Visoka medicinska skola strukovnih studija „Milutin Milankovic“,

Beograd

Seminarski rad

Predmet: Kineziologija

TEMA:

Mišićni zamor

Profesor: Student:

Mr sc. Sandra Ilanković Petar Pejčić

Br. Indeksa: T2/2015

Beograd, 2016.
Sadržaj
1. UVOD...............................................................................................................1
2. MIŠIĆI..............................................................................................................2
2.1. STRUKTURA I FUNKCIJA MIŠIĆA..............................................................................3
2.2. POPREČNO PRUGASTO TKIVO..................................................................................4
2.3. GLATKO MIŠIĆNO TKIVO........................................................................................4
2.4. SRČANO MIŠIĆNO TKIVO........................................................................................5
3. ZAMOR MIŠIĆA................................................................................................7
3.1. STEPENI ZAMORA MIŠIĆA.......................................................................................8
3.2. MLEČNA KISELINA I MIŠIĆNA KONTRAKCIJA................................................................8
3.3. OBLIK I VRSTE MIŠIĆNE KONTRAKCIJE (UPALE)...........................................................9
3.4. VRSTE UPALE MIŠIĆA.............................................................................................9
3.5. PREVENCIJA.......................................................................................................10
LITERATURA.......................................................................................................11
 1. UVOD
U nekim delovima tela postoje ćelije koje mogu da se zgrče ili opuste; to su mišićne ćelije. Ima
ih dve vrste: glatke i poprečnoprugaste.

Glatki mišići se nalaze u mnogim delovima tela i pomažu rad skoro svih organa: skupljaju i šire
zenicu oka, regulišu disanje, omogućuju rad creva, itd. Grčenje glatkih mišića je snažno, ali
sporo.

Tamo gde je potrebno brzo kretanje nalaze se ćelije poprečnoprugastih mišića. Svi mišići koji
pokreću naše udove su poprečnoprugasti.

U čovečjem telu ima 639 mišića. Mišići su u stvari mesnati delovi tela. Meso kupljeno kod
mesara je poprečnoprugasti mišić. Mišići su raznih veličina i različitog oblika. U mišiću srednje
veličine ima oko deset miliona mišićnih ćelija, a u celom telu oko šest milijardi mišićnih ćelija!

Svaka od ovih šest milijardi mišićnih ćelija je nalik na motor sa deset cilindara poređanih u jedan
red. Cilindri su sićušne kutije koje sadrže tečnost. Mišić se grči kada mozak šalje poruku ovim
sićušnim kutijama. Za delić sekunde tečnost u ovakvoj sićušnoj kutiji se zgušnjava; a zatim
ponovo postaje tečna. Tako dolazi do grčenja i opuštanja mišića.

Mišići u našem telu koje možemo svesno da pokrećemo su poprečnoprugasti. Glatki mišići (na
primer, oni koji učestvuju u varenju) rade nezavisno od naše volje. Kada je mišić podstaknut na
akciju, on reaguje brzo: može da se zgrči za manje od desetine sekunde. Ali pre nego što stigne
da se opusti, stiže druga poruka. On se grči i opet grči. Grčenja nastaju tako brzo da se stapaju u
jednu radnju, što se izražava nesmetanim i neprekidnim radom mišića.

1
 2. MIŠIĆI
Sve pokrete tela, od treptaja oka do skoka u visinu, omogućuju mišići. Od mišića zavisi, čak, i
varenje hrane kao i prtok krvi kroz organizam. Mišićna masa našeg tela sastoji se od tri grupe
mišića. U prvu grupu spadaju poprečno - prugasti mišići kojima upravlja mozak. Ova grupa
zajedno sa skeletom i tetivama odgovorna je za sve vrste pokreta, počevši od osmeha do trčanja
uz stepenice. U drugu grupu spadaju glatki mišići - zovu se tako zbog njihovog izgleda pod
mikroskopom - a njihovu funkciju predstavljaju pokreti unutrašnjih organa kojih nismo svesni,
kao što su utroba ili bešika. Treću grupu predstavlja kardijalni mišić koji čini glavni deo srca.

