FIL 111

CRIMINOLOGY
Kontekstwalisadong
Komunikasyon
sa Filipino
 FIL 111
KONTEKSTWALISADO
NG KOMUNIKASYON
SA FILIPINO
CRIMINOLOGY 1
 TSAPTER I.
METALINGGWISTIK
NA PAGTALAKAY
SA WIKANG
FILIPINO
 Ano nga ba ang wika at
kung paano ito naiiba sa
iba pang katawagang
pangwika gaya ng idyolek,
dayalek at iba pa?
 WIKA
 Ayon kay Hutch (1991), ang wika
ay malimit na binibigyang kahulugan
bilang Sistema ng mga tunog, arbitrayo
na ginagamit sa komunikasyong
pantao.
 WIKA
 Ayon kay Bouman (1990) naman ang
nagsabing ang wika ay isang paraan ng
komunikasyon sa pagitan ng mga tao, sa
isang tiyak na lugar, para sa isang particular
na layunin na ginagamitan ng mga berbal at
biswal na signal para makapagpahayag.
 WIKA
 Ayon kay Webster, ang wika ay kalipunan ng
mga salitang ginagamit at naiintindihan ng
isang maituturing na komunidad. Ito ay
naririnig at binibigkas na pananalita na
nalilikha sa pamamagitan ng dila at ng
kalapakip na mga sangkap ng pananalita.
 WIKA
 Si Sturtevant naman ang
nagsabing ang wika ay isang
Sistema ng mga arbitraryo, ng
simbolo ng mga tunog para sa
komunikasyon ng mga tao.
 WIKA
 Binigyang kahulugan naman ni Finnocchiaro
ang wika bilang Sistema ng arbitraryo, ng
simbolong paslita na nagbibigay-pahintulot
sa mga taong may kultura, o ng mga taong
natutuhan ang ganong kultura na
makipagtalastasan o makipagpalitan ng
usapan.
 WIKA
 Ngunit sa lahat ng ito, natatangi ang
pagpapakahulugan ng Gleason (1961) sa wika.
 Ayon sa kanya, ang wika ay isang masistemang
balangkas ng sinasalitang tunog na pinili at
isinaayos sa paraang arbitraryo upang magamit
ng mga taong nabibilang sa isang kultura.
 WIKA
 Samakatuwid, tama si Brown (1980) sa
pagsasabing kung pagsasama-samahin ang
kahulugan ng wika sa isang depinisyon, ang
wika ay masasabing sistematiko, set ng
simbolong arbitraryo, pasalita, nagaganap sa
isang kultura, pantao at natatamo ng lahat ng
tao.
 MGA
KATANGIAN
NG WIKA
1. Ang wika ay TUNOG.
Sa pagsisimula ng pag-aaral ng wika
ay unang natutuhan ang mga tunog ng
wikang pinag-aralan kaysa ang pasulat
ng paglalahad. Ang mga ito ay
naririprisinta ng mga titik.
 Batay sa katangiang ito, tahasang
masasabing ang wika ay hindi binubuo ng
alpabeto nito.
 Bagamat malinaw na sa atin na may mga
wikang hindi pa naisusulat, gaya ng wikang
ginagamit ng ilang mga nanininrahan sa
kabundukan o liblib ng lugar, walang
makapagpapatunay na walang sariling
wikang ginagamit ang mga taong
naninirahan doon.
 Samantala, noong unang panahon ay may
ibang uri ng wikang pasulat na ginagamit
ang mga katutubong Ehipto, Intsik at Hapon.
 Ito’y sa pamamagitan ng mga simbolong
palarawan o iyong tinatawag sa Ingles na
Ideographs.
 Ito’y ginagamit bilang paraan ng pagtatala
ng taong tumatanggap ng mensahe mula sa
taong kanyang kausap.
2. Ang wika ay ARBITRARYO.

