FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA

BB. PAMELA A. BALES

FILIPINO SA SIYENSIYA AT TEKNOLOHIYA AT MGA KAUGNAY NA LARANGAN

I. Panimula

Ang salitang siyensiya o science ay nagmula sa salitang Latin na scientia, na

nangangahulugang karunungan. Ang siyensiya ay mas kilala sa tawag na Agham ng mga Pilipino.
Ang tanging layunin ng siyensya ay maparami at mapalawak ang datos at impormasyon upang
makapagbuo at makapagtatag ng isang teorya. Ang siyensiya ay sistematikong pag-aaral gamit
ang sistematikong pamamaraan upang subukin ang katotohanan sa likod ng mga haka-haka. Ito ay
ginagamitan ng malawakang pag-aaral at paulit-ulit na page-eksperimento upang matiyak ang
relayabiliti ng impormasyong nais bigyang diin.

Ang pagsulat sa larangan ng siyensiya at teknolohiya tungkol sa pagbuo ng pananaliksik o

kritikal na editoryal ay naglalayong mabigyang linaw ang katangian ng pag-aaral at pananaliksik
sa larangan ng siyensya at teknolohiya. Ito rin ay nagnanais maisa-isa ang mga disiplina sa
larangan ng siyensya at teknolohiya; at matukoy ang mga halimbawang sulatin at gawain sa
siyensya at teknolohiya. Mayroon ding iba't-ibang uri ng agham ang pinag-aaralan ng tao.
Kabilang na dito ang natural sciences, biology, chemistry at physics.

Likas na Siyensya. Ito ay larangang nagtutuon sa pag-aaral ng mga penomenang likas sa

mundo--- sistematikong identipikasyon, eksperimentasyon, imbestigasyon, at teoretikal na
paliwanag sa mga penomenong ito na may layuning mabatid at magkaroon ng kaalaman tungkol
dito. Ito rin ay ang pag-aaral sa pisikal, mga aspeto na hindi para sa tao na tungkol sa daigdig at
ng sansinukob. Sa pangkahalatan, sinusubok nitong ipaliwanag ang mga gawa ng mundo sa
pamamagitan ng mga natural na proseso sa halip na proseso pang-Diyos.

Siyensiyang Panlipunan. Ang larangang tumutuon sa lipunan ng mga tao. Umiiral ang
mga penomenong panlipunan dulot o resulta ng interbensiyon at interaksyon ng mga tao sa
lipunan. Bagamat magkahiwalay, may mahalagang elementong sangkot sa dalawang larangan---
ang tao. Tao ang nakikinabang, gumaganap, at nabubuhay sa mga elemento ng kalikasan, at tao
rin ang bumubuo sa lipunan. Sa pag-aaral na ito, nangangailangan din ito ng siyentipikong pag-
aaral upang malutas at masuri ng maigi ang mga teorya bago makabuo ng malinaw at magandang
paliwanag.

Ang salitang teknolohiya ay dulot ng pinagsamang salita ng Griyego na techne (sining,

kakayahan, caraft o paraan at sistema kung paano ginagawa ang bagay; at logos o salita, pahayag,
o binigkas na pahayag. Ang teknolohiya ang siyang nagsisilibing tulay at kalinawan upang
makabuo ng isang praktikal na aplikasyon ng mga impormasyon at teoryang pansiyensiya. Isa sa
mga kahulugan ng teknolohiya ay ang pagsulong at paglapat ng mga kasangkapan, makina, at
kagamitan at proseso upang tumulong sa paglutas ng mga suliranin ng tao. Bilang isang gawain
ng tao, ang teknolohiya ay nauna pa kaysa sa agham at inhinyeriya. Ang teknolohiya ay umaasa o
nakadepende sa mga teoryang pansiyensiya. Ito ang paglikha at paggamit ng iba't ibang
pamamaraan o kaugnayan ng buhay, kapaligiran, kalikasan, at lipunan. Nakikita ang teknolohiya
bilang kasalukuyang kalagayan ng ating kaalaman kung papaano pagsasama-samahin ang mga
kakayahan upang magbunga ng ninanais na produkto.

Sa gayon, nakikita natin ang pagbabago sa teknolohiya kung nadadagdagan ang ating
kaalaman dito. Sa kabilang banda, ang sining ang siyang mismong obheto o layunin nito--- isang
paglikha upang muling makabuo ng isang ideya o interpretasyon mula sa babasa, titingin, o
makikinig dito. Ang isang mahalagang naililikha ng sining ay ang emosyon. Gayundin, tao pa rin
ang nagsisilibing mahalaga para sa larangang ito. Ang sining ay kaakibat ng personal na pananaw
ng isang tao, ang kanyang nararamdaman at iniisip na nananatiling mabisa sa pagpapanatili ng
moralidad, pagsulong ng kaalaman, pagpapatatag ng kalagayan sa lipunan, tagapagbandila ng
kultura ng isang bansa at tagapag-ugnay ng tao sa kaniyang manlilikha.

II. Nilalaman

Ang pag-aaral ng siyensya at teknolohiya ay mayroong mahalagang gampanin sa buhay ng

bawat isang indibidwal sa mundo. Ang siyensya ang nagbibigay sa bawat isa ng kaalaman at
eksplinasyon sa mga bagay at mga pangyayaring nagaganap sa paligid habang ang teknolohiya
naman ang nagbibigay ng tulong upang mas mapadali ang proseso ng mga bagay-bagay at
kaalaman. Ang siyensya at teknolohiya rin ang susi sa pag-unlad ng bansa dahil nakasalalay rito
ang pagdiskubre ng mga bagong kaalaman na magagamit upang mapabilis ang daloy ng progreso
sa isang lipunan. Ang siyensya at teknolohiya ay mayroong mga disiplina na siyang bumubuo o
kumakatawan bilang patunay na ang kredibilidad ng mga ito ay pawang katotohanan at ginamitan
ng masugid na pag-aaral.

Mga Disiplina sa Siyensya

1. Biyolohiya- isang natural na agham o siyensya na nauukol sa pag-aaral ng buhay at mga

nabubuhay na organismo kabilang ang kanilang istruktura, mga tungkulin, paglago, ebolusyon at
distribusyon.

2. Kemistri- nakatuon sa komposisyon ng mga substance, properties, at mga reaksiyon at

interaksyon sa enerhiya at sa sarili ng mga ito.

3. Pisika- mula sa salitang griyego na physike na ang ibig sabihin ay kaalaman sa kalikasan, natural
na agham na pinag-aaralan ang bagay at mga paggalaw at pag-uugali nito sa pamamagitan ng
espasyo at oras at pag-aaral ng mga kaugnay na entidad ng enerhiya at puwersa. Pangunahing
layunin nito ay upang maunawaan kung paano kumikilos ang uniberso.

4. Heolohiya- agham na sumasaklaw sa pag-aaral ng mundo, ang mga bato na kung saan ito ay
binubuo, at mga proseso kung saan nagbabago sa paglipas ng panahon. Ang heolohiya ay maaari
ring sumangguni sa pag-aaral ng mga katangian ng anumang terrestrial na planeta o natural na
satelayt tulad ng buwan.

5. Astronomiya- pag-aaral ito ng mga bagay na selesziyal- mga kometa, planeta, galaxy, bituin,
at penomenang pangkalawakan. Agham na nag-aaral sa mga bagay na nasa langit.

6. Matematika- agham ukol sa sistematikong pag-aaral sa lohikal at ugnayan ng mga numero,

pigura, anyo, espasyo, kwantidad at estruktura na ipinahahayag sa pamamagitan ng mga simbolo.
Lumulutas ng katotohanan at kamalian sa pamamagitan ng matematikal na pagpapatunay na mga
argumento sapat upang mahikayat ang iba mga matematiko sa balidad nito.

Mga Disiplina sa Teknolohiya

1. Information Technology– pag-aaral at gamit ng teknolohiya kaugnay ng pagbibigay at

paglilipat ng impormasyon, datos, at pagpoproseso. Ito rin ang pag- unawa, pagpaplano,
pagdidisenyo, pagbuo, distribusyon, pagpoprograma, suporta, solusyon at operasyon ng mga
software at kompyuter.

2. Inhenyeriya- mula sa salitang kastilang ingeniera o paglalapat ng agham upang matugunan

ang pangangailangan ng sangkatauhan. Nakatuon sa aplikasyon ng mga prinsipyong siyentipiko
at matematiko upang bumuo ng disenyo, mapatakbo, at mapagana ang mga estruktura, makina,
proseso at sistema.

3. Eronautika - agham na kasangkot sa pag-aaral, pagdidisenyo at pagpapagawa ng mga

makinang may kakayahng lumipad (air-flight capable machines) at mga pamamaraan ng
pagpapatakbo ng mga sasakyang pang-himpapawid.

Likas na Agham, Teknolohiya at Matematika

Kung paraan ng pagkakasulat ang pag-uusapan, ang mga disiplinang Likas na Agham,
Teknolohiya at Matematika ay kadalasang nakasulat sa paraang paglalahad, paglalarawan at
pagungutwiran. Karamihan sa mga nilalaman ng mga teksto sa disiplinang ito ay paktuwal at
produkto ng mga eksperimento, lalo na ang mga teksto sa Likas na Agham. Maliban sa
Matematika, posibleng ang isang termino ay ginagamit sa isa o mahigit pang akda at posible ring
ang mga salitang ito ay magkaroon ng magkapareho o magkaibang kahulugan.

Likas na Agham: Biyolohiya, Kemistri, Patolohiya, Botanika, Medisina, Astronomiya, Pisika,

Agrikultura, Heolohiya

Teknolohiya: Agham Kompyuter, Elektroniks, In henyerya, Awtomotib

Matematika: Trigonometri, Algebra, Estadistika, Geometry, Kalkyulus

Agham Panlipunan
Tulad ng naunang mga disiplina, paktuwal din ang mga impormasyong laman ng mga
tekstong kabilang sa Agham Panlipunan. Gamitin sa larangang ito sa paraan ng paglalahad ng mga
kaisipan ang pagpapaliwanag at pangangatuwiran. Hindi rin ekslusibo sa isang disiplina ang isang
termino dahil maaari rin itong gamitin sa ibang kaugnay na disiplina tulad ng mga disiplinang
Sosyolohiya, Antropolohiya at Lingguwistiks; Akawntansi, Ekonomiks at Pamamahala ng
Pananalapi; at Abogasya at Agham Panlipunan.

Pangangalakal: Ekonomiks, Akawntansi, Pamamahala ng Otel at Restorant, Administrasyong

Pangangalakal, Pamamahala ng Pananalapi

Kursong kaugnay ng Politika at Pamahalaan: Agham Panlipunan, Ugnayang Pandaigdig,

Abogasya, Administr asyong Pampubliko, Kasaysayan

Kultural at Panlipunang Pag-aaral: Antropolohiya, Sosyolohiya, Relih iyon, Arkilohiya,

Sikolohiya

Pagsulat at Metodo ng Pananaliksik sa Siyensiya at Teknolohiya.

Ang metodong siyentipiko ang ginagamit na proseso sa pag-aaral at pananaliksik sa

siyensiya. Ang una ay pahayag ng problema na kung saan dito nakapokus ang pananaliksik na
tatalakayin, pangalawa ang pag-kolekta ng impormasyon ay mula sa mga hanguan na tapat at
maaasahan. Pangatlo, ang pagbuo ng haypotesis na makatutulong bilang pansamantalang solusyon
ng pananaliksik, at pang-apat ang pagsubok ng haypotesis na kung saan may dalawang konklusyon
ito: ang resultang sumusuporta sa haypotesis ay walang relasyon o ugnayan sa pananaliksik at
resultang hindi sumusuporta sa haypotesis naman ay may pagkakaiba at epekto ang pananaliksik
na ginawa.
Ang isang mabuti at magaling na teknolohiya ay dumaraan naman sa sumusunod na
proseso: ang una ay disenyo o solusyon sa problema, pangalawa ang mga tanong na; ‘Ano?’,
’Bakit?’, at ‘Paano?’, pangatlo ang mga ebidensya na kung saan ito ay nagpapatunay sa
teknolohiya, pang-apat ang mga argumento upang mahikayat ang mga mambabasa o manunuod
upang mahikayat sila at ang panghuli ay ang konklusyon na kung saan nakapaloob ang produkto,
proseso o solusyon na mula sa pananaw ng mananaliksik na magsasagawa nito.

Metodong IMRaD sa Siyensiya at Teknolohiya

 Sa introduksiyon nakapaloob ang mga problema, motibo, layunin, kaligiran, at
pangkalahatang pahayag na sumasagot sa mga katanungan na: Bakit isinasagawa ang pag-aaral?
Ano-ano ang mga tanong na dapat sagutin? Ano ang pinatunayan ng haypotesis?
Sa metodo naman ang mga modelo at panukat na gagamitin: ‘ano’, ‘kailan’, ‘saan’, at
‘paano’ gagamitin ang materyal. Sino-sino ang sangkot?
Sa resulta malalaman ang ginawang empirikal na pag-aaral. Tama ba ang haypotesis?
Ipapakita ito sa pamamagitan ng mga tsart, grap, balangkas, at iba pang graphic organizer.
Sa analisis ang isinagawang pag-aaral batay sa resulta.
Sa diskusyon at konklusyon naman ang isinagawang pag-aaral. Ano ang implikasyon ng
resulta? Bakit? Ano ang maitutulong nito sa lipunan sa hinaharap? May mga paglabag ba ito sa
etika? Makabuluhan ba ito? Masasabi bang malaking kontribusyon ito sa sangkatauhan?
Ang ilang kumbensiyon sa pagsulat ay ang mga sumusunod: (i) gumagamit ng atin, kami,
tayo ang sulating siyentipiko at teknikal, hindi personal (halimbawa: ako, ikaw, at iba pa), (ii) hindi
pasib kundi aktib, (iii) nasa pangkasalukuyan (halimbawa: matematika), at (iv) maraming drowing
(halimbawa: kemistri).
Ang ilang halimbawa ng mga sulatin ay ang mga sumusunod: teknikal na ulat, artikulo ng
pananaliksik kung saan inuulat ang mga resulta mula sa orihinal na pag-aaral, instruksiyonal na
polyeto o handout na naglalaman ng mga impormasyon ng tiyak na paksa, ulat panlaboratoryo
kung saan inaanalisa ang mga eksperimento sa laboratoryo, plano sa pananaliksik upang bigyan
ng maikling pananaw ang mga mambabasa sa isasagawang pag-aaral, katalogo ang listahan ng
mga impormasyon, teknikal na talumpati o papel na babasahin sa komperensiya ang buod ng
kaisipan ng manunulat, at ulat ng isinagawang gawain o performance report kung paano isinagawa
ang mga gawain.
Wikang Filipino sa ikasusulong ng Agham at Teknolohiya
By Tomas U. Santos April 12, 2009

Mahalaga ang pag-aaral ng agham at teknolohiya sa lahat ng panahon dahil ito ang susi sa
pag-unlad ng bansa. Ngunit kadalasan ang wikang Ingles ang ginagamit sa pagtuturo nito, mula sa
antas ng hayskul hanggang sa kolehiyo, bihira ang guro or propesor na gumagamit ng sariling wika
sa pagtuturo nito.
 Gayunpaman gumagamit si Dr. Fortunato Sevilla III, ang direktor ng UST Office for
Research and Development (ORD) ng wikang Filipino sa pagtalakay ng mga liksyon sa mga
klaseng kemistri sa Kolehiyo ng Agham.

