YUNIT I  IMAHINATIBO – ginagamit sa
pagpapahayag ng imahinasyon sa
ANG PAGTATAGUYOD NG WIKANG
PAMBANSA SA MATAAS NA ANTAS
NG EDUKASYON AT LAGPAS PA
WIKA
KAHULUGAN NG WIKA
 Ayon kay WEBSTER (1974), ang wika ay
isang sistema ng komunikasyon sa pagitan
ng mga tao sa pamamagitan ng mga pasulat
o pasalitang simbolo.
 Ayon kay GLEASON, ang wika ay
masistemang balangkas na sinasaitang tunog
na pinipili at isinasaayos sa paraang
arbitraryo upang magamit ng mga taong
kabilang sa isang kultura.
KAHALAGAHAN NG WIKA
 Instrumento ng Komunikasyon – ang
wika, pasalita man o pasulat ay pangunahing
kasangkapan ng tao sa pagpapahayag ng
damdamin at kaisipan.
o MICRO LEVEL – ang dalawang
tao ang nagkakaunawaan sa
pamamagitan ng epektibong
paggamit ng wika.
o MACRO LEVEL – ang mga bansa
ang nakakapag-ugnayan dahil sa
wika.
 Nag-iingat at Nagpapalaganap ng
Kaalaman – maraming kaalaman ang
naisasalin sa ibang saling-lahi at
napakikinabangan ng ibang lahi dahil sa
wika.
 Nagbubuklod ang Bansa
 Lumilinang ng Malikhaing Pag-iisip
TUNGKULIN NG WIKA
 INTERAKSYONAL – ang tungkulin ng
wika na ginagamit ng tao sa pagtatag,
pagpapanatili at pagpapatatag ng relasyong
sosyal sa kapwa.
 INSTRUMENTAL – ang tungkulin ng
wika na ginagamit sa pagtugon sa mga
pangangailangan. Nagagamit ang tungkuling
ito sa pakikiusap o pag-uutos.
 REGULATORI – ang tungkulin ng wikang
ginagamit sa pagkontrol o paggabay sa kilos
o asal ng ibang tao.
 PERSONAL – tungkulin ng wikang
ginamit sa pagpapahayag ng sariling
damdamin o opinyon. Sa talakayang pormal
at impormal ay gamit na gamit ito.
malikhaing paraan.
 HYURISTIK – ginagamit sa paghahanap o
paghingi ng impormasyon.
ANTAS NG WIKA
 PORMAL – mga salitang estandard dahil
ginagamit at kinikilala ng higit na
nakararaming tao lalo na ng mga may
punag-aralan.
o PAMBANSA – pinakagamiting
antas ng wika , sapagkat nauunawaan
ito ng buong bansa. Madalas ito
gamitin sa pakikipagtalastasan.
o PAMPANITIKAN – pinakamataas
na uri o antas ng wika. Tumutukoy
naman ito sa mga salitang ginagamit
ng mga manunulat, dalubhasa, mga
mananaliksik at mga makata sa
pagsulat.
 DI-PORMAL – mga salitag karaniwan o
pang-araw-araw.ito ang wikang ginagamit sa
pakikipag- usap o sa kwentuhan ng
magkakaibigan at magkakilala.
o KOLOKYAL – karaniwang salita
na may pagkadi-pormal. Ang
kolokyal na salita ay repinado subalit
nagiging magaspang ayon sa kung
sino ang gumagamit nito.
o LALAWIGANIN – mga salitang
nabibilang sa iba’t ibang diyalekto.
Ang diyalekto ay ginagamit sa isang
partikular na pook, bayan, o
lalawigan.
o BALBAL – salitang-kalye, salitang
kansangan at salitang kanto ang iba
pang termino sa balbal na salita.
BARAYTI NG WIKA
 DAYALEK – barayti ng wikang nalilika ng
dimensyong heograpiko.
o Ayon kay Constantino, mayroong
higit sa apat na raan (400) ang
dayalek na ginagamit sa kapuluan ng
ating bansa.
 SOSYOLEK – barayting nabubuo batay sa
dimensyong sosyal.
o Maari ring may okupasyonal na
rehistro.
o Ito ay nakabatay sa mga pangkat
panlipunan.
 JARGON – mga tanging bokabularyo ng
isang partikular na pangkat ng gawain
 IDYOLEK – bawat isa ay may kanya
kanyang paraan ng paggamit ng wika.
URI NG WIKA
 BALBAL - Ito ay ang pinakamababang
antas. Binubuo nito ng mga salitang kanto
na sumusulpot sa kapaligiran.
o Halimbawa: * petmalu (malupet);
charot (biro lang)
 LINGUA FRANCA | PANLALAWIGAN
- Ito naman ay tinutukoy sa salitang
katutubo sa lalawigan o panlalawigang
salita.
o Halimbawa: *Cebu – Cebuano;
Pampanga – Kapampangan
 PAMBANSA - Ang wikang ginagamit ng
buong bansa. Hanggang ngayon, marami pa
ring nagdedebate kung ang wika natin ay
Filipino o Tagalog. Hanggang ngayon, ang
Filipino ay tinuturing wikang pambansa.
o Halimbawa: *Philippines – Ingles at
Filipino
 PAMPANITIKAN- Ang pinakamayaman
na uri. Sa pangalan pa lang, malalaman natin
na ang wikang pampanitikan ay ginagamit
sa tayutay, idioma, eskima at ibat ibang
tono, tema at punto.
GAMIT NG WIKA
 INSTRUMENTAL
Ang wika ay Instrumental kung ang sinasalita ay
nakikiramay sa pangangailangan ng mga tao sa
paligid lalo na kung may katanungan na kailangan
sagutin.
 REGULATORYO
Ang wikang Regulatoryo ay gumagabay sa kilos at
asal ng iba. Itinuturing rin na instruksiyon o ang
pagkokontrol sa anong dapat gawin tulad ng
pagtakda ng mga regulasyon, direksiyon o proseso
sa kung paano isagawa ang isang partikular na
bagay, pag-ayon, pagtutol, at iba pa.
KOMUNIKASYON
 Mula sa salitang Latin na “COMMUNIS”
na nangangahulugang “karaniwan” o
“panlahat”.
 proseso ng pagpapalitan ng impormasyon na
kadalasan na ginagawa sa pamamagitan ng
karaniwang simbolo.
 Ayon kay BERNALES, ito ay isang proseso
ng pagpapadala at pagtanggap ng mensahe
sa pamamagitan ng simbolo na maaaring
berbal o di- berbal.
ELEMENTO NG KOMUNIKASYON
 PINAGMULAN NG MENSAHE – Ang
nagpadala ng mensahe, maaaring isa o
dalawa o higit pa.
 ANG MENSAHE – Tumutukoy sa
ipinadalang salita o mensahe, maaaring
masaya, malungkot, inpormatib o anumang
gustong ipahatid.
 ANG DALUYAN NG MENSAHE –
Maaaring ipahatid sa pamamagitan ng sulat,
telegrama o anumang elektronikong
kagamitan o gamitin ang di-verbal na
komunikasyon.
 ANG TAGATANGGAP NG MENSAHE
– Tinutukoy dito ang tumanggap ng
mensahe
 ANG TUGON O PIDBAK – Tinutukoy
dito ang sagot o tugon agad na sagot o
naantalang sagot o matagal ang kasagutan.
URI NG KOMUNIKASYON
KOMUNIKASYONG INTRAPERSONAL
 Ito ay tumutukoy sa komunikasyong
pansarili, pag-iisip, pag-aalala, pagdama,
mga prosesong nagaganap sa internal nating
katauhan.
 Ito ang siyang pinakabatayan ng dalawa
pang uri ng komunikasyon.
KOMUNIKASYONG INTERPERSONAL
 Ito ay tumutukoy sa komunikasyong
nagaganap sa pagitan ng dalawang tao, sa
pagitan ng isang tao at maliit na pangkat.
 Ito ay humhubog ng ating ugnayan o
relasyon sa ating kapwa.
KOMUNIKASYONG PAMPUBLIKO
 Ito ay tumutukoy sa komunikasyong
nagaganap sa pagitan ng isa at malaking
pangkat ng mga tao.
 Ito ang uri ng komunikasyon sa
pamamagitan ng mga midyang pangmasa
tulad ng telebisyon, radyo, pahayagan at
pelikula.
MGA POSISYONG PAPEL HINGGIL SA
FILIPINO AT PANITIKAN SA KOLEHIYO
NATATAG ANG TANGGOL WIKA
 nabuo sa isang konsultatibong forum noong
Hunyo 21, 2014 sa De La Salle University.
 isa sa mga naging tagapagsalita ay si Dr.
Beinvenido Lumbera, [Pambansang
Alagad ng Sining.]
 Ched Memorandum Order No. 20 series
of 2013.
MAIKLING KASAYSAYAN NG
ADBOKASIYA NG TANGGOL WIKA