Maraming tunog na binibigkas

at ang mga ito’y maaaring
gamitin para sa iang tiyak na
layunin.
 Ang taong mahilig makipagtalo, halimbawa,
ay tiyak na mahilig magbasa, making, at magsuri
ng mga pangunahing balita o isyung malimit pag-
usapan sa isang umpukan.
 Dahil dito, kailangang maging maingat siya sa
pagpili ng mga salita o pangungusap na kanyang
bibigkasain.
 Kung ang kanyang layunin ay maglahad lamang
ng impormasyon, kailangang mailahad niya ito
nang buong-buo sa malinaw na paraan.
May layunin ang tao sa tuwing
siya’y magsasalita o magpapahayag.
Ang alin sa madalas na maging
layunin niya sa pagsasalita ay ang
sumusunod:
 Maglahad ng impormasyon
 Magbigay ng sariling reaksyon o
opinion, mangatwiran, atb.
3. Ang wika ay MASISTEMA.

Kung pagsama-samahin ang mga

tunog ay makabubuo ng makahulugang
yunit ng salita, gyaundin naman, kung
pagsama-samahin ang mga salita ay
mabubuo ang pangungusap o paririla.
Ang Sistema ng wika ay nakasalalay
sa antas na taglay nito. Ang antas ay
maaaring patungkol sa tunog, yunit
ng salita o kayarian ng
pangungusap. Maaarin rin naming
ang antas ay naaayon sa
ortograpiyang nakapaloob sa wika.
 Kung bakit at paanong ang wikang
Filipino ay matatawag na masistema ay
hindi na dapat pagtalunan pa.
 Ang paraan ng pagbasa at pasulat na
ating natutuhan sa paaralan ay mula sa
kaliwa patungo sa kanan, at hindi
kailanman dapat magmula sa kanan,
patungo sa kaliwa o pataas pababa.
 Ito’y isang sistemang nararapat
nating sundin dahil taglay nito ang
ilang pamantayang makatutulong sa
ating makaunawa at
makapaagbigay-kahulugan sa
wikang ating natutuhan at patuloy
na ginagamit.
4. Ang wika ay SINASALITA.

Nabubuo ang wika sa tulong ng

iba’t-ibang sangkap ng pananalita
tulad ng labi, dila, ngipin, ilong,
ngala-ngala at lalamunan.
 Ang paglalapat ng ating mga
labi ay nakalilikha ng tunog na
p, b, at m.
 Ang tunog na t, d, at n ay
nalilikha dahil sa pagdikit ng sa
itaas na likurang bahagi ng ating
ngipin,atb.
5. Ang wika ay NAGBABAGO.

