Sains  Tingkatan 3 

Nota Bab 1
Bab 1 Rangsangan dan Gerak Balas

1.1 Sistem Saraf Manusia 8. Lidah ialah organ deria bagi rasa. Lidah boleh mengesan
rasa daripada bahan kimia yang terlarut dalam air liur
1. Sistem saraf manusia terdiri daripada otak, saraf tunjang
seperti manis, masin, masam, pahit dan umami.
dan saraf periferi.
9. Contoh-contoh kecacatan penglihatan:
2. Sistem saraf manusia terlibat dalam pengawalan
pergerakan tubuh badan manusia. • Rabun jauh

3. Terdapat dua jenis gerak balas yang dilakukan oleh Imej pada
manusia iaitu: retina adalah
kabur
(a) Tindakan terkawal

Rangsangan Reseptor Otak Cahaya difokuskan di

hadapan retina

Efektor Gerak balas • Rabun dekat

Imej pada retina
(b) Tindakan luar kawal adalah kabur

Rangsangan Reseptor Saraf tunjang

Efektor Gerak balas Cahaya difokuskan

di belakang retina

4. Impuls merupakan isyarat elektrik yang bergerak melalui
• Buta warna
sistem saraf untuk menghasilkan gerak balas.
Tidak mampu mengesan perbezaan warna.
Kecacatan ini diwarisi.
1.2 Rangsangan dan Gerak Balas dalam
• Astigmatisme
Manusia
Penglihatan kabur yang disebabkan oleh permukaan
1. Organ deria manusia mempunyai reseptor yang boleh kornea yang tidak sekata. Masalah ini boleh
mengesan pelbagai rangsangan. dibetulkan dengan menggunakan kanta silinder atau
melalui pembedahan.
2. Mata ialah organ deria bagi penglihatan. Mata mengesan
cahaya.
3. Telinga ialah organ deria yang mengesan rangsangan 1.3 Rangsangan dan Gerak Balas dalam
bunyi. Tumbuhan
4. Bunyi dihasilkan oleh getaran objek dan merupakan
sejenis bentuk tenaga yang boleh dibawa dalam bentuk • Geotropisme : Bergerak balas terhadap
gelombang. graviti
• Fototropisme : Bergerak balas terhadap
  5. Hidung ialah organ bagi deria bau. Hidung mengesan cahaya
bau daripada bahan kimia yang terlarut dalam mukus.
• Hidrotropisme : Bergerak balas terhadap air
6. Kulit mempunyai reseptor yang peka terhadap sentuhan, • Tigmotropisme : Bergerak balas terhadap
haba, sejuk, tekanan dan sakit. sentuhan
7. Kepekaan kulit dipengaruhi oleh: • Gerakan nasti : Gerak balas tidak bergantung
(a) Bilangan reseptor kepada arah rangsangan
(b) Ketebalan epidermis

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

  Sains  Tingkatan 3

1.4 Kepentingan Gerak Balas terhadap 2. Haiwan mempunyai pendengaran jenis stereofonik, iaitu
kebolehan mendengar menggunakan dua telinga di sisi
Rangsangan dalam Haiwan Lain kepala.
1. Terdapat dua jenis penglihatan bagi haiwan iaitu:
3. Keupayaan mendengar bagi setiap jenis haiwan adalah
(a) Penglihatan stereoskopik berbeza-beza. Haiwan hanya boleh mendengar jika bunyi
itu adalah dalam julat frekuensi pendengarannya.
4. Selain daripada menggunakan deria penglihatan dan
pendengaran, haiwan juga mempunyai organ deria yang
lain untuk mengesan rangsangan dan melakukan gerak
Pertindihan medan
penglihatan
balas.
Medan Medan
penglihatan Contoh: Ikan menggunakan garis lateral pada badannya
penglihatan
mata kanan mata kiri untuk mengesan pemangsa dan mengelakkan diri
daripada pemangsa dalam habitatnya.

(b) Penglihatan monokular

Medan Medan
penglihatan penglihatan
mata kanan mata kiri

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 Sains  Tingkatan 3 

Notes Chapter 1
Chapter 1 Stimuli and Response

1.1 Human Nervous System
1. The human nervous system consists of the brain, the
spinal cord and the peripheral nerves.
2. The human nervous system is involved in controlling the
movement of human body.
8. The tongue is the sense organ of taste. The tongue can
detect a sense of chemicals dissolved in saliva such as
sweet, salty, sour, bitter and umami.
9. Examples of defects of vision:
• Short-sightedness

3. There are two types of human response:

(a) Voluntary action Image on the
retina is blurred
Stimuli Receptor Brain
Light is focused
in front of the retina
Effector Response
(b) Involuntary action • Long-sightedness
Image on the
Stimuli Receptor Spinal cord retina is blurred

Effector Response
Light is focused
4. Impulse is an electrical signal that moves through the behind the retina

nervous system to produce a response.
• Colour blindness
An inability to perceive colour difference. It is a
1.2 Stimuli and Response in Human defect that is based on inheritance.
1. The human sensory organs have receptors that can • Astigmatism
detect various stimuli.
A blur vision causes by irregular surface of the
2. Eyes are the sensory organs of sight. Eye detects light. cornea. It can be corrected by using a cylindrical
3. The ear is the sensory organ that detects sound stimulus. lens or through surgery.

4. Sound is produced by the vibrations of objects and is a

form of energy carried in the form of waves.
5. The nose is the organ of the sense of smell. Nose detects
odours from chemicals dissolved in the mucus.
6. The skin has receptors that are sensitive to touch, heat,
cold, pressure and pain.
7. The sensitivity of skin is affected by:
(a) The number of receptors
(b) The thickness of epidermis
1.3 Stimuli and Response in Plants
• Geotropism : Responds to gravity
• Phototropism : Responds to light
• Hydrotropism : Responds to water
• Thigmotropism : Responds to touch
• Nastic movement : Response is not dependent
on the direction of stimuli

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

  Sains  Tingkatan 3

1.4 The Importance of Response towards 2. Animals have stereophonic hearing, which is the ability
to listen using two ears on the side of the head.
Stimuli in Other Animals
3. The ability to hear for each animal is different. Animals
1. There are two types of vision in animals which are:
can only hear if the sound is in the frequency range of
(a) Stereoscopic vision their hearing.
4. In addition to using visual and auditory senses, animals
also have other sensory organs to detect stimuli and
respond.
Example: Fish uses lateral lines on its body to detect the
Overlapping visual
fields
predators and avoiding them in its habitat.
Visual field Visual field
of right eye of left eye

(b) Monocular vision

Visual field Visual field

of right eye of left eye

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.