2011
Oktubre 3, 2012
 sinimulan ng mga instruktor ng Filipino sa
kolehiyo ang pagpapalaganap ng isang
petisyon na humihiling sa CHED at sa
DepED na ipahinto ang implementasyon ng
senior high school.
2012
Disyembre 7, 2012
 inilabas ng Departamentong Filipino ng
DLSU ang Posisyong Papel para sa Bagong
CHED Curriculum na may pamagat na
“Isulong ang Ating Wikang Pambansang
Filipino, Itaguyod ang Konstitusyunal na
Karapatan ng Filipino, Ituro sa Kolehiyo
ang Filipino bilang Larangan at
Asignaturang Mataas”. (Prop. Ramilito
Correa)
Hulyo 4, 2014
 nagpatawag ng konsultasyon ang CHED
dahil sa demand ng Tanggol Wika.
 nakatulong ng malaki sa mabilis na
pagsulong at popularisasyon ng pakikibaka
ng Tanggol Wika ang maagap na media
reports hinggil sa isyung ito, gaya ng ulat ni
Mark Angeles at Amanda Fernandez para
sa GMA News Online (2014).
Abril 15, 2015
 nagsampa ng kaso sa Korte Suprema ang
Tanggol Wika sa pangunguna ni Dr,
Beinvenido Lumbera, ACT Teachers
Partylist, Anakpawis Partylist, Kabataan
Partylist at mahigit 100 propesor mula sa
iba't ibang kolehiyo at unibersidad.
 45 Pahina ang naging petisyon ng Tanggol
Wika.
 Abril 21, 2015 naglabas ang Korte Suprema
ng Temporary Restraining Order.
TANGGOL KASAYSAYAN
 naglalayon namang itaguyod ang
panunumbalik ng asignaturang Philippine
History sa hayskul noong Setyembre 23,
2016 sa isang forum sa P.U.P
 mas malawak na pormasyong Kilos Na
Para sa Makabayang Edukasyon(KMeD)
na itinatag naman noong Agosto 25, 2017 sa
PUP din.
CMO No. 4, Series of 2018
 nakapaloob ang pagtuturo ng Filipino at
Panitikan.
 P.U.P
o Prop. Marvin Lai
 DE LA SALLE UNIVERSITY
o Dr. Ernesto Carandang II
MGA POSISYONG PAPEL HINGGIL SA
FILIPINO AT PANITIKAN SA KOLEHIYO
 Isa sa pinakaunang posisyong papel na
nagtataguyod sa pagpapanatili ng Filipino sa
kolehiyo ang resolusyon ng humigit-
kumulang 200 delegado sa isang
pambansang kongreso ng Pambansang
Samahan sa Linggwistika at Literaturang
Filipino (PSLLF) noong Mayo 31, 2013 sa
pamumuno ni Dr. Aurora Batnag.
“PAGTIYAK SA KATAYUANG AKADEMIKO
NG FILIPINO BILANG ASIGNATURA SA
ANTAS TERSYARYA”
 isang posisyong papel na isinumite sa
CHED noong 2014.
 pangunahing akda ni Dr. Lakandupil
Garcia
 ekspresyon ng kolektibong reaksyon ng mga
guro sa patuloy na pagkalat ng balita na
wala na sa bagong kurikulum ng kolehiyo
(na noon ay inihahanda pa lamang ng
CHED) ang asignaturang Filipino.
 pangunahing nilalaman ng nasabing
resolusyon ang paggigiit ng mga guro na
hindi dapat patayin ang asignaturang
Filipino sa kolehiyo.
MAYO 23, 2014
 pinagtibay ng National Commission on
Culture and the Arts-National Committee on
Language and Transactions ang isang
resolusyon na humihiling sa Commission on
Higher Education, kongreso at senado ng
Republika ng Pilipinas.
 agarang magsagawa ng mga hakbang upang
isama sa bagong General Education
Curriculum sa antas tersiyarya ang
mandatory na 9 yunit ng asignaturang
Filipino.
 binigyang-diin sa nasabing resolusyon na
puspusan lamang masusunod ang
Konstitusyong 1987 sa paggamit ng
Filipino bilang midyum ng opisyal na
komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo
sa sistemang pang-edukasyon kung
mananatili sa antas tersyarya ang
asignaturang Filipino.

HUNYO 20, 2014
 inilabas naman ng KWF ang “kapasiyahan
ng kalipunan ng komisyoner blg.14-26 serye
na naglilinaw sa tindig ng Komisyon sa
Wikang Filipino hinggil sa Commission on
Higher Education Memorandum Blg. 20,
s. 2013”.
AGOSTO 2014
 inilahad din sa nasabing posisyong papel
ang praktikal na kabuluhan ng pag-aaral ng
Filipino para sa komunikasyong akma sa
sitwasyon ng bansa sa pamamagitan ng
asignaturang Filipino sa DLSU.
 inaasahang may sapat na katatasan sa
wikang pambansa ang sinumang gradwyet
ng pamantasang ito sa pakikipagtalastasan sa
iba't ibang pangangailangan o kontekstong
pangkomunikasyon at iba pa.
“Ang Paninindigan ng Kagawaran ng Filipino sa
Pamantasang Ateneo de Manila sa Suliraning
Pangwikang Umuugat at CHED Memorandum
Order No. 20, Series of 2013”
 binigyang-diin dito ang pagkakait din ng
espasyo para sa iba pang wika ng bansa:
Hindi lamang midyum ng pagtuturo ang
Filipino.
 Isa itong disiplina. Lumilikha ito ng sariling
larang ng karunungan na nagtatampok sa
pagka-Filipino sa anumang usapin sa loob at
labas ng akademya.
Ang Departamento ng Filipino at Panitikan ng
Pilipinas sa ilalim ng Kolehiyo ng Arte at
Literatura ng Unibersidad ng Pilipinas, Diliman
ay naglabas din ng posiyong papel sa isyung ito.
Gaya ng posisyong papel ng DLSU, Manila,
binigyang-tuon din ng UP ang kahalagahan ng
Filipino sa komunikasyong panloob, bilang
wikang “susi ng kaalamang-bayan”.
 Ayon sa nasabing posisyong papel “nasa
wika rin ang pagtatanyag ng kaalamang
lokal-mga kaalamang patuloy na hinubog at
humuhubog sa bayan.
 Sariling wika rin ang pinakamabisang
daluyan para mapalaganap ang dunong-
bayan at kaalamang pinanday ng akademya.
 Layunin dapat ng edukasyon ang humubog
ng mag-aaral na tutuklas ng dunong-bayan
na pakikinabangan ng bayan.
Inilathala rin ang iba't ibang yunit at organisasyon
sa Polytechnic University of the Philippines,
Manila noong 2014. ang:
 Paninindigan ng Kagawaran ng
Filipinolohiya ng Politeknikong Uibersidad
ng Pilipinas (PUP)
 Samahan ng mga Dalubguro sa Filipino
(SADAFIL)
 Samahan ng mga Batang Edukador ng
Wikang Filipino at mga Sining sa Pilipinas
 PUP Sentro sa Malikhaing Pagsulat
 PUP Ugnayan ng Talino at Kagalingan
 noong 2014 ay naglabas din ng posisyong
papel sa isyung ito ang mga guro mula sa
Pambansang Sentro sa Edukasyong
Pangguro, ang Philippine Normal
University na nagpapahayag na “isang
moog na sandigan ang wikang Filipino
upang isalin ang hindi magmamaliw na
karunungan na pakikinabangan ng mga
mamamayan para sa pambansang
kapakanan”.
ILAN PANG UNIBERSIDAD NA
NAGPAHAYAG NG PAGSUPORTA SA
ADBOKASIYA NG TANGGOL WIKA:
 NTC, MSU-IIT na noo'y SBC-Manila
 Technological University of the
Philippines (TUP)Manila
 Dela Salle College of St. Benilde (DLS-
CSB)
 Xavier University
 Pamantasang Lungsod ng Marikina
IBA PANG ORGANISASYON:
 Dalubhasaan ng mga Umuusbong na
Mag-aaral ng Araling Filipino (DANUM)
 League of Filipino Students (LFS)
 University Student Government (USG) ng
DLSU
Sa isang bansa na pinagdedebatehan pa rin ang
pambansang identidad, hindi matatawaran ang
ambag ng pagkakaroon ng asignaturang Filipino
sa lahat ng antas ng edukasyon, tungo sa
pagpapatibay ng kolektibong kaakuhan ng ating
sambayanan”- DANUM (2014)
Ang pagpapanatili ng mga asignaturang Filipino
at Ingles sa GEC ay umaangkop sa ninanais
ninyong (CHED) pagkakaroon ng holistic
growth sa mga mag-aaral, upang mas mahasa at
maging bihasa pa lalo ang mga Pilipino sa
dalawang wika na ito. Samakatuwid, nais
naming idagdag sa GEC ang asignaturang
Filipino na hindi lamang basic Filipino ngunit
 magtuturo rin ng mas malalim na pang-unawa
at pagpapahalaga sa wika. - USG ng DLSU-
Lalo ring pinagtibay ng administrasyong Aquino
MANILA (2014)
ang patakarang bilingguwalismo sa edukasyon sa
pamamagitan ng Kautusang Pangkagawaran Blg.
53, serye ng 1987.
Nagiging bukal ng karunungan ang paggamit ng
wikang Filipino sa iba't ibang disiplina. Dahil
dito, nakalilikha ito ng mga rehistrong
BATAS REPUBLIKA BLG. 7104
nagpapayaman sa korpus ng wikang pambansa.
Sa madaling salita, itinataas ng paggamit ng  nagtatadhana ng paglikha ng Komisyon sa
Filipino ang antas ng talastasan sa akademikong Wikang Filipino (KWF), ang pangunahing
larangan. Maikli ang tungkulin ng Filipino sa ahensiya ng gobyerno na nangangalaga sa
pagbuo ng pambansang kamalayan sa patuloy na pagpapaunlad at pagtataguyod ng
kalinangang Filipino. Bilang disiplina, ito ang paggamit ng wikang pambansa at ng iba pang
nagbubukas sa isip ng mga Filipino dahil ito ang wika sa Pilipinas, kagaya ng hinalinhan nitong
wika na nakadarama ng tunay na pulso ng Institute of the Nationa Language.
bayan. - DLS-CSB (2014)
YUNIT II

