1 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

s Na
samap-
AaMtrraYT/T/Iya kRYNaBBaavanaamaRt saMs Gaacao saMsqaapkacaaya-
qa
kRYNakRpamaU
p tI- e.ssaI.Bai@tvaovaodaMt svaamaIaI p`Baupad

AaiNa
p.
.pU.EaIla laao
l knaaqa svaamaI
s maharraja
yaaMcyaa krrkmalaI saaadr Ap-Na

2 ³ggaRRhsqa maaga-diSa-ka´
 Pa`stavanaa
Anaok Ba@taMcyaa maagaNaIva$na ho “gaRhsqa maaga-diSa-ka” pustk ilahINyaacao zrivalao.jyaap`maaNao ba^Mkocaa k^iSayar ha
laaokaMnaa pOsao vaaTp krIt Asatao mhNajao tao kahI danaI Aaho Asao mhNata yaot naahI¸ tr ba^Mkocaa p`itinaQaI mhNaUna tao to
kaya- krIt Asatao.%yaacap`maaNao maI ³va`japòma dasa´ gau$ iSaYya prMprocaa p`amaaiNak p`itinaQaI mhNaUna prMprotIla &ana mhNajao
EaIla p`Baupad AaiNa %yaaMcyaa iSaYyaaMcaI p`vacanao ¸ tsaoca varIYz Ba@taMcaI p`vacanao yaatIla t%va&ana saMga`hIt kolaolao
Aaho.ivaSaoYa k$na ho t%va&ana gaRhsqa Ba@taMsaazI ]pyau@t va p`^@TIkla AaiNa AacarNa krNyaasa saaopo Aaho.vaacakaMnaI
“vaacaa AaiNa ivacaar kra” ho pustk sauwa vaacaavao.%yaamaQyao kRYNaBaavanaocao p`aqaimak va vaO&ainak t%va&ana saaMgaItlaolao
Aaho.tsaoca EaIla p`BaupadaMcaI pustko pNa vaacaavaIt hI vaacakaMnaa nama` ivanaMtI Aaho.
yaa pustkasaazI va p`caarasaazI malaa madt krNaa¹yaa sava- Ba@taMcaa maI far AaBaarI Aaho.
¹va`jap`oma dasa

to Ba@t Asao Aahot.

¹EaIrama maMdIr¸ baaodvaD Ba@tvaRMd ³sauMdrkoSava dasa¸ saarMgazakur dasa¸ ]%tmapu$Ya dasa¸ p`lhadanaMd dasa¸ AnaMtkRYNa dasa¸
[%yaadI.´
¹[ska^na baID ivaz\zlaanaMd dasa
¹[ska^na saaolaapur paqa-saarqaI dasa
¹caOtnyajaIvana dasa AaiNa [ska^na jaLgaava Ba@tvaRMd
¹inamaKoDI jagannaaqa kuTIr Ba@tvaRMd.tsaoca igarQargaaopala dasa³puNao¹BaaosarI´.
¹SaolavaD kuTIr Ba@tvaRMd.
¹mau@ta[-nagar¸maaLogaava¸maoMZaoLda¸[%yaadI Ba@tvaRMd.

ilahINyaacaI mayaa-da AsalyaakarNaanao sava-ca Ba@taMcaI naavao namaud krNao Sa@ya naahI.mhNauna Ba@tvaRMd ha Sabd
vaaprlaolaa Aaho.

p`caar saovaa inaQaI $.150À¹

3 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 Okkkpk vkkf.k fopkj
fo d
djk

AA Jh Jh XkSkj furkbZ
f Hkxooku dh t;
; AA
gjs d`
d’.k gjs d’.k
d` d`’.k d`d’.k gjs gjs
g A
gjs jke
j gjs jkee jke jke gjs
g gjs AA

yaa laoKat gaRaRhsqa jaIvanaassaazI yaaogya maaaga-dSa-na ho Saas~acyaa

Sa va varIYz
v Ba@taMcyaa
c p`vacanaaMccyaa
y va cacaa-Mcyaa
y AaQaaro ko
klaolao
Aahoho.
ho pustk ilahhINyaacao ]_oSaSa : ……³panna naM.11´

Baaga 1

yaa phIlyaa Baagaat gaRhsqqa jaIvanaaivaYaayaI t%va&anaa%%mak maaga-dSa-nan kolaolao Aaaho :

1´ vaOdIk saMskRtI t : ……³p ³pana naM.13´

gaRhsqaaMcyaa maaaaga-dSa-naasaazII 20 mah%vaacaoca maud\do : ……
…³pana naM.166´
gaRhsqa jaIvanaaatIla kt-vyao AaiNa jabaababada¹yaa : ……³pana … naM.18´
[tr :
¹Daasa¸ ZokUNa¸JaurL¸]Mr dIr¸ ivaMaMcaU AaiNa saapp yaaMcaI h%yaa krNao yaaogya Aaho kI naahI
hIÆ pha maud\da
d naM.2…³ppana naM.18¸199´
¹iBaBakarI vya@tIISaI vaagaNauk kSaI AsaavaIÆ pha maud\da naM.3……³ppana naM.19´
¹paaLIva p`aNaI : ……³pana naMn .20´
s~IyaaMSaI vaaggaNauk ksaI AsaavaI
A :……³pana naM.200´
ptIcaI kt-vyaoy o :……³panna naM.21´
p%naIcaI kt-vyao
v : ……³ppana naM.21´
Ba@taMsaazI yaao
ya ogya jaaoDIdarr inavaDNyaasaaazI maaga-dSa-na : ……³panaa naM.23´
sauKI gaRhsqa jaIvana jagaNyayaasaazI maaga-dSa-
S na : ……³³pana naM.23´´
2´ vyavasaaya A Aqavaa naaokrI : ……³panaa naM.25´
ibajanaosamaQyao ³vyaaparamaQy
Qyao´ KaoTo baaolaavao
l laagato.Kro baaolalao tr
t ibajanaosa krta
k yaoNaar naahI.maga AamhI
A KaoTo baaoalauna
BagaavaMtaMcaI Ba@tI
tI kSaI krNaaar . ……³pana naM.266´
kahI laaokanaaaM AsaohI vaaaTto kI maI jar Ba@t Jaalaao
J tr laaok malaa fsavvatIla ikMvaa Aaplyaa caaMgalyaa
g svaBaavavaacaa
fayyada GaotIla : ……³pana naMn .26´

3´ kja- : ……
…³pana naM.277´
4´´ dana : ……
…³pana naM.28´

4 ³ggaRRhsqa maaga-diSa-ka´
k
 Aaplyaa javaLIla ³gaRhsqa vya@tInao´ iktI saMp%tI AaQyaai%mak kayaa-saazI dana kravaI .AapNa purosao dana kolao Aaho
kI naahI ho ksao AaoLKavao ……³pana naM.29´
klaIyaugaat danasauwa vaa[-T Aaho. ……³pana naM.29´
AaplaI KrI kmaa[- kaoNatI Aaho . ……³pana naM.30´
5´ dovaGar va Acaa-ivaga`h saovaa : ……³pana naM.32´
Saas~ap`maaNao dovaGar ksao Asaavao . ……³pana naM.32´
eqrhZiqtk dj.ks va/k%J/nk vkgs dk \……³pana naM.33´
maMidramaQyao kSaasaazI jaayacao Asato. ……³pana naM.34´
Sauw haoNao : ……³pana naM.35´
Ba@t maMidramaQyao yaoNao baMd ka krtatƅ…³pana naM.36´

6´ p`saad : ……³pana naM.36´

dkgh yksd Eg.krkr dh Hkxoar dk [kjp [kkrkr \ Hkxoarkaleksj BsoysY;k rkVkr inkFkZ tlsP;k
rls vlrkr- Eg.kwu Hkxoar [kkr ukghr- ……³pana naM.36´
dk; iqjkok vkgs dh rs vUu izlkn curs \……³pana naM.37´
uSos| dlk nk[kokok \ ……³pana naM.38´
Saas~anausaar Aahar KalaIlap`maaNao Asaavaa : ……³pana naM.41´
Ba@t kaMda lasauna ka Kat naahIt . ……³pana naM.42´
kaMda va lasauna saMbaMQaIt puraNaaMtIla kqaa va saMdBa- : ……³pana naM.43´
kaMda va lasauna saMbaMQaIt Ba@taMnaa yaoNaa¹yaa ADcaNaI va ]paya : ……³pana naM.43´
7´ ]pvaasa : ……³pana naM.44´
maaJyaa p%naInao maaJyaasaazI ]pvaasa kolaa tr malaa ksaa laaBa haoNaar .ho tr Asao Jaalao kI dusa yaacaa maaobaa[la
caaija-Mgalaa laavalaa pNa maaJaa maaobaa[la caaija-Mga Jaalaa. ……³pana naM.47´
ekadSaI ikMvaa eKad\yaa va`tacyaa ³]pvaasa Asalaolyaa´ idvaSaI AaOYaQaI Gaotlyaanao ³AaOYaQaImaQyao koimaklsa
AsalyaakarNaanao´ va`t BaMga haoto ka . ……³pana naM.48´
8´ AapNa jar maaMsa Kallao naahI tr jagaatIla baaokD¸kaoMbaDyaa¸maasao¸ [. p`aNyaaMcaI saM#yaa vaaZNaar naahI ka .³ ijavaao
ijava%sa jaIvanama\ ´……³pana naM.48´

9´ maOqauna jaIvana : ……³pana naM.50´

ptI va p%naI yaaMcyaamaQaIla SarIr saMbaMQaamaQaIla kaL iktI Asaavaa : ……³pana naM.53´
gaBa-QaarNaa :……³pana naM.53´
gaBa-pat Aqaa-t h%yaa : ……³pana naM.55´
AiSlala ivhDIAao ³sao@sa ikMvaa Paa^na- ivhDIAao´ pahUna ikMvaa vaarMvaar AnaavaSyak vaIya- naYT kolyaanao haoNaaro
duYpirNaama……³pana naM.55´
kamavaasanaovar inayaM~Na krNyaacao kahI ]paya : ……³pana naM.58´
lahana maulao : ……³pana naM.61´
maulabaaL nasaNao : ……³pana naM.63´
5 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 inapu~ vya@tIlaa maR%yaUnaMtr caaMgalaI gatI imaLto ka ikMvaa ASaa vya@tIcyaa iptraMcaa ]war haotao ka ……³pana
naM.63´
baaMJa yaa SavdacaI vyaa#yaa : ……³pana naM.63´

10´ tulasaI maharaNaI : ……³pana naM.64´

kMzImaaL ³tulasaI maaL´ : ……³pana naM.64´
mahImaa va laaBa : ……³pana naM.65´
11´ itlak : ……³pana naM.66´

12´ Qaama yaa~a ¸kait-k maasa¸ AiQak maasa¸[. : ……³pana naM.68´

kahI p`isaw Qaaima-k xao~aMmaQyao ³]da: it$pit baalaajaI¸pMZrpur¸[.´ BagavaMtaMcyaa dSa-naacyaa raMgaomaQyao sauwa laaca do}na
³pOsao do}na´ lavakr naMbar laavalaa jaatao va baraca vaoL dSa-na idlao jaato.tsaoca puZarI laaokaMnaa sauwa lagaoca naMbar laagauna
baraca vaoL dSa-na idlao jaato.prMtu garIbaaMnaa maa~ raMgaomaQyaoca baraca vaoL BagavaMtaMcyaa dSa-naasaazI thana Bauk sahna k$na
qaaMbaavao laagato va qaaoDa vaoLca BagavaMtaMcao dSa-na idlao jaato. ……³pana naM.70´
kahI vaoLa Qaaima-k xao~aMmaQyao caaorI¸ balaa%kar¸vaoSyaavaR%tI yaaMsaarKo papkma- kolao jaato.tsaoca QaamaamaQyao GaaNahI baiGatlaI
jaato.mhNauna kahI laaok Qaaima-k xao~aMmaQyao ³QaamaamaQyao´ jaat naahIt. ……³pana naM.70´
Saas~aMmaQyao Asao vaNa-na Aaho kI yaa BaaOitk jagaatIla QaamaamaQyao ³pu$Yaao%tma xao~ jagannaaqa purI¸ vaMRdavana¸[.´ yaaMmaQyao
ekda jarI kuNaI BagavaMtacao dSa-na Gaotlao tr %yaa jaIvaacaI mau@tI inaiScat haoto.tr maga kuNaI QaamaamaQyao BagavaMtacao dSa-na
Gao}na Aalyaavar prt AaplaI papkmao- kolaIt tr %yaaMnaasauwa mau@tI imaLto ka \.karNa Qaamaacaa mahImaa sa%ya Aaho.
……³pana naM.72´
dha Qaama ApraQa : ……³pana naM.72´

13´ gau$ : ……³pana naM.72´

saamaanya laaok saaQauMkDuna fsaivalao jaatat.mhNauna saaQauMkDo gaolaoca naahI tr fsaNyaacaa Pa`Snaca kuzo yaotao .……³pana
naM.72´
Kra saaQau ksaa AaoLKavaa . ……³pana naM.73´
ek p`amaaiNak gau$caI yaaogyata kaya Aaho ƳAaQyaai%mak gau$McaI laxaNao´……³pana naM.74´
AaQyaai%mak gau$ prma sa%ya baaolatat : ……³pana naM.75´
gau$ svaIkar krNyaacaI AavaSyakta ka Aaho ƅ…³pana naM.75´
iSaYyaacaI yaaogyata kaya Aaho ƅ…³pana naM.75´
maI maaJyaa gau$Mpasauna far laaMba raht Aaho tr maI gau$Mcyaa satt saMpka-maQyao ksaa rahu Saktao . ……³pana naM.75´
gau$baraobarcaa saMga kaoNa%yaa p`karcaa Asatao ƅ…³pana naM.76´
jaI vya@tI Aaplyaalaa BaaOitk gaaoYTIMcao &ana doto %yaa vya@tIlaa AapNa gau$ maanau Saktao ka . ……³pana naM.76´
idxaocaI AavaSyakta kaya Aaho ƅ…³pana naM.77´
"gau$ba`-mha gau$iva-YNau: gau$do-vaao mahoSvar: È gau$saaxaat\ prM ba`mh tsmaO EaIgau$vao nama :ÈÈ " yaa Slaaokap`maaNao AaQyaai%mak gau$
ho BagavaMt Aahot ka ……³pana naM.78´
14´Ba@taMcaa saMga¸pustk vaacana¸ jap¸ p`saad ³
´ : ……³pana naM.78´
6 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 AaQyaai%mak pustk vaacanaacaa k`ma ……³pana naM.80´

15´ naapjap : ……³pana naM.81´

dha naama ApraQa : ……³pana naM.93´
naamajap caaT- : ……³pana naM.95´

16´K¹yaa Aqaa-nao janmaaYTmaI saarKo kaya-k`ma ksao saajara kravaot : ……³pana naM.96´
17´ To@naa^laa^jaIcaa ³[lao@T/a^inak vastu¸[MTrnaoT¸ saaoSala maoDIyaa´ ]pyaaoga : ……³pana naM.97´
kivata ³ ´ : ……³pana naM.98´

18´ samasyaa ³ ´ : ……³pana naM.99´

eKadyaalaa %yaacaI cauk kSaI laxaat AaNaavayaacaI : ……³pana naM.104´
GaTsfaoT ³ ´ : ……³pana naM.107´
prt lagna krNao ³ ´:……³pana naM.109´
lagnaapuvaI- ek~ rahNao ³ ´:……³pana naM.109´
s~I mhNajao f@t caula va maula.%yaamauLo s~Ilaa svatM~ta hvaI.ho yaaogya Aaho ka . ……³pana naM.109´
Ba@taMcao BaaMDNa : ……³pana naM.110´
KalaIla p`karcao Ba@t Aaplyaalaa AaZLuna yaotat : ……³pana naM.113´
AaplaI Ba@tImaQyao ka p`gatI haot naahI : ……³pana naM.114´
19´ ?Na foDNao : ……³pana naM.115´
Eaaw ikMvaa ip~ krNao : ……³pana naM.115´
20´ Aa%mah%yaa : ……³pana naM.115´
BaUt p`ot KrcaM Asatat ka .ik to kalpinak Aahot . ……³pana naM.117´
Aa%myaalaa pMcamahaBautaMcao ³BaaOitk t%vaaMcao´ SarIr ksao imaLalao : ……³pana naM.117´
jar kuNaalaa AaZLuna Aalao kI eKad\yaa izkaNaI sauxma SarIr ikMvaa Buat p`otaMcaa inavaasa Aaho tr %yaanao %yaapasauna sauTka
krNyaasaazI KalaIla ]paya kravaot. ……³pana naM.118´
21´ maR%yaU AaiNa AMitma saMskar : ……³pana naM.118´
eKaVa vya@tIcaa maR%yaU Jaalaa Asaola tr AapNa %yaa maRt vya@tIcyaa ]warasaazI KalaIla kaya-o kravaIt. ……³pana
naM.121´
jaIvaa%myaalaa maR%yaUnaMtr kaoNatI gatI imaLalaI ho ksao jaaNaavao . ……³pana naM.122´
22´ p`caar : ……³pana naM.123´
AacarNa naahI pNa p`caar k$ Saktao ka ……³pana naM.125´

7 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 Baaga 2

yaa dusa yaa Baagaat Ba@taMsaazI t%va&anaa%mak p`Sna ]%tro Aahot :

1´ x`gLFk vkf.k lU;klh gs nks?ksgh HkxoarkP;k HkDrhe/;s xaHkhj vlrhy rj R;kauk Hkxoarkph izkIrh
gksr- rj ex nks?kkae/khy Qjd dks.krk \……³pana naM.128´
2´ HkDr vkf.k vHkDr nksUghgh vkiys fu;r deZ djrkr- ex nks?kkaP;k dekZe/khy Qjd dks.krk
\……³pana naM.129´
Rkls ikghys rj HkDrgh dke djrks] tso.k djrks] >ksirks] R;kykgh eqyckG vlrs vkf.k vHkDrgh
rsp deZ djrks- rj ex nks?kkaP;k dekZ e/khy Qjd dks.krk \ ……³pana naM.129´
3´ AapNa jar sadOva BagavaMtacao icaMtna kolao tr maga AapNa ³gaRhsqa vya@tI´AaplaI dOnaMdIna kayao- kovha krNaar .ra~I
JaaopomaQyao AapNa BagavaMtacao icaMtna k$ Sakt naahI.tr AapNa sadOva BagavaMtacao icaMtna ksao k$ Saktao .³Ajau-naanao jar
yauwacyaa vaoLI yauw saaoDUna satt BagavaMtacao smarNa kolao tr %yaacaa naoma caukNaar naahI ka . ……³pana naM.130´

4´ kma- isawaMt : ……³pana naM.137´

kuMDlaI baGaNao : ……³pana naM.139´
jar puva-inayaaojaIt kmaa-nausaar Aaplyaa jaIvanaat GaTnaa GaDt AsatIla ³naiSabaap`maaNao´ tr Saas~at saaMgaItlyaap`maaNao ho
kra ¸ ho k$ naka yaa gaaoYTIMnaa kahI Aqa- raht naahI.karNa jaIvanaat sava- kahI eKad\yaa p`aoga`amap`maaNao puva-inayaaojaIt
Asalyaap`maaNao GaDola.maga Aaplyaa hatat kaoNato kma- Aaho . ……³pana naM.140´
AapNa Aaplao naiSaba badlavau Saktao ka .ik Aaplao naiSaba isqar Asato ……³pana naM.140´
saamaanya laaokaMsaazI Saas~at saaMgaItlaolaI kayao- ³]da : vaogavaogaLyaa doivadovataMcao ]pvaasa ikMvaa ]pasanaa¸ Eaaw krNao
¸naarayaNa naagabalaI¸ [. kma-kaMD´ krNao Krca AavaSyak Aaho ka . ……³pana naM.142´
jar eKad\yaa ivad\yaaqyaa-nao AByaasa kolaa tr %yaalaa caaMgalao maak-sa\ imaLtIla AaiNa jar eKad\yaa vya@tInao kYT kolao tr
%yaalaa caaMgalao pOsao ikMvaa kmaa-cao caaMgalao fL imaLola.%yaat dova ikMvaa maagacyaa janmaacao pap ikMvaa puNya kma- kuzuna Aalao .
……³pana naM.143´
Aaplyaalaa AsaahI p`Sna pDU Saktao kI jar p`%yaokalaa svat:cyaaca kmaa-caI fLo BaaogaavaI laagatat tr maga Amauk
vya@tIlaa du:K doNyaasa AapNa karNaIBaut zrlyaamauLo Aaplyaalaa kma- ka laagau haoto ikMvaa %yaabad\dla daoYa ka laagatao .
……³pana naM.145´
tj [kjp Hkxoar vfLrRokr vkgsr vkf.k Hkxoar izR;sd thokyk R;kP;k dekZuwlkj pkaxY;k fdaok
okbZV dekZaph QGs iznku djrkr rj ex pkaxY;k yksdkaP;k ckcrhr okbZV vkf.k okbZV yksdkaP;k
ckcrhr pkaxys ?kMrkauk vk<Grs vls dk \……³pana naM.145´
AapNa inayama paLtao ³inavya-saNaI´ Asatao pNa trIsauwa ASaa vya@tIlaa vaogavaogaLo Aajaar AaZLtat.pNa vyasaNaI
vya@tIlaa Sa@yatao Aajaar Asalaolaa idsauna yaot naahI .Asao ka . ……³pana naM.145´
ba yaaca vaoLa Asao pahNyaat yaoto kI BagavaMtaMcyaa Ba@taMcao naaistk laaokaMpoxaa vaa[-T haotaMnaa ka AaZLto .to garIba
ka Asatat .BagavaMt svat: maa~ la@xmaIptI Aahot. yaa ]laT iSavajaI svat: vaOragaI Asatat ³iSavajaIMjavaL svat:cao
Gar sauwa naahI´ pNa %yaaMcao Ba@t EaImaMt Asatat.Asao ka . ……³pana naM.149´
HkDr Hkxoarkph HkDrh djrks vkf.k Hkxoarkauk dkghgh v’kD; ukgh rj ex HkDrkaP;k ckcrhr dkgh
osGk okbZV ?kMrkauk dk vk<Grs \ HkDrkaoj ladVs dk ;srkr \……³pana naM.152´
8 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 HkxoarkP;k bPNsfouk xorkps ikrsgh gyw ‘kdr ukgh- ;k fo’okr HkxoarkP;k bPNsfouk dkghgh ?kMr
ukgh-rj ex dkgh yksd Eg.krkr dh]vkeP;kdMwu ts iki deZ ?kMrs ¼mnk-ekalkgkj dj.ks] u’kkiku
dj.ks] [kwu dj.ks b-½ rs loZ HkxoarkP;k bPNsusp ?kMrs- vkEgh QDr fufeRr ek= vlrks- gs [kjs vkgs
dk \ ……³pana naM.155´
Aaplao dudO-va ho saudOvaat ksao badlavaayacao . ……³pana naM.157´
Aaplyaa manaanao jar eKadI gaaoYT gaMBaIrpNao zrivalaI tr Aaplyaalaa tI gaaoYT inaiSttca p`aPt haoto ka . ……³pana
naM.160´
jao laaok BagavaMtaMcyaa ikMvaa doivacyaa dSa-naasaazI jaatat %yaaMcyaaca gaaDIcaa ApGaat haotao.Asao ka haoto .kodarnaaqa¸
baid`naaqa yaa p`isaw Qaaima-k xao~aMmaQyao sauwa tsaoca Jaalao. ……³pana naM.161´
kmaa- rosTa^rnT : ……³pana naM.162´

5´ AamhI caao yaa krIt naahI¸kuzo draoDo Takt naahI¸ihMsaacaar krIt naahI tr maga AamhI BagavaMtaMcaI Ba@tI naahI kolaI tr
ibaGaDlao kuzo ……³pana naM.164´

6´ eyk lqanj iRuh vkgs] eqys vkgsr] cWd cWysal vkgs- v’kkizdkjs eh lq[kh thou txr vkgs- eyk
Hkxoarkaph HkDrh dj.;kph dk; xjt vkgs \……³pana naM.164´

7´ kuNaI vya@tI vayaacyaa ]iSara Ba@tImaagaa-laa laagatao tovha laaok %yaalaa TaoMmaNao maartat kI “calaI iballaI saaO cauvho Kako
hja krNao” ikMvaa Aatapya-Mt evaZo papkma- kolao tr Aata kaya Ba@tI k$na ]pyaaoga Aaho . ……³pana naM.167´

8´ Aaplao kma- hI pujaa Aaho ka . ……³pana naM.168´

9´ dha idvasa gaNaptI Garat ikMvaa saava-jainak izkaNaI basaivaNao garjaocao Aaho kaya . ……³pana naM.168´
kqaa : AapNa kaoNatohI Qaaima-k ikMvaa AaQyaai%mak kaya- ka krtao ho samajauna GaoNao garjaocao Aaho. ……³pana naM.169´

10´ Bagavaana EaI kRYNaaMnaI Bagavad\gaIta yauwacyaa vaoLIca ka saaMgaItlaI AaiNa Ajau-naalaaca ka saaMgaItlaI . ……³pana
naM.169´
EaImad\Bagavad\gaItocao saar : ……³pana naM.171´

11´ kahI vaoLa laaokaMnaa BagavaMtaMcyaa Ba@tImaagaa-ivaYayaI saaMgaItlao kI to paoTalaa hat laavauna mhNatat kI maga yaacao kaya
kaoNa Kayalaa doNaar . ……³pana naM.171´
dkgh yksdkauk vlsgh okVrs dh] Hkxoarkph HkDrh QDr Egkrkji.kkrp djko;kph vlrs-……³pana
naM.172´

12´ euq”; thoukps vafre /;s; & Hkxon~izse izkIr dj.ks-……³pana naM.172´
AapNa BagavaMtaMcaI Ba@tI ka isvakart naahI Æ ikMvaa gaMBaIrpNao Ba@tI ka krIt naahI Æ-……³pana naM.173´
13´ dkgh yksd Eg.krkr dh vkEgh gh Hkxoarkauk ekurksr ijarw HkxoarkaP;k tkLr uknh ykxw
u;s……³pana naM.174´
9 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
14´ Saas~at saaMgaItlaolao Aaho kI jar kaoNaI hrInaamaacaa jap krIt Asaola tr tao Saud` jaatItIla Asaunasauwa
ba`amhNastravar ta%kaL paohcatao va ya& krNyaasa laayak haotao.tr ASaI vya@tI KraoKr ya& ikMvaa Saas~ao@t pujaapaz
k$ Sakto ka ……³pana naM.174´

15´ jar eKadI vya@tI Baukonao¸ thanaonao ikMvaa saaMsaarIk gaaoYTIMnaI Agaaodrca ~st Aaho tr %yaa vya@tIlaa AaQyaai%mak madt
kaya ]pyaaogaacaI zrNaar .jasao naamadova maharajaaMnaI eka Baukolyaa gaaZvaalaa Agaaodr paNaI Pyaayalaa p`aQaanya idlao.mhNauna
Agaaodr saaMsaarIk madtIlaa mah%va d\yaavao AaiNa naMtr AaQyaai%mak madtIlaa mah%va d\yaavao. ……³pana naM.175´
16´ mana : ……³pana naM.175´
manaacaI yaM~Naa : ……³pana naM.177´

17´ yaa jagaatIla sauK Ba`amak Aaho : ……³pana naM.177´

18´ kDk inayama paLNao mhNajao ~asa ikMvaa du:K BaaogaNyaasaarKoca naahI ka AaiNa du:K ho papacao fL Asato.ho ksao
samajaayacao . ……³pana naM.179´

19´ inayamaaMcao palana kolyaamauLo Aaplao jaIvana sauKI haoto kI du:KI haoto . ……³pana naM.179´

20´ maayaa BagavaMtaMcaI saovak Aaho tr tI Ba@taMnaa ka ~asa dotoƅ…³pana naM.181´

21´ naaoTa ³calana´ badlaatuna AaQyaai%mak iSakNaa¹yaa gaaoYTI : ……³pana naM.183´

22´ hrI naamaanao Krca Aajaar bara hao} Saktao ka . ……³pana naM.184´

Baaga 3

yaa itsa yaa Baagaat pòrNaadayak t%va&anaa%mak jaastIt jaast f@t ]dahrNao idlaolaI Aahot :

1´ janarla t%va&ana : ……³pana naM.185´

2´ yaa pustkasaazI Asalaolao saMdBa- : ……³pana naM.190´

3´ p`vacanaacaI ilaMk ka^pI k$na gaugala ikMvaa yaU TyaUba Aaopna k$na %yaamaQyao posT krNao va saMbaMiQat p`vacana eokNao ikMvaa
p`vacanaacaa ivhDIAao pahNao.: ……³pana naM.192´

10 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 t; Jhd`".k pSrU; izHkw fuR;kuan
Jh v}Sr xnk/kj Jhoklknh xkSjHkDro`an
hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hro
hro rama hro rama rama rama hro hro

iTp : ha laoK gaRhsqa Ba@taMnaa %yaaMcyaa AaQyaai%mak jaIvanaatIla maaga-dSa-naasaazI ilahIlaolaa Aaho.prMtu jyaa
vaacakaMnaa AaQyaai%mak paSva-BaumaI naahI %yaaMnaa t%va&ana samajaayalaa kdacaIt kzINa hao[-la.

yaa laoKat gaRhsqa jaIvanaasaazI yaaogya maaga-dSa-na ho Saas~acyaa ¸varIYz Ba@taMcyaa p`vacanaaMcyaa va cacaa-Mcyaa AaQaaro kolaolao
Aaho.

ho pustk ilahINyaacao ]_oSa :

¹ naivanaca Ba@tImaagaa-laa laagalaolyaa Ba@taMcyaa manaatIla SakaMcao inarsana krNao va %yaaMcyaa gaRhsqa jaIvanaamaQyao yaaogya maaga-dSa-na
krNao.
¹ caukIcyaa AaQyaai%mak maagaa-pasauna sava- saamaanya laaokaMcao saMrxaNa krNao.
¹ AQyaa%maaivaYayaIcao gaOrsamaja dur krNao.
¹ Saas~aMtIla ikMvaa puraNaaMtIla t%vaaMcao Aaklana savaa-t saaoPyaa va ga`amaINa BaaYaot krNao.
¹ jyaa ga`aimaNa Baagaat ikMvaa jyaa izkaNaI p`amaaiNak Ba@t p`caarasaazI kahI karNaaMmauLo paohcau Sakt naahIt %yaa izkaNaI
Asalaolyaa naivana Ba@taMnaa maaga-dSa-na imaLNao.to Ba@t yaa pustkatIla ivaYayaaMvar ikMvaa EaImad\Baagavat mahapuraNa¸
EaImad\Bagavad\gaIta yaaMsaar#yaa piva~ ga`MqaatIla ivaYayaaMcaI cacaa- k$ Saktat.
¹Ba@taMnaa p`caarasaazI eki~t naaoT\sa imaLNao.
¹ saaQaarNapNao sava- saamaanya laaokaMnaa va Ba@taMnaa varIYz Ba@taMSaI ³jasao ba`mhcaarI¸saMnyaasaI¸gaRhsqa varIYz Ba@t¸[.´yaaMcyaaSaI
saMpk- kmaI imaLtao va %yaamauLo pahIjao tsao p`Sna ivacaarta yaot naahIt.mhNauna jaastIt jaast p`SnaaMcaI ]%tro sahja va lavakr
imaLavaIt.
¹ p`caar krNao va yaa maaQyamaatuna BagavaMtaMcaI saovaa krNao.

EaIla p`BaupadaMcaa pustk ilahINyaaivaYayaI %yaaMcyaa p`vacanaatIla ek maud\da puZIlap`maaNao Aaho.

“saaxaa%karacaa Aqa- Aaho kI tumhI kahI ilaha.tumhI savaa-MnaI ilahIlao pahIjao.tumhI EaIkRYNaaMivaYayaI AnauBava kolaolaa
Aaho.tumacao saaxaa%kar tumhI ilaha.ho Kup mah%vapuNa- Aaho.”…… ³EaIla p`BaupadaMcyaa id: 14 Aa^gasT 1972 laa idlaolyaa
p`vacanaatuna´

11 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
³ iTPa : yaa pustkat jao kahI t%va&ana saaMgaItlaolao Aaho to sava-saaQaarNa Ba@taMcaa ivacaar k$na saaMgaItlaolao Aaho.pNa jyaa
Ba@taMnaa Ba@tImaQyao caaMgalyaa p`karo p`gatI krayacaI Aaho %yaaMnaI maa~ jaastIt jaast ]cca djaa-cao ³ ´ inayama
paLavaot.[tr Ba@taMnaI sauwa sava- p`qama ]cca djaa-cao ³ ´ inayama paLNyaasaazI p`qama mah%va dyaavao AaiNa naMtr
doSa kala isqatinausaar Krca tSaI prIisqatI Asalyaasa inayama Kalacyaa stravar AaNaavaot. ´

“dusarIkDo¸ jao saahI%ya Bagavaana AnaMtacyaa naama¸ yaSa¸ $p¸ laIlaa [%yaadIMcyaa idvya maaha%myaacyaa vaNa-naanao pUNa- Aaho tI ek
AagaLI rcanaa Aaho.tI yaa jagaatIla idSaahIna saMskRtItIla Apiva~ jaIvanaat k`aMtI GaDvaUna AaNaNaa¹yaa idvya SabdaMnaI
Aaotp`aot Aaho¸ Asao to idvya saahI%ya jarI Ainayaimat $panao rcalaolao Asaola trI p``amaaiNak Sauw laaokaMkDUna to svaIkarlao
jaato¸ %yaacao EavaNa¸ gaayana kolao jaato.”…³EaImad\Baagavad\ma 1.5.11´

yaa pustkat kahI ~uTI AaZLlyaasa xamaa kravaI va varIla Slaaokanausaar yaa pustkatIla t%va&acaa isvakar kravaa hIca
vaacakaMnaa ivanaMtI. hro kRYNa Ñ

Saas~atIla ³EaImad\Bagavad\gaIta¸ EaImad\Baagavatma\´ saMdBa- ksao pDtaLNao ikMvaa ga`Mqaacao naava¸ AQyaaya va Slaaok ksao AaoLKavao
to KalaI idlyaap`maaNao pDtaLUna pahNao.

³EaImad\Bagavad\gaIta 18.68´ ³EaImad\Baagavatma\ 10.6.29 ´

ga`Mqaacao naava AQyaaya k`. Slaaok k`. skMQa k`. Slaaok k`.
ga`Mqaacao naava AQyaaya k`.

12 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 Baaga 1
yaa phIlyaa Baagaat gaRhsqa jaIvanaaivaYayaI t%va&anaa%mak maaga-dSa-na kolaolao Aaho :

1´vaOOdIk saMskRtI :

gaRhsqa jaIvana vyaa#yaa.

“manauYyaalaa prIvaar AaiNa pirvaaracyaa saaobat saamaaijak AaEayaanao sagaLyaa ?NaaMtuna mau@t k$na caarI pu$Yaaqaa-
cyaa madtInao manauYya jaIvanaacyaa AMitma ]d\doSaapya-Mt Gao}na jaaNyaacaI vyavaqaa mhNajao gaRhsqa AaEama.”

Saas~ap`maaNao caar AaEama Aahot ¹ ba`mhcaarIÊ gaRhsqaÊ vaanap`sqaÊ AaiNa saMnyaasa.caarhI AaEamaaMcaI kayao- vaogavaogaLI
Aahot prMtu ]d\doSa maa~ ek Aaho AaiNa tao mhNajao BagavaMtaMcaI p`aPtI krNao.jasao hat¸ paya¸ mana¸ DaoLo¸ [ SarIracyaa
AvayavaaMcaI kayao- vaogavaogaLI Aahot.prMtu rsta AaolaaMDt AsataMnaa %yaaMcaa ]d\doSa maa~ ek Aaho AaiNa tao mhNajao rsta
saurixatpNao AaolaaMDNao.jasao paya rsta AaolaaMDNyaasaazI caalat Asatat¸ DaoLo rs%yaacyaa daonhI baajaunao baGat Asatat¸ mana
ivacaar krt Asato kI saurixat ksao jaavao¸ [.prMtu sagaLo Avayava imaLUna rsta AaolaaMDNyaacao ekca Qyaoya puNa-
13 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
krtat.%yaacap`maaNao ba`mhcaarIÊ gaRhsqaÊ vaanap`sqa AaiNa saMnyaasa yaa caarhI AaEamaaMcaa ]d\doSa ekca Aaho AaiNa tao mhNajao
BagavaMtaMcaI p`aPtI krNao haoya.saaQaarNapNao laaokaMnaa vaaTto kI f@t ba`mhcaarI ikMvaa saMnyaasaI yaaMcyaaca jaIvanaacao Qyaoya
BagavaMtaMcaI p`aPtI krNao Aaho AaiNa gaRhsqaaMcaa BagavaMtaMSaI kahIhI saMbaMQa naahI ikMvaa gaRhsqaaMcao Qyaoya f@t [Mid`yatRPtI krNao
Aaho.gaRhsqaaMkDo Aaplyaa kayaa-t vyast Asalyaanao sava- Saas~o vaacaNyaasaazI vaoL nasatao AaiNa ba`mhcaarI ikMvaa saMnyaasaI yaaMnaa
Saas~aMcao AQyayana krNyaasaazI Kup vaoL Asatao prMtu %yaaMnaI saaMsaarIk kayaa-Mcaa %yaaga kolyaanao %yaaMcyaakDo baahor kama k$na
pOsao kmavaNyaasaazI jaast vaoL nasatao.mhNauna gaRhsqaaMnaI pOsao kmavauna %yaa pOSaaMcaa kahI Baaga ba`mhcaarI ikMvaa saMnyaasaI yaaMnaa
carItaqa- caalaivaNyaasaazI ikMvaa maMidramaQyao dana Vavao AaiNa ba`mhcaarI ikMvaa saMnyaasaI yaaMnaI kzaor ivaQaIinayamaaMcao palana va
Saas~aMcao saKaola AQyayana k$na gaRhsqaaMnaa AaQyaai%mak &ana Vavao va maaga-dSa-na kravao. gaRhsqa jaIvana ho tlaavaasaarKo Aaho
AaiNa saMnyaasaI jaIvana ho maaSaasaarKo Aaho.jasao tlaavaamaQyao GaaNa TaklaI jaato va ikDo tyaar haotat.pNa maasao to ikDo
Ka}na tlaavaatIla sava- GaaNa naahISaI krtat.%yaacap`maaNao gaRhsqa jaIvanaamaQyao tlaavaasaarKI Barpur ASauwta inamaa-Na haoto
AaiNa saMnyaaSaI ikMvaa ba`mhcaarI Ba@t gaRhsqa Ba@taMnaa maaga-dSa-na k$na AaiNa maMidratIla BagavaMtaMcyaa saovaot gauMtvauna %yaaMcaI
Sauwta krtat.

ba`mhcaarI AaEama 0 to 25 vaYao- palana kravao.%yaanaMtr jao salaga ba`mhcaayaa-cao AayauYyaBar palana k$ Saktat to
saMnyaasa AaEama isvakartat.pNa jyaaMnaa Aaplyaa [Mid`yaaMvar inayaM~Na nasato to maa~ gaRhsqa AaEamaacaa AaEaya Gao}na Qamaa-cyaa
caaOkTIt rahuna va Saas~aMtIla ivaQaIivaQaanaaMcao palana k$na Aaplyaa ]pBaaogaacyaa ivakRt [-cCa puNa- krtat ³ gaRhsqa AaEama
: 25 t 50 vaYao-´ AaiNa maga gaRhsqa AaEamaatIla samasyaaMcaa va sauKaMcaa caGaLlaolao punha caGaLNyaap`maaNao Aaho Asaa AnauBava
AalyaanaMtr maga %yaaMnaa yaa saMsaarat kahIhI rsa naahI yaacaa p`%yaxa AnauBava yaotao. gaRhsqa AaEamaat Saas~ap`maaNao ekca p%naI
ikMvaa ekca ptI saaobaMt SaarIrIk saMbaMQaalaa AnaumatI Asalyaanao kahI vaYaa-MnaMtr toca toca sauK AnauBavaUna JaalyaanaMtr va
dusarIkDo saMbaMQaalaa AnaumatI nasalyaanao gaRhsqa vya@tIcyaa laxaat yaoto kI yaat kahI Kro sauK naahI.yaapoxaa EaoYz Asao maaoxa
sauK AapNa Gaotlao pahIjao.eKado poya vaogavaogaLa Aakar ikMvaa iDsaa[-na Asalaolyaa BaaMDyaat Pyaayalyaanao kahI %yaacaI cava
badlat naahI.%yaacap`maaNao maOqauna sauK ikMvaa saMsaaratIla kaoNatohI sauK ho vaogavaogaLyaa p`karo ]pBaaogaNyaacaa p`ya%na kolyaanao
kahI frk pDt naahI.tsaoca maulao maaozI JaalyaanaMtr %yaaMcaa ivavaah k$na do}na %yaaMcyaa svaaQaIna saMsaar k$na maga 25 to
75 vaYao- vaanap`sqa AaEamaat rhavao.50 vaYaa-MnaMtr ekavana¸baavana¸ ~opna¸[.mhNajao yaa AxaraMmaQyao vana ha Sabd yaotao.mhNajao
gaRhsqa AaEamaanaMtr vanaamaQyao jaavao Aqavaa vaanap`sqa AaEama Gyaavaa.saQyaa vana ³jaMgalao´ nasalyaamauLo Ba@t ‘hro kRYNa hro rama’
yaa saMsqaotIla eKadyaa maMidracaa AaEaya Gao} Saktao va toqaoo saovaa k$ Saktao.Aqavaa ptI p%naI imaLUna itqa-yaa~a ³caar
Qaama¸vaMRdavana¸maqaura¸jagannaaqa purI¸maayaapur Qaama yaa~a Aqavaa toqao inavaasa´ k$ Saktao.inadana GarI rahuna GargautI kayaa-Mpasauna
dur rahuna jaastIt jaast hrInaama Gao} Saktao¸BagavaMtaMcaI saovaa¸p`caar k$ Saktao¸[.%yaanaMtr yaotao saMnyaasa AaEama.75 to
100 vaYao-. vaanap`sqa AaEamaanaMtr saMnyaasa AaEama isvakaravaa.saMnyaasa AaEamaat p%naIlaa maulaaMcyaa svaaQaIna k$na puNa-
ivar@tIcao jaIvana jagaavao.ASaap`karo ba`mhcaarIÊ gaRhsqaÊ vaanap`sqa AaiNa saMnyaasa yaa caar AaEamaaMcaI rcanaa vaodaMmaQyao kolaolaI
Aaho jaoNaok$na jaIvaacyaa ]pBaaogaacyaa ivakRt [-cCa Qamaa-cyaa caaOkTIt rahuna va Saas~aMtIla ivaQaIivaQaanaaMcao palana k$na puNa-
k$na %yaaMnaa manauYya jaIvanaacao AMitma Qyaoya p`aPt hao[-la.gaRhsqa AaEamaamauLoca baakIcao tIna AaEama AstI%vaat
yaotat.mhNaunahI gaRhsqa AaEamaacao mah%va Aaho.

14 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 Qama-¸ Aqa-
A ¸ kama vva maaoxa AaiN iNa gaRhsqa jaIIvana
yaaMaMcaI maaMDNaI Saas~aM
S maQyao ASaa
A pwtInao kolaolaI Aaho kI
jaIIvaa%myaacyaa saMsaaracaa ]pBBaaoga GaoNyaacyaaa [-cCa pNa puNa-
haoatat ³Qamaa-cyaa cy caaOkTItt rahuna Aapplyaa [-cCa puNa-
krNao
kr ho pap naaahI´ AaiNa mmaR%yaMUnaMtr jaIvavaalaa maaoxa doiKla
iK
imaaLtao mhNajao BagavaMtaMcaI p``aPtI doiKla K haoto.mhhNauna
p`%yao
% kanao Qama-¸ Aqa-¸ kama va maaoxa yaa caar pu$Yaaqqaa-Mcao
paalana kolao pahhIjao.Aqaa-t BagavaMtaMcaI Ba@tIB krNaaa yaa
vyaya@tIlaa yaa caar pu$YYaaqaa-McaI AappaoAapca p`aPtI a
haoato.BagavaMtaMcyaay Ba@tIlaa ppMcama pu$Yaaqa-a- doiKla mhTTlaolao
Aaho
A .

ba`amhNaa¸ xai~ya¸ vaOSya va Saud` yaa caar jaatIja

BagaavaMtaMnaI kolaol olyaa Aahot.mhNu
t ana %yaa % Aaplyayaalaa
samaaajaat AaZL LtIlaca.]da:: vagaa-maQyao caar
ca p`karcaI maulao
Assatat.kahI Kup huSaar maulao Asatat. .to vagaa-t phhIlao
ikMvaa
v dusaro yaotat.%yaaM
t caI tulanaa AapNa ba`amhNaaMSaI k$ k
Sakktao.kahI maulao maaramaarIccyaa mauDmaQyao Asatat.SaaaLa
sauTlyaavar
T to maarNyaacaa baob ot AaGatatt.%yaaMcaI tulanaa
l
AappNa laZNyaaacaI vaR%tI Asalaolyaa xai~yaaMSaI k$ k
Sakktao.kahI maulao vyavahar krtaMnaa AaZZLtat.Saotatu a na
baaororo ikMvaa jaaamauna AaNauna tI SaaLomaQQyao ivakUna pOsaa
kmamaivatat.%yaaMcaI c tulanaa A AapNa vyaappar k$Na pOsaa
kmamaivaNaa yaa vaOSya
S laaokaMSaI k$ Saktao AaiNa kahI maulao
iSaxxak @laasa saMplyaavar ininaGauna gaolyaavaar fDa pusattat
mhNNajao svacC krtat ikM i vaa vagaa-maQyao
a saafsaf
fa[-
krrtat.%yaaMcaI tulanaa AaapNa saovaa krNaa yaa Saud`
laaokaM
k SaI k$ Saktao S .yaa pkaro p` samaajaatt bauwImaana vaga-v ¸
saMrxaNa
x krNyaacaI caI vaR%tI Asallaoolaa saOinak vaga-
v ¸ vyaaparI vaga-
AaiiNa kamagaar vaga- dusa yaa SabdaMmaQyao ba`aamhNa¸ xai~yaya¸ vaOSya va Sau
S ud` yaa caar jaatI AaZL Ltatca karNNa %yaa BagavaMtaM t naI
inamamaa-Na kolaolyaa Aahot.

Garalaaa “Bavana” Asao

A mhNatat. ‘Ba’ mhNajjao Bagavaana.jjyaa Garat BaagavaMtaMcaI Ba@@tI haot Assato %yaaca Garralaa
“Baavana” Asao mhhNatat.jar ‘Ba’
‘ ha Sabd inaGauna gaolaa tr
t f@t ‘vanna’ ha Sabd rahtao
ra AaiNa vanaamaQyao
v ihMs~ pSau rahtatt va
%yaaMcyaat
c naohmaI klah caalau Asatao.%yaacacap`maaNao jyaa Garat
G BagavaMtaM
t caI Ba@tI hao
h t naahI %yaaa GaramaQyao naoahmaI klah caalau
c
Asasatao.
ASaap`karoka BagavaMtaMcyaa
ya p`aPtIsaazI saMnyaasa GaoNao garjaocaoca Aaaho Asao naahI tr gaRhsqa A
AaEamaamaQyao raahUna AaiNa gaRhsqa
h
AaEEamaasaMbaMQaIt Saas~atIla
S ivavaQaIinayamaaMcao palana
p k$na Aaplyaa
A GarI rahunasauwa AapNa
A BagavaMtaMcaI p`aPtI k$$ Saktao.

15 ³ggaRhsqa maaga-diSa-a-ka´
 gaRhsqaaMcyaa maaga-dSa-naasaazI 20 mah%vaacao maud\do :
1.AazvaNa zovaa kI Aaplao Gar¸pOsaa¸kuTUMba¸[.sava-kahI BagavaMtaMcaI maalama%ta Aaho AaiNa tI Ba@tIpuva-k AaiNa Anaasa@t
hao}na BagavaMtaMcyaa saovaomaQyao ]pyaaogaat AaNaavaI.BagavaMtaMnaI ]darpNao hI sava- maalama%ta Aaplyaalaa kRpapuva-k idlaolaI Aaho
AaiNa BagavaMt %yaaMcyaa [-cConao tI maalama%ta prt Gao} Saktat.mhNauna AapNa BagavaMtaMbaddla kRt& Asaavao.

2.Aaplyaa jaIvanaacao koMd`ibaMdu hrI naama¸kRYNa kqaa AaiNa maMidratIlaÀGarcao Acaa-ivaga`h Asaavao.inayaimatpNao maMidratIla
AaiNa [tr Ba@taMcyaa eki~t AaQyaai%mak kaya-k`maaMnaa jaavao.ivaSaoYak$na AaQyaai%mak cacaa-Àp`vacanao eokNao AaiNa
ikt-naamaQyao Baaga GaoNao mah%vaacao Aaho.

3.AaplaI saaQanaa majabaut AsaavaI.kRpyaa¸ laxaat zovaa kI jaao kahI caaMgalaa jap haot Asaola tao sakaLIca haotao.mhNauna
ra~I ]iSara JaaopNao TaLavao jaoNaok$na sakaLI lavakr ]zta yao[-la AaiNa saaQanaosaazI tajaotvaanao rahta yao[-la.Aaplaa jap
ho idvasaacao savaa-t mah%vaacao kaya- Aaho.jap spYTpNao krNyaacaa p`ya%na kravaa AaiNa laxapuva-k eokavaa.p`aqa-naocyaa mauDmaQyao
jap kravaa.

4.inayaimatpNao AaiNa gaMBaIrpNao EaIla p`BaupdaMcaI pustko vaacaaivat.yaamauLo AaplaI Eawa¸dRZinaScayata AaiNa samaja vaaZola
AaiNa Aaplyaalaa Aaplyaa raojacyaa jaIvanaat yaaogya AaQyaai%mak laxa koMd`It krayalaa madt hao[-la.laxaat zovaa kI
gau$¸saaQau AaiNa Saas~ jaIvanaamaQyao yaaogya maaga-dSa-na krtat.

5.GaratIla sava- lahana maaozI maaNasao idvasaatuna ekda GaramaQyao AartI¸kIt-na AaiNa kahI AaQyaai%mak cacaa-ÀSaas~atIla
vaacana yaasaazI eki~t yaavao.EaIla p`BaupadaMnaI %yaaMcyaa ta%pyaa-t ho saaMgaItlaolao Aaho.

6.inayaimatpNao Aaplyaalaa kahI saovaaMmaQyao gaMutvauna zovaavao.Aaplyaa prIsqaItIp`maaNao eKadI CaoTI ikMvaa maaozI jabaabadarI
GaoNao caaMgalao.nama`pNao¸]%saahanao¸p`amaaiNakpNao AaiNa ]%sauktonao kaoNatIhI sqaula Aqavaa sauxma Apoxaa na krta saovaa kravaI.pd
Aqavaa saovaomauLo inamaa-Na haoNaa¹yaa AiBamaanaasaazI Aasa@t ikMvaa Apoxaa Asau nayao.

7.Sa@ya ittka Ba@taMcaa saMga Gyaavaa.Ba@taMSaI ima~%vaacaI Baavanaa AaiNa %yaaMcaI saovaa krNyaacyaa mauDmaQyao Ba@t samaajaat
rahNao.Ba@taMcaI ima~%aa Aaplyaa AhMkar¸WoYapNaa¸svaaqa-¸AsaMvaodnaSaIlata ikMvaa inaYkaLjaIpNaa yaamauLo Kraba haoNaar naahI
yaacaI Ka~I kra.Bagavaana EaI kRYNaaMnaa yaa sava- kayaaM-cyaa koMd`sqaanaI zovaavao.

8.Sa@ya ittka ABa@taMcaa saMga TaLavaa.jyaa izkaNaI Asaa ABa@taMcaa saMga TaLta yaoNaar naahI ³]da:kama
krNyaacyaaÀjaa^bacyaa izkaNaI´ toqao Aaplao kamaÀkt-vya vyavasqaIt kravao AaiNa saamaaijakdRYTyaa AanaMddayaI rhavao.pNa
kaLjaIpuva-k phavao kI %yaaMcaI Ba@tIlaa Anaukula nasalaolaI caotnaa Aaplyaavar prINaama krNaar naahI.%yaaMcyaat saaimala hao}
nayao AaiNa %yaaMcyaa p`jalp¸isanaomaa¸KoL AaiNa 4 inayama taoDNao yaa kayaa-MmaQyao AanaMd Gao} nayao.caaMgalaa Ba@t mhNauna ]dahrNa
p`sqaaipt kra AaiNa ASaap`karo baaolaa AaiNa kaya- kra kI %yaaMnaa kRYNaBaavanaamaRtaQyao sakara%mak Baavanaa jaaNavaola.

9.%yaacap`maaNao Aaplyaa Ba@tImaQyao majabaut rahUna kuTUMba¸kayadyaamaQyao¸SaojaarI¸ima~¸[.yaaMcyaaSaI ASaap`karo vaagaavao kI %yaaMcaa

kRYNaBaavanaamaRtap`tI p`itsaad vaaZola.

16 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
10.Ba@tIkDo dula-ixat krNaaro isanaomaa¸iT vhI¸[MTrnaoT AaiNa [tr maaQyaMmaatuna imaLNaaro BaaOitk manaaorMjana TaLa.dxa Asaavao
kI [lao@T/a^inak vastu¸saaoSala maoDIyaa yaaMcaa Aaplyaavar jaastca p`Baava Asau nayao.jaovha %yaaMcaI Krca garja Asaola tovha to
ja$r vaapravao.pNa %yaaMcyaa hatatIla Asahayya KoLNao maa~ AapNa banau nayao.

11.jaIvanaatIla CaoTo maaozo inaNa-ya ho %yaaMcaa Aaplyaa kRYNaBa@tIvar p`%yaxa Aqavaa Ap`%yaxa kaya pirNaama hao[-la yaa AaQaaro
Gyaavaot.Aaplao inaNa-ya ho CaoTyaa kI maaozyaa kalavaQaIsaazI AMmalaat yaotIla yaacaa ivacaar k$naca Gyaavaot.jao
kRYNaBa@tIsaazI Anaukula Asaola %yaacaa isvakar kravaa AaiNa jao kRYNaBa@tIsaazI Anaukula nasaola %yaacaa %yaaga kravaa.ha
inaNa-ya GaotaMnaa mah%vaacaa maud\da Asaavaa.

12.jaIvana inavaa-hacyaa maaQyamaacaI Sauwta ³ikMvaa ASauwta´ yaacaa sauwa Aaplyaa jaIvanaavar AaiNa caotnaovar pirNaama
haotao.mhNauna jyaamaQyao kmaIt kmaI ASauwta ikMvaa AaQyaai%mak Qaaoka Asaola Asaa vyavasaayaÀjaa^ba inavaLavaa.jyaamaQyao 4
inayama sarLpNao paLlao jaaNaar naahIt Asaa vyavasaayaÀjaa^ba TaLavaa.]da:da$caI kMpnaI¸ maaMsaahar saMbaMQaIt
vyavasaayaÀjaa^ba.Aaplyaalaa svat:laa lavakr va Ait pOsaa ikMvaa laaBa imaLivaNyaacyaa kayaa-MmaQyao gaMutvaU nayao.kaoNa%yaahI
p`karcaI baokayadoSaIr kayao- TaLavaIt.

13.ivacaarpuva-k Kca- kravaa.jyaa gaaoYTIMcaI Krca garja nasaola %yaaMsaazI ivanaakarNa Kca- k$ nayao.karNapuva-k saaQao
rhavao. “saaQaI rahNaI AaiNa ]cca ivacaarsarNaI” yaa t%vaacao palana kravao.dusa¹yaaMcyaa pd vaa saMp%tIivaYayaI AakiYa-t vaa
p`Baaivat vaa WoYaI hao} naka.maa^D-na rahNaImaanaalaa ikMvaa maa^D-na saMskRtIlaa baLI pDU naka.
“saaQaI rahNaI AaiNa ]cca ivacaarsarNaI” yaacaa Aqa- Asaa naahI kI yaoDyaa gabaaDyaasaarKo rahNao ikMvaa caPpla na
vaaprNao¸kpDo Kraba vaaprNao¸[.tr jaIvanaavaSyak garjaa kmaIt kmaI zovaNao ³AnaavaSyak garjaa
nasaNao´AaiNa BagavaMtaMcaI p`aPtI krNao ho jaIvanaacao Qyaoya zovaNao ha Aqa- haoya.

14.bauwIpurspr pOSaaMcaI BaivaYyaasaazI bacat kra.jaahIratbaajaIpasauna dur rha.

15.Aaplyaa prIisqatInausaar kRYNaBaavanaamaRtacyaa kayaa-MsaazI dana kra. gaRhsqaaMsaazI Saas~aMmaQyao dana ha sauwa ek Qama-
saaMgaItlaolaa Aaho.

16.laxaat Gyaa kI tumacao jaIvana f@t tumacyaa ikMvaa tumacyaa kuTUMbaasaazI nasauna kRYNaBaavanaamaRtamaQyao [traMcyaa saovaosaazI
Aaho.tumacyaa hRdyaamaQyao %yaagaacaI hI Baavanaa zovaa AaiNa svaaqa-vaR%tIpasauna dur rha.

17.jaovha kovha maaOka imaLola tovha kRYNaBaavanaamaRtacaa p`caar kra.Bagavaana EaI caOtnya mahap`BauMcaa kuma- ba`amhNaalaa “jyaaro
doKao %aaro khao kRYNa ]pdoSa” ha idlaolaa sallaa AacarNaat AaNaa.jyaa kaoNaalaa BaoTala %yaalaa Bagavaana EaI kRYNaaMcaa saMdoSa
saaMgaa.ASaap`karo p`caaracaa Baava ivakisat kra.p`caar kahI f@t ba`mhcaarI ikMvaa saMnyaasaaMcaoca kama naahI. gaRhsqaaMnaIsauwa
%yaaMcyaa pirisqatIp`maaNao %yaat kaya-SaIla sahBaaga Gaotlaa pahIjao.

18.ivanaakarNa GargautI AaiNa BaaOitk kayaa-MmaQyao rmau naka.pNa %yaacabaraobar AavaSyak GargautI AaiNa BaaOitk kayaa-MkDo
dula-xa k$ naka.ho sava- kaLjaInao¸saMvaodnaiSalatonao AaiNa jabaabadarInao kravao.

19.maulaabaaLaMnaa AaoJao na samajata kRYNaBaavanaamaRtamaQyao AaNaa. gaRhsqaaMsaazI hI Anaok saovaaMpOkI ek mah%vaacaI saovaa
Aaho.baakIcyaa saovaa %yaap`maaNao tDjaaoD kra.]da:s~I gaBa-vatI AsataMnaa ikMvaa jaovha maula t$Na Asatat kdaicat tumhI

17 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
dusa¹yaa [tr saovaa k$ SakNaar naahIt.pNa %yaacaa ivacaar k$ naka.hI saovaa sauwa BagavaMtaMnaa p`sanna krNaarI Aaho.jaovha
yaaogya vaoL AaiNa saMQaI Asato tovha tumhI [tr saovaa k$ Saktat.inaiScatca EavaNa AaiNa jap yaa maulaBaut saovaa kQaIhI
dula-ixat k$ nayao.tumacyaa AaiNa tumacyaa maulaacyaa AaQyaai%mak paoYaNaasaazI maMidramaQyao yaoNao mah%vaacao Aaho.

20.parMparIk AaiNa Ba@tImaya kaOTuMibak jaIvanaacaI t%vao ¹ ivaSvaasaupNaa AaiNa lagnaamaQyao saMpuNa- jaIvanaBar rahNyaacaI
vacanabawta¸savaa-Mnaa Aadr doNyaacaI saMskRtI¸sahBaaga doNao¸kaLjaI GaoNao¸saovaa krNao¸[. Amalaat AaNaa¸ jatna kra AaiNa
iSakvaa.yaabaabatIt AaQauinak jagaatIla saamaajaIk gaaoYTI isvakar krNyaamauLo AaiNa s~I pu$YaaMcao Ainaba-MQa imasaLNao¸ baahor
kmaI- laaokaMcyaa ha^TolamaQyao¸ rosTa^rnTmaQyao jaovaNa krNao¸ lagnaaAgaaodr ek~ rahNao¸[.yaaMpasauna haoNaaro daoYa caaMgalyaa p`karo
samajauna Gyaa.

gaRhsqa jaIvanaatIla kt-vyao AaiNa jabaabada¹yaa :

1.gaRhsqa vya@tInao Aaplyaa kuTUMbaatIla sadsya va naatovaa[-kaMsaaobat BagavaMtaMcyaa naamaacaa jap krNao¸ p`amaaiNakpNao Qana
kmavauna vaOYNavaaMcaI va BagavaMtaMcaI saovaa krNao¸p`caar krNao.

2.maulaabaaLaMcao yaaogyairtInao saMgaaopna k$na %yaaMnaa kRYNaBaavanaaBaavaIt krNao.

3.BagavaMtaMcyaa va vaOYNavaaMcyaa saovaosaazI dana krNao. gaRhsqa Ba@taMnaI AaMtrraYT/Iya kRYNaBaavanaamaRt saMGaatIla
saMbaMQaIt maMdIramaQyao ikMvaa koMd`amaQyao inayaimat ina%ya saovaa doNao.

4.ptI¸p%naI¸maulao¸Aa[- vaDIla¸naatovaa[-k yaasaMbaMQaIt kt-vyao gau$ ikMvaa Saas~aMcyaa maaga-dSa-naanausaar vyavasqaItrI%yaa par
paDNao.Anaasa@tIcyaa naavaaKalaI kt-vyaaMkDo dula-xa na krNao.pNa %yaacabaraobar saMsaaramaQyao Aasa@tpNa nasaNao.

5.Acaa-ivaga`haMcaI va tulasaI dovaIcaI gau$ ikMvaa Saas~aMcyaa maaga-dSa-naanausaar vyavasqaItrI%yaa ina%ya saovaa krNao.

6.raoja EaImad\BagavadgaIta¸EaImad\Baagavad yaaMsaar#yaa AaQyaai%mak ga`MqaaMcao vaacana krNao.

7.BagavaMtaMnaa Baaoga daKvaunaca Anna p`saad$panao ga`hNa krNao.

8.AitqaI saovaa krNao.A¹itqaI mhNajao jaI vya@tI kaoNatIhI itqaI nasataMnaa Acaanak Aaplyaa GarI yaoto tI vya@tI.
“AitqaI dovaao Bava²” Asao mhTlao Aaho kI eKada Sa~U jarI AitqaI mhNauna Aaplyaa GarI Aalaa trI %yaacaI ASaI saovaa
kravaI kI %yaalaa iBatI ikMvaa AapNa Sa~u Aahaot Asao vaaTayalaa nakao.

9. gaRhsqa vya@tInao BagavaMtaMcaa Sauw Ba@t haoNao ho jaIvanaacao Qyaoya zovaNao.³eka p`maaiNak Ba@tacao AadSa- gaRhsqa haoNao ho
Kro Qyaoya nasauna BagavaMtaMcaa Sauw Ba@t haoNao ho mah%vapuNa- haoya.´

[tr :
1.BagavaMtaMSaI saMbaMQaIt nasaNaa¹yaa gaaoYTIMmaQyao rsa na GaoNao.

2. gaRhsqa vya@tInao ]dar Asaavao.“vasaudOva kuTUMbakma\²” Aaplyaa GaratIla naaokr caakraMnaa sauwa GaratIla vya@tIMp`maaNao
samajaavao va %yaap`maaNao %yaaMcyaaSaI vyavahar kravaa.maanavaa vyatIrI@t sava- jaIvaaMnaa samaana samajaNao.maga GaratIla

18 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
Dasa¸JaurL¸]MdIr yaaMcaa ~asa Jaalyaasa kaya kravaoÆ jar AapNa ]cca kaoTIcaI svacCta paLlaI vaa tSaI kaLjaI GaotlaI tr
Dasa¸JaurL haoNaarca naahIt ikMvaa AapNa macCrdanaIcaa vaapr k$ Saktao.tsaoca gaayaIcyaa SaoNaapasauna banaivalaolyaa gaaO¹yaaMcyaa
Qauracyaa madtInao DasaaMsaar#yaa jaIvaaMnaa %yaaMcaI h%yaa na krta Garatuna baahor kaZu Saktao¸]MdIr ipMja¹yaacaa vaapr k$na baahor
saaoDU Saktao¸[.]paya kravaot.prMtu %yaaMcaI h%yaa k$ nayao.jyaap`maaNao doSaacyaa kayadyaanausaar eKadyaa iBaka¹yaacaI h%yaa
kolaI ikMvaa gaaDInao ApGaatat to maarlao gaolao ³jarI to farsao mah%vapuNa- nasatIla´ trI kayadyaanausaar iSaxaa haoto karNa
doSaasaazI sava-jaNa saarKoca Aahot.%yaacap`maaNao BagavaMtaMsaazI sava- jaIva saarKoca Aahot AaiNa inasaga-inayamaanausaar var ]llaoK
kolaolaI vya@tI iSaxaosa pa~ zrto.p`%yaok jaIvaalaa jaIvana jagaNyaacaa AiQakar Aaho.pNa Aaplyaalaa %yaaMcyaapasauna ~asa haot
Asaola tr %yaaMcaI h%yaa krNyaaeovajaI [tr ]paya kravaot.jasao kahI ]paya var ]llaoK kolaolao Aahot.

saMdBa- ¹ “BagavaMtaMcyaa yaaojanaonausaar ZokUNa¸Dasa [%yaadI hIna EaoNaIcao jaIva manauYya AaiNa Anya pSaUMcyaa r@tacao SaaoYaNa
krtat.Aaplyaa dMSaanao manauYyamaa~aMnaa vaodnaa haotat yaacaI yaa ya:kiScat jaIvaaMnaa jaaNaIvahI nasato.tqaaip¸ ba`amhNa¸ xai~ya
AaiNa vaOSya [%yaadI ]%tma EaoNaIMtIla manauYyaaMcaI caotnaa p`gat Asato AaiNa mhNaUna maarlao jaaNyaacao vaa SaaoiYat haoNyaacao du:K
iktI vaodnaadayaI Asato yaacaI %yaaMnaa pUNa- jaaNaIva Asato.ASaI jaaNaIva vaa &ana Asalaolyaa manauYyaanao jar tartmya bauwI
nasalaolyaa ya:kiScat jaIvamaa~aMcaI h%yaa kolaI Aqavaa %yaaMcaa CL kolaa¸ tr tao Kicatca papkmao- krIt Asatao.BagavaMt
ASaa manauYyaalaa AMQakUp naavaacyaa narkamaQyao TakUna dMiDt krtat.toqao¸ %yaanao pUva-janmaI CLlaolao pxaI¸ pSaU¸ sarIsaRp p`aNaI¸
Dasa¸ ]vaa¸ kITk¸ maaSaa AaiNa [tr sava- jaIvajaMtU %yaacyaavar sava- baajaUMnaI Aak`maNa krtat AaiNa %yaacao inad`asauK naYT
krtat.toqao ivaEaaMtI GaoNyaasa Asamaqa- zrlaolaa tao AMQaaramaQyao satt ifrt rahtao.ASaa rItInao AMQakUp narkamaQyao %yaalaa
hIna EaoNaIcyaa jaIvaaMp`maaNao Apirimat yaatnaa Baaogaavyaa laagatat.”……³ EaImad\Baagavat\ma 5.26.17´
‘EaImad\Baagavat skMQa saatmaQyao ]llaoK Aaho kI p`lhad maharaja %yaaMcao ipta ihrNyakiSapU yaaMcaa vaQa Jaalyaavar
Bagavaana naMRisaMhdova yaaMcaI stutI krtaMnaa mhNatat kI ho BagavaMta saaQaU saMt ho dyaaLU Asatat pNa jyaap`maaNao ivaMcaU AaiNa saap
ho p`aNaI maarlao gaolyaanaMtr %yaaMnaa sauwa AanaMd haotao %yaap`maaNao tumacyaaWara maaJao ipta ihrNyakiSapU yaaMcaa vaQa Jaalyaavar dovaI
dovata AanaMdIt Jaalaot……³ EaImad\Baagavat\ma 7.9.14´’ yaava$na AapNa samajau Saktao kI ivaMcaU AaiNa saap ho p`aNaI
maarNyaasa yaaogya Aahot ³jar dusara kaoNataca pyaa-ya nasaola trca¸ Anyaqaa naahI´ karNa %yaaMcyaamauLo Aaplaa maR%yaU hao}
Saktao.prMtu Dasa¸]MdIr yaaMsaar#yaa p`aNyaaMnaa maarNyaasa Saas~ap`maaNao AnaumatI naahI.

3.jar eKada iBakarI gaRhsqa vya@tIÀBa@ta kDo kahI maagaNyaasaazI Aalaa tr %yaalaa Sa@yatao KalaI hat jaa} do}
nayao.%yaalaa p`saad dyaavaa ikMvaa p`saad nasalyaasa qaaoDo pOsao trI dyaavao.pNa pOSyaaMcaa du$pyaaoga hao} Saktao.mhNauna %yaalaa
kRYNap`saad dyaavaa.yaasaazI ASaI savaya laavaavaI kI AaplyaajavaL ba^gaomaQyao kahI trI kaorDa p`saad zovaavaa.iBakarI
vya@tIlaa kahI dotaMnaa AapNa svat:laa maaoza maaNausa samajau nayao tr %yaa iBaka¹yaacaa saovak samajaNao.ihca vaOYNavata
Aaho.kahIca naahI tr kmaIt kmaI ‘hro kRYNa’ mhNauna %yaalaa AaQyaai%mak laaBa trI dyaavaa.jarI iBakarI vya@tIlaa AapNa
idlaolaa AaQyaai%mak laaBa samajat nasalaa trI AapNa %yaalaa jyaacaI KrI garja haotIo to idlaolao Asato.jar AapNa iBakarI
vya@tIlaa KalaI haqa jaa} dolao tr Aaplao hRdya kzaor banato.

4.p%naI saaoDUna [tr s~IyaaMSaI vyavahar: %yaaMnaa Aaplyaa maatop`maaNao samajaavao.jar %yaaMcyaaSaI baaolaayacaI ikMvaa vyavahar
krayacaI garja pDlyaasa svat:cyaa p%naIsamaaor ikMvaa %yaa s~Icyaa ptIsamaaorca baaolaavao Aqavaa AavaSyak tovaZaca vyavahar
kravaa ikMvaa %yaaMcyaakDuna kahI saovaa krayacyaa Asalyaasa %yaa saovaa p%naIcyaa maaQyamaatunaca kravyaat.³yaacap`maaNao
s~IyaaMnaIsauwa [tr pu$YaaMSaI ptIcyaa maaQyamaatunaca vyavahar kravaa.´s~IyaaMnaI saaDI naosaavaI va pu$YaaMnaI QaaotI kuta- vaapravaa
ikMvaa tsao Sa@ya nasalyaasa doSa kala isqatInausaar yaaogya ASaI vaoSaBauYaa zovaavaI.

19 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
5.paLIva p`aNaI : Sa@yatao svacCtosaazI gaRhsqaaMnaI GaramaQyao paLIva p`aNaI zovau nayao.pNa vaOdIk pwtInausaar gaaya maa~ Sa@ya
Asalyaasa ja$r AsaavaI.Saotk¹yaaMkDo gaaya¸ baOla Asaavaot.
klaIyaugaamaQyao jao p`aNaI Garabaahor zovaayalaa pahIjaot to GaramaQyao zovatat AaiNa jao p`aNaI GaramaQyao zovaayalaa pahIjaot
to Garabaahor zovatat.]da : dq«;alaa Garabaahor zovaayalaa pahIjao pNa %yaalaa GaramaQyao zovatat AaiNa gaayaIlaa GaramaQyao
ikMvaa gaaozyaamaQyao zovaayalaa pahIjaot.pNa itlaa Garabaahor zovatat.tsaoca saMDasa Garabaahor laaMba krayalaa pahIjao pNa tI
laaok GaramaQyao krtat AaiNa AaplyaakDo saMDasa baaMQalaolaI Aaho yaacaa AiBamaana krtat.jaovaNa GaramaQyao krayalaa pahIjao
pNa jaovaNa laaok Garabaahor ha^TolamaQyao ikMvaa maosamaQyao krtat.s~Iyaa pu$YaaMp`maaNao kpDo ³jaInsa p^nT va SaT-´ Gaalatat va
pu$Ya s~IyaaMp`maaNao vaoSaBauYaa ³kanaat irMga¸ kosa vaoNaIp`maaNao krNao¸ skT-saarKo idsaNaaro kpDo¸[.´ krtat.

s~IyaaMSaI vaagaNauk kSaI AsaavaI :

Saas~aMmaQyao saaMgaItlaolao Aaho kI jyaa izkaNaI s~IyaaMcaa maanasanmaana haotao va pujana haoto toqao dovataMcaa vaasa Asatao
AaiNa dovata p`sanna haotat.³manau saMihta¸mahaBaart¹BaIYmadova yauiQaYzIr maharajaaMnaa saaMgatat´

1.jyaa Garat s~IyaaMcaa maanasanmaana haot naahI %yaa GaratIla sava- kayao- inaYfL haotat.

2.jar kuTUMbaatIla s~I du:KI Asaola tr %yaa Garacaa ivaQvaMsa haotao.

3.s~Iyaa yaa Baagyala@xmaIp`maaNao Asatat.%yaaMcaa Avamaana mhNajao la@xmaI dovaIcaa Avamaana.ASaa Garat la@xmaI mhNajao pOsaa
raht naahI.

4.p%naI saaoDUna [tr s~IyaaMnaa Aaplyaa maatop`maaNao samajaavao.ASaI Saas~a&a Aaho.

5.ptIva`ta va saMskarI s~IyaaMpasauna samaajaalaa caaMgalaI p`jaa imaLto.

6.s~IyaaMnaa lahanapNaI Aa[- vaDIlaaMnaI¸t$NapNaat ptInao AaiNa mhatarpNaat maulaanao saMrxaNa idlao pahIjao.

s~IyaaMnaa jaast baaolaNyaacaI savaya Asato.]da:

1.sava- saaQaarNapNao s~IyaaMnaa saivastrpNao saYTIkrNa krNyaacaI ikMvaa baaolaNyaacaI savaya Asato ikMvaa inaNa-yaa%mak
baaolaNyaamaQyao %yaaMnaa rsa nasatao AaiNa yaa]laT pu$YaaMnaa kmaI baaolaNyaacaI ikMvaa inaNa-yaa%mak baaolaNyaacaI savaya Asato.%yaamauLo
kQaIkQaI Asao AaZLUna yaoto kI ptI p%naIcao jaast eokuNa Gaot naahIt.]da: samajaa p%naIlaa 6000 Sabd baaolaayacao Aaho
pNa ptInao f@t 2000 Sabd eokuNa Gaotlao tr 4000 Sabd eokuNa Gyaavayaacao baakI Aahot.maga s~Iyaa to 4000 Sabd
dusa¹yaa s~Iyaasaaobat gaPpa maarNyaat vaaprtat.

2.ekda daona s~Iyaa SaojaarI rahNaa¹yaa eka itsa¹yaa s~IivaYayaI daona tasa gaPpa maart Asatat AaiNa daona tasaaMnaMtr
ekmaokIMnaa mhNatat kI¸ “jaa} do ga² Aaplyaalaa kaya krayaca AahoƔ jar kahI krayacao navhto tr maga daona tasa %yaa
s~IivaYayaI gaPpa ka maarlyaatÆ ASaa p`karo kahI s~IyaaMnaa vyaqa- baaolaNyaacaI savaya Asato.prMtu¸ jyaa s~Iyaa BagavaMtaMcyaa
Ba@t Asatat %yaa maa~ AaQyaai%makca ikMvaa BagavaMtaM ivaYayaIca baaolatat.

20 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 ptIcaI kt-vyao :
1.ptI va p%naI yaaMnaI ekmaokaMcyaa AaQyaai%mak p`gatIsaazI madt krNao hI mau#ya gaaoYT Aaho.SarIr saMbaMQa hI duyyama baaba
Aaho.
2.ptI yaa naa%yaanao p%naI Ba@tImaQyao caaMgalaI p`gatI krIt Aaho ho baGaNao haoya.

3.EaImad\Baagavatma\ nausaar ?YaBadova %yaaMcyaa pu~aMnaa ]pdoSa krtat kI jaao pya-Mt eKada %yaacyaaSaI saMbaMQaIt vya@tIlaa janma
marNaacyaa fo¹yaatuna mau@t k$ Sakt naahI tao pya-Mt eKadyaanao ptI¸Aa[-¹vaDIla¸ima~¸AaQyaai%mak gau$¸dovata hao} nayao.
4.sava- AavaSyak garjaa jasao¸Anna¸vas~¸inavaara¸AaBauYaNao¸[%yaadI do}na p%naIlaa saMtuYT zovalao pahIjao.

5.ptInao Bagavaana EaIramaaMsaarKo ek p%naI va`t QaarNa kolao pahIjao.

6.ptIcaI p%naIlaa vaa[-T vaagaNauk Asau nayao¸maa$ nayao¸p%naIbaabat AsaMvaodnaSaIla Asau nayao.

7.ptInao p%naIcao BaaOitk¸Baavanaai%mak¸AaQyaai%mak saMrxaNa kolao pahIjao.

8.ptInao ivaSaoYa k$na p%naI gaBa-vatI AsataMnaa p`omaL Asalao pahIjao AaiNa p%naIlaa EaImad\Baagavatma\¸ kRYNaa bauk ikMvaa [tr
Saas~ vaacaNyaacaI saMQaI ]plabQa k$na idlaI pahIjao jaoNao k$na haoNaa¹yaa baaLavar AaQyaai%mak saMskar haotIla va puZo tao
baalak Ba@t hao[-la.

9.nama`ta¸sahnaSaIlata AaiNa samajautdarpNaa hI ptIcaI mah%vaacaI kt-vyao Aahot.

10.ptI va p%naI daoGaaMnaI AaQyaai%mak gau$Mcyaa Aa&ocao palana kolao pahIjao.

11.kt-vyadxa AaiNa samaip-t AsaNao AavaSyak Aaho.³EaImad\Baagavat 5.11.5´

12.ptInao p%naIlaa kovaL [Mid`yatRPtIcao saaQana samajaU nayao.tr tI maaJaI saMp%tI nasaUna Bagavaana EaIkRYNaaMcaI saMp%tI Aaho Asao
samajaavao. hIca KrI vastuisqatI Aaho.

p%naIcaI kt-vyao :
1.p%naI hI ptIcaI AQaa-MgaInaI va Qama-p%naI mhTlaI jaato.mhNauna p`%yaok Qaaima-k kayaa-MmaQyao tI ptIsaaobat tIcaI jabaabadarI par
paDto.

2.p%naImauLo gaRhsqa AaEama saurixat haotao.

3.ptIcaa maanasanmaana¸sauK¹du:K ho p%naIcaosauwa maanasanmaana¸sauK¹du:K Asatat.

4.p%naInao ptIcaI sava- p`karo saovaa kolaI pahIjao.Asao mhTlao Aaho kI jarI ptI ikMvaa p%naI ho Ba@t nasalao trI kovala
ptIva`ta Qamaa-cao palana k$na p%naIlaa svaga-p`aPtI haoto.tr maga klpnaa kra kI to daoGao jar BagavaMtaMcao Ba@t AsatIla tr
%yaaMnaa kItI caaMgalaI gatI imaLola.

21 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
5.GargautI kamaaMmaQyao AaiNa GaratIla vastu naIT va vyavasqaIt zovaNyaamaQyao va Kca- krNyaamaQyao tI huSaar AsalaI pahIjao.

6.tIcyaasaazI maata Anasauyaa¸saItadovaI¸dovahutI¸d`aOpdI¸maMdaodrI¸[.AadSa- Asalao pahIjaot.

7.jar p%naI gauNaaMmaQyao maata saItop`maaNao nasaola tr tInao ptI Bagavaana EaIramaaMp`maaNao AsaNyaacaI Apoxaa k$ nayao.hIca gaaoYT
ptIlaahI laagau haoto.jar p%aI gauNaaMmaQyao Bagavaana EaIramaaMp`maaNao nasaola tr %yaanao p%naI maata saItop`maaNao AsaNyaacaI Apoxaa k$
nayao.

8.jarI ptI Ba@tImaagaa-maQyao naivana Asalaa trI p%naInao ptIcaI saovaa kolaI pahIjao.

9.jar p%naI ptIcaI saovaa krt Asaola¸ptIva`ta Asaola AaiNa Qaaima-k t%vaaMnausaar tIcao AacarNa Asaola tr tIlaa ptIcyaa
puNyaacaa ikMvaa AaQyaai%mak laaBaacaa AQaa- ihssaa p`aPt haotao jarI tI Ba@t nasalaI trI.laxaat zovaa kI AaQyaai%mak gaiNat
mhNajao 1 vajaa 1 Ä 1.mhNajao kQaIhI kmaI ³maayanasa´ haot nasato.pNa %yaacaa AQaa- Baaga p%naIlaa imaLtao.pNa jar ptI
Ba@t Asaola va %yaanao sava-p`karo p%naIlaa AaQyaai%mak p`iSaxaNa idlao Asaola trI sauwa p%naI Aa&akark nasaola va pap kayaa-
MmaQyao rt Asaola tr maa~ %yaasaazI ptI jabaabadar naahI vaa p%naIcao AQyao- papkma- ptIlaa Baaogaavao laagaU Sakt naahI.

10.Saas~aMmaQyao Asao vaNa-na Aalaolao Aaho kI pitva`ta p%naI va tIcaa ptI yaaMnaa saarKIca gatI p`aPt haoto AaiNa puZIla
janmaamaQyao tIlaa taoca ptI p`aPt haotao.]da:sautpa¹pRSnaI¸AidtI¹kSyap¸dovakI¹vasaudova.

11.jar ptI papkmaa-MmaQyao rt Asaola tr p%naI itcyaa ptIva`tocyaa Sa@tInao %yaapasauna %yaalaa vaacavau Sakto.pNa ho Qaaima-k va
BaaOitk t%vaanausaar Aaho.pNa jar p%naI Bagavaana EaIkRYNaaMcaI Ba@t Asaola tr maa~ tI yaapoxaahI jaast sa%vaSaIla Asato.

12.jaovha eKada pu$Ya s~ImaQyao ptIva`ta¸laajaaLUpNaa AaiNa inaragasata baGatao tovha %yaa badlyaat tao pu$Ya %yaa s~Ilaa
Aadr va saMrxaNa dotao.lajjaa ha s~Icaa dagaInaa Aaho.³EaImad\Baagavatma\ 1.10.16´

13.p%naInao ptIsaaobat maO~Ipuva-k pNa %yaacabaraobar Aadrpuva-k Asaavao.

14.vaOdIk pwtInausaar p%naInao ptIlaa kQaIhI naavaanao baaolau nayao.

15.jarI ptI va p%naI yaaMcyaamaQyao kahI gaOrsamaja Asalaa trI p%naInao svat:var inayaM~Na krNao iSaklao pahIjao.

16.ptI baahorIla jagaat ³jaa^ba vaa [tr izkaNaI´ ba¹yaaca karNaaMmauLo hOraNa Jaalaolaa Asatao.%yaamauLo p%naInao ikmaana GarI
trI ptISaI maQaur saMBaaYaNa kolao pahIjao.

22 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 Ba@taMsaazI yaaogya jaaoDIdar inavaDNyaasaazI maaga-dSa-na :
1.taoÀtI BagavaMtaMcao caaMgalao Ba@t Asalao pahIjao.jar to
daoGao [ska^namaQaIlaca AsatIla tr Ait ]%tma.

2.s~I hI Aa&akark va piva~ AsalaI pahIjao AaiNa

pu$Ya ha caarI~vaana Asalaa pahIjao.

3.%yaaMcyaatIla AaQyaai%mak vacanabawta mah%vaacaa ivaYaya

Aaho.saaMOdya-¸iSaxaNa AaiNa pOsao kmaivaNyaacaI yaaogyata yaa
jaast mah%vaacyaa naahIt.

4.yaaogya vaya AsaNao¸ kula pahNao¸ Anau$pta pahNao ³jar

p%naI imasa yauinavhsa- AaiNa ptI idsaayalaa sava-saamaanya Asaola tr ptIlaa saarKI icaMta Asaola kI kaoNaI Aaplyaa p%naIkDo
vaa[-T najaronao tr paht naahI Aaho¸[.mhNauna sauMdr p%naI AsaNao ho Saas~aMmaQyao Sa~up`maaNao saaMgaItlaolao Aaho¹eKada Apvaad
saaoDUna.mhNauna daoGaaMmaQyao Anau$pta AsaNao AavaSyak Aaho.´¸ t$Na AsaNao¸ [%yaadI.

5.jar tumhI Ba@tImaQyao isqar Asaala AaiNa Aa[- vaDIla tumacyaasaazI Ba@t nasalaolaa ³AaQyaai%mak kayaa-MmaQyao mauLIca rsa
nasalaolaa´ jaaoDIdar inavaDt AsatIla tr Aa[- vaDIlaaMnaa naaraja k$na jaao Ba@t jaaoDIdar naMtr tumacyaa Aa[- vaDIlaaMnaa
p`sanna krola ASaa Ba@t jaaoDIdaraSaI lagna krNao ho ABa@t ³AaQyaai%mak kayaa-MmaQyao mauLIca rsa nasalaolaa´ jaaoDIdaraSaI
lagna k$na AayauYyaBar raoja BaaMDNao haoNyaapoxaa baro Aaho.jar ho Sa@ya nasaola tr QaOya- zovaa AaiNa tumacyaa jaaoDIdaralaa
kRYNaBaavanaamaRt isvakarNyaasaazI yaaogya tao vaoL dyaa.

6.jar to daoGao BagavaMtaMcao caaMgalao Ba@t AsatIla tr kuMDlaI pahNao ho farsao mah%vapuNa- naahI.jar kuMDlaI jauLt Asaola tr
AiQak caaMgalao.

7.]da: AapNa kpDo ivakt GaotaMnaa jar f@t kpDyaaMcaa ba`^nD pahIlaa pNa to Aaramadayak nasatIla tr kahI ]pyaaoga
naahI. %yaacap`maaNao daoGaaMnaI f@t baahya gaaoYTI³saaOMdya-¸iSaxaNa¸pOsaa¸[.´ baiGatlyaat prMtu svaBaava¸ AacarNa¸ vaagaNaUk¸
[%yaadI baiGatlao naahI tr %yaamauLo lagnaanaMtr daoGaaMmaQyao samasyaa inamaa-Na hao} Saktat.

sauKI gaRhsqa jaIvana jagaNyaasaazI maaga-dSa-na :

1.ekmaokaMnaa satt Takuna baaolau nayao.ekmaokaMvar ivaSvaasa zovaa.

2.tumacyaa jaaoDIdaracaa svaBaava jabardstInao badlaNyaacaa p`ya%na k$ nayao.svat: ]dahrNa bananao.

3.ekmaokaMvar daoYaaraopNa k$ nayao.dusa yaa vya@tIMsamaaor ekmaokaMcyaa cauka kaZu naka.ekmaokaMnaa samajauna Gyaa.

4.ekmaokaMnaa p`amaaiNakpNao isvakara¸ekmaokaMcaI kaLjaI Gyaa AaiNa ekmaokaMnaa vaoL dyaa.

5.ekmaokaMcao eokuna Gyaa AaiNa CaoTyaa CaoTyaa caaMgalyaa gaaoYTIMvar laxa dyaa.

23 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
6.eokmaokaMSaI saBya¸Aadrpuva-k AaiNa sanmaanapuva-k rha.

7.daoGaaMnaI ekmaokaMpasauna p`maaNaapoxaa jaast Apoxaa k$ nayao.

8.Aaplyaa ptI Aqavaa p%naIcaI dusa yaa Ba@taMcyaa ptI Aqavaa p%naISaI tulanaa k$ naka.ekmaokaMnaa jasao Aaho tsao
isvakara.

9. gaRhsqa jaIvanaacaa mauL ]ddoSa ha ekmaokaMnaa AaQyaai%mak jaIvanaat p`gatI krNyaasaazI madt krNao ha Aaho hI gaaoYT
p@kI laxaat zovaNao.%yaanausaar ekmaokaMnaa jauLvauna GaoNao.

10.kRYNaBa@tIcyaa Aqavaa Anaasa@tIcyaa naavaaKalaI GargautI kayaa-MkDo dula-xa k$ nayao.kahI Ba@taMcaa gaOrsamaja Asatao kI
maMdIratIla saovaa hIca Ba@tI Aaho AaiNa GaratIla kayao- hI maayaa Aqavaa vyaqa- Aahot.%yaamauLo Asao Ba@t AaplaI GargautI
kaya-o naIT par PaaDt naahI.%yaamauLo %yaaMnaa samasyaa inamaa-Na hao}na Ba@tI krNyaasaazI Garcyaa vya@tIMkDUna Kup ADcaNaI
inamaa-Na haotat.

11.kahI samasyaa Asalyaasa ekmaokaMpasauna lapvauna na zovata %yaa samasyaa prspraMsamaaor maaMDUna samajautInao saaoDivaNyaacaa
p`amaaiNak p`ya%na kra. jar daoGaaMmaQaIla samasyaa sauTt nasatIla tr varIYz Ba@takDUna Aqavaa Aaplyaa kaOnsalar kDUna yaaogya
to maaga-dSa-na Gyaavao.

12.naivanaca lagna Jaalaolyaa Ba@taMnaI Aaplyaa jaaoDIdaralaa caar inayamaaMcao palana krNao va hro kRYNa mahamaM~acyaa 16maaLa
krNyaasaazI sa@tI k$ nayao.tr sau$vaatIlaa kahI kaLasaazI maMidratIla AaQyaai%mak kaya-k`ma ikMvaa kahI vaoLa
prdoSaatIla kahI maatajaI¸ p`BaujaI Ba@t daKvaavaot.Ba@tI krNao hI sa@tIcaI ik`yaa nasauna svaocConao kravayaacaI Asato.
EaIla p`BaupadaMnaI saaMgaItlaolao Aaho kI AapNaca Aaplyaalaa badlavau Saktao AaiNa hI p`k`Iyaa k`maak`maanao krayacaI
Aaho.mhNauna sava- kahI ekdma Aqavaa Acaanak puNa-pNao badlaivaNyaacyaa naadat ApyaSaI hao}na naOraSya yaoNyaapoxaa AapNa
svat:ca hLUhLU badlaNao ho yaaogya haoya.

13. xamaa kra¸ivasa$na jaa AaiNa puZo caalat rha.

daona gaaoYTI ivasa$na jaa¹
1.dusa¹yaaMnaI Aaplyaasaaobat kolaolyaa vaa[-T gaaoYTI.
2.AapNa dusa¹yaaMcyaa baabatIt kolaolyaa caaMgalyaa gaaoYTI.
daona gaaoYTI ivasa$ naka¹
1.dusa¹yaaMnaI Aaplyaasaaobat kolaolyaa caaMgalyaa gaaoYTI.
2.AapNa dusa¹yaaMcyaa baabatIt kolaolyaa vaa[-T gaaoYTI.

sava- saaQaarNapNao gaRhsqa jaIvanaat jyaa kahI samasyaa inamaa-Na haotat %yaa var ]llaoK kolaolyaa cauka kolyaanao Aqavaa
varIla gaaoYTIMkDo dula-xa kolyaamauLoca haotat.mhNauna sava- gaRhsqaaMnaI sauKI jaIvanaasaazI va gaRhsqa jaIvanaatIla samasyaa
TaLNyaasaazI varIla gaaoYTIMcao Sa@ya ittko kaTokaorpNao palana kra.

24 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
2´vyavasaaya Aqavaa naaokrI :

1.gaRhsqa vya@tInao Aaplyaa kuTUMbaacyaa BarNapaoYaNaasaazI p`amaaiNak va jaast gauMtagaMut nasalaolaa va Ba@tIsaazI AnaukUla
Asalaolaa vyavasaaya Aqavaa naaokrI kravaI.jar Aaplaa vyavasaaya ³AapNa Ba@tI maagaa-t yaoNyaapuvaI- vyavasaaya krIt Asau´
Ba@tIsaazI AnaukUla nasaola tr Ba@tIsaazI AnaukUla Asalaolaa vyavasaaya kravaa Aqavaa %yaasaazI p`ya%na kravaa. Ba@tIsaazI
AnaukUla nasalaolaI³jyaa maQyao Ba@t palana krIt Asalaolao 4 inayama¸ palana krtaMnaa ADcaNa haot Asaola´ naaokrI jar
majabaurInao kravaI laagat Asaola tr saa[-D baaya saa[-D Ba@tIsaazI AnaukUla AsalaolaI naaokrI SaaoQaNyaacaa p`amaaiNak p`ya%na
kravaa va tSaI naaokrI imaLalyaasa Ba@tIsaazI AnaukUla nasalaolaI naaokrI saaoDavaI.

2. “saaQaI rahNaI va ]cca ivacaarsarNaI” yaacaa Aqa- Asaa navho kI yaoDyaa gabaaDyaasaarKo rahNao.caPpla Aqavaa Sauja na
vaaprNao.Aqavaa kpDo saaQaosauQao AsaNao¸[. tr yaacaa Kra Aqa- Asaa Aaho kI jaIvanaamaQyao kmaIt kmaI AavaSyak tovaZyaaca
garjaa zovaNao va BagavaMtaMcaI p`aPtI ho jaIvanaacao Qyaoya AsaNao.kahI vaoLa gaRhsqa laaok ho AnaavaSyak ASaa gaaoYTIMsaazI
ivanaakarNa pOsaa Kca- krIt Asatat.

3.pOsao kmaivaNyaacyaa maagaa-t gaRhsqa vya@tInao dusa¹yaaMvar Anyaaya k$ nayao¸fsavau nayao¸inadya- Asau nayao¸Ba`YTacaar k$ nayao.

4.sagaLyaat mah%vaacao t%va mhNajao purosao pOsao kmaivaNyaasaazI gaRhsqa vya@tInao p`aMjaL Asaavao jaoNao
k$na %yaacaa ]drinavaa-h va kRYNaBa@tIcaI kayao- vyavaisqat haotIla va %yaasaazI kaoNatIhI baaQaa Aqavaa ADcaNa haoNaar naahI.

5.jar eKadyaa Ba@talaa BagavaMtaMcyaa jaastIt jaast saovaosaazI jaast p`maaNaat pOsaa kmavaayacaa Asaola tr %yaa Ba@tanao
varIYz Ba@takDUna Aqavaa Aaplyaa kaOnsalar kDUna yaaogya to maaga-dSa-na Gyaavao AaiNa kaLjaI GyaavaI kI tao %yaa kayaa-t
ADkuna jaaNaar naahI va jaoNaok$na %yaacaI maanaisak SaaMtI Aqavaa SaairrIk svaasqa ivaGaDola ikMvaa %yaacyaa BagavaMtaMcyaa
saovaomaQyao kahI ADcaNa inamaa-Na haoNaar naahI.

6. gaRhsqa AaEamaat ba¹yaaca icaMta Asatat.jasao maulaaMcao iSaxaNa¸lagnakaya-¸Gar baaMQaNao¸[.yaa sava- gaaoYTIMsaazI
purosyaa p`maaNaat pOSaaMcaI garja Asato.mhNauna Ba@tanao puNa-pNao Eawonao BagavaMtaMvar AvalaMbauna Asauna Aaplyaa gaRhsqa
AaEamaatIla kt-vyao p`amaaiNakpNao par paDavaIt.pNa %yaacabaraobar hohI laxaat Gyaavao kI Aaplyaa puva-kmaa-nausaar yaaogya vaoLI
yaaogya to imaLtoca.pNa Aaplao p`ya%nahI saaoDU nayaot.karNa baroca Ba@t dOvavaadacaa caukIcaa Aqa- Gao}na AaplaI kt-vyao

25 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
naITpNao krIt naahIt va BagavaMtaMnaa daoYa dot Asatat.Ajau-na sauwa Aaplao yauw$pI kt-vya TaLt haota pNa Bagavaana
EaIkRYNaaMnaI EaImad\Bagavad\gaIta saaMgauna Ajau-naalaa kt-vya krNyaacao &ana idlao.

7. gaRhsqa vya@tInao AaplaI kt-vyao p`amaaiNakpNao krIt AsataMnaa Aaplyaa kuTUMbaatIla vya@tI BagavaMtaMSaI saMbaMQaIt samajauna
AaplaI Ba@tImaya saovaa caalau zovaavaI va GargautI kamaaMsaazI AnaavaSyak ]%sauk Asau nayao.
ibajanaosamaQyao ³vyaaparamaQyao´ KaoTo baaolaavao laagato.Kro baaolalao tr ibajanaosa krta yaoNaar naahI.maga AamhI KaoTo baaolauna
BagavaMtaMcaI Ba@tI kSaI krNaar .
Saas~anausaar ibajanaosamaQyao ³vyaaparamaQyao´ fayada
imaLivaNyaasaazI ivaiSaYT mayaa-dopya-Mt KaoTo baaolaNyaanao daoYa
laagat naahI.pNa mayaa-do poxaa jaast KaoTo baaolaNyaanao daoYa
laagatao.mhNauna fayada imaLivaNyaasaazI ivaiSaYT mayaa-dopya-Mt
KaoTo baaolaNao mhNajao ibajanaosamaQaIla p`amaaiNakpNaa
Jaalaa.ASaap`karo %yaaMcyaa p`amaaiNakpNaamauLo va p`a^D@TcaI
gauNava%ta saaMBaaLlyaamauLo Aajacyaa spQa-omaQyao ba yaaca kMpNyaa
AjaunahI iTkuna Aahot.prMtu vaajavaIpoxaa jaast KaoTo baaolauna
fsavaNaa yaa ba yaaca naavaajalaolyaa kMpNyaaMnaa Aaja kulaup
laagalaolao Aaho mhNajao %yaa kMpnyaa baMd Jaalaolyaa Aahot.
na@kla ³DuPlaIkoT´ maala qaaoDyaa kalaavaQaIsaazI laaok
GaotIlahI. pNa naMtr laxaat Aalyaavar %yaa na@kla ³DuPlaIkoT´ maalaacaa ga`ahk kayamasva$pI %yaaga krtIla va %yaasaMbaMQaIt
vyaapa yaacaa App`caar kolaa jaatao.%yaamauLo qaaoDyaaSaa laaBaasaazI ASaa p`karcyaa vyaaparaMnaa Kup nauksaana sahna kravao
laagato.AinatInao kmaivalaolaa pOsaa GaramaQyao ASaaMtI¸ AsaM#ya icaMta va du:K Gao}na yaotao.ASaap`karcao laaok Barpur pOsaa
AsaunahI du:KI Asatat.kahIvaoLa Asao laaok kMTaLUna Aa%mah%yaadoiKla krtat.tsaoca p`kRtIcyaa inayamaaMnausaar ASaa
p`karcyaa laaokaMcaI AQaaogatIsauwa haoto.prMtu p`amaaiNakpNao kmaivalaolaa pOsaa GaramaQyao SaaMtI¸ samaaQaana va sauK Gao}na yaotao.
p`amaaiNakpNao kmaivalaolaa pOsaa kdaicat kmaI Asau Saktao pNa Asaa pOsaa du:K dot naahI.mhNauna kaoNaIhI kQaIhI AinatInao
pOsaa kmavau nayao. BagavaMtaMnaa Aaplyaa ibajanaosacao ³vyaaparacao´ svaamaI samajalao pahIjao va vyaaparatuna imaLNaara laaBa
³prIisqatInausaar 25 to 50 T@ko´ BagavaMtaMcyaa saovaosaazI vaaprlaa gaolaa pahIjao.ASaap`karo ibajanaosa k$na BagavaMtaMcaI saovaa
AapNa k$ Saktao mhNajao BagavaMtaMcaa Ba@t AapNa hao} Saktao.

kahI laaokaMnaa AsaohI vaaTto kI maI jar Ba@t Jaalaao tr laaok malaa fsavatIla ikMvaa Aaplyaa caaMgalyaa svaBaavaacaa
fayada GaotIla :
yaa saMdBaa-t naard maunaI AaiNa sapa-caI kqaa ASaI Aaho : eka sapa-laa naard maunaI Ba@t banaivatat.pNa tao sap-
Ba@t Jaalyaapasauna lahana maulao doiKla %yaa sapa-laa dgaD maart va ~asa dot.SaovaTI kMTaLUna %yaa sapa-nao AaplaI sava- isqatI
naard maunaIMnaa saaMgaItlaI.tovha naard maunaIMnaI %yaa sapa-laa saaMgaItlao kI tulaa caavaa GyaayacaI garja naahI¸ pNa tu Aaplaa fNaa
]Baa$ Saktao.tovaZyaanao sauwa tulaa kaoNaI ~asa doNaar naahI.AgadI %yaacap`maaNao Ba@talaa jar kaoNaI ~asa dot Asaola tr tao
Ba@t %yaa sapa-p`maaNao vaagau Saktao.tsaoca Ba@tanao vyavaharatsauwa saaMBaaLUnaca vaagaavao.Asao naahI kI kaoNaIhI Ba@taSaI
ksaohI vaagaola.doSa kala isqatI p`maaNaoca vaagalao pahIjao.

