Ιερουσαλήμ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Συντεταγμένες: 31°47′N 35°13′E

Η Ιερουσαλήμ (εβραϊκά: ‫יְ רוּשָׁ לַ יִ ם‬ Yerushaláyim , αραβικά:

‫ اﻟﻘُﺪس‬al-Quds , γνωστή και ως Ιεροσόλυμα, είναι πόλη στη Ιερουσαλήμ
Μέση Ανατολή που βρίσκεται σε ένα οροπέδιο στα όρη της
Ιουδαίας, ανάμεσα στη Μεσόγειο και τη Νεκρά Θάλασσα. Το
καθεστώς της πόλης είναι αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα σε
Ισραήλ και Παλαιστίνη. Το Ισραήλ την έχει ανακηρύξει
πρωτεύουσά του από το 1949, και παράλληλα αποτελεί την
μεγαλύτερη πόλη του Ισραήλ[4], αλλά το ανατολικό τμήμα της
πόλης θεωρείται από την διεθνή κοινότητα ως κατεχόμενο τμήμα
της Παλαιστίνης[5][6][7], μετά τον πόλεμο των έξι ημερών, το
1967, όταν οι Ισραηλινές δυνάμεις το κατέλαβαν από την
Ιορδανία. Στην Ιερουσαλήμ βρίσκονται η Κνεσέτ (το
κοινοβούλιο του Ισραήλ), η προεδρική και η πρωθυπουργική
κατοικία και το Ανώτατο δικαστήριο του Ισραήλ.

Είναι πόλη, η οποία αποτελεί ιουδαϊκό, χριστιανικό και ισλαμικό

κέντρο θρησκευτικής και ιστορικής σημασίας. Πιθανώς
πρόκειται για την αρχαία πόλη Σαλήμ, της οποίας βασιλιάς Σημαία
υπήρξε ο Μελχισεδέκ. Την πόλη αυτή, η οποία μεταγενέστερα Έμβλημα
ονομαζόταν Ιεβούς, κατέλαβε ο βασιλιάς Δαβίδ από τους
Ιεβουσαίους. Μετά τη διαίρεση του έθνους του Ισραήλ η
Ιερουσαλήμ κατέστη πρωτεύουσα και άγια πόλη των Ισραηλιτών
και του νοτίου βασιλείου του Ιούδα. Επίσης στην πόλη αυτή ο
βασιλιάς Σολομώντας έχτισε τον μεγαλοπρεπή ιουδαϊκό Ναό ο
οποίος καταστράφηκε λίγους αιώνες αργότερα από τους
Βαβυλώνιους. Σήμερα σώζεται μόνο ένα τμήμα του τείχους από
την περίοδο του Δεύτερου Ναού, το γνωστό «τείχος των
δακρύων» ή ορθότερα «Δυτικό Τείχος».

Η παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ αποτελεί μνημείο παγκόσμιας Ιερουσαλήμ

πολιτιστικής κληρονομιάς, περιβάλλεται από έναν οχυρωμένο
τοίχο και διαιρείται σε τέσσερις συνοικίες: την αρμένικη, την
χριστιανική, τη μουσουλμανική και την εβραϊκή. Λόγω των
Αγίων Τόπων παρουσιάζει σημαντική τουριστική κίνηση.
Αξιοθέατα της αποτελούν το Κάστρο (24 π.Χ.), ο Καθεδρικός
Ναός του Αγίου Ιακώβου του 12ου αιώνα, το Όρος του Ναού
(Χαράμ αλ-Σαρίφ), το τέμενος Αλ-Ακσά (705–715), ο Τρούλος
(ή Θόλος) του Βράχου, το Δυτικό τείχος, το Φρούριο Αντωνία, ο
Ναός του Πανάγιου Τάφου, ο κήπος της Γεσθημανής, οι Τάφοι
των Βασιλέων και το Όρος των Ελαιών.