FILIPINO BILANG WIKA NG PAGPOPROSESO NG

KOMUNIKASYON SA KOLEHIYO AT MAS IMPORMASYON PARA SA
MATAAS NA ANTAS KOMUNIKASYON

DR. WILFRIDO V. VILLACORTA ANG PANANALIKSIK AT ANG

KOMUNIKASYON SA ATING BUHAY
 isa sa mga Komisyoner ng 1986
Constitutional Commission, nang
kaniyang ipinanukala ang mga
Sa anumang sitwasyong pangkomunikasyon
probisyong kalauna'y naging Artikulo
ginagamit sa pakikipag-ugnayan, pakikisalamuha, at
XIV sa Saligang Batas ukol sa
pakikipagtalastasan sa kapuwa ang mga kaalaman
edukasyon, wika at sining.
mula sa pag-oobserba at pagsusuri ng lipunan.
 “ang ating Wikang Pambansa, walang
kaduda-duda, ay isang makabuluhang
pangkulturang muhon para sa
MAXWELL McCOMBS at DONALD SHAW
pambansang pagkakakilanlan. Ngunit
higit sa karaniwang muhon, ang  ang pangmadlang midya ang nagtatakda kung
wikang pambansa ay nagsisilbing ano ang pag-uusapan ng publiko.
pahatiran ng komunikasyon sa
pagitan ng etno-lingwistikal na grupo
at uri ay magbibigay-daan sa GEORGE GERNBER
pagkakaisa at pagkakaroon ng
kapangyarihan ng ating  ang midya, lalo na ang telebisyon ang
mamamayan”. tagapagsalaysay ng lipunan na lumilinang sa
kaisipan ng mga madalas manood na ang
mundo'y magulo at nakakatakot.
SAN JUAN (2014)
 ang wikang pambansa lamang ang MARSHALL McLUHAN
makapagtitiyak na ang sistemang pang-
edukasyon ng bansa ay nakaangkla sa  binabago ng midya ang simbolikong
pagpapaunlad ng buhay ng mga Pilipino. kapaligiran ng tao at naiimpluwensiyahan nito
ang kanilang pananaw, karanasan, ugali, at
kilos kung kaya't masasabing “ang midyum ay
Ang wikang Filipino'y sumusulong na rin bilang ang mensahe”.
aktuwal na wikang opisyal ng Pilipinas. Upang
lalong pasiglahin ang paggamit ng Filipino sa
mga opisyal na transaksyon, komunikasyon at STUART HALL
korespondensya ng gobyerno, nilagdaan ni  ang midya ang nagpapanatili sa ideyolohiya ng
dating Pangulong Corazon C. Aquino ang mga may hawak ng kapangyarihan sa lipunan.
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 335 noong
Agosto 25, 1998.
 Sa paggamit ng wikang Filipino at katutubong
pamamaraan, mas magiging maigting at malaman
ang komunikasyon sapagkat nagkakaintindihan ang
mga kalahok at mas nakakaugnay sila sa paksa dahil
ang ating wika ay “hindi lamang daluyan kundi
tagapagpahiwatig at imbakan-kuhanan ng
kultura”.
Kailangang maikintal sa mga isipan na ang
pananaliksik ay hindi dapat itinutumbas lamang sa
tesis, disertasyon, papel pantermino, o sa artikulo sa
journal. Ito ay isang batayang akademya at
laboratoryo kundi pati sa labas nito, maging sa
araw-araw na pamumuhay.
Sa pagsasaliksik, minimithi ang “pagtatamo ng
karunungan” na batay sa masusing “pagsusuri ng
mga ebidensya” at tungo sa “higit na matatag na
direskyon sa pananaw at pamumuhay ng tao”
(ALMARIO 2016).
MGA PANIMULANG KONSIDERASYON:
PAGLILINAW SA PAKSA, MGA LAYON, AT
SITWASYONG PANGKOMUNIKASYON
TUKOY NA PAKSA AT LAYON.
Ang tukoy na paksa at layon pananaliksik ay
nakakawing sa dalawa:
1. paksa ng sitwasyong pang-komunikasyon
kung saan ipapahayag ng mananaliksik ang
kaalaman na kanyang bubuuin at;
2. sa kanyang pakay sa paglahok sa sitwasyong
pangkomunikasyon.
Mainam din na ikonsidera ng mananaliksik ang ilan
sa mga mungkahi nina SANTIAGO AT
ENRIQUEZ (1982) para sa maka-Pilipinong
pananaliksik.
1. Iugnay sa interes at buhay ng mga kalahok
ang pagpili ng tukoy na paksa.
2. Gumamit ng mga pamamaraan ng
pagsisiyasat na nakagawian ng mga Pilipino.
3. Humango ng mga konsepto at paliwanag
mula sa kalahok, lalo na iyong makabuluhan
sa kanila.
MULAAN NG IMPORMASYON:
MAPANURING PAGPILI MULA SA SAMO'T
SARING BATIS
Ang batis ng impormasyon ay ang pinanggalingan
ng mga katunayan na kailangan para makagawa ng
mga pahayag ng kaalaman hinggil sa isang isyu,
penomeno, o panlipunang realidad.
PRIMARYANG BATIS
 ay mga orihinal na pahayag, obserbasyon at
teksto na direktang nagmula sa isang
indibidwal, grupo o institusyon na nakaranas,
nakaobserba o nakipagsiyasat ng isang paksa o
penomeno..
HALIMBAWA: MULA SA HARAPANG
UGNAYAN SA KAPUWA-TAO
 pagtatanong-tanong
 pakikipagkuwentuhan
 panayam o interbyu
 umpukan
 pagbabahay-baha
HALIMBAWA: MULA SA MGA MATERYAL
NA NAKAIMPRENTA
 awtobiyograpiya
 talaarawan
 tesis at disertasyon
 balita sa diyaryo, radyo at telebisyon
 talumpati at pananalita
SEKUNDARYANG BATIS
 ay pahayag ng interpretasyon, opinyon at
kritisismo mula sa indibidwal, grupo o
institusyon na hindi direktang nakaranas,
nakaobserba, o nagsaliksik sa isang paksa o
penomeno.
HALIMBAWA:
 teksbuk
 sanaysay
 komentaryo
 sabi-sabi
 mga kagamitan sa pagtuturo kagaya ng
powerpoint presentation
KAPUWA TAO BILANG BATIS NG
IMPORMASYON.
 Sa pagpili ng mga kapuwa tao bilang batis
impormasyon, kailangan timbangin ang
kalakasan, kahinaan kaangkupan ng harapan
at mediadong pakikipag ugnayan. Ang mga
kapwa-tao ay karaniwang itinuturing na
primaryang batis, maliban kung ang nasagap
sa kanila ay nakuha lang din sa sinasabi ng
iba pang tao.
MIDYA BILANG BATIS NG
IMPORMASYON.
 Kung pipiliin ang midya bilang batis ng
impormasyon, kelangan ding pag isipang
mabuti ang kalakasan, kahinaan, at
kaangkupan nito para sa binubuong pahayag
ng kaalaman. Dapat unahin sa
prayoritisasyon ang mga primaryang batis,
angkop na uri ng midya, at kredibilidad ng
tukoy na midya.
PAGLUBOG SA MGA IMPORMASYON:
MGA PAMAMARAAN NG PAGHAHAGILAP
AT PAGBABASA
Tambalan ng pangangalap at pagbabasa ng
impormasyon. Maraming disenyo ng pagsasaliksik
(halimbawa. Sarbey, eksperimento, sosyomatrikong
analisis) kung saan kailangan munang malikom ang
bago ang pagbabasa at pagsusuri nito.
Pangangalap ng impormasyon mula sa kapuwa
tao. Ang ating mga kapuwa tao ay mayamang batis
ng impormasyon dahil marami silang maaaring
masabi batay sa kanilang karanasan
Ang pamamaraan ng pagkalap ng datos ay bahagi
ng disenyo ng saliksik kung kaya inaasahang
natukoy na ito ng mananaliksik bago pa man siya
pumili ng batis ng impormasyon.
KWANTITATIBONG DISENYO, palasak ang
pamamaraang sarbey na ginagamitan ng
talatanungan at eksperimento na may pretest at
posttest.
KWALITATIBONG DISENYO, malawak ang
pagkakaiba-iba ng mga pamamaraan, pero mas
palasak ang panayam at pangkatang talakayan.
EKSPERIMENTO
 isang kuwantitatibong disenyo ng
pananaliksik kung saan ang sinusukat ay ang
epekto ng independent variable, na
nagsisilbing interbensiyon, sa dependent
variable na tinatalaban ng interbensyon.
SURVEY
 gamit sa deskriptibo at kuwantitatibong
pag aaral ng malalaking populasiyon para
sukatin ang kaalaman, persepsiyon,
disposisyon, nararamdaman, kilos, gawain at
katangian ng mga tao. [online o harapan]
INTERBYU
 interaksyon sa pagitan ng mananaliksik
bilang tagapagtanong at tagapakinig, at ng
tagabatid na siyang tagapagbahagi ng
impormasyon.
 interbyu o panayam ay isang interaksyon
sa pagian ng mananaliksik bilang
tagapagtanong, at tagapoakinig, at ng
tagapagbatid na siyang tagapagbahagi ng
impormasyon (BAXTER & BABBIE 2004)
ESTRUKTURADONG INTERBIYU, gumagamit
ang mananaliksik ng gabay na tanong, na ang
pagkakasunod-sunod ay mahalaga upang matiyak
ang konsistensi sa lahat ng tagapagbatid.
SEMI-ESTRUKTURADONG INTERBIYU,
mayroon ding gabay na mga tanong ang
mananaliksik, subalit puwede niyang baguhin ang
pagkakaayos nito depende sa takbo ng interbiyu at
maaari rin niyang dagdagan kung mayroon siyang
mga follow-up na tanon
DI-ESTRUKTURADONG INTERBIYU, hindi
kahingian ang mga gabay na tanong upang mas
maging natural ang daloy ng usapan.
FOCUS GROUP DISCUSSION
 semi estrukturadong talakayan na
binubuo ng tagapagpadaloy na kadalasay
ginagampanan ng manananaliksik na , at
anim hanggang sampung kalahok.
PAKIKISANGKOT HABANG PAKAPA-KAPA
 Sa hanay ng pamamaraan maka-Pilipino,
maraming mapagpipilian ang isang
mananaliksik, depende sa layon ng
pananaliksik at dulog ng pangangalap ng
datos.
PAGTATANONG-TANONG
 Kung ang impormasyong sinisiyasat ay
makukuha sa higit sa isang tagapagbatid.
 Kung hindi tuwirang matatanong ang mga
taong may direktang karanasan sa paksang
sinisiyasat.
 Kung di pa tiyak kung sino ang may
kaalaman o karanasan hinggil sa paksa.
PAKIKIPAGKUWENTUHAN
 isang di-estrukturado at impormal na
usapan ng mananaliksik at mga tagapagbatid
hinggil sa isa o higit pang mga paksa kung
saan ang mananaliksik ay walang ginagamit
na tiyak na mga tanong at hindi niya pinipilit
igiya ang daloy sa isang direksyon.
PAGDALAW-DALAW
 ang pagpunta-punta at pakikipag-usap ng
mananaliksik sa tagapagbatid upang sila ay
magkakilala; matapos magkakilala at
makuha ang loob ng isa't isa, mas maluwag
na sa kalooban ng tagapagbatid na ilabas sa
usapan “ang mga nais niyang sabihin
bagama't maaaring may ilan pang
pagpipigil”.
PAKIKIPANULUYAN
 nakikisalamuha sa mga tao at nakikisangkot
sa ilan sa kanilang mga aktibidad kagaya ng
pagkukuwentuhan sa umpukan,
pangangapitbahay, at pagdalo sa iba't ibang
pagtitipon;
o pagmamasid sa mga nagaganap sa
kapaligiran;
o pagtatanong-tanong hinggil sa
paksang sinasaliksik.
PAGBABAHAY-BAHAY
 pagsasagawa ng sarbey, pero itinuturing
ding etnograpikong pamamaraan kung
saan inaasahang makakakuha ng hitik,
kompleks at malalim na impormasyon mula
sa maraming tagapagbatid.
PAGMAMASID
 maaaring magamit hindi lamang sa
paglikom ng datos mula kapuwa-tao kundi
pati narin sa mga bagay, lugar, pangyayari at
iba pang penomeno.
INSTRUMENTO SA PAGKALAP NG DATOS
MULA SA KAPUWA-TAO
TALATANUNGAN AT GABAY NA
KATANUNGAN.
 Gumamit ng isang organisado at
estrukturadong talatanungan kung ang
gagawin ay survey hinggil sa socio-
demographic, kaalaman, persepsiyon at iba
pang variable.
PAGSUSULIT O EKSAMINASYON.
 Lalo na sa mga kuwantitatibong
pananaliksik, ginagamit ang mga
instrumentong sumusukat sa kaalaman,
kakayahan, aktityud at kilos ng mga
kalahok.
TALAAN SA FIELDWORK.
 Ang talaan ay hindi lamang nagsisilbing
listahan ng mga tao, bagay, lugar at
pangyayari na may kaugnayan sa
pananaliksik,kundi naglalaman din ng
iniisip, agam-agam, repleksiyon at
napagtanto ng mananaliksik habang
nangangalap ng datos sa isang lugar.
REKORDER.
 Maaaring irekord sa audio o video ang
nagaganap na usapan ng mananaliksik at
tagapagbatid kung ito ay may pahintulot sa
huli. Karaniwang inirerekord ang panayam
at pangkatang talakayan.
PANGANGALAP NG IMPORMASYON MULA
SA MGA AKLATAN
 May mga katunayan at datos na hindi sa
kapuwa-tao direkta at tahasang maaapuhap,
kundi mula sa mga midya at iba pang
materyal na maaaring matagpuan sa mga
aklatan.
 Ang bawat aklatan ay puno ng mga midya
tulad ng mga libro, journal, magasin,
diyaryo, tesis at disertasyon, encyclopedia,
diksyunaryo, globo at marami pang iba.
ILANG PAALALA SA PAGHAHANAP NG
BATIS NG IMPORMASYON SA AKLATAN
 Magtanong tanong din hinggil sa mga
protokol at patakaran na pinaiiral sa aklatang
natukoy.
 Kung hindi man kailangan ng sulat kagaya
sa ilang pampublikong aklatan, alamin ang
mga kahingian bago makapasok at
makagamit ng pasilidad at mga resources ng
aklatang bibisitahin.
 Rebyuhin ang sistemang Dewey Decimal at
sistemang Library of Congress dahil
alinman sa dalawang ito ang madalas na
batayan ng klasipikasyon ng mga aklat ng
pangkalahatang karunungan.
 Tandaan na ipinagbabawal ang pagpapa-
photocopy ng buong aklat, tesis, disertasyon
at ilan pang mga printed na materyal kaya
kailangan ang matiyaga at mabilis na
pagbabasa kung marami ang sangguniang
bubulatlatin.
 Gamitin ang online public access catalog
(OPAC) para makahanap na ng mga
 sanggunian bago pa man pumunta sa aklatan
o bago puntahan ang seksiyon o dibisyon ng
Ayon kay MAGGAY (2002), ang pahiwatig ay
aklatan.
“isang katutubong pamamaraan ng
 Huwag kalimutang halughugin ang
pagpapahayag na di-tuwirang ipinaaabot ngunit
pinagkukunan na online ng aklatan gaya ng
nababatid at nahihiwatigan sa pamamagitan ng
subskripsiyon sa journals, e-books, e-
matalas na pakiramdam at matunog na
databases, at iba pang batis ng impormasyon
pagbabasa ng mga himaton; o mga verbal at di-
sa Internet.
verbal na palatandaang kaabikat nito”.