26 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
3´ kja- :

Krca A%yaavaSyak garja Asaola tr kja- Gyaayalaa hrkt

naahI.prMtu¸ kovaL AnaavaSyak ASaa gaaoYTIMsaazI Aqavaa svat:
inamaa-Na kolaolyaa garjaa
ikMvaa ba^Mk kmaI vyaajaavar
kja- doto Aaho ikMvaa eKadI vastu Garat Aaho pNa saQyaa tIca
vastu ivaiSaYT savalatmaQyao ³ ´ imaLt Aaho ikMvaa laoTosT
sauivaQaa %yaa vastuMmaQyao imaLt Aaho mhNauna GaoNao vaa kja- kaZNao
ho yaaogya naahI.tsaoca [traMkDo ³Aaplyaapoxaa kmaI pgaar
AsalaolyaaMkDohI´ yaa vastu Aahot tr %yaa maaJyaakDohI hvyaat
mhNauna hP%yaaMvar %yaa vastu KrodI krNao. baroca laaok Aqavaa
Ba@t var ]llaoK kolaolyaa gaaoYTIMlaa baLI pDtat.

saQyaa¸ jao kòDIT kaD- ikMvaa Ao TI ema kaD- svaa[-p

krNao¸naoT ba^MkIMga¸saupr maako-T³$.3000 caI KrodI kra
AaiNa yaavar ek to daona vastu fukT Gyaa ikMvaa [tko T@ko
savalat Gyaa.mhNajao AapNa garja nasataMnaa kovaL baIla
$.3000 pya-Mt vhavaot mhNauna Ajauna kahI vastu %yaa vaoLolaa
garja nasataMnaa doiKla KrodI krtao.´ yaa pwtI KrodIsaazI
]plabQa Aahot %yaaMcaa daoYa ha Aaho kI Aaplaa %yaamauLo
AnaavaSyak Asaa Kup Kca- vaaZt Aaho.karNa jaovha AapNa
svat: pOsao maaojauna dot Asatao tovha Aaplyaa kaLjaavar dDpNa
pDto kI maI [tko pOsao dot Aaho.pNa var ]llaoK kolaolyaa
gaaoYTIMmauLo Aaplyaalaa p`%yaxapNao pOsao dyaayacaI garja pDt naahI
tr pOsao ho sarL ba^Mkotuna vajaa haotat AaiNa Aaplyaa farsao
laxaathI yaot naahI kI Aaplaa ba^MkotIla ba^laonsa kmaI haot Aaho.%yaamauLo mahInyaalaa AaplaI kmaI bacat ³ ´ haot
Aaho.caar inayamaaMcao palana krNao mhNajao sauwa pOsao vaacaivaNyaasaarKoca Aaho.karNa maaMsaahar¸ naSaapana¸vyaiBacaar krNao
AaiNa jaugaar KoLNao yaaMsaar#yaa papkayaa-MsaazI pOsaa AavaSyak Aaho.pOSaaivanaa var ]llaoK kolaolaI papkaya- manauYya k$ca
Sakt naahI.pOsao vaacaivaNao mhNajao pOsao kmaivaNyaasaarKoca Aaho.

jar Aaplyaavar kja- Aaho ikMvaa dr mahInyaalaa

Aaplyaalaa ivaiSaYT hPta Baravaaca laagat Aaho tr AapNa ksao
kaya BagavaMtaMcao naamasmarNa caaMgalyaa p`karo k$ Saku Aqavaa
SaaMtInao rahU Saktao.mhNauna caaNa@ya pMDIt yaaMcyaa nausaar jyaa
vya@tIvar kja- naahI va jaao pOsaa kmaivaNyaasaazI Garapasauna laaMba
raht naahI ASaI vya@tI saMsaaramaQyao sauKI Aaho.
kahI laaok ikMvaa Ba@tsauwa kja- Gaotlyaavar idlaolyaa
SabdaMp`maaNao zrivalaolyaa maudtImaQyao prt krIt naahIt ikMvaa
prt krtaMnaa TaLaTaL krtat.%yaamauLo ASaa vya@tIMnaa punha
27 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
jaovha pOSaaMcaI Krca garja Asato tovha kaoNaIhI pOsao dot naahIt ikMvaa kja- imaLivataMnaa Kup ~asa haotao.Sa@yatao Ba@taMnaI
ekmaokaMmaQyao pOSaacaa vyavahar TaLavaa vaa f@t Krca garja Asaola trca pOsao ]saNao Gyaavaot karNa pOSaaMmauLo Ba@taMcao
AapAapsaatIla saMbaMQa ibaGaDtat ikMvaa Ba@t saaoDUna [traMkDUna pOsao Gyaavaot pNa kaLjaI GyaavaI kI to pOsao lavakrat
lavakr zrlyaap`maaNao idlaolyaa maudtIt prt krta yaotIla.naahItr %yaamauLo Aaplyaa saMsqaocaa App`caar hao} Saktao.

4´ dana :

SarIr snaanaanao va vyaayaamaanao¸Svasana p`aNaayaama

kolyaanao¸ mana Qyaana va p`aqa-naonao¸ ivaW%ta &anaamauLo¸
smarNaSa@tI icaMtna va mananaamauLo¸ AhMBaava saovaa koolyaanao¸
AapNa svat: maaOnaanao¸ Anna naOvaodya BagavaMtaMnaa daKivalyaanao
va Slaaok baaolalyaamauLo¸ Baavanaa pòmaamauLo tr Qana dana
krNyaanao Sauw haoto.jasao SarIrSauwI¸ manaSauwI¸
Aa%maSauwI¸[.tsaoca QanaSauwI.jar eKaVa maalakanao
caukIcyaa maagaa-nao pOsaa kmaivalaolaa Asaola va %yaatIlaca pOsaa
pgaar mhNauna Aaplyaalaa idloalaa Asaola tr %yaa pOSaaMcao
SauwIkrNa krNao AavaSyak Asato.mhNaunahI pgaaracaa kahI
Baaga AaQyaai%mak kayaa-saazI Kca- krNao AavaSyak
Asato.tsaoca AapNa kMpnaImaQyao ikMvaa kuzotrI kama krIt Asau tr AapNa kolaolyaa kamaacaa AaiNa vaoLocaa maaobadlaa ikMvaa
kmaa-cao fL mhNauna Aaplyaalaa pgaar imaLt Asatao AaiNa jar AapNa pgaaracaa kahI Baaga AaQyaai%mak kayaa-saazI Kca-
kolaa tr Ap`%yaxapNao Aaplyaa kmaa-cao fLhI BagavaMtaMcyaa saovaot vaaprlao jaato.danaI vya@tIca puZIla janmaamaQyao EaImaMt haoto
³danaona Qana vaQa-na\ma´.danaI vya@tI jarI EaImaMt nasalaI trI danaacyaa p`Baavaanao ikMvaa Bagavat\kRponao ASaa vya@tIsa kSaacaIhI
kmaI pDt naahI va ASaI danaI vya@tI samaaQaanaI Asato.yaa ]laT jaI vya@tI dana krIt naahI %yaa vya@tIcaI pOSaacaI hava
kQaI saMpt naahI va tI vya@tI kQaIhI samaaQaanaI nasato.jaI vya@tI Aaplyaa saMp%tIcaa ]pyaaoga kaoNa%yaahI AaQyaai%mak
Aqavaa puNyakayaa-saazI krIt nasauna f@t svat:cyaa svaaqaa-saazI ikMvaa ]pBaaogaasaazI krto tI vya@tI puZIla janmaamaqyao
iBakarI ikMvaa dird`³garIba´ haoto.

jasao dusa¹yaa doSaat gaolyaavar Aaplyaa doSaatIla mhNajao BaartatIla calana ³ ´ dusa¹yaa doSaat vaaprta
yaot naahI.pNa Aaplyaa doSaatIla calana jar AapNa dusa¹yaa doSaatIla calanaap`maaNao Da^larmaQyao badlauna Gaotlao tr maa~ AapNa
to dusa¹yaa doSaat vaap$ Saktao.%yaacap`maaNao Aaplao Qana ikMvaa pOsaa maR%yaUnaMtr AapNa vaap$ Sakt naahI.pNa jar to Qana
ikMvaa pOsaa AapNa BagavaMtaMcyaa saovaot ikMvaa sat\kayaa-maQyao vaaprlaa tr maa~ tao pOsaa puNyaacyaa ikMvaa AaQyaai%mak $pat
³ ´ badlauna jaatao AaiNa maga maR%yaUnaMtrhI Aaplyaalaa %yaacaa ]pyaaoga haotao.

prMtu BagavadgaItonausaar f@t saai%vakca dana ikMvaa BagavaMtaMip`%yaqa-ca dana kravao.rajaisak ikMvaa tamaisak dana
k$ nayao.kahI vaoLa Asao pahIlao jaato kI vya@tIcyaa maR%yaUnaMtr %yaa maRt vya@tIcyaa p`otacyaa hatUna AaOpcaarIkta mhNauna
dana idlao jaato.maga jaIvaMt AsataMnaaca ka dana k$ nayao.kahI vaoLa tr AsaohI pahIlao jaato kI jar eKadyaalaa %yaanao
idlaolao ]saNao pOsao prt imaLNyaacaI Sa@yata idsat naahI mhNauna laaok saMbaMiQat vya@tIlaa mhNatat kI¸ ‘maI pOsao dovaalaa dana
idlaot Asao samajaola.’mhNajao jaovha eKadI gaaoYT Aaplyaa kamaacaI naahI tr maga calaa dovaalaa dana k$ Asaa laaokaMcaa
samaja Aaho.jasao eKadyaa vya@tIcaI saMbaMiQat GaratIla vya@tI dvaaKaNyaat Kupca gaMBaIr Asaola AaiNa %yaa vya@tIcaI jaIvaMt
rahNyaacaI Ka~I nasaola tr kahI laaok AsaohI mhNatat kI ¸ ‘vaacalaa tr Aaplaa¸ naahI tr dovaalaa idlaa samajau.’
28 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
yaaMsaMdBaa-t Saas~atIla kahI Slaoak KalaIlap`maaNao Aahot.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “ho kaOMtoyaa Ñ tU jao jao kma- krtaosa¸ jao jao Kataosa¸ jao jao hvana krtaosa ikMvaa dana dotaosa
AaiNa tU jao tp krtaosa¸ to sava- tU malaa Ap-Na kr.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 9.27´

“Acaa-ivaga`halaa BaUmaI¸ baajaarpoz¸ nagar¸ ga`ama [%yaadI dana do}na ina%ya AaiNa pvaa-caI saovaa Aivart krNaa¹yaalaa
maaJyaasamaana eoSvaya- p`aPt haoto.” ………³EaImad\Baagavatma 11.27.51´

“kRYNaBaavanaocaa p`caar krNyaat saMlagna AsaNaa¹yaa vya@tIMnaa jar manauYyaanao kahIhI dana idlao tr kRYNaBaavanaamaRtacyaa
p`saarasaazI doNyaat Aalaolao to dana mhNajao jagaatIla sava-EaoYz dana haoya.”…³EaImad\Bagavad\gaIta 11.54 EaIla p`Baupad
ta%pya-´
Aaplyaa javaLIla ³gaRhsqa vya@tInao´ iktI saMp%tI AaQyaai%mak kayaa-saazI dana kravaI .AapNa purosao dana kolao Aaho
kI naahI ho ksao AaoLKavao
AapNa Asao dana kravao kI Aaplyaalaa qaaoDafar taNa jaaNavaola.jasao jyaacyaa %yaacyaa eoptIp`maaNao kuNaalaa 51
$.idlyaanao¸ kuNaalaa 101 $.idlyaanao¸ kuNaalaa 1001 $.idlyaanao¸ kuNaalaa ek laaK $.idlyaanao qaaoDafar taNa
jaaNavaola.pNa p`%yaokalaa saarKaca AaQyaai%mak laaBa haoNaar.Asao naahI kI kuNaI jaast PaOsao dana kolaot mhNauna %yaalaa jaast
AaQyaai%mak laaBa haotao AaiNa kuNaI kmaI PaOsao dana kolaot mhNauna %yaalaa kmaI AaQyaai%mak laaBa haotao.karNa p`%yaokacaI
Aaiqa-k isqait hI iBanna Asato.tsaoca ibajanaosamaQyao ³vyaaparamaQyao´ KaoTo baaolaavao laagato.Kro baaolalao tr ibajanaosa krta
yaoNaar naahI.%yaamauLo sauwa dana k$na QanaSauwI AapNa k$ Saktao.

Saas~ap`maaNao AadSa- ivacaar kolyaasa Aaplyaa saMp%tIcaa 50 T@ko Baaga AapNa AaQyaai%mak kayaa-saazI dana
kravaa.pNa klaIyaugaat saQyaacaI laaokaMcaI Aaiqa-k isqait ivacaarat Gaotlyaasa vyavaharIkdRYTyaa AapNa varIla p`maaNao sauwa
dana k$ Saktao.

klaIyaugaat danasauwa vaa[-T Aaho.

O samajaa eKaVa vya@tInao gaNaptI ikMvaa dovaIsaazI vaga-NaI idlaI pNa jar vaga-NaI GaoNaa¹yaanao isanaomaatIla gaaNaI eokivaNao¸
vaga-NaItIla pOsaa svat:cyaa [MidyatRPtIsaazI vaaprNao¸ ra~I jaugaar ³p%to´ KoLuna jaagarNa krNao¸[.saarKo papkR%ya kolao tr
%yaa papkmaa-laa sahayya kolyaabad\dla vaga-NaI doNaa¹ralaahI daoYa laagatao.mhNauna baroca samajautdar laaok vaga-NaIcyaa $pat pOsao
dot naahIt tr to p`saadasaazI fLo¸ saaKr¸ rvaa ¸[.KaVpdaqa- ikMvaa idvaa laavaNyaasaazI tola ikMvaa tup dotat jaoNaok$na
kuNaIhI du$pyaaoga krNaar naahI.karNa KaVpdaqa- KaNao ikMvaa p`saad banaivanao yaaiSavaaya %yaaMcao dusaro kahI krta yaot
naahI.jarI kuNaI KaVpdaqa- GarI naolaot trI jaastIt jaast KaNyaaiSavaaya tI vya@tI dusaro kaya krNaar.tsaoca kuNaI
r@tdana krto pNa jar to r@t eKaVa papI vya@tIlaa idlao gaolao tr r@t doNaa¹yaalaa daoYa laagatao AaiNa jar to r@t
eKaVa caaMgalyaa ³puNyavaana ikMvaa saaQau´ vya@tIlaa idlao gaolao tr r@t doNaa¹yaalaa laaBa haotao.pNa yaacaa Aqa- Asaa haot
naahI kI kuNaI r@tdanaca k$ nayao.tr r@tdana ho garjau AaiNa caaMgalyaa ³puNyavaana ikMvaa saaQau´ vya@tIlaa idlao gaolao
pahIjao ikMvaa AapNa tsao pDtaLU Saktao.

tsaoca jar eKadI vya@tI laaokaMcyaa Aajaaracaa fukT [laaja kolaa gaolaa pahIjao mhNauna eKaVa ha^ispTlamaQyao tSaI
vyavasqaa krt Asaola pNa jar vaa[-T vya@tI %yaa ha^ispTlamaQyao yaa saMiQacaa laaBa Gaot Asaola tr %yaa madt krNaa¹yaa
vya@tIlaa sauwa daoYa laagatao.qaaoD@yaat saaMgaavayaacao tr Asao kI klaIyaugaat dana sauwa ASauw haoto.mhNauna Bagavaana
EaIkRYNa EaImad\Bagavad\gaItomaQyao saai%vak¸ rajaisak va tamaisak Asao tIna p`karcyaa danaaivaYayaI saaMgatat AaiNa %yaapOkI
29 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
vya@tInao kovaL saai%vakca dana kravao.jasao kI BagavaMtacyaa p`caar krNaa¹yaa p`amaaiNak Ba@taMnaa ikMvaa p`amaaiNak
AaQyaai%mak saMsqaolaa¸[. dana kravao.rajaisak va tamaisak dana k$ nayao.jasao kI Ayaaogya vya@tIMnaa ikMvaa kuNaI yaaogya
vya@tIlaa Avaholanaapuva-k dana k$ nayao¸ [.

varIla AaSayaalaa Anausa$na EaImad\Bagava\dgaItot Slaaok KalaIlap`maaNao Aaho.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “kt-vya mhNaUna yaaogya vya@tIlaa yaaogya sqaLI¸ vaoLI AaiNa kaLI p`%yaupkaracaI Apoxaa
na krta idlaolyaa danaalaa saai%vak dana Asao mhTlao jaato.prMtu jao dana p`%yaupkaracaI Apoxaa zovaUna¸ fLacaI Apoxaa zovaUna
ikMvaa saMkuicat vaR%tInao idlao jaato %yaa danaalaa rajaisak dana Asao mhTlao jaato.Ayaaogya sqaLI¸ AkaLI¸ Apa~ vya@tIMnaa
AaiNa Anaadranao tsaoca Avaholanaapuva-k idlyaa jaaNaa yaa danaalaa tamaisak dana mhTlao jaato.”
………³EaImad\Bagavad\gaIta 17.20¸21¸22´

savaa-t EaoYz AaQyaai%mak &anadana Aaho.mhNauna AapNa Bagavad\gaIta ikMvaa EaImad\Baagavat yaaMsaar#yaa AaQyaai%mak
ga`MqaaMcao &ana ivatrIt kravao.

janmaaYTmaI¸EaIrama navamaI¸maMidr baaMQanao¸[. AaQyaai%mak kayaa-MsaazI pOsao gaaoLa krNao ho EaI hnaumaanajaIMcyaa saovao saarKo
Aaho.jyaap`maaNao hnaumaanajaIMnaI saIta maatolaa ravaNaacyaa laMkotuna saaoDvauna Bagavaana EaIramaaMkDo saupUt- koloa.%yaa p`maaNaoca jyaa
laaokaMnaa f@t pOSaaMmaQyaoca mhNajao la@xmaImaQyaoca rsa Aaho pNa naarayaNaaMmaQyao mauLIca rsa naahI to laaok ravaNaap`maaNaoca
Aahot.karNa ravaNaalaa doiKla f@t saIta maata hvaI haotI pNa tIcao ptI Bagavaana EaIrama nakao haoto.Aqaa-t yaacaa Aqa-
Asaa haot naahI kI p`%yaok vya@tI hI ravaNaap`maaNaoca Aaho.ravaNaacaI ]pmaa hI naaistk mhNajao jyaaMnaa f@t pOsaa hvaa Aaho
pNa BagavaMt mauLIca nakaot %yaaMcyaasaazI Aaho.ASaa laaokaMsaazI la@xmaI hI dugaa-dovaIp`maaNao kaya- krto mhNajao tao pOsaa %yaa
naaistk vya@tIcyaa naaSaasaazI ³papkma- krNyaasaazI Aqavaa AnaavaSyak kayaa-MsaazI Kca- haotao´ karNaIBaut zrtao.mhNauna
BagavaMtaMcao Ba@t ASaa laaokaMkDo jaa}na %yaaMcyaakDIla la@xmaI mhNajao pOsaa ha BagavaMtacyaa saovat laavatat va %yaa
laaokaMnaasauwa BagavaMtaMcyaa saovaot laavauna %yaaMcaa ]war krtat.BagavaMtasaazI Kca- krNao ho puZIla janmaatIla Kra ba^Mk ba^laonsa
Aaho.karNa Saas~ap`maaNao danaI vya@tIca puZIla janmaat EaImaMt vya@tI banato AaiNa kMjauYa vya@tI ikMvaa jao laaok f@t
svat:cyaa svaaqaa-saazI Kca- krtat %yaaMnaa maa~ puZIla janmaI Aaiqa-k TMcaa[-laa saamaaoro jaavao laagato ikMvaa iBakarI mhNauna janma
Gyaavaa laagatao.

AaplaI KrI kmaa[- kaoNatI Aaho .

saaQaarNapNao caar p`karcyaa kmaa[- Aahot.
1.baap kmaa[- : baapanao kmavauna zovalaolaI kmaa[-.
2.pap kmaa[- : pap kaya- k$na kmavalaolaI kmaa[-.
3.Aap kmaa[- : svat: kYT k$na kmavalaolaI kmaa[-.
4.AaQyaai%mak kmaa[- : Saas~aMcyaa vaa saMtaMcyaa maaga-dSanaaKalaI kaya- k$na kmavalaolaI kmaa[-.ihca KrI AaplaI kmaa[-
Aaho AaiNa maR%yaUnaMtr f@t tIca Aaplyaalaa saaqa doto.

Aqa- mhNajao pOsaa ikMvaa jyaalaa ikMmat Aaho ASaI gaaoYT.saaMsaarIk laaok f@t Aqa- kmaivaNyaat laagalaolao
Aahot.prma mhNajao idvya.jasao prma Aa%maa prmaa%maa¸prma ba`mh prba`mh¸ prma [-Svar prmaoSvar tsaoca prma Aqa- prmaaqa-
mhNajao idvya Aqa- ikMvaa kmaa[-.mhNauna Ba@t ho prmaaqa- kmaivatat.

30 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 samajaa¸ eKaVa vya@tInao paca hjaar $pyao ]saNao Gaotlaolao Aaho AaiNa dusa¹yaa eka vya@tInao paca laaK $pyao ]saNao
Gaotlaolao Aaho.jar paca laaK $pyao ]saNao GaoNaa¹yaa vya@tInao paca hjaar $pyao ]saNao Gaotlaolyaa vya@tIlaa AhMkaranao mhTlao
kI baGa maaJyaa javaL paca laaK $pyao Aahot AaiNa tuJyaajavaL f@t paca hjaar $pyao Aahot.tr %asao mhNaNaa¹yaalaa
kaya Aqa- Aaho.karNa ]saNao mhNajao kQaItrI prt krNao haoya.%yaacap`maaNao eKaVa garIba vya@tIkDo far kmaI saMp%tI
Aaho AaiNa dusa¹yaa eka EaImaMt vya@tIkDo far jaast saMp%tI Aaho ikMvaa tao vya@tI kraoDptI ikMvaa ArbaptI
Aaho.prMtu daoGaaMnaIhI %yaaMcyaasaMbaMQaIt saMp%tI BagavaMtaMkDUna ]saNaI GaotlaolaI Aaho AaiNa maR%yaUcyaavaoLolaa %yaa daoGaaMnaahI
%yaaMcyaasaMbaMQaIt saMp%tI yaoqaoca saaoDUna jaavaI laagaNaar Aaho.tr maga kuNaI kraoDptI ikMvaa ArbaptI AsaNyaabad\dla gava- ikMvaa
AhMkar krNyaat kaya Aqa- Aaho ikMvaa kuNaI garIba AsalyaamauLo pScaatap ikMvaa du:K vaaTuna GaoNyaat kaya Aqa- Aaho.

jaovha AapNa ivamaana tLavar ikMvaa eKaVa p`isaw maMidrat jasao it$ptI baalaajaI¸ pMZrpurcao ivaz\zla Bagavaana¸
[.dSa-naasaazI jaatao tovha Aaplyaalaa kahI gaaoYTIMcaI ASaa izkaNaI prvaanagaI nasato Asao sau$vaatIlaa maahIt nasalyaanao
AapNa Aaplyaa saaobat ]cca djaa-caa maaobaa[-la¸ k^maora yaaMsaar#yaa vastu Gao}na jaatao pNa naMtr AaplaI fsagat haoto.tovha
AapNa ivacaar krtao kI jar Agaaodrca yaabad\dla Aaplyaalaa maahIt Asato tr AapNa ASaa vastU Aaplyaasaaobat Gaotlyaaca
nasa%yaa.AapNa %yaa vastu $mavarca zovauna Aalaao Asatao.mhNauna kaoNa%yaa vastuMcaI prvaaNagaI Asato yaacao &ana Agaaodrca AsaNao
caaMgalao Asato.%yaacap`maaNao maR%yaUnaMtr yamarajaaMcao saurxaa kmaI- Aaplyaalaa kaoNa%yaa gaaoYTI saaobat Gao}na jaaNyaasa prvaaNagaI
dotat yaacao &ana Agaaodrca AsaNao caaMgalao Asato.naahItr varIla ]dahrNaap`maaNao Aaplyaavar pScaatapacaI vaoL yao[-la.

maR%yaUnaMtr f@t AapNa kolaolao pap ikMvaa puNya¸ AapNa kolaolaI BagavaMtaMcaI Ba@tI¸ jap¸ K¹yaa p`amaaiNak saaQaUMcaI
saovaa¸ [. Aaplyaa saaobat yaoto AaiNa tIca AaplaI KrI kmaa[- Aaho.eKada vya@tI Barpur pOsaa kmaivat Asaola pNa jar
Acaanak kahI karNaamauLo %yaa vya@tIcaa maR%yaU Jaalaa tr %yaacaI sava- kmaa[- xaNaaQaa-t vyaqa- JaalaIca samajaavaI.pNa jar
eKada Ba@t Acaanak kahI karNaamauLo marNa pavalaa tr %yaanao kolaolaI BagavaMtaMcaI Ba@tI %yaalaa maR%yaUnaMtrhI saaqa
do[-la.ek kmaI- vya@tI mhNatao kI Aaja mhatarpNaapya-Mt maI kolaolaI kmaa[- mhNajao maaJaa evaZa maaoza baMgalaa¸ evaZI jamaIna¸
ba^Mk ba^laonsa¸ [.Aaho AaiNa martaca xaNaI sava- kmaa[- xaNaaQaa-t vyaqa-.pNa eka Ba@tacaI ³Saas~aMp`maaNao jaIvana vyatIt
krNaarI vya@tI´ kmaa[- mhNajao Aaja [t@yaa vaYaa-Mpasauna kolalaa jap¸ p`caar¸ BagavaMtaMcaI va gau$McaI ikMvaa Ba@taMcaI saovaa¸
EaImadBagavadgaIta¸ EaImadBaagavat yaaMsaar#yaa ga`Mqaacao vaacana ikMvaa AByaasa¸ [.Aaho AaiNa martaca xaNaI sava- kmaa[- %yaa
Ba@tasaaobat SaaSvat kaLasaazI rahNaar.saaQaarpNao laaok maayaonao Ba`imat JaalyaamauLo samajatat kI laaBa mhNajao f@t BaaOitk
laaBa ikMvaa pOsao imaLNao haoya.prMtu laaBa mhNajao caaMgalao sadgauNa ivakisat haoNao¸ ]cca ga`hlaaokaMcaI p`aPtI ikMvaa AaQyaai%mak
laaBa haoNao ho sauwa laaBaca haot.savaa-t EaoYz laaBa mhNajao BagavaMtaMcaI p`aPtI haoNao haoya.

varIla AaSayaalaa Anausa$na EaImad\Bagava\dgaItot Slaaok KalaIlap`maaNao Aaho.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “maaJaI p`aPtI kolyaavar Ba@tIyaaogaI maha%maojana yaa du:KpUNa- ta%pur%yaa jagatat kQaIca
prtUna yaot naahIt ¸ karNa %yaaMnaa prma isawI p`aPt JaalaolaI Asato.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 8.15´

BagavaMtaMcaI Ba@tI krNao mhNajaoca K yaa Aqaa-nao Aaplyaa saMrxaNaasaazI ikMvaa BaivatvyaasaazI ela Aaya saI pa^ilasaI
Aaho. “ijaMdgaIko saaqaBaI¸ ijaMdgaIko baadBaI”.mhNauna Ba@tI$pI pa^ilasaI p`%yaokanao kaZlaIca pahIjao.%yaasaazI BagavaMtaMcao
Ba@t$pI ejaonT tumhalaa madt krtIla.

mhNauna AaplaI KrI kmaa[- AaQyaai%makca Aaho¸ BaaOitk eoSvaya- naahI.

31 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
5´ dovaGar va Acaa- A ivaga`h saovaaa :
Saas~ap`maaNaoa dovaGar ksao Asaavao .
Aaplyaa GarII jar kaoNaI pahu p Naa Aalaaa tr AapNa %yaalaa Garacyayaa eka kaop¹¹yaat basaivatt naahI tr mau#ya
izk kaNaI basaivattaoo. %yaacap`maaaNao BagavaMtaMcaao dovaGar sauwa Garacyaa mau#ya # izkaNaI Asaavao
A . eK KaVa Garacyaa kaop¹yaat ikM ikvaa
ijaqqaoo kuNaIca jaaat naahI %yaa izkaNaI dovaGar aG Asau nayao. kahI laaok KalaIca jaaimanaIvar eKa KaVa paTavar BagavaMtaMnaa ikM
ikvaa
sava-a- dovadovataMnaaa ³AnnapuNaa-a maata¸ gaNao g SajaI¸ laMaMgaDa dova¸ kuladOvat¸ [.´ yaaMnaaa zovatat.k kaoNatahI pDda
pD
nasaatao.vaaDvaDIllaaMpasauna zovallaoolaa va tolaanaonao GaaNa Jaalaolaa
l kpDa va GaaNa Jaalaolaa CaoTa glaasa ikMvaa taTlaII tSaIca pDllaoolaI
Asasato.ASaap`karcyaak dovaGaraasamaaorca saaMsaaarIk cacaa- krtat¸
k jaovaNaa krtat¸ BaaaMDtat.ASaaap`karcao AprraQa kuNaIhI k$ k
nayaoa.jasao eKaVVa kMpnaImaQyaoa imaTIMgacyaa vaov L o olaa Kucyaa- jyaa pwtInnaoo zovalaolyaa Asatat
A ³mau#ya
# vya@tIcaI KucaI- saoMTrlaaa va
savaaao-o%tma Asato naMtr sTafsaaazI %yaa KallaaoKala djaa-cyaa c Kucyaa- AsatatA AaiNiNa kamagaaraMsaazI
aa saaQaarNa ³PlaasTIkcy cyaa´
Kucyaa-
c Asatat. .%yaava$nasauwaw Aaplyaalaaa samajauna yaoto kI yaoqaIla maum u#ya vya@tI kaoNa Aaho vva sTaf ikMvaa v kamagaar kaok Na
Aahohot.%yaap`maaNNaooca AapNa dvaGaratdo saoMTrlaa
rl Aaplao AaraQya
A EaI EaI raQaa kRYNaa yaaMcaa maaoza faoTao zovaavaaa.naMtr kRYNaN va
balaarama yaaMcaa klaIyau
k gaatIla Avatar gaaOar inata[- yaaaaMcao faoTao zvaavao zo t.saaQaararNapNao laaok ivaGna dur krNyaasaazI EaI
gaNaoaSajaIMcaa faoTao T o ikMvaa mautI- zovatat.prrMtu BagavaMtaMcaao Ba@t Bagavaaana EaI naRisaMh dovaaMcaa faoTTao zovatat.jjyaap`maaNao maaozyaaz
nao%yaalaa
ya BaoTNyaassaazI Agaaodr %yaacyaa saiicavaalaa BaoTavvaoo laagato.%yaaacap`maaNao BaggavaMtaMcao saicavvaap`maaNao Asasalaolao Sauw Ba@t Ba
ikMvaa
v Aaplao AaQyaai%mak
A gau$ va %yaaMcaI prMpra yaaMcao faoTao zovaavaot va to Aak karanao BagavaMtaM
t cyaa faoTaocyaa
y tulanaonao laahana
Asasaavaot.³kahII mauK- laaok BagavaMtaMcyaaa faoTaocyaa tulanaonao dovaGGarat %yaaMcyaaa tqaakiqat gau$Mcaa Kupca p maaoza fao f Tao
zovatat.BagavaM
a t caa faoTao %yayaaMcyaa dovaGaratt laxaat doiKla
taM iK yaot naahI hI.gau$Mnaa Aaadr idlaaca pahIjao
p . prMtutu Kra gau$doiKla iK
BagaavaMtacyaa Bai@ i@tlaaca jaastt mah%va dota´ ao sava- faoTao
TaoMmaQyao BagavaMtaM
t caa va EaImaatIraQaaraNaIcacaa faoTao maaoza
z Asaavaa.A ASaa
p`karo
k dovaGar paahNaa¹yaa vya@@tIlaa lagaoca samajalao pahI hIjao kI yaa dvaGarat
do mau#yaa vya@tI kaoNaN Aahot.savva- saaQaarNa laao
lk
jaoqaoqao jaoqao Qaaima-k sqaLaMnaa Bao B TI dotat ikM i vaa dSa-naassaazI jaatat toqauna AaNallaoolao sava-ca f faoTao ikMvaa mau%yaa- to Aapplyaa
dovaGarat
aG zovatatt.sava-ca mau%yaaaa- ikMvaa faoTaao javaLpasa Aakaranao A saarrKoca Asalyaananao kaoNa mau#yaa Aaho to kLLtca naahI.k kahI
laaok tr Aaplyyaa GaratIla marNa ma pavalaolyaaa vya@tIMcao fao f TaodoiKla dvaGarat
do zovattat tao ApraaQa Aaho.jar kuNaI Asao krt k
Asaosaola tr %yaaMnaII to faoTao kaZ aZuna dusarIkDoD kuzotrI zovaavao
a t.

dovaGarallaa pDda Asaavaa A va garrja nasataMnaa ikMvaa duparrpasauna to saMaMQyaakaLpya-Mt dovaGar pDDdyaanao Jaakklaolao
Asasaavao.jyaap`maaNNao AapNa kao k oNaacyaahI GarI
rI ekdma jaaat naahI¸ p`qama
q drvaajyaaacaI baola vaaja
jaivatao ikMvaa drvaajaa zaoktao
k
AaiiNa naMtrca Gaarat p`vaoSa krtao k .%yaap`maaaNaoca dovaGaratt kahI karNNaastva ikMvaaa naOvaoVacyaa iikMvaa pujaocyaaa vaoLolaa Agaaaoodr
GaMTI
TI ³ GaMTI nasasalyaasa TaLI´´ vaajavaavaI AaiNa A naMtrca pDda ]GaDunan AavaSyak to kaya- kraavao.prMtu %yaaapuvu aI- Aaplao hat
svaccC paNyaanao QauQ uvauna Gyaavaot ikM
i vaa Aacamanna kravao.

32 ³ hsqa maaga-diSa-a-ka´
³gaR
 jar AapNa kahI karNaastva baahor gaavaI gaolaao tr Aaplyaa Garcao Acaa-ivaga`h tovaZyaa kaLasaazI dusa¹yaa Ba@tacyaa
GarI ikMvaa Aaplyaa koMd`amaQyao saovaosaazI dyaavao.tsaohI jamat nasalyaasa Aaplyaa GarIca kahI D/aya p`saad va ipNyaasaazI paNaI
zo}na jaavao.
eqrhZiqtk dj.ks va/k%J/nk vkgs dk \

eqrhZiqtk dj.ks Eg.kts va/kJ/nk ukgh- ,[kknh rkaC;kph rkj jLR;kr iMysyh vlsy rj
vkiY;klkBh rh rkj O;FkZ vlrs- ijarw ok;jeu yksd R;kp rkjsrwu fo|qr/kkjk ¼oht½ okgowu ?ksowu
cYc lq: djrkr dkj.k R;kauk rh i/nr ekfgr vlrs R;kpizek.ks Hkxoarkps HkDr HkxoarkP;k eqrhZP;k
fdaok fp=kP;k ek/;ekrwu Hkxoarkph d`ik izkIr djrkr- dkj.k R;kauk rh i/nr ekfgr vlrs-
,[kkn;k ukfLrd euq’;klkBh rh eqrhZ Eg.kts ekrhpk xksGk vlrs fdaok Hkxoarkps fp= Eg.kts ,d
lk/kk dkxn vlrks- R;kauk Hkxoarkph d`ik izkIr gksow “kdr ukgh dkj.k R;kauk fof”k’V i/nr ekfgr
ulrs- vkiY;ke/;s eksg]ek;k]okluk]vlY;kus Eg.kts vki.k v”kq/n vlY;kus Hkxoarkuk izR;{ki.ks
leksjkleksj c?kq “kdr ukgh-R;keqGs “kkL=ke/;s vpkZ foxzgkph mikluk dj.;klkBh f”kQkjl dsysyh
vkgs- Hkxoarkpk vpkZ foxzg fdaok fp= Hkxoarkiklwu vfHkUu vlrks- vls “kkL=ke/;s lkafxrysys vkgs-
R;kpizek.ks Hkxoargh R;kaP;k eanhjkrhy vpkZ foxzgke/;s fdaok vpkZ foxzgkP;k fp=ke/;s ¼QksVkse/;s½
mifLFkr vlrkr- Eg.kwu eqrhZiqtk dj.ks Eg.kts va/kJ/nk ukgh- ek.klke/;s J/nk vlkoh i.k
va/k%J/nk ulkoh-

vaRMdavanaatIla EaI EaI raQaa rmana yaa maMdIratIla Acaa-ivaga`haMcao vaogavaogaLyaa idvaSaI kaZlaolao faoTao KalaI
daKivalaolao Aahot.%yaaMcao naIT baarka[-nao inarIxaNa kra.Aaplyaalaa AaZLUna yao[-la kI dusa¹yaa AaiNa itsa¹yaa faoTaomaQyao
p`sanna AsataMnaa BagavaMtaMcao dat idsat Aahot AaiNa phIlyaa faoTaomaQyao BagavaMtaMcao dat idsat naahIt.mhNajao BagavaMtaMcyaa
caoh¹yaavarIla havaBaava raoja badlat Asatat.pNa to havaBaava f@t BagavaMtaMcao Sauw Ba@tca samajau Saktat.AapNa
Aaplyaa saaMsaarIk BaaOitk ASauw caotnaomauLo to havaBaava samajau Sakt naahIt.jar to Acaa-ivaga`h f@t dgaD Asato tr ha
badla ksaa GaDuna Aalaa nasata.mhNauna Saas~ap`maaNao BagavaMtaMcao Acaa-ivaga`haMtIla $p ho caOtnyamaya Aaho¸ sat\¹icat\¹AanaMd
ivaga`h Aaho.%yaamauLo BagavaMtaMcao dSa-na AapNa Acaa-ivaga`h ho saaxaat BagavaMtca Aaho yaa Baavanaonao Gaotlao pahIjao AaiNa
Saas~ap`maaNao ³navaivaQaa Ba@tIpOkI dSa-nama\ yaa ivaQaIp`maaNao´ BagavaMtaMcao dSa-na GaotaMnaa p`%yaxapNao mauK pahU nayao tr dSa-na
GaotaMnaa sava-p`qama BagavaMtaMcyaa carNa kmalaaMpasauna sau$vaat k$na hLUhLU var mauKapya-Mt jaavao AaiNa SaovaTI puNa- dSa-na
kravao.Anyaqaa AEawonao dSa-na Gaotlao tr “pSyanait na pSyanait” mhNajao pahUna na pahNyaasaarKo Aaho.³EaI caOtnya
carItamaRt p`itmaa naahI tumhI saaxaat ba`jaond`naMdna´

KalaIla t@ta ha GaratIla Acaa-ivaga`haMcaI vaa Acaa-ivaga`haMcyaa faoTaoMcaI saovaa krtaMnaa saMdBa- mhNaUna idlaolaa Aaho.kahI
izkaNaI Asalaolyaa Acaa-ivaga`haMcyaa saM#yaop`maaNao %yaat qaaoDafar badla hao} Saktao.yaacaI vaacakaMnaI naaoMd GyaavaI.

33 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 Qaup dIp AQya-ma vas~ma puYp Caamar vyajana
sau$vaatIlaa AaiNa
A
SaovaTI 3 vaoLa SaMK Agarba saugaMQaIt maaorpIsa Aacamana
na idvaa kpDa fula Caamar
vaajavaa %tI paNaI pMKa
1 gau$ 3 3 3 3 3 3 3 3 ! koSavaayanama:
2 prma gau$ 1 1 1 1 1 1 1 3 ! naarayaNaaya nama:
3 ina%yaanaMd p`Bau 1 1 1 1 1 1 1 3 ! maaQavaaya nama:
4 caOtnya mahap`Bau 3 3 3 3 3 3 3 1 ! gaaoivaMdaya nama:
5 raQaa raNaI 1 1 1 1 1 1 1
6 kRYNa Bagavaana 7 4¸2¸3¸7 3¸7 7 7 7 7 idvaa
7 raQaa raNaI 7 4¸2¸3¸7 3¸7 7 7 7 7 4 carNakmaL
8 caOtnya mahap`Bau 7 4¸2¸3¸7 3¸7 7 7 7 7 2 naaBaIkmaL
9 ina%yaanaMd p`Bau 7 4¸2¸3¸7 3¸7 7 7 7 7 3 mauKkmaL
10 naRisaMh dova 3 3 3 3 3 3 3 7 pUNa- SarIr
11 tulasaI maharaNaI 3 3 3 3 3 3 3 paNaI
12 EaIla p`Baupad 7 4¸2¸3¸7 3¸7 7 7 7 7 3 Dao@yaavartI
13 gau$ 7 4¸2¸3¸7 3¸7 7 7 7 7 7 pUNa- SarIr
14 vaOYNava 31 31 31 31 31 31 31 paNaI kaZNao

maMidramaQyao kSaasaazI jaayacao Asato.

P`a%yaokalaa maahIt Asato kI kaoNa%yaa kamaasaazI
kaozo jaavao.jasao baajaarat BaajaIpalaa AaNaayalaa jaayacao
Asato¸ saaonaaracyaa dukanaat dagaInao KrodI krayalaa jaayacao
Asato¸ duQa DoArImaQyao duQa AaNaayalaa jaayacao Asato¸ [.
prMtu ¸maMidramaQyao kSaasaazI jaayacao Asato ho maa~ kaoNaalaahI
maaiht naahI.laaokaMnaa caukInao vaaTto kI BagavaMtaMcao Aist%va
f@t Aaplyaa maagaNyaa ³ ´ puNa- krNyaasaazI
Aaho ikMvaa nyaayaaiQaSaap`maaNao jyaalaa %yaalaa kmaa-McaI caaMgalaI
ikMvaa vaa[-T kma-flao doNyaasaazI BagavaMtaMcao Aist%va
Aaho.prMtu BagavaMtaMcao sauwa %yaaMcyaa AaQyaai%mak QaamaamaQyao
vaOyai@tt jaIvana Asato jao %yaaMcyaa Sauw Ba@taMsaaobat ilalaa
krNyaat magna Aaho ho kaoNaalaahI maahIt naahI.maMidramaQyao
saaQaarpNao laaok Aaplyaa maagaNyaa puNa- krNyaasaazI
jaatat.kaoNaI lagna haot naahI mhNauna maMidrat jaatao¸ kaoNaI lagna JaalyaamauLo vaOtagauna maMidrat jaatao¸ kaoNaI poprmaQyao pasa
vhavao mhNauna maMidrat jaatao¸ kaoNaI naaokrI imaLavaI mhNauna maMidrat jaatao¸ kaoNaI CaokrI imaLavaI mhNauna maMidrat
jaatao¸[.AapNa AartImaQyaosauwa mhNatao “Qana Gar Aavao mhNauna jaya jagadISa hro¸kYT imaTavao tna ko mhNauna jaya jagadISa
hro¸[.”prMtu ha Jaalaa vyaapar.“tu maaJaI paz Kajava AaiNa maI tuJaI paz Kajavatao” yaasaarKoca ho Jaalao.jar Aaplyaa [-
cCa puNa- Jaalyaat tr to jaagaRt dovasqaana maanalao jaato.Anyaqaa maRt dovasqaana haoya Asaa laaokaMcaa caukIcaa gaOrsamaja
Asatao.ku$xao~acao yauw sau$ haoNyaapuvaI- jaovha Ajau-na va duyaa-oQana Bagavaana EaIkRYNaaMkDo gaolao haoto tovha Ajau-naanao Bagavaana
EaIkRYNaaMnaa tr duyaa-oQanaanao Bagavaana EaIkRYNaaMcaI naarayaNaI saonaa maagaItlaI.jar kaoNaI eKaValaa ivacaarlao kI “A@kla baDI
ik BaOMsa baDI” tr tao vya@tI ]%tr dotao kI “A@kla baDI”.prMtu duyaa-oQanaalaa “BaOMsa baDI” vaaTlao karNa %yaaMnao Bagavaana
34 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
EaIkRYNaaMnaa navho tr %yaaMcyaa Sa@tIcaI ³naarayaNaI saonaocaI´ inavaD kolaI.prMtu Ajau-naalaa maa~ jarI Bagavaana EaIkRYNaaMnaI yauwat
Baaga Gaotlaa nasalaa trI EaImad\Bagavad\gaItocyaa $pat maaga-dSa-na p`aPt Jaalao AaiNa %yaacaa ivajaya Jaalaa.maaozmaaozyaa
kMpnyaaMmaQyao sauwa kamagaar ikMvaa holpr ho jarI jaast maohnat krIt Asalao trI ma^naojamaoMTcyaa stravarIla laaokaMnaa jaast pgaar
idlaa jaatao karNa Sa@tIpoxaa yau@tI EaoYz Aaho mhNajao yaaogya inayaaojana mah%vaacao Asato.inayaaojana ³ ´ cauklao kI
Sa@tIsauwa vaayaa jaato.AapNa duyaa-oQanaalaa “BaOMsa baDI” vaaTt Asalyaanao daoYa dotao prMtu AapNahI tIca cauk krIt
Aahaot.karNa AapNa BagavaMtaMcaI p`aPtI saaoDUna Sa@tIsva$p yaa saMsaaratIla naSvar vastU maagat Aahaot.kaoNaakDo kaya
maagaayacao yaasaazI sauwa A@kla laagato.jar kaoNaI maMidr baaMQaNyaasaazI vaga-NaI maagaNyaasaazI eKaVa QanaaZya vya@tIkDo gaolaa
AaiNa 11 $pyaacaI pavatI maagaItlaI tr tao mauK-pNaa zrola.karNa %yaa QanaaZya vya@tIcaI jaast laaBa doNyaacaI xamata
Asatoo,.kdaicat tI QanaaZya vya@tIo svaKcaa-tuna saMpuNa- maMidr doiKla baaMQauna do} Sakto.jasao ek mhatarI itcyaa pazIvar
AaoJao Gao}na DaoMgar caZt Asato.Acaanak itcyaa pazIva$na AaoJao KalaI pDlyaanao tI itva`tonao BagavaMtaMnaa pukarto AaiNa
AaScaya- mhNajao BagavaMt toqao ]pisqat haotat AaiNa tIlaa pukarNyaacao karNa ivacaartat.tovha tI mhatarI BagavaMtaMnaa
itcyaa pazIva$na KalaI pDlaolao AaoJao prt itcyaa pazIvar zovaayalaa saaMgato.Aqaa-t BagavaMt tIlaa mau@tIpNa do}
Saktat.AgadI %yaacap`maaNao AapNahI BagavaMtaMnaa saMsaaratIla gaaoYTI maagauna Ap`%yaxapNao AaoJao prt Aaplyaa pazIvar
zovaNyaasaarKoca Aaho.

mhNauna maMidramaQyao BagavaMtaMcyaa saovaosaazI¸ dSa-naasaazI va &ana imaLivaNyaasaazI jaavao.kQaIhI maMidramaQyao jaataMnaa
KalaIhat jaa} nayao tr AapNa fLo¸ fulao¸[. saaobat nyaavao ikMvaa BagavaMtaMcyaa saovaosaazI inadana dana trI kravao.

SaaMtta
AaQyaai%mak iSaxaNa ³SarIr¸Aa%maa va BagavaMtaMcao ivastRt &ana´
Qyaana
SauiwkrNa
p`oma
vaogavaogaLyaa saovaaMmaQyao vyastta
varIla saha gaaoYTI jyaa izkaNaI haotat %yaa izkaNaalaa mhNatat “maMidr”.Anyaqaa AajakalacaI tqaakiqat maMidro
mhNajao maMgala kayaa-layao ikMvaa gaPpa gaaoYTIMcaI izkaNao Aaho.
Sauw haoNao :
jar Aaplyaalaa paNyaacaI kmatrta ikMvaa paNaI TMcaa[- yaaMsaar#yaa kahI karNaaMmauLo Sauw haoNyaasaazI paNaI
]plabQa nasaola tr AapNa f@t AacamaNa k$na sauwa Sauw hao} Saktao.AacamaNa krtaMnaa KalaIla maM~acao ]ccaarNa
kravao.
“! Apiva~: piva~ao vaa savaa-MvasqaaM gatao|ip vaa È ya: smarot puNDrIkaxMa sa baahyaaByantr Sauica: ÈȔ EaI ivaYNaU ¸EaI
ivaYNaU ¸EaI ivaYNaU. jar hahI maM~ laxaat nasaola tr sarL 3 vaoLa “hro kRYNa mahamaM~” mhNaavaa va AacamaNa kravao mhNajao
AMgaavar qaaoDosao jala isaMpDavao.

AMGaaoL :
bamhmauhUta-caI AMGaaoL mhNajao sakaLI 4 to 6
manauYyaacaI AMGaaoL mhNajao sakaLI 6 to 8
raxasaaMcaI AMGaaoL mhNajao sakaLI 8 to 10
p`ot BaUtaMcaI AMGaaoL mhNajao sakaLI 10 to 12
35 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
%yaanaMtrcaI AMGaaoL mhNajao SarIralaa ikD
Sa@yatao AMGaaoL krIt AsataMnaa ‘hro kRYNa’ mahamaM~ mhNaavaa ikMvaa kahI laaok AMGaaoL krIt AsataMnaa piva~
nadyaaMcyaa naavaacao ]ccaarNa krtat.

Ba@t maMidramaQyao yaoNao baMd ka krtatÆ

kahI maulao eka EaImaMt vya@tIcyaa GarajavaL ik`koT KoLtat.%yaamauLo %yaa gaaoMgaaTamauLo tao EaImaMt vya@tI proSaana
haotao.pNa jaovhZo maulaaMnaa KoLNao baMd krNyaasaazI saaMgaayacao tovaZo to jaast jaoamaat KoLtat.mhNauna %yaa EaImaMt vya@tInao
ek vyau@tI kolaI.sau$vaatIlaa %yaa maulaaMnaa caaMgalao KoLtat mhNauna p`%yaokalaa ek k^DbarI caa^klaoT AaiNa 10 $.baixasa
mhNauna dyaayalaa sau$vaat kolaI.maulao Kup KuSa JaalaIt.naMtr kahI idvasaaMnaI %yaacaI ADcaNa daKvauna %yaaMnaa f@t k^DbarI
caa^klaoT baixasa mhNauna idlao AaiNa prt kahI idvasaaMnaI tohI baMd kolao.%yaamauLo maulao mhNau laagalaIt kI Aro¸ ho kaya evaZo
KoLUnahI kahIca imaLt naahI.%yaamauLo maulaaMnaI KoLNao baMd kolao.
AgadI yaacap`maaNao kahI vaoLa kahI Ba@t ivacaar krtat kI Aro¸ sau$vaatIlaa naivana AsataMnaa malaa Ba@t Kup
ivacaarayacao AaiNa ikMmat dot haoto AaiNa Aata jaunao Jaalyaavar tr kaoNaI ivacaart doiKla naahI.maga maMidrat yao}na kaya
fayada.Asaa ivacaar k$na Ba@t maMidramaQyao yaoNao baMd krtat.prMtu¸ maMidramaQyao AapNa f@t BagavaMtaMcyaa AaiNa %yaaMcyaa
Ba@taMcyaa saovaosaazIca yaayacao Asato.

6´ p`saad :

Ba@t BagavaMtaMnaa naOvaOV daKvaunaca Anna ga`hNa krtao.

dkgh yksd Eg.krkr dh Hkxoar dk [kjp [kkrkr \ Hkxoarkaleksj BsoysY;k rkVkr inkFkZ tlsP;k
rls vlrkr- Eg.kwu Hkxoar [kkr ukghr- &
“kkL=ke/;s lkaxhrysys vkgs dh Hkxoku Jhd`’.k gs iq.kZ iq:’kksRre Hkxoku vkgsr- Hkxoar gs
ijhiq.kZ vlY;keqGs R;kaps dks.krsgh banzh; dks.kR;kgh banzh;kaps dk;Z d: “kdrs- Hkxoar MksG;ka}kjk
ikgw “kdrkr] xHkZ/kkj.kk d: “kdrkr- lq:okrhyk fg l`’Vh vpy gksrh ijarw Hkxoku Jhd`’.kkapk
ifgyk iq:’kkorkj Eg.kts ifgys foLrkjhr :Ik Hkxoku egk fo’.kw ;kauh ;k vpy l`’VhdMs ,d utj
Vkdyh vkf.k vla[; thokauk xHkZLr dsys vkf.k gh vpy l`’Vh pyk;eu >kyh- izR;sd xzg R;kP;k
d{kse/;s fQ: ykxyk- Eg.kwu Hkxoar MksG;ka}kjk xHkZ/kkj.kk d: “kdrkr- R;kpizek.ks rs MksG;ka}kjk
izlkn xzg.k d: “kdrkr- tsOgk vki.k Hkxoarkaleksj ,dk rkVkr vUu Bsorks rsOgk Hkxoar
vpkZfoxzgk}kjk fdaok R;kaP;k QkssVksrwu R;k vUukoj ,d n`’Vh{ksi Vkdrkr vkf.k rs vUu izlkn curs

jasao lahana maulao pazaMtr krtaMnaa pustkatIla majakur laxaat zovatat.mhNajao to pustkatIla Sabd ga`hNa
krtat.pNa Asao haot naahI kI pustkatIla Sabd gaayaba hao}na %yaa maulaaMcyaa smarNaamaQyao ³maomarImaQyao´ gaolaot.tr Sabd
sauxma $pat maulaaMcyaa smarNaamaQyao ³maomarImaQyao´ Asatat AaiNa sqaula $pat pustkamaQyao doiKla Asatat.%yaacap`maaNao jaovha
AapNa BagavaMtaMcyaa Acaa-ivagah` Aqavaa faoTaosamaaor naOvaodya daKivaNyaasaazI Anna pdaqa- zovatao tovha BagavaMt Acaa-ivagah`
Aqavaa faoTaocyaa %yaaMcyaa idvya ]pisqatIcyaa maaQyamaatuna sauxma $panao to Anna pdaqa- isvakar krtat AaiNa sqaula $panao to
Anna pdaqa- p`saadacyaa $pat Aaplyaalaa prt krtat.

jaovha idpavalaIsaarKo saNa yaotat tovha s~Iyaa ivaivaQa p`karcao Kadyapdaqa- ]da:icavaDa¸ Saova¸ Anaarsao¸ laaDu¸ [.
banaivatat AaiNa to pdaqa- banaivalyaanaMtr naatovaa[-kaMnaa ikMvaa SaojaarIla s~IyaaMnaa DbyaamaQyao cava baGaNyaasaazI dotat.
36 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
%yaabadlyaat SaojaarIla s~Iyaa %yaaMnaI banaivalaolao pdaqa- %yaa Dbyaat Ba$na dotat.prMtu jyaa s~Iyaa du$naca ho baGatat kI yaa
s~Inao Dbaa %yaa s~Icyaa GarI idlaa AaiNa tao Dbaa prt GarI AaNalaa.%yaat kahI ivaSaoYa GaDlao naahI Asao %yaaMnaa caukInao
vaaTto.prMtu doNaa¹yaa AaiNa GaoNaa¹yaa s~IyaaMnaa caaMgalao maahIt Asato kI DbyaamaQyao pdaqaa-McaI Adlaabadla JaalaolaI
Aaho.AgadI %yaap`maaNaoca jaovha Ba@t BagavaMtaMnaa naOvaodya daKivatao tovha BagavaMt va Ba@taMnaaca maahItI Asato kI BagavaMtaMnaa
dotaMnaa saaQao Anna pdaqa- idlao jaato AaiNa BagavaMt pòmaanao va Eawonao Ap-Na kolaolao to saaQao Anna pdaqa- isvakar krtat va
p`saadacyaa $pat Aaplyaalaa prt krtat.mhNajao dovha¹yaamaQyao ³AlTrmaQyao´ jaataMnaa saaQao Anna pdaqa- jaato pNa prt
yaotaMnaa maa~ p`saad yaotao.baahorIla naaistk laaokaMnaa maa~ caukInao Asao vaaTto kI naOvaodya mhNajao Anna pdaqa- tsaoca rahIlaot va
BagavaMt kahI Kat naahIt.

dk; iqjkok vkgs dh rs vUu izlkn curs \

rs vUu vki.k xzgu dsY;kuarj vkiY;krhy jtks~sxq.k] rek~sxq.k deh gksrkr- vkiY;ke/;s
czkEg.kkalkj[kk lRoxq.k izdV gksrks- vki.k vk/;kRekr Eg.kts HkDrhe/;s izxrh dj.;kpk vuqHko
djrks- gkp rs vUu Hkxoarkauh xzg.k dj.;kpk vkf.k rs vUu izlkn curs ;k xks’Vhpk iqjkok vkgs-
vki.k Hkxoarkauk viZ.k dsysY;k xks’Vh Hkxoar Lohdkj djrkr gs nk[kfo.kkjk Hkxon~xhrsrhy “yksd
iq<hyizek.ks vkgs-

Hkxoku Jhd`’.k Eg.kkys]** tj ,[kk|kus izsekus vkf.k HkDrhus eyk ,[kkns iku] Qqy] QG
vFkok ik.kh viZ.k dsys rj eh R;kpk Lohdkj djrks- ** ¼ Hkxon~xhrk 9-26 ½

Hkxoarkauk uSos| u nk[kfoysys vU; xzgu dsY;kus vkiY;kr jtksxq.k] reksxq.k ok<rkr
vki.k eksg ek;k:ih ;k lalkjkr vf/kdp xqarr tkrks- ;klanHkkZr Hkxon~xhrsr iq<hy “yksd vkysyk
vkgs
Hkxoku Jhd`’.k Eg.kkys]** Hkxon~HkDr gs loZizdkjP;k ikikaiklwu eqDr gksrkr dkj.k rs
loZizFke ;Kkyk viZ.k dsysys vUu xzg.k djrkr- brj yksd ts vkiY;k Lor%P;k banzh; Hkksxkdjhrk
Hkkstu cuforkr rs [kjks[kj dsoG ikip Hk{k.k djrkr-** ¼ Hkxon~xhrk 3-13 ½

ojhy xks’Vh d”kk ?kMwu ;srkr ;kps tjh Hkxon~xhrsr fdaok “kkL=ke/;s o.kZ.k vkysys
vlys rjh vHkDr rs letw “kdr ukghr- tks J/nsus Hkxoarkaph HkDrh djrks R;kykp ojhy loZ
xks’Vh letrkr-

jasao jao jaovaNa krtao %yaacaoca paoT Barto. %yaacap`maaNao jao Ba@t naOvaodya daKivaNyaacaI Saas~ao@t pwt AvalaMibatat
f@t %yaaMnaaca samajato kI kaya GaDt Aaho.baakIcao naaistk laaok ivacaar krtat kI ho laaok evaZo hro kRYNaacyaa naadI ka
laagalaotÆ kahI vaoLa Ba@taMcao Garcao laoak doiKla Ba@taMnaa mhNatat kI tulaa hro kRYNaacyaa laoakaMnaI kahI Ka}na idlaolao
Aaho mhNauna tuJyaavar evaZa prINaama Jaalaolaa Aaho.naahItr Agaaodr tu dovaacyaa evaZa naadI laagat navhta.Ba@taMcao kahI
naaistk naatovaa[-k tr Ba@taMcyaa GarI jaovaNa krayalaa doiKla Gaabartat.karNa %yaaMnaa BaItI Asato kI %yaamauLo AapNa
doiKla hro kRYNa krayalaa laagau.jyaa p`maaNao eKadyaa raogaga`st vya@tIcao ]cCIYT Kallyaanao to ]cCIYT KaNaara vya@tI
doiKla raogaga`st haotao.%yaacap`maaNao BagavaMtaMcao ikMvaa %yaaMcyaa Ba@taMcao ]cCIYT Kallyaanao ]cCIYT KaNaara vya@tI doiKla
Ba@t haotao.

maI va`jap`oma dasa ³baaodvaD¸jaLgaava´ jaovha [MijainayarIMga krIt AsataMnaa puNyaalaa haotao tovha iSavaajaInagar yaoiqala
la@xmaI naarayaNa vasaitga`hat raht haotao.malaa saaQaU laaokaMmaQyao ikMvaa Ba@tImaQyao mauLIca gaaoDI navhtI.%yaavaoLolaa rivavaarI
Aamacyaa maosamaQyao duparI ifsT ³spoSala gaaoD jaovaNa´ Asaayacao va saMQyaakaLI maosa baMd AsaayacaI.%yaamauLo jaovaNaacao
37 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
ha^TolamaQaIla f@t pOsao vaacaivaNyaasaazI AamhI sava- ima~ puNao k^mpmaQaIla EaI EaI raQaa kuMjaibaharI maMidramaQaIla rivavaar
saMQyaakaLcaa hro kRYNa sa%saMgaalaa ]pisqat rahayacaao.karNa sa%saMgaacyaa SaovaTI p`vacana JaalyaanaMtr fukTamaQyao paoTBar
caaMgalyaa djaa-caa p`saad Aamhalaa imaLayacaa.Asao kahI mahInao caalat haoto.pNa p`saadacyaa p`BaavaamauLo Aamacao sava- ima~aMcao
SauwIkrNa hao}na AamhI sauwa Ba@t Jaalaao.AamhI sava- ima~ hro kRYNa mahamaM~acyaa maaLa k$ laagalaao.saQyaa AamhI baroca
ima~ 16 maaLa k$na idxaa Gao}na va AadSa- gaRhsqa banauna AapAaplyaa BaagaamaQyao p`caar krt Aahaot.ek to daona ima~
bamhcaarIsauwa Jaalaot.ho sava- BagavaMtaMcyaa p`saadacyaa p`BaavaamauLo Jaalao.vya@tIgat ]dahrNa vaacakaMcaI p`saadap`tI Eawa
]%pnna haoNyaasaazI saaMgaItlao.p`saad ho Cupo As~ Aaho.to idsat naahI pNa %yaacaa p`Baava inaiScatca haotao. jar eKadyaa
Ba@tanao Aaplyaalaa p`saad idlaa tr AapNa vaoL vyaqa- na Gaalaivata lagaoca tao p`saad ga`hNa kravaa.jar Aaplyaalaa kahI
samasyaa Asaola ikMvaa Agaaodrca paoT Barlaolao Asaola tr AapNa AgadI qaaoDasaa p`saad ga`hNa kravaa va namaskar k$na
baakIcaa p`saad baajaulaa zovaavaa Aqavaa prt kravaa.pNa p`saadacaa Aadr kolaaca pahIjao.

uSos| dlk nk[kokok \

uSos| nk[kfo.;klkBh vki.k ts rkV
fdaok Xykl okijrks rs ufoup vlkos- R;kiqohZ
vki.k d/kh rs okijysys ulkos- vki.k
tso.kklkBh ftrD;k izek.kkr inkFkZ vkiY;k
rkVkr ok<rks frrD;kp izek.kkr HkxoarkalkBhgh
ok<kos- dkj.k Hkxoarlq/nk ,d lkdkj O;Drh
vkgsr] lr~fpr~vkuan foxzg vkgsr- vki.k uSos|
nk[kforkauk rsp inkFkZ uSos| Eg.kwu nk[kokosr
ts Hkxoarkauh “kkL=kr fdaok Hkxon~xhrsr
lkaxhrysys vkgsr- vkiY;k ?kjh dks.kh O;Drh
ikgq.kk Eg.kwu vkyh rj rh O;Drh vkiY;kyk
ts ekxrs rsp vki.k R;k O;Drhyk |kos R;k
O;Drhus rgku ykxysyh vlY;keqGs ik.kh
ekxhrys rj vki.k ik.khp |kos- vkiY;k eukus
pgk fdaok xje nq/k nsÅ u;s- R;kpizek.ks
Hkxoarkauh “kkL=kr lRoxq.kh “kkdkgkjh inkFkZp
R;kauk viZ.k dj.;klkBh lkaxhrysys vkgs-
vki.k vkiY;k eukizek.ks ekal] ekls] vaMh]
fdaok dkank] ylw.k ;kalkj[ks reksxq.kh inkFkZ viZ.k d: u;sr- tso.kkr tj dkank] ylq.k vlsy rj rs
tso.k Hkxoarkauk viZ.k d: u;s dkj.k dkank] ylq.k gs inkFkZ “kkL=kr jtksxq.kh] reksxq.kh lkafxrysys
vkgsr- rs xzg.k dsaY;kus vkiY;krhy jtksxq.k] reksxq.k ok<rkr- v”kkosGsyk iksGh vkf.k lk[kjp uSos|
nk[kokok- Hkxoarkaps ok<ysy rkV vkf.k Xyklkr ik.kh Hk:u rs Hkxoku Jhd`’.k fdaok R;kaph
foLrkjhr :is jke] u`flag] ojkg] b- ;kaP;kiSdh ,dk QksVksleksj ¼nsoh nsorkaP;k QksVks leksj uOgs½
Bsokos rs rkV Bso.;kiqohZ rhu osGk ?kaVh fdaok VkGh oktokoh ¼Hkxoarkaps y{k dsanzhr dj.;klkBh
VkGh fdaok ?kaVh oktokoh½ Hkxoarkauh vUu izlkn Eg.kwu xzg.k dj.;klkBh Hkxoarkauk fouarh djkoh
vkf.k rhu osGk **gjs d`’.k gjs d`’.k d`’.k d`’.k gjs gjsA gjs jke gjs jke jke jke gjs gjs AA** gk
egkea= Eg.kkok- ikp rs ngk feuhVkauarj iwUgk VkGh fdaok ?kaVh oktowu rs rkV vkf.k Xykl
HkxoarkaP;k QksVksleks:u dk<wu ?;kos- HkxoarkaP;k rkVkrhy Hkkth vkiY;k HkkthP;k ikrsY;kr Vkdkoh]
iksG;k vkiY;k iksG;kae/;s BsokO;kr- ts rs inkFkZ R;k R;k inkFkkZe/;s Vkdkosr vkf.k uarj Hkxoarkaps
rkV o Xykl LoPN /kwowu Bsokos- Hkxoarkaps rkV o Xykl osxGsp vlkos- vki.k rs oki: u;sr-
38 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
Hkxoarkaps rkV o Xykl /kwowu >kY;kuarjp vki.k izlkn xzg.k dj.;kl clkos- uSos| nk[kfo.;kiqohZ
dks.krkgh inkFkZ [kkow u;s- [kkYY;kl rks inkFkZ Hkxoarkauk uSos|kr nk[kow u;s- L=h;kauh R;kaP;k
ekfld ikGh vlysY;k dkGkr R;kauh cufoysys inkFkZ fdaok R;kauh Lor% uSos| nk[kow u;s-¼ “kD;
>kY;kl Hkxoarkauk uSos| nk[kfo.;kiqohZ uSos|koj rqylhi= ¼rqG”khps iku ½ t:j Bsokos ½

³kahIvaoLa laaok BagavaMtaMnaa naOvaoV daKvataMnaa t%va&ana saaMgatat kI Bagavaana EaIramaaMnaI SabarI iBailanacaI ]YTI baaoro
KallaI tr Aaplaa ]YTa naOvaoV BagavaMt ka KaNaar naahI.pNa AapNa laxaat zovalao pahIjao kI BagavatpòmaamauLo SabarI
iBailanacyaa laxaat Aalao navhto kI AapNa BagavaMtaMnaa ]YTI baaoro dot Aahaot mhNauna.BagavaMtaMnaI baaoro KaNyaacyaa Agaaodr jar
itcyaa hI gaaoYT laxaat AalaI AsatI tr tInao tI ]YTI baaoro BagavaMtaMnaa idlaI nasatI.%yaacap`maaNao jar naOvaoV
daKvaNyaaAgaaodr Aaplyaa laxaat Aalao kI Anna ]YTo Jaalaolao Aaho tr AapNa to Anna naOvaoV daKvau nayao.tsaoca jaI fLo
AapNa baajaaratuna GarI AaNatao tI doiKla [tr laaokaMnaI Agaaodrca ]YTI kolaolaI Asatat.maga tI fLo AapNa BagavaMtaMnaa
Baaoga daKvau nayao kaÆ tr AapNa laxaat Gaotlao pahIjao kI jaI fLo AapNa baajaaratuna GarI AaNatao f@t tIca Aaplyaa
inayaM~Naat Asatat.baajaaratIla baakIcaI fLo Aaplyaa inayaM~Naat nasatat.mhNauna kmaIt kmaI Aaplyaa inayaM~Naat
AsaNaa yaa fLaMcaI Sauwta AapNa paLlaI pahIjao.´

naOvaod\ya daKvataMnaa mhTlao jaaNaaro maM~

³Ap-Na krNyaacaI savaa-t saaopI pwt mhNajao ¸"ho Bagavaana kRpyaa yaa Annaacaa isvakar kra."
ASaI p`aqa-naa k$na ek GaMTI vaajavaIt AsataMnaa KalaIla p`%yaok maM~ 3 vaoLa ]ccaaravaa.´

nama:! ivaYNaupadaya kRYNap`oYzaya BaUtlao È

EaImato Bai@tvaodant svaaimana\ [i-t naaimanao ÈÈ
namasto saarsvato dovao gaaOrvaaNaI p`caairNao È
inaiva-SaoYa SaUnyavaaid paScaa%ya doSa tairNao ÈÈ

namaao mahavadanyaaya kRYNap`oma p`dayato È

kRYNaaya kRYNacaOtnya naamnao gaaOri%vaYao nama : ÈÈ

namaao ba``mhNya dovaaya gaao ba`amhNa ihtaya ca È

jagad\ihtaya kRYNaaya gaaoivandaya namaao nama :ÈÈ

jaya EaIkRYNa caOtnya p`Bau ina%yaanaMd

EaIAWot gadaQar EaIvaasaadI gaaOrBa@tvaRMd È
hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hro È
hro rama hro rama rama rama hro hro ÈÈ

P`asaad ga`hNa krNyaapuvaI- mhTlaI jaaNaarI p`aqa-naa

mahap`saado gaaoivando¸ naama ba`mhiNa vaOYNavao È

svalppuNyavataM rajana¸ ivaSvaasaao naOva jaayato ÈÈ
SarIr Aivad\yaa jaala¸ jaDoind`ya taho kala ¸
jaIvao fOlao ivaYaya saagaro È
39 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 t maQyao ijavvha Ait¸ laaoBamaya
tar B sauduma-it¸
t
tako jao
j ta kizna saMs saaro ÈÈ
kRYNa baD dyyaamaya¸kirvaaroro ijavha jaya¸
svap`saaad Anna idlaaoa Baa[ È
sao[- AnnaamaR
A t paAao Aao¸ EaI EaI raQQaakRYNa gauNa gaaAao
g ¸
p`omao Dak
kaoo EaI caOtnya inata[- ÈÈ
jaya inamaa[-
i jaya inata[-
ina È

jaya EaIkRYNa
Y caOtnya p`BauB u ina%yaanaMd
E t gadaQQar EaIvaasaadII gaaOrBa@tvaRMd È
EaIAWo

h kRYNa hro kRYNa kRYNa kR

hro kYNa hro hro È
hro rama hroro rama rama ramma hro hro ÈÈ

³ek
ekadSaI idvaSSaI ¹
m saado gaaoivando
mahap` i ¸ naama ba`mhiNa
m vaOYNavao È
svaalppuNyavataM rajana¸
r ivaSvaassaao naOva jaayatoto ÈÈ
jaya EaIkRYNa
YN caOtnya p`Bau ina%yaanaMd È
EaI t gadaQQar EaIvaasaadI gaaOrBa@tvaRMd ÈÈ
EaIAWo
h kRYNa hro kRYNa kRYNa kR
hro kYNa hro hro È
hro rama hroro rama rama ramma hro hro ÈÈ
evvaZoca mhNaavao.´

40 ³³gaRhsqa maaga-diSa-a-ka´
 Saas~anausaar Aahar KalaIlap`maaNao Asaavaa :

1.Aaplaa Aahar Saakahar va BagavaMtaMnaa naOvaoV daKivalaolaa Asaavaa.maaMsaaharapoxaa Saakahar pcaayalaa saaopa
Asatao.AaharamaQyao fLo¸ kccyaa palaoBaajyaa³maoqaIcyaa BaajaIcaa KuDa¸salaaD¸[´ yaaMcaa samaavaoSa Asaavaa.

2.jaovana krtaMnaa 50 T@ko Anna¸ 25 T@ko paNaI va ]rlaolao 25 T@ko hvaa AsaavaI. mhNajao Kallaolao sava- Anna lavakr
pcana haoto.jaovana Jaalyaavar lagaoca paoTBar paNaI ip} nayao.jaovana Jaalyaavar Aaplyaa SarIratIla cayaapcayaacaI p`k`Iyaa sau$
haoto va jazaragnaI p`jvalaIt hao}na Kallaolao Anna lagaoca pcaayalaa sau$vaat haoto.jar AapNa paoTBar paNaI iplao tr
jazaragnaI maMd haotao va Kallaolao Anna inaT pcana haot naahI va SarIratIla kf¸ ip%t¸ vaat AsaMtuilat haotat.mhNauna jaovana
Jaalyaavar f@t AQaa- ikMvaa ek kpca paNaI Pyaavao AaiNa naMtr saaQaarNapNao daona tasaaMnaI paoTBar paNaI Pyaavao.Agaaodrcao
jaunao laaok mhNaayacao kI¸ “BaUKI tao sauKI”.qaaoD@yaat mhNajao AavaSyaktoevaZo ikMvaa kmaIca Kavao.Sa@ya Jaalyaasa naaYTa
krNao TaLavao.%yaamauLo BaukpNa caaMgalaI laagato.Sa@yatao Bauk laagalyaavarca Kavao.
duparcao jaovana Jaalyaavar Anna pcana krNyaasaazI Sa@tI jaast laagat Asalyaanao saustI yaayalaa sau$vaat haoto.ASaa
vaoLolaa AapNa duparcyaa jaovanaanaMtr vaamakuSaI ³Davyaa baajaulaa vaLUna´ 15 to 20 imainaTo qaaoDISaI AQa-vaT Jaaop Gao}
Saktao.%yaamauLo Anna lavakr pcato va f`oSapNa vaaTto AaiNa yakRtacao ³ilavhrcao´ kaoNatohI Aajaar laagat naahIt.

3.kahI laaok jagaNyaasaazI Katat tr kahI laaok KaNyaasaazI jagatat.prMtu saQyaa klaIyaugaatIla laaok marNyaasaazI
Katat.laaok ]paSaI rahIlyaanao martaMnaa AapNa Sa@yatao paht naahI.prMtu garjaopoxaa jaast Kallyaanaoca jaast Aajaar
haotat va laaok lavakr martat.

AaharasaMbaMQaIt EaImad\Bagavad\gaItomaQyao KalaIla Slaaok Aalaolao Aahot.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “sa%vagauNaI manauYyaaMnaa ip`ya AsaNaara Aahar¸ %yaaMcao AayauYya vaRiwMgat krtao¸ jaIvanaSauwI
krtao AaiNa bala¸ Aaraogya¸ sauK AaiNa saMtaoYa p`dana krtao.Asaa Aahar¸ rsayau@t¸ isnagQa¸ paOiYTk AaiNa hRdyaalaa saMtuYT
krNaara Asatao.rjaaogauNaI manauYyaaMnaa ¸ A%yaMt kDU¸ AaMbaT¸ KarT¸ garma¸ itKT¸ SauYk AaiNa dahkark Aahar ip`ya
Asatao.Asaa Aahar du:K¸ Saaok AaiNa vyaaQaI inamaa-Na haoNyaasa karNaIBaUt Asatao.tIna tasaaMpoxaa AiQak kaLapuvaI-
iSajaivalaolao¸ baocava¸ naasalaolao¸ duga-MQaIyau@t¸ ]YTo AaiNa Apiva~ pdaqaa-MnaI yau@t Asao Anna tmaaogauNaI laaokaMnaa ip`ya Asato.”
………³EaImad\Bagavad\gaIta 17.8¸9¸10´

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “ho Ajau-naa Ñ jaao A%yaiQak Katao ikMvaa A%yaMt Alp Katao ¸ jaao AitSaya Jaaoptao
ikMvaa purosao Jaaopt naahI¸ tao yaaogaI haoNyaacaI Sa@yata naahI.jaao manauYya Aaplyaa Aahar¸ inad`a¸ ivahar ikMvaa krmaNaUk AaiNa
kma- krNyaacyaa savayaIt inayaimat Asatao¸ tao yaaogaaByaasaaWaro sava- saaMsaairk du:KaMcao inadana k$ Saktao.”
………³EaImad\Bagavad\gaIta 6.16¸17´

41 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 Ba@t kaMda lasau
l na ka Katt naahIt .
karrNa kaMda va lasau
l na ho ]ga` pdaqa-
p Aahot.kaMda va lassauuna Kallyaanaoa ¹
1.taoMDalaa duga-QaI
MQaI yaoto
2.Gaamaacaa Kup GaaNa vaasa yaoatao
3.Aaplyaat tmmaaogauNaacao p`maaaNa vaaZto
4..lasauna Aaplyyaa SarIrat 48 4 tasa ivarGGaLt ³ ´ haot naahI
5.. kaMda va lassauuna AsalaolaI BaajaI lavakrr Kraba haoto ³naasato´
6. kaMda va lassauuna KaNaaro laao
l k sarL maaara maarI var yaotat.AapNNa p`%yaxapNao pahU Saktao kI kaMda va lasauna na KaNNaaro
laaok jarI icaDllaoo trI to f@@t saaOmya BaaYaoat icaDtat.pNa kaMda vaa lasauna KaNaaaroo laaok Aa[- bahInaIvarcyaaa iSavyaaMvar ikM
ikvaa
ihMsaa
sa lavakr krrtat.

kaoNaII mhNaU Saktaoa kI kaMda va lasauna ho AaOA OYaQaIsaarKo Aaho

A t ikMvaa %yaamauLo haT- A^T^k yaot naahI.pNa
na AaapNa
jarr haT- A^T^k Asalaolao laaok pahIlaot trt to sauwa kaM k da va lasauna KaNaaro Asaatat.yaa]laTT kaMda va laasauna na KaNaaa yaa
laaokaM
k naa haT- A^T^k yaotaoca Asao naahI. .%yaamauLo kaMda d va lasauna na KaNao ho kahI haT- A^T^kcao karrNa hao} Saakt
naahI
hI.tsaoca jarr Da^@TraMnaI kaMk da va lasauauna yaaMcaa AaOYaQaI
Y mhNaUna ³dusara pyaa-yaya nasaola tr´´ ivaiSaYT Aajaaravar
A ]ppcaar
saaMgaItlaa
g Asaola trca AapNNa ³Ba@t´ tto pdaqa- Ka} } Saktao.tohI hI %yaa Aajaarrapurtoca.³yaaa saMdBaa-t varrIYz Ba@taMpasau
a na
sauwa
w AapNa maagga-dSa-na Gao} Saktao
S ´.

kahI marazI saMtaMnaI %yaaMcyaa ABBaMgaat AsaohI mhTlaolao Aahoh kI kaMda mauauLo AvaGaI ivaz
aza[- AamaucaI.
.pNa Saotat kama
k
krrt AsataMnaa sagaLIkDo BagavaM
Ba taMnaa pahht Asalyaanaoa ]pmaa mhNaUUna %yaaMnaI to Sabd S vaaprlaot. t kaMda KaNyaasaazI
K %yyaaMnaI
saucavalao
a lao naahI.saMt EaoYz tukarama
k maharajja Aaplyaa gaaaqaot spYTpNNaoo ilahItat¸

“kaMVasaazI
zI Jaalao &ana¸ toNao jaga naaiiDlao¸ kamak`aQa
ao baucabaucaI
puraNNaIk mhNaivatI
tI Ñ jaaNaaonaI kaMdo to BaixaatI Ñ
Agast
stIcao maU~ maL
L Ñ laavauina mhhNatI kRYNaavaLL є

Aqqa- “svat:lalaa BaagavatadII ga`Mqaacao puraiiNak mhNaUna GaoG tat AaiNa puraNaat saaMigatlao
i lyaa AaacaarsaMihtocaa ivacaar na krta
k
inaiYiYaw kma-o krrtat.kaMdo Katat.Aagas
K stI ?YaIMcao malamaU
ma ~ Asalaoalyaa
l samaud`acao maIz %yaa kaMValaa
V laavauna %yaasa ‘kRYNaaavaL

42 ³ hsqa maaga-diSa-a-ka´
³gaR
³kaoiSaMbaIr´’ Asao naava dotat. tukarama maharaja mhNatat maI kzaor SabdaMcaa tDaKa do}na¸ AQama puraiNakaMcao hat
paDIt Aaho.”

mhNaUna Ba@t kaMda lasauna Kat naahIt.

kaMda va lasauna saMbaMQaIt puraNaaMtIla kqaa va saMdBa- :
BagavaMtaMcyaa maaohInaI AvataramaQyao jaovha Bagavaana
EaI ivaYNaUMnaI rahU va kotu yaa AsauraMcao SaIr %yaaMcyaa saudSa-na
cak`anao kaplao tovha AmaRtacyaa p`Baavaanao %yaaMcao SaIr f@t
jaIvaMt rahIlao.pNa AmaRt %yaaMcyaa paoTamaQyao na jaata KalaI
jaimanaIvar pDlao AaiNa %yaa izkaNaI kaMda va lasaunaacaI ]%p%tI
JaalaI.%yaamauLo kaMda va lasauna ho AsauraMcao ]cCIYT Asalyaanao
%yaaMcaa vaapr BagavaMtaMcyaa saovaot krta yaot naahI.prMtu to
AmaRtapasauna ]%pnna Jaalyaanao %yaaMcaa vaapr AaOYaQaIp`maaNao
haotao.jaI vya@tI kaMda va lasauna Kato tI vya@tI AsauraMp`maaNao
saSa@t Asato va AsauraMp`maaNaoca tmaaogauNaI vaR%tIcaI haoto.

ekda sa%yayaugaamaQyao ek ?YaI jaovha gaaomaoQa ya&

krIt haoto tovha %yaa ?YaIMcyaa gaBa-vatI p%naIlaa ya&atIla
gaayaIcao gaaomaaMsa KaNyaacaI tIva` [-cCa JaalaI va tInao Aaplyaa
ptIpasauna lapvauna gaaomaaMsa AaNalao.jaovha Qyaana kolyaanao ?YaIMcyaa laxaat hI gaaoYT Aalyaanao %yaaMcyaa p%naInao Gaabarlyaanao to
gaaomaaMsa eka Saotat fokUna idlao.tovha %yaa gaaomaasaacyaa haDaMpasauna lasauna va maaMsaapasauna kaMda tyaar Jaalaa.mhNauna kaMda va
lasauna yaaMcaI ]%p%tI maaMsaapasauna JaalaolaI Asalyaanao vaOYNana to Kat naahIt.
ga$D puraNa 1.96.72 va pd\ma puraNa¸ ba`mhKMD 19.10 saut gaaosvaamaI mhNatat kI jaao kaoNaI maaMsa¸ kaMda va lasauna
saarKo pdaqa- ga`hNa krtao %yaanao p`ayaiSca%t mhNauna caaMd`ayaNa va`tacao palana kolao pahIjao.
iSava puraNa 7.10 12¸ skMd puraNa 40.9¸ hrIBa@tIivalaasa 8.158¸ 159 va kuma- puraNaat saaMgaItlaolao Aaho kI
eKaVanao kaMda va lasauna saarKo pdaqa- TaLlao pahIjaot.
varah puraNa 16.11 15 saaMgaItlaolao Aaho kI EaawamaQyao kaMda va lasauna saarKo pdaqa- TaLlao pahIjaot.
manau saMhIta 5.5 maQyao kaMda va lasauna saarKo pdaqa- eka ba`amhNaasaazI vaja- Aahot.

³iTp : klpBaodamauLo Aaplyaalaa puraNaaMmaQyao ekaca gaaoYTIsaMbaMQaI Alaga Alaga kqaa AaZLUna yaotat.´
kaMda va lasauna saMbaMQaIt Ba@taMnaa yaoNaa¹yaa ADcaNaI va ]paya :

1.AaOpcaarIkta mhNauna naatovaa[-kaMcyaa lagnaat pMgatImaQyao jaovataMnaa kaMda va lasauna imaiEat jaovaNa Asalyaa karNaanao Ka}
Sakt naahIt.]paya: p`ya%na kravaa kI Ba@taMnaI Ga$naca kahItrI Ka}na jaavao ikMvaa tsao Sa@ya nasalyaasa Ga$na DbyaamaQyao
caTNaI Aqavaa BaajaI Gao}na yaavao va pMgatImaQyao kaMda va lasauna imaiEat nasalaolyaa pdaqaa-Msaaobat manaamaQyao BagavaMtaMnaa xamaa
yaacanaa k$na va hro kRYNa mahamaM~acaa 3 vaoLa jap k$na ga`hNa kravaot.

2.naaokrIvar AsataMnaa baa^sa saaobat baahor jaovaNa krtaMnaa ikMvaa paTI-maQyao kaMda va lasauna imaiEat nasalaolao pdaqa- manaamaQyao
BagavaMtaMnaa xamaa yaacanaa k$na va hro kRYNa mahamaM~acaa 3 vaoLa jap k$na ga`hNa kravaot.
43 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
3.naaokrIcyaa kamaasaazI baahor jaavao laagalyaasa Ga$na jaovanaacaa Dbaa Gao}na jaa} Saktao ikMvaa tsao Sa@ya nasalyaasa
baajaaratIla fLo¸jyausa¸duQa¸ibaskIT¸[.AapNa ga`hNa k$ Saktao.Aqavaa tohI Sa@ya nasaola tr SaovaTcaa pyaa-ya mhNauna f@t
SaakaharI ha^TolamaQyao jaOna qaaLI jaovaNa mhNauna Gao} Saktao Aqavaa kaMda va lasauna imaiEat nasalaolaI BaajaI banaivaNyaasa saaMgauna
%yaasaaobat paoLyaa Aqavaa purI Gao} Saktao.

4.baahor gaavaI naatovaa[-kaMkDo jaavao laagalyaasa %yaaMnaa tSaI ivanaMtI k$ Saktao ikMvaa kaMda va lasauna imaiEat nasalaolao pdaqa-
ga`hNa k$ Saktao.

5.jar Aaplao Garcao lagna Asaola tr :

A´AapNa sagaLyaaMsaazI kaMda va lasauna imaiEat nasalaolao pdaqa- tyaar k$na sagaLyaaMnaaca p`saadacaa laaBa do} Saktao.tsao
Sa@ya nasalyaasa AaplyaasaazI Aqavaa Ba@taMsaazI vaogaLI BaajaI banavau Saktao.
ba´kahI vaoLa AsaohI pahNyaat yaoto kI kahI Ba@taMnaasauwa %yaaMcyaa maulaIcao lagna AsalyaamauLo maulaIkDIla baajau AsalyaamauLo
Aqavaa maulaIcyaa saasarcao AnaukUla nasalyaamauLo kaMda va lasauna imaiEat Asalaolao pdaqa- lagnaamaQyao dyaavao laagatat.prMtu to Ba@t
maa~ %yaaMcyaa vaOya@tIk gaaoYTIMsaazI maa~ inayamaaMcao palana krtat.
k´kahI karNaastva jar lagnaacyaa idvaSaI Aaplyaa inayamaaMp`maaNao p`saad dota Aalaa naahI tr [tr idvaSaI f@t Ba@taMsaazI
AapNa vaogaLa kaya-k`ma zovau Saktao.
³iTp : jao laaok lagnaacyaa vaoLI da$ iptat ikMvaa maaMsa BaxaNa krtat¸ Asao laoak lagnaamaQyao vaQaU AaiNa var yaaMnaa kaya
AaSaI-vaad do} Saktat.prMtu BagavaMtaMcao Ba@t maa~ lagnaamaQyao vaQaU AaiNa var yaaMnaa ‘hro kRYNa mahamaM~’ mhNauna AaSaI-vaad
dotat.tsaoca %yaaMnaa AapNa lagnaacyaa vaoLolaa AaQyaai%mak pustk¸ BagavaMtaMcaI faoTao f`oma¸[.BaoT vastu mhNauna sauwa do}
Saktao.ASaap`karo Ba@t lagnaamaQyao vaQaU AaiNa var yaaMnaa kRYNa p`dana krtat.´

6.lahana maulaaMnaa AapNa kaMda va lasauna saMdBaa-t jaast kDk k$ Sakt naahI.ivaSaoYa k$na jaovha to SaojaarIla maulaaMsaaobat
ikMvaa SaaLotIla maulaaMsaaobat Dbaa ikMvaa jaovaNa krtat %yaa p`saMgaI.prMtu Sa@ya hao[-la ittko %yaaMcyaakDUna pòmaanao va samajaavauna
saaMgauna inayama palana krNyaacaa p`ya%na k$ Saktao.

³iTp: saQyaa ba¹yaaca laaokaMnaa ‘hro kRYNa’ saMsqaocaa p`caar haot Asalyaanao maahIt Asato kI yaa ‘hro kRYNa’ laoakaMnaa kaMda va
lasaunacao pdaqa- caalat naahIt.%yaamauLo sauwa Ba@taMnaa inayama paLNyaasaazI madt haoto.tsaoca kaMda va lasauna imaiEat nasalaolao
pdaqa- manaamaQyao BagavaMtaMnaa xamaa yaacanaa k$na va hro kRYNa mahamaM~acaa 3 vaoLa jap k$naca ga`hNa kravaot.´

7´ ]pvaasa :
‘]p’ mhNajao javaL AaiNa ‘vaasa’ mhNajao rahNao. ‘]pvaasa’
yaacaa Aqa- ha Aaho kI BagavaMtacyaa javaL rahNao.prMtu gaavaakDo kahI
laaokaMcaa samaja Aaho kI ‘]pvaasa’ mhNajao %yaa idvaSaI Qaanyaacao pdaqa-
Ka} nayaot tr f@t saabaudanaa iKcaDI Aqavaa Bagar vaa ]pvaasaacao
pdaqa- Kavaot AaiNa AapAaplaI saaMsaarIk kayao- kravaIt.pNa Kro
pahIlao tr %yaa idvaSaI raojacaI saaMsaarIk kayao- kmaI kravaIt AaiNa
naama jap naohmaIpoxaa jaast k$na BagavaMtaMcyaa ilalaa kqaa EavaNa
kravyaat.Aaplyaa javaLcyaa ‘hro kRYNa’ saMsqaocyaa maMidramaQyao Aqavaa
koMd`amaQyao jaastIt jaast saovaa kravyaat.EaIla p`BaupadaMcao pustk
ivatrNa kravao.kahI Ba@t p`%yaok ekadSaIlaa 64 maaLaMcaa jap
44 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
krtat.Ba@t ekadSaI¸ janmaaYTmaI¸ EaIrama navamaI ³duparI 12 vaajaopya-Mt´¸raQaaYTmaI³duparI 12 vaajaopya-Mt´¸gaaOr paOiNa-
maa³saMQyaakaLI sauyaa-stapya-Mt ¹inaja-la´¸narisaMh catudSaI-³saMQyaakaLI sauyaa-stapya-Mt¹inaja-la´¸prMprotIla ivaiSaYT Aacaa-yaaMcao
Aaiva-Baava va itraoBaava idvasa ³duparI 12 vaajaopya-Mt´¸ [. Bagavaana EaIkRYNaaM saMbaMiQatca ]pvaasa krtat. gaaOr paOiNa-maa va
narisaMh catudSaI- ]pvaasaaMmaQyao maQyao sauwa Sa@yatao ekadSaI p`saadca kravaa.prMtu kahI maMidraMmaQyao Ba@t narisaMh catudSaI-
]pvaasaamaQyao saMQyaakaLI ekadSaI nasalaolao pdaqa- gahNa krtat.prMtu gaaOr paOiNa-maocyaa ]pvaasaamaQyao saMQyaakaLI ekadSaI
Asalaolao pdaqa-ca gahNa kravaot.

Kalacyaa djaa-caa ]pvaasa mhNajao jasao laaok mhNatat kI “yaota jaata cara pNa ekadSaI Qara”.]pvaasa mauLIca na
krNyaapoxaa Asaa ]pvaasa izk Aaho.kahI Ba@t tr saabaudaNaa iKcaDI ikMvaa ]pvaasaacao pdaqa- AavaDtat mhNauna ]pvaasa
krtat.pNa Asaa ]pvaasa ha inakRYT Aaho.ekadSaIcaa ]pvaasa ha dusa yaa idvaSaI Asalaolyaa parNaa vaoLotca
saaoDavaa.tovhaca ekadSaI va`t puNa- haoto.jar parNaa vaoLot jaovaNa krNao Sa@ya nasaola tr parNaa vaoLot ekadSaI saaoDta yao[-
la Asaa qaaoDasaa eKada pdaqa- Kavaa AaiNa naMtr jaovha jaovaNa ³puNa- p`saad´ tyaar Asaola tovha jaovaNa kravao.parNaa vaoL
hI ‘hro kRYNa’ saMsqaocyaa k^laonDrmaQyao AapNa pahU Sakta.sava- saaQaarNapNao parNaa vaoL hI sakaLI 7 to 10 vaajaocyaa maQyao
Asato.f@t eKadyaa ekadSaIcaI parNaa vaoL hI sakaLI 8 to 8.30 yaamaQyao yaoto.Ba@taMnaI Sa@yatao Acauk vaoL caok
k$na GyaavaI.Sa@yatao Ba@t kma-kaMDacyaa inayamaaMp`maaNao jarI ra~Ilaa BagavaMtaMcyaa kqaa¸kIt-na yaaMcaa ekadSaI maha%myaamaQyao
]llaoK Aalaolaa Asalaa trI ekadSaIcyaa idvaSaI jaagarNa krIt naahIt.karNa %yaaMnaa dusa yaa idvaSaI WadSaIlaa sakaLI
b`amhmauhUta-maQyao ]zuna %yaaMcaI inayaimat saaQanaa ³maMgala AartI¸jap¸[.´ kravaI laagato.jaagarNa kolyaasa ]llaoK kolaolyaa
saaQanaot vya%yaya yaotao.pNa jao laaok inayaimatpNao Ba@tI krIt naahIt to maa~ ekadSaIcyaa ra~Ilaa BagavaMtaMcyaa kqaa¸kIt-na
krIt jaagarNa k$ Saktat.
Sa@yatao ]pvaasa inaja-la kravaa.tsao Sa@ya nasalyaasa kahI paNaI ip}na kravaa.tsaohI Sa@ya nasalyaasa kahI jyausa
ip}na Aqavaa inaMbau paNaI ip}na kravaa. tsaohI Sa@ya nasalyaasa kahI fLo Ka}na kravaa AaiNa jar tohI Sa@ya nasaola tr
Bagar Aqavaa saabaudaNaa iKcaDI vaa ]pvaasaacao pdaqa- Ka}na kravaa.jyaa %yaa Ba@tanao %yaacyaa kDuna Sa@ya hao[-la itt@yaa
]%tma djaa-caa ]pvaasa krNyaacaa p`ya%na kravaa.]pvaasaacyaa idvaSaI mau#ya baaba hI Aaho kI jaastIt BagavaMtaMcaI
saovaa³naapjap¸BagavaMtaMcyaa kqaa EavaNa krNao¸ varIYz Ba@taMnaI saaMgaItlaolyaa saovaa¸[.´ krNao ho Aaho.jar eKadyaa
Ba@talaa BauK sahna haot nasaola tr %yaanao kahI trI Ka}na ]pvaasa kravaa.Anyaqaa %yaamauLo ASa@tpNaa yao}na var ]llaoK
kolaolyaa saovaa tao Ba@t k$ SakNaar naahI.jar eKada Ba@t inaja-la rahUna kahIhI saovaa krt nasaot tr Asaa ]pvaasa
farsaa mah%vapuNa- naahI.EaIla p`BaupadaMnaIsauwa ]pvaasaacyaa idvaSaI BagavaMtaMcyaa saovaolaa AiQak mah%va idlaolao
Aaho.mahaiSavara~Icao va`t ho kRYNa Ba@t vaa ivaYNaU Ba@taMsaazI pyaa-yaI ³ ´ Aaho.kahI Ba@t ho va`t krtat tr
kahI Ba@t krIt naahIt.kahI vaoLa ekadSaInaMtr lagaoca dusa yaa idvaSaI mahaiSavara~Icao va`t sau$ haoto.%yaamauLo ekadSaI
saaoDta yaot naahI.pNa ASaa prIisqatImaQyao jyaap`maaNao maharaja AMbarISa yaaMnaI tulasaI p~ ga`hNa k$na duvaa-saa maunaIMsaazI va`t
saaoDNyaasaazI vaaT pahIlaI haotI %yaap`maaNao AapNa doiKla tulasaI p~ ga`hNa k$na mahaiSavara~Icao va`t k$ Saktao.tulasaI
p~ ga`hNa krNao mhNajao ekadSaI va`t saaoDlyaasaarKo Aaho AaiNa na saaoDlyaasaarKo doiKla Aaho.

kahI Ba@t dr 15 idvasaaMnaI yaoNaa yaa ekadSaIcyaa idvaSaI %yaa 15 idvasaaMmaQyao GaDNaa yaa gaaoYTIMcao Avalaaokna
krtat vaa maMqana krtat kI yaa 15 idvasaaMmaQyao maI iktI cauka kolyaat¸kaoNakaoNato ApraQa kolaot¸[.AaiNa puZIla
ekadSaIpya-Mt maI yaa sava- cauka sauQaarNyaacaa p`amaaiNak p`ya%na krola.ASaap`karo ivacaaraMcao maMqana kolyaasa va sauQaarNaa kolyaasa
Aaplyaalaa Ba@tImaQyao p`gatI haoNyaasaazI madt haoto.jyaap`maaNao samaud` maMqanaacyaa vaoLI Agaaodr ivaYa baahor Aalao haoto va naMtr
AmaRt baahor Aalao haoto.%yaap`maaNaoca AapNa ivacaaraMcao maMqana kolyaasa Agaaodr ivaYaap`maaNao AsaNaa yaa vaa[-T gaaoYTI baahor
yaotIla va naMtr AmaRtap`maaNao Asalaolyaa caaMgalyaa gaaoYTI baahor yaotIla.

45 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
]pvaasaacao laaBa:

AaQyaai%mak laaBa : var ]llaoK kolalyaa ]pvaasaaMmauLo AaplaI BagavaMtaMcyaa Ba@tImaQyao p`gatI haoto.ekadSaI maaQava
itqaI.]pvaasaamauLo tpsyaa kolaI jaato.]pvaasaacyaa maaQyamaatuna AapNa BagavaMtap`tI Aaplao pòma p`kT krIt Asatao.jasao
saaMsaarIk laaoksauwa %yaaMcyaa ip`ya vya@tIsaazI kahItrI ~asa sahna k$na pòmaBaavanaa vya@t krtat.tsaoca ]pvaasaamauLo
[Mid`ya inaga`h krNyaasa madt haoto.

BaaOitk laaBa : jao kahI Aajaar haotat to sava- KaNyaamauLoca.jaunyaa laaokaMcaI mhNa Aaho kI ‘BauKI tao sauKI’.]pvaasaamauLo
SarIralaa Aarama pDtao va baroca Aajaar kmaI haotat.Asao ba¹yaaca Da^@TraMcao sauwa mat Aaho.inadana mahInyaalaa daona idvasa
ekadSaI ]pvaasa k$na AapNa SarIracaa laaoD kmaI k$ Saktao.

ekadSaI idvaSaI puZIla Annaacaa %yaaga kravaa.

1.Baat¸ tsaoca taMdLapasaUna banaivalaolao pdaqa-
2.gahU¸ jvaarI¸ maka yaapasaUna banaivalaolao pdaqa-
3.DaLI ¹ ]da : maUga¸ masaUr¸ tUr¸ hrBara¸ vaaTaNao¸ [%yaadI
4.java
5.maaohrIcao AaiNa itLacao tola.
eKadyaanao caukUnahI yaa pdaqaa-Mcao saovana k$ nayao¸ Anyaqaa ekadSaI va`t BaMga haoto.
ekadSaI saMdBaa-t Saas~aMtIla kahI Slaaok puZIlap`maaNao Aahot.

