INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK

SAOBRAĆAJNI FAKULTET TRAVNIK U TRAVNIKU

Vremenski bilans, autodani, koeficijent tehničke ispravnosti , koeficijent

iskorištenja voznog parka

SEMINARSKI RAD

Travnik, februar 2020.

 Sadržaj
1.Uvod.........................................................................................................................................................2
2.Rad voznog parka.....................................................................................................................................3
3.Vremenski bilans rada voznog parka........................................................................................................4
4.Vremenski bilans voznog parka u danima – autodani..............................................................................6
5.Autodani...................................................................................................................................................8
6.Koeficijent tehničke ispravnosti................................................................................................................9
7.Koeficijent iskorištenja voznog parka.....................................................................................................11
8.Koeficijent iskorištenja tehnički ispravnog – sposobnog voznog parka,.................................................12
9.Zavisnost veličine koeficijenta tehničke ispravnosti i iskorištenja voznog parka....................................14
10.Zaključak...............................................................................................................................................15
11.Literatua :.............................................................................................................................................16
 1.Uvod

Zadatak ovog seminarskog rada jeste da kažemo šta je to vozni park i kako se može podijeliti te
šta je vremenki bilans, autodani, koeficijent tehnicke ispravnosti i koeficijent iskoristenja voznog
parka.

Vozni park podrazumijeva skup svih transportnih sredstava autotransportne organizacije

(autobusi, zglobni autobusi, teretna motorna vozila, tegljači, prikolice i poluprikolice). Vozni par
se može formirati po organizacionim i teritorijalnim potrebama.

Vozni park drumskih transportnih sredstava sastoji se od drumskih i priključnih vozila čije su
eksploatacione-tehničke karakteristike različite i tehničko stanje nejednako.

Razlikujemo homogeni i heterogeni vozni park.

Homogeni vozni park je sastavljen od vozila iste marke i tipa.

Heterogeni vozni park je vozni park sastavljen od različiti marki i tipova, kategorija korisne
nosivosti i tehničko-eksploatacioni karakteristika.
 2.Rad voznog parka

Transportni proces predstavlja proces premještanja – prevoženja putnika i robe i uključuje sve
pripremne i završne operacije. Kod transportnog procesa postoje tri aktivna učesnika: pošiljalac,
prevoznik i primalac.

Ciklus transportnog procesa obuhvata:

 Upućivanje vozila na mjesto utovara robe- ukrcaj putnika

 Prijem i utovar roba- ukrcaj putnika
 Prevoz robe i putnika
 Istovar i predaja robe- iskrcaj putnika.

Prosta vožnja obuhavata potpun ciklus transportnog procesa i sastoji se od utovara robe
(ukrcavanje putnika), prevoza robe (putnika), istovara robe (iskrcavanja putnika) i dolaska na
sljedeće mjesto utovara robe (ukrcavanje putnika).

Složena vožnja je transportni proces sastavljen od potpunih i nepotpunih ciklusa transportnog

procesa pri čemu se transportno sredstvo u toku izvršenja transporta kreće od početne tačke
vožnje ka krajnjoj sa usputnim stajanjima radi utovara-istovara tereta (ukrcavanje-iskrcavanje
putnika).

Obrt podrazumijeva transportni proces koji se sastoji iz jedne ili nekoliko vožnji sa povratkom
prevoznog sredstva u prvobitnu tačku.

Prevozni put se definiše kao odabrani i vozaču propisani pravac kretanja vozila pri izvršenju
prevoza između dva mjesta.

Transportni rad je proizvod ostvarenog obima prevoza putnika ili količine prevezenog tereta i
prosječnog rastojanja na kome je transport izvršen.

Transportni rad izražava se :

 Putničkim-kilometrima (pkm) i
 Tona-kilometrima (tkm)
 3.Vremenski bilans rada voznog parka

Korisnim i proizvodnim dijelom radnog vremena vozila smatra se ono vrijeme koje vozilo
provede u vožnji sa putnicima ili sa robom. Nekorisnim, ali neophodnim – pripremnim
vremenom pri izvršenju transportnih procesa vozila smatra se vrijeme koje vozilo utroši na
ukrcavanje – iskrcavanje putnika i utovarno – istovarne operacije pri transportu robe. Utovarno –
istovarnim radovima naziva se kompleks operacija u vezi sa utovarom robe na vozilo u mjestima
otpreme robe i istovarom robe u mjestima isporuke robe.

t
Ukupno vrijeme stajanja vozila na utovaru I istovaru za jednu vožnju sa teretom ui sadrži
sljedeće elemente:

1. Vrijeme čekanja utovara i istovara

2. Vrijeme manevrisanja vozila u postavljanju na mjesto utovara ili istovara
3. Vrijeme efektivnog trajanja utovarno-istovarnih operacija i
4. Vrijeme potrebno za oformljenje dokumenata vezanih za izvršenje prevoza.

U toku jednog auto-dana na radu vremenski bilans tehnički sposobnog vozila za vrijeme od 24

časa biće: Hr + Hg=24 gdje je:

 Hr -broj časova provedenih na radu (dnevno radon vrijeme vozila)
 Hg- broj časova provedenih van rada ( u garaži)

U toku radnog dana svako vozilo se nalazi određeno vrijeme na radu Hr gdje radeći na liniji (u
putničkom saobraćaju) ili na prevoznom putu (u teretnom saobraćaju) izvršava prevoz putnika ili
robe. Dnevno radon vrijeme vozila Hr se dijeli na vrijeme koje vozilo provede u vožnji i Hw
vrijeme koje provede u stajanju –dangubi Hd. Prema tome je Hr=Hw+Hd (h).

Vrijeme koje vozilo provede u vožnji je Hw=Hwk +Hwn (h) gdje je :

Hwk-korisna vožnja (vožnja sa putnicima ili teretom)

Hwn-nekorisna vožnja (vožnja praznog vozila).

Neproduktivno vrijeme dangube vozila Hd može se rasčlaniti na: Hd=Hui +Ht (h) gdje je:

Hui- vrijeme koje vozilo provede na utovaru – istovaru

Ht- vrijeme dangube vozila usljed tehničke neispravnosti ukoliko je u toku dana došlo do
dangube vozila usljed otkaza.

Ukupno dnevno radno vrijeme vozila može se podijliti na: Hr= Hwk+Hwn+Hui+Ht (h).

Ukupno dnevno radno vrijeme vozila može se podijeliti na vrijeme koje vozilo provede na liniji
– prevoznom putu Ho i vrijeme utrošeno za prelazak nultog puta Hn: Hr=Hn+Ho (h) gdje je:

Ho – časovi rada na liniji (prevoznom putu za izvršenje obrta vozila),

Hn – časovi nulte vožnje (vrijeme utrošeno na vožnju od garaže do prvog utovara – ukrcavanja
putnika i na kraju radnog vremena od posljednjeg mjesta istovara – iskrcavanja putnika do
povratka u garažu).

Pri određivanju transportnog rada voznog parka potrebno je izmjeriti elemente koji se odnose na:

1) vremenski bilans vozila u danima,

2) vremenski bilans vozila u satima,

3) uslove pri izvršenju transportnih procesa (brzina vožnje, rastojanje prevoza),

4) pređeni put vozila i stepen iskorištenja pređenog puta i

5) stepen iskorištenja kapaciteta vozila.

Tehničko-eksploatacione pokazatelje i izmjeritelje rada vozila možemo podjeliti na:

1) izmjeritelje i koeficijente vremenskog balansiranja rada vozila u danima i satima,

2) izmjeritelje i koeficijente iskorištenja pređenog puta,

3) izmjeritelje iskorištenja kapaciteta vozila i prevozne sposobnosti voznog parka,

4) izmjeritelje uslova pri izvršenju transportnih procesa i

5) rezultativne izmjeritelje rada vozila i voznog parka.

Pod izmjeriteljima i koeficijentima bilansiranja pređenog puta podrazumijevaju se:

1) ukupan pređeni put AK,

2) pređeni put sa teretom – putnicima AKt,

3) pređeni put bez tereta - putnika AKp,

4) nulti pređeni kilometri Akn,

5) koeficijent iskorištenja pređenog puta β,

6) koeficijent nultog pređenog puta ω.

Pod izmjeriteljima iskorištenja kapaciteta – korisne nosivosti podrazumijevaju se:

1) koeficijent statičkog iskorištenja korisne nosivosti γ,

2) koeficijent dinamičkog iskorištenja korisne nosivosti ε

Rezultativni izmjeritelji rada vozila i voznog parka obuhvataju:

1) ostvareni transportni rad U,

2) ostvareni obim prevoza Q,

3) proizvodnost vozila W’U, W’Q, WU i WQ.