Mišićni sistem zajedno sa skeletnim čini aparat za kretanje; osim toga on učestvuje u mnogim
fiziološkim procesima: ishrani, disanju i cirkulaciji krvi.1

Mišići se za kosti spajaju snopovima vezivnih vlakana – tetivama. Kraj tetive, najbliže
centralnom delu tela, naziva se koren mišića i obično je kraći od vezivnih delova na drugom
kraju. Obično je koren na jednoj strani zgloba, a vezivni deo na drugom udaljenom kraju, tako se
grčenjem mišića pomera i zglob. Veza sa nervnim sistemom je ostvarena tako što je svaki mišić
inervisan posebnim nervom. Tako jedan mišić može da vrši samo jednu vrstu pokreta pa su zbog
toga mišići udruženi u funkcionalne grupe koje deluju antagonistički. Osim određenih kožnih
mišića, koji potiču od ektoderma, svi ostali su mezodermalnog porekla. Muskulatura
kičmenjaka sastoji se iz: glatkih i poprečno - prugastih mišićnih vlakana.

Slika 1 – vrste mišića

1
Stanković, Siniša: Uporedna anatomija kičmenjaka, Beograd: Naučna knjiga, 1950.god

2
 2.1. Struktura i funkcija mišića
Mišići su izgrađeni od mišićnog tkiva, a mišićno tkivo od mišićnih ćelija. Mišićna ćelija je
zastupljena kod svih višećelijskih životinja. Ona sadrži specifične ćelijske organele-miofibrile i
miofilamente sagrađene od kontraktilnih proteina-aktina i miozina. Tipična mišićna ćelija je
izdužena, a miofibrile se pružaju paralelno sa dužom osovinom mišićne ćelije.Od ostalih
organela svojim karakteristikama se ističu mitohondrije,endoplazmatski retikulum,koji se kod
mišića naziva sarkoplazmatski retikulum,i ćelijska membrana sarkolema. Ove organele su
specifično organizovane i značajne su za funkciju mišićne ćelije.

Slika 2 – struktura mišića

Poznato je da, posle diferenciacije iz embrionalne u adultnu, mišićna ćelija gubi sposobnost
reprodukcije. To znači da je celokupan broj mišićnih ćelija prisutan po rođenju. Međutim,
mišićne ćelije imaju izvanrednu sposobnost rasta,povećanja volumena i snage,što naročito dolazi
do izražaja pri stalnoj aktivnosti. Po prestanku aktivnosti dolaѕi do regresivnih promena.

Poput neurona, i mišićna ćelija se može nadražiti električnim, hemijskim ili mehaničkim
stimulusom. Time se izaziva nastanak akcionog potencijala,koji se prenosi duž membrane. Za
razliku od nervne ćelije, mišićna ćelija poseduje kontraktilni mehanizam koji se aktivira
prostirućom depolarizacijom. Dakle, kontraktilnost mišićne ćelije je u uskoj vezi sa njenom
nadražljivošću.

3
Kontraktilnost je sposobnost mišićne ćelije da menja oblik, skraćuje se i opušta. Stoga govorimo
o kontrakciji i relaksaciji. Tom mehaničkom silom ona utiče na druge ćelije ili okolinu.
Kontrakcija mišića je, prema tome, osnovna reakcija mišićne aktivnosti i omogućava mehanički
rad, čime se ostvaruje efektorna funkcija mišića.

Nervne ćelije su u morfološkoj i funkcionalnoj povezanosti sa mišićnim, veliki deo aktivnosti

nervnog sistema usmeren je na aktivnosti mišićnih ćelija, tj.izazivanje kontrakcije. Međutim, kod
izvesnih mišića, kontrakcija mišićne ćelije može nastati i u odsustvu inervacije. Hormoni i neke
druge materije mogu menjati funkcije mišićne ćelije.