]PaavaR%tsya papoByaao yastu vaasaao gauNaO:sah È

]pvaasa: sa iva&oya: sava- Baaoga ivavaija-t: ÈÈ
……³ba`mhvaOva-t puraNa´
“]pvaasa mhNajao sava- paPaaMpasaUna AaiNa [Mid`yatRPtIMcyaa kayaa-MpasaUna dUr rahNao.inaiScatca ekadSaI va`tacyaa palanaanao Qama-¸
Aqa-¸ kama¸ maaoxa yaaMcaI p`aPtI haotoca¸ prMtu %yaacasamavaot pMcama pu$Yaaqa- Bagavad\Ba@tI Aqavaa kRYNapòmadoiKla p`aPt haoto.”

ekadSaI va`tM naama sava- kama fla p`dma\ È

kt-vyaM sava-da ivap`O: ivaYNau p`INanakarNama\ ÈÈ
……³EaIhirBa@tI ivalaasa´
“Bagavaana EaIivaYNaUMcyaa p`sannatosaazI ba`amhNaaMnaI ekadSaI va`tacao palana kravayaasa hvao.ho %yaaMcao kt-vyaca Aaho.%yaamauLo
p`%yaok vya@tInao BagavaMtaMcyaa p`sannatosaazI yaa va`tacao palana kravayaasa hvao.Bagavaana EaIivaYNau p`sanna JaalyaamauLo sauK AaiNa
samaRw AapaoAapca p`aPt haoto.”

saMt iSaraomaNaI EaI tukarama maharaja saaMgatat¸

jyaasaI naavaDo ekadSaI È tao ijatasaI narkvaasaI

jyaasaI naavaDo ho va`t È %yaasaI nark taoih BaIt
jyaasaI GaDo ekadSaI È jaaNao laagao ivaYNaupaSaI
tuka mhNao puNyaraSaI È taoica krI ekadSaI

46 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
“jyaalaa hI ekadSaI AavaDt naahI¸ tI ijavaMtpNaIca narkat rahNaarI vya@tI Aaho.jyaalaa ho va`t AavaDt naahI %yaalaa
narkdoiKla Gaabartat.karNa tI vya@tI mahapapI maanalaI jaato¸ jaao ekadSaIcao va`t palana krtao¸ %yaalaa inaiScatca
vaOkuMzp``aPtI haoto.mhNauna tukarama maharaja mhNatat jyaanao gatjanmaamaQyao puNyaacyaa raSaI gaaoLa kolyaa Aahot¸ taoca kovaL
ekadSaI va`tacao palana krtao.”

ekadSaIsa Annaga`hNa kolyaanao kaya haoto yaacao vaNa-na tukarama maharaja KalaIlap`maaNao krtat¸

ekadSaIsa Annapana È jao nar kirtI Baaojana

Svaana ivaYzosamaana È AQama jana to ek
tyaa dohI yamadUt È jaalao tyaacao AMikt
tuka mhNao va`t È ekadSaI caukilayaa

“jao laaok ekadSaIsa Annaga`hNa krtat¸ Baaojana krtat to AitSaya pitt jaIva Aahot.%yaaMnaa AQama maanalao jaato¸ karNa
to jao Baaojana krtat Svaana ³ku~a´ ivaYzop`maaNao Asato.jaao ho va`t krIt naahI¸ %yaacyaasaazI yamadUt Aahotca.tao %yaaMcaa
AMikt haotao.mhNajao tao narkgaamaI banatao.”
maaJyaa p%naInao maaJyaasaazI ]pvaasa kolaa tr malaa ksaa laaBa haoNaar ho tr Asao Jaalao kI dusa yaacaa maaobaa[la
caaija-Mgalaa laavalaa pNa maaJaa maaobaa[la caaija-Mga Jaalaa.
jar eKad\yaa vya@tInao ³saOinakanao´ doSaasaazI Aaplyaa p`aNaacaI AahutI idlaI tr sarkar %yaa vya@tIcyaa kuTuMbaalaa
sarkarI inaiQatuna Aaiqa-k madt doto¸ rolvaocyaa p`vaasaasaazI savalat doto¸ [.%yaacap`maaNao BagavaMthI %yaaMcyaa Ba@taMcyaa kuTuMbaaMnaa
AaQyaai%mak laaBa dotat.mhNajao Ba@tI krNaa yaa Ba@tacyaa ekivasa ipZyaaMcaa ]war krtat.maagacyaa dha AaiNa puZIla
yaoNaa yaa dha ipZyaa va ek caalau ipZI.]da: Ba@t p`lhad maharaja ihrNyakiSaupusahIt maagaIla ipZyaa AaiNa balaI
maharajaaMsahIt puZIla ipZyaa.pNa jar eKadI vya@tI ba`mhcaarI ikMvaa saMnyaasaI Asaola tr maga %yaacyaa maagacyaa dha ipZyaa
AaiNa %yaaMcyaasaMbaMiQat Asalaolao Baa} ikMvaa bahINa¸[.naatovaa[-k yaaMcyaasahIt puZcyaa yaoNaa yaa dha ipZyaa yaaMcaa ]war
haotao.

Saas~at puraNaaMtIla kqaaMmaQyao jasao ekadSaI maha%mya saMbaMiqat kqaaMmaQyao vaNa-na Aalaolao Aaho kI ekadSaIcao puNya
iptraMnaa dana kolyaanao iptraMcaa ]war Jaalaa¸ pu~da ekadSaIcao puNya dana kolyaanao pu~ p`aPtI JaalaI.³ iTp : va`jap`oma
dasa³ivanaaod paTIla´¸ baaodvaD¸ ija.jaLgaava. maaJao maamaa QanvaMtrI p`Bau ³idilap kaLo mau@ta[-nagar´ yaaMnaa maula
haoNyaasaazI samasyaa yaot haotI.kma-kaMDacao yaaogya &ana Asalaolyaa ba`amhNaaMnaI %yaaMnaa naarayaNa naagabalaI yaasaarKo kma-kaMD
krNyaasa saaMgaItlao.pNa %yaaMnaI kma-kaMD na krta Bagavaana EaIkRYNaaMcaI Ba@tI kolaI tsaoca AamhI sava- Ba@taMnaI pu~da
ekadSaIcao puNya dana kolyaanao %yaaMnaa ivaYNauip`yaa AaiNa la@xmaIip`yaa yaa daona gaaoMDsa maulaIMcaI p`aPtI JaalaI.³Aqaa-t ekadSaI
maa~ AapNa BagavaMtaMsaazIca kravaI´.Kro vaOyai@tt ]dahrNa Saas~aMvarcaI Eawa vaaZavaI mhNauna idlaolao Aaho.
mhNauna maaobaa[-la caajaI-Mgacao ]dahrNa samap-k naahI Aaho.

47 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 ekadSaI ikMvaa eKad\yaa va`tacyaa ³]pvaasa Asalaolyaa´ idvaSaI AaOYaQaI Gaotlyaanao ³AaOYaQaImaQyao koimaklsa
AsalyaakarNaanao´ va`t BaMga haoto ka .
eKad\yaa yaM~apasauna jar Aaplyaalaa kama k$na
Gyaayacao Aaho tr %yaa yaM~acaI kaLjaI GaoNao sauwa garjaocao
Aaho.jasao kI %yaa yaM~acaI saafsafa[-¸ Aa^[-laIMga krNao¸ [.
%yaacap`maaNao BagavaMtaMcyaa saovaosaazI SarIr p`kRtI caaMgalaI AsaNao
AavaSyak Aaho.mhNauna SarIr va Aa%maa jaaopya-Mt ek~ Aahot
taopya-Mt SarIr svasqa zovaNyaasaazI kmaIt kmaI jaovaZI kaLjaI
GyaayacaI garja Aaho tovaZI kaLjaI GaotlaI pahIjao.jasao kI
Aahar ivahar¸ svacCta¸ vyaayaama¸ AaOYaQaI GaoNao¸ [. mhNauna
ekadSaI ikMvaa eKad\yaa va`tacyaa ³]pvaasa Asalaolyaa´ idvaSaI
AaOYaQaI Gaotlyaanao ³AaOYaQaImaQyao koimaklsa AsalyaakarNaanao´ va`t
BaMga haot naahI.

varIla AaSayaalaa Anausa$na mahaBaart ]Vaogapvaa-t Slaaok KalaIlap`maaNao Aaho.

“AYTOtanya va`thaina Aapao maUlaM flaM pya: Ñ hivaba`a-M(Nakamya ca gauraova-canamaaOYaQama\ Ñє

Aqa- jala¸ maUla¸ fla¸ dugQa¸ GaRt¸ ba`amhNa kamanaa¸ gau$vacana AaiNa AaOYaQaI yaa Aaz gaaoYTIMmauLo va`t naYT haot
naahI.³mahaBaart ]Vaogapva-´

yaa BaaOitk SarIracaI ivaSaoYata ASaI Aaho kI jarI ho SarIr naSvar Asalao trI to Aaplyaalaa SvaaSvat laaBa
³mau@tI ikMvaa Bagavad\p`aPtI´ k$na do} Sakto.mhNauna SarIracaI kaLjaI GaoNyaat dula-xa k$ nayao.tsaoca ho SarIr K yaa
Aqaa-nao BagavaMtaMcaI maalama%ta Asalyaanao ivanaakarNa mhNajao Aa%mah%yaa [%yaadIMWara yaa SarIracaa ivanaaSa k$ nayao.

8´AapNa jar maaMsa Kallao naahI tr jagaatIla baaokD¸kaoMbaDyaa¸maasao¸ [. p`aNyaaMcaI saM#yaa vaaZNaar naahI ka .
³ jaIvaao jaIva%sa jaIvanama\ ´
yaa BaaiOtk jagaamaQyao ]%p%tI¸ isqatI³palana´ va p`laya
hI tIna kayao- k`maSa: ba`mhajaI¸ Bagavaana EaIivaYNaU va iSavajaI
krtat.eKaVa gaaoYTIcaI inaima-tI krNyaasaazI bauwIcaI
AavaSyakta Asato.mhNauna ba`mhajaIMcaI p%naI bauwIcaI dovata
maata sarsvatI Aaho.eKadI gaaoYT iTkvauna zovaNyaasaazI ikMvaa
palana krNyaasaazI pOSaaMcaI AavaSyakta Asato.mhNauna Bagavaana
EaIivaYNaUMcaI p%naI QanaacaI dovata maata la@xmaI Aaho.tr eKadI
gaaoYT naYT ikMvaa naaSa krNyaasaazI Sa@tIcaI AavaSyakta
Asato.jasao kI eKadI AnaiQakRt AsalaolaI ibailDMga
paDNyaasaazI baulDaojarcaI AavaSyakta Asato.mhNauna
iSavajaIMcaI p%naI Sa@tI dovaI ³maata pavatI- ikMvaa dugaa-´
Aaho.yaa tIna dovata inasagaa-caa samataola raKNyaasaazI ]%p%tI¸ isqatI³palana´ va p`laya krNyaasaazI AavaSyak tI kaya-vaahI
krtat.yaa jagaacaa samataola raKNyaacaa zoka AapNa Gaotlaolaa naahI.%yaamauLo AapNa [tr jaIvaaMcaI h%yaa k$ Sakt naahI.

48 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 tsaoca maa%aa ikMvaa ip%yaasaazI iSaixat¸ AiSaixat¸ ApMga ikMvaa vaoDa sava- Ap%yao saarKIca Asatat. iSaixat maulagaa
maa%aa ikMvaa ip%yaalaa mhNau Sakt naahI kI ha maaJaa Baa} ApMga ikMvaa vaoDa Asalyaanao kahI kamaacaa naahI.mhNauna maI %yaalaa
kaTUna Ka} ka ikMvaa iBakarI laaok doSaasaazI kahI kamaacao nasatat mhNauna sarkar %yaaMcaI h%yaa ikMvaa ApGaatat kuNaI
%yaaMnaa zar maarlao tr %yaaMnaa xamaa krt naahI.karNa sarkarsaazI sava- janata saarKIca Asato.%yaacap`maaNao BagavaMtaMnaa sava-
jaIva saarKoca Asatat.BagavaMt eKaVa mauMgaIcaI ikMvaa ikDyaacaIsauwa h%yaa sahna krt naahIt tr h%yaa krNaa¹yaa jaIvaalaa
p`kRtIcyaa inayamaaMcyaa maaQyamaatuna iSaxaa krtat.

k%%ala KaNyaat laaok inaraogaIca p`aNyaacaa

]pyaaoga krtat Asao naahI tr raogaI p`aNaIsauwa
vaaprlaa jaatao AaiNa %yaamauLo maaMsa KaNaa¹yaa
vya@tIlaa [nfo@Sanasauwa hao} Sakto.maanavaI
SarIr rcanaa hI Saakaharalaa Anaukula ASaI
Aaho.maaMMsaacyaa eka iklaaosaazI jaI r@kma
laagato tovaZyaa pOSaaMmaQyao AazvaDyaaBaracaa
BaajaIpalaa ikMvaa baajaar haotao.tsaoca maaMsaalaa
BaajaIpalyaacyaa tulanaot pcaayalaa jaast vaoL
laagatao.mahaBaart SaaMtI pvaa-t iBaYma iptamah
mhNatat kI dusa¹yaacao maaMsa Ka}na Aaplao maaMsa
vaaZvaNaara manauYya yaa janmaat tr SaaMtI p`aPt
krtca naahI pNa Kalacyaa yaaonaImaQyaosauwa %yaalaa
SaaMtI p`aPt haot naahI.jasao kI eKaVa p`aNyaalaa Baga pDUna %yaamaQyao ikDo pDlaolao Asatat va tao p`aNaI naohmaI vaodnaonao
ASaaMtca Asatao.
maaMsa ikMvaa carbaItuna imaLNaaro GaTk ikMvaa isnagQa pdaqa- ho Aaplyaalaa duQa¸ pinar¸ laaoNaI¸ rbaDI ¸[. pdaqaa-tuna
sauwa imaLtat. %yaasaazI maaMsa Kallaoca pahIjao Asao naahI. eKaVa Apvaada%mak izkaNaI kI jyaa izkaNaI Kayalaa Annaca
naahI Aaho %yaa ivaiSaYT izkaNaI maaMsa KaNyaaiSavaaya dusara pyaa-ya nasaola tr vaogaLI gaaoYT Aaho.

Saas~amaQyao Annaalaa puNa-ba`mh Asao mhTlaolao Aaho.pNa BagavaMtaMnaa naOvaoV daKivalaolao Annaca f@t puNa-ba`mh Asato
karNa prma ba`mh ASaa BagavaMtaMcyaa saMpka-t to Anna Aalaolao Asato. BagavaMtanaa naOvaoV na idlaolao SaakaharI Anna mhNajao
sauwa maaMsaaharca Aaho karNa BaajaIpalaa yaa sauwa jaIvaMt vanasptIca Aahot.%yaamauLo vanasptI doh sauwa ek p`karcao SarIrca
Aaho.maakDo sauwa SaakaharIca Asatat.mhNauna kovaL SaakaharIca AsaNao sava-sva naahI tr BagavaMtanaa naOvaoV do}na Anna
ga`hNa kolao pahIjao mhNajao Aaplyaalaa Anna KaNyaacaa daoYa laagaNaar naahI.

kqaa :
ekda ek saaQaU eka gaRhsqa vya@tIcyaa GarI jaovaNa krtao.jaovaNa Jaalyaavar ra~Icyaa vaoLolaa %yaa saaQaUcyaa
manaamaQyao %yaa gaRhsqa vya@tIcyaa GarI caaorI krNyaacaI [-cCa haoto.pNa %yaacyaa puNyakmaa-mauLo va saaQaUvaR%tImauLo tao kahI caaorI
krIt naahI.prMtu %yaacyaa manaamaQyao Kallaolyaa Annaabad\dla SaMka inamaa-Na haoto va tao saaQaU %yaa gaRhsqa vya@tIlaa ha sava-
p`kar saaMgatao va ivacaartao kI tu Krca to Qaanya kaozUna AaNalaolao Aaho.%yaavar tao gaRhsqa vya@tI Kro karNa saaMgatao kI maI
to Qaanya eka Saotk yaacyaa SaotatUna caao$na AaNalalao haoto.saaQaU vya@tIlaa %yaacyaa manaamaQyao caaorIcaI Baavanaa ka jaagaRt
JaalaI yaacao karNa lagaoca laxaat yaoto kI kala AapNa caaorIcyaa Qaanyaapasauna banaivalaolao Anna pdaqa- Kallyaanao AaplyaamaQyao
tSaI Baavanaa jaagaRt JaalaI.

49 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 Eaawacao ikMvaa eKaVa maRt vya@tIcyaa dhavyaacao Aqavaa toravyaacao Anna ga`hNa kolyaanaMtr kahI laaok AajaarI
pDtat ikMvaa %yaaMcao SarIr jaD pDto.%yaamauLo Anna KaNaoca Asao Asato tr kaoNatohI Anna ga`hNa kolyaanao kahIhI frk
pDayalaa nakao.pMrtu AapNa p`%yaxapNao Annaacaa p`Baava SarIravar Aqavaa manaavar haotaMnaa baGatao.mhNauna Annaacyaa SauwI
krNaasaazI va saai%vak Anna haoNyaasaazI AapNa to sava-p`qama BagavaMtaMnaa Ap-Na k$na magaca p`saad $panao ga`hNa kravao.
“BagavadBa@t ho sava- p`karcyaa papaMpasauna mau@t haotat¸ karNa to sava-p`qama ya&alaa Ap-Na kolaolao Anna ga`hNa krtat.[tr
laaok jao Aaplyaa svat:cyaa [Mid`yaBaaogaakrIta Baaojana banaivatat to KraoKr kovaL papca BaxaNa krtat.”
……… ³EaImad\Bagavad\gaIta 3.13´

Pa`aNyaacyaa maaMsaamaQyao cava nasato,.karNa jaovha AapNa baajaaratuna fLo AaNatao tovha fL ivakNaara vya@tI
Aaplyaalaa %yaa fLacaa ek Baaga kapuna dotao va mhNatao kI “cava Gao}na baGaa”.pNa maaMsa ivakNaara vya@tI kQaIhI Asao
mhNataMnaa idsat naahI kI maaMsaacaa tukDa Kavauna cava baGaa.karNa maaMsaamaQyao cava nasato,.maga cava yaoto kaozuna.tr caar
AaNyaacaI maugaI- AaiNa daona $pyaacaa masaalaa yaap`maaNao masaalaa ikMvaa maIz va imarkuT yaamauLo cava yaoto.maIz va imarkuT yaa
ASaa vastu Aahot kI ivaYzomaQyao jar %yaa imasaLuna Gaotlyaa tr tI ivaYzahI ASaa laaokaMnaa caivaYT laagaola.

Saas~ap`maaNao BagavaMtaMnaa naOvaoV na daKivalaolao Anna ho ivaYzop`maaNaoca Aaho.karNa Asao BagavaMtaMnaa naOvaoV na daKivalaolao
Anna Ka}na SaovaTI %yaacaI ivaYzaca haoto.Aqaa-t BagavaMtaMnaa naOvaoV daKivalaolao Anna Ka}na SaovaTI %yaacaI sauwa ivaYzaca
haoto.pNa naOvaoV daKivalaolao Anna Kallyaanao Aaplao paoTpNa Barto va Aaplyaalaa AaQyaai%mak laaBasauwa imaLtao.AnnaamaQyao
mau#ya tIna gaaoYTI Asatat ¹ 1´SarIralaa AavaSyak Asalaolao ivaT^imana¸ p`aoTIna¸ [ 2´AnaavaSyak Baaga jaao ivaYza mhNauna
baahor pDtao AaiNa 3´caotnaa. yaa tIna gaaoYTIMpOkI caotnaa ha far mah%vaacaa Baaga Aaho karNa manauYya jasao Anna ga`hNa krtao
%yaa p`maaNao %yaacaI caotnaa banato.jar kaoNaI maaMsaahar ikMvaa kaMda lasauna yaaMsaarKo ]ga` pdaqa- ga`hNa kolao tr Asao laaok
svaBaavaalaa ihMsak Asatat.%yaaMcaI AavaD doiKla tmaaogauNaI Asato.%yaaMnaa maaramaa¹yaa¸ balaa%kar¸ Kuna Asao isanaomaa jaast
AavaDtat.%yaacap`maaNao saai%vak va SaakaharI Anna ga`hNa krNaaro laaok doiKla saai%vak ivacaaraMcao Asatat.karNa
Kallaolyaa AnnaamauLo maoMdumaQyao tllaK poSaI tyaar haot Asatat.

9´ maOqauna jaIvana :
jaovha jaIva vaOkuMz QaamaamaQauna ptna hao}na yaa BaaOitk
jagaat yaotao tovha jyaap`maaNao duQa icaMcaocyaa saMpka-t Aalyaavar duQaacao
dhI haoto %yaap`maaNao mauL Bagavad\p`omaacao $paMtr kamaamaQyao haoto
³
´ AaiNa puZo yaa kamaacao $paMtr
kama¸ k`aoQa¸ laaoBa¸ maaoh¸ mad¸ ma%sar yaa ³
´ maQyao haoto.BagavaMtaMcaI Sauw Ba@tI kolyaanao ha kama
naYT ³ ´ hao}na jaIvaacao mauL Bagavad\pòma punha jaagaRt
haoto.
yaa saMsaaramaQyao kamasauK ikMvaa Qana ho svayaMpakatIla
maIzap`maaNao Asaavao mhNajao AapNa BaaOitkdRTyaa sauKI hao}
Saktao.jar svayaMpakat maIz kmaI Jaalao tr svayaMpak ALNaI haotao
va jaast Jaalao tr KarT haotao.%yaacap`maaNao kamasauK ikMvaa Qana ho
kmaI ikMvaa jaast ~asadayakca Asato.jasao sarkar da$ ipNao ho
50 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
vaa[-T Aaho Asao maahIt AsaunahI kahI zraivak dukanaaMnaa da$cao laayasansa doto.karNa sarkarlaa maahIt Aaho kI kahI
laaok ho Asao Aahot kI to kahI Jaalao trI da$ ipNaarca.mhNauna %yaaMnaI dusarIkDo kuzohI vaatavarNa Kraba k$ nayao yaasaazI
sagaLyaa da$DyaaMnaa ekaca izkaNaI yao}na da$ ipNyaacaI vyavasqaa kolaI jaato.%yaacap`maaNao BagavaMtaMnaa maahIt Aaho kI kahI
jaIva ho %yaaMcyaa kamavaasanaovar inayaM~Na k$ Sakt naahI mhNauna %yaaMcyaasaazI BagavaMtaMnaI ivavaah pwtIcyaa maaQyamaatuna maOqauna
krNyaasaazI laayasansa idlaolao Aaho.³AapNa saavaQaana tovhaca mhNatao jaovha kahI trI Qaaoka Asatao. lagnaamaQyao sauwa
ba`amhNa tIna vaoLa saavaQaana mhNatao.maga yaacaa Aqa- samajauna Gyaavaa kI Aata lagna JaalyaanaMtr puZo iktI Qaaoka AsaNaar
Aaho.´
ihtaopdoSaat saaMgaItlaolao Aaho kI¹
ivaivahao na ivalaasaaqa-: p`jaaqa-maova kovala: È
tojaaobauiWbalaQvaMsaao ivalaasaa%p`Bavaot\ Klau ÈÈ
“ivavaah kamasauKasaazI nasatao.caaMgalaI p`jaa inamaa-Na vhavaI yaasaazI Asatao.Ait kamaaopBaaogaamauLo toja¸bauiw AaiNa bala yaaMcaa
naaSa haotao.Aqaa-t saup`jaa inaima-tI haca ivavaahacaa hotU haoya.” mhNaunaca vaodSaas~aMnausaar kamajaIvana ho ivavaah saMsqaoWaro
inayaMi~t kolao jaato.

“jao laaok maOqauna [cConao pIiDt rahtat¸ %yaaMnaa ivavaah¹ya& krNyaasaazI AadoSa idlaa jaatao.”
……³EaImad\Baagavat\ma11.3.45 EaIla p`Baupad ta%pya-´

“ivavaah¹ya& maanava manaalaa saMyaimat krNyaasaazI Aaho¸ jaoNaok$na AaQyaai%mak p`gatIsaazI to SaaMt rahIla.”
……³EaImad\Baagavat\ma 18.5 EaIla p`Baupad ta%pya-´
maak-MDoya puraNaat saaMgaItlaolao Aaho kI¹
kama: savaa-%manaa hoya: sa caod QaatuM na Sa@yato È
svaBaayaa-M p`it kt-vya: saOva tsya ih BaoYajama\ ÈÈ
“kamavaasanaa sava- p`karo %yaagaNyaasa yaaogya Aaho.prMtu itcaa %yaaga krNao ASa@ya Asaola tr %yaa kamavaasanaocaa ]pyaaoga kovaL
p%naIsaazIca kravaa karNa tIca %yaavarIla AaOYaQa Aaho.”

lagna mhNajao ek p`karcaa ya&ca Aaho AaiNa tao jaIvaalaa piva~ krNyaasaazIca Asatao.baroca laoak
lagna¹itqaIsaazI mauhU-t kaZtat.prMtu mauhU-tavar lagna kQaIca laavat naahIt karNa to isanaomaacyaa gaaNyaavar naacaNyaamaQyao vyast
Asatat.tsaoca kahI laoak tr %yaaMcyaa ima~aMnaa lagnaamaQyao naacaNyaasaazI da$sauwa pajatat ikMvaa da$cao baa^@sa AaNaUna
dotat.yaa kRtImaULo lagna$pI ya&amaQyao ASauwta yaoto va ASaa jaaoDPyaaMnaa BaivaYyaamaQyao saMsaaratIla kTkTI ikMvaa [tr
samasyaaMcyaa $pat yaa kayaa-cao pirNaama Baaogaavao laagatat.

gaRhsqa AaEama mhNajao ivastar. gaRhsqa vya@tIlaa maulabaaL AsaNao hI ek svaaBaaivak baaba Aaho.pNa eKado jaaoDpo
ho lagnaanaMtrsauwa maulabaaL haoNao TaLtat.karNa bahutok jaNaaMnaa %yaaMcyaa [Mid`yatRPtImaQyao ADqaLa nakao Asatao.tsaoca %yaaMnaa
maulaabaaLaMcaI jabaabadarI ikMvaa %yaatUna haoNaaro ~asa ³p`sautIcyaa vaodnaa¸ kabaaL kYT¸ maulaabaaLaMmauLo haoNaaro ra~Icao jaagarNa¸
[.~asa´ TaLayacao Asatat.jar hI karNao AsatIla tr to vaOragyaacao laxaNa naahI.yaasaazI %yaaMnaI %yaaMcyaa kaOnsalar ikMvaa
varIYz Ba@takDUna maagaodSa-na Gyaavao.

ivaSaoYak$na paScaa%ya doSaatIla laaok ivacaar krtat kI jar duQa baajaarat ]plabQa Aaho tr %yaasaazI gaaya
paLUna jabaabadarI ka GyaavaI.%yaacap`maaNao jar baahor saMBaaoga sauK ]plabQa Aaho tr saMBaaoga sauKasaazI eKaVa s~ISaI ivavaah
k$na jabaabadarI ka isvakaravaI.ASaa mauK- laaokaMnaa yaatIla daoYa idsat naahI.mhNaunaca %yaaMcao s~I pu$YaatIla saMbaMQa lavakr

51 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
tuTtat va ASaa vaR%tIcyaa laaokaMmaQyao prs~I ikMvaa prpu$Ya sabaMQa jaast p`maaNaat AaZLtat.%yaaMcyaa maulaaMnaa
lahanapNaapasaunaca Aa[- vaDIlaaMcao pòma imaLt naahI.
jaIva BagavaMtaMcyaa maayaonao maaohIt JaalyaamauLo caukInao samajatao kI samaaorcyaa vastumaQyao sauK Aaho.jasao pu$Yaalaa vaaTto
kI s~ImaQao sauK Aaho AaiNa s~Ilaa vaaTto kI pu$YaamaQao sauK Aaho.prMtu BagavaMtaMnaI p`k`RtIcyaa maaQyamaatuna ilaMgaacyaa
Aga`Baagaavar sauKacyaa saMvaodnaaMcaI vyavasqaa kolaolaI Aaho.%yaamauLoca ekmaokaMcyaa AnaupsqaItImaQyao sauwa jaIvaalaa kRi~ma ikMvaa
AnaOsaiga-k maagaa-nao sauKacaa AnauBava yaotao. hI baaba KalaIla CaoTyaaSaa gaaoYTIva$na caaMgalyaap`karo laxaat yao[-la.³kRi~ma
ikMvaa AnaOsaiga-k maagaa-nao sauK BaaogaNao ho Saas~iva$w Aaho´

ek t$na maulagaa eka basamaQyao jaat haota.pNa basamaQyao gadI- Asalyaanao %yaalaa }Bao rahunaca p`vaasa kravaa
laagalaa.%yaa maulaacyaa SaojaarI puZIla baajausa ek dusara maulagaa pNa %yaacaI maagacaI baajau %yaa maulaacyaa vaoNaIsaar#yaa caaoTImauLo
ikMvaa maulaIp`maaNao skT-saarKa D/osa Asalyaanao maulagaI Asalyaacaa yaa maagaIla ]Byaa Asalyaalaa t$na maulaalaa Baasa Jaalaa AaiNa
tao t$na maulagaa %yaa maagaIla baajaunao maulagaI idsat Asalaolyaa maulaalaa basa vaLt AsataMnaa maulagaI samajauna spSa- sauKacaa AanaMd
Gaot haota va qaaoDyaaca vaoLat %yaacao vaIya- ptna Jaalao.pNa jaovha ]trtaMnaa %yaalaa samajalao kI tI maulagaI nasauna maulagaa Aaho
tovha %yaa maulaalaa svat:var hsau Aalao.tI maulagaI nasauna maulagaa haota.pNa %yaanao manaamaQyao maulagaI mhNauna klpnaa kolaI haotI.

varIla AaSayaalaa Anausa$na EaImad\Bagava\dgaItot Slaaok KalaIlap`maaNao Aaho.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “baw jagaatIla jaIva ho maaJao sanaatna AMSa Aahot.baw jaIvanaamauLo to manaasahIt saha
[Mid`yaaMSaI kzINa saMGaYa- krIt Aahot.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 15.7´

kqaa : ekda ek laxaihra naavaacaI Kupca sauMdr vaoSyaa haotI.ek garIba vya@tI itcyaa saaMOdyaa-var maaohIt Jaalaa haota AaiNa
%yaanao inaScaya kolaa haota kI ek idvasa tao %yaa vaoSyaosaaobat ja$r Jaaopola.prMtu %yaalaa %yaacyaa garIba pirisqatImauLo itcaI
ikMmat doNao Sa@ya navhto.%yaamauLo tao naohmaI du:KI Asaayacaa.hI gaaoYT jaovha %yaacyaa p%naIlaa samajalaI tovha itnao %yaa vaoSyaocaI
saovaa k$na itlaa p`sanna k$na Gaotlao.jaovha %yaa vaoSyaonao %yaa vya@tIcyaa p%naIlaa p`sanna krNyaacao karNa ivacaarlao tovha itnao
saaMgaItlao kI maaJyaa ptIcaI [-cCa puNa- kra.yaa gaaoYTImauLo tI vaoSyaa p`BaavaIt hao}na itnao haokar do}na saaMgaItlao kI ]dyaa
tuJyaa ptIlaa maaJyaakDo pazva.tao vya@tI %yaa vaoSyaokDo Aalyaavar sava-p`qama vaoSyaonao %yaalaa jaovaNa krNyaasa saaMgaItlao AaiNa
%yaacyaasamaaor ek saaonyaacao va dusaro saaQao isTlacao taT zovalao AaiNa daoGa taTaMmaQyao tI Anna pdaqa- vaaZu laagalaI.yaavar SaMkonao
%yaa vya@tInao itlaa ivacaarlao kI jaovaNa krNyaasaazI Ajauna dusaro kaoNaI yaoNaar Aaho ka.%yaavar tI vaoSyaa mhNaalaI kI hI
daoGa taTo tumacyaasaazIca Aaho AaiNa %yaaMpOkI tumhI ek taT jaovaNaasaazI inavaDa.%yaavar tao vya@tI mhNaalaa kI taT
saaonyaacao Asaao kI isTlacao Asaao jaovaNaacaI cava tIca rahNaar.%yaat kahI frk pDt naahI.%yaavar tI vaoSyaa lagaoca mhNaalaI
kI malaa tumhalaa hoca saaMgaayacao Aaho kI s~Icao SarIr ho rMgaanao kaoNatohI Asalao trI maOqauna sauKacaa AanaMd taoca rahNaar
Aaho.tumhI baahya katDyaavar maaohIt na haota evaZI ptIva`ta va caaMgalaI p%naI tumhalaa imaLalaI Aaho tr itcyaasaaobatca
AanaMdanao raha va %yaa vaoSyaonao %yaacyaa p%naInao kSaap`karo saovaa k$na malaa tumhalaa AanaMdIt krayacao saaMgaItla ho sava-kahI
%yaalaa saivastr saaMgaItlao va mhNaalaI kI maaJaa ivacaar saaoDUna dyaa.yaanaMtr %yaa vya@tIcyaa sava- kahI laxaat Aalao va %yaacaI
cauk %yaalaa kLlaI.yaava$nahI AapNa samajaU Saktao kI s~IsauK ho saarKoca Asato.f@t AapNa tSaI klpnaa krt
Asatao kI Amauk s~ImauLo malaa jaast sauK p`aPt hao[-la.eKadyaa sauMdr s~Icyaa p`otavar kaoNaIhI AakiYa-t haot naahI.]laT
to p`ot va AapNa saaobat ekaca $mamaQyao ekTo Asau tr Aaplyaalaa BaItI vaaTola.jar eKadyaa sauMdr SarIracao katDo kaZlao
tr sagaLI SarIro saarKIca ³kf¸ip%t AaiNa vaat yaaMcyaa qaOlaIsaarKI´ Asatat.mhNauna yaa SarIravar jaast Aasa@t Asau
nayao.

52 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 jar maOqauna sauK hIca sauKacaI pirBaaYaa Asaola tr yaanausaar vaoSyaa jagaatIla savaa-t jaast sauKI vya@tI Asalyaa
pahIjaot.prMtu Asao naahI.vaoSyaaMnaa dud-OvaI va papmaya samajalao jaato.Aaplyaalaa jar AgnaI ivajavaayacaa Asaola tr daona p`karo
ivajavaU Saktao.ek tr AgnaImaQyao [MQana TakNao baMd krNao AaiNa dusaro mhNajao p`maaNaapoxaa Kupca jaast tup
Takayacao.yaapOkI phIlaa p`kar ha saurixat AaiNa Ka~Icaa Aaho.pNa dusa¹yaa p`karat jar AMdaja qaaoDasauwa cauklaa tr
AgnaI ivajaNyaapoxaa duPpTInao vaaZola.%yaacap`maaNao [Mid`ya inaga`h krNyaasaazI daona p`kar Aahot.ek tr [Mid`yaaMnaa [Mid`yaivaYaya
purvaU nayao AaiNa dusaro mhNajao evaZI jaast ³p`maaNaapoxaa jaast´ [Mid`yatRPtI krayacaI kI AapNa ~st hao}na jaa} AaiNa
maga ~asa Jaalyaanao AapNa [Mid`yatRPtI baMd ikMvaa kmaI k$.yaamaQyao phIlaa p`kar ha saurixat AaiNa Ka~Icaa Aaho.pNa
dusa¹yaa p`karat jar AMdaja qaaoDasauwa cauklaa tr [Mid`yao jaast saOraT sauTtIla.

ptI va p%naI yaaMcyaamaQaIla SarIr saMbaMQaamaQaIla kaL iktI Asaavaa :

1.Saas~anausaar SarIr saMbaMQa ha f@t pu~ p`aPtIsaazIca Asaavaa.pNa hI gaaoYT Kupca AadSa-vaadI Aaho.

2.kmaIt kmaI vaYaa-tuna ekda Asaavaa.tsao jamat nasalyaasa inadana mahInyaatuna ekda SarIr saMbaMQa Asaavaa.prMtu AsaohI
pahIlao jaato kI mahInyaatuna ekda SarIr saMbaMQaacaa inayama kolyaasa %yaa ivaiSaYT idvasaacaI vaaT pahIlaI jaato AaiNa
ASaap`karo Ap`%yaxapNao mahInaaBar kamavaasanaocao icaMtna haoto.

3.naivanaca lagna Jaalaolyaa damp%yaakDUna sau$vaatIlaa var ]llaoK kolyaap`maaNao Apoxaa kolaI jaa} Sakt naahI.pNa jasa jasao
vaya vaaZt jaato tsa tsao %yaaMcyaa kDUna SarIr saMbaMQa kmaIt kmaI AsaNyaacyaa Apoxaa Asatat.

4.kQaI kQaI AsaohI Asato kI pu$YaacaI [-cCa Asato pNa s~IcaI [-cCa nasato ikMvaa kQaI kQaI AsaohI Asato kI s~IcaI
[-cCa Asato pNa pu$YaacaI [-cCa nasato.tsaoca daoGaaMcyaa SarIracaI garja ikMvaa vaarMvaarta ³ ´ hI sauwa Alaga
Alaga Asato.ASaavaoLolaa daoGaaMcyaa saMmatInao prIisqatI hataLavaI.Anyaqaa tsao na kolyaasa daoGaaMmaqyao BaaMDNao ikMvaa naarajagaI
haoto AaiNa %yaamauLo Ba@tI krNyaasaazI ADqaLa inamaa-Na hao} Saktao.

5.AsaohI mhTlao Aaho kI s~IyaaMcaI kamavaasanaa hI pu$YaaMcyaa tulanaot 9 pTInao jaast Asato.pNa jaovha s~I ]%toijat haoto
tovhaca.prMtu pu$Ya ha naohmaIca kamavaasanaocyaa icaMtnaat Asatao.³EaImad\Baagavatat ]llaoK Aaho kI kd-ma maunaI yaaMnaI 9 $po
Gao}na maata dovahutIsaaobat saMbaMQa zovalaa haota…EaImad\Baagavat\ma 3.23.47´

6.sava-saaQaarNa pNao ptI va p%naI yaaMnaI BagavaMtaMcyaa Ba@tIlaa jaast mah%va dyaavao.yaa kilayaugaacyaa caotnaa ASauw krNaa¹yaa
vaatavarNaat p`%yaxaat AacarNaat AaNaNyaasaarKa sava-saaQaarNa laaokaMsaazI ³Ba@taMsaazI´ AadSa- Asaa inaiScat inayama krNao
kzINa Aaho.prMtu jaovha kamavaasanaa jaast p`maaNaat ADqaLa AaNato f@t tovhaca SarIr saMbaMQa Asaavaa AaiNa taohI
ivaiSaYT itqaI¸]pvaasa pahuna va ivaQaI inayamaaMcao palana k$naca AaiNa lagaoca Bagavad\ icaMtnaat mana laavaavao.yaasaazIca
ivavaahaAMt-gat AnaumatI Aaho.

gaBa-QaarNaa :
gaBaa-Qaana saMskaramauLo puNyavaana va Aaistk maulao janmaalaa yaotat.EaIla p`BaupadaMnaI %yaaMcyaa ta%pyaa-MmaQyao ivaSaoYa
k$na gaBaa-Qaana saMskaravar Bar idlaolaa Aaho.EaIla p`BaupadaMnaI saaMgaItlaolao Aaho kI gaBaa-Qaana saMskarapuvaI- ptI AaiNa p%naI
yaaMnaI p`%yaokanao 50 “hro kRYNa……” mahamaM~acyaa maaLa kravyaat.³Syaamaa¸laa^sa enjailasa¸ yaaMnaa EaIla p`BaupadaMcao p~ ¹ 18
jaanaovaarI 1968´.puNa- idvasaBar vaacana va EavaNa yaaMsaar#yaa Ba@tImaya kayaa-MmaQyao gauMtvauna zovaavao.yaamauLo caotnaa Sauw

53 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
haoNyaasa madt haoto.ho laxaat Gyaavao kI p`%yaok saMbaMQaapuvaI- ptI AaiNa p%naI yaaMnaI p`%yaokanao 50 “hro kRYNa……”
mahamaM~acyaa maaLa %yaaca idvaSaI kravyaat.³Aaplyaa [ska^namaQyao baroca varIYz gaRhsqa Ba@t ho paLtat.kahI Ba@t kahI
karNaaMmauLo %yaaca idvaSaI 50 “hro kRYNa……” mahamaM~acyaa maaLa jar k$ Saklao naahIt tr to Agaaodrcyaa idvaSaI ikMvaa
dusa¹yaa idvaSaI 50 “hro kRYNa……” mahamaM~acyaa maaLa krtat´.³TIp : Aaplyaa Aa[- vaDIlaaMnaI ASaap`karo kahIhI
maaLa na krta sauwa AapNa Ba@t Jaalaaot yaa Apvaada%mak gaaoYTIcaa kuNaIhI Ba@tImaQyao gaMBaIr Asalaolyaa Ba@tanao du$pyaaoga
k$na gaBaa-Qaana saMskar saaOmya k$ nayao´.

“jaovha s~I hI gaBa-vatI Asato tovha maOqauna jaIvana

qaaMbavaayacao.jaaopya-Mt gaBaa-t maula Aaho va to maula vayaanao kmaIt kmaI
saha mahInyaacao haot naahI taopya-Mt maOqauna jaIvana naahI.mhNajao ekda
maOqauna kolao tr %yaanaMtr 16 mahInao maOqauna jaIvana qaaMbavaayacao.”
……³ EaIla p`Baupad p~¹?YaIkoSa¸8 mao 1977´

?tukalaamaQyao sau$vaatIcyaa tIna idvasaaMpya-Mt [Md`dovaalaa laagalaolyaa ba`mhh%yaocaa catuqaa-MSa rjasvalaa is~yaaMmaQyao
Asatao.ASaa ?tukalaamaQyao kolyaa gaolaolyaa gaBa-Qaarnaocyaa flasva$p papI vya@tIcyaa SarIracaI ]%p%tI haoto.rjasvalaa s~I
phIlyaa idvaSaI caaMDaLNaI¸ dusa¹yaa idvaSaI ba`mhGaaitnaI AaiNa itsa¹yaa idvaSaI rjakI ³Qaaoibana´ mhTlaI jaato.%yaanausaar
%yaaMcyaamaQyao spSa-daoYa Asatao.narkatuna Aalaolyaa p`aNyaaMcyaa yaa tIna maata Asatat.dOvaacyaa pòrNaonausaar kmaa-nauraoQaI SarIr
p`aPt krNyaasaazI p`aNaI pu$Yaacyaa vaIyaa-caa AaEaya Gao}na s~Icyaa ]dramaQyao p`ivaYT haotao.……³gaItapòsa ga$DpuraNa
¹saaraowar ¹AQyaaya sahavaa ¹Slaaok 4 va 5´

s~IyaaMcyaa ?tukalaamaQyao caar idvasaaMpya-Mt %yaaMcaa %yaaga kolaa pahIjao ³%yaaMcyaapasauna dur Asalao pahIjao´.[tka
kaL %yaaMcaa caohra doiKla baGaayalaa nakao.karNa tovaZa kaL %yaaMcyaa SarIramaQyao pap vaasa krto.caaOqyaa idvaSaI vas~aMsahIt
snaana kolyaanaMtr tI s~I Sauw haoto.%yaanaMtr eka AazvaDyaanaMtr iptr ikMvaa dovataMcyaa pUjana¸ Aca-na Aqavaa va`t krNyaasa
tI s~I yaaogya haoto.eka AazvaDyaamaQyao jaI gaBa-QaarNaa haoto %yaamauLo mailana manaaovaR%tIcyaa saMtanacaI ]%p%tI haoto.p`aya:
?tukalacyaa Aazvyaa idvaSaI Jaalaolyaa gaBa-QaarNaonao pu~acaI ]%p%tI haoto.?tukalaanaMtr sama ra~ImaQyao Jaalaolyaa gaBa-QaarNaonao
pu~acaI ]%p%tI haoto AaiNa ivaYama ra~ImaQyao Jaalaolyaa gaBa-QaarNaonao knyaocaI ]%p%tI haoto.mhNauna puvaIcyaa saat ra~I saaoDUna sama
ra~ImaQyao samaagama kolao pahIjao.is~yaaMcyaa rjaaodSa-naanao saamaanyat: 16 ra~IMpya-Mt ?tukala saaMgaItlaolaa Aaho.caaOdavyaa ra~I
Jaalaolyaa gaBa-QaarNaonao gauNavaana¸ Baagyavaana AaiNa Qaaima-k pu~acaI ]%p%tI haoto.saamaanya manauYyaaMnaa gaBa-QaarNaosaazI %yaa ra~ImaQyao
gaBa-QaarNasaazIo Avasar p`aPt haot naahI.pacavyaa idvaSaI s~Inao maQaur Baaojana kolao pahIjao.kDu¸ KarT¸ itKT Aqavaa ]YNa
Baaojanaapasauna dur rahayalaa pahIjao.%yaavaoLolaa s~Icao gaBaa-Yaya AaOYaQaIcao pa~ haoto AaiNa %yaamaQyao saMsqaaipt baIja
AmaRtasaarKo saurixat Asato.tambaUla Ka}na¸ puYp AaiNa candnaanao yau@t hao}na Aqavaa piva~ vas~ QaarNa k$na manaamaQyao
pu$Yaanao sauMdr Sayyaovar vaasa kolao pahIjao.gaBa-QaarNaocyaa vaoLI pu$YaacaI manaaovaR%tI jaSaa p`karcaI Asato tSaa p`karcyaa
svaBaavaacaa jaIva gaBaa-maQyao p`ivaYT haotao.……³ gaItap`osa ga$DpuraNa ¹saaraowar ¹AQyaaya 15¹Slaaok 7 to 16´
puNyaa%maa pu$Ya ga`haMcyaa ]cca isqaitmaQyao janma Gaotao.……³ gaItapòsa ga$DpuraNa ¹saaraowar ¹AQyaaya 15¹Slaaok 20´

s~I pu$YaaMcyaa saMbaMQaacyaa vaoLI jar pu$Ya s~Ipoxaa jaast ]%toijat Asaola tr maulagaa janmaalaa yaotao AaiNa yaa}laT
jar s~I pu$Yaapoxaa jaast ]%toijat Asaola tr maulagaI janmaalaa yaoto.

54 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
saMdBa- ¹ “smaRitSaas~o tsaoca Aayauvao-dathI saaMgaNyaat Aalao Aaho kI¸ pu$Yaacao vaIya- jar AiQak p`maaNaat s~valao Asaola tr
maulaaMcaa janma haotao AaiNa is~yaaMcao baIja jar AiQak p`maaNaat s~valao Asaola tr maulaIMcaa janma haotao.”……³ EaImad\Baagavat\ma
3.23.48 EaIla p`Baupad ta%pya-´
s~I gaBa-vatI AsataMnaa tIlaa EaImad\Baagavatma\¸ kRYNaa bauk ikMvaa [tr Saas~ vaacaNyaacaI saMQaI ]plabQa k$na idlaI
pahIjao jaoNao k$na haoNaa¹yaa baaLavar AaQyaai%mak saMskar haotIla va puZo tao baalak Ba@t hao[-la.

gaBa-pat Aqaa-t h%yaa :

tqaakiqat saBya manauYya¸ jaIvanaacyaa yaa Bayaavah isqaitvar Qyaana dot naahI AaiNa kQaIkQaI [Mid`yatRPtIcyaa
]d\doSaanao to gaBa-inaraoQak ivaiQanao ikMvaa gaBa-pataWaro gaBaa-tIla maulaaMnaa maarNyaacaa p`ya%na krtat.Asao laoak gaBaa-cyaa Bayaavah
isqaitivaYayaI icaintt na rahuna BaaOitktomaQyao pDlaolao Asatat AaiNa manauYya jaIvanaacaa du$pyaaoga krtat.”
……³ EaImad\Baagavat\ma 3.31.17 EaIla p`Baupad ta%pya-´

to pSaUMnaa ksaa[-GaraMmaQyao pazvat Aahot AaiNa Aata to svat:cao ksaa[-Gar tyaar krtIla.ho AavaSyak naahI kI
Aaplyaalaa saamaanya ksaa[-Gar Gao}na jaayalaa pahIjao.AapNa GarIca ksaa[-Gar tyaar k$.AapNa svat:cyaaca maulaalaa gaBa-
pat k$na maa$.ha p`kRitcaa inayama Aaho.hI maarlaI jaaNaarI maulao kaoNa Aahot.ho toca maaMsaaharI Aahot.jaovha Anaokanaok
pSau maarlao jaat haoto tovha yaaMnaI AanaMd manaivalaa haota AaiNa Aata to %yaaMcyaa maatoWara maarlao jaat Aahot.laaokaMnaa maahIt
naahI kI p`kRit kSaa irtInao kaya- krIt Aaho.jar tumhI h%yaa krala tr tumacaIhI h%yaa kolaI jaa[-la.jar tumhI maatatulya
gaayaIcaI h%yaa krala tr BaivaYyaamaQyao puZIla janmaamaQyao tumacaI maata tumacaI h%yaa krola.maata iSaSau banato AaiNa iSaSau
maata. ……³ Aa%myaacaa p`vaasa 6.5´

Aaplyaa saMtanalaa maR%yaUpasauna vaacavaNao ho Aa[o vaDIlaaMcao kt-vya Aaho.pNa to maa~ %yaaMcyaa saMtanalaa maa$na Takt
Aahot.yaalaa AapNa ]nnat saByata mhNatao.hoca saMpuNa- ivaSvaat caalau Aaho.laaok Da^@TraMkDo jaat Aahot AaiNa %yaaMcyaa
madtInaoca gaBaa-cyaa Aatca maulaalaa maart Aahot.hoca kilayauga Aaho. ……³ p`at: Ba`maNa¸1 saPToMbar 1975¹vaMRdavana´

AiSlala ivhDIAao ³sao@sa ikMvaa Paa^na- ivhDIAao´ pahUna ikMvaa vaarMvaar AnaavaSyak vaIya- naYT kolyaanao haoNaaro duYpirNaama :
³AiSlala ivhDIAao ikMvaa baa^ilavauD Aqavaa ha^ilavauD isanaomaa pahUna AanaMd GaoNao mhNajao saokMD hM^MD enjaa^yamaoMT saarKo Aaho.´
duYPairNaama :
1.smaRit naaSa
2.ekaga`ta na haoNao
3.kosa gaLNao
4.p`itkarSa@tI kmaI haoNao
5.lavakr mhatarNapNa yaoNao
6.SaairrIk Sa@tI kmaI haoNao
7.haDo kmajaaor haoNao
8.lavakr qakvaa yaoNao
9.kaorDI %vacaa haoNao
10.inad`a na yaoNao ³karNa manaamaQyao [Mid`yaBaaogaacao ivacaar Asatat´
11.[-cCaSa@tI kmaI haoNao
12.lavakr k`aoQa yaoNao
13.laOMigak xamata kmaI haoNao
55 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
14.dRZinaScaya kmaI haoNao ³Asao laaok zrivalaolyaa ivacaaravar iTkuna rahU Sakt naahIt´
15.tk-Sa@tIcaa ABaava
16.Saas~anausaar papmaya kaya- ³ ´
17.AaQyaai%mak gaaoYTI samajaayalaa kzINa jaatat.mhNauna Asao laaok AaQyaai%mak kayaa-t rsa Gaot naahIt AaiNa jarI rsa
Gaotlaa trI %yaat to kmajaaor ikMvaa iZlao Asatat.

ek p`yaaoga ikMvaa tulanaa k$na pha.

A´vaarMvaar maOqauna k$na saMtuYT haoNyaacaa p`ya%na kolyaanao kaya haoto AaiNa ba´[Mid`ya inaga`h kolyaanao ikMvaa [Mid`yaaMcaa
kRYNaBaavanaomaQyao yaaogya ]pyaaoga kolyaanao kaya haoto to pha.

A´ eKada vaarMvaar maOqauna k$na saMtuYT haoNyaacaa p`ya%na k$ Saktao.prMtu Bagavad\gaItonausaar to Sa@ya naahI.karNa kama ha
AgnaIp`maaNao jaLt Asatao¸ prMtu saMtuYT kQaIca haot naahI.kahI tqaakiqat AQyaa%mavaadI tr AsaohI mhNatat kI AapNa
yaaOna sauK [tko Baaogaavao kI maga Aaplyaalaa %yaacaa kMTaLa yao[-la va maga Aaplyaalaa samaaQaI laagaola.dusa¹yaa SabdaMt
saaMgaavayaacao tr %yaaMcao t%va&ana “saMBaaogaatUna samaaQaIkDo” Asao Aaho.prMtu [Mid`yaaMcyaa AaharI jaa}na samaaQaI laagaNao kQaIca
Sa@ya naahI ho KalaIla Saas~aMtIla kahI SlaaokaMva$na isaw hao[-la.

saMdBa-¹
“yaap`maaNao &anaI jaIvaacaI Sauw caotnaa %yaacyaa kama$pI ina%ya Sa~UWara AacCaidlaI jaato.kama kQaIca saMtuYT haot naahI
AaiNa tao AgnaIp`maaNao jaLt Asatao.” …³EaImad\Bagavad\gaIta 3.39´

na jaatu kama: kamaanaamaupBaaogaona Saamyait È

hivaYaa kRYNa%mao-va BaUya evaaiBavaQa-to ÈÈ
“ivaYayavaasanaa AaiNa kamaaopBaaoga ]pBaaogaanao SaaMt haot naahIt.karNa hI kamaocCa AgnaIt tUp Aaotlyaanao AgnaI jasaa
BaDktao %yaap`maaNao ]pBaaogaanao AiQakca BaDkto.” …… ³manau saMihta´

tsaoca jaast kamaacyaa AaharI gaolyaamauLo var ]llaoK kolaolao duYpirNaama AaZLtat.

nahIdRSamanaayauYaM laaoko ikMcana ivadyato È

yaadRSaM pu$Yasyaoh prdaraopsaovanama\ ÈÈ
“prs~Icaa ]pBaaoga GaoNyaa[tko pu$Yaacyaa AayauYyaacaa naaSa krNaaro yaa jagaat dusaro kahIca nasato.”
…… ³mahaBaart¸AnauSaasanapva-¸104.21´

AivaWaMsamala laaoko ivaWaMsamaip vaa puna: È

Nayaint hyapqaM naaya-: kamak`aoQavaSaanaugama\ÈÈ
“yaa ivaSvaatIla eKada ivaWana Asaao vaa ADaNaI Asaao tao jar kama k`aoQaacyaa tDa#yaat saapDlaa kI is~yaa %yaalaa vaa[-T
maagaa-laa naotatca..” …… ³mahaBaart¸AnauSaasanapva-¸48.37´

kama ha jaIvaacaa Sa~u Aaho.%yaamauLo %yaalaa naYT kolao pahIjao.pNa AapNa maa~ kamaalaa jaaopasatao.%yaalaa rsagaullao Ka}
Gaalatao.

56 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
“Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao : ho Ajau-naa² rjaaogauNaacyaa saMpka-tUna ]%pnna Jaalaolaa ha kama Aaho AaiNa naMtr tao k`aoQaamaQyao
$paMtrIt haotao¸ taoca yaa jagatacaa sava-Baxak mahapapI Sa~U Aaho.”. …³EaImad\Bagavad\gaIta 3.37´

“kama¸ k`aoQa AaiNa laaoBa hI narkamaQyao jaaNyaacaI tIna Waro Aahot.p`%yaok bauwImaana manauYyaanao %yaaMcaa %yaaga kolaa pahIjao¸
karNa yaa itnhIMmauLo Aa%myaacaa ivanaaSa haotao.” …³EaImad\Bagavad\gaIta 16.21´

ba´ [Mid`ya inaga`h kolyaanao ikMvaa [Mid`yaaMcaa kRYNaBaavanaomaQyao yaaogya ]pyaaoga kolyaanao sauK va samaaQaana p`aPt haoto.tsaoca
Aaplyaalaa KalaIla laaBa imaLtat.
1.smarNaSa@tI vaaZto
2.ekaga`tosa madt haoto
3.p`itkarSa@tI¸ [-cCaSa@tI¸ SaairrIk Sa@tI vaaZto
³kukrmaQyao jaovaZI vaaf saazvauna zovalaI jaato tovaZo pòSar vaaZto.%yaap`maaNao jaovaZo vaIya- saazvauna zovalao jaato tovaZI SaairrIk
va maanaisak Sa@tI vaaZto.iTp : jar manaamaQyao kaoNa%yaahI p`karcao s~IsauKacao ivacaar ikMvaa maOqaunaIBaava nasatao tovha vaIya- ho
]Qva-¹rotsa Asato mhNajao vaIya- SarIramaQyao var maoMdukDo p`vaahIt haoto.jar f@t vaIya- vaayaa jaa} idlao naahI pNa manaamaQyao
maa~ s~IsauKacao ikMvaa maOqaunaIBaava Asatao tovha vaIya- ho AQaao¹rotsa Asato mhNajao vaIya- SarIramaQyao Kalacyaa baajaulaa p`vaahIt
haoto va naMtr AMDaSayaatuna laGavaIvaaTo baahor pDto.tsaoca kahI t%va&anaI AaiNa Da^@Tsa- yaaMcao mhNaNao Aaho kI hstmaOqauna
krNao ikMvaa vaIya- SarIrabaahor kaZlao pahIjaot jasao kI SarIratIla kahI d`vyapdaqa- SarIrabaahor kaZNao AavaSyak Asatat.
karNa %yaaMnaa svat:laa [Mid`yao inayaM~Na krNao kzIna Aaho.%yaamauLo to laaok yaa gaaoYTIlaa maanyata dotat.maoDIkla saayansanausaar
sauwa kahI pdaqa- jasao kI Gaama¸ivaYza¸mau~ [%yaadIMsaarKo GaTk SarIrabaahor kaZNao AavaSyak Aahot.prMtu¸ vaIyaa-saarKo
kahI pdaqa- SarIramaQyao saazivaNao AavaSyak Asato.´
4.dRZinaScaya iTkuna rahtao ³Asao laaok zrivalaolyaa ivacaaravar iTkuna rahtat´
5.ta$Nya iTkuna rahto
6.SaaMt Jaaop laagato ³karNa manaamaQyao [Mid`yaBaaogaacao ivacaar nasatat´¸[%yaadI.

“dohQaarI jaIvaa%maa jarI [-Mid`yaaopBaaogaapasauna inavaR%t Jaalaa trI %yaacaI [-Mid`yaivaYayaaMbad\dlacaI gaaoDI rahtoca¸ prMtu ]ccatr
rsaacaa AnauBava Gao}na ASaI kayao- qaaMbaivalyaasa tao caotnaomaQyao isqar haotao.” …³EaImad\Bagavad\gaIta 2.59´
EaImad\Bagavad\gaItotIla varIla Slaaokat ³2.59´ saaMgaItlyaap`maaNao AapNa p`%yaxa AnauBava k$ Saktao kI [Mid`ya
inaga`h kolyaanao ikMvaa [Mid`yaaMcaa kRYNaBaavanaomaQyao yaaogya ]pyaaoga kolyaanao sauK va samaaQaana p`aPt haoto va [Mid`yaaMcyaa AaharI
gaolyaamauLo jaIva ~asauna jaatao.ASaap`karo [Mid`ya inaga`h k$na ]cca rsaacaa AnauBava k$na AapNa tulanaonao AByaasa k$na va
AnauBava Gao}na Aaplyaa caotnaomaQyao isqar hao} Saktao.

sauK ]pBaaogaNyaacyaa naavaaKalaI AapNa f@t du:K Baaogat Aahaot.inaiScatca AapNa xaiNak sauK ]pBaaogatao.pNa
%yaacaI iktI ikMmat maaojaavaI laagato to AapNa paht naahI.³
´

P`asaRtairind`yaOdu-:KI tOrova inayatO: sauKI È

tsmaaidind`ya$poByaao yacCoda%maanamaa%manaa ÈÈ
“[Mid`yao svaOr saaoDlaI tr manauYya du:KI haotao AaiNa [Mid`yaaMvar inayaM~Na zovalyaanao sauKI haotao¸mhNaUna [Mid`yaaMcyaa inarinaraLyaa
ivaYayaaMpasauna svat:cao mana Aava$na Qaravao.” …… ³mahaBaart¸Saaintpva-¸204.6´

57 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 kamavaasanaovar inayaM~Na krNyaacao kahI ]paya :
1.BagavaMtaMnaa Baaoga daKvalyaaiSavaaya kahIhI Ka} nayao.SarIr va Aa%maa ek~ zovaNyaasaazI AavaSyak ittkoca Kavao.
karNa jaast KaNaa¹yaalaa kamadova pTkuna pTkuna maartao.jaIBa¸ paoT va jananaoMid`yao ho ekaca roYaomaQyao Aahot AaiNa to
itGahI ekmaokaMSaI saMbaMQaIt Aahot.mhNauna jaIBa inayaM~Naat zovalaI ³jaIBaocaI kaya-o daona Aahot¹KaNao va baaolaNao hI daona kayao-
inayaM~Naat zovalaI mhNajao kRYNa p`saad ga`hNa krNao va EaIkRYNaaMivaYayaI baaolanao´ tr kama ³jananaoMid`yao´ hI inayaM~Naat zovaNyaasa
Kup madt haoto.tsaoca KaNyaacaa Aaplyaa caotnaoSaI ksaa saMbaMQa Aaho ikMvaa %yaamauLo caotnaovar kaya pirNaama haotao ho maudd\ a
k.6 p`saad :¸pana naM.36 to 43 saivastrpNao spYT kolaolao Aaho.

2.kaoNatohI kamauk BaaYya vaacaU nayao ikMvaa kamauk isanaomaa¹ASlaIla ivhDIAao pahU nayao.³EaImad\Baagavat\manausaar Bagavaana
EaIkRYNa va gaaopIMcyaa laIlaa p`amaaiNak prMprotIla Sauw Ba@takDUna EavaNa kolyaasa jaIvaacaI kamavaasanaa kmaI haoto.prMtu
saaMsaarIk kamauk maaisako vaacalyaasa ikMvaa saamaanya jaIvaaMcaI kamauk cacaa- kolyaasa kamavaasanaa vaaZto´.

3.jyaap`maaNao yauwasaazI jaataMnaa tyaarI k$naca jaavao laagato.%yaap`maaNao AapNa Garacyaa baahor jaa^balaa jaataMnaa sakaLI
maa^ina-Mga p`aoga`ama va 16 maaLaMcaa jap krNao ¹ ASaap`karo tyaarI k$naca Garacyaa baahor pDavao.saMQyaakaLI GarI prt Aalyaavar
gaaOr AartI ikMvaa EaIla p`BaupadaMcyaa pustkacao vaacana kravao Aqavaa p`vacana eokavao.ASaa p`karo AaplaI caotnaa Sauw
zovaNao.

4.AByaasa va vaOragyaanao kamaavar ivajaya imaLivaNyaacaa p`ya%na kravaa.

“Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao : ho mahabaahU kaOMtoyaa² caMcala manaalaa saMyaimat krNao ina:saMSaya A%yaMt kzINa Aaho¸ pNa yaaogya
AByaasaanao AaiNa Anaasa@tIWaro manaalaa vaSa krNao Sa@ya Aaho.” …³EaImad\Bagavad\gaIta 6.35´

“jyaacao mana ]cCRMKla Aaho %yaalaa Aa%masaaxaa%kar haoNao kzINa Aaho.prMtu jyaacao mana saMyaimat Aaho AaiNa jaao yaaogya
saaQanaaMWaro p`ya%na krtao %yaalaa inaiScatca yaSaacaI SaaSvatI Aaho¸ Asao maaJao mat Aaho.”. …³EaImad\Bagavad\gaIta 6.36´

“yaap`maaNao AapNa svat: BaaOitk [Mid`yao¸ mana AaiNa bauwI yaaMcyaapoxaa EaoYz Aahaot Asao jaaNaUna¸ ho mahabaahao Ajau-na² manauYyaanao
ivacaarpUva-k AaQyaai%mak bauwIWaro ³kRYNaBaavanaonao´ manaalaa isqar kolao paihjao AaiNa yaap`maaNao AaQyaai%mak Sa@tIWaro yaa
kama$pI AtRPt Sa~Uvar ivajaya p`aPt kolaa pahIjao. ”. …³EaImad\Bagavad\gaIta 3.43´

5.kamaacaI sqaanao samajauna Gao}na %yaanausaar kaLjaI GyaavaI.

“[Mid`yao¸ mana AaiNa bauwI hI yaa kamaacaI inavaasasqaanao Aahot.yaaMcyaaWaro kama Aa%myaacyaa Sauw &anaalaa AacCaidt krtao
AaiNa %yaalaa maaoiht krtao.mhNaUna ho BartYa-Ba Ajau-na² [Mid`yaaMcao inayamana k$na papacyaa mahana p`tIkacaa ³kama´ p`arMBaIca
inaga`h kr AaiNa Aa%masaaxaa%karacyaa &anaacaa ivanaaSa krNaa¹yaa yaa kamaacaa vaQa kr.”…³EaImad\Bagavad\gaIta 3.40¸41´

“jyaa manauYyaalaa yaa Sa~UMvar ivajaya p`aPt kravayaacaa Aaho %yaanao Sa~U kaozo saapDola ho jaaNaavao yaasaazIca Bagavaana
EaIkRYNa Sa~UcaI izkaNao sauicat krIt Aahot.mana ho [Mid`yaaMcyaa sava- kRtIMcao koMd`ibaMdU Aaho.jaovha AapNa [Mid`yaivaYayaaMbad\dla
eoktao tovha saaQaarNapNao mana ho [Mid`yatRPtIbad\dlacyaa sava- klpnaaMcao Aagaar banato.”…³EaImad\Bagavad\gaIta 3.40¹EaIla
p`Baupad ta%pya-´

58 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 %yaanaMtr bauwI manaalaa saaqa doto.ASaap`karo jaIva kamavaasanaocaa iSakar haotao.mhNauna Sa~U drvaajyaapya-Mt Aaho
taopya-Mtca %yaacyaavar kabau krNao saaopo Asato.ekda ka Sa~U AatmaQyao iSarlaa kI %yaalaa ijaMkNao AvaGaD haoto.mhNauna
kama$pI Sa~Ulaa sau$vaatIlaaca ijaMkavao.mhNauna Asao mhTlao Aaho kI kamaivaYayaaMbad\dla EavaNa krNao TaLavao ikMvaa %yaabad\dla
EavaNaca k$ nayao.

6.jaIvanaamaQyao ]cca Qyaoya zovaNao.jarI eKadyaacao BagavaMtaMcaI p`aPtI krNao ho ]cca Qyaoya nasalao trI kmaIt kmaI samaaja
saovaa¸ doSaBa@tI yaaMsaarKo ]cca Qyaoya zovalyaanao doiKla kamavaasanaokDo laxa kmaI haoto.karNa jaIvanaamaQyao jar ]cca Qyaoya
nasaola tr sava-saamaanya vya@tIlaa kamasauKapoxaa [tr kahI EaoYz pyaa-ya nasatao.

7.jaovha samaud`acyaa laaTa yaotat tovha %yaa laaTaMsaaobat AapNa vaahUna jaa} nayao.kahI vaoLanao %yaa laaTaMcaI ]McaI kmaI haot
jaa}na %yaa laaTa SaaMt haotat.%yaacap`maaNao manaamaQyao vaasanaaMcyaa $pat yaoNaa¹yaa laaTaMsaaobat AapNa vaahUna jaa} nayao.kahI
vaoLanao vaasanaa$pI %yaa laaTa SaaMt haotat.Kro Ba@t ikMvaa saaQauMcyaa manaamaQyaohI kahI vaoLa saaMsaarIk kamanaa Aqavaa
kamavaasanaa ]%pnna haotat.prMtu to %yaa ivacaaraMmaagao icaMtna k$na jaat naahI.to ivacaar yaotat AaiNa jaatat.prMtu ek
saamaanya vya@tI %yaa ivacaaraMmaagao icaMtna k$na samaud`acyaa laaTaMp`maaNao ivacaaraMcyaa p`vaahamaQyao vaahuna jaatao.

8.ek Ba@t eka EaImaMt vya@tIkDo maMidrasaazI DaonaoSana Gyaayalaa gaolao.prMtu %yaa EaImaMt vya@tIcyaa GarI ek AvaaZvya va
jaaordar BauMkNaara ku~a Asalyaanao to Ba@t GaramaQyao p`vaoSa k$ Sakt navhto.%yaamauLo %yaa Ba@tanao %yaa EaImaMt vya@tIlaa faona
k$na drvaajyaajavaL baaolavauna Gaotlao.%yaa EaImaMt vya@tInao %yaacyaa %yaa dq«;alaa inayaMi~t kolao AaiNa %yaa Ba@tanao kaoNa%yaahI
ADcaNaIivanaa maMidrasaazI DaonaoSana p`aPt kolao karNa %yaa Ba@tanao %yaa dq«;acyaa maalakacaa AaEaya Gaotlaa haota.AgadI
%yaap`maaNaoca Ba@tanao doiKla jar [Mid`yaaMcao svaamaI Asalao,lao Bagavaana ?iYakoSa ³EaI kRYNa´ yaaMcaa AaEaya Gaotlaa tr Ba@tacaI
[Mid`yao Bagavat\kRponao sahja inayaMi~t haotat.prMtu AapNa [Mid`yaaMcao svaamaI naahI Aahaot.%yaamauLo AapNa Bagavat\kRpoivanaa
svap`ya%naanao [Mid`yao inayaMi~t k$ Sakt naahIt.

“tIna p`akRtIk gauNaaMnaI yau@t AsalaolaI maaJaI dOvaI maayaaSa@tI hI AitSaya dustr Aaho.prMtu jao malaa SarNa Aalao Aahot to
maayaolaa sahjapNao t$na plaIkDo jaatat.” …³EaImad\Bagavad\gaIta 7.14´

“ho kaOMtoyaa² maaJyaa Anaok Sa@tIMpOkI ek AsaNaarI hI BaaOitk p`kRtI maaJyaa AQyaxatoKalaI kaya- krIt sava- caracar
p`aNyaaMcaI inaima-tI krto.itcyaa inayaM~NaaKalaIca yaa saRYTIcaI vaarMvaar ]%p%tI AaiNa saMhar haotao.”
…³EaImad\Bagavad\gaIta 9.10´

“ho paqa-² maaoiht na Jaalaolao maha%maojana dOvaI p`kRtIcyaa AaEayaaKalaI Asatat.to Ba@tImaQyao pUNa-pNao yau@t Jaalaolao Asatat¸
karNa to malaa saRYTIcao AaidkarNa AaiNa AivanaaSaI¸pu$Yaao%tma EaIBagavaana mhNaUna jaaNatat.”
…³EaImad\Bagavad\gaIta 9.13´

9.jaovha jaIva vaOkuMz QaamaamaQauna ptna hao}na yaa BaaOitk jagaat yaotao tovha jyaap`maaNao duQa caIMcaocyaa saMpka-t Aalyaavar
duQaacao dhI haoto %yaap`maaNao mauL Bagavad\pòmaacao $paMtr kamaamaQyao haoto ³
´ AaiNa puZo yaa kamaacao $paMtr kama¸ k`aoQa¸ laaoBa¸ maaoh¸ mad¸ ma%sar yaa
³ ´ maQyao haoto.BagavaMtaMcaI Sauw Ba@tI kolyaanao ha kama naYT ³ ´ hao}na jaIvaacao mauL
Bagavad\p`oma punha jaagaRt haoto.mhNauna kama dusaro itsaro kahI nasauna mauL Bagavad\pòmaacao ivakRtIkrNa Aaho.%yaamauLo jaIvaacao mauL
Bagavad\p`oma punha jaagaRt k$na kama naYT krta yaotao.

59 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
10.Aaplyaalaa jar eKadyaa gaaoYTIt vaOragya AaNaavayaacao Asaola tr %yaa gaaoYTImaQaIla vaa[-T ikMvaa nakara%mak gaaoYTI yaaMcaa
ivacaar kravaa mhNajoa %yaa gaaoYTImaQaIla AaplaI Aasa@tI kmaI haoto.

11.ra~I JaaopNyaapuvaI- EaIla p`BaupadaMcao kRYNaa pustk vaacaavao ikMvaa kaoNatohI AaQyaai%mak pustk vaacaavao ikMvaa p`vacana
eokNao.
kamavaasanao saMbaMiQat Saas~aMmaQaIla kahI Slaaok saMdBaa-saazI KalaI idlaolao Aahot.

EaImad\Baagavat puraNaacyaa sahavyaa AQyaayaat p`jaaptI dxa naard maunaIMnaa mhNatat¸ “ivaYayaaopBaaoga ho KraoKr sava- du:KaMcao
mauL Aaho¸ pNa jaaopya-Mt ho jaIvana iktI kYTdayak Aaho yaacaa manauYyaalaa svat:laa AnauBava yaot naahI¸ taopya-Mt tao BaaOitk
sauKacaa %yaaga k$ Sakt naahI.mhNaUna %yaalaa tqaakiqat BaaOitk sauKaopBaaogaat rahU idlao paihjao AaiNa %yaacavaoLI imaqyaa
BaaOitk sauKacyaa @laoSaaMcaa AnauBava Gao}na &anaat p`gatI krNyaacaIhI saMQaI p`dana krNyaat AalaI paihjao.%yaanaMtr [traMcyaa
sahayyaaivanaaca tao BaaOitk sauKacaa itrskar k$ laagaola.svaanauBaavaanao ivar@t haoNaa¹yaa vya@tI¸ [traMnaI matpirvat-na k$na
ivar@t haoNaa¹yaa vya@tIpoxaa AiQak caaMgalyaa p`karo ivar@t haot Asatat.”

1. [ind`yaaNyaova saMyamya tpao Bavait naanyaqaa È

“[Mid`yaaMcaa saMyama paLUnaca tpScayaa- krta yaoto.Anya p`karo haot naahI.” …… ³mahaBaart¸vanapva-¸211.18´

2. AvaSya yaatariScartrmauiY%vaa|ip ivaYayaa

ivayaaogao kao Baods%yajait na janaao ya%sayamamaUna\ È
va`jant: svaatn~yaadtulapirtapaya manasa:
svayaM %ya@ta hyaoto SamasauKmanantM ivadQait ÈÈ
“puYkL kaL ]pBaaoga Gaota Aalaa trI kovhatrI ivaYayasauK maaNasaalaa saaoDUna jaaNaarca Asato.mhNajao maaNasaanao ivaYayasauK
saaoDlao naahI trI to ivaYayasauK maaNasaalaa saaoDUna jaaNaarca.maga tao ivayaaoga puYkLca @laoSakark vaaTtao.mhNaUna ivaYayasauK
%yaagaNyaatca Kro sauK Asato.” …… ³vaOragya Satk¹rajaa BatR-hrI´

3. [ind`yaaNyaova t%sava-M ya%svaga-narkavauBaaO È

inagaRhItivasaRYTaina svagaa-ya narkaya ca ÈÈ
“[Mid`yao inayaM~Naat zovalaI tr svaga- laaBatao AaiNa maaokLI saaoDlaI tr nark p`aPt haotao.svaga- AaiNa nark sava- [Mid`yaaMvarca
AvalaMbauna Aaho.” …… ³mahaBaart¸vanapva-¸211.19´

4. ek: papaina ku$to flaM BauM@to mahajana: È

Baao@tarao ivap`maucyanto kta- daoYaoNa ilaPyato ÈÈ
“pap ekjaNa krtao pNa %yaa papatUna jao ]%pnna haoto %yaacaa ]pBaaoga maa~ AnaokjaNa Gaotat AaiNa sauTUna jaatat AaiNa jaao
maaNausa pap krtao %yaalaaca to pap icakTUna basato.” …… ³mahaBaart¸]dyaaogapva-¸33.47´

5. vasainvaYayamaQyao|ip na vasa%yaova bauiwmaana\ È

saMvasa%yaova dubau-iwrsa%sau ivaYayaoYvaip ÈÈ

60 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
“bauiwmaana manauYya ivaYayaaMcyaa garaDyaat rahUnahI toqao nasalyaasaarKa Asatao.maUK- manauYya ivaYaya javaL nasataMnaasauwa %yaat
gauMtlyaap`maaNao vaagatao.” …… ³mahaBaart¸Saaintpva-¸218.6´

6.“jaIvaaMcyaa zayaI kamavaasanaa AitSaya p`baL AsalyaamauLo kQaIkQaI pu$Ya gaayaISaI¸ tr s~I dq«;aSaI saMBaaoga
krto.ASaa s~I¹pu$YaaMnaa vaja`kMTk SaalmalaI naavaacyaa narkamaQyao TakNyaat yaoto.”……³ EaImad\Baagavat\ma 5.26.21
EaIla p`Baupad ta%pya-´

7.“iWjaaMcyaa ³ba`amhNa¸ xai~ya AaiNa vaOSya´ vagaa-tIla maUK- manauYyaanao jar Aaplyaa p%naIlaa inayaM~Naat zovaNyaasaazI tIva`
kamaocConao itlaa Aaplao vaIya- ipNyaasa Baaga paDlao¸ tr maR%yaUnaMtr %yaalaa laalaaBaxa narkamaQyao fokNyaat yaoto.toqao %yaalaa
vaIyaa-nao Barlaolyaa nadItca TakUna to ipNyaasa Baaga paDlao jaato.” …³EaImad\Baagavat\ma 5.26.26´

ta%pya- : svat:cyaa p%naIlaa Aaplao vaIya- Pyaavayaasa laavaNyaacaI savaya ho ek vaSaIkrNa krNyaacao kR%ya AsaUna tIva` kamaocCa
Asalaolao laaokca ASaI duYkR%yao krtat.ASaI duYkR%yao krNaa¹yaa duracaarI laaokaMcao mhNaNao Aaho kI¸p%naIlaa vaIya- Pyaavayaasa
laavalyaanao tI %yaacyaaSaI ekinaYz rahto.saamaanyat: naIca jaatItIla pu$Ya Asao duYkR%ya krtat.pNa ]ccavaNaI-ya manauYyaanaohI
Asao kolyaasa %yaalaa laalaaBaxa narkamaQyao fokNyaat yaoto.toqao %yaalaa Sauk`nadI nadImaQyao bauDvaUna vaIya- vaa Sauk` ipNyaasa Baaga
paDlao jaato. …³EaImad\Baagavat\ma 5.26.26 EaIla p`Baupad ta%pya-´

8.“yaa BaaOitk jagaat jar kaoNaI yaaOna sauK Baaogat Asaola tr to yaaOna sauK xaiNak Asato.kahI imainaTatca to sauK saMpuna
jaato.prMtu AaQyaai%mak jagaat hoca yaaOna sauK kQaIhI na saMpNaaro Asato.to inarMtr caalau Asato.AaQyaai%mak jagaat
kamavaasanaa p`%yaok navaIna ivaiSaYTtonao AiQakaiQak Aasvaadya Asato.prMtu BaaOitk jagaat kamavaasanaa kahI imainaTaMmaQyaoca
svaadrhIt hao}na jaato AaiNa tI kQaIhI isqar Asat naahI.”……³ caOtnya carItamaRt¹maQyalaIlaa¹AQyaaya 8¹Slaaok 138
EaIla p`Baupad ta%pya-´

prMtu Asao Asalao trI AaQyaai%mak jagaatIla jaIvaaMnaa BagavaMtaMcyaa saovaot savaa-t jaast sauuK ikMvaa AanaMd imaLtao.
%yaamauLo AaQyaai%mak jagaatIla jaIva @vaicatca kamasauKat rsa Gaotat.prMtu to jaast AanaMd Bagavadsaovaotca Gaotat.
lahana maulao :

caaNa@ya pMiDt saaMgatat¸ ‘pu~ihnaM gaRhM SaUnyaM ¹ pu~aivanaa Gar SaUnyavat Aaho.’

sava- palakaMnaI maulaaMcyaa baabatIt KalaIla gaaoYTI laxaat zovaavyaat.

61 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
1.maulaaMnaa pòmaanao AaiNa iSastInao hataLlao pahIjao.tsaoca %yaaMnaa vaoLsauwa dyaayalaa pahIjao.³AaplaI sava- BaaOitk va
AaQyaai%mak kayao- saaMBaaLUna maulaaMnaa vaoL doNao hI bauwImaya va ivakisat AsalyaacaI baaba Aaho.´ Anyaqaa kRYNaBa@tImaya
vaatavarNa imaLUna sauwa maulaaMnaa %yaaMcyaa hRdyaat paokLpNaa vaaTola.

2.svat:cyaa Aad-Saanao AapNa maulaaMnaa kRYNaBa@tIcao iSaxaNa idlao pahIjao mhNajao to kRYNaBa@tIcaa gaMBaIrpNao isvakar
krtIla.

3.caaNa@ya pMiDt sallaa dotat¸ ‘laalayaot pMca vaYaa-iNa¸ dSama vaYaa-iNa taDyaot.’ Paaca vaYaa-Mpya-Mt maulaaMnaa laaD¹p`oma kravao¸
dha vaYaa-Mpya-Mt %yaalaa fTko dyaavao³caukIcao kolyaasa´¸ pMQara vaYaa-Mpya-Mt vacak zovaavaI AaiNa saaoLa vaYaaM-naMtr ima~ap`maaNao
vyavahar kravaa.

4.palakaMcyaa doKroKIKalaI maulaaMnaa naohmaI p`oma¸ Aasara AaiNa ]badarpNaacaI jaaNaIva JaalaI pahIjao.

5.palakaMnaI GaramaQyao kRYNaBaavanaamaya vaatavarNa inamaa-Na k$na drraoja kRYNaBai@tmaya p`ik`MyaaWaro maulaaMvar caaMgalao saMskar
GaDvaavaot.³sava-saaQaarNapNao laaok %yaaMcyaa maulaaMnaa f@t ]ccakaoTIcao iSaxaNa dotat.prMtu AaQyaai%mak ikMvaa caaMgalao saMskar
dot naahIt ikMvaa %yaakDo dula-xa krtat.%yaamauLo maulao maaozI Jaalyaavar %yaaMcyaa Aa[- vaDIlaaMnaa vaagavat naahIt ikMvaa
vaRwaEamaat pazivatat.samaajaamaQyao p`%yaxapNao ASaI Anaok ]dahrNao phayalaa imaLtat´.

6.ptI p%naI yaaMnaI maulaaMsamaaor kQaIhI vaadivavaad k$ nayao ikMvaa [tr Ba@taMnaa daoYaaraopna k$ nayao.karNa Aa[- vaDIlaca
maulaaMsaazI AadSa- Asatat.

7.Aa[- vaDIlaaMnaI maulaaMnaa SaOxaiNak dbaava do} nayao.p`%yaok maulaaMnaa BagavadkRponao janmajaat ivaiSaYT bauwI AaiNa pa~ta
imaLalaolaI Asato.pNa %yaacabaraobar %yaaMcaI SaOxaiNak p`gatIpNa baGaItlaI pahIjao.Aa[- vaDIlaaMnaI maulaaMcyaa SaarIrIk¸baaOiwk
AaiNa AaQyaai%mak p`gatIkrIta p`amaaiNak p`ya%na kolao pahIjao.tsaoca dusa¹yaaMsamaaor maulaaMcaa Apmaana ikMvaa paNa]tara k$
nayao.yaacaa %yaaMcyaa baalamanaavar prINaama hao} Saktao.

8.jar maulaaMnaa baLjabarInao kRYNaBa@tI krNyaasa Baaga paDlao tr to isvakar krNaar naahIt.kdaicat to ivaraoQa
krtIla.mhNauna Aa[- vaDIlaaMnaI %yaaMnaa maMidratIla ikMvaa saMbaMQaIt koMd`atIla AaQyaai%mak kaya-k`maaMnaa Gao}na jaaNao va [tr
Ba@taMcaI kRYNaBa@tI krNaarI maulao daKvaavaIt mhNajao tI maulao %yaa Ba@t maulaaMcyaa saMgatInao kRYNaBa@t haotIla.kahIvaoLa
AsaohI pahNyaat yaoto kI AaQyaai%mak vaatavarNa imaLUnahI Ba@taMcaI maulao kRYNaBa@tI isvakarIt naahIt.pNa AaQyaai%mak
vaatavarNa nasataMnaahI kahI t$na maulao kRYNaBa@tIcaa gaMBaIrpNao isvakar krtat ikMvaa ba`mhcaarI haotat.prMtu inaTpNao
ivacaar kolyaasa Asao AaZLUna yao[-la kI jarI Ba@taMcaI maulao sadyaisqatIt kRYNaBa@tI isvakarIt naahIt trI jaovha to
BaaOitkvaadI laaokaMcaa vaa ima~aMcaa saMga Gaotat tovha to tulanaa krtat AaiNa %yaaMcyaa laxaat yaoto kI BaaOitkvaadI laaok svaaqaI-
Asatat.tsaoca %yaaMcao baroca dugau-Na laxaat yaotat.tovha %yaaMnaa kRYNaBa@tI ikMvaa kRYNaBa@taMcao mah%va kLto AaiNa maga
Ba@taMcaI maulao gaMBaIrpNao kRYNaBa@tIcaa isvakar krtat.%yaanaMtr maa~ tI Ba@tImaQyao Kup p`gatI krtat va %yaaMnaa Sa@yatao
kaoNaIhI ivacalaIt k$ Sakt naahI.maa~ yaasaazI kahI kaL jaatao AaiNa to AavaSyakhI Asato.tsaoca jarI maulao Ba@t
naahI JaalaI trI AapNa %yaaMnaa kRYNaBa@t banaivaNyaasaazI p`amaaiNak p`ya%na kolaa pahIjao.inadana Aaplyaalaa AayauYyaacyaa
SaovaTI hI KMt rahNaar naahI kI maI maulaaMsaazI kahIca p`ya%na kolaa naahI.

62 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
9.Ba@taMcaI maulao hI maagaIla janmaatIla ApyaSaI yaaogaI ikMvaa kRYNaBa@t Asatat.%yaamauLo tI maulao saaQaarNa nasatat.EaIla
p`Baupad Ba@taMcyaa maulaaMnaa “vaOkuMza icalDo/na” mhNaayacao.mhNauna maulaaMcyaa $patIla BagavaMtaMcyaa Ba@taMcaI saovaa kolyaanao¸maaga-dSa-na
krNyaanao AaiNa kRYNaBa@tIcao p`iSaxaNa idlyaanao BagavaMt p`sanna haotat.

10.lahana maulaaMnaa Sa@yatao kaTU-nsa baGaayalaa AavaDtat.%yaamauLo %yaaMnaa AapNa BagavaMtaMcyaa saMbaMQaIt kaTU-nsa jasao kI ilaTIla
kRYNaa¸[.baGaU do} Saktao.mhNajao lahana maulaaMcaI kaTU-nsa baGaNyaacaI [-cCapNa puNa- haoto AaiNa BagavaMtaMcyaa laIlaa Aqavaa
Bagavad smarNa pNa %yaaMcyaakDUna Anaayaasa haoto.

11.lahana maulaaMcyaa SaarIrIk va baaOiwk ivakasaasaazI %yaaMnaa Sa@yatao maaobaa[-la¸kmPyaUTr gaomsa yaaMsaar#yaa baOzkI KoLaMpoxaa
maOdanaI KoL jasao fuTbaa^la¸kbaD\DI¸[.KoLNyaat p`ao%saahIt krNao.

12.lahana maulaaMcyaa manaavar lahanapNaapasaunaca Saakaharacao mah%va va maaMsaaharacao duYParINaama ibaMbavauna %yaaMnaa jaIvadyaa
iSakivaNao.
maulabaaL nasaNao :

jar kaoNaI Ba@talaa maulabaaL nasaola tr %yaanao KalaIla baabaI laxaat Gyaavyaat.
1.BagavaMtaMcyaa Ba@talaa caaMgalyaap`karo maahIt Asato kI naiSabaatIla gaaoYTI ikMvaa BagavaMtaMcaI jaI [-cCa Asaola tI AapNa
TaLU Sakt naahI.mhNauna Bagavad [-cConao jyaa gaaoYTI Aaplyaalaa sahja paPt Jaalyaa Aahot %yaatca saMtuYT rahNao ]%tma
Aaho.
2.Ba@tacao Qyaoya ho yaa jagaat BaTkt rahNao nasauna BagavaMtaMcyaa Qaamaat ³vaOkuMz jagaat´ jaaNao ho Aaho.
3. BagavaMtaMcaa Ba@t pu~ ³maulabaaL´ p`aPtIsaazI hpaplaolaa nasatao.

inapu~ vya@tIlaa maR%yaUnaMtr caaMgalaI gatI imaLto ka ikMvaa ASaa vya@tIcyaa iptraMcaa ]war haotao ka

baaMJa yaa SavdacaI vyaa#yaa : jyaa s~Ilaa maula naahI %yaaca s~Ilaa baaMJa mhNatat Asao naahI tr jyaa s~Icaa pu~
naaistk ikMvaa papI Aaho ikMvaa jyaa s~Ilaa ekca pu~ Aaho ASaa s~Ilaa doiKla Saas~ap`maaNao baaMJa mhNatat.pNa jaI s~I
vaOYNava mhNajao BagavaMtaMcaI Ba@t Aaho pNa tIlaa pu~ naahI ASaa s~Ilaa baaMJa mhNata yaot naahI.ASaI vaOYNava s~I Aaplyaa
ptIcyaa AaiNa maata ip%yaaMcyaa puva-jaaMcaa ]war k$ Sakto.

“baoTa” mhNajao jaao ip%yaacyaa maR%yaUnaMtr baTvaara krtao tao.“laDka” mhNajao jaao ip%yaacyaa maR%yaUnaMtr laDa[- krtao
tao.pu~ mhNajao jaao Aaplyaa iptraMcaa “pUt” naavaacyaa narkapasauna ]war krtao tao pu~ haoya. Anyaqaa ASaa pu~alaa
ip%yaacao malamau~ mhTlaolao Aaho.karNa malamau~ AaiNa vaIya- yaaMcao yaoNyaacao s~ao~ ekca Aaho.Saas~ap`maaNao eKaVa vya@tIlaa
pu~ nasalyaanao maR%yaUnaMtr caaMgalaI gatI imaLt naahI karNa %yaaMcaI puva-jaaMcaI ipMDdana krNyaacaI ik`yaa qaaMbato AaiNa Asao iptr
ASaa inapu~ vya@tIvar kaopIt haotat.pNa ho f@t BagavaMtaMcaI Ba@tI na krNaa¹yaa laaokaMnaaca laagau haoto.BagavaMtaMcyaa
Ba@taMnaa ikMvaa ba`mhcaarI ikMvaa saMnyaasaI vya@tIlaa hI gaaoYT laagau haot naahI.ek BagavaMtaMcaa Ba@t BagavaMtaMcyaa kRponao hjaarao
laaKao puva-jaaMcaa ]war k$ Saktao ³saMdBa- ¹ EaImad\Bagavad\gaIta jaSaI Aaho tSaI 1.41 EaIla p`BaupadaMcao ta%pya-´.jarI tao
Ba@t inapu~ Asalaa trI Asaa Ba@t Aaplyaa iptraMcaa ]war k$ Saktao.
mhNauna p`%yaokanao BagavaMtaMcaI Ba@tI Aavajau-na kolaIca pahIjao.

63 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
10´ tulasaI mahaaraNaI :
tulasaI dovaI Bagavaanaa EaIkRYNaaMnaaa far ip`ya Aaho.tulasaI saIcaa
mahIImaa Saas~aMmaQyyaoo ba¹yaaca izkaNaI
iz vaNa-na kolaolaa Aahoho.BagavaMt tulasaI
l
p~a
~aivanaa naOvaoV ga`hNa krt naahI.tu
n lasaIccaoo raop [tko piva~ Aaho kI
maaisisak paLI Aaalaolyaa s~IcaII saavalaI ikMvvaaa spSa- Jaalaaa trI to tulassaIcao
raop saukuna jaatoto.tulasaI saMbaMb QaIt KalaIlla ApraQa TaLavao
T t jao sava-
saaQQaarNa laaok krtat.
k
1. tulasaI p~ kovaL BagavaMtaMnaacaa Ap-Na krravao.doivadovattaMnaa
tulasaI
a p~ Ap-Na N k$ nayao.tsao
t ca gau$Mnaasauauwa p`%yaxapNaoao tulasaI p~ Ap-
Na k$
k nayao.
2. tulasaI p~acaa
p vaapr AaOYaQaI mhNauauna k$ nayao AaiNa
A tulasaI p~
AaOYaQaI
Y mhNauna vaaaprayacaoca Asao
A la tr to p`pqama BagavaMtaMnaa
n Ap-Na k$$naca
vaappravao.
3. tulasaI p~
p taoDtaMnaaa p`qama tulasaII dovaIlaa p`aqa-qanaa k$na AaiNa
A
~asa idlyaabad\
id dla xamaa
x maagaunaca tao
t Davao.³ikMvaa
v **gjs d`’.k
’ gjs d`’.k ’. d`’.k d`’.k gjs gjsjA gjs jke gjs
j jke gjsjs gjsAA ** ha
jke jke h egkea= 3 vaoLa mhNaunana tulasaI p~ tao
t Davao ´.
4. ra~Icyayaa vaoLolaa tulasaI
a p~ taoDU nayao.
5. tulasaI raopacyaa saavaalaIvar sauwa paya
p pDU do} nayao.
6. tulasaIccaI panao garma paNyaamaQyao ]kLU
] nayao.
7. tulasaIllaa yaaogya p`karo
ka paNaI na dNao
do ApraQa Aaho
A .
8. tulasaIdodovaIlaa kQaIhhI kapu nayao Aqavaa ]ppTU nayao.ha maao m za ApraQaQa Aaho.puYkL k vaaZlaolyaaa faMVa baajjaUlaa
kravyaaat.vaaTot yaoat Asalyaasa %yaaMnaa baaMQaUna zovaavao.
kMzImaaL ³tutulasaI maaL´ :
vaOYNavaaMaMnaI tulasaIcaI maaL gaLyaaamaQyao vaapravaIvaI.karNa ittlak va tulassaI maaL ho vvaOOYNavaaMcao AaBBauYaNa Aaho.saMt
tukarama
k maharajja sauwa %yaaMcyaa y ABaMgaaMmaQyyaoo saaMgatat kI
k “gaLyaat imarvaa tuLSaI
S ² va`t krra ekadSaI ² ”. jyaap`maaNao m
dq«;acyaa
« gaLyayaamaQaIla pT\Ta T ha %yaacyaaa maalakacao p`itk Asatao %yaap`maaNaoca gaLyaatIla tulasaI maaL hI h Aaplao svvaamaI
Bagaavaana EaIkRYNaa ikMvaa Bagavaaana EaIivaYNaU yaaM
y cao p`itk AahoA .tsaoca jyaap`
jy maaNao s~Iccaoo kMukU ikMvaa ibaMdI hI itccyaa ptIcao p`itk
i
Aahohoo.%yaap`maaNaocac vaOYNava ittlak ha Aaaplao svaamaI Bagavaana B EaIkR
kRYNa ikMvaa Bagavaana
B EaIivivaYNaU yaaMcao pitk
p` Aaho.jasao
SahhraMmaQyao jaastt dq«;aMcaa saus uLsauLaT Jaaalaa tr nagarrpailaka sarrkarI gaaDI pazvau p na ASaaa gaLyaamaQyao pT\Ta nasalaoalyaa
« caa baMdaobasst krto.pNNa jyaa dq«;aMaMcyaa gaLyaamaQQyao pT\Ta Aahho %yaaMnaa maalaak Aaho Asaoa samajauna saaoDuDnu a doto.%yaap`maaNao
dq«;aM m
BagaavaMtaMcyaa nagarrpailakoitla yamadut jyaa laaokaMcyaa gaaLyaamaQyao pT\T\Ta naahI ³tutulasaI maaL naahI´ na f@t %yaaMnaaca³naaisistk
laoakaM
k naaca´ Gao}na} jaatat.ppNa jyaa Ba@@taMcyaa mhNajjaoo vaOYNavaaMcyaa gaLyaamaQyao pT\Ta Aahoh ³tulasaI maaaL Aaho´ %yyaaMnaa
yamaaduut Gao}na jaaat naahIt.

kilayaugaatt Kra daigannaa mhNajao kMzImaaL

z haoya jaI Aaplyaallaa Sauw krtoto AaiNa %yaaccabaraobar yamadudutaMpasauna Aaaplao
rxaNNapNa krto.jarI. hrivalaI laI trI AapNNa dusarI kMzImaaL z sahja ivakt Gao} Saktao.pNaa saaonyaacao daaigaNao vaaprly lyaanao
AappNa sadOva icaMic tomaQyao Asattao kI kaoNaII caao$na tr naoNaar naahI³saaKLI caaoar´¸hrvaNaar tr naahI¸[. .tsaoca saaonyaaamauLo
BaaMDNao
D sauwa haotat.prt
a dusaroro daiganao KrodIsaazI
d pOsaa jamavaavaa laagagatao.

64 ³ hsqa maaga-diSa-a-ka´
³gaR
³jyaa Ba@taMnaI idxaa GaotlaolaI naahI to gaLyaamaQyao daona pdrI kMzI maaL Gaalatat.daona pdrI mhNajao raQaa AaiNa kRYNa.
jyaa Ba@taMnaI idxaa GaotlaolaI Aaho to gaLyaamaQyao tIna pdrI kMzI maaL Gaalatat.tIona pdrI mhNajao raQaa¸ kRYNa AaiNa gau$´

mahImaa va laaBa :
1.tulasaI samast Ba@tI kayaa-cao saar Aaho.tulasaI dlaanao BagavaMtaMcaI pujaa kolyaanao kaMit¸ sauK¸ Baaogasaamauga`I¸ yaSa¸ la@xmaI¸
EaoYz kula¸ sauSaIla p%naI¸ pu~ AaiNa saMihta sava-kahI p`aPt haoto.pòt¸ ipSaacca¸ kuYmaaMD¸ ba`mhraxasa¸ BaUt AaiNa dO%ya ]%yaadI
sava- tulasaIpasaUna dUr pLtat.
2.tulasaIdovaIcaI panao¸ fulao¸ maUL¸ saala¸ faMVa¸ SarIr tqaa Cayaa sava-kahI AaQyaai%mak Aaho.

3.jaI vya@tI EaIkRYNaaMnaa tulasaI maMijarI vahato itlaa Anya sava- p`karcaI fulao vahaNyaacaa laaBa p`aPt haotao AaiNa tI
kRYNaQaamaalaa jaato.

4.jaoqao tulasaIdovaI ]pisqat rahto¸ %yaa Garat¸ nagarat¸ ikMvaa vanaat Bagavaana EaIkRYNa sauKanao inavaasa kratat.

5.jaI vya@tI Bagavaana EaIkRYNaaMnaa Ap-Na kolaolaI tulasaI Aaplyaa mauKat Gaoto vaa mastkavar zovato¸ tI kRYNaQaamaalaa p`aPt
haoto.

6.klaIyaugaat jaI vya@tI tulasaIpujaa krto¸ itcao smarNa krto¸ tulasaIcao raop laavato¸ itcyaa samaxa kIt-na krto¸ %yaa
vya@tIcao sava- pap jaLUna Basma haoto AaiNa tI vya@tI %varIt kRYNaQaamaalaa p`aPt haoto.

7.jaI vya@tI tulasaI mahImaocao smarNa krto Aqavaa dusa yaaMnaa saaMgato¸ tI vya@tI punha janma Gaot naahI.

8.jyaanao tulasaIcaI saovaa kolaI Aaho¸ %yaanao gau$¸ ba`amhNa¸ dovata AaiNa tIqa- [%yaadI savaa-McaI yaaogya p`karo saovaa kolaI Aaho.

9.sava- p`karcaI fulao AaiNa panaaMpoxaa tulasaI EaoYz Aaho.

10.jao hat BagavaMtaMcyaa pUjaosaazI tulasaIdla inavaDtat to Qanya Aahot.³skMd puraNa´

11.tulasaI dlaaivanaa BagavaMtaMcaI pUjaa pUNa- haot naahI¸ ASaa inaiYaw vaoLI tulasaI raopajavaL svat:hUna pDlaolaI panao Gao}na
pUjaa kravaI. ³varah puraNa´

EaI tulasaI kIt-na

³tulasaI AartIcyaa vaoLI gaaiyalao jaato´
namaao nama : tulasaI kRYNapòyasaI namaao nama : È
raQaakRYNa saovaa pavaao e[- AiBalaaYaI ÈÈ
jao taomaar SarNa laya¸ tar vaaMcCa pUNa- haoya È
kRpa kir kr taro vaRMdavanavaasaI ÈÈ
maaor e[- AiBalaaYa ivalaasa kuMjao idyaao vaasa È
nayanao hoirbaao sada yaugala$p¹raiSa ÈÈ
e[- inavaodna Qarao¸ saKIr Anaugat krao È
65 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 saovaa AiQakar idyao krao inaja dasaI ÈÈ
dIna kRYNa dasa kaoya¸ e[- yaona maaor haoya È
EaI raQaa¹gaaoivaMd p`omao¸ sada yaona Baaisa ÈÈ

EaI tulasaI p`dixaNaa maM~

³tulasaI maharaNaIlaa p`dixaNaa krtovaoLI mhNaavaa´
yaaina kaina ca papaina ba``mh¹h%yaaidkaina ca È
taina taina p`NaSyaint p`dixaNaa pdo pdo ÈÈ
“EaImatI tulasaIdovaIlaa p`dixaNaa Gaatlyaanao sava- pap tqaa ba`amhNah%yaocao papsauwa naYT haoto.”

EaI tulasaI p`Naama

³tulasaI dovaIlaa p`Naama Ap-Na krtaMnaa mhTlaa jaaNaara maM~´
vaRndayaO tulasaIdovyaO ip`yaayaO koSavasya ca È
ivaYNauBai@tp`do doiva¸ sa%yava%yaO namaao nama : ÈÈ
“ho vaRMdadovaI Ñ ho koSavaip`ya tulasaIdovaI Ñ maI tulaa vaarMvaar namaskar krtao.ho dovaIÑ tumhI ivaYNauBa@tI p`dana krNaa yaa
Aahat AaiNa savaa-occa ASaa sa%ya Aahat.”

