ISANG MATANDANG KUBA SA GABI NGA CANAO

Dumating ang matandang iyon sa isang pagkakataong hindi inaasahan. Isa iyong
matandang kubang papilay-pilay na lumapit at naupo sa nakatumbang lusong. Walang
makapagsabi kung sino siya at wala naming nag-aksaya pa ng panahong mag-usisa.
Ang totoo’y hindi siya gaanong napag-ukulan ng pansin kung hindi lamang siya nadagil
ng mga katutubong nagkakatuwaan pa sa paghabol sa iaalay na baboy kaugnay ng
idinaraos nilang canao.
Isang tanging piging iyon upang mag-alay kay Kabunian, ang pinakadakilang
Bathala. Kanina, sa pagtungo ni Lifu-o sa kaingin, ay nakakita siya ng isang uwak sa
gitna ng daan. Iyon ay isang masamang pangitain. Bumalik na siya sa kanilang ato.
Ipinasiya ni Lifu-ong tawagin ang mga intugtukon (lupon ng matatalinong matatanda
na hinihingan ng mga tao ng payo). Ibig niyang magdaos ng canao. Ibig niyang ganapin
iyon sa kanilang af-fong (tirahan ng isang pamilyang Igorot).
Ang pagdiriwang na ganito ay laging may nabubuhay na gunita sa lahat, lalo na sa
mga matatanda – binubuhay ng mga tunog ng gangsa at ng pag-awit ng mga am-ama
(matatandang Igorot) sa ay-yeng. Ang alingawngaw ng mga tugtuging ito na nagliliklik
sa mga libis, sa mga burol, at sa mga bundok ay tibok ng buhay sa pook na iyon; sa
idinaraos na canao nakatuon ang pansin ng nakauunawa sa kahulugan niyon;
pagkakasal kaya, pagsilang, pagtatanim, pag-aani kaya, pakikipagdigmaan,
paghinging- biyaya, paghinging-patnubay, pagkamatay kaya sa isang katutubo? At
dinadaluhan nila ang mga ganitong canao at naiisip niya ang matandang kubang iyon
ay isa sa naakit dumalo; isa ring intugtukon sa ili sa sumakop sa ato nila.
“Ama,” pumukaw ang tinig si Sabsafung. “Ihahanda ko na ang mga tappey at
fayas (mga alak).”
Binalingan ni Lifu-o ang anak na nakalapit na nang hindi niya namamalayan. Sa
makulay nitong lufid(kasuotan ng mga babaeng Igorot) na nabibigkisan ng wakes,
naisip niyang isang tanging canao ang idinaraos. Naiiba ang ganda ng anak niya
ngayon. Makintab ang buhok nito na sinusupil ng ap-pong. Sa malikot na liwanag ng
mga sulo at siga, ang fatek(tato) sa braso, balikat at leeg ng anak ay naging
magagandang guhit na hindi makapagkubli sa katotohanang dalaga na rin ang anak.
Naisip ni Lifu-o: makatutulong na sa kanya ang anak sa pangangasiwa sa pagtatanim at
pag-aani sa kanilang kaingin… at sa pagdaos ng canao.
Ihanda mo na…Tulungan mo ang iyong ina…”
Bigla ang bulalas na sigawan. Hinahabol ng mga kabataang Igorot ang baboy na
papatayin sa canao. Sa paghahabulan ay napadako sa lusong na kinauupuan ng
matanda. Sa biglang daluhong ng mga nagsisihabol, natumba ang lusong kasama ang
matandang kuba.
Natanaw ni Lifu-o kung paano tinulungang makatayo ang matanda. Muli itong
naupo sa lusong. Sa saglit na iyon, may nakita si Lifu-ong na tila kakaiba – pang-akit
wari sa katauhan ng matanda. Nagsalita iyon “Bayaan na ninyo ako…”
Nakiumpok si Lifu-o sa mga intugtukon. Siya’y nag-iisip. Ang ama-ma ay
umaawit na ng ay-yeng – malakas at nananawagan: Iligtas kami sa anumang
panganib… Iligtas kami sa mga kapahamakang darating, Kadakilaan…O, Kabunian!
 Sa kalooban ni Lifu-o’y naroon din ang piping dalangin: Bigyan mo, Dakilang
Kabunian, ng masagana at mahabang buhay ang mga ato sa iling ito.
Napatay na ng matatanda ang baboy at kasalukuyang idinadarang na sa apoy.
Mamasid-masid lamang ang matandang kuba sa pagkakaupo. Nahiwalay na siya sa
karamihang ngayo’y nakapaligid sa kinakalusang baboy…
Bibalikan ni Lifu-o ang matanda.

Doon ka, am-ama. Makiisa ka sa amin.”

“Babalik din sila rito…”
“Ibig mo bang ngumata ng tabako habang naghihintay?”
“Salamat…Ngunit bumalik ka na roon.” Itinaboy siya ng matanda.
Bumalik na nga si Lifu-o sa bahay. Kailangang naroon siya sa pagdaraos ng
ritwal. Hinahanap na nga siya.
“Nasaan si Lifu-o?”
“Si Lifu-o?”
“Lifu-o…”
Bumalik pagkaraan ng mga sandal ang lahat sa labas ng bahay na malapit sa
binuhay na mga siga…bumalik silang masasaya…at lumalakas ang awitan…ang tunog
ng gangsa, ng kalos, ng koongan.
“Nasiyahan ang mga anito…ang apdo ng baboy ay nakaturong palabas…”
“Tuhugin sa patpat…suksok sa bubungan…sa malapit sa pintuan!”
“Magbibigay ng magandang kapalaran ang mga anito sa patnubay ni Kabunian…!
“Dulutan ng karne ang mga anito: ilagay sa kiyag…paanyayahan muna ng
panalangin!”
“Lifu-o,” bahagyang nagulantang ang tinawag. “Idudulot na ang tap-pey, Lifu-o.” Nasa
tabi na ni Lifu-o ang asawang si Napat-a.
“Oo…Oo, Napat-a.”
Dinulutan din ni lifuo ang matandang kuba. Inilagay sa isang kiyag ang karne at
ang kanin. Noon nagsalita ang matandang kuba sa isang makapangyarihang tinig na
naririnig ng lahat. Ang pagdiriwang ay natigil. Ang tunog ng gangsa ay napipi at ang
mga katutubo ay bumaling sa biglang nagsalitang matanda. Ngayo’y natitiyak na ni
Lifu-o na ang tinig ng matanda ang higit na makatatawag-pansin.
“Ang idinaraos ninyong Canao ay bibiyayaan ng mga anito. Dininig iyan ni
Kabunian. Ngayon ay ibig kong maghandog sa inyo ng aking alaala. Takluban ninyo
ako ng isang malaking kawa at ipagpatuloy na niyo ang canao. Huwag ninyong
gagalawin ang pagkakataob sa akin ng kawa.”
Sumisigaw sa isip ni Lifu-o: “O, Kabunian, kung ito’y palatandaan ng isang
ipagkakaloob na magandang biyaya, tulungan mong mapaayon sa katwiran.”
Nagsasalita pa ang matanda. “Sa ikatlong araw, isang kahoy ang masusupling.
Huwag ninyong gagalawin ang puno. Ang magiging bunga lamang ang maaari ninyong
pitasin…”
 Iyon ay isang pagsubok.
Dumating ang matandang iyon sa isang pagkakataong hindi inaasahan. Isa iyong
matandang kubang pipilay-pilay na lumapit at naupo sa nakatumbang lusong. Ngayo’y
nakapangyayari na ang kanyang katauhan.

Isang matipunong Igorot ang kumuha ng kawang hiniling niya. Ang mga intugtukon,
ay naptatangay wari sa isang nagaganap na mahiwagang pangyayari – buong pag-
aalang-alang na inakay ang matanda at dinala sa tabi ni Lifu-o sa gitna na
pinagdarausan na canao; ang ay-ayeng ay inaawit nang muli; ang mga gangsa ay
sumisigla sa nililikhang tugtugin…Naupo na ang matanda, taglay ang plato ng pagkain.
Sa hudyat ni Lifu-o, dahan-dang itinaklob ang kawa. Lumakas ang awitan, ang ay-
ayeng; bumilis ang pagtugtog sa mga gangsa. Sa dibdib ni Lifu-o, malakas din ang
pintig ng puso. Iyon din ang pintig ng buhay na naghahari sa kapaligiran.
Sa magkabilang tabi ni Lifu-o ay walang katinag-tinag si Napat-a at si Sabsafung.
Sa malapit na nakataob na kawa ay nakapaligid ang mga katutubo. Magkahalong
damdamin ng pananabik at pangamba ang nakalarawan sa mukha ng lahat. Samantala,
ang mga am-ama na kinabibilangan ng mga intugtukon ay bumubulong ang mga
pangamba. Sa itaas, humuni ang isang ibon.
“Ito ang itinakdang araw ng matanda, ama,” pagaw na wari bahagyang nagkatinig
na anak; gumulantang iyon kay Lifu-o. Hindi ka ba natatakot, ama? Ha, ina?
“Sabsafung…”Halos bulong iyon ng ina. Pinisil nito ang hinawakang kamay ng
anak. Naramdaman ni Sabsafung ang lamig niyon.
“Bakit kayo matatakot, ha, Sabsafung? Ha, Napat-a?” Pumayapa ang tinig ng ama
ngunit ang kanyang lalamunan. Lumunok si Lifu-o. “Pangako niyang handog ito.”

Kinabig ni Lifu-o ang balikat ni Napat-a at ni Sabsafung. Ang init ng katawan ay

nagpapadaloy ng mainit na dugo. Humudyat si Lifu-o. Itataas na ang kawa. Apat na
matitipunong Igorot ang lumapit sa kawa. Ngunit…
“Apu Lifu-o…!” Ang bulalas ay sabay-sabay halos na namulas sa bibig ng mga
Igorot.
“Apu Lifu-o, nagkalamat ang kawa…!”
“At nakita ba ninyo…Nakikita ba ninyo?”
“Lumalaki ng lamat…Nabasag ang kawa!”
“May nag-uusbong na halaman…”
“Kakaibang halaman…”
“Tugtugin ang mga gangsa….nang malakas na malakas…nang mabilis na
mabilis…”
“Awitin ang ay-ayeng…”
“Manalangin…! Manalangin…!”
Sila’y nangayupapa. Nananalangin. Nag-aawitan. Sa saliw ng gangsa. Palakas ng
palakas. May nagsisiindak – mga lalaki, mga babae, mga bata, matatanda.
Sapagka’t, kadakilaan…o, Kabunian! Isang halamang ginto ang tumtubong ito.
“Ginto! Puno ng ginto!” Ang sigawan ay di-magkamayaw.
Biglang-biglang, nahinto ang tugtog…napawi ang awit…napipi ang mga
panalangin.
Si Sabsafung ang unang kumilos. Tila sa isang panaginip lumakat itong papalapit
na puno ng ginto. Ang kinang ng puno sa paningin ni Lifu-o ay lalong
nagpapaningning sa kagandahan ng anak. Ihahabi ni Napat-a si Sabsafung ng damit
na ginto. Sinundan ni Lifu-o si Sabsafung may ligaw na udyok na nanikit sa
kanyang utak. Damit na ginto para kay Sabsafung. Hinaplos-haplos ni Sabsafung
ang puno; hinaplos-haplos ni Lifu-o ang puno.
Ang sumunod ay marami pang sandali ng pagpanaw ng lahat ng muni,
pagkatapos ay pagkalimot, pagkatapos ay pagliwanag sa isip ng isang
katotohanan…at ang pagkaunawa: ginto…ginto…kayamanan… kayamanang ginto..!
Si Sabsafung ay kumilos; si Lifu-o ay kumilos; si Napat-a ay napahakbang na
palapit sa puno…at bigla, gumulantang sa paligid ang naghunos na damdamin.
Namuo ang sigawan. Nagkabuhay ang paligid sa maiilap na lundagan. Ang iba pa,
ang lahat-lahat – tila may isang mahiwagang kamay na nagtulak – ay nagkahagip ag
anuman…
Ang puno ng ginto ay dinumog. Hawak ang matatalim na bakal, tinaga, tinapyas,
binali-bali. Pinagtutuklap ang puno. At sila’y nag-aagawan, nagtutulakan,
nagsasakitan na, nagsisipaan, nagkakabalian na ng buto.
Patuloy sa pagtaas sa pagyabong ang puno; patuloy rin ang pagkaubos sa katawan ng
puno. Bumibigat na ang yumayabong at patuloy na tumataas na puno.
Bago nagawang dumapo ng isang ibong nabighani ng kakinangan ng kahoy, tila
lagunlong na ibinuhos na ulan, ang puno ay nabuwal. Bumagsak ang mahiwagang
kahoy. Sa kabuwalan, anino yata iyong pinawi ng higit na makinang na liwanag ng
araw.
Umugoy ang mga sanga ng mga kalapit na puno ng pino. Sa malayo narinig ang
bahaw na huni ng uwak.
Huhukayin ninyo mula ngayon ang ginto…bulong ba iyon ng hangin? Hindi alam
ni Lifu-o. Naisip niya ang matandang iyong dumating sa isang pagkakataong hindi
inaasahan, ang matandang kubang papilay-pilay na lumapit at naupo sa
nakatumbang lusong…
 Alamat ng Bulkang Mayon
Unang Bersyon
Noong unang panahon, sa kaharian ng Albay ay may isang makapangyarihang Rajah.
Siya ay may anak na kaakit-akit na ang palayaw sa kanya ng mga tao sa Daragang
Magayon na ang kahuluga’y “Magandang Dalaga.”

Maraming naakit sa kanyang taglay na kagandahan kaya di mabilang na mga datu at mga
ginoong tanyag ang nag-alay sa kanya ng pagmamahal. Ang isa sa mga nanligaw ay si
Kauen, anak ng mayamang Rajah sa kanugnog na kaharian. Naghandog ng mahalagang
hiyas at ginto ang binata subalit tumanggi sa regalo ang dalaga. Si Kanuen ay nabigo
subalit nagyabang pa na ang dalaga ay magiging kanya pagdating ng araw.

Mula sa malayong Katagalugan narinig ni Gat Malaya ang nabalitang kagandahan ni

Daragang Magayon. Marami siyang mga pagkakataong makaniig ang paraluman subalit
nagkaroon ng mga sagabal. Minsan, malapit sa munting ilog, nakita ang dalagang
namumupol ng bulaklak. Kinamaya-maya’y ang binibini’y nagtampisaw sa batis. Ang
binata’y nagparinig ng himig ng masayang awit upang matawag ang kanyang pansin.
Nagkatitigan sila at ang binata’y nginitian.

Nabuhayan ng loob ang prinsipeng Tagalog at ito’y nagsalita, “Magandang Mutya, mula
ako sa malayo upang ikaw ay sadyain at Makita ang tangi mong kariktan!”

“Sino ka? Hindi kita kilala! Isa kang pangahas!”

“Ako’y si Gat Malaya, galing sa kahariang malapit dito. Bigyan mo ako ng isang bulaklak
at ako’y masisiyahan na!”

Bantulot na ihinagis ng dalaga ang bulaklak. Dumapo sa mga palad ng binata at ito’y
kagyat na idinampi sa kaliwang dibdib.

“Maaari bang kita’y makitang muli?”

At nagsimula ang maraming tipanan ng dalawa sa makasaysayang batis.

“Isang araw,” mungkahi ng lalaki, “kita’y iniibig. Tayo’y pakasal!”

“Ngunit ang Rajah? Ang aking ama?” may alinlangang paliwanag. “Dapat niyang
malaman!”

“Huwag kang mag-alala! Hihingin ko ang kamay mo sa kanya!”

Pumayag ang Rajah. Ang batang prinsipe ay kanyang nagustuhan pagkat magalang at
nakakahalina kung kumilos. Itinakda ng Rajah ang kasal sa pagbibilog ng buwan,
matapos ang anihan.

Nagpaalam si Gat Malaya upang ipabatid sa kanyang mga magulang ang itinakdang
kasalan. Kakaunin niya ang ama’t ina at silang tatlo ay babalik sa Albay.

Nabalitaan ni Kauen (nabigong manliligaw) ang napabalitang pag-iisang-dibdib. Kanyang

sinamantala ang pagkakataong wala si Gat Malaya. Pinuntahan niya si Daragang
Magayon.
Matigas ang pagtanggi ng dalaga sa kabila ng mga pagbabala: “Kung hindi kita
makamtan, walang magkakamit sa iyo sinuman!”

Ang prinsesa ay natakot dahil sa pagbabala sa buhay niya at sa kanyang ama. Siya’y
sumagot, “Ako’y magiging iyo kung si Gat Malaya ay hindi bumalik!”

Nagtumulin ang mga araw at mga lingo. Malapit na ang tag-ani ngunit wala pa si Malaya.
Hindi pa siya nagbabalik. Gabi-gabi ang dalaga’y nakaupo sa duruwangawan at
naghihintay.

Nang dumating ang kabilugan ng buwan napilitan nang pakasal si Daraga kay Kauen.
Nagkaroon ng maringal na handaan – kainan at sayawan.

Sa gitna ng kasayahandumating si Gat Malaya kasama ang mga magulang.

“Ako’y naparito upang angkinin ang aking nobya!” sabi ni Malaya.

“Hindi maaari!” tugon ni Kauen.

Nagkaroon ng sukatan ng lakas. Magugunita na si Malay ay subok sa espada subalit si

Kauen naman ay malansi at mapaglalang.

Nang ihahagis ni Kauen ang kanyang sibat, si Daragang Magayon ay tumakbo upang
pumagitna at sawayin ang dalaga. Sa kasamaang-palad, ang sibat ay tumama sa dibdib
ng dalaga. Niyakap ni Malaya ito ngunit pataksil na sinibat ng katunggali. Kapwa
nalagutan ng hininga ang magsing-ibig.

Nagluksa ang Rajah at ang buong palasyo. Ipinag-utos niya na ang dalawa’y ilagak na
magkasama sa isang hukay.

Lumipas ang mga araw. Himala ng mga himala. Ang lupa sa puntod ng libing ay tumaas
hanggang sa itoy maging bundok. Napakaganda at perpekto ang hugis. Tinawag itong
Bundok ng Mayon, bilang alaala kay Daragang Magayon.
ANG NINGNING AT ANG LIWANAG
ni Emilio Jacinto

Ang ningning ay nakasisilaw at nakasisira ng paningin. Ang liwanag ay kinakailangan ng mata, upang mapagwari ang
buong katunayan ng mga bagay-bagay.

Ang bubog kung tinatamaan ng nag-aapoy na sikat ng araw ay nagniningning; ngunit sumusugat sa kamay ng
nagaganyak na dumampot. Ang ningning ay madaya.

Ating hanapin ang liwanag, tayo’y huwag mabighani sa ningning. Sa katunayan ng masamang nakaugalian: Nagdaraan
ang isang karwaheng maningning na hinihila ng kabayong matulin. Tayo’y nagpupugay at ang isasaloob ay mahal na tao
ang nakalulan. Datapwa’y marahil naman ay isang magnanakaw; marahil sa ilalim ng kanyang ipinatatanghal na
kamahalan at mga hiyas na tinataglay ay natatago ang isang pusong sukaban.

Nagdaraan ang isang maralita na nagkakanghihirap sa pinapasan. Tayo’y mapapangiti at isasaloob: Saan kaya ninakaw?
Datapwa’y maliwanag nating nakikita sa pawis ng kanyang noo at sa hapo ng kanyang katawan na siya’y nabubuhay sa
sipag at kapagalang tunay.

Ay! Sa ating pang-uga-ugali ay lubhang nangapit ang pagsamba sa ningning at pagtakwil sa liwanag.

Ito na nga ang dahilang isa pa na kung kaya ang tao at ang bayan ay namumuhay sa hinagpis at dalita.