PANGANGALAP NG IMPORMASYON MULA

PAGSUSURI NG DATOS: MULA SA
SA MGA ONLINE NA MATERYAL
KAUGNAYAN AT BUOD NG MGA
IMPORMASYON HANGGANG SA PAGBUO
NG PAHAYAG NG KAALAMAN
 Sa kasulukuyang panahon ng Internet at
digital na teknolohiya, maakses ang
maraming primaryang batis ng
Ang pagsusuri ay isinasagawa pagkatapos
impormasyon hindi lamang sa kompyuter na
mangalap at magbasa ng mga katunayan at datos
laptop at dekstop kundi pati sa mas maliit na
para sa binubuong pahayag ng kaalaman.
gadyet na gaya ng cellphone at tablet na
kompyuter. Sa pagsusuri ng mga nakalap na datos, hinahanapan
 Maraming impormasyon ang maaaring ng mananaliksik ang kaugnayan sa isa't isa ang
makuha sa mga pangmidlang midya gaya ng mga datos at bumubuo siya ng buod hinggil dito.
radyo, diyaryo, magasin, telebisyon,
pelikula, at Internet.
PAG-UUGNAY-UGNAY NG IMPORMASYON
 Kailangan ng mananaliksik ng malinaw ,
Sabi nga ni CHOMSKY sa kaniyang aklat na
matalas, metikuloso, at mapanuring isipan.
Necessary Illusions, ang midya ay nagsisilbi sa
kapangyarihan ng estado at negosyo, at
sumusuporta sa mga establisadong pribilehiyo
ng iilan at naglilimita sa pagbabaliktakan at
talakayan (SA ABAYA, 1990).