Πίνακας περιεχομένων
Ετυμολογία 31°47′0″N 35°13′0″E
Ιστορία της Ιερουσαλήμ Χώρα Ισραήλ[1]
Φωτογραφίες Διοικητική Jerusalem District
Παραπομπές υπαγωγή

Δείτε επίσης Ίδρυση 45ος αιώνας π.Χ.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Διοίκηση

• Δήμαρχος Moshe Lion (από
της 2018)
Ετυμολογία Ιερουσαλήμ
Έκταση 125,42 km²
Μια πόλη που αποκαλείται Ρουσαλίμ σε έγγραφα του Μέσου
Βασιλείου της Αιγύπτου (περίπου 19ος αιώνα π.Χ.) ταυτίζεται, Υψόμετρο 754 μέτρο
αν και όχι από όλους, με την Ιερουσαλήμ.[8][9] Η Ιερουσαλήμ Ταχ. κωδ. 91000–91999[2]
αποκαλείται Ουρουσαλίμ στις επιστολές της Αμάρνα (1330
Τηλ. κωδ. 2[3]
π.Χ.).[10]
Ζώνη ώρας UTC+02:00
Το όνομα Ιερουσαλήμ ετυμολογείται συχνά ως «θεμέλιο Ιστότοπος Επίσημος ιστότοπος
(σουμεριακά γιερού, να θεμελιώσει) του θεού Σαλίμ»[11][12], και (https://www.jerusale
έτσι ο θεός Σαλίμ θεωρείται ως πρώτος «πολιούχος» του πόλη m.muni.il/)
της εποχής του ορείχαλκου.[13] Η μορφή Ιερουσαλήμ ή
Ιερουσαλαγίμ πρωτοεμφανίζεται στη Βίβλο, στο βιβλίο του Σχετικά πολυμέσα
Ιησού του Ναυή. Σύμφωνα με ένα Μιδράς, το όνομα είναι
συνδυασμός του Yhwh Yir'eh («ο Θεός θα το είδε», το όνομα που ο Αβραάμ έδωσε στο μέρος όπου
ξεκίνησε να θυσιάζει το γιο του) και της πόλης Σαλήμ.[14]

Η πρώτη αναφορά πέρα των βιβλικών Εβραίων της λέξης Ιερουσαλήμ χρονολογείται από τον 6ο ή 7ο αιώνα
π.Χ.[15][16] και ανακαλύφθηκε στο Χιρμπέτ Μπέιτ Λέι το 1961. Η επιγραφή αναφέρει «Είμαι ο Γιαχβέ ο
Θεός, θα αποδεχθώ τις πόλεις της Ιουδαίας και θα λυτρώσω την Ιερουσαλήμ»,[17][18][19] ενώ άλλοι
μελετητές την αποδίδουν ως «Ο Γιαχβέ είναι ο Θεός όλης της γης. Τα βουνά της Ιουδαίας του ανήκουν,
στον Θεό της Ιερουσαλήμ».[20][21]

Σαλίμ ή Σαλήμ ήταν το όνομα του θεού του λυκόφωτος στη θρησκεία των Χαναανιτών, του οποίου το
όνομα βασίζεται στην ίδια ρίζα Σ-Λ-Μ από την οποία προέρχεται η εβραϊκή λέξη για την «ειρήνη» (Σαλάμ
ή Σαλόμ στα σύγχρονα αραβικά και εβραϊκά).[22][23] Οπότε, το όνομα μπορούσε να ετυμολογηθεί ως
«Πόλη της Ειρήνης»[12][24] ή «Καταφυγίο της Ειρήνης»,[25][26] εναλλακτικά «Όραμα της Ειρήνης» για
κάποιους Χριστιανούς συγγραφείς.[27] Η κατάληξη -αγίμ δηλώνει το διττό, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι
το όνομα Ιερουσαλαγίμ αναφέρεται στο γεγονός ότι η πόλη είναι κτισμένη πάνω σε δύο λόφους.[28][29]

Ο πιο αρχαίος οικισμός της Ιερουσαλήμ, ο οποίος ιδρύθηκε την εποχή του χαλκού στο λόφο πάνω από την
πηγή Γκιχόν, σύμφωνα με τη Βίβλο ονομαζόταν Ιεβούς.[30] Αρχικά ονομαζόταν οχυρό Σιών, αλλά ο Δαυίδ
την ονόμασε Πόλη του Δαβίδ,[31] και έτσι ήταν γνωστή στην αρχαιότητα.[32][33] Το όνομα Σιών αρχικά
χρησιμοποιούταν μόνο για ένα τμήμα της πόλης, αλλά στη συνεχεία έφτασε να σημαίνει όλη τη πόλη και τη
βιβλική Γη του Ισραήλ. Στα ελληνικά και στα λατινικά, το όνομα της πόλης είναι Ιεροσόλυμα ή
Ιερουσαλήμ, συσχετίζοντας το όνομα ετυμολογικά με τη λέξη «ιερός».[34][35]