11´ itlak :
pd\mapuraNaat Asao saaMgaNyaat Aalao Aaho kI¸ itlakacyaa maQyaBaagaI Bagavaana EaIivaYNaUMcaa vaasa Asatao.%yaamauLo tao
Baaga gaMQaanao maaKU nayaoÊitlakacyaa Davyaa baajaulaa ba`mhdova va ]javyaa baajaulaa sadaiSava vaasa krtat va maQyaBaagaI tulasaI vaasa
krto.mhNauna itlak kovaL naakacyaa varIla tIna catuqaa-MSa Baagaavarca laavaavaa.itlakacyaa maQaIla irkamaI jaagaa hI daonhI
BauvayaaMcyaa kosaacyaa sau$vaatIpya-Mt AsaavaI.naakavarIla itlak AaiNa kpaLavarIla itlak ekmaokaMnaa jaaoDlaolao
Asaavaot.SarIravar baara izkaNaI itlak laavataMnaa yaaogya to naamaaoccaarNa kravao.jyaap`maaNao s~Iyaa %yaaMcyaa pitcao p`itk
mhNauna iTklaI ikMvaa kuMkU laavatat %yaap`maaNao itlak ho BagavaMt Aaplao svaamaI Asalyaacao p`itk Aaho.“kilayaugaamaQyao
eKadI vya@tI kdaicat saaonao ikMvaa saaonyaacao daiganao p`aPt k$ Sakto.prMtu SarIr Sauw krNyaasa SarIracyaa baara izkaNaI
laavaNyaat Aalaolyaa itlakacaI sajaavaT purSo aI Aaho.”……³EaImad\Baagavat 4.12.48 ta%pya-´

jar eKadyaa Ba@talaa jaa^bacyaa izkaNaI ikMvaa [tr izkaNaI itlakamauLo kahI samasyaa Asaola tr ASaa Ba@tanao
paNyaacaa ikMvaa AMQauk ³sahjaa sahjaI na idsaNaara´ itlak laavaavaa.mhNajao itlakacaI caotnaa ikMvaa laaBa Aaplyaalaa
imaLtao AaiNa [traMnaa Aaplaa itlak idsathI naahI.pNa jaovha ikMvaa jaoqao ADcaNa AsaNaar naahI %yaa izkaNaI maa~ spYT
Asaa itlak laavaavaa.

kqaa:
1.ekda ek papI vya@tI SarIr saaoDt AsataMnaa itlakavar ³gaaopIcaMdnaavar´ pDlyaamauLo itlakacaI kahI Baaga pavaDr
%yaacyaa SarIralaa icakTlaI.jaovha %yaalaa yamapurImaQyao %yaacyaa kma-flaap`maaNao tola ]kLt Asalaolyaa BaaMDyaat Taklao gaolao
tovha %yaa BaaMDyaatIla tola lagaoca qaMD Jaalao.yamadut punha %yaalaa %yaa BaaMDyaat Takayacao.pNa punha tola qaMD Jaalao.Asao
vaarMvaar JaalyaamauLo to yamadut kMTaLUna yamarajaaMkDo gaolao AaiNa %yaaMnaI GaDlaolaI sava- GaTnaa yamarajaaMnaa saaMgaItlaI.yamarajaaMnaa
%yaaMcyaa idvya dRYTImauLo yaacao mauL karNa laxaat Aalyaavar %yaaMnaI yamadutaMnaa saaMgaItlao kI maR%yaUcyaa xaNaI yaalaa piva~ ASaa
gaaopIcaMdnaacaa spSa- Jaalyaanao ha vya@tI papmau@t JaalyaamauLo Asao GaDlao.

66 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
2.ekda ‘hro kRYNa’ saMsqaomaQaIla [ska^nacyaa maMidramaQyao eka Ba@tasaaobat %yaa Ba@tacyaa ivanaMtIva$na ek vya@tI
rivavaarcyaa saMQyaakaLcyaa sat\saMgaalaa Aalaolaa haota.%yaa maMidramaQyao ASaI pwt haotI kI baaho$na yaoNaa¹yaa p`%yaok
vya@tIlaa ek Ba@t itlak laavat Asao.itlak laavalaolaa tao vya@tI sat\saMgaanaMtr maTna maako-TmaQyao maTna ivakt GaoNyaasaazI
gaolaa.karNa dr rivavaarI %yaacyaa GarI maTna KaNyaacaI savaya haotI.prMtu tao vya@tI %yaacyaa kpaLavar maMidramaQyao itlak
laavalaolaa Aaho ho ivasa$na gaolaa.kahI laaok raMgaomaQyao %yaacyaakDo ivaica~ najaronao pahU laagalaot.%yaalaa ho kLt haoto kI
Aaja laaok %yaacyaakDo ivaica~ najaronao paht Aahot.prMtu %yaacao karNa maa~ %yaacyaa laxaat yaot navhto.qaaoDyaa vaoLanao maa~
maTna GaoNaa¹yaa laoakaMcyaa raMgaotIla eka vya@tIkDUna rahvalao gaolao naahI va tao %yaa vya@tIlaa Taocauna baaolau laagalaa kI¸ ‘tulaa
laaja kSaI vaaTt naahI.mastkavar itlak laavauNa Qaaima-ktocao ZaoMga krtaosa.’ %yaanaMtr maa~ %yaa itlak Asalaolyaa
vya@tIcyaa laxaat Aalao kI maMidramaQyao Aaplyaalaa itlak laavalaolaa haota va AapNa tao itlak pusauna TakNyaacao
ivasarlaaot.%yaamauLo Asao GaDlao.tovha pasauna %yaa vya@tInao maTna KaNao saaoDUna idlao.
ASaap`karo itlakacaa maihmaa Aaho.

itlakacaa mahImaa saaMgaNaaro Saas~aMtIla kahI Slaaok KalaIla p`maaNao Aahot.

1.jar kaoNaI vaOYNava }Qva-¹puND/ laavauna kaoNaacyaa GarI Baaojana krt Asaola tr %yaa Garacyaa 20 ipZyaaMnaa maI ³prma
pu$Yaao%tma Bagavaana´ Gaaor narkatuna baahor kaZtao.……³hrI¹Bai@tivalaasa 4.203¸ba`mhaMD puraNaatuna ]d\QaRt´

2.ho pixaraja ² ³ga$D´ jyaacyaa maaqyaavar vaOYNava caMdnacaa itlak AMikt Asatao %yaalaa kaoNatahI ga`h¹naxa~¸ yaxa¸ BaUt ¹
ipSaaca¸ sap-¸[.haina paohcau Sakt naahIt. ……³hrI¹Bai@tivalaasa 4.238¸ga$D puraNaatuna ]d\QaRt´

3.jyaa Ba@taMcyaa gaLyaat tulasaI ikMvaa kmaLacaI kMizmaaL Asato¸KaMdyaaMvar SaMK¹cak` icanh AMikt Asatat AaiMNa
SarIracyaa baara BaagaaMvar itlak AMikt Asatao¸ to sava- ba`mhaMDalaa piva~ krtat. ……³pd\ma puraNa´

67 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
12´ Qaama yaa~a ¸kait-k maasa¸ AiQak maasa¸[. :
QaamaamaQyao jap ikMvaa saaQanaa krNao mhNajao BagavaMtaMnaa laaokla ka^la laavalyaap`maaNao Aaho.karNa [tr izkaNaaMhuna
laavaNaa¹yaa ka^lapoxaa laaokla ka^la sahja Asatao.karNa QaamaamaQyao BagavaMtaSaI sahjapNao saMpk- haotao. gaRhsqa vya@tInao
vaYaa-tuna inadana ekda trI AaQyaai%mak gau$Msaaobat Aqavaa Ba@taMsaaobat Qaama yaa~a kolaI pahIjao ³kait-k maasa¸ vaRMdavana¸
maayapur¸ jagannaaqa purI¸ ba`jamaMDL pirk`maa¸[. yaa~a ikMvaa puNa- yaa~a jamat nasalyaasa Aaplyaalaa ]plabQa Asalaolyaa
vaoLonausaar kahI idvasa trI yaa~a kolaI pahIjao´.Asao mhTlao Aaho kI AapNa ekda trI ma$na pahIlao pahIjao.yaacaa Aqa-
Asaa naahI kI AapNa Kroca maravao.tr yaacaa Aqa- Asaa Aaho kI eKada AazvaDa trI AapNa AaplaI sava- saMsaarI kayao-
saaoDUna Qaama yaa~a kravaI.tovha AapNa spYTpNao baGaU Saktao kI jarI AapNa ek AazvaDa GarakDo ikMvaa jaa^bakDo laxa
idlao naahI trI toiqala kayao- AaplyaaivanaahI vyavasqaIt caalau Aahot.yaacaaca Aqa- Asaa Aaho kI jarI Aaplaa maR%yaU Jaalaa
trI Gar Aqavaa AaplaI kMpnaI AaplyaaivanaahI vyavasqaIt caalauca rahto.f@t BagavaMtaMcyaa maayaonao maaohIt Jaalyaanao
Aaplyaalaa Asao vaaTto kI Aaplyaaivanaa Garacao ksao hao[-la.lahanapNaI janmat:ca Aa[- vaDIla vaarlao trI maulaacao saMgaaopaMgana
hao}na maula maaozo haoto.karNa jyaacyaa %yaacyaa kmaa-nausaar sagaLyaaMnaa kala cak`at AavaSyak to imaLt Asato.

jasao eKada e@saro irpaoT- AapNa iktIhI vaoL inarIxaNa k$na baiGatlaa trIhI Aaplyaalaa %yaatlao farsao kahI
kLt naahI.prMtu taoca e@saro irpaoT- jar Da^@TraMnaI baiGatlaa tr %yaaMnaa maa~ lagaoca samajato kI poSaMTcaI kaya samasyaa
Aaho.karNa %yaaMnaa %yaa xao~atIla &ana Asato.%yaacap`maaNao Aaplyaalaa QaamaaivaYayaI farsao &ana nasalyaanao Qaamaacao maha%mya
K¹yaa Aqaa-nao kLt naahI.prMtu BagavaMtaMcyaa Sauw Ba@taMnaa maa~ Qaamaacaa mahImaa maahIt Asalyaanao to K¹yaa Aqaa-nao Qaamaacao
dSa-na krtat.

ekda eka maQamaaSaInao eka SaoNaikDyaavar dyaa yao}na %yaalaa maQaacao Aasvaadna krNyaacaa p`ya%na kolaa.tI maQamaaSaI
%yaa SaoNaikDyaalaa p`%yaok saugaMQaIt fulaavar Gao}na gaolaI.prMtu %yaa SaoNaikDyaalaa fulaacaa saugaMQa yaoNyaaeovajaI SaoNaatIlaca vaasa
yao} laagalaa.Asao vaarMvaar GaDlyaanao %yaa maQamaaSaIlaa AaScaya- vaaTlao va tInao SaoNaikDyaalaa %yaacao karNa ivacaarlao.tovha
SaoNaikDa %yaa maQamaaSaIlaa mhNaalaa kI malaa SaoNaacyaa vaasaaiSavaaya krmat naahI.mhNauna maI maaJyaa naakamaQyao qaaoDosao SaoNa
Gao}na Aalaao.AgadI %yaacap`maaNao AapNa sa%saMga ikMvaa saaQausaMgaacaa Kra AanaMd Gao} Sakt naahI.karNa %yaa
SaoNaikDyaap`maaNao AapNahI Aaplyaa saaMsaarIk kamanaa Aqavaa [-cCaMcaa %yaaga k$ Sakt naahI.vaMMRdavana¸ maqaura yaaMsaar#yaa
AaQyaai%mak QaamaaMmaQyaosauwa AapNa saaQausaMga ikMvaa BagavaMtaMcao dSa-na yaapoxaa lau[baajaaramaQyao KrodIlaa AiQak mah%va dotao
ikMvaa eKaVa ipkinakp`maaNao BaoT dot Asatao.

eKada vyaaparI vya@tI %yaacaa nafa vaaZivaNyaasaazI kahI yaaojanaa ³ ´ AaKt Asatao.jasao¸ daona vastuMvar
ek vastu fukT Aqavaa kahI T@ko iDska}nT ³savalat´ doNao.%yaamauLo %yaa vyaapa yaacao iga ha[-k vaaZt Asatat.prMtu
jao Agaaodrcaoca iga ha[-k Asatat %yaaMnaa yaa yaaojanaaMcaI ³ ´ garja nasato.prMtu to yaa yaaojanaaMcaa laaBa Gao}
Saktat.%yaacap`maaNao jao laaok Aaplyaa saMsaaramaQyao rmauna gaolaolao Aahot va %yaaMcyaakDo farsaa vaoLdoiKla naahI %yaaMcyaa
]warasaazI Saas~aMmaQyao kahI yaaojanaa ³ ´ idlaolyaa Aahot.jasao kI AiQak mahInaa¸ kait-k maasa yaaMcao maha%mya¸
mahInyaatIla daona ekadSaIcao idvasa¸ kahI ivaiSaYT piva~ idvasa¸ [.yaa kalaavaQaIt kolaolao kaoNatohI puNyakma- Aqavaa
Ba@tIyau@t kma- yaaMcaa AsaM#ya pTInao laaBa imaLtao.%yaamauLo saMsaaramaQyao rmauna gaolaolyaa laaokaMnaa kmaI kalaavaQaImaQyao jaastIt
jaast laaBa imaLivata yaotao va vaoLocaI Barpa[- krta yaoto.pNa jao laaok Agaaodr pasaunaca puNyakma- Aqavaa Ba@tIyau@t kma-
krIt Aahot¸%yaaMnaa Saas~aMmaQaIla yaa yaaojanaaMcaI ³ ´ farSaI garja nasato.prMtu to laaok yaa yaaojanaaMcaa
³ ´ ]pyaaoga k$na Gao} Saktat.

68 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
69 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 kahI p`isaw Qaaima-k xao~aM ~aMmaQyao ³]da: it$pit baallaajaI¸pMZrpur¸[.´ BagavaMtaM t cyaa dSa-naaccyaa raMgaomaQyao saus wa laaca d}na
do
³pOsaos do}na´ laavakr naMbar laavalaa
l jaatao va baraca vaoL dSa-na idlaolao jaato.tsaocaca puZarI laaokaM
k naa sauwa laagaoca naMbar laaagauna
baraaca vaoL dSa-nan idlao jaato.prMtu garIbaaMaMnaa maa~ raMgamaQyao
ao ca baracaa vaoL BagavaMtaM t cyaa dSa-naassaazI thana BauB k u sahna k$na
k
qaaMbaavao
b laagato vaa qaaoDa vaoLca BagavaMtaMcao dSa-
d na idlao jaatoto.
j eKaVa vya@tInao maMidralaa jaast
jar ja
DaonaoSana idllaoo Asaola tr %yaa vya@tIlaaa maMidranao ivaaSaoYa
sauivaQaa idlaIaI tr %yaat kahI
k cauk naahhI ikMvaa eK KaVa
vya@tInao pujaa
j yaalaa pOsaosao idlaot AaiiNa pujaa yaanaonao to
pOsao svat:jjavaL na zovata va maMidralaaa idlao tr pOsao
doNaa yaa vyaya@tIlaa maMidrranao ivaSaoYa saus uivaQaa idlaI tr
%yaathI kahhI cauk naahII AaiNa AsaohI h naahI kI jar
kaoNaI lavak kr AaiNa jaasst vaoL BagavaMaMtaMcao dSa-na Gao[-la
tr %yaalaa BagavaMt jaasst AaQyaai%mamak laaBa doNaar N
AaiNa kaoNaI ]iSara va kmaI vaoL dSa-na Gao[-la tr
%yaalaa BagaavaMt kmaI AaQyaai%mak laaBa doNaaar.
hrIIpazamaQyao sauwa w mhTlaolao Aaho kI¸ “ dovaaicayao WarI W ]Baa xaaNaBarIÑ toNao mau@tI caarI saaiQayaolyaaÑє jarI xaNa NaBar
Ba@@tIBaavaanao BaggavaMtaMcao dSa-na kolao trI caarI
c mau@tI saaQalao
sa lyaa samaajaayacyaa.eK KadI EaImaMt vya@tI
v jar AiBamaanaanao
A ikvaa
ikM
gavaaa-nao BagavaMtasaamaaor jaat Assaoola tr kdaiicat %yaalaa jaast
j AaQyaaii%mak laaBa haoNaar naahI.k karNa BagavaMt Bagavad\gaItomaQyao
m
saaMgatat
g kI jao jyaa Baavaanao malaa
m SarNa yaotatt %yaa Baavaaanao maI %yaaMnaa p`itsaad dota. ao

yyaoo yaqaa maaM p`pVnto

p taMstqaOava Bajaamyahma\\ È
mama va%maa-nauvat-t-nto manauYyaa: paqa-
p sava-Sa: ÈÈ
…¼Hkxoon~xhrk 4.11½
Bagaavaana EaIkRYNaa mhNaalaoÊ "jjaoo jyaa Baavaanaonao malaa SarNa yaotat¸ %yaalaaa Anau$p Asao
A fL maI %yyaaMnaa dotao.ho paqaa- Ñ sava-jaNa
j
maaJJyaa maagaa-cao saava- p`karo AnauausarNa krtatt."
tsaoca jyaap`maaNao cauMbakacao diixaNa¹dixaNa ikMvaa ]%trr¹]%tr Asaoa saarKoca Qa`Q Rva ek~ yaotat tovha to
ekkmaokaMpasauna dur jaatat ³mmhNajao p`itk kYa-Na inamaa-Na haoto´ AaiNa yaacyaa ]laTT cauMbakacao ]%tr¹dixaNa
] Asao iva$w QaR̀va
ekk~ yaotat tovha v to ekmaokaM k cyaa javaL jaatat ³mhNNajao AakYa-NaN inamaa-Na haototo´.%yaacap`maaaNao BagavaMt maahana va AapNNahI
mahaana¸ tovha tao jaIva BagavaMtaM
t pasauna dur jaatao
j AaiNa yaacyaa ]laT BagavaMt mahanna va AapNa kinaYz ikMvaa va Saud`¸ tovhaa tao
jaIvva BagavaMtacyaaa javaL jaataoa.

Saas~a
~ap`maaNao jaovhaa AapNa BagavavaMtacyaa dSa-naasaazI
n idMDImmaQyao payaI caalatao
ca tovha p`%yaok pavala
laap`t Aaplyayaalaa
eK
Kada ya& kolyaap`
y maaNao laaBaa imaLtao.

kahI vaoLa Qaaima-

Q k xao~aMmaQyao a caaorI¸ ballaa%kar¸vaoSyaavavaR%tI yaaMsaarKo
Ko papkma- klaoko jaato.tsaoaca QaamaamaQyao GaaNahI baiGattlaI
jaatoto.mhNauna kah
ahI laaok Qaaimima-k xao~aMmaQyao ³QaamaamaQyao´ jaat naahIt.
jar eKad\
e yaa vya@t @tIlaa maaotIibaMaMdU Jaalaa Asaoala tr %yaa vyya@tInao DaoLaca a kaZuna Tak kayacaa ka naahI…¸ tr %yaa
vya@@tInao DaoLyaaccyaa maaotIibaMdUdUcao Aa^proSana kolao pahIjao.AgadI %yaacacap`maaNao Aapllyaalaa Qaaima-k xao~aMmaQyao ³QQaamaamaQyao´ caaaoorI¸
balaaa%kar¸ vaoSyaaavaR%tI yaaMsaarK Ko papkma- idsat
id Asalao tr AapNa Aa^ A proSanap`maaNNaoo ASaa gaaoYTI
TIMcaa ivacaar nan krta Qaamamaacaa
³Qaaaima-k xao~acaaa´ mahImaa kmaI maI samajau nayao.Saas~ap`maaNaoa Qaamaacaa ³Qaaaima-k xao~acaaa´ mahImaa kQQaIhI kaoNa%yaahhI pirisqatImmaQyao
70 ³³gaRhsqa maaga-diSa-a-ka´
kmaI haot naahI.kovaL basacao ikMvaa T/onacao itkIT KrodI k$na kaoNaI QaamaamaQyao K yaa Aqaa-nao p`vaoSa k$ Sakt naahI.
kQaIkQaI SaaLomaQyao vagaa-t iSaxak iSakivat AsataMnaa eKada ku~a vagaa-maQyao p`vaoSa krtao.pNa yaacaa Aqa- vagaa-maQyao kaya
iSakivalao jaato Aaho ho dq«;alaa samajat Aaho Asaa haot naahI.%yaacap`maaNao kovaL basacao ikMvaa T/onacao itkIT KrodI k$na
kaoNaI QaamaamaQyao Aalaa tr %yaalaa Qaamaacaa mahImaa ikMvaa toiqala BagavaMtaMcyaa AdRSya caalau Asalaolyaa ilalaa samajalyaa Aahot
Asaa haot naahI.mhNauna Qaamaacao dSa-na ho DaoLyaaMnaI haot nasauna kanaanao haoto, mhNajao saaQauMkDuna ikMvaa gau$MkDuna ikMvaa
Saas~aMmaQauna QaamaaivaYayaI EavaNa k$na Qaamaacao dSa-na haoto.

ba yaaca vaoLa QaamaamaQyao Asao laaok piva~

nad\yaaMmaQyao snaana krNyaasaazI jaatat pNa toqaIla GaaNa paNaI
pahUna snaana na krtaca prt Aaplyaa $mamaQao ikMvaa mazavar
yaotat.%yaa A&anaI laaokaMnaa samajat naahI kI QaamaamaQaIla
piva~ nad\yaaMmaQaIla paNaI varkrNaI jarI GaaNa idsat Asalao
trI to GaaNa Asat naahI.tr piva~ Asato.karNa to paNaI
yaa ba`mhaMDabaahorIla³ivarjaa jala ikMvaa karNaaodk saagaratIla´
Aaho.Bagavaana vaamana dovaaMcyaa AvatrNaacyaa vaoLI %yaaMnaI
Aaplyaa pavalaanao ba`mhaMD naaplao haoto.tovha Bagavaana vaamana
dovaaMcyaa eka pa}laacyaa naKaNao ba`mhaMDacao AavarNa pM@car
Jaalao haoto.%yaavaoLI ba`mhaMDabaahorIla ³ivarjaa jala ikMvaa
karNaaodk saagaratIla´ jalaanao yaa ba`mhaMDat p`vaoSa kolaa haota
AaiNa ho jala ba`mhaMDat va$na KalaI vaogaanao yao}na varcao
ga`hlaaok naYT hao} nayao mhNauna dovataMcyaa p`aqa-naova$na Bagavaana
iSavajaIMnaI to jala Aaplyaa jaTomaQyao QaarNa kolao haoto.puZo
BagaIrqaaMnaI Aaplyaa puva-jaaMcaa ]war krNyaasaazI iSavajaIMnaa
p`sanna k$na to jala pRqvaIvar AaNalao.tIca hI piva~ gaMgaa
nadI.]da: AapNa jar ho jala ³jarI laaokaMcyaa AaMGaaoLImauLo¸
kpDo Qautlyaanao ikMvaa karKaNyaatIla GaaNaorDo paNaI imasaLlyaamauLo GaaNa idsat Asalao trI´ Aaplyaa GarI itqa- mhNauna
AaNalao AaiNa kahI vaYaa-MnaI jarI caok kolao trI Aaplyaalaa itqaa-Mcao jala Kraba ikMvaa jaMtu pDlaolao idsat naahI.pNa jar
AapNa Aaplyaa GaratIla naohmaIcyaa vaapratIla paNyaacaI TakI inayaimatpNao QautlaolaI nasaola tr %yaa paNyaacyaa TakImaQyao
Aaplyaalaa jaMtu pDlaolao idsatat.kahI Da^@TraMcyaa mhNaNyaanausaar gaMgaa nadIMsaar#yaa piva~ nad\yaaMmaQyao inayaimat snaana kolyaanao
snaana krNaa yaa vya@tIlaa Aajaar ikMvaa raogasauwa haot naahIt.yaava$na Asao isaw haoto kI QaamaamaQaIla piva~ nad\yaaMmaQaIla
paNaI varkrNaI jarI GaaNa idsat Asalao trI to GaaNa Asat naahI.jarI Aaplyaalaa QaamaamaQaIla piva~ nad\yaaMmaQaIla paNyaamaQyao
eKadI ivaYza idsalaI trI AapNa tovaZI jaagaa saaoDUna dusa yaa izkaNaI Aacamana ikMvaa AaMGaaoL k$ Saktao ikMvaa qaaoDosao
jala p`aSana k$ Saktao.QaamaatIla piva~ kuMDaMmaQyao ikMvaa nad\yaaMmaQyao AapNa paohUna majaa maist k$na ApraQa k$ nayao.tr
kovaL DubakI maaravaI ikMvaa Aacamana kravao.

QaamaamaQyao GaaNapNaa AaZLuna yaoNao ]da: piva~ naVaMcao GaaNa paNaI¸ korkcara¸ [. mhNajao BagavaMtaMcyaa yaaogamaayaonao
klaIyaugaatIla naaistk¸ AEawaLU va papI laaokaMpasauna Qaamaacaa mahImaa Jaakuna zovalaolaa Aaho.Qaamaacao K yaa Aqaa-nao dSa-na
Ba@t BagavaMtaMcyaa p`amaaiNak Ba@taMnaaca hao} Sakto. klaIyaugaatIla naaistk¸ AEawaLU va papI laaokaMnaa Qaamaacao K yaa
Aqaa-nao dSa-na hao} Sakt naahI.Asao laaok QaamaakDo eKad\yaa ipkinak p`maaNaoca pahu SaktIla.Qaamaacaa mahImaa Asalyaanao

71 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
ASaa naaistk¸ AEawaLU va papI laaokaMnaa kahI p`maaNaat AaQyaai%mak laaBa hao} Saktao.pNa Bagavaana EaIkRYNaaMcyaa K yaa
Ba@tIcaa laaBa imaLU SakNaar naahI.
³naaoT : p`SaasanaacaI jabaabadarI Aaho kI %yaaMnaI AaQyaai%mak QaamaamaQyao GaaNa haoNaar naahI yaacaI kaLjaI GyaavaI va ASaap`karo
BagavaMtaMcaI saovaa kravaI.´

Saas~aMmaQyao Asao vaNa-na Aaho kI yaa BaaOitk jagaatIla QaamaamaQyao ³pu$Yaao%tma xao~ jagannaaqa purI¸ vaMRdavana¸[.´ yaaMmaQyao
ekda jarI kuNaI BagavaMtacao dSa-na Gaotlao tr %yaa jaIvaacaI mau@tI inaiScat haoto.tr maga kuNaI QaamaamaQyao BagavaMtacao dSa-na
Gao}na Aalyaavar prt AaplaI papkmao- kolaIt tr %yaaMnaasauwa mau@tI imaLto ka \.karNa Qaamaacaa mahImaa sa%ya Aaho.
eKaVa p`isaw dvaaKaNyaacaa ³ ´ mahImaa Asaa Asatao kI ekda jarI kuNaI raogaI vya@tI %yaa
dvaaKaNyaat yao}na gaolaa trI %yaacaa Aajaar iktIhI gaMBaIr Asalaa trI tao bara haotao.yaacaa Aqa- Asaa haot naahI kI kuNaI
raogaI vya@tI %yaa dvaaKaNyaat f@t yao}na gaolaa tr %yaacaa gaMBaIr Aajaar bara haotao.tr %yaacaa Kra Aqa- Asaa Aaho kI
kuNaI raogaI vya@tI %yaa dvaaKaNyaat yao}na %yaanao Da^@TraMkDo jaa}na yaaogya ]pcaar kolaa va %yaa Da^@TraMcyaa saucanaaMcao yaaogya
palana kolao tr %yaacaa Aajaar iktIhI gaMBaIr Asalaa trI tao bara haotao.%yaacap`maaNao Saas~aMmaQyao BagavaMtaMcyaa Qaamaacaa mahImaa
vaNa-na kolaa AsalyaapmaaNao ekda jarI kaoNaI BagavaMtacao dSa-na Gaotlao va naMtr jar papkma- na krta Bavaraogaacao Da^@Tr
Asalaolyaa p``amaaiNak saaQaU saMtaMcyaa ikMvaa Aaplyaa AaQyaai%mak gau$Mcyaa ]pdoSaaMcao yaaogya palana kolao tr %yaa jaIvaacaI mau@tI
inaiScat haoto.Anyaqaa mau@tI imaLNyaasaazI Ajauna kahI janma Gyaavao laagatIla.

dha Qaama ApraQa :

1.jyaa gau$MnaI Aaplyaalaa Qaamaacaa mahImaa p`gaT kolaolaa Aaho %yaaMcyaa p`tI Avamaana ikMvaa Anaadr daKivaNao.
2.piva~ tIqa-sqaana Aina%ya Aaho Asao maanaNao.
3.QaamavaasaIMsaaobat ihMsaa krNao ikMvaa %yaaMnaa sava-saaQaarNa laaokaMp`maaNao samajaNao.
4.QaamaamaQyao vaasa krtaMnaa saaMsaairk kayao- krNao.
5.maUit-pUjaa ikMvaa piva~ naamajapacaa vyaapar krNao ikMvaa %yaapasaUna pOsaa kmaivaNao.
6.Qaamaalaa BaaOitk jagaatIla eKadyaa p`aMtacaa Baaga samajaNao.QaamaacaI dovataMcyaa piva~ sqaanaaMSaI tulanaa krNao.Qaamaacao
caaOrsa ikmaI maQyao maaojamaap krNao.
7.QaamaamaQyao vaasa krtaMnaa pap kayao- krNao.
8.vaRMdavana Qaama AaiNa navaiWp Qaama ivaiBanna Aahot Asao samajaNao.
9.jao Saas~ Qaamaacao gauNagaana krto %yaa Saas~aMcaI inaMda krNao.
10.AEawonao QaamaacaI mahtI hI klpnaa Aaho Asao samajaNao.

13´ gau$ :

saamaanya laaok saaQauMkDuna fsaivalao jaatat.mhNauna saaQauMkDo gaolaoca naahI tr fsaNyaacaa Pa`Snaca kuzo yaotao Kra saaQau
ksaa AaoLKavaa .
Aaplyaalaa jar eKad\yaa Da^@Trcaa gauNa Aalaa naahI tr AapNa naohmaI %yaaca Da^@TraMkDo jaatao ka naahI Ñ tr
AaPaNa Da^@Tr badlavatao.%yaacap`maaNao AaplaI jar eKad\yaa saaQaukDuna ikMvaa tqaakiqat AaQyaai%mak gau$kDUna fsavaNauk
JaalaI tr AapNa dusa yaa eKad\yaa p`amaaiNak saaQaukDo ikMvaa AaQyaai%mak gau$ kDo jaa} Saktao.karNa Saas~at
saaMgaItlaolao Aaho kI jar Aaplyaa AaQyaai%mak gau$cao ptna Jaalao ikMvaa Aaplyaalaa to caukIcao Aaho Asao inaiScat samajalao tr
AapNa Aaplao AaQyaai%mak gau$ badlavau Saktao.
72 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 jyaap`maaNao baahor baajaarat pustko ]plabQa Asauna sauwa Aaplyaalaa SaaLot ikMvaa ka^laojamaQyao jaavaoca laagato
%yaap`maaNao Aaplyaalaa AaQyaai%mak &ana GaoNyaasaazI AaQyaai%mak gau$kDo jaavaoca laagato.jasao saaonao KrodI krayacao Asaola tr
Aaplyaalaa saaonyaaivaYayaI qaaoDofar maahIt Asalao pahIjao kI to ksao Asato¸ ksao idsato¸[. naahItr Aaplyaalaa iptL do}na
fsaivalao jaa[-la.%yaacap`maaNao gau$kDo jaaNyaapuvaI- AapNa gau$ivaYayaI qaaoDofar jaaNauna Gaotlao pahIjao.

Kra saaQau ksaa AaoLKavaa .

jao laaok f@t baaolatat pNa tsao vaagat naahIt %yaaMnaa p`acaaya- Asao
mhNatat AaiNa jao laaok baaolatat tsao vaagatat %yaaMnaa Aacaaya- Asao mhNatat.Kro
saaQau saMt baaolatat tsao vaagatat.mhNauna %yaaMnaa Aacaaya- Asao mhNatat.tukarama
maharaja sauwa %yaaMcyaa ABaMgaaMmaQyao mhNatat kI baaolao tsaa caalao %yaacaI vaMdavaI
pa}lao. Kra saaQau AaoLKNyaasaazI KalaIla ksaaoTI Aaho.
jar “gau$ saaQau Saas~” ha i~kaoNa puNa- Jaalaa tr samajaavao kI gau$ ha yaaogya
Aaho.Anyaqaa gau$ Ayaaogya samajaavaa.]da: Agaaodrcao Jaalaolao saaQau ³EaIla
p`Baupad¸ tukarama maharaja¸ [´ AaiNa Saas~ yaaMcao &ana ho saarKo Asato.%yaat
tfavat Asat naahI.maga ho &ana AapNa gau$Mcyaa &anaaSaI pDtaLU Saktao.jasao
kI gau$ saaMgatao kI maIca Bagavaana Aaho¸ maaJaIca Ba@tI kra¸ maaJyaasaaobat rasailalaa
kra ikMvaa kaLI psa- zovalaI Aqavaa iKr KallaI kI tumacaI samasyaa dur hao[-
la¸[.jar Asao ]paya Saas~at AaZLlao naahIt ikMvaa gau$nao Saas~aMcao saMdBa- ikMvaa
Slaaok do}na Aaplao mhNaNao pTvauna idlao naahI tr samajaavao kI gau$ Ayaaogya Aaho.karNa jar vakIlaanao kaoTa-t Aaplao
mhNaNao pTvauna doNyaasaazI nyaayaalaiyana inayamaaMcao jasao kI sao@Sana A dfa 320¸ klama naM.420 [.saMdBa- idlao naahIt tr
%yaa vakIlaacao mhNaNao ga`ahya Qarlao jaat naahI.%yaacap`maaNao gau$nao Saas~aMcao saMdBa- ikMvaa Slaaok do}na Aaplao mhNaNao pTvauna
idlao naahI tr gau$cao mhNaNao ga`ahya Qarlao jaa} Sakt naahI.karNa kuNaIhI kahIhI saaMgaNaar.%yaa saaMgaNyaalaa cauk kI
baraovar pDtaLUna pahta yaoNaar naahI.

kovaL Kup gadI- gaaoLa kolaI mhNauna kaoNaI Kra saaQau Aaho Asao mhNata yaot naahI.karNa ek madarIpNa sahja
gadI- gaaoLa k$ Saktao.klaIyaugaat kahI BaaModu laaok Saas~aMtIla kaoNatohI ivaQaIivaQaana paLNyaacaI AT zovaIt naahIt¸ jaoNao
k$na %yaaMcyaa iSaYyaaMcaI saM#yaa vaaZola va to laaok sahjapNao Kup gadI- gaaoLa k$ Saktat.caaor jar paoilasaacaa vaoSa prIQaaNa
k$na Aalaa tr laaok sahjapNao fsatat.%yaacap`maaNao jar kaoNaI naaistk ikMvaa paKMDI vya@tI jar saaQaUcyaa vaoSaat Asaola
tr sava-saamaanya janata AgadI sahjapNao fsato.

jar eKadI vya@tI AajaarI Asaola tr %yaa vya@tInao Da^@TraMkDo jaayalaa pahIjao.pNa jar eKadI vya@tI
Kupca AajaarI Asaola tr maa~ Da^@Trca %yaa vya@tIkDo jaatao.%yaacap`maaNao Aaplyaalaa janma marNaacaa ³yaa saMsaaracaa´
Bavaraoga Jaalaolaa Asalyaanao AapNa Bavaraogaacao Da^@Tr Asalaolyaa K¹yaa p`amaaiNak saaQaukDo ³Aaplyaa AaQyaai%mak gau$MkDo´
jaayalaa pahIjao.pNa klaIyaugaamaQyao laaok saMsaaracyaa BavaraogaamauLo Kupca AajaarI Asalyaanao Bavaraogaacao Da^@Tr$pI saaQau¹saMtca
p`caaracyaa inaima%tanao Aaplyaa GarI yaotat ikMvaa EaImad\Bagavad\gaItosaar#yaa AaQyaai%mak pustkaMcao ivatrNa k$na Aaplyaalaa
madt krtat.ASaa Ba@taMnaa AapNa yaqaaSa@tI madt kolaI pahIjao¸ jaoNao k$na BagavaMtaMcaI Aaplyaavar kRpa hao[-la.
mhNaunaca Saas~aMnausaar maaQaukrIcyaa $panao saaQau¹saMt saaMsaarIk laaokaMcyaa GarI jaatat¸ jaoNao k$na %yaaMnaa saMga do}na to
saaMsaarIk laaokaMcaa yaa Bavasaagaratuna ]war krtIla.prMtu klaIyaugaamaQyao kahI BaaoMdu saaQau kovaL AMgaat kama nasalyaanao va
Aayato KaNyaasaazI iBaxaa maagatat AaiNa kaoNatohI Saas~aMtIla ivaQaIinayama PaaLt nasauna kovaL [Mid`yatRPtI krtat.AapNa
ASaa BaaoMdu saaQauMpasauna saavaQa Asalao pahIjao.

73 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 duQa ho SarIrasaazI zI paOYTIk Asato
A .pNa jarr to duQa saappanao ip}na ]YYTo kolaolao Assaoola¸tr toca duQa AaplyaasasaazI
haininakark Asatto.%yaacap`maaNNaoo BagavaMtaMcyaaa kqaa ³EaIImad\Baagavat kqaa¸ k [´ yaaa jaIvaacyaa k klyaaNaasaazIcca Asatat.pprMtu
ABBa@t ikMvaa Baao Ba Mdu saaQaUMkDUnan jar BagavaMtaM
t cyaa kqaa EavaNa
E kolyaa tr t %yaa saapaanao iplaolyaa ivaYaarI
iv duQaa p`maaNao hainakaark
Asasatat.karNa ASaa ABa@t @taMnaa ikMvaa Baao
B Mdu saaQaUMnaa BagavaM
B taMSaI kahIhI
k GaoNao doNao
N nasato tr %yaaMnaa f@t pOsaa kmaivaNyyaat
va [M[id`yatRPtI krNyaatca
k rsasa Asatao.%yaaamauLo sava-saaQaaarNa laaokaMnaaa yaaogya Aqavvaa Saas~ao@t AaQyaai%mak &ana haot naaahI¸
]laaT %yaaMcyaamaQy Qyao AQyaa%myaaiivaYayaI gaOrsammaja haotat vav to caukInao ivacaar krttat kI Bagavvaana EaIkRYNaaaMnaI rasalaIlaaa va
icarrhrNa ilalaa ko klyaa tr AapNa A tsao kolao l tr %yaat ibaGaDlao
i kuzÆo ikMvaa Bagavvaana EaIkRYNaaMaMnaI 16108 s~IyaaM
s saaobat lagna
l
kolaol o tr maI 2 s~IyaaMsaaobat lagna kolao tr t %yaat ibaaGaDlao kuzoÆ ¸ [Md`dovasauwa w svagaa-t naaacagaaNao baGatt Asatat ikM ikvaa
dovaIdo
aI vatasauwa saao
s marsa$pI daa$ iptat trr AamhI tmaaaSaat Aqavaa isanaomaamaQyao Aqavaa A TolaoivajjanamaQyao naacaggaaNao baiGatlao tr
%yaatt ibaGaDlao ku kzo Æ Aqavvaa da$ Pyaayayalaao tr %yaaaat ibaGaDlao kuzoÆ ¸ [. . ASaa caukIcyaa
kI gaOrsamajjauutImauLo laaokaMk caa
AaQQyaai%makdRYTyyaa ¹hasa haot Aaho.mhNNauuna kaoNaIhI ABa@t ikMvaa v BaaoMdu saaQQaUMkDUna ³ikMvvaa kqaaMcyaa maoabadlyaat pOsao
GaoNaa¹yaa
a laaokaMkDU k na´ BagavaMtaM t cyaa kqaa EavaNa
E k$ naayao.jarI kaoNaI N pOsao Gaot Asao A la¸ pNa jar
j to pOsao BaagavaMtaMcyaa saovaov to ¸
gaaoSaaLo
S saazI ikM ikvaa laaokaMcyaa y klyaaNaassaazI ]pyaaogaat g AaNat Asaola trr kahI hrrkt naahI.prMtu¸ svat::cyaa
[Mid`yaBaaogaasaazI pOOsao GaoNao mauLIcaI yaaogya naahI
hI.

ek kda ek BaaoaMMdu saaQaU ivannaaitkIT rolvao l maQaUna p`vaassa krIt haoata.TI saI nao %yaa saaQaUQaUlaa ivanaaitk kIT
Asasalyaabad\dla pkDlao
p va ivacacaarlao kI tumhI
m kuzo jaatt Aahat.trr %yaavar tao Baao B Mdu saaQaU mhhNaalaa kI maI rama janmaBaUmaIlaa
maI
jaatt Aaho.%yaavvar TI saI BaaoMdu saaQaUlaaa mhNaalaa kI puZcyaa sTo sTSanavar ]ttra maI tumhallaa kRYNa jaanmaBaumaIlaa Gaoa}na
jaattao.mhNajao jao
j lo amaQyao Gao}nan jaatao.ek k Kra saaQaUU kQaIhI kaoNa%yaahI
N inayammaaMcao ]llaMGaNa
Na krIt naahIhI.maga to inayama
ina
Saass~aMcao Asaaot kI sarkarcaoa inayama Asaaot. t

ek p`amaaiNak
k gau$caI yaaogyata
g kaya Aaho A ƳAaQyaaai%mak gau$McaI laxaNao´
1.AaQyaai%mak gaug $u AiQakRt gau$iSaYya prrMprotuna Aalaolaol Asalao paih
ihjao.
2.AaQyaai%mak gau$laa Bagavaaana EaIkRYNaaMcyaa
y Sauw Ba@tI
tIcao Saas~ maaiiht Asalao paihjao
p .
3.AaQyaai%mak gau$ vaOidk Saas~at
S parMgat
a Asalaa paaihjao va vaOidk k Saas~aMcyaa AaQaaro [trraMcaI Katr jamaa
j krta AalaI
A
paih
ihjao.
4..AaQyaai%mak gau$cao svat:vvar inayaM~Na Asalao
A paihjao.
5.
.AaQyaai%mak gau$nao svat:cy
cyaa vaOyai@tk AacarNaanao [traM
[ naa &ana idlao i paihjao.¸[.

74 ³ hsqa maaga-diSa-a-ka´
³gaR
 AaQyaai%mak gau$ prma sa%ya baaolatat :
AiQakRt AaQyaai%mak gau$ vaOidk Aa&a AaiNa pUva- Aacaayaa-McaI iSakvaNauk yaaMcao &ana dotat. vaastivak pUvaI-cyaa
Aacaayaa-MnaI jao saaMgaItlao Aaho %yaaMcao to puna$ccaarNa krtat.ASaa t¹honao AapNa jaaNalao paihjao kI AaQyaai%mak gau$ ho
prma sa%ya baaolatat.jao gau$ maharaja EaIla p`BaupadaMcyaa iSaxao vyaitrI@t AMdajaanao caukIcao &ana dot AsatIlaÊ tsaoca 4
inayamaaMcao palana krIt nasatIlaÊ %yaaMnaa yaapuZo yaaogya gau$ mhNauna [ska^namaQyao isvakarlao jaaNaar naahI.

gau$ svaIkar krNyaacaI AavaSyakta ka Aaho Æ

1. vaOidk &ana imaLivaNyaasaazI va sa%yaacaa saaxaa%kar krNyaasaazI

AiQakRt AaQyaai%mak gau$Mcaa AaEaya Gyaavaa Asaa vaOidk Saas~aMcaa AadoSa
Aaho.

2.BaaOitk Aist%vaacyaa ADcaNaI saaoDivaNyaasaazI va jaIvanaacaI pirpuNa-

ta AsalaolaI Bagavaana EaIkRYNaaMcaI Sauw Ba@tI imaLivaNyaasaazIca f@t
AaQyaai%mak gau$Mcyaa Aa&aMcao palana kravao.

3.BagavaMt svat: jyaavaoLI yaa BaaOitk jagatat AvatINa- Jaalao tovha yaa
maud\dyaavar jaaor doNyaasaazIca %yaaMnaI sauwa AaQyaai%mak gau$Mcaa isvakar
kolaa.

iSaYyaacaI yaaogyata kaya Aaho Æ

1.iSaYyaanao nama`tonao AaQyaai%mak gau$kDUna EavaNa k$naÊ p`Sna ivacaa$na SaMka inarsana kolao paihjao.
2.iSaYya Aa&aQaark va nama` Asalaa paihjao.
3.iSaYyaanao AaQyaai%mak gau$McaI saovaa kolaI paihjao.
4.iSaYyaanao AaQyaai%mak gau$Mcao samaaQaana va saMtuYTI kolaI paihjao.
5.iSaYyaanao AaQyaai%mak gau$Mcyaa Aa&aMcao kaTokaor palana kolao pahIjao.¸[.

maI maaJyaa gau$Mpasauna far laaMba raht Aaho tr maI gau$Mcyaa satt saMpka-maQyao ksaa rahu Saktao .
samajaa¸ AapNa gaavaat raht Aahaot.pNa Aaplyaa AajaarasaazI AapNa SahratIla Da^@TraMkDo ]pcaarasaazI
gaolaaot AaiNa ]pcaar Gao}na gaavaI prt Aalaaot.%yaavaoLolaa jaaopya-Mt AapNa Da^@TraMnaI saaMgaItlaolyaa saucanaaMcao palana krIt
Aahaot AaiNa gaaoLyaa AaOYaQaI GaoNao caalau Aaho taopya-Mt AapNa Da^@TraMcyaa saMpka-t Aahaot AaiNa jaovha AapNa Da^@TraMnaI
saaMgaItlaolyaa saucanaaMcao palana krNao AaiNa gaaoLyaa AaOYaQaI GaoNao baMd kolao tovha Aaplaa Da^@TraMSaI Asalaolaa saMpk- tuTlaa
samajaavaa.AgadI %yaacap`maaNao jarI Aaplao AaQyaai%mak gau$ Aaplyaapasauna laaMba Asalao trI jaaopya-Mt AapNa AaQyaai%mak
gau$MnaI saaMgaItlaolyaa inayamaaMcao palana krIt Aahaot AaiNa hrI naama jap GaoNao caalau Aaho taopya-Mt AapNa AaQyaai%mak gau$Mcyaa
satt saMpka-t Aahaot AaiNa jaovha AapNa AaQyaai%mak gau$MnaI saaMgaItlaolyaa inayamaaMcao palana krNao AaiNa hrI naama jap GaoNao
baMd kolao tovha Aaplaa AaQyaai%mak gau$MSaI Asalaolaa saMpk- tuTlaa samajaavaa.

75 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 gau$baraobarcaa saMga kaoNa%yaa p`karcaa Asatao Æ
1´ vapu saMga gau$ hyaat AsataMnaa ³yaa BaaOitk jagaat AsataMnaa´ %yaaMcaa Gaotlaolaa saMga mhNajao vapu saMga.
2´ vaaNaI saMga gau$Mcao p`%yaxa p`vacana eokuNa ikMvaa saIDI Aqavaa k^saoTcyaa ikMvaa maaobaa[-lacyaa maaQyamaatuna p`vacana eokuNa
ikMvaa gau$MnaI ilahIlaolao pustk vaacauna Gaotlaolaa saMga mhNajao vaaNaI saMga.

jaI vya@tI Aaplyaalaa BaaOitk gaaoYTIMcao &ana doto %yaa vya@tIlaa AapNa gau$ maanau Saktao ka .
gau$ Savdacaa Aqa- Asaa Aaho ¹ “gau” mhNajao AMQakar AaiNa “$” mhNajao p`kaSa.jaao Aaplyaalaa AMQakaratuna
p`kaSaakDo Gao}na jaatao %yaaMnaa gau$ Asao mhNatat.

ho BaaOitk ba`mhaMD pRqvaI¸ AgnaI¸ jala¸ vaayau¸ AakaSa¸ mana ¸bauwI va AhMkar yaa Aaz t%vaaMcyaa AavarNaanao
Jaaklaolao Aaho AaiNa p`%yaok t%vaacao AavarNa ho phIlyaa t%vaacyaa AavarNaapoxaa dha pTInao maaozo Aaho.mhNauna yaa BaaOitk
ba`mhaMDat AMQakar Aaho.%yaamauLo Aaplyaalaa sauya-¸ caMd`¸ AgnaI¸ [lao@T/IisaTI yaaMcaI p`kaSaasaazI AavaSyakta Aaho.prMtu
BagavaMtaMcao Qaama “vaOkuMz ikMvaa vaRMdavana Qaama” ho svayaMp`kaSaIt Aahot.tsaoca toiqala mau@t jaIva va BagavaMt ho sauwa
svayaMp`kaSaIt Aahot. mhNajao Kup tojasvaI Aahot.%yaamauLo toqao sauya-¸ caMd`¸ AgnaI¸ [lao@T/IisaTI yaaMcaI p`kaSaasaazI
AavaSyakta nasato.
Hkxoku Jhd`’.k Eg.kkys]** R;k ek÷;k /kkekyk lq;Z] panz rlsp vXuh fdaok oht izdkf”kr djhr ukgh]
ts R;k /kkekyk iksgprkr] rs iqUgk ;k HkkSfrd txrkr ijr ;sr ukghr** ¼Hkxon~xhrk 15-6½
mhNauna AMQakar$pI yaa BaaOitk jagaatuna jaI vya@tI Aaplyaalaa mau@t k$na p`kaSa$pI AaQyaai%mak jagaat mhNajao
BagavaMtaMcyaa Qaamaat jaaNyaasa madt krto %yaa vya@tIlaaca Saas~ap`maaNao K¹yaa Aqaa-nao gau$ mhTlaolao Aaho.

AaiNa jaI vya@tI Aaplyaalaa BaaOitk gaaoYTIMcao &ana doto %yaa vya@tIlaahI gau$ mhNatat pNa to f@t ta%purtoca gau$
Aahot.SaaSvat gau$ naahIt.SvaaSvat gau$ ho Aaplao AaQyaai%mak gau$ Asatat.

Saas~ap`maaNao gau$Mcao Kailala p`kar Aahot.

1.pqap`dSa-k gau$ ¹ jaI vya@tI sava-p`qama Aaplyaalaa AaQyaai%mak maaga- daKivato.
2.iSaxaa gau$ ¹ jaI vya@tI Aaplyaalaa AaQyaai%mak &ana doto.³iSaxaa gau$ ekapoxaa jaast Asau Saktat´.
3.idxaa gau$ ¹ jaI vya@tI Aaplyaalaa hrInaama idxaa doto.³ **gjs d`’.k gjs d`’.k d`’.k d`’.k gjs gjsA gjs jke
gjs jke jke jke gjs gjsAA **;k egkea=kpk ti idxaa nasalaolaI vya@tIhI k$ Sakto.´
4.caO%ya gau$ ¹ AMtyaa-maI BagavaMt jao Aaplyaalaa hRdyaatuna maaga-dSa-na krtat.

saMsaaratIla &ana GaoNao mhNajao yaa BaaOitk jaga$pI jaolacao

³24 t%vaaMcao´ &ana GaoNyaasaarKo Aaho.pNa yaa BaaOitk jaga$pI
jaolamaQauna sauTNyaacao ³janma marNaatuna mau@t haoNyaacao´ &ana na
GaoNyaasaarKo Aaho.to &ana Saas~aMmaQyao ikMvaa saaQaU pu$YaaMkDoca
imaLto.saaMsaarIk &ana ikMvaa iSaxaNaacao &ana GaoNyaasaazI pOsao
maaojaavao laagatat.prMtu¸ BagavaMtaMcao ikMvaa janma marNaatuna mau@t
haoNyaacao &ana saaQaU saMtaMkDUna fukT p`aPt haoto trI sauwa laaok
AaQyaai%mak &ana Gaot naahIt.

76 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 idxaocaI AavaSyakta kaya Aaho Æ
vaOidk &ana imaLivaNyaasaazI va sa%yaacaa
saaxaa%kar haoNyaasaazI p`maaiNat gau$ iSaYya
prMprotuna Aalaolyaa gau$kDUna idxaa GyaavaI Asaa
vaOidk Saas~aMcaa AadoSa Aaho.BagavaMt svat:
jyaavaoLI yaa BaaOitk jagatat AvatINa- Jaalao
tovha yaa mauddyaavar jaaor doNyaasaazIca %yaaMnaI
sauwa AaQyaai%mak gau$Mcaa isvakar
kolaa.idxaocyaa maaQyamaatuna AapNa BagavaMtaMSaI
jaaoDlao jaatao.

eKaVa vya@tInao idxaa GaotlaolaI Asaola

pNa jar tI vya@tI gau$nao saaMigatlaolao eokt
nasaola tr %yaa vya@tInao idxaa GaotlaolaI nasalyaap`maaNaoca Aaho AaiNa yaacyaa ]laT eKaVa vya@tInao idxaa GaotlaolaI nasaola pNa
jar tI vya@tI eKaVa saMtalaa gau$ maanat Asaola AaiNa %yaa saMtacyaa Aa&ocao ikMvaa ]pdoSaaMcao kaTokaorpNao palana krIt
Asaola va BaivaYyaat %yaa saMtakDUna idxaa GaoNaar Asaola tr %yaa vya@tInao idxaa GaotlaolaI Asalyaap`maaNaoca Aaho.³]da : kaoNaI
eKaVanao eKaVa maulaalaa Pyaayalaa paNaI AaNaNyaasa saaMgaItlao AaiNa %yaa maulaanao paNaI naahI AaNalao tr AapNa mhNatao ha
maulagaa eokt naahI.%yaacap`maaNao Saas~aMcao ikMvaa saMtaMcao ]pdoSa f@t eokNao mhNajao eokNao navho tr %yaa ]pdoSaaMcao palana
krNao mhNajao K¹yaa Aqaa-nao eokNao haoya.´

ihra ivakt GaoNyaasaazI Kup maaozI ikMmat laagato.prMtu gaargaaoTIcao dgaD Saotat sahja p`aPt haotat ikMvaa kMpnaIcaI
AaorIjanala vastu ivakt GyaayacaI Asalyaasa ikMmat kmaI jaast kolaI jaat naahI.prMtu baajaaratIla na@kla ³DuPlaIkoT´ vastu
ivakt GyaayacaI Asalyaasa ikMmat kmaI jaast kolaI jaato.%yaacap`maaNao Kro gau$ imaLNyaasaazI ivaQaIinayamaaMcyaa $pat
tpsyaa$pI ikMmat VavaI laagato.prMtu na@kla ³DuPlaIkoT´ gau$ sahja imaLtat.%yaasaazI AaplaI vyasanao¸ maaMsa KaNyaacyaa
savayaI saaoDavyaa laagat naahI.mhNajao Asao gau$ p`aPt krNyaasaazI ikMmat maaojaavaI laagat naahI.ASaap`karcao gau$doiKla
jaastIt jaast iSaYya imaLavao mhNauna Saas~atIla kaoNatohI ivaQaIinayama ikMvaa ATI saaMgat naahIt.Asao laaok sava-saamaanya
janatolaa Kro AaQyaai%mak &ana doNyaaeovajaI sarkarkDUna krmau@t vastu fukT vaaTtat va %yaaMnaa saaMgatat yaa madtIcyaa
badlyaat sava-saamaanya janatonao %yaaMcyaa tqaakiqat gau$laa “BagavaMt” mhNauna isvakaravao va dusa yaaMnaa tsaoca saaMgaavao AaiNa %yaaMcaa
hotu saaQauna Gaotat.AapNa yaaMpasauna saavaQa Asalao pahIjao.
Aaplao AaQyaai%mak gau$ ho eKaVa jaaimanadarap`maaNao Asatat.%yaaMnaI Aaplyaalaa yaa BaaOitk jaga$pI jaolamaQauna
mau@t krNyaasaazI %yaaMcyaa iSaYyaaMcyaa kmaa-caa jaaimana Gaotlaolaa Asatao.mhNauna p`%yaok iSaYyaacao ho p`amaaiNak kt-vya Aaho kI
%yaanao Aaplyaa pakmaa-mauLo gau$laa ~asa haoNaar naahI yaacaI kaLjaI GaotlaI pahIjao.ho manauYya SarIr mhNajao naavaop`maaNao Aaho jao
ha saMsaar saagar t$na jaaNyaasa madt krto.AaQyaai%mak gau$ mhNajao kPtana Aahot jao Aaplyaalaa yaa jaIvanaat yaaogya idSaa
daKivatat.Saas~ ikMvaa saaQau saMtaMcao ]pdoSa mhNajao Anaukula vaaro Aahot.ASaap`karo jaIva yaa saMsaaraplaIkDIla idvya
AaQyaai%mak jagaamaQyao mhNajao BagavaMtaMcyaa Qaamaat jaatao

jasao gaavaakDo eKadyaa dvaaKaNyaat Da^@TraMnaa yaayalaa Kup ]iSar haot Asalyaasa poSanT jaast vaoL kahI
karNaaMmauLo qaaMbau Sakt nasalyaasa kMpaM}nDr Da^@TraMSaI faonavar baaolauna poSanTcaI AajaaracaI laxaNao %yaaMnaa saaMgauna Da^@TraMcyaa
sallyaanausaar ]pcaar krtao AaiNa poSanTlaa gauNa yaotao.kMpaM}nDr Da^@TraMp`maaNao jaast iSaklaolaa nasaunahI poSanTlaa gauNa yaotao
karNa kMpaM}nDr manaap`maaNao ]pcaar krt nasauna Da^@TraMcyaa sallyaanausaar ]pcaar krtao.%yaamauLo ho Sa@ya haoto.%yaacap`maaNao
77 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
eKadyaacaI jarI idxaa JaalaolaI nasalaI trI ikMvaa AaQyaai%mak gau$ ]plabQa nasataMnaa kMpaM}nDrp`maaNao Asalaolao p`amaaiNak
gau$ iSaYya prMproitla kaOnsalar Aqavaa p`caark yaaMcao maaga-dSa-na p`maaNao AaQyaai%mak kaya-o kolyaasa AaplyaalaahI Bavaraogaacao
Da^@Tr Asalaolao AaQyaai%mak gau$Mcao ikMvaa saMtaMcao eoklyaap`maaNaoca AaQyaai%mak laaBa imaLtao.

"gau$ba`-mha gau$iva-YNau: gau$do-vaao mahoSvar: È gau$saaxaat\ prM ba`mh tsmaO EaIgau$vao nama :ÈÈ " yaa Slaaokap`maaNao AaQyaai%mak gau$
ho BagavaMt Aahot ka
]da : iSavaajaI maharaja ho vaaGa Aahot.yaacaa Aqa- iSavaajaI maharaja ho vaaGa Aahot Asaa naahI tr vaaGaasaarKo
Saur Aahot Asaa haotao.%yaacap`maaNao "gau$- ba`mha gau$- ivaYNau gau$- dova mahoSvar gau$- saaxaat prba`mh tsmaova EaI gau$- nama : "
yaacaa Aqa- Asaa naahI kI gau$ ho ba`mha¸ ivaYNau¸ mahoSa ³iSavajaI´ ikMvaa saaxaat prba`mh Aahot.tr gau$ ba`mha¸ ivaYNau¸ mahoSa
³iSavajaI´ ikMvaa saaxaat prba`mh yaaMcyaa saarKo pujanaIya Aahot.ASaa %yaa gau$dovaaMnaa namaskar Aaho.karNa jyaap`maaNao
ba`mhajaI saRYTIcaI inaima-tI krtat %yaap`maaNao gau$ ho iSaYyaacyaa AaQyaai%mak jaIvanaacaI inaima-tI krtat¸ jyaap`maaNao Bagavaana
ivaYNau saRYTIcao palana krtat %yaap`maaNao gau$ ho iSaYyaacyaa AaQyaai%mak jaIvanaacao maaga-dSa-na k$na palana krtat¸ jyaap`maaNao
mahoSa ³iSavajaI´ saRYTIcaa saMhar krtat %yaap`maaNao gau$ ho iSaYyaacyaa AaQyaai%mak jaIvanaatIla ADqaLyaaMcaa saMhar krtat
AaiNa jyaap`maaNao prba`mh EaI kRYNa baw jaIvaaMcaI mau@tI krtat %yaap`maaNao gau$ ho iSaYyaalaa yaa BavabaMQanaatuna mau@t krtat.

AaQyaai%mak gau$ ho BagavaMt naahIt.pNa to BagavaMtaMsamaana Asatat.]da: jaovha eKaVa ip%yaalaa kahI ADcaNaIMmauLo
eKaVacyaa lagnaalaa Aqavaa samaarMBaalaa jaata yaot naahI¸ tovha tao %yaacyaa eovajaI %yaacyaa maulaalaa pazivatao AaiNa %yaa maulaacaa
maana ikMvaa Apmaana ha %yaa ip%yaacaa maana ikMvaa Apmaana samajalaa jaatao.AgadI %yaacap`maaNao AaQyaai%mak gau$Mcaa maana ikMvaa
Apmaana ha BagavaMtacaa maana ikMvaa Apmaana samajalaa jaatao.tsaoca %yaaMnaI Gaotlaolaa inaNa-ya ha BagavaMtacyaa inaNa-yaap`maaNao
samajalaa jaatao.AaQyaai%mak gau$ BagavaMt naahItÊ prMtu AaQyaai%mak gau$ BagavaMtaMcao A%yaMt AMtrMgaa saovak Asalyaa karNaanao
AaQyaai%mak gau$Mcao pUjana va Aca-na BagavaMta samaanaca kravao.%yaaMcyaa kRpomauLoca AapNa jaIvanaacao saaqa-k k$
Saktao.AaQyaai%mak gau$Mcao pUjana va Aca-na yaaogyap`karo kolyaamauLo Bagavaana EaIkRYNaaMnaa far AanaMd haotao.AaQyaai%mak gau$Mcao
SarIrsauwa AaQyaai%mak Asato karNa to sadOva BagavaMtaMcyaa icaMtnaat saMlagna Asatat.AaQyaai%mak gau$Mnaa saamaanya
maanavaap`maaNao samajaNao ha sauwa ek ApraQa Aaho.

14´Ba@taMcaa saMga¸pustk vaacana¸ jap¸ p`saad ³

´ :

³ ´

Ba@taMcaa saMga ³ ´:
gaRhsqa Ba@taMnaI inayaimatpNao Ba@taMcaa saMga ³sat\saMga´ Gaotlaa pahIjao.jyaap`maaNao maaobaa[-lacaI ba^TrI iDscaaja- JaalaI
kI lagaoca caaja- krayalaa pahIjao.Anyaqaa maaobaa[-la isvaca Aa^f mhNajao baMd hao[-la.%yaacap`maaNao AazvaDyaatuna ikMvaa p`%yaok
pMQara idvasaatuna ikMvaa inadana mahInyaatuna ekda trI sat\saMga Gaotlaaca pahIjao.Anyaqaa Aaplao Ba@tImaya jaIvana isvaca Aa^f
mhNajao saMpuYTat yao[-la.saMga GaoNao mhNajao kovaL saaobat AsaNao navho tr p`vacanaatIla Aacaar¹ivacaar isvakar kolao
pahIjaot.%yaalaaca Kra saMga GaoNao mhNatat.naahItr eKada Dasa ikMvaa maaSaI sauwa Aaplyaa saaobat Asato.pNa %yaamauLo Dasa
ikMvaa maaSaInao Aaplaa saMga Gaotlaa Aaho Asao mhNata yaot naahI.

78 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 ³ ´ ema saI @yaU p`Snapi~komaQyao caar
pyaa-ya idlaolao Asatat.%yaaMpOkI 3 pyaa-ya ho caukIcao Asatat AaiNa f@t ekca pyaa-ya baraobar Asatao.pNa Asao kQaIhI
nasato kI 3 pyaa-ya ho baraobar AaiNa f@t ekca pyaa-ya caukIcaa AsaNao.karNa yaamauLo samaaorIla vya@tIcaI bauwIma%ta laxaat
yaoto.%yaacap`maaNao maayaadovaI hI sauwa Aaplyaasamaoar Anaok pyaa-MyaaMpOkI jaast pyaa-ya caukIcao AaiNa f@t ekca pyaa-ya baraobar
zovato.%yaavaoLI jao Ba@t inayaimatpNao saaQaUsaMga AaiNa sat\saMga krIt Asatat toca f@t yaaogya pyaa-ya inavaDU
Saktat.Anyaqaa sava-saaQaarNa laaok ho Anaok caukIcyaa pyaa-yaaMpOkIca inavaDtat AaiNa yaa saMsaarat fsatat.

pustk vaacana ³ ´:
gaRhsqa Ba@taMnaI inayaimatpNao EaIla p`BaupadaMcyaa pustkaMcao vaacana kolao pahIjao.ba¹yaaca vaoLa Ba@t pustkacaI
saa[-ja jaast Asalyaanao ³jaast pojaosa Asalaolao pustk Asalyaanao´ vaacana krItca naahI.ASaa Ba@taMnaI puiZlap`maaNao laxaat
Gyaavao.jasao eKada pva-t jar Aaplyaalaa caZayacaa Asaola tr jar AapNa pva-tacaI ]McaI baiGatlaI tr pva-t caZNyaacaI
[-cCaca haot naahI.pNa jar pva-tacaI ]McaI na baGata pva-t var caZayalaa sau$vaat kolyaanaMtr kahI vaoLanaMtr KalaI baiGatlao
tr AapNa ivacaar krtao kI¸ ‘Aro ² maI pva-t [tka var caZuna gaolaao.Aata tr qaaoDaca pva-t caZayacaa baakI Aaho.’AaiNa
ASaa p`karo AapNa pva-tiSaKraSaI paohcaUna jaatao.%yaacap`maaNao jarI eKadyaa pustkamaQyao jaast pojaosa Asalao mhNajao pustk
jaaDIlaa maaozo Asalao trI jar AapNa drraoja qaaoDo qaaoDo vaacaayalaa sau$vaat kolaI AaiNa naMtr kahI idvasaaMnaI baiGatlao tr
Aaplyaa laxaat yao[-la kI¸ ‘Aro ² maI [tko pustk vaacauna kaZlao.Aata tr qaaoDoca pustk vaacaayacao baakI Aaho’ AaiNa
ASaa p`karo puNa- pustk vaacauna haoto.jar eKadyaalaa hohI Sa@ya nasaola tr ASaa Ba@tanao drraoja EaImad\Bagavad\gaIta Aqavaa
EaImad\Baagavatma\caa f@t ek Slaaok AaiNa ta%pya- ikMvaa ikmaana pustkacao ek pana trI vaacaayalaa sau$vaat kravaI.yaa
saazI f@t 5 to 10 imainaToca laagatat.pNa AaplyaakDuna pustk vaacaNyaacaI sau$vaat tr haoto.karNa Asao mhTlaolao Aaho
kI¸ ‘eKadyaa kamaacaI sau$vaat JaalaI mhNajao AQao- kama Jaalaoca samajaavao’ karNa AapNa sau$vaatca krIt nasatao.jasao
saaMsaarIk laaok mhNatat kI f@t ekca GaaoT ikMvaa ekca Pyaalaa Gao AaiNa ASaap`karo eKadyaalaa da$cao vyasana
jauDto.mhNauna AapNa caaMgalyaa gaaoYTIcao vyasana kravao pNa vaa[-T gaaoYTIcao vyasana kQaIhI k$ nayao.

Asao mhTlaolao Aaho kI EaImad\Bagavad\gaItocaa Slaaokcao BaaYaaMtr vaacanao mhNajao BagavaMtacao eokNyaasaarKo Aaho AaiNa
%yaa Slaaokacao ta%pya- vaacaNao mhNajao EaIla p`BaupadaMcao eokNyaasaarKo Aaho.ba¹yaaca Ba@taMnaa EaIla p`BaupadaMcyaa pustkaMmaQauna
p`orNaa BaoTto ikMvaa EaIla p`BaupadaMcaa saMga p`aPt haotao.EaIla p`BaupadaMnaI tsao saaMgaItlaolao doiKla Aaho kI¸ ‘maI maaJyaa
pustkaMmaQyao Aaho.’ mhNauna EaIla p`BaupadaMcaI pustko vaacaNao mhNajao EaIla p`BaupadaMcaa saMga GaoNyaasaarKoca Aaho.

kahI laoak mhNatat kI AaQyaai%mak ga`Mqa ho AaMGaaoLInaMtr Sauica-BaUt hao}naca AaiNa vyavaisqat basaunaca va kDk
inayamaaMcao palana k$naca vaacaavaot.tsaoca plaMgaavar basauna ikMvaa Jaaopuna AaQyaai%mak ga`Mqa vaacau nayaot.prMtu Aaplao ‘hro kRYNa’
Ba@t maa~ ho AaQyaai%mak ga`Mqa vaacataMnaa var ]llaoK kolaolao farsao inayama paLt naahIt.karNa Bagavaana EaI caOtnya
mahap`BauMnaI BagavaMtaMivaYayaI EavaNa krNyaavar jaast jaoar idlaolaa Aaho.jar AapNa var ]llaoK kolaolao inayama tMtaotMt
paLNyaacaa p`ya%na kolaa tr Ba@taMcao AaQyaai%mak ga`Mqa vaacana krNyaacao p`maaNa farca kmaI hao[-la.vastut: %yaamauLoca laaok
AaQyaai%mak ga`MqaaMcao vaacana krIt naahIt.karNa yaa kilayaugaat SahratIla QaavapLIcyaa jaIvanaat evaZo inayama palana krNao
saamaanya laaokaMsaazI kzINa Asato.inaiScatca var ]llaoK kolaolao inayama tMtaotMt paLNao ho caaMgalaoca Aaho.pNa %yaacaa prINaama
jar vaacana kmaI haoNyaavar haot Asaola tr ASaa vaoLolaa mau#ya gaaoYT hI inayamaaMcao tMtaotMt palana krNyaapoxaa to vaacanao mhNajao
EavaNa krNao ho jaast mah%vaacao Aaho.

79 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 naivana Ba@taMnaI EaIla p`BaupadaMcaI pustko k`mavaar vaacaNyaasaazI KalaIlap`maaNao maaga-dSa-na Gyaavao.
ÈÈ AaQyaai%mak pustk vaacanaacaa k`ma ÈÈ

AaQyaai%mak jaIvanaat gaMBaIr AsaNaa¹yaa vaacakaMsaazI EaIla p`BaupadaMcyaa pustkaMcaI k`mavaar yaadI KalaIlap`maaNao
Aaho.yaa pustkaMcao pwtSaIr AaiNa inayaimat vaacana vaacakaMnaa kRYNaBaavanaamaRtacao t%va&ana samajaNyaasaazI madt krola AaiNa
%yaaMcaI Eawa va ivaSvaasa vaaZvaola.

Baaga ³A´
1.kRYNaBaavanaocaa saubaaoQaBaanau
2.kRYNaBa@tI : ek Anaupma BaoT
3.rsaraja EaIkRYNa
4.yaaogaacaI puNa-ta
5.savaa-o%tma yaaoga
6.janmamaR%yaUcyaa plaIkDo
7.puNa- p`Sna puNa- ]%tr
8.[tr ga`haMcaa saugama p`vaasa
9.rajaivadyaa
10.p`lhad maharajaaMcaI idvya iSakvaNa
11.kRYNaBaavanaa : 21 vao Satk
12.&anaacaI tlavaar
13.]pdoSaamaRt
14.yaaogaacaI pUNa-ta
15.jaa} dovaaicayaa gaavaa : maaisak pi~ka
16.p`Baupad ilalaamaRt

Baaga ³ba´
KalaIla pustko hI Baaga A maQaIla pustko vaacauna JaalyaanaMtr vaacaaivat.
1.gaItasaar
2.Aa%masaaxaa%karacao iva&ana
3.jaIvana Sa@tIcaa ]gama : AMQaEawa inamau-lana
4.Ba@tIrsaamaRt isaMQaU Baaga AaiNa 1
5.kuMtImaharaNaIcaI iSakvaNa
6.Bagavaana kiplaaMcaI iSakvaNa
7.caOtnya iSaxaamaRt
8.EaI [SaaopinaYad
9.BagavadgaItotIla kahI Slaaok drraoja
10.kRYNa : puNa- pu$Yaao%tma Bagavaana
11.EaImadBaagavat\ma skMd AaiNa 1
12.AaiNa AaoSaaLlaa maR%yaU
80 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
Baaga ³k´
KalaIla pustko hI Baaga ba maQaIla pustko vaacauna JaalyaanaMtr vaacaaivat.
1.BagavadgaIta jaSaI Aaho tSaI
2.EaImadBaagavat\ma k`mavaar
3.Ba@tIrsaamaRt isaMQaU Baaga AaiNa 2 va 3
4.caOtnya carItamaRt
³ iTp : ekaca vaoLosapNa vaacalao jaa} Saktat. pyaa-ya´
jap ³ ´: maud\da naM.15³pana naM.81 to 95´ maQyao japaivaYayaI saivastrpNao maahItI idlaolaI Aaho.
p`saad ³ ´: maud\da naM.6³poja naM.36 to 43´ maQyao p`saadaivaYayaI saivastrpNao maahItI idlaolaI Aaho.

15´ naapjap :
naamajapa saMbaMQaIt KalaIla kahI maud\do Aahot.

1.naamajap ha sakaLI ba`mh mauhu-tavar kolaa pahIjao.

eko kaLI Asao haoto kI esa TI DI ka^la sakaLI kolaa tr puNa-
³jaast´ pOsaO laagat Asat¸ saMQyaakaLI esa TI DI ka^lalaa AQaa- caaja-
laagaayacaa AaiNa ra~I caaja- laagaayacaa.%yaacap`maaNao sakaLI ba`mh
mauhu-tavar naamajap kolaa tr saaonyaap`maaNao³savaa-t jaast´ AaQyaai%mak laaBa
imaLtao¸ duparI naamajap kolaa tr caaMdIp`maaNao AaQyaai%mak laaBa imaLtao¸
saMQyaakaLI naamajap kolaa tr laaoKDM ap`maaNao ³kmaI´ AaQyaai%mak laaBa
imaLtao AaiNa ra~I naamajap kolaa tr PlaaisTkp`maaNao ³savaa-t kmaI´
AaQyaai%mak laaBa imaLtao.Aqaa-t tsao pahIlao tr BagavaMtaMcao naama ho idvya
va saaxaat BagavaMtca Asalyaanao Sauw Ba@tIcyaa stravar kovhahI naamajap
kolaa trI saarKaca AaQyaai%mak laaBa imaLtao.pNa naivana Ba@tImaagaa-laa
Asalaolyaa Ba@taMsaazI sa%vagauNa¸ rjaaogauNa va tmaaogauNa yaaMcyaa p`BaavaamauLo
naamajapacaa laaBa ha p`kRtIcyaa gauNaaMp`maaNao kmaI AiQak Asau Saktao.
ek iSaxak haoto.%yaaMnaI ivaVaqyaa-Mnaa eka KalaI BaaMDyaat maaozo
dgaD Takuna to daKvauna ivacaarlao kI Aata BaaMDo puNa- Barlaolao Aaho ka
ivaVaqyaa-M hao mhNaalao.naMtr iSaxakaMnaI %yaa BaaMDyaat jaagaa Asalaolyaa
izkaNaI prt lahana lahana dgaD Taklaot va to daKvauna ivacaarlao kI
Aata BaaMDo puNa- Barlaolao Aaho ka ivaVaqyaI- prt hao mhNaalao. naMtr
iSaxakaMnaI %yaa BaaMDyaat jaagaa Asalaolyaa izkaNaI prt rotI AaotlaI va to
daKvauna ivacaarlao kI Aata BaaMDo puNa- Barlaolao Aaho ka ivaVaqyaI- prt
hao mhNaalao.punha naMtr iSaxakaMnaI %yaa BaaMDyaat jaagaa Asalaolyaa izkaNaI
paNaI Aaotlao va to daKvauna ivacaarlao kI Aata BaaMDo puNa- Barlaolao Aaho
ka ivaVaqyaa-MnaI Aata kaoNatIhI SaMka na Gaota prt hao mhTlao.iSaxakaMnaI
yaa GaTnaotuna ivaVaqyaa-Mnaa iSakivalao kI jar BaaMDyaat Agaaodr maaozo dgaD
Taklaot tr lahana dgaD¸rotI¸paNaI TakNyaasaazI jaagaa imaLUna jaato.pNa
81 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
jar yaa ]laT kolao kI BaaMDyaat Agaaodr lahana dgaD¸ rotI¸paNaI Taklaot tr maaozo dgaD TakNyaasaazI jaagaa imaLNaar
naahI.%yaacap`maaNao jaIvanaamaQaIla savaa-t maaozo kama mhNajao BagavaMtaMcaI saovaa naamajap jar Agaoadr kolaa tr jaIvanaatIla CaoTI
maaozI kamao hao}na jaatat.pNa jar yaa ]laT kolao kI jasao Agaaodr jaIvanaatIla CaoTI maaozI kamao kolaIt tr savaa-t maaozo
kama mhNajao BagavaMtaMcaI saovaa naamajap rahUna jaa[-la.karNa ]Vacaa idvasaca kaya tr Aajacaa idvasahI Aaplyaalaa puNa-
baGaayalaa imaLtao ka yaacaI Ka~I naahI karNa maR%yaU kovha Aaplaa Gaat krola saaMgata yaot naahI.mhNauna naamajap ha sakaLI
ba`mh mauhu-tavar kolaaca pahIjao.

pNa jar eKaValaa kahI karNaaMmauLo ho Sa@ya nasaola tr vaoL imaLola tovha ikMvaa ra~Ica vaoL imaLt Asaola tr
tovha naamajap kravaa.karNa kahIca na krNyaapoxaa kahItrI kolaolao caaMgalao Aaho. ³
´.jarI sakaLI ba`mhmauhU-tat naamajap krIt AsataMnaa mana laagat nasalao trIsauwa jap kravaa.karNa sakaLI
kolaolyaa maaLaMcaa jaast laaBa haotao.sakaLI ba`mhmauhU-tat inaT na kolaolaa naamajap sauwa ha saMQyaakaLI ikMvaa ra~I inaT na
kolaolyaa naamajapapoxaa inaiScatca caaMgalaa Asatao.jyaa p`maaNao Aaplyaalaa kQaIkQaI naaokrIvar kamaasaazI jaayalaa nakaosao
vaaTto pNa Aaplyaalaa kamaavar jaavaoca laagato.trIsauwa %yaa idvasaacaa pgaar maa~ Aaplyaalaa imaLtaoca.jasao Saotat baI jarI
]laTo saulaTo pDlao trI raop yaotoca.%yaa p`maaNaoca jarI baLjabarInao ikMvaa [-cCa nasataMnaa naamajap kolaa trI laaBa ha
imaLtaoca.pNa yaacaa Aqa- Asaa haot naahI kI AapNa naohmaIca tsaa naamajap kravaa tr AapNa caaMgalyaap`karo naamajap
haoNyaasaazI puNa-pNao p`amaaiNak p`ya%na kolao pahIjao.jasao Aa[- lahana maulaalaa AaOYaQaI pajataMnaa to lahana maula [kDo itkDo
taoMD krIt Asato va %yaamauLo kahI AaOYaQaI hI KalaI pDuna vaayaa jaato AaiNa kahI AaOYaQaI taoMDatuna Aat jaato.pNa tI
paoTat gaolaolaI qaaoDISaI AaOYaQaIsauwa tIcaa gauNa daKvato va to lahana maula Aajaaratuna baro haoto.%yaacap`maaNao naamajap krtaMnaa
kahI maM~ eoklao jaatat tr kahI maM~ eoklao jaat naahIt.pNa to eoklao gaolaolao kahI maM~ sauwa %yaaMcao kama krtat mhNajao
gauNa daKivatat.mhNajao jaIvaalaa papkmaa-Mtuna mau@t krtat va jaIvaacaI kahItrI AaQyaai%mak p`gatI hI inaiScatca haoto.
eka Ba@talaa mauMba[-maQaIla maMidratIla maMgala AartIlaa sakaLI ³4.30 vaajata´ jaataMnaa %yaacyaa Garapasauna
maMidrapya-Mt f@t 15 to 20 imainaT laagatat karNa sakaLI rs%yaaMvar T/^ifk va isagnala nasatat.pNa %yaaca Ba@talaa duparI
ikMvaa saMQyaakaLI maMidrat jaataMnaa ek to idD tasa laagatao.karNa saMQyaakaLI rs%yaaMvar T/^ifk va isagnala
Asatat.%yaacap`maaNao sakaLI ba`mh mauhu-tavar jap lavakr haotao karNa sakaLI sava- kmaI- laaoga Jaaoplaolao Asatat va %yaamauLo
jap krtaMnaa jaast ADqaLa haot naahI.tsaoca ivacaaraMcaI T/^ifk kmaI Asato.pNa saMQyaakaLI jap krayalaa far vaoL
laagatao.Asao vaaTto kI maaL lavakr saMptca naahI Aaho.karNa saMQyaakaLI sava- kmaI- laaoga jaagao Asatat va %yaamauLo jap
krtaMnaa jaast ADqaLa haotao.tsaoca ivacaaraMcaI T/^ifksauwa jaast Asato.

2.jasao eKada raYT/Iya KoL caaMgalaa KoLNyaasaazI %yaacaI tyaarI AaQaI kravaI laagato ¹ Kup sarava kravaa laagatao¸
vaama-Ap¸ [.sakaLI caaMgalaa naapjap haoNyaasaazI %yaacaI tyaarI AaQaI kravaI laagato.jasao Agaaodrcyaa idvaSaI AaplyaakDUna
kaoNatahI ApraQa ³naapApraQa¸ vaOYNava ApraQa¸ saovaaApraQa¸Qaama ApraQa¸[.´ haota kamaa nayao.ra~Icao jaovaNa hlako
Asaavao va to ra~I jaast ]iSara kolaolao nasaavao¸ra~I lavakr Jaaopavao mhNajao sakaLI ]zuna japamaQyao Jaaop yaoNaar naahI.

3.AapNa jar kaoNaalaa Aaplyaa GarI svat:hUna baaolaavalao va naMtr %yaacyaakDo mauLIca laxa idlao naahI tr to yaaogya
naahI.%yaacap`maaNao naapjapacyaa maaQyamaatuna AapNa jar BagavaMtanaa svat:hUna baaolaavalao ³Saas~ap`maaNao BagavaMt va %yaaMcao naama
yaamaQyao Baod naahI´ va naMtr %yaaMcyaakDo mauLIca laxa idlao naahI tr to yaaogya naahI.tao ApraQa Aaho.

4.daona p`karcao iBakarI Asatat.ek p`karcaa iBakarI gadI-cyaa izkaNaI laaokaMkDo jaavauna tao iBak maagatao.pNa jar
laaokaMnaI %yaacyaakDo laxa idlao naahI tr tao iBakarI toqauna inaGauna jaatao.dusa¹yaa p`karcaa iBakarI gadI-cyaa izkaNaI
laaokaMkDo jaavauna iBak maagatao.pNa jarI laaokaMnaI %yaacyaakDo laxa idlao naahI trI sauwa tao iBakarI toqauna jaat naahI va
82 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
Baukonao kasaaivasa Jaalyaacao daKivatao va %yaacyaa iBak maagaNyaacyaa inaScayaavar iTkuna rahtao.SaovaTI laaok kMTaLUna %yaalaa
kahItrI iBak dotat.%yaacap`maaNao AapNahI phIlyaa p`karcyaa iBaka¹yaap`maaNao kovaL krayacaa mhNauna naapjap k$ nayao tr
dusa¹yaa p`karcyaa iBaka¹yaap`maaNao itva`tonao naapjap kravaa mhNajao BagavaMt kRpa krtIlaca.

5.pxaacaI iplao %yaaMcyaa Aa[-nao baaho$na kahI Kayalaa AaNalao tovha icavaicava krtat.prMt eKado iplau jaast Bauk
laagalyaamauLo AitSaya itva`tonao icavaicava krt Asato.tovha tI pixanaI %yaa jaast Bauk laagalaolyaa iplaalaa Agaaodr Kayalaa
doto AaiNa naMtr baakIcyaa iplaaMnaa Kayalaa doto.%yaacap`maaNao AapNahI itva`tonao naapjap kravaa mhNajao BagavaMt kRpa
krtIlaca.

6. ‘hro kRYNa’ mahamaM~acaa Aqa- : ho Bagavat Sa@tI hro ³raQaaraNaI´Ê ho sava-AakYa-k Bagavaana ³EaI kRYNa´Ê ho prma Baao@ta
³rama´Ê kRpyaa malaa Aaplyaa saovaot Gyaa.mhNajao naapjap krtaMnaa AapNa BagavaMtaMcaI saovaa maagat Asatao.prMtu jaovha Ba@t
Aaplyaalaa kahI saovaa dotat¸ tovha AapNa tI naakartao.samajaa eKaVa ha^TolamaQyao AapNa p`qama purI BaajaI Aa^D-r kolaI
AaiNa vaoTrnao tI AaNalaI tovha AapNa phIlaI Aa^D-r naaka$na dusarI ra[-sa PlaoTcaI Aa^D-r idlaI AaiNa naMtr jaovha vaoTrnao
tI AaNalaI tovha AapNa prt phIlyaasaarKI Aa^D-r badlalaI tr tao vaoTr maalakalaa saaMgauna Aaplyaalaa ha^TolamaQauna haklauna
do[-la.%yaacap`maaNao AapNa naapjap krtaMnaa BagavaMtaMcaI saovaa maagat Asatao AaiNa saovaa imaLalaI kI tI naakartao Aqavaa prt
dusarI saovaa maagatao AaiNa ASaap`karo saovaolaa saarKa naakar dot Asatao.mhNauna Aaplyaalaa naapjapamaQyao farsaa laaBa imaLt
naahI.tr Asao krNao AapNa TaLavao.

7.jyaap`maaNao AapNa eKaVa svayaMBaU Acaa-ivaga`halaa gaMBaIrpNao baGatao %yaacap`maaNao naapjapalaa doiKla AapNa gaMBaIrpNao
baGaayalaa pahIjao karNa Saas~ap`maaNao BagavaMt va %yaaMcao naama yaamaQyao Baod naahI.

8.[tr yaugaaMmaQyao Qyaana QaarNaa saaMgaItlaolaI haotI.pNa klaIyaugaat hrInaama jap ikMvaa ikt-na krNao hoca Qyaana
Aaho.ekaga`tosaazI hrInaama japca EaoYz Aaho¸ Qyaana QaarNaa naahI.
]da : Aaplyaalaa jar eKaVa laa[-T maQauna hvaa puNa-pNao kaZuna GyaavayaacaI Aaho tr daona p`ik`yaa Aahot ¹
1´%yaa laa[-TmaQao vh^@kUma ³ ´ tyaar krNao.pNa yaamaQyao hvaa ilakoja haoNyaacaI Sa@yata Aaho.
2´%yaa laa[-TmaQaIla hvaa kaZuna %yaa jaagaovar Aargaa^na ikMvaa inayaa^na ga^sa BarNao mhNajao hvaosaazI jaagaa rahNaar naahI.
yaapOkI dusarI p`ik`yaa jaast caaMgalaI Aaho.karNa Qyaana QaarNaa ³! SaaMtI SaaMtI SaaMtI ……´ mhNajao manaamaQyao
vh^@kUma ³ ´ tyaar krNyaasaarKo Aaho.pNa yaa p`ik`yaomaQyao manaamaQyao [tr ivacaar p`vaoSa krNyaacaI Sa@yata Aaho
AaiNa hrInaama jap mhNajao manaamaQyao hrInaama Ba$na TakNyaasaarKo Aaho.%yaamauLo jar hrInaamaavar laxa koMid`t kolao tr yaa
p`ik`yaomaQyao manaamaQyao [tr ivacaar p`vaoSa krNyaacaI Sa@yata naahI.mhNauna ekaga`tosaazI hrInaama japca EaoYz Aaho¸ Qyaana
QaarNaa naahI.
kRto yad\ Qyaayatao ivaYNauM ~otayaama\ yajatao maKO :
Waparo pircayaa-yaama\ klaaO td hir kIt-naat\ ÈÈ
…³EaImad\Baagavat 12.3.52´

**sa%yayaugaat ivaYNaUMcao Qyaana¸ ~ota yaugaat ya& AaiNa Wapar yaugaat Acaa-ivaga`haMcaI AaOpcaairk pUjaa kolyaanao jao fL p`aPt kolao
jaat haoto toca fL kilayaugaat kovaL hirnaama kIt-naaWaro p`aPt kolao jaa} Sakto.**

83 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 9.Qama-¸ Aqa- A ¸ kama¸ mmaaoxa ho caar pu$Yaaqa- Aahoht.
Qamaa-cao paalana kolyaamauL
Loo Aqa- imaLttaoo.Aqaa-mauLo kama
k
mhNajao [-[cCa puNa- haotat AaaiNa [-cCa puNa-
JaalyaanaMtr
t jaIvaalaa samajato
s kI yaa
y BaaOitk [-cCa
puNa- krNNaoo mhNajao cyauyau[-Mgama p`maaNao caGaLlaolao punha
caGaLNyaapp`maaNao Aaho iikMvaa ekca paNaI p vaogavaogaLLyaa
BaaMDyaaMmaQQyao ipNyaap`maaNNao Aaho ³
´.mhhNauna
SaovaTI jaIva maaoxaacaI aa kamanaaaa krtao.prM p tu
klaIyaugaatt Qamaa-cao pallana na krtta laaok AQaamaa-nao
ikMvaa Saa^T-TkT maagaa-nao Aqa- mhNajao Qana kmaivataat.
%yaamauLo kama
k mhNajao [-[cCa puNa- haoat naahIt ³jjarI
Kup Qanaa Asalao trII´.%yaamauLo Sao S vaTcaa pu$Yaaqa-
Y
maaoxa AyyaSasvaI haotao.mhNauna Bagaavaana EaI caOtnya t
mahap`BauMnaII Qama-¸ Aqa-¸ kama¸ maaoxa ho caar pu$Yaaqa- Y
hrIInaamaacyaa $paat³ ´ p`kT kolaot.evaZoca naahI tr hrrInaamaanao pMcamma pu$Yaaqa- Ba@ a@tI
ikMvaa
v Bagavat p`omam doiKla p`aPt haoto.

10.BagavaMtaMcao saaQaarNapNao
s d ona p`karcao naama
dao n Asato
1´ p`aqaimak naamma ³ ´ : ]da : kRYNa¸
YN gaaoivaMd¸ rama¸
r [.

2´ duyyama naama ³ ´ : ]da : prrmaoSvar¸ Annaddata¸ ba`mhaMDnaayak¸

na prmaa%mmaa¸ [.
jasao eK
KaVa vya@tIllaa daona p`karoro saMbaaoQalao jaaato ek¸ p`aqaaimak naavaanao jasao %yaa vya@@tIcyaa mauL naavaanao
n : ASaaaook¸
idililap¸ [.naavaaanao AaiNa dusaroa ¸ duyyama naavavaanao jasao D/ayavhr¸
y knD@@Tr¸ ipMTu¸ [.naavaanao.duyyama y naavaapoxaa p`aqaimak naavvaanao
pukarlyaanao
k jaastt javaLIkpNNaa vaaTtao va %yaa vya@tIlaaaa jaast AanaMd haotao.%yaaccap`maaNao BagavaMaMtaMnaa doiKla %yaaMcyaa p`aqaiimak
naavavaanao pukarlyaaanao jaast AannaMd haotao va BagavaM
B taMcao p`aqaimak
qa naama GaoNaa
N yaalaa jaasst AaQyaai%mak k laaBa haotao.

11.jasaoa da$Do laoak ho da$ ipNyaasaazI

ip ivaaiSaYT vaatavavarNa
tyaar krtat
k ¹ Toballaavar cakNaa¸[%yaadI zovaNNaoo¸ispkrvar maQau
m r
saMigat laavaNao
l ¸ra~Icyayaa vaoLI maMd laa[-T laavaNNao¸ima~aMnaa ek~e
baaolaivaNaoa¸[.jar to laoak yaa papp kayaa-saazI zI evaZI tyyaarI
AaiNa vaaatavarNa inamaaa-Na krtat ttr maga Ba@ttaMnaI Aaplaa naama
jap krNNyaasaazI tyaaarI ikMvaa vaattavarNa inamaa-NaN ka k$ nayyao ¹
jasao naappjap ha eki~tpNao
e Ba saaobat ikM
Ba@taM i vaa maMidrammaQyao
ikMvaa tulasaI maharaNNaI saaobat ik kMvaa jar AaapNa ekTo laaM l ba
kuzotrI naaokrI krt Asau tr Aapplao gau$ maharraja Aqavaa EaIla E
p`BaupadaMcaI
c japa Tp To hLU Aa Aavaajaat k$$na AaQyaai%i%mak
vaatavarNNa tyaar k$nna k$ Sakttaoo.

84 ³ hsqa maaga-diSa-a-ka´
³gaR
12.saaQaarNapNao kamagaar jaovha ³ ´ ]%padna jaast inaGaNyaacaI vaoL Asato jasao kI idvaaLI saar#yaa
isajanamaQyao saMpavar jaatat jaoNaok$na %yaaMcyaa maagaNyaa puNa- kolyaa jaatIla.%yaacap`maaNao [Mid`yaodoiKla sakaLI ba`mhmauhu-tat
jaovha Aa%myaacaa jaast laaBa haotao %yaavaoLolaaca saMpavar jaatat mhNajao jaIvaa%myaalaa jap krtaMnaa jaast ADqaLa haotao.jasao
kI japamaQyao Jaaop yaoNao¸ naamajap krNyaacaI [-cCa na haoNao¸ [.mhNauna AapNa sakaLI ba`mhmauhu-tat naamajap krtaMnaa [Mid`yaaMkDo
laxa do} nayao.qaaoDyaa vaoLanao tI [Mid`yao AapaoAap SaaMt haotat.jyaa p`maaNao ek p%naI ptIkDo saar#yaa kahI naa kahI
maagaNyaa krt Asato.prMtu naMtr ptInao vaarMvaar dula-xa kolyaanaMtr tIcyaa maagaNyaa kmaI ikMvaa baMd haotat.%yaacap`maaNao [Mid`yao
doiKla laxa na idlyaanao kahI kaLanaMtr AapaoAap SaaMt haotat.

13.naama jap ikMvaa hrInaama saMikt-na ³hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hroÑ hro rama hro rama rama rama hro hroÑÑ yaa
mahamaM~acao ikt-na ikMvaa jap´ sava-EaoYz ya& Aaho.karNa ya&amaQyao sava- dovataMnaa baaolaaivalao jaato.ek jarI dovata ya&amaQyao
yajamaana mhNauna ]pisqat nasalaI trI ya& Asafla haotao.jasao p`jaaptI dxa yaaMcyaa ya&amaQyao iSavajaIMnaa yajamaana mhNauna
baaolaaivalao navhto.%yaamauLo tao ya& Asafla Jaalaa.tsaoca ya&asaazI jaI saamauga`I AavaSyak Asato tI AitSaya Sauw sva$pacaI
AsaavaI jaI yaa kilayaugaat imaLNao Sa@ya naahI.“hro kRYNa” yaa mahamaM~amaQyao hra mhNajao Sa@tI jaI p`kRtIvaacak ikMvaa
saamauga`I Aaho.“kRYNa” mhNajao svat: ya&pu$Ya va jyaa izkaNaI BagavaMt Asatat %yaa izkaNaI sava- doivadovata ]pisqat
Asatat.ikt-na JaalyaanaMtr p`saad ivatrNa pNa kolao jaato jao ya& saMpnna Jaalyaavar krtat.mhNauna naama jap ikMvaa hrInaama
saMikt-na ³hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hroÑ hro rama hro rama rama rama hro hroÑÑ yaa mahamaM~acao ikt-na ikMvaa jap´
ya&ca Aaho jaao ivanaaSaulk va garIbaat garIba vya@tIlaa krNao Sa@ya Aaho AaiNa Saas~at saaMgaItlyaap`maaNao %yaasaazI kzaor
ivaQaIinayama sauwa naahIt.

14. “hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hroÑ hro rama hro rama rama rama hro hroÑє ha mahamaM~ mhNajao BagavaMtaMcaa maaobaa[-la
naMbar Aaho. jaovha kQaI AapNa saMkTamaQyao Asau tovha AapNa BagavaMtaMcaa ha maaobaa[-la naMbar laavau Saktao.yaasaazI kQaIhI
vyast Taona imaLt naahI.lagaoca naMbar laagatao mhNajao BagavaMtaMSaI lagaoca saMpk- haotao.ronjacaI ikMvaa ba^TrI Da}nacaI samasyaa
yaot naahI.

15.AapNa mhNatao kaTyaanao kaTa kaZavaa.%yaacap`maaNao AapNa baMQanaamaQyao QvanaInao ADktao.tsaoca saRYTIcaI rcanaa doiKla
QvanaInao JaalaolaI Aaho.sava-p`qama ba`mhajaIMnaa kaoNaIhI idsat navhto.tovha %yaaMnaI f@t Sabd eoklaa “tp” AaiNa naMtr
tpScayaa- k$na BagavaMatMkDUna &ana Gaotlao va saRYTIcaI rcanaa kolaI.AapNa yaa saMsaarat BaaOitk qvanaI eokt Asatao.]da:
roDIAao¸TolaovhIjana¸SaaLa ka^laojamaQaIla &ana¸ To@naa^laa^jaIcao &ana¸[.Aaplyaalaa f@t QvanaIcao sva$p AaQyaai%mak krayacao
Aaho.mhNajao hrInaama¸ p`vacanao¸ Saas~ ³SabdaMcyaa maaQyamaatuna roka^Do kolaolaa QvanaI´¸[.AapNa ra~I Jaaoplaolaao AsataMnaa sava-
[Mid`yao baMd Asatat.pNa EavaNaoMid`yao JaaopomaQyaosauwa jaagaRt Asatat.]da: AapNa Jaaoplaolaao AsataMnaa jar kaoNaI AaorDlao
“caaor caaor” ikMvaa “saap”.tr AapNa lagaoca Jaaopotuna jaagao haotao.tsaoca kaoNaI Aaplyaa naavaanao hak maarlaI trI AapNa
jaagao haotao.%yaasaazI spSa- k$na ]zvaayacaI garja naahI. d`aOpdInao duyaa-Qanaalaa ekda mhTlao haoto kI “AMQao ka pu~ AMQaa”
AaiNa mahaBaart GaDlao haoto.eka vaa[-T Sabdanao maa¹yaa maa¹yaa¸ Kuna haotat.manauYya SarIracaa maar ivasa$na jaatao.pNa
SabdaMcaa maar kQaIhI ivasart naahI.isaDI Plaoyar maQyao kovaL irmaaoT vaap$na isaDI Aat va baahor haot Asato.to sauwa
QvanaIcyaa maaQyamaatuna.mhNaunaca Saas~aMmaQyao sauwa hrInaamaacaa mhNajao AaQyaai%mak QvanaIcaa mahImaa saaMgatlaolaa Aaho.Bagavaana
EaI caOtnya mahap`BauMnaI sauwa BagavaMtaMsaMbaMQaIt EavaNa krayalaa far mah%va idlaolao Aaho.

ASaa p`karo AapNa QvanaInaoca ³BaaOitk QvanaInao´ baMQanaamaQyao ADktao AaiNa QvanaInaoca ³AaQyaai%mak QvanaInao´
baMQanaatuna mau@t haotao.yaalaaca mhNatat¸ “kaTyaanao kaTa kaZNao”.

85 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 Aaplyaa ivaYayaI jar kuzo cacaa- caalau AsatIla va Aaplyaalaa %yaabad\dla maahIt Jaalao tr AapNahI %yaa izkaNaI
gauPtpNao jaa}na AaplyaaivaYayaI kaya baaolalao jaato Aaho to pahtao.jar Aaplyaat ha gauNa Aaho tr AapNa jyaa BagavaMtaMcao
AMSa Aahaot %yaaMcyaathI ha gauNa Amayaa-d Asalaa pahIjao.mhNauna jyaa izkaNaI BagavaMtaMcao Ba@t BagavaMtaMivaYayaI cacaa- krtat
ikMvaa kqaa krtat %yaa izkaNaI BagavaMt inaiScatca ]pisqat Asatat.mhNauna BagavaMt naard maunaIMnaa mhNatat ¸ “naahMitYzamaI
vaOkuMzo naahM yaaogaInaaM hRdyao Ñ t~ itYzamaI naard ya~ gaayaMtI mad\Ba@t є

16.daona ka^laojamaQaIla ima~ haoto.ekda to laaoNaavaLa va KMDaLa yaoqao ifrayalaa jaatat.jaovha to T/onanao p`vaasa krIt
Asatat tovha %yaaMcyaapOkI ek ima~ dusa¹yaa ima~alaa saaMgat Asatao kI baGa baahorIla ihrvaogaar vaatavarNa AaiNa doKavaa
iktI sauMdr Aaho.tovha ho sava- eokNaara ima~ mhNatao kI¸ ‘Aro² Aaplao popr javaL Aalaolao Aahot.AapNa AByaasa
krayalaa hvaa.’%yaavar tao ima~ mhNatao kI saQyaa jao vat-maana Aaho f@t %yaacaaca ivacaar kr AaiNa jaovha to daoGa ima~ prt
jaatat %yaanaMtr maa~ jaao ima~ T/onamaQauna ihrvaogaar vaatavarNa AaiNa doKavaa baGat haota tao lagaoca AByaasa krayalaa sau$vaat
krtao.%yaavaoLI jaao ima~ %yaalaa T/onamaQauna ihrvaogaar vaatavarNa AaiNa doKavaa baGat AsataMnaa AByaasaacao ToMSana dot haota¸ tao
ima~ mhNatao kI ¸‘Aro² tulaa Aazvato ka jaovha AapNa T/onanao laaoNaavaLa va KMDaLa yaoqao ifrayalaa gaolaao haotao tovha
ihrvaogaar vaatavarNa AaiNa doKavaa iktI sauMdr haota’. %yaavaoLolaa AByaasa krNaara ima~ mhNatao kI¸‘Aro² saQyaa popr javaL
Aalaolao Aahot.jao vat-maana Aaho f@t %yaacaaca ivacaar kr AaiNa mhNauna AByaasa kr.’ ASaap`karo tao ima~ mauK- haota
karNa jaovha AanaMd lauTayacaa haota tovha AByaasaacao ToMSana Gyaayacaa AaiNa jaovha AByaasaacao ToMSana Gyaayacao Asato tovha maa~
BautkaLacaa ivacaar krayacaa.