PAG-UUGNAY-UGNAY NG IMPORMASYON
PAGBABASA NG IMPORMASYON

 Maaaring palitawin ang iba't ibang aspekto

ng ugnayan ng mga impormasyon kagaya ng
 Kagaya ng nasabi na ang pagbabasa, lalo na
pagkakatulad at pagkakaiba, bentahe at
ang masinsinan at mapanuring pagbabasa,
disbentahe, iba't ibang anggulo at
ay madalas na ginagawa kapag nalikom na
anyo/mukha, pagtataguyod o
ang lahat ng batis ng impormasyon na
pagsalungat/pagtutol, pagbabatikos,
kailangan .
paglilinaw, pagpapalalim, mga hakbang sa
 Ang mga datos mula sa talatanungan ng
isang proseso at elaborasyon.
survey ay kailangang basahin at bilangin
 Puwede ring tingnan ang tinatawag ni
nang isa-isa, kompyutin ayon sa
Spradley (1979) na mga semantikong
pangangailangang estadistika, at ilagay sa
relasyon sa pagitan ng mga impormasyon.
angkop na porma ng presentasyon kagaya ng
dayagram, talahanayan at tsart .

Ayon kay SPRADLEY (1979), ang ilan sa mga

halimbawa ng SEMANTIKONG RELASYON ay
MGA ILANG PANGKALAHATANG GABAY
ang sumusunod:
SA PAGBABASA NG ANUMANG TEKSTO
 Istriktong paglalakip
 Pagbibigay-katuwiran
 Basahin nang ilang beses at unawaing  Sanhi/Bunga/Kinalabasan
mabuti ang teksto .  Gamit
 Maging matalas ang isipan sa mga pahiwatig  Pagkakasunod-sunod
sa teksto.
 Bigyang-pansin ang punto de bista, lente,
kiling at argumento ng tekstong binasa.
 Maaaring gumamit ng pamamaraan ng coding na
naaangkop sa disenyo ng pananaliksik. Ang
pagkokoda ay isang intensibong proseso ng
pagsusuri ng datos tungo sa pagbuo ng mga bagong
kaalaman.
PAGBUBUOD NG IMPORMASYON
 Pinapalitaw ang mga pangunahing puntong
makukuha sa mga pinag-ugnay-ugnay at tinahi-
tahing impormasyon-kung baga “sa madaling
salita, ang sinasabi ng teksto ay (ganito o
ganiyan).
MGA ILANG GABAY NA DAPAT
ANTABAYANAN SA PAGBUBUOD NG
IMPORMASYON
 Basahin ng mabuti ang teksto bago tukuyin ang
mga susing salita, ang paksang pangungusap at
ang pinakatema.
 Sa pagbubuod ng teksto mula sa panayam,
talakayan at iba pang etnograpikong
pamamaraan ng pangangalap ng datos, ang
coding ay isang mabisang paraan dahil ang
hinahantungan ay ang buod ng teksto.
 Iwasan ang mapanlahat na pahayag kung
kakaunti lang ang bilang ng kalahok o tinanong.
PAGBUO NG PAHAYAG NG KAALAMAN
 kailangan nang pagpasiyahan at iorganisa ng
mananaliksik ang mga pangunahing tema at
karampatang detalye na lalamanin ng
kaniyang pahayag ng kaalaman.
 dapat sagutin nang malinaw ng mananaliksik
ang mga layon ng pananaliksik gamit ang
mga pangunahing temang napalitaw mula sa
pagpoproseso ng impormasyon (pagkalap,
pagbabasa, pag-uugnay-ugnay at
pagbubuod).
MGA GABAY NA KAILANGANG
IKONSIDERA NG MANANALIKSIK SA
PAGHAHANDA NG MATERYAL
 Malinaw dapat kung harapan o mediadong
sitwasyon ng komunikasyon niya
ipapahayag ang nabuong kaalaman mula sa
pananaliksik.
 Pumili ng angkop na plataporma kung
midya ang gagamitin sa pagpapahayag ng
kaalaman.
 Sa pagsusulat ng iskrip para sa midya, iskrip
ng talumpati o pananalita, o teksto ng
publikasyon na ibabahagi sa isang
sitwasyong pangkomunikasyon, tiyaking
malinaw ang pahayag at kawili-wili ang
estilo at malaman ang mga sinasabi.
YUNIT III
MGA GAWING
PANGKOMUNIKASYON NG MGA
PILIPINO
TSISMISAN: ISTORYAHAN NG BUHAY-
BUHAY NG MGA KABABAYAN
Bagama’t halaw sa salitang Espanol na chimes, ang
tsismis ay isang uri ng usapan o huntahan na
posibleng nangyayari na bago pa man dumating ang
mga mananakop sa bansa. (TAN, 2016)
 itinuturing na isang pagbabahaginan ng
impormasyong ang katotohanan ay di-tiyak.
 isang uri ng pag-uusap sa pagitan ng dalawa
o higit pang magkakakilala o
magkapalagayang-loob.
 ang tsismis, na siyang laman ng tsismisan,
ay nanggagaling din minsan sa hindi
kakilala, lalo na kung ito’y naulinagan lang
sa mga nagtsitsismisan.
 haba ng oras ng tsismisan ay di rin tiyak-
maaaring ito ay saglit lamang o tumagal ng
isa o higit pang oras, depende kung may
mailalaang panahon ang mga nag-uusap at
kung kailangan ng mahabang panahon sa
pag-uusap.
 maaaring totoo, bahagyang totoo, binaluktot
na katotohanan, dinagdagan o binawasang
kato-tohanan, sariling interpretasyon sa
nakita o narinig, pawing haka-haka, sadyang
di-totoo, o inimbentong kwento.
PINAGMULAN O PINANGGALINGAN NG
TSISMIS
 Obserbasyon ng unang tao o grupong
nakakita o nakarinig sa itsitsismis;.
 Imbentong pahayag ng isang naglalayong
makapanirang-uri sa kapuwa.
 Pabrikadong teksto ng nagmamanipula o
nanlilinlang sa isang grupo o sa madla.
Ang INTRIGA ay isang uri ng tsismis na nakasisira
sa reputasyon o pagkakaibigan (TAN, 2016)

Sa mga bansang English ang bernakular na wika
tulad ng United States at Australia, ito ay madalas
na katumbas ng gossip, rumor, at iba pang kaugnay
na salita kagaya ng hearsay, SCUTTLEBUTT, o
chatty talk na dumadaloy sa pamamagitan ng
GRAPEVINE.
Ang TSISMISAN ay bahagi pa rin ng
DAYNAMIKS NG INTERAKSYON ng mga
Pilipino sa kapuwa at maaaring nakapagbibigay sa
mga magkakausap ng sikolohikal na koneksiyon at
kultural na ugnayan sa lipunang ginagalawan.
Ang TSISMIS ay maaari ding makapagbigay ng
mga PANIMULANG IDEYA hinggil sa mga
isyung binibigyang-pansin ng mga mamamayan, ng
mga palatandaan na makapaglalantad sa malalaking
isyung panlipunan na dapat bulatlatin ng
masinsinan, at ng palaisipan hinggil sa mga motibo
ng isang tao o grupo na nagpapakalat ng tsismis.
Ang TSISMIS ay maituturing na isang hamon sa
pag-alam o paglalantad sa katotohanan, lalo na
kung may katuturang panlipunan ang paksa
Sa mga mapaglaro ang isipan na sangkot sa
SOCIAL MARKETING, puwede ring magamit
ang tsismis para takamin ang mga tao hinggil sa
isang bagong teknolohiyang panlipunang maaaring
ilako para mapakinabangan ng marami.
Ang PANGTSITSISMIS ay nagiging simpleng
paraan upang makapanakit sa kapwa at mga
kaaway.
Ang TSISMIS ay karaniwang ginagamit para
makasakit at makapanira ng reputasyon ng ibang
tao, o kaya naman o kaya naman ay husgahan ang
kanilang katauhan, kamalian at kasalanan.
LEGAL NA AKSYON AT MGA PATAKARAN
NA KAUGNAY NG TSISMIS
Kinilala ng ating KODIGO SIBIL ang karapatan
ng bawat isa na maproteksyunan ang kanyang
dignidad, personalidad, pribadong pamumuhay, at
kapayapaan ng isip. [ARTIKULO 26]
1. Panunubok sa pribadong buhay ng iba;
2. Panghihimasok o pang-iistorbo sa pribadong
buhay o ugnayang pampamilya ng iba;
3. Pang-iintriga na dahilan kung bakit ang
isang indibidwal ay iiwasan ng kanyang
kaibigan;
4. Pang-aasar o pamaahiya sa iba dahil sa
kanyang paniniwalang pangrelihiyon,
mababang antas ng pamumuhay, lugar ng
kapanganakan, pisikal na depekto, at iba
pangpersonal na kondisyon
Ayon sa ARTIKULO 353,
 ang libelo ay isang pampubliko at
malisyosong mga paratang sa isang krimen o
isang bisyo o depekto na maaaring
makatotohanan o kaya ay haka-haka o
anumang kilos, pagkukulang, kondisyon,
katayuan, o kalagayan na naging dahilan ng
kasiraang-puri, pangalan o pagpapasala sa
isang likas o huridikal na tao, o upang
masira ang alaala ng isang namayapa na
(salin mula sa Artikulo 353, RPC)
 Itinuturing na LIBELO ang isang akto kung
ang mga paninira ay pinaraan sa pasulat o
broadcast na midyum, samantalang oral
defamation naman kung ang gagamitin na
midyum ay pasalita.
BINALONAN PANGASINAN ay nagpapatupad
ng isang ordinansa na nagpapataw ng multa sa mga
tsismoso at tsismosa.
Bukod pa rito, ang indibidwal na magkakasala ay
kailangan na magbigay ng serbisyong
pangkomunidad o community service
UMPUKAN: USAPAN, KATUWAAN AT IBA
PA SA MALAPITANG SALAMUHAAN
UMPUKAN
 ay impormal paglalapit ng tatlo o higit pang
tao na magkakakilala para mag usap na
magkakaharap. Sa pangkalahatan, ay hindi
planado o nagaganap na lang sa bugso ng
pagkakataon.
 nagiging kalahok sa umpukan ay iyong mga
kusang lumapit para makiumpok, mga di-
sadyang nagkalapit-lapit, o mga biyayang
lumapit.
USISERO – kapg hindi kilala ang lumapit, at
nanunuod lamang sa umpukan.
INTRIMITIDA, ATRIBIDA O PABIDA - kapag
siya ay sumabat.