Ιστορία της Ιερουσαλήμ

Η Ιερουσαλήμ είναι μια από τις αρχαιότερες πόλεις της παγκόσμιας ιστορίας. Την ίδρυσαν οι Καναανίτες το
2000 π.Χ. Το 1400 π.Χ. ήταν υποτελής στον Φαραώ της Αιγύπτου. Το 1000 π.Χ. ο Δαβίδ την έκανε
πρωτεύουσα του Ισραηλιτικού έθνους κι αργότερα ο Σολομώντας έχτισε εκεί τον περίφημο ναό του για τη
λατρεία του Θεού των Εβραίων, καθιστώντας την και θρησκευτικό κέντρο. Όταν ο Σολομώντας πέθανε και
το κράτος του Ισραήλ χωρίστηκε στα δύο, η Ιερουσαλήμ ήταν πρωτεύουσα του βασιλείου του Ιούδα. Η
πόλη πέρασε στα χέρια των Βαβυλωνίων το 586 π.Χ. οπότε και καταστράφηκε μαζί με τον ναό του
Σολομώντα. Στη συνέχεια πέρασε στην κατοχή των Περσών, των Ελλήνων, των Σελευκιδών, των
Πτολεμαίων και των Ρωμαίων γνωρίζοντας και άλλες καταστροφές, αλλά πάντοτε αναστηλωνόταν. Στα
χρόνια μάλιστα του Αντιόχου Δ΄ του Επιφανούς (175 -164 π.Χ.), η πόλη έλαβε προσωρινά την ονομασία
Αντιόχεια. Η πιο μεγάλη καταστροφή έγινε το 70 μ.Χ. από τους Ρωμαίους με αφορμή την επανάσταση των
Εβραίων. Η πόλη ξαναχτίστηκε το 134 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Αδριανό ως νέα πόλη με το όνομα Αιλία
Καπιτωλίνα. Στην καταστροφή του 70 μ.Χ. καταστράφηκε και ο δεύτερος ναός της Ιερουσαλήμ, ο οποίος
είχε οικοδομηθεί πάνω στα ερείπεια του πρώτου το 516 π.Χ. Μετά τους Ρωμαίους, η πόλη περιήλθε στην
Βυζαντινή αυτοκρατορία. Ο Μέγας Κωνσταντίνος της απόδωσε το παλιό της όνομα, έχτισε με τη μητέρα
του την Αγία Ελένη το ναό της Ανάστασης στο λόφο του Γολγοθά και τη στόλισε με πολλά μνημεία. Το 637
μ.Χ. κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ οι Άραβες οι οποίοι την έλεγαν Κουντούς Σερίφ, που σημαίνει ιερή πόλη.
Οι Άραβες έχτισαν το 691 μ.Χ. πάνω στα ερείπια του δευτέρου ναού της Ιερουσαλήμ ένα περίλαμπρο τζαμί,
το Τέμενος του Ομάρ. Το 1099 την πήραν οι Σταυροφόροι, οι οποίοι την έκαναν έδρα βασιλείου. Το 1187
την ανακατέλαβαν οι Άραβες, ενώ αργότερα την κατέλαβαν εκ νέου οι Σταυροφόροι. Το 1517 την πήραν οι
Τούρκοι και το 1917 οι Βρετανοί, οι οποίοι αποχώρησαν από εκεί όταν άρχισε να γίνεται αντικείμενο
σφοδρής διαμάχης μεταξύ των Αράβων και των Εβραίων. Τελικά, το 1947 ένα τμήμα της έγινε εβραϊκό και
το άλλο αραβικό, ενώ από το 1967 βρίσκεται υπό πλήρη Ισραηλινή κατοχή.