Ayon sa kanya, mas malaya ang pagtatanong at mas buhay ang talakayan sa ganoong
paraan. Mas madaling naiintindihan ng mga estudyante ang mga konseptong teknikal na
pinapaliwanag niya.

Para sa kanya, kailangang batay sa kakayahang intelektwal at hindi lamang sa wika ang
pag-aaral sa kemistri dahil hindi naman lahat ng estudyante ay magaling mag-Ingles.

"Kung sumusulong sa agham ang mga mauunlad na bansa tulad ng Hapon, Korea, Taiwan,
Tsina, Germany, Pransiya, España at iba pang bansa na gamit ang sariling wika, bakit hindi
paunlarin ang sariling wika para maging matatas din ang mga Pinoy sa agham?” ani ni Sevilla III.

Ayon sa Third International Matehmatics and Science Study na lumabas noong 1997,
nahuhuli ang Pilipinas sa larangang ito.

Sinisikap ni Dr. Sevilla III na hikayatin ang mga guro at mananaliksik na gumamit ng
Filipino sa talakayan, maging sa klase man o sa pag-uulat ng kanilang saliksik sa mga panayam.

Isang magandang halimbawa ay panayam sa Filipino tungkol sa mga teknikal na paksang

agham at teknolohiya na isinasagawa ng Sentrong Pananaliksik sa Agham Pangkalikasan
(Research Center for the Natural Sciences) tuwing Agosto, ang buwan ng Wika.

Hindi ang nilalaman ng kanilang panayam kundi ang paglahad nito sa sariling wika ang
pinaghahandaan ng mga tagapagsalita. Nakikipag-ugnayan sila sa isang guro mula sa
Departamento ng Wika upang masigurong wasto ang ginagamit na salitang Filipino.

Sa panayam na ito, mapapansin ang kakaibang tuwa ng mga estudyante na makarinig ng

mga terminong agham sa Filipino. Mahirap man para sa mga tagapagsalita, malaya at masigla ang
malayang talakayan kaya sulit naman ang pinaghirapan nila at nahihikayat silang gumamit ng
Filipino bilang panturo.
 Ayon pa kay Dr. Sevilla III, mas malinaw ang paggamit ng Filipino dahil ito ang ginagamit
sa pang-araw-araw na buhay. Halimbawa, sa pananaliksik niya, gumamit si Dr. Sevilla III ng
salitang haba ng alon para sa wavelength; at dalas para sa frequency; pagtunaw sa melting; at
paglusaw sa dissolving.

Sa pisika naman, bilis ang speed at tulin kung saan may direksiyon ang paggalaw sa
velocity.

May iba’t ibang paraan ang pagsalin ng mga salitang Ingles sa Filipino. Una rito ang
paggamit ng salitang Kastila. Kabilang dito ang siyensya, kimika, pisika, biyolohiya, matematika,
metal, likido, solido, produkto at iba pa.

Pangalawa, ang pag-uugnay ng mga katutubong salita para makabuo ng bagong salita.
Halimbawa, kapnayan (galing sa salitang sangkap at hanayan para sa chemistry); haynayan,
(buhay + hanayan sa biology) at liknayan (likas + hanayan sa physics); at mulapik ( mulaang +
butil para sa molecule).

Ang panghihiram sa Ingles at pagsasa-Filipino ng baybay, tulad ng kemistri, fisiks,

bayolodgi, ikwesyon, molekyul, eyr, ays at iba pa ang pangatlong paraan.

Ang paghahalo ng wikang Ingles at Filipino nang wlang pagbabago ang huling paraan.
Halimbawa, bumibilis ang takbo ng mga molecule kung tataasan ang temperature. Ayon kay
Sevilla III, mas mainam itong gamitin sa mga talakayan sa klase, dahil malapit itosa
pangkaraniwang paraan ng pag-uusap.

Subalit, tutol ang ibang siyentipiko sa paggamit ng Filipino. Makapipigil raw ito sa
pagiging globally competitive ng mga estudyante dahil Ingles ang ginagamit na lingua franca o
medium of communication sa mundo. Bukod sa kailangan ito para sa mabilis na pag-unlad., ito
rin ang paraan para makakuha ng pinakabagong kaalaman sa agham at teknolohiya.

Nagiging mahirap din ang pagsulong ng agham sa Filipino dahil sa kakulangan ng mga
materyales tulad ng babasahin at mga librong pang-agham na maaaring gamitin ng mga
estudyante.
 Mayroong diksyunaryo na nabuo ng mga siyentipiko noong dekada sisenta at isa naman sa
dekada otsenta. “Ang Talahuluganang Pang-Agham: Ingles Pilipino” na isinulat ni Dr. Jose
Sytangco, isang manggagamot mula sa UST; at ang English-Pilipino Vocabulary for Chemistry na
nilikha ng mag-asawang Bienvenido Miranda at Salome Miranda, mga propesor ng kemistri sa
Unibersidad ng Pilipinas.

Sa ngayon, ang UP Diliman lamang ang may librong pang-agham sa Filipino dahil sa
panghikayat na binigay ng Sentro ng Wikang Filipino dito. Gayunpaman, sa UST, Ingles ang
ginagamit na libro, at nasa wikang Ingles ang mga pagsusulit.

Madalas na ipahayag sa Ingles ang agham at teknolohiya. Dahil dito, naniniwala ang mga
siyentista na kailangan din ito ituro sa Ingles. Ngunit s panahon ngayon, matindi ang
pangangailangan ng mga kabataan na matuto ng makabagong agham para makasulong sa
edukasyon.

At kung nahihirapan ang karamihan sa pag-unawa ng Ingles, paano nila mapag-aaralan ang
mga teknikal na konsepto sa agham na pawang Ingles lamang? Dahil dito, mahalaga ang pagbuo
ng bokabularyong agham at teknolohiya sa wikang Filipino.

III. Konklusyon

Ang siyensya ay naglalayong masagot at maipaliwanag ang mga katotohanan sa likod ng

mga bagay-bagay. Ang siyensya ay binubuo ng dalawang parte; Likas na Siyensya at Siyensyang
Panlipunan. Sa larangang ito, tao ang pinakamahalaga sa bawat aspeto upang matupad ang
nilalayon at minimithi ng siyensiya. Kaakibat ng siyensya ay ang teknolohiya at agham na
nakakapag-ambag sa pagbabago at kalidad ng pamumuhay ng tao. Sa pag-aaral na ito,
nangangailangan din ito ng siyentipikong pag-aaral upang malutas at masuri ng maigi ang mga
teorya bago makabuo ng malinaw at magandang paliwanag.
 Tunay nga na ang siyensya at teknolohiya ay mainam na kasangkapan sa pagtuklas ng
bagong kaalaman at paglutas ng mga problemang kinakaharap ng bawat indibidwal. Sadyang
mapagkakatiwalaan ang impormasyong ibinibigay nito dahil dumaan ito sa malalimang pag-aaral
at pagsusuri upang maibigay ang eksplinasyon na hinahangad ng tao tungkol sa mga pangyayaring
nagaganap sa paligid.

Mahalaga rin ang siyensya at teknolohiya sa usaping progreso ng bansa dahil maaring
magamit ang mga bagong kaalamang likha sa pagtaas ng ekonomiya. Ang siyensya at teknolohiya
ay mayroong mga disiplina, may kani-kaniyang gamit at kahalagahan sa mundo kaya naman mas
naging maalam at napadali ang pamumuhay ng bawat tao.

Ang metodong siyentipiko ay naglalaman ng mga proseso na ginagamit sa pag-aaral at

pananaliksik sa siyensiya. Ang proseso ay ang mga sumusunod: pahayag na problema; pagkolekta
ng impormasyon; pagbuo ng haypotesis; at pagsubok ng haypotesis na may dalawang konklusyon.
Ang teknolohiya rin ay dadaan sa proseso tulad ng: disenyo o solusyon sa problema; mga tanong
na ano, bakit at paano; mga ebidensya; mga argumento; at panghuli ang konklusyon.
Ang metodong IMRaD sa siyensya at teknolohiya nakapaloob ang mga sumusunod:
introduksiyon na kung saan narito ang mga problema, motibo, layunin, kaligiran, at
pangkalahatang pahayag; metodo kung saan may modelo at panukat na gagamitin; resulta upang
malaman ang ginawang empirikal na pag-aaral; analisis kung saan ito ang isinagawang pag-aaral
batay sa resulta; at diskusyon at konklusyon naman ang mga implikasyon, kapakinabangan at
kontribusyon sa sangkatauhan.
May ilan ding kumbensiyon sa pagsulat upang maging organisado ang gagawin na
pananaliksik upang maging pormal ang mga pahayag nito. May ilang halimbawa rin ng mga sulatin
tulad ng: teknikal na ulat, artikulo ng pananaliksik, instruksiyonal na polyeto o handout, ulat
panlaboratoryo, plano sa pananaliksik, katalogo, teknikal na talumpati o papel na babasahin sa
komperensiya, at report ng isinagawang gawain o performance report.
 FILIPINO SA IBA’T IBANG LARANGAN: FILIPINO SA HUMANIDADES AT
AGHAM PANLIPUNAN AT IBA PANG LARANGAN

I. Panimula

Naglalayon ang papel na ito na itampok at makapagbigay kaalaman sa kapwa mag-aaral

ukol sa larangan ng Humanidades at Agham Panlipunan. Kung saan, tumutukoy ang Humanidades
sa mga araling nauukol sa tao o mga araling pantao. Samantala, ang Agham Panlipunan naman ay
isang akademikong disiplina na tumatalakay sa tao; mga gawain at pamumuhay nito, kalikasan,
kabilang ang mga implikasyon at bunga ng pagkilos ng bawat isa bilang miyembro ng lipunan.
Kaugnay pa rito ang mga akademikong disiplina, na nabibilang sa larangan ng Humanidades at
Agham Panlipunan na parehong sakop ng pag-aaral at paksa ang tao at kultura ngunit ang
pinagkaiba lamang nito ay ang agham panlipunan ay ititunuturing na siyensiya o agham. Kalakip
nito ang iba pang mga larangan na makatutulong sa bawat isa sa pakikipagkapwa, pakikisalamuha
at pakikipag-ugnayan sa ibang tao. Bukod pa rito, nakapaloob din sa papel na ito ang mga anyo,
katangian, pamamaraan, proseso at estratehiya ng pagsulat sa bawat larangang tatalakayin.

Pagkatapos ng araling ito, inaasahan ng mga taga-ulat na magkaroon ng sapat na kaalaman

at maisasagawa ng mga kapwa mag-aaral ang mga sumusunod:

 Makilala ang Humanidades at Agham Panlipunan bilang isang larangan sa Filipino;

 Maisa-isa ang mga disiplinang nakaugnay sa mga larangang ito;
 Matukoy ang mga anyo, katangian, pamamaraan, proseso at estratehiya ng mga sulating
panghumanidades at pang-agham panlipunan; at
 Maikintal sa kanilang mga isipan ang mga kahalagahan ng mga larangang ito.

II. Nilalaman

“Hindi kung ano ang gagawin ng tao, kundi kung paano maging tao”. Iyan ang
pangunahing layunin ng larangan ng humanidades, kung saan nangangahulugan na ang tao – ang
kanyang kaisipan, kalagayan, at kultura – ang binibigyang-tuon sa larangang ito. Ang
humanidades ay tumutukoy sa mga araling nauukol sa tao o mga araling pantao (humanities sa
ingles at pagkatao sa tagalog). Umusbong ang larangang ito bilang reaksiyon sa iskolatisismo sa
panahon ng mga Gyiyego at Romano kung saan inihahanda ang mga tao na maging doctor,
abogado at mga kursong praktikal, propesyonal at siyentipiko. Inilunsad ang larangang ito upang
bumuo ng mga mamamayang mahuhusay sa pakikipag-ugnayan sa kapwa, at aktibo’t
makabuluhang miyembro ng lipunan.

Ang larangan ng humanidades ay kinapabibilangan ng mga displinang akademiko tulad ng

panitikan (wika), pilosopiya (relihiyon) at sining na kinapalolooban ng sining na biswal o mga
napagmamasdang sining (pelikula, dula, teatro, sayaw, etc.), applied arts (graphics), industriya
(interior, fashion, ) at fine arts o malayang sining (calligraphy, studio arts, art history, print making
at mixed media). Karagdagan pa rito, kadalasan ding nauugnay sa mga araling pantao
ang antropolohiya, at mga pag-aaral pampook (area studies) na bagaman ay itinuturing ang mga
ito bilang mga agham panlipunan. Ang larangan ng Humanidades ay higit na mas nauna kaysa sa
Agham Panlipunan batay sa Pilosopikal na posisyon ng mga humanismo sa sinaunang Griyego at
Romano noong ika-14 na siglo nabuo ang larangan.

Ang larangang Humanidades ay mga disiplinang akademiko na nag-aaral sa mga

kundisyong humano, na ginagamitan ng mga metodo ng malawakang pagsusuri (kritiko), pagpuna
(analitiko), at pagbabakasali (ispekulatibo); dahil sa tatlong metodong ito, itinatangi ang pag-aaral
na ito - na tinatawag ding humanidades o umanidades - mula sa mga imperikong (empirikal) gawi
na ginagamit sa mga likas na agham at mga agham panlipunan.

Mga Disiplina sa Larangan ng Humanidades

 Panitikan
Ang panitikan ay nagsasabi o nagpapahayag ng mga kaisipan, mga damdamin, mga
karanasan, hangarin at diwa ng mga tao. Ito rin ang pinakapayak na paglalarawan lalo na sa
pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula.

Ang salitang panitikan ay nanggaling sa salitang "pang-titik-an" na kung saan ang unlaping
"pang" ay ginamit at hulaping "an". At sa salitang "titik" naman ay nangunguhulugang literatura,
na ang literatura ay galing sa Latin na littera na nangunguhulugang titik.
 Nagsasalaysay din ito sa pamahalaan, lipunan at mga pananampatalaya at mga karanasang
may kaugnay ng iba't ibang klase ng damdamin. Ang halimbawa nito ay ang pag-ibig, kaligayahan,
kalungkutan, pag-asa, pagkapoot, paghihiganti, pagkasuklam, sindak at pangamba.

Uri ng Panitikan

Ang panitikan ay may dalawang uri, ito ang tuluyan at patula. Ang tuluyan o prosa na sa
salitang Ingles ay prose. Ito ay maluwang na pagsasama-sama ng mga salita sa loob ng
pangungusap. Ito ay nasusulat sa karaniwang takbo ng pangungusap o pagpapahayag.

Ang patula o panulaan na tawag sa salitang Ingles ay poetry. Ito ay pagbubuo ng

pangungusap sa pamamagitan ng salitang binibilang na pantig sa taludtod na pinagtugma-tugma,
at nagpapahayag din ng mga salitang binibilang ang mga pantig at pagtutugma-tugma ng mga dulo
ng mga taludtod sa isang saknong.