4.Vremenski bilans voznog parka u danima – autodani

Svaka jedinica voznog parka koja se vodi u inventaru autotransportne organizacije (autobus,
teretno vozilo, tegljač, prikolica, poluprikolica) nalazi se u voznom parku u posmatranom
vremenskom periodu Di dana (kalendarski dani) od kojih, shodno tehničkoj podeli inventarskog
voznog parka može biti Ds dana u tehnički ispravnom stanju, sposobnom za eksploataciju i Dn
dana u tehnički neispravnom, nesposobnom stanju vozila za eksploataciju: Di = Ds + Dn

Sa stanovišta racionalnog iskorišćenja raspoloživog vremenskog fonda od Di dana, kod tehničke

podele inventarskog fonda dana jednog vozila potrebno je tako organizovati službu održavanja i
opravki vozila da: Dn → 0 odnosno da Di ≅ Ds

Za kalendarsko vreme, u kome se nalazi u tehnički ispravnom stanju Ds dana, jedinica voznog
parka shodno eksploatacionoj podeli inventarskog voznog parka može provesti Dr dana u
eksploataciji, tj. na radu i Dg dana u tehnički neispravnom stanju ili van rada, tj. u garaži:

Ds = Dr + Dg

Sa stanovišta racionalnog iskorišćenja raspoloživog vremenskog fonda tehnički sposobnih dana

vozila, potrebno je tako organizovati službu eksploatacije vozila da

Dg → 0 odnosno da Ds ≅ Dr

Zamenom izraza za eksploatacionu podelu raspoloživog fonda sposobnih dana vozila u izrazu za
tehničku podelu fonda dana dobiće se eksploataciono–tehnička podela raspoloživog vremena
jednog vozila u danima: Di = Dr + Dg + Dn

Shodno ranijim zaključcima potrebno je korišćenje raspoloživih Di dana jednog vozila tako

organizovati da Dg → 0 ; Dn → 0 odnosno da Di ≅ Dr
 5.Autodani

Ako posmatramo ne jedinicu voznog parka, već cijeli homogeni vozni park kao jednorodnu
grupu ili heterogeni vozni park kao skup grupa vozila (grupe su homogenog sastava) potrebno je
uvesti složeniji pokazatelj: auto-dan, koji odgovara jednom kalendarskom danu svake jedinice
voznog parka. Prema tome, za ceo vozni park auto-dani inventarski će odgovarati zbiru
inventarskih auto-dana svih jedinica u voznom parku.

A
Za homogeni vozni park biće: ADi=∑ Di
1

n
Za heterogenic vozni park biće: ADi=ADi1+ADi2+….+ADn=∑ ADi 1 gdje je:
1

n- broj vozila u voznom parku

ADi1,2..n- broj inventarskih auto dana po grupama

-auto dana inventarskih cjelokupnog heterogenog voznog parka

Za sposobnost u voznom parku biće:

A
- Za hmogeni vozni park broj slobodnih autodana: ADs=∑ Ds
1

- Za heterogeni vozni park broj slobodnih auto dana : ADs= ADs 1+ADs2+….+ADsn=

∑ ADsi
1

Za sposobnost vozila u voznom parku biće :

A
- Za homogeni vozni park broj sposobnih autodana ADr= ∑ Dr
1
 n
- Za heterogeni vozni park ADr= ADr1+ADr2+….+ADrn=∑ ADri
1

Za auto dane sposobnih vozila, auto dani u garaži biće:

A
- Za homogeni vozni park ADn=∑ Dn
1

n
- Za heterogenic vozni park ADn= ADn1+ADn2+…..+ADnn=∑ ADni
1

Polazeći od tehničke i eksploatacione podjele inventarskog voznog parka može se napisati

podjela inventarskih auto-dana i to:

- Za homogeni vozni park: ADi=ADs+ADn

ADs=ADr+ADg
ADi=ADr+ADg+ADn

- Za heterogeni vozni park:

Kod bilansiranja iskorišćenja ukupnog fonda vremena voznog parka – inventarskih auto-dana
treba težiti postizanju što većeg broja auto-dana na radu i minimizaciji broja neproduktivnih
auto-dana u garaži i neispravnih auto-dana.
 6.Koeficijent tehničke ispravnosti

Koeficijent tehničke ispravnosti utvrđuje koji dio od ukupno raspoloživog vremena u danima
su vozila tehnički ispravna – sposobna za eksploataciju. Za jedinicu voznog parka to je odnos
broja sposobnih prema broju inventarskih dana. Za cijeli vozni park u toku jednog dana to je
odnos broja sposobnih vozila prema inventarskom broju vozila. Za cjeli vozni park u nekom
posmatranom vremenskom periodu to je odnos sposobnih auto-dana prema inventarskim
auto-danima.

Prema tome izraz za koeficijent tehničke ispravnosti biće:

- Za jedinicu voznog parka:

- Za homogen vozni park u toku jednog dana:

-

- Za heterogenic vozni park u toku jednog dana:

Za cijeli vozni park u bilo kom posmatranom vremenskom period:

- Za homogeni vozni park:

- Za heterogenic vozni park:

Koeficijent tehničke ispravnosti ocenjuje uspeh službe opravki i održavanja u pružanju
eksploataciji ispravnih kapaciteta vozila i voznog parka koji mogu biti korišćeni za rad.

7.Koeficijent iskorištenja voznog parka

Koeficijent iskorištenja voznog parka α određuje koji dio od ukupno raspoloživog vremena u
danima su vozila provela na radu. Za jedinicu voznog parka u nekom vremenskom periodu to je
odnos broja dana na radu prema inventarskim danima.

Za cijeli vozni park u toku jednog dana to je odnos broja vozila na radu prema inventarskom
broju vozila. Za cijeli vozni park u ma kom posmatranom vremenskom periodu to je odnos broja
auto-dana na radu prema inventarskim auto-danima.

Prema tome izraz za koeficijent iskorištenja voznog parka biće:

- Za jedinicu voznog parka:

- Za homogen vozni park:

- Za heterogeni vozni park u toku jednog dana :

 - Za homogeni vozni park u bilo kom period vremena:

- Za heterogenic vozni park u bilo kome period vremena :

Koeficijentom iskorišćenja voznog parka ocenjuje se stepen mobilnosti voznog parka, jer se
njime određuje koji deo od ukupno raspoloživog vremena u danima je korišćen za rad.

8.Koeficijent iskorištenja tehnički ispravnog – sposobnog

voznog parka

Pokazatelji kojima se ocenjuje stepen izlaska ispravnih vozila na rad je koeficijent iskorištenja
tehnički ispravnog voznog parka. Njime se ocjenjuje sposobnost komercijalne službe da zaposli
ispravna vozila. Koeficijent iskorištenja tehnički ispravnih vozila određuje koji dio od sposobnih
dana su vozila provela na radu. Za jedinicu voznog parka u nekom periodu vremena to je odnos
broja dana na radu prema danima u kojima je vozilo bilo sposobno za rad. Za cjeli vozni park u
ma kom posmatranom vremenskom periodu to je odnos auto-dana na radu prema broju auto-
dana u kojima su vozila bila sposobna za rad. Ovako definisan koeficijent α' može se tačno
izračunati i primjeniti samo u slučaju kada je režim rada voznog parka takav da su svi dani u
posmatranom periodu radni. To odgovara režimu linijskog autobuskog saobraćaja kod koga su
svi dani u toku godine radni dani (vozni park radi i subotom i nedeljom i državnim praznicima).
U uslovima rada teretnih vozila (ne rade subotom i nedeljom i državnim praznicima –
petodnevna radna nedelja ili ne rade nedeljom i državnim praznicima - šestodnevna radna
nedelja) ovaj koeficijent dobija poseban oblik.
Prema tome izrazi za koeficijent iskorištenja voznog parka kada je režim rada takav da su svi
dani u toku godine radni biće:

- Za jedinicu voznog parka:

- Za homogeni vozni park u toku jednog dana:

- Za heterogeni vozni park u toku jednog dana:

- Za homogeni vozni park u bilo kom posmatranom vremenskom periodu:

- Za heterogeni vozni parku bilo kom posmatranom vremenskom periodu:

Ovaj koeficijent može imati potpuno različite vrednosti kod teretnih voznih parkova koji rade
samo radnim danima i to petodnevnu radnu nedelju sa dnevnim radnim vremenom od 8 h po
smjeni ili šestodnevnu radnu nedjelju sa sedmočasovnim radnim vremenom.

Ukoliko se kod teretnog voznog parka izračunava α’ tako kao da su svi kalendarski dani radni,
tada se dobija iskrivljena slika. U tom slučaju takođe je neophodno prikazati broj sposobnih dana
van rada usljed neradnih dana voznog parka sa raščlanjenjem na subote i nedelje, državne
praznike i višu silu. Na osnovu datih izraza za koeficijente, može se utvrditi, da je koeficijent
iskorištenja voznog parka α jednak proizvodu koeficijenta iskorišćenja tehnički ispravnog
voznog parka α' i koeficijenta tehničke ispravnosti αt

Koeficijent iskorišćenja inventarskog voznog parka α po vrednosti može biti manji ili jednak
koeficijentu tehničke ispravnosti voznog parka αt α ≤α t

Kada je α = αt to znači da su sva tehnički ispravna vozila radila i da nije bilo ispravnih vozila
van rada.

9.Zavisnost veličine koeficijenta tehničke ispravnosti i

iskorištenja voznog parka

Na veličinu koeficijenta tehničke ispravnosti i iskorišćenja voznog parka djeluje toliko mnogo
elemenata, da je veoma složen zadatak stepenovanja uticaja svih elemenata na nivo vrednosti
istog. Stepen tehničke ispravnosti zavisi u velikoj meri od kvaliteta vozila, opšteg tehničkog
stanja vozila, pogodnosti vozila za tehničko održavanje, režima rada i racionalnosti eksploatacije
voznog parka, ispravnosti načina rukovanja vozilom, načina posedovanja vozila, redovnog
režima održavanja vozila, efikasnosti pri opravkama vozila, snabdevenosti voznog parka
rezervnim delovima i pneumaticima, stanja mreže saobraćajnica, klimatskih uslova itd.

Visok kvalitet vozila podrazumeva izradu vozila od materijala dobrog kvaliteta, visoku
pouzdanost, bezbednost i ekonomičnost eksploatacije. Opšte tehničko stanje podrazumeva
promenu tehničkog stanja vozila u funkciji broja godina u eksploataciji i opadanja pouzdanosti i
ekonomičnosti. Pogodnost vozila za tehničko održavanje ocenjuje se lakoćom pristupa
sklopovima i agregatima vozila (pristup motoru podizanjem kabine).

Režim rada voznog parka definiše dnevno radno vreme vozila, rastojanja na kojima vozila rade,
putne uslove, stepen iskorišćenja korisne nosivosti, upotrebu priključnog vozila itd. Od režima
rada voznog parka zavisi nivo srednje dnevne kilometraže koja u velikoj meri zavisi od dnevnog
radnog vremena vozila, tj. od broja smena vozača.
 Racionalnost eksploatacije podrazumeva takvu organizaciju transportnih procesa u kojoj se
transportni zahtevi izvršavaju uz minimum ukupnog broja pređenih kilometara vozila,
minimizaciju nultog pređenog puta, što manjeg broja praznih kilometara, minimizaciju
neproizvodnih danguba vozila i rad sa optimalnim iskorišćenjem nosivosti vozila bez
preopterećenja.

Ispravnost rukovanja vozilom podrazumeva dobru obučenost vozačkog osoblja sa tehničkim

karakteristikama vozila i režim vožnje koji obezbeđuje ekonomičnost pri radu vozila, uz
produženje veka agregata i sklopova na vozilu.

Putni uslovi podrazumevaju ispravan izbor prevoznog puta, jer stanje mreže saobraćajnica
neposredno utiče na intenzitet habanja vozila, učestalost otkaza i nivo tehničke ispravnosti.

Klimatski uslovi mogu niti uzrok prekida eksploatacije vozila u voznom parku usled velikog
snega, poplava itd.

10.Zaključak

U ovom seminarskom radu smo rekli šta je to vozni park te njegovu podjelu na homogeni i
heterogeni vozni park.

Kod transportnog procesa postoje tri aktivna učesnika a to jeste pošiljalac, prevoznik i primalac.

Transportni rad se izražava u putnikičkim kilometrima (pkm) i tona kilometrima (tkm).

Nakon što smo rekli šta je to vremenski bilans napisali smo formule pomocu kojih računamo
vrijeme koje vozilo provede u vožnji, neproduktivno vrijeme tj danguba i na kraju ukupno radno
vrijeme.

U radu voznih parkova kao djelatnosti koja stvara novu vrijednost osnovnom sistemu, značajnu
ulogu ima način na koji je definisano korištenje vozila i kako se odvijaju aktivnosti vezane za
vozni park. Prezentiran je unaprijeđeni metod za alokaciju troškova u podsistemima transporta
složenih javnih sistema koji se zasniva na obračunu troškova prema aktivnostima i
karakteristikama rada voznih parkova. Analizirana je mogućnost njegove primjene za potrebe
upravljanja troškovnom efikasnošću voznih parkova.
 11.Literatua :

Topenčarević Ljubomir, Organizacija i tehnologija drumskog transporta 1987. Godina.