Φωτογραφίες

Κνέσετ Ανώτατο Δικαστήριο του

Ισραήλ

Υπουργείο Εξωτερικών του Εθνικό Τράπεζα του Ισραήλ

Ισραήλ Αρχηγείο της
Αστυνομίας
Ισραήλ
 Πρωθυπουργική κατοικία Μουσείο του Ισραήλ

Εθνική Βιβλιοθήκη του Όρος Χερτζλ - Ισραήλ Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο

Ισραήλ Εθνικό νεκροταφείο (Ιερουσαλήμ)

Ακαδημία Επιστημών και Ακαδημία για την Εβραϊκή Ακαδημία Τεχνών και Σχεδίου
Ανθρωπιστικών Σπουδών γλώσσα Μπεζαλέλ
(Ισραήλ)

Ισραήλ Αρχή Φεστιβάλ κινηματογράφου Γέφυρα του

Ραδιοτηλεόρασης στην Ιερουσαλήμ Σαντιάγο
Καλατράβα
στην είσοδο
της πόλης
Πανοραμική θέα της πόλης από το Όρος των Ελαιών

Παραπομπές
1. archINFORM. 45421 (https://www.archinform.net/ort/45421.htm). Ανακτήθηκε στις 6
Αυγούστου 2018.
2. www.geopostcodes.com/Jerusalem (http://www.geopostcodes.com/Jerusalem).
3. dialcode.org/Asia/Israel/ (http://dialcode.org/Asia/Israel/).
4. Μεγαλύτερη πόλη:
"... modern Jerusalem, Israel's largest city ..." (Erlanger, Steven. Jerusalem, Now (http://tra
vel2.nytimes.com/2006/04/16/travel/16jerusalem.html) Αρχειοθετήθηκε (https://web.archiv
e.org/web/20090328000448/http://travel2.nytimes.com/2006/04/16/travel/16jerusalem.html)
2009-03-28 στο Wayback Machine., The New York Times, April 16, 2006.)
"Jerusalem is Israel's largest city." ("Israel (country) (http://encarta.msn.com/encyclopedia_
761575008_3/Israel.html) Αρχειοθετήθηκε (https://web.archive.org/web/20091028171318/h
ttp://encarta.msn.com/encyclopedia_761575008_3/Israel.html) 2009-10-28 στο Wayback
Machine.", Microsoft Encarta, 2006, p. 3. Retrieved October 18, 2006. Archived (http://ww
w.webcitation.org/5kwrqG7Gx) 2009-10-31.)
"Since 1975 unified Jerusalem has been the largest city in Israel." ("Jerusalem" (http://ww
w.britannica.com/ebi/article-203247), Encyclopædia Britannica Online, 2006. Retrieved
October 18, 2006. Archived (http://web.archive.org/web/20080621103517rn_1/student.brita
nnica.com/comptons/article-203247/Jerusalem) 2008-06-21)
"Jerusalem is the largest city in the State of Israel. It has the largest population, the most
Jews and the most non-Jews of all Israeli cities." (Klein, Menachem. Jerusalem: The
Future of a Contested City, New York University Press, March 1, 2001, p. 18. ISBN 0-8147-
4754-X)
"In 1967, Tel Aviv was the largest city in Israel. By 1987, more Jews lived in Jerusalem than
the total population of Tel Aviv. Jerusalem had become Israel's premier city." (Friedland,
Roger and Hecht, Richard. To Rule Jerusalem, University of California Press, September
19, 2000, p. 192. ISBN 0-520-22092-7).
5. «Israel plans 1,300 East Jerusalem Jewish settler homes» (http://www.bbc.co.uk/news/world-
middle-east-11709617). BBC News. 9 November 2010. http://www.bbc.co.uk/news/world-
middle-east-11709617. «East Jerusalem is regarded as occupied Palestinian territory by the
international community, but Israel says it is part of its territory.»
6. «The status of Jerusalem» (http://www.un.org/Depts/dpi/palestine/ch12.pdf) (PDF). The
Question of Palestine & the United Nations. United Nations Department of Public Information.
«East Jerusalem has been considered, by both the General Assembly and the Security
Council, as part of the occupied Palestinian territory.»
 7. Resolution 298 September 25, 1971: (http://domino.un.org/unispal.nsf/0/441329a958089eaa8
52560c4004ee74d?OpenDocument) Αρχειοθετήθηκε (https://web.archive.org/web/201308190
03928/http://domino.un.org/unispal.nsf/0/441329a958089eaa852560c4004ee74d?OpenDocu