Mga halimbawa ng Panitikan

a. Pabula - isang uri ng kathang-isip na pangyayaring pinagkabit kabit sa pamamagitan

panitikan kung saan ang mga hayop o kaya ng isang mahusay na balangkas.
mga bagay na walang-buhay ang gumaganap
e. Alamat - kwentong bayan na nagsasaad
na mga tauhan.
kung paano nabuo at ano ang pinagmulan ng
b. Anekdota - isang uri ng akdang tuluyan na mga bagay-bagay sa mundo.
tumatalakay sa kakaiba o kakatwang
f. Sanaysay - ay isang maiksing komposisyon
pangyayaring naganap sa buhay ng isang
na kalimitang naglalaman ng personal na
kilala, sikat o tanyag na tao.
kuru-kuro ng may-akda.
c. Talumpati - isang buod ng kaisipan o
g. Epiko - isang mahabang tula mula sa
opinyon ng isang tao na pinababatid sa
makalumang paraan ng mga pananalita.
pamamagitan ng pagsasalita sa entablado
para sa mga pangkat ng mga tao. h. Balita - isang uri ng lathalain na tumutukoy
sa mga kasalukuyang kagnapan sa labas at
d. Nobela - isang mahabang likhang
loob ng bansa sa pagbibigay alam sa mga
pampanitikan na naglalahad ng mga
mamamayan.
i. Maikling Kwento - isang anyo ng panitikan l. Parabula - maikling kwento na naglalayong
na may layuning magsalaysay ng mga magbigay gabay at aral na moral at ispiritwal sa
pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan. mga tao at madalas na hango sa bibliya .

j. Dula - nahango sa salitang Griyego na m. Kwentong bayan - ang mga kuwentong

“drama” na nangangahulugang gawin o ikilos. nanggaling sa ating mga ninuno na
nagpasalinsalin sa mga bibig ng mga tao.
k. Talambuhay - isang anyo ng panitikan na
nagsasaad ng kasaysayan ng buhay ng isang tao. n. Kantahin - binubuo ng mga payak na salita
at sukat. Nahahati ito sa ilang taludturan, maikli
at tiyakin.

 Pilosopiya
Ang pilosopiya ay ang mapagkilatis na pag-aaral sa mga pinakamalalim na katanungan na
maaaring itanong ng sangkatauhan. Sinisikap nitong unawain ang mga suliranin na mayroong
malawak na saklaw at nagsisilbing ugat sa mas marami pang mga tanong tungkol sa katotohanan,
tunay na kahulugan ng ating buhay, saligan at nilalaman ng ating kaalaman, mga bagay na
binibigyang-halaga, at ang talagang ipinapahiwatig natin na gamit ang iba't ibang anyo ng
pakikipagtalastasan. Natatangi ang pilosopiya sa pagtalakay ng mga tanong na ito dahil sa
mahigpit at binalangkas nitong pamamaraan na gamit ang rasyunal na pangangatwiran.

Nagmula ang salitang Pilosopiya sa mga salitang griyego na "Philia" at "Sophia". Ang
"Philo" ay nangangahulugang "Pagmamahal" at ang "Sophia" naman ay "Karunungan". Kung
pagsasamahin, ito ay "Pagmamahal sa Karunungan". Kung kaya't ang Pilosopiya ay palagiang
nagtatanong sa mga bagay-bagay upang magbigay-linaw, mag-alay ng kasagutan at magdagdag
ng karunungan sa nagtatanong.

 Sining
Ang sining ay iba’t ibang uri ng pag-likha ng biswal, nadidinig, o kaya isang pag tatanghal
na pinapakita ang kahusayan ng isang manlilikha sa kanyang imahinasyon, malikhang pag iisip, o
teknikal na husay na nag-nanais mapahalagahan dahil sa kanilang kagandahan o sa kakahayan nito
mag pa antig ng damdamin. Ang mga gawain na ito ay maaring pag likha ng sining, kritisismo ng
sining, pag aaral sa kasaysayan ng sining, at ang astetikong paglaganap ng sining.

Musika, teatro, pelikula, sayaw at iba pang uri ng pagtanghal kasama narin ang literatura
at iba pang uri ng media ay saklaw sa malawak na kahulugan ng sining. Noong ika-17 na siglo,
ang sining ay kahit anong kahusayan o kadalubhasaan at di na-iiba sa agham at pag likha. Sa
modernong panahanon pag tapos ng ika-17 na siglo, ang sining ay nag bibigay ng malaking pag
papahalaga sa astetikong pinapakita nito. Ang pinong sining ay naibuklod sa pandekorasyon na
sining.

Mga Kilalang Humanista

1. Francesco Petrarch - ama ng Humanismo 8. Francois Rabelais - Alcofribas Nasier

(pseudonym). Isa sa dahilan ng kaniyang
2. Desiderius Eramus Roterodamus -
pagiging sikat ay ang pagkakaroon ng
Prinsipe ng Humanismo
malawak na bokabularyo.
3. Pope Pius II - Enea Silvio Piccolomini.
9. Antonio de Nebrija - Isa sa kaniyang
Tungkol sa araw-araw na pangyayari sa
sinulat ay ang Gramatica Castellana o ang
kaniyang buhay ang kaniyang sinusulat.
Grammar of the Castillian Language.
4. Giovanni Boccaccio - kasama ni Petrarch
10. Confucius - ang kanyang tunay na
na bumuo ng Humanismo noong panahon ng
pangalan ay Kongqiu. Ang bahaging timog
Renaissance. Ang sikat na gawa niya ay ang
ng asya ay naniniwala sa kaniyang mga turo
Decameron.
kaya siya din ay ang pinaka-sikat na guro ng
5. Niccolo Machiavelli - dahil sa kaniyang pilosopo.
isinulat na pinamagatang The Prince, siya ay
11. Lau Tzu - ang kanyang tunay na
sinasabing isang atheist.
pangalan ay Wade-Giles. Siya rin ay ang
6. Thomas Moore - Irish poet, satirist, unang Chinese na Pilosopo. 12. Zhuangzi
composer, and political propagandist. /Chuang Tzu - Ang totoong pangalan niya

7. George Buchanan - kilala bilang isang ay Zhuang Zhou. Ang kaniyang mga turo ay

scholar at Latin poet. may malaking impluwensya din sa

development ng Chinese Buddhism.
13. Jean-Baptiste Joseph Fourier - isang
Egyptologist.

Tinatawag na mga humanista o "maka-pantao" (iba mula sa salitang makatao) ang mga
dalubhasang nag-aaral ng mga araling pantao. Naging popular ang pag-aaral pantao noong mga
kapanahunan ng Renaissance ("muling pagsilang", "pagbabalik", o "muling pagkabuhay" ng mga
pag-aaral ng mga klasiko o sinaunang kalinangan at sining), isang panahon kung kailan
nakahiligan ng mga mamamayan ang pagiging likas ng tao o "likas na katangian ng tao".
Samakatuwid, matatawag din ang pag-aaral na ito bilang mga araling hinggil
sa sangkatauhan, pag-aaral ng (likas na) pagkatao (ng tao), o pag-aaral ng pagiging tao (ng
tao). Naganap ang panahon ng "Muling Pagsilang" sa Europa, nagsimula sa Italya, mula ika-14
hanggang ika-16 na dantaon. Ang panahong ito ang naging marka o pananda sa transisyon o
pagpapalit ng kapanahunan mula sa midyebal (panggitna) patungong makabago o modernong
panahon.

Metodolohiya at Estratehiya

1. Malawakang pagsusuri (kritiko)- kung saan ginagawan ng interpretasyon, argumento,

ebalwasyion, at pagbibigay ng sariling opinion sa ideya.

2. Pagpuna (analitiko)- ito ay ginagamit sa pag-organisa ng mga impormasyon sa mga kategorya,

bahagi, grupo, uri, at pag-uugnay.

3. Pagbabakasali (ispekulatibo)- ang pagkilala ng mga senaryo, estratehiya o pamamaraan ng

pagsusuri, pag-iisip at pagsulat.

Ang mga sumusunod ay mga paraan ng pagsulat kung saan ang mga sulating nasusulat sa
paraang ito ay nagpapahayag ng iba’t ibang kaisipan, damdamin, karanasan, at pakikipag-ugnayan
-ng tao sa lipunang kaniyang ginagalawan na nagsasangkot ng matatayog at maguni-guning
imahinasyon.
1. Patula- karaniwang may sukat, tugma at may talinghaga. Maraming paggamit ng patayutay na
pananalita. Mga simbolong malalalim ang kahulugan. Halimbawa nito ay ang epiko, oda, liriko,
balagtasan, pastoral, awit, at korido.

2. Tuluyan- binubuo ng maluwag na pagsasama-sama ng mga salita sa loob ng pangungusap.

Walang gamit na sukat at tugma. Ang halimbawa nito ay ang mga maikling kwento, nobela,
sanaysay, dula, anekdota, at pabula.

Samantala, ang Agham Panlipunan naman ay isang larangang akademiko na tumatalakay

sa tao, kalikasan, mga gawain, at pamumuhay nito, kasama ang mga implikasyon at bunga ng mga
pagkilos nito bilang miyembro ng lipunan. Isang pangkat ng mga displinang akademya ang agham
panlipunan kung saan pinag-aaralan dito ang mga aspeto ng tao sa mundo. Bukod pa rito, isa ring
sangay ng siyensya ang agham panlipunan na may kaugnayan sa mga institusyon, gawain ng
lipunan at ang ugnayang personal ng bawat nilalang bilang bahagi ng komunidad.

Tinutukoy minsan bilang mga malalambot na agham (soft sciences) ang mga agham
panlipunan sa pag-aaral ng parehong inter-subhektibo at obhektibo o aspetong kayarian ng lipunan.
Salungat ito sa mga matitigas na agham (hard sciences) na maaaring eksklusibong nakatuon sa
obhektibong aspeto ng kalikasan. Lumalayo ang mga ito mula sa mga sining at humanidades at sa
halip nagbibigay diin sa paggamit ng kaparaanang agham at mahigpit na mga pamantayan ng
ebidensya sa pag-aaral ng sangkatauhan, kabilang ang mga kaparaanang nabibilang (kwantitatibo)
at pangkatangian (kwalitatibo). Makatotohanan at makabuluhang pag-aaral, pagsusuri, at pag-
unawa sa lipunan ayon sa kapookan, pagpapakahulugan, at talastasang Pilipino.

Ang Agham Panlipunan ay isang pangunahing kategorya ng mga akademikong disiplina,

na tumutukoy sa lipunan at ang mga gawi at kilos ng bawat indibidwal sa loob ng isang lipunan.
Sa kabuuan, napakaraming sanga ng Agham Panlipunan at ang bawat isa rito ay itinuturing bilang
isang agham panlipunan. Kabilang sa mga agham panlipunan ang mga sumusunod ngunit hindi
limitado sa: Antropolohiya, Arkeolohiya, Ekonomiya, Linggwistika, Sikolohiya, Sosyolohiya,
Pilosopiya, Heograpiya at Agham Pampulitika. Ang disiplinang ito ay ginagamit din kung minsan
upang tumukoy sa larangan ng sosyolohiya, ang orihinal na "agham ng lipunan", na itinatag noong
ika-19 na siglo.
Mga Disiplina sa Larangan ng Agham Panlipunan

Kabilang pangunahing disiplina ng Agham Panlipunan ang sosyolohiya, sikolohiya,

lingguwistika, agham pampolitika, kasaysayan, heograpiya, antropolohiya, ekonomiks at
arkeolohiya. Narito ang maikling katangian ng bawat larangan;

• Sosyolohiya (Sociology)- pag-aaral ng kilos at gawi ng mga tao sa lipunan, ang mga pinagmulan,
pag-unlad, at pagkabuo ng mga samahan at instutusyong panlipunan.

• Sikolohiya (Psychology)- pag-aaral ng kilos, pag-iisip, at gawi ng tao.

• Lingguwistika (Linguistics)- pag-aaral ng wika bilang sistmema kaugnay ng kalikasan, anyo,

estruktura, at baryasyon nito.

• Agham Pampolitika (Political Science)– pag-aaral sa bansa, gobyerno, politika, at mga

patakaran, proseso, at sistema ng mga gobyerno.

• Kasaysayan (History)-pag-aaral ng nakaraan o pinagdaanang pag-iral ng isang grupo,

komunidad, lipunan, at ng mga pangyayari.

• Heograpiya (Geography)– pag-aaral sa mga lupaing sakop ng mundo upang maunawaan ang
masalimuot na mga bagay kaugnay ng katangian, kalikasan, at pagbabago rito, kasama na ang
epekto nito sa tao.

• Antropolohiya (Anthropology) - pag-aaral ng mga tao sa iba't ibang panahon ng pag-iral upang
maunawaan ang kompleksidad ng mga kultura.

• Ekonomiks (Economics) – pag-aaral sa mga gawaing kaugnay ng mga proseso ng produksyon,

distribusyon, at paggamit ng mga serbisyo at produkto sa ekonomiya ng isang bansa.

• Arkeolohiya (Archeology) – pag-aaral ng mga relikya, labi, artifact, at monumento kaugnay ng

nakaraang pamumuhay at gawain ng tao.

Ang Agham Panlipunan ay gumagamit ng siyentipikong pagsulat at nakadepende sa

disiplina. Gumagamit din ito ng sarbey, obserbasyon, pananaliksik sa larangan, at mga datos na
sekondaryo. Ang pagsusuri o metodolohiya naman dito ay nasa paraang dayakroniko (historikal)
at sinkroniko (deskriptibo). Kaibahan naman ito sa larangan ng Humanidades na tumatalakay sa
mga sinaunang kaugalian at sa katangian ng tao bilang nilalang at indibidwal at ito ay gumagamit
ng ispekulatibo, analitikal, kritikal, at deskriptibo sa pagsulat.

 Pamamaraang Historikal
Nauukol ito sa pag-aaral sa mga bagay o isyu ng nakaraan. Kung may pagdududa sa isang
pangyayari sa nakaraan, maaaring pag-aralan ang mga pangyayari sa likod nito at sa mga
pangyayari na bumabalot dito.

 Pamamaraang Deskriptibo
Pinag-aaralan ang kasalukuyang ginagawa, pamantayan at kalagayan. Tumutugon ito sa
tanong na sino, ano, paano at kailan na may kinalaman sa paksa ng pag-aaral.

Pagsulat sa Agham Panlipunan

 simple  naglalahad

 impersonal  di-piksyon ang anyo

 direkta  madalas ay mahaba dahil sa

presentasyon ng mga ebidensya
 tiyak ang tinutukoy
ngunit sapat upang mapangatwiranan
 argumentatibo ang katuwiran o tesis.

 nanghihikayat

Mga Anyo ng Sulatin

 report  rebyu ng libro o artikulo

 sanaysay  biyograpiya

 papel ng pananaliksik  balita

 abstrak  editorial

 artikulo  talumpati
 adbertisment

 proposal sa pananaliksik

 komersiyal sa telebisyon

 testimonyal
Proseso ng Pagsulat sa Larangan ng Agham Panlipunan

a. Pagtukoy sa genre o anyo ng sulatin gaya ng binanggit sa itaas.

b. Pagtukoy at pagtiyak sa paksa.

c. Paglilinaw at pagtiyak sa paksang pangungusap.

d. Pagtiyak sa paraan ng pagkuha ng datos.

e. Pagkalap ng datos bilang ebidensiya at suporta sa tesis.

f. Analisis ng ebidensya gamit ang lapit sa pagsusuring kuwantitatibo, kuwalitatibo,

argumentatibo, deskriptibo, at etnograpiko.

g. Pagsulat ng sulatin gamit ang lohikal, malinaw, organisado (simula, gitna, at wakas) angkop,
sapat, at wastong paraan ng pagsulat.

h. Pagsasaayos ng sanggunian at talababa sa mga ginamit na sulatin ng ibang may akda.

III. Konklusyon

Tunay na ang larangan ng Humanidades ay isang karunungang mag-aambag sa

ikayayaman ng kaisipan at kasanayan anuman ang iyong piniling karera. Bukod sa pagkakaroon
ng trabaho sa hinahanap, makakatulong din ito upang mapaunlad ang ating pang-unawa at
pakikipag-kapwa tao. At lagi nating tatandaan na madaling maging tao ngunit mahirap
magpakatao.

Magkaiba man ang larangang Humanidades at Agham Panlipunan pareho naman sila ng
layunin at iyon ay ang makatulong sa tao. Pareho nilang pinag aaralan ang mga pag-uugali at kung
paano makitungo ang mga tao sa bawat Isa, kung paano makitungo at mamuhay ang tao sa lipunan
maging sa Pokitikal na adhikain. Isa ring kahalagahan ng Humanidades at Agham Panlipunan ay
ang pagiging-pokus nito sa kasaysayan o mga kaganapan sa nakalipas na panahon mula sa maliit
hanggang sa pinakamalaking isyu sapagkat ang mga ito ay may malaking epekto o malaking
impact na maaaring makatulong sa mga kasalukuyang kaganapan o current events at maaring
maagapan ang mga hindi kanais-nais na pangyayari.

KONSEPTO AT DISKURSO SA NASYUNALISMO, KRITIKAL NA DISKURSO SA

GLOBALISASYON, AT USAPIN NG MARXISMO

I. PANIMULA

Nasyonalismo - ay isang katangian na dapat taglayin ng isang tao. Ito ay tumutukoy sa

pagmamahal at pagmamalaki sa sarili mong bayan o pagiging makabayan. Ito ay isang sistema ng
paniniwala o ideolohiyang politikal ng pagiging makabansa, ng katapatan sa interes ng bansa, ng
identipikasyon nang may pagmamalaki sa kultura at tradisyon ng bansa, at ng paglulunggating matamo
ang pambansang pagsulong.

Globalisasyon - ay ang proseso ng pakikipag-ugnayan at pagsasama sa pagitan ng mga tao, mga

kumpanya, at mga pamahalaan sa buong mundo. Ito ay ang konsepto ng mas malawak na pagkaka-
ugnay-ugnay ng iba't ibang bansa sa mundo, pagkalat ng mga produkto, teknolohiya, impormasyon at
trabaho sa iba't ibang mga bansa at kultura. Ang globalisasyon ang dahilan ng patuloy na pagliit ng
mundo sa aspeto ng pangangalakal, komunikasyon at iba pa.

Marxismo - ito ang sistema ng teorya na pinalaki ni Marx at Engels. Ang dialektikong
materyalismo, makasaysayang materyalismo, at economics (Marxian economics) na summarized sa
"capital theory" at iba pa ay nakasentro, at ang kontradiksyon ng lipunan kapitalista at ang
pangangailangan ng sosyalistang lipunan ay nilinaw.

II. NILALAMAN

Mga Teoryang Angkop sa Maka-Pilipinong Pananaliksik

A. KONSEPTO AT DISKURSO SA NASYUNALISMO

ANO ANG DISKURSO?

- Ang salitang diskurso ay mula sa wikang Latin na discursus na nangangahulugang “running to and
from” na maiiugnay sa pasalita at pasulat na komunikasyon.
 - ito ay isang pormal na pagtalakay sa isang paksa, pasulat man o pasalita. Ito rin ay
pakikipagtalastasan, pakikipag-usap o anumang paraan ng pagpapahayag ng ideya tungkol sa
isang paksa.

APAT NA PARAAN SA PAGDIDISKURSO

1. Pasalaysay o Naratibo – pangungusap na paglalahad ng isang katotohanang bagay. Dapat bigyan
ng katuturanang sinasabi.

2. Paglalahad o Ekspositori - ay isang anyong pagpapahayag na naglalayong mabigyang linaw ang

isang konsepto o kaisipan bagay o paninindigan upang lubos na maunawaan ng nakikinig o
bumabasa.

3. Pangangatwiran o Argumentatibo - may layuning mang hingkayat at magpapaniwala sa

amamagitan ng makatwirang mga pananalita. Kailangan na maging masuri at naaayon.

4. Paglalarawan o Deskriptibo- isang anyong diskurso na pagpapahayag ng sapat na detalye o

katangian ng isang tao, bagay, pook o damdamin upang ang isang mambabasa ay makalikha ng
isang larawan na aayon sa inilalarawan.

NASYONALISMO

 Ang salitang nasyonalismo, mula sa German na nationalismus, ay nilikha ni Johann Gottfried

Herder noong 1770s. Hindi tiyak kung saan umusbong ang nasyonalismo ngunit pinaniniwalaang
ang pag-unlad nitó ay mahigpit na kaugnay ng modernisasyon ng estado at ng pagtangkilik sa
soberanyang popular.

 Ito ay isang sistema ng paniniwala o ideolohiyang politikal ng pagiging makabansa, ng katapatan

sa interes ng bansa, ng identipikasyon nang may pagmamalaki sa kultura at tradisyon ng bansa, at
ng paglulunggating matamo ang pambansang pagsulong.

 Pinaniniwalaang ang nasyonalismo ay isang pangyayaring kamakailan lamang naganap at

nangangailangan ng mga kondisyong estruktural ng mga modernong lipunan. Ang mga
pambansang watawat, pambansang awit, at iba pang simbolo ng mga pagkakakilanlang pambansa
ay itinuturing na mahalagang sagisag ng pagkakabuklod-buklod.
BATAS

 House Bill 6643 - "An act enhancing the Philippine Basic Education system by strengthening its
curriculum and increasing the number of year for basic education, appropriating funds therefore
and for other purposes."

 Senate Bill 3286 – magkakaroon nang 12 years in basic education kung saan na kailangang dumaan
ang estudyante sa Senior High.

 Sinasabi lang dito na kung hindi nasyonalista ang K-12, dapat itong isantabi at palitan ng isang
programang pang-edukasyon na progresibo at nasyonalista.

MGA NASYONALISTANG PILIPINO

- Jose Rizal

- Andres Bonifacio

- Emilio Jacinto

- Renato Constantino

KONSEPTO AT DISKURSO SA NASYONALISMO

 Sinasabing isa sa mga magandang halimbawa ng pag didiskurso sa nasyonalismo ay ang akda ni
Renato Constantinona na “MISEDUCATION OF THE FILIPINO”, sinusuri lamang nito ang kalagayang
pang edukasyon kung saan nakita ni Constantino na kinakailangan itransporma angs istemang
pang edukasyon sapagkat ito ang magiging susi upang mapaunlad ang bansang Pilipinas.

NASYONALISMO AYON SA KARANIWANG TAO:

- Ang nasyonalismo ay karangal-rangal na katangian na nararapat ipasa sa susunod na lahi.
Ito ay dapat pagtibayin sa pamamagitan ng pagsunod sa lahat ng utos ng estado.
NASYONALISMO AYON SA MGA NAGKA PROBLEMA DITO:

- Sa buong kasaysayan ng tao, ang nasyonalismo ay nag dalang hindimabilang na pasakit at kumitil
ng ilang milyong buhay saiba’t ibang panig ng mundo. Dahil sa mataas na nasyonalismong mga
bansang mayroong imperyo, hindi na nag-isip ang mga pinuno at sundalo nito na mangapi,
pumatay, mang-agaw ng lupain at magnakaw ng likas yamanng kanilang mga nasasakupan. Ang
pang yayaring ito ay nag papatuloy hanggang sa kasalukuyan.

B. KRITIKAL NA DISKURSO SA GLOBALISASYON

ANO ANG GLOBALISASYON?

 Ito ay ang pag-iimpluwensiya at interaksyon ng iba’t-ibang organisasyon, kumpanya, at mga

negosyo sa buong mundo.

 Ito ay naglalayon ng pag-unlad at pagpapalago ng ekonomiya.

 Sa maikling salita, ang globalisasyon ay ang pagtutulungan ng mga bansa sa buong mundo upang
malayang makaikot ang mga produkto at serbisyo sa bawat bansa.

3 KONSEPTO NG GLOBALISASYON

1. Privatization o Pribatisasyon – pagsasapribado ng mganegosyo. Hinihikayat ng konseptong

globalisasyon na isapribado ang mga negosyo na hawak at pagmamay-ari ng gobyerno.

2. Deregulation o Deregulasyon - Kailangang maging malaya sa paggalawang mga bahaykalakal sa

paggawa at pamamahaging mga pangkaraniwang kalakal o produkto tulad ng tubig, langis, at
kuryente. Ito ay batay sa konseptong laissez- faire o let-alone policy ni Adam Smith. Kailangan
pabayaan ng pamahalaan ang mga sambahayan at pakikipagugnayan sa isa’tisa upang maging
matatag ang ekonomiya.
3. Liberalization o Liberalisasyon -Ang mga patakaran o polisiya hinggil sa pag-aangkat ng mga
produkto ay kailangang maamyendahan o baguhin upang maging malaya ang kalakalan sa bansa.
Halimbawa nito ay ang batas taripa at quota.

KRITIKAL NA DISKURSO SA GLOBALISASYON

 Binigyang diin ni Karl Marx na ang economic globalization ay resulta ng global expansion o
pagpapalganap ng kapitalismo sa buong mundo
Globalisasyon

 Ang proseso ng pakikipag-ugnayan at pagsasama sa pagitan ng mga tao, mga kumpanya, at mga
pamahalaan sa buong mundo. Ito ay ang konsepto ng mas malawak na pagkakaugnay-ugnay ng
iba't ibang bansa sa mundo, pagkalat ng mga produkto, teknolohiya, impormasyon at trabaho sa
iba't ibang mga bansa at kultura. Ang globalisasyon ang dahilan ng patuloy na pagliit ng mundo sa
aspeto ng pangangalakal, komunikasyon at iba pa.

 Inilahad ni Thomas Fiedman sa kanyang librong pinamagatang “The Lexus and the Olive Tree:
Understanding Globalization”: na ang glabalisasyon ay ang konekonektadong merkadoo,
teknolohiya, sistemang impormasyon at sistemang telekomunikasyon na kahit paano ay
nagpapaliit ng mundo mula sa katamtaman ang laki papunta sa maliit na sukat na lamang, kung
saan mas magiging madali para sa mga tao na magkaroon ng koneksyon at marating ang ibang
bansa.

 Ayon naman kay Martin Wolf, “ang globalisasyon ang pinakamalaking pangyayari sa ekonomiya
sa ating kapanahunan, nagbibigay ito ng walang kaparis na oportunidad sa bilyun-bilyong tao sa
buong mundo” Ang globalisasyon ay may tatlong konsepto; Pribatisasyon, Deregulasyon, at
Liberalisasyon.

 Ayon kay Hargrave, M., ang pribatisasyon ay nagyayari kapag ang isang negosyo, operasyon o
pag-aari na sakop ng gobyerno ay magiging pagaari ng ng isang pribado at non-government na
organinisasyon. Inilalarawan din ng pribatisasyon ang paglipat ng isang kumpanya mula sa publiko
sa pagiging pribado.

 Ayon kay Francis, J., ang deregulasyon ay nagyayari kapag tinanggal o binawabawasan ng
goyerno ang mga regulasyon sa isang particular na industriya upang mapabuti ang mga operasyon
sa negosyo. Tinatanggal ng gobyerno ang ilang mga regulasyon kapag nagrereklamo ang mga
negosyo tungkol sa kung paano pinipigilan ng regulasyon ang kanilang kakayahang
makipagkumpetensya. Ito ay karaniwang nagyayari kung mayroong pandaigdigang kompetisyon
sa isang particular na idustriya.

 Ang liberalism naman ay ang proseso ng malayang pagbubukas ng local na ekonomiya sa

dayuhang capital o pamumuhunan. Ang World Trade Organization o WTO ay isa sa mga
pandaigdigang institusyon na nangunguna sa pagsusulong ng liberalisasyon sa larangan ng
kalakalan. Ayon sa tagapagtaguyod ng globalisasyon ang WTO ay nakakatulong sa
pagpapalaganap ng kalayaang pang-ekonomiko sa pamamagitan ng free trade. Ang globalisasyon
 ay hindi lang sa atin nagdudulot ng kaginhawaan at kaunlaran, bagamat ito ay may magandang
produkto sa nakakarami hindi maitatangging may mga negatibong epekto ang globalisasyon. Ito
ay nabanggit sa pahayag ng president ng bansang Georgia na si Eduard Shevardnadze, “Ang
bagong kapanahunan ay naghaharap ng mga bagong hamon at bagong mga problema sa daigdig,
gaya ng mga kasakunaan sa kapaligiran, pagkaubos ng mga kayamanan, madugong mga labanan
at karukhaan.

C. USAPIN NG MARXISMO
MARXISMO

 Ang Marxismo ay ang teorya na binuoni Karl Marx.

 Ang Marxismo ay ang kabaligtaran kapitalismo.
 Ang Marxismo ang paniniwala na dapat pantay pantay ang mga tao sa daming kita at ariarian.
Itinataguyod nito ang pakikipaglaban sa kapitalismo upang mawala ang diskriminasyon sa pagitan
ng mayaman at mahirap at magkaroon ng tinaguriang

“Lipunangwalanguri” o “Classless Society”

 Isang pandaigdigang pananaw at pagsusuri ng lipunan a nakatuon sa ugnayan at hidwaan ng mga
antas ng lipunan na gumagamit ng materyalistang takbo ng ng kasaysayan at diyalektikong
pananaw ng pagbabago ng lipunan.

 Ang Marxismo ay isang pandaigdigang pananaw at pagsusuri ng lipunan na tumutuon sa ugnayan

at hidwaan ng mga antas ng lipunan na gumagamit ng materyalistang interpretasyon ng takbo ng
kasaysayan, at diyalektikong pananaw ng pagbabago ng lipunan. Gumagamit ng ekonomiko at
sosyo-pulitikal na pag-uusisa ang metodolohiyang Marxista na siya namang ginagamit sa analisis
at kritika ng pag-unlad ng kapitalismo at ang ginagampanan ng tunggalian ng uri sa sistematikong
pagbabagong pang-ekonomiya.

 Pinukaw ng dalawang Alemang pilosopo—sina Karl Marx at Friedrich Engels—ang kaisipang

Marxismo noong kalagitnaan hanggang huling-bahagi ng ika-19 na siglo. Ang mga analisis at
metodolohiyang Marxista ay nakaimpluwensiya sa maraming ideolohiyang pulitikal sa kilusang
panlipunan. Umiikot ang Marxismo sa isang teoryang pang-ekonomiya, sosyo-lohikal, metodong
pilosopikal, at panghimagsikang pananaw ng pagbabago ng lipunan.

KARL HEINRICH MARX

  Isang Aleman nasosyologo, historyan, dyornalist at rebolusyunaryong sosyalista  Nabuo niya
ang ideyang Marxism na naglaon naging isang Communism.

 Ang mga taong taga sunod sakanya ay tinatawag na “Marxist”

 Siya ay tinaguriang “Amang Sosyalismo”
 May dalawang aklat si Karl Max na naging doktri nang mga komunistang bansa , ang Das
Kapital at Communist Manifesto (“Workers of all lands unite”)
 ang relihiyon ay hindi iba kundi isang instrumento ng paniniil (instrument of oppression).
kabuluhan ng buhay ay hindi natatagpuan sa mga simulaing itinuturo ng relihiyon burgis o
kapitalista ang relihiyon upang lalong siilin at alipinin ang masa.“opyum ng mga tao.” ang relihiyon
na mahigpit na nakatali o nakapulupot sa tao.

2 URI NG TAO/LIPUNAN SA MARXISMO

 Proletariat o Working Class – grupo ng mga manggagawang pinapasahod ng isang kapitalistang

lipunan.

 Bourgeoisie o Bourgeois – grupo ng mga kapitalistaang mga taong nasa gitnang antas ng lipunan
nanaging makapangyarihan.

III. KONKLUSYON

Ang Nasyunalismo ay may dalawang kahulugan, ang una ay ito ang itinatawag sa isang pangkat na may
isang lahi at ang pangalawa ay ito ay isang uri ng pagmamahal sa bansa na kinabibilangan ng isang lahi

Ang globalisasyon ay isang tulay. Isang tulay na nag kokonekta sa bawat bansa sa mundo upang itong
mga bansang ito ay mag tulungan at mag palitan ng mga produkto

Ang Marxismo naman ay kabaliktaran ng kapitalismo. Ito ay naka pokus na magkaroon ng pantay
pantay na kita at ariarian ang mga tao.
 MGA TEORYANG ANGKOP SA MAKA-PILIPINONG PANANALIKSIK

Pagbaklas at Pagbagtas, Pantayong Pananaw, Sikolohiyang Pilipino

I. Panimula

Ayon kay Nuncio (2004), magkasalikop lagi ang teorya at ang pananaliksik. Sa
pamamagitan ng pananaliksik ay nakabubuo ng teorya. Mahalaga naman ang teorya sa
pananaliksik sapagkat sa pamamagitan ng teorya ay masusuri at maipaliliwanag ang relasyon ng
mga konsepto at panlipunang realidad. Mapatutunayan lamang ang halaga ng isang teorya kung
magiging gabay ito sa ginagawang pananaliksik at bise-bersa.

Dakila na ang pananaliksik sa sarili nitong kahulugan at kabuluhan, ngunit lalong

mailalatag ang halaga ng pananaliksik kung isasaalang-alang ang pangagailangan ng lipunang
kinaliligiran nito. Mangyayari lamang ito kung mayroong mga teoryang angkop sa isang maka-
pilipinong pananaliksik gaya ng teorya ng pagbaklas at pagbagtas, teorya sa patayong pananaw, at
teorya sa sikolohiyang pilipino.

II. Nilalaman

Teoryang tungkol sa Pagbagklas at Pagbagtas

Ang akdang “Pag-aklas, Pagbaklas at Pagbatas: Politikal na Kritisismong Pampanitikan

(2009)” ay isang librong lathala ni Rolando Tolention na may politikal na asinta lalo na sa mag
isyu ng lipunan. Si Tolentino ay isang tanyag na awtor sa paglalathala ng mga kritisismong sulatin.
Sa katunayan, ilan sa mga kilala niyang likha ay ang Sipat-Kultura: Mapagpalayang Pagbasa, at
Panunuri ng Panitikaw (2007), Gitang Uring Fantsya at material na Realidad: Politikal na
Kritisismo ng Kulturang Popular (2010) at isa rin siyang kilalang awtor at kuwentatistang Almanak
ng Aktibista at marami pang iba na nagtatampok at nagsusulong ng kamalayang makasarian.

Si Rolando Tolentino ay isang propesor sa University of the Philippines Film Institute at

dating Dean ng UP College of Mass Communication. Nagtapos siya g MA in Philippine Studies,
major in Philippine Literature sa De La Salle University at PhD in Film, Literature, and Culture sa
Critical Studies Division, School of Cinema-Television, University of Southern California, Los
Angeles. Maliban ditto, nagturo na din siya sa Osaka University at University of Singapore.
Karamihan sa mga pananaliksik ni Tolentino ay tungkol sa literatura ng Pilipinas, kultura, cinema
at midya at sa mga natatampok sa panlipunang isyu.

Sa kanyang lathalang Pag-aklas, Pagbaklas at Pagbatas: Politikal na Kritisismong

Pampanitikan, sa mga kabanata sa libro, tatlong hakbang ang isinasaad: pag-aklas bilang impetus
sa panunuring historikal at panlipunan na susing kawing ang panitikan; pagbaklas bilang pagbuwas
sa naunang formalistiko at makasentrong-sining na panunuring pampanitikan; at pagbagtas bilang
mapagpalayang pagdalumat sa panitikang pangunahing nagsasaalang-alang ng makauring
panunuri.

Pagbaklas

Ang pagbaklas ay may kahulugan na pagtanggal at paghiwalayin. Sa lathala ni Rolando B.

Tolentino na Pag-aklas, Pagbaklas at Pagbagtas: Politikal na Kritisismong Pampanitikan, may
tatlong hakbang ang sininaad. Isa na rito ang Pagbaklas, bilang pagbuwag sa naunang formalistiko
at makasentrong-sining na panunuring pampanitikan. Sa katunayan, ang pangunahing tinatalakay
o binibigyang diin ng libro ay ang politikal na pagbasa dito na kung saan nakapokus sa kritisismong
pam-politikal.

Ang pagbaklas ang pagkilos tungo sa pagbuyangyang sa panitikan, at maging sa

kasaysayan at lipunan, bilang panlipunang konstruksiyon, at sa proseso ng paghihimay ng mga
bahaging bumubuo ng estruktura ng kapangyarihan ay napapakitang hubad ang marahas na
kapangyarihan, nakakapagmapa ng mga paraan ng pagbalikwas sa kapangyarihan para ibunyag na
hindi ito matatag at monolitikong estruktura.

Ayon kay Edward Said, kailangang dagdag sa pasaning ito na ang posisyon ng mambabasa
ay hindi lamang readerly, na magbasa at namnamin ang diwang kanyang binabasa. Ito rin ay
writerly, ang muling pag-asembleyo ng naratibo ng kahulugan ng akda sa kaniyang utak, at kung
magpagayon, ito man ay magiging mala-manunulat na rin.

Pagbagtas

Ang pagbagtas naman ay may kahulugan na pagtawid at pagdaraan. Ito ay kasingkahulugan

ng paglalakbay o pakikipagsapalaran. Ang pagbagtas ay isa rin sa tatlong hakbang na isinasaad sa
librong isinulat ni Tolentino. Ang pagbagtas bilang mapagpalayang pagdalumat sa panitikang
pangunahing nagsasaalang-alang ng makauring panunuri.

Ang pagdamulat ay ang pagkakaroon ng kakayahang mag-isip ng malalim na hindi basta-

basta naiintindihan ng isang simpleng tao lamang. Sinasabing nagmula ito sa salitang ugat na
dahilan o kahulugan ng salita. Sa paraan ng pagbagtas magiging malaya ang malalim na
pagbibigay kahulugan sa panunuring pampanitikan. Ayon kay Bautista, ang panunuring
pampanitikan ay isang malalim na paghimay sa mga akdang pampanitikan sa pamamagitan ng
paglalapat ng iba’t ibang dulog ng kritisismo para sa mabisang pag-unawa sa mga malikhaing
manunulat at katha.

Sinasabing ang pagbagtas ay ang paghahanap ng alternatibong pananaw at kakaibang daan

na maaaring tahakin tungo sa pagbuo ng rebolusyonaryong pananaw, ang pananaw na makakapag-
arrogate at sa proseso ay makakapagbalikwas sa namamayaning kaayusan. Ito ang transpormasyon
ng namamayani tungkol sa demokratiko, makatarungan, at mapagpalayang hinaharap. Binabagtas
ng rebolusyonaryong pananaw ang marahas at hindi makatarungang kasalukuyan at ang inaasam
na mapagpalayang hinaharap.

Ang pagbagtas na hakbang tungo sa politikal na kritisismong pampanitikan, ay nagbunga

ng pakikipagsapalaran ng mga kritiko at manunulat ng panitikan. Sinasabing ang kanilang mga
akda ay walang bahid ng historikal at lipunan at hango lamang sa sining ang mga ito. Ngunit
pinatunayan ng mga manunulat kagaya na lamang ni Tolentino na iparating at ipahiwatig sa mga
mambabasa na mahalaga ang tungkulin ng panitikan sa ating lipunan. Ang katunayan nito ay nais
pigilan ng mga kritiko ang marahas at hindi makatarungang pananaw sa kasalukuyan, ang
kasalukuyang ito ay ang paraan ng pagsulat ng panitikan sa kasalukuyan na walang bahid ng
katotohanan at ginagamitan lamang ito ng mga maka-sining na pagsulat na nakakapag resulta ng
kagandahan lamang ngunit puro kasinungalingan ang nilalaman. Sinasabi sa libro na ang ganitong
uri ng pagsulat ang siyang nagkakaroon ng mga awards sa panahon ngayon, na kung susumahin
ay hindi dapat. Kaya ang ninanais ng mga kritiko ay magkaroon ng rebolusyong pananaw na kung
saan magkakaroon ng kalayaan ang mga manunulat na sumulat ng naaayon sa katotohanan lamang
at walang bahid ng kasinungalingan. Sapagkat ito ang paraan tungo sa inaaasam na mapagpalayang
hinaharap ng mga Pilipino.
 Ang teoryang pagbaklas at pagbatas ay angkop sa teoryang maka-pilipinong pananaliksik,
sapagkat makakatulong ito sa mga mananaliksik na sa pagkuha ng datos mula sa pananaliksik
kailangang pawang katotohanan lamang ang siyang mamayani sa kanilang pagsulat sa naging
resulta nito. Ito rin ang makakapagpalaya sa mga Pilipino na dapat walang kilingan at maging tapat
sa bawat hakbang sa buhay ng walang bahid ng takot lalo na sa mataas na bahagi ng lipunan.

Teoryang tungkol sa Pantayong Pananaw

Ang Pantayong Pananaw ni Zeus A. Salazar ay isang diskurso bilang tugon sa iba’t-ibang
pananaw sa pag-aaral ng kasaysayan sa Pilipinas. Nakalathala rito ang aspeto ng pagsulat sa
kasaysayan ng mga Pilipino noon. Ang ibig ipakahulugan ng akdang ito ay nasa panloob na
pagkakaugnay-ugnay at pag-uugnay ng mga katangian, halagahin, kaalaman, karunungan,
hangarin, kaugalian, pag-aaral, at karanasan ng isang kabuuang pagkalinangan. Ayon kay Salazar,
mahalaga na pagyamanin ang kaalaman ukol sa pinanggalingan upang higit na maunawaan ang
mga bagay-bagay na may kinalaman sa agos ng pamumuhay. Isa sa layon ng akdang ito, ay upang
lalo pa nating yakapin ang orihinal na pagkatao bilang isang Pilipino. Ayon rin sa kanya, mas
binibigyang importansya ng mga kababayan nating Pilipino noon ang pananaw sa kanila ng mga
banyaga. Ibig ipakahulugan, tayong mga Pilipino ay nailantad na sa westernized na pagsasalaysay
ng sarili nating kasaysayan. Kung ating iispin ang mga Pilipino noon ay mahilig magpabilib sa
mga tao lalo na noong dumating ang mga banyaga. Hindi nila iniisip ang pag-unawa sa sarili nating
kasaysayan at karanasang pangkalinangan. Ayon sa pag-aaral na ginawa ni Propesor Clemen
Aquino na tungkol sa kultura ng palay sa Asya, (Palay at Buhay: Mga Kuwento Mula sa isang
Nayon sa Laguna)maaari nating makita ang pagkakaiba ng mga konsepto ng “bigay”, “palay”, at
“kanin” na kung isasalin wikang Ingles ay iisang konsepto lamang na “rice”. Makakamit lamang
ang Pantayong Pananaw ng kasaysayan kung gagamitin natin ang iisang wika at isasalaysay ang
ating sariling kultura sa mga kababayan nating Pilipino.

Teoryang tungkol sa Sikolohiyang Pilipino

Si Dr. Virgilio G. Enriquez ang ama ng Sikolohiyang Pilipino (1942-1994). tubong Bigaa,
Bulakan, isinilang si Virgilio Gaspar Enriquez noong 24 Nobyembre 1942. Bunso siya sa limang
anak nina Arsenio Libiran Enriquez at Rosario Galvez Gaspar. Nakatatanda niyang kapatid sina
Corazon, Manuel, Conchita, at Mabini. Sa gulang na anim na taon, pumasok si “Ver” sa Primary
Grade School Department ng Manila Central University kung saan niya tinapos ang kanyang
primaryang edukasyon bago lumipat sa Espiritu Santo Parochial School kung saan naman niya
tinapos ang kanyang elementaryang edukasyon. Para sa sekondaryang edukasyon, pumasok siya
sa Colegio de San Juan de Letran kung saan siya nagtapos na kabilang sa 15ng pinakamataas sa
250ng nagsipagtapos na estudyante.

Mula pa sa mga panahong ito ng kanyang pagkabata, sinanay na siya ng kanyang ama sa
mahusay na pagpapahayag at pagsasalita sa katutubong wika. Hindi nawawalan ng panahon ang
kanyang ama na makipagtalakayan sa kanya sa wikang Pilipino. Halimbawa, malakas na
pinababasa sa kanya ang peryodikong Ingles sa wikang Pilipino na para bagang sa katutubong
wika ito orihinal na sinulat.

Sa kolehiyo, nagtapos siya ng A.B. Philosophy sa University of the Philippines (UP) noong
1961. Kumuha rin siya ng mga gradwadong kurso sa Sikolohiya sa naturang unibersidad. Habang
estudyante, naging abala rin siya sa iba’t ibang gawaing akademiko at extra-kurikular bilang
President ng UP Psychology Society (UP Psychsoc); Public Relations Officer ng UP Mathematics
Club (UP Math Club); Charter Member ng UP Philosophical Society (UP Philosoc); at Elected
Member ng Rizal Center Honor Society, Philippine Statistical Association (PSA). Naging Student
Assistant in Philosophy rin siya sa University College sa UP noong 1961. Hindi nagtagal, naging
Teaching Assistant in Philosophy siya sa University College sa UP noong 1961-1963 kung kailan
naging Assistant Instructor in Philosophy rin siya sa UP Baguio College sa Summer Institute
noong 1962.

Sikolohiyang Pilipino

 Nilalayong anyo ng sikolohiya sa Pilipinas

 Sikolohiyang bunga ng KARANASAN, KAISIPAN at ORYENTASYON PILIPINO

Hal. Ang kulturang ipinapairal ng isang pamilya sa kanilang tahanan ay ang batayan sa
Sikolohiyang Pilipino.