Dahil sa patuloy na pag-unlad ng wika ay

patuloy rin itong nagbabago. Bahagi ng
pagbabagong ito ang pagkawala sa
sirkulasyon ng ibang salita na itinuturing na
luma na o hindi na ginagamit tulad ng
sumusunod:
 LELONG
matandang lalaki
 SALUMPUWIT
silya o bangko
 SALIPAWPAW
eroplano
 Gayunpaman, may mga
salita sa Filipino na bagama’t
nagbabago ang kahulugan ay
hindi naman nagbabago ang
baybay at bigkas ng salita
gaya ng:
PUTOK
• Tunog na likha ng baril o
dinamita
• Mabahong amoy na
nagmula sa ilalim ng braso
BOMBA
• Pampasabog
• Malaswang Pelikula
• Balitang pasasabugin
 Samantala, patuloy na
nararagdagan ang mga
salitang ating natutuhan
gaya ng mga
sumusunod:
 Computer
 Fax Machine
 Internet
 Text Messaging
 Compact Disc
 Ang mga salitang computer, fax
machine, internet, text messaging,
compact disc, CD/DVD atb., bagamat
mga salitang Ingles ay patuloy na
pumapaimbulog sa ating
pakikipagtalastasan dahil na rin sa
teknolohiya at ang teknolohiya ay sanhi
ng maraming pagbabago.
6. Ang wika ay MALIKHAIN.
Ang wika ay isang mabisang paraan ng pag-unlad
ng bansa. Bukod dito, may isa pang paraan para
tuluyang umunlad ito. Ito’y sa pamamagitan ng
paglikha ng salita. Tunay na nakagugulat ang
mga salitang nadaragdag sa ating talasalitaan
dahil na rin sa pagiging malikhain ng mga
Pilipino.
 DAYALEK
• Maraming linggwistika ang nagpapalagay na homojinyus ang
wika, na ang ibig sabihin ay pare-parehong magsalita o bumigkas
ng mga salita ang lahat ng taong gumagamit ng wika.
• Kapansin-pansin ding may mga taga-lalawigan na iba-iba ang
punto. May tinatawag na puntong Bulacan, puntong Bisaya,
puntong Bicol o puntong Maranao. May mga ilan namang
gumagamit ng ibang salita para sa isang kahulugan lamang.
Samakatuwid, hindi maipagkakailang iba-iba ang varayti ng wika.
Ito’y matatawag na dayalek.
 Nagkakaintindihan ang nagsasalita ng
mga dayalek ng isang wika pero kinikilala nila
ang pagkakaiba ng mga salita nila. Maaaring
hindi pareho ang pagbigkas nila ng isa o ilang
tunog, o iba ang ginagamit na slita para sa
isang bagay o may ilang pagkakaiba sa pagbuo
ng ilang sentens, pero nagkakaintindihan pa
rin sila. Nagsasalita lang sila ng magkaibang
sayalek ng isang wika.
-PAZ, et.al
 IDYOLEK
• Ang tawag sa kabuuan ng mga katangian
sa pagsasalita ng tao. May iba’t-ibang salik
na nakapaloob dito kung bakit ito
nagaganap. Ang mga salik na ito ay ang
gulang, kasarian, hilig o interes, at istatus
sa lipunan.
USAPAN:
DANI: Sang-ayon ka ba o di ka sang-ayon sa
paggamit ng bernakular sa pag-aaral sa unang
baiting?
JEDEL: Sang-ayon ako dahil medaling matuto
sa pag-aaral ang mga bata kung sanay sila sa
paggamit ng unang wika. Talaga naming dapat
isagawa ito dahil totoong napapanahon na oara
sa ganitong uri ng pagkatuto.
 VARAYTI
AT
VARYASYON
 VARAYTI
• Ang varayti ay itinuturing na higit na
mas masaklaw na konsepto kaysa sa
tinatawag na istilo ng prosa o istilo ng
wika. Ang ilang halimbawa ng varyti
ay ang mga sumusunod:
 1. DAYALEK
• Ang varayting ito ay sinasalita ng mga tao
sa heograpikong komunidad.
• Sa puntong ito, nagkakaintindihan ang
nagsasalita ng mga dayalek ng isang wika
ngunit nababatid nilang may pagkakaiba
ang mga salitang kanilang naririnig.
NUEVA ECIJA:
TAO 1: Kumain na
akoye.
TAO 2: Ikaw baye ay
hindi sasama?
BATANGAS:
TAO 1: Paano baga
pumunta sa Subic?
TAO 2: Ano baga itong
nangyayari sa akin?
2. SOSYOLEK
• Ang varayting ito ay sinasalita ng mga tao sa
lipunan. Pabiro niyang sinasabi na may varayti
ng wika ang grupo ng iba’t-ibang uri o
klasificasyon ng mga mamamayan. May mga
varayti ng wika ang mga dukha, gayundin
naman ang mga nasa matataas na antas ng
lipunan.
 ANO ANG
PINAGKAIBA NG
DAYALEKTO
SA REGISTER?
 Ang REGISTER ay
varyasyon batay sa gamit
samantalang ang
DAYALEKTO ay batay sa
taong gumagamit.
 REGISTER
• Ang register ay tinatawag ding istilo sa
pananalita.