2.2. Poprečno prugasto tkivo

Poprečno-prugasto mišićno tkivo čini najveći deo mase ljudskog tela (oko 40%). Ono izgrađuje
mišiće trupa, udova, lica, vrata, jezika, nepca, ždrela, grkljana, dijafragme, najvećeg dela
jednjaka, mokraćne cevi, vagine itd. Ti mišići su odgovorni za kretanje, održavanje pozicije tela,
mimiku, govor, gutanje, disanje i druge vitalne funkcije organizma.

Skeletno tkivo je specijalizovano za kratkotrajne snažne kontrakcije, a inervišu ga motorna i

senzorna vlakna cerebrospinalnih živaca što znači da se nalazi pod kontrolom volje2.

Poprečno-prugaste mišiće izgrađuju dugačke i relativno tanke ćelije cilindričnog oblika, koje se
nazivaju i mišićna vlakna. Vlakna su postavljena paralelno i okružena su slojem rastresitog
veziva, koje se naziva endomizijum. Veći broj vlakana se udružuje i formira snop, koga okružuje
omotač perimizijum. Na kraju, ovi snopovi formiraju mišić i okruženi su još jednim omotačem
izgrađenim od gustog vezivnog tkiva, koji nosi naziv epimizijum. Kroz ove omotače prolaze
krvni sudovi i živci.

2.3. Glatko mišićno tkivo

Glatko mišićno tkivo ulazi u sastav krvnih i limfnih sudova, organa sistema za varenje, dušnika,
mokraćne bešike, materice, kože, unutrašnjih mišića oka itd. Ono je specijalizovano za slabe i
spore kontrakcije, a inervisano je od strane autonomnog nervnog sistema. Za razliku od
skeletnog tkiva, ovi mišiću su sposobni za dugotrajne kontrakcije i veoma teško se zamaraju.3

2
Marija Mihalj, Danica Obradović: "Opšta anatomija", Novi Sad 2000.god
3
Arthur C. Guyton M.D, John E. Hall Ph.D:“ Medicinska fiziologija“, Savremena administracija, Beograd, 1999.god

4
Glatke mišićne ćelije su vretenastog oblika i imaju jedno ovalno jedro postavljeno u središnjem
delu sarkoplazme.

Slika 3 – glatko mišićno tkivo

Glatki mišići se mogu podeliti na: višejedinične i jednojedinične. Višejedinični mišići su

izgrađeni od odvojenih vlakana, koja su inervisana posebnim nervnim završecima i rade
nezavisno jedna od drugih. Jednojedinični mišić funkcioniše kao celina, odnosno njega izgrađuju
vlakna koja se zajedno kontrahuju i koja su organizovana u listove ili snopove. Ovaj tip mišića se
naziva i sincicijalni zbog međusobne povezanosti mišićnih ćelija, a takođe se koristi sinonim
visceralni glatki mišići jer oni grade većinu unutrašnjih organa.4

2.4. Srčano mišićno tkivo

Srčano mišićno tkivo izgrađuje središnji sloj srčanog zida i središnji sloj plućnih vena u blizini
njihovog ušća u srce. Po strukturi je slično poprečno-prugastom, a po funkciji glatkom mišićnom
tkivu.

4
Arthur C. Guyton M.D, John E. Hall Ph.D:“ Medicinska fiziologija“, Savremena administracija, Beograd, 1999.god

5
 Slika 4 – srčano mišićno tkivo

Sastavljeno je od poprečno-prugastih vlakana, koja se razlikuju od skeletnih po dimenzijama,

rasporedu jedara, prisustvu tzv. prelaznih ploča, slabije izraženoj poprečnoj ispruganosti i dr.
Srce se sastoji od dve vrste vlakana. Jedna vrsta izgrađuje radnu muskulaturu odgovornu za
kontrakcije, a druga vrsta sprovodnu musklulaturu koja sadrži malo kontraktilnih fibrila i koja je
odgovorna za stvaranje i sprovođenje impulsa do kontraktilnih vlakana.5