Kasaysayan

 Pagdating ng mga Amerikano

 ibinahagi nila ang edukasyon.

Pangunahing-aral ng Sikolohiyang Pilipino

  Core Value or Kapwa

na tumutukoy sa Kapwa, nangangahulugang 'togetherness', ang nangunguna sa pangunahing-aral

ng Sikolohiyang Pilipino. Kapwa ay tumutukoy sa pamayanan; na hindi ka nag-iisa sa paggawa.
Ang Kapwa ay mayroong dalawang uri. Ang una ay Ibang Tao (other people).

Ibang Tao ("outsider") Binubuo ng limang saklaw:

 Pakikitungo
 Pakikisalamuha
 Pakikilahok
 Pakikibagay
 Pakikisama

Hindi Ibang Tao ("one-of-us") Binubuo ng tatlong saklaw:

 Pakikipagpalagayang-loob
 Pakikisangkot
 Pakikipagkaisa

 Linking socio-personal value

Kagandahang-Loob: Ang pagbabahagi sa sangkatauhan. Tumutukoy ito sa kakayahang tumulong

sa kapwa tao sa panahon ng kanilang pangangailan dahil sa kanilang pagkakaunawa na ang
pagiging magkasama ay bahagi na ng isang pagiging Pilipino.

 Pivotal interpersonal value

Pakiramdam: Ibahagi ang sariling kaisipan. Ang mga Pilipino ay gumagamit ng damdam, o ang
sariling kaisipan sa damdamin ng iba, bilang pangunahing kasangkapan sa kanyang pakikitungo
sa kapwa tao.

III. Konklusyon

Ang mga teorya ay madalas nating inaaral dahil ang mga ito ay nagsisilbing batayan ng
mga mahahalagang konsepto. Gaya na lamang ng teoryang pagbaklas na tungo sa
pagbubuyangyang sa panitikan, at maging sa kasaysayan at lipunan bilang panlipunang
konstruksiyon at teoryang pagbagtas na pinapakita ang marahas at hindi makatarungang
kasalukuyan at ang inaasam na mapagpalayang hinaharap. Nilalayon ng pantayong pananaw na
maisalaysay sa atin ang ating kasaysayan mula sa ating sariling pananaw, para sa sarili nating
kalinangan at hindi nang sa mga banyaga. Ang sikolohiyang pilipino ay isang mahalagang paraan
para suriin at maunawaan ang ating pag-uugali at pagkilos. Sa pag-aangkop nito sa ating konteksto,
magiging mas makabuluhan ang ating kaalaman tungkol sa ating kultura at bansa.

MGA METODOLOHIYA SA PANLIPUNANG PANANALIKSIK

(PAGMAMAPANG KULTURA, ETNOGRAPIYA, LEKSIKOGRAPIYA)

I.PANIMULA

Habang tumatanda ang bawat tao, lalo din lumalawak ang pag-iisip ng mga ito. Kaya
naman nangangalap sila ng mga impormasyon na maaring makatulong sa kanila o masagot ang
mga katanungan sa kanilang buhay. Maaari rin na may mga interesado silang isyu na gusto nilang
malaman ang magiging pangyayari o kahihinatnan ng isang bagay. Dito pumapasok ang
pananaliksik na kung saan ang mga tao ay nangangalap ng mga impormasyon upang masagot ang
kanilang mga iniisip na mga pangyayari na hindi nila masagot dahil walang makakapagpatunay
kung hindi sila mangangalap ng impormasyon o mga ebidensya.

Sa pagsasagawa ng pananaliksik nangangailangan ito ng paksa. Kinakailangan na dapat

interesado ang mga estudyante o mga mananaliksik sa kanilang gagawin na pag-aaral. Kapag na-
aprubahan na ang kanilang paksa, kinakailangan ngayon ng mga magiging suliranin ng kanilang
pag-aaral na dapat masagot upang mas mapagtibay ang kanilang pananaliksik. Upang masagot ang
mga suliraning ito kinakailangang gumamit ng metodolohiya. Sa metodolohiya ay may mga iba’t-
ibang paraan ng pagkalap ng mga datos. Kung wala ang metodolohiya mahihirapan ang mga
mananaliksik sa pagkalap ng kanilang datos para sa kanilang pananaliksik. Dahil sa metodolohiya
na ito mailalapat ang pinakamabisang pamamaraan ng pagkalap ng datos upang masagot o
matugon ang suliranin ng isang pananaliksik.
 Ang panlipunang pananaliksik ay tumutukoy sa kung paano ang gawi, pananaw, kultura at
kilos ng isang mamamayan na naninirahan sa isang lipunan. Mas mapapadali ang pagkalap ng mga
datos kung matutunghayan mismo ng isang mananaliksik ang pamamaraan o pamumuhay ng mga
tao sa isang lipunan. Kung ang mga mananaliksik ay nangangalap ng mga impormasyon para sa
kanilang sinasaliksik na tumutukoy sa kung paano mamuhay o kung ano-ano ang mga pamamaraan
ng mga naninirahan sa lugar na iyon makakatulong sa kanila ang Pagmamapang Kultural,
Pananaliksik na Etnograpiya at Pananaliksik na Leksikograpiko upang mas masagot nila ang mga
suliranin o mga katanungan sa kanilang pananaliksik.

Sa susunod na bahagi ng papel mas maipapaliwanag pa ng maigi ang mga nabanggit na

metodolohiya upang makatulong sa ibang mananaliksik kung paano nila masasagot o
masosolusyunan ang kanilang mga suliranin.

II. NILALAMAN

PAGMAMAPANG KULTURAL (CULTURAL MAPPING)

Isa sa mga uri ng pananaliksik na deskriptibo, pinagaaralan sa deskriptibo ang

kasalukuyang ginagawa, pamantayan at kalagayan ng isang lugar. Tumutugon din ito sabtanong
na sino, ano, kailan at paano na may kinalaman sa paksa. Ang pagmamapang kultural ay mula sa
salitang “pagmamapa” ito ay tumutukoy sa pag-uugat o kaya ay pagtukoy. Kaugnay nito, ang
salitang kalinangan. Tinutukoy dito ang mga kalinangan ng kultura at gawi ng isang pangkat o
mga katutubo, kung paano ba nila mapagyayaman ang kanilang sariling tradisyon, gawi at
pamamaraan ng pamumuhay, sinasabi din dito ang pag-uugat na salita na ang ibig sabihin ay kung
saan nga ba ito nagmula at kung paano ito maipagpapatuloy ngayon.

Nagtataglay itong Cultural Assets na napapalooban ng Tangible at Intangible, kung saan

ang tangible ay mga estraktura, kagamitan, bagay, pagkain, pananamit at may kaugnayan sa
pamumuhay ng isang pangkat. Habang ang intangible naman ay ang mga wika, pagsulat, literature,
awit, tula, sanaysay, kasabihan at salawikain. Ang katangian ng pagmamapang kultural bilang
interdisiplinaryong larangan ay ginagamit narin sa pamaraan na makakatulong sa komunidad at sa
mga pamumuhay ng mga tao particular ay ang pagpapayabong ng kanilang kultura. Isa rin dito
ang pagpapanatili at pag-papaunlad ng nakaugaliang tradisyon, gawi, kasanayan sa mga bagay ng
isang pangkat o lugar. Isang teknik din sa pagmamapang kultural ang pagpapaunlad ng isang
komunidad.

Ayon kay BUCK (2017), Ang pagmamapang kultural ay napakahalaga at may potensyal
na isakatuparan ang pagpapanatili ng pangunawang interkultural, bigyang karapatan at
kahalagahan ang bawat teritoryo ang mga katutubong pangkat sapagkat isa ito sa mga suliranin ng
mga katutubong naninirahan sa probinsya o kapatagan. Sinasabi din ditto na kailangang
ipagpatuloy at pangalagaan ang mga nakaugaliang gawi at kaalaman (katutubong identidad o
indigenous knowledge) sa isang lugar o sa buong mundo. Tinatalakay din dito ang pagalam sa sa
iba pang mga organisasyon na magkaroon ng komprehensibong kaalaman sa iba't ibang uri ng
pamumuhay (biodiversity) na mayroon sa nakaraan at sa kasalukuyan. Na dapat maipakita na ang
mga katutubong kasanayan at kultura ay isang yaman ng isang pangkat o lugar.

PANANALIKSIK NA ETNOGRAPIYA

Ang etnograpiya ay nagmula sa salitang griyego na ‘ethnos’na nag ibig sabihin ay 'mga
tao' at ‘grapia’ na ang ibig sabihin naman ay 'pagsusulat'. Isang metodolohiya na ginagamit sa
agham ng pananaliksik-panlipunan. Nakabase ito sa personal na karanasan at pakikipag-ugnayan
sa pamamagitan ng paglahok, pagmamasid at pakikipamuhay ng mga mananaliksik samga taong
nasabing pamayanan

Sa paraan ng pakikisalamuha sa mga taong kabilang sa komunidad, nag-iimbestiga ang

mananaliksik upang mailarawan ang mga kaugalian, pamumuhay, atiba’t ibang gawi ng nasabing
komunidad. Nakabatay ito sa pagtuklas ng isangpanlipunang konteksto at ng mga taong
naninirahan dito sa pamamagitan ng pag-unawa sa kanilang mga pagpapahalaga, pangangailangan,
wika, kultura, at iba pa.Nangangailangan ito ng matapat na pag-uulat ng naranasan o naobserbahan
ngisang mananaliksik

Ayon kay Weston (2017), ang pananaliksik etnograpiya ay isang uri ng kwalitatibong
pananaliksik na nauukol sa obserbasyon at interaksyon ng mga sangkot na mananaliksik at
tagatugon sa tiyak na kaligiran ng pag aaral. Ginagamit ito madalas ng mga antropologo at madalas
isinasakatuparan sa larangan ng agham.
 May mga tiyak na layunin sa pag-aaral ng etnograpiko, ito ay upang mapalalim ang
kaalaman ukol sa gawi ng isang pangkat, upang mailahad ang mga kultura na katangian at mga
isyung kinahaharap ng isang pangkat at upang makapagdisenyo ng angkop na estratehiya upang
malutas ang mga suliranin.

Ang tawag sa nagsasagawa ng pag-aaral etnograpiko ay anthropological ethnographer.

Ang mga etnographer ang nangangalap ng kinakailangang datos sa pananaliksik na nais
isakatuparan ng isang mananaliksik. Upang maisakatuparan ito, isinasagawa ang mga sumusunod
na metodo:

► Live and Work Approach

- Ang isang antropolohikal etnograpikong namumuhay kasama ang kaniyang

mga taga-tugon. Nagpupunta ang antropolohikal etnograpiko sa tinitirhan ng
kanyang mga taga-tugon at namumuhay don na isa o mahigit pang isang taon.
Sa paraan na ito mas naiintindihan o mas lumalawak ang impormasyon ng
etnograpiko dahil nakakasama niya, natututunan at nasasaksihan ang mga
bagay na ginagawa ng mga tao sa kanyang tinirhang lugar.

► Individual Approach

- Ang isang antropolohikal etnograpiko ay mananaliksik sa kanyang magiging

taga-tugon sa pamamagitan ng obserbasyon, serbey, at panayam na kung saan
ay magiging isang napakahalagang suporta upang mas maintindihan at
maipakita ng mga taga-tugon ang kanilang kabuuang gawi sa isang
antropolohikal etnograpiko.

► Etic and Emic Approach

- Kapag ang isang antropolohikal etnograpiko ay nakakuha na ng mga

mahahalagang impormasyon, ito ay kaniyang masusing pinag-aaralan at
itinatala. Ginagamitan ito ng Emiko (emic) at Etiko (etic) na kung saan ang ibig
sabihin ng emiko ay folk o inside na kung saan ang pananaw ng isang
antropolohikal etnograpiya ay nakapaloob sa mismong lugar ng kanyang
pinagkukuhanan ng datos. Nagpopokus ang antropolohikal etnograpiko sa
 isang kulutra lamang. Samantalang ang etiko naman ay analytic o outside na
kung saan ang pananaw ng isang antropolohikal etnograpiko ay nasa labas ng
kanyang kinukuhanang datos. Pinagkukumpara naman ng antropolohikal
etnograpiko ang isang kultura sa iba pang kultura.

PARAAN NG PAGKALAP NG DATOS

► Obserbasyon (participant observation)

► Panayam (face-to-face interview)

► Survey

► Pakikisalamuha

► Pakikipamuhay

ADBANTAHE NG PANANALIKSIK ETNOGRAPIYA

Ang mabuting dulot ng pananaliksik etnograpiya ay mas naipapaliwanag at natutukoy nito

ang mga isyu na nakapaloob sa isang pangkat na aaralin. Dahil sa ganitong paraan ng pag-aaral
mas naihahatid ng detalyado ang makatotohanan ang mga makakalap na gawi at ugali ng isang
pangkat na pinag-aaralan kasama na ang kanilang ugali, kilos at pananalita na mas
makakapagpadali sa isang antropolohikal etnograpiko upang mas maipaliwanag at maihatid niya
ang kanyang sinasaliksik.

DISADBANTAHE NG PANANALIKSIK ETNOGRAPIYA

Ang di mabuting dulot nito ay nangangailangan ito ng madaming oras dahil hindi ito
makakakuha ng datos ng ganon lang kadali. Kinakailangan ang pasensya sa paraan na ito upang
masubaybayan ng isang antropolohikal etnograpiko ang kilos, pananalita, gawi at kultura ng isang
pangkat. Sa tagal ng panahon na gugugulin sa paraan na ito matagal din maibibigay ang datos na
makakalap ng isang antropolohikal etnograpiko.
 PANANALIKSIK NA LEKSIKOGRAPIKO
Ang Leksikograpiko ay mula sa salitang Griyego na lexicographos. Ang leksikograpiko ay
pinagsamang salita na lexikos (salita o pananalita) at grapho (isulat o iukit) at sa Ingles ay
Lexicography na ibig sabihin ay naukit na nasulat na pananalita o ang pag cocompile ng
diksyonaryo. Ang awtor o editor ng isang diksyonaryo ay tinatawag na Lexicographer. Isang
kilalang halimbawa ng isang lexicographer ay si Webster.

Pinakalayunin ng lexicography ay maitala ang lesikal na impormasyon ng mga salita gamit

ang pagtatala ng mga ito sa pamamagitan ng anyong diksyonaryo.

DALAWANG PANGKAT SA PAG-AARAL NG LEKSIKOGRAPIYA

► Leksikograpiyang Praktikal (Practical Lexicography)

– Ito ay sining ng pagsama-sama, pagsusulat at pagwawasto ng mga leksikal upang
makabuo ng diksyonaryo.
► Teoretikal na Leksikograpiya (Theoretical Lexicography)

– Ito ay larangan ng kaalaman o disiplinang nauukol sa analisis at paglalarawang

semantika, sintaks at kahulugan ng mga leksikon ng wika.