ment) 2013-08-19 στο Wayback Machine. "Recalling its resolutions... concerning measures
and actions by Israel designed to change the status of the Israeli-occupied section of
Jerusalem,..."
8. David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid B. Beck (2000). Eerdmans dictionary of the Bible
(https://books.google.com/books?id=P9sYIRXZZ2MC). Wm. B. Eerdmans Publishing.
σελίδες 694–695. ISBN 978-0-8028-2400-4. Ανακτήθηκε στις 19 Αυγούστου 2010. Nadav
Na'aman, Canaan in the 2nd Millennium B.C.E., Eisenbrauns, 2005 pp.177ff. offers a
dissenting opinion, arguing for the transcription Rôsh-ramen, etymologized to r'š (head) and
rmm (be exalted), to mean 'the exalted Head', and not referring to Jerusalem.
9. G. Johannes Botterweck, Helmer Ringgren (eds.) Theological Dictionary of the Old Testament,
(tr. David E. Green) William B. Eerdmann, Grand Rapids Michigan, Cambridge, UK 1990, Vol.
VI, p. 348
10. «The El Amarna Letters from Canaan» (http://www.tau.ac.il/humanities/semitic/EA263-end.htm
l). Tau.ac.il. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2010.
11. Meir Ben-Dov, Historical Atlas of Jerusalem, Continuum International Publishing Group, 2002,
p. 23.
12. Binz, Stephen J. (2005). Jerusalem, the Holy City (https://books.google.com/books?id=7zLuDl
zdTFYC&pg=PA1). Connecticut, USA.: Twenty-Third Publications. σελ. 2.
ISBN 9781585953653. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2011.
13. G. Johannes Bottereck, Helmer Ringgren, Heinz-Josef Fabry, (eds.) Theological Dictionary of
the Old Testament, tr. David E. Green, vol. XV, pp. 48–49 William B. Eeerdmanns Co. Grand
Rapids, Michigan/Cambridge UK 2006, pp. 45–6
14. Louis Ginzberg (Οκτωβρίου 1998). «The Legends of the Jews Volume 1» (https://web.archive.
org/web/20120403180037/http://www.gutenberg.org/dirs/etext98/1lotj10.txt). Αρχειοθετήθηκε
από το πρωτότυπο (http://www.gutenberg.org/dirs/etext98/1lotj10.txt) στις 3 Απριλίου 2012.
Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2015.
15. Writing, Literacy, and Textual Transmission: The Production of Literary by Jessica N.
Whisenant p. 323
16. King Manasseh and Child Sacrifice: Biblical Distortions of Historical Realities by Francesca
Stavrakopoulou p. 98
17. Oral World and Written Word: Ancient Israelite Literature by Susan Niditch p. 48
18. The Mountain of the Lord by Benyamin Mazar p. 60
19. Blessing and Curse in Syro-Palestinian Inscriptions by T. G Crawford p. 137
20. Joseph Naveh (2001). «Hebrew Graffiti from the First Temple Period». Israel Exploration
Journal 51 (2): 194–207.
21. Discovering the World of the Bible by LaMar C. Berrett p. 178
22. Elon, Amos. Jerusalem (http://www.usna.edu/Users/history/tucker/hh362/telavivandjerusalem.
htm). HarperCollins Publishers Ltd. ISBN 0-00-637531-6. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2007.
«The epithet may have originated in the ancient name of Jerusalem—Salem (after the pagan
deity of the city), which is etymologically connected in the Semitic languages with the words for
peace (shalom in Hebrew, salam in Arabic).»
23. Ringgren, H., Die Religionen des Alten Orients (Göttingen, 1979), 212.
24. Hastings, James (2004). A Dictionary of the Bible: Volume II: (Part II: I – Kinsman), Volume 2
(https://books.google.com/books?id=0wvtFPz03GsC&pg=PA584). Honolulu, Hawaii: Reprinted
from 1898 edition by University Press of the Pacific. σελ. 584. ISBN 1-4102-1725-6.
Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2011.
25. Bosworth, Clifford Edmund (2007). Historic cities of the Islamic world (https://books.google.co