 Kagaya sa tsismisan, walang tiyak o
planadong daloy ang pag-uusap sa umpukan.
 ang umpukan ay puwedeng dumako rin sa
seryosong talakayan, mainit na pagtatalo,
masayang biruan, malokongkantiyawan, at
maging sa laro at kantahan.
 umpukan ng mga Pilipino’y madalas
talagang maisingit ang biruan, na minsa’y
nauuwi sa pikunan.
Naniniwala si ENRIQUEZ (1976) na taal na sa
maraming Pilipino ang pagkapikon dahil sa “isang
kulturang buhay na buhay at masigla dahil sa
pagbibiruan”
 Ang paksa ng usapan sa umpukan ay hindi
rin planado o pinag-isipang mabuti maaaring
tungkol sa buhay-buhay ng mga tao sa
komunidad, magkakaparehong interes ng
mga nag-uumpukan, o mga bagong mukha
at pangyayari sa paligid.
Nangyayari ang umpukan hindi lamang sa kalye
dahil madalas sa:
 paaralan (mga mag-aaral at guro),
 opisina (mga empleyado),
 korte (hurado at mga manananggol),
 botante (mga kongresista o senador)
Ang SALAMYAAN ay isang halimbawa ng
tradisyon kung saan tampok ang umpukan. Pinag-
aralan ni PETRAS (2010) ang salamyaan sa
Marikina bilang pagpopook sa siyudad sa
kamalayang- bayan ng mga mamamayan nito.
Binigyang pansin ni Petras (2010) ang kahalagahan
ng salamyaan bilang TALASTASANG BAYAN
kung saan nabubuo at napapalaganap ang mga
salaysay mula sa loob, namamayani ang diwa ng
pagkakapantay-pantay sa mga kalahok, at
napapasigla at napapatibay ang ugnayan at samahan
ng mga Marikenyong magakakatulad ang “interes
at hanapbuhay”
IBA PANG KATUTURAN NG UMPUKAN
Sa karanasan ng mga boluntir sa Ugnayanng
Pahinungod/Oblation Corps (UP/OC), ang
programang pamboluntaryong serbisyo ng
Unibersidad ng Pilipinas Los Banos (UPLB),
mahalagang paraan ng pakikibagay sa mga tao sa
isang komunidad ang pakikiumpok.
Sa UMPUKAN, nakikilala at nakakapalagayang-
loob ng mga boluntir ang mga taong katuwang nila
sa mga gawaing pangkaunlaran sa pamamagitan ng
pakikinig at pakikipagkwentuhan sa kanila.
UB-UFON
Isa pang halimbwa ng komunikasyong
pangkumunidad kung saan tampok din ang
umpukan at iba pang kagawiang pangkomunikasyon
ay ang UB-UFON ng mga tubong Kadaclan sa
Barlig, Bontoc, Mt. Province na naninirahan sa
Siyudad ng Baguio sa dahilang pang-ekonomik.
Madalas na ginagawa ang ub-ufon sa isang
itinakdang ator o dap-ayan (lugar), ng pagsasama-
sama ng mga umuli (magkabahayan) para
magpakilala, mag-usap hinggil sa iba’t ibang isyu,
magbigayan ng payo, magresolba ng mga alitan,
magturo ng tugtukon (customs/traditions) sa
nakababata, mag-imbita sa mga okasyon, at
magtulungan sa mga problema kagaya ng pinansiyal
na pangangailangan
Sa pananaliksik naman, maaaring gamitin ang
umpukan bilang dulog sa pagtatanong-tanong at
pakikipag-kwentuhan kagaya ng ginawa nina
BALBA AT CASTRONUEVO (2017) nang
pinag-aralan nila ang alitang mag-asawa at ng mga
estudyante ng sikolohiya ni JAVIER (2010) sa
kanilang pag-aaral hinggil sa kaligayahan/kasiyahan
sa buhay ng mga Pilipino.
Ginagamit din ang “UMPUKAN” para ilarawan
ang kakapalan o karamihan ng tao sa isang grupo o
pangkat.
May mga UMPUKAN NA IMPORMAL ang
talakayan kung saan ang mga tao ay napapalitan ng
kuro-kuro o opinion tungkol sa isang bagay o paksa.
Isa pang halimbawa ng umpukan ay ang
pakikipagtalo o debate, na maaaring kaswal na
usapan lamang o maaari rin namang pormal na
pakikipagtalo
TALAKAYAN: MASISINANG PALITAN AT
TALABAN NG KAALAMAN
TALAKAYAN
  ay pagpapalitan ng ideya sa pagitan ng
dalawa o higit pang kalahok na nakatuon sa
tukoy na paksa.
 Ito ay maaring pormal o impormal at
puwedeng harapan o mediated o ginamitan
ng anumang medya.
PORMAL NA TALAKAYAN
 ay karaniwang nagaganap sa mga itinakdang
pagpupulong at sa mga palabas sa telebisyon at
programa sa radio kung saan pinipili ang mga
kalahok.
IMPORMAL NA TALAKAYAN
 ay madalas nangyayari sa umpukan, at minsan
sa tsismisan o di sinasadyang pagkikita kay
may posibilidad na hindi lahat ng kalahok ay
mapipili.
LAYON NG TALAKAYAN
 karaniwang layon ng talakayan ay pagbusisi sa
isyu o mga isyung kinakaharap ng isang tao,
isang grupo, buong pamayanan, o buong bansa
para makahalaw ng aral, magkaroon ng linaw
at pagkakaunawaan, maresolba ang isa o
makakakawing na mga problema at makagawa
o makapagmungkahi ng deesisyon at aksiyon.
 kahingian ang bukal sa loob na pagpapalitan,
masinsinang pagsusuri at pagtatasa, at
pagtatahi ng mga opinion, kaalaman at
proposisyon.
FACILITATOR
 Sa mga pormal na talakayan, karaniwan
nang may itinalaganag tagapagdaloy
(facilitator) na tiyak sa kaayusan ng daloy ng
diskusyon.
 Sa pareho, inaasahan na magkakaroon ng
pagpapalitan at pagbabanggaan ng
magkakaibang pananaw, pagkritik sa mga
ibinahaging ideya at impormasyon, at
maging ang marubdob na pagtatalo-talo lalo
na kapag kontrobersiyal o sensitibo ang
paksa.
NEUTRALIZER
 May mga pagkakataong nagkakainitan kung
kaya mahalaga rin ang papel ng mga
kalmadong kalahok na magsisilbing taga-
awat o tagapagpalamig (neutralizer) kapag
may nagtataas nan g boses, nagmumukha
nang inis o galit, at may nauubusan nang
pasensiya.
Sa mga mainit na pagtatalo, balitaktakan o
tuligsaan, kadalasang maingat ang mga Pilipino sa
pagbibitaw ng salita at sa binibitawang mga salita
(MAGGAY, 2002, P.29)
Sa lipunang Pilipino, mas madalas mangyari ang
harapan kaysa mediated na talakayan,na maaaring
iangkla ang pagiging makalipunan nating mga
Pilipino at sa “personal” na pakikipag-ugnyan natin
sa kapuwa ( SAN JUAN & SORIAGA, 1985, P.
435)
UNA, naiigpawan nito ang hadlang sa distansiya
kung ang mga kalahok ay magkakalayo.
PANGALAWA, maraming tagapakinig o
manonood ang naaabot ng talakayang
isinasahimpapawid sa pangmadlang midya kagaya
ng radio o telebisyon.
PANGATLO, ang midyang pangkomunidad ay
mainam gamitin sa mga talakayan hinggil sa mga
gawaing pangkaunlaran na nakatuon sa mga tukoy
na pamayanan at may dulog na partisipatori
(Quebral, 1988, p.81).
RADYONG TAMBULI
 isang magandang halimbawa ng midyang
pangkomunidad sa Pilipinas kung saan
nagaganap ang demokratikong talakayang
na mediado sa pagitan ng mga opisyal ng
lokalna pamahalan at ng mga mamayan
(Gumucio-Dagron, 2001, pp. 110-111).
 Masigla ang talakayang pagkomunidad sa
radyong Tambuli dahil ang estasyon ay
pinamamahalaan ng isang multisektoral na
konseho, ang mga brodkaster ay mga lokal
na boluntir, at ang mga programa ay
nakalapat saa sosyo-ekonomik, kultural,
politikal at pangkaligirang konstekto ng mga
tao sa mga komunidadna pinaglilingkuran
nito.
KATANGIAN NG MABUING PAGTALAKAY
1. AKSESIBILIDAD. Pagiging komportable
ng mga mag-aaral sa kanilang partisipasyon
sa talkayan sap unto ng walng pangamba na
nagingibabaw sa kanilang pagpapahayag.
2. HINDI PALABAN. May mga
pagkakataong nagiging mainit ang talakayan
subalit hindi dapat dumating sap unto na
nawawalan ng magalang na tono, paraan ng
pagpapahayag ng bawat kasali sa talakayan;
mainit ang pagtalakay subalit nananatili ang
paggalang.
 3. BARYASYON NG IDEYA. Mahalaga ang
baryasyon o ang pagkakaiba-iba ng pananaw
ng mga pahayag upang matamo ang higit na
malalim na pagtalakay.
4. KAISAHAN AT POKUS. Mahalaga ang
pael ng dalubguro o ng tagapamagitan upang
hindi mawala sa punto ng usapin sa kabilang
mga mga baryasyon ng ideyang
ipinapahayag sa malayong pagtalakay.
ANG TALAKAYAN ay isang paraan upang ang
katotohanan ay mapatunayan at mapanatili sa
pamamagitan ng mga katanggap-tanggap na
basehan at katibayan kung saan ito ay nararapat na
ibahagi ng buong katapatan at katapangan ng bawat
panig at katunggali
PAGBABAHAY-BAHAY: PAKIKIPAG-
KAPUWA SA KANYANG TAHANA’T
KALIGIRAN
PAGBABAHAY-BAHAY
 Isa pa sa mahahalagang gawing
pangkomunikasyon ng mga Pilipino ay ang
pagbabahay-bahay.
 Kinasasangkutan ito ng indibidwal o higit
pang maraming indibidwal na tumutungo sa
dalawa o higit pang maraming bahay
 upang isakatuparan ang alinman sa kanilang
layunin katulad ng pangungumusta sa mga
kaibigan o kamag-anak na matagal nang
hindi nakita, pagbibigaygalang o pugay sa
nakatatanda, paghingi ng pabor para sa isang
proyekto o solicitation, at marami pang iba.
 ang pagdalaw o pagpunta ng isang tao o
grupo sa mga bahay sa isang pamayanan
para maghatid ng mahalagang impormasyon,
magturo ng isang teknolohiya, kumonsulta
sa mga miyembro ng pamilya hinggil sa isyu
o programa, mangungumbinsi sa pagsali sa
isang paligsahan o samahan, o manghimok
na tumangkilik sa isang produkto, kaisipan,
gawain o adbokasiya.
 mainam na estratehiyang
pangkomunikasyon na maaaring isagawa
ng pamahalaan, non-government
organization, at iba pang samahan o
institusyon na may mga proyekto hinggil
dito.
 hindi nalalayo sa kaugalian ng
pangangapitbahay na matagal nang
ginagawa ng mga Pilipino, lalo na sa mga
lugar na rural.
Ang ESTRATEHIKONG ESTILO sa
pagbabahay-bahay ay kahilantulad din ng
pangingitbahay: mas personal at impormal, may
pagkamusta sa buhay ng pamilyang dinalaw, at
lapat sa araw-araw na alalahanin ng pamilya ang
takbo ng usapan.
ANG PASKO
 nagpapakita ng pagpapahalaga ng mga
Kristiyano sa pagsilang kay Hesukristo.
 Karaniwan na nagbabahay-bahay ang bawat
pamilya upang magmano at magbigay ng
pagpapahalaga sa mga nakatatanda at mga
kamag-anak sa kahit na nauma
ANG PANGANGALULUWA
 ginagawa sa bisperas ng Araw ng mga
Patay.
 isinasagawa sa pamamagitan ng pag-awit
ng mga awiting bayan kapalit ang konting
donasyon at dasal para sa mga namayapa.
Karaniwang mabilis ang daloy ng komunikasyon sa
pagbabahay-bahay dahil na rin sa layunin ng
makarami ng bahay na mapupuntahan sa araw na
iyon, subalit ang prinsipyong ito ay hindi totoo sa
iba na higit na pinahahalagahan ang kalidad ng
pakikipag-usap sa mga taong kanilang
pinupuntahan.
PULONG-BAYAN: MARUBDOD NA
USAPANG PAMPAMAYANAN
PULONG BAYAN
 isinasagawa bilang isang anyo ng
konsultasyon sa mga mamayan o
particular na pangkat upang tugunan o
paghandaan ang isang napakahalagang
usapin.
 pinangungunahan ng lider ang pagtalkay sa
isang usapin na may kaakibat ng
pagpapahalaga sa opinion at mga mungkahi
ng mga taong kabahagi sa pag-uusap.
 may pagkapormal ang mga pagtalakay na
nakapokus lamang sa paksa na inihanda para
sa espisipikong gawain na ito- ang pulong
bayan.
PULONG BAYAN
 ay pagtitipon ng isang grupo ng mga
mamayan sa itinakdang oras at lunan upang
pag-usapan nang masinsinan, kabahalaan,
problema, programa at iba pang usaping
pangpamayanan.
 madalas itong isinasagawa kapag may
programang pinaplano o isasakatuparan,
 may mga problemang kailangang lutasin at
may mga batas na ipatutupad sa isang
komunidad.
SARAGPUNAN
 Sa isla ng Calauit sa Busuanga, Palawan ang
tradisyunal na “saragpunan” o tipunan ng
mga tagbanua ay nagaganap sa isang
malilim na lugar kung saan may malalaking
batong nakaayos nang pabilog na
nagsisilbing upuan ng mga kalahok sa
pulong
KOMUNIKASYONG DI- BERBAL:
PAGPAPAHIWATIGAN SA MAYAMANG
KALINANGAN
Malaki ang pagkakaugnay ng mga senyas na di-
berbal at ng sagisag na berbal. Ang
pagkakaugnay na ito ay nakikita sa paraan ng
paggamit natin ng mga senyas na di-berbal.
MGA PARAAN NG PAGGAMIT NG MGA
SENYAS NA DI-BERBAL
1. ANG MGA SENYAS NA DI-BERBAL AY
KAPUPUNAN NG KOMUNIKASYONG
BERBAL.
 Kalimitan, inuulit ng mga kumpas o ng mga
aksiyon ang mga ideyang ipinahahayag sa
pamamagitan ng wika.
2. ANG MGA SENYAS NA DI-BERBAL AY
MAAARING GAMITIN SA HALIP NA WIKA.
 Sa ating kultura, ang pagtango ng ulo ay
ginagamit na panghalili sa salitang “oo”, ang
pag-iling ng ulo ay ginagamit na panghalili
sa salitang “hindi”.
3. MAAARING PABULAANAN NG MGA
SENYAS NA DI-BERBAL ANG ISINASAD NG
WIKA.
 Alam na nating higit na ginagamit ng tao
ang kanyang paningin kaysa pandinig. Sa
mga senyas na di-berbal at ng wika, higit na
pinaniniwalaan ng tagapakinig ang
ipinahihiwatig ng una.
4. UPANG AYUSIN ANG DALOY NG
KOMUNIKASYON.
 Halimbawa nito ay ang paghipo sa braso
upang itulak ang isang kalahok sa talakayan
na magsalita. Ayon sa pananaliksik ni
Patricio, nakatutulong ang ganitong senyas
sa daloy ng talakayan.
MGA KATANGIAN NG SENYAS NA DI-
BERBAL.
1. Ang kahulugang ibinibigay natin sa mga
senyas na di-berbal ay kailangang nababatay
sa kabuuan ng kontekstong pinangyayarihan
nito.
2. Ang mga senyas na di-berbal ay maaaring
sinasadyang gamitin o hindi sinasadya.
3. Ang mga kahulugang iniuugnay sa mga
senyas na di-berbal ay kalimitang ayon sa
pinagkaisahan ngmga taong kabilang sa
isang lipunan o kaya'y kultura
MGA URI NG KOMUNIKASYONG DI-
BERBAL
1. KOMUNIKASYON SA PAMAMAGITAN
NG PAGHIPO
 Ito ay may tanging kahalagahan sa atin
sapagkat ito ang unag paraan ng
komunikasyong naranasan natin bilang
sanggol.
 Ang pagkalong, pagyapos, o pagtapik sa atin
ay nakatutulong sa pagpapatibay ng tiwala
sa sarili.
2. KOMUNIKASYON SA PAMAMAGITAN
NG ESPASYO
 Ayon kay Edward Hall, ang uri ng ugnayang
namamagitan sa mga tao ay maaaring
ipahiwatig sa pamamagitan ng apat na uri ng
distansiya:
o Distansyang Pampubliko, ang mga
kalahok ay magkakalayo ng mga
labindalawangtalampakan o higit pa.
o Distansyang Sosyal, ang mga kalahok
ay magkakalyo ng mga apat hanggang
pitong talampakan.
o Distansyang Personal, ang mga
kalahok ay magkakalayo ng isa't
kalahati hanggang apat na talampakan.
o Distansyang Pangtapatan ng loob ang
mga kalahok ay magkakalayo ng hindi
hihigit sa labindalawan
3. KOMUNIKASYON SA PAMAMAGITAN
NG ORAS
 Karaniwan nang may iniuugnay tayong
mensahe sa paraan ng paggamit ng oras.
Pamilyar tayo sa tinatawag na “Filipino Time.”
  Ang mga Pilipino ay karaniwang sadyang  pakikipag-usap na ang kahulugan ay hindi
nagpapahuli sa mga pagtitipon upang hindi literal na kahulugan ng bawat salita at hindi
masabing sabik sa pagdalo. maiintindihan ng mga ibang taong hindi
bihasa sa lenggwahe.
MGA HALIMBAWA:
4. KOMUNIKASYON SA PAMAMAGITAN
NG KATAHIMIKAN  Manigas ka!
 Ang katahimikan ay may ikinukumunika  Bahala na si Batman.
rin. Sa pamamagitan ng hindi pagkibo ay
 Malay ko.
maaaring ipahiwatig ang ating
pagdaramdam, pagkagalit, o ang kawalan  Ano ga!
ng hangaring makipag-uganayan.
 Sayang.
 Hay naku.
Ang mga nabanggit ay halimbawa ng
 Susmaryosep
komunikasyong di-berbal. Ngunit higit na malinaw
at tiyak ang kaugnayan sa komunikasyon ng mga  Anak ng !
halimbawang ibinigay nina REUSCH AT KEES
na  Naku po!
 Anla naman.