Svaka ćelija ima jedno ili dva centralno postavljena jedra, što omogućava razlikovanje srčanog i
skeletnog mišićnog tkiva. Miofibrili takođe nemaju isti raspored kao kod poprečno-prugastih
mišića, ali su aktinski i miozinski filamenti organizovani na isti način. Poprečna ispruganost nije
tako izražena, zbog prisustva velikog broja mitohondrija. Između susednih ćelija nalaze se
prelazne ploče.6 Srčani mišić se kontrahuje ritmično i automatski, a inerviše ga vegetativni
nervni sistem. Signali koji izazivaju srčane kontrakcije nastaju u zidu desne pretkomore, ali
nervni sistem utiče na njegov ritam.7

5
Arthur C. Guyton M.D, John E. Hall Ph.D:“ Medicinska fiziologija“, Savremena administracija, Beograd, 1999.god
6
Z. Anđelković, Lj. Somer, M. Perović, V. Avramović, Lj. Milenkova, N. Kostovska, A. Petrović: "Histološka građa
organa" , Bonafides, Niš 2001.god
7
Marija Mihalj, Danica Obradović: "Opšta anatomija", Novi Sad 2000.god

6
 3. ZAMOR MIŠIĆA
Zamor (upala) mišića (muscle soreness) je posledica intezivnog opterećenja mišića aktivnošću
npr. na početku trenažnog perioda ili posle perioda smanjenog rada ili mirovanja. Akutna upala
mišića se javlja na kraju aktivnosti, dok se odložena upala razvija dan-dva posle aktivnosti.
Akutni zamor mišića se javlja zbog nakupljanja kiselih metabolita, H+ jona i oticanja mišićnog
tkiva usled pojačane vaskularizacije tkiva, dok hronična upala mišića nastaje posle kontrakcija
mišića koje deluju na elastične i kontraktilne strukture mišića i dovode do nastanka mikrotrauma
na mišićnim vlaknima koje opet pokreću mehanizme inflamacije. Laktat je povezan sa mišićnim
zamorom, ali se ne smatra njegovim osnovnim uzrokom. Odmah nakon stvaranja, laktat se
raspada na vodonik (H+) i jone laktata. Akumulacija jona vodonika uzrokuje pad pH i
posledično poremećaj acido-bazne ravnoteže. Intraćelijska acidoza koja nastaje razlaganjem
laktata je upravo uzrok mišićnog zamora tj. upale mišića. Laktat koji je stvoren u mišićima
tokom aktivnosti difunduje u krvotok; njegova koncentracija zavisi od intenziteta, trajanja,
učestalosti i vrste aktivnosti.8

Slika 5 – Upala mišića

Pri refleksnoj delatnosti mišića, zamor se javlja istovremeno u samom mišićnom tkivu, u
nervnim centrima, kao i u završecima motornih nerava u mišiću. Čak ovo drugo nastupa pre
nego zamor u samom mišićnom tkivu. To stanje zamora kod mišića manifestuje se postepenim
smanjenjem veličine kontrakcije. To smanjenje može ići do potpunog izostajanja kontrakcije
mišića, tj. da mišić ne odgovara na primljene draži. Brzina razvoja zamora kod čoveka u radu
zavisi od ritma rada i od veličine opterećenja.
8
http://thetitantraining.com/korisne-informacije/zasto-nastaje-upala-misica-i-kako-je-spreciti/

7
Veliko opterećenje ili suviše brz ritam dovodi do brzog nastajanja zamora, usled čega je i radni
efekat minimalan. Rad se odvija najbolje pri nekom srednjem, optimalnom ritmu, optimalnom
opterećenju, koji je različit ne samo za različite ljude nego i za jednog istog čoveka u različitim
uslovima. U medicini se za određivanje radne sposobnosti, u zavisnosti od opterećenja i ritma,
primenjuje metoda koja se naziva ergografija. 9

Pojava zamora objašnjava se hemijskim i fiziološkim teorijama zamora. Hemijska teorija

objašnjava nastajanje zamora kao posledicu smanjivanja energetskih rezervi u mišićnom tkivu i
kao pojavu obilnog nakupljanja produkata metabolizma mišića u radu, koji kao da "zatrpavaju",
guše normalan metabolizam, usled čega se javlja zamor. Fiziološka teorija mišićnog zamora
polazi od toga da on nastupa zbog promene fizioloških svojstava zamorenog mišića i fiziološke
labilnosti. Jedna i druga teorija se ne iskljućuju već se, po našem mišljenju, samo dopunjuju.10

3.1. Stepeni zamora mišića

Razlikujemo tri stepena zamora mišića. Kod prvog stepena zamora oseća se lagan ugodan bol i
zatezanje nakon treninga i dan posle..

Drugi stepen zamora je dosta čest kod ljudi koji su se počeli odjednom baviti nekim vidom
vežbanja. Tu dolazi do bola oko 17 pa do 24 i 48 h nakon vežbanja. Uglavno je 2 dana nakon
treninga najgore. Nastupa zakiseljavanje celog organizma. Ovo je svojevrsni šok za organizam
koji nije nužno loš.

Treći stepen zamora mišića karakteriše totalni umor celog tela, vrtoglavica, drhtavica pa i
povraćanje.11

3.2. Mlečna kiselina i mišićna kontrakcija

Svaki jači mišićni rad dovodi do stvaranja i nakupljanja mlečne kiseline (laktata) u mišiću.
Količina stvaranja laktata u mišiću zavisi od stepena utreniranosti. Kontrakcija mišića zahteva
određenu količinu energije, koja se obezbeđuje metaboličkim procesima u samom mišiću.
Metabolički procesi obezbeđuju razgradnju hemijskih supstrata uz oslobađanje energije.
Umerene mišićne kontrakcije obezbedeđuju energiju iz razgradnje glikogena uz kiseonik
(aerobno). Snažne kontrakcije mišića energiju obezbeđuju razgradnjom glikogena bez kiseonika

9
http://savremenisport.com/teorija-sporta/sportska-medicina/12/392/fiiziologija-misica
10
http://savremenisport.com/teorija-sporta/sportska-medicina/12/392/fiiziologija-misica
11
https://www.fitness.com.hr/blog/Centar_Miketa/Zamor_i_upala_misica.aspx

8
(anaerobno) uz stvaranje mlečne kiseline. Mlečna kiselina se sastoji iz laktata i kiselih H+ jona
vodonika (koji su razlog da se mišićna ćelija zakiseli). Kiselost mišića zbog nakupljanja H+ jona
blokira enzime i dovodi do prekida procesa grčenja mišića – što uzrokuje osećaj slabosti i
zamora.

3.3. Oblik i vrste mišićne kontrakcije (upale)

Kao rezultat kontrakcije, skraćenja u mišićnim vlaknima, javlja se određeni napon. To je jedna
od osnovnih fizioloških karakteristika mišića.

Sam napon, sila, razvija se različito pri mišićnoj kontrakciji. Ako je spoljašnji teret manji od
napona mišića koji se kontrahuje, onda se mišić skraćuje i izaziva kretanje. To je tzv.
koncentrični tip, oblik kontrakcije. Ovaj oblik kontrakcije nazivase i izotonička kontrakcija (isti
napon mišića) ili miometrijska kontrakcija. Ako je spoljašnji teret veći od napona koji razvija
mišić za vreme kontrakcije, onda se taj mišić rasteže (izdužuje). To je takozvani ekscentrični ili
pliometrični oblik kontrakcije. Koncentrični iekscentrični tip mišićne kontrakcije, kod
kojih mišić menja svoju dužinu, spadaju u dinamičke forme kontrakcije.

Mišićna kontrakcija, pri kojoj mišić razvija napon ali ne mijenja svoju dužinu, naziva
seizometrijska kontrakcija (ista dužina). To je statička forma mišićne kontrakcije i ona se javljau
dva slučaja: kada je spoljašnji teret veći od napona mišića; međutim, ne postoje uslovi
zarastezanje mišića pod uticajem tog spoljašnjeg opterećenja. U realnim fiziološkim uslovima
aktivnosti mišića, praktično se ne javlja čista izometrička ili čista izotonička kontrakcija.

3.4. Vrste upale mišića

Akutna upala mišića nastaje na kraju treninga ili neposredno nakon treninga. Sportista oseća
zamor mišića, umereni otok mišića i blagu bol. Oticanje mišića nastaje kao posledica treninga,
zbog širenja krvnih sudova u mišićima, povećanja protoka krvi kroz mišić, povećanja
propustljivosti kapilara i efekta nakupljanja vode. Oticanje mišića je odgovorno za osećaj
napumpanosti mišića nakon treninga. Bol i otok prolaze za nekoliko minuta do nekoliko sati
nakon treninga. Mlečna kiselina koja se nakuplja je na kraju treninga najveća. Neposredno posle
treninga počinje da se uklanja iz mišića i metaboliše se u jetri.

Odložena upala mišića predstavlja upalu mišića u pravom smislu te reči. Ona se javlja dan ili dva
posle treninga. Ona ne zavisi od intenziteta rada, nego najviše od vrste mišićnog rada. Kod ove

9
upale bol je veoma jak i prolazi nakon više dana. Pri ovakvoj upali mišića postoje male povrede
mišićnih vlakana, otok, minimalne modrice unutar mišića, povećan protok krvi kroz mišić i
prisustvo ćelija koje su zadužene za popravku oštećenog. Dokazano je da se javlja kod
ekscentričnih kontrakcija koje dovode do mikrotrauma na mišićnim vlaknima, što pokreće upalu.
Primeri ekscentričnih vežbi su trčanje pod nagibom, uzbrdo ili nizbrdo, nošenje ili dizanje nekog
tereta rukama.

3.5. Prevencija
Prevencija zamora mišića:

 Piti dosta tečnosti pre i za vreme treninga, a tokom dana popiti najmanje 2L vode.
 Uzimanje mikronutrijenata, posebno minerala
 Aktivnost početi sa laganim zagrevanjem, postepeno pojačavati opterećenje, a nakon
aktivnosti ovavezno lagano istezanje.
 Izbegavati pretreniranost i odmarati se između aktivnosti
 Pretreniranost dovodi do povećane nivoa kortizola - takozvani hormon stresa, sobzirom
na to izbegavati preopterećenje mišića
 Obratiti pažnju na tehnike vežbanja
 Ne izbegavati aktivnost iako je mišićna upala u toku

LITERATURA
1. Stanković, Siniša: „Uporedna anatomija kičmenjaka“ Beograd: Naučna knjiga, 1950.god
2. Marija Mihalj, Danica Obradović: "Opšta anatomija", Novi Sad 2000.god

10
3. Arthur C. Guyton M.D, John E. Hall Ph.D:“ Medicinska fiziologija“, Savremena
administracija, Beograd, 1999.god
4. Z. Anđelković, Lj. Somer, M. Perović, V. Avramović, Lj. Milenkova, N. Kostovska, A.
Petrović: "Histološka građa organa", Bonafides, Niš 2001.god
5. http://thetitantraining.com/korisne-informacije/zasto-nastaje-upala-misica-i-kako-je-
spreciti/
6. http://savremenisport.com/teorija-sporta/sportska-medicina/12/392/fiiziologija-misica
7. https://www.fitness.com.hr/blog/Centar_Miketa/Zamor_i_upala_misica.aspx

11