m/books?id=UB4uSVt3ulUC&pg=PA226). The Netherlands: Koninklijke Brill NV. σελίδες 225–
226. ISBN 90-04-15388-8. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2011.
26. Denise DeGarmo (9 Σεπτεμβρίου 2011). «Abode of Peace?» (https://web.archive.org/web/201
20426042313/http://centre4conflictstudies.org/wanderingthoughts/category/denise-degarmo/).
Wandering Thoughts. Center for Conflict Studies. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (http://ce
ntre4conflictstudies.org/wanderingthoughts/category/denise-degarmo/) στις 26 Απριλίου 2012.
Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2011.
27. Bosworth, Francis Edward (1968). Millennium: a Latin reader, A (https://books.google.com/boo
ks?id=5sC2pJYlzbsC&pg=PA183). Oxford, United Kingdom: Oxford University Press.
σελ. 183. ASIN B0000CO4LE (https://www.amazon.com/dp/B0000CO4LE). Ανακτήθηκε στις
17 Δεκεμβρίου 2011.
28. Wallace, Edwin Sherman (Αυγούστου 1977). Jerusalem the Holy. New York: Arno Press.
σελ. 16. ISBN 0-405-10298-4. «A similar view was held by those who give the Hebrew dual to
the word»
29. Smith, George Adam (1907). Jerusalem: The Topography, Economics and History from the
Earliest Times to A.D. 70. Hodder and Stoughton. σελ. 251. ISBN 0-7905-2935-1. «The
termination -aim or -ayim used to be taken as the ordinary termination of the dual of nouns,
and was explained as signifying the upper and lower cities» (see here [1] (https://books.googl
e.com/books?id=Nf4QAAAAIAAJ&pg=PA251), σ. 251, στα Google Books)
30. The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome, Volume 1 (https://books.google.gr/boo
ks?id=lNV6-HsUppsC&pg=PA113&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false), p. 113
31. 2 Samuel 5:7,9. cited Israel Finkelstein, Amihay Mazar, Brian B. Schmidt, (eds) The Quest for
the Historical Israel, Society of Biblical Literature, 2007 p.127.
32. Bar-Kochva, Bezalel (2002). Judas Maccabeus: The Jewish Struggle Against the Seleucids (ht
tps://books.google.com/books?id=SIKuW_bl6LAC&pg=PA447). Cambridge, United Kingdom:
Cambridge University Press. σελ. 447. ISBN 0-521-01683-5.
33. Mazar, Eilat (2002). The Complete Guide to the Temple Mount Excavations. Jerusalem:
Shoham Academic Research and Publication. σελ. 1. ISBN 965-90299-1-8.
34. Alexander Hopkins McDannald (editor), The Encyclopedia Americana, Volume 16, Americana
Corporation, 1947, entry Jerusalem
35. Gerhard Kittel (editor), Gerhard Friedrich (editor), Geoffrey W. Bromiley (editor),Theological
Dictionary of the New Testament: Abridged in One Volume, Eerdmans, 1985, entry Sion [Zion],
Ierousalem [Jerusalem], Hierosolyma [Jerusalem], Hierosolymites [inhabitants of Jerusalem]

Δείτε επίσης
Πατριαρχείο Ιεροσολύμων

Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ιερουσαλήμ (http://dmoztools.net/Ιερουσαλήμ) στο DMOZ
Επίσημη σελίδα της πόλης (https://web.archive.org/web/20070711062220/http://www.jerusale
m.muni.il/jer_main/defaultnew.asp?lng=2)

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιερουσαλήμ&oldid=7978931"

Τελευταία τροποποίηση 04:09, 15 Ιανουαρίου 2020.

Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την Creative Commons Attribution-ShareAlike License· μπορεί να ισχύουν και
πρόσθετοι όροι. Χρησιμοποιώντας αυτό τον ιστότοπο, συμφωνείτε στους Όρους Χρήσης και την Πολιτική Ιδιωτικότητας.
Το Wikipedia® είναι καταχωρημένο σήμα του Wikimedia Foundation, Inc., ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού.