Spanija

 granici sa : Portugalom,francuskom,andorom,giblartarom i marokom

 pozivni broj +34 , 500.000 kvadratnih metara povrsine
 izlazi na atlanski okean i mediteransko more
 simbol spanije: crveni karanfili
 spanija izlazi i na afriku ( gradovi Ceuta i Melilja)
 17 pokrajina
1. Madrid-Madrid
2.Katalonija-Barselona
3.valensija-valensija
4.andaluzija- sevilja,kordoba,granada
5.aragon-saragosa
6.balearska-palma de majorka
7.kanarska-las palmas
8.baskija-bilbao
9.galicija-la korunja

 reke : gvadijana,taho,duero,ebro
 od 2002 koriste evro
 1922 odrzana olimpijada u Barseloni
 slikari: dali,Francisko Goja,Huan miro,pikaso
 pisci: servantes,garsija lorka,pedro kalderon
 Turisticke regije:
Kosta Brava ( blanes,ljoret,tosa de mar)
kosta blanka
kosta del sol
balearska,kanarska
katabrijsko primorje
 ISTORIJA

 Periodi:
1-preromanski
2-romanski
3-vizigotski
4-mavarski
5-hriscanska spanija
6-republika

PREROMANSKI
 3000 pne pirineje prelaze Iberi
 mesaju se sa Grcima,Fenicanima
 kraljevina Tartes
 dolazak Karaginjana u 6.pne
 u 2 punskom ratu (3 pne) kartaginjani na celu sa Hanibalom gube od strane Scipiona deo Hispanije
cime gube dotok hrane za glavnu bitku pred Rimom
 nakon toga u 3 punskom gube sve sto su imali i spanija postaje Rimljanska

ROMANSKI

 Rim je tada republika

 dele teritoriju na Hispanija Citerior (ovostrana) i Hispania Ulterior ( onostrana)
 ustanak : Keltiberski rat ( ugusen,najtvrdje u Numansiji- ceo grad izvrsio samoubistvo ..taj dogadjaj
inspirisao Servantesa za pisanje "opsada numansije" )
 romanizacija stanovnistva
 cak 3 spanska imperatora: Trajan,Hadrijan,Teodosije
 sirenje hriscanstva : 1 sabor u gradu Iliberis (granada) 295 ne.
 bezeci od Huna,na ovim prostorima se naseljavaju Vizigoti i zapadni Goti
 sluzili kao pogranicna vojska,prva na udaru...davana im lazna obecanja
 pobuna Vizigota - bitka kod Hadrijanopolja naterala rimljane na kompromis
 410 god - upadaju u rim i pljackaju ga...prestonica se prebacuje u Ravenu
 upad Vandala na iberijsko poluostvo izazvalo je pustosenje
 rimljani zovu Vizigote da preuzmu poluostrvo u njihovo ime+nove teritorije
 do 500 god. vizigoti to uspevaju te stavljaju Barselonu kao prestonicu pa posle u Toledo
 550 god. dolaze vizantici na poziv jednog od naslednika,kako bi mu pomogli u borbi za presto ( Kralj
Atanagild)
 kralj Rekared ujedinjuje celo poluostrvo
 poslednji kralj Rodrigo gubi kod Gvadalete od Mavara 711 god.

MAVARI

 formira se AL ANDALUS ( berberi iz afrike+arapi sa istoka)

 Kordoba glavni grad kalifata
 dinasija Omejada ( kontrolisala citav kalifat,oni su prvi uveli nasledjivanje,ukinuli izbore)
 osvajaju Hispaniju,samo im bezi Don Pelajo koji osniva kralj.Asturiju
 sukob asturije/mavara = pobeda hriscana = pocetak rekonkiste 722 god. kod "Kavadonge"
 bezuspesan pokusaj mavara da prodru u franacku...okrecu se vec osvojenoj teritoriji
 "Abderaman" iz dinastije Omejade osniva Kordopski emirat( nezavistan u odnosu na onaj u
Damasku) gde je ta dinastija svrgnuta i pobegla za spaniju
 procvat u kulturi,ekonomiji,gradnji
 unutr.bratoubilacki sukobi dele Al Andalus na vise "taifa"
 hriscani koriste priliku za pljacku i reorganizaciju ( 11,12 vek)

1. navara 3.kastilja 1.okupljene mavarske snage pod jednim i

2.kastilja 4.portugalija poslednjim preostlaim sa centrom u Granadi

 jos 200 godina ce Granada uspevati da odoli zbog nesloge medju hriscanima
 poslednja bitka: Boabdil predaje kljuceve od Granade 1492
 tada sa one druge strane : Ferdinand i Izabela ( ujedinili aragorn i kastilju)

UJEDINJENA SPANIJA

 Spanija nastaje brakom Izabele od kastilje i Ferdinand od Aragorna 1469

 mocno oruzje: invizicija ( crkveni tribunal)
 masovna proterivanja muslimana i jevreja
 kolumbo oktriva 1492 Ameriku
 krecu spanski konvistadori : Ernan Kortes( asteci) i Francisko Pizar( inke)
 pocetak Habzburske monarhije: Huan 1 od kastilje
sin car Karlo 5
Filip 2
 rat sa francuzima,sprecavanje osmanlija
 borba protiv crkvenih reformi
 crkva se deli na : katolike i protestante( martin luter )
 jezuiti-crkveni odred koji je bio protiv reformi,zagovarali poslusnost
 istovremeno sirenje u americi: podeljeno na 2 kraljevstva = Peru i Nova spanija
 tokom KARLA 5 ,cara sv.rimskog carstva,spanija ce postati svetska sila broj 1.(16 vek)
 njegov cilj je bio ujediniti sve hriscane..sa druge strane Sulejman Velicanstveni
 abdicira 1556 u korist svoja 2 sina : Filip 2 (spanija) Ferdinand ( car.sv.rimskog carstva)
 Filip 2-pravi spanac sa prestonicom u madridu
 tokom njegove vladavine ustnak u Holandiji,zelja za reformama u crkvi sve jaca
 turci koriste nemire i napadaju tunis i kipar..evropa u strahu
 papa Pije 5 osniva "svetu ligu" (djenova,venecija,spanija)
 bitka kod Lepanta ( ucestvovao i servantes)
 sukob sa engleskom ( filip 2 je preko braka imao pravo na njihov presto..to su mu osporavali i pritom
bili na strani protestanata)
 u pomorskoj bitci kod Lamansa gubi sve brodove
 od tada spanija pocinje da slabi,inflacija,zaduzivanje

 17 vek- period mraka = SPANSKA DEKADENCIJA

 mir sa francuzima i englezima uspostavljen preko brakova
 Filip 3 je vodio mirnu politiku,nije ga ni zanimalo
 uvodi "valida" coveka koji upralvja za njega
 Filip 4 -isto ima "valida" koji je bio agresivan,ratoboran,ponovo zakuvava odnose
 taj valid je zeleo da svi stanu pod Kastilju ( jak otpor u barsi,narod cak prima francuze odnosno Luja
13 )
 Vestfalski mir ( spanija se miri sa franc.,priznaje holandiju) 1648
 rat za spansko nasledje ( 1701-1714 ) = poslednji kralj Karlos 2 nije imao dece
 borba izmedju Filipa (unuka Luja 14 ) i Leopola 1 koji je zeleo da zadrzi habzburgovce
 poginulo 500.000
 podebio Filip ( dolazak Burbona)
 Burboni :
Filip 5,Fernando 4,Karlos 3,Karlos 4
 saradnja sa Napoleonom odnosno francuzima
 rat za nezavisnost: 1808-1814
iako francuzi daleko jaci,kada se napoleon okrece ka rusiji,gubi sve
najjaci otpor je bio u Kadisu(liberali ukidaju inkviziciju,donose ustav)
 u oslobodjenu zemlju od francuza se vraca i kralj
 u medjuvremenu gube teritorije po Americi ( kuba,portoriko,filipini)
 lose finansijsko stanje
 formiraju se sindikati ,politicka nestabilnost
 radja se prva REPUBLIKA ( 1873-1875) nastaje novac "pezeta"
 kratko je trajala republika,,restauracija monarhije: Alfonso 12 ( burbon)
 SAD im uzima prevlast na kontinentu..izgubljeni rat zovu "DESASTRE"
 sa 19 na 20 vek : crkva i njena ucenja polako slabe
 kralj Alfonso 13 u strahu popusta pod diktaturom Prima de Rivere
 vojni udar 1929--diktatura Prima di Rivere
 ukida katalonski jezik
 istovremeno sve jaca i opozicija : socijalisticka partija
 1931 - rivera beyzi u Pariz
 1931- druga REPUBLIKA ,ustav
 1936-1939 --Spanski gradjanski rat

FRANCISKO FRANKO Republikanci

 Falange+nacisti+crkva+bogati Anarhisti,komunisti,sindikati

 od 500.000 do 1.000.000 zrtava u tom gradjanskom ratu

 1939-nova Frankova drzava
 usko povezan sa nacistima,ipak neutralan u svetskim ratovima
 pred kraj krata poceo se prati od nacista
 ulazi u UN 1955
 Vladao do kraja zivota 1975
 isti dan vracen kralj Huan Karlos 1
 danas demokratska ustavna monarhija
 kralj simbolican
 17 pokrajina i svaka ima parlament
 drzavna pitanja u 2 parlamentarna doma : KORTES I SENAT
 ulaze u EU 1986