AgadI %yaap`maaNaoca kahI Ba@tdoiKla jaovha sakaLI ba`mhmauhU-tat naamajap krayacaa Asatao tovha idvasa BaratIla
gaaoYTIMcaI ikMvaa kamaaMcaI yaaojanaa AaKtat ikMvaa %yaaMcaa ivacaar krtat AaiNa jaovha idvasaa kama krayacao Asato %yaavaoLI
maa~ ivacaar krtat kI Aaja maaJyaa caaMgalyaa maaLa ikMvaa caaMgalaa naamajap Jaalaa naahI.mhNauna eka vaoLI f@t ekca kama
krayacao Asato.%yaamauLo %yaa kamaacaI gauNava%ta ³ ´ caaMgalaI imaLto.jar AapNa p`saad Gaot Asau tr p`saadca Gyaavaa
AaiNa jar AapNa naamajap krIt Asau tr f@t naamajapca kravaa.[tr kahIhI k$ nayao.jao kaya- mah%vaacao Aaho to
AapNa naIT va caaMgalao krtao.kamaat kama krt naahI.%yaacap`maaNao BagavaMtaMcao naapjap ho jaIvaa%myaacao mah%vaacao kaya- Aaho.
naamajap krIt AsataMnaa iT.vhI.pahNao¸p`vacana eokNao¸vaacana krNao¸vhaT\sa Ap maosaoja baGaNao¸[tr saMsaarI kamao
krNao¸[.k$ nayao.AapNa Asaa inayamaca kravaa kI maI ]plabQa Asalaolyaa vaoLomaQyao jap krIt AsataMnaa var ]llaoK kolaolao
manaamaQyao iktIhI [-cCa JaalaI trI kahIhI mauLIca krNaar naahI¹ jasao kI iT.vhI.pahNao¸p`vacana eokNao¸vaacana krNao¸vhaT\sa
Ap maosaoja baGaNao¸[tr saMsaarI kamao krNao¸[.sava-p`qama naapjap ekaga`tonao kravaa¸ikmaana tsao krNyaacao p`ya%na trI
kravaot.naahI tr kahI Ba@t kSaatrI maaLa puNa- k$na %yaaMcao %yaa idvasaacao Bajana puNa- Jaalao Asao mhNatat.pNa AapNa
Asao k$ nayao.

17.jasao eKadI p`isaw vya@tI %yaacao naava Krava hao} nayao yaacaI kaLjaI Gaoto.]da: jar %yaa p`isaw vya@tInao %yaacyaa
AaoLKInao kaoNaalaa naaokrIvar laavalao Asaola tr tI vya@tI saMbaMQaIt vya@tIlaa saaMgato kI maI tuJao kama tr kolao Aaho pNa
maaJao naava Kraba vhayalaa nakao yaacaI kaLjaI Gao.%yaacap`maaNao BagavaMtdoiKla %yaaMcyaa naavaacaa mahImaa japtat mhNajao %yaaMcao
naama Kraba haoNaar naahI yaacaI kaLjaI Gaotat.AsaohI mhTlao Aaho kI BagaMvataMcao naama ho BagavaMtaMpoxaa jaast dyaaLU
Aaho.karNa papIt papI vya@tIdoiKla BagavaMtaMcyaa naamaacaa AaEaya sahja Gao} Saktao.prMtu BagavaMtaMnaa p`%yaxa BaoTnao ho
papI vya@tIlaa Sa@ya naahI.f@t BagavaMtaMcao mahana Ba@tca BagavaMtaMcao p`%yaxa dSa-na Gao} Saktat.Aqaa-t Saas~anausaar ‘hro
kRYNa’ mahamaM~acaa jap EavaNa krNao AaiNa p`%yaxa BagavaMtacao dSa-na krNao vaa saMga krNao ho ekca Aaho.karNa naama AaiNa
naamaI yaaMcyaat Baod naahI Aaho¸to ekca Aahot.

86 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
18.samajaa¸ eKadyaacao naava raQaoSaama Asao Aaho.jar kaoNaI gadI-maQyao Saama naavaacao ]ccaarNa kolao tr raQaoSaama naava
AsaNaa¹yaa vya@tIlaa Asaa AaBaasa haotao kI kaoNaI raQaoSaama Asao tr pukarlao naahI naaÆ ikMvaa kaoNaI rmaoSa pukarlao tr
]maoSa naava AsaNaa¹yaa vya@tIlaa %yaalaaca pukarlyaacaa AaBaasa haotao.kQaI kQaI daona vya@tIMcaI naavao hI saarKIca
Asatat.jarI dusa¹yaa vya@tIlaa pukarlao trI saarKoca naava Asalyaanao AapNahI baGatao kI Aaplyaalaa kaoNa pukart
Aaho.ASaa p`karo jar Aaplyaasaar#yaa sava-saamaanya vya@tIlaa kovaL Aaplyaa naavaacaa AaBaasa Jaalaa tr AapNa baGatao kI
Aaplyaalaa kaoNa pukart Aaho.tr maga BagavaMt sava- gaaoYTIMcao mauL Asalyaanao %yaaMcyaamaQyao ha doiKla gauNa Amayaa-dca
Aaho.mhNauna Saas~aMmaQyao saaMgaItlaolao Aaho kI BagavaMtaMcyaa naamaaBaasa ]ccaarNaamauLo ikMvaa japamauLo doiKla mau@tI sahja p`aPt
haoto.]da: AjaaimaLalaa pu~acyaa naavaacyaa ]caarNaanao ³AjaaimaLacyaa maulaacao naava naarayaNa haoto´ vaOkuMz p`aPtI JaalaI.

19.jaovha Aaplaa jap caaMgalaa haot naahI tovha ¹

A.Aaplyaalaa toca kama krNyaasaazI Kup Aqak pirEama Gyaavao laagatat.
ba.na idsaNaa¹yaa ba¹yaaca samasyaa puZo yaotat.
k.GaTnaa puNa- haoNyaasaazI Kupca vaoL laagatao.
D.laaok AaplyaaSaI naIT baaolatÀvaagat naahI.
[.AaplaI sahnaSaIlata kmaI haoto.AapNa SaIGa`kaopI¸ragaIT¸AQaIr haotao.
[-.AapNa dusa¹yaaMmaQyao daoYa pahNao sau$ krtao.

ta%pya- ho Aaho kI jar Aaplaa jap caaMgalaa Jaalaa naahI tr sava- gaaoYTI caukIcyaa idSaonao haotat ikMvaa naIT haot
naahIt. AapNa spYTpNao pahU Saktao kI saMnyaasaI ikMvaa varIYz Ba@taMmaQyao ]llaoK kolaolyaa gaaoYTI GaDt naahIt karNa to
%yaaMcaa jap ha caaMgalyaa p`karo krtat ikMvaa tsaa p`amaaiNak p`ya%na krtat.mhNauna sava- laaok ³Ba@tI na krNaaro saaMsaarIk
laaoksauwa´ %yaaMcyaasaaobat naIT baaolatatÀvaagatat.to saMnyaasaI ikMvaa varIYz Ba@t sahIYNaU va dyaaLU vaa kRPaaLU Asatat¸[.

jar AapNa Aaplaa jap caaMgalaa kolaa tr Aaplyaalaa Aaplyaa sava- gaaoYTIMsaazI vaoLhI imaLtao.jasao AapNa
Aaplyaa idvasaBaracao vaoLap~k krtao kI AaMGaaoL¸jaovaNa krNao¸ [%yaadIMsaazI [tka vaoL¸8 tasa jaa^ba¸2 tasa maaLa krNao.
ASaap`karo 24 tasaaMcaI AapNa AaKNaI krtao AaiNa var ]llaoK kolaolyaa kayaa-MmaQyao vyast Asalyaanao Aaplyaalaa [tr
kaoNa%yaahI gaaoYTIMsaazI vaoLca imaLt naahI.pNa maa~ AapNa Aaplaa jap caaMgalaa³ ´ va
sakaLI ba`mhmauh-tamaQyao puNa- kolaa tr Aaplyaalaa Asao AaZLUna yao[-la kI AaplaI raojacaI dOnaMidna kaya-o k$na doiKla
Aaplyaalaa p`vacana eokNao ikMvaa [tr saovaa k$na doiKla AaplyaajavaL vaoL iSallak Aah.yaasaazI Aaplaa tk-
³ ´ doiKla kmaI pDola kI ho ksao kaya Sa@ya Jaalao.karNa Bagavaana EaIkRYNa EaImad\Bagavad\gaItomaQyao ³11.32´
saaMgatat kI maI kaL Aaho.%yaamauLo BagavaMtaMcyaa kRpomauLo 8 tasaacao kama 4 tasaat ikMvaa yaa ]laT 4 tasaacao kama 8
tasaat hao} Sakto.mhNauna AapNa BagavaMtaMnaa jaIvanaacao koMd`ibaMdu kolao pahIjao AaiNa %yaanausaar AaplaI kaya-o kolaI
pahIjaot.jar Aaja AapNa BagavaMtaMnaa vaoL idlaa tr jaovha AaplaI vaoL yao[-la tovha BagavaMt Aaplyaalaa vaoL dotIla.
³“Agar hma Aaja Bagavaana kao Ta[-ma doMgao tao jaba hmaara Ta[-ma Aayaogaa tao Bagavaana hmao Ta[-ma doMgao.”´

20.sau$vaatIlaa sakaLI lavakr ³ba`mhmauhUta-t´ ]zNao Kupca ~asadayak vaaTto.pNa trI doiKla AapNa sakaLI lavakr
]zavao va jap krNyaasa sau$vaat kravaI.sau$vaatIlaa kahI maaLa jabardstInao kravyaa laagatIla pNa naMtr saaQaarNapNao inammao
maaLa ³8 maaLa´ JaalyaanaMtr maa~ jap krtaMnaa AanaMd yaotao.ASaa p`karo Aaplyaa raojacyaa 16 maaLa puNa- hao}na
jaatat.jar Aaplyaalaa sakaLI lavakr ³ba`mhmauhUta-t´ ]zlyaamauLo Kupca qakvaa Aqavaa Jaaop jaaNavat Asaola tr AapNa
15 to 20 imainaTo kaoNatahI ivacaar na krta SaaMtpNao DaoLo imaTUna pDuna rhavao ³GaDyaaLamaQyao ikMvaa maaobaa[-lamaQyao Alaama-

87 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
laavauna´ AaiNa maga ]zavao.Aaplyaalaa fo`Sa Jaalyaap`maaNao vaaTola ikMvaa Jaaop Aqavaa qakvaa kmaI JaalyaasaarKo vaaTola.15 to
20 imainaTaMpoxaa jaast pDuna rahlyaasa Jaaop laagaNyaacaI Sa@yata Aaho.

kahI Ba@t sakaLI maMgala AartI¸tulasaI AartI¸narisaMh AartI¸caOtnya iSaxaaYTkma¸[.maa^ina-Mga p`aoga`ama puNa- krtat.
prMtu lagaoca naaokrIvar kamaasaazI jaavao laagat Asalyaanao va sakaLcyaa sava- Aar%yaa mhNajao maa^ina-Mga p`aoga`ama puNa- krNyaamaQyao
vaoL gaolyaamauLo %yaaMcyaa 3 to 4 maaLaca ikMvaa kahIMcaI tr ekhI maaL haot naahI.kahI Ba@taMnaa tr kMpnaImaQyao phIlaI
iSaFT puNa- Jaalyaavar kahI karNaamauLo dusa¹yaa iSaFTcaa kamagaar ikMvaa sauprvaayajar na AalyaamauLo dusarI iSaFT
AnapoixatpNao kravaI laagato.%yaamauLo %yaaMnaa %yaaMcyaa raojacyaa maaLa puNa- krNyaasaazI ADcaNa yaoto.ASaa ivaSaoYa
pirisqatImaQyao sava-p`qama mah%va ho maa^ina-Mga p`aoga`amapoxaa Aaplyaa 16 maaLa puNa- krNyaalaa dyaavao.karNa 99 T@ko AaplaI
AaQyaai%mak p`gatI hI japavar AvalaMbauna Aaho.tsaoca AapNa gau$ maharajaaMnaa 16 maaLa raojaca puNa- krNyaacao vacana idlaolao
Aaho.maMgala AartI krNyaacao vacana idlaolao naahI.pNa yaacaa Aqa- Asaa naahI kI maMgala AartIlaa kmaI laoKlao jaavao.jyaa
Ba@taMnaa maMgala AartI va jap daonhI krNao Sa@ya Asaola %yaaMnaI daoGahI kravao.prMtu jar daoGaaMpOkI ekca Sa@ya Asaola tr
p`aqaimakta jap krNyaalaa dyaavaI.jao Ba@t Asao krIt AsatIla %yaaMnaI AazvaDI sauTIlaa maa~ Aaplyaa saoMTrmaQyao ikMvaa
maMidramaQyao japasahIt puNa- maa^ina-Mga p`aoga`ama kravaa.

21. ‘hro kRYNa’ mahamaM~acaa jap krtaMnaa manaalaa saaMgaavao kI¸ ‘ho manaa² tu 16 maaLaMcao puNa- mahamaM~ eoku nakaosa’.karNa
manaalaa ekdma sava- maaLa Qyaanapuva-k EavaNa krNyaasa saaMgaItlyaasa to tsao krNyaasa manaa krto.%yaamauLo manaalaa saaMgaavao kI ho
manaa tu puNa- maaLsauwa EavaNa k$ nakaosa.eka maaLomaQaIla 108 mahamaM~aMMpOkI saQyaa caalau Asalaolaa f@t ekca hro kRYNa
mahamaM~ Qyaanapuva-k EavaNa kr mhNajao eok.ASaap`karo manaalaa ekdma baaojaa na dota p`%yaok vaoLolaa f@t ekca hro kRYNa
mahamaM~ Qyaanapuva-k EavaNa krNyaasa saaMgaNao AaiNa ASaap`karo maga mana jaastIt jaast hro kRYNa mahamaM~ Qyaanapuva-k EavaNa
krNyaasa Aaplyaalaa madt krto.

jyaap`maaNao lahana maulaaMnaI kahI maagaItlao tr %yaaMnaa ekdma manaa k$ nayao.karNa ekdma manaa kolyaamauLo tI lahana
maulao maga jaastca hT\T krtat.mhNauna %yaaMnaa saaMgaavao kI qaaoDyaa vaoLanao yaa.maI tumhalaa jao pahIjao to do[-la.maga to ~asa dot
naahIt.%yaacap`maaNao jap krIt AsataMnaa manaanao jar kahI krNyaasa saaMgaItlao ikMvaa maagaItlao tr manaalaa doiKla ekdma manaa
k$ nayao karNa ekdma manaa kolyaamauLo mana lahana maulaaMp`maaNao jaast hT\T krto.mhNauna manaalaa saaMgaavao kI daona tasaaMnaI maI
tulaa jao pahIjao to do[-la ikMvaa tuJyaa [-cCop`maaNao kaya- krola.pNa Aata saQyaa malaa japavar laxa do} do ikMvaa jap krtaMnaa
jaastca kamao Aazvat AsatIla tr qaaoDavaoL jap qaaMbavauna tI sava- kamao eka kagadavar ilahUna kaZavaIt.maga mana ~asa dot
naahI.

22.jar kahI ivaSaoYa karNaaMmauLo ³ApGaat¸Aa^proSana¸[.´ %yaa idvasaacaa Aaplaa jap ikMvaa kahI maaLa krNyaacyaa baakI
rahIlyaat tr dusa¹yaa idvaSaI rahIlaolyaa maaLa ja$r puNa- krNao.iSaxaa mhNauna jaast maaLa sauwa krNao.sagaLyaat mah%vaacaI
gaaoYT mhNajao jyaa idvasaacyaa maaLa %yaaca idvaSaI puNa- kolyaa pahIjaot.saaQaarNapNao %yaa idvaSaI ra~I 12 vaajaocyaa Aatca
ikMvaa ivaSaoYa pirisqatImaQyao sakaLI maMgala AartIcyaa Agaaodr ³4vaajaocyaa Aatca´ maaLa puNa- Jaalyaaca pahIjao.kahI vaoLa
Asao AaZLUna yaoto kI kahI karNaanao jar Aaplyaa %yaa idvasaacyaa maaLa puNa- Jaalyaa naahI tr dusa¹yaa idvaSaIhI tsaoca haoto
AaiNa vaaMrvaar maaLa baakI zovaNao hI Ba@taMnaa savaya laagato.ho AapNa AaQyaai%makdRYTyaa AajaarI Asalyaacao ikMvaa AapNa
krIt Asalaolyaa ApraQaaMcao laxaNa Aaho.%yaasaMd-Baat varIYz Ba@t ikMvaa Aaplyaa kaM^nsalarkDUna maaga-dSa-na Gyaavao.
raoja ra~I JaaopNyaapuvaI- tpasauna pha kI %yaa idvaSaIcyaa maaLa puNa- Jaalaolyaa Aahot kI naahI.karNa kahI Ba@taMcyaa
baabatIt %yaaMnaa dusa¹yaa idvaSaI maaLa krtaMnaa ka}MTr pahIlyaavar Asao AaZLUna yaoto kI kalacyaa Aaplyaa daona ikMvaa jyaa
maaLa baakI Aahot %yaa %yaaMcyaa laxaat yaotat.

88 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
23.hro kRYNa mahamaM~acaa jap krNao mhNajao BagavaMtaMnaa pukarNao.mhNauna jap krtaMnaa AapNa lahana maulaap`maaNao rDlao
pahIjao.lahana maulaanao rDNao mhNajao %yaalaa Krca Aa[-caI garja Aaho.jar to rDt naahI mhNajao %yaalaa Aa[-caI garja
naahI.%yaacap`maaNao jar jap krtaMnaa AapNa rDlaao naahI tr AapNa yaa BaaOitk jagaat svat:laa saurixat samajat Aahaot
AaiNa Aaplyaalaa BagavaMtaMcaI farSaI garja naahI Asaa %yaacaa Aqa- haotao.mhNauna jaovha Aaplyaalaa yaa BaaOitk jagaat Kroca
Asaurixat vaaTto tovhaca AapNa BagavaMtaMnaa K¹yaa Aqaa-nao jap krtaMnaa puka$ Saktao.jar Aaplyaalaa jap krtaMnaa rDta
yaot nasaola tr AapNa yaasaazI rDavao kI malaa jap krtaMnaa rDU ka yaot naahIÆ BagavaMta maaJao hRdya [tko kzaor Aaho kI
malaa rDU pNa yaot naahI.

24.jasao AapNa gaaMQaIjaI ha Sabd ]ccaarlaa tr Aaplyaa manaamaQyao lagaoca Dao@yaavar kosa nasalaolaI ek caYmaa va QaaotI
GaatlaolaI mhatarI sa%yavaadI vya@tI¸sa%yaaga`h¸carKa¸doSasaovaa¸[.gaaoYTIMcao ivacaar cak` sau$ haoto.%yaacap`maaNao Saas~aMmaQyao
saaMgaItlaolao Aaho kI BagavaMtaMcao naamasmarNa jasao kRYNa mhTlao kI lagaoca %yaaMcao naama¸$p¸gauNa¸ilalaa¸pirkr¸vaOiSaYTo¸[.p`kT
haotat AaiNa BagavaMt ho AaQyaai%mak stravar va pirpuNa- AsalyaamauLo %yaaMcao naama¸$p¸gauNa¸ilalaa¸pirkr¸vaOiSaYTo¸[.ho sava-
ekca Aahot mhNajao BagavaMtca Aahot¸ mhNajao yaaMpOkI kaoNatohI smarNa kolyaasa Aaplyaalaa p`%yaxapNao BagavaMtaMcaa saMga p`aPt
haotao.

25.dusa¹yaa doSaaMmaQyao paNaIpT\TI kr jar Barlaa naahI tr Aaplyaa doSaap`maaNao naLacao paNaI baMd krIt naahIt.tr %yaa
doSaaMmaQyao naLacyaa paNyaacaI Qaar Kup baarIk kolaI jaato jaoNao k$na AapNa puNa-pNao paNaIpNa Ba$ Sakt naahI ikMvaa tk``ar
doiKla k$ Sakt naahI kI naLalaa paNaI yaot naahI.%yaacap`maaNao BagavaMt doiKla Ba@taMnaI ApraQa kolao tr %yaaMcyaa
Ba@tImaQaIla ikMvaa naamajap krNyaatIla AanaMd puNa-pNao kaZuna Gaot naahIt.karNa jar kahIca AanaMd imaLalaa naahI tr
Ba@t naamajap ikMvaa Ba@tI krNao saaoDUna dotIla AaiNa puNa- prmaaocca AanaMd doiKla p`dana krIt naahIt karNa Ba@t ApraQa
krIt Aaho.mhNauna prmaaocca AanaMd p`aPt krNyaasaazI Aaplyaalaa inasvaaqa- va ApraQarhIt Ba@tI ikMvaa naamajap kravaa
laagaola.
dusaro ]dahrNa mhNajao AapNa jar imaza[-cyaa dukanaat gaolaao tr sau$vaatIlaa qaaoDI imaza[- fukT imaLto.pNa jar
Aaplyaalaa imaza[- jaast pahIjao Asaola tr %yaa imaza[-saazI ikMmat maaojaavaI laagato.%yaacap`maaNao BagavaMt doiKla sau$vaatIlaa
naamajap ikMvaa Ba@tI krtaMnaa sahjapNao kahI AanaMd p`dana krtat.prMtu jar Aaplyaalaa Ajauna jaast prmaaocca AanaMd
p`aPt kravayaacaa Asaola tr Saas~aMtIla inayamaaMcyaa $pat ikMvaa tpsyaocyaa $pat Aaplyaalaa ikMmat maaojaavaI laagaola.
³EaImad\Baagavat puraNaacyaa phIlyaa skMdamaQyao BagavaMt naard maunaIMnaa qaaoDyaa vaoLasaazI %yaaMcao sauMdr Asao dSa-na dotat.prMtu
naMtr naardjaIMnaa BagavaMtaMcao punha dSa-na krNyaasaazI Kup tpsyaa kravaI laagato Asao vaNa-na Aalaolao Aaho.´

26.jasao daona lahana maulao Aahot.%yaapOkI ekanao vaDIlaaMcao baaoT pkDlaolao Aaho AaiNa dusara lahana maulagaa svabaLavar
caalat Aaho.jar tI daoGa maulao KalaI pDlaI tr jyaanao vaDIlaaMcao baaoT pkDlaolao Aaho tao qaaoDyaa kaLasaazI laDKDola pNa
KalaI pDNaar naahI.pNa jyaanao vaDIlaaMcao baaoT pkDlaolao naahI tao maa~ KalaI pDola.%yaacap`maaNao jyaa vya@tInao naamajap
ikMvaa Ba@tIcyaa maaQyamaatuna Aaplyaa prmaip%yaa BagavaMtacao baaoT pkDlaolao Aaho mhNajao BagavaMtaMcaa AaEaya Gaotlaolaa Aaho tao
qaaoDyaakaLasaazI Ba@tImaQyao laDKDola pNa %yaacao ptna haoNaar naahI.prMtu jyaa vya@tInao BagavaMtaMcaa AaEaya Gaotlaolaa naahI
%yaacao maa~ inaiScatca ptna hao[-la.

27.jasao naklaI baMduk hI K¹yaa baMdukIp`maaNaoca idsato ikMvaa tIcaa AavaajahI K¹yaa baMdukIp`maaNaoca yaotao pNa tI naklaI
baMduk K¹yaa baMdukIsaarKo kaya- k$ Sakt naahI.%yaacap`maaNao AapNahI naamajap naklaI baMdukIp`maaNaoca krIt Asatao
³naamajapat gaMBaIrta nasaNao va ApraQa krNao´.%yaamauLoca Aaplyaalaa naamajapacaa Kra pirNaama imaLt naahI.

89 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
28.kahI vaoLa jaada vaoL imaLalyaamauLo jaovha Ba@t Aaplyaa raojacyaa maaLaMpoxaa jaast maaLa krtat tovha to jaastIcyaa
maaLa yaa farSaa caaMgalyaap`karo ikMvaa gaMBaIrta puva-k krIt naahIt.%yaamauLo Sa@yata Asato kI Aaplyaa raojacyaa
maaLadoiKla caaMgalyaap`karo ikMvaa gaMBaIrta puva-k na krNyaacaI savaya laagau Sakto.mhNauna Sa@yatao jaastIcyaa maaLadoiKla
caaMgalyaap`karo ikMvaa gaMBaIrta puva-k kravyaat.

29.hrInaama jap krtaMnaa AapNa vaoLovar laxa do} nayao kI evaZyaa vaoLot evaZyaa maaLa Jaalyaaca pahIjao ³
´.karNa %yaamauLo hrInaamaakDo laxa na laagata Aaplao laxa vaoLokDoca Asato.
vaoLokDo laxa na idlyaanao jaastIt jaast kaya hao[-la tr ek ikMvaa daona maaLa kmaI jaast hao} Saktat.Aqaa-t yaacaa Aqa-
Asaa naahI kI Aaplyaalaa jaa^balaa 7 ikMvaa 8 vaajata jaayacao Aaho tr AapNa %yaakDosauwa laxa do} nayao.tr yaacaa Aqa-
Asaa Aaho kI evaZyaa vaoLot evaZyaa maaLa Jaalyaaca pahIjao Asao na pahta hrInaamaavar laxa koMid`t kravao.saaQaarNapNao hro
kRYNa mahamaM~acyaa 16 maaLa jap krNyaasaazI AMdajao daona tasa laagatat ikMvaa kahI Ba@taMnaa idD tasa laagatao.hro kRYNa
mahamaM~acyaa eka maaLolaa 7 ikMvaa 7.5 imainaTo laagatat.%yaapoxaa jaast vaoL laagalaa tr samajaavao kI AapNa farca kmaI
spIDnao jap krIt Aahaot AaiNa eka maaLolaa kmaIt kmaI vaoL mhNajao 5.5³saaDopaca imainaTo´.%yaapoxaa kmaI vaoL laagalaa
tr samajaavao kI mahamaM~atIla kahI Sabd AapNa saaoDt Aahaot.³jao Ba@t 64 maaLa ikMvaa jaast maaLa inayaimatpNao
krtat %yaaMnaa kdaicat saravaanao 5 imainaTo vaoL laagau Saktao¹spoSala kosa´.naivanaca Ba@tImaagaa-t Aalaolyaa Ba@taMnaa
sau$vaatIlaa eka maaLolaa saaQaarNapNao 10 to 15 imainaTo laagatat.

30.kahI laaok mhNatat kI 16 maaLa kSaatrI krNyaapoxaa f@t ekca maaL pNa caaMgalyaa p`karo va ekaga`tonao kravaI.
jyaap`maaNao AaOYaQaI hI kaoNaacyaa saaMgaNyaanausaar na Gaota %yaa AaOYaQaIvarIla saucanaaMp`maaNao ikMvaa Da^@TraMcyaa sallyaanausaar GaoNao
kQaIhI caaMgalao Asato.%yaap`maaNao hrInaama jap doiKla Saas~ap`maaNao ikMvaa saaQaU¹saMtacyaa maaga-dSa-naanausaar saM#yaapuva-k kravaa.
sau$vaatIlaa ikk maa$na caalau krNaa¹yaa daona caakI gaaDyaa Asaayacyaa.tI gaaDI kaoNa%yaa ikklaa caalau hao[-la ho
Aaplyaalaa maahIt nasato.%yaamauLo gaaDI caalau hao[-pya-Mt ikk maart rhayacao.%yaacap`maaNao mau@tIsaazI ikMvaa Bagavad\p`aPtIsaazI
Sauw Baavanaonao mhTlaolaa ekca hro kRYNa mahamaM~ purosaa Aaho.pNa tao hro kRYNa mahamaM~ Sauw Baavanaonao kovha yao[-la ho maahIt
nasalyaanao AapNa satt BagavaMtaMcao naamasmarNa caalau zovaayacao.

31.jyaap`maaNao da$ ipNaaro laaok ho kaoNatIhI AanaMdacaI gaaoYT AsalaI kI ek~ basauna da$ iptat¸ jaIvanaat kaoNatIhI
du:KacaI gaaoYT AsalaI kI ek~ basauna da$ iptat¸ lagna Asalao kI ek~ basauna da$ iptat¸[.%yaacap`maaNao Ba@t doiKla
kaoNatIhI AanaMdacaI gaaoYT AsalaI kI eki~tpNao hro kRYNa mahamaM~acao ikt-na krtat¸ jaIvanaat kaoNatIhI du:KacaI gaaoYT
AsalaI kI hro kRYNa mahamaM~acao ikt-na ikMvaa jap krtat¸ lagna Asalao kI ek~ hro kRYNa mahamaM~acao ikt-na krtat¸kaoNaI
vaarlao kI hro kRYNa mahamaM~acao ikt-na krtat ³f@t Qauna qaaoDI vaogaLI Asato´¸[.

32.kahI Ba@t tr %yaaMcaa raojacaa jap saMplyaanaMtr Asao doiKla mhNatat kI¸ “p`BaujaI ² maOnao maalaa Ktma ikyaa.” Ktma
ikyaa mhNajao jasao kahI %yaaMcaI hrI naama japaSaI KanadanaI ikMvaa jaanaI duYmanaI Aaho.maaLa krayacyaa Asatat¸ maaLa
saMpvaayacyaa nasatat hI gaaoYT laxaat zovaavaI.

33.AQauna maQauna AapNa AaplaI japmaalaa ipSavaI Qauvauna svacC zovaavaI.AaplaI japmaalaa ipSavaIcaI svacCta ho Aaplyaa
caotnaocao p`itk Aaho.jar japmaalaa ipSavaI GaaNaorDI Asaola tr AaplaI caotnaa ASauw Asalyaacao to p`itk Aaho va AapNa
Aaplyaa japmaalaa ipSavaI bad\dla inaYkaLjaI Aahaot ha %yaacaa Aqa- haotao.kahI Ba@t tr Aaplyaa japmaaLo bad\dla [tko
inaYkaLjaI Asatat kI %yaaMnaa laxaathI yaot naahI kI maI japmaaL kuzo zovalaI haotI AaiNa sakaLI ikMvaa jaovha hrI naama

90 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
jap krayacaa Asatao tovha to AaplaI japmaaL SaaoQat Asatat.yaa gaaoYTI AaplaI AaQyaai%mak saaQanaa naIT nasalyaacao isaw
krtat.

34.AajaarI AsataMnaa Aaplyaalaa jaovaNa jaat naahI.%yaacap`maaNao jar AapNa AaQyaai%mak jaIvanaat AajaarI Asau tr
Aaplyaalaa Aa%myaacao jaovaNa jap krNao ikMvaa maaLa kmaI krNao Aqavaa na krNyaacaI [-cCa haoNao¸saaQanaa krNyaamaQyao ikMvaa
BagavaMtaMcyaa saovaomaQyao $caI nasaNao¸[.gaaoYTI GaDtat.

35.jasao eKada laaoKMDI ra^D AgnaIcyaa saMpka-t Aalaa tr tao sauwa AgnaIsaarKa garma haotao mhNajao AgnaIcao gauNaQama- Gaotao
ikMvaa jar AapNa krMT Asalaolyaa [lao@T/Ik vaayarcyaa tarolaa spSa- kolaa tr AaplyaalaahI krMT laagatao.%yaacap`maaNao
BagavaMt ho sat\¹icat¹AanaMd va SaaMtakarsya Aahot.%yaamauLo jar AapNa hrI naama jap ikMvaa Ba@tImaya saovaocyaa maaQyamaatuna
BagavaMtaMcyaa saMpka-t Aalaao ³ba`mh¹saMspSa-´ tr AapNahI BagavaMtaMp`maaNao AanaMdmaya ikMvaa SaaMtmaya haotao AaiNa jar AapNa
BagavaMtaMcyaa saMpka-t yao}nahI BagavaMtaMp`maaNao AanaMdmaya ikMvaa SaaMtmaya haot nasau tr yaacaa Aqa- haca haotao kI AapNa K¹yaa
Aqaa-nao BagavaMtaMcaI Ba@tI krIt naahI Aahaot tr Ba@tI saarKo kahI trI krt Aahaot.

36.eKadyaa vya@tIlaa ekdma da$ ipNyaacaI lat laagat naahI.sava-p`qama tao da$caa ekca GaaoT ikMvaa Pyaalaa iptao.naMtr
AazvaDyaatuna ekda da$ Gaotao.naMtr punha da$Dyaa laaokaMcaa saMga p`aPt Jaalaa tr raoja inayaimatpNao da$ ip} laagatao.
%yaacap`maaNao AapNa sauwa eKadyaa vaoLolaaca kQaItrI hrInaama jap krtao.naMtr Ba@taMnaI pazpuravaa kolaa tr AQauna maQauna
hrInaama jap krtao AaiNa jar Ba@taMcaa inayaimat saMga p`aPt Jaalaa tr raoja inayaimatpNao hrInaama jap krtao.ASaa p`karo
Aaplyaalaa hrInaamaacaI lat laagato va AapNa Ba@taMcyaa Aqavaa AaQyaai%mak gau$Mcyaa kRpno ao satt hrInaama Gao} Saktao.

37.kqaa 1 : ekda ibaiBaYaNa yaaMnaI kahI AsauraMnaa %yaaMcyaa hatamaQyao ek icaz\zI idlaI AaiNa saaMgaItlao kI jaaopya-Mt hI
icaz\zI tumacyaa hatamaQyao Aaho taopya-Mt tumhI samaud`ava$na caalataMnaa paNyaat bauDNaar naahI.mhNauna samaud` AaolaaMDuna Bagavaana
EaIramaaMkDo jaat AsataMnaa maaJyaa pazaopaz yaa.samaud`acyaa maQaaomaQa gaolyaavar yaa AsauraMnaa ija&asaa JaalaI kI Asao kaya yaa
icaz\zImaQyao Aaho kI AapNa samaud`at baUDt naahI Aahaot.mhNauna %yaaMnaI icaz\zI ]GaDlaI AaiNa baiGatlao kI icaz\zImaQyao “EaI
rama” ilahIlaolao Aaho.to vaacauna to Asaur hsalao AaiNa manaamaQyao ivacaar k$ laagalao kI yaa naavaat Asao kaya ivaSaoYa Aaho.
AamhI ]gaaca kahItrI ivaSaoYa samajat haotao.Asao ivacaar manaat AalyaanaMtr lagaoca to samaud`amaQyao bauDu laagalaot.sau$vaatIlaa
ibaiBaYaNa yaaMsaar#yaa BagavaMtaMcyaa Ba@tacyaa saaMgaNyaavar %yaaMcaa ivaSvaasa haota kI Aaplyaa hatat kahItrI ivaSaoYa Aaho
mhNauna to bauDlao naahIt.pNa jaovha %yaaMnaI SaMka GaotlaI tovha to lagaoca bauDu laagalaot.

kqaa 2 : ekda ek gaaopI eka saaQaucyaa p`vacanaamaQyao hrInaamaacaa mahImaa eokt haotI kI BagavaMtacyaa naavaanao jaIva ha saMsaar
saagar sahja t$na jaa} Saktao.p`vacana Jaalyaavar jaovha tI gaaopI GarI jaaNyaasaazI inaGaalaI tovha yamaunaa nadImaQyao paNaI
Kupca vaaZlaolao haoto AaiNa plaIkDo Gao}na jaaNaaro naavaaDI doiKla navhto.%yaavaoLa tIlaa %yaa saaQaUcyaa p`vacanaatIla
BagavaMtaMcyaa naavaacaa mahImaa Aazivalaa AaiNa tI ivacaar k$ laagalaI kI jar BagavaMtaMcyaa naavaanao jaIva ha saMsaar saagar sahja
t$na jaa} Saktao tr BagavaMtaMcyaa naavaanao hI nadI AapNa ka par k$ SakNaar naahI.Asao mhNauna itnao BagavaMtaMcyaa
naavaacaa jap sau$ kolaa AaiNa yamaunaa nadI par krayalaa sau$vaat kolaI.AaScaya- mhNajao tIlaa yamaunaa nadIcao paNaI Ba@t
gauDGyaapya-Mtca jaaNavalao AaiNa baroca idvasa tInao Asaoca kolao.ekda p`vacana doNaa¹yaa saaQaUvar ASaIca isqatI AalaI tovha
tInao naohmaIp`maaNao kolao.saaQaUlaa maa~ BagavaMatMcyaa naavaavar puNa- ivaSvaasa navhta.pNa trI doiKla tao %yaa gaaopIp`maaNao BagavaMtacao
naava Gao}na yamaunaa nadI par k$ laagalaa maa~ tao bauDu laagalaa karNa jarI %yaanao p`vacanaat BagavaMtaMcyaa naavaacaa mahImaa
saaMgaItlaa haota trI %yaalaa maa~ %yaa gaaopIp`maaNao BagavaMtaMcyaa naavaavar puNa- ivaSvaasa navhta.tovha tI gaaopI AalaI AaiNa %yaa

91 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
saaQaUcaa hat Qa$na BagavaMtaMcao naamasmarNa krIt tInao saaQaUsaaobat yamaunaa nadI par kolaI AaiNa AaScaya- mhNajao tao saaQaU
yaavaoLolaa maa~ bauDalaa naahI.

varIla daona kqaoMcao ta%pya- hoca Aaho kI Aaplaa doiKla Saas~aMmaQyao ikMvaa saaQaU¹saMtaMnaI vaNa-na kolyaap`maaNao KraoKr
manaapasauna BagaMvaMtacyaa naama mahImaovar puNa- ivaSvaasa naahI.%yaamauLoca Aaplyaalaa hrInaamaacaa Kra savaa-occa laaBa mhNajao kRYNapòma
ha haot naahI.jasao %yaa saaQaUnao gaaopIcaa AaEaya Gao}na yamaunaa nadI par paDlaI tsaoca AapNa doiKla BagavaMtacyaa Sauw Ba@taMcaa
AaEaya Gao}naca ha saMsaar saagar par k$ Saktao Anyaqaa to Sa@ya naahI.

³eKadyaa Ba@talaa p`Sna pDu Saktao kI hrI naamaacaa Saas~aMmaQyao evaZa mahImaa AsaunahI AapNa evaZyaa kaLapasauna jap
krIt AsalyaavarhI Ajauna puNa-pNao papmau@t ka Jaalaao naahIÆ.
]%tr : jyaacaa hrI naamaavar jasaa ivaSvaasa ikMvaa Eawa Asato %yaap`maaNao hrI naama %yaa vya@tIlaa ikMvaa Ba@talaa p`itsaad
doto.EaImad\Bagavad\gaItomaQyao sauwa BagavaMt mhNatat kI “yao yaqaa maaM p`pMdto……”¹ “jaao jyaa Baavaanao malaa SarNa yaotao %yaa
Baavaanao maI %yaalaa p`itsaad dotao.”´

38.ekda eka rajakumaaracao eka rajakumaarISaI lagna zrto.rajakumaar %yaacyaa eka saovakasaaobat rajakumaarIlaa inaraop
pazivatao kI lagnaapuvaI- rajakumaarlaa rajakumaarIsaaobat kahI baaolaayacao Aaho.%yaa saovakacao saaOMdya- pahUna tI rajakumaarI maaohIt
haoto AaiNa qaaoDyaa vaoLasaazI tIcyaa manaat ivacaar yaotao kI rajakumaaracaa ha saovak Kupca sauMdr Aaho.AapNa yaacyaaSaIca
lagna k$ yaa.pNa lagaoca tI ivacaar krto kI jar rajakumaaracaa ha saovak [tka sauMdr Aaho tr rajakumaar iktI sauMdr
Asaola AaiNa phIlaa saovakaSaI lagnaacaa ivacaar tI lagaoca manaatuna kaZuna Takto.jaovha tI rajakumaarlaa p`%yaxa BaoTto tovha
tIcyaa laxaat yaoto kI tao rajakumaarca saovak mhNauna inaraop doNyaasaazI svat: Aalaolaa haota.
ta%pya- : yaa kqaop`maaNaoca AapNa sauwa jaovha hrI naama jap krIt Asatao tovha Saas~ap`maaNao hrI naama ho svat: BagavaMtca
Aaho Asao Asauna doiKla AapNa hrI naamaakDo dula-xa krIt Asatao AaiNa ivacaar krtao kI mau@tInaMtr malaa p`%yaxa
BagavaMtaMnaa BaoTayacao Aaho.pNa hrI naamaacaa jap krNao AaiNa EavaNa krNao ho p`%yaxa BagavaMtaMnaa BaoTlyaasaarKoca Aaho va
mau@tI imaLNyaasaarKoca Aaho.saMt tukarama maharaja %yaaMcyaa ABaMgaamaQyao doiKla mhNatat kI ‘mauKI naama¸ hatI maaoxa eosaI
saaxa bahutaMcaI’.

39.‘hro kRYNa’ mahamaM~acaI p`aPtI haoNao mhNajao sava-EaoYz vardana Aaho.karNaI naama va naamaI ekca Asalyaanao ‘hro kRYNa’
mahamaM~acaI p`aPtI haoNao va p`%yaxapNao BagavaMtaMcaI p`aPtI haoNaoca Aaho.jaoqao BagavaMt Aahot toqao sava- p`karcao eoSvaya-¸sava- isawI¸
sava- itqa- sqaanao va jaIvanaacaI prIpuNa-ta Aaho.navaaodIt Ba@taMnaa kdaicat hI gaaoYT samajaNaar naahI.%yaaMcyaasaazI BaaOitk
laaBa vardana Asau Saktat.prMtu BagavataMcyaa Sauw Ba@taMnaa ho maahIt Aaho.

kqaa :
ek iSaYya %yaacyaa gau$kDo jaa}na %yaaMnaa ivacaartao kI malaa savaa-t jaast Sa@tISaalaI Aqavaa p`BaavaI maM~
Vavaa.%yaacaa gau$ %yaalaa “hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hroÑ hro rama hro rama rama rama hro hroÑє ha idvya mahamaM~
dotat.tao iSaYya Kup AanaMdI haotao va prt Aaplyaa GarI jaat AsataMnaa baGatao tr kaya %yaalaa ik`koT KoLNaarI maula¸ ek
QaaobaI¸ maasao pkDNaara vya@tI Asao sagaLoca jaNa ha “hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hroÑ hro rama hro rama rama rama hro
hroÑє mahamaM~ gauNagauNataMnaa idsatat.%yaavar tao prt gau$kDo jaa}na %yaaMnaa saaMgatao kI “hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa
hro hroÑ hro rama hro rama rama rama hro hroÑє ha mahamaM~ tr sagaLyaaMnaaca maahIt Aaho tr tao idvya ksaa Aaho.%yaavar gau$
%yaa iSaYyaalaa ek parsamaNaI dotat ³parsamaNaI mhNajao Asaa maNaI jaao laaoKMDalaa spSa- krtaca %yaacao saaonyaat $paMtr
krtao´ va saaMgatat kI tu jyaaMnaa jyaaMnaa “hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hroÑ hro rama hro rama rama rama hro hroÑє ha

92 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
mahamaM~ gauNagauNataMnaa baiGatlao %yaaMnaa ha parsamaNaI do va to kaya krtat %yaacao inarIxaNa kr.tao iSaYya %yaacap`maaNao krtao va
baGatao kI ik`koT KoLNaarI maula %yaaMcaa baa^la hrivalyaamauLo tao maNaI baa^la mhNauna vaaprtat¸ QaaobaI vya@tI kpDyaaMcaa maL
inaGaNyaasaazI %yaa maNyaalaa dgaDap`maaNao vaaprtao va maasao pkDNaara vya@tI gaL ³huk´ paNyaat Kaolavar jaavaa mhNauna %yaa
hukalaa tao maNaI baaMQatao.tao iSaYya tao maNaI prt Aaplyaa gau$kDo Gao}na yaotao va %yaaMnaa sava- hkIkt saaMgatao.%yaavar gau$
%yaa iSaYyaalaa saaMgatat kI sagaLyaaMnaa %yaa maNyaacao mah%va maahIt navhto mhNauna %yaaMnaI tao parsamaNaI Saullak karNaaMsaazI
vaaprlaa.AgadI %yaacap`maaNao klaIyaugaamaQyao “hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hroÑ hro rama hro rama rama rama hro hroÑє
yaa idvya mahamaM~acaa jap Aqavaa kIt-na kolyaanao sahjapNao kzaor tpsyaa na krtahI BagavaMtaMcaI p`aPtI haoto.pNa
klaIyaugaatIla sava-ca laaokaMnaa ha mahamaM~ maahIt AsaunahI %yaacaa Kra mahImaa maahIt nasalyaanao to yaa mahamaM~acaa raoja jap
krIt naahIt ikMvaa jarI jap kolaa trI %yaacaa ]pyaaoga Saullak saaMsaarIk gaaoYTI p`aPt krNyaasaazI krtat.

40.AapNa jaovaNaamaQyao BaajaI va paoLI jaast p`maaNaat Gaotao.pNa laaoMca¸papD¸caTNaI yaaMsaarKo pdaqa- kmaI p`maaNaat mhNajao
qaaoDoca Gaotao.pNa¸ jar AapNa yaa }laT kolao mhNajao laaoMca¸papD¸caTNaI yaaMsaarKo pdaqa- jaast p`maaNaat AaiNa BaajaI va
paoLI kmaI p`maaNaat Gaotlao tr caalaola kaÆ %yaamauLo paoT BarNaar Aaho kaÆ tr naahI.%yaacap`maaNao Aaplyaa AaQyaai%mak
jaIvanaamaQyao “hro kRYNa” mahamaM~aMcyaa drraoja 16 maaLa jap¸ AapAaplao AaQyaai%mak gau$Mcao va EaIla p`BaupadaMcao p`vacana
inadana AaZvaDyaatuna ekda trI EavaNa krNao¸ caar inayamaaMcao palaNa krNao¸[. krNao mhNajao BaajaI va paoLI GaoNyaasaarKo
jaast p`maaNaat kolao pahIjao.[tr Ba@taMcaI p`vacanao¸var ]llaoK kolaolyaa kayaa-MvyaitrI@t [tr saovaa krNao mhNajao
laaoMca¸caTNaI yaaMsaarKo pdaqa- GaoNyaasaarKo Asaavao.

dha naama ApraQa :

³pd\ma puraNa¸ ba`mh KND 25¹15¸16¸17¸18 maQyao sana%kumaaraMnaI naardmaunaIMnaa saaMgaItlaolao dha naama ApraQa´
1.Bagavannaamaacyaa p`caar krNaa¹yaa mahaBaagavataMcaI inanda krNao.
2.iSava¸ ba`mha Aaid dovaaMcyaa naavaalaa Bagavannaamaasamaana Aqavaa %yaaMcyaahUna svatM~ samajaNao.
3.AaQyaai%mak gau$caI Ava&a krNao.
4.vaOidk Saas~aMcao Aqavaa p`maaNaaMcao KMDna.
5.hro kRYNa mahamaM~acyaa japacyaa maihmaolaa kalpinak samajaNao.
6.piva~ Bagavannaamaat Aqa-vaadacaa Aaraop.
7.naamaacyaa baLavar pap krNao.
8.hro kRYNa mahamaM~acyaa japalaa vaodaMmaQyao vaiNa-laolyaa eka SauBa sakama kma- ikMvaa kma-kaNDasamaana samajaNao.
9.AEawaLUlaa kRYNa naamaacyaa maihmaocaa ]pdoSa krNao.
10.Bagavannaamaacyaa japat pUNa- ivaSvaasa nasaNao AaiNa yaacaI [tkI AgaaQa maihmaa eokUnahI ivaYayaasa@tI iTkvaUna zovaNao.

vastut: QyaanapUva-k jap na krNyaanao ho sava- ApraQa GaDtat.svat:laa vaOYNava samajaNaa¹yaa p`%yaok Ba@tanao yaa
sava- ApraQaaMpasauna vaacaivalao paihjao¸ %yaamauLo %yaalaa SaIGa`atISaIGa` AiBaYT isaiw mhNajao kRYNapòma p`aPt hao[-la.

samajaa¸ ek gaBa-EaImaMt vya@tI Aaho AaiNa %yaacyaakDo kama krNaaro AsaM#ya laaok Aahot.jar %yaa kama krNaa¹yaa
laaokaMpOkI ek vya@tI %yaa gaBa-EaImaMt maalakap`tI KalaIla gaaoYTI krIt Aaho tr maalakalaa to AavaDola ka ikMvaa maalak
%yaacyaavar p`sanna hao[-la kaÆ
A´%yaa gaBa-EaImaMt maalakacyaa p`amaaiNak saovakacaI inaMda krIt Aaho.
ba´%yaa gaBa-EaImaMt maalakacyaa p`amaaiNak saovakalaa %yaa maalakacyaa baraobarIcaa samajat Aaho.
k´%yaa gaBa-EaImaMt maalakacyaa p`amaaiNak saovakacaI Ava&a krIt Aaho.

93 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
D´%yaa gaBa-EaImaMt maalakacyaa p`isawIlaa ikMvaa maaozopNaalaa kalpinak samajat Aaho.
[´%yaa gaBa-EaImaMt maalakacyaa p`isawIcyaa baLavar caukIcao kaya- krIt Aaho.
[-´%yaa gaBa-EaImaMt maalakavar puNa- ivaSvaasa nasaNao¸[%yaadI.

jar yaa jagaatIla vya@tI ikMvaa maalak varIla karNaaMmauLo p`sanna haot naahI tr AapNa jaovha var ]llaoK kolaolao dha
naamaApraQa krtao tovha BagavaMt ksao p`sanna haotIla ikMvaa BagavaMtaMcyaa p`sannaocaI kSaI Apoxaa k$ SaktaoÆ

naamajapacao tIna str :

1´naamaapraQa naama jap krIt AsataMnaa ApraQa haoNao.
2´naamaaByaasa ApraQarhIt jap krNao.
3´Sauwnaama pòmamaya Avasqaot ³Baavaavasqaot´ jap krNao.

naamajap AaiNa &anayaaoga ÊQyaanayaaogaÊ kma-kaMD yaat kaya frk Aaho Æ

naamajap kolyaamauLo kma-baMQanaatuna mau@t hao}na AapNa Bagavad\Qaamaat jaa} Saktao AaiNa &anayaaoga ÊQyaanayaaogaÊ kma-
kaMDamauLo AapNa kma-baMQanaat AaiNa janmaÊmaR%yaUÊjara va vyaaQaI yaaMmaQyao ADktao.
naamajap sava-EaoYz Aaho karNa Bagavannaama AaiNa BagavaMt AiBanna ³ekca´ Aaho.
&anayaaoga maayaavaadI BagavaMtaMSaI ek haoNyaacaI [-cCa krtat.
Qyaanayaaoga isawI p`aPt krNyaasaazI Aaho.
kma-kaMD [Mid`yatRPtIcaI AaSaa zovauna kaya- krNao.

saovaa va jap yaatIla kaoNato jaast mah%vaacao Æ

AaQyaai%makdRYTyaa daonhI mah%vaacao : jap mhNajao Aa%myaacao jaovaNaÊ saovaa ikMvaa p`caar krNao mhNajao jaovaNa pcanao.

Ba@tIcaa naaSa krNaarI p`itkula t%vao iktI va kaoNatI Æ

Ba@tIcaa naaSa krNaarI saha p`itkula t%vao Aahot.
1.A%yaahar garjaopoxaa AiQak KaNao ikMvaa ja$rIpoxaa AiQak QanasaMga`h krNao.
2.p`yaasa imaLNyaasa far kzINa ASaa BaaOitk gaaoYTIMsaazI AiQak pirEama krNao.
3.p`jalp saaMsaarIk ivaYayaaMcyaa baabatIt vyaqa- gaaoYTIMcaI cacaa- krNao.
4.inayamaaga`h AaQyaai%mak p`gatIkDo laxa na dota Saas~aMtIla ivaQaIivaQaanaaMcao kovaL palana krNyaakrIta %yaaMcao palana
krNao ikMvaa Saas~aMtIla ivaQaIivaQaanaaMcao ]llaMGana k$na lahrIlaa yao[-la %yaap`maaNao %yaaMcao palana krNao.
5.janasaMga saMsaarasa@t laaokaMcaI saMgat krNao.
6.laaOlyaM saaMsaarIk gaaoYTIMcaI laalasaa AsaNao.

Ba@tIsaazI Anaukula t%vao iktI va kaoNatI Æ

Ba@tIsaazI saha Anaukula t%vao Aahot.
1.]%saah ]%saahI AsaNao.
2.inaScaya dRZinaScayaanao p`ya%na krNao.
3.QaOya- QaOya-vaana AsaNao.
4.tt\ tt\ kma- inayaamak isawaMtanausaar AacarNa krNao.³Bagavaana EaIkRYNaaMcao EavaNaÊikt-na AaiNa smarNa krNao.´
94 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
5.Asat\ saMga %yaaga ABa@taMcyaa saMgatIcaa pir%yaaga krNao.
6.sataovaR%tI pUva-vatI- Aacaayaa-Mcyaa carNaicanhaMcao AnausarNa krNao.

tao idvasa kQaI yao[laÊ jaovha maI BagavaMtaMcyaa piva~ naamaacaa jap krIla AaiNa f@t maaLa saMpvaNaar naahI.
“Bagavaana EaIkRYNa AaiNa %yaaMcyaa naavaat eKada frk Aaho ka ”
EaIla p`Baupad ʓhaoya ÊBagavaana EaIkRYNaaMcao naava Bagavaana EaIkRYNaaMpoxaa jaast kRpaLU Aaho.”

EaIla p`Baupad ¹ AaQyaai%mak gau$caa AadoSa “kRpyaa ÊtumacaI japavarIla laxapuva-kta vaaZvaa.”
“jar tumhI mahamaM~acaa ek Sabd jarI EavaNa kolaa naahI Êtr tumhI BagavaMtaMcaI EaIla p`Baupad ¹
saM#yaoivaNaa ÊgauNava%tocaa “99 tumacaI p`gatI
p`Snaca kuzo yaotao p`omapuva-k kRpaLUta laaQaaLt Aahat.”
hI japavar AvalaMbaUna
" hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hro
Aaho ”
hro rama hro rama rama rama hro hro "
Asaur AaiNa mana f@t Bagavaana EaIkRYNaaMd\vaaraca namalao
jaatat.
Bagavaana EaI caOtnya mahap`Bau¹9 Ba@tImaya p`karaMpOkI jap hI EaIla p`Baupad ʓjap mhNajao EavaNa krNao.”
jap P`aaqa-naayau@t Baava ha yaSasvaI japasaazI gau$ikllaI
savaa-t mah%vaacaI p`kIyaa Aaho.
³naamasmarNa´ o
jap ho maaJyaa AaQyaai%mak jaIvanaacao maaojamaapk “jar kaoNaI japamaQyao dxapuva-k nasaola trÊ %yaalaa
³ba^raoimaTr´Aaho. ivaSvaasa Aaho kI tao kQaI marNaar naahI.”
japad\vaara ÊkRYNaBaavanaamaRtacao p`caark p`caarasaazI jar jap Ayaaogya Jaalaa tr
Saud\Qata p`aPt krtat.

ApraQa Bagavaana vaOYNava saovaa ApraQaalaa p`itYzocaI hava kama AaiNa sava-
EaIkRYNaaMkDo dula-xa ApraQaalaa karNaIBaut vaaZNao Anaqa- vaaZNao svatÁlaa fsaivaNao
karNaIBaut

jar kaoNaI ApraQa na TaLta jap krIt Asaola tr KrI Ba@tIlata AnaavaSyak [Mid`yatRPtIcyaa latonao qaaMbato.
sava- ApraQaaMcao mauL mhNajao laxapuva-k jap na krNao haoya.
jar kaoNaI ApraQapuva-k jap krIt Asaola Êtr Anaok janma jap k$nahI %yaalaa BagavaMtaMcao p`oma p`aPt haot naahI.

saaQaarNapNao laaok tIna p`karo BagavaMtaMcaI Ba@tI krtat.

1´iBatIpaoTI : Aaplyaalaa maR%yaUnaMtr papkmaa-McaI fLo imaLU nayao ikMvaa eKaVa saMkTapasauna saMrxaNa haoNyaasaazI laaok
BagavaMtaMcaI Ba@tI krtat.

2´kt-vya mhNauna : BagavaMtaMnaI Aaplyaalaa inasagaa-cyaa maaQyamaatUna jaIvanaavaSyak gaaoYTI purivalyaat mhNauna AapNa %yaaMcaI
kahItrI saovaa krayalaa pahIjao yaa jaaNaIvaotuna kahI laaok BagavaMtaMcaI Ba@tI krtat.

3´p`omaapaoTI : BagavaMtaMvar svaaBaaivak pòma mhNauna BagavaMtaMcaI Ba@tI krtat.

jaovha ha^TolamaQyao vaoTr Aaplyaalaa jaovaNa vaaZtao tovha tao kt-vya mhNauna p`sannamauK caoh¹yaanao jaovaNa vaaZt
Asatao.pNa jaovha Aa[- Aaplyaalaa jaovaNa vaaZto tovha tI svaaBaaivak pòma mhNauna p`sannamauK caoh¹yaanao jaovaNa vaaZt
Asato.yaa daoGa isqatI jarI baaho$na saar#yaaca idsat Asalyaa trI %yaamaQyao Kup frk Aaho.%yaacap`maaNao BagavaMtavar
svaaBaaivak p`oma mhNauna BagavaMtaMcaI Ba@tI krNao hI gaaoYT sava-EaoYz Aaho AaiNa tI jaIvaacaI svaaBaaivak isqatI Aaho.yaalaaca

95 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
K¹yaa Aqaa-nao mau@tI mhNatat.EaImad\BaagavatmaQyao saaMgaItlaolao Aaho kI jaIvaanao %yaacyaa sva$pisqatImaQyao isqat haoNao mhNajaoca
mau@tI haoya.

16´ K¹yaa Aqaa-nao janmaaYTmaI saarKo kaya-k`ma ksao saajara kravaot :

janmaaYTmaI saar#yaa kaya-k`maaMcaI tyaarI daona p`karo kravaI.1.Aatuna¸ 2.baahya tyaarI

1.Aatuna tyaarI krNao ³ ´:

dovakI maatocao phIlao saha pu~ kMsaakDuna maarlao gaolyaanaMtr saatvao pu~ EaI balaramajaI p`kT Jaalaot AaiNa %yaanaMtr
Bagavaana EaIkRYNa p`kT Jaalaot.%yaanaMtr lagaoca vasaudova va dovakI maatocyaa EaRMKlaa tuTtat.kMsaacyaa jaolacao drvaajao ]GaDlao
jaatat.yaacap`maaNao sava-p`qama kama¸ k`aoQa¸ laaoBa¸ maaoh¸ mad¸ ma%sar $pI dovakIcao saha pu~ maarlao gaolao pahIjao.%yaanaMtr
gau$t%va Asalaolao balaramajaI mhNajao gau$ saaQakacyaa jaIvanaat p`kT haotat AaiNa to iSaYyaalaa hrInaama va inayamaaMcao palana
saaMgauna Ba@tIcyaa $pat BagavaMtaMnaa p`kT krNyaasaazI tyaarI krtat.jasao balaramajaIMcao AayauQa naaMgar Aaho.naaMgar pDIt
jaimana naaMgarNyaasaazI vaaprlaa jaatao.%yaacap`maaNao gau$doiKla ivaQaIinayama$pI naaMgar vaap$na iSaYyaacyaa hRdyaatIla pDIt
jaimana naaMgartat.jaovaZI jaimana jaast kzINa Asato tovaZa jaast ~asa haotao.%yaacap`maaNao iSaYyaacao sau$vaatIcao jaIvana jaovaZo
jaast papI Asato tovaZa %yaa iSaYyaalaa inayamaaMcao palana krIt AsataMnaa jaast ~asa haotao AaiNa SaovaTIo idxaa do}na va maaga-
dSa-na k$na gau$ Ba@tIcyaa $pat BagavaMtaMnaa p`kT krtat.jasao Bagavaana EaIkRYNa Ba@tIcyaa $pat eKaVa saaQakacyaa
jaIvanaat p`kT haotat tsao %yaa Ba@tacyaa kma-baMQana$pI EaRMKlaa tuTtat va mau@tIcao War ]GaDlao jaato.ASaap`karo
AaplyaatIla YaDirpu yaaMcaa naaSa k$na va gau$Mcyaa ikMvaa saMtaMcyaa ]pdoSaanausaar Ba@tIcyaa sva$pamaQyao BagavaMtaMnaa Aaplyaa
hRdyaat p`kT k$na AaplaI caotnaa Sauw k$na Aatuna tyaarI kravaI ³ ´.

2.baahya tyaarI krNao ³ ´:

janmaaYTmaI¸EaIrama navamaI¸ [.AaQyaai%mak kayaa-MsaazI pOsao gaaoLa krNao ho EaI hnaumaanajaIMcyaa saovao saarKo Aaho.jyaap`maaNao
hnaumaanajaIMnaI saIta maatolaa ravaNaacyaa laMkotuna saaoDvauna Bagavaana EaIramaaMkDo saupUt- kolao.%yaa p`maaNaoca jyaa laaokaMnaa f@t
pOSaaMmaQyaoca mhNajao la@xmaImaQyaoca rsa Aaho pNa naarayaNaaMmaQyao mauLIca rsa naahI to laaok ravaNaap`maaNaoca Aahot.karNa
ravaNaalaa doiKla f@t saIta maata hvaI haotI pNa tIcao ptI Bagavaana EaIrama nakao haoto.Aqaa-t yaacaa Aqa- Asaa haot naahI
kI p`%yaok vya@tI hI ravaNaap`maaNaoca Aaho.ravaNaacaI ]pmaa hI naaistk mhNajao jyaaMnaa f@t pOsaa hvaa Aaho pNa BagavaMt
mauLIca nakaot %yaaMcyaasaazI Aaho.ASaa laaokaMsaazI la@xmaI hI dugaa-dovaIp`maaNao kaya- krto mhNajao tao pOsaa %yaa naaistk
vya@tIcyaa naaSaasaazI ³papkma- krNyaasaazI Aqavaa AnaavaSyak kayaa-MsaazI Kca- haotao´ karNaIBaut zrtao.mhNauna BagavaMtaMcao
Ba@t ASaa laaokaMkDo jaa}na %yaaMcyaakDIla la@xmaI mhNajao pOsaa ha BagavaMtacyaa saovat laavatat va %yaa laaokaMnaasauwa
BagavaMtaMcyaa saovaot laavauna %yaaMcaa ]war krtat.

AaQyaai%mak kaya-k`maasaazI yaaogya yaaojanaa AaKNao¸ sava- p`karcyaa AavaSyak saovaa krNao³]da: fulao AaNaNao¸
AiBaYaoksaazI saamauga`I gaaoLa krNao¸maMDp tyaar krNao¸p`saad¸laaokaMnaa va Ba@taMnaa AamaM~Na doNao¸ba^nar laavaNao¸[.´tsaoca ]%sava
saajara JaalyaanaMtr AaQyaa%maat rsa AsaNaa¹yaa laaokaMcaa pazpuravaa³ ´krNao.ASaa laaokaMcao faona naMbar ikMvaa
p%ta GaoNao.naomako AapNa hoca ivasartao ikMvaa krIt naahI.%yaamauLo Aaplyaa AaQyaai%mak kaya-k`maalaa laaok ja~osaarKo jamaa
haotat va inaGauna jaatat AaiNa jyaap`maaNao puZcyaa vaYaI- ja~a Aalyaavar laaok punha jamaa haotat tsao prt ]%savaasaazI jamaa
haotat.mhNauna ]%sava saajara JaalyaanaMtr AaQyaa%maat rsa AsaNaa¹yaa laaokaMcaa pazpuravaa ³ ´ krNao ho AitSaya
mah%vaacao Aaho va %yaaMcyaa AaQyaai%mak ]nnatIsaazI kahI saoimanaar Aqavaa [tr AaQyaai%mak kaya-k`ma rabaivaNao AavaSyak

96 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
Aaho.Aaplyaa ]%savaasaazI iktI laaok Aalaot yaa poxaa iktI laaokaMnaI BagavaMtaMcaI Ba@tI sau$ kolaI ho AiQak mah%vaacao
Aaho AaiNa %yaatca Aaplyaa ]%savaacao Kro yaSa Aaho.³‘hro kRYNa’ mahamaM~acaa jap krNao mhNajao Aa%myaacao jaovaNa Aaho
AaiNa saovaa ikMvaa p`caar krNao mhNajao jaovaNa pcanao.´

ASaap`karo Aatuna hRdya Sauw k$na va baaho$na saovaa k$na ]%sava ikMvaa AaQyaai%mak kaya-k`ma saajara krayacao.

17´Too@naa^laa^jaIcaa ³[lao@T/a^inak vastu¸[MTrnaoT¸ saaoSala maoDIyaa´ ]pyaaoga :

dxa Asaavao kI [lao@T/a^inak vastu¸saaoSala

maoDIyaa yaaMcaa Aaplyaavar jaast p`Baava Asau
nayao.baroca laaok ³Ba@tsauwa´ [lao@T/a^inak vastu¸
[MTrnaoT¸ AnDa^[-D maaobaa[-lsa yaaMcyaa [tko AaharI
jaatat kI %yaaiSavaaya %yaaMnaa caOna pDt naahI.naoT
mhNajao jaaLo.AapNa [MTrnaoTcyaa jaaLyaat Asao
ADktao kI tasana tasa vaoL ksaa inaGauna jaatao to
kLtca naahI.jaovha [lao@T/a^inak vastu¸[MTrnaoT¸
saaoSala maoDIyaa¸AnDa^[-D maaobaa[-lsa yaaMcaI Krca garja
Asaola tovha to ja$r vaapravao.pNa %yaaMcyaa
hatatIla Asahayya KoLNao maa~ AapNa banau
nayao.sava- saaQaarNapNao [MTrnaoTcaa sadupyaaoga
haoNyaaeovajaI du$pyaaogaca jaast p`maaNaat haotao.prMtu
jar AapNa To@naa^laa^jaIcaa ³[lao@T/a^inak
vastu¸[MTrnaoT¸ saaoSala maoDIyaa´yaaMcaa ]pyaaoga ha BagavaMtaMsaazI kolaa tr Aaplyaalaa BagavaMtaMcaI saovaa ikMvaa jaastIt jaast
BagavaMtaMcao smarNa krta yaoto.]da:AapNa gaRhsqa vya@tI 24 tasa BagavaMtaMcao smarNa k$ Sakt naahI.pNa GarI “hro kRYNa”
QaUna 24 tasa ADqaLa hao} nayao mhNauna maQyama ikMvaa kmaI Aavaajaat sadOva caalaU zovaU Saktao.AapAaplaI kaya-o krIt
AsataMnaa jaovha jaovha Sa@ya hao[-la tovha maaobaa[-lavar Aqavaa ispkrvar p`vacansa Aqavaa kIt-nsa eokU Saktao.[MTrnaoT Aqavaa
yau TyaUbavar [ska^namaQaIla Jaalaolao ikMvaa laa[-vh kaya-k`ma¸ p`vacansa¸ kIt-na¸p`orNaa yauqa foisTvala¸ saoimanaar¸AapAaplyaa gau$
maharajaaMcao p`vacansa¸ kaya-k`ma¸[.Aaplyaa [-cCop`maaNao ikMvaa vaoLop`maaNao pahU Saktao.ivaSaoYa k$na jyaa Ba@taMnaa [ska^nacao
maMdIr Aqavaa saonTr ]plabQa nasaola ASaa Ba@taMnaa tr [MTrnaoTcaa farca Cana ]pyaaoga krta yaotao AaiNa ASaa p`karo
To@naa^laa^jaIcaa K¹yaa Aqaa-nao ]pyaaoga k$na jaastIt jaast BagavaMtaMcao smarNa krta yaoto.

97 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 kivata: KalaIla kivataMmaQyao Aajacyaa yaugaacao dSa-na Aaplyaalaa hao[-la AaiNa AapNa p`gatI krIt Aahaot kI AQaaogatI
to Aaplyaa caaMgalao laxaat yao[la.

samajat naahI kI maI GaDlaao kI ibaGaDlaao.huSaarI imaLivataMnaa SahanapNa ivasarlaao.tM~&anaacyaa maagao QaavataMnaa
Aa%ma&ana ivasarlaao.pOsaa ihca Sa@tI samajauna [-SvarBa@tI ivasarlaao.samajat naahI kI maI GaDlaao kI ibaGaDlaao.sauK SaaoQataMnaa
jaIvanaacaa baaoQa ivasarlaao.sauKasaazI saaQanao vaaprtaMnaa saaQanaa ivasarlaao.BaaOitk vastucyaa sauKat naOitkta ivasarlaao.samajat
naahI kI maI GaDlaao kI ibaGaDlaao.Qana jamaa krtaMnaa samaaQaana ivasarlaao.tM~&ana SaaoQataMnaa to vaaprNyaacao Baana
ivasarlaao.pirxaaqaI- iSaxaNaat hatacao kaOSalya ivasarlaao.samajat naahI kI maI GaDlaao kI ibaGaDlaao.iT vhI Aalyaapasauna
baaolaNao ivasarlaao.jaahIratIMcyaa maa yaamauLo caaMgalao inavaDNao ivasarlaao.gaaDI Aalyaapasauna caalaNao ivasarlaao.samajat naahI kI maI
GaDlaao kI ibaGaDlaao.maaobaa[-la Aalyaapasauna BaoTIgaazI ivasarlaao.saMgaNakacyaa vaapramauLo ivacaar krNao ivasarlaao.k^lkulaoTr
Aalyaapasauna baorIja krNao ivasarlaao.samajat naahI kI maI GaDlaao kI ibaGaDlaao.saMkrIt KalyaamauLo pdaqaa-McaI cava
ivasarlaao.fasTfuDcyaa jamaanyaat tRPtIcao Zokr ivasarlaao.Ao saI maQyao basauna JaaDaMcaa gaarvaa ivasarlaao.samajat naahI kI maI
GaDlaao kI ibaGaDlaao.prFyaumacyaa vaapramauLo fulaaMcaa saugaMQa ivasarlaao.caatuya- imaLivataMnaa caarI~ ivasarlaao.jagaacyaa Baugaaolaat
gaavaacaa [ithasa ivasarlaao.samajat naahI kI maI GaDlaao kI ibaGaDlaao.baTbaTit p`dSanaa-t saaOMdyaa-cao dSa-na
ivasarlaao.irima@sacyaa gaaoMgaaTat saugama saMigat ivasarlaao.maRgajaLamaagao QaavataMnaa kt-vyaatlaa AanaMd ivasarlaao.samajat naahI kI
maI GaDlaao kI ibaGaDlaao.svat:maQyao magna rahuna dusa yaacao ivacaar ivasarlaao.satt QaavataMnaa xaNaBar qaaMbaNao ivasarlaao.jaagaopNaI
sauK imaLivataMnaa sauKanao JaaopNao ivasarlaao.samajat naahI kI maI GaDlaao kI ibaGaDlaao.fosabauk¸ vha^T\sa Ap vaaprtaMnaa saMvaad
ivasarlaao.sToTsa ApDoT krtaMnaa Kro baaolaNao ivasarlaao.DoTa jamaivataMnaa manaat kahI saazivaNao ivasarlaao.samajat naahI kI
maI GaDlaao kI ibaGaDlaao.

Aa}T DoToD Jaala Aaho AayauYya.svaPna hI Da}na laaoD haot naahIt.saMvaodnaaMnaa vhayarsa laagalaolaa Aaho.du:K ho
saonT krta yaot naahI.jaunaI pavasaaLo ]Duna gaolaot iDilaT Jaalaolyaa fa[-la saarKo AaiNa Gar Aata SaaMt Asato ronja
nasalaolyaa maaobaa[-lasaarK.h^nga Jaalaolyaa pI saI saarKI maatIcaI isqatI vaa[-T.jaatImaatI jaaoDNaarI kuzoca naahI vaobasaa[-T.
ekivasaavyaa SatkatlaI ipZI BalatIca @yauT.ka^nT^@T ilasT vaaZt gaolaI¸ saMvaad Jaalaot myauT.k^mPyauTrcyaa icapsaarKa
maaNausa manaanao Kujaa Jaalaaya AaiNa madr naavaacaa baaoD- %yaacyaa AayauYyaatuna vajaa Jaalaaya.Flaa^pI iDskmaQyao Aata saMskaraMnaa
98 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
jaagaa naahI AaiNa faTlaI mat AaNaNaara [MTrnaoTvar Qaagaaca naahI.iva&anaacyaa gaulaamagaIrIt kovaZI maaozI cauk r@tacyaa
naa%yaaMnaahI laagato vha^T\sa Ap AaiNa fosabauk.
kqaa : ekda gaavaatIla 4 laaok ho TolaoivajanavarIla kaya-k`ma ijaMktat AaiNa %yaabad\dla baixasa mhNauna %yaaMnaa AmaorIkotIla
100 majalaI [maart Asalaolyaa fa[vh sTar ha^TolamaQyao 99 vyaa majalyaavar fukT rahNyaasaazI imaLto.to sava-jaNa Kup
AanaMdIt haotat.jaovha to sava-jaNa toqao jaatat tovha to AmaorIkotIla vaogavaogaLI izkaNao pahtat.saMQyaakaLI prt
ha^TolamaQyao Aalyaavar kahI taMi~k ibaGaaDamauLo ilaFTcyaa du$stIcyaa kamaasaazI 8 tasa laagaNaar Asatat.pNa KoDyaatIla
ho laaok mhNatat kI AapNa SahratIla laaokaMp`maaNao kmajaaor nasauna gaavaakDIla majabaut laaok Aahaot.%yaamauLo AapNa 99
majalao yaa izkaNaI kaoNakaoNatI sqaLo pahIlaIt to cacaa- krIt var caZt jaayacao AaiNa to tsao krtat doiKla.ASaap`karo
jaovha to 99 vyaa majalyaavar yaotat tovha %yaaMcyaapOkI ekjaNa Kup icaMtomaQyao Asatao.%yaalaa ivacaarlyaavar tao icaMtocao karNa
saaMgatao kI maI Aaplyaa $macaI caabaI Kalacyaa majalyaavarIla ³ga`a}MD FlaaoArvarIla´ Tobalaavarca ivasarlaao.%yaamauLo AapNa
$mamaQyao jaa} Sakt naahIt.ASaa p`karo kovaL caabaI nasalyaanao %yaaMcao evaZo 99 majalao var caZUna kaya ]pyaaoga Aaho.

kqaocao ta%pya- : AgadI %yaacap`maaNao Aajacyaa 21 vyaa SatkatIla laaok saMSaaoQana¸ To@naa^laa^jaI³[lao@T/a^inak vastu¸[MTrnaoT¸
saaoSala maoDIyaa´¸[%yaadIMcyaa maaQyamaatuna 99 majalyaavar caZlaolao Aahot.pNa sauK AaiNa SaaMtIcaI KrI caabaI jaI BagavaMtaMcaI
saovaa krNao¸AaQyaai%mak saaQanaa krNao ho Aaho tI maa~ to Kalacyaa majalyaavar ³ga`a}MD FlaaoArvar´ ivasarlaolao
Aahot.%yaamauLo saMSaaoQana¸ To@naa^laa^jaI³[lao@T/a^inak vastu¸[MTrnaoT¸ saaoSala maoDIyaa´ ho sava- ]plabQa Asauna doiKla to du:KI
Aahot.

18´samasyaa ³ ´ :

kaoNatIhI samasyaa hI mah%vaacaI nasato jaao

pya-Mt AapNa %yaa samasyaolaa mah%va dot naahI.³

ekda ek gaRhsqa vya@tI saaMsaarIk samasyaaMnaa

kMTaLuna %yaavar ]\paya imaLivaNyaasaazI eka saaQaU
³saMnyaasaI´ kDo jaatao AaiNa %yaacyaa samasyaa p`kT
krtao va saaQaUlaa ]paya ivacaartao.%yaavar tao saaQaU
vya@tI %yaalaa mhNatao kI jar maaJyaakDUna yaa saaMsaarIk
samasyaa sauTlyaa Asa%yaa tr maI ]gaaca saaQaU Jaalaao
Asatao kaÆ saaMgaayacao ta%pya- ho Aaho kI kaoNaIhI
samasyaaMpasauna mau@t naahI.sava-kahI Aaplyaa
zrivalyaap`maaNao ikMvaa manaap`maaNao haot naahI.pNa trIsauwa AapNa BagavaMtaMcaI Ba@tI kolaIca pahIjao.

1.jar AapNa kahI karNaastva GargautI gaaoYTImauLo ikMvaa BaaMDNaamauLo vaOtagalaolao Asau ikMvaa Kupca ASaaMt Jaalaola Asau tr
AapNa baahor kaozotrI ekaMtat Aqavaa maMidramaQyao ikMvaa AaQyaai%mak koMd` Asalaolyaa izkaNaI jaa}na ikMvaa Aaplyaa
saaoyaIp`maaNao eKadyaa caaMgalyaa jaagaovar jaa}na maaozyaa Aavaajaat Aaplyaa japmaaLovar tasa¹daona tasa BagavaMtaMcao naamasmarNa
kravao Aqavaa EaIla p`BaupadaMcao eKado pustk vaacaavao.Bagavad\kRponao AapNa p`%yaxapNao idvya SaaMtIcaa AnauBava k$ Saktao.
99 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
2.ek gaRhsqa Ba@t haoto.vaa[-T saMgatImauLo %yaaMcaI maulagaI hI vaama maagaa-laa laagalaI haotI.%yaaMnaa kahI Ba@taMnaI saaMgaItlao kI
tumhI hrI naamaacaa jaast jap kra.tumacyaa maaLaMcaI saM#yaa vaaZvaa.16 maaLaMeovajaI 64 maaLa jap kra.mhNajao BagavaMtaMcyaa
kRponao tumacyaa maulaIcaI samasyaa sauTola AaiNa %yaap`maaNao Ba@taMcyaa saaMgaNyaanausaar %yaaMnaI 64 maaLaMcaa jap sau$ kolaa.%yaamauLo 64
maaLa krNyaasaazI %yaaMnaa jaast vaoL laagat Asalyaanao %yaaMcao %yaaMcyaa maulaIkDo Ajaunaca dula-xa Jaalao va tI maulagaI jaastca
vaamagaa-laa laagalaI AaiNa yaamauLo ho Ba@t Ajauna jaastca ivacailat Jaalao.inaiScatca BagavaMtaMcyaa naamaamauLo sava- samasyaa
sauTtat.prMtu Ajauna AapNa Sauw Ba@t nasalyaamauLo va naamaavar AaplaI tSaI puNa- Eawa nasalyaamauLo AapNa p`%yaxaat kaya
kolao pahIjao to samajauna Gaotlao pahIjao.%yaa Ba@taMnaI Aaplyaa 16 maaLa caaMgalyaa p`karo va ApraQa na krta k$na AaiNa
BagavaMtManaa p`aqa-naa k$na %yaaMcyaa maulaIsaazI jaast vaoL dyaayalaa pahIjao haoto AaiNa maMidratIla varIYz Ba@t ikMvaa kaOnsalar
yaaMcao maaga-dSa-na Gaotlao pahIjao.prMtu %yaaMnaI 64maaLa kolyaamauLo to maulaIlaa pahIjao tsaa vaoL do} Saklao naahIt.

3.ek gaRhsqa Ba@t haoto.to saarKo Ba@taMsaaobat Qaama yaa~olaa jaayacao.%yaaMcaI p%naI farSaI ASaI Ba@t navhtI.ptIcao
saarKo yaa~olaa Asalyaa karNaamauLo itlaa ptIcaa saMga farsaa imaLt nasao.%yaamauLo tI ptI jaovha yaa~olaa jaayacaa tovha
prpu$Yaasaaobat saMbaMQa zovaayacaI.ekda Acaanak kahI karNaaMmauLo %yaa Ba@tacao yaa~olaa jaaNao rd\d Jaalao.jaovha to Ba@t
yaa~olaa na jaata prt GarI Aalao tovha %yaaMnaa %yaaMcaI p%naI prpu$Yaasaaobat idsalaI.%yaamauLo to iKnna Jaalao.naMtr %yaaMnaI p%naIcaa
%yaaga krNyaacao zrivalao AaiNa %yaaMnaI tsao %yaaMcyaa kaOnsalarlaa saaMgaItlao.%yaavar to kaOnsalar sava- eokuna Jaalyaavar %yaa
Ba@talaa mhNaalao kI yaat tumacaIca jaast cauk Aaho karNa tumhI p%naIlaa farsaa vaoL va saMga do} Saklao naahIt.yaamauLoca
tumacyaa p%naInao Asao kolao.kaOnsalarnao samajaavauna saaMgaItlyaanaMtr to Ba@t %yaaMcyaa p%naIlaa %yaaMcaI Ba@tmaya kayao- saaMBaaLUna
jaast vaoL do} laagalao va %yaaMcaI p%naIsauwa 16 maaLa k$ laagalaI AaiNa Aata saQyaa to daoGa ptI va p%naI idixat Ba@t
Aahot va 4 inayamaaMcao kaTokaorpNao palana krtat.pNa yaacaa Aqa- Asaa naahI kI gaRhsqa Ba@taMnaI yaa~olaa jaa} nayao tr
gaRhsqa Ba@taMnaI Anaasa@tIcyaa naavaaKalaI Aaplyaa GargautI kayaa-MkDo dula-xa k$ nayao ikMvaa Sa@ya Jaalyaasa sahkuTUMba Qaama
yaa~olaa jaavao.

varIla daona ]dahrNaaMva$na AapNa samajau Saktao kI AapNa AaplaI Ba@tImaya sava- AavaSyak kayao- k$na Aaplyaa
kuTUMbaalaa purosaa vaoL dyaayalaa pahIjao.

4.kahI Ba@taMnaa Ba@tI krNyaasaazI GaratIla laaokaMkDUna far ivaraoQa haotao.AapNa GarIca BagavaMtaMnaa Baaoga daKuvana
³inadana jyaa pdaqa-at kaMda va lasauna naahIt to pdaqa-´ p`saad $panao GaratIla vya@tIMnaI ga`hNa kolyaasa %yaaMcaI caotnaa Sauw
hao}na to Aaplyaalaa AnaukUla hao} Saktat.jyaa Ba@taMnaa maMidramaQyao yaoNyaasaazI ivaraoQa haotao %yaaMnaI GarI rahunaca Ba@tI
kravaI.jap va vaacana GarIca krIt jaavao.f@t mah%vaacyaa maaoja@yaa maaozmaaozyaa kaya-k`maaMnaaca maMidramaQyao yaavao.jyaa
Ba@taMnaa GarI jap krNyaasaazI ADqaLa haot Asaola ikMvaa [tr kahI karNaastva maaLovar jap krNyaasa samasyaa Asaola tr
ASaa pirisqatImaQyao ka}MTrvar doiKla AapNa jap k$ Saktao Aqavaa eKadyaa vaogaLyaa izkaNaI jaa}na jap k$
Saktao.³iTp: idxaIt Ba@taMnaI maa~ gau$MnaI idlaolyaa jap maaLovarca hrInaama jap kravaa´. f@t jap krNao kaoNa%yaahI
pirisqatImaQyao saaoDU nayao karNa jap krNao saaoDNao mhNajao BagavaMtaSaI saMpk- taoDNyaasaarKo Aaho.mhNauna jarI kahI Ba@t
ApraQayau@t jap krIt Asalao trI %yaaMnaa jap krNyaasa p`vaR%t kravao pNa jap krNao qaaMbaivaNyaasa caukUnahI kQaI saaMgaU
nayao.jasao JaaDacaI eKadI faMdI jar JaaDapasauna vaogaLI JaalaI tr tI saukUna jaato.%yaap`maaNaoca jar jaIvaa%myaacaa BagavaMtaMSaI
saMpk- tuTlaa tr tao du:KI haotao.

5.Aaplyaalaa kahI samasyaa Asalyaasa AapNa BagavaMtaMnaa %yaasaazI p`aqa-naa k$ Saktao Aqavaa [tr varIYz Ba@taMnaa
AaplyaasaazI BagavaMtaMnaa p`aqa-naa krayalaa saaMgau Saktao.tsaoca %yaasaMbaMQaI Aaplyaa kaOnsalarkDuna ikMvaa kaOnsalar nasalyaasa
varIYz Ba@taMkDuna maaga-dSa-na Gao} Saktao.

100 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

6.jaovha BaukMp yaotao tovha jaast
j halacaallaI k$ nayao tr baahor SaaaMtpNao eka saurixat izk kaNaI pDuna raahavao.%yaacap`maaNao
m
kahhI vaoLa samasy
syaa AalaI trr jaast p`ya%nna kolyaasa tII samasyaa jaasst baLkavatot ikMvaa gauMtagauauMtIcaI haoto.ASaavao
A LI AaapNa
%yaa samasyaokDo dula-xa kravao mhNajao
m kahI kaLanao
k tI samasyaa
sa AapaoAapca
A sauTto.kahI zraivak k samasyaa yaaa dula-xa kolyaaanaoca
sauTtat.
T

7. ek 16 maaL La naamajap krNaaro

k gaRhsqaa Ba@t haoto.ekda %yaaMnaII [ska^na maMidrratIla ba`mhcaaarI Ba@talaa p`saad GaoNyaasasaazI
GarII baaolaavalao.jao
j ovha ba`mhcaarIrI Ba@t %yaaMcyaa
y GarI p`saadd³jaovaNa´ Gaot haoto tovha p`saad vaaZt A AsataMnaa %yaa gaRhsqa Ba@taacyaa
p%naI
naIkDuna caukUna qaaoDI BaajaII ba`mhcaarI Ba@@tacyaa QaaotIvartI
I pDlaI.tovha %yaa gaRg Rhsqa Ba@tannaoo %yaacyaa p%naI
naIlaa itcyaa Aa[-
A
vaDI
DIlaaMcyaa naavaannaoo ba`mhcaarI Ba@tacyaa
B samaaoaorca iSavaIgaaL
L sau$ kolaI ³karNa jaovha
h manauYya p%naIIvar icaDtao tovha tao p%naIIcyaa
Aa[[-vaDIlaaMcyaa naavaanao
n iSavaIggaaL krtao´.p`saad Gao}naa Jaalyaavar ba`mhcaarI Ba@ttanao %yaa is~llaa ivacaarlao kI k itlak laaavauna
va 16 maaLa naaamajap k$nahhI tumacao ptII ASaI iSavaIaIgaaL krtatt.%yaavar tII s~I mhNaalaI laI¸ “ho sauQarllao Aata²”laagaoca
ba`mhcaarI
h Ba@taMnaI
n ivacaarlao¸ “hI isqatI jar j sauQarlao ASaI A Aaho trr to ibaGaDlaoalao AsataMnaa ksao haoto”.%yaavar %yaa s~Inao s~
itccyaa AMgaavarIlla jaKmaa daaKivalyaat AaiNa A mhNaalaIaI¸ “Agaaodr Aamacao ho¸ jao j hatat yao[-[la to maarayayacao.Aata f@t f
baaolatat.mhNau
l na maI mhTlao kI k ho sauQarlaoa Aata”.yaaava$na AapNaa samajau Sakttao kI kRYNaBBa@tIt Aalyyaavar kalaaMtranao t
inaiS
iScatca badla haotao.

8.sava- saaQaarNNapNao gaRhsqa jaIvanaat jyyaa kahI samamasyaa inamaa-Na haotat %yaa maud\da ‘sauKI gaRhsqa jaIvvana jagaNyaasasaazI
maagaa-dSa-na’ : ……³pana
… naM.23´
. naMbar 1 to 13 maQyaoma ]llaoK kolaolyaa cauka k kolyaanao Aqavaa %yaa gaaoYTIMkDo dula-xa
kolyaamau
l Loca haotat.mhNau
t na saava- gaRhsqaaMnaI sauKI jaIvanaaasaazI va gaRhsqa
s jaIvanaatIlla samasyaa TaL
LNyaasaazI %yyaa gaaoYTIMcao Sa@ya
Sa
itttko kaTokaorpNao
p palana kra.
kr

jar Aapllyaalaa eKadda inaNa-ya Gyaaaayacaa Asaola tr

AapNaa sva:tlaa naohmaI h ha p`Sna ivacaarlaa pahhIjao kI “yaaamauLo
Krca BagavaMt p`sannana haotIla kaÆƔjar ]%tr ‘haoya’ Asaola tr
samajaavvaoo kI ho kaaya- AapNa kolao pahIjao AaiNa A jar ]%tr
]
‘naahI’ Asaola tr samajaavao kI ho kaya- AapNa Aa k$ naayao.
dusa¹yaaa SabdaMt saaMgaavayaacao
g tr kRYNa Ba@tIllaa AnaukUla Asao
A
kaya- AapNa naohmaI m kolao pahhIjao AaiNa kRYNa Ba@tI tIlaa
p`itkUUla Asao kaya-ya- krNao TaL Llao pahIjao.yaalaaca
y mhNattat
Bagavaanna EaIkRYNaaMnaaa jaIvanaacao koMdd`ibaMdU krNao.

jar eKaddI samasyaa Asao

A la tr AaapNa svat:laaa ha
p`Sna ivacaarayacaa
iv kI yaa samasyaovvar
a kahI ]payaya ³ ´
Aaho kaÆ
k jar ]%t %tr ‘hao’ Assaoola tr icaMta krayacaI gaarja
naahI karNa
k AaplyyaakDo ]paya Aaho AaiNa jar j ]%tr ‘naaahIo’
Asaola trI sauwa icaMi ta krayaccaI garja naahI hI karNa AaapNa
kahIcaca k$ Saktt naahI.kovaL a icaMta klyaanao
ko vaa TMToMSana
Gaotlyaanao
t kahI samasyaa
s sauTt naahI.yaacaa Aqa- Asaa hao
h ot naahI kI AapNa tI samasyaa
sa saaoDivaaNyaacaa p`ya%naaca k$ nayao.tr
.
AappNa tI samassyaa saaoDivaNyyaasaazI jaovaZoZo Sa@ya Asaoala tovhZo p`ya%na
y k$ Saaktao.pNa A AMitma prINaamma maa~ Aapplyaa
naiS
iSabaap`maaNaoca hao
h [-la.mhNauna AapNa ikttIhI tayafTTk kolaI trI rI jao vhayacao toca haoto.f@t f p`ya%na krnaoca Aapplyaa

101 ³³gaRhsqa maaga-diSaa-ka´

hatat Aaho.Kro pahIlao tr saMkTacyaa vaoLI ikMvaa samasyaocyaa vaoLIca BagavaMtaMcaa jaast AaEaya GaoNyaacaI garja Asato pNa
naomako %yaaca vaoLI AapNa svat:cao kma- na baGata BagavaMtaMnaa daoYa do}na %yaaMcaa AaEaya Gaot naahI.kma- krtaMnaa AapNa ivacaar
krtao kI kaoNaI pahIlao Saas~ sa%ya Aaho to va papkma- krtao.pNa jaovha kma-fla filat haoto mhNajao kmaa-cao fL
BaaogaNyaacaI vaoL yaoto tovha maa~ mhNatao kI ‘dovaa¸ maI Asao kaya pap kolao kI tu malaa Asao du:K dotaosa ikMvaa caaMgalyaa
laaokaMcyaa baabatItca ka vaa[-T haotoÆ ikMvaa jaao dovaacao krtao dovaca %yaacyaa AMgaat jaast Gausatao¸ [.tk- AapNa krIt
Asatao.

jar Anaok p`karcyaa ADcaNaI¸ samasyaa¸ icaMta¸ [.sva$pat AsaNaarI nakara%mak ]jaa- ³ ´
saar#yaa manaamaQyao gaaoMQaLt Asalyaa tr kahI kaLanao eKadyaa CaoTyaaSaa karNaanaosauwa vya@tIcaI maanaisakta ivaskLIt
³ ´ haoto.yaasaazI to CaoToSao karNa ho Kro karNa nasato tr ba¹yaaca kalaavaQaIpasauna var ]llaoK
kolaolyaa manaatIla gaaoYTI ho mauL karNa Asato.

jar tI nakara%mak ]jaa- ³ ´ baahor kaZlaI gaolaI naahI tr KalaIlapOkI eKadI gaaoYT GaDNyaacaI
Sa@yata Asato ¹
1.Kup kDa@yaacao BaaMDNa hao} Sakto.
2.ASaI vya@tI Aa%mah%yaa k$ Sakto.
3. %yaa vya@tIcaI maanaisakta ivaskLIt ³ ´ haoto.
4.manauYya vaoDa hao} Saktao.
5.ASaa vya@tIWaro saMbaMQaIt vya@tIlaa haNaI paohcau Sakto¸ [.
saaQaarnapNao Aaplyaalaa jao kahI raoga haotat to maanaisak stravar Asalaolyaa samasyaaMmauLo haotat.Agaaodr raogaacao
mauL maanaisak stravar inamaa-Na haoto naMtr %yaacao pDsaad SarIramaQyao raogaacyaa maaQyamaatuna p`kT haotat.mhNauna jar Aaplyaa
manaamaQyao nakara%mak ]jaa- ³ ´ Asaola tr tI baahor kaZlaI ³ ´ gaolaI pahIjao.

tI nakara%mak ]jaa- ³ ´ baahor kaZNyaacyaa KalaIla tIna pwtI Aahot.

1.AapNa Aaplyaa manaatIla sava- samasyaa ikMvaa nakara%mak ivacaar BagavaMtaMsamaaor ³Acaa-ivaga`h ikMvaa faoTaosamaaor´ p`kT
kravaot.

2.kaOnsalar vaa varIYz Ba@t ikMvaa eKadyaa saMtasamaaor Aaplyaa manaatIla sava- samasyaa ikMvaa nakara%mak ivacaar p`kT
kravaot.

3.jar AaplaI evaZI ihMmat nasaola ikMvaa kaOnsalar vaa varIYz Ba@t dusa¹yaa kaoNaalaa AaplaI samasyaa saaMgauna p`saar krtIla
ASaI BaItI jar vaaTt Asaola tr eka kagadavar to nakara%mak ivacaar ilahavaot AaiNa naMtr tao kagad kaoNaalaahI na
daKvata jaaLUna naYT kravaa.
ASaapkaro kaoNa%yaatrI maaQyamaatuna tI nakara%mak ]jaa- ³ ´ baahor kaZlaI gaolaI
pahIjao.yaamauLo puZIla samasyaa TLtat va raoga haoNyaalaa p`itbaMQa haotao va Aaplyaa manaalaa hlakopNaa vaaTtao.

102 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

kqaqaa : ek s~II ha^TolamaQyao jao
j vaNa krIt AsataMnaa Accaanak %yaa s~I
~Icyaa KaMdyaaavar JaurL bassalaolao Asato.to pahUna tI s~I
KUpca
p ivacailat haoto AaiNa AarDaAaorDa D krayalaa saus u$ krto AaiNa
A to JaurL lagaoca %yaa s~IjavaLIla dusa¹yaa s~IIcyaa
KaMdyaavar
d yaoto.tI s~I sauwaw ivacailatt haoto AaiNNa AarDaAaorDa r krayalaaa sau$vaat krto k .%yaanaMtr to JaurL %yaa
ha^ToTolamaQaIla ek ka vaoTrcyaa KaM
K dyaavar yaot.pNa
to tao vaoTr
T maa~ mauLIcca ivacailat hao
h t naahI.tao
tao vaoTr SaaMtpNao
p %yaa JaurLalaa
L
hattatIla baaoTanaoa ]calauna dusa¹yaa
a baajaulaa zovauna dotao.tovha itsarI ek
e s~I ho sava-
s baGat Assato AaiNa inaYkYa-
ina kaZto kI
%yaa s~IyaaMsaarK Ka kaoNa%yaahI gaaoYTIlaa pitsaad
p` ³ ´ d}
do nayao tr %yaa vaoTrsaarrKa p`itsaadd ³ ´
dyaaaavaa.

kqaqacao ta%pya- : AapNahI Aaplyaa

A jaIvaanaamaQaIla GaTTnaaMnaa %yaa s~I
~IyaaMsaarKa p`itsaad ³ ´ do} nayao tr %yaa
vaoTrsaarKa
T p`itsaad
t ³ ´ dyaaavaa.baroca laaoak kahI GaDDlao tr %yaa s~IyaaM
s p`maaNao ivacailat
i hao}na
} AarDaA AaoorD
krrtat kI maaJy Jyaa baabatIca Asao
A ka GaDllao¸o maIca kaÆ Asao
A GaDlaoca ksaoƸ[.pNa Na jao Ba@t ikkMvaa bauwImaana Asatat to maa~
m
%yaa vaoTrsaarKa p`itsaad ³ ´ dotat.mhNajaoa SaaMttonao ivaccaar k$naca yaaoy gya tao inaNa-a-ya Gaotat.

jyaap`maaNao
m kahI laaaook krtba daKivatat
d kI caar to pacaca vastu ikMvaa caoMDu hvaot fktat
fo va %yaaa vastu ikMvaa caoMDu
hvaoatt var KalaIlaI isqatImaQyaoya Asatat.pprMtu to laoak Kalacyaa baajaulaa %yaaa sava- vastu ikMvaa caoMDu baraobar samattaola
³ ´ raKtat
ra AaiNiNa ekhI vastu
stu ikMvaa caoMDuDu KalaI pDtt naahI.AgaddI %yaap`maaNaocac AapNa doiKla iK yaa saMsaaarat
rahhavao mhNajao saMsaarat
s iktIhIhI ]qala putlal AsalaI trI rI %yaa krtba daKivaNaa¹yayaa laaokaMp`maaNaoao jaIvanaamaQyao samataola raK
Kavaa
AaiiNa ho f@t AaQyaai%mak
A & ca Sa@yaa Aaho.
&anaanao

103 ³ hsqa maaga-diSSa-ka´

³gaR
 eKadyaalaa %yaacaI cauk kSaI laxaat AaNaavayaacaI :

kqaa : ek vya@tI %yaacyaa Aa^fIsamaQyao baa^sacao baaolaNao¸]iSarapya-Mt kama krNao¸%yaatca SaovaTcaI T/ona caukNao¸[. karNaaMmauLo
Kupca vaOtagalaolaa Asatao AaiNa jaovha tao GarI yaotao tovha %yaacaI p%naI %yaacyaasaazI %yaacaa AavaDta svayaMpak krto.prMtu
jaovha tI vya@tI jaovaNa krayalaa sau$vaat krto tovha %yaacyaa laxaat yaoto kI BaajaImaQyao imazca naahI Aaho.ASaa
prIisqatImaQyao p%naIcaI cauk tIcyaa laxaat AaNauna doNyaasaazI puZIla daona p`kar Aahot.
1.p%naIlaa tIcyaa Aa[-vaDIlaaMcyaa naavaanao iSavaIgaaL krNao.tuJyaa maayabaapanao tulaa hoca iSakivalaolao Aaho kaÆ tulaa A@kla
naahI kaÆ[.karNa Sa@yatao ptI icaDlaa tr p%naIcyaa Aa[-vaDIlaaMnaa iSavaIgaaL krtao.
2.p%naIlaa pòmaanao javaL baaolavaayacao AaiNa pòmaanao saaMgaayacao kI tu maaJyaasaazI [t@yaa ]%saahanao caaMgalaa svayaMpak kolaolaa
Aaho tr AapNa daoGa imaLUna jaovaU yaa.sava-p`qama p%naIlaa phIlaa Gaasa Ka} GaalaNao. yaamauLo lagaoca p%naIcyaa laxaat yaoto kI¸
‘Aro ² BaajaImaQyao imazca naahI Aaho.’

ASaap`karo eKadyaacaI cauk laxaat AaNaNyaasaazI phIlyaa p`karapoxaa dusara p`kar ha Kup caaMgalaa AaiNa
SaaMttocaa Aaho.kaoNa%yaahI prIisqatImaQyao AapNa ASaa pwtInao pòmaaNao AaiNa SaaMtInao samajaavauna saaMgau Saktao.var saaMgaItlaolao
]dahrNa ho namaunaa mhNauna saaMgaItlaolao Aaho.

ek iSaxak Asatat.to eka ivadyaaqyaa-laa p`Sna ivacaartat kI¸ ‘maI tulaa paca caa^klaoT idlaot AaiNa %yaamaQauna
ek caa^klaoT prt maagaItlao tr Aata tuJyaakD iktI caa^klaoT rahIlaotƒ%yaavar tao ivadyaaqaI- ]%tr dotao kI maaJyaakDo
pacaca caa^klaoT rahtat.iSaxak punha taoca p`Sna vaogaLyaa pwtInao ivacaartat kI paca caa^klaoT Aahot %yaatuna maI ek
caa^klaoT kaZlao tr iktI caa^klaoT rahIlaot.%yaavar tao ivadyaaqaI- ]%tr dotao kI caar caa^klaoT rahIlaot.Aata to iSaxak
punha phIlaa p`Sna ivacaartat tovha ivadyaaqyaa-cao ]%tr maa~ paca Asato.yaavar icaDuna iSaxak %yaalaa %yaacyaa ]%tracao puNa-
saYTIkrNa ivacaartat.%yaavar tao ivadyaaqaI- %yaacyaa ]%tracao puNa- saYTIkrNa ASaap`karo dotao AaiNa saaMgatao kI sar
Agaaodrca maaJyaakDo svat:cao ek caa^klaoT Aaho.%yaamauLo tumhI idlaolaI paca caa^klaoT AaiNa maaJyaajavaLila ek caa^klaoT
mhNajao ekuNa saha caa^klaoT Jaalaot.%yaatuna ek caa^klaoT tumhI Gaotlao tr paca caa^klaoT maaJyaajavaL rahIlaot.ASaap`karo
tao ivadyaaqaI- doiKla %yaacyaa baajaunao baraobar haota AaiNa to iSaxak doiKla %yaaMcyaa baajaunao baraobar haoto.f@t %yaa iSaxakaMnaa
%yaa ivadyaaqyaa-cyaa javaLIla Asalaolyaa caa^klaoT bad\dla maahIt navhto.ASaa p`karo ba¹yaaca vaoLa kQaI kQaI jaao tao %yaacyaa
%yaacyaa baajaunao baraobar Asatao.f@t Aaplyaalaa dusa¹yaaMcyaa manaatIla kahI gaaoYTI inaT maahIt nasalyaanao Aaplaa %yaa
iSaxakap`maaNao gaOrsamaja hao} Saktao.mhNauna puNa-pNao samajauna GaotlyaaiSavaaya dusa¹yaaMivaYayaI lagaoca Aaplao mat tyaar k$
nayao.

eka Arba doSaamaQyao ek vya@tI qaMD poyaacaI jaahIratsaazI maoazo paosTr tyaar krtao.%yaa paosTrmaQyao daKivalaolao
Asato kI Kupca qaklaolaI ek vya@tI %yaa qaMD poyaacaI baaTlaI Gaot Aaho¸ dusa¹yaa ica~amaQyao daKivalaolao Asato kI tI
vya@tI to poya ipt Aaho AaiNa itsa¹yaa ica~amaQyao daKivalaolao Asato kI tI vya@tI p`sanna JaalaolaI Aaho.pNa baroca idvasa
hao}nahI %yaa qaMD poyaacaI ivak`I kmaI haot Aaho.Asao idsauna Aalyaavar %yaa dukanaatIla ek kamagaar %yaa maalakalaa saaMgatao
kI Aamacyaa doSaat DavaIkDUna ]javaIkDo mhNajao ]laT vaacalao jaato.%yaamauLo %yaa paosTrvarIla jaahIratIcaa Aqa- Asaa haot
Aaho kI to poya ipNaara vya@tI Agaaodr p`sanna Aaho¸to poya iplyaanaMtr tao Kup qakUna gaolaolaa Aaho.mhNauna %yaa poyaacaI ivak`I
idvasaoMidvasa kmaI haot Aaho.saaMgaavayacao ta%pya- Aaho kI AapNa doSa¹kala¹isqatInausaarca rahIlao pahIjao.Anyaqaa AapNa
baraovar AsaunahI doSa¹kala¹isqatI jar yaaogya nasaola tr AapNa caukIcao idsau Saktao.mhNauna doSa¹kala¹isqatI pahunaca rhavao
Aqavaa AaplaI baajau maaMDavaI.

104 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 lagnaapuvaI- s~I hI pu$Yaalaa
Ya caMd`mauKIp`
I maaNao idsatot ³s~I baaolatoto va
pu$Ya eoktao
kt ´¸ lagnaanaMtr
t tIca s~I sauya-mauKIp`maaNaNao idsato ³pupu$Ya
baaolatao va s~I eokto´.prM
´ tu¸ lagnnaanaMtr maula baaL JaalyaannaMtr
kahI vaYaa-anaI
M tIca s~I jvaalaamauKIp`mmaaNao idsato ³dao
³ Ga baaolatatt va
SaojaarI eoktat´.
k

yaa BaaOitk jagaat p`%%yaokjaNa haa icaMtaMnaI ~st ~

Asatao.haa BaaOitk Aist%vaacaa
A svsvaBaava Aaho.ekamaagauna ek
samaasyaa yaotat. jar kaoNaI Aaplyaalaa
A vaccana idlao kI¸ “f@t maaJyaaavar AvalaMbaunan rha.maI tummacyaa sava- samamasyaa saaoDvataoa.”
AappNa iktI mauau@ttocaa AnauBava B k$.f f@t klpnaa kra.Aqaa-t AapNa %yaa vya@tIvar ivivaSvaasa naahII zovaNaar.ka karNa
Aapplyaalaa %yaa vya@tIcyaa mayaa-da maahI hIt Aahot.prMtu jaovha Bagavaana EaIIkRYNa mhNattat¸ “maI tumacaI jabaabaddarI
Gaotao
t o”.AapNa BagavaM
B taMcyaa yaaa SabdaMvar puNa- N ivaSvaasa zvalaa
zo pahIjao AaiNa mau@ttotcaa AnauBava GaoG otlaa pahIjaoa.karNa Bagavvaana
EaIkkRYNa kahI sava-s saaQaarNa manau ma Yya naahI Aaho
A t.to sava-a- Sa@tImaana BagavaMB t Aahot.tot sava- yaaoigak
i Sa@tIMcaoa svaamaI yaaogaoSvar
S
Aahohot¸to prma sa%ya
sa Aahot.mmhNauna jaovha to EaImad\Bagavaad\gaItot saaMgattat¸ “tU maaJJaa AitSaya ip ip`ya saKa AssalyaamauLo maI tulaa
sava-a- &anaamaQaIla A%yaiQak gauauhyatr Asao prmaEao p Yz vacacana saaMgatao.ho tuJyaa ihtaaqa- Aaho mhNaUaUna to maaJyaak kDUna eok.sasadOva
maaJJaoo icaMtna krr¸ maaJaa Ba@@t hao¸ maaJaoa pujana kr AaiNa malaacca namaskar kr.yaap`maaNaoao inaiScatpNao Nao tU malaa p`aPt
haoSaIla.maI
S tulaaa ho p`it&onao saaMgatao¸ karrNa tU maaJaa A%yaMt ip`ya saKa Aahosa.sava- sa p`karc
rcyaa Qamaa-Mcaa %yaaga kr AaiNa
A
kovaL
va malaaca SarNa S yao.maI tulaa sava- papaM p pasaUna mau@t @ krIna.tUtU BayaBaIt hao h o} nakaosa.” ………³EEaImad\Bagavad\gaIta gaI
18.64¸65¸666´ AapNa BaggavaMtaMcyaa yaa vacanaavar ivaSSvaasa zovalaa pahIjao AaiNaa Ka~Inao AnauauBava Gaotlaa pahIjao p kI AaapNa
BagaavaMtaMcyaa kRponaon o sava- p`karccyaa papkmaa-Mttuuna mau@t Jaallaoolaao Aahaot.

105 ³³gaRhsqa maaga-diSa-

iS ka´
106 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 GaTsfaoT ³ ´:

GaTTsfaoT ³ ´ karrNao :

1.s~I va pu$YaaaMnaa yaaogya AaaQyaai%mak &anana nasaNao.jarr %yaaMnaa Aa%mymyaacyaa SaaSvatotoivaYayaI &anaa Asalao tr tot ekmaokaMsaaoaobat
jarI
rI samasyaa Asasalyaa trI ek k janma sahja kaZU Saktatt.Anyaqaa yaaa s~Isaaobat Aqavaa A yaa pu$Yaasaao
$ bat saMpupuNa- jaIvana kaaZNao
kzIzINa Aaho Assaoo %yaaMnaa vaaTtoto karNa %yaaMcyaasaazI
c ho caaalau jaIvanaca sava-
s kahI Assato.prMtu jyyaaMnaa AaQyaai%mi%mak &ana Aahoho to
maa~~ sahjapNao tDjaao
t D k$ Saktat. S

2.saQyaacaI AaQQauuinak jaIvanaSSaOOlaI tsaoca prdo

p SaatIla jaIaIvanaSaOlaIcaa p`Baava hI sauwa
w GaTsfaoTalaaa karNaIBaut Aaho.

3.maihlaaMcao Aaiiqa-k svaatM~ :

saQyaacy
cyaa kaLat s~Iyaa
s yaa Saa@yatao caaMgallyaa p`karo ikM
ikvaa jaast iSaxaNa
i Gaotlaoalyaa Asatatt.%yaamauLo gaRhsqa
h
jaIvvanaamaQyao ptIsIsaaobat inaT jamat
j nasaola tr t %yaaMnaa Asaosao vaaTto kI maI jaIvana inavavaa-hasaazI AaAaplyaa ptIvarr AvalaMbauna naahI
n
Aahoho.maI caaMgalyyaa p`karo iSaxxaNa GaotlaolaI Asalyaa karrNaamauLo baahor naaokrI k$$na svat:cyaa payaavar ]BaII rahu Sakto.yaa
ivaccaarsarNaImauLo to daoGa sahjapNao
s Al haotat.Agaaodrcyaa kaLat s~~Iyaa Sa@yattao caaMgalyaa p`karo iSaiixat
Alaga
nasaaayacyaa.%yaamauLo
L jar AapNa Na ptIpasauna vaov ogaLo Jaalaao tr
t Aaplaa jaIvana
jaI inavaa-h ksaa k caalaola ASaI icaMta %yaaM %y naa AsaayaccaI.
%yaammauuLo iktIhI samasyaa Asallyaa trI s~IIyaa Sa@yatao GaTsfao G T TaLLayacyaa.pNa yaacaa Aqa- Asaa haot naaahI kI s~IyyaaMnaI
caaMgalao
g iSaxaNa Gaoa} nayao.tr var ]llaoK kolaolaI ivacaarrsarNaI badlallaI pahIjao.

4.
.ekmaokaMsaaobat
a p`amaaiNak nasaNao.

5.
.ekmaokaMsaaobatt yaaogyap`karor p`sqaaipt naa krNao³ ´.

6.jabaabadarI svvaIkarNyaat kmaI

k pDNao.

7.saMmatIiSavaayaa kolaolao lagna.

8.laMOigak saMbaMQa inaT nasaNao.

107 ³ hsqa maaga-diSSa-ka´
³gaR
9.ApoxaapUtI- na haoNao.

10.maulaIcyaa saMsaarat maahorcyaaMcaa hstxaop.

11.saasaU¹saunaocaI BaaMDNaM.

12.]da: AapNa kpDo ivakt GaotaMnaa jar f@t kpDyaaMcaa ba`^nD pahIlaa pNa to Aaramadayak nasatIla tr kahI ]pyaaoga
naahI. %yaacap`maaNao daoGaaMnaI f@t baahya gaaoYTI³saaOMdya-¸iSaxaNa¸pOsaa¸[.´ baiGatlyaat prMtu svaBaava¸ AacarNa¸ vaagaNaUk¸
[%yaadI baiGatlao naahI tr %yaamauLo lagnaanaMtr daoGaaMmaQyao BaaMDNao hao}na GaTsfaoT hao} Saktao.

13.vaogaLopNa ¸ [%yaadI.

tsaoca maud\da¹ ‘sauKI gaRhsqa jaIvana jagaNyaasaazI maaga-dSa-na’ : ……³pana naM.22´ naMbar 1 to 13 maQyao ]llaoK kolaolaI karNao
hI sauwa GaTsfaoT haoNyaalaa karNaIBaut hao} Saktat.
jar varIla sava- karNaaMcaa ivacaar k$na %yaaMcaa varIYz vya@tIcyaaÀBa@tacyaaÀsvap`ya%naanao ikMvaa kaOnsalarcyaa madtInao
yaqaaSa@tI TaLNyaacaa p`ya%na kolyaasa GaTsfaoT TaLlaa jaa} Saktao.

ek Ba@t maatajaI hao%yaa.%yaaMcao ptI maa~ Ba@t navhto pNa BaaOitk dRYTyaa svaBaavaalaa caaMgalao va EaImaMt haoto.pNa
%yaa maatajaIMcao ptI %yaaMcyaa vyavasaayaat vyast Asalyaa karNaamauLo maa~ %yaa Ba@t maatajaIMnaa pahIjao tsaa vaoL do} Sakt
navhto.maa~ %yaaMnaa Ba@tIsaazI¸maMidramaQyao AaQyaai%mak kaya-k`maalaa jaaNyaasaazI ikMvaa dana krNyaasaazI kQaIhI manaa krt
navhto.pNa %yaa maatajaInao AapNa p%naI Asauna doiKla Aaplyaalaa ptI vaoL dot nasalyaanao GaTsfaoT ³ ´ GaoNyaacaa
inaNa-ya Gaotlaa.pNa maMidratIla eka varIYz Ba@tanao ³kaOnsalarnao´ %yaaMnaa samajaavauna saaMgaItlao kI [tr maatajaIMcao ptI tr
%yaaMnaa maMidrathI yao} dot naahI AaiNa BagavaMtaMcaI Ba@tIhI k$ dot naahIt.tumhalaa maa~ tumacao ptI Asaa ivaraoQahI krt
naahIt AaiNa BagavaMtaMcaI p`aPtI krNao haca tr manauYya jaIvanaacaa Kra ]d\doSa Aaho.tovha %yaa maatajaIlaa samajalao kI Krca
AapNa far Baagyavaana Aahaot kI Aaplyaalaa manauYya jaIvanaacaa Kra ]d\doSa BagavaMtaMcaI p`aPtI krNyaasaazI Aaplyaalaa
kahIhI ADqaLa naahI.mhNajao ekca p`saMga vaogavaogaLyaa p`karo pahIlaa tr AapNa svat:laa dudO-vaI ikMvaa saudOvaI samajau
Saktao.jar ptI va p%naI yaaMcao jamat nasaola tr to ³jar to Ba@t AsatIla tr´ yaa vaa[-T gaaoYTIcaa ]pyaaoga
AaQyaai%makdRYTyaa saMsaaratuna Aasa@tI kmaI krNyaasaazI vaa vaOragyaasaazI k$ Saktat.karNa jar ptI va p%naI
ekmaokaMvar AakiYa-t AsatIla tr %yaaMcaI saMsaaracaI Aasa@tI vaaZola va %yaaMnaa vaOragya lavakr p`aPt haoNaar naahI.Aqaa-t jyaa
ptI va p%naI yaaMcao caaMgalao jamat Asaola tr to Saas~atIla gaRhsqa jaIvanaacao inayama palana k$na mau@tI p`aPt k$
Saktat.var ]llaoK kolaolaa ]pdoSa ha jyaaMcao jamat naahI %yaaMnaa %yaa prIisqatIcaa yaaogya ]pyaaoga ksaa kravaa yaasaazI
Aaho.

“Aata tumhI jar ivavaah baMQanaat baaMQalaolao Aahat tr Aaplyaa vaogaLopNaacaa p`Snaca naahI.tumha daoGaaMnaa saaobat
saamaMjasapNaanao kRYNaaMcyaa saovaosaazI p`ya%na kolao pahIjao.jyaa Baavanaa tumhalaa ivacailat krtat %yaa sava- vyaqa- Aahot.
vaastivakpNao tumacao kt-vyaca mah%vapuNa- Aaho.ivavaah baMQanaat baaMQalaolao AsataMnaa saaobatca tumhalaa tumacyaa kt-vyaacaa
baaoQasauwa Aaho.tr EaoYz ho Aaho kI tumhI tumacao kt-vya palana kra AaiNa sadOva kRYNaaMcao icaMtna kra.jarI kahI Asqaaiya
AsauivaQaa yaotIla trI %yaaMnaI ivacailat hao} nayao¸kRYNaaMcyaa p`it tumacyaa kt-vyaamaQyao isqar rha.”
……³saudovaIlaa p~¸15 saPToMbar 1972¹laa^sa eMjaoilasa´

108 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 prt lagna krNao ³ ´:
prt lagna krNyaacaa inaNa-ya ha doSa¹kala¹isqatInausaar AaiNa varIYz Ba@t Aqavaa Aaplyaa kaOnsalarSaI cacaa-
k$naca Gyaavaa.saMdBaa-saazI puZIla ]dahrNa baGaavao.jaovha maMidramaQyao rivavaarcyaa saMQyaakaLcyaa sat\saMga kaya-k`maanaMtr p`saad
GaoNyaasaazI Kup maaozI raMga Asato tovha jar samajaa kahI karNaamauLo Aaplyaa PlaoTmaQyao p`saad kmaI imaLUna saMplaa tr daona
gaaoYTI Asatat.1´izk Aaho maaJyaasaazI evaZa p`saad purosaa Aaho.malaa punha p`saad GaoNyaacaI farSaI AavaSyakta
naahI.2´malaa Ajauna p`saad hvaa Aaho.evaZyaanao maaJao paoT BarNaar naahI.dusa¹yaa pirisqatImaQyao Ajauna p`saad GaoNyaasaazI
punha raMgaomaQyao baraca kaL ]Bao rahNyaacaa ~asa sahna krNyaasaazI tyaar Asaavao AaiNa punha p`saad Gyaavaa.

AgadI %yaacap`maaNao kahI karNaaMmauLo dusaro lagna krNyaasaazI AapNa varIlap`maaNao ivacaar k$ Saktao.jasao kI 1´ izk
Aaho maI evaZyaavarca saMtuYT Aaho. malaa dusaro lagna krNyaacaI garja naahI.2´punha lagna k$na prt sava- p`karcaa
phIlyaasaarKa Aqavaa pirisqatInausaar ~asa sahNa krNyaasa tyaar rhavao.Aqaa-t Krca tSaI pirisqatI Asaola ikMvaa maulao
Kup lahana AsatIla¸ maulaaMnaa Aa[-caI garja Asaola¸[.karNao AsatIla tr varIYzaMcyaa sallyaanao punha lagna k$ Saktao.

lagnaapuvaI- ek~ rahNao ³ ´:

saQyaacyaa kaLat laaok ho paScaa%ya jaIvanaSaOlaIcao AacarNa krIt Aahot.jasao kI lagnaapuvaI- ek~ rahNao mhNajao
ilavh [na irlaoSanaiSapmaQyao rahNao.karNa %yaaMnaa ekmaokaMcaI jabaabadarI TaLayacaI Asato.ho Asao Jaalao kI¸ ‘ibana foro hma
toro’.ASaa saMbaMQaaMmaQyao jarI qaaoDI samasyaa inamaa-Na JaalaI trI %yaa daoGaaMcao saMbaMQa lagaoca tuTtat mhNajao lagaoca ba`ok Ap
haotao.pNa jar lagna AaiNa maaoza ba^ND¹baajaa laavauna daoGa ek~ Aalao tr maa~ %yaaMcao saMbaMQa [t@yaa sahjaasahjaI tuTt
naahIt.jarI tSaI pirisqatI inamaa-Na JaalaI trI ba¹yaaca baOzka basalyaa jaatat.vaDIlaQaarI laaokaMcaI mato ivacaarat GaotlaI
jaatat.pNa sahjaasahjaI %yaaMcao saMbaMQa tuTt naahIt.prMtu¸ var ]llaoK kolaolyaa ilavh [na irlaoSanaiSapmaQyao maa~ sahjapNao
saMbaMQa tuTtat.ilavh [na irlaoSanaiSapmaQyao saamaajaIk prIisqatImauLo Sa@yatao maulaIMnaa jaast samasyaaMnaa saamaaoro jaavao laagato.
Saas~ap`maaNao ivavaahapuvaI- SarIr saMbaMQa zovaNao papmaya Asauna dMDasa karNaIBaut zrto.ivavaahapuvaI- Aqavaa ivavaahanaMtr SarIr
saMbaMQa zovaNao³ ´ho varkrNaI Aajakalacyaa t$Na ipZIlaa yaaogya ikMvaa saarKoca idsat Asalao trI %yaa daoGaaMmaQyao Kup
frk Aaho.jasao kI ivavaahanaMtr SarIr saMbaMQa zovalyaanao jar kaoNyaa s~Ilaa gaBa- rahIlaa tr GaratIla sava- maMDLI AanaMdanao
AaoTI BarNyaacaa kaya-k`ma maaozyaa p`maaNaat saajara krtat.%yaa s~IcaI kuTUMbaakDUna Kup kaLjaI GaotlaI jaato.prMtu¸ jar
ivavaahapuvaI- SarIr saMbaMQa zovalyaanao jar kaoNyaa s~Ilaa gaBa- rahIlaa tr maa~ GaratIla tIca sava- maMDLI du:KI haoto.%yaa s~I
sahIt tIcyaa GarcyaaMnaa sauwa samaajaasamaaor ba¹yaaca samasyaaMnaa saamaaoro jaavao laagato.

s~I mhNajao f@t caula va maula.%yaamauLo s~Ilaa svatM~ta hvaI.ho yaaogya Aaho ka .
gaaDIlaa maagao va puZo ASaI caako Asatat.Asao naahI kI f@t puZcaoca caak mah%vaacao Aaho AaiNa maagacyaa caakalaa
mah%va naahI.daonhI baajaucaI caako mah%vaacaI Aahot karNa daonhI baajaucyaa caakaMiSavaaya gaaDI caalau Sakt naahI AaiNa daonhI
caako %yaaMcyaa %yaaMcyaa izkaNaI yaaogya Aahot.³caakaMcaI kMpnaI Alaga AsalaI trI caalato pNa ek caak T/^@Trcao va ek
caak karcao Asao naahI caalat´ %yaacap`maaNao s~I va pu$Ya ho saMsaar$pI gaaDIcyaa maagacyaa va puZcyaa caakaMp`maaNao Aahot.s~I
va pu$Ya ho %yaaMcyaa %yaaMcyaa izkaNaI yaaogya Aahot.s~Ilaa pu$YaacaI AQaa-MgaInaI mhTlaolao Aaho.mhNajao daoGaohI ekmaokaMcyaa
sahayyaaivanaa Apu-Na Aahot.pu$Yaacao SarIr inasa-gaanao s~Icyaa SarIracyaa tulanaonao majabaut va kYT krNyaasa yaaogya Asao idlaolao
Aaho AaiNa s~Icao SarIr pu$Yaacyaa tulanaonao GargautI kamaalaa yaaogya Asao naajauk Aaho.%yaamauLo pu$Yaanao baahor kYT k$na Gar
caalaivaNyaasaazI pOsao kmavaavaot va s~Inao Gar vyavasqaItpNao caalavaavao AaiNa maulaaMnaa vaoL do}na %yaaMcao saaMgaaopaMgana kravao va
%yaaMcyaavar AaQyaai%mak saMskar kravaot.pu$Ya kamaainaima%t baahor Asalyaanao maulaaMsaazI Aa[-evaZa vaoL do} Sakt
naahIt.kQaI kQaI Asao pahNyaat yaoto kI s~IyaaMnaI baahor naaokrI kolyaamauLo %yaa GarasaazI ikMvaa Aaplyaa maulaabaaLaMsaazI
pahIjao tsaa vaoL do} Sakt naahI.Sa@ya Jaalyaasa s~IyaaMnaI baahor naaokrI krNao TaLavao.eKada Apvaad saaoDuna Vavaa.ek

109 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

16 vaYaa-caa t$NNa maulagaa ek kTa saMpuNa- doSa S if$ Sakttao pNa ek 16 vaYaa-caI t$Na t maulagaI ekTI saMpuNaa- doSa saurixattpNao
if$$ Sakt naahI hI.yaava$na doiKla AapNaa samajau Sakttao kI s~I vaa pu$Ya yaa daoGaaMmaQyao frk k Aaho.PaNa AsaohI naahI kI
s~IIlaa kmaI laoKlao
K lao Aaho.dao d GaaMnaahI saarrKoca mah%va Aaho
A .pNa klaIyau
k gaat s~I ~IyaaMcyaa svatM~o~ocyaa naavaaKaalaI %yaaMcao SaaoaYaNa
kolaol o jaato.ba¹yaaaca p`a^D@Tcyyaa p^kIMgasaazI
zI sauwa %yaa p`a^D@Tcaa s~IIyaaMSaI kahIhI
hI saMbaMQa nasattaMnaa s~IyaaMcyaaa faoTaoMcaa¸ kQaI
k
kQQaII tr s~IyaaMcyaa
c ASlaIla faoTaoMcaa vaappr kolaa jaattao. o ASaa p`karo
a s~I svatM~ta
~ yaa Ba`amak ktoKalaI s~IyyaaMcao SaaoYaNa hao ht
Aahoho.

Ba@taMcao BaaMDNa
D :
kahI vaoLa Asao pahNyaat yaoto kI naiivana
Ba maQyao kllaIyaugaacyaa p`pBaavaanao BaaMDNao
Ba@taM N haotat.A ASaa
Ba naI KalaIIlap`maaNao samajjauuna Gyaavao.
Ba@taM
1.samajaa ¸ bassamaQyao 44³bbasalaolao´ 11³]Bao Asalaoalao´
A p`vaaSaaMcaI
ASaI caI xamata Asasato.pNa jar xamatopoxaa jaast
ja
p`
pvaaSaI basamaQQyao basatIla tr ekmaokaMnaa Qa@ko bauau@ko
la
laagaayalaa sau$vaat
v haoto.A ASaa vaoLolaa jar
ja AaplyaajaavaL
A
Aaplaa ima~ ikMvaa naatovaa[-
v k Asalaaa AaiNa %yayaalaa
Qa laagalaaa tr AapNa tDjaao
Qa@ka t D k$nna Gaotao va BaaMaMDNa
k TaLtao.%yaacap`maaNao jaSaI Ba@taMcaI
krNao c saM#yaa vaaaZto
t
tSaI %yaaMcyaaamaQaIla BaaaMDNaacaI Sa@yata
Sa doiKla
iK
vaaaZto.ASaa vaoLolaa AappNa tDjaaoD k$na BaaMaMDNa
T .
TaLavao

2.kpDyaaMnaI Barlao
B laI ba^ga KalaI
K krtaMnaa n savaa-t SaovaTI v Barlaolao kpDo k sava-p`qama a inaGatat A AaiNa sava-p`qama
a Barlaolao kpDo
k
SaovaTI
va inaGatat.
.%yaacap`maaNao naivana
n Ba@tImamaagaa-laa laagalaolaolyaa Ba@tamaQQyao SaovaTI jaoa caaMgalao saMskar
k imaLtat tot Agaaodr idsau id na
yaotat.pNa
t kahI
hI kaLanaMtr sava-p`qama %yaa vya@tImaQyao Asalao
A lao dugau-NaNa ho SaovaTI idsatat.mhNu
id anna doiKla BaaMDNao
D haotat.

3.laZa[-maQyao saOainakaMnaI sagaLLyaaMnaI imaLUna Sa~ulaa prastt kolao pahIjjaoo.%yaaMnaI ek kmaokaMcyaa cauk
ka kaZU nayao kI k %yaanao yauinaf
fa^ma-
Gaattlaolaa naahI¸babaMduk inaT QarrlaolaI naahI¸Sau
Sauja vaaprlaolaa naahI¸[.%yaaacap`maaNao Ba@t @taMnaI sagaLyaaaaMnaI imaLUna ³ccaOOtnya mahap`BauB MucaI
AammaI-´ maayaolaa prast
p kolao pahIjao
p .%yaaMnaI ekmaokaMcyaa cauka kaZU naayao kI ha Ba@@t Asaa Aahoho AaiNa tao Ba@t B tsaa Aaaho.
jarr kuNaamaQyao kahI
k daoYa AsasatIla tr %yaaManaI to Aaplyayaa maaga-dSa-k ³kaOnsalar´BaBa@talaaca saaMgaItlao g pahIjaoa AaiNa %yaap`maaNao
m
maagaa-dSa-na Gaotlao pahIjao.jyaapp`maaNao ivaYza hI sagaLIkDoDo psarivalaI tr f@t GaaaaNa vaasaca yaoaNaar.mhNau
N na ivaYza
i hI ek kaca
izk kaNaI Takayallaa pahIjao jassao saMDaSaImaQyyaoo.%yaap`maaNaocaca Ba@taMmaQaIlaa BaaMDNa ho saagaLIkDo psarrvau nayao tr tto ekaca izk kaNaI
Aapplyaa maaga-dSa-a-k ³kaOnsalarr´Ba@takDocaca cacaa- kravaIaI AaiNa %yaavavar yaaogya tao ]paya ] kaZavavaa.]laTI kolyaanao l sau$vaatI tIlaa
GaaNNa vaasa yaotao prMtu %yaamauLo
Lo AaplaI tbbaot t caaMgalaII rahto.%yaap`p`maaNaoca AapNNa Aaplyaa manaatIla sava-a- kahI Aapplyaa
maagaa-dSa-k ³kaOnsalar´
n Ba@tt ikMvaa ivaSvavaasau ASaa varrIYz Ba@tak kDo p`kT krravao.%yaamauLo Aaplao mana maaokLo hao[-lala va
AapplaI Ba@tImaQQyao p`gatI hao[-[-la AaiNa AaaplyaakDUna ApraQaA haoNaarr naahIt.

110 ³³gaRhsqa maaga-diSaa-ka´

KalaIla sau~ paLavao :

sava- Ba@taMcaa Aadr kravaa……%yaapOkI f@t kahI varIYz Ba@taMkDunaca EavaNa kravao……AaiNa ekaca varIYz Ba@tacao
palana kravao.³kahI vaoLa hI gaaoYT Apvaad Asau Sakto.´

4.AapNa jar dvaaKaNyaat gaolaao tr Aaplao kama Asato kI AapNa Da^@TraMkDUna ]pcaar k$na AaOYaQaI GyaavaI.]gaaca
[traMnaa naavao zovau nayao kI ha eD\sacaa raogaI Aaho¸yaalaa da$ Pyaayalyaanao ikDNyaa Krava Jaalyaat¸[.%yaacap`maaNao maMidr ikMvaa
eKado AaQyaai%mak p`caar koMd` mhNajao Ba@tasaazI dvaaKanaaca Aaho AaiNa Ba@tanao ASaa izkaNaI Aaplaa Bavaraoga bara
kravaa.]gaaca [tr Ba@taMnaa naavao zovaU nayao.

5.jasao eKada poSaMT vaarlyaanaMtr %yaalaa Amauk ~asa haota Asao saaMgaNyaanao kahI laaBa haot naahI.pNa %yaa poSaMTcaa maR%yaU
haoNyaapuvaI- jar %yaacaI samasyaa saaMgaItlaI gaolaI tr %yaalaa vaacaivalao jaa} Sakto.%yaacap`maaNao Bavaraogaacaa poSaMT Asalaolyaa
naivanaca Ba@tImaagaa-laa laagalaolyaa Ba@tacao ptna haoNyaapuvaI- jar %yaacyaa samasyaa saaoDivalyaa ³varIYz Ba@taMcao maaga-dSa-na
Gao}na´ tr %yaacaa jaast laaBa hao[-la.%yaa Ba@tacao ptna Jaalyaavar %yaacyaa samasyaaMivaYayaI cacaa- krNyaalaa Aqa- naahI.

6.BagavaMtaMcyaa carNaaMSaI kolaolaa ApraQa mhNajao BagavaMtaMcyaa Dao@yaalaa caTka laavaNyaasaar#yao Aaho AaiNa BagavaMtaMcyaa
Ba@taMcaa ApraQa krNao mhNajao BagavaMtaMcyaa payaalaa caTka laavaNyaasaar#yao Aaho karNa Ba@taMnaI BagavaMtaMcyaa carNaaMcaa
AaEaya Gaotlaolaa Asatao.AapNa Dao@yaacaa caTka sahna k$ Saktao.pNa payaacaa caTka sahna k$ Sakt naahI.
%yaacap`maaNao BagavaMthI %yaaMcyaap`tI kolaolaa ApraQa sahna krtat.pNa %yaaMcyaa Ba@taMcaa ApraQa sahna krt naahI.

7.jasao k^nsarcaa raoga sau$vaatIlaa sahja laxaat yaot naahI pNa kalaaMtranao maa~ SarIrat psartao AaiNa naMtr gaMBaIr ASaI
prIisqatI inamaa-Na haoto.%yaap`maaNaoca Ba@taMvar daoYaaraopna krNao ikMvaa Ba@taMcao daoYa dusa yaaMnaa saaMgauna App`caar krNao ho
k^nsarcyaa raogaap`maaNao Aaho.sau$vaatIla ApraQa krNaa yaa Ba@taMnaa vaaTt Asato kI maaJao kahIca ibaGaDt naahI Aaho.pNa
kalaaMtranao ASaa Ba@taMcao ptna haoto.

8. samajaa Aaplyaalaa Aaplyaa gaavaI jaaNyaasaazI ra~I SaovaTcao KajagaI vaahna Aaho.SaovaTcao vaahna AsalyaamauLo %yaat
p`maaNaapoxaa jaast gadI- Aaho.p`maaNaapoxaa jaast gadI- AsalyaamauLo Qa@kabau@kI haoNyaacaI daT Sa@yata Aaho.jar %yaamauLo
AapNa Qa@ka laagaNaa¹yaa vya@tIsaaobat BaaMDNa kolao AaiNa BaaMDNa krNyaasaazI %yaa vaahnaaKalaI ]trlaao tr Aaplao to
SaovaTcao vaahna inaGauna jaa[-la va Aaplyaalaa tI ra~ toqao rs%yaavarca kaZavaI laagaola. mhNauna yaaogya gaaoYT hI Aaho kI jarI
Qa@kabau@kI JaalaI trI tao ~asa sahna kravaa pNa gaaDIcyaa KalaI ]t$ nayao.karNa tao ~asa f@t Aaplyaa gaavaI
paohcaNyaacyaa vaoLo purtaca Aaho.%yaanaMtr maa~ kahIhI ~asa naahI.AgadI %yaacap`maaNao maMidramaQyao jarI eKadyaa Ba@tasaaobat
jamat nasalao ikMvaa kahI samasyaa Asalyaasa tI sahna kravaI.prMtu %yaamauLo maMidrat yaoNaoca baMd k$ nayao. karNa ekda ka
AapNa Aaplyaa K¹yaa GarI mhNajao BagavaMtaMcyaa QaamaamaQyao gaolaao kI maga maa~ BagavaMtaMcyaa saMgatImaQyao kovaL AanaMdca AanaMd
Aaho.

9.laala mauMgaI caavato pNa kaLI mauMgaI caavat naahI.mhNauna Ba@tanao laala mauMgaIsaarKo hao} nayao.naahI tr Ba@t laala
mauMgaIp`maaNao Aaplyaalaa baahor kaZuna TaktIla.

111 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

10.jar AapNa dvaaKaNyaamaQyao ]pcaar krIt Asau tr Da^@Tr poxaa AaOYaQaI hI AiQak mah%vaacaI Asato.%yaacap`maaNao maMidr
mhNajao jaIvaacaa Bavaraoga dur krNaara dvaaKaNaa Aaho.Asao hao} Sakto kI kahI karNaaMmaLo eKadyaa Ba@tacao maMidratIla
AQyaxaasaaobat ikMvaa eKadyaa varIYz Ba@tasaaobat farsao jamat nasaola tr ASaa vaoLolaa maMidrat imaLNaaro &ana¸ saovaa¸ [.
mah%vaacao Aaho ho laxaat Gyaavao.

11.eka KoLamaQyao Asao Aaho kI jar Aaplyaalaa baa^la inaT hataLta yaot nasaola tr tao baa^la AapNa Aaplyaa [tr
sahka¹yaakDo idlaa pahIjao Anyaqaa maIca baa^la hataLlaa pahIjao yaa naadat AaplaI iTma h$na jaa[-la.%yaacap`maaNao jar
eKadyaa kaOnsalarlaa %yaacyaa kDo AsaNaara kaOnsalaI Ba@t jar inaT hataLta yaot nasaola tr %yaa kaOnsalarnao %yaacyaa %yaa
kaOnsalaI Ba@talaa dusa¹yaa [tr kaOnsalarkDo idlao pahIjao Anyaqaa maIca %yaa Ba@talaa hataLlao pahIjao yaa naadat tao naivana
Ba@t Ba@tImaQauna inaGauna jaa[-la.

12.kahI vaoLa gau$ baMQauMmaQyao qaaoDo gaOrsamaja Asatat.ho sava- mau@ta%myaaMmaQyao pNa caalau Asato.pNa to sava- AaQyaai%mak
gau$Mcyaa Aa&onausaar BagavaMtaMcyaa saovaomaQyao rt Aahot hI mah%vaacaI gaaoYT Aaho. ………³kuma- dasa¸Aa^klaMD¸ EaIla p`BaupadaMcao
p~ ¹ 1976´
jarI Ba@t ekmaokaMSaI sahmat nasalao trI gau$Mcyaa va BagavataMcyaa saovaosaazI %yaaMnaI ek~ rahIlao pahIjao.jahajaamaQyao
AsaNaaro sava-jaNa Aaplyaa AavaD ikMvaa inavaD p`maaNao nasatat.%yaacap`maaNao hI ‘hro kRYNa saMsqaa’ yaa saMsaar$pI saagarat
jahajaap`maaNao Aaho.%yaamaQyao saai%vak¸ rajaisak va tamaisak Ba@t Asatat.%yaamauLo yaa saMsaar$pI saagaracyaa plaIkDo jaaNao
ha jahajaacaa ]pyaaoga k$na Aaplaa Kra ]d\doSa Asaavaa.

13.]pmaa ha vaogavaogaLo pdaqa- ³jasao maoahrI¸hLd¸ihMga¸kapur¸imarcaI¸kZIp%ta¸[´ yaaMnaa faoDaNaI do}na kolaa jaatao.maaohrIcaa
faoDNaI doto vaoLI tDtD Asaa Aavaaja haotao¸ ihMga¸kapur yaaMmauLo caaMgalaa vaasa yaotao¸hLdImauLo rMga yaotao¸imarcaI mauLo
itKTpNaa yaotao¸ saaKromauLo gaaoDvaa yaotao.]pmaap`maaNaoca maMidramaQyao kahI Ba@t ho maaohrIp`maaNao tDtD krtat¸ imarcaIp`maaNao
kahI Ba@t itKT Asatat¸ saaKrop`maaNao kahI Ba@t gaaoD svaBaavaacao Asatat¸ ihMga¸kapur p`maaNao kahI Ba@t vaasa
AaNatat¸ [%yaadI.

varIla sava- gaaoYTIMcaa ivacaar k$na Ba@tanao BaaMDNa krNao qaaMbavaavao va App`caar krNao TaLavao.

sak-saImaQaIla laaok Kup ]Mcaava$na ]Dyaa maa$na varcyaavar na Gaabarta laTkt Asatat karNa %yaaMnaa maahIt
Asato kI jarI kahI karNaamauLo AapNa KalaI pDlaao trI KalaI Asalaolyaa jaaLImauLo Aaplyaalaa gaMBaIr duKapt haoNaar
naahI.AgadI %yaacap`maaNao Ba@taMcaa saMga mhNajao sak-saItIla jaaLyaap`maaNao Aaplao rxaNa krtao.mhNauna kQaIhI Ba@taMcaa saMga
TaLu nayao tr jaastIt jaast Ba@taMcaa saMga GaoNyaacaa p`ya%na kravaa karNa %yaatca Aaplao Kro hIt Aaho.saMga mhNajao kovaL
sahvaasaat ikMvaa javaL rahNao navho tr %yaatIla sad\ivacaar isvakarNao haoya.naahItr Dasa ikMvaa macCr sauwa Aaplyaa
sahvaasaat rahtat.pNa %yaalaa saMga mhNata yaot naahI.mhNauna Saas~amaQyao Sauw Ba@taMcyaa saMgaabad\dla mhTlaolao Aaho kI¸
“saaQau saMga¸ saaQau saMga Ñ lavamaa~ saaQau saMga sava- isawI haoya є

EaImadBaagavat puraNaamaQyao p`saMga Aaho kI Bart maharajaaMnaa Ba@taMcaa saMga nasalyaanao %yaaMcao hrNaacyaa yaaonaImaQyao
ptna Jaalao haoto karNa jarI %yaaMnaI %yaaMcyaa p%naIcaa AaiNa rajyaacaa %yaaga kolaa haota trI to eka hrNaavar Aasa@t Jaalao
haoto AaiNa jaMgalaamaQyao %yaaMnaa kaoNaI saaMgaNaaro navhto kI to caukIcyaa idSaonao jaat Aaho.mhNauna Ba@taMcaa saMga GaoNao Kup
mah%vaacao Aaho.

112 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 AakaSaatuna yaoNaara pavasaacaa qaoMba jar maatImaQyao pDlaa tr %yaacaa icaKla haotao¸ jar AgnaImaQyao pDlaa tr vaaf
hao}na naYT hao}na jaatao AaiNa jar iSaMplyaamaQyao pDlaa tr tao maaotI banauna cakaktao.%yaacap`maaNao eKadyaa jaIvaanao jar
vaa[-T laaokaMcaa saMga Gaotlaa tr icaKlaap`maaNao %yaacao jaIvana papmaya hao}na jaato¸ jar maayaavaadI ³inarakarvaadI´ laaokaMcaa saMga
Gaotlaa tr %yaacao AaQyaai%mak jaIvana vaafop`maaNao saMpuYTat yaoto AaiNa jar Ba@taMcaa ikMvaa saaQaU vya@tIcaa saMga Gaotlaa tr
iSaMplyaap`maaNao %yaacao jaIvana cakakto ikMvaa %yaacao jaIvana safla haoto.

KalaIla p`karcao Ba@t Aaplyaalaa AaZLuna yaotat :

1.kahI vaoLa Asao pahNyaat yaoto kI TyaUba laa[-T caalau krNyaasaazI baTna dabalao kI tI TyaUba laa[-T caalau haoto va baTna
saaoDlao kI tI TyaUba laa[-T baMd haoto karNa baTnaamaQyao lauja ka^nT^@T Asatao.%yaacap`maaNao kahI Ba@t Asao Asatat kI jaao
pya-Mt %yaaMcaa pazpuravaa³ ´ haotao taopya-Mtca to Ba@tI krtat.jar pazpuravaa³ ´Gaotlaa gaolaa naahI
tr to Ba@tI krNao baMd krtat.

2.kahI vaoLa AsaohI pahNyaat yaoto kI jar Aaplyaalaa pM#yaacaa ifrNyaacaa vaoga kmaI kravayaacaa Asaola tr AapNa
rogaulaoTrnao pM#yaacaa ifrNyaacaa vaoga kmaI krNyaacaa p`ya%na krtao.prMtu rogaulaoTr Kraba Jaalyaanao vaoga kmaI ikMvaa jaast krta
yaot naahI.mhNajao naao kMT/aola.%yaacap`maaNao kahI Ba@t Asao Asatat kI to %yaaMcyaaca manaap`maaNao Ba@tI krtat.kaoNaacaohI
maaga-dSa-na Gaot naahI.kaoNa%yaahI Aa^qaaorITIcao eokt naahIt.mhNajao naao kMTa/ ola.

3.kahI ca@kIvaalao laaok laaokaMcaI dLNao saMplaI trI ca@kI baMd krIt naahIt.karNa jar tI ca@kI baMd kolaI tr prt
lavakr caalau haot naahI.%yaacap`maaNao kahI Ba@t Asao Asatat kI ekda ka Ba@tI sau$ kolaI kI qaaMbat naahIt AaiNa jar
Ba@tI baMd kolaI tr maga punha Ba@tI sau$hI krIt naahIt.

4.daona p`karcyaa daona caakI gaaDyaa Asatat.A´A^ssaolaoTrnao svat: caalau haoto³ ´ AaiNa ba´ ikk maart
rahIlyaanao caalau haoto³ ´
%yaacap`maaNao kahI Ba@t BagavaMtaMcyaa Ba@tIcaa yaaogya mahImaa maahIt Asalyaanao va Aa%myaacao yaaogya &ana Asalyaanao svat:huna
Ba@tI krtat¸ maMidramaQyao yaotat¸ saovaa krtat.prMtu dusaro Asao Ba@t Asatat kI %yaaMcyaa saarKo maagao laagauna mhNajao
pazpuravaa³ ´ Gaotlyaanaoca to Ba@tI krtat¹ jasao %yaaMnaa saarKo saaMgaavao laagato kI p`BaujaIÀmaatajaI maMidramaQyao
kaya-k`maasaazI yaa¸ saovaa kra¸ [.

Ajauna¸ KalaIla 6 p`karcao laaok ikMvaa Ba@t Asatat.

1.f@t vaa[-T phaNao ¹ daoYa ³ ´

]da : duyaa-oQana

2.qaaoDosao vaa[-T phaNao va %yaalaa vaaZvauna saaMgaNao ³ ´

]da : dxa ya&amaQyao dxaanao jarI iSavajaIMmaQyao kahIhI vaa[-T navhto trI iSavajaIMmaQyao qaaoDo vaa[-T pahIlao va to vaaZvauna
saaMgaItlao.

3.caaMgalao va vaa[-T phaNao.pNa vaa[-T inavaDNao ³ ´

113 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

]da : dxaanao naard maunaIMnaa caaMgalao Ba@t mhNauna pahIlao va %yaacyaa 10000 maulaaMnaa %yaacyaapasauna naard maunaIMnaI Ba@t banavauna
vaogaLo kolyaamauLo tI gaaoYT vaa[-T pahIlaI AaiNa f@t %yaaca gaaoYTIcaa ivacaar k$na naard maunaIMnaa Saap idlaa kI to kuzohI
eka izkaNaI qaaMbau Sakt naahI.

4.caaMgalao va vaa[-T phaNao.pNa caaMgalao inavaDNao ³ ´

]da : ivadurjaI
ivadurjaIMnaI duyaao-QanaamaQyao caaMgalao va vaa[-T daonhI baiGatlao pNa %yaacyaatIla f@t caaMgalaoca inavaDlao.mahaBaartat p`saMga Aaho
kI ekda duyaao-Qana %yaacao kaka EaI ivadurjaI yaaMnaa paMDvaaMcyaa vatInao baaolaNyaamauLo Kup Taocauna baaolatao.pNa ivadurjaI manaamaQyao
ivacaar krtat kI duyaao-Qanaanao %yaaMcyaavar kRpaca kolaI Aaho karNa yaa saMQaIcaa laaBa Gao}na ivadurjaI itqa-yaa~a AaiNa saaQaU
saMtaMcyaa BaoTIsaazI rajyaacaa %yaaga k$na inaGauna jaatat.

5.f@t caaMgalao phaNao ³ ´

]da : yauiQaiYzr maharaja ho naohmaI ima~ va Sa~u yaa savaa-MmaQyao f@t caaMgalaoca paht Asat.

6.qaaoDosao caaMgalao phaNao va %yaalaa vaaZvauna saaMgaNao ³ ´

]da : pirixat maharaja yaaMnaI kilayaugaat BagavaMtaMcyaa kovaL naama saMkIt-naanao mau@tI imaLto mhNajao BagavaMtaMcaI p`aPtI haoto
f@t haca caaMgalaa gauNa pahIlaa va %yaalaa baZavaa idlaa AaiNa klaIcaa vaQa kolaa naahI.

AaplaI Ba@tImaQyao ka p`gatI haot naahI :

KalaIla karNaaMmauLo AaplaI Ba@tImaQyao p`gatI haot naahI.
1.Ba@taMcao prspraMmaQyao caaMgalao saMbaMQa nasaNao.
2.nakara%mak Baavanaa AsaNao³Amauk Amauk gaaoYT hI maaJyaasaazI naahI tr ]cca kaoTIcyaa Ba@taMsaazI Aaho Asaa gaOrsamaja
AsaNao´.
3.svat:cyaa AaQyaai%mak ]nnatIkDo laxa koMid`t nasaNao.
4.vacanabawtocaa ABaava AsaNao³ ´
5.svat:maQyao badla krNyaasa tyaar nasaNao³ ´
6.p`%yaok gaaoYT qaaoD@yaat krNyaacaI³ ´ maanaisakta AsaNao.
7.yaaogya p`iSaxak nasaNao.
8.jaIvanaacao Qyaoya³ ´ inaiScat nasaNao.
9.vaogavaogaLyaa p`karcao ApraQa krNao ³10 naama ApraQa¸saovaa ApraQa ¸vaOYNava ApraQa ¸Qaama ApraQa ¸[.´

114 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 19´?Na foDNao :
gaRhsqa AaEamaamaQyao Anaok p`karcao ?Na foDayacao Asatat.jasao iptraMcao ³puva-jaaMcao´ ?Na¸samaajaacao¸naatovaa[-kaMcao¸
ima~aMcao ikMvaa jao laaok Aaplyaalaa madt krtat %yaaMcao ?Na¸doivadovata inasagaa-cyaa maaQyamaatuna Aaplyaalaa madt krtat
mhNauna doivadovataMcao ?Na¸?YaI maunaI ikMvaa saaQaU saMt Aaplyaalaa Saas~ ilahuna %yaaWaro maaga-dSa-na krtat mhNauna %yaaMcao ?Na¸
[.ho sava- ?Na Aaplyaalaa Saas~aMtIla maaga-dSa-na Gao}na foDavao laagatat.]da : Eaaw ikMvaa ip~ k$na iptraMcao ³puva-jaaMcao´
?Na¸ Saas~aMcao ikMvaa puraNaaMcao AQyayana va palana k$na ?YaI maunaI ikMvaa saaQaU saMt yaaMcao ?Na¸ ya&adI kayao- k$na
doivadovataMcao ?Na AapNa foDU Saktao.pNa sava-saamaanya laaokaMcyaa ]warasaazI va %yaaMnaa sava- p`karcyaa ?NaaMtuna mau@t
krNyaasaazI Bagavaana EaI caOtnya mahap`BaUMnaI ‘hro kRYNa’ mahamaM~acaa jap krNyaacaa va Ba@tI krNyaacaa savaa-t saaopa maaga-
saaMgaItlaolaa Aaho.‘hro kRYNa’ mahamaM~acaa jap krNao ho lahana¸ maaozo ¸vaRw yaa savaa-MsaazI sahjasaaQya va ivanaa ADcaNa Asaa
]%tma maaga- Aaho AaiNa kaoNaalaahI Sa@ya Aaho.

Eaaw ikMvaa ip~ krNao : tsao pahIlao tr Ba@taMnaa Ba@tI ikMvaa naama jap krt Asalyaanao iptraMcyaa ³puva-jaaMcyaa´
]warasaazI ikMvaa ?Na foDNyaasaazI Eaaw ikMvaa ip~ krNyaacaI AavaSyakta naahI.pNa sava- saamaanya laaokaMcaa gaOrsamaja
hao} nayao va %yaaMnaI Ba@taMnaa gaMBaIrpNao Gyaavao mhNauna gaRhsqa Ba@taMnaI Eaaw ikMvaa ip~ kolao pahIjao AaiNa EaawatIla jaovaNa
sava-p`qama BagavaMtaMnaa Baaoga Ap-Na k$na maga to iptraMnaa ikMvaa puvajaa-Mnaa idlyaanao %yaaMcaa ]war haotao.tsaoca [tr naatovaa[-k
AaiNa Ba@taMnaa BaaojanaasaazI ³p`saadasaazI´AamaM~Na do}na Annadana ³ba`amhNaBaaojana´ sauwa haoto. ³EaawamaQyao iptraMnaa
doNyaat yaoNaa yaa jaovaNaamaQyao isagaaroT¸ibaDI vaa da$ TakU nayao.karNa jyaa maRt vya@tIcao Eaaw Asato tI vya@tI jaIvaMt
AsataMnaa isagaaroT¸ibaDI vaa da$ Gaot Asato mhNauna kahI laaok tsao krtat.pNa Eaaw %yaa maRt vya@tIcyaa ]warasaazI
Asato. mhNaUna isagaaroT¸ibaDI vaa da$ TakUna to ASauw k$ nayao´
jasao rolvao jar Kup laoT Asaola tr p`vaaSaaMsaazI p`itxaakxa ³vaoTIMga $ma´Asato.%yaacap`maaNao Aaplao jao iptr
Asatat %yaaMnaa %yaaMcyaa kmaa-MmauLo jar puZIla gatI imaLt nasaola tr %yaaMcyaasaazI iptRRlaaok naamak p`itxaakxa ³vaoTIMga $ma´
Asato. %yaa iptRRlaaokat Aya-maa naavaacaI mau#ya vya@tI Asato.ip~ kolyaanao iptraMnaa caaMgalaI gatI imaLto.
pu~: jaao ‘put’ naavaacyaa narkapasauna ip%yaacaa Aqavaa iptraMcaa ]war krtao tao pu~.
baoTa: ip%yaacyaa maR%yaUnaMtr jaao baTvaara krtao tao baoTa.
laDka: ip%yaacyaa maR%yaUnaMtr saMp%tIsaazI jaao laDa[- krtao tao laDka.

20´Aa%mah%yaa :

1.ba yaaca laaokaMnaa caukInao Asao vaaTto kI Aa%mah%yaa kolaI kI

Aaplyaa sava- kTkTI imaTUna jaatat.jyaap`maaNao eKad\yaa
kOd\yaanao jaola maQauna iSaxaa puNa- na haota pLUna gaolyaanao %yaacaI
iSaxaa ]laT vaaZto kmaI haot naahI.%yaap`maaNao Aa%mah%yaa
kolyaavar %yaa jaIvaacaa ~asa ]laT jaastca vaaZtao.Aa%mah%yaa
krNaa¹yaaMnaa %yaaMcao p`kRtInao manauYya janmaat zrvauna idlaolao AayauYya
saMpopya-Mt Baut¹pòt yaaonaIt ³mana¸ bauwI va AhMkar yaa sauxma
dohat´ BaTkavao laagato AaiNa %yaanaMtr %yaaMnaa 84 laxa yaaonaIMmaQyao
janma Gyaavaa laagatao.samajaaÊ eKadyaa vya@tIcao AayauYya 60 vaYa-
Aaho va %yaa vya@tInao 50 vyaa vaYaI-ca kahI karNaamauLo
Aa%mah%yaa kolaI tr %yaa vya@tIcao sauxma SarIr ]rlaolao 10 vaYa-
BaTkt rahIla.
115 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 2.laaokaMnaa fukT imaLNaa yaa gaaoYTI AavaDtat.prMtu
%yaatIla daoYa to paht naahIt.jar kuNaacao ]pkar AapNa
yaa janmaat foDlao naahI tr to Aaplyaalaa inadana puZIla
janmaat trI foDavao laagatat.eKadyaacyaa GarI jaao baOla
Saotat kama krtao to kahI fukTat krIt naahI ikMvaa jaI
gaaya Aqavaa mhOsa duQa doto to sauwa fukTat dot naahI tr
tao jaIva %yaacyaa maagaIla gatjanmaatIla kja- %yaa sva$pat
prt foDt Asatao.jaovha kja- puNa-pNa- foDlao jaato tovha
tI gaaya ikMvaa tao baOla marNa pavatao ikMvaa dusa¹yaa vya@tIlaa
ivaklaa jaatao.qaaoD@yaat mhNajao AapNa kuNaalaahI kQaIhI
fsavaU Sakt naahI.kalacak`at Aaplyaalaa Aaplao ?Na
Aqavaa kja- ho foDavaoca laagato.kuNaI baOla banauna AaoJao vaahUna
]pkar foDtao tr kuNaI ku~a banauna GaracaI raKNa krtao¸
[.mhNauna kuNaI CaoTISaI madt jarI Aaplyaalaa kolaI trI inadana Qanyavaad trI AapNa mhNau Saktao ikMvaa prIisqatIp`maaNao
]pkar trI foDNyaacaa p`ya%na kravaa.kuNaacao kja-hI rahU do} nayao.Aaplyaalaa jar vyavaharamaQyao kahI nauksaana haoto tr
to doiKla AapNa kuNaalaa maagaIla janmaamaQyao fsaivalaolao Asato ikMvaa yaasaarKo eKado vaa[-T kR%ya kolaolao Asato.ivanaakarNa
kaoNaacyaahI jaIvanaamaQyao kahI GaTnaa GaDt naahI.%yaa GaTnaolaa Aaplaoca kma- karNa Asato. jyaap`maaNaat rbar AapNa taNauna
zovatao va naMtr to saaoDuna dotao %yaap`maaNaat to Aaplyaa hatavar prt AadLlao jaato va ~asa haotao.%yaacap`maaNao jyaacao jasao
kma- Asato %yaap`maaNaat %yaalaa %yaa kmaa-cao prt fL Baaogaavaoca laagato.AapNa drraoja Alaga Alaga kpDo pirQaana krtao
pNa AapNa maa~ taoca vya@tI Asatao. %yaap`maaNao maR%yaUnaMtr jarI AapNa SarIr$pI kpDo badlalao trI Aa%maa maa~ taoca
Asatao va %yaalaa %yaacao kma-fla ho Baaogaavaoca laagato.EaImadBaagavat puraNaamaQyao saaMgaItlaolao Aaho kI jar kuNaI BagavaMtaMcyaa
carNaaMcaa AaEaya Gaotlaa tr ASaa vya@tIlaa iptraMcao¸
samaajaacao¸ dovataMcao ikMvaa ?YaIMcao ?Na raht
naahI.³samaaja Aaplyaalaa madt krtao¸ dovata inasagaa-
cyaa maaQyamaatuna hvaa¸ paNaI¸ Kinajao¸ [.jaIvanaavaSyak
gaaoYTI purivatat va ?YaIMnaI Aaplyaalaa &ana doNyaasaazI
AaQyaai%mak ga`Mqa idlaolao Aahot mhNauna %yaa savaa-Mcao
Aaplyaavar ?Na Asato.´

3.tsaoca Aa%mah%yaa kolyaanao f@t SarIracaa naaSa haotao

pNa BagavaMtaMcaI Ba@tI na krNyaanao Aa%myaacaaca naaSa
haotao Aqaa-t Aa%maa naYT haot naahI tr Aa%myaalaa yaa
Bavasaagarat AnaMt kaLasaazI du:K Baaogaavao laagato.

4.yaa BaaOitk SarIracaI ivaSaoYata ASaI Aaho kI jarI

ho SarIr naSvar Asalao trI to Aaplyaalaa SvaaSvat laaBa
³mau@tI ikMvaa Bagavad\p`aPtI´ k$na do} Sakto.mhNauna
SarIracaI kaLjaI GaoNyaat dula-xa k$ nayao.tsaoca ho SarIr K yaa Aqaa-nao BagavaMtaMcaI maalama%ta Asalyaanao ivanaakarNa mhNajao
Aa%mah%yaa [%yaadIMWara yaa SarIracaa ivanaaSa k$ nayao.

116 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

5..AapNa jar Aaplaa hat samaaor k$naa eKadI hlaakI vastu ³maaaoobaa[-la vagaOr´o qaaoDa vaoL Qa$na zovalaII tr Aaplyayaalaa
farrsaa ~asa haoNaar
N naahI.prMrMtu jar tIca vastu
v Kupca vaov L
o Qa$na zovalaI
v tr Aapplyaalaa ~asa hhaoNaar Aqavaaa idvasaBar Qa$na Qa
zovalaI
a tr Aapllyaalaa Asahyya ~asa haoNaarr va AapNa tI
t vastu lagaocac fokUna dovau.%yaacap`maaNao jarI Aaplyaaa baakIcyaa [-cCa
puNa- Jaalaolyaa Asalyaa
A trI ekca
e ApuNa- [-cCa ikMvaa Cao
C TI gaaoYT sattt manaamaQyao AtRPt rahIllaI tr Aaply lyaalaa jaast ~asa
~
haotao
t .kQaIkQaI tr tao ~assa [tka jaasst Asatao kI AapNa taoa ~asa sahna k$ Sakt naahI Aqavaaa Aa%mah%yaa k$ k
Sak
ktao.

6.BagavaMtaMcaI Ba@tI
B na krNNao mhNajao sauwa
w ek p`karcaI ka Aa%mah%%yaaca Aaho.karNa k BaaOitk k SarIracaI Aa%mah%yaa
A mhNNajao
f@@t ekdaca marNao ma .pNa jannma marNaacyaa fo f¹yaaMtuna mau@t na haoNao mhNNajao vaarMvaar marNao
m haoya.
prMtuÊ Aa%maa BagavavaMtaMcaI Ba@tI kolyaamauLo janmaja marNaacyaaa fo yaatuna mauau@t hao}na BagavaM
B taMcyaa Qaaamaat vaOkuMzammaQyao
p`vaSa
ao krtaoÊ tvha to Aa%maa sqau s la doh va sauxma doh yaaa daoGaaMcaa %yaaaga krtao vaa Aaplyaa mauL sat\ icat\ AanaMd sva$p $pat
rahhtao.
EaImmad\Bagavad\gaItotmaQyaosauwa BautaM
t caa ]llaoK Aalaolaa Aahoho.
;k lanHkkZr Hkkxon~xhrsr [kkyhy “y yskd vkysyk y vkgs-
yaaaaint dovava`ta dovaainptRnyaainint iptRva`ta: È
BaUtaiina yaaint BaUtjyaa
to yaaint maa_aijanaao|ip maama\m ÈÈ
…
…³EaImad\Bagavavad\gaIta 9.225´
Hkxxoku Jhd`’.k ’ Eg.kkys] **jao dovataMcaI
c pujaa krttat %yaaMnaa dovataM
va maQyao janma p`aPt haotaoÊ jao iptraMcaI ]pasanaa krttat
to iptraM
i kDo jaaatatÊ jao BautaM
t caI ]pasanaaa krtat %yaaaMnaa BautyaaonaImmaQyao janma p`aPt
a haotao AaaiNa jao maaJaI pUjaa krtatt to
maaJJaI p`aPtI krttat.**

BaUt p`ot KrrcaM Asatat ka

k .ik tto kalpinak Aaho
A t .
Aa%myaalaa pMcamahaBautaMcao ³BaaOitk t%vvaaMcao´ SarIr ksao
k imaLalao :

]da : paNabau
pa DI laaok jaovha samaud`d`amaQyao ihroÊ maaotI AaNaNyyaasaazI jaataatÊ tovha to samaud`amaQaIla paNyaat jaIIvaMt
rahhNyaasaazI yaaogya
g Asao SarIrr QaarNa krttat.mhNajao hatat va paayaat maaojao Gaaalatat.SarIIravar taraMcaII jaaLI Asallaoolaa
D/osa Gaalatat AaiNa
A Aa^i@saja jana isalaoMDr saao
sa obat Gaotat.
. pNa jaovha to prt var jamaInaIvar
j yaottatÊ tovha to varIla sava- vastu
v
kaZuZuna Gaotat.A AgadI %yaacap`p`maaNao jaovha Aa%maa AaQyyaai%mak jagaaatuna ptna Jaalyaavar
Ja yaa BaaOitk jagaaat Aalaa tovha
sat\t\ icat\ AanaMd Aa%myaalaa yaa
y BaaOitk jaagaatIla BaaOitk t t%vaaMcao pcamahaBau
pM taMcao SarIr isvakarravao laagalao.mhNajao
m Aa%myayaalaa
117 ³ hsqa maaga-diSaa-ka´
³gaR
ek sauxma AavarNa ³manaÊ bauwI va AhMkar yaa t%vaaMcao banalaolao´ AaiNa dusaro sqaula AavarNa ³pRqvaIÊ jalaÊ AgnaIÊ vaayauÊ
AakaSa yaa t%vaaMcao banalaolao´ SarIr isvakaravao laagalao.mhNajao tIna gaaoYTI Jaalyaat 1´Aa%maa 2´%yaavar sauxma AavarNa
3´%yaavar sqaula AavarNa. ]da : eKadI vya@tI Asato.%yaa vya@tInao SaT- p^nT GaatlaolaI Asato jaI idsauna yaoto AaiNa %yaa
SaT- p^nTcyaa Aat inakr bainayaana Asato jao idsat naahI.%yaacap`maaNao Aa%myaacaI tulanaa %yaa vya@tISaI kolaI jaa}
Sakto.SaT- p^nTcaI tulanaa sqaula pMcamahaBautaMcyaa AavarNaaSaI kolaI jaa} Sakto jao AavarNa idsauna yaoto AaiNa inakr
bainayaanacaI tulanaa sauxma AavarNaaSaI kolaI jaa} Sakto jao AavarNa idsauna yaot naahI.

jaovha eKadyaa vya@tIcaa maR%yaU haotao mhNajao Aa%maa SarIracaa ³sqaula pMcamahaBautaMcyaa AavarNaacaa´ %yaaga krtaoÊ
tovha tao Aa%maa sauxma dohasaaobat kmaa-p`maaNao dusa yaa sqaula dohat ³84 laxa yaaonaIMpOkI eka yaaonaIt´ p`vaoSa krtao.jaovha
Aa%myaalaa papkmaa-mauLo dusa yaa sqaula dohat p`vaoSa imaLt naahIÊ tovha tao Aa%maa sauxma dohasaaobat ³manaÊ bauwI va AhMkar yaa
AavarNaasaaobat´ BaTkt Asatao.%yaalaa Aaplyaa BaaYaot Baut p`ot Asao mhNatat.

jar kuNaalaa AaZLuna Aalao kI eKad\yaa izkaNaI sauxma SarIr ikMvaa Buat p`otaMcaa inavaasa Aaho tr %yaanao %yaapasauna
sauTka krNyaasaazI KalaIla ]paya kravaot.
ASaa vaoLolaa ikMvaa ASaa izkaNaI AapNa Bagavaana EaI kRYNaaMcyaa naavaacao ikt-na ikMvaa maaozyaanao jap kravaa.mauk
vya@tI BagavaMtaMcao ikMvaa %yaaMcyaa naamaacao smarNa k$ Sakto.EaImad\Bagavad\gaItocaa pazsauwa AapNa k$ Saktao¸ hrInaamaacaI
Qauna yaM~ laavau Saktao¸ piva~ itqaa-Mcyaa jalaacaa AapNa vaapr k$ Saktao¸ gaaoipcaMdnaacaa itlak laavaNao¸ tulasaI raopajavaL
sauwa po`ta%maa yaot naahIt¸ [.
;k lanHkkZr Saas~amaQyao [kkyhy “yskd vkysya vkgs-

kIt-naaVovadovasya ivaNYaaorimattojasa:
yaxa raxasa vaotala BaUt p`ot ivanaayaka: È
Daiknyaao ivad`vatI sma yao tqaa|naqa-hrM tsya naamasaMkIt-na smaRtma\ ÈÈ
…³ivaYNauQamaao-%tr´

**p`caMD Sai@tSaalaI EaIhirnaama kIt-na kolyaanao yaxa¸ raxasa¸ vaotaL¸ BaUt¸ p`ot¸ ipSaacca¸ DaiknaI AaiNa kÙrkmaI- toqao rahU
Sakt naahIt. EaIhirnaama saMkIt-naanao sava- Anaqaa-Mcaa naaSa haotao.**

21´maR%yaU AaiNa AMitma saMskar :

jar Aaplyaalaa dusa¹yaa gaavaI Aqavaa doSaat
jaayacao Asaola tr AapNa p`qama %yaap`maaNao tyaarI krtao
AaiNa %yaanaMtrca puZIla p`vaasa sau$ krtao.saaQao Saotat
jarI jaayacao Asaola tr AapNa saaobat paNaI va jaovaNa
yaaMcaI vyavasqaa krtao jaoNao k$na idvasaBar Saotat kama
krNyaasaazI kahI ADcaNa yao} nayao.Anyaqaa kaoNatIhI
tyaarI na krta p`vaasa sau$ kolyaasa Aaplyaalaa ba¹yaaca
ADcaNaIMnaa saamaaoro jaavao laagaola.pNa AapNa maa~ [tko
mauK- Aahaot kI maR%yaUnaMtrcaa laaMbacaa p`vaasa kaoNatIhI
tyaarI na krta Acaanak sau$ krtao.%yaamauLo
yamapurIcyaa maagaa-var Aaplyaalaa ba¹yaaca sakMTaMnaa saamaaoro
118 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
jaavao laagato.yaacao saivastr vaNa-na ho ga$D puraNaat Aalaolao Aaho.BagavaMtaMcaI Ba@tI krNao Aqavaa inadana puNya kma- trI
krNao mhNajao maR%yaUnaMtrcyaa p`vaasaacaI tyaarI krNao Aaho.
;k HkkSrhd txke/;s izR;sdkyk nksu izdkjph HkkSrhd “kjhjs vlrkr 1½ iapegkHkqrkauh
¼i`Foh] ik.kh ]rst]ok;q o vkdk”k ;k rRokauh ½ cuysys “kjhj] ts vkiY;kyk MksG;kauh fnlrs rs “kjhj
vkf.k 2½ nqljs lq{e “kjhj ¼gs lq{e “kjhj eu] cq/nh o vgadkj ;k rRokauh cuysys vlrs-½ vki.k
vk;q’;Hkj ts dkgh iki fdaok iq.;deZ djrks rs loZ ;k lq{e “kjhjke/;s naaoMdivalao jaato ³ica~gauPt to
naaoMdtat´ vkf.k e`R;wuarj QDr rsp vkiY;k lkscr ;srsº jyaap`maaNao eKadyaa vaahnaamaQauna ikMvaa basamaQauna KalaI
]trt AsataMnaa kahI laaok mau#ya drvaajyaatuna¸kahI laaok iKDkItuna¸kahI laaok maagacyaa maaozyaa iKDkItuna tr kahI
laaok D/ayavhrcyaa k^ibanamaQauna ]trtat.%yaacap`maaNao vkiY;k “kjhjkyk uÅ fNnzs vlrkr ¼,d rksaM] nksu
ukdiqM;k] nksu dku]nksu MksGs],d y?koh dj.;kps fNnz vkf.k ,d xqn}kj½ tsOgk euq’; ej.k ikorks
rsOgk R;kpk izk.k ;k uÅ fNnzkiSdh ,dk fNnzkrwu fu?kqu tkrks- dkghapk izk.k MksG;krwu fu?kwu tkrks-
v”kk O;Drhps MksGs e`R;quarj m?kMs vlrkr- dkghapk izk.k rksaMkrwu fu?kwu tkrks v”kk O;Drhps
eqR;quarj rksaM m?kMs vlrs- T;k O;Drhpk izk.k csachaP;k oj vlysY;k fNnzkrwu Eg.kts MksGs
]ukdiqM;k]dku fdaok rksaM ;kiSdh ,dk fNnzkrwu fu?kwu tkrks rh O;Drh iq.;oku vlrsa vkf.k T;k
O;Drhpk izk.k csachP;k [kkyh vlysY;k fNnzkrwu Eg.kts y?koh dj.;kps fNnz fdaok xqn}kj ;kiSdh
,dk fNnzkrwu fu?kwu tkrks- rh O;Drh ikih vlrs vkf.k letk;ps dh] R;k O;Drhyk ujdkph izkIrh
>kyh- rls ikfgys rj Hkxoarkph HkDrh u dj.kkjs loZp yksd A&anaI vkgsr vkf.k vls loZ yksd
tUe ej.kkP;k Qs&;klkBh ik= Bjrkr- e`R;qP;kosGh ;enwr vkiys lq{e “kjhj vkiY;k LFkqy
“kjhjkrwu [kspwu dk<rkr- e`R;quarj vkRek lk/kkj.ki.ks ngk rs rsjk fnolkai;Zra ?kjkrp jkgrks rj rs
ngk fdaok rsjk fnol e`r O;DrhP;k ?kjkrhy O;Drhauh **gjs d`’.k gjs d`’.k d`’.k d`’.k gjs gjs A
gjs jke gjs jke jke jke gjs gjsA ** ;k egkea=kpk ti dsyk rj R;k e`r O;Drhpk m/nkj gksrks tjh
rh e`r O;Drh ikih vlsy rjh lq/nk rks tho ujdkr tkr ukgh- ngk fnol lqrdkP;kdkGkr
Hkxoarkps ukeLej.k dj.ks fdaok Hkxon~xhrk okp.kss pkyrs-

jasao paoilasa yaoNyaa Agaaodr naaoTIsa dotat AaiNa naaoTIsakDo dula-xa kolyaasa to lagaoca Aaplyaa daraSaI paohcatat.
tsaoca yamadut maR%yaUpuvaI- naaoTIsa dotat.]da : Aaplao kosa paMZro Jaalao kI naaoTIsa AalaI samajaa Aaplao AayauYya qaaoDoca ]rlaolao
Aaho.pNa AapNa hoyar Daya k$na %yaa naaoTIsa kDo dula-xa krtao.dusarI naaoTIsa mhNajao AapNa mhataro hao}na Aaplao dat
pDtat.pNa AapNa naklaI dat Aqavaa ba%tISaI laavauna %yaa naaoTIsa kDosauwa dula-xa krtao.tsaoca kazIcaa vaapr krNyaacaI
garja pDuna ikMvaa eKada gaMBaIr Aajaar hao}na AaNaKI naaoTIsa Aaplyaalaa imaLto.ASaap`karo vaarMvaar naaoTIsaIMkDo dula-xa
kolyaasa SaovaTI BagavaMtaMcyaa paoilasa Ka%yaatIla yamadut $pI paoilasa lagaoca Aaplyaa daraSaI paohcatat AaiNa Aaplaa maR%yaU
haotao.maR%yaU haotaca xaNaI yamadut %yaa jaIvaalaa %yaacyaa sauxmadohanao yamapurImaQyao Gao}na jaatat.yamapurImaQyao jaaNyaasaazI puva-¸
piScama¸ ]%tr va dixaNa ASaI caar Waro Aahot.%yaapOkI phIlyaa tIna Waranao puNyavaana jaatat.prMtu papI laaok dixaNa
Waranao jaatat jao War AitSaya duga-ma AaiNa BayaMkr Aaho.yamapurI pRqvaIlaaokapasauna 86000 yaaojana³AMdajao 10.5laaK
ik.maI.´laaMba Aaho.³1 yaaojanaÄ7.5maOla AaiNa 1 maOlaÄ1.6ik.maI.´jasao ek jalad basa ³maR%yaUnaMtrcao sauxma SarIr´
tr dusarI saaQaI basa³AapNa jaIvaMt AsataMnaaMcao SarIr´Asato.%yaacap`maaNao jaIvaalaa maR%yaUnaMtr jalad gatInao jaaNaaro vaahna
mhNajao sauxma doh imaLtao.%yaamauLo %yaa jaIvaalaa evaZo maaozo AMtr par paDNao Sa@ya haoto.
yamapurImaQyao %yaa jaIvaalaa nark laaok ikMvaa nark yaatnaa kSaa sa%ya Aaho ho daKivalao jaato AaiNa naMtr 2 to 3 mauhUta-nao prt
pRqvaIlaaokamaQyao AaNalao jaato³1 mauhUt-Ä1.25 tasa´.10 to 13 idvasa tao jaIva GaramaQyao rahtao.prMtu yamapaSaanao baw
Asatao.%yaanaMtr tao jaIva Aaplao Gar kayamasva$pI saaoDtao va yamadut %yaa jaIvaalaa yamapurIcyaa maagaa-var Anaok p`karcyaa
yaatnaa dotat.drraoja maRta%myaalaa 247 yaaojana ³AMdajao 3000 ik.maI.´ p`vaasa kravaa laagatao.%yaa jaIvaalaa yamapurImaQyao
paohcaNyaasaazI AMdajao ek vaYa- ³338 idvasa´ laagatat.%yaavaoLolaa pRqvaIvar %yaa jaIvaacyaa vaYaI-caI vaoL yaoto.jyaap`maaNao
119 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
saamaanya manauYya paoilasa AiQaka¹yaalaa saaOmya $pat baGatao.pNa taoca paoilasa AiQakarI gauMD vaa ApraQaI vya@tIlaa BayaMkr
³k`aoQaamaQyao¸hatat maarNyaasaazI pT\Ta ikMvaa kazI´ idsatao.%yaacap`maaNao puNyavaana vya@tIlaa yamaraja saaOmya $pat ³dovatocyaa
$pat´ idsatat ³dSa-na dotat´.prMtu papI vya@tIlaa ³Saas~aMtIla BagavaMtaMcao inayama na palana krNaa¹yaa vya@tIlaa´
BayaMkr ³k`aoQaamaQyao¸hatat maarNyaasaazI yamadMD´ idsatat.jasao eKadyaa izkaNaI jaataMnaa maagaa-maQyao [tr sqaLo ikMvaa nadI
yaoto.%yaacap`maaNao yamapurImaQyao paohcaNyaapuvaI- maagaa-maQyao vaOtrNaI nadI jaI pu¸ mala¸ mau~anao BarlaolaI Asato tsaoca 16 pur
laagatat.p`%yaok puramaQyao kahInaa kahI yaatnaa idlyaa jaatat.eka puramaQyao BayaMkr qaMDI Asato¸ eka puramaQyao jamaIna
AitSaya garma Asatoo¸ [.AapNa kolaolyaa danaacaa toqao AaQaar imaLtao.%yaa jaIvaacyaa naavaanao jao ipMD idlao jaato to AgnaIcyaa
Qauracyaa maaQyamaatuna %yaa jaIvaalaa p`aPt haoto.jasao AapNa jar eKaVacaa maaobaa[-la naMbar Dayala kolaa tr %yaacyaaca maaobaa[-lacaI
rIMga vaajato.dusa yaacyaa maaobaa[-lacaI rIMga vaajat naahI.%yaacap`maaNao jyaacyaa naavaanao maM~aoccaarNa kolao jaato %yaaca jaIvaalaa to
ipMD imaLto.yamarajaaMcao Aa^ifsa 330 maOla [tko maaozo Aaho.toqao drvaajyaajavaL daona Warpala Aahot.EavaNa AaiNa
EavaNaI.jasao jaonT\sasaazI jaonT\sa paoilasa AaiNa laoDIjasaazI laoDIja paoilasa Asatat.%yaacap`maaNao maaNasaaMsaazI EavaNa tr
s~IyaaMsaazI EavaNaI Asatat.to jaIvaaMcaI sava- kmao- EavaNa krtat AaiNa saaMgatat.%yaaMcaI EavaNa krNyaacaI xamata Kup
Aaho.jasao jyaaMcyaakDo pOsaa Asatao to laaok ]cca djaa-cyaa vaahnaanao p`vaasa krtat.prMtu jao Kupca garIba Asatat to maa~
saayaklanao ikMvaa payaIca p`vaasa krtat.%yaacap`maaNao jyaaMcyaakDo puNya$pI pOsaa Asatao to ivamaanaat basauna yamapurIcaa p`vaasa
krtat.maa~ jyaaMcyaakDo puNyaacaa zovaa naahI mhNajao jao papI Asatat %yaaMnaa maa~ payaIca ~asa sahna krIt yamapurIcaa p`vaasa
kravaa laagatao.ica~gauPt yaaMcyaakDo sauwa kilayaugaamauLo kamaacaa Kup laaoD Asalyaanao ek saokòTrI Asatao.%yaaMcao naava
Aaho kaYT.to sava- irpaoT- baGat Asatat kI kaoNa vya@tI ha kaoNa%yaa Waranao yaayalaa pahIjao.SaovaTI BagavaMtacyaa
nyaayaalayaat mhNajao yamapurImaQyao paohcalyaavar nyaayaaiQaSa yamaraja ica~gauPt vakIlaakDUna %yaa jaIvaacyaa kmaa-Mcaa laoKajaaoKa
baGatat AaiNa %yaa p`maaNao nark yaatnaa do}na dMDIt krtat ³ ´.kahI jaIvaaMnaa nark laaokaMmaQyao
ivaYza KaNyaacaa saravaa kravaa laagatao AaiNa toiqala sarava ikMvaa T/oinaMga puNa- Jaalyaavar %yaa jaIvaalaa Dukracaa janma BaoTuna tao
jaIva %yaa janmaat ivaYza Katao.ASaap`karo p`%yaokjaNa jyaacyaa %yaacyaa kmaa-caI fLo Baaogatao.saivastr vaNa-na AapNa ga$D
puraNaamaQyao pahU Saktao.

naaoT : jaovha Tolaoivajanavar AapNa eKado ca^naola baGatao³saoT krtao´tovha Tolaoivajana baakIcyaa ca^naolacyaa f`o@vaoMsaI
]pisqat AsaunahI %yaaca ca^naolacaI f`o@vaoMsaI pkDt Asatao.ekaca vaoLolaa daona to tIna ikMvaa sava- ca^naola AapNa baGau Sakt
naahI.%yaacap`maaNao AapNa pRqvaIlaaokatIla yaa maanavaI SarIratIla [Mid`yaaMcyaa maaQyamaatuna [tr ga`hlaaokaMvarIla ³dovataMcaI Aqavaa
yamadutaMcaI´ SarIro ikMvaa f`o@vaoMsaI ekaca vaoLa baGau Sakt naahI.jyaacaa maR%yaU haotao taoca f@t tI SarIro baGaU Saktao.jasao
maaobaa[-la naa[-T maaoDvar ikMvaa Do maaoDvar AapNa zovatao.tsao Aaplao DaoLo³iBaMga´BagavaMtaMnaI Do maaoDvar zovalyaanao ³saoTIMga
kolaolaI Asalyaanao´ Aaplyaalaa idvasaa spYT idsato.pNa ra~I ³laa[-T Aqavaa ba^TrIcyaa ivanaa´ idsat naahI.pNa vaTvaaGauL
saarKo kahI p`aNaI Aahot %yaaMcao DaoLo ³iBaMga´BagavaMtaMnaI naa[-T maaoDvar zovalyaanao ³saoTIMga kolaolaI Asalyaanao´ %yaaMnaa ra~I
spYT idsato pNa idvasaa idsat naahI.%yaacap`maaNao BagavaMtanaI Aaplao DaoLo ³iBaMga´ pMcamahaBautaMvar saoTIMga kolaolaI Asalyaanao
Aaplyaalaa pMcamahaBautaMnaI banalaolyaa sava- gaaoYTI spYT idsatat.prMtu BagavaMtanaI Aaplao DaoLo ³iBaMga´ sauxma t%vaaMvar saoTIMga
kolaolaI nasalyaanao Aaplyaalaa sauxma t%vaaMnaI banalaolaI SarIro Aqavaa yamadut idsat naahIt.vaacakaMnaI yaacaI naaoMd GyaavaI.

jasao sava- saaQaarNa laaok naohmaI mhNatat kI “]prvaalaa saba doK rha hO”.Saas~aMnausaar sauwa BagavaMt ³]prvaalaa´
hRdyaat isqat Asalyaanao Aaplao sava- kma- saaxaI $panao paht Asatat.³mhNajao BagavaMtaMcaa 24 tasa saI.saI.TI.vhI.
k^maora Aa^na Asatao.´jyaap`maaNao AapNa maulaaMnaa Da^@Tr ikMvaa [Mijainayar laa[-nacao iSaxaNa doNao mah%vaacao samajatao %yaap`maaNaoca
Saas~aMcao¸Bagavad\gaItocao &ana maulaaMnaa doNao %yaapoxaahI jaast mah%vapuNa- Aaho.

120 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

eK
KaVa vya@tIcacaa maR%yaU Jaalaa Asaola tr AapNa
A %yaa maRt vya@tIcyaa ]warasaazI
] K
KalaIla kaya-o kravaIt.

1.Saas~ap`maaNao jar eKaVa vya@tIcaa maR%yaU

% sauyaa-stanaMtr
t Jaalaa Assaola tr AappNa %yaa vya@ttIlaa dusa¹yaaa idvaSaI sauyaa-a-odya
haoNyaapu
N vaI- AgnaII Vavaa AaiNiNa jar eKaVVa vya@tIcaa maR%yaU sauyaa-odyaanaM
d tr Jaallaa Asaola trr AapNa %yaa vya@tIlaa %yyaaca
idvavaSaI sauyaa-st haoNyaapuvaI- AgnaI
A Vavaa.ttsaoca Saas~aMmaQyao
a kahI izzkaNaI AsaahI hI ]llaoK Aaho
A kI AapNNa %yaa vya@tI tIlaa
lavaakrat lavakrr ³saaQaarNappNao ek mauhut- ikMvaa 3 tassaacyaa Aat´ AgnaI Vavaa.
121 ³ hsqa maaga-diSaa-ka´
³gaR
2.%yaa maRt vya@tIlaa snaana kolyaavar gaaopIcaMdnaacaa vaOYNava itlak laavaavaa.tsaoca %yaa maRt vya@tIcyaa gaLyaat BagavaMtaMnaa
Ap-Na kolaolaa fulaaMcaa har va taoMDamaQyao BagavaMtaMnaa Ap-Na kolaolao tulasaI p~ zovaavao.

3.%yaa maRt vya@tIcao p`ot smaSaana BaumaImaQyao naotaMnaa hrInaamaacao ikt-na krIt nyaavao.³jaovha AapNa hrInaamaacaa ikMvaa rama
naamaacaa jap krtao tovha mauK- laaok mhNatat kI kaya rama naamaacaa vyaqa- jap krtao Aahosa.rama naama KaoTo Aaho.pNa toca
laaok eKaVacaa maR%yaU Jaalyaavar pòt smaSaana BaumaImaQyao naotaMnaa mhNatat kI “rama naama sa%ya Aaho.” maga jaIvaMtpNaIca Kro
Asalaolyaa rama naamaacaa jap ka k$ nayao.karNa yaa BaaOitk jagaat f@t daonaca gaaoYTI sa%ya Aahot ¹ ek mhNajao hrInaama
AaiNa dusaro mhNajao saaQaUsaMga.baakI sava- Ba`ma Aaho¸ maayaa Aaho. ‘maa’ mhNajao naahI.mhNauna ‘maayaa’ mhNajao jao naahI Aaho
to.´

4.dha to tora idvasa sautkacyaa kaLat EaImad\Baagavat mahapuraNa ikMvaa EaImad\Bagavad\gaIta yaaMsaar#yaa AaQyaai%mak ga`MqaaMcao
pzNa kravao ikMvaa hrInaamaacao ikt-na kravao. sautkacyaa kaLat AaQyaai%mak gaM̀qaaMcao pzNa ikMvaa hrInaamaacao ikt-na krNao
caalato.

5.dhavyaa ikMvaa toravyaacao Anna ³kaMda va lasauna nasalaolao´ BagavaMtaMnaa Baaoga daKvauna ivatrNa kravao ³jyaaMcyaa GarI maR%yaU
Jaalaa Aaho %yaaMnaI saaoDUna dusa¹yaa Ba@tanao Baaoga daKvaavaa va svayaMpakdoiKla dusa¹yaa Ba@tanaoca kolaolaa Asaavaa´o.kahI jaNa
tr EaImad\Bagavad\gaItocao ikMvaa hrInaama Qauna yaaMcao doiKla ivatrNa krtat.

6.ek vaYaa-naMtr ‘vaYaI-’- ikMvaa Eaawacyaa vaoLolaa sauwa Ba@taMWaro p`vacana¸ ikt-na kravao va Anna BagavaMtaMnaa Baaoga daKvauna
ivatrNa kravao.AapNa EaImad\Bagavad\gaItocao doiKla ivatrNa k$ Saktao.

jaIvaa%myaalaa maR%yaUnaMtr kaoNatI gatI imaLalaI ho ksao jaaNaavao .

jaIvaa%myaalaa maR%yaUnaMtr kaoNatI gatI imaLalaI ho AapNa EaImad\Bagavad\gaItocyaa ikMvaa Saas~aMcyaa AaQaaro samajau
Saktao.samajaa eKadI vya@tI saai%vak kaya- krIt Aaho ikMvaa %yaa vya@tIcaI caotnaa saai%vak Aaho AaiNa %yaavaoLolaaca
Acaanak kahI karNaamauLo %yaa vya@tIcaa maR%yaU Jaalaa tr samajaavao kI %yaa vya@tIlaa ]cca svagaI-ya ga`hlaaokaMcaI p`aPtI JaalaI.
jar eKadI vya@tI rajaisak kaya- krIt Aaho ikMvaa %yaa vya@tIcaI caotnaa rajaisak Aaho AaiNa %yaavaoLolaaca Acaanak kahI
karNaamauLo %yaa vya@tIcaa maR%yaU Jaalaa tr samajaavao kI %yaa vya@tIlaa yaa pRqvaIlaaokavarca janma p`aPt Jaalaa ikMvaa hao[-la AaiNa
jar eKadI vya@tI tamaisak kaya- krIt Aaho ³da$ Pyaalaolaa Aaho¸ maasa Kallaolao Aaho ikMvaa papkaya- krIt Aaho´ ikMvaa
%yaa vya@tIcaI caotnaa tamaisak Aaho AaiNa %yaavaoLolaaca Acaanak kahI karNaamauLo ³ApGaat ikMvaa [tr kaoNa%yaahI
karNaamauLo´ %yaa vya@tIcaa maR%yaU Jaalaa tr samajaavao kI %yaa vya@tIlaa narklaaokaMcaI p`aPtI JaalaI Aqavaa Kalacyaa yaaonaIMmaQyao
janma p`aPt Jaalaolaa Aaho.Aa%mah%yaa krNaa¹yaaMnaa %yaaMcao p`kRtInao manauYya janmaat zrvauna idlaolao AayauYya saMpopya-Mt Baut¹p`ot
yaaonaIt ³mana¸ bauwI va AhMkar yaa sauxma dohat´ BaTkavao laagato AaiNa %yaanaMtr %yaaMnaa 84 laxa yaaonaIMmaQyao janma Gyaavaa
laagatao.eKadI vya@tI ³Ba@t´ Ba@tIyau@t kaya- krIt Aaho ikMvaa %yaa Ba@tacaI caotnaa BagavaMtaMcyaa saovaot ikMvaa icaMtnaat
Aaho AaiNa %yaavaoLolaaca Acaanak kahI karNaamauLo %yaa Ba@tacaa maR%yaU Jaalaa tr samajaavao kI %yaa Ba@talaa AaQyaai%mak
laaokaMcaI mhNajao BagavaMtaMcaI p`aPtI JaalaI.

Aaplyaa baaolaNyaamaQyaosauwa Aaplyaalaa AMdaja yao} Saktao kI maR%yaUnaMtr %yaa vya@tIcao kaya haoNaar Aaho.]da :
eKaValaa laaok %yaacyaa vaa[-T ³pap´ kmaa-mauLo mhNatat kI maolyaavar narkat jaaSaIla.eKaValaa laaok %yaacyaa caaMgalyaa
³puNya´ kmaa-mauLo mhNatat kI tao dova maaNausa Aaho.mhNajao %yaa vya@tIlaa svaga-laaokaMcaI p`aPtI haoto.BagavaMtaMcaI Ba@tI

122 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

krNaa¹yaa vya@tIlaa laaok mhNatat kI tao Ba@t maaNausa ikMvaa saMt maha%maa Aaho.mhNajao %yaa vya@tIlaa BagavaMtaMcaI p`aPtI
haoto.
varIla AaSayaalaa Anausa$na EaImad\Bagava\dgaItot Slaaok KalaIlap`maaNao Aaho.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “jaovha manauYyaacaa sa%vagauNaamaQyao maR%yaU haotao¸ tovha tao mahYaI-Mcyaa ]ccatr piva~ ga`hlaaokaMnaa
p`aPt haotao.jaovha manauYyaacaa rjaaogauNaamaQyao maR%yaU haotao¸ tovha tao sakama kmaa-MmaQyao saMlagna Jaalaolyaa manauYyaat janma Gaotao AaiNa
jaovha tmaaogauNaamaQyao maR%yaU haotao¸ tovha tao pSaU yaaonaImaQyao janma Gaotao.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 14.14¸15´

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “sa%vagauNaI manauYya k`maSa: ]Qva-gatInao ]ccatr laaokaMmaQyao jaatat¸ rjaaogauNaI manauYya
pRqvaIlaaokat vaasa krtat AaiNa jao inaMV tmaaogauNaat isqat Aahot %yaaMcao nark laaokat AQa:ptna haoto.”
………³EaImad\Bagavad\gaIta 14.18´

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “jaovha dohacaI sava- Waro &anaanao p`kaiSat haotat tovha sa%vagauNaacyaa p`kTIkrNaacaa AnauBava
yao} Saktao.ho BartYa-Ba Ñ jaovha rjaaogauNaamaQyao vaRwI haoto tovha A%yaiQak Aasa@tI¸ sakama kma-¸ maht\p`yaasa¸ AinayaMi~t
[cCa AaiNa laalasaa [%yaadI laxaNao ]%pnna haotat.ho ku$naMdna Ñ jaovha tmaaogauNaamaQyao vaRwI haoto tovha AMQakar¸ inaiYk`yata¸
maUK-pNaa AaiNa maaoh p`kT haotat.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 14.11¸12¸13´

maR%yaU mhNajao ek CaoTISaI Jaaop Aaho.yaa dohacaa %yaaga kolyaavar jaIvaa%maa dusa¹yaa dohamaQyao ]ztao.ra~I JaaoptaMnaa
jao ivacaar Asatat toca ivacaar AapNa sakaLI ]zlyaavar sau$ krtao.jasao kala ra~I eKado kama ApuNa- Asaola tr
sakaLI AapNa %yaaca kamaacaa phIlyaaMda ivacaar krtao AaiNa EaImadBagavadgaItomaQyao sauwa Bagavaana EaIkRYNa saaMgatat kI yaa
dohacaa %yaaga krIt AsataMnaa jaao jyaa Baavaacao smarNa krtao %yaalaa %yaap`maaNao puZIla janma imaLtao.

varIla AaSayaalaa Anausa$na EaImad\Bagava\dgaItot Slaaok KalaIlap`maaNao Aaho.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “ho kaOntya Ñ Aaplyaa dohacaa %yaaga krIt AsataMnaa¸ manauYya jyaa jyaa Baavaacao smarNa
krtao¸ %yaa %yaa BaavaacaI tao ina:saMdoh p`aPtI krtao.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 8.6´

³naaoT : jao laaok baaho$na saai%vak ikMvaa Ba@t AsaNyaacaa doKavaa krtat.prMtu gauPtpNao papkaya-o krtat¸ varIla
SlaaokaMnausaar %yaaMcyaa vaa[-T caotnaomauLo %yaacaI AQaaogatI haoto.´

22´ p`caar :
jaovha kovha maaOka imaLola tovha kRYNaBaavanaamaRtacaa p`caar kra.Bagavaana EaI caOtnya mahap`BauMcaa kuma- ba`amhNaalaa
“jyaaro doKao %aaro khao kRYNa ]pdoSa” ha idlaolaa sallaa AacarNaat AaNaa.jyaa kaoNaalaa BaoTala %yaalaa Bagavaana EaI kRYNaaMcaa
saMdoSa saaMgaa.ASaap`karo p`caaracaa Baava ivakisat kra.p`caar kahI f@t ba`mhcaarI ikMvaa saMnyaasaaMcaoca kama naahI.
gaRhsqaaMnaIsauwa %yaaMcyaa pirisqatIp`maaNao %yaat kaya-SaIla sahBaaga Gaotlaa pahIjao.

jaovha baahorIla laaok Aaplyaa maMidratIla ikMvaa sat\saMgaatIla p`vacana eokUna GarI gaolyaavar sauwa BagavaMtaMcaI Ba@tI
krtIla ³EaImad\Bagavad\gaIta¸ EaImad\Baagavat ikMvaa [tr AaQyaai%mak pustko vaacatIla¸ hro kRYNa mahamaM~acaa jap krtIla¸
naOvaodya daKvatIla¸[.´ tovha K¹yaa Aqaa-nao Aaplaa p`caar yaSasvaI Jaalaa Asao samajaavao.tsaoca jaovha laaok sat\saMgaalaa
yaotat tovha %yaa laaokaMcyaa baabatIt puZIla gaaoYTI GaDtat¹
123 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
1´BagavaMtaMivaYayaI EavaNa krNaaro jar papI AsatIla tr to pap mau@t haotIla.
2´puNyavaana haotIla ³svakqaaM puNya EavaNa kIt-na…… EaImad\Baagavat´.
3´jao Agaaodrca puNyavaana Aahot to Ba@tImaagaa-laa laagatIla.
4´jao Agaaodrca Ba@tI krIt Aahot to %yaaMcyaa Ba@tImaQyao p`gatI krtIla.
Pa`caar krNao mhNajao kovaL p`vacanaca krNao Aaho Asao naahI tr KalaIla gaaoYTIsauwa p`caar kayaa-MmaQyao yaotat.

1.AaQyaai%mak pustk ivatrNa krNao.eKada eoklaolao p`vacana kahI idvasaaMnaI ivasa$na jaa} Saktao.prMtu pustko kovhahI
vaacata yaotat.pustk ivatrNaalaa EaIla Ba@tIisawaMt sarsvatI gaaosvaamaI maharaja yaaMnaI ‘baRhd maRdMga’ Asao mhTlaolao Aaho.
AapNa Aaplyaa ima~aMnaa¸ naatovaa[-kaMnaa %yaaMcyaa vaaZidvasaacyaa idvaSaI¸ lagnaacyaa vaoLolaa¸[.yaaMsaar#yaa p`saMgaI AaQyaai%mak
pustk BaoT vastu mhNauna sauwa do} Saktao.

2.p`caar kayaa-t madt krNao.³jar kaoNaakDo pOsaa Asaola tr Aaiqa-k madt¸jaagaa Asaola tr jaagaa do}na ¸vaoL Asaola tr
vaoL do} Saktao¸ [.´

3.svat: Ba@tI k$na [traMsamaaor ]dahrNa p`stut krNao.sau$vaatIlaa jyaa p`maaNao ba`amhNa p%nyaaMnaa %yaaMcyaa ptIMkDUna ivaraoQa
haota prMtu naMtr maa~ %yaaMcao ptI %yaaMcaI Ba@tI samajaU Saklao¹……EaImad\Baagavat. %yaacap`maaNao sau$vaatIlaa kdaicat
Aaplyaalaa ivaraoQa hao} Saktao.prMtu naMtr maa~ laaok Aaplyaa Ba@tIcaa sanmaana krtat AaiNa kahI vaoLa to sauwa
Ba@tImaagaa-caa isvakar krtat.

4.laaokaMnaa sat\saMgaasaazI AamaMi~t krNao.

5.sat\saMgaasaazI AavaSyak vaogavaogaLyaa saovaa krNao.

6.p`saad ivatrNa krNao¸[%yaadI

7.p`vacana doNao ikMvaa BagavaMtaMbad\dla cacaa- krNao.vaogavaogaLyaa p`karcao p`caark Asatat.jasao vaogavaogaLyaa p`karcaI
Aa[-saik`ma Asato¹saaQaI Aa[-saik`ma¸vh^inalaa Aa[-saik`ma¸vaogavaogaLo Flaovar AsalaolaI Aa[-saik`ma¸[.pNa %yaamaQyao Aa[-saik`ma ha
GaTk saarKaca Asatao.%yaacap`maaNao vaogavaogaLo p`vacanakta- Asatat.kaoNaI p`vacana krtaMnaa t%va&ana saaMgato¸kaoNaI ka^maoDI
krto¸kaoNaI saaQyaa kqaa saaMgatat¸ kaoNaI caaMgalyaa p`karo ikt-na krtat¸tr kaoNaI Aa^la ra}nDr Asato¸[.pNa p`%yaokacyaa
p`vacanaamaQyao BagavaMt ha GaTk saarKaca Asatao.p`vacana eokNaa¹yaaMmaQyao sauwa kaoNaalaa t%va&ana AavaDtoo¸kaoNaalaa ka^maoDI
AavaDtoo¸kaoNaalaa saaQyaa kqaa AavaDtat¸ tr kaoNaalaa ikt-na AavaDtoo¸[.

8.Ba@tI va vaOragyaacyaa naavaaKalaI AapNa samaajaatIla ikMvaa naatovaa[-kaMcyaa saMbaMQaIt AaOpcaarIkta ³lagna¹samaarMBa¸
vaaZidvasa¸ kahI kaya-k`ma¸ [.´ yaaMkDo saMpuNa-pNao dula-xa k$ Sakt naahIt.Anyaqaa laaokaMcaa gaOrsamaja hao[-la kI AapNahI
jar hro kRYNa laaokaMp`maaNao banalaao tr AaplyaalaahI samaajaatIla ikMvaa naatovaa[-kaMcyaa saMbaMQaIt AaOpcaarIkta ³lagna¹samaarMBa¸
vaaZidvasa¸ kahI kaya-k`ma¸ [.´ yaaMkDo dula-xa kravao laagaola AaiNa yaa gaaoYTI navaIna Ba@tI isvakarNaa¹yaa laaokaMnaa
sahjaasahjaI pcat naahIt ikMvaa to TaLU Sakt naahIt. %yaamauLo AapNa samaajaatIla ikMvaa naatovaa[-kaMcyaa saMbaMQaIt
AaOpcaarIkta ³lagna¹samaarMBa¸ vaaZidvasa¸ kahI kaya-k`ma¸ [.´ yaaMkDo gaRhsqa Ba@taMnaI dula-xa krNao mhNajao ek p`karcaa
App`caarca Aaho.mhNauna samaajaatIla ikMvaa naatovaa[-kaMcyaa saMbaMQaIt AaOpcaarIkta gaRhsqa Ba@taMnaI ASaa p`karo par
PaaDavyaat kI sava-saamaanya laoakaMcaa gaaoMQaL ikMvaa gaOrsamaja haoNaar naahI tsaoca Aaplao Ba@tImaQaIla inayamaaMcao sauwa ]llaMGana

124 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

haoNaar naahI.Ba@taMnaI baahorcyaa laaokaMnaa daKvaavao kI AapNa sauwa %yaaMcyaa saarKoca saMasaarIk laaok Aahaot.prMtu Aatuna
maa~ AaplaI caotnaa puNa-pNao Anaasa@t va vaOragyaap`maaNao AsaavaI.saaMsaarIk vya@tIMsaazI Ba@tanao baaho$na kmaI- vya@tIp`maaNao
daKvaavao.prMtu Aatuna caotnaa maa~ puNa-pNao kRYNaBaavanaamaya AsaavaI.Aqaa-t yaasaazI yaoagya gau$ Aqavaa maaga-dSa-k
kaOnsalarcyaa maaga-dSa-naacaI AavaSyakta Aaho.
saMdBa-… sa@ta: kma-NyaivaWaMsaao yaqaa kuva-int Baart È
kuyaa-iWWaMstqaasa@tiScakIYau-laao-ksaD\ºga`hma\ ÈÈ
…³EaImad\Bagavad\gaIta 3.25´
Bagavaana EaIkRYNa mhNaalaoÊ "jyaap`maaNao A&anaI laaok flaaMcyaa Aasa@tInao Aaplao kma- krtat %yaacap`maaNao laaokaMnaa yaaogya
maagaa-var naoNyaakrIta ivaWana manauYyaanao Anaasa@t hao}na kma- kravao"

jar AapNa satt p`caar krIt rahIlaao tr ek idvasa ekjaNa trI Ba@t haoNaar AaiNa tao mhNajao AapNa svat:ca.

kahI Ba@t f@t p`caarakDo laxa dotat AaiNa jaastIt jaast izkaNaI p`caar krtat.prMtu %yaasaaobatca AapNa
%yaa sava- izkaNaI p`caar kayama sva$pI iTkavaa mhNauna sauwa p`ya%na kolao pahIjao ikMvaa p`caar iTkivaNyaasaazI yaaogya yaaojanaa
AaKavaI.karNa jar Asao kolao naahI tr tao p`caar jaast kaL iTkNaar naahI.mhNauna jyaa jyaa izkaNaI p`caar kaya- ikMvaa
saoMTr Aaho %yaa %yaa izkaNaI AaQyaa%maat jaast $caI AsalaolaI va yaaogya ASaI vya@tI ikMvaa Ba@t inavaDavaa AaiNa %yaalaa
ASaap`karo p`caaramaQyao kuSala kravao kI AapNa nasataMhI tao toqao p`caar iTkvauna zovaola ikMvaa yaaM saar#yaa kahI yaaojanaa
AaKavyaat.

Aa[- jaovha maulaalaa baahorIla dukanaatuna ikMvaa DoArImaQauna duQa AaNaayalaa saaMgato tovha tI f@t saaMgatca naahI tr
%yaasaazI maulaalaa sava- vyavasqaa k$na doto.jasao kI duQaacao BaaMDo¸AavaSyak pOsao¸jaoqauna duQa AaNaavayaacao Aaho toiqala
p%ta¸[%yaadI.%yaacap`maaNao saaQausaMt ¸AaQyaai%mak gau$ ikMvaa Bagavaana EaI caOtnya mahap`Bau jaovha BagavaMtaMcyaa p`caarasaMbaMQaIt
]pdoSa krtat tr to f@t tsao krayalaa saaMgatca naahI tr %yaasaaobat to ]pdoSa palana krNyaasaazI yaaogya maaga-dSa-na AaiNa
AaQyaai%mak Sa@tIdoiKla p`dana krtat.jasao iJarao laa[-T kmaI p`kaSa dotao AaiNa maaoza laa[-T jaast p`kaSa dotao.pNa daoGa
laa[-TaMnaa p`kaSa doNyaacao mauL s~aot mhNajao ema.esa.[-.baI.³ ´.AgadI %yaacap`maaNao kaoNaI kmaI
p`maaNaat p`caar krtao tr kaoNaI jaast p`maaNaat p`caar krtao.prMtu daoGaaMnaahI Sa@tI hI BagavaMtaMpasaunaca imaLt
Asato.mhNauna p`%yaokanao jyaacyaa %yaacyaa prInao yaqaaSa@tI p`caar krNyaacaa p`ya%na kolaa pahIjao.

jar AapNa eKadyaalaa f@t baMdukIcaI gaaoLI daKivalaI AaiNa saaMgaItlao kI jar maaJyaa saaMgaNyaap`maaNao tu eoklao
naahIsa tr maI tulaa hI baMdukIcaI gaaoLI maa$na fokola.tr yaamauLo tI vya@tI GaabarNaar naahI karNa %yaamauLo %yaalaa farSaI
haNaI haoNaar naahI.prMtu jar tI gaaoLI baMdukImaQyao zovalaI AaiNa iT/gar dabauna tI gaaoLI samaoarcyaa vya@tIvar JaaDlaI tr maa~
%yaamauLo samaoarIla vya@tI marNa pavau Sakto.%yaap`maaNaoca AaplyaakDo AaQyaai%mak saoMTr ikMvaa maMidr Aaho¸ maRdMga¸ krtala¸
AaQyaai%mak pustko¸ [.Aahot mhNajao AaplyaakDo baMdukIcaI gaaoLI Aaho.gau$ ikMvaa maaga-dSa-k Ba@t ikMvaa yaaogya ma^naojamaoMT
mhNajao baMduk Aaho.daoGa imaLuna ek~ Aalao tr to caaMgalyaa irtInao kaya- krto va caaMgalaa prINaama baGaayalaa imaLtao.

AacarNa naahI pNa p`caar k$ Saktao ka .

jarI Aaplao AacarNa sau$vaatIlaa Saas~ap`maaNao prIpuNa- nasalao trI AapNa p`caar ha kolaaca pahIjao.%yaacaI karNao
KalaIlap`maaNao Aahot.
1.Bagavaana EaI caOtnya mahap`BauMcaI Aa&a Aaho kI p`%yaokanao gau$ ³iSaxaa gau$´ banalao pahIjao AaiNa p`caar kolaa pahIjao.
“jyaaro doKao taro khao kRYNa ]pdoSa……. ”

125 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

2.caukIcao t%va&ana Asalaolao AQyaa%mavaadI laaok sava- saamaanya laaokaMpya-Mt p`qama paohcauna %yaaMcaI idSaaBaula krNyaapoxaa
AapNaca sava- saamaanya laaokaMpya-Mt sava-p`qama paohcalao pahIjao AaiNa %yaaMnaa yaaogya Saas~ao@t &ana idlao pahIjao.

3.p`caar kolyaamauLo Aaplao SauwIkrNa hao[-la AaiNa AapNa Bagavaana EaIkRYNaaMnaa ip`ya hao} karNa Bagavaana EaIkRYNaaMnaI
EaImadBagavadgaItot saagaItlao Aaho kI p`caar krNaara Ba@t %yaaMnaa savaa-Mt jaast ip`ya Aaho.
;k lanHkkZr Hkxon~xhrsr iq<hy “yksd vkysy¢ vkgsr-
ya [dM prmaM gau(M mad\Ba@toYvaiBaQaasyait È
Bai@tM maiya praM kR%vaa maamaovaOYya%yasaMSaya: ÈÈ
na ca tsmaanmanauYyaoYau kiScanmao ip`yakR%tma: È
Baivata na ca mao tsmaadnya: ip`yatrao Bauiva ÈÈ
…³EaImad\Bagavad\gaIta 18.68Ê69´

Hkxoku Jhd`’.k Eg.kkys]** tks euq’; HkDrkauk gs ijexqg; jgL; lkaxsy R;kyk fuf”pri.ks
“kq/n HkDrh izkIr gksbZy o v[ksjhl rks ek÷;kdMs ijr ;sbZy ;kr eqGhp la”k; ukghº R;kP;kis{kk
eyk vf/kd fiz; vlk dks.khgh lsod ;k txke/;s ukgh- rlsp R;kP;kis{kk vf/kd fiz; vlk dks.kh
gks.kkjgh ukghº **

4.Aaplao AacarNa yaaogya nasalyaasa p`caar kolyaamauLo laaok Aaplyaalaa TaomaNao maartIla kI “dusa¹yaasa saaMgao ba`mh &ana AaiNa
svat: kaorDa paYaaNa.” yaaMsaar#ao TaomaNao maarlyaamauLo AapNa doiKla Aaplao AacarNa sauQaarNyaacaa p`ya%na k$.
jar AapNa pMKa baMd kolaa tr tao pMKa ekdma baMd haot naahI tr qaaoDyaavaoLanao baMd haotao.%yaacap``maaNao AapNa
BagavaMtaMcaI Ba@tI sau$ kolaI mhNajao AapNa papkmaa-cao baTna baMd kolaolao Aaho.%yaamauLo ekdma AaplaI sava- papkma- baMd haot
naahIt tr hLuhLU baMd haotat.%yaamauLo kuNaI Ba@talaa kQaIhI naavao zovau nayaot.BagavaMtaMcyaa kRpona ek idvasa tao naivana
Ba@t lavakrca Sauw haotao.
varIla AaSayaalaa Anausa$na EaImad\Bagava\dgaItot Slaaok KalaIlap`maaNao Aaho.
Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “jarI kaoNaI A%yaMt duracaarI Asalaa trI tao Ba@tImaQyao jar yau@t Jaalaa tr %yaalaa
saaQaUca samajalao pahIjao¸ karNa tao Aaplyaa inaScayaamaQyao yaaogya p`karo isqat Jaalaolaa Asatao.tao lavakrca Qamaa-%maa
³sadacaarI´ haotao AaiNa %yaalaa SaaSvat SaaMtI p`aPt haoto¸ ho kaOMtoya Ñ inaBa-ya hao AaiNa GaaoYaNaa kr kI ¸ maaJyaa Ba@tacaa
kQaIhI naaSa haot naahI.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 9.30¸31´
jasao eKaVa safod kapDavar ek jarI Daga Asalaa trI tao lagaoca idsauna yaotao.pNa laMugaIvar 3 to 4 Daga jaast
jarI pDlao trI to lavakr idsauna yaot naahIt.%yaacap`maaNao Ba@tacao jaIvana mhNajao safod kapDap`maaNao Aaho.Ba@takDUna ek
jarI papkma- Jaalao trI to lavakr idsauna yaoto AaiNa papI vya@tIcao jaIvana mhNajao laMugaIp`maaNao Aaho.papI vya@tInao 3 to 4
jaast jarI papkma- kolaot trI to lavakr laxaat yaot naahI.

5.jyaap`maaNao eKadI kccaI kOrI AaMbyaacyaa JaaDalaa SaovaTpya-Mt icaTkUna rahIlaI tr ek idvasa tI doiKla ipkUna AaMbaa
banato.%yaacap`maaNao AapNa doiKla jar BagavaMtaMcyaa Ba@tIlaa SaovaTpya-Mt icaTkUna rahIlaao tr ek idvasa Aaplyaa laxaat
yao[-la kI AapNa Sauw Ba@t Jaalaolaao Aahaot.

6.BagavaMtaMivaYayaI EavaNa kolyaamauLo jyaa vya@tIcao puNya nasato ASaa vya@tIMnaa puNya p`aPt haoto ikMvaa to puNyavaana haotat va
jao Agaaodrca puNyavaana Asatat to Ba@tImaagaa-laa laagatat ³svakqaaM puNya EavaNa ikt-naM……EaImadBaagavat´.

126 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

7.ihmaalayaat rahUna kovaL svat:caaca ]war krNaa¹yaa yaaogaIpoxaa gaavaat Aqavaa Sahrat rahUna p`caar k$na svat:sahIt
sava- jaIvaaMcaa ]war krNaara Ba@tIyaaogaI EaoYz Aaho.

8.kahI vaoLa AsaohI pahIlao jaato kI kahI laaok svat: maa~ kahI AaQyaai%mak saaQanaa krIt naahIt.pNa dusa¹yaaMnaa
saaMgatat kI to “hro kRYNa” vaalao Ba@t caaMgalao Aahot.%yaaMcyaa maMidrat Aqavaa sa%saMgaalaa jaa AaiNa ASaap`karo nakLt
dusa¹yaa laaokaMcao Balao krtat.yaalaa Saas~amaQyao “A&at saukRtI” mhTlaolao Aaho.ASaa p`karcyaa laaokaMnaa doiKla
AaQyaai%mak laaBa haotao Aqavaa maR%yaUnaMtr yaa p`karcyaa laaokaMnaa A&at saukRtIcao caaMgalao fL imaLto.tr AapNa klpnaahI
k$ Sakt naahI kI jao laaok p`%yaxapNao Saas~ao@t ikMvaa p`amaaiNak Ba@taMcyaa maaga-dSa-naaKalaI AaQyaai%mak saaQanaa krtat
%yaaMnaa iktI laaBa hao[-la.AapNa vaacat Asalaolao ho pustk dusa¹yaa eKaVa vya@tIlaa vaacaayalaa do} Saktat va %yaa
vya@tIcao vaacauna JaalyaanaMtr pustk prt Gao} Saktat Aqavaa yaa pustkacaI PaI DI ef fa[-la dusa¹yaaMnaa maaobaa[-la Aqavaa
kmPyauTrmaQyao do}na AaQyaai%mak laaBa p`aPt k$ Saktat.yaa gaaoYTIlaa kahI pOsao laagat naahIt.prMtu laaBa maa~ inaiScat
imaLNaar.ASaap`karo sauwa AapNa sahjapNao BagavaMtaMcaI saovaa k$ Saktat.

jasao kbaD\DI KoLtaMnaa eKada vya@tI jaaDjauD va Sa@tISaalaI Asatao, tao sahjapNao kaoNaalaahI na Gaabarta dusa yaa
baajaucyaa KoLaDUMnaa hrivatao.pNa yaa ]laT eKada vya@tI baarIk va ASa@t Asatao, tao dusa yaa baajaucyaa KoLaDUMnaa na
hrivata f@t KoLacyaa isamaaroYaopya-Mtca jaat Asauna baad na haota f@t iTkuna rahtao.pNa hohI caaMgalaoca Aaho karNa tao
inadana baad tr Jaalaa naahI naa.AgadI %yaacap`maaNao Aacaaya- ikMvaa EaoYz Ba@t ho maaohmaayaocyaa irMganaat jaa}na maaohmaayaot
AsaNaa yaa jaIvaaMnaa p`caar k$na vaacaivat Asata.pNa yaa ]laT eKada naivana Ba@t maaohmaayaot fsau nayao mhNauna Ba@tImaQyao
f@t iTkuna rahNyaacaa p`ya%na krIt Asatao.pNa hohI caaMgalaoca Aaho karNa tao Ba@t enatona p`karo Ba@tImaQyao iTkuna
rahIlaa.

mhNauna p`%yaok vya@tInao BagavaMtaMcaI kRpa p`aPt krNyaasaazI va svat:caa ]war krNyaasaazI p`caar kolaaca
pahIjao.³p`caar krNao mhNajao f@t p`vacana doNao navho tr EaImadBagavadgaIta¸ EaImadBaagavat yaaMsaar#yaa gaM̀qaacao ivatrNa krNao
ikMvaa ho jao pustk Aaho to doNao ikMvaa svat: Ba@tImaQyao iTkUna rahUna dusa¹yaaMnaa Ba@tI krNyaasaazI p`ao%saahIt krNao¸[.´

127 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 Baaga 2
yaa dusa yaa Baagaat Ba@taMsaazI t%va&anaa%mak p`Sna ]%tro Aahot :

1´x`gLFk vkf.k lU;klh gs nks?ksgh HkxoarkP;k HkDrhe/;s xaHkhj vlrhy rj R;kauk Hkxoarkph izkIrh
gksr- rj ex nks?kkae/khy Qjd dks.krk \
vkiY;kyk iq.;kgwu
eqacbZyk Vsªuus tk;ps vkgs-
Vsªuyk ,-lh- ¼,vj daMh”kuj½
Mck vkf.k tujy Mck vlrks-
,vj daMh”kuj MC;ke/;s
vki.k vfr”k; vkjkekr vkf.k
>ksiwu tkow “kdrks- ijarw
tujy MC;ke/;s dnkfpr
vkiY;kyk tkxk feG.kkj ukgh
R;keqGs vkiys gky gksrhy i.k
nks?ksgh Mcs ,dkp fn”ksyk tkr
vkgsr vkf.k R;kaps /;s;gh
,dp vkgs- ¼eqcbZyk tk.ks½
R;kpizek.ks x`gLFk vkf.k lU;klh ;kaps Hkxon~izkIrh gs ,dp /;s; vkgs-ijarw lU;klh Eg.kts Vªsupk
,vj daMh”kuj Mck vkgs- lU;k”kkauk tkLr HkkSfrd xjtk ulY;kus rs vkiyk tkLrhr tkLr osG
HkxoarkalkBh nsow “kdrkr- ijarw x`gLFk O;Drhyk vkiY;k dqVqacklaca/kh vl.kk&;k tckcnk&;k ikj
ikMwu vkf.k ckgsj uksdjh d:u HkxoarkalkBh osG dk<kok ykxrks- gs loZ djrkauk R;kyk cjkp =kl
lgu djkok ykxrks- Eg.kwu x`gLFk O;Drh gh VsªuP;k tujy MC;kizek.ks vkgs- “kkL=kizek.ks] euq’;kyk
QDr x`gLFkp cu.;kph vuqerh fnysyh vkgs- x`ges/kh cu.;kph vuqerh fnysyh ukghs- x`gLFk Eg.kts
vkiY;k dqVqckaps ikyu djhr vlrkaukp Hkxoarkaph HkDrh dj.ks vf.k x`ges/kh Eg.kts R;k O;Drhyk
;k HkkSfrd lalkjkrp :ph vlrsa- HkDrhe/;s eqGhp :ph ulrs- ts yksd banzh; r`Irh lksMwp “kdr
ukghr nql&;k “kCnkr lkaxko;kps rj ts yksd banzh; r`Irhgh d: bfPNrkr vkf.k R;kp cjkscj
Hkxoarkaph HkDrhgh d: bfPNrkr R;kauk x`gLFk vkJek}kjs FkksMh loyr nsowu banzh; r`Irh dj.;kl
vuwerh fnysyh vkgs- vktdky yksdkauk x`gLFkkJekpk mn~ns”kp ekfgr ukgh- yksdkauk fookg Eg.kts
eSFkwu dj.;klkBh feGkysys ijokuk ¼yk;lUl½ vkgs- ,o<sp ekghrh vkgs- ijarw fookg Eg.kts ;K
vkf.k ;K gk ek.klkP;k “kw/nhdj.kklkBhp vlrks- fookgkpk [kjk mn~ns”k Hkxoku Jhd`’.kkauk izlUu
dj.ks gkp vkgs-

tsaoca laaokla To/na va fasT To/na yaaMcyaaSaI sauwa gaRhsqa va saMnyaasa AaEamaacaI tulanaa hao} Sakto.laaokla To/namaQauna
jar AapNa KalaI pDlaao tr Aaplyaa KrcaTola ikMvaa hat ikMvaa payaalaa [jaa hao[-la.naMtr punha laaokla To/na pkDuna
AapNa puZcaa p`vaasa k$ Saktao.prMtu jar fasT Ton/ amaQauna AapNa KalaI pDlaao tr vaacaNyaacaI saMQaI kmaI Aaho.
%yaacap`maaNao gaRhsqa AaEamaamaQyao qaaoDo ptna jarI Jaalao ikMvaa kahI samasyaa AalaI trI AapNa punha hLUhLU p`gatI krtao.pNa
jar saMnyaasaacao ptna Jaalao tr maa~ %yaaMnaa punha $Lavar laagaNyaasaazI Kup kzINa Asato.

128 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 ;k txkr lk/kkj.ki.ks nksu izdkjph ek.kls vlrkr- ifgyk izdkj Eg.kts rs yksd ts
“kkL=koj iq.kZi.ks fo”okl Bsorkr dh gk lalkj vlkj vkgs- ;kr dks.krsgh [kjs lq[k ukgh- ;k
lalkjkrhy lq[k Eg.kts pfoZr poZ.ke Eg.kts p?kGysys iwUgk p?kG.ks ;klkj[ks vkgs- ;kizdkjps yksd
laU;klh cuwu vkiys laiq.kZ thou HkxoarklkBh nsrkr- nql&;k izdkjps yksd Eg.kts rs yksd ts gk
lalkj vlkj dlk vkgs ;k xks’Vhpk izR;{k vuwHko ?ksÅ bfPNrkr- vls yksd x`gLFkkJe Lohdkjrkr-
T;kizek.ks pqbZaxe p?kGrkauk lq:okrhyk po ;srs] ijarw uarj dkgh osGkus rksp pqbZaxe vki.k po
ulrkauk VkbZeikl Eg.kwu p?kGr vlrks] R;kpizek.ks lalkjkrhy lq[k gs lq:okrhyk jef.k; okVrs]
ijarw uarj dkgh o’kkZauh ;k nql&;k izdkjP;k yksdkaP;k y{kkr ;srs dh lalkjkrhy lq[k gs p?kGysys
iwUgk p?kG.;kizek.ks vkgs- gs yksd iq<s okuizLFkkJe fLodkjrkr fdaok ex xaHkhji.ks HkDrh d:
ykxrkr- euq’; x`gLFk vlks dh lU;kalh vlks ;k xks’Vhyk Qkjls egRo ukgh i.k rks Hkxoarkaph
fnO; izsee; HkDrh djhr vlyk ikghts- e`R;q gh v”kh xks’V vkgs dh R;kosGsyk vkiY;kyk Li’Vi.kss
letrs dh [kjks[kjp vki.k tks lalkj dsyk rks O;FkZ vkgs- ijarw lalkj djrkauk vki.k th Hkxoarkaph
HkDrh dsyh rhp [kjh vkiY;k dkekr vkyh vkf.k R;krp [kjs thoukps lkFkZd vkgs-

2´ HkDr vkf.k vHkDr nksUghgh vkiys fu;r deZ djrkr- ex nks?kkaP;k dekZe/khy Qjd dks.krk \
HkDrkps izR;sd deZ gs vk/;kfRed vlrs vkf.k vHkDrkps izR;sd deZ gs HkkSfrd vlrs-
HkkSfrd dekZus vki.k c/n gksrks vkf.k vk/;kfRed dekZus eqDr gksrks- dks.krsgh deZ ts HkxoarkaP;k
lso”s kh lacaf/kr vlrs rs vk/;kfRed deZ gks; vkf.k ts deZ HkxoarkaP;k lsos”kh lacaf/kr ulrs rs
HkkSfrd deZ gks;- vls deZ O;FkZ vlrs- T;kizek.ks LØq jLR;kr iMysyk vlsy rj R;k LØqyk dkghp
fdaer ulrs- ijarw rksp LØq ,[kk|k ef”kfuP;k Hkkxkyk tksMysyk vlsy rj R;k LØqyk yxsp fdaer
;srs- R;kpizek.ks vkiys thou tj HkDrh }kjk Hkxoarka”kh tksMysys ulsy rj vls thou O;FkZ gksrs-
ijarw vki.k tj HkDrh }kjk fo”ks’k d:u ukeLej.kk}kjk Hkxoarka”kh tksMysys vlw rj vkiY;k
thoukyk yxsp fdaer ;srs-

Rkls ikghys rj HkDrgh dke djrks] tso.k djrks] >ksirks] R;kykgh eqyckG vlrs vkf.k vHkDrgh
rsp deZ djrks- rj ex nks?kkaP;k dekZ e/khy Qjd dks.krk \
,[kknk lSfud j.kkax.kkoj lsukirhP;k vkKsus fdR;sd yksdkauk Bkj djrks- ijarw R;kpk
lRdkj dsyk tkrks] R;kyk cf{kl fnys tkrs- i.k rksp lSfud Lor%P;k LokFkkZlkBh Lor%P;k eukus
Eg.kts dks.krkgh Bkj dj.;kpk gqdqe ulrkauk ,[kk|k O;Drhyk Bkj djrks- rsOgk R;kyk Qk”khph
f“k{kk gksrs- nks?kgh ijhfLFkrhr Bkj ekj.;kps ,dp dk;Z vkgs- i.k ijh.kke myVk gksrks- R;kpizek.ks
HkDrkps o vHkDrkps dk;Z lkj[ksp okVrs- ijarw ijh.kke myVk gksrks- HkDr gk lalkj vkiY;k xq:P;k
ek/;ekrwu vkysY;k HkxoarkaP;k mins”kkizek.ks ¼Eg.kts Hkxorxhrsrhy mins”kkizek.ks½ djrks- R;keqGs
R;kyk HkxonizkIrh gksrs- ijarw vHkDr gk lalkj vkiY;k Lor%P;k eukus djrks- Eg.kwu rks c/n gksrks-
;klkBh vk.k[kh nqljs mnkgj.k Eg.kts dWlsV- dWlsV pkyw vlrkauk dWlsVph nksUgh pkds ,dkp
fn”ksyk lkj[;k osxkus fQjr vlrkr- dk;Z ,dp vkgs & fQj.ks- ijarw ijh.kke myVk gksrks- ,d
pkd jhG xksGk >kY;kus cka/kys tkrs- vkf.k nqljs pkd jhG deh >kY;kus eqDr gksrs- R;kpizek.ks
HkDr R;kP;k izR;sd dekZ }kjk Hkxoarkaizrh iksgpr vlrks Eg.kts eqDr gksrks vkf.k vHkDr R;kP;k
izR;sd dekZus c/n gksrks- Eg.kwu HkDrkph vkf.k vHkDrkph desZs lkj[kh fnlr vlyh rjh rh lkj[kh
ulrkr- rj rh deZs iq.kZi.ks ,desdkaP;k fo:/n vlrkr- R;kpizek.ks HkDrkps vkf.k vHkDrkps ej.k
iko.ks lkj[ks ulrs- ekatj tsOgk ,[kk|k manjkyk frP;k rksaMkr idMrs rsOgk R;k manjkyk Qkj osnuk
gksrkr- ijarw frp ekatj frP;k rksaMkr tsOgk frph fiys ?ksÅu tkrs- rsOgk R;k fiykauk osnuk gksr
ukghr- R;kpizek.ks vHkDrkyk e`R;qP;k osGsyk vkiys ?kj nkj] iSlk yRrk lksMwu tkrkauk Hk;adj
129 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
;kruk gksrkr- “kkL=kr vlsgh lkaxhrysys vkgs dh tsOgk tho “kjhj lksMrks R;kosGsyk R;kyk gtkjks
foapw pkoY;kizek.ks Hk;adj osnuk gksrkr- vHkDrkyk ej.k ikoY;kuarj iwUgk dekZul w kj ;k HkkSfrd
txkrp tUe ?;kok ykxrks vkf.k uarj iwUgk ejkos ykxrs- v”kkizdkjs R;kpk tUe ej.kkpk Qsjk lrr
pkyw vlrks- ijarw HkDrkps ej.k gs “kssoVps ej.k vlrs vkf.k R;kuarj rks eqDr gksrks- Eg.kts HkDrkyk
HkxoarkaP;k /kkekph ¼vk/;kfRed txkph½ izkIrh gksrs-

3´ AapNa jar sadOva BagavaMtacao icaMtna kolao tr maga AapNa ³gaRhsqa vya@tI´AaplaI dOnaMdIna kayao- kovha krNaar ra~I
JaaopomaQyao AapNa BagavaMtacao icaMtna k$ Sakt naahI.tr AapNa sadOva BagavaMtacao icaMtna ksao k$ Saktao ³Ajau-naanao jar
yauwacyaa vaoLI yauw saaoDUna satt BagavaMtacao smarNa kolao tr %yaacaa naoma caukNaar naahI ka ´
jaovha Aaplyaa GaratIla marNa pavalaolyaa vya@tIcaI eKadI vastu AapNa baGatao¸ jasao Aaplyaa AajaaobaaMcaa caYmaa
ikMvaa CDI ¸ tovha AapNa tI vastu paht nasauna Aaplyaa AajaaobaaMnaa baGat Asatao ikMvaa %yaaMcaI AazvaNa vaa smarNa haooto.
%yaacap`maaNao yaa BaaOitk jagaatIla p`%yaok gaaoYT BagavaMtaMSaI saMbaMQaIt AsalyaamauLo BagavaMtaMcaa ek Ba@t %yaaMcyaa maaQyamaatuna
BagavaMtaMcao smarNa krtao.

sarkarsaazI gaunhogaar ivaBaaga³ ´AaiNa isaivhla iDpaT-maonT³ ´

saarKoca mah%vaacao Asatat.karNa eka ivaBaagaamaQyao samaajaat ]%pat GaalaivaNaa¹yaa laaokaMnaa iSaxaa do}na samaajaacaa samataola
raKlaa jaatao tr dusa¹yaa ivaBaagaamaQyao sava-saamaanya garIba laaokaMnaa savalatI do}na madt kolaI jaato.prMtu eka saamaanya
vya@tIsaazI %yaa daonhI ivaBaagaamaQyao Kup frk Asatao.karNa eka ivaBaagaamaQyao maar idlaa jaatao tr dusa¹yaa ivaBaagaamaQyao
sarkarkDUna savalatI idlyaa jaatat.%yaacap`maaNao BagavaMtaMcyaa eka Ba@tasaazI ho BaaOitk jaga³BagavaMtaMSaI ivad`aoh krNaa¹yaa
jaIvaaMsaazI jaola p`maaNao Asalaolao BaaOitk jaga´AaiNa AaQyaai%mak jaga ³BagavaMtaMcao Qaama´ ho saarKoca Asatat karNa
BagavaMtaMcaa Ba@t kuzohI Asalaa trI tao sadOva BagavaMtaMcyaa naamasmarNaat ikMvaa saovaomaQyao Asatao.prMtu eka naaistk ikMvaa
ABa@tasaazI ho BaaOitk jaga AaiNa AaQyaai%mak jaga yaaMmaQyao far frk Asatao.

jar laaoKMDacaa ek ra^D AgnaIcyaa saMpka-maQyao Aalaa tr tao ra^D AgnaIcao gauNaQama- Gaotao.jasao tao laaoKMDacaa ra^D
AgnaIp`maaNao garma haotao va qaaoDafar p`kaSapNa do} laagatao.%yaacap`maaNao Aaplyaalaa ³ivaSaoYa k$na gaRhsqa vya@tIlaa´ yaa
BaaOitk jagaatIla ikMvaa saMsaaratIla gaaoYTIMcaa %yaaga krNyaacaI AavaSyakta naahI.tr yaa BaaOitk jagaatIla ikMvaa saMsaaratIla
p`%yaok gaaoYT Ba@tIcyaa maaQyamaatuna BagavaMtaMSaI jaaoDayacaI garja Aaho.yaalaaca yau@t vaOragya Asao mhNatat mhNajao p`%yaok
gaaoYT BagavaMtacyaa saovaot yau@t krayacaI.mhNajao ha saMsaar ikMvaa ho BaaOitk jaga AaplyaasaazI ³Ba@tasaazI´ AaQyaai%mak
hao[-la.

ek sava-saamaanya vya@tI Aaplyaa GarI rahuna AaiNa AaplaI raojacaI dOnaMidna kayao- k$na kSaap`karo sahjapNao
BagavaMtaMcaI Ba@tI k$na ikMvaa sadOva kSaap`karo BagavaMtaMcao icaMtna k$na %yaaMcaI p`aPtI k$ Saktao ho KalaIla
]dahrNaaMva$na Aaplyaa laxaat yao[-la.

1½ “kkL=kr lkaxhrysys vkgs dh lk/kkj.k euq’; tso<k iSlk deforks R;kiSdh 25 iSlk HkxoarkaP;k
lsosr ykokok Eg.kts efgU;kP;k ixkjkP;k 25 iSlk vk/;kfRed dk;kZalkBh [kpZ djkok fdaok
HkxoarkaP;k HkDrhpk izpkj dj.kk&;k HkDrkauk nku djkok- iSlk Eg.kts y{eh vkf.k y{eh gh usgeh
Hkxoku ukjk;.kkaP;k lsosr vlrs- T;kyk jko.kkizek.ks QDr lhrk nsoh Eg.kts y{eh ikfgts i.k frps
irh Eg.kts Hkxoku ukjk;.k ¼jke½ udksr- R;k O;Drhpk R;kp y{eh nsoheqGs loZuk”k gksrks- Eg.kts
v”kh O;Drh iS”kkapk nq:Ik;kssx djrs- Eg.kwu iS”kkapk dkgh rjh Hkkx HkxoarkaP;k lsosr ykokok- 50
130 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
iSlk Lor%P;k dqVqackoj [kpZ djkok vkf.k mjysyk 25 iSlk Hkfo’;klkBh cWadsr Bsokok- ³jar eKaVa
maalakanao %yaacyaa papkmaa-caI ikMvaa caukIcyaa maagaa-nao pOsaa kmaivalaolaa Asaola va %yaatIlaca pOsaa pgaar mhNauna Aaplyaalaa
idloalaa Asaola tr %yaa pOSaaMcao SauwIkrNa krNao AavaSyak Asato.mhNaunahI pgaaracaa kahI Baaga AaQyaai%mak kayaa-saazI
Kca- krNao AavaSyak Asato.tsaoca AapNa kMpnaImaQyao ikMvaa kuzotrI kama krIt Asau tr AapNa kolaolyaa kamaacaa AaiNa
vaoLocaa maaobadlaa ikMvaa kmaa-cao fL mhNauna Aaplyaalaa pgaar imaLt Asatao AaiNa jar AapNa pgaaracaa kahI Baaga
AaQyaai%mak kayaa-saazI Kca- kolaa tr Ap`%yaxapNao Aaplyaa kmaa-cao fLhI BagavaMtaMcyaa saovaot vaaprlao jaato.´

2½ jkst fu;feri.ks dqVqafc;kalkscr HkxoarkaP;k ukekpk ti djkok Eg.kts ?kjkrhy loZt.k HkxoarkaP;k
ukekpk ti djrkr-&¼dfy;qxkr fo’ks”k d:u**hro kRYNa hro kRYNa kRYNa kRYNa hro hroÑ hro rama hro rama rama rama
hro hroÑÑ **gk egkea= lkaxhrysyk vkgs-½

3½ yksdkauk isij fdaok dknac&;k okp.;kph lo; vlrs- gh lo; HkDr Hkxon~xhrk] HkxoarkaP;k
fyykaph iqLrds fdaok “kkL=s okp.;ke/;s cnyowu ?ksrks-

4½ yksdkauk dWlsV ,sd.;kph lo; vlrs- gh lo; HkDr Hkxoarkafo’k;hP;k dWlsV ,sd.;kr ijhorhZr
djrks- ¼dWlsV~Lk & gjs d`’.k /kwu fdaok izopu fdaok fofo/k fdrZukaP;k dWlsV~l] b]½

5½ yksdkauk pkaxys inkFkZ [kkowu thHksps ykM iqjfo.;kph bPNk vlrs ikMvaa p`%yaokalaa jaIvaMt rahNyaasaazI
kahItrI Kavaoca laagato.mhNauna HkDr dks.krsgh inkFkZ [kk.;kiqohZ Hkxoarkauk uSos| nk[kowu exp izlkn
Eg.kwu rs inkFkZ xzg.k djrks-

6´ raojacyaa jaovaNaasaazI ikMvaa svayaMpak krNyaasaazI Aaplyaalaa AazvaDyaacaa baajaar kravaa laagatao.AapNa yaa Baavanaonao
baajaar kolaa pahIjao kI Aaplyaalaa BagavaMtaMsaazI p`saad banaivaNyaasaazI baajaar krayacaa Aaho.saaQaarNapNao laaok ikMvaa
maatajaI baajaaratuna AaNalaolaa BaajaIpalaa jaimanaIvarca KalaI zovatat va naMtr BaajaIpalaa inavaDUna Jaalyaavar eKaVa TaokrIt
ikMvaa BaaMDyaat zovatat.pNa jar AapNa BagavaMtaMsaazI p`saad banaivaNyaasaazI baajaar kolaolaa Aaho ASaI Baavanaa zovalaI tr
AapNa baajaaratIla BaajaIpalaa KalaI jaimanaIvar zovaNaar naahI tr eKaVa TaokrIt ikMvaa BaaMDyaat zovaU va Sauwta paLU
AaiNa ASaap`karo AapNa kolaolaa baajaar ha BagavaMtaMcaI saovaa hao[-la.BagavaMtaMivaYayaI Baavanaa manaat AaNaayalaa pOsao laagat
naahIt pNa AaQyaai%mak laaBa maa~ Barpur haotao.

7´ saaQaarNa laaok Aaplyaa naatvaMDaMsaaobat ikMvaa lahana maulaaMsaaobat ASaap`karo KoLtat ¹ %yaa lahana maulaalaa to ivacaartat
“baayakao kSaI krSaIla tr gaaolaI gaaolaI pana” ¸ “tu yaa isanaomaacyaa gaaNyaavar naacalaasa tr maI tulaa pOsao do[-la.” “ha
maaobaa[-la kaoNaacaa Aaho ikMvaa ho Gar kaoNaacao Aaho ¹ tao maulagaa baaobaLyaa BaaYaot mhNatao ¹maaQaa ikMvaa Gar maaQao Aaho.”
AaiNa ASaap`karo lahanapNaapasaunaca %yaa maulaavar ho maaJao to maaJao mhNajao “AhM mamaotI” ibaMbaivatat AaiNa jaao ho maaJao to maaJao
mhNajao bak¹yaap`maaNao ma^ ma^ krtao taoca yaa BavabaMQana$pI k%tlaKaNyaat maarlaa jaatao.dusa¹yaa SabdaMt saaMgaavayaacao tr tao yaa
vaarMvaar janma marNaacyaa fo¹yaaMmaQyao maarlaa jaat Asatao.prMtu Ba@t Aaplyaa naatvaMDaMsaaobat ikMvaa lahana maulaaMsaaobat
ASaap`karo KoLtat ¹ %yaa lahana maulaalaa to ivacaartat “jaya jaya kuzo Aaho¸ pBaupad kuzo Aahot. hrI baaola mhNa ¸ hat
var kr¸ [.”¸ hro kRYNa ikt-naat TaLyaa vaajavaayalaa iSakivatat.tulasaI maharaNaIlaa ikMvaa BagavaMtaMnaa p`Naama krayalaa
iSakivatat.BagavaMtaMnaa jaya jaya kr mhNatat.BagavadgaItotIla maM~ mhNaayalaa ikMvaa pazaMtr krayalaa iSakivatat¸ [.

131 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

8´ p`%yaokacao lagna Jaalyaavar %yaaMnaa maulabaaL haoto ³Apvaad saaoDUna´.tr %yaa lahana maulaaMnaa Ba@t Asalaolao Aa[-vaDIla
AaQyaai%mak saMskar GaDivatat ikMvaa %yaa maulaalaa BagavaMtaMcaI Ba@tI krNao iSakivatat AaiNa ASaap`karo jaIvaa%myaacaI maOqauna
krNyaacaI p`vaR%tI BagavaMtaMcyaa saovaot vaaprlaI jaato.
“p`jaao%padnaasa karNa AsaNaara kamadova¸ madna maI Aaho.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 10.28´ ¸
“Qama-t%vaaMiva$w nasaNaara kamahI maIca Aaho.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 7.11´
³iTp : svat:cyaa [Mid`yatRPtIsaazI kolaolao maOqauna ikMvaa kama BagavaMtaMcao p`itk naahI.tr caaMgalaI saMttI ]%pnna krNaaro
kamajaIvana BagavaMtaMcao p`itk Aaho.´

9´ jar kaoNaalaa BaaMDayacaI savaya Asaola tr BagavaMtaMcaa Apmaana krNaa¹yaa ikMvaa Ba@taMnaa ~asa doNaa¹yaa vya@tIivaYayaI tI
vya@tI AaplaI hI p`vaR%tI vaap$ Sakto.

10´ s~Iyaa³maatajaI´ svayaMpak krtaMnaa¸ BaaMDI GasataMnaa¸ QauNao QautaMnaa¸ [. gaRhkayao- krtaMnaa BagavaMtaMcao naamasmarNa k$
Saktat ³jasao Ba@t jaNaabaa[- SaoNaacyaa gaaova¹yaa krt AsataMnaa BagavaMtaMcao naamasmarNa krIt Asat´ ikMvaa ikt-naacaI
Aqavaa p`vacaNaacaI k^saoT eoku Saktat. pu$Ya maMDLIsauwa AaplaI dOnaMidna kayao- krIt AsataMnaa BagavaMtaMcao naamasmarNa ikMvaa
Sa@ya Jaalyaasa ikt-naacaI Aqavaa p`vacaNaacaI k^saoT eoku Saktat.

11´ t$Na maulaI lagnaacyaa puvaI- kahI poTIMgacao @laasa krtat tr %yaa maulaI BagavaMtaMcao poTIMga kaZU Saktat.jao ica~kar
Asatat to laaok BagavaMtaMsaMbaMQaIt Asalaolyaa ilalaaMcaI ica~o kaZuna Aaplyaa klaocaa vaapr k$ Saktat.

12´ ra~I JaaoptaMnaa Bagavaana EaIkRYNaaMcyaa ilalaaMcao qaaoDa vaoL EavaNa k$na AapNa Jaaopu Saktao karNa %yaamauLo Aaplyaalaa
ra~I vaa[-T svaPnao pDNaar naahIt ikMvaa ra~I Jaaopotca maR%yaU Aalaa tr ra~I JaaopNyaacyaa vaoLolaa AsalaolaI caotnaa puZIla
janmaasaazI ga`ahya QarNyaat yao[-la.karNa ra~I JaaoptaMnaa jao ivacaar Asatat toca ivacaar AapNa sakaLI ]zlyaavar sau$
krtao.jasao kala ra~I eKado kama ApuNa- Asaola tr sakaLI AapNa %yaaca kamaacaa phIlyaaMda ivacaar krtao AaiNa
EaImadBagavadgaItomaQyao sauwa Bagavaana EaIkRYNa saaMgatat kI yaa dohacaa %yaaga krIt AsataMnaa jaao jyaa Baavaacao smarNa krtao
%yaaca p`maaNao puZIla janma imaLtao.

varIla AaSayaalaa Anausa$na EaImad\Bagava\dgaItot Slaaok KalaIlap`maaNao Aaho.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “ho kaOntya Ñ Aaplyaa dohacaa %yaaga krIt AsataMnaa¸ manauYya jyaa jyaa Baavaacao smarNa
krtao¸ %yaa %yaa BaavaacaI tao ina:saMdoh p`aPtI krtao.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 8.6´

tsaoca ra~I JaaoptaMnaa AapNa AsaahI ivacaar k$ Saktao kI AapNa jar ra~I lavakr Jaaoplaao tr sakaLI lavakr
]zNyaasa va BagavaMtaMcyaa saovaot SarIrp`kRtI caaMgalaI rahNyaasa Aaplyaalaa madt hao[-la va AapNa sakaLI maMgala AartI ikMvaa
japmaaL k$ Saktao AaiNa ASaap`karo ra~IcaI Jaaopsauwa BagavaMtaMcyaa saovaot vaaprta yaoto.jasao kMpnaImaQyao AapNa saMpuNa- 30
ikMvaa 31 idvasa kama krIt naahIt karNa 4 to 5 idvasa AaplaI AazvaDI sauTI Asato.mhNajao AapNa f@t 25 to 26
idvasaca kama krtao.pNa Aaplyaalaa pgaar puNa- mahInyaacaa imaLtao.AazvaDI sauTIcaa pgaar kmaI kolaa jaat naahI.
%yaacap`maaNao BagavaMt doiKla ra~Icaa gaolaolaa vaoL ivacaarat Gaot naahIt.%yaacaasauwa Aaplyaalaa AaQyaai%mak pgaar ³laaBa´
imaLtao.

132 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 Kup Kup mah%vaacaa maud\da :

³iTp : jar eKaVacyaa laxaat Aalao kI AapNa Aata qaaoDyaaca vaoLat marNaar Aahaot tr lagaoca saMsaarasaMbaMQaIMt sava-
ivacaar saaoDUna %yaanao puNa- p`ya%naanao kSaacaIhI BaItI na baaLgata BagavaMtaMcyaa naamaacaa “hro kRYNa” yaa mahamaM~acaa jap kravaa
ikMvaa BagavaMtaMcao icaMtna kravao ikMvaa hohI jamat nasaola tr inadana BagavaMtaMcaa eKada faoTao trI baGaavaa jaoNao k$na AMitma
xaNaI Bagavat\smarNa hao[-la. piva~ nadIcao jala p`aSana kravao.QaamaatIla rja jar ]plabQa Asaola tr Dao@yaavar TakavaI.jar
Ba@t %yaavaoLolaa toqao ]pisqat AsatIla tr %yaaMnaI BagavaMtaMcyaa naamaacao kIt-na kravao ikMvaa maaobaa[-lacyaa maaQyamaatuna kIt-na
eokvaavao.karNa %yaamauLo %yaa jaIvaalaa BagavaMtaMcaI p`aPtI inaiScat hao[-la

“AMto naarayaNa smaRtI”…EaImad\Baagavat 2.1.6 ¸“yaacasaazI kolaa haota AT\Tahasa kI SaovaTcaa idvasa gaaoD
vhavaa”……saMt tukarama maharaja.

jarI eKada naaistk vya@tI Asaola Aqavaa %yaavaoLolaa Asao laaok ]pisqat AsatIla kI %yaaMnaa Saas~anausaar ASaa
pirisqatImaQyao kaya kravao yaacao &ana nasaola trI doiKla kaoNatIhI laaja na vaaTta AapNa var ]llaoK kolyaap`maaNao kravao
jaoNao k$na jarI tao jaIva papI Asaola trI %yaa jaIvaalaa maR%yanaMtr caaMgalaI gatI imaLola.´

13´ AapNa faonavar baaolataMnaa jyaa laaokaMnaa Sa@ya Aaho ASaaca laaokaMnaa “haya h^llaao” mhNaNyaa eovajaI “hro kRYNa” mhNau
Saktao.Aqaa-t kMpnaImaQyao ikMvaa kahI izkaNaI kdaicat laaok Aaplyaalaa samajau SakNaar naahIt mhNauna ASaa izkaNaI jar
samasyaa yaot Asaola tr AapNa “hro kRYNa” mhNanao TaLU Saktao.

14´ rs%yaanao jaat AsataMnaa jar Aaplyaalaa eKadI TokDI idsalaI tr AapNa mhNau Saktao kI ksaa gaaovaQa-na pva-tca idsat
Aaho AaiNa igarIraja gaaovaQa-na pva-tacao smarNa k$ Saktao AaiNa jar nadI idsalaI tr AapNa mhNau Saktao kI kSaI yamaunaa
ikMvaa gaMgaa nadIca Aaho AaiNa piva~ nadyaaMcao AapNa smarNa k$ Saktao.AgaaQa AaiNa gaMBaIr Asaa samaud` baiGatlaa tr
Bagavaana EaIkRYNaaMcao EaImadBagavadgaItotIla vacana AazvaU Saktao kI jalaaSayaaMmaQyao maI saagar Aaho. “jalaaSayaaMmaQyao saagar maI
Aaho.”…³EaImad\Bagavad\gaIta 10.24´ ikMvaa inasagaa-tIla eKada saMudr doKavaa baiGatlaa kI Bagavaana EaIkRYNaaMcao
EaImadBagavadgaItotIla vacana AazvaU Saktao kI sava- sauMdr va AaScaya-kark AiBavya@tI yaa maaJyaapasauna Aalaolyaa Aahot.
“sava- eoSvaya-vaana¸ sauMdr AaiNa tojasvaI AiBavya@tI maaJyaa tojaacyaa kovaL eka sfuilMagaatUna ]%pnna Jaalyaa Aahot ho tU
jaaNa.”…³EaImad\Bagavad\gaIta 10.41´ AapNa raoja iktItrI vaoLa paNaI iptao tovha sauwa AapNa Bagavaana EaIkRYNaaMcao
EaImadBagavadgaItotIla vacana AazvaU Saktao kI paNyaamaQyao rsa maI Aaho. “paNyaamaQaIla rsa maI Aaho.”
…³EaImad\Bagavad\gaIta 7.8´ AaiNa BagavaMtaMcao AapNa smarNa k$ Saktao.caMd` va sauya- yaaMcaa p`kaSa pahIlyaavar AapNa
Bagavaana EaIkRYNaaMcao EaImadBagavadgaItotIla vacana AazvaU Saktao kI caMd` va sauya- yaaMcaa p`kaSa maI Aaho. “caMd` AaiNa sauyaa-caa
p`kaSa maI Aaho.”…³EaImad\Bagavad\gaIta 7.8´
³EaImad\Bagavad\gaItocaa dhavaa AQyaaya ha vaacakaMsaazI haomavak- Aaho´

15´ eKado naivanaca lagna Jaalaolao jaaoDpo baiGatlao tr AapNa mhNau Saktao kI ksaa la@xmaI naarayaNaaMcaa jaaoDa Aaho ikMvaa
eKado gaaoMDsa lahana maula baiGatlao kI AapNa mhNau Saktao kI ksaa baaLkRYNaca Aaho.Aqaa-t jaIvaacaI BagavaMtaMSaI tulanaa
krNao ha ek ApraQa Aaho prMtu ]d\doSa ha Aaho kI enatona p`karo BagavaMtaMcao naava mauKat yaavao ikMvaa BagavaMtaMcao smarNa
vhavao.tsaoca Aaplyaa maulaaMcao naava sauwa AapNa BagavaMtaMcyaa naavaap`maaNao ikMvaa BagavaMtaMSaI saMbaMQaIt ilalaop`maaNao Asalaolyaa
naavaap`maaNao zovau Saktao jaoNaok$na maulaaMnaa pukart AsataMnaa raoja BagavaMtaMcao naava mauKat yao[-la va nakLt BagavaMtaMcao
naamasmarNa hao[-la.

133 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 16´ EaImadBaagavat puraNaamaQyao jao laaok BagavaMtaMcyaa Ba@tImaQyao ikMvaa
naamasmarNaamaQyao rsa Gaot naahIt %yaaMnaa BagavaMtaMcao icaMtna puZIlap`maaNao krNyaasa
saaMgaItlaolao Aaho.¹ BagavaMtaMcyaa ivaSva$pacaI tulanaa ikMvaa AvayavaaMcaI tulanaa
hI vaogavaogaLyaa ga`h laaokaMSaI va saRYTItIla ivaivaQa gaaoYTIMSaI krNyaat AalaolaI
Aaho jasao ivaSva$pacao paya mhNajao pataLlaaok Aahot¸Daoko mhNajao ba`mhlaaok
Aaho¸ DaoLo mhNajao caMd` va sauya- Aahot¸ vaIya- mhNajao nadyaa Aahot¸ JaaDo mhNajao
kosa Aahot¸hat mhNajao idSaa Aahot¸laaoBa mhNajao varcaa Aaoz Aaho ³jaovha yaa
saMsaarat AapNa laaoBa baGatao tovha BagavaMtaMcyaa varcyaa Aaozacao smarNa kravao´¸
AQama- mhNajao BagaMvaMtaMcaI maagacaI baajau ikMvaa paz Aaho ³jaovha yaa saMsaarat
AapNa AQama- baGatao tovha BagavaMtaMcyaa maagacyaa baajaucao ikMvaa pazIcao smarNa
kravao´¸ BagavaMtaMcao hsaNao mhNajao maayaa Aaho¸ [.

17´ BagavaMtaMsabaMQaIt kaya-k`ma krNao ¹ jasao janmaaYTmaI¸ rqayaa~a¸ naRisaMh catu-dSaI¸ gaaOr paOiNa-maa¸ ramanavamaI¸ EaImadBaagavat
saPtah ³p`amaaiNak va maanyata p`aPt prMprotIla Ba@taMnaI AayaaojaIt kolaolaa´¸ [.

18´ BagavaMtacyaa Ba@tImaya saovaocaa p`caar krNao ³Aqavaa AaQyaai%mak pustkaMcao ivatrNa krNao¸ [.´

19´ jar kaoNaI Ba@t ivaVaqaI- Asaola tr tao Ba@t Asalaolaa ivaVaqaI- caaMgalyaap`karo AByaasa k$na AaiNa BagavaMtacaI Ba@tI
k$na dusa¹yaa ivaVaqyaa-Mnaa BagavaMtaMcyaa Ba@tIsaazI AaiNa AByaasaazI pòrNaa do} Saktao.ASaa Ba@t Asalaolyaa
ivaVaqyaa-MsaazI Da^@Tr ikMvaa [Mijainayar bananao ho Qyaoya nasauna gaRhsqa jaIvana caalaivaNyaacao va pOsao kmaivaNyaacao maaQyama Asato.
prMtu Qyaoya maa~ BagavaMtaMcaI p`aPtI krNao hoca Asato.kahI naivana Ba@t Asalaolyaa ivaVaqyaa-Mcaa Asaa gaOrsamaja Aaho kI
SaaLa¹ka^laojamaQaIla iSaxaNa ho maayaa ikMvaa BaaOitk Asalyaanao vyaqa- Aaho.prMtu var ]llaoK kolyaap`maaNao Ba@t Asalaolaa
ivaVaqaI Aaplao iSaxaNasauwa BagavaMtaMcyaa saovaot vaap$ Saktao.Anyaqaa caaMgalaa AByaasa na kolyaasa App`caar
³ ´ hao[-la va dusaro ivaVaqaI- gaOrsamaja krtIla kI “hro kRYNa” cyaa naadI laagalyaanao ivaVaqaI- naapasa haotao
va saMsaaratIla %yaacao laxa inaGauna jaato.prMtu ek Kra Ba@t ³gaRhsqa´ Aaplyaa saaMsaarIk jabaabada¹yaa doiKla vyavaisqatpNao
Anaasa@t hao}na par paDtao va dusa¹yaaMnaahI tsaoca iSakivatao.jar kaoNaI [Mijainayar Asaola tr tI vya@tI Aaplyaa
iSaxaNaacyaa AaQaaravar isaw k$ Sakto kI BagavaMt iktI EaoYz [Mijainayar AahotÆ AaiNa jar kaoNaI Da^@Tr Asaola tr tI
vya@tI Aaplyaa iSaxaNaacyaa AaQaaravar isaw k$ Sakto kI BagavaMt iktI EaoYz Da^@Tr AahotÆ trca %yaa vya@tIMcao
saMbaMQaIt iSaxaNa K¹yaa Aqaa-nao saaqa-k hao[-la.

20´AapNa jar kMpnaImaQyao kama krt Asau AaiNa kMpnaImaQyao jar baa^yalar Asaola tr baa^yalar caalau haoNyaasaazI laagaNaara
kccaa maala ha inasagaa-pasaunaca p`aPt haotao va AgnaIdoiKla BagavaMtaMcaoca ek p`itk Aaho.AgnaImauLoca baa^yalar caalau hao}na
maiSanaIMsaazI laagaNaarI sTIma ³vaaf´ inamaa-Na haoto.ASaa p`karo BagavaMtaMcyaaca kRponao AapNa kMpnaI caalavau Saktao va Aaplao
paoT Ba$ Saktao.Asaa ivacaar k$na AapNa p`%yaok gaaoYTIMmaQyao BagavaMtaMcaa saMbaMQa pahU Saktao.

21´ AapNa maaobaa[-lacaa ]pyaaoga BagavaMtasaMbaMQaIt ikt-na¸ p`vacana¸ faoTao kaZNao¸ ivhDIAao SauTIMga krNao yaasaazI kolaa tr tao
maaobaa[-lasauwa BagavaMtaMcyaa saovaot vaaprlaa jaatao.tsaoca maa[-k va saa}MD isaisTmasauwa BagavaMtasaMbaMQaIt ikt-na¸ p`vacana yaasaazI
AapNa vaap$ Saktao. ASaap`karo yaa BaaOitk saMsaaratIla p`%yaok gaaoYT ³kmPyauTr¸ To@naa^laa^jaI¸ [.´ AapNa BagavaMtaMcyaa
saovaot vaap$ Saktao.
rs%yaat eKadI vastu pDlaolaI Aaho tr tIna p`karcao laaok Asatat ¹

134 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

1.kahI laaok tI vastu pahtat pNa AaplaI nasalyaanao na Gaota tsaoca inaGauna jaatat ¹ %yaagaI laaok jao saMsaaracaa %yaaga
krtat.
2.kahI laaok tI vastu pahtat AaiNa kaoNaacao laxa naahI Asao pahuna tI vastu svat:saazI vaaprtat ¹ BaaogaI laaok
3.kahI laaok tI vastu pahtat AaiNa tI vastu kaoNaacaI Aaho to SaaoQauna %yaaMnaa prt krtat ¹ BagavaMtaMcao Ba@t : jao
saMsaaratIla p`%yaok gaaoYT BagavaMtaMcaI Aaho ho jaaNauna %yaa gaaoYTI BagavaMtaMcyaa saovaot vaaprtat.jasao varIla ]dahrNaaMmaQyao
]llaoK kolaolaa Aaho.

yaa jagaatIla p`%yaok gaaoYT hI BagavaMtaMcyaa maalakIcaI Aaho ³[-Saavaasya [dM sava-ma\´ AaiNa jaI gaaoYT AaplaI naahIca
%yaa gaaoYTIcaa AapNa %yaaga krtao Asao mhNanao mhNajao mauK-pNaacao laxaNa Aaho.mhNauna kaoNaIhI mhNau Sakt naahI kI maI
saMnyaasaI ikMvaa %yaagaI Aaho.%yaamauLo inadana AapNa yaa saMsaaratIla p`%yaok gaaoYTIcaa BagavaMtaMcyaa saovaot vaapr kolaa pahIjao
yaalaaca Kra saMnyaasa ikMvaa %yaaga mhNatat Aqavaa yau@t vaOragya mhTlao jaato.

22´ eKadI vya@tI caaMgalao maaozo Gar baaMQau Saktao va %yaa GaramaQyao BagaMvaMtaMsaazI caaMgalao dovaGar va BagavaMtaMsaMbaMQaIt kaya-k`ma
³prIisqatIp`maaNao AazvaDyaatuna¸ 15 idvasaaMtuna ikMvaa mahInyaalaa ekda´ p`vacana¸ ikt-na va mahap`saadacao vaaTp k$ Saktao
AaiNa ASaa p`karo Aaplao Gar sauwa BagavaMtaMSaI jaaoDU Saktao.

23´ eKadI vya@tI jar gaayak Asaola tr tI vya@tI BagavaMtaMSaI saMbaMQaIt gaIt gaayana k$na BagavaMtaMcaI saovaa k$ Saktao.
eKaVI vya@tI AaplaI BaaMDNa krNyaacaI vaR%tI BagavaMtaMcyaa Ba@taMnaa ~asa doNaa yaa ikMvaa BagavaMtaMcaa ApmaaNa krNaa yaa
papI laaokaMiva$w vaap$na Sauw hao} Saktao.ASaap`karo BaaMDNa sauwa BagavaMtaMSaI jaaoDlao jaa} Sakto.

24´ AapNa AaplaI AaQyaai%mak caotnaa KalaIlap`maaNao iTkvauna zovaavaI.

eKada ivaVaqaI- poinsala vaap$na Jaalyaavar poinsalacao Taok baaoqaT Jaalyaavar punha Saa^p-nar vaap$na poinsalacao Taok
Taokdar krtao.jaovha jaovha poinsalacao Taok baaoqaT haoto tovha tao ivaVaqaI- Saa^p-nar vaap$na poinsalacao Taok Taokdar krtao.
%yaacap`maaNao ek gaRhsqa Ba@t sakaLI ]zlyaavar Sa@ya Jaalyaasa maMgala AartI krtaoo.Anyaqaa Aaplaa raojacaa hrInaama jap
³idixat Ba@t ikMvaa idxaosaazI p`orIt Ba@t 16 maaLa´ krtao.naMtr tao Ba@t naohmaIp`maaNao Aaplyaa kamaavar ³karKaNyaat
Aqavaa jaoqao kama krtao %yaa izkaNaI´ jaatao.prMtu idvasaBar ³8 tasa´ toqaIla Ba@tIlaa Anaukula nasaNaa¹yaa vaatavarNaamauLo
Ba@tImaQyao qaaoDa baaoqaT haotao.naMtr saMQyaakaLI kamaava$na prt Aalyaavar Sa@ya Jaalyaasa gaaOr AartI krtaoo.Anyaqaa
EaImad\Bagavad\gaIta¸ EaImad\Baagavatma\ ikMvaa kaoNatahI p`amaaiNak AaQyaai%mak ga`Mqaacao vaacana ikMvaa p`vacanaacaa @laasa EavaNa
krtao va AaplaI Ba@tI poinsalap`maaNao Taokdar krtao mhNajao iTkvauna zovatao.ASaap`karo AaplaI AaQyaai%mak caotnaa
iTkvauna zovaavaI.

25´ AapNa jaovha kpDo baGatao tovha to kpDo QaagyaaMpasauna tyaar Jaalaot¸ Qaagaa kapsaapasauna¸ kapusa Saotatuna Aaplyaalaa
imaLtao¸ Saotat baIyaaNao porlyaavar fL imaLto¸ SaotI pavasaavar AvalaMbauna Asato¸ pa}sa BagavaMtaMvar AvalaMbauna Asato¸ [.
ASaap`karo p`%yaok gaaoYT BagavaMtaMsaMbaMQaIt pahIlaI pahIjao.yaa saMsaaratIla ikMvaa Aaplyaa jaIvanaatIla p`%yaok kayaa-maQyao
AapNa BagavaMataMcaa hat mhNajao BagavaMtaMSaI saMbaMQa baiGatlaa pahIjao.yaalaaca kRYNa Baavanaa ikMvaa sadOva BagavaMtaMcao icaMtna
krNao mhNatat.

26´ GaramaQyao BaIMtIvar BagavaMtaMcyaa ilalaaMcao faoTaodoiKla AapNa laavau Saktao.%yaamauLo BagavaMtaMcao smarNa haoNyaasa madt haoto.
eKada faoTao baiGatlyaavar manaamaQyao Cap pDto.jasao saInaomaatIla naTyaaMcao faoTao pahIlyaavar manaamaQyao kamavaasanaa jaagaRt
hao} Sakto.inasagaa-tIla dRYyao Asalaolao faoTao pahIlyaavar saai%vak Baava p`kT haotat.pholavaanaaMcao ³ ´

135 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

faoTao pahIlyaavar pholavaana haoNyaacaI ikMvaa vyaayaama krNyaacaI [-cCa jaagaRt haoto¸ [.AaiNa BagavaMtaMcao faoTao pahIlyaavar
AaQyaai%mak Baava jaagaRt haotat.

27´ eKada saaMsaarIk manauYya jaovha eKado sauMdr fula baGatao tr tao svat:cyaa ]pBaaogaasaazI %yaa fulaacaa ivacaar krtao
³s~I Asaola tr vaoNaImaQyao fula ikMvaa gajara laavaNyaacaa ivacaar krto va pu$Ya Asaola tr p%naIsaazI ikMvaa maOi~NaIlaa to sauMdr
fula doNyaacaa ivacaar krtao´.prMtu¸ BagavaMtaMcaa Ba@t to sauMdr fula BagavaMtaMcyaa saovaot Ap-Na krNyaacaa ivacaar krtao.

28´jar eKadyaalaa caaMgalao gaata yaot Asaola tr tao %yaacyaa caaMgalyaa Aavaajaat kIt-na gaa} Saktao. jar AapNa eKado
vaahna caalaivat Asau tr isanaomaamaQaIla gaaNaI gauNagauNaNyaapoxaa vaOYNava gaIt Aqavaa hro kRYNa mahamaM~acao ikt-na k$ Saktao.
jar kaoNaI svat:cao vaahna ³faor ivhlar Aqavaa isa@sa isaTr ikMvaa ir@xaa´ caalavauna jaIvana inavaa-h krIt Asaola tr %yaa
Ba@tacyaa vaahnaacaa naMbar yao[-pya-Mt ikMvaa vaahna caalaivat AsataMnaa vaOYNava gaIt Aqavaa hro kRYNa mahamaM~acao ikt-na ikMvaa
p`vacana eoku Saktao.

29´ jar eKadyaa Ba@tacao salauna ³kTIMgacao dukana´ Asaola tr Asaa Ba@t %yaacyaa dukanaatIla iT vhI var hro kRYNa
Ba@taMcao p`vacansa ikMvaa Ba@tIsaMbaMQaIt [tr kaya-k`ma baGau Saktao ikMvaa ispkr Aqavaa maaobaa[-lavar vaOYNava gaIt Aqavaa hro
kRYNa mahamaM~acao ikt-na ikMvaa p`vacana eoku Saktao.ASaap`karo Aaplao kama krta krta AapNa kRYNaBaavanaaBaavaIt rahu
Saktao.

30´s~IyaaMnaI svayaMpak krtaMnaa¸BaaMDI GaasataMnaa¸kpDo QautaMnaa¸[. GargautI kayao- krIt AsataMnaa maaobaa[-lavar Aqavaa
spIkrmaQyao ikt-na ikMvaa p`vacana eokavao.pu$YaaMnaI sauwa AapAaplaI GargautI kayao- ³daZI krtaMnaa¸vyaayaama krtaMnaa¸kpDo
pòsa krtaMnaa¸[.´ krIt AsataMnaa jaovha kovha Sa@ya hao[-la tovha Asaoca kravao.mhNajao AaplaI dOnaMdIna kayao- pNa haotat
AaiNa %yaacabaraobar Bagavad icaMtna pNa haoto.jasao tukarama maharaja mhNatat¸ “sauKI saMsaarI Asaavao pNa ica%t prba`mhavar
zovaavao.”

31´ jasao kahI vaoLa lagna Jaalaolyaa s~IyaaMnaa ikMvaa pu$YaaMnaa kahI ivaiSaYT p`saMgaI naavao GaoNyaasaazI BaaOitkvaadI laaok p`vaR%t
krtat %yaavaoLolaa to KalaIla p`maaNao AaQyaai%mak naavao Gao} Saktat.]da: Aajakala laaok krtat tM~ maM~ maI ……cyaa
kanaat saaMgatao ‘hro kRYNa mahamaM~’¸ poyaat poya rsanaa poya ………… AaiNa maaJao Bagavat\Qaama hoca Qyaoya.kalaca JaalaI
ekadSaI.%yaa idvaSaI sava- ]paSaI………rahIla maaJyaapaSaI AaiNa AamhI daoGa rahU raQaakRYNaaMpaSaI¸[.

32´ BagavaMtaMcao icaMtna krNao mhNajao kovaL “hro kRYNa jap krNao ikMvaa naamasmarNa krNao” navho tr BagavaMtaMcyaa
³EaImadBagavadgaIta ikMvaa Saas~aMcyaa´ ikMvaa gau$cyaa AadoSaap`maaNao AaplaI sava- kayao- krNao haoya.var ]llaoK kolyaap`maaNao
kayao- kolyaasa to sauwa BagavaMtaMcao icaMtna ikMvaa saovaa haoto.yaalaaca KrI samaaQaI mhNatat.samaaQaI mhNajao Bagavat icMatnaat
rmamaaNa haoNao.Ajau-naanao yauw %yaacyaa svat:cyaa manaanao navho tr Bagavaana EaIkRYNaaMcyaa AadoSaanao kolao haoto.mhNauna Ajau-naacao
yauw hI BagavaMtaMcaI saovaa haotI.tr duyaao-Qanaacao yauw ho BagavaMtaMcao AadoSa nasauna vaOya@tIt svaaqa- haota.mhNauna Ajau-na %yaacaa
p`%yaok baaNa Sa~ulaa maarlyaanao mau@t haot haota tr duyaao-Qana %yaacaa p`%yaok baaNa maarlyaanao baMQanaat ADkt haota.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “ho kaOMtoyaa Ñ tU jao jao kma- krtaosa¸ jao jao Kataosa¸ jao jao hvana krtaosa ikMvaa dana dotaosa
AaiNa tU jao tp krtaosa¸ to sava- tU malaa Ap-Na kr.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 9.27´

136 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 ASaap`karo ek sava-saamaanya vya@tI Aaplyaa GarI rahuna AaiNa AaplaI raojacaI dOnaMidna kayao- k$na sadOva BagavaMtaMcao
icaMtna k$ Saktao¸ BagavaMtaMcaI saovaa k$ Saktao AaiNa maR%yaUnaMtr BagavaMtaMcaI p`aPtI k$ Saktao.

ba`mhBaut isqatItIla jaIva SaaokhI krIt naahI AaiNa kSaacaI AakaMxaahI krIt naahI.yaacaa Aqa- Asaa naahI kI
%yaalaa kaoNa%yaaca [-cCa nasatat ikMvaa [-cCa Saunya kolyaa pahIjao.tr %yaacaa Kra Aqa- Asaa Aaho kI jaIvaanao %yaacyaa [-cCa
Sauw kolyaa pahIjaot.mhNajao %yaanao p`%yaok [-cCa BagavaMtaMcyaa saovaosaMbaMQaIt kolaI pahIjao.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “yaap`maaNao ba`mhBaUt Avasqaa p`aPt Jaalaolyaa manauYyaalaa ta%kaL prba`mhacaa saaxaa%kar haotao
AaiNa tao pUNa-pNao AanaMdI haotao.tao kQaIhI Saaok krIt naahI AaiNa kSaacaI AakaMxaahI krIt naahI.tao sava- p`aiNamaa~aMcyaa
izkaNaI samaBaava zovatao.ASaa AvasqaomaQyao %yaalaa maaJyaa ivaSauw Ba@tIcaI p`aPtI haoto.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta
18.54´

4´ kma- isawaMt :
BaartamaQaIla ek saMskarI maulagaa haota.%yaalaa AmaorIkomaQyao caaMgalaI naaokrI laagalaI.jaovha tao naaokrIsaazI
AmaorIkolaa gaolaa tovha %yaanao ivacaar kolaa kI yaoqao Aaplyaalaa kaoNaI AaoLKt naahI %yaamaLo Aata Aaplyaalaa Baartapoxaa
jaast [Mid`yatRPtI krayalaa imaLola.AapNa @labamaQyao jaa} tsaoca yaoqao ]plabQa Asalaolao ]pBaaoga Gao}.pNa %yaacao vaDIla
%yaalaa mhNaalao kI tuJaa AQaa- pgaar tu Aamhalaa BaartamaQyao inayaimatpNao pazvat jaa.yaamauLo tao maulagaa iKnna Jaalaa karNa
%yaalaa Aata AQyaa- pgaarat AmaorIkosaar#yaa doSaat rahNao mhNajao f@t garjaopurtoca pOsao imaLayacao AaiNa [Mid`yatRPtI vaa
]pBaaogaasaazI %yaacyaakDo pOsaoca iSallak raht navhto.pNa tao maulagaa saMskarI AsalyaamauLo inayaimatpNao vaDIlaaMnaa pOsao
pazvat Asao.jaovha %yaa maulaacao lagna Jaalao tovha %yaacyaa vaDIlaaMnaI %yaalaa %yaanao pazivalaolao sava- pOsaoo AaiNa Garacyaa
maalama%totIla %yaacaa ihssaadoiKla idlaa.%yaavar tao maulagaa %yaacyaa vaDIlaaMnaa mhNaalaa kI lagnaanaMtrca tumhI malaa ka evaZI
saMp%tI idlaI Agaaodr ka naahI idlaI.%yaavar %yaacao vaDIla %yaalaa mhNaalao kI %yaavaoLolaa tu prdoSaat ekTaca haota AaiNa
jaast pOSaaMmauLo tu AmaorIkotIla AaQauinak saMskRtIcyaa naavaaKalaI papmaya jaIvanaamaQyao vyast Jaalaa Asata.mhNauna maI
tuJyaakDo jaast pOsao rahU na dota f@t garjaopurtoca pOsao rahtIla Asa baGat haotao AaiNa Aata tuJaI p%naI paoilasaap`maaNao
tuJyaavar laxa zoivala va tulaa caukIcao kahI k$ doNaar naahI.mhNuana maI Asao kolao.AgadI yaacap`maaNao BagavaMt sauwa
Aaplyaasaaobat Asaoca krtat.EaImad\Bagavad\gaItot BagavaMt saaMgatat kI tulaa f@t kma- krNyaacaa AiQakar Aaho¸ kma-
flaavar tuJaa AiQakar naahI.mhNajao BagavaMt Ba@talaa inayat kma- k$ dotat pNa kmaa-cao fL maa~ %yaaMcaokDo zovatat.
jaovha Ba@t Sauw Ba@t hao}na mau@tIsa mhNajao vaOkuMzamaQyao prt jaaNyaasa pa~ haotao tovha BagavaMt %yaa Ba@talaa sava- fL
tsaoca vaOkMzamaQaIla %yaacaa ihssaasauwa prt krtat AaiNa ASaa p`karo BagavaMtaMcaa Ba@t BagavaMtaMsaaobat SaaSvat sauK
]pBaaogatao.
;k lanHkkZr Hkxon~xhrsr [kkyhy “yskd vkysyo vkgs-

kma-NyaovaaiQakarsto maa flaoYau kdacana È

maa kma-flahotuBaU-maa- to saMgaao|s%vakma-NaI ÈÈ
…³EaImad\Bagavad\gaIta 2.47´
Hkxoku Jhd`’.k Eg.kkys] **tuJao inayat kma- krNyaacaa tulaa AiQakar Aaho¸ pNa kma-flaavar tuJaa AiQakar, naahI.
tuJyaa kma-flaasa tU karNaIBaUt Aahosa Asao kQaIhI samajaU nakaosa tsaoca tuJao kt-vya na krNyaamaQyaohI tU Aasa@t hao}
nakaosa. **

137 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 Baaoga ]nmauK saukRtI¸ mau@tI ]nmauK saukRtI Asatat. Baaoga ]nmauK saukRtI mhNajao ASaap`karcao puNyakma- kI
jyaamauLo vya@tI puZIla janmaamaQyao eKada AiBanaota ³ ´¸ ]dyaaogaptI ³ ´ Aqavaa EaImaMt vya@tI
haotao.pNa Ba@t haot naahI.mau@tI ]nmauK saukRtI ,mhNajao eKadyaakDuna AaQyaai%mak caaMgalyaa saukRtI GaDtat.]da: kahI
laaok ho svat: Ba@tI krIt naahIt pNa laaokaMnaa saaMgatat kI ho ‘hro kRYNa’ laaok caaMgalao Aahot.%yaaMcyaa maMidramaQyao jaa.
kahI lahana maulao vaDIlaaMnaI BagavaMtaMnaa namaskar kolaa kI to doiKla KalaI Daoko Tokivatat¸eKadyaa vaoLolaa sa%saMgaalaa
jaatat¸[.yaa sava- mau@tI ]nmauK saukRtI Aahot.Asao laaok puZIla janmaamaQyao Qaaima-k izkaNaI jasao ?YaIkoSa¸hrIWar
yaaMsaar#yaa izkaNaI janma Gaotat.prMtu to doiKla Sauw Ba@tI krIt naahIt.karNa Sauw Ba@tI kaoNa%yaahI p`karcyaa kma-
isawaMtavar AvalaMbauna naahI kI Amauk kma- kolao kI Sauw Ba@tI p`aPt hao[-la.tsaoca kaoNatahI jyaaoitYaI kuMDlaImaQyao Sauw
Ba@tI Aaho ikMvaa Sauw Ba@tIcaI hatavar roYaa Aaho Asao saaMgau Sakt naahI.Sauw Ba@tI kovaL gau$cyaa ikMvaa eKadyaa
saMtaMcyaa kRponao p`aPt haoto.jyaaMnaI qaaoDISaI ikMvaa mhatarpNaat Ba@tI sau$ kolaI prMtu Ba@tI puNa- na haota va ]pBaaogaacyaa
[-cCa baakI rahUna gaolyaat AaiNa %yaaMcaa maR%yaU Jaalaa tr Asao jaIva svagaa-maQyao baraca kaL ]pBaaoga Gaotlyaavar eka EaImaMt
vya@tIcyaa GarI janma Gao}na saaMsaarIk Baaogaacyaa [-cCaMcaa ]pBaaoga Gao}na punha AapaoAap Ba@tI maagaa-laa laagatat.yaa
Agaaodr ]llaoK kolaolao Baaoga ]nmauK saukRtI Asalaolao EaImaMt laaok Ba@tIcaa isvakar krIt naahIt.prMtu jyaaMnaI maagaIla
janmaamaQyao kahItrI Ba@tI kolaolaI Aaho to maa~ EaImaMt GaramaQyao ikMvaa eKadyaa saaQaarNa prIisqatI Asalaolyaa Ba@tacyaa
GaramaQyao janma Gao}na yaa janmaamaQyao Ba@tIcaa isvakar krtat.]da: kahI Ba@taMcaI maulao AgadI lahanapNaapasaunaca Ba@taMcao
laxaNa p`kT krtat.jasao kI eKadyaa lahana maulaalaa jar krtala ikMvaa maRdMga idlao tr %yaalaa kahIhI AnauBava nasataMnaa to
lahana maula lagaoca daona hataMnaI to krtala ikMvaa maRdMga vaajaivaNyaacaa p`ya%na krto ikMvaa BagavaMtaMnaa p`Naama krto¸ hro kRYNa
kIt-na mhTlao kI lagaoca TaLyaa vaajavaU laagato¸[.

varIla AaSayaalaa Anausa$na Bagava\dgaItotIla Slaaok KalaIlap`maaNao Aahot.

Ajau-na mhNaalaa¸ “ho kRYNa Ñ jaao AarMBaI Aa%masaaxaa%karacyaa maagaa-caa Eawonao svaIkar krtao¸ prMtu naMtr saaMsaairk
Aasa@tImauLo maaga-Ba`YT haotao AaiNa yaamauLo yaaogaisawI p`aPt k$ Sakt naahI¸ ASaa AyaSasvaI yaaogyaalaa kaoNatI gatI p`aPt
haot ho mahabaahao kRYNa Ñ ba`mhp`aPtIcyaa maagaa-va$na Ba`YT Jaalaolaa Asaa ha manauYya AaQyaai%mak AaiNa BaaOitk yaSaaomaagaa-va$na
kaoNa%yaahI idSaolaa isqat nasalaolyaa iCnnaivaicCnna Zgaap`maaNao pitt hao}na Ba`YT tr haot naahI naa ho kRYNa Ñ maaJaa ha
saMSaya Aaho AaiNa ha puNa-pNao dUr krNyaasaazI maI tumhalaa ivanaMtI krtao.tumacyaavaacauna ha saMSaya dUr krNaara kaoNaIhI
imaLNaar naahI.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 6.37¸38¸39´

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “ho paqaa- Ñ SauBakayaa-MmaQyao yau@t Jaalaolyaa yaaogaI vya@tIcaa [hlaaokat tsaoca prlaaokathI
ivanaaSa haot naahI AaiNa ho ima~¸ jaao manauYya caaMgalao kaya- krtao tao duYp`vaR%tIMnaI p`Baaivat haot naahI.yaaogaBa`YT yaaogaI ¸
puNyaa%myaaMcyaa laaokaMmaQyao Anaokanaok vaYao- sauKaopBaaoga GaotlyaanaMtr punha gauNavaana kuTuMbaamaQyao ikMvaa vaOBavaSaalaI kuTuMbaamaQyao
janma Gaotao.Aqavaa ³dIGa-kaL yaaogaaByaasa kolyaanaMtr ApyaSaI zrlaolaa´tao¸A%yaMt bauiwmaana yaaogaI vya@tIMcyaa kuLat janma
Gaotao.KraoKr ASaa p`karcaa janma yaa laaokI A%yaMt dula-Ba Aaho.gs d`:uanu! vlk tUe feGkY;koj rks
vkiY;k iqoZ tUekP;k fnO; psrusps iqu:Tthou djrks- vkf.k ijhiq.kZ fl/nh izkIr dj.;klkBh iwUgk
iz;Ru djrks- vkiY;k iqoZ tUekP;k fnO; psrusP;k vk/kkjkoj rks vkiksvkip vkiyh bPNk ulrkaukgh
;ksxkH;klkdMs vkd`’V gksrks vlk ftKklw ;ksxh lnSo “kkL=kaP;k deZdkaMkRed rRokaP;k vfrr
vlrks-” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 6.40¸41¸42¸43¸44´

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “yaa p`ya%naat kaoNatohI nauksaana ikMvaa hasa naahI AaiNa yaa maagaa-tIla Alp p`gatInaohI manauYyaacao
maaozyaa¸ BayaMkr Bayaapasauna saMrxaNa hao} Sakto.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 2.40´

138 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

³iTp : yaaoga mhNajao Aa%myaalaa BagavaMtaMSaI jaaoDNao.Ba@tIWaro Aa%myaalaa BagavaMtaMSaI jaaoDlao jaato mhNauna ek Ba@t sauwa
yaaogaI Asatao Ba@tIyaaogaI.yaaogaI mhNajao kovaL ihmaalayaat kzaor tpScayaa- krNaaro Asaa haot naahI.tpScayaa- mhNajao
BagavaMtaMcyaa saovaosaazI svaocConao ~asa sahna krNao haoya.jasao sakaLI lavakr ba`mhmauhuta-t ]zNao¸ Saas~atIla ivaQaIinayama paLNao¸
[.´

kuMDlaI baGaNao :

kuMDlaI mhNajao Aaplyaa jaIvanaacaI pI DI ef

fa[-la Aaho.karNa pI DI ef fa[-la AapNa
f@t vaacau Saktao pNa %yaamaQyao AapNa badla
k$ Sakt naahIt.%yaacap`maaNao jar eKadyaa
vya@tIlaa ga`h ta¹yaaMcao va kuMDlaI baGaNyaacao
yaaogya &ana Asaola tr tI vya@tI Aaplyaa
jaIvanaatIla GaDNaa¹yaa gaaoYTIMcao saivastr vaNa-na
k$ Sakto.pNa %yaamaQyao badla k$ Sakt
naahI.jyaap`maaNao hvaamaaNa Ka%yaatIla laaok
Aaplyaalaa hvaamaaNaaivaYayaI AMdaja dSa-ivatat
AaiNa %yaap`maaNao AapNa
saavaQaana rahtao.jasao Paa}saabad\dla hvaamaaNa
Ka%yaat AMdaja vat-ivalaa jaatao kI yaa daona
idvasaaMt Kup pja-nyavaRYTI hao[-la.maga AapNa
%yaap`maaNao saavaQaana rahtao va kaLjaI Gaotao.
tsaoca kuMDlaI Aaplyaalaa Aaplyaa jaIvanaat GaDNaa¹yaa gaaoYTIMcaa f@t AMdaja doto.

jyaaoitYa ivadyaocaI prIpuNa-ta ‘BaRgaU saMihta’ maQyao Aaho.jyaa vya@tIlaa BaRgaU saMihtocao yaaogya &ana Aaho tI vya@tI pirpuNa-
BaUt¸ BaivaYya AaiNa vat-maana saaMgaU Sakto.

139 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 jyaa vaoLosa EaI hrIMcao smarNa kolao jaato¸tIca itqaI¸taoca idvasa¸tIca ra~¸taoca yaaoga¸toca caMd`bala AaiNa toca lagna sava-
EaoYz Aaho.jyaa mauhUta-maQyao ikMvaa xaNaamaQyao vaasaudovaaMcao icaMtna haot naahI¸ tao mauhUt- ikMvaa xaNa hainacaI vaoL Aaho¸A%yaMt vyaqa-
Aaho.tI vaoL kaoNa%yaahI p`karcaa laaBarhIt AsalyaamauLo maUK-ta Aqavaa maUkopNaacaI vaoL Aaho.…³ga$D puraNa´
saMt tukarama maharaja doiKla %yaaMcyaa eka ABaMgaamaQyao mhNatat kI¸ “hrIcyaa dasaa sava- idSaa SauBa Aahot.”

jar puva-inayaaojaIt kmaa-nausaar Aaplyaa jaIvanaat GaTnaa GaDt Asaitla ³naiSabaap`maaNao´ tr Saas~at saaMgaItlyaap`maaNao ho
kra ¸ ho k$ naka yaa gaaoYTIMnaa kahI Aqa- raht naahI.karNa jaIvanaat sava- kahI eKad\yaa p`aoga`amap`maaNao puva-inayaaojaIt
Asalyaap`maaNao GaDola.maga Aaplyaa hatat kaoNato kma- Aaho .
Saas~ap`maaNao KalaIla saha gaaoYTI Aaplyaa jaIvanaat isqar Asatat.janma¸ maR%yaU¸ yaSa¸ ApyaSa¸ sauK AaiNa du:K
³baqa- DoT saaobat e@sapayarI DoT doiKla if@sa Asato´.
“Aayau: kma- ca iva%tca ivadyaa inaQanamaova ca È pccaOtaina ih saRjyato gaBa-sqasyaOva doihna:ÈȔ

Aaplyaa jaIvanaat sauK AaiNa du:K yaaMcao prImaaNa ³ ´ isqar Asato ikMvaa kmaa-cao fL imaLNao Aqavaa na
imaLNao ho isqar Asato.pNa kma- isqar nasato.AapNa caaMgalao ikMvaa vaa[-T kma- krNao zrvau Saktao.pNa ekda ka to caaMgalao
ikMvaa vaa[-T kma- kolao kI %yaa kmaa-cao fL AapNa badlavau Sakt naahI.]da: eKaVa ibailDMgava$na ]DI maarNao ikMvaa na
maarNao ho zrivaNao Aaplyaa hatat Asato. pNa ekda ka ]DI maarlaI kI puZo kaya hao[-la ho Aaplyaa hatat nasato.
%yaacap`maaNao AapNa kolaolyaa Aaplyaa caaMgalyaa ikMvaa vaa[-T kmaa-tuna imaLNaaro sauK ikMvaa du:K ho isqar Asato.mhNauna
Saas~aMmaQyao saaMgaItlaolao Aaho kI ho kra ³ivaQaIivaQaanaaMcao palana¸ puNyakma-¸ [.´ ¸ ho k$ naka ³papkma-¸ [.´AaiNa
EaImad\Bagavad\gaIta yaa idvya ga`Mqaat tr pap³ivakma-´¸ puNya³kma-´ yaaMplaIkDo Ba@tI³Akma-¹mhNajao caaMgalao ikMvaa vaa[-T kma-
fL naahI´ krayalaa saaMgaItlaI Aaho.

AapNa Aaplao naiSaba badlavau Saktao ka ik Aaplao naiSaba isqar Asato

ek vya@tI kja-baajaaralaa kMTaLUna nadImaQyao ]DI maa$na Aa%mah%yaa krNyaasaazI nadIkazI Asalaolyaa ]Mca kDyaavar
jaatao va va$na KalaI nadImaQyao ]DI maartao.%yaaca kDyaacyaa KalaI eka baajaulaa ek rajaknyaa itcyaa maO~INaIMsaaobat
AaMGaaoL krIt Asato AaiNa Acaanak rajaknyaocyaa idSaonao ek magar yaot Asatao.prMtu %yaa kja-baajaarI vya@tInao nadImaQyao
]DI ,maarlyaanao haoNaa¹yaa Aavaajaalaa Gaaba$na tao magar prt nadImaQyao inaGauna jaatao AaiNa ASaap`karo %yaa rajaknyaocaa p`aNa
vaacaivalyaanao %yaa kja-baajaarI vya@tIlaa %yaacyaa bahadurIbad\dla rajaa %yaacaa ivavaah rajaknyaoSaI laavauna dotao va Aaplaa
rajyakarBaar do}na %yaa vya@tIlaa gaaOrvaaMkIt krtao.yaa kqaova$na AapNa samajau Saktao kI jar naiSabaat eKadI gaaoYT
imaLayacaIca Asaola tr tI gaaoYT kaoNatIhI AaSaa nasataMnaa doiKla imaLtoca.

kahI vaYaa-MpuvaI- sarkarnao garIbaI hTava maaohIma sau$ kolaI haotI jasao kI garIba laaokaMnaa JaaopDpT\TI eovajaI Gar baaMQauna
idlao haoto¸ paNyaacyaa naLacaI vyavasqaa k$na idlaI haotI.pNa %yaa laaokaMcyaa naiSabaatca JaaopDpT\TIt rahNyaacao haoto¸
%yaamauLo %yaa laaokaMnaI tI Garo BaaDyaanao do}na to svat: JaaopDpT\TIt rahU laagalao.karNa kI kuNaIhI kuNaacao naiSaba badlavau
Sakt naahI.pNa jar AapNa saRYTIcao inayama banaivaNaa yaa BaagyaivaQaatacyaahI BaagyaivaQyaa%yaacaa ³ba`mhdovaaMcao svaamaI Asalaolyaa
BagavaMtaMcaa´ AaEaya Gaotlaa tr AapNa Aaplao naiSaba badlavau Saktao.mhNauna mhTlaolao Aaho kI BagavaMtaMcyaa ikt-naamaQyao
TaLyaa vaajaivalyaanao Aaplyaa Baagya roYaahI badlatat.BagavaMtaMcyaa kRpomauLo jar eKad\yaacyaa naiSabaat eKad\yaa gaaoYTIcaI
p`aPtI haoNao nasaola trI tI gaaoYT %yaa vya@tIlaa p`aPt hao} Sakto jar %yaamauLo %yaa Ba@tacyaa Ba@tIt p`gatI haot Asaola tr
Anyaqaa yaacyaa ]laT jar eKad\yaacyaa naiSabaat %yaacyaa puNyakmaa-mauLo eKad\yaa gaaoYTIcaI p`aPtI haot Asaola pNa %yaamauLo %yaa
Ba@tacyaa Ba@tIt ADqaLa haot Asaola tr tI gaaoYT %yaa Ba@talaa p`aPt haoNaar naahI.

140 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 jasao eKad\yaa gaunhogaaracaI faSaIcaI iSaxaa raYT/ptI badlavau Saktat ³gaunhogaaracaI dyaa yaaicaka AaiNa paSva-BaumaI
yaaogya idsalaI tr´.%yaacap`maaNao BagavaMt eKad\yaa baw jaIvaacaI yaa BavabaMQanaatuna mau@tta k$ Saktat.jar %yaa baw
jaIvaanao eka p`amaaiNak saaQaucyaa maaQyamaatuna BagavaMtaMcaa AaEaya ga`hNa kolaa tr ho Sa@ya hao} Sakto.jarI tao baw jaIva
A%yaiQak papI Asalaa trI %yaalaa mau@tI imaLU Sakto.

varIla AaSayaalaa Anausa$na Bagava\dgaItotIla Slaaok KalaIlap`maaNao Aahot.

sava-Qamaa-Mnpir%yajya maamaokM SarNaM va`ja È

AhM %vaaM sava-papoByaao maaoxaiyaYyaamaI maa Sauca: ÈÈ
…³EaImad\Bagavad\gaIta 18.66´

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalaoÊ "sava- p`karcyaa Qamaa-Mcaa %yaaga kr AaiNa kovaL malaaca SarNa yao.maI tulaa sava- papaMpasaUna mau@t
krIna.tU BayaBaIt hao} nakaosa."

jar daoGa vya@tI baaMQalaolao Aahot tr to ekmaokaMnaa saaoDvau Sakt naahI.pNa ek mau@t vya@tI dusa yaa baaMQalaolyaa
vya@tIlaa baMQanaatuna mau@t k$ Sakto.%yaacap`maaNao BagavaMt ikMvaa mau@ta%maa saaQau pu$Yaca eKad\yaa baw jaIvaacaI yaa
BavabaMQanaatuna mau@tta k$ Saktat ikMvaa Aaplao naiSaba badlavau Saktat.

jar eKaVanao ASaap`karcao BaivaYya saaMgaItlao kI jauna mahInyaamaQyao pavasaaLa yao[-la va %yaanaMtr caar mahInyaanaMtr
ihvaaLa AaiNa %yaanaMtrcao caar mahInao ]nhaLa Asaola ikMvaa lahana maulagaa BaivaYyaat t$Na hao[-la AaiNa %yaanaMtr mhatara
hao[-la.tr Asao isqar Asalaolao BaivaYya saaMgaItlao tr %yaacaa kaya ]pyaaoga Aaho.ekda ek mauK- laakuDtaoDyaa vya@tI
JaaDacyaa jyaa faMdIvar basalaa haota tIca faMdI tao kapt haota.eka huSaar vya@tInao %yaalaa tsao krtaMnaa baiGatlao AaiNa
mhNaalaa kI tu lavakrca KalaI pDSaIla.pNa %yaa laakuDtaoDyaanao %yaacyaa baaolaNyaakDo dula-xa kolao.naMtr jaovha tao qaaoDyaa
vaoLanao KalaI pDlaa tovha tao laakuDtaoDyaa mhNaalaa kI ha tr far maaoza jyaaoitYaI Aaho karNa %yaanao saaMgaItlaolao BaivaYya
Kro zrlao.AgadI %yaacap`maaNao kahI laaok sauwa ASaaca p`karcao Asatat.%yaacap`maaNao eKaVa jaaNakar BaivaYya
saaMgaNaa¹yaanao Aaplao puZo kaya hao[-la Asao isqar Asalaolao BaivaYya saaMgaItlao tr %yaacaa kaya ]pyaaoga Aaho.BaivaYya
badlaivaNyaamaQyao Kra pu$Yaaqa- Aaho AaiNa Aaplao BaivaYya BagavaMtaMpoxaa kaoNa caaMgalao zrvaNaar.kovaL BagavaMt ikMvaa
BagavaMtaMcyaa Ba@tInaoca Aaplao BaivaYya ]jjvala haoto.BagavaMtacyaa Ba@tacao BaivaYya mhNajao %yaalaa yaa doh%yaagaanaMtr mau@tI
imaLto mhNajao %yaa Ba@talaa BagavaMtaMcaI p`aPtI haoto AaiNa jarI Ba@tI ApuNa- rahIlaI trI ikmaana %yaalaa ]cca svaiga-ya
ga`havarIla ]pBaaoga p`aPt hao}na yaa pRqvaIvar caaMgalaa janma imaLtao.

varIla AaSayaalaa Anausa$na EaImadBagava\dgaItotIla Slaaok KalaIlap`maaNao Aahot.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “ho paqaa- Ñ SauBakayaa-MmaQyao yau@t Jaalaolyaa yaaogaI vya@tIcaa [hlaaokat tsaoca prlaaokathI ivanaaSa
haot naahI AaiNa ho ima~¸ jaao manauYya caaMgalao kaya- krtao tao duYp`vaR%tIMnaI p`Baaivat haot naahI.yaaogaBa`YT yaaogaI ¸ puNyaa%myaaMcyaa
laaokaMmaQyao Anaokanaok vaYao- sauKaopBaaoga GaotlyaanaMtr punha gauNavaana kuTuMbaamaQyao ikMvaa vaOBavaSaalaI kuTuMbaamaQyao janma Gaotao.
Aqavaa³dIGa-kaL yaaogaaByaasa kolyaanaMtr ApyaSaI zrlaolaa´tao¸ A%yaMt bauiwmaana yaaogaI vya@tIMcyaa kuLat janma Gaotao.”
………³EaImad\Bagavad\gaIta 6.40¸41¸42´

141 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 saamaanya laaokaMsaazI Saas~at saaMgaItlaolaI kayao- ³]da : vaogavaogaLyaa doivadovataMcao ]pvaasa ikMvaa ]pasanaa¸ Eaaw krNao
¸naarayaNa naagabalaI¸ [. kma-kaMD´ krNao Krca AavaSyak Aaho ka
AapNa jar eKada rhsyamaya
³ ´isanaomaa baGat Aahaot AaiNa jar kuNaI
Aaplyaalaa %yaa isanaomaatIla rhsya ³ ´
Agaaodrca saaMigatlao ³mhNajao vaastivakpNao kuNaI Kuna
kolaa¸[.´ tr Aaplyaalaa puNa- isanaomaa baGaNaoo garjaocao
raht naahI.%yaacap`maaNao sava- kmao- ]da: sava-
dovaIdovataMcaI ]pasanaa¸ kma-kaMDa%mak gaaoYTI¸ yaaoga
saaQanaa,¸ Saas~atIla ivaQaIinayamaaMcao palana krNao¸ [.
yaa savaa-McaI AMitma prINaItI SaovaTI BagavaMtaMcyaa
Ba@tImaQyaoca haoto mhNajao yaa sava- kmaa-Mcaa AMitma
]d\doSa BagavaMtacaI Ba@tI ³ikMvaa yaa BavabaMQanaatuna
mau@tI p`aPt krNao´ haca Aaho.jasao kI jaovha lahana
maula AaOYaQa ikMvaa AaOYaQaacaI gaaoLI Gaot nasaola tr
Aa[- %yaa maulaalaa laaDUcao ³ikMvaa laaDUmaQyao AaOYaQaacaI
gaaoLI ima@sa k$na´ AaimaYa daKvato jaoNaok$na %yaa
maulaacaa Aajaar bara hao[-la.%yaacap`maaNao Aa[-p`maaNao Aaplyaalaa ³baw jaIvaalaa maaga-dSa-na krNaaro´ Saas~ puNya-kmaa-nao imaLNaaro
BaaOitk laaBaaMcao AaiMmaYa daKvauna sava- dovaIdovataMcaI ]pasanaa¸ kma-kaMDa%mak gaaoYTI ¸yaaoga saaQanaa,¸ Saas~atIla ivaQaIinayamaaMcao
palana krNao¸ [.krNyaasa saaMgaItlao jaato jaoNaok$na AapNa pap kma- na krta kmaIt kmaI puNyakmaa-MmaQyao gauMtUna rahu.
mhNajaoca jao sava- saamaanya laaok BavabaMQanaatuna mau@tI p`aPt krNyaasaazI p`%yaxapNao BagavaMtaMcyaa ³dovataMcyaa navho´ Ba@tIcaa maaga-
isvaka$ Sakt naahIt to laaok kmaIt kmaI Ap`%yaxa maagaa-caa isvakar trI krtIla.jasao kI to laaok laaMba varcyaa
majalyaavar jaaNyaasaazI ilaFTcaa vaapr na krta payarI payarInao jaatat.

EaIla p`BaupadaMnaI sauwa %yaamauLoca sava- Saas~aMcao saar BagavaMtaMcaI Ba@tI krNao AsalyaamauLo pustkaMmaQyao kahI izkaNaI
Ba@tI ha Sabd nasataMnaa sauwa vaaprlaa.karNa %yaamauLo Aaplaa vaoLocaa Apvyaya vaacatao AaiNa Saas~aMcao rhsya
³ ´Aaplyaasamaaor lavakrca p`gaT haoto.jasao kI ek hjaar $pyaacyaa naaoTmaQyao sava- naaoTa ³500 $.¸
100$.¸50$.¸[.¸´ ima@sa Asatat¸ %yaacap`maaNao Bagavaana EaI kRYNaaMcyaa Ba@tImaQyao sava- dovaIdovataMcaI ]pasanaa¸ kma-
kaMDa%mak gaaoYTI ¸yaaoga saaQanaa,¸ Saas~atIla ivaQaIinayamaaMcao palana krNao¸ [.yaoto.

varIla AaSayaalaa Anausa$na Bagava\dgaItot Slaaok KalaIlap`maaNao Aaho.

vaodoYau ya&oYau tp:sau caOva

danaoYau ya%puNyaflaM p`idYTma\ È
A%yaoit t%sava-imadM ivaid%vaa
yaaogaI prM sqaanamaupOit caaVma ÈÈ
…³EaImad\Bagavad\gaIta 8.28´

142 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalaoÊ "jaao manauYya Bai@tmaagaa-caa svaIkar krtao¸ tao vaodaQyayana¸ tpsyaa¸ dana doNao ikMvaa daSa-inak tqaa
sakama kma- [. krNyaapasauna jao fla p`aPt haoto %yaa flaapasauna vaMicat haot naahI.kovaL Bai@tpUNa- saovaa kolyaanao %yaalaa ho
sava- p`aPt haoto AaiNa AKorIsa %yaalaa prma¸SaaSvat QaamaacaI p`aPtI haoto."

mhNauna BagavaMtaMcaI Ba@tI krNaa yaa laaokaMsaazI Saas~at saaMgaItlaolaI kayao- ³]da : vaogavaogaLyaa doivadovataMcao
]pvaasa ikMvaa ]pasanaa¸ Eaaw krNao ¸naarayaNa naagabalaI¸ [.kma-kaMD´ krNao AavaSyak naahI.prMtu BagavaMtaMcaI Ba@tI na
krNaa yaa laaokaMsaazI Saas~at saaMgaItlaolaI kayao- ³]da : vaogavaogaLyaa doivadovataMcao ]pvaasa ikMvaa ]pasanaa¸ Eaaw krNao¸
naarayaNa naagabalaI¸ [ kma-kaMD´ krNao AavaSyak Aaho.

jar AapNa f@t eKadyaa s~Ilaa AamaM~Na idlao tr %yaa s~Icaa ptI itlaa mhNaola kI tulaa AamaM~Na Aaho %yaamauLo
tuca jaa. pNa jar AapNa %yaa s~Icyaa ptIlaa AamaM~Na idlao tr tao %yaacyaa p%naIsahIt sava- kuTMbaalaa Gao}na yao[-la.
%yaacap`maaNao AapNa jar Bagavaana EaI kRYNaaMcaI Ba@tI kolaI tr %yaamaQyao sava- dovataMcaI saovaasauwa yaoto.pNa dovataMcyaa saovaomaQyao
Bagavaana EaI kRYNaaMcaI Ba@tI yaot naahI.karNa Bagavaana EaIkRYNa sava- dovataMcaohI svaamaI Aahot.