1. KOMUNIKASYON SA PAMAMAGITAN
NG SENYAS – Kabilang sa kategoryang ito ang
lahat ng kumpas na ginagamit sa halip ng salita,
bilang at pagbabantas. ANG MGA BATANGUEÑO

2. KOMUNIKASYON SA PAMAMAGITAN
NG AKSIYON – Kabilang dito ang lahat ng uri ng
paggalaw tulad ng paglakad o kaya'y pagkain. Ang
paraan ng paggalaw ay maaaring bigyan ng
kahulugan ng mga nakakakita.
3. KOMUNIKASYON SA PAMAMAGITAN
NG MGA OBHETO – Kabilang dito ang lahat ng
sadya at hindi sadyang pagpapakita ng mga obheto
tulad ng mga alahas, damit, aklat, disenyo ng bahay,
atbp.
Ang tatlong ito, ang SENYAS, AKSIYON AT
OBHETO, ay may higit pang angkop na gamit sa
komunikasyong pasalita na nagsisilbing mensahe
tulad ng ekspresyon ng mukha, pisikal na kaanyuan,
paraan ng pagdadala sa sarili, paraan ng pagtingin
sa tagapakinig, kumpas at paggalaw
MGA EKSPRESYONG LOKAL: TANDA NG
MATINGKAD, MASIGLA AT MAKULAY NA
UGNAYA’T KUWENTUHAN
EKSPRESYONG LOKAL
 ay ang likas at ordinaryong wika na naiiba
sa anyo at gamit sa lohikal at iba pang uri ng
pilosopiya.
Ang mga Batangueño ay kilala sa pagsasalita ng
Tagalog na mayroong punto. Kilala rin sila sa
pagdadagdag ng salitang “eh” sa kanilang
pananalita at sa paggamit ng “ga”.
“Matanda sa Dugo”, kung saan nagbibigay respeto
ang isang kamag-anak hindi dahil sa edad kundi
dahil sa konsangginidad.
Ang mga Batangueño ay kilala sa pagiging malapit
sa isa’t isa.
 Pagtitipon
 Pagdiriwang
Pangunahing hanap-buhay ng mga Batangueño:
 pagsasaka
 pangingisda
Ang mga Batangueño ay kilala rin sa:
 paginom ng alak
 pagkain ng matatamis (Central Azucarera
Don Pedro, pinakamalaking tagagawa ng
asukal sa buong bansa.)
Pinakakilalang Produkto ng Lalawigan ng Batangas:
 Kapeng Barako

 ay mga parirala at pangungusap na  Balisong

ginagamit ng mga tao sa pagpapahayag ng
damdamin
BALISONG
  isang uri ng patalim na naititiklop ang “Utoy , wala na tayong tubig pwede gang
puluhan na nagsisilbi ring kaluban ng talim. magkadlo ka ng tubig sa timba.”

 ipinangalan ito sa Baryo Balisong na isang

nayon sa bayan ng Taal sa Batangas.
KAGAYKAY: \kah-gai-kai\
 bersiyon ng Swiss knife ng Pilipinas. Ibig sabihin:
 panghiwa, pantilad, pambukas ng de-lata, Isang insekto na maingay tuwing gabi.
pantanggal ng tansan sa bote, pangkayas ng
kawayan, pang-ahit, at iba pa. Ibang tawag:

 ipinagbabawal pa rin ng awtoridad ang kuliglig.

pagdadala nito. Halimbawa:
“Ang ingay ng mga kagaykay sa gabi.”

KALAMUNDING: \kah-lah-moon-ding\
KAPENG BARAKO Ibig sabihin:
 isang uri ng kape na tumutubo sa Pilipinas, Isang maliit na kulay berde na prutas at asa
lalu na sa mga lalawigan ng Batangas at pamilya ng sitrus.
Cavite.
Ibang tawag:
 mula ito sa uring Coffea Liberica,
ginagamit din ang pangalang ito sa lahat ng kalamansi.
kapeng galing sa mga lalawigang nabanggit. Halimbawa:
 Nagmula ang salitang “barako” mula sa “Naku isda ang ulam , masarap ito sa
salitang ginagamit para sa lalaking hayop. isawsaw sa toyo at kalamunding.”

ALA EH! KALASTI: \kah-lahs-tih\

Ibig sabihin:
Ang Ala eh ay nagaling sa salitang tagalog na “wala Isang mayabang na tao at kasuklam suklam.
eh” ibig sabihin ay “ wala pong problema , easy
easy lang ”. Ito ay isa sa mga dialekto na ginagamit Ibang tawag:
mas lalo na sa lalawigan ng: mayabang.
 Batangas Halimbawa:
 Quezon “Alam mo ba si ganun nakupo ay sobrang
kalasti ng tao yun , ngalingali kong sumbiin.”
 Laguna
 Mindoro.
PAGAW: \pah-gao\
Ito ay nailalarawan sa pamamagitan ng isang
malakas accent at isang bokabularyo at grammar Ibig sabihin:
malapit na nauugnay sa mga Sinaunang Tagalog .
Tungkol sa ang kawalan ng kakayahan
upang makipag-usap sa isa sa natural na boses dahil
sa isang sigaw o dahil sa pagkakroon ng sakit.
IBAT-IBANG MGA SALITA ANG SA
BATANGUEÑO Ibang tawag:
paos.
KADLO: \kahd-loh\ Halimbawa:
Ibig sabihin: “Yan kasi, sabinang wag mag kokonsert sa
banyo kaya ka napagaw eh.”
Upang kumuha ng tubig.
Ibang tawag:
PALAKAT: \pah-lah-kaht\
igib.
Ibig sabihin:
Halimbawa:
 Pag tawag sa isang tao na ginagamit ay Ibang tawag:
isang malakas na boses.
daloy.
Ibang tawag:
Halimbawa:
sigaw.
“Kainit naman dito sa pinas , tuwing
Halimbawa: lumalabas ako ng bahay eh tagaktak na pawis ko
eh.”
“Ano ganaman yaan palakatan kyo diyan
eh magkatabi naman kayongdalawa.”

SAGIMIS: \sah-gih-mihs\
Ibig sabihin:
Ito ay isa sa mga paburitong merienda ng
pilipino, gawa sa rapper na may banana slice sa
poob at asukal , at ito ay piniritos hangang mag
brown ang kulay.
Ibang tawag:
turon.
Halimbawa:
“Hala favorite ko ga yang sagimis , kahit
yan lang kainin ko sa buong araw, masaya na ako .”

SAKOL: \sah-kol\
Ibig sabihin:
Kakain na ang gamit ay ang kanyang
kamay.
Ibang tawag:
kamay o magkakamay.
Halimbawa:
“Masarap ang ulam ngayon nilabong itlog
tapos may toyo , maslalo nang sasarap pag
magsasakol.”

TABIG: \tah-big\
Ibig sabihin:
Hinding sinasadyang masangi ang isang tao.
Ibang tawag:
sagî, tama, dali(e).
Halimbawa:
“Hala , pasensya na po di ko po nakita yung
vase ninyo , sorry po talaga di ko sinasadyang
matabig ung vase.”

TAGAKTAK: \tah-gahk-tahk\
Ibig sabihin:
Tuloy tuloy na pagpatak, katulad ng pawis
pag sobrang init.