_çÖ’ pHõ@<Õk ZÑ¨C_≥<· å
LO@∞O^•? LO>ËQÆ^•! pHõ\ ˜x áÈQ˘\ÏìÅx „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ¿ãk. JO>Ë
ã¨∂~°∞ºxÖ’ pHõ\ © ÖË^∞Œ , ^•xx áÈQ˘>Ëì „Ñ¨Ü∞« `«fl=¸ ÖË^∞Œ . ~Ô O_»∂ J|^Œ"ú ∞Õ .
JÖÏˆQ <åÖ’ ZÑ¨C_»∂ |O^èŒ=¸ ÖË^Œ∞, ^•xx =^Œ∞Å∞ÛH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ
„Ñ¨Ü«∞`«fl=¸ÖË^Œ∞, =ÚH˜Îx á⁄O^Œ@=¸ ÖË^Œ∞. <Õ<≥Ñ¨C_»∂ =Ú‰õΩÎ_»<Õ.
x`«º=Ú‰õΩÎ_»<Õ.
~å„u XHõ HõÅ=zÛOk. ^•xÖ’ <Õ#∞ XHõ}‚˜ Hõu`Î À á⁄_çKå#∞. áÈbã¨∞Å∞
=zÛ JÔ~ãπì KÕâß~°∞. *ˇÅ· ∞Ö’ "Õâß~°∞. ^•x`À *ˇÅ· ∞#∞O_ç q_»∞^ŒÅHÍ"åÅx
Z<Àfl „Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞ KÕâß#∞. =∞Oz Ñ‘_¡ ~» ∞° #∞ ÃÑ@∞ìH˘x, Hˆ ã¨∞#∞ u~°QÆ ^À_çOz
ZÖÏÔQ`· <Õ OÕ q_»∞^ŒÅÜ«∂º#∞. `≥Å"¡ åi "≥∞Å‰õΩ= =zÛOk. ÖËz ‰õÄ~°∞ÛO>Ë
HõÅ QÆ∞~°∞=Î zÛOk. P! <Õ#∞ Hõu`Î À á⁄_»=@"Õ∞O\˜? *ˇÅ· ∞Ö’ Ñ¨_@ » "Õ∞O\˜?
„Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞ KÕã≤ |Ü«∞@Ñ¨_@ » "Õ∞O\˜? JO`å J|^ŒOú Jx `ÕeáÈ~ÚOk.
WÑ¨C_®Ö’z¿ãÎ *ˇÅ· ∞ - q_»∞^ŒÅ ~Ô O_»∂„Éè"í ∞Õ (HõÖ)Ë .
117
JÖÏˆQ „ÉèÏOu HÍ~°}OQÍ ÉO^èOŒ Ö’ L<åfl=∞#∞H˘O@∞<åflO. "≥∂HõOΔ
H˘~°‰Ωõ - q_»∞^ŒÅ H˘~°‰Ωõ f„=OQÍ ™ê^è#Œ K≥Ü∂« ºÅ#∞‰õΩO@∞<åflO. "≥∂HõOΔ
á⁄O^Œ ∞ `å=∞h J#∞‰õ Ω O\ÏO. J~Ú`Õ W^Œ O `å Jã¨ ` « º =∞x, ~å„u
HõÅÖÏO\˜^#Õ x, Jã¨Å∞ |O^èOŒ ZÑ¨C_»∂ ÖË^xŒ , Hõ#∞Hõ "≥∂HõOΔ J<Õ „Ñ¨ãHˆ¨ Î
ÖË^Œx „ÉèÏOu `˘Åy# `«~åfi`« -ã¨fiã≤÷uÖ’ xez# `«~åfi`« `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
ã¨fiã≤÷uÖ’ xez# "åxH˜ |O^èŒ=ÚÖË^Œ∞. =ÚH˜ÎÖË^Œ∞. Ñ¨~°=∞ ã¨∞MÏxfl
á⁄O^Œ∞`å_»∞.
r=#∞‡‰õΩ_Î ∞» q^ÕÇÏ¨ =Ú‰õΩ_Î Ü
» ∞Õ º ã≤u÷ x =i‚ã∞¨ <Î åfl~°∞.
â’¡II P~°|Ì Hõ~°‡}˜K« Éè’QÆ`« U=#¿+ª
„áê}Ï^ŒÜ∂≥ Ñ≤ =∞=∞ <À„`«¯q∞`«∞O ã¨=∞~åúó I
`«áêÎyfl x+ì̈ [`«∞=#‡~Ú Ñ¨Ó~°É‚ ’^èÕ
b<å Éè=í Ou #Ñ¨Ù#~°#˚ <åkHõO ™êº`ü II 42
„ÑüÑ¨^•~°÷O :- P~°|Ì Hõ~°‡}˜K« ´ „áê~°|úHõ~°‡Å∞† Éè’QÆ`«U=#¿+ì ´
J#∞ÉèíqOK«@O`À<Õ #tOzáÈ`å~Ú† =∞=∞ „áê}Ï^ŒÜ≥∂ JÑ≤ ´ <å
„áê}Ï^Œ∞Å∞ ‰õÄ_®† L„`«¯q∞`«∞O ´ x„+¨¯q∞K«\ÏxH˜† #ã¨=∞~å÷ó ´ â◊HÖÎ̃ xË
=~ÚáÈ`å~Ú, `«Ñ¨Î Jyflx+¨ª [`«∞=`ü ´ HÍÅ∞`«∞#fl =∞O@Ö’ LOz#
ÅHõ¯ÖÏQÍ† =∞~ÚÑ¨Ó~°É‚ ’^èÕ ´ <åÑ¨Ó~°*‚ Ï˝#OÖ’† b<åÉè=í Ou ´ b#"≥∞áÿ È`å~Ú†
Ñ¨Ù#ó[#<åkHõO#™êº`ü ´ uiy[x‡OK«@O "≥ÚIIq LO_»=Ù.
ÉèÏ=O :- „áê~°|ú Hõ~‡° Å∞ Éè’yOK«@O`À<Õ #t™êÎ~Ú. <å „áê}ÏÅ∞ "≥ÚII#q
x„+¨¯q∞OK«\ÏxH˜ ‰õÄ_® â◊HÖÎ˜ xË ==Ù`å~Ú. HÍÅ∞`«∞#fl =∞O@Ö’ LOz#
ÅHõ¯ÖÏQÍ Jq („áê}Ï^Œ∞Å∞) <å Ñ¨Ó~°*‚ Ï˝#OÖ’ b#"≥∞ÿ áÈ`å~Ú. uiy [#‡
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ q LO_»=Ù.
"åºYº :- ™ê=∂#∞ºÅ Ü≥ÚHõ¯ =∞~°}ÏxH˜, =∞Ç¨`«∞‡Å Ü≥ÚHõ¯ =∞~°}ÏxH˜
QÆÅ`Õ_®#∞ WHõ¯_» ã¨Ê+ì̈OQÍ „QÆÇÏ≤ OK«=K«∞Û.
™ê=∂#∞ºÅ∞ „áê~°|ú Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞, "åã¨#Å∞ `≥K∞« ÛH˘x D ^ÕÇÏ¨ O L#flO`«
=~°‰Ωõ "å\˜x Y~°∞ÛKÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. "åã¨#Å „¿Ñ~°} =Å¡ Hõ~‡° Å∞ KÕã∂¨ †Î áê~°|ú
118
Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ#∞ J#∞Éèqí ã¨∂Î "å\˜x Y~°∞ÛKÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. J~Ú`Õ D [#‡Ö’
KÕã#≤ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ#∞, "åã¨#Å#∞ J<ÕHõ [#‡ÅÖ’ ‰õÄ_»É@ˇ |ì _ç, "≥O@`≥K∞« Û‰õΩ#fl
ãÖz`« Hõ~‡° Å`À HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x, ÃÑ^ŒÌ =¸@QÍ KÕã∞¨ H˘x, „áê~°|Oú Ñ¨Ó~°~Î Ú
áÈ=@O`À<Õ D ^ÕÇ¨ xfl =ke áÈ`å~°∞. J^Õ =∞~°}O. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’
J`«x =∞#ã¨∞û`À áê@∞ 5 *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å#∞ fã¨∞H˘x D ^ÕÇÏ¨ O #∞O_ç
"≥àÏ§e. JÖÏ "≥à§ı @Ñ¨C_»∞ =∞#ã¨∞û`À ZÅ¡ÑC¨ _»∂ Hõeã≤ LO_Õ „áê}O ‰õÄ_®
Hõke áÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ „áê}ÏÅ∞ ^ÕÇÏ¨ OÖ’ ÉÏQÍ HõÅQÆÅã≤ áÈ~Ú#O^Œ∞#
^ÕÇÏ¨ O #∞O_ç q_çÑO≤ K«∞H˘x áÈ"åÅO>Ë "å\˜H˜ Q˘Ñ¨Ê|ÅO - â◊HÎ˜ HÍ"åe.
|OHõ `À JO\Õz# HÍy`åxfl `˘ÅyOK«\ÏxH˜ ZÖÏ |ÅO„Ñ¨Ü∂≥ yOKåÖ’
JÖÏˆQ ÃÑ# "Õã∞¨ H˘x L#fl ÑÖK«„áê}ÏÅ∞ ^ÕÇÏ¨ O #∞O_ç q_çáÈ"åÅO>Ë
H˘O`« |ÅO HÍ"åe. D |ÅO ZHõ¯_ç #∞O_ç =ã¨∞OÎ k? r=Ù_»∞ P ^ÕÇÏ¨ OÖ’
LO_ç ãÖáêkOK«∞‰õΩ#fl Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞, "åã¨#Å#∞O_Õ „áê}ÏÅ‰õΩ Pâ◊HÎ˜ =ã¨∞OÎ k.
^•x`À „áê}ÏÅ∞ |Å=O`«OQÍ ^ÕÇÏ¨ O#∞O_ç x„+¨¯q∞™êÎ~Ú. JO^Œ∞Hˆ =∞~°}O
ÉèÜí ∞« OHõ~O° . r=Ù_»∞ ÅHõ`Δ àÕ √◊ § ‰õΩ\ì̃#@∞ì Ü«∂`«# J#∞Éèqí ™êÎ_∞» .
S`Õ P`å‡#∞Éè∂í u <˘Ok# r=#∞‡‰õΩxÎ Ñïã≤u÷ Uq∞\˜? r=#∞‡‰õΩ_Î ∞»
r=ÉèÏ=O #∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄Ok# "å_»∞, `å#∞ x`«º, ã¨`º« *Ï˝#, ã¨∞Yã¨fi~°∂Ñ¨
P`«‡#x„QÆÇ≤ÏOz x~°O`«~°O P`«‡QÍ LO_Õ"å_»∞. J`«_»∞ J#O`« HÀ\˜
[#‡ÅÅÖ’ ãÖáêkOz `≥K«∞Û‰õΩ#fl ãÖz`« Hõ~°‡Åhfl *Ï˝<åyflÖ’ ^ŒQÆú"≥∞ÿ
áÈÜ«∂~Ú. WHõ „áê~°|ú Hõ~°‡Åhfl ^ÕÇ¨ÏO L#flO`«=~°‰õΩ Éè’yOK«@O`À
#tOzáÈ~Ú#q. WHõ =Ú‰õΩÎ_≥·# `«~åfi`« ^ÕÇ¨ÏO ^•fi~å [iy# PQÍq∞
Hõ~°‡Å∞ J`«_»∞ P`«‡QÍ#∞#flÑ¨C_»∞ [iy#q QÆ#∞Hõ "å\˜`À P`«_çH˜
ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ U"≥<· å L<åfl Jq P=∞Ç¨`«∞‡x Ñ¨ÓlOz#
"åiH˜† ^Õfi+≤Oz, ÉÏ^èŒ ÃÑ\ì̃#"åiH˜ áÈ`å~Ú. WÑ¨C_»∞ Jxfl ~°HÍÅ Hõ~‡°
Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ "åã¨#Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ #tOzáÈ~Ú#q QÆ#∞Hõ† J`«_∞» ^ÕÇÏ¨ O =^ŒÖÏeû
=zÛ# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „áê}ÏÅ∞ J`«_ç ^ÕÇÏ¨ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ ~å=\ÏxH˜ |ÅO
LO_»^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë „áê}ÏÅ‰õΩ |ÅO "åã¨#Å∞, Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÖË QÆ#∞Hõ† "åã¨#Å∞
119
Hõ~‡° Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞ ÖË=Ù QÆ#∞Hõ† =∞~À ^ÕÇ¨ xfl "≥`∞« ‰õΩ¯<Õ Ñ¨x r=Ù_çH˜ ÖË^∞Œ QÆ#∞Hõ
„áê}ÏÅ‰õΩ â◊HÎ̃ ÖËHõ Ñ¨Ó~°*‚ Ï˝#OÖ’ÅÜ«∞"≥∞ÿ áÈ`å~Ú. JO>Ë `«# ã¨fi~°∂ÑÖÖ’
ÅÜ«∞"≥∞ÿ áÈ`å~Ú. JO>Ë „áê}À„`«¯=∞} J<Õ^Õ ÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ ÉÏ^è,Œ Ü«∂`«#
J<Õk LO_»^Œ∞. =∞#O K˘HÍ¯#∞ f¿ãã≤#O`« `ÕeHõQÍ ^ÕÇ¨xfl =ke
q^ÕÇ¨Ï=Ú‰õΩÎ_»=Ù`å_»∞. WHõ uiy [#‡ J<Õ „Ñ¨âıflÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
[#‡‰õΩHÍ~°}"≥∞ÿ# c*ÏÅ∞ ÖË=Ù QÆ#∞Hõ. nx`À r=#∞‡‰õΩÎ_»∞ q^ÕÇ¨Ï=Ú‰õΩÎ_»Ü«∂º_»∞.
=∞Ç¨`«∞‡Å J#∞Éè∂í ux ~°K~« Ú`« `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ <Î åfl_»∞.
â’¡II P=∂flÜ«∞ =∞ãÎ̈Hõã¨∞ ãÖã¨¯ $`« "≥·Éèí"À -Ç¨ÏO
"Àº"≥∂flÑ≤ Ñ¨Ó~°‚ `«=∞=¸iÎ ~°ÇÏ¨ ã≤`÷ À -Ç¨ÏO I
ã¨~åfiÅ Ü≥∂Ç¨Ï=∞Ç¨Ï=∂^Œº= ÉèÏã¨HÀ -Ç¨ÏO
"åQÍ^Œº QÀK«~° ã¨^Àk`« ™œYº HÀ -Ç¨ÏO II 43
„ÑüÑ¨^•~°O÷ :- JÇ¨ÏO ´ <Õ#∞† P=∂flÜ«∞=∞ãÎ̈Hõ ´ "Õ^•ÅÜ≥ÚHõ¯ t~°ã∞¨ ûÖˇ#·
LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Ö’x† ã¨∞ãÖã¨¯ $`«"É·≥ =íè ó ´ L`«=Î ∞ ãÖã¨¯ $f "≥É· =íè OQÆÅ"å_çx†
JÇ¨ÏO ´ <Õ#∞† "Àº=∞fló JÑ≤ ´ PHÍâ◊O Hõ<åfl† Ñ¨Ó~°`‚ =« ∞=¸iÎó ´ Z‰õΩ¯=
Ñ¨Ó~°O‚ QÍ LO_Õ† ã≤u÷ ~°ÇÏ¨ ´ ã≤u÷ Ö’ L<åfl#∞† JÇ¨ÏO ´ <Õ#∞† ã¨~fi° PÅÜ«∞ó
´ JxflO\˜H˜ xÅÜ«∂xfl† JÇ¨ÏO Pk J=ÉèÏã¨Hóõ ´ '<Õ#∞— (JÇ¨ÏOHÍ~°O)
"≥ÚII#"å\˜x "≥eyOKÕ"å_çx† JÇ¨ÏO ´ <Õ#∞† "åH± Pk JQÀK«~° ´ <Õ#∞
"å‰õΩ¯ "≥ÚII# "å\˜H˜ JQÀK«~"° ∞≥ †ÿ ã¨^• Lk`« ™œYºHõó ´ x`«º P#O^Œ
ã¨fi~°∂Ñ¨Ù}˜‚.
(1) LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’x L`«Î=∞ ãÖã¨¯ $f "≥·Éèí=O QÆÅ"å}˜‚. (2) PHÍâ◊O
Hõ # flÑ¨ Ó ~° ‚ " ≥ ∞ ÿ # "å_ç x . (3) JhflO\˜ H ˜ xÅÜ« ∂ hfl. (4) ã¨ ~ åfixfl
„Ñ¨HÍtOÑ¨K¿Õ ã"å}˜.‚ (5) x`«º"≥∞#ÿ P`å‡#O^ŒOÖ’ ã¨^• ~°q∞OKÕ"å}˜.‚
ÉèÏ=O :- <Õ#∞ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Ö’x L`«=Î ∞ ãÖã¨¯ $f "≥É· =íè O QÆÅ"å_»#∞.
PHÍâ◊O Hõ<åfl ‰õÄ_® Z‰õΩ¯= Ñ¨Ó~°‚"≥∞ÿ# ã≤÷uQÆÅ"å_»#∞ <Õ#∞. JxflO\˜H˜
xÅÜ«∂xfl <Õ#∞. JÇ¨ÏOHÍ~°O "≥ÚII# "å\˜x "≥ÅyOKÕ"å_çx <Õ#∞. "å‰õΩ¯
"≥ÚII# "å\˜H˜ JQÀK«~"° ∞≥ ÿ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ LO_Õ P#O^ŒO QÆÅ"å_»#∞.
120
"åºYº :- (1) LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ hfl `ÕeÛ K≥¿ÑÊ q+¨Ü∞« O XHõ>.Ë ''„|Ç¨Ï‡ã¨`º« O
- [QÆxfl^èºŒ - r"À„|ÃÇÏ· ‡= <åÑ¨~ó° —— [QÆ`∞« ÖÎ xË ^Õ. q∞^è•º=∂„`«O. Ñ¨~=° ∂`«‡
=∂„`«"Õ∞ J#O`« ã¨`«ºO. P Ñ¨~°=∂`«‡ h"Õ Jx. W^Õ LÑ¨x+¨`«∞ÎÅÖ’x
L`«=Î ∞ ãÖã¨¯ $f"≥É· =íè O. ™ê^è#Œ KÕã,≤ P`«‡*Ï˝<åxfl á⁄Ok, `å#∞ ã¨~fi° "åºÑ¨H,õ
ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨HÍâ◊, JYO_» P#O^Œãfi¨ ~°∂Ñ¨ P`«‡#∞ Jx J#∞Éè=í OÖ’ xeÛ#
=∞Ç¨`«∞‡_»∞ LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Ö’x Q˘Ñ¨Ê ãÖã¨¯ $f "≥É· =íè O QÆÅ"å_»=Ù`«∞<åfl_»∞.
(2) PHÍâ◊O J#O`«"∞≥ #ÿ k Ñ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ k JxflO\˜H˜ `«#Ö’ LO_»\ÏxH˜
J=HÍâ◊O WKÕÛ^Õ PHÍâ◊O. JÖÏO\˜ J#O`«"≥∞ÿ# PHÍâßxH˜ ‰õÄ_®
J=HÍâ◊q∞KÕÛk P`«‡. P`«‡ #∞O_Õ PHÍâ◊O =zÛOk. JO>Ë PHÍâ◊O Hõ<åfl
ÑïÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ k. JO^Œ∞Hˆ <Õ#∞ PHÍâ◊O Hõ<åfl ÑïÑ¨Ó~°∞_‚ #·≥ "å}˜‚ JO@∞<åfl_»∞.
(3) JxflO\˜H˜ xÅÜ«∞O P`«‡. ÑÖK«Éèí∂`åÅ∞ P`«‡Ö’<Õ L#flq.
ÑÖK«É∂íè `åÅ ã¨`fi« ~°*’ QÆ∞}ÏÅ#∞O_ç =zÛ# ã¨q∞+≤ì ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~°O - '„ÉÇ¨Ï‡—
P`«‡Ö’<Õ LOk. ÑÖK«É∂íè `åÅ `«"∂≥ QÆ∞}ÏOâ◊ =Å¡ ÑÖpHõ~} ° O K≥Ok ã¨∂Å÷
Éè∂í `åÅ∞QÍ U~°Ê_ç, "å\˜ HõÅ~ÚHõ`À =zÛ# D <å=∞ ~°∂Ñ¨ [QÆ`∞« Î JO`å
P`«‡Ö’<Õ HõeÊ`«O. D ã¨=∞ãÎ̈ ã¨$+≤xì áÈ+≤OKÕ q+¨μ=‚ Ù† ÅÜ«∞Hõ~Î° t=Ù_»∞ -
JO`å P`«‡Ö’<Õ L#flq. 7{7´14 Ö’HÍÅ∞, D ã¨=∞ã¨Î „|Ç¨‡O_»O JO`å
P`«‡Ö’<Õ L#flk. Wk, Jk J#<ÕÅ? P`«‡‰õΩ J#ºOQÍ Ug∞ LO_Õ J=HÍâ◊"∞Õ
ÖË^∞Œ . ''UHõ "Õ∞"å -^ŒfiÜ«∞O„|Ç¨Ï‡ <ÕÇÏ¨ <å<åã≤HÎ O˜ K«#—— WÖÏ ã¨~åfixH© xÅÜ«∞O
P`«‡. Hõ#∞Hõ P`«‡ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞ JxflO\˜H˜ xÅÜ«∞"≥∞#ÿ "å_»∞.
(4) JÇ¨ÏOHÍ~°O "≥ÚII# JxflO\˜x "≥eyOz K«∂¿Ñk P`«‡ÜÕ∞. D
„Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ ^Õxfl K«∂_®Å<åfl Hõ#∞fl LO_®e. Hˆ =ÅO Hõ#∞fl LO>Ë KåÅ∞<å?
pHõ\ Ö˜ ’ Hõ#∞fl ^Õx<≥<· å K«∂_»QÅÆ QÆ∞`«∞O^•? "≥Å∞QÆ∞ HÍ"åe. JO>Ë HõO\˜H˜
"≥Å∞QÆ∞ ã¨Ç¨ Ü«∞OQÍ LO>Ë<Õ Hõ#∞fl K«∂_»QÅÆ ∞QÆ∞`«∞Ok. P "≥Å∞QÆ∞ Ñ¨QÅÆ ∞
ã¨∂~°∞º_»∞† ~å„u K«O„^Œ∞_»∞, nÑÖ. WO^Œ∞Ö’ ã¨fiÜ«∞O „Ñ¨HÍâ◊OQÍ x`«º=¸
x~°O`«~=° Ú "≥eQˆ k ã¨∂~°∞º_»∞. J~Ú`Õ P ã¨∂~°∞ºx „Ñ¨HÍâßxH˜ HÍ~°}O
Uq∞\˜? Jk P`«‡ÜÕ∞. Hõ#∞Hõ P`«‡ÜÕ∞ JxflO\˜x "≥eyOz K«∂¿Ñk. WHõ¯_»
121
^ÕÇ¨ÏOÖ’ ‰õÄ_® WO„kÜ«∂Å#∞, JO`«iO„kÜ«∂Öˇ·# =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞, z`«Î
JÇ¨ÏOHÍ~åÅ#∞ ‰õÄ_® "≥eyOz K«∂¿Ñk P`«‡ÜÕ∞. Hõ#∞Hõ<Õ JxflO\˜x
"≥eyOKÕ "å}˜‚ <Õ#∞ JO@∞<åfl~°∞.
(5) W\˜ì P`«‡ ZÖÏO\˜k? JO>Ë Jk P#O^Œãfi¨ ~°∂ÑÖ. JYO_»,
J#O`« P#O^Œãfi¨ ~°∂ÑÖ.
S`Õ "å‰õΩ¯H© =∞#ã¨∞ûH© JO^Œxk D P`«‡. D q+¨Ü∞« O Hˆ <ÀÑ¨x+¨`∞« ÖÎ ’
Hõ^•ä ~°∂ÑÖÖ’ |∞∞A=Ù KÕâß~°∞. Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∂Å∞QÍx, *Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å∞QÍx,
=∞#ã¨∞ûQÍx Un P`«‡#∞ ^Œi≈OK«Ö^Ë ∞Œ . Ñ¨~=° ∂`«‡g∞^Œ xeÊ# |∞kú`À, „Ñ¨âßO`«
=∞#ã¨∞û`À ^è•º# Ñ¨Ói`« Ç¨Ï$^ŒÜ∞« OÖ’ =∂„`«"∞Õ ^Œi≈OK«=K«∞Û Jx. Hõ#∞Hõ<Õ
'<Õ#∞ "åQÍk WO„kÜ«∂Å‰õΩ JQÀK«~"° ∞≥ #ÿ P#O^Œãfi¨ ~°∂Ñ¨Ù}˜—‚ Jx P`«‡x+¨μ_ª ∞»
JO@∞<åfl_»∞. W^Õ =∞Ç¨`«∞‡Å x~°O`«~° J#∞Éèí=O. W\˜ì J#∞Éèí=OÖ’
xeKÕ O ^Œ ∞ ˆ H =∂#= [#‡=zÛOk. ™êkè ¿ ãÎ ™ê~° ÷ H õ O KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω #fl>Ë ì .
P`«‡™êHΔÍ`å¯~åxÔH· „Ñ¨Ü«∞uflOz, ™ê^èŒ#KÕã≤, JO^Œ∞H˘x =∂#=rq`åxfl
™ê~°Hú Oõ KÕã∞¨ HÀQÆÅ=∞x Ptã¨∂.Î ..
- ã¨fiã≤Î -
( D 'P`« ‡ q^•ºqÖÏã¨ O — „QÆ O ^ä Œ O Ö’x =ÚYº q+¨ Ü « ∂ Å#∞
QÆ∞~°∞OÎ K«∞H˘#∞@‰õΩ áê@~°∂ÑÖÖ’ W=fi|_»∞`«∞#flk.)
122
P`«‡q^•ºqÖÏãÖ áê@
(Ñ¨KÛ« x K≥@∞ì XHõ\ ˜ .......... ÃãÖìÂ ò)
K«∂KÕ ^ÕÇÏ¨ O XHõ\ ©
JO^Œ∞Ö’ L#flq ~Ô O_»∂
™ê^è#Œ KÕã‘ q_»Q˘\Ïìe JO^Œ~=° Ú IIK«∂II
(1) ã¨^•t= „|¿ÇÏ‡O„^Œ∞Å∂
Ç¨~ÚQÆ P`«‡ÖÁ qÇ¨ÏiOKÕ
K«H¯õ x „QÆO^ä=Œ ÚxKÕÛ =∞#ˆH ã¨∞=∂!
~Ô O_ç\ ˜ `«`Î« fi=Ú `≥eÑ‘
=ÚHÎ̃H˜ =∂~°Oæ K«∂¿Ñ
™ê^è#Œ KÕã‘ ™êkèOKåe "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ IIK«∂II
(2) =ÚHÎ̃H˜ =∂~°Oæ =∞#‰õÄ
QÆ∞~°∞áê^•ÖË â◊~} ° O
áê^Œ=ÚÅO^Œx =∞Hõ~O° ^ŒO =∞#^Õ ã¨∞=∂!
Z<Àfl[#‡Å áêÑÖ
"åã¨# =¸@Å∞ `˘ÅˆQ
¿ã=Å∞ KÕã‘ ™êkèOKåb "≥∂Hõ=Δ Ú#∞
¿ã=Å∞ KÕã‘ ™êkèOKåb "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ IIK«∂II
(3) ^Œ∞óYO fˆ~ ^•ˆ~^À
LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ∞ `≥e¿Ñ#∂
"Õ^=Œ ÚÅhfl P„HÀtOKÕ =∞#HÀã¨=¸
‰õΩO_»Å~°∂ÑÖ =∞>Ëì
ã¨$+‘ì ~°∂ÑÖ ã¨`ÕÎ
*Ï˝#O =ÖË¡ ™êkèOKåe "≥∂Hõ=Δ Ú#∞
*Ï˝#O =ÖË¡ ™êkèOKåe "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ IIK«∂II
123
(4) ã¨q∞+≤ì "åã¨#Åhfl
„ÉÇ¨Ï‡=Ú`À HõÅQÆÅã‘
Dâ◊fi~°∞_≥· D ã¨$+‘ì KÕ¿ã ã¨∞=∂!
Éè∂í `«=ÚÖˇ^· ∂Œ ~åQÍ
JO^Œe QÆ∞}=ÚÅ #∞O_ô
r=Ù_»∞ [QÆf =KÕÛ#∞ z„`«=∞Ü«∂
r=Ù_»∞ [QÆf =KÕÛ#∞ z„`«=∞Ü«∂ IIK«∂II
(5) ã¨HÅõ [QÆux ã¨$+≤Oì p
JO^Œ∞ÖÁ ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ KÕ̂~
`«# ~°∂Ñ¨=Ú#∞ `å<Õ =∞~°KãÕ ∞¨ =∂ I
ã¨fi~°Oæ HÀãÖ „â◊=∞<˘On
^•#=Ú Ü«∞[˝=Ú KÕã‘
Ñ¶e¨ `«=Ú áÈ~Ú# KÕ~åe Éè∞í qÃÑH· ˜
Ñ¶e¨ `«=Ú áÈ~Ú# KÕ~åe Éè∞í qÃÑH· ˜ IIK«∂II
(6) â◊√^Œú ã¨`Î« fi=¸ =∂Ü«∂
=∞e# ã¨`Î« fi=Ú J*Ï˝#O
^Œ∞óMÏÅ‰õΩ =¸ÅO ^ÕÇ¨ ^Œ∞ÖË
~Ô O_ç\ ˜ HõÅ~ÚHõ g_»∂
ã¨`º« O `≥eã‘ "≥∞ÅQÆ∞
z=~°‰Ωõ W^Œ~Ì ∞° XHõ\∫#∞ Wk ã¨`º« O
z=~°‰Ωõ W^Œ~Ì ∞° XHõ\∫#∞ Wk ã¨`«ºO IIK«∂II
(7) Ñ¨Ù}ºO KÕã#≤ ™ê^è‰Œ Ωõ _»∂
QÆ∞~°∞=Ù#∞ KÕi q#Ü«∞O`À
ÉèHí `Î̃ À ¿ã=Å∞ KÕã‘ „Ñ¨tflOKÕ
[#‡Å∞ áÈÜÕ∞ =∂~°Oæ
^Œ∞óYO fˆ~ ^•s
124
`≥Å∞áêe g∞ˆ~ QÆ∞~°∞^Õ"å!
`≥Å∞áêe g∞ˆ~ QÆ∞~°∞^Õ"å! IIK«∂II
(8) HõkÖË ^ÕÇÏ¨ O [_»=¸
Hõ^ÅŒ x P`å‡ z`Õ#Î ∂
[_»z`«∞ÅÎ #∞ q_»Q˘\©ì K«∂_®b
[_»=Ú#∞ "≥O@<Õ g_»∂
z`«∞#Î ∞<Õ#∞QÆ K«∂_»∂
[_»=Ú#∞ g_ç z`«∞QÎ Æ LO>Ë P#O^ŒO
[_»=Ú#∞ g_ç z`«∞QÎ Æ LO>Ë P#O^ŒO IIK«∂II
(9) WÅ∞¡ ÖÏO\˜^Õ ^ÕÇÏ¨ O
r=Ù_»∞ WO^Œ∞ÖÁ qÇ¨ÏiOKÕ
x`«ºO "å_Õ Ñ¨x=Ú>Ë¡ Hõ~} ° ÏÅ∂
=∞#ã¨∂ |∞nú ^Œ$â◊ºO
JO^Œ∞HÔ JO`å [_»=Ú
™êHΔ̃QÆ LO_ô ™êkèOKåe "≥∂Hõ=Δ Ú#∞
™êHΔ̃QÆ LO_ô ™êkèOKåe "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ IIK«∂II
(10) L#flk JO`«@ <Õ<Õ
„áê}∞Å∞ Ñ¨Ù\©ì ÅÜ«∞=∞ø
<åHõ<åfl J#º=ÚQÍ Un ÖË^∂Œ
ãÖ„^Œ=ÚÖ’<Õ JÅÑ¨Ù\©ì
ãÖ„^Œ=ÚÖ’<Õ HõÅ¿ã
=∞^è#Œ =ÚKÕã‘ ™êkèOKåb "≥∂Hõ=Δ Ú#∞
=∞^è#Œ =ÚKÕã‘ ™êkèOKåb "≥∂Hõ=Δ Ú#∞ IIK«∂II
(11) ã¨`«`«=Ú zO`«# =ÖÏ¡
=∞#ã¨∞Ö’ `åÑÖ `˘ÅQÆ∂
125
"åã¨#Åhfl *Ï˝#=ÚÖ’ =∞ã≤HÍQÍ
[QÆuÖ’ ÖËh P#O^ŒO
P`«‡Ö’ HõÅ^Œx `≥e¿ã
rqOz LO_»Q<Æ Õ ™êkèOK«∂
rqOz LO_»Q<Æ Õ ™êkèOK«∂ IIK«∂II
(12) ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨xflkèÖ’<å
„â◊^`úŒ ˘ ™ê^è#Œ KÕã‘
|∞kúx ^•\© "≥∂Hõ=Δ Ú#∂ ™êkèOKÕ
|O^è#Œ Åhfl =^Œb
„|Ç¨Ï‡=ÚQÍ `å#∞O_Õ
FOHÍ~° <å^ŒO|∞ qxÑ≤OKÕ
FOHÍ~° <å^ŒO|∞ qxÑ≤OKÕ IIK«∂II
(13) ™ê^èŒºO HÍ^Œx J#∞‰õΩ<åfl
"≥∂Hõ=Δ Ú#∂ ™êkèOKÕ
Z<Àfl[#‡Å ^Œ∞óYO `˘ÅˆQ ã¨∞=∂!
^ÕÇÏ¨ O Ñ¨ÙÅH˜ã∞¨ OÎ >Ë
=∂@Å∞ `«_|» _»∞`«∞O>Ë
^è#Œ º"å^•Å∞ `≥eÃÑ#∞ QÆ∞~°∞=Ù#‰õÄ
^è#Œ º"å^•Å∞ `≥eÃÑ#∞ QÆ∞~°∞=Ù#‰õÄ IIK«∂II
(14) =ÚH˜Îx á⁄Ok#*Ï˝h
^ÕÇÏ¨ OÖ’<Õ LO_ô
[iˆQ Hõ~‡° #∞ ™êHΔ̃QÍ K«∂KÕã∞¨ =∂!
^èfiŒ xÃÑ· „Éè=í ∞Å∞ `˘Åy<å
^èfiŒ #∞Å∂ q#|_»∞ÖÏQÍ
^Œ$â◊ºO Hõ#|_»∞K«∞O_Õ#∞ z„`«=ÚQÍ
^Œ$â◊ºO Hõ#|_»∞K«∞O_Õ#∞ z„`«=ÚQÍ IIK«∂II
126
(15) Ö’Ñ¨Å L<åfl „áê}ÏÅ∂
|Ü«∞@‰õΩ "≥àÏ§ÅO>Ë
r=Ù_çÖ’x "åã¨#ÖÏ =Å<Õ ã¨∞=∂!
*Ï˝xH˜ "åã¨# HõÜ Δ ∞« "≥∞ÿ
P`«‡Ö’ „áê}O ÅÜ«∞=∞ø
=∞OQÆàH◊ ~õ "° ∞≥ #ÿ ã≤u÷ ÜÕ∞ Ñ¨ÓAºxk
=∞OQÆàH◊ ~õ "° ∞≥ #ÿ ã≤u÷ ÜÕ∞ Ñ¨ÓAºxk IIK«∂II
áê@~°K#« :
N=∞u ^Õqâ‹\ ì˜ =∂^èqŒ .
127

ఆత్మవిద్య విలాసం

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ఆత్మవిద్య విలాసం

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ఆతమ్��య్��సం

ననున్ “��ను” �ెల�సు��వట��

ఈ గ�ం��లను ఉ�తం�ా ఆన్ ల�ౖన్ ల� చదువ�టక�, ��గ�మ�(�ౌ��్లడ్) �ేసు��నుటక� గల మ��ాగ్ల�:

ఈ జ�్ఞన యజ్ఞ ం ��ౖ గల సల�ల�,సూచనలక� ��వక బృం��న్ సంప్ర��ంచుటక�: sairealattitudemgt@gmail.com

SaiRealAttitudeManagement(SAI RAM) - �ా� �జ వయ్��త్త్వ �ర్వహణ(�ా� �ామ్)

* సర్వం �� ా� ��థ �ాద సమరప్ణమసుత్ *

You might also like

ఆత్మవిద్య విలాసం

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ఆత్మవిద్య విలాసం

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ఆతమ్��య్��సం

ననున్ “��ను” �ెల�సు��వట����

ఈ గ�ం��లను ఉ�తం�ా ఆన్ ల�ౖన్ ల� చదువ�టక�, ��గ�మ�(�ౌ��్లడ్) �ేసు��నుటక� గల మ��ాగ్ల�:

ఈ జ�్ఞన యజ్ఞ ం ��ౖ గల సల�ల�,సూచనలక� ��వక బృం���న్ సంప్ర��ంచుటక�: sairealattitudemgt@gmail.com

SaiRealAttitudeManagement(SAI RAM) - �ా� �జ వయ్��త్త్వ �ర్వహణ(�ా� �ామ్)

* సర్వం �� �ా� ��థ �ాద సమరప్ణమసుత్ *

You might also like

ననున్ “��ను” �ెల�సు��వట��

ఈ జ�్ఞన యజ్ఞ ం ��ౖ గల సల�ల�,సూచనలక� ��వక బృం��న్ సంప్ర��ంచుటక�: sairealattitudemgt@gmail.com

* సర్వం �� ా� ��థ �ాద సమరప్ణమసుత్ *