AaQyaai%mak va Qaaima-k laaok ho baahyadRYTyaa saarKoca idsatat.pNa %yaaMcyaamaQyao jaimana Aasamaanacaa frk Aaho.
Qaaima-k laaok kma-kaMDa%mak kaya- k$na BaaOitk stravarca Asatat tr AaQyaai%mak mhNajao Ba@t ho puNa-pNao AaQyaai%mak
stravar Asatat.AaQyaai%mak va BaaOitk yaaMcaI tulanaa hao}ca Sakt naahI.

la@xmaI maata ikMvaa EaImatI raQaa raNaI yaaMcyaa hatamaQyao kmaLacao fula Asato.prMtu dugaa- dovaI ikMvaa [tr dovaI
dovata yaaMcyaa hatamaQyao maa~ inarinaraLI AayauQao mhNajao Sas~o AaZLtat.AapNa sahjapNao samajau Saktao kI AayauQao hI
maarNyaasaazI Asatat AaiNa kmaLacao fula maa~ SaaMttocao va pòmaacao p`itk Aaho.mhNauna AapNa dovaI dovataMpoxaa BagavaMtaMcaa
%yaaMcyaa Sa@tIsah mhNajao la@xmaI maata ikMvaa EaImatI raQaa raNaI sah AaEaya Gyaavaa.

jar eKad\yaa ivad\yaaqyaa-nao AByaasa kolaa tr %yaalaa caaMgalao maak-sa\ imaLtIla AaiNa jar eKad\yaa vya@tInao kYT kolao tr
%yaalaa caaMgalao pOsao ikMvaa kmaa-cao caaMgalao fL imaLola.%yaat dova ikMvaa maagacyaa janmaacao pap ikMvaa puNya kma- kuzuna Aalao .
AapNa jar kmaa-caa sauxma ivacaar kolaa tr Aaplyaalaa samajauna yao[-la kI Aaplyaa sauK va du:KasaazI Aaplao kma-
ca karNaIBaut Asato.Bagavaana EaIkRYNa EaImad\Bagavad\gaItomaQyao saaMgatat kI AhMkaranao ivamauZ Jaalaolaa jaIvaa%maa svat:laa kmaa-
caa kta- maanatao pNa vastut: p`kRtIcyaa tIna gauNaaMWaroca ³sa%vagauNa¸ rjaaogauNa va tmaaogauNa´ kma- kolaI jaatat.jaovha
jaIvaa%myaavar p`kRtIcaa sa%vagauNa kaya- krtao tovha jaIvaamaQyao Saas~atIla ivaQaIivaQaana yaaMcao palana krNao¸ puNyakaya-¸ ]%saah¸
[.gaaoYTI AaZLuna yaotat AaiNa jaovha jaIvaa%myaavar p`kRtIcaa rjaaogauNa kaya- krtao tovha jaIva saMsaaratIla kamya kmaa-MmaQyao
gauMtuna pDtao¸ satt kahI naa kahI trI kaya- krIt Asatao¸ [. gaaoYTI %yaacyaamaQyao AaZLuna yaotat AaiNa jaovha
jaIvaa%myaavar p`kRtIcaa tmaaogauNa kaya- krtao tovha jaIvaamaQyao AaLsa¸ inad`a¸ kamaamaQyao caalaZklapNaa¸ kaoNatIhI gaaoYT
ivacaarpuva-k na krNao¸ [.gaaoYTI AaZLuna yaotat.

yaapk`aro AapNa ivacaar k$ yaa.samajaa eKaVa jaIvaavar %yaacyaa maagaIla janmaatIla papkmaa-mauLo p`kRtIcaa tmaaogauNa
kaya- krIt Aaho tr %yaa jaIvaamaQyao AaLsa¸ inad`a¸ kamaamaQyao caalaZklapNaa¸ kaoNatIhI gaaoYT ivacaarpuva-k na krNao¸
[.gaaoYTI AaZLuna yaotIla.mhNajao tI vya@tI kYT krNaar naahI ikMvaa tmaaogauNaacyaa p`BaavaaKalaI AsaNaara ivad\yaaqaI- naIT
AByaasa krNaar naahI AaiNa %yaamauLo %yaa vya@tIlaa caaMgalao pOsao ikMvaa kmaa-cao caaMgalao fL imaLNaar naahI ikMvaa %yaa ivad\yaaqyaa-
laa caaMgalao maak-sa\ imaLNaar naahI.

143 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 AaiNa yaacyaa ]laT¹samajaa eKaVa jaIvaavar %yaacyaa maagaIla janmaatIla puNyakmaa-mauLo p`kRtIcaa sa%vagauNa kaya- krIt
Aaho tr %yaa jaIvaamaQyao Saas~atIla ivaQaIivaQaana yaaMcao palana krNao¸ puNyakaya-¸ ]%saah¸ [.gaaoYTI AaZLuna yaotIla.mhNajao tI
vya@tI kYT krNaar ikMvaa sa%vagauNaacyaa p`BaavaaKalaI AsaNaara ivad\yaaqaI- naIT AByaasa krNaar AaiNa %yaamauLo %yaa vya@tIlaa
caaMgalao pOsao ikMvaa kmaa-cao caaMgalao fL imaLNaar ikMvaa %yaa ivad\yaaqyaa-laa caaMgalao maak-sa\ imaLtIla.mhNauna varkrNaI jarI
Aaplyaalaa Asao idsat Asaola kI jar eKad\yaa ivad\yaaqyaa-nao AByaasa kolaa tr %yaalaa caaMgalao maak-sa\ imaLtIla AaiNa jar
eKad\yaa vya@tInao kYT kolao tr %yaalaa caaMgalao pOsao ikMvaa kmaa-cao caaMgalao fL imaLola.pNa vastut: EaImad\Bagavad\gaItonausaar
varIla sPaYTIkrNa kolyaasa Aaplyaalaa idsauna yao[-la kI maagacyaa janmaacao pap ikMvaa puNya kma- yaaMcaI Bauimaka sPaYT haot.
o

varIla AaSayaalaa Anausa$na EaImad\Bagava\dgaItot Slaaok KalaIlap`maaNao Aahot.

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “BaaOitk p`kRtI sa%va¸ rja AaiNa tma yaa tIna gauNaaMnaI banalaolaI Aaho.ho mahabaahU
Ajau-na Ñ jaovha jaIva p`kRtIcyaa saMpka-t yaotao tovha yaa i~gauNaaMmauLo tao baW haotao.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 14.5´

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “imaqyaa AhMkaracyaa p`Baavaanao maaoiht Jaalaolaa Aa%maa svat:laaca kmaa-caa kta-
samajatao¸ pNa vaastivakpNao p`kRtIcyaa tIna gauNaaMWaro kmao- kolaI jaatat.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 3.27´

Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “jaao manauYya p`akRitk gauNaaMcaa saMga na krta¸ imaqyaa AhMkaraivanaa¸ inaScayaanao AaiNa
]%saahanao¸ yaSaapyaSaamauLo ivacailat na haota Aaplao kma- krtao¸ %yaalaa saai%vak kta- Asao mhTlao jaato.jaao kta-¸ kma- AaiNa
kma-flaaMp`it Aasa@t hao}na fLaMnaa BaaogaU [icCtao AaiNa jaao laaoBaI¸ [-Yaa-LU¸ Apiva~ va sauK du:KamauLo ivacailat haoNaara
Asatao¸ %yaalaa rjaaogauNaI kta- mhTlao jaato.jaao kta- naohmaI Saas~aiva$W kma- krtao¸ jaao BaaOitkvaadI¸ hT\TI¸ kpTI¸
dusa yaaMcaa Apmaana krNyaat trbaoja Asatao va jaao AaLSaI¸ sadOva iKnna AaiNa kama krtaMnaa caalaZkla krNaara Asatao¸
%yaalaa tmaaogauNaI kta- Asao mhTlao jaato.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 18.26¸27¸28´

pNa kaoNaIhI yaacaa caukInao Asaa Aqa- kaZU nayao kI maaJao maagaIla janmaacao pap puNya jabaabadar Aaho tr maga maI
kma- ka kravao.karNa BagavaMt EaImad\Bagavad\gaItot saaMgatat kI kma- krNyaacaa AiQakar Aaplyaalaa Aaho.pNa kma-fla
Aaplyaa hatat naahI.mhNauna AapNa kma-flaacaa ivacaar na krta p`amaaiNakpNao Aaplao kma- kravao.

kma-NyaovaaiQakarsto maa flaoYau kdacana È

maa kma-flahotuBaU-maa- to saMgaao|s%vakma-NaI ÈÈ
…³EaImad\Bagavad\gaIta 2.47´
Hkxoku Jhd`’.k Eg.kkys] **tuJao inayat kma- krNyaacaa tulaa AiQakar Aaho¸ pNa kma-flaavar tuJaa AiQakar,
naahI.tuJyaa kma-flaasa tU karNaIBaUt Aahosa Asao kQaIhI samajaU nakaosa tsaoca tuJao kt-vya na krNyaamaQyaohI tU Aasa@t hao}
nakaosa. **

kqaa :
ekda AitvaRYTImauLo gaavaat Kup paNaI Aalyaanao laaok svat:laa vaacaivaNyaasaazI gaava saaoDUna dusarIkDo jaa}
laagalao.pNa ek vya@tI BagavaMtaMvar ivaSvaasa zovauna mhNatao kI BagavaMt malaa ja$r vaacavatIla.tovha laaok jahaja Gao}na
%yaalaa saaMgatat kI Aamacyaasaaobat jahajaamaQyao basa va cala.pNa tao yaot naahI.qaaoDyaa vaoLanao paNyaacaI patLI Kup
vaaZlyaanao tao vya@tI Garacyaa var Ctavar jaa}na basatao.tovha laaok hoilaka^PTr Gao}na yaotat va %yaalaa saaMgatat kI
Aamacyaasaaobat hoilaka^PTrmaQyao basa va cala.pNa tovhasauwa tao yaot naahI.paNyaacaI patLI jaastca vaaZlyaanao tao vya@tI
144 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
paNyaamaQyao bauDuna marNa pavatao.tovha tao vya@tI yamarajaaMnaa p`Sna ivacaartao kI maaJaa BagavaMtaMvar ivaSvaasa Asauna sauwa malaa
BagavaMtaMnaI ka vaacaivalao naahIÆ tovha yamaraja BagavaMtaMcao smarNa va BagavaMtaMnaa p`Naama k$na %yaalaa saaMgatat kI tulaa
vaacavaNyaasaazI jahaja va hoilaka^PTr kaoNaI pazivalao tr to BagavaMtaMnaIca pazivalao.prMtu tuJyaa ApuNa- &anaamauLo tu to samajau
Saklaa naahIsa.

Aaplyaalaa AsaahI p`Sna pDU Saktao kI jar p`%yaokalaa svat:cyaaca kmaa-caI fLo BaaogaavaI laagatat tr maga Amauk
vya@tIlaa du:K doNyaasa AapNa karNaIBaut zrlyaamauLo Aaplyaalaa kma- ka laagau haoto ikMvaa %yaabad\dla daoYa ka laagatao .
sava- inaYpap laoakaMnaa ~asa doNaa¹yaa eKadyaa gaMuD vya@tIcaa jar eKadyaa sajjana vya@tInao Kuna kolaa tr jarI to
Aaplyaalaa varkrNaI caaMgalao kma- idsat Asalao trI kayadyaanausaar Kuna krNaa¹yaa vya@tIlaa iSaxaa haotoca.karNa
kayadyaanausaar Kuna krNao ha gaunha Aaho.eKaVa vya@tInao eKaVa papI vya@tIlaa zar maarlao Aqavaa [tr kahI hanaI
paohcaivalaI tr kayada hatat Gaotlyaanao %yaa vya@tIlaa doiKla sarkar iSaxaa krto.karNa iSaxaa krNyaasaazI sarkarnao
paoilasa Kato naomauna idlaolao Aaho.%yaacap`maaNao eKaVa jaIvaacao jar %yaacyaa kmaa-nausaar kahI vaa[-T vhayacaoca Asaola tr
p`kRtIcyaa maaQyamaatuna %yaacao vaa[-T hao[-laca Aqavaa maR%yaUnaMtr yamarajaaMcyaaWaro %yaa jaIvaalaa iSaxaa hao[-laca.%yaasaazI AapNa
jabaabadar hao} nayao.Anyaqaa BagavaMtaMcaa kayada hatat Gaotlyaabad\dla AapNaasa daoYa laagaola.

Aaplyaa ivacaaranausaar caaMgalao kma- k$ nayao tr Saas~ap`maaNao caaMgalao kma- kravao trca K¹yaa Aqaa-nao Aaplyaalaa laaBa
haotao.]\da : eKadyaacyaa dRYTIkaonaatuna BauK hrtala k$na³]paSaI rahuna´ baLjabarInao Aaplyaa maagaNyaa puNa- krNao ho
caaMgalao Asau Sakto.prMtu Saas~aMnausaar f@t ekadSaI¸BagavaMtaMcao janma idvasa ³EaIkRYNa janmaaYTmaI¸EaIrama navamaI¸naRisaMh
jayaMtI¸raQaaYTmaI¸[´ va Aacaayaa-Mcao Aaiva-Baava va itraoBaava idvasa¸[.yaaMsaar#yaa piva~ idvaSaIca ]pvaasa krNao³]paSaI
rahNao´ maanyatap`aPt Aaho.Aaplyaa maagaNyaa puNa- krNyaasaazI ]pvaasa krNao³]paSaI rahNao´ maanyatap`aPt naahI.

“jaao Saas~ivaQaIMcaa %yaaga krtao AaiNa Aaplyaa lahrIp`maaNao kma- krtao %yaalaa isawI¸ sauK AaiNa prmagatIhI p`aPt haot
naahI.” …³EaImad\Bagavad\gaIta 16.23´
tj [kjp Hkxoar vfLrRokr vkgsr vkf.k Hkxoar izR;sd thokyk R;kP;k dekZuwlkj pkaxY;k fdaok
okbZV dekZaph QGs iznku djrkr rj ex pkaxY;k yksdkaP;k ckcrhr okbZV vkf.k okbZV yksdkaP;k
ckcrhr pkaxys ?kMrkauk vk<Grs vls dk \
AapNa inayama paLtao ³inavya-saNaI´ Asatao pNa trIsauwa ASaa vya@tIlaa vaogavaogaLo Aajaar AaZLtat.pNa vyasaNaI
vya@tIlaa Sa@yatao Aajaar Asalaolaa idsauna yaot naahI Asao ka
1½ [ksMs xkokr /kkU; lkBfo.;klkBh /kkrwph ,d Vkdh ¼dksBh½ vlrs- R;k Vkdhe/;s ojP;k cktwus
/kkU; Bsoys tkrs- vkf.k xjtsP;k osGsyk /kkU; dk<.;klkBh R;k Vkdhyk [kkyP;k cktwyk
tfeuhiklwu toGp ,d fNnz vlrs- letk “ksrd&;kyk ekxhy o’khZ “ksrkrwu [kjkc /kkU; feGkys
rks rs /kkU; R;k Vkdhe/;s lkBosy vkf.k ;k o’khZ R;kp “ksrd&;kyk “ksrhrwu pkaxys /kkU; feGkys rj
rks rs gh /kkU; R;kp Vkdhe/;s lkBosy- tsOgk R;k “ksrd&;kyk /kkU;kph xjt iMsy rsOgk rks
“kssrdjh /kkU; Vkdhyk vlysY;k [kkyP;k fNnzkrwu ckgsj dk<sy- ;ko’khZ tjh “ksrd&;kus pkaxys
/kkU; Vkdhe/;s lkBoysys vlsy rjh R;kyk [kjkcp /kkU; feGsy- dkj.k ekxhy o’khZps [kjkc /kkU;
R;kus vxksnjp Vkdhe/;s lkBfoysys vkgs- vxnh R;kpizek.ks ,[kknk euq’; ;k tUekr tjh pkaxys
deZ djhr vlyk rjh ekxhy tUeh dsysY;k okbZV dekZps ¼ikidekZps ½ QG Eg.kwu ;k tUekr R;kps
okbZV ?kMrkauk vk<Grs vkf.k ;kP;k myV ,[kknk euq’; ;k tUekr tjh iki deZ djhr vlyk rjh
ekxhy tUeh dsysY;k iq.; dekZps QG Eg.kwu ;k tUekr R;kps pkaxys ?kMrkauk vk<Grs- iq.; deZ gs
iS”kkizek.ks vkgs tksi;Zar vkiY;ktoG iSlk vkgs rks Ik;Zar [kk] I;k] etk ekjk- i.k vkiY;kdMhy iSlk
145 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
laiyk dh ex vkiys Hkksx laiys- R;kpizek.ks tks Ik;Zar ,[kk|k O;DrhP;k [kkR;koj ekxhy tUekps
iq.; tek vkgs rks Ik;Zar R;k O;Drhps pkaxys gksrs- ex rh O;Drh ;k tUekr fdrhgh ikideZ djks-
i.k ,dnkps dk R;k O;Drhps iq.;deZ laiys dh] ex R;k O;Drhph okV ykxrs- vpkud R;k
O;DrhP;k thoukr dkghrjh okbZV ?kMrs- iq<hy tUe R;k O;Drhyk fo’Bsrhy fdM;kpk fdaok
Mqdjkpk fdaok R;kP;k dekZyk vuql:u ;ksX; nsg feGrks- vki.k th dq=s ]Mqdjs c?krks rh ns[khy
,dsdkGh ek.kls gksrh- i.k R;kaP;k dekZuqlkj R;kauk gk nsg izkIr >kysyk vkgs-

2½ ,[kk|k euq’;kus tj ygku xqUgk dsysyk vlsy rj iksyhl R;kyk FkksMh”kh f”k{kk d:u fdaok
,[kknk fnol rq:axkr Bsowu lksMwu nsrkr- i.k tj ,[kk|k euq’;kus [kquklkj[kk eksBk xqUgk doysyk
vlsy rj R;kyk yxsp f”k{kk fnyh tkr ukgh-rj iksyhl R;kyk rq:axkr Bsorkr- R;kP;koj dsl gksrs
vkf.k uarj dkgh efgU;kauh R;kyk Qk”khph f”k{kk fnyh tkrs- R;kus dsysyk xqUgk vkf.k R;kyk fnysyh
Qk”khph f”k{kk ;ke/;s dkgh dkG xsysyk vlrks- R;kpizek.ks ,[kk|k euq’;kus ygkuls ikideZ dsys
rj R;kyk ;kp tUekr R;kP;k dekZph f”k{kk feGrs vkf.k tj R;kus xHkZikrklkj[ks egkiki dsys rj
R;kyk R;k ikikph f”k{kk iq<hy tUekr feGrs- R;k O;Drhyk iqUgk 84 y{k tUe fQ:u >kY;koj
tsOgk euq’;kpk tUe feGrks rsOgk R;kykgh rlsp xHkZikr d:u ekjys tkrs fdaok v”kh O;Drh
fuiq=hd jkgrs- Eg.kts R;k O;Drhyk larku gksr ukgh- dkj.k R;kus vxksnjp ,d fu’iki tho
?ksrysyk vlrks- xHkZikrkps iki rh?kgh O;Drhauk ykxrs & 1½ tks MkWDVj xHkZikr djrks rks] 2½ th
L=h xHkZikr djrs rh L=h - 3½ tks R;k L=hyk xHkZikr dj.;kl Hkkx ikMrks rks iq:’k

3½ vki.k tj >kMkps ch isjys rj >kMkyk yxsp QG ;sr ukgh rj R;klkBh dkgh dkG tkok
ykxrks- dkgh >kMkauk yodj QGs ;srkr rj dkgh >kMkauk mf”kjk QGs ;srkr- R;kpizek.ks vki.k ts
iki dekZps fdaok iq.; dekZps cht isjrks Eg.kts th pkaxyh fdaok okbZV desZ djrks R;kaps QG R;k
dekZuqlkj ;kp tUekr fdaok iq<hy tUekr t:j feGrs

4´jar Aaplyaa paoTat duKt Asaola tr Da^@Tr Aaplyaalaa ivacaartat kI kala ra~I kaya Kallao haotoÆ pNa jar k^Msar
Jaalaa Asaola tr Da^@Tr Aaplyaalaa ivacaartat kI iktI vaYaa-Mpasauna QaUma`pana caalau Aaho.karNa k^Msar ha Aajaar kahI
eka idvasaat haot naahI.%yaacap`maaNao kahI kmaa-Mcao fL lagaoca imaLNaaro Asato tr kahI ]ga` kmaa-Mcao fL maa~ ba¹yaaca
kalaavaQaInaMtr mhNajao puZIla janmaaMmaQyao imaLto.

5´prdoSaatIla ek vya@tI BaartamaQyao Aalyaavar ekda %yaalaa isanaomaa pahNyaacaI [-cCa haoto.pNa %yaalaa BaartatIla
isanaomaacyaa vaoLa ³12 to 3¸ 3to 6´ maahIt nasatat.%yaamauLo tao maQyaoca 1.30 vaajata isanaomaa ha^lamaQyao p`vaoSa krtao AaiNa
%yaalaa [nTrvala naMtrcaa isanaomaa pahayalaa imaLtao.isanaomaamaQyao isana caalau Asatao kI Qamao-nd` Sa@tI kpurlaa maart Asatao.ha
vya@tI ivacaar krtao kI jaao maar Kat Aaho tao caaMgalaa vya@tI Aaho AaiNa jaao maart Aaho tao badmaaSa vya@tI Aaho.pNa
jaovha %yaalaa SaojaarIla vya@tI saaMgatao kI yaa Sa@tI kpurnao [nTrvalacyaa Agaaodr kaoNakaoNato karnaamao kolaolao Aahot
³balaa%kar¸Kuna vagaOro´ tovha %yaalaa kLto kI jaao isana caalau Aaho tao yaaogyaca Aaho AaiNa manaamaQyao mhNatao kI maaJyaakDuna
doiKla Sa@tI kpurlaa ek Ajauna maar.yaacap`maaNao jarI Aaplyaalaa eKadyaacyaa baabatIt kahI vaa[-T GaDt AsataMnaa
idsat Aaho tr to %yaa vya@tIcyaa maagaIla janmaacyaa ³ [nTrvalacyaa Agaaodrcyaa´ kmaa-nausaarca GaDt Aaho.AapNa Agaaodr jao
ibaja porlaolao Aaho to Aaja ]gavat Aaho AaiNa Aaja jao ibaja port Aahaot to ]dyaa ]gavaNaar Aaho.mhNajao maagaIla janmaacao
kma-fL AapNa Aaja Baaogat Aahaot AaiNa yaa janmaatIla caaMgalyaa ikMvaa vaa[-T kmaa-cao fL BaivaYyaat puZcyaa janmaat
BaaogaNaar Aahaot.mhNajaoca Aajacyaa kmaa-nausaar AapNa puZIla janmaacaI tyaarI krt Aahaot.maagaIla janmaacao Jaalaolao kma-
Aaplyaa hatat naahIt. pNa caalau janmaatIla kma- maa~ Aaplyaa hatat Aahot.mhNauna jaaNaIvapuva-k Ba@tIyau@t kma- ikMvaa
inadana sat\kma-ca kravaot.mhNajao Aaplao BaivaYya trI ]jvala hao[-la.
146 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
6´BagavaMtaMnaI kolaolaa kayada pirpuNa- Aaho.%yaat kaoNatIhI ~uTI naahI.Aaplaa kayada maa~ pirpuNa- naahI Aaho.karNa jar
kaoNaI ek Kuna kolaa tr faSaI AaiNa dha Kuna kolao trI ekdaca faSaI.dha vaoLa faSaI do} Sakt naahI.pNa
BagavaMtaMcyaa kayadyaap`maaNao maa~ jar kaoNaI dha Kuna kolao tr dha janmaaMmaQyao tao dha vaoLa maarlaa jaa[-la.karNa jyaa p`maaNao
AapNa raoja kpDo badlatao pNa %yaamauLo AapNa badlat naahI.%yaacap`maaNao jarI %yaa Aa%myaanao p`%yaok janmaamaQyao SarIr$pI
Alaga Alaga kpDo badlalao trI Aa%maa taoca Asatao AaiNa %yaa Aa%myaalaa %yaacyaa kmaa-cao fL Baaogaavaoca laagato. ‘jao porala
toca ]gavaola.’

7´eKada caalau jaIvanaat iktIhI naMgaa naaca k$ Saktao.pNa maR%yaUnaMtr maa~ jaao kahI naMgaa naaca kolaa Asaola %yaacao fL
Baaogaavaoca laagato.kahI vaoLa AsaohI AaZLUna yaoto kI yaaca jaIvanaat kmaa-caI fLo BaaogaavaI laagatat.Asao mhTlaolao Aaho kI
“BaaogaI tao raogaI”.

8´jar eKadyaanao 15 to 20 vaYaa-MpuvaI Kuna krNyaacaa gaunha kolaolaa Asaola va %yaaivaYayaI kaoNaalaahI kahIhI maahIt nasaola
AaiNa saQyaa tI vya@tI Kup caaMgalaI vaagat Asaola.prMtu maa~ paoilasaaMnaa nauktoca %yaa Kunaacyaa gaunhyaabad\dla puravyaasahIt
maahItI Jaalao Asaola tr AapNa Asao mhNau Sakt naahI kI tI gaaoYT Aata far jaunaI JaalaI Aaho.Aata maa~ tI vya@tI
caaMgalaI vaagat Aaho tr %yaa vya@tIlaa saaoDuna dyaa ikMvaa maaf kra.kolaolyaa gaunhyaacaI iSaxaa hI haotoca.%yaap`maaNaoca AapNa
jarI Aaja caaMgalao vaagat Asau ikMvaa 4 inayamaaMcao palana k$na hrI naama jap krIt Asau trI Agaaodr kolaolyaa kmaa-Mcao fL
maa~ caalau jaIvanaamaQyao Baaogaavaoca laagato.prMtu jar AapNa BagavaMtaMnaa puNa-pNao SarNa jaa}na Sauw Ba@t Jaalaao tr maa~
Bagavat\kRponao AapNa sava- kma- fLaMtuna mau@t hao} Saktao.BagavaMtaMnaI tsao EaImad\Bagavad\gaItomaQyao vacanaca idlaolao Aaho.
ekda EaIla p`BaupadaMcyaa iSaYyaaMnaI %yaaMnaa p`Sna ivacaarlaa haota kI Aaplyaalaa sava- papkmaa-Mtuna puNa-pNao mau@t haoNyaasaazI
iktI kalaavaQaI ikMvaa iktI janma laagatatÆ %yaavar EaIla p`BaupadaMnaI ]%tr idlao kI f@t ek imainaT. tumhI Bagavad\gaIta
vaacat naahIt ka.toqao BagavaMt saaMgatat “sava- Qama- saaoDuna malaa SarNa yao.maI tulaa sava- papkmaa-Mtuna mau@t krola.” BagavaMt
punha AaSvaasana dotat kI “tu icaMta k$ nakaosa”.BagavaMtaMnaa SarNa jaaNyaalaa iktI vaoL laagatao.f@t ek imainaT.jar
AapNa BagavaMtaMnaa AgadI manaapasauna p`aqa-naa kolaI kI BagavaMta [tko janma maI tumhalaa ivasarlaao haotao.Aata maa~ maI
Aaplyaalaa SarNa Aalaao Aaho AaiNa maga punha papkma- naahI kolao tr AapNa lagaoca t%kaL mau@t haotao.f@t punha papkmao-
k$ nayaot.

9´ eKadyaacao Acaanak kahI karNaastva nauksaana haoto ³]da:Aaga laagauna¸caaorI hao}na¸AitvaRYTI hao}na SaotatIla ipkaMcao
nauksaana¸Da^@Tr ikMvaa kaoT- kcaorIt AnaavaSyak pOSaacao haoNaaro nauksaana¸[.´ ]gaaca haot naahIt tr Aaplyaa maagaIla
janmaatIla kmaa-cao to fL Asato.AapNasauwa kaoNaacaa ivanaakarNa pOsaa laubaaDlaa Asaola¸kaoNaalaa trI fsavauna pOsaa kmaivalaa
Asaola¸[%yaadI kahItrI vaa[-T kma- kolao Asato %yaamauLoca %yaacaa prINaama mhNauna Aaplyaalaa ASaap`karo AnaavaSyak nauksaana
ikMvaa ~asa sahna kravaa laagatao.yaa ,manauYya janmaat kma- [tko ivaica~ Asato kI qaaoDyaaSaa AvaQaIsaazI kolaolao pap kma-
Aqavaa ]ga`kma- ho [tko Gaatk Asato kI Aaplyaalaa hjaarao vaYaa-MsaazI %yaacao vaa[-T prINaama Baaogaavao laagatat ikMvaa
qaaoDyaaSaa AvaQaIsaazI kolaolao puNya kma- Aqavaa caaMgalao kma- ho [tko caaMgalao Asato kI Aaplyaalaa hjaarao vaYaa-MsaazI sauK va
AanaMd p`dana k$ Saktat.mhNauna Saas~aMcaa saarasaar ivacaar k$naca yaaogya Asao kma- kravao.lahrIKatr ikMvaa
[Mid`yatRPtIlaa baLI pDuna kQaIhI kma- k$ nayao Anyaqaa %yaa kmaa-Mcao prINaama BaaogaNyaasa tyaar Asaavao.

10´ kahI laaok ApMga ikMvaa SarIramaQyao kaoNatahI vyaMga nasaunahI sarkarlaa fsavauna 1À4 caI pasa ikMvaa kmaI itkIT
laagaNaaro kagadp~k Gaotat.%yaaMnaahI p`kRtIcyaa inayamaanausaar yaa kmaa-cao fL ho Baaogaavaoca laagaNaar.

147 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

11´Aaplyaalaa jar eKadI gaaoYT p`aPt kravayaacaI Asaola tr daona gaaoYTIMcaI AavaSyakta Asato¹1´pOsaa va 2´[-cCa.jar
[-cCa Aaho pNa pOsaa naahI ikMvaa pOsaa Aaho pNa [-cCa naahI tr tI gaaoYT Aaplyaalaa imaLU Sakt naahI.mhNauna yaa daona
gaaoYTI ek~ Aalyaavarca eKadI gaaoYT p`aPt haoto.%yaacap`maaNao yaa saMsaarat Aaplyaalaa jar kahI hvao Asaola tr daona
gaaoYTIMcaI AavaSyakta Asato¹1´pOsaa va 2´[-cCa.yaa daona gaaoYTI ek~ Aalyaavarca eKadI gaaoYT imaLt Asatoo.]da:
eKadyaacaI [-cCa Aaho kI far maaozyaa baMgalyaacaa maalak vhavao pNa %yaacao puNyakma- naahI.tr tI vya@tI eka far maaozyaa
gaaoDa}namaQyao ]MdIr banaola AaiNa %yaacaI manaisqatI Asaola kI tao svat:laa %yaa gaaoDa}nacaa maalakca samajaola AaiNa ASaa
p`karo BagavaMt %yaacao puNya nasaunahI %yaacaI maalak banaNyaacaI [-cCa puNa- krtat.

12´Aaplyaalaa jar malaorIyaa Jaalaa Aaho tr yaacaa Aqa- spYT Aaho kI Aaplyaalaa malaorIyaacaa Dasa caavalaolaa Aaho.tao
Dasa kQaI¸kovha¸SarIracyaa naoma@yaa kaoNa%yaa Baagaalaa caavalaa¸[%yaadI p`SnaaMcaI ]%tro BaoTNao ho mah%vaacao naahI.%yaacap`maaNao
Aaja jar AapNa du:K Baaogat Aahaot tr to AapNa kolaolyaa papkmaa-mauLoca Baaogat Aahaot.AapNa naomako kaoNato papkma-
kolao¸kaoNa%yaa janmaamaQyao kolao¸kaoNa%yaa itqaIlaa kolao ¸[%yaadI p`SnaaMcaI ]%tro BaoTNao ho mah%vaacao naahI.

mhNauna yaa jagaat GaDt Asalaolyaa yaa iva$w gaaoYTIMmauLo AapNa gaaoMQaL k$na Gao} nayao.

kqaa: eka vya@tIlaa BaaopLyaacaI BaajaI ibalakula AavaDt nasato.tao %yaacyaa kayaa-layaamaQyao laMca Ta[-mamaQyao jaovha jaovaayalaa
basaayacaa tovha BagavaMtaMnaa p`aqa-naa krIt Asao kI dovaa Aaja maaJyaa DbyaamaQyao BaaopLyaacaI BaajaI inaGau nayao.pNa pahtao tr
kaya %yaacyaa DbyaamaQyao BaaopLyaacaI BaajaI Asato.dusa¹yaa AaiNa itsa¹yaa idvaSaIhI Asaoca haoto.caaOqyaa idvaSaI maa~ vaOtagauna
tao mhNatao kI jar Aaja DbyaamaQyao BaaopLyaacaI BaajaI inaGaalaI tr maI Aa%mah%yaa krona.%yaacyaa dud-Ovaanao %yaa idvaSaIhI
BaaopLyaacaI BaajaIca Asato AaiNa tao Aa%mah%yaa krtao.jaovha %yaacyaa GarI %yaacyaa p%naIsaaobat sava- s~Iyaa rDt Asatat
tovha %yaa vya@tIcaI p%naI %yaa s~IyaaMnaa mhNato kI malaa samajat naahI Aaho kI maaJyaa ptIMnaI Aa%mah%yaa ka kolaIÆ karNa maI
SahratIla Kup EaImaMt GaraNyaatIla va laaDat vaaZlaolaI Asalyaanao malaa svayaMpak yaot naahI.%yaamauLo maaJao ptIca svat:
baajaarat jaayacao AaiNa BaaopLyaacaI BaajaI ivakt AaNaayacao AaiNa to svat: tI BaaopLyaacaI BaajaI banavat Asat va naMtr
%yaaMcyaa kayaa-layaamaQyao jaovaNa krNyaapuvaI- mhNaayacao kI Aaja BaaopLyaacaI BaajaI naahI inaGaayalaa pahIjao.mhNauna maI jara
AaScaya-cakIt Aaho.

kqaocao ta%pya- : jar %yaa vya@tIlaa BaaopLyaacaI BaajaI AavaDt naahI tr %yaanao tI BaajaI baajaaratuna ivakt AaNaU nayao va GarI
iSajavaU nayao.AgadI %yaacap`maaNao Aaplyaa p`%yaokalaa du:K nakao Asato pNa pap kmaa-cao baIja maa~ AapNaca gaaoLa krIt
Asatao.tr Aaplyaalaa sauK kuzUna imaLNaarÆ f@t du:K ca imaLola.jar du:K nakao Aaho tr du:Kacao mauL karNa pap kma-
k$ nayao.jasao BaaopLyaacaI BaajaI AavaDt naahI tr baajaaratuna ivakt AaNaU nayao.

A&ana hI sababa caalat naahI.malaa maahIt navhto kI Asao kma- kolao kI Asao fL imaLto.jasao ek KoDo gaavaatIla
vya@tI haota.ekda tao kahI kamaasaazI p`qamaca mauMba[-laa jaatao.mauMba[-maQyao laaokla T/onanao p`vaasa krIt AsataMnaa %yaacyaa
laxaat yaoto kI sava-jaNa AitSaya mauK- Aahot.f@t ekaca DbyaajavaL gadI- krtat pNa SaojaarIla Dbaa KalaI AsaunahI
laaok %yaat basat naahIt AaiNa tao %yaa DbyaamaQyao Aaramaat basatao.pNa jaovha TI.saI. %yaalaa itkIT maagatao AaiNa to
itkIT tpasatao tr to itkIT janarla Dbyaacao Asato AaiNa ha tr fsT- @laasacyaa DbyaamaQyao basalaolaa Aaho.%yaamauLo
TI.saI.%yaacyaakDUna dMD mhNauna jaast r@kma vasaula krtao.ha maa~ TI.saI.laa ivanavaNyaa k$na saaMgat Asatao kI maI
gaavaakDIla AsalyaamauLo malaa Asao kahI maahIt navhto.pNa %yaacaa kahI ]pyaaoga haot naahI.jar AapNa rolvaonao p`vaasa krIt
Asau tr inadana rolvaoivaYayaI sava-saamaanya inayama trI Aaplyaalaa maahIt AsaNao AavaSyak Asato.%yaacap`maaNao manauYya janmaamaQyao

148 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

Saas~atIla sava-saamaanya ASaa kahI gaaoYTI trI Aaplyaalaa &at Asaavyaat.BagavaMtaMcyaa p`kRtIsamaaor A&ana hI sababa caalat
naahI.jao kma- kolao to Baaogalyaavaacauna xaINa haot naahI.

saMt tukarama maharajaaMcyaa ABaMgaanausaar “jaOsao jyaacao kma- tOsao fL dotao ro BagavaMt”. jaovha AapNa 10 AakDI
maaobaa[-la naMbar Dayala krtao tovha jar SaovaTcaa ekca AMk cauklaa tr samaaorIla vya@tI¸ sqaL¸ kama¸[.sava-kahI badla
haotao.Asao naahI kI maaobaa[-la ivacaar krtao kI kmaIt kmaI 99 T@ko AakDo baraobar haoto AaiNa manaamaQyao %yaaca vya@tIcaa
ivacaar haota mhNauna naMbar baraobar laavaavaa.pNa Asao haot naahI.%yaacap`maaNao kmaa-cao inayama [tko tMtaotMt Asatat kI qaaoDo
jarI kma- badlalao trI kma-fL¸BaivaYya badlauna jaato.
ba yaaca vaoLa Asao pahNyaat yaoto kI BagavaMtaMcyaa Ba@taMcao naaistk laaokaMpoxaa vaa[-T haotaMnaa ka AaZLto to garIba
ka Asatat BagavaMt svat: maa~ la@xmaIptI Aahot. yaa ]laT iSavajaI svat: vaOragaI Asatat ³iSavajaIMjavaL svat:cao Gar
sauwa naahI´ pNa %yaaMcao Ba@t EaImaMt Asatat¸ Asao ka .

KalaIla ]dahrNaaMva$na Aaplyaalaa spYT hao[-la kI BagavaMtaMcyaa Ba@taMcao naaistk laaokaMpoxaa varkrNaI vaa[-T haotaMnaa ka
AaZLtoÆ

1.Aaplyaalaa jar saaQao naarL Gyaayacao Asaola tr AapNa to naarL Aat paNaI Aaho ka ikMvaa naarL caaMgalao Aaho ka ho
pDtaLNyaasaazI to naarL zaokUna baGatao¸ hlavauna ikMvaa vaajavauna baGatao.tr maga BagavaMtaMnaa %yaaMcyaa Qaamaat SvaaSvat
kaLasaazI GaoNyaasaazI %yaaMnaI Aaplyaalaa³%yaaMcyaa Ba@talaa´ qaaoDo zaokUna baiGatlao ikMvaa vaajavauna baiGatlao tr %yaat ibaGaDlao
kuzoÆ

2.eKaVa maaozyaa caaMgalyaa kMpnaImaQyao jar kayamasva$pI jaa^basaazI dha jaagaa inaGaalyaat tr 1000 ikMvaa jaast fa^ma-
Barlao jaatat.prMtu [MTrivavhcyaa vaoLolaa maa~ jyaaMnaa TaLayacao Asato %yaaMcaa [MTrivavh qaaoD@yaat Gaotlaa jaatao AaiNa %yaaMnaa
saaMgaItlao jaato kI AamhI tumhalaa naMtr kLvau.pNa jyaaMnaa kayamasva$pI jaa^basaazI Gyaavayaacao Aaho %yaaMcaa [MTrivavh jaast
kaL ³saaQaarNa idD to daona tasa´ Gaotlaa jaatao AaiNa [MTrivavhcyaa vaoLolaa Kup p`Sna ivacaarlao jaatat.ho Asaoca ka¸
tsaoca ka¸ Asao kolao tr kaya hao[-la¸ tumhI %yaa izkaNaI Asaala tr kaoNata inaNa-ya Gyaala¸ [.Asao vaaTto kI %yaa vya@tIlaa
Kup ~asa idlaa jaat Aaho AaiNa sau$vaatIlaa [MTrivavh idlaolyaa vya@tIlaa maa~ jaast ~asa idlaa naahI.prMtu naMtr samajato
kI %yaa naMtr [MTrivavh Gaotlaolyaa vya@tIcaI jaa^basaazI inavaD JaalaolaI Aaho.%yaacap`maaNao BagavaMthI jyaa Ba@talaa %yaaMcyaa
Qaamaat SvaaSvat kaLasaazI Gyaayacao Aaho %yaa Ba@tacaa [MTrivavh mhNajao prIxaa Gaotat kI ha Ba@t yaaogya Aaho kI
149 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
naahI
hI.karNa “tutumhI maaJaI paz
pa Kajavaa AaiNa A maI tumacaI ma paz Kaj ajavatao” Asaoa kaoNaIhI k$$ Saktao.mhhNajao Aaplyayaalaa
fayyada Jaalaa trca
t Ba@tI krayacaI
k Anyyaqaa maaLjap krNao ikMvaaa Ba@tI krNNaoo saaoDUna Vayyacao¸ Asaa vyyavahar kahIjjaNa
krrtat.kahIjaaNa tr BagavaMatalaa t laaca dotat kI maaJJaoo Amauk kamma Jaalao tr maI m tumhalaa [[tka poZa ikMikvaa naarL ikM
ikvaa
danana do[-na.Aqaa-a-t jarI kuNaII kahI svaaqaa-a-saazI dovaIdovataM
va kDo na jaaaata BagavaMtaMkDo
k gaolao trI to BagavaMtaMkDo
k na jaaNyaapopoxaa
inaiS
iScatca caaMgallaoo Aaho.prMtutu AapNa BagaavaMtaMcaI inasvaaaqa- Ba@tI klaI
ko pahIjao.karNa BagavaMttaMkDo AapNNa kahI maagaIItlao
AaiiNa BagavaMtaMnaII to Aaplyaallaa idlao tr jao hvao Asatoto to imaLto.BagavaMtaMkDo AapNa
A kahI maagaItlao AaaiNa BagavaMtaMnaI to
Aapplyaalaa ]iSaara idlao tr jao j hvao Asatot %yaapoxaa jaasst imaLto.pNNa BagavaMtaMkDoD AapNa kaahI maagaItlao AaiNa BagavaMtaM
t naI
to Aaplyaalaa idlaoid naahI trr jao imaLto tot savaa-t ]%ttma imaLto.ASaa A p`karo AapNa A BagavaMtaM t caI Ba@tI krtaMnaa kQQaIhI
inarraSa hao} nayaoa ikMvaa Aapllaa ]%saah kmmaI hao} dovau nayao.karNa BagavaM
B taMkDuna imaLNaara laaaBa ha if@sa iDpa^JaIT p`maaNao
m
Asasatao.if@sa iDpa^i JaIT ¸pII.ef.¸ ikM kvaa irTayarcao pOsao ho lagaocac imaLt naahI hIt ikMvaa saQQyaisqatIt idsat
id naahIt.pNa
jaovhahI
vh imaLtatt tovha to pOsaosao Barpur imaLttat.ASaap`karo k “ Bagavaanna ko Gar dor hO¸ pr AMQaor nahI ² ”
prMtu BagavvaMtacaI Ba@tII na krNaa¹yyaa laaokaMnaa maa~m yaa janmaa marNa $pI saMsaar saagaraat AnaMt kaL aLasaazI iKttpt
pDa
Davao laagato.

3.saaQQaarNapNao laaoakaMcao jar savva- vyavasqaIt caalaU Asaola va %yaaMcyaak

kDo pOsaahI Barrpur
Asaola tr laaokaMnaa n vaaTto kI k Aaplyaallaa BagavaMtacaIaI garca naahhI Aaho.AaapNa
svabaLa
Lavar sava- kahhI A^DjasT k$ k Saktao.pNa saMkT jjar %yaaMcyaa inayaMin ~Naacyaa baaahor
Asaola tr %yaaMnaa BagavaM
Ba taMcaI garrja Baasato.daO d`aOpdI vas~hrNNaacyaa ilalaomaQyao
a sauwa AaapNa
pahU Saktao
S kI jaaaoopya-Mt d`aOpdIIlaa AaSaa haoaotI kI iBaYmama iptamah¸ d`aoNaacaaya-¸ paMDva¸
D
[. AaplaI
A madt k$ Saktatt ikMvaa AappNa svat: prIrIisqatI A^DjasT j k$ Sak ktao
taopya-Mt itnao BagavvaMtaMnaa pukarrlao naahI.pNNa jaovha itccyaa laxaat Aalao kI Aata A
Aaplyyaalaa kaoNaIhI
hI madt k$ Sakt naahII tovha lagaoccaa tInao BagavaMtaM t naa pukarlaolao va
BagavaMt ta%kaL ivanaaivalaM
iv ba AddRYya $pat p`pkT Jaalaot va %yaaMnaI itlaa
it AnaMt saaDI sa
purivalaI
laI AaiNa itcaI
caI laaja raKllaI.

[ska^nacyaa
n maMidramaaQyao rivavaarcyyaa saaPtahIk
k sa%saMgaamaQyao laaok yaotat.
.sa%saMga JaalyaaanaMtr paoTBarr jaovaNa Asallaoolaa
p`saad
a Gaot AsattaMnaa eKada gaaoD pdaqa- ³isvaT´ vaaZtt AsataMnaa kahI k laaok vaaZNaa
va yaa vyaya@tIkDo baGatt sauwa naahIIt.
pNaa kahI karNa Naastva jar gaaaooD pdaqa- ³isisvaT´ kmaI vaaZlao
v ikMvaa idlao
i ca naahI trt lagaoca laaoak %yaa vaaZNNaa yaa vya@tIIkDo
baGaatat AaiNa mhNatat¸
m “p`p`BaujaIÑ ho kaayaƔ mhNajao
jao vaaZNaara vaaZt
v Asatao AaiNa KaNaaara Kat Asatao A .%yaacap`maaNaom
saMsaarat
a jaIva BagavaM
Ba taMkDUna p`paPt Jaalaolao Baaoga Baaogat Asatao va BaagavaMtaMkDo kQaIhI
k laxa dt
do naahI.jaraa kuzo BagavaMtaM
t naI
purvaza
v kmaI kolaa l kI lagaoca jaIva BagavaMtaMnaa mhNatao ¸ “BagavaMtaÑ hho kayaƔ
yaakarNaastvava doiKla BagavvaMt kQaIkQaII saMkTo dotatt.

4..Aaplyaalaa jar j Sahr saaoaDUna prt Aaaplyaa gaavaak kDo kayamasva$$pI yaayacao Asao
A la tr Saahr saaoDNyaapupuvaI %yaa izk kaNaI
Asasalaolaa Aaplaaa ihSaaoba puNa-Na krayacaa Asatao
A .jasao kI k ikraNyaaccaoo¸ Garmaalakaacao ikMvaa kuNaacao
N ]saNao Gaotlaolao pOsao prtp
do}na
} ikMvaa kMpnaItIlap Aapplaa ihSaaoba puNa- krayacaaa Asatao.naaahItr Aaplyyaalaa samasyaaa inamaa-Na hao} Sakto.AgadI Ag
%yaaccap`maaNao jaIvaaa%myaalaa prko
ko Asalaolao ho BaaOitk jagaa saaoDUna Aapplyaa K¹yaa GarI AaQyaai%i%mak jagaat ikM i vaa vaOkuMzammaQyao
jaaNNyaapuvaI- Aapplao qaaoDofar Asalaolao kmaaa-cao caaMgalao Aqavaa
A vaa[-T fL Baaogauna jaIvaa%myaalaa ³Ba@talaa´ Aaplyaa kmamaa-caa
ihSSaaoba puNa- kraayacaa Asatao.tao
. ihSaaoba mhNajao
mh ca jao kahI k Ba@tacao caaMgalao Aqavaaaa vaa[-T haoto to kma- haoya.

1500 ³³gaRhsqa maaga-diSa-

iS ka´
5.ekda EaIla p`BaupadaMcaa maulagaa pM#yaamaQyao baaoT GaalaNyaacaa p`ya%na krt AsataMnaa EaIla p`BaupadaMnaI pM#aa baMd kolaa AaiNa
pM#yaacyaa pa%yaaMcaI gait kmaI AsataMnaa %yaaMnaI maulaalaa pM#yaamaQyao baaoT GaalaNyaasaazI saaMgaItlao.pM#yaacyaa pa%yaaMcaI gait kmaI
AsalyaamauLo %yaa maulaacyaa baaoTalaa f@t qaaoDofarca laagalao AaiNa %yaa AnauBavaanaMtr %yaa maulaanao kQaIhI Asaa p`ya%na kolaa
naahI.%yaacap`maaNao BagavaMthI %yaaMcyaa Ba@taMnaa qaaoDIfar saMkTo do}na BaivaYyaatIla maaozyaa saMkTapasauna rxaNa krtat AaiNa
savaa-t maaozo saMkT mhNajao janma marNaacyaa fo yaaMmaQyao ADkuna rahNao haoya.
[ska^nacyaa maMidramaQyao rivavaarcyaa saaPtahIk sa%saMgaamaQyao laaok yaotat.sa%saMga JaalyaanaMtr paoTBar jaovaNa
Asalaolaa p`saad vaaZt AsataMnaa kahI vaoLa Asao pahNyaat yaoto kI p`saad vaaZt AsaNaaro Ba@t SaovaTI to p`saad GaotaMnaa
%yaaMcyaasaazI eKada gaaoD pdaqa- ³isvaT´ iSallak rahNaar naahI yaa iBatInao kmaI vaaZt Asatat.ASaI tk`ar Aalyaanao
maMidratIla varIYz Ba@t %yaaMcyaasaazI jaada taTo vaaZuna %yaaMcyaaca TobalaaKalaI tI taTo zovatat.jaoNaok$na %yaaMnaa p`saad na
imaLNyaacaI icaMta rahNaar naahI va to p`saad ivatrNa saovaa caaMgalyaap`karo k$ SaktIla AaiNa yaamauLo to Ba@tdoiKla p`saad
jaastIt jaast vaaTp krtat.]laT p`saad GaoNaaro laaok %yaaMnaa mhNatat kI p`BauSaI tumhalaa p`saad iSallak rahNaar
naahI.%yaavar to mhNatat kI vaOYNava saovaa hIca prma saovaa Aaho.ASaap`karo BagavaMt sauwa %yaaMcaI saovaa krNaa yaa Ba@taMcaI
iSallak taTo vaaZuna zovatat mhNajao %yaaMcao Baivatvya ]jvala Asato.mhNauna kaoNaIhI kQaIhI BagavaMtaMcaI kaoNatIhI saovaa
krtaMnaa kMjauYapNaa k$ nayao.

6.jar AapNa AgnaIlaa spSa- kolaa tr Aaplao baaoT ekdma jaLUna jaat naahI tr sava-p`qama Aaplyaalaa caTka laagalyaacaI
jaaNaIva ³ ´ haoto jaoNao k$na AapNa AgnaIpasauna saavaQa hao} va naMtrcaI haoNaarI hanaI TaLU SakU.
%yaacap`maaNao BagavaMthI Aaplyaalaa saMkTacyaa Aqavaa du:Kacyaa maaQyamaatuna sava-p`qama yaa jagaacyaa du:Kmaya sva$pacaI jaaNaIva
k$na dotat.jaoNao k$na AapNa yaa BaaOitk jagaatIla p`laaoBaNaaMnaa baLI na pDta Bagavat\p`aPtIsaazI p`ya%na k$na puZIla
haoNaaro janma maR%yaU$pI du:K Aaplyaalaa Baaogaavao laagaNaar naahI.

7.ekda ek lahana bahINa va itcyaa lahana Baavaacao BaaMDNa haoto.BaaMDNaamaQyao tao Baa} %yaa bahINaIcyaa gaalaat hatanao
jaaorat zoasaa maartao.%yaamauLo itcaa ek dat inaGauna pDtao.prMtu %yaamauLo tI bahINa du:KI haot naahI tr AanaMdIt haoto.
karNa itcaa tao dat kQaIpasauna hlat AsalyaamauLo itlaa Kup ~asa haot Asatao.%yaacap`maaNao kQaIkQaI Aaplyaa jaIvanaamaQyao
BagavaMtaMcyaa kRponao vaa[T GaDNao ho sauwa caaMgalao zrto.

kahI laaok tr AsaohI baaolaNyaacao QaaDsa krtat kI maI dovaacao krIt Aaho mhNauna maaJao vaa[-T haoto Aaho.jar maI
dovaacao krNao saaoDlao tr maaJao caaMgalao haoto.pNa Asao laaok ho kmaa-caa ivacaar krIt naahIt.
kqaa :

A: ek vya@tI samaud`amaQyao p`vaasa krIt AsataMnaa Acaanak vaadL Aalyaanao samaud`atIla eka baoTacaa AaEaya Gaoto.
prMtu %yaacaI naava maa~ naYT hao}na jaato.%yaamauLo Aaplyaalaa Aata samaud`atIla yaa baoTavarca rahavao laagaNaar mhNauna tao maaozyaa
kYTanao ek JaaopDI baaMQatao.prMtu Acaanak pa}sa caalau AsataMnaa vaIja pDlyaanao %yaacaI JaaopDI naYT haoto.%yaacaa
BagavaMtaMvarIla ivaSvaasa kmaI haotao va tao BagavaMtaMnaa %yaabad\dla daoYa dotao.pNa tovaZyaat daona laaok ek naava Gao}na %yaa
baoTavar yaotat va %yaa vya@tIlaa mhNatat kI tumhI tumacaI JaaopDI poTivalyaanao va AamhI Qaur baiGatlyaamauLo yaoqao tumacyaa
madtIsaazI Aalaolaao Aahaot.BagavaMtaMcaI ASaI kRpa pahUna tao vya@tI BagavaMtaMnaa daoYaaraopna kolyaamauLo xamaa maagatao va ,mhNatao
kI BagavaMta malaa samajalao naahI kI tumhI maaJaI JaaopDI maaJyaa BalyaasaazI poTivalaI mhNauna.%yaamauLo kaoNaIhI BagavaMtaMnaa
jaIvanaacyaa kaoNa%yaahI AvasqaomaQyao daoYa do} nayao AaiNa Eawa va sabaurI zovauna BagavaMtaMcyaa kRpocaI p`itxaa kravaI.

151 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

ba : ekda eko izkaNaI ibailDMgacao baaMQakama caalaU Asato.pacavyaa majalyaava$na sauprvaayajar KalaI kama krNaa yaa
eka kamagaaralaa baaolaaivat Asatao.prMtu Aavaaja eokU na Aalyaanao %yaa kamagaaracao laxa jaat naahI.tovha tao sauprvaayajar
kamagaaracao laxa vaoQaNyaasaazI pacavyaa majalyaava$na paca $pyaacao naaNao KalaI foktao.prMtu tao kamagaar to naaNao ]calauna
Gaotao.naMtr punha tao sauprvaayajar pacavyaa majalyaava$na 10 $pyao foktao.punha tao kamagaar to pOsao ]calauna Gaotao.SaovaTI
kMTaLuna tao sauprvaayajar %yaa kamagaaracao laxa vaoQaNyaasaazI ek CaoTa dgaD KalaI foktao.%yaavaoLolaa tao kamagaar var baGatao
kI kaoNaI Aaplyaalaa maarlao.ASaap`karo AapNa sauwa jaaopya-Mt BagavaMtaMkDUna Aaplyaalaa saaMsaarIk vastu p`aPt haot Asatat
taopya-Mt %yaaMcyaakDo laxa dot naahI.pNa BagavaMt jaovha saMkT$pI dgaD Aaplyaalaa maartat tovha kuzo AapNa %yaaMcyaakDo
laxa dotao.

samajaa¸ ekaca Aajaaracao daona $gNa Aahot.%yaapOkI ekanao Da^@TraMkDo jaa}na AaOYaQaaopcaar sau$ kolaolaa Aaho
AaiNa dusa¹yaanao kaoNa%yaahI p`karcaa AaOYaQaaopcaar sau$ kolaolaa naahI.%yaamauLo sau$vaatIlaa kahI idvasaaMsaazI daoGahI $gNaaMcaa
~asa saarKaca Aaho Asao idsaola.prMtu kalaaMtranao Asao idsauna yao[-la kI AaOYaQaaopcaar sau$ kolaolyaa $gNaacaa ~asa saMupNa-pNao
naahIsaa Jaalaa AaiNa AaOYaQaaopcaar sau$ na kolaolyaa $gNaacaa ~asa Kupca jaast vaaZlaolaa Aaho.%yaacap`maaNao BagavaMtaMcaI Ba@tI
ikMvaa BagavaMtaMcao naamasmarNa sau$ krNao mhNajao yaa janma maR%yaU$pI Bavaraogaavar AaOYaQaaopcaar sau$ kolyaap`maaNao Aaho.%yaamauLo
sau$vaatIlaa kahI kaLasaazI ³yaa janmaatIla kahI kaL ikMvaa eka janmaapurta´ Ba@t va ABa@t yaaMcyaa jaIvanaat saar#aoca
du:K Aaho Asao idsaola.prMtu kalaaMtranao Asao idsauna yao[-la kI BagavaMtaMcyaa Ba@tacao jaIvana ³yaaca jaIvanaamaQyao ikMvaa
maR%yaUnaMtr BagavaMtaMcaI p`aPtI hao}na´ sauKI Jaalaolao Aaho AaiNa ABa@tacao ikMvaa naaistk vya@tIcao jaIvana ³yaaca jaIvanaamaQyao
kahI vaa[-T hao}na ikMvaa maR%yaUnaMtr narkacaI p`aPtI hao}na Aqavaa 84 laxa yaaonaIMmaQyao ADkuna´ du:KI Jaalaolao Aaho.
%yaamauLo kuNaIhI gaOrsamaja k$na Gao} nayao kI Ba@tacao va ABa@tacao ikMvaa naaistk vya@tIcyaa jaIvanaamaQyao saar#yaaca
sauK du:Kacyaa GaTnaa GaDt Aahot.
HkDr Hkxoarkph HkDrh djrks vkf.k Hkxoarkauk dkghgh v’kD; ukgh rj ex HkDrkaP;k ckcrhr dkgh
osGk okbZV ?kMrkauk dk vk<Grs \ HkDrkaoj ladVs dk ;srkr \
loZizFke vki.k nsohnsorkaph HkDrh vkf.k Hkxoarkph HkDrh ;krhy Qjd FkksMD;kr letwu
?ksow- ygku eqykus tj nqdkunkjkyk jlxqYyk ekfxryk rj nqdkunkj R;k ygku eqykyk iS”;kaP;k
ekscnY;kr jlxqYyk nsrks- nqdkunkj fopkj djhr ukgh dh]R;k jlxqYy;koj ek”kk clysY;k vkgsr
R;keqGs eqyxk vktkjh iMw “kdrks- R;kyk [kksdyk ykxw “kdrks- nqdkunkjkdMs QDr O;ogkj vlrks-
ijarw vkbZofMy eqykyk rks jlxqYyk fodr ?ksowu nsr ukghr- rs eqykyk lkaxrkr dh]rks jlxqYyk
[kjkc vkgs R;koj ek”kk clysY;k vkgsr rq vktkjh iM”khy- dkj.k vkbZofMykaps eqykoj izse vlrs-
R;keqGs vkbZofMy eqykyk jMw nsrkr- jMwu jMwu eqyxk vki.kgwup xqipqi clsy vls vkbZ ofMykauk
okVrs- v”kkizdkjs vkbZofMy eqykP;k Hkfo’;kfo’k;h fopkj djrkr dh rh oLrw eqykyk Hkfo’;kr
Qk;ns”khj Bjsy dk \ R;kpizek.ks nsohnsorkapk nqdkunkjkizek.ks R;kaP;k HkDrka”kh O;ogkj vlrks- rqEgh
nsohnsorkaph t”kh lsok djky ]rqEgkyk nsoh nsork R;k cnY;kr rls QG nsrkr- dkgh pqdys rj
R;kapk dksi gks.;kph “kD;rk vkgs- vki.k y{ehnsohyk izlUu dsys rj R;k cnY;kr vkiY;kyk Hkjiwj
iSlk feGsy- R;k iS”;kapk vki.k nq:Ik;ksx d: “kdrks- R;k iS”;kaP;k}kjk vki.k nk: fiow “kdrks]
tqxkj [ksGw “kdrks] eklkagkj d: “kdrks fdaok dks.krsgh iki deZ d: “kdrks- f”koikoZrhyk izlUu
dsys rj pkaxyk irh fdaok pkaxyh iRuh feGrs- ljLorh nsohyk izlUu dsys rj cq/nh izkIr gksrs-
cq/nhpk vki.k nq:Ik;ksx d: “kdrks- v”kk izdkjs nsohnsorkapk O;ogkj vlrks- ijarw Hkxoku
Jhd`’.kkaP;k ckcrhr EgVys rj rs vkgsr y{ehirh i.k R;kaP;k HkDrkaaP;k ckcrhr EgVys rj y{ehphp
¼iS”;kaphp½ deh ]dk \ dkj.k Hkxoar gs vkbZ ofMykaizek.ks vlrkr- rs nqdkunkjkizek.ks O;ogkj djhr
ukghr- rs HkDrkaP;k Hkfo’;kpk fopkj djrkr- ,[kknk HkDr Hkxoarkauk Jhear gks.;klkBh izkFkZuk d:
“kdrk-ss ijarw Hkxoar R;k HkDrkP;k Hkfo’;kpk fopkj djrkr dh gk Jhearhpk nq:Ik;ksx djhy dk \
152 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
tj Hkxoarkauk vk<Gwu vkys dh gk HkDr Jhearhpk nq:Ik;kssx d: “kdrks rj Hkxoar R;k HkDrkyk
xjhcp Bsorkr- ts.ks d:u rks HkDr Hkfo’;kr Jhearhpk nq:Ik;ksx d:u ¼Eg.kts ikideZ d:u½
ujdkr tk.kkj ukgh fdaok R;kph v/kksxrh gks.kkj ukgh- v”kkizdkjs Hkxoar HkDrkph pkaxyh bPNk
vlsy rj iq.kZ djrhy fdaok okbZV vFkok Hkfo’;kr v/kksxrh gksbZy v”kh bPNk HkDrkus dsyh rj
R;kph rh bPNk Hkxoar iq.kZ djhr ukghr- HkDr jMwu jMwu Eg.kts fujk”k gksÅu Lor%gwup xqipwi
clsy- v”kkizdkjs Hkxoar vkbZ ofMykaizek.ks HkDrkP;k Hkfo’;kpk fopkj djrkr- nsoh nsorkaizek.ks yxsp
fopkj u djrk oj nsÅu Vkdr ukghr- nsoh nsorkaph HkDrh vkf.k Hkxoarkaph HkDrh ;ke/khy
FkksMD;kr Qjd vlk dh nsoh nsork vkiY;kyk ts gos rs nsrkr- ijarw Hkxoar vkiY;kyk ts gos rs
nsr ukghr- rj T;kph vkiY;kyk [kjh xjt vkgs QDr rsp nsrkr- Eg.kts R;kaP;kizrh izsee; HkDrh
Hkxoar vkiY;kyk iznku djrkr- eqy eqykae/;s [ksG.;kr jeysys vlsy Eg.kts lq[kkr vlsy rj
R;kyk vkbZ oMhykaph vkBo.k ;sr ukgh- i.k eqykyk Bksdj ykxyh fdaok rs IkMys Eg.kts nq%[kh
vlsy rj R;kyk yxsp vkiY;k tUenkR;kaph Eg.kts vkbZ oMhykaph vkBo.k gksrs- ¼vkbZ x! ckijs !½
R;kpizek.ks euq’; lq[kh vlsy rj R;kyk Hkxoarkaph vkBo.k gksr ukgh- ijarw nq%[kkr Hkxoarkaph
vkBo.k gksrs- rks Eg.krks] ** nsok ] Hkxoark ! lksMo js ;k dVdVhrwu ** R;keqGsgh Hkxoar d/kh d/kh
HkDrkyk LobPNsus ladVkr Vkdrkr- ts.ks d:u R;k ladVkP;k fufeRrkus rks HkDr lalkjkr fujk”k
gksÅu HkxoarkP;k HkDrhe/;s vf/kd jesy vkf.k R;kpk m/nkj gksbZy- tls eksBs oknG lqVysys vlsy
rj osYk gh >kMkyk ?kV~V idMrs- R;kpizek.ks eksBeksB;k ladaVkae/;s HkDr HkxoarkP;k vf/kdp toG
tkrks- dkj.k Hkxoarp R;kyk ,deso vk/kkj vlrkr vkf.k R;keqGs R;kpk ;k tUe e`R;q :ih lalkj
lkxjkrwu m/nkj gksrks- ladVs gh bUTksD”ku izek.ks vlrkr- bUTksD”kueqGs rso<;kiqjrk =kl gksrk-s i.k
R;keqGs vkiyk jksx cjk gksrks- R;kpizek.ks ladaVkaeqGs rso<;kiqjrk =kl gksrks- i.k R;keqGs vkiyk tUe
e`R;q:ih Hkojksx cjk gksrks- dkj.k ladVkP;k fufeRRkkus dk vlks uk vki.k HkxoarkaP;k vf/kd toG
tkrks vkf.k HkxoarkP;k fudV tk.ks Eg.kts tUe e`R;qP;k ;sj >k&;ke/kwu eqDr gks.ks- Hkkxor
iqjk.kkP;k ifgY;k Lda/kkr vkysys vkgs dh dqarh nsoh Hkxoku Jhd`’.kkauk izkFkZuk djrkauk Eg.krs dh]
** gs Hkxoark] rweph vkeP;k oj d`ik vkgs dh rqEgh vkEgkyk usgeh ladVkr Vkdys- R;keqGs vkEgh
rwepk /kkok djk;pks vkf.k R;keqGs vkEgkyk rweps lqanj n”kZu feGk;ps- rweps n”kZu gks.ks Eg.kts
lalkj lkxjkrwu eqDrh feG.ks- vkEgh tj lq[kkr vlrks rj dnkfpr rqEgkyk foljyks vlrks **
Eg.kwu ladaVkeqGs HkDrkus d/khgh ?kkc:u tkÅ u;s fdaok Hkxoarkauk R;kcn~ny nks’k nsÅ u;s dkj.k
ts gksrs rs pkaxY;klkBhp gksrs- ;klanHkkZr [kkyhy ,d xks’V izpfyr vkgs-

,d jktk gksrk- R;k jktkpk ,d iz/kkuea=h gksrk- R;k iz/kku ea=hapk Hkxoarkaoj fo”okl
gksrk- R;kph ** ts gkssrs rs pkaxY;k lkBhp gksrs ** v”kh /kkj.kk vlrs- ,dnk jktk pkdwus lQjpan
dkir vlrks vpkud jktkps cksV dkiys tkrs- jktk iz/kkuea=hyk fopkjrks dh Hkxoarkauh ek÷;k
lkscr vls dk ?kMfoys \ rsOgk iz/kkuea=h usgehP;k /kkj.ksizek.ks Eg.krks dh ** ts gkssrs rs pkaxY;k
lkBhp gksrs ** jktkyk ;k xks’Vh cn~ny iz/kkuea=hpk Qkj jkx ;srks vkf.k rks R;k iz/kkuea=hyk
rq:axkr Vkdrks- R;kuarj ,ds fno”kh jktk ,dVkp f”kdkjhlkBh taxykr tkrks- rsOgk rks jktk
vknhoklh yksdkadMwu idMyk tkrks- R;k fno”kh vknhoklh yksdkauk R;kaP;k nsorsyk ,d euq’; cGh
|ko;kpk vlrks- rs R;klkBh jktkyk cGh ns.;klkBh fuoMrkr- jktk ?kkc:u tkrks- i.k vpkud
vknhoklhaP;k uk;dkps R;k jktkP;k cksVkadMs y{k tkrs- R;kyk jktkps ,d cksV deh vlY;kps
fnlrs- R;keqGs vknhoklhapk uk;d Eg.krks dh]** gk jktk cGh ns.;klkBh ;ksX; ukgh- dkj.k R;kP;kr
viq.kZrk vkgs- R;kps ,d cksV deh vkgs- R;keqGs R;kyk lksMwu |k-** jktk vkuankus ?kjh ijr ;srks-
vkf.k R;k iz/kkuea=hyk jktk rq:axkrwu eqDr djrks- jktk iz/kkuea=hyk fopkjrks dh ek÷;k ckcrhr
eyk letys dh] **ts gkssrs rs pkaxY;k lkBhp gksrs** dkj.k ek>s cksV rqVY;kus vkt ek>k tho
okpyk- ijarw eh rqyk rq:axkr VkdY;kus Hkxoarkus rq>s pkaxys dls dsys \ rsOgk iz/kkuea=h jktkyk
153 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
Eg.krks dh rqEgh tj eyk rq:axkr Vkdys ulrs rj vkt f”kdkjhP;k osGsyk eh rqeP;klkscr vlrks
vkf.k vknhoklh yksdkauh rweP;k ,soth ek>kp cGh fnyk vlrk- Eg.kwu **ts gkssrs rs pkaxY;k lkBhp
gksrs **

v”kkizdkjs vki.k Hkxoarkaph HkDrh djr vlwugh tj vkiY;koj ladV vkys rj letkos
dh ;kr Hkxoarkaph vkiY;k m/nkjklkBh Hkfo’;kr dks.krh rjh pkaxyh ;kstuk vkgs- T;kizek.ks jktkyk
letys ukgh dh R;kps cksV R;kP;k HkY;klkBhp HkxoarkP;k d`isus rqVys gksrs- R;kpizek.ks vki.k c/n
tho vlY;kus vkiY;kyk dnkfpr vkt let.kkj ns[khy ukgh dh] gs ladV Hkxoarkauh vkiY;k
m/nkjklkBhp vkiY;koj lksMysys vkgs- i.k dkgh dkG xsY;kuarj vkiY;k uDdhp y{kkr ;sbZy dh]
**ts >kys rs pkaxY;klkBhp >kys** Eg.kwu ladVkr ns[khy [kpwu u tkrk vki.k J/nsus Hkxoarkps
ukeLej.k pkywp Bsokos- vkiY;k HkDrhr dks.krhgh derjrk ;sow nsow u;s- vkbZofMy d/khgh vkiY;k
eqykps okbZV djhr ukghr- R;kpizek.ks Hkxoargh d/khgh vkiY;k HkDrkaps veaxy djhr ukghr- ;k
xks’Vhoj n`< fo”okl Bsokok- ojhy xks’Vho:u vki.k ?kac:u ns[khy tkow u;s dh]eh tj Hkxoarkaph
HkDrh dsyh rj ek÷;koj ns[khy ladVsp ;srhy- izR;sd HkDrkP;k ckcrhr rlsp gksrs- vls ns[khy
ukgh- Hkxoar gs ,dk ijhiw.kZ MkWDVjkaizek.ks vkgsr- MkWDVjkauk letrs dh]dks.kR;k jksX;koj dks.krk
mik; djkok- R;kpizek.ks Hkxoarkuk ns[khy letrs dh dks.kR;k HkDrkP;k m/nkjklkBh dk; djkos \
,[kk|k vijhiDo HkDrkoj tkLr ladVs vkyhr rj rks HkDr ukfLrd gksow “kdrks- R;kpk
Hkxoarkojhy fo”okl deh gksow “kdrks- Eg.kwu Hkxoar R;k HkDrkP;k LoHkkokizek.ks fof”k’V ijhfLFkrh
fuekZ.k djrkr- rlsp ladVkaps fuokj.k dj.kkjs ns[khy Hkxoarp vkgsr- Eg.kwu Hkxoarkaph HkDrh
dj.;klkBh dk dw d: u;s- dks.krhgh “kadk ?ksow u;s- dkGkP;k vks?kkr loZdkgh HkxoarkaP;k d`isus
O;ofLFkr gksrs-

eKadI vya@tI jar jamaInaIvar ]BaI Asaola tr %yaa vya@tIlaa 108 majalaI [maart Kupca maaozI idsat Asato.prMtu
jar tI vya@tI ivamaanaamaQyao basalaolaI Asaola tr jasa jasao ivamaana var ]Dt jaaNaar tsa tSaI tI [maart lahana haot jaaNaar
AaiNa ivamaana AakaSaat Kup ]Mcaavar gaolyaavar tI [maart idsaNaar doiKla naahI.%yaacap`maaNao BagavaMtaMcaI Ba@tI na krNaa yaa
³BaaOitk stravar AsaNaa yaa´ vya@tIsaazI eKado saMkT %yaa ]Mca [maartIp`maaNao Kup maaozo vaaTt Asaola pNa Ba@tI$pI
ivamaana mhNajao Ba@tacaI Ba@tImaQaIla p`gatI jasa jaSaI vaaZt jaaNaar tsa tsao to maaozo saMkT %yaa Ba@tasaazI lahana haot
jaaNaar AaiNa jar tI vya@tI Sauw Ba@t JaalaI tr %yaa Sauw Ba@talaa to maaozo saMkT idsaNaar doiKla naahI.eKado saMkT ho
saMkT na vaaTNao ho sauwa saMkT saaoDivaNyaasaarKoca Aaho.³ikMvaa eKadyaa samasyaocaa ~asa na jaaNavaNao mhNajao ho sauwa tI
samasyaa saaoDvaNyaasaarKoca Aaho.´

Aa[- jaovha itcyaa lahana maulaacao snaana krto tovha jarI tao lahana maulagaa rDt Asalaa trIsauwa Aa[- %yaacao snaana
krNao va saabaNa laavauna %yaa baaLacao SarIr GaasaNao qaaMbavat naahI.karNa tIlaa caaMgalao maahIt Asato kI yaamauLo maulaalaa
[nfo@Sana haoNaar naahI va tao svacC hao[-la. %yaacap`maaNao jaovha Ba@tacyaa jaIvanaat kahI saMkTo yaotat ikMvaa kahI vaa[-T
GaDt Asato tovha Ba@tanao samajaavao kI BagavaMt %yaacao SauwIkrNa krt Aahot.

lahana maulaalaa jar maahIt Asalao kI gaaodDI KalaI Aaplao vaDIlaca laplaolao Aaho tr to lahana maula mauLIca GaabarNaar
naahI. %yaacap`maaNao Ba@talaa maahIt Asato kI saMkT ho BagavaMtaMcyaa kRponao maaJyaa AaQyaai%mak p`gatIsaazIca Aalaolao Aaho
AaiNa %yaamaagao BagavaMtca laplaolao Aahot.%yaamauLo BagavaMtaMcaa Ba@t maaozmaaozyaa saMkTaMnaahI Gaabart naahI AaiNa %yaacaI Bagavat
saovaa caalauca zovatao.AapNa BagavaMtaMkDo jaa}na %yaaMnaa maaJyaavar maaozo saMkT Aaho Asao mhNau nayao¸ tr saMkTakDo jaavao va
saMkTalaa saaMgaavao kI maaJyaakDo maaozo BagavaMt Aahot.

154 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 BaaOitk jaIvanaamaQyao naohmaI BagavaMtaMkDuna yaSaacaI Apoxaa k$ nayao.Anyaqaa tsao na Jaalyaasa AaplaI BagavaMtaMvarIla
Eawa kmaI haoto.BaaOitk haNaI haoNao mhNajao KrI haNaI naahI Aaho.Bagavad\kRponao jao kahI imaLola %yaat saMtuYT rhavao.karNa
CaoTyaa maaozyaa yauwaMmaQaIla yaSa Aqavaa ApyaSa ho mah%vaacao nasato tr mau#ya maaozyaa yauwamaQaIla yaSa ho jaast mah%vaacao
Asato.%yaap`maaNaoca jaIvanaatIla CaoTyaa maaozyaa kayaa-MmaQaIla yaSa Aqavaa ApyaSa ho mah%vaacao naahI tr jaIvanaacyaa AMitma xaNaI
BagavaMtaMcao smarNa haoNao mhNajao BagavaMtaMcaI p`aPtI haoNao ho jaast mah%vaacao Aaho.ek Sauw Ba@t AmaMgalamaQyaohI maMgala baGat
Asatao.

BagavaMtaMnaI idlaolaI iSaxaa hI dovaI dovataMcyaa vardanaapoxaa EaoYz Aaho.

jaovha kahI karNaaMmauLo T/afIk jaama Jaalaolaa Asatao tovha laaokaMcaI %yaacao karNa jaaNaUna GaoNyaacaI ]%kMza Asato.
jasa jaSaI gaaDI puZo puZo jaat Asato tsa tsao laaok yaa karNaamauLo T/afIk jaama Jaalaolaa Aaho ikMvaa %yaa karNaamauLo T/afIk
jaama Jaalaolaa Aaho Asaa inaYkYa- kaZt Asatat.prMtu jaovha puNa- rsta par paDlaa jaatao tovha naomako T/afIk jaamacao
karNa samajato.%yaacap`maaNao jaIvanaatIla GaDNaa¹yaa GaTnaaMcao Avalaaokna krtaMnaa AapNa %yaamaagacaI inarinaraLI karNao baGat
Asatao. prMtu¸ jaovha sava- GaTnaa GaDUna jaatat tovha Aaplyaalaa naomako karNa samajato.%yaacap`maaNao AapNa AaplaI saaMsaarIk
kt-vyao par paDIt AsataMnaa p`amaaiNakpNao BagavaMtaMcaI Ba@tI krIt rahIlaao tr Bagavat kRponao inaScatca Aaplyaa sava-
SakaMcao samaaQaana haoto.

HkxoarkP;k bPNsfouk xorkps ikrsgh gyw ‘kdr ukgh- ;k fo’okr HkxoarkP;k bPNsfouk dkghgh
?kMr ukgh- rj ex dkgh yksd Eg.krkr dh]vkeP;kdMwu ts iki deZ ?kMrs ¼mnk-ekalkgkj dj.ks]
u’kkiku dj.ks] [kwu dj.ks b-½ rs loZ HkxoarkP;k bPNsusp ?kMrs- vkEgh QDr fufeRr ek= vlrks- gs
[kjs vkgs dk \
gh xks’V lR; vkgs dh]HkxoarkP;k bPNsfouk ;k fo”okr dks.krhgh xks’V gksow “kdr ukgh-
tls ewy vkbZ ofMykaP;k bPNsfouk dks.krhgh xks’V d: “kdr ukgh- vkbZofMy eqykadMwu cGtcjhus
R;kaP;k bPNsizek.ks dks.krhgh xks’V djow “kdrkr- i.k gh xqykeh >kyh- vkbZ ofMykaps vkiY;k
eqykoj LokHkkfod izse vlrs vkf.k R;keqGs rs vkiY;k eqykyk vaf”kd ¼FkskMsls½ Lokra™; nsrkr o
R;kpcjkscj R;kyk vkiY;k fu;a=.kkr ns[khy Bsorkr- eqykyk R;kyk feGkysY;k vaf”kd Lokra+™;kpk
lnqi;ksx fdaok nq:Ik;ksx dj.;kph eqHkk vlrs- eqykus tj feGkysY;k Lokra™;kpk lnqi;ksx dsyk rj
vkbZofMy [kq’k gksrkr vkf.k feGkysY;k Lokra™;kpk nq:Ik;ksx dsyk rj vkbZ ofMy R;kyk
f”k{kkns[khy djrkr- R;kpizek.ks vki.k Hkxoarkps va”k vlY;kus Hkxoarkps vkiY;koj LokHkkfod izse
vlrs vkf.k R;keqGs rs vkiY;kyk vaf”kd Lokra™; nsrkr vkf.k R;kpcjkscj vkiY;kyk R;kaP;k
fu;a=.kkrns[khy Bsorkr- vkiY;kyk feGkysY;k Lokra™;kpk lnqi;ksx fdaok nq:Ik;kssx dj.ks gs
vkiY;k gkrkr vlrs- vki.k tj feGkysY;k Lokra™;kpk lnqi;ksx dsyk Eg.kts Hkxoarkaph lsok
¼HkDrh½ dsyh rj Hkxoar vkiY;koj izlUu gksrkr vkf.k vki.k R;kaP;k toG oSdqB /kkekr fdaok
xksyksd o`nkaoukr “kk”or dkGklkBh jkgw o vkiY;kyk tUe ej.kkpk Qsjk ulsy- i.k tj vki.k
feGkysY;k Lokra™;kpk nq:Ik;kssx dsyk Eg.kts Hkxoarkaph HkDrh lksMwu ikideZ dsys ¼mnk-u”kkiku
dj.ks] ekalkgkj dj.ks] twxkj [ksG.ks] ijL=h laca/k Bso.ks] b--½rj vki.k f”k{ksl ik= B: vkf.k
tUeej.kkP;k Qs&;kr ;k txke/;sp vMdysys jkgw- v”kkizdkjs vki.k dsysY;k ikidekZyk vki.kp
tckcnkj vlrks- Hkxoar tckcnkj ulrkr- vki.k dks.kR;k izdkjph deZs djkohr fdaok Hkxoarkauk
vkiY;kdMwu dk; visf{kr vkgs gs vxksnjp Hkxoarkauh “kkL=ke/;s lkaxhrysys vkgs fdaok d/kh d/kh
rs R;kaP;k “kq/n HkDrkauk ¼mnk ;s”kw f[kzLr] Jhy izHkwikn¸ saMt tukarama maharaja¸[.½ vkiY;kdMwu R;kauk
¼Hkxoarkauk½ dk; visf{kr vkgs gs lkax.;klkBh vk/;kfRed txkrwu HkkSfrd txkr ikBforkr- Eg.kwu
vki.k vls Eg.kw “kdr ukgh dh eh ts ikideZs djrks rs HkxoarkaP;k bPNsus gksrs fdaok Hkxoarkauh eyk
155 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
R;klkBh cq/nh fnyh- d/kh d/kh c/nkoLFkse/;s vki.k vkiY;k g`n;krwu vusd izdkjps vkokt ,sdrks-
R;krhy dkgh pkaxys rj dkgh okbZV vlrkr- R;k vkoktke/;s ,d ijekRE;kapkgh ¼Hkxoarkapkgh½
vkokt vlrks- ijarw vkiY;krhy fo’k;oklukaP;k izHkkokus v”kq/n vlY;kus R;k vusd vkoktkaiSdh
Hkxoarkapk vkokt vki.k Li’Vi.ks ,sdw “kdr ukgh- T;kizek.ks d/kh d/kh jsMh;ksP;k ,dkp LVs”kukoj
vusd LVs”kUk~l ,dkp osGsyk ,sdq ;srkr- rsOgk vki.k jsMh;ksph QzsDosU”kh ,dk fof”k’V LVs”kuoj
dsanzhr djrks o vkiY;kyk gos vlysys LVs”ku Li’V ,sdw ;sr-s R;kpizek.ks tj vki.k vkiyh cq/nh **
xq:&lk/kw&“kkL= ** ;kaP;k mins”kkaoj dsanzhr dsyh ¼R;kaP;k mins”kkaizek.ks okxyks ½ rj vkiY;kyk
vkiY;k g`n;krhy ;s.kk&;k vusd vkoktkaiSdh Hkxoarkapk vkokt Li’V ,sdw ;sbZy- R;kuarj R;k
izek.ks okxwu vki.k vkiys thou lkFkZd d: “kdw-

ba yaaca vaoLa laaok mhNatat kI malaa ho vaa[-T kma- krNyaasaazI BagavaMtaMnaIca bauwI idlaI.Aqaa-t bauwI BagavaMtca
dotat.pNa tI bauwI kSaI vaapravaI ho AapNaca zrivat Asatao.]da: caakU ha svat:maQyao vaa[-T naahI.tao caakU kaoNa
vaaprtao Aaho Da^@Tr Aa^proSanasaazI kI gauMD vya@tI kaoNaacaa Kuna krNyaasaazI vaaprt Aaho yaavar to AvalaMbauna Aaho.
%yaacap`maaNao bauwI hI caaMgalyaa kI vaa[-T kamaasaazI vaaprlaI jaato yaavar tI caaMgalaI Aqavaa vaa[-T zrivalaI jaato va %yaasaazI
AapNaca jabaabadar Asatao¸ BagavaMt jabaabadar Asat naahIt.

Aa[- vaDIla %yaaMcao lahana maula KoLt AsataMnaa %yaa maulaavar laxa zovauna Asatat kI tao kaya krIt Aaho.tsaoca %yaa
maulaacyaa kayaa-maQyao hstxaop doiKla krIt naahIt.prMtu¸ jar %yaa maulaanao %yaa svaatM~yaacaa du$pyaaoga kolaa tr Aa[- vaDIla
%yaalaa iSaxaadoiKla krtat. %yaacap`maaNao BagavaMt doiKla %yaaMcao pu~ Aqavaa AMSa Asalaolyaa jaIvaa%myaaMvar %yaaMcyaa hRdyaat
prmaa%maa $panao vaasa k$na laxa zovauna Asatat kI tao jaIvaa%maa kaya krIt Aaho.tsaoca BagavaMt %yaa jaIvaacyaa kayaa-maQyao
hstxaop doiKla krIt naahIt.prMtu¸ jar %yaa jaIvaanao BagavaMtaMnaI idlaolyaa svaatM~yaacaa du$pyaaoga kolaa tr %yaalaa
iSaxaadoiKla krtat.mhNauna kaoNaacaa Kuna krNao¸ balaa%kar krNao¸ yaaMsaar#yaa papkmaa-saazI BagavaMtca bauwI dotat Aqavaa
AnaumatI dotat Asao mhNanao caukIcao Aaho.jaIva svat: %yaasaazI jabaabadar Asatat va nark yaatnaa BaaogaNyaasaazI pa~
zrtat.

Aaplao papkmaa-pasauna ikMvaa AQaaogatI haoNyaapasauna saMrxaNa krNyaasaazI BagavaMtaMnaI AaplyaamaQyao Sarma vaaTNao
hI svayaMisaw p`kIyaa inamaa-Na kolaI Aaho.jaovha kovha AapNa eKado Saas~acyaa
iva$w ikMvaa papkma- krtao tovha AaplyaamaQaIla Sarma vaaTNao hI svayaMisaw p`kIyaa
kaya-rt haoto va Aaplyaalaa %yaa kayaa-bad\dla KMt ikMvaa Sarma vaaTto.jar AapNa BagavaMtaMnaI p`dana kolaolyaa yaa p`k`Iyaocaa
]pyaaoga k$na Gaotlaa tr AapNa papkmaa-pasauna ikMvaa AQaaogatI haoNyaapasauna Aaplao saMrxaNa k$ Saktao.eKaValaa
Saas~acao jarI &ana nasalao trI Sarma vaaTNao hI svayaMisaw p`kIyaa Saas~aMcyaa iva$w
kma- krtaca kaya-rt haoto.pNa saQyaa laaok evaZI jaast papkma- krIt Aahot kI %yaaMcyaamaQaIla ih p`ik`yaa kQaIkQaI kama
krt naahI.

156 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 Aaplao dudO-va ho saudOvaat ksao
k badlavaayaccao .
K
KalaIla ]dahrrNaaMva$na Aap apNa Aaplao dudO-va ho saudOvaatt ksao badlavvaayacao ho samajjauu Saktao.
1.kuMtI maharanaI naI EaImad\Baagavvat\ma maQyao p`aqa-naa krto kI “ho BagavvaMta
tumhIh Aamhalaa saMkTo Va karNa saMkTTaMcyaa inaima%ttanao ka Assaonaa
tumhalaa
h AamhI pukartao AaiNiNa tumacao smarNNa krtao. tumacao m smarNa mhNNajao
yaa Bavasaagaratuna mau@tI haoya..” %yaamauLo saMaMkTo hI [njao@Sana
@ p`maaNao kama
k
krrtat.jasao [njao[ @SanamauLo sau$vaatIlaa ~asa haotao pNa naMtr maa~ m
Aapaplaa Aajaarr bara haotao.%yaap`maaNaoca saMkTaMmauLo saus u$vaatIlaa ~asa ~
haotao
t pNa naMtr maa~ Aaplaa ha Bavaraogaaccaa Aajaar bara ba haotao.mhNNajao
janmnma marNaacyaa fo¹yaatuna Aaplyaalaa
A maum u@tI imaLto.yaa klaIyaugaat
g
caaMgalaa
g janma¸ Baarpur pOsaa¸ sauMdr SarIr¸ [. [ mhNajao Saaapca Aaho karNa
ka
%yaaa gaaoYTI maaNasaacyaa
m naaSaasa karrNaIBaut zrrtat.pNa jar
eKKaVajavaL vaarIla sava- gaaoYTI Y AsaunadoiiKla
K jar %yaallaa %yaa gaaoYTIMTIcaa
AhhMkar nasaola ikMi vaa tI vyaa@tI BagavaMtacaI aM Ba@t Assaola tr samajjaavao
kI %yaa vya@tIvaar BagavaMtaMcaI kRpa Aaho.

2.mahaBaartat p`saMga Aaho kI k ekda duyaao y -Qana %yaacao kaka EaI ivadu iv rjaI yaaMnaa paMDvaaMcyaa vavatInao baaolaNyaaamauLo Kup Taoacauna
baaolatao
l kI ha maaJao m Anna Katao Ka pNa dusa¹¹yaacaI ³paMDvaaM v caI´ baajau GaoG tao AaiNa Aro
A turo cyaa BaaYao
B t duyaao-Qanna EaI ivadurjaIMj naa
baaolatao
l .pNa ivadudurjaI manaamaQy Qyao ivacaar krrtat kI duyaaoa o-Qanaanao %yaaMcyaavar
y kRpaca kolaI Aaho karNa k yaa saMQaIcaa Q laaBa Gaoa}na
ivadudurjaI itqa-yaa~~a AaiNa saaQQaU saMtaMcyaa BaoTIsaazI
T rajyaaacaa %yaaga k$$na inaGauna jaaatat.tsaoca tto paMDvaaMcaI ikM i vaa duyaao-QananaacaI
baajjauu GaoNyaacyaa gaaMoQaLatuna mauau@t haotat.jar AapNa %yaaM % cyaa izkaaNaI Asatao tr t AapNa far f du:KI Jaaalaao Asatao.pNa
ivadudurjaI du:KI nan haota AanaMdIdI Jaalaot va %yaaM
% naI %yaa saMQaIcaa
Q I laaBa Gaotlaa.t

3. . saMt tukarrama maharajaaMaMcyaa pazIvarr jaovha %yaaMcyaa c p%naInao }sa }

maarrlaa AaiNa %yaa }saacao tIna tukDo Jaalaot tovha h saMt tukarama a
mahharaja %yaaMcyaaa p%naIlaa mhNNaalaot kI AaplyaaA maulaaMmaQyao
m }sa vaaaaTp
krrNyaasaazI }ssaacao tIna tukDo k krayacaI Aaplyaalaa garja g naahI AaiNa A
%yaaMaMnaI %yaa GaTTnaolaa gaMBaIrppNao Gao}na tot du:KI Jaallao naahIt.ttsaoca
ba`amhNa
m jaatItIIla laaokaMcaa AhMkar pahUhUna saMt tukarama k maharaja
ja ho
mhNNatat kI baaroo Jaalao vaaNaIaI mhNauna janmmaalaa Aalaao naahI n tr ba`amhNa m
jaaatItIla laaokaMk p`maaNao maI diKla
do AhMkarI a Jaalaao Asatao
A .ASaap`karo k
saMt tukarama maharajaaM
m naI vaaNaI
va mhNauna janmaalaa Aalalyaabad\dla du:K
vaaTTUna Gaotlao naaahI.tr nama` haoNyaasaazI yaa gaaoYTIcaaa ]pyaaoga k$na k
Gaotlaa.ekda
t tutkarama mahaarajaaMcaI gaMmatt pahNyaasaazzI laaokaMcaI gadI-
g
jammalaI tovha tukarama
k maharajjaaMnaI BagavaMtaM t cyaa naamaacao ikt-na sau$ ko klao
AaaiNa ivacaar kolaa kI AsaohI h laaok sahjjapNao ek~ yaoy ot naahI. Aata A
gaMmat
ma pahNyaacyyaa inaima%tanao ka Asaonaa pNa laaok ek~ e Aalaot tr
%yaaMaMnaa ikt-na eokvaU
k yaa.

157 ³ hsqa maaga-diSa-

³gaR iS ka´
 4.pirixat maharajaaMnaa jaovha saat idvasaaMmaQyao maR%yaU yao[-la Asaa
?YaIMkDuna Saap imaLalaa tovha to du:KI Jaalao naahIt tr %yaaMnaI %yaa
saMQaIcaa EaImad\Baagavat mahapuraNa ³BagavaMtaMcyaa kqaa´ eokNyaasaazI
laaBa Gaotalaa va manauYya jaIvanaacao AMitma Qyaoya f@t saat idvasaatca
p`aPt kolao mhNajao BagavaMtaMcaI p`aPtI kolaI. %yaacap`maaNao jar AapNaalaa
samajalao kI Aaplaa maR%yaU lavakrca haoNaar Aaho jasao eKaVa vya@tIlaa
Da^@TraMnaI saaMgaItlao kI %yaa vya@tIcaa saha mahInyaaMnaI ikMvaa Amauk
kalaavaQaInaMtr eKaVa gaMBaIr AajaaramauLo maR%yaU haoNaar Aaho tr ASaI
vya@tI %yaa saMQaIcaa laaBa Gao}na BagavaMtaMcaI p`aPtI k$ Sakto.jar
pirixat maharajaaMnaI f@t saat idvasaatca BagavaMtaMcaI p`aPtI kolaI tr
AapNa saha mahInyaat ikMvaa saat idvasaaMpoxaa jaast kalaavaQaIt
BagavaMtaMcaI p`aPtI ka k$ SakNaar naahI.]da: [ska^na mauMba[- raQaa
gaaoipnaaqa maMidracyaa saMpka-t Asalaolao sTaok kRYNa p`Bau ³gaRhsqa Ba@t´
yaaMnaI kahI vaYaa-MpuvaI- k^nsarcyaa gaMBaIr AajaaramauLo far kmaI vayaat
SarIr saaoDUna BagavaMtaMcaI p`aPtI kolaI.%yaaMcyaa k^nsarcyaa kaLat %yaaMnaI
kQaIhI BagavaMtaMnaa daoYaaraopna idlao naahI kI maI drraoja **gjs d`’.k gjs d`’.k d`’.k d`’.k gjs gjsA gjs jke gjs
jke jke jke gjs gjsAA **;k egkea=kpk 16 maaLaMcaa ti krtao trI doiKla BagavaMtaMnaI maaJyaasaaobat Asao ka
kolao.tr %yaaMnaI ivacaar kolaa kI BagavaMtaMnaI yaa k^nsarcyaa $pamaQyao malaa Sauw kolao AaiNa maaozmaaozo saMnyaasyaI malaa dSa-na va
p`saad Vayacao.tsaoca maaJao gau$ maharaja p.pu.raQaanaaqa svaamaI maharaja maaJaI vaOyai@tk kaLjaI Gyaayacao.jar malaa k^nsar
nasata tr kdaicat ha sava- laaBa malaa Jaalaa nasata AaiNa SaovaTI sava- Ba@t ikt-na krIt AsataMnaa %yaaMnaI Aaplyaa naSvar
dohacaa %yaaga kolaa va BagavaMtaMcaI p`aPtI kolaI karNa Bagavaana EaIkRYNa EaImad\Bagavad\gaItomaQyao saaMgatat kI jaao yaa dohacaa
%yaaga krIt AsataMnaa maaJao icaMtna krtao ikMvaa maaJyaa naamaacao EavaNa krtao %yaalaa inaiSttca maaJaI p`aPtI haoto.

5. EaImad\Baagavatat p`saMga Aaho kI maharaja AMga Aaplyaa AitSaya papI pu~ vaona yaacyaamauLo kMTaLuna Aaplyaa rajyaacaa
%yaaga krtat va jaMgalaat BagavaMtaMcyaa p`aPtIsaazI inaGauna jaatat.ivaSaoYa mhNajao %yaaMnaI pu~ p`aPtIsaazI BagavaMtaMcaI AaraQanaa
kolaolaI Asato.pNa Asaa papI pu~ p`aPt JaalyaamauLo %yaaMnaI kQaIhI BagavaMtaMnaa daoYa idlaolaa naahI.yaa ]laT yaa saMQaIcaa laaBa
Gao}na %yaaMnaI jaMgalaamaQyao jaa}na AaQyaai%mak saaQanaa k$na BagavaMtaMcaI p`aPtI kolaI.maharaja AMga yaaMnaI ivacaar kolaa kI¸
“caaMgalaa pu~ Aasa@tI vaaZivatao.prMtu Asaa papI pu~ Aasa@tI kmaI krtao.tsaoca jyaaMnaa pu~ naahI to Baagyavaana va
puNyavaana Aahot karNa %yaaMnaa vaa[-T pu~acaa ~asa sahna kravaa laagat naahI.vaa[-T pu~ AsaNyaapoxaa inapu~ AsaNaoca
caaMgalao.” …³EaImad\Baagavatma\ 4.13.21 va maharaja AMga yaaMcaI kqaa´

6.jar eKaVa vya@tIcaI p%naI svaBaavaalaa caaMgalaI ikMvaa sauMdr nasaola tr tI vya@tI ivacaar k$ Sakto kI sauMdr p%naIcaI
ikMvaa caaMgalyaa svaBaavaacyaa p%naIcaI Aasa@tI saaoDNao far kzINa Asato.pNa BagavaMtaMcyaa kRponao malaa ASaI p%naI
imaLalyaamauLo Aasa@tI saaoDNao far saaopo Jaalaolao Aaho.tsaoca sauMdr p%naIcyaa saaMsaarIk maagaNyaahI Kup jaast Asatat.AapNa
mhatarpNaatIla s~I ikMvaa pu$YaaMcaI maana kSaI hlato yaacao inairxaNa kolyaasa AapNaalaa AaZLuna yao[-la kI saaQaarNapNao
s~IyaaMcaMI maana var AaiNa KalaI hlat Asato AaiNa pu$YaaMcaI maana Davyaa va ]javyaa baajaulaa hlat Asato.%yaacaa Aqa- Asaa
Aaho kI mhatarpNaat sauwa s~IyaaMcyaa saaMsaarIk maagaNyaa caalauca Asatat.jasao maana var AaiNa KalaI k$na maagat rahNao
AaiNa mhatara pu$Ya maana Davyaa va ]javyaa baajaulaa k$na nakar dot Asatao kI Aata naahI¸ basa Jaalao.

158 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 7.EaImad\Baagagavatat p`saMga Aaho kI icica~kotu maharraja maata pavva-tI
k na Asaur hao
kDu h Nyaacaa Saapp imaLUna doiK
Kla %yaa Saapaccaa ]pyaaoga k$na
k
BagavaMtaMcaI p`aPtI k$naa Gaotat.jaovvha [Md` va Asaur $pattIla
i tu mahaaraja yaaMcyaamaQyao yauw haototo tovha [Md`dovav ijaMkuna doiKla
ica~ko iK
h
hrtat. karNa
k %yaaMnaa f@t svagaa-a-cao rajya imaLto
ima tr AsauA r
$
$patIla ica~~kotu maharajjaaMnaa BagavaMttacao smarNa k$na
k doh %yaaga
%y
klyaanao BagavavaMtaMcaI p`aPtI haoto.
ko

8.ek maaolakrI rIna haotI.itccyaakDo faTko ko blaa}ja AaiNa

A faTkI saaDI haotI.tI naohmaI du:KI K AsaayacaI kI AaplyaaakDo
caaMgalao
g kpDohI naahIt.eko idvaSaI itcyyaa maalakInaInnaoo itlaa naivanna saaDI va blaa}ja
b idvaaaLIsaazI BaoT mhNauna idlao.tI
maaolakrIna
l Kup Ku
KYa JaalaI kI Aata AapplyaakDo naivaana kpDo Aahohot.tInao to naivana kpDo Aaplyaa GarII eka saMdukmaQyao m
zo}na
} idlao AaiN iNa naohmaIp`maaNNaoo faTko blaaa}ja AaiNa faTkI saaDI DI vaaprt AsaayacaI.pNa
A saQyaa tI AaplyaakDo
A naiaivana
kppDo Asalyaanao Kup KuYa AsaayacaI.baGaa
A a¸ itcaI saQyaaacaI AaiNa Agaao
A drcaI isqaatI ekca Aa Aaho kI faTko ko kpDo Gaattlaolao
AsasaNao.pNa ekkca p`saMga vaoagavaogaLyaa pkaro
p` baiGatllyaanao tI svat
at:laa dudO-vaI ikMvaa saudOvvaIaI samajaayacaII.ASaaca p`karo
k
AapplaIhI isqatII Aaho.

9.ek Kra Ba@@t naohmaI vaa[[-TatunahI caaMgalaog paht Assatao AaiNa ivacaar
iv krtao kI k maI evaZa papI Aaho kI saQyaa jao du:K
maI Baaogat Aaho to BagavaMtacyaaa kRponao farcca kmaI Aaho.tsao
. pahIlao tr
t maI yaapoxaaahI jaast du:K BaaogaNyaasaa pa~ Aaho.

10.jaovha paosTmana
T Aaplyaallaa Aaplyaa faonacao vaa laa[- l T baIlaacaIaI Kup maaozI r@kma Asallaolao baIla dotao t ¸ tovha AaapNa
paosTmanacyaa
s kannaaKalaI maartt naahI.karNNa AapNaca fao f navar jaastt baaolat Asaatao ikMvaa jaaast laa[-T vaaaprlaolao Asattat
AaiiNa paosTmana f@t
f to baIlala doNyaasa inaimima%tmaa~ Asattao.tsaoca jaovhav paosTmananaoa AaplyaasaazzI Kup maaozI r@kma AsallaoolaI
maniaia Aa^D-r AaNNalaolaI Asato tovha AapNaa paosTmanalaa pMcap@vaannaaccaoo jaovaNa dotao Asao doiKlala naahI.karNNa %yaasaazI saus uwa
paosTmana
s f@t inaima%tmaa~ Asatao
A .%yaacap ap`maaNao Aapllyaa sauK ikMvaa v du:KasaazI zI AaplaI svsvat:caI kmao- mhNajao AappNaca
javavaabadar Asatao
tao.dusara vya@@tI ikMvaa piririsqatI paosTmamanap`maaNao f@tt inaima%tmaa~c
~ca Asato.

11.jaI AaplaI saVa isqatI Aaho tI Aaplyaa

A Ba@tI
tIsaazI frfo@T
@ Aaho Assaoo samajaavao k
karNa BagavaMt kQaIhI %yaaMaMcyaa
Ba@@taMcaoca kaya tr
t naaistk laao
l kaMcao doiKlla vaa[-T pahtt naahIt.

12.jar eKaVaa vya@tIlaa %yyaacyaakDo jaaast pOsao nasaly lyaanao mhNajao garIbaImau
g Lo du:K vaaTt Asaosaola tr tI vyya@tI %yaacyaapopoxaa
Kallacyaa laaokaMkDo
k ikMvaa rss%yaavarIla Aqqavaa JaaopDpTT\TItIla laaokaM
k kDo pahuna ivacaar
i k$ Saktao
S kI inadana
in AapNa %yaa
laaokaM
k poxaa caaMgallyaa isqatIt Aahao
A t AaiNaa jar kaoNaalaaaa %yaacyaa EaImmaMtImauLo AhMkar
k ikMvaa gavava- vaaTt Asaolal tr tI vya@
a@tI
%yaaccyaapoxaahI jaaast gaBa-EaImaMt laaokaMkDo pahU
p Saktao vaa Aaplaa AhMhMkar ikMvaa gaava- kmaI k$ Saktao.

13.jar kaoNaamauauLo Aaplyaalaaