KASAYSAYAN AT PAG-UNLAD NG WIKANG FILIPINO
Nangangambang baka magsumbong sa hari ng Espanya
Panahon ng mga Katutubo
• Alibata o baybayin ang tawag sa katutubong paraan ng
pagsulat.
• Binubuo ito ng 17 $$k: 3 pa$nig at 14 na ka$nig
• Ang mga ka5nig ay binibigkas na may kasamang tunog ng pa5nig
na /a/.
• Tuldok sa itaas - kung nais basahin o bigkasin ang mga ka5nig na
kasama ang tunog na /e/ o /i/.
• Tuldok sa ibaba - kung ang tunog ng /o/ o /u/ ang nais isama sa
pagbasa ng mga ka5nig, nito ang inilalagay.
• Panandang kruz (+) - hudyat sa pagkakaltas ng huling tunog.
• Dalawang pahilis na guhit // sa hulihan ng pangungusap bilang
hudyat ng pagtatapos nito.
Panahon ng mga Kas<la
• Ang da5ng alibata ay napalitan ng Alpabetong Romano na
binubuo naman ng 20 $$k, 5 pa$nig at 15 ka5nig.
• Pagpapalaganap ng Kris$yanismo ang isa sa naging layunin ng
pananakop ng mga Kas5la.
• Ngunit nagkaroon ng suliranin hinggil sa komunikasyon.
• Nagtatag ang Hari ng Espanya ng mga paaralang magtuturo ng
wikang Kas5la sa mga Pilipino ngunit ito ay 5nutulan ng mga
prayle.
• Ang mga misyonerong Kas5la mismo ang nag-aral ng mga
wikang katutubo:
1. Mas madaling matutuhan ang wika ng isang rehiyon kaysa
ituro sa lahat ang Espanyol.
2. Higit na magiging kapani-paniwala at mabisa kung ang
isang banyaga ay nagsasalita ng katutubong wika.
• Ang mga prayle ay nagsulat ng mga diksyunaryo at aklat-
panggrama5ka, katekismo at mga kumpesyonal para sa mabilis
na pagkatuto nila ng katutubong wika.
• Naging usapin ang tungkol sa wikang panturong gagami5n sa
mga Pilipino.
• Inatas ng Hari na ipagamit ang wikang katutubo sa pagtuturo ng
pananampalataya subalit hindi naman ito nasunod.
• Gobernador Tello - turuan ang mga Indio ng wikang Espanyol.
• Carlos I at Felipe II - kailangang maging bilinggwal ang mga
Pilipino.
• Carlo I - ituro ang doktrinang Kris5yana sa pamamagitan ng
wikang Kas5la.
• Ipinag-utos ng Hari ng Espanya na turuan ang mga katutubo ng
wikang Kas5la. Ngunit hindi nila nasunod ang mga utos ng hari
bagkus sila ang nag-aral sa wikang katutubo sa tatlong dahilan:
1. Ayaw nilang mahihigitan ang kanilang talino ng mga
katutubo.
2. Natatakot sila baka maghimagsik ang mga katutubo laban
sa kanila.
3.
ang mga katutubo tungkol sa kabalbalang ginawa ng mga
Kas5la sa Pilipinas.
• Noong Marso 2, 1634, muling inulit ni Haring Felipe II ang utos
tungkol sa pagtuturo ng wikang Kas5la sa lahat ng katutubo.
• Hindi naging matagumpay ang mga kautusang nabanggit kung
kaya si Carlos II ay naglagda ng isang dekrito na inuulit ang mga
probisyon sa mga nabanggit na batas. Nagtakda rin siya ng
parusa para sa mga hindi susunod dito.
• Disyembre 29, 1792, nilagdaan ni Carlos IV ang isa pang dekrito
na nag-uutos na gami5n ang wikang Kas5la sa mga paaralang
itatatag sa lahat ng mga pamayanan ng Indio.
Panahon ng Rebolusyong Pilipino
• Sa panahong ito namulat ag isipan at damdaming makabayan ng
mga Pilipino.
• Dito naitatag ang “Kar<lya ng Ka<punan” na nakasulat sa wikang
Tagalog.
• Sa pamamagitan ng Biak na Bato (1897), nakasaad na ang
wikang Tagalog ang siyang magiging wikang opisyal ng Pilipinas.
Panahon ng Propaganda
• Marami na ring mga Pilipino ang naging ma5ndi ang
damdaming nasyonalismo. Nagtungo sila sa ibang bansa upang
kumuha ng mga karunungan.
• Dr. Jose Rizal, Graciano Lopez-Jaena, Antonio Luna, Marcelo H.
Del PIlar
• Sa panahong ito ay maraming akdang naisulat sa wikang
Tagalog. Pawang mga akdang nagsasaad ng pagiging makabayan,
masisidhing damdamin laban sa mga Kas5la ang pangunahing
paksa ng kanilang mga isinulat.
Panahon ng mga Amerikano
• Nagsimula na naman ang pakikibaka ng mga PIlipino nang
duma5ng ang mga Amerikano sa pamumuno ni Almirante
Dewey.
• Ginamit nilang instrumento ang edukasyon na sistema ng
publikong paaralan at pamumuhay na demokra5ko.
• Monroe EducaHonal Commission (1925) - nagsasaad na
mabagal matuto ang mga batang Pilipino kung Ingles ang
gamim5ng wikang panturo sa paaralan batay sa ginawang
sarbey.
• Panukalang Batas Blg. 577 (1932) - gami5n bilang wikang
panturo sa mga paaralang primary ang mga katutubong wika
mula taong panuruan 1932-1933.
• Thomasites - gurong sundalo noon.
• WIlliam Cameron Forbes - naniniwala ang mga kawal
Amerikano na mahalagang maipalaganap agad sa kapuluan ang
wikang Ingles upang madaling magkaunawaan ang mga Pilipino
at Amerikano.
• Mc Kinley - nagtatag ng lupon na pinamumunuan ni Schurman
na ang layunin ay alamin ang pangangailangan ng mga Pilipino.
 1. Isang pambayang paaralan ang kailangan ng mga Pilipino.
2. Mas pinili ng mga lider-Pilipino na gami5n bilang wikang
panturo ang Ingles.
• Jorge Bocobo - naniniwalang ang lahat ng sabjek sa primaryang
baitang, kahit na ang Ingles ay dapat ituro sa pamamagitan ng
diyalektong lokal.
• N.M. Saleeby, (Amerikanong Superintende) - kahit na
napakahusay ang maaaring pagtuturo sa wikang Ingles ay hindi
pa rin ito magiging wikang panlahat dahil ang mga Pilipino ay
may kani-kaniyang wikang bernakular na nanana5ling ginagamit
sa kanilang mga tahanan at sa iba pang pang-araw-araw na
gawain.
• Bise Gobernador Heneral George BuVe - naniniwalang
epek5bong gami5n ang mga wikang bernakular sa pagtuturo sa
mga Pilipino.
• Labag man sa iniutos ni Mc Kinley na gami5ng wikang panturo
ang mga wikang bernakular sa mga paaralan ay nana5li pa rin
ang Ingles na wikang panturo at pantulong naman ang wikang
rehiyonal.
Panahon ng Hapones
• Sa pagnanais na burahin ang anumang impluwensya ng mga
Amerikano, ipinagamit nila ang katutubong wika par5kular ang
wikang Tagalog sa pagsulat ng mga akdang pampani5kan.
• Ito ang panahong namayagpag ang pani5kang Tagalog.
• Nobyembre 30, 1943 - Nilagdaan ni Pangulong Jose P. Laurel
ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 10 na nagtakda ng ilang
repormang pang-edukasyon, isa sa mga iyon ay ang pagtuturo
ng wikang pambansa sa lahat ng publiko at pribadong paaralan
ng hayskul, kolehiyo at unibersidad.
• Enero 3, 1944 - Binuksan ang isang Surian ng Tagalog na tulad
ng Surian ng Niponggo upang ituro ang mga tagalog sa mga
gurong di tagalog.
• Order Militar Blg. 13 - nag-uutos na gawing opisyal na wika ang
Tagalog at wikang Hapon.
Panahon ng Makasariling Pamahalaan
• Saligang Batas noong 1935, Seksyon 3, ArHkulo XIV - “Ang
Kongreso ay gagawa ng mga hakbang tungo sa pagpapaunlad at
pagpapa5bay ng isang wikang pambansa na batay sa isa sa mga
umiiral na katutubong wika.”
• Pangulong Manuel Luis Quezon - nagtatag ng Surian ng Wikang
Pambansa na ngayon ay Sentro ng Wikang Filipino upang
mamuno sa pag-aaral sa pagpili ng wikang pambansa.
• Batas Komonwelth Blg 184 - opisyon na paglikha ng Surian ng
Wikang Pambansa noong ika-13 ng Nobyembre 1936.
• Ang tungkulin nito ay magsagawa ng pananaliksik, gabay at
alituntunin na magiging batayan sa pagpili ng wikang pambansa
ng Pilipinas.
• Jaime C. de Veyra - naging tagapangulo ng komite.
• Napili nila ang Tagalog bilang batayan ng wikang tatawaging
Wikang Pambansa.
• Ipinalabas noong Nobyembre 9,1937 ng Pang. Quezon ang
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 - nag-aatas na Tagalog
ang batayan ng wikang gagami5n sa pagbubuo ng wikang
pambansa.
• Disyembre 30, 1939 - Nagkabisa ang kautusang Tagapagpaganap
Blg 134.
• Ilang dahilan kung bakit Tagalog ang napiling batayang wika:
1. Mas marami ang nakapagsasalita at nakauunawa ng
Tagalog kumpara sa ibang wika.
2. Mas madaling matutuhan ang Tagalog kumpara sa ibang
wikain sapagkat sa wikang ito, kung ano ang bikas ay
siyang sulat.
3. Tagalog ang ginagamit sa Maynila at ang Maynila ang
sentro ng kalakalan sa PIlipinas.
4. Ang wikang Tagalog ay may historikal na basehan sapagkat
ito ang wikang ginamit sa himagsikan na pinamunuan ni
Andres Bonifacio.
5. May mga aklat na panggrama5ka at diksyunaryo ang
wikang Tagalog.
• Dahil sa pagsusumikap ni Pang. Quezon na magkaroon tayo ng
wikang pagkakakilanlan, hinirang siyang “Ama ng Wikang
Pambansa”
• Disyembre 13, 1939 - Nailimbag ang kauna-unahang Balarilang
Pilipino na siyang bunga ng walang pagod na pagsusumikap at
pagmamalasakit sa wika ni G. Lope K. Santos na kinikilalang
“Ama ng Balarilang Pilipino”.
• Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263 noong Abril 1, 1940 -
nagpapahintulot sa pagpapalimbag at paglalathala ng
Tala5nigang Tagalog-Ingles at Balarila sa Wikang Pambansa.
• Pinasimulan ang pagtuturo ng wikang pambansa sa mga
paaralan pampubliko at pampribado sa buong bansa.
• Batas Komonwelth Blg. 570 - ang Pambansang Wika ay
magiging isa na sa mga wikang opisyal ng PIlipinas simula sa
Hulyo 4, 1940.
• Hulyo 19, 1940 - dito sinimulang ituro ang pambansang wikang
nakabatay sa Tagalog sa mga paaralang pribado at pampubliko.
• 1946 - Ang wikang pambansa ay tatawaging “Wikang
Pambansang Pilipino”.
• Pang. Ramon Magsaysay ang Proklamasyon Blg 13 noong
Marso 26, 1954 - nagpapahayag ng pagdiriwang ng Linggo ng
Wikang Pambansa ay magaganap mula sa ika-29 ng Marso
hanggang ika-4 ng Abril bilang pagbibigay-kahalagahan sa
kaarawan ni Balagtas (Abril 2)
• Nilagdaan ni Pang. Magsaysay ang Proklamasyon Blg. 186
noong Setyembre 23, 1955 na nag-uutos sa paglilipat ng petsa
ng Linggo ng Wika mula ika-13 hanggang 19 ng Agosto bilang
pagbibigay ng kahalagahan sa kaarawan ni Pang. Quezon.
(Agosto 19)
• Pebrero, 1956 - nilagdaan ni Gregorio Hernandez, Direktor ng
Paaralang Bayan ang Sirkular 21 na nag-uutos na ituro at awi5n
ang Pambansang Awit sa mga paaralan.
• Nagpalabas si Kalihim Jose E. Romero ng Kagawaran ng
Edukasyon ng Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 noong Agosto
13, 1959 na nagsasaad na kailanma’t tutukuyin ang Wikang
Pambansa, ang salitang Pilipino ang gagami5n.
• Nilagdaan ni Pang. Ferdinand Marcos ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 96 na nagtatadhana ng pagsasa-Pilipino
ng mga pangalan ng gusali, edipisyo at tanggapan ng
pamahalaan noong Oktubre 24, 1967.
• Marso 27, 1968, nilagdaan ni Rafael Salas, Kalihim
Tagapagpaganap, ang Memorandum Sirkular Blg. 96 na nag-
aatas ng paggamit ng wikang Pilipino sa mga opisyal na
komunikasyon sa mga transakyon ng pamahalan.
• Resolusyon Blg. 70 (1970) - nagsasabing ang wikang pambansa
ay naging wikang panturo sa antas elementarya.
• Memorandum Sirkular Blg. 488 noong Hulyo 29, 1971 na
humihiling sa lahat ng tanggapan ng pamahalaan na magdaos ng
Linggo ng Wika.
Panahon ng Bagong Lipunan
• Saligang Batas ng 1973, ArHkulo XV, Seksyon 2 at 3 - “Ang
Batasang Pambansa ay magsasagawa ng mga hakbang tungo sa
pagpapaunlad at pormal na paggamit ng pambansang wikang
PIlipino at hangga’t hindi binabago ang batas, ang Ingles at
Pilipino ang manana5ling mga wikang opisyal ng Pilipinas”
• 1974-1975 - sinimulang ipatupad ang patakarang Edukasyong
Bilingguwal.
• Ipinalabas ang mga aklat ng “Mga Katawagang sa Edukasyon
Bilingguwal” noong 1975 upang mabilis na maipalaganap ang
bilingguwalismo.
• Memorandum Serkular 77 (1977) - pagsasanay ng mga pinuno
at kawani ng mga pamahalaang lokal sa paggamit ng wikang
Pilipino sa mga transakyon, komunikasyon at korespondensya.
• Hunyo 21, 1978, nilagdaan ng Ministro ng Edukasyon at Kultura,
Juan Manuel ang Kautusang Pangministri Blg. 22 na nag-uutos
na isama ang Pilipino sa lahat ng kurikulum na pandalubhasang
antas.
• Kautusang pangministri Blg. 40 (1979) - ang mga estudyante sa
medisina, den5sta, abogasya at paaralang gradwado ay
magkaroon na rin ng asignaturang Pilipino pa5 na rin ang mga
estudyanteng dayuhan.
• Memorandum Sirkular Blg. 80-86 (Nobyembre 1980) - nag-
aatas sa lahat ng mga gobernador at alkalde ng Pilipinas sa isa -
Pilipino ang mga Sagisag-opisyal.
• Kautusang Pangministri Blg. 102 - nagtatakda ng mga Sentro sa
Pagsasanay ng mga gurp sa Pilipino bilang midyum ng pagtuturo
sa antas tersyarya.
• ConsHtuHonal Commission (Setyembre 10, 1983) - nagpa5bay
na ang Pilipino ay gagawin bilang Wikang Pambansa.
• Nabagong muli ang Kons5tusyon nang sumiklab ang Edsa I
noong Pebrero 25, 1986 at nahirang na pangulo ng bansa si
Gng. Corazon C. Aquino.
• Saligang Batas ng 1987, ArHkulo XIV, nasasaad tungkol sa wika:
- Sek 6 - Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino
- Sek 7 - Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo,
ang mga wikang opisyal ng PIlipinas ay Filipino at hangga’t
walang ibang i5natadhana ang batas, Ingles.
- Sek 8 - Ang Kons5tusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at
Ingles at dapat isalin sa mga pangunahing wikang
panrehiyon, Arabic at Espanyol.
- Sek 9 - Dapat magtatag ang Kongreso ng isang komisyon ng
wikang pambansa na binubuo ng mga kinatawan ng iba’t
ibang mga rehiyon at mga disiplina na magsasagawa, mag-
uugnay at magtataguyod ng mga pananaliksik sa Filipino at
iba pang mga wika para sa kanilang pagpapaunlad,
pagpapalaganap at pagpapana5li.
Panahon ng Kasalukuyan
• Oktubre 12, 1986 - pina5bay ang implementasyon ng paggamit
ng Filipino bilang pambansang wika, gaya ng isinasaad sa 1987
kons5tusyon ng Pilipinas.
• Kautusang Tagapagpaganap Blg. 117 ( Enero 1987) - ang da5ng
Surian ng Wikang Pambansa (SWP) ay pinalitan ng Linangan ng
mga Wika sa Pilipinas (LWP).
• Kautusang Pangkagawaran Blg. 84 (1988) - nag-aatas sa lahat
ng opisyal sa DECS na isakatuparan angkautusang
Tagapagpaganap Blg. 335 na nag-uutos na gami5n ang Filipino
sa lahat ng komunikasyon at transakyon ng pamahalaan.
• Marso 19, 1989 - ipinalabas ng kalihim Isidro Carino ng
Edukasyon, kultura at Palakasan ang kautusang pangkagawaran
Blg. 21 na natagubilin na gami5n ang FIilpino sa pagbigkas ng
panunumpa ng katapatan sa Saligang Batas at sa bayan na5n.
• Batas Republika Blg. 7104 (Agosto 14, 1991) - nilikha ang
Komisyon sa WIkang Filipino (KWF) bilang alinsnunod sa
Ar$kulo XIV, sekyon 9 ng 1987 kons5tusyon.
• Hulyo 15, 1997 - nilagdaan at ipinalabas ni Pangulong Fidel V.
Ramos ang Proklamasyon Blg. 1041 na nagpapahayag ng
taunang pagdiriwang ng Buwan ng Wikang Pambansa mula
Agosto 1-31 na da5ng Linggo ng Wika.
INTRO SA WIKA
WIKA
- kalipunan ng mga salita na ginagamit ng isang lipunan
- instrumento tungo sa mabisang interaksyon sa kapwa
- humuhubog ng kamalayan ng isang indibidwal upang
maunawaan ng komunidad na kinabibilangan
- tagapag-ugnay at tagapamagitan sa mga tao na bumubuo sa
isang 5yak na lipunan
- instrumento upang maipahayag ang sariling saloobin, kuro-kuro,
iniisio at pangarapin.
Ang wika ay nagiging PEKULYAR
- bawat wika ay nagkakaiba sa tunog at paraan ng pagbubuo ng
mga salita at paraan ng paggamit nito upang makapaglahad ng
awten5ko at konkretong mensahe.
KAHALAGAHAN NG WIKA
Mahalaga ang ugnayan ng wika at lipunan sapagkat ang wika ang
oinakamabisang instrumento upang mapaunlad ang:
1. Sarili
2. Kapwa
3. Lipunan
 FORMAL at DI-FORMAL na wika
KAPANGYARIHAN NG WIKA
Ang wika ay:
1. maaaring makapagdulot ng ibang kahulugan
2. humuhubog ng saloobin
3. nagdudulot ng polarisasyon
4. may kapangyarihang siya ring kapangyarihan ng kulturang
napapaloob dito
KATANGIAN NG WIKA
1. Internal na Ugnayan - kakayahan na makabuo ng pangungusap
sa loob ng isang pangungusap at ito’y 5natawag na
rela5bisasyon
2. Arbitraryo - ang bawat wika ay may kanya-kanyang mga
katawagang ginagamit na i5nakda ng isang lipunan o
uniqueness ng isang salita.
3. ProdukHbo at Likas na Mapanlikha - kakayahan na gami5n ang
katutubong wika sa pagpapahayag na walang kahalintulad.
Nalalaro ang salita tungo sa mabisang pagpapahayag.
4. Penomenong-Sosyal - Ginagamit sa komunikasyon ng dalawa o
higit pang bilang ng tao tungo sa mabilis na pagkatuto sa wika.
5. Kakambal ng Kultura - ang wika ay produkto ng mayamang
karanasan ng isang lipunan at ang anyo ay ayono sa tamang
grama5ka.
6. Tunog - Kinapapalooban ng dalawang konsepto sa tunog:
• Tonal-language - salitang magkakapareho ng ispeling
ngunit magkaiba ang kahulugan.
• cock-a-doodle-doo - binibigyang tunog ayon sa kaikasan
nito.
ANTAS NG WIKA
1. Pormal - Ito ay antas ng wika na istandard na kinikilala/
ginagamit ng nakararami.
• Pambansa - ito ay ginagamit ng karaniwang manunulat sa
aklat at pambalarila para sa paaralan at pamahalaan.
• PampaniHkan o panretorika - ito ay ginagamit ng mga
malikhain manunulat. Ang mga salita ay karaniwang
malalim, makulay at masining.
2. Impormal - ito ay antas ng wika na karaniwan, palasak, pang-
araw-araw, madalas gami5n sa pakikipag-usap at
pakikipagtalastalasan.
• Lalawiganin - ito ay gami5n ng mga tao sa par5kular na
pook o lalawigan, makikilala ito sa kakaibang tono o punto.
• Kolokyal - pang araw-araw na salita, maaring may
kagaspangan nang kaun5, maaari rin itong pino ayon sa
kung sino ang nagsasalitam Ang pagpapaikli ng isa, dalawa
o higit pang 55k sa salita
• Balbal - Sa ingles ito ay slang. Nagkakaroon ng sariling
codes, mababa ang antas na ito; ikalawa sa antas bulgar.
• Di-formal - ang wikang ginagamit ng tao sa ka-edad
• Formal - naman ang wikang ginagamit ng tao sa nakatataas o
nakatatanda.
LINGUA FRANCA
- wikang ginagamit ng karamihan sa isang bansa
- Sa Pilipinas, ang Filipino (Manila-based) ang lingua franca ng
mga tao.
• LALAWIGANIN - mga wikang ginagamit ng mga tao sa lalawigan
gaya ng Chavacano, Tausug, Cebuano, Ilonggo, Visaya at iba pa.
Hindi talamak ang paggamit sa isang bansa ng mga wikang
lalawiganin ngunit nagsasadya ito ng implikasyon ng kultura ng
isang lalawigan.
• KOLOKYAL - ito ay ang pakikibagay ng wika sa taong gumagamit
nito. Kadalasan napaikli angmga salita ngunit napagkakasunduan
ang pagpapaikli nito.
• BALBAL O PANGKALYE - wikang ginagamit ng tao na halos likha-
likha at may kanya-kanyang kahulugan gaya ng wika ng mga
tambay at bakla.
• EDUKADO/MALALIM - wikang ginagait sa pani5kan, sa mga
paaralan at pamantasan, sa gobyernp, sa korte at iba pang
venyung profesyunal.
TEORYA NG WIKA
TEORYANG BIBLIKAL
1. Tore ng Babel
mula sa Lumang Tipan (Genesis)
Teorya ng Kalituhan (Genesis kab. 11:1-8)
2. Pentecostes o Pagpanaog ng Espiritu Santo
mula sa Bagong Tipan
TEORYANG SAYANTIFIK
1. Teoryang BOW-WOW
- paggaya ng tao sa tunog ng kalikasan
- 5natawag din itong paghimig o onomotopeya
2. Teoryang DING-DONG
- may sariling tunog na kumakatawan sa lahat ng bagay sa
kapaligiran
- Ang bawat bagay sa mundo ay may kaugnay na tunog.
3. Teoryang YUM-YUM
- nakabatay din sa s5mulus-response theory.
- pagtugon ng tao sa pamamagi5an g pagsenyas sa alinmang
bagay na nangangailangan ng aksyon
4. Teoryang TA-TA
 - salitang Pranses na nangangahulugang paalam
- Nakatuon sa kumpas at galaw ng kamay
5. Teoryang POOH-POOH
- wika ay nanggagaling sa mga tunog ng silakbo ng damdamin o
naibubuhos ng tao dala ng ma5nding galak, sakit, takot,
pagkabigla, pagkagualt atbp.
6. Teoryang YO-HE-HO
- pinaniniwalaan na ang wika ay galing sa ingay na nililikha ng
taong magkatuwang o nagututulungan sa kanilang gawain.
- Ang tao ay natututong magsalita bunga ng pwersang pisikal.
7. Teoryang TARARA-BOOM-DE-AY
- hango sa mga tunog na naggaling sa mga ritwal at seremonya
- Pwedeng mga bulong, sigaw, sayaw o mga incanta5on
8. Teoryang SING-SONG
- nagmula sa di mawatasang pag-awit ng mga kauna-unahang
tao
- may melodiya at tono ang pag-usal ng mga unang tao
9. Teoryang LA-LA
- mga pwersang may kinalaman sa romansa
- Ang salik na nagtutulak sa tao upang magsalita
KARAGDAGANG TEORYA
1. Kahariang Ehipto - Ayon sa haring si Psamma5chos, ang wika
ay sadyang natutuhan kahit walang nagtuturo o naririnig.
Natutunan kahit walang nagtuturo.
2. Charles Darwin - Ito ay nakasaad sa aklat na Lioberman (1975)
na may pamagat na “On the Origin of Language”, sinasaad niya
ang pakikipagsapalaran ng tao para mabuhay ang nagtuturo sa
kanya upang malikha ng iba’t ibang wika. Wika natutunan
tungkol sa mga pakikipagsapalaran.
3. Wikang Aramean - paniniwalang ang kauna-unahang wikang
ginagamit sa daigdig ay ang lenggwahe ng mga Aramean O
Aramaic. Sila ang mga sinaunang taong nanirahan sa Syria
(Aram) at Mesopotamia.
4. Teoryang Musika - Ayon kay Oho Jerperson, ang wika ay may
melodya at tono at walang kakayahan sa komunikasyon o hindi
nakakakomunika sapagkat taglay nito ang kakulangan sa mga
detalye at impormasyon.
5. Teoryang Pakikisalamuha - Ayon kay Revesz ng Germany, ang
tao mismo ang gumagawa ng kaniyang wika upang may
magamit sa kaniyang pakikisalamuha. Ang wika sa likas na
pangangailangan ng tao upang makipagsalamuha sa kaniyang
kapwa. Halimbawa: ang dialektong Ilonggo at Bisaya
6. Teoryang Muestra - Pinaniniwalaan na nuuna ang pagsasalita
sa pamumuestra. Magkaugnay ang pagsasalita at
pagmumuestra at ang sentro sa utak na kumokontrol sa
paggalaw at pagsasalita ay magkalapit at magkaugnay.
Halimbawa: ang pagtuto ng “Braille” at “sign language” ng mga
bulag o bingi o pipe.
MGA TUNGKULIN NG WIKA
1. Interaksyonal - nakapagpapana5li, nakapagpapatatag ng
relasyong sosyal.
2. Instrumental - tumutugon sa mga pangangailangan.
3. Regulatori - kumokontrol, gumagabay sa kilos/asal ng iba.
4. Personal - nakapagpapahayag ng sariling damdamin o opinyon.
5. Imajina<v - nakapagpapahayag ng imahinasyon sa malikhaing
paraan.
6. Heuris<k - naghahanap ng mga informasyon/datos.
7. Informa<v - nagbibigay ng informasyon/datos.
VARSASYON NG WIKA
1. DAYALEK/ DAYALEKTO
- pagkakaiba–iba o baryasyon sa loob ng isang par5kular na wika.
- wikang sinasalita ng isang grupong etniko.
Hal: pakiurong ng po ang plato (Bulacan – hugasan)
Pakiurong nga po ang plato (Maynila – iusog)
2. IDYOLEK
- nakagawiang pamamaraan sa pagsasalita ng isang individual o
ng isang pangkat ng mga tao. (uri ng wikang ginagamit at iba pa)
- individwal na es5lo ng paggamit ng isang tao sa kanyang wika.
Hal: Tagalog – Bakit?
Batangas – Bakit ga?
Bataan – bakit ah?
3. SOSYOLEK
- baryasyon ng wika batay sa katayuan sa lipunan ng nagsasalita o
sa pangkat na kanyang kinabibilangan.
- May kinalaman sa katayuang sosyo-ekonomiko ng nagsasalita
Hal: Wika ng mag-aaral; Wika ng matanda
4. REGISTER
- isang baryasyon sa wika na may kaugnayan sa taong nagsasalita
o gumagamit ng wika.
- mas madalas nakikita/nagagamit sa isang par5kular na disiplina.
- pagkakaroon ng pagbabago ng wika sa taong
- nagsasalita o gumagamit ng wika ayon sa:
• Tono ng kausap o tagapakinig (tenor of discourse)- naaayon
ang wika sa sino ang nag-uusap.
• Paksa ng pinag-uusapan (field of discourse) - batay sa
larangan na 5natalakay at sa panahon.
• Paraan o paano nag-uusap (mode of discourse) – pasalita o
pasulat pagtalima sa mga panunturan dapat sundin batay sa
uri ng piniling paraan ng pag- uusap.
URI NG KOMUNIKASYON VERBAL AT DI-VERBAL VERBAL
VERBAL - “Nasa paraang pasulat at pasalita”
- Ito ay isang pormal o intelektuwalisadong kapamaraanang
sumasa-ilalim sa estruktura ng wika. Tuntunin nito na
maipahayag ang mensahe o kaalamang nais ipara5ng sa anyong
pasulat o pasalita.
- Ito ay ginagamitan ng wika o salita at mga letrang sumisimbolo
sa kahulugan ng mga mensahe.
DI-VERBAL - “Gumagamit ng Kilos o Galaw ng Katawan”
- Ito naman ay isang karaniwan at lahat ng uri o kapamaraanan ay
ginagamit upang ipahayag ang mensahe, ng hindi ginagamitan
ng salita o 55k.
AYON KAY ALBERT MEHRABIAN (1971)
- 93% ng mensaheng ipinahaha5d ng tao sa kanyang kapwa ay di
verbal na komunikasyon.
AYON KAY E. SAPIR
- Ang di – verbal na komunikasyon ay isang detalyado at lihim na
kodigo na hindi nakasulat ngunit nauunawaan ng lahat. 
 pagkakaiba-iba ng kultura na kung minsa’y nagiging sanhi rin ito
IBA’T IBANG ANYO NG DI-VERBAL NA KOMUNIKASYON
1. Kinesika (Kinesics) - Pag-aaral ng kilos at galaw ng katawan.
May kahulugan ang paggalaw na iba’t ibang bahagi ng a5ng
katawan. Hindi man tayo nagsasalita, ngunit sa pamamagitan
ng a5ng kilos aynaipapahiwa5g naman na5n ang mensaheng
gusto na5ng ipara5ng sa iba.
• Ekspresyon ng Mukha - “Nagpapakita ng emosyon”
- Nagpapahayag ng pagiging masaya kung siya ay naka ngi5,
malungkot kung umiiyak, nakasimangot kung galit o
naiinis, tulala kung naguguluhan o nabigla at ang ul5mong
paglabas ng dila ay may mga kahulugang ipinapahayag.
• Galaw ng Mata
- Nagpapakita ng katapatan ng isang tao, nag – iiba ang
mensaheng ipinahahayag batay sa tagal, direksyon at
kalidad ng kilos ng mata.
• Kumpas - “Galaw ng Kamay”
- Ang kamay at ang galaw ng katawan ay maraming bagay at
kapamaraanang magagawa katulad ng pagsenyas,
pagsang-ayon o pagtutol, magpakita ng kasiyahan o
papuri, pananakit, paghingi ng paumanhin o makikipag-
alitan,mga pagpapakita ng karamdamang pisikal,
emosyonal at marami pang iba. Ang anumang sinasabi ng
isang tao ay naipahayag na may kasamang kumpas at
nakatutulong ito sa mabisang pagha5d ng mensahe.
• Tindig o Postura
- Tindig pa lamang ng isang tao ay nakapagbibigay na ng
hinuha kung anong klaseng tao ang iyong kaharap o
kausap.
2. Proksemika (Proxemics)- “Pag-aaral ng komunika5bong gamit
ng espasyo”
- isang katawagang binuo ni Edward T. Hall (1963), isang
antropologo. Maaaring ang mga kalahok sa komunikasyon ay
nasa pampublikong lugar tulad ng isang nagtatalumpa5 sa harap
ng kanyang mga estudyante o maaari ring isang karaniwang pag-
uusap sa pagitan ng dalawang magkaibigan.
• Teknikal o siyen<pikong oras -eksakto
• Pormal na oras - nagpapakita ng kahulugan ng kultura.
halimbawa, sa kultura ng a5ng oras, hinaha5 ito sa segundo,
minuto, oras, araw, linggo, buwan at taon
• Impormal na oras - meyo maluwag sapagkat hindi ito
eksakto.
SIKOLOHIKAL NA ORAS
- Tumutukoy sa kahalagahan ng pagtatakda ng oras sa nakaraan,
kasalukuyan at hinaharap.
- Ang oryentasyon sa oras ng mga tao ay nakasalalay sa kanilang
kalagayan o katayuang pansosyo-ekonomiko at personal nilang
karanasan.
- Nagkakaiba-iba rin ang pananaw sa oras na bunga ng
ng di- pagkakaunawaan o pagkaputol ng komunikasyon.
2. Pandama o Paghawak (Hap<cs)
- Ito ay isa sa pinaka-primi5bong anyo ng komunikasyon. Minsan,
ito ay nagpapahiwa5g ng posi5bong emosyon. Nangyayari ito sa
mga taong malapit sa isa’t isa gaya ng mga magkakaibigan o
magkakapalagayang-loob.
3. Paralanguage - Mga di-linggwis5kong tunog na may kaugnayan
sa pagsasalita.
- Tumutukoy ito sa tono ng 5nig (pagtaas at pagbaba), pagbigkas
ng mga salita o bilis ng pagsasalita. Kasama rin sa bahaging ito
ang pagsutsot, buntung-hininga, ungol at paghinto.
- Ang anumang sinasabi na5n o mensaheng nais na5ng ipaha5d
ay kailangang angkop sa pagbigkas ng mga salita o pangungusap. 

4. Katahimikan/Hindi pag-imik
- Ang pagtahimik o hindi pag-imik ay nagbibigay ng oras o
pagkakataon sa tagapagsalita na makapag-isip at bumuo at mag-
organisa ng kanyang sasabihin. Sa pagtahimik o di pag-imik,
inihahanda ng tagatanggap ang mahalagang mensahe na
sasabihin pa ng tagapagsalita.
- May mga taong ginagamit ding sandata ang katahimikan para
masaktan ang kalooban ng iba.
- Ginagamit din itong anyo ng pagtanggi o pagkilala sa kakaibang
damdamin ng isang tao sa ibang tao. 

5. Kapaligiran
- Nagsisilbing komunikasyong di-verbal sapagkat ito ay kailangan
ng tao upang maganap ang interak5bo at komunika5bong
gawain sa buhay.
- Ang pagdarausan o lugar na gagami5n sa anumang pulong,
kumperensya, seminar at iba pa ay tumutukoy sa uri ng
kapaligiran.
- Ang kaayusan ng lugar ang magsasabi kung pormal o di-pormal
ang magaganap na pulong, kumperensya o seminar.
AYON KAY MELBA PADILLA MAGGAY (1971)
Ang kaanyuang pisikal ng tagapagsalita ay maaaring makatulong
sa mensaheng nais niyang ipara$ng.
- Ang mga Pilipino ay may sariling pakahulugan sa mga pisikal na
kaanyuan ng tagapagsalita at makikita ito sa mga pananaliksik
nina Covar, Peralta at Racelis, Hernandez at Agcaoili, at Medina.
ILANG PISIKAL NA KAANYUAN
• Kulot ang buhok – Ma5gas ang ulo
• Malapad ang noo – Marunong
• Maki5d ang noo – Hindi matalino; Maki5d ang pananaw sa
buhay
• Magatla o malinyang noo – Maraming suliranin
• Salubong ang kilay – galit; masungit; naiinis; matapang
• Nangungusap na Mata – inaantok; mapangarapin; may gusto
• Malaking tainga – Mahaba ang buhay
• Matangos ang ilong – Tisoy
• Nakangangang bibig – Nagulat
• Nunal sa labi – madaldal
• Mahabang dila – Naglulubid ng balita
• Ngi5ng aso – Taksil o masama ang pakay
• Bumagsak ang mukha – Napawi ang tuwa
• Mukhang maamo - mabait
WIKA: KAHULUGAN AT KAHALAGAHAN BATAY SA SITWASYONG
PANGWIKA SA PILIPINAS
Kahulugan ng Wika
• Sistema5kong balangkas ng mga sinasalitang tunog na pinili at
isinaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng mga taong
nabibilang sa iisang kultura –Henry Gleason
• Masistemang kabuuan ng mga sagisag na sinasalita at binibigkas
na pinagkaisahn o kinugalian na ng isang pangkat ng gma tao at
sa pamaamgitan nito’y nagkakaugnay, nagkakaunawaan at
nagkakaisa ang mga tao – Hemphill
• Likas at makataong pamamaraan ng paghaha5d ng mga kaisipan,
damdamin at mga hangarin sa pamamagitan ng isang kusang-
loob na kaparaanan na lumikha ng tunog- Sapiro
• Isang Sistema ng mga arbitraryong simbolo ng mga tunog para sa
komunikasyon ng tao – Edgar Sturvevent
• Kalipunan ng mga salitang ginagamit at nauunawaan ng isang
maituturing na komunidad- Webster
• Pangunahin at pinakaelaboreyt na anyo ng simbolikong gawain
ng tao – Archibald Hill
Mga Konseptong Pangwika
• Wikang opisyal
- Tumutukoy sa mga wikang ginamit ginamit sa
pakikipagtalastasan na may 5yak na layunin.
- Ginagamit itong midyum sa pagtuturo sa mga paaralan
• Bilinggwalismo
- Ayon sa Edukasyong Bilinggwal ng 1974, ang bilinggwalismo ay
isang penomenang pangwika na tahasan at puspusang
5natalakay sa larangan ng sosyolinggwis5ks
- Nagsimula ang panuntunan sa pagpapatupad ng Edukasyong
Bilinggwal sa mga paralaan sa taong panuruan 1974-1975
- Ang patakarang ito ay nag-uutos ng magkahiwalay na paggamit
ng Pilipino at Ingles bilang midyum ng pagtuturo ng mga 5yak na
asignatura sa primarya, intermediya at sekondarya
- Kautusang Pangkagawaran Blg 52 ng 1987, ang Patakarang
Bilinggwal ay naglalayong makapagtamo nng kahusasyan sa
Filipino at Ingles sa antas pambansa, sa pamamagitan ng
pagtuturo ng dalawang wikang ito bilang mga midyum ng
pagtuturo sa lahat ng antas
• Mul<linggwalismo
- Tumutukoy sa paggamit ng hindi lamang ng dalawang wika kundi
tumutukoy sa paggamit ng maraming wika
- Ang wikang Filipino ay hindi lamang nakabatay sa Tagalog kundi
sa lahat n g mga dayalektong ginamit ng mga tao sa bansa
kasama ang wikang banyaga na anging bahagi ng a5ng kulturang
kinagisnan
- Wikang pambansa ay hindi lamang wika ng mga Tagalog kundi
wikain mula sa iba’t ibang rehiyon ng bansa na ginaamit at
naiin5ndihan ng karamihan at isinali sa pambansang wika
- ang MLE o Mul5lingual Langauge Educa5on ay bunsod ng
matagumpay na proyektong Lubuagan, Kalinga Mother tongue
Language Educa5on Experiment kung saan inilaha sa ulat nina
Walter at Dekker (2008) ng Summer Ins5tute of Linguis5cs na
mabisa ang paggamit ng unang wika ng bata bilang wikang
panturo sa mga asignaturang Filpino, English at Mathema5cs sa
elementarya (De Vera,2010).
- nakatututlong nang malaki sa pagsulong ng globalisasyon sa
mundo ang paggamit ng mul5linggwal na wika sa bansa
• Unang wika
- katutubong wika o sinusong wika (mother tongue)
- wikang natutunan at ginamit ng isang tao pagkapanganak
hanggang sa panahon kung kalian lubos na nauunawaan at
nagagamit ng tao ang nasabing wika
• Ikalawang wika
- wikang natutuhan at ginagamit ng isang tao labas pa sa kanyang
unang wika
Kasaysayan ng Wikang Pambansa
• 1935 – Sa saligang batas ng Pilipinas, nagtadhana tungkol sa
wikang pambansa”….ang Kongreso ay gagawa ng hakbang tungo
sa pagpapaunlad at pagpapa5bay ng isang wikang pambansa na
batay sa isa sa mga umiiral na katutubong wika” (Seksyon
3,Ar5kulo XIV)
• 1936 – pinag5bay ng Batasang Pambansa ang Batas Komonwelt
blg 184 na lumikha ng isang Surian ng Wikang Pambansa
• 1937 – Wikang Tagalog ang batayan ng wikang pambansa
- Tagalog – nagtataglay ng humigit-kumulang 5000 salitang
hiram sa Kas5la, 1500 sa Ingles, 1500 sa Intsik at 3000 sa
Malay
• Naging masigla ang pagsulong ng isang Wikang Pambansa batay
sa Tagalog noong 1940s hanggang 1950s—nailathala ang
ortograpiya, grama5ka, at diksiyonaryo para sa wikang ito.
• Sa bisa ng atas pangkagawaran noong 13 Agosto 1959 ni Kalihim
Jose E. Romero ay 5nawag na “Pilipino” ang wikang pambansa.
• 1973 – nagkaroon ng Cons5tu5onal Conven5on
- Nakasaad sa Kons5tusyon ng 1973 ang pagbabago sa
pagtawag sa wikang pambansa
• Sa Probisyong Pangwika ng 1987 Kons5tusyon, ganap nang
binura ang “Pilipino” at iniluklok ang isang wikang “Filipino” na
payayamanin at pauunlarin batay sa mga katutubong wika sa
Filipinas.
• 1987 – Ar5kulo XIV Seksyon 6-9 , ang kasalukuyang ngalan ng
pambansang wika ng Pilipinas ay FILIPINO.
• Sek 6 – Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
Samantalang nililinang, ito ay dapat payabungin at pagyamanin
pa salig sa umiiral na wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika.
- F- simbolo ng protestang sosyo- puli5kal (1972)
- Wikang pambansa ay hindi puro (276 ethnic community)
Ang Wikang Filipino
TAGALOG
- Dayalekto o wikain sa Pilipinas na sinasalita sa mga lalawigan.
- Isang par5kular na wika na sinasasalita ng isa sa mga
etnolinggwis5kong grupo
- Batayan ng wikang pambansa
PILIPINO
- opisyal na wika ng Pilipinas noong 1959
- nakabatay sa Tagalog at iba pang wikain sa Pilipinas at wikang
Kas5la
FILIPINO
- Lingua franca na nagsisilbing pangalawang wika ng higit na
nakararami sa buong bansa
- batay sa maraming wikain sa bansa kasama ang mga salitang
banyaga na naging at nagiging bahagi na ng a5ng kabihasnan
(mul5-base language)
Pagtataguyod ng Wikang Filipino
- Ang Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) ay nilikha ng Batas
Republika Blg. 7104 (Agosto 14, 1991) na iniaatas ng Saligang
Batas ng Pilipinas, na magsagawa, mag-ugnay at magtaguyod
ng mga pananaliksik para sa pagpapaunlad, pagpapalaganap, at
preserbasyon ng Filipino at ng iba pang mga katutubong wika ng
Pilipinas.
- Ang lahad na misyon ng KWF ay magbalangkas, may-ugnay, at
magpatupad ng mga programa at proyekto sa pananaliksik
upang higit pang mapabilis ang pagsulong at pagbulas ng wikang
Filipino bilang midyum ng pangkalahatang talastasan at
gayundin ng mga layuning intelektwal.
PANANAW NG MGA PAARALAN SA CMO 20, s2013
DLSU
- Ang intelektwalisasyon ng wikang Filipino sa iba’t ibang larangan
ay ma55yak lamang kung may asignaturang Filipino na may
inter/mul5disiplinaring disenyo sa kolehiyo.
- Ang wikang Filipino ang wika ng mga ordinaryong mamamayan
sa mga komunidad na a5ng pinaglilingkuran
ATENEO
- Hindi lamang midyum ng pagtuturo ang Filipino. Isa itong
disiplina.
- Lumilikha ito ng sariling larang ng karunungan na nagtatampok
sa pagka-Filipino sa anumang usapin sa loob at labas ng
akademya.
- Magdudulot ng ibayong pagsasalaylayan o marhinalisasyon ng
mga wika at kulturang panrehiyon.
UNIBERSIDAD NG PILIPINAS
- paglapastangan sa pagpapahalaga sa kasaysayan, karunungan, at
diwa ng kasarinlang mahabang panahong ipinaglaban at nilinang
ng mga naunang salinlahi ng mga Filipino.
- Ang kunwa’y paglalatag ng mga kursong GE na maaaring ituro
kapuwa sa Filipino at Ingles ay lilikha lamang ng kompe5syon sa
dalawang wika, bukod pa sa malaking posibilidad ng pagpili sa
Ingles dahil ito ang inimaheng “wika ng edukado” at “wikang
susi ng kaunlaran.”
Ayon kay BIENVENIDO LUMBERA
- Ang wika ay palatandaan ng pagkakaroon ng iden5dad ng isang
bayan
- Ang Wika kapag ginagamit sa edukasyon ay makakatulong nang
malaki sa pagpapalalim ng ideya sa pagmamahala sa sa bayan,
pagpapahalaga sa kasaysayan, pani5kan
- Pani5kan at wika ay mahalagang bahagi ng karanasan ng isang
estudyanteng nagdaan sa paaralan
- Ang wika ay nag-uugnay sa estudyante sa kanyang pamilya,
komunidad, kahapon ng bayan
- Lipunan ay lipunang hinubog ng kolonyal na pananakot (Kas5la
at Amerikano)
- Pilipino ay hinubog ng kamalayan na 5natanggap lamang ang
binigay sa kanila ang ibinigay ng may kapangyarihan
- CHED memo- bunga ng kolonyal na edukasyon (kailangang i-
adjust ang edukasyon sa umiiral na pamantayan ng lipunan)
- Marami ang mawawalan nang trabaho
- Isang malaking problema sa edukasyon ay ibinunga ng kolonyal
na edukasyon
Wikang Filipino (WF) sa Panahon ng Internasyonalisasyon at
Globalisasyon
• Wika ng internasyonaliza5on at globaliza5on ay Ingles
• WF di maaring gami5n sa pandaigdigang talasatasan
• Ano mangyayari sa WF sa panahon ng interna5onaliza5on at
globaliza5on?
• Pambansang lingua franca ang WF ay maiuugat sa wikang
Austronesian (900 BC)
• Ang ibang mga wika sa kapuluan ay magkakapareho ng ayo at
kahulugan na 5natawag na cognates
• Ilocano ay di nalalayo sa bisaya o wikang Kapampangan
Paano naimuhon ang salalayan ng WF?
• Pinakaunang ebidensya ay Laguna copperplate inscrip5on at
nakasulat sa kawi script (900AD) may halong lumang salita sa
Malay, Sanskrit, Java at Tagalog.
• I5nutuing na pinakamatandang dokumentong nakasulat sa
kapuluan.Pinapatawad na ng pinuno ng Tundo ang utang ni
Namwaran na hindi na kailangang bayaran ng naiwang kaanak
• Baybayin ay sinasabing matandang paraang n pagsulat (14 siglo)
• Baybaying Tagalog ay mula sa Kawi script- ng hugis ay galaw ng
tubig sa ilog
• Wikang Filipino sa Panahon ng Internasyonalisasyon at
Globalisasyon
• Iba ang baybayin sa alibata---- galing sa alif-bata ng wikang Arabic
• Nang duma5ng ang kas5la ang salalayan ng wf ay makikita sa
vocabulario de la lengua tagala mula kay fray pedro de san juan
Buenaventura- kodipikasyon ng gma uanng anyo ng wf sa
panahong kas5la
• 16-19 siglo nakasulat sa Sucesos delas Islas Filipinas mataas ang
literasi ng katutubo dahil sa baybayin
• Matapos ang 200 taon bumaba ang literasi ng katutubo dahil sa
alpabetong Roman at matatanda na lang ang nakakasulat/
gumagamit ng baybayin
• Kalakalang galyon-unang anyo ng globalisasyon- 1600-1900-
kalakalan mula Acapaulco, Mexico at China at ang Pilipinas ang
daungan at naging masigla ang palitan ng wika at kultura
• Dahil sa Kalakalang Galyon may Pilipino na nagpunta sa Mexico
at dala ang wika at kultura
• Natagpuan sa Mexico na may Pilipinas district sa Mexico ; may
Pilipinong sumabak sa digmaan noong 1810
• Wikang Filipino sa Panahon ng Internasyonalisasyon at
Globalisasyon
• Dahil sa Kalakalang Galyon nagbukas ang kapuluan sa
pandaigdigang kalakalan (1843) sa pamamagitan ng mga Ingles
(Inglatera). Nagsimula ang eksportasyon ng mga produktong local
sa Britanya.
• Palubog na ang Espanya at makapangyarihang bansa ang
INGLATERA at nakita ang kapangyarihan at potensyal ng kalakal
• Indikasyon ito ng ugnayan ng pilipinas sa global na merkado at
kultura
• Matapos ang 100 taon, usapin sa bagong milenyo ang
makabagong anyo ng globalisasyon at epekto nito sa ins5tusyong
pambansa at local
• Mundo ay mul5lingual at mul5cultural = green poli5cs – ang pag-
aaral ng kultura ay sa pamamagitan ng pag-aaral ng wika
• Mentalidad ng marami ay wikang bakya, showbiz at panlansang
ang WF
• Tunay nga bang walang espasyo ang WF sa panahon ng
internasyonalisasyon at globalisasyon?
• Homogenizing ang epekto ng englishiza5on/mcdonaldiza5on
• Kalaban ay hindi WF kundi mentalidad na tayo ay uunlad sa
wikang ingles
• Green poli5cs i5nutulak ito na ang linguis5c at cultural diversity
ang magpapaunlad sa kaalaman at karunugan ng bawat
mamamayang mundo
• Mother Tongue Rights 2008 i5nulak ng UN
• Magkapanabay ang interna5onaliza5on at globaliza5on sa
larangan ng edukasyon
Paano nagiging wikang global ang Filipino dahil sa
interna<onaliza<on?
• Sa pamamagitan ng moa/mou at partnership ng isang
unibersidad sa iba pang unibersidad
• Hindi nakakaligtaan ang pag-aaral ng wikang Filipino, kultura at
kasaysayan ng Pilipinas,
• May mga dayuhang mag-aaral na dumadayo sa Pilipinas upang
pag-aralan ang WF
• Mahalaga na matutunan ng dayuhan ang a5ng wika, kasaysayan
at kultura
• Ang WF ay i5nuturo sa iba’t ibang unibersidad sa mundo
• Wikang Filipino sa Panahon ng Internasyonalisasyon at
Globalisasyon
• Tayo ay nagsasalin na rin ng mga klasikong akda sa wikang
Filipino-
• Mali ang pananaw na ang Filipino ay hindi makakagapay sa
interna5onaliza5on at globaliza5on sa larangan ng edukasyon
• Yumaman ang bokabularyo na salalayan ng wikang fil maging ng
kultura dahil sa pagpasok ng wikang mexi, aztec, ingles, intsik,
kas5la sa kasaysayan ng pakikipagkalakal
• Nagpakilala rin tayo ng a5ng salita at kultura sa ibang bansa
par5kular sa Mexico.
Pagpoproseo ng Impormasyo para sa Komunikasyon
- Ang pagpoproseso ng impormasyon ay nilalapatan nang
maayos na sistema at organisasyon ang mga konsepto o mga
kaisipan upang main5ndihan ito ng lubos at mapana5li sa
kaisipan.
- Ang kakayahan sa pag-oorganisa at pangangatwiran upang
ikunekta ang da5ng kaalaman sa bagong ideya ay salik sa
ikakatagumpay sa buhay kolehiyo.
Pagpili ng Ba<s (Source) ng Impormasyon
- Ang impormasyon ay anumang bagong kaalaman na natamo
mula sa mga naririnig, nababasa, napapanood o nararamdaman
na napoproseso ayon sa sariling karanasan.
- Maaari ding ang mga impormasyon ay mga kaisipang nabubuo
sa isipan o representasyon at interpretasyon sa mga bagay sa
paligid sanhi ng kaayusan, laki, hugis, kulay o bilang ng mga ito.
- Ang impormasyon ay maaaring ukol sa pananaw, kuro-kuro,
control, datos, direksyon, kaalaman, kahulugan, persepsyon at
mga representasyon.
- Ang kasingkahulugan ng salitang impormasyon ay
“katotohanan”, “kaalaman” at mga “datos”.
Datos/Kaalaman
- Ang datos ay mga kaalamang kinokolekta, inuunawa at sinusuri
upang makabuo ng bagong impormasyon o kaalaman.
- Ang kaalaman ay ang kaisipang natutuhan bunga ng pagproseso
ng impormasyon o mga kaisipang natamo o natutuhan mula sa
maraming karanasan.
Pagproseso ng Impormasyon
- Ang pagproseso ng impormasyon ay tumutukoy sa pagkuha,
pagtatala, pagpapakita, pag-in5ndi at pagpapalaganap ng
impormasyon.
- Ito ay isang paraan ng paglikha ng mga bagong kaalaman mula
sa mga narinig, nakita, nabasa at napanood na napalalawak
dahil sa karanasan.
- Ang naprosesong impormasyon sa utak ay naihahayag sa
pamamagitan ng mga tunog, kilos, ekspresyon at ng 5natawag
na paralanguage.
Antas ng Pagkatuto (Levels of Learning)
Paano mapapabu< ang pagpoproseso ng impomasyon?
1. Subukang bigyang pansin ang ilang mga bagay lamang sa isang
pagkakataon.
2. Magsanay na huwag pansinin ang mga bagay na hindi
mahalaga.
3. Gami5n ang “chunking” – pagsasaayos ng mga magkakatulad
na impormasyon habang ang mga ito ay pinag-aaralan
4. Gami5n ang tala, larawan at dayagram sa pag-unawa sa mga
bagong impormasyon.
5. Maging “ac5ve” sa proseso ng pagkatuto.
• Ihighlight ang mga impormasyon
• Gumawa ng dayagram
• Gumawa ng balangkas
• Gumawa ng mga katanungan bago basahin ang teksto at
sagutan matapos magbasa
• Maghanap ng mga isyu na maaaring paglapatan ng
natutunan sa klase.
6. Mag-aral kasama ang kaibigan.
7. Alamin kung alin sa antas ng mga gawain sa pagkatuto ang
epek5bong pamamaraan na gagami5n.
8. Kung may hawig ang bagong kaalaman sa da5ng kaalaman,
hanapin ang pagkapareho at pagkakaiba ng mga ideya.

Kategorya ng Pagproseso ng Impormasyon Mga Napapanahong Isyung Lokal at Nasyonal

• Pandinig (aural o auditory) Isyung Panlipunan
- May hilig sa musika o iyong may hilig sa pakikinig ng talakayan o - Ang isyung panlipunan ay anumang suliraning nakaaapekto sa
anumang gawaing may kaugnayan sa paggamit ng tainga o mga tao sa isang pamayanan
pandinig - Anumang kondisyon o gawaing na mayroong nega5bong epekto
• Pampaningin (visual) sa maraming tao na kailangang bigyang pansin
- Ang mga impormasyon ay kanilang napoproseso sa
pamamagitan ng pagpapakahulugan o interpretasyon sa mga 1. Korapsyon
bagay na kanilang nakikita (mapa, tsart, dayagram, graphic - Ang korapsyon ay sistemang pagnanakaw ng indibidwal na nasa
organizer, mga pahern at mga hugis).
posisyon ng pera ng kinasasakupan niya para sa sariling
- Ang hugis, kulay, bilang, bigat at gaan, ayos at ang pagkakabuo
kapakanan.
ng mga bagay ay ang basehan ng kanilang pag-unawa o pagbuo - Ang korapsyon ay nakaugat sa Sistema ng puli5ka diho sa
ng bagong kaalaman.
Pilipinas.
• Pagkilos (kinestheHc) - Hindi mawawala kahit kailan ang Korapsyon sa a5ng bansa maari
- May kaugnayan sa salitang Griyego (kinesthe$c) na lang itong mabawasan ngunit hindi ito nawawala. Sapagkat tayo
nangangahulugang pagkilos rin ang pumipili ng taong magnanakaw sa a5n. Hindi sa lahat ng
- Nakakaunawa ang isang indibidwal sa pamamagitan ng mga pagkakataon ay nagiging tapat sila sa a5ng bayan.
demonstrasyon, eksibit, pag-aaral ng kaso at mga kongkretong Uri ng Korapsyon
aplikasyon. • Pagtakas sa pagbabayad ng buwis
- Ang mga pelikula at video ay nakahanay sa es5lo ng kinesthe5c.
• Mga ghost project at pasahod
- Ginagamit ng mga mag-aaral ang lahat ng kanilang mga
• Pagpasa ng mga kontrata mula sa isang kontraktor sa isa
pandama (panlasa, amoy, pandama, paningin, pandinig) upang
pa
maging kapaki-pakinabang ang kanilang pag-aaral.
• Nepo5smo at Pabori5smo
• Pangingikil
Mga Antas ng Mga Gawain sa Pagkatuto
• Suhol o Lagay (Bribery)
• Ac5ve Listening
• Pang-aabuso sa Kapangyarihan
• Note-taking • Pandaraya sa Halalan at Eleksyon
• Highligh5ng
 • Ang hindi pagiging transparent o pag-iwas sa pagbibigay
ng sapat na impormasyon ukol sa sariling kayamanan o
mga gastos sa proyekto
Bakit nagkaroon ng korapsyon?
- Nagkakaroon ng korapsyon sa a5ng pamahalaan dahil sa
pansariling interest at pangangailang pinansiyal.
- Minsan kung sino pa ang nasa mataas na posisyon sa gobyerno
ay sila pa ang gumagawa nito.
- *Dahil hindi sila natatakot na mahuli dahil sila ay may
kapangyarihan at maari nilang taku5n kung sino man ang
magsusuplong sa kanilang masamang gawain sa awtoridad.
Ano ang epekto ng korapsyon?
- Ang pagpapalala ng kahirapan sa a5ng bansa.
- Naghahadlang sa pag-unlad ng bansa.
- Ang pagkawala ng 5wala ng mga tao sa mga na sa itaas.
2. Konsepto ng Bayani
- Kahit walang batas na nagpapahayag kung paano nagiging
bayani ang isang Pilipino, mayroong iilang pamantayan na
tumutukoy sa kwalipikasyon ng isang makasaysayang tao upang
hirangin siya bilang bayani ng Pilipinas.
ANG NATIONAL HEROES COMMISSION AY GINAWA ANG MGA
SUMUSUNOD NA CRITERIA
- Ang mga bayani ay ang mga may konsepto ng bansa, at
nagnanais at nakikipagpunyagi para sa kalayaan ng bansa.
- Tinutukoy at umaambag ang mga bayani sa isang sistema o
buhay ng kalayaan at kaayusan para sa isang bansa.
- Ang mga bayani ay nakakatulong sa kalidad ng buhay at tadhana
ng isang bansa.
- Ang mga bayani ay bahagi ng pagpapahayag ng mga tao.
- Iniisip ng mga bayani ang hinaharap, lalo na ng mga susunod na
henerasyon.
• Ang pagpili ng mga bayani ay nagsasangkot sa buong proseso na
gumawa ng isang par5kular na tao bilang isang bayani.
Noong Nobyembre 15, 1995, Pinili Ng Teknikal Na Komite Ng
Na5onal Heroes Commission Ang Siyam Na Makasaysayang Pilipino
Bilang Pambansang Bayani Ng Pilipinas.
• DR. JOSE RIZAL
- Ang Pambansang Bayani Ng Pilipinas Na Lumaban Sa Mga Kas5la
Sa Pamamagitan Ng Kaniyang Mga Nobelang Noli Me Tangere At
El Filibusterismo Noong Panahon Ng Pananakop Ng Espanya Sa
Bansa.
• ANDRES BONIFACIO
- Siya Ay Isang Pilipinong Rebolusyonaryo At Bayani Na Nagtatag
Ng Kataastaasan Kagalanggalang Na Ka5punan Ng Mga Anak Ng
Bayan (Kkk) O Ka5punan, Isang Lihim Na Lipunan Na Nakatuon
Sa Pakikipaglaban Sa Mga Espanyol Na Sumakop Sa Pilipinas.
• APOLINARIO MABINI
- Siya Ay Kilala Bilang Dakilang Parali5ko At Utak Ng Rebolusyon.
Isa Siya Sa Mga Bumuhay Ng La Liga Filipina Na Siyang Nagbigay-
Suporta Sa Kilusang Pang- Reporma.
• EMILIO AGUINALDO
- Pinamunuan Niya Ang Pwersa Ng Pilipinas Sa Unang Laban Sa
Espanya Noong Mga Huling Taon Ng Rebolusyong Pilipino
(1896-1898), At Pagkatapos Ay Sa Digmaang Espanyol-
Amerikano (1898), At Sa Laban Sa Estados Unidos Sa Panahon
Ng Digmaang Pilipino-Amerikano (1899- 1901).
• JUAN LUNA
- Isang Pilipinong Pintor At Bayani. Kilala Siya Para Sa Kanyang
Larawang Spoliarium, Isang Dibuho Ng Pagkaladkad Ng Mga
Bangkay Ng Mga Natalong Gladyator Sa Colosseum Sa Roma.
Ang Nakakabagbag Damdaming Eksenang Ito Ay Maaring Itulad
Sa Mga Kasawian Ng Mga Pilipino Sa Ilalim Ng Espanya.
• MARCELO H. DEL PILAR
- Isang Propagandista At Sa5ristang Rebolusyonaryong Pilipino.
Sinikap Niyang Itaguyod Ang Makabayang Sen5myento Ng Mga
Ilustradong Pilipino, O Burgesya, Laban Sa Mperyalismong
Espanyol.
• GABRIELA SILANG
- Ang Matapang Na Asawa Ng Lider Ng Ilokanong Maghihimagsik
Na Si Diego Silang. Kasunod Ng Pagkamatay Ng Kanyang Asawa,
Pinamunuan Niya Ang Grupo Sa Himagsikan Laban Sa Mga
Kas5la.
3. Migrasyon
- Ang migrasyon ay proseso ng paglipat sa isang bagong lokasyon
upang doon na tumira, pansamantala man o permanente.
Iba’t ibang dahilan sa likod ng migrasyon:
1. Economic Migra5on
2. Social Migra5on
3. Poli5cal Migra5on
4. Environmental Migra5on
Migrante sa panahon/bunsod ng globalisasyon
✓ Pilipinas – kasama sa 10 bansa ng may pinakamataas na
bilang ng diaspora sa mundo (UN Interna5onal Migra5on
Report, 2015)
✓ 100.9 M Filipinos in the Philippines (PSA, 2015) 9.1 M
Filipinos Overseas (DFA, 2015)
✓ Ang malaking bilang naman ng internal na migrasyon sa
bansa ay nagbunsod ng kakulangan sa pabahay,
imprastraktura at pangunahign serbisyo.Lumaki ang bilang
ng mga walang 5rahan o iskwater
4. Kalagayan ng iba’t ibang Serbisyong Panlipunan
I. Pabahay
- Noong 2017, may inilaang badyet sa pabahay at Housing
Ameni5es.
- Ang NHA (Na5onal Housing Authority), ang ahensya ng
gobyerno, ang nagbibigay tulong, serbisyo’t pagkakataon upang
umunlad ang isang komunidad.
- Nanana5li pa ring usapin ang serbisyong pabahay dahil sa
mabagal na pagtatamo ng lupa.
II. Pangkalusugan
Ang kagawaran ng Kalusugan ang namamahala ng serbisyong
pangkalusugan na pinagtutuunang pansin ang mga sumusunod:
• Health Human Resource
• Early Childhood Care and Development
• Na5onal Immuniza5on
• Other Infec5ous Diseases
• Tubercolosis Control
• Health Facili5es Enhancement
III. Transportasyon
- Ang trapiko ang pinakamalaking suliranin na kinakaharap ng
bansa.
- Tumatagin5ng na P3.5 bilyon kada araw ang nawawalang kita ng
Pilipinas dahil sa malubhang problema sa trapiko
- Resulta ito ng labis na bilang ng mga sasakyan, mga kolorum,
illegal parking, illegal terminal, sidewalk vendors, jaywalkers,
pedicab at tricycle sa mga highway, kamoteng mga motorcycle
riders at aroganteng mga tsuper
- noong Agosto 2016, i5natag ang Inter-Agency Council for Traffic
(i-ACT) sa pangunguna ni Department of Transporta5on
Secretary Arturo Tugade upang pagsanibin ang lahat ng ‘law
enforcement agencies’ na may kaugnayan sa pagmamando sa
trapiko.
- Tututok ito sa limang “E” ng traffic management: ang
enforcement, educa5on, environment, engineering at
economics.
- Nitong Enero 2018, inilunsad ang “Tanggal Bulok, Tanggal Usok
campaign” ng i-ACT na layong linisin ang mga kalsada sa mga
kakarag-karag na sasakyan na panganib sa kaligtasan at
kalusugan ng publiko.
IV. Edukasyon
- Nangunguna ang Kagawaran ng Edukasyon na pinaglalaanan ng
pondo ng pamahalaan. Kinikilala ng pamahalaan ang edukasyon
bilang ma5bay na instrument sa pagpapausbong ng pagbabago
sa bansa kaya nagkaroon ng K to 12 Program na pinag5bay ng RA
10533. Ito ay may layuning makalikha ng buo at ganap na
Filipino na may kapakipakinabang na literasi. Ito ay may
5natawag ng Educa5on for All (EFA) o Inclusive Educa5on kung
saan ang lahat ay bahagi at tanggap ng sistema ng edukasyon.
5. Usapin hinggil sa Urbanisasyon
- Ang urbanisasyon ay ang pisikal na paglaki ng mga pook na
urbano dahil sa mga pagbabago sa isang lugar. Ayon din sa mga
Bansang Nagkakaisa, tumutukoy din ang urbanisasyon sa daloy
ng tao mula sa mga pook na rural tungo sa mga pook urbano.
- May kinalaman ang urbanisasyon sa industriyalisasyon,
modernisasyon at ang konsepto ng rasyonalisasyon sa
sosyolohiya.
- Isang magandang naidudulot ng urbanisasyon ay ang lakas ng
paggawa para sa mga industriya, ngunit ang paglipat ng mga
mamamayan ay hindi isang garan5ya ng isang maayos at
magandang buhay sa bayan o siyudad. Ito ay maaring
makapagdulot ng mas malalang problema sa lipunan:
• Pagdami ng basura
• Pagkakaroon ng Iskwater
• Problema sa seguridad
• Problema sa sanitasyon
- pangunahing ugat ng iba't ibang suliraning pangkapaligiran sa
mundo ay ang patuloy na paglaki ng populasyon
- Dahil sa mabilis na urbanisasyon sa Asya, labis ng naapektuhan
ang kapaligiran nito. Ayon sa pananaliksik ng mga eksperto,
5natayang 40% ng populasyon ng rehiyong Asia-Pacific ang
namumuhay sa mga lungsod.
- Sa katunayan, 13 sa 25 na pinakamalalang lungsod sa buong
daigdig ay nasa Asia-Pacific. Kung magpapatuloy pa ang
kalakaran o trend sa kasalukuyan, marahil 903 milyong tao sa
Asya ang 5natayang nakatakdang mamuhay sa mga lungsod
kapag sumapit ang taong 2025.
6. Pagkasira ng Kalikasan at Pagkakaroon ng Kalamidad
- Ang Pilipinas ay napakayaman sa likas na pinagkukunang yaman.
Maraming iba’t ibang uri ng hayop at halaman ay matatagpuan
dito.
- Ang masama ay un5-un5 nang nasisira ang kagubatan dahil sa
pagtotroso na ginagamit ng iba’t ibang industriya na
nagbubunsod ng iba’t ibang sakuna bukod pa ang pagkawala ng
5rahan ng mga hayop.
- Kasabay nito ang pagkakaroon ng karanasan ng bansa ng mga
kalamidad kung na patuloy pa ring nararanasan Ilan sa mga ito
ay ang mga sumusunod:
1. Bagyo
2. Baha
3. Lindol
7. Kahirapan
Nagtataguyod sa kahirapan:
1. Karamdaman. Kahit saang lugar, ang pag iingat ay mas
mainam na panangga sa sakit kaysa gamot.
2. Kawalan ng interes. Ito ay kawalan ng pakialam sa paligid.
3. Pagka palaasa. Isang ugali, o paniniwala na kung ang isang tao
ay napakahirap ay kailangang umasa sa iba.
4. Kawalan ng katapatan. Ang halaga ng salapi na sapilitang
kinuha
5. Kamangmangan. Mas ninanais na sarilinin ang kaalaman
upang mapana5li ang kalamangan sa ibang tao
✓ Maralitang tagalungsod- mga tao sa lunsod kung saan
ang kinikita ay mas mababa pa sa minimum
 ✓ Sila ang mga kababayang walang tahanan, walang
trabaho, walang kakayahang makamit ang minimum na
pangangailangan upang mabuhay at naninirahan sa
iskwater, sa kalye, o sa estero at dumpsite
✓ Sa konteksto ng Pilipinas ang kontraktwalisasyon ay ang
kasunduang kung saan ang mga manggagawa ay
5natanggap sa trabaho sa loob lamang ng limang buwan
na walang seguridad sa sa trabaho o anumang
benepisyong pinansyal o medikal
8. Malnutrisyon
- Ang kaso ng malnutrisyon sa Pilipinas ay konektado sa
- kakulangan ng sapat na masustansyang pagkain.
- hirap na maiabot ang mga kinakailangang pagkain sa buong
populasyon.
- Hindi rin sapata ang kaalaman ng lahat tungkol sa kahalagahan
ng nutrisyon.
- Mataas na kawalan ng trabaho kaya hindi sapat ang sustansyang
nakukuha ng bawat pamilya
- Ika-9 naman ang Pilipinas sa sampung bansa na may
pinakamaraming bansot o stunted sa edad lima pababa.
- Aminado ang Department of Health (DOH) sa laki ng problema
sa malnu5risyon sa bansa.
- Lumalabas sa datos ng 2015 Food and Nutri5on Research
Ins5tute (FNRI) na stunted o bansot ang 3 sa 10 bata sa bansa.
- Batay sa datos noong Disyembre 2017 ng SWS 15.9% o 3.6
milyong pamilya ay walang sapat na makain
9. Kawalan ng Seguridad sa Pagkain
- Ang dapat pagtuunan ng pansin ng gobyerno ay ang
Modernisasyon ng Agrikultura.
- Kung hindi kikilos ngayon, ang mga magsasaka at mangingisdang
Filipino ay masasaktan ng husto dahil sa kakulangan sa tubig,
madalas na tagtuyot, pagtaas ng temperature, mga bagong
peste at sakit ng halaman, paikling panahon ng taniman sa
sahod ulan lang naasa ng pagkukunan ng tubig.
10. Mga Pangkat Etniko sa Pilipinas
- Lumad- mga katutubong mula sa Mindanao at orihinal na
naninirahan sa Mindanao
- Ayon sa Interna5onal Labor Organiza5on, mayroong 15 milyon -
20 milyong katutubo sa bansa. Ayon sa Na5onal Commission on
Indigenous Peoples, 61% (9-12 milyon) ay nasa Mindanao, 33%
sa Luzon and 6 % sa Visayas.
11. kabataang manggagawa, out-of-school youth
✓ Ang pagtatrabaho ng ma bata ay trabahong nagkakait sa
kanila sa kanilang pagkabata, dignidad at ito ay masama sa
kanilang pisikal at mental na pag-unlad
✓ Mayroong 3.2 milyong manggagawang bata na edad 5-17
ayon sa 2011 Survey on Children ng Philippine Sta5s5cs
Authority (PSA)
✓ 95% sa mga ito ay delikado ang trabaho (69% ay 15-17
taong gulang at napakabata para sa trabahong kanilang
ginagawa ngunit hantad sa mapanganib na trabaho)
✓ Ang mga kabataang manggagawang ito ay kadalasang
nagtatrabaho sa mga bukid, plantasyon, minahan, kalye,
pabrika at bilang kasambahay.
Mga Gawing Pangkomunikasyon ng mga Pilipino
A. Tsismisan
- Istoryahan ng Buhay – Buhay ng mga Kababayan
- pinakamalapit sa salitang Ingles na “gossip”, at mula sa salitang
Espanyol na “chisme”
- Ang kahulugan ay nakatutuok sa pagkakalat ng bali-balitang
walang batayan o kung mayroon man ay marapat na sarilinin na
lamang. (di-5yak)
- Ang tsismis ay madalas nakakasira ng dignidad ng taong pinag-
uusapan sapagkat walang sapat na batayan at pruweba
(katotohanan) ang usaping ikinakalat.
- Ang haba ng oras ng tsismisan ay di rin 5yak maari itong ay saglit
lamang o tumatagal ng isa o higit pang oras, depende kung may
mailalaang panahon ang mga nag-uusap at kung kailangan ng
mahabang panahon sa pag-uusap.
- Ang tsismis ay maaring totoo, bahagyang totoo, binaluktot na
katotohanan, dinagdagan o binawasang katotohanan, sariling
interpretasyon sa nakita o narinig, pawing haka-haka, sadyang
di totoo o inembentong kwento.
3 Maaring Pinagmulan ng Tsismis:
1. Obserbasyon ng unang tao o grupong nakakita o nakarinig
sa itsinitsismis
2. Imbentong pahayag ng isang naglalayong makapanirang
puri sa kapwa
3. Pabrikadong teksto na nagmamanipula o nanlilinlang sa
isang grupo o sa madla
- Sa kabila ng nega5bong konotasyon ng tsismis, ito ay bahagi pa
rin ng daynamiks ng interaksyon ng mga Pilipino sa kapwa at
maaring magbigay sa mga magkakausap ng sikolohokal na
koneksiyon at kultural na ugnayan sa lipunang ginagalawan.
- Nagbibigay rin ito ng mga panimulang ideya hinggil sa mga
isyung binibigyang pansin ng mga mamamayan. (social issues)
- Sa mga mapaglaro ang isipan na sangkot sa “social marke5ng”
maaring magamit ang tsismis para takamin ang mga tao hinggil
sa isang bagong teknolohiyang panlipunang maaring ilako para
mapakinabangan ng marami.
- Sa poli5kal na pananaw, sinsabing ginagamit ng mga
naghaharing –uri ang tsismis bilang “instrumento ng
kapangyarihan” para linlangin ang taumbayan.
B. Umpukan
Usapan, Katuwaan at Iba pang Malapitang Salamuhaan
- Kahit saan mang lugar sa Pilipinas o lugar sa ibang bansa na may
Pilipinong komunidad - ang umpukan ay isang karaniwang
gawain.
- Ang umpukan ay ang pag55pon-5pon ng maliliit na grupo o
pangkat ng mga tao para sa isang pangyayari o okasyon ng kung
ano mang dahilan. (3 o higit pang magkakakilala)
- Dialek5ka ang es5lo ng pagkuha ng informasyon sapagkat
iniimbes5gahan at inaalisa ang pananaw ng kada kalahok.
- Sinasabing maaring ihalintulad sa Maieu$c method
o Socra$c method ang umpukan sapagkat ang
dialogon isinasagawa ay nakabase sa pagtatanong at pagsasagot
sa mga aspeto o diskursong 5natalakay upang mas lalong
pasiglahin ang mga kri5kal na pag- iisip at upang ilabas ang mga
ideya at pinagbabatayang pagpapalagay.
- Ang mga kalahok sa umpukan ay iyong kusang lumalapit para
makiumpok, mga di sadya-sadyang nagkalapit – lapit o mga
niyayang lumapit.
- Kagaya ng tsismisan walang 5yak o planadong pag-uusap sa
umpukan ngunit hindi gaya ng tsismisan ang umpukan ay
maaring dumako sa seryosong talakayan mainit na pagtatalo,
masayang biruan, malokong kan5yawan at maging sa laro at
kantahan.
- Sinasabing ang mga paksa ng umpukan ay hindi rin planado o
pinag isipang mabu5 – maaring tungkol sa buhay – buhay ng
mga tao sa komunidad, magkakaparehong interes ng mga nag-
uumpukan, o mga bagong mukhaat pangyayari sa paligid.
- Ang mga kalahok sa umpukan ay iyong kusang lumalapit para
makiumpok, mga di sadya-sadyang nagkalapit – lapit o mga
niyayang lumapit.
- Kagaya ng tsismisan walang 5yak o planadong pag-uusap sa
umpukan ngunit hindi gaya ng tsismisan ang umpukan ay
maaring dumako sa seryosong talakayan mainit na pagtatalo,
masayang biruan, malokong kan5yawan at maging sa laro at
kantahan.
- Sinasabing ang mga paksa ng umpukan ay hindi rin planado o
pinag isipang mabu5 – maaring tungkol sa buhay – buhay ng
mga tao sa komunidad, magkakaparehong interes ng mga nag-
uumpukan, o mga bagong mukhaat pangyayari sa paligid.
- Ang mga kalahok sa umpukan ay iyong kusang lumalapit para
makiumpok, mga di sadya-sadyang nagkalapit – lapit o mga
niyayang lumapit.
- Kagaya ng tsismisan walang 5yak o planadong pag-uusap sa
umpukan ngunit hindi gaya ng tsismisan ang umpukan ay
maaring dumako sa seryosong talakayan mainit na pagtatalo,
masayang biruan, malokong kan5yawan at maging sa laro at
kantahan.
- Sinasabing ang mga paksa ng umpukan ay hindi rin planado o
pinag isipang mabu5 – maaring tungkol sa buhay – buhay ng
mga tao sa komunidad, magkakaparehong interes ng mga nag-
uumpukan, o mga bagong mukhaat pangyayari sa paligid.
- Ang umpukan ay masasabing isang ritwal ng mga Pilipino para
mapana5li at mapalakas ang ugnayan sa kapwa – sa
pamamagitan nito umuusbong at napapayabong ang diwa ng
a5ng “paki” sa a5ng mga kapwa.
- Sa umpukan, nakikilala at nakakapalagayang- loob ng mga
bolun5r ang mga taong katuwang nila sa mga gawaing
pangkaunlaran sa pamamagitan ng pakikinig at
pakikipagkwentuhan sa kanila.
- Sa pananaliksik maaring gami5n ang umpukan bilang dulog sa
pagtatanong-tanong at pakikipagkwentuhan. Pwede rin itong
gawin sa mga impormal na pangkatang talakayan, pagdalaw-
dalaw, pakikipanuluyan at pakikilahok para makakalap ng
impormasyon sa pamamaraang angkop sa kulturang Pilipino.
C. Talakayan
- Masinsinang Palitan at Talaban ng Kaalaman
- Nahahasa ang kakayahan ng isang tao sa pagsasalita,
pagpapaliwanag at pangangatwiran sa pamamagitan ng
talakayan.
- Nagkakaruon ng talakayan sa oras na magkaruon ng hindi
pagkakaunawaan hingil sa mga isyu o detalye na
nangangailangan ng paglilinaw upang mangibabaw ang
katotohanan.
Mga Bagay na Dapat Isaalang-alang:
1. kaayusan ng mga salitang gagami5n
2. kalinawan ng mga punto at ka5bayang ipipresenta o gagami5n
3. kakayanahan at abilidad sa pagsasalita
Mga Uri Talakayan
1. Impormal – pagpapalitan ng mga kuro-kuro, malaya ang mga
salitaan at walang pormal na alituntunin o hakbang na
sinusunod.
2. Pormal – may 5yak at kontroladong mga alituntunin at
hakbang; may namumuno sa talakayan at may kahandaan sa
palalahad ng mga panig.
Panayam, Panel Discussion, Symposium, Forum, Lektyur
x
3. Sa lipunang Pilipino mas madalas mangyari ang mediated na
talakayan, na maaring iangkla ang pagiging makalipunan na5ng
mga Pilipino at sa “personal” na pakikipag-ugnayan na5n sa
kapuwa (San Juan & Soriaga, 1985, p.435)
Bentahe ng Mediated na talakayan na wala sa harapang porma
nito:
1. Naiigpawan nito ang hadlang sa distansya kung ang
kalahok ay magkakalayo – teleconferencing, facebook
group chats, atbp.
2. Maraming tagapakinig o manonood ang naabot ng
talakayang isinahimpapawid sa pangmadlang midya
kagaya ng radio at telebisyon.
3. Ang midyang pangkomunidad ay mainam gami5n sa mga
talakayan hinggil sa mga gawaing pangkaunlaran na
 nakatuon sa mga tukoy na pamayanan at may dulog na
par5sipatori (Quebral, 1998, p.81)
D. Pagbabahay-bahay
- Pakikipagkapuwa sa Kanyang Tahana’t Kapaligiran
- Ito ang pagdalaw o pagpunta ng isang tao/grupo sa isang
pamayanan upang magha5d ng mahalagang impormasyon,
magturo ng teknolohiya, komunsulta sa mga miyembro ng
pamilya hinggil sa isyu o programa, mangumbinsi sa pagsali sa
isang paligsahan o samahan, o manghimok na tumangkilik sa
isang produkto, kaisipan, gawain o adbokasiya.
- Isa rin itong paraan para pag-usapan ang mga sensi5bong usapin
o isyu sa isang pamayanan.
- Hindi ito nalalayo sa kaugaliang pangangapitbahay kung saan ito
ay nagpapalalim ng pagkakakilala at nakakapagpatatag ng
samahan sa mga mamayan ng isang komunidad.
- Layon ng Interaksyon: karaniwang in$ndihin at gawain sa
araw-araw
- Ang pagbabahay-bahay ay karaniwan ding ginagawa ng mga
kinatawan ng ahensya ng pamahalaan, pribadong ins5tusyon o
NGO na may 5yak na layong panlipunan na nagangailangan ng
kontribusyon, pakikiisa at pakikipagtulungan ng mga residente
ng isang komunidad
Karaniwang mga gumagamit ng mga pagbabahay-bahay at
kanilang mga layon:
1. Poli5kong nangangampanya tuwing eleksiyon
2. Nahalal na lider o kanilang mga kinatawan na kumokonsulta
hinggil sa mga programang pangkaunlaran at humihingi ng
suporta sa pet project
3. Kinatawan ng gobyerno ng nagbabahagi ng bagong
kaalaman sa teknolohiyang pangkabuhayn o pangkalusugan
4. Organisadong grupo sa loob ng at labas ng pamayanan na
nanghihimok sa paglahok sa proyektong pangkaunlaran
5. Grupong panrelihiyon na nagsasagawa ng katekismo o
nangangaral ng salita ng Diyos
6. Mga pribadong ins5tusyon para magsulong ng mga
proyektong bahagi ng kanilang CSR, ganun na rin ang
pagpapakilala at pag-aalok ng mga produkto
7. Mgamananaliksik na nagpapasgot ng mga talatanungan,
nakikipagpanayam o nakikipagkwentuhan
E. Pulong Bayan
Marubdob na Usapang Pampamayanan
- Ito ay ang pag55pon ng isang grupo ng mga mamayan sa
5nakdang oras at lunan upang pag-usapan ng masinsinan at
pagdesisyunan kung maari ang mga isyu, kabahalaan, problema,
programa at iba pang usaping pangpamayanan.
- Isinasagawa ito kapag may programang isinasakatuparan;
problemang kailangang lutasin; at mga batas na nais ipatupad
sa isang komunidad
- Ang mga kalahok ay maaring – kinatawan ng iba’t-ibang sector
sa isang pamayanan, kinatawan ng pamilya o sinumang
residenteng apektado ng paksang pinag-uusapan o
interesadong makisangkot sa usapin.
- Maaring layon ng pulong-bayan ay ang pagkonsulta sa mga
mamayan, paghimok sa kanila na sumuporta o sumama,
pagpaplano kasama sila, paggawa ng isang desisyon na
binalangkas nila, o pagmomobilisa sa kanila hinggil sa isang isyu,
problema gawain o programang panlipunan.
Halimbawa ng nagpapatawag ng Pulong- Bayan:
1. Halal na mga lider / kinatawan na kumukonsulta hinggil sa
isang programa o panukalang batas
2. Ahensya ng gobyerno na may programang pangkaunlaran
3. NGO na may isinusulong na proyekto at adbokasiya
4. Progresibong grupong nagmomobilisa ng mga tao laban sa
pang-aapi at pang-aabuso ng mga nasa kapangyarihan o
negosyo
5. Pribadong ins5tusyon na nangangapital para sa isang
negosyo o magpatupad ng ak5bidad bilang bahagi ng
kanilang CSR
6. Isang impormal na lider o nagmamalasakit na mamamayan
na nagtataguyod sa kapakanan ng mga kababayan.
F. Komunikasyong Di-Verbal
- Ito ay paraan ng pagbaba5d ng kahulugan o mensahe sa
pamamagitan ng samut-saring bagay maliban sa salita . Ang
paggamit ng mga di-verbal na pamamahayag ay tanghalan din
ng mapagpahiwa5g na komunikasyon.
- Hi5k ang kulturang Pilipino sa komunikasyong di-berbal na
naoobserbahan sa mga taong kalahok sa pakikisalamuha mula
sa bahagi ng katawan ng mga kalahok hanggang sa espasyo sa
pagitan ng mga nakikisalamuha.
- Kabilang dito ang pagamit ng espasyo; pag-oorganisa ng mga
gawain ayon sa a5ng konsepto ng panahon; ang kilos at kumpas
ng katawan at iba pang pamamaraan ng di- verbal na
komunikasyon.
I. Kilos ng Katawan
- marami ng pag-aaral ang hinggil sa proksemika (distance/space
communica5on) at kinesika (body movements)
- may mga pag-aaral na din hinggil sa sistema na5n ng pagsenyas;
pangungusap ng mga mata (oculesics); indikasyong pagdistansya
sa relasyong sosyal, ekspresyon ng mukha; kahulugan ng
paghipo, paghawak at iba pang pamamaraan ng pagdamdam sa
isa’t isa (hap5cs)
II. Konsepto ng Espasyo
- Mahalagang dimension ng komunikasyonang espasyo; ang
konsepto ng nararapat na puwang o layo upang maging
kumpotable ang mga nag-uusap na kalahok.
- Dahil sa hindi pare-pareho ang paggamit ng espasyo sa ibat-
ibang kultura maari itong pagmulan ng hindi pagkakaunawaan.
Halimbawa: Ang mga La$no ay sanay sa malapitang pag-
uusap habang ang mga Amerikano ay nangangailangan
ng malawak na pagitan upang maging panatag
 Batay sa obserbasyon ang mga Pilipino ay maihahambing
sa mga La$no dahil sa pagkahilig na$n magtabi-tabi at
umusog-usog kapag naghuhuntahan o nakikisiksik sa
punong punong dyip.
III. Pag-aapuhap sa Panahon
- Madalas na panggalingan ng pagkayamot ang pagkakaiba-iba
ang pandama sa daloy ng oras .
- Dalawang Konsepto ng Panahon: (1) katutubong pagtatan$ya ng
panahon ayon sa kalikasan at agos ng mga pangyayari ; at (2)
ang dinalang sistema na umiinog sa mekanikal na pagtakbo ng
orasan
- Sa pag- oorganisa ng bagay-bagay, ang 2 konseptong ito’y
madalas magtagpo at magsalungatan.
Halimbawa: Para sa mga taganayon ang tagalungsod ay
masyadong nagmamadali at naghahabol ng kung anu-ano
samantalang para sa mga tagalungsod naman ang mga
taganayon ay lubhang mabagal, walang pagpapahalaga
at di-alintana ang paglipas ng oras.
IV. Hubog ng Kaisipan (Cogni<ve Orienta<on)
- may mga taong sanay sa linear at sunurang pagtakbo ng pag-iisip
(anali5ko o lohiko na pagproseso ng idea)
- mayroon ding bihasa sa kutob at sa pagsasabay-sabay ng mga
larawang nabuo sa isip (malikhaning pag-iisip at paglalaro ng
guni-guni)
- Sa konteksto ng pag-uusap, ang unang kaisipan ay karaniwang
nakakiling sa diretsohan, abstrak5ko at teknikong pananalita,
habang ang ikalawa ay ay i5natanggi ang pananalinghaga’t may
malinaw na hulagway (image)
Halimbawa: mga tula at parabola (retorikang
improbasisasyon na mataas ang antas ng di- pagka5yak at
maaring kargahan ng maraming kahulugan)
G. Mga Ekspresyong Lokal
- Tanda ng Ma5ngkad, Masigla at Makulay na Ugnaya’t Kuwento
- mga salita, parirala o pangungusap na ginagamit sa pakikipag –
usap o pagpapahayag ng damdamin ngunit ang kahulugan ay
hindi ang literal na kahulugan o depinisyon ng bawat salitang
ginamit
- ang normal at likas na wika ay naiiba sa anyo at gamit ng
pilosipya at lohika
- nagbibigay kaibahan sa ibang wika at maaring magdulot din ng
kaguluhan sa taong hindi bihasa sa lenggwahe
- Ito ay ang mga salita o pararilang nasambit ng mga Pilipino dahil
sa bugso ng damdamin kagaya ng – galit, yamot, gulat,
pagkabigla, pagkataranta, takot, dismaya, tuwa o galak.
- May mga ekspresyon din ng pagba5, pagpapasalamat o
pagpapaalam sa ibang-ibang lugar ng Pilipinas
- Sa talastasang Pilipino, ang mga lokal na ekspresyon ang
nagpapa-ig5ng at nagbibigay kulay sa m,ga kwento ng buhay at
sumasalamin sa kamalayan at damdamin ng mga Pinoy.
Sikolohiyang Pilipino: Metodo ng Katutubong Pananaliksik
Bakit nga ba may sariling metodo ng pananaliksik ang SP?
Mga dapat isaalang-alang sa katutubong pananaliksik (Pe-pua,
2000)
1. Level of interac5on (Iskala ng Patutunguhan ng
Mananaliksik at Kalahok)
2. Pagtrato ng mananaliksik sa kalahok
3. Kahalagahan ng kalahok
4. Metodo
5. Wika, lenggwahe o dayalekto ng kalahok
6. Mananaliksik/researcher mismo, Iskala ng Mananaliksik
Lebel ng Interaksyon (Enriquez, 1975)
x
Metodo ng Katutubong Pananaliksik
▪ Pakapa-kapa (groping)
- Metodong nailalarawan sa pamamagitan ng paghahagilap
o pagkapa, pagsasaliksik, pagsisiyasat sa hindi
sistemakong (unsystema5zed) dami ng mga datos
panlipunan at kultural upang makakuha ng kaayusan
(order), kahulugan at mga direksyon sa pananaliksik.
(Torres,1982)
- maingat na pagpaplano, kakayahang umangkop sa
disenyo, pansin sa lalim (a]en$on to depth), pagiging
sensi5bo sa mga pahiwa5g (cues), maingat at matapat na
dokumentasyon, atensyon sa natatanging kontribusyon ng
mga kalahok atbp. (Margallo, 1982)
▪ Pakikiramdam (sensiHvity)
- Isang espesyal na uri ng sensi5bong pahiwa5g na gagabay
sa mga mananaliksik sa kanilang pakikisalamuha sa mga
kalakok (par$cipants), lalo na sa mga Pilipino na
gumagamit ng di-tuwirang paraan ng pakikipag-usap (non-
verbal), at pagpapahayag ng kaisipin, saloobin damdamin
at emosyon. (Pe-pua, 2000)
Halimbawa – Hindi dapat mainis o sumama ang
loob sa oras na may manggambala sa gitna ng
interbyu, nararapat na munang dumaan sa
proseso ng impormal pagpapakilanlan ang bawat
isa bago magtanong ng paksang hindi karaniwan
sa taong iyon.
▪ Pagtatanong-tanong (literally asking quesHons)
 - Literal na kaswal na pagtatanong at ang mananaliksik ay
kakikitan ng determinasyong makuha ang mga sagot sa
kanyang mga katanungan.
- Ang mga kalahok ay may kalayaan tanungin ang
mananaliksik hanggang sa kagustuhan nila at kumikilos
tulad ng isang tagapagpananaliksik. Ang mga tanong na
ito ay hindi dapat iwasan bagkus dapat itong igalang ng
mga mananaliksik. (Pe-pua, 1989)
1. Ito ay nakikibahagi sa likas na katangian, at ang kalahok ay
may isang input sa istraktura ng pakikipag-ugnayan sa
mga tuntunin ng pagtukoy ng kanyang direksyon at sa
mga tuntunin ng pamamahala ng oras
2. Ang mananaliksik at ang kalahok ay pantay sa katayuan;
ang parehong mga par5do ay maaaring magtanong ng
may parehong haba ng panahon.
3. Ito ay angkop at nakakapag-agpang (adap$ve) sa mga
kondisyon ng pangkat ng mga kalahok sa na ito ay
sumusunod sa mga umiiral na mga pamantayan ng grupo
4. Ito ay isinama sa iba pang mga katutubong pamamaraan
ng pananaliksik (Pe-pua, 1985 at 1989)
aaralan bilang kanilang sarili upang ito’y lubos na
maunawaan at pahalagahan. Pagkatapos ay muli nila itong
55gnan at susuriin mula sa isang distansya upang
maisaayos ang mga datos na nakuha sa isang lohikal at
makatwirang proseso na totoo sa kultura na kanilang
pinag-aralan. (Bennagen, 1985)
▪ Pagdalaw-dalaw (frequent visi<ng)
- Ang pagdalaw-dalaw (frequent visits) ay tumutukoy sa
nakagawiang pag-uugali ng mga Pilipino. Ito ay ang
sinasabing pangangapitbahay (visi$ng neighbors) ,
pangangapitkuwarto (visi$ng people in the next room)
atbp (Gepigon & Francisco, 1978)
▪ Panunuluyan (residing in the research sehng)
▪ Pakikisama (gehng along with)
- Isang tradisyonal na antropolohiyang kalahok na
paraan ng pagmamasid (Nery, 1979)

▪ Pakikipagkwentuhan (story-telling or informal

conversaHons)
- Ang pakikipagwentuhan ay krus sa pagitan ng
pakikipanayam at talakayan (- Focus Group Discussion).
Ang natatanging katangian nito ay ang libreng
pagpapalitan ng mga ideya na humahantong sa mga
kuwento na maaaring suriin.

▪ Ginabayang talakayan (collecHve indigenous discussion)

- Isang metodo ng kolek5bong pananaliksik kung saan ang
isang grupo ng mga kalahok ay nakikibahagi sa
pagbabahagi at pakikipagpalitan ng kaalaman, karanasan
at mga opinyon sa isang paksa o mga paksa na sama-sama
silang sumang-ayon upang talakayin (Galvez, 1988).
- Bago simulan ang talakayan, una munang kunin ang
pagsang-ayon ng mga kalahok sa gabay-talakayan
(discussion guide) na inihanda ng tagapangasiwa
(facilitator).
- Maaari nilang baguhin ang patnubay na ito kung nadama
nila na hindi ito sapat, masyadong mahaba o hindi ito
nauugnay sa kanilang mga karanasan. Ang pamamaraang
ito ay nagbigay sa mga kalahok (par$cipants) ng
pakiramdam ng kahalagahan at kontrol sa pagpapatuloy ng
talakayan.

▪ Nakikiugaling Pagmamasid (parHcipant observaHon)

- Ang pagmamasid ay obserbasyon at ang nakikiugali ay
nangangahulugan ng pagpapa5bay ng mga pag-uugali at
gawi na kakanyahan ng isang grupo. (Bennagen, 1985)
- Sa metodong ito, pansamantalang niyayakap ng mga
mananaliksik ang kultura ng pangkat na kanilang pinag-