Ito na nga ang dahilan na kung kaya ang mga loob na inaakay ng kapalaluan at ng kasakiman ay nagpupumilit na lumitaw
na maningning, lalong-lalo na ang mga hari at mga pinuno na pinagkatiwalaan ng sa ikagiginhawa ng kanilang mga
kampon, at walang ibang nasa kundi ang mamalagi sa kapangyarihan sukdang ikainis at ikamatay ng bayan na nagbigay
sa kanila ng kapangyarihang ito.

Tayo’y mapagsampalataya sa ningning; huwag nating pagtakhan na ang ibig mabuhay sa dugo ng ating mga ugat ay
magbalatkayo ng maningning.

Ay! Kung ang ating dinudulugan at hinahainan ng puspos na galang ay ang maliwanag at magandang-asal at matapat na
loob, ang kahit sino ay walang mapagningning pagkat di natin pahahalagahan, at ang mga isip at akalang ano pa man ay
hindi hihiwalay sa maliwanag na landas ng katwiran.

Ang kaliluhan at ang katampalasan ay humahanap ng ningning upang huwag mapagmalas ng mga matang tumatanghal
ang kanilang kapangitan; ngunit ang kagalingan at ang pag-ibig na dalisay ay hubad, mahinhin, at maliwanag na
napatatanaw sa paningin.

Mapalad ang araw ng liwanag!

Ay! Ang anak ng bayan, ang kapatid ko, ay matuto kayang kumuha ng halimbawa at lakas sa pinagdaanang mga hirap at
binatang mga kaapihan?
 “YUMAYAPOS ANG TAKIPSILIM”

Nakakandong kay lola Rosa ang apo niyang si Lydia. Tinatanong niya ang matanda kung aalis na ito
sa bahay na iyon. Buong pagtataka namang sinagot ng lola ang bata. Hindi raw siya aalis sa bahay na
iyon.Nagtataka si lola Rosa kung saan nanggagaling ang balitang iyon na nasambit ng kanyang apo.Mayamaya
dumating si Carmen, ang magandang ina ni Lydia. Tinawag niya ang kanyang anak gamit ang isang malamig na
boses. Mabilis na lumabas papuntang kusina si Lydia at sumunod naman sa kanya si Carmen. Mula sa upuang-
pagulong ay natatanaw ni lola ag mag-ina. Sinasabong mabuti ni Carmen ang bisig ni Lydia.
Sa kanyang gunita’y kausap iya ang asawa. Doo’y tila nagtutuksuhan pa sila tungkol sa paborio nila sa
dalawang anak; si Ramon sa asawa ni lola at si Rey naman kay lola. Buong saya raw niyang kausap ang asawa
dahil sa wakas ay makakasama na niya ang bunso at titira sa bahay sa timog.Sabik na sabik si lola na makita
ang bunsong anak.

Pinabilis niya ang takbo ng kanyang upuang-pagulong. Sa may pinto’y napatigil siya nang marinig ang
malakas na tinig ng kanyang mga anak. masasakit na salita tungkol sa pag-aalagang ginawa nila Ramon para sa
kanyang narinig ni lola. Dagdag pa rito ang pagtanggi ni Rey sa usapang siya naman ang kumopkop ditto dahil
mag-a-around-the-world- pa raw sila at mayroon nang sakit sa balata ng matanda. Sumunod din ang malamig
na tinig ni Carmen na di niya maunawaan.

Kinausap si lola ng panganay niyang si Ramon. Sinabi niya na gusto raw makuha ni Rey si lola dahil sabik
daw sa lola ang anak niyang si Odet. Labag daw para sa kalooban nilang mag-asawa ang ipaubaya siya kay Rey
ngunit baka raw magdamdam iyon. Habang sinasabi ito’y mailap ang tingin ni Ramon sa ina. Mabagal ang
takbo ng pag-iisip ng matanda. Pilit niyang inaalisa ang sinabi ni Ramon. Maraming mga tanong an pumasok sa
kanyang isipan gaya ng saan nakatira si Rey? Sino ang napangasawa niya? Ano ang itsura ni Odet? Dalawa nga
ba ang kanyang anak? Tila padalas nang padalas ang ganoong magulong pag-iisip niya. Tila naaalala pa niya
ang tinig ng kanyang asawa na nagsasabing huwag siyang mag-alala na maunang mamatay ito dahil mayroon
naman siyang dalawang anak.Natagpuan ni Tinay si lola sa terraza. Niyaya niya itong pumasok sa loob.
Bagamat utusan lamang at di-kaano-ano ng matanda, matinding awa ang nasa tinig ni Tinay
Kolonyalismo
-Ang kahulugan ng kolonyalismo ay may kaugnayan sa mga dayuhang bansa. Ang
kolonyalismo ay ang direkta o tuwiran na pananakop ng isang bansa sa iba pang bansa upang
makamit ang mga layunin o mga interes nito kagaya ng pagkuha ng mga kayamanan. Mga
makakapangyarihang bansa ang nanakop, samantalang mga mahihinang bansa naman ang
mga sinasakop.