• Ang isang tao ay maaaring gumagamit ng
iba’t-ibang istilo sa kanyang pagsasalita o
maging sa pagsulat upang maipahayag ang
kanyang nadarama.
Quiz
TIME!
 PANUTO:
 Kumuha ng isang kapat na papel.
 Lagyan ng bilang 1-15
 Iwasan ang magkamali at magbago
ng sagot.
IPAPAHIYA ANG SINUMANG MAHUHULING
MANGONGOPYA SA KATABI.
 Paper format
Pangalan: Subject:
Kurso at Taon: Petsa:
1. 6.
2. 7.
3. 8.
4. 9.
5. 10.
 1 WIKA
 Samakatuwid, tama si Brown (1980) sa
pagsasabing kung pagsasama-samahin ang
kahulugan ng wika sa isang depinisyon, ang
wika ay masasabing sistematiko, set ng
simbolong arbitraryo, pasalita, nagaganap sa
isang kultura, pantao at natatamo ng lahat ng
tao.
 2 WIKA
 Ayon kay Hutch (1991), ang wika
ay malimit na binibigyang kahulugan
bilang Sistema ng mga tunog, arbitrayo
na ginagamit sa komunikasyong
pantao.
 3
WIKA
 Ayon kay Bouman (1990) naman ang
nagsabing ang wika ay isang paraan ng
komunikasyon sa pagitan ng mga tao, sa
isang tiyak na lugar, para sa isang particular
na layunin na ginagamitan ng mga berbal at
biswal na signal para makapagpahayag.
 4 WIKA
 Si Sturtevant naman ang
nagsabing ang wika ay isang
Sistema ng mga arbitraryo, ng
simbolo ng mga tunog para sa
komunikasyon ng mga tao.
 5 WIKA
 Ayon kay Webster, ang wika ay kalipunan ng
mga salitang ginagamit at naiintindihan ng
isang maituturing na komunidad. Ito ay
naririnig at binibigkas na pananalita na
nalilikha sa pamamagitan ng dila at ng
kalapakip na mga sangkap ng pananalita.
 6 WIKA
 Ngunit sa lahat ng ito, natatangi ang
pagpapakahulugan ng Gleason (1961) sa wika.
 Ayon sa kanya, ang wika ay isang masistemang
balangkas ng sinasalitang tunog na pinili at
isinaayos sa paraang arbitraryo upang magamit
ng mga taong nabibilang sa isang kultura.
 7WIKA
 Binigyang kahulugan naman ni Finnocchiaro
ang wika bilang Sistema ng arbitraryo, ng
simbolong paslita na nagbibigay-pahintulot
sa mga taong may kultura, o ng mga taong
natutuhan ang ganong kultura na
makipagtalastasan o makipagpalitan ng
usapan.
 8-13.
Ano ang Limang
Katangian ng
Wika?
 14-15. ANO ANG
PANGALAN NG
IYONG GURO SA
FIL 111?
IWASTO
NATIN!
 WIKA
1 (1980) sa
 Samakatuwid, tama si Brown
pagsasabing kung pagsasama-samahin ang
kahulugan ng wika sa isang depinisyon, ang
wika ay masasabing sistematiko, set ng
simbolong arbitraryo, pasalita, nagaganap sa
isang kultura, pantao at natatamo ng lahat ng
tao.
 WIKA
2 (1991), ang wika
 Ayon kay Hutch
ay malimit na binibigyang kahulugan
bilang Sistema ng mga tunog, arbitrayo
na ginagamit sa komunikasyong
pantao.
 WIKA
3 (1990) naman ang
 Ayon kay Bouman
nagsabing ang wika ay isang paraan ng
komunikasyon sa pagitan ng mga tao, sa
isang tiyak na lugar, para sa isang particular
na layunin na ginagamitan ng mga berbal at
biswal na signal para makapagpahayag.
 WIKA
 Si Sturtevant
5 naman ang
nagsabing ang wika ay isang
Sistema ng mga arbitraryo, ng
simbolo ng mga tunog para sa
komunikasyon ng mga tao.
 WIKA
6
 Ayon kay Webster, ang wika ay kalipunan ng
mga salitang ginagamit at naiintindihan ng
isang maituturing na komunidad. Ito ay
naririnig at binibigkas na pananalita na
nalilikha sa pamamagitan ng dila at ng
kalapakip na mga sangkap ng pananalita.
 WIKA
 Ngunit sa lahat ng ito, natatangi ang
7 (1961) sa wika.
pagpapakahulugan ng Gleason
 Ayon sa kanya, ang wika ay isang masistemang
balangkas ng sinasalitang tunog na pinili at
isinaayos sa paraang arbitraryo upang magamit
ng mga taong nabibilang sa isang kultura.
 WIKA 8
 Binigyang kahulugan naman ni Finnocchiaro
ang wika bilang Sistema ng arbitraryo, ng
simbolong paslita na nagbibigay-pahintulot
sa mga taong may kultura, o ng mga taong
natutuhan ang ganong kultura na
makipagtalastasan o makipagpalitan ng
usapan.
Ang wika ay tunog.
Ang wika ay arbitraryo.
Ang wika ay masistema.
Ang wika ay malikhain.
Ang wika ay nagbabago.
Ang wika ay sinasalita.
14. MEGAN
]15.
MANLAPAZ