Ang leksikograpiya ay isa na rin sa mga pinagtutuonang larangan ng pananaliksik dahil sa

wikang nababago. Ang paggamit ng wika ng mga tao sa kasalukuyan ay malaki narin ang kaibahan
sa paggamit ng mga salita sa mga nakaraang taon. Kung ating mapapansin, dati ang salita ng ating
mga lolo at lola ay madalas gumagamit ng mga malalalim na Tagalog. Hindi katulad ngayon na
mas mababaw na ang mga ginagamit na salitang Tagalog kaya mas madali nalang ito maintindihan
ng mga tao.

Ang pananaliksik leksikograpiya ay isang uri ng pananaliksik na linggwistika. Ang

linggwistika o linguistics ay ang siyentipikong pag-aaral ng lenggwahe. Ito ay deskriptibo at
nakatuon sa pangangalap, paghahanay at pagaayos, pagbibigay ng kahulugan at paglalahad ng
impormasyon ng mga salita.
ANG MGA METODO SA PANANALKSIK LEKSIKOGRAPIYA AY ANG MGA
SUMUSUNOD:

 Panglakap ng linggistikal na datos (salita, tunog, pagsulat, at iba pa)

 Paraan ng pag-ayos ng datos (alphabetical o word by word)
 Disiplinang kinabibilangan ng salita at analisis ng kahulugan ng salita
 Paggamit ng wastong ortograpiya ayon sa katangian ng wika

ASPEKTO NG PANANALIKSIK LEKSIKOGRAPIYA

 Pagtukoy sa katangiang kultural ng mga ginamit na diksyonaryo

 Pagtukoy sa komunikatibo at kognitibong layunin ng diksyonaryo
 Pagpili ng kaayusan ng ekstruktura ng mga lakahok
 Distribusyon ng lahok at cross reference
 Pagpili ng mga panlapi at paraan ng paglalahad ng mga salita
 Pagpili ng mga parirala
 Pagbigay katuturan
 Pagsulat ng paraan ng pagbigkas ng salita
 Pagsasama ng iba-ibang rehistro, diyalekto, at iba pa
 Pagsasalit sa mga lahok

DALAWANG PANGUNAHING TUNGKULIN:

1. Pagpaplano, pagbabalangkas, paghahanda, paglalathala at pagsasapanahon ng mga

diksyonaryo, tesauro at ensayklopidya.
2. Pagtitipon at pagsasapanahon ng mga diksyonaryong monolinggwal, bilinggwal,
bokabularyong siyentipiko at espessyalisado at mga terminolohiyang teknikal.

III. KONKLUSYON

Maraming maaaring maging kahulugan ang salitang 'kultura' spaagkat maraming kultura ang
naitala ang karamihan sa mga ito ay kasalukuyan paring isinasagawa sa iba't-ibang parte ng mundo.
Ginagamit ang salitang 'kultura' sa pagmamapang kultural sa konteksto ng pagkakakilanlan na
maaaring personal, o 'corporate'. Ang pagmamapang kultural ay isang sistematikong kasangkapan
na nakatutulong upang maibilang at maitala ang lokal na kultura ng mga komunidad, at magamit
ang mga impormasyon at kaalamang ito para sa stratehiya, proseso ng pagpa-plano, at iba pang
inisyatibo. Maaaring magamit ang impormasyong ito upang malaman ang iba't-ibang uri ng maaari
nitong kalabasan, o 'outcome' sa Ingles. Sa maikli, pagmamapang kultural ang tawag sa malawak
na saklaw ng mga kasangkapan at pamamaraan ng pananaliksik na ginagamit sa pagmamapa ng
'tangible' at 'intangible' na kultural na nag-aari o pamana (cultural heritage o cultural assets) na
sakop ng lokal na ispesipikong lugar.

Sa pananaliksik etnograpiya, gumagamit ng mga metodo upang malutas ang mga suliranin
para sa isang pangkat o komunidad. Nagoobserba, nakikisalamuha at nag-iimbestiga ang
mananaliksik upang matukoy ang mga suliranin na nakapaloob sa kinabibilangang pangkat ng mga
tagatugon atr kung paano ito malulutas. Ito ay nangangailangan ng matapat na ulat ng karanasan
at mga naobserbahan ng mananaliksik. Nakaugnay ito sa panlipunang pananaliksik dahil sa paraan
ng metodolohiya na ito mas maiintindihan ng bawat tao ang isang lipunan. Dito mas maibabahagi
ang pananaw, gawi at kaugalian ng isang pangkat sa lipunan na hindi alam ng ibang tao sa lipunan.
Ang Pananaliksik Etnograpiya ay makakatulong sa masusi at mapagkakatiwalaang impormasyon
para sa panlipunang pananaliksik dahil maninirahan at mamumuhay mismo sa isang pangkat ang
isang antropolohikal etnograpiko sa isang lugar na siyang pag-aaralan at pagtutuunan ng pansin.
Mas maipapaliwanag ng antropolohikal etnograpiko ang kultura, gawi, kilos, pananalita at pag-
uugali ng isang pangkat dahil sa paraan na ito. Mas mapagkakatiwalaan ang mga magiging datos
ng antropolohikal etnograpiko sa paraan na ito dahil ito ay kaniyang pagtutuunan ng pansin sa isa
o mahigit pang taon upang mas makilala at maipaliwanag ang paraan ng pamumuhay ng isang
pangkat.

Ang leksikograpiya ay isang uri ng pananaliksik na lingwistik at ito ay deskriptibo na nakatuon

sa pangangalap, paghahhanay at pagaayos, pagbibigay ng kahulugan at paglalahad ng mga
imnpormasyon ng salit. Ang mga metodo na ginagamit sa pananaliksik na leksikograpiya ang una,
pakalap ng mga linggwistikal na datos tulad ng mga salita, tunog, pagsulat at iba pa. Pangalawa
naman ang paraan ng pagaayos ng datos gaya ng alphabetical o word by word. Pangatlo ay ang
disiplinang kinabibilangan ng mga salitaat analisis sa kahulugan ngb salita. At huli at pang-apat
ay ang paggamit ng wastong ortograpiya ayon sa katangian ng wika.

Ginagamit ang leksikograpiya sa pananaliksik upang maitala ang mga impormasyon at

mapagsama sama ito sa isang diksyonaryo. Mayroong dalawang pangkat sa pag-aaral ng
leksikograpiya, ito ay ang Leksikograpiyang praktikal na kung saan dito mo pwede mapag-sama,
masulat, at maiwasto ang mga leksikal upang makabuo ng diksyunaryo. Ang Teoretikal na
Leksikograpiya naman ay nakatuon sa pag aanalisis ng disyonaryo upang malaman kung ano ang
pinaka maayos na paraan ng pag-access para sa mga gagamit.

PAGTATANONG-TANONG, PAGMAMASID, PAKIKIPANAYAM AT

PARTICIPANT OBSERVATION

1. Pagtatanong-tanong ( Asking Questions) – Dito nagsisimula ang pagtatangkang

tumuklas ng isang tao. Ang pagtatanong ay mayroong limang uri ; ang praktikal na tanong,
espekulatibo, panadalian, imbestigatibong tanong, at ang disiplinal na tanong.
a. Praktikal na Tanong – tanong kung saan ito ay may kaakibat na solusyon o
aplikasyon ayon sa sitwasyon. Hal. Paano pagtitibayin ang bubong ng bahay?
Paano magpalit ng gulong ng sasakyan na nabutas na?
b. Espekulatibo – o pilosopikal na tanong, ay mga tanong na humihingi ng palagay
o pagpapalagay tungkol sa isang bagay o sitwasyon. Hal. May ikalawang buhay ba
matapos mamatay ang tao? Paano maging malaya sa lipunang punumpuno ng bata
at regulasyon?
c. Panandalian – tentatibo, o mga tanong batay sa prediksyon at probabilidad, ay
mga katanungang sinasagot batay sa panahon o pagkakataon kung kailan ito
naganap o itinatanong. Hal.Saan babagsak ang saranggola kapag napigtas ang pisi?
Ano ang magiging reaksyon ni Inay kapag nalaman niyang bumili ng baong
sasakyan si Itay?
 d. Imbestigatibong Tanong – ay mga tanong na umuusisa o sumisiyasat tungkol sa
isang pangyayari o sitwasyon. Hal. Sino ang nagnakaw ng mga manok sa bakuran?
Paano nalason ang matandang lalaki?
e. Disiplinal na Tanong – mga tanong na umiikot sa paksang tinalakay sa isang
disiplina ng pag-aaral. Hal. Mabubuhay ba ang halaman sa Mars?
2. Pagmamasid o obserbasyon – Ang mga mananaliksik ay nagmamasid sa lugar ng kanyang
pananaliksik at mga kalahok na pokus ng pag-aaral habang sistematikong itinatala ang
kanilang pagkilos, interaksyon, at pag-uugali sa pamamagitan ng gabay na obserbasyon.
Ang pamamaraang ito ay maaaring gamitin sa mga imbestigasyong palarawan o
eksperimental, ngunit hindi sa pag-aaral na pangkasaysayan.
3. Pakikipanayam o Interbyu – Kawili-wili at kapanapanabik na gawain ng pagkuha ng mga
impormasyon sa tulong ng pagtatanong sa mga tao o awtoridad na may kinalaman o may
malaking maitutulong sa ginagawang pananaliksik.

URI NG PAKIKIPANAYAM (AYON SA ANYO)

a. Pormal: May ginagawang pakikipagtipan sa kakapanayamin sa isang takdang araw,
takdang oras at takdang lugar. Isang harapang pag-uusap ng reporter at ng kanyang
kinakapanayam.
b. Di-pormal: Isang pakikipanayam na walang ginagawang pakikipagtipan sa isang
taong kakapanayamin. Tinatawag din itong ambush interview. Ito’y ay biglang
pagtatanong sa mga taong kagagaling sa isang mahahalagang pangyayari na
nangangailangan ng pangmadlang kabatiran.

URI NG PAKIKIPANAYAM (AYON SA LAYUNIN)

a. Pakikipanayam na Nagbibigay ng Kabatiran (Informative): Isinasagawa upang

makakuha ng impormasyon mula sa isang taong may kinalaman sa bagong ideya,
sa isang taong nakasaksi sa isang pangyayari o sa isang taong maaring mapagkunan
ng balita.
b. Opinyon (Opinion interview) : Isinasagawa upang makakuha ng komentaryo o
opinion mula sa taong bntog o kilalang otoridad.
 c. Lathalain (Feature interview): Pakikipanayam sa isang sikat na tao o sa isang taong
may makulay na karanasan upang makakuha ng kaalaman sa kanyang katauhan na
magiging kawili-wili sa madla.

Ilan pa sa mga pamamaraan ng pagkalap ng datos ay ang tinatawag na participant observation.

PARTICIPANT OBSERVATION (ETHNOGRAPHIC RESEARCH) – ito ay isang paraan ng

pananaliksik sa isang larangan na ginagamit kadalasan sa antropolohiya at sosyolohiya, kung saan
pinag-aaralan ng isang investigator o participant na tagamasid ang buhay ng isang pangkat sa
pamamagitan ng pagbabahagi sa mga aktibidad nito.

Ang layunin ng obserbasyon na ito ay upang magkaroon ang mananaliksik ng malalim na pang-
unawa sa isang pagkat ng inbidibwal at maging pamilyar sa kanilang mga kultura, paniniwala at
pamamaraan ng pamumuhay. Ang mga kadalasang pokus ng kanilang pag-aaral ay ang mga
subculture ng malalaking kultura katulad ng relihiyon, hanapbuhay, o isang particular na pangkat
sa isang komunidad.

Ang paraan ng pananaliksik na ito ay unang ginawa ng isang antropologo na si Malinowski Franz
Boas.

DALAWANG URI NG TAGAMASID:

1. Subjective Participant
- Ang mananaliksik ay nakakuha ng mga impormasyon sa pamamagitan ng
pakikisangkot sa aktibidad ng pangkat ng mga indibidwal at nakikipag-ugnayan sa
mga ito upang magkaroon pa ng karagdagang kaalaman at access sa grupo. Ngunit ang
tagamasid na ito ay nagbibigay ng kulang na impormasyon o data dahil hindi siya
nagsasagawa ng sarbey.
2. Objective Participant
- Ang mananaliksik ay nagmamasid at itinatala ang lahat ng kanyang nakikita. Hindi
siya nagpapaapekto sa damdamin at emosyon na nakaiimpluwensya sa kanilang
obserbasyon at natuklasan mula sa pangkat.

KALAKASAN AT KAHINAAN NG PARTICIPANT OBSERVATION

Kalakasan
 - Nagbibigay ito ng mas malalim na kaalaman sa mga mananaliksik dahil nagkakaroon
sila ng mas malalim na pang-unawa sa ibat ibang pangkat sa komunidad. Nakakaroon
din sila ng mga pananaw o perspetibo mula sa mga umuusbong na suliranin sa araw-
araw ng iba’t ibang pangkat ng tao.

Kahinaan

- Ang kahinaan ng pamamaraang ito ay ang kakulangan sa oras dahil kailangang

gumugol ng mananaliksik ng mahabang oras upang maunawaan nang mas malalim at
magkaroon ng mga kaalaman mula sa pangkat ng indibidwal nang mahabang panahon.
Hindi lamang maaring magbigay ng impormasyon at konklusyon ang isang
mananaliksik sa pag-oobserba at pakikisangkot sa maikling panahon dahil kailangan
niyang manirahan sa lugar ng pag-aaral.
- Isa pang kahinaan ay maaring maiba ang mga datos na makukuha ng mga mananaliksik
dahil maaring makaimpluwensya ang kanilang damdamin sa pagkuha ng datos at hindi
maging transparent sa mga makakalap.

KWENTONG BUHAY

- Malikhaing pagsasalaysay ng talambuhay o bahagi ng talambuhay ng isang tao o

pangkat ng mga tao sa paksa ng pananaliksik.
- Malalimang paglalahad ng sariling buhay ng nagbabahagi

PAGKAKAIBA-IBA AYON KAY BERTOUX (1981)

1. Autobiography – isinulat ng mismong nagkukuwento

2. Biography – isinulat ng ibang tao tungkol sa isang particular na tao
3. Life story – isinalaysay ng isang tao batay sa kanyang sariling pang-unawa
4. Life history – paggawa ng talambuhay ng isang tao mula sa pagbibigay sa impormasyon
sa kanilang pag-uusap.

KAHALAGAHAN NG KWENTONG BUHAY

• Ito ay sinusubaybayan sa mahabang panahon

 • Nagkakaroon ito ng puwang sa pananaliksik

• Nagbibigay ito ng tinig sa mga simpleng mamamayan ng Pilipinas

• Maaaring magamit sa iba’t ibang larangan

 Sa pangangalaga sa imformante ay hindi dapat ibunyag ang pangalan ng isang taong

nagbigay ng isang mahalagang impormasyon sa isang reporter. Narito ang ilang gabay sa
mga mananaliksik ukol sa wastong pagpili ng taong iinterbyuhin; una ay pumili ng taong
may pinakamahusay na awtoridad sa larangang pinag-aaralan, pangalawa ay dapat ito ay
nagtataglay ng malawak na kaalaman para sa paksa, pangatlo naman ay siya’y dapat na
mapagkakatiwalaan, at ang panghuli ay dapat may sapat na panahon para sa interbyu.

Ang pagtatanong tanong, pagmamasaid, pakikipanayan, participant observation at kwentong

buhay ay mga pamamaraan ng pagkuha ng datos na kung saan nagkakaroon ng iba’t-ibang klase
ng interaksyon at pagtingin ang mga mananaliksik sa mga paksa ng kanilang pananaliksik.
Kinakailangan ng maingat at maging transparent ng mga mananaliksik sa kanilang mga datos na
makakalap sa iba’t-ibang paraang nabanggit upang magkaroon ng matagumpay na pananaliksik.

MGA METODOLOHIYA SA PANLIPUNANG PANANALIKSIK

(KWENTONG-BUHAY, SECONDARY DATA ANALYSIS, PANANALIKSIK NA

EKSPERIMENTAL)

I. PANIMULA

Sa paglipas ng panahon, mas nagiging maunlad ang teknolohiya na nagiging sanhi ng

pagiging madali ng paghahanap ng kasagutan sa mga tanong. Ngunit may mga katanungan na
hindi basta-basta nasasagot gamit ang teknolohiya bagkus ito ay ginagamitan ng malalim na
pananaliksik o pag-aaral. Sa pagkakataong ito, mas lalong maiintindihan ng mga tao ang
kahalagahan ng pananaliksik kung kaya’t ito ay patuloy pa ring umiiral ang pagsasagawa ng
iba’t-ibang pag-aaral atungkol sa iba’t-ibang paksa upang mas mapalawak ang kaalaman ng
bawat taong tumatangkilik ng pananaliksik. Ang pananaliksik ay may iba’t-bang metodong
ginagamit upang makakalap ng tamang kasagutan.

Nagsisimula ang pananaliksik sa pamimili ng paksang gustong talakayin ng mananaliksik

kung saan magtatala sila ng iba’t-ibang suliranin at obhetibo ng gagawing pag-aaral. Ang mga
suliraning natukoy ay nararapat lang na mabigyan ng matibay at kapani-paniwalang sagot sa
loob ng pananaliksik, upang mapatibay ang pananaliksik ay kinakailangang may sunding
metodo ang mananaliksik. Ang ay bahagi ng pananaliksik kung saan ipinapaliwag ang mga
detalye kung paano isinagawa ang pag-aaral tulad ng paglalarawan sa disenyong ginamit sa
pananaliksik, mga kalahok, lugar na pinagdausan ng pananaliksik, instrumentong ginamit at
kung paano ito ginamita ng istatistikal na paglalapat.

Sa pagkakataong ito, mas pagtutuunan ng pansin ang mga metodolohiya ng panlipunang-

pananaliksik. Ang panlipunang pananaliksik ay tumutukoy sa pag-aaral galaw o kilos, kultura
at nakagawian ng isang mamamayan sa isang lipunan. Sa ganitong pamamaraan, mas
mapapadaling mapag-aralan o makakakalap ng impormasyon ang mananaliksik dahil maaari
nitong obserbahan o tanungin ng mga angkop na katanungan ang target na respondante. Ang
mga impormasyong patungkol sa mga pangyayaring tanging mamamayan lang ng isang
populasyon ang nakasaksi ay maaaring gamitan ng metodolohiyang kwentong-buhay,
secondary data analysis o eksperimental na pananaliksik upang mas mabigyang linaw ang mga
suliranin at obhetibong nais masagot at mabigyan ng patotoo ng mananaliksik.

Ang mga nabanggit na metodolohiya ay mas mabibigyan ng kaliwanagan at kahulugan sa

susunod na bahagi ng papel upang mas makatulong sa mananaliksik kung paano gagamitin ng
matalino ang mga metodolohiya.

II. NILALAMAN

KWENTONG-BUHAY

Ang Kwentong-Buhay ay ang malikhaing pagsasalaysay ng talambuhay o bahagi ng

talambuhay ng isang tao o ng pangkat ng mga tao sa paksa ng pananaliksik. Ito ay maaaring
tingnan bilang kumplemento sa mga prosesong institusyunal o istruktural (dinamikong proseso
at nagbabagu-bago rin ayon sa galaw at partisipasyon ng mga tao). Ayon kay Becker (1970),
ang mga konsepto o teorya ay maaring malinang at mapag-ibayo. Nagagamit ang Kwentong-
 Buhay bilang “touchstone” o batayan ng pagsubok, pagpuna o pagpapatatag ng mga konsepto,
proposisyon o teorya. Maaring magamit din ito sa iba’t-ibang larangan gaya ng: pag-aaral ukol
sa pamilya, medisina at pangkalusugan, pagkaka-edad, at pagreretiro.

Paggamit ng tape recorder sa halip na kumuha ng mga detalyadong nota at isaayos ito ng
mananaliksik bilang kanyang talaang datos ay itinuturing na direkta at sariling paglalahad ng
nagbabahagi ngunit kung titignan, ang datos ay bunga ng interaksyon sa pagitan ng
mananaliksik at nagbabahagi (Bertaux, 1981).

Sa madaling salita, ang Kwentong-Buhay ay isang paraan ng pagkuha ng datos katulad ng

interbyu mula sa pangunahing tauhan o may-ari ng kwento (primary source). Ito ay proseso at
paraan ng paglalahad ng pribadong buhay na maaaring makatulong sa lipunan. Ang mga
kwento na inilalahad dito ay magdaraan pa sa iba’t-ibang bersyon bago ito maging pinal.

MGA DAPAT GAWIN HABANG KUMUKUHA NG DATOS:

 Pakiramdaman ang nagbabahagi kung sinasabi ba niya ang kanyang sariling

pananaw o kung ano ang tingin niya’y nais marinig ng mananaliksik.

 Magsimula sa pinakamadaling maalala, patungo sa mas mahirap at mas maselan.

 Tanggapin at igalang ang mga pagtigil sa pagsasalita (nag-iisip o nagdadalawang-

isip).

 Magmasid at makiramdam (galaw, ekspresyon ng mukha, tawa...).

 Magtala ng detalye at personal na kumento. Siguraduhing komportable kung

nirerecord.

 Maaaring gumamit, humiram ng mga larawan, liham, dokumento ng buhay...).

 Ipakita ang datos na nakuha (puna, mungkahi, pagwawasto).

 Etikal na konsiderasyon (kapalagayan ng loob, paglilimbag kung sakali).

SECONDARY DATA ANALYSIS

Muling pagtatasa ng alinman sa husay o dami ng datos na nakolekta sa isang nakaraang

pag-aaral, sa pamamagitan ng ibang mananaliksik na karaniwang nagnanais na tugunan ang
isang bagong tanong sa pananaliksik.
PAGGAMIT NG PANGALAWANG DATOS

Mayroong ilang mahahalagang bagay na dapat gawin bago gamitin ang pangalawang
data sa pagtatasa. Dahil hindi kinokolekta ng researcher ang data, mahalaga para sa kanya na
maging pamilyar sa hanay ng data: kung paano nakolekta ang data, kung ano ang mga kategorya
ng tugon para sa bawat tanong, kung kailangan o hindi ang mga talim ay kailangang ipatupad sa
panahon ng pagtatasa, kung o hindi kailangang kumpunihin ang mga kumpol o pagsasanib, kung
sino ang populasyon ng pag-aaral, at higit pa.

MGA KALAMANGAN NG PANGALAWANG PAGSUSURI NG DATOS

1. Economics
Ang pinakamalaking bentahe ng paggamit ng pangalawang data ay economics.
May iba pa na nakolekta na ang data, kaya ang researcher ay hindi kailangang italaga ang
pera, oras, enerhiya at mga mapagkukunan sa yugtong ito ng pananaliksik. Minsan ay
dapat bilhin ang pangalawang data set, ngunit ang gastos ay halos laging mas mababa
kaysa sa gastos ng pagkolekta ng katulad na hanay ng data mula sa simula, na kadalasang
kinukuha ng mga suweldo, paglalakbay at transportasyon, espasyo ng opisina, kagamitan,
at iba pang mga gastos sa ibabaw. Bilang karagdagan, dahil ang data ay nakolekta at
karaniwang nalinis at naka-imbak sa elektronikong format, ang tagapagpananaliksik ay
maaaring gumastos ng karamihan sa kanyang oras na pag-aaral ng data sa halip ng
pagkuha ng data na handa para sa pagtatasa.

2. Lawak ng datos na magagamit

Ang ikalawang pangunahing pakinabang ng paggamit ng pangalawang data ay ang

lawak ng data na magagamit. Nagsasagawa ang pederal na pamahalaan ng maraming
pag-aaral sa isang malaking, pambansang antas na ang mga indibidwal na mananaliksik
ay magkakaroon ng isang mahirap na pagkolekta ng oras. Marami sa mga hanay ng data
na ito ay paayon, ibig sabihin na ang parehong data ay nakolekta mula sa parehong
populasyon sa maraming iba't ibang mga tagal ng panahon. Pinapayagan nito ang mga
mananaliksik na tumingin sa mga trend at pagbabago ng phenomena sa paglipas ng
panahon.
 3. Proseso ng pagkolekta

Ang pangatlong mahalagang bentahe ng paggamit ng pangalawang data ay ang

proseso ng pagkolekta ng data ay madalas na nagpapanatili ng isang antas ng
kadalubhasaan at propesyonalismo na maaaring hindi naroroon sa mga indibidwal na
mananaliksik o mga maliliit na proyektong pananaliksik. Halimbawa, ang koleksyon ng
data para sa maraming mga set ng mga pederal na data ay madalas na ginagawa ng mga
miyembro ng kawani na nagdadalubhasa sa ilang mga gawain at may maraming mga taon
ng karanasan sa partikular na lugar at sa partikular na survey. Maraming mas maliliit na
proyekto sa pananaliksik ang walang antas ng kadalubhasaan, dahil maraming data ang
nakolekta ng mga mag-aaral na nagtatrabaho ng part-time.

MGA DISBANTAHE NG PANGALAWANG PAGSUSURI NG DATOS

1. Hindi ito maaaring sagutin ang mga tukoy na pananaliksik na katanungan ng

mananaliksik o naglalaman ng tiyak na impormasyon na nais ng mananaliksik.

Ang isang malaking kawalan ng paggamit ng sekundaryong data ay hindi ito

maaaring sagutin ang mga tukoy na pananaliksik na katanungan ng mananaliksik o
naglalaman ng tiyak na impormasyon na nais ng mananaliksik. Hindi rin ito maaaring
nakolekta sa geographic na rehiyon o sa mga taong nais, o ang partikular na populasyon
na interesado sa pag-aaral. Dahil hindi kinokolekta ng mananaliksik ang data, wala
siyang kontrol sa kung ano ang nakapaloob sa hanay ng data. Kadalasan ay maaaring
limitahan ang pag-aaral o baguhin ang mga orihinal na tanong na sinasaliksik ng
mananaliksik upang sagutin.

2. Ang tagapagpananaliksik ay hindi alam eksakto kung paano ang proseso ng pagkolekta
ng datos ay tapos na at kung gaano kahusay ito ay natupad.

Ang isa pang makabuluhang kawalan ng paggamit ng pangalawang data ay ang

tagapagpananaliksik ay hindi alam eksakto kung paano ang proseso ng pagkolekta ng
datos ay tapos na at kung gaano kahusay ito ay natupad. Ang mga mananaliksik ay hindi
karaniwang nakakaalam sa impormasyon tungkol sa kung gaano seryoso ang data ay
naapektuhan ng mga problema tulad ng mababang antas ng pagtugon o hindi
pagkakaunawaan ng mga tumutugon sa mga partikular na tanong sa survey. Kung minsan
 ang impormasyong ito ay madaling magagamit, tulad ng kaso sa maraming mga hanay ng
mga pederal na data. Gayunpaman, maraming iba pang mga sekundaryong set ng data ay
hindi sinamahan ng ganitong uri ng impormasyon at dapat malaman ng analyst na
basahin sa pagitan ng mga linya at isaalang-alang kung anong mga problema ang
maaaring may kulay sa proseso ng pagkolekta ng data.

PANANALIKSIK NA EKSPERIMENTAL

Ito ay paraan ng pananaliksik na ginagamitan ng laboratory upang tuklasin ang kadalisayan at

katotohanang bunga ng mga datos na nakalap para sa isang mahalagang problema at paksa.
Binibigyang-diin dito ang ang hinaharap at kung at kung ano ang mangyayari. Isinasagawa upang
makita ang bisa ng isang bagay o kaisipang maaring gamitin sa ating panghinaharap na buhay. Sa
isang eksperimental na pag-aaral, ang mananaliksik ay nakakamanipula kahit na isang malayang
baryabol, nakontrol ang iba pang may kaugnayang baryabol at sinusuri ang epekto sa isa o higit
pang di malayang baryabol.

Natatanging katangian ng pamamaraang ito ang panghuhula sa maaaring kasagutan ng mga

katanungan.

 Haypotesis ang tawag sa hulang ito.

Ang pamamaraang eksperimental ay ang pagsubok sa isang haypotesis sa

pamamagitan ng isang mapamaraang paggamit ng may kaugnayang empirikal na mga
salik, sa pag-asang matatamo ang katotohanan kung ang haypotesis ay mapapatunayan
ng bunga ng mga mapamaraang paggamit.

Sinasabing napakakontroladong paraan ang eksperimental na pananalisiksik.

ANG PLANONG EKSPERIMENTAL

Ang mga sumusunod ay ilan sa mga hakbang ng pamaraang eksperimental:

 Pagtiyak sa suliraning eksperimental o paksa.

 Pagsasagawa ng sarbey ng mga magkakaugnay na literatura at mga pag-aaral.
 Pagbabalangkas ng haypotesis.
 Pagkilala sa mga eksperimental na baryabol.
III. KONKLUSYON
Base sa pagbabagyuhang isip, ang mga mananaliksik ay nakabuo ng konklusyon
kung saan ang pananaliksik ukol sa kwentong-buhay, secondary data analysis, at
pananaliksik na eksperimental ay iilan lamang sa mahahalagang bahagi o uri ng
pananaliksik na ginamit tungo sa patuloy na pag-unlad at pangangalap o
pangongolekta ng impormasyon at kaalaman para maipasa sa mga susunod pang
henerasyon.
 Ang kwentong buhay ay nag bibigay kaalaman ukol sa mga pagkakamali base sa
experience ng mga katandaan, kung ano ang mga dapat at hindi dapat gawin gamit
ang pananaliksik, at kung paano pa ito nararapat pagyabungin, ang secondary data
analysis ay nag papatibay sa mga nakaraang pananaliksik at nag bibigay ng
panibagong ideya sa mga bagong mananaliksik upang magpatuloy ang pag-aaral at
magkaroon ng ideya upang masolusyonan ang mga problema sa pang araw araw, ang
pananaliksik na eksperimental naman ang gumaganap sa pagtuklas sa mga bagong
imbensyon physical man o mental na katayuan, dahil sa pananaliksik na
eksperimental ay ang tulay tungo sa makabago at patuloy na pagunlad para sa
hinaharap ng mga bagong henerasyon.
Ang mga metodolohiyang nabanggit ay nakailalim sa panlipunang pananaliksik
kung saan ang mga ito may mahalagang gampanin sa isa’t isa. Wala ni-isa dito ang
nararapat mawala bagkus dapat pa itong pagyabungin at paunladin para sa kahusayan
ng kaalaman ng bawat isa.