Kahulugan ng Kolonyalismo
1.Ang kolonyalismo ay ang pagsakop nang tuwiran ng isang bansa sa iba pang bansa.
2.Mga makakapangyarihang mga bansa ang nangunguna ng kolonyalismo sa mga mahihinang
bansa.
3.Kadalasang nauugnay ang konsepto ng kolonyalismo sa impreyalismo ngunit magkaiba ang
dalawang ito.

Halimbawa ng Kolonyalismo
Ang halimbawa ng kolonyalismo ay ang pananakop ng mga Kastila, Hapon at mga Amerikano
sa ating bansa.

Layunin ng Kolonyalismo
Ang mga makapangyarihang bansa ay may mga layunin upang masakop ang isang mahinang
bansa. Narito ang tatlo sa mga ito:

1.layuning politikal (para mapalaki ang mga ari-arian ng kanilang bansa)

2.makakuha ng yaman at hanapbuhay
3.mapalaganap ang isang bagay (Halimbawa: Kristiyanismo ang ipinalaganap ng mga
Espanyol noong sinakop nila ang Pilipinas)

Imperyalismo
-Ang Imperyalismo ay isang batas o paraan ng pamamahala kung saan ang malalaki o
makapangyarihang mga bansa ang naghahangad upang palawakin ang kanilang
kapangyarihan sa pamamagitan ng pagsakop o paglulunsad ng mga pagtaban o kontrol na
pangkabuhayan at pampolitika sa ibabaw ng ibang mga bansa.

Ilang malalaki o malalakas na mga bansang kumukontrol sa ibang mga rehiyon upang
makalikha ng isang mas malaking imperyo.

Krusada
-Krusada ay isang ekspedisyong militar na inilunsad ng Kristiyanong Europeo laban sa mga
Turkong Muslim upang mabawi ang Jerusalem sa kamay ng mga ito. Ayon sa mananalaysay
na si Edward Gibbon pinakanaiibang pangyayari sa kasaysayan ang mga Krusada Sa isang
tawag ni Papa Urban II ang mga hari at pari maharlika magsasaka manggawa at mga alipin ay
handang iwan ang kanilang gawain at mag-anak upang hawakan ang krus at espada at tubusin
ang Jerusalem sa kamay ng mga Muslim
Renaissance
-Ang Renaissance ay isang panahon sa kasaysayan ng Europa na nagsilbi bilang tulay para
maalis ang Europa sa panahon na tinatawag na Dark Ages papunta sa modernong kasaysayan.
Nagsimula ito bilang isang kilusan sa Italy at sa katagalan, kumalat sa buong Europa.
Napakarami ng nabago sa transisyon na ito sa iilang aspeto, tulad ng literatura, pagpipinta,
pagiisip, at iba pa.

Merkantilismo
-Ang Merkantilismo ay isang sistemang pang-ekonomiya na naniniwalang ang bansa ay
mapayayaman sa pamamagitan ng pagpigil sa pang-angkat at pagsuporta sa pag-export.
Sumikat ito noong 16th century sa Western Europe. Ang layunin ng Merkantilismo ay
magkaroon ng balance sa pangangalakal na magdadala ng ginto at pilak sa bansa at
magpapanatili ng domestic employment.

Dahil dito, naging napakayaman ng mga mangangalakal at producer tulad ng British East
India Company na pinrotektahan ng estado sa mga layunin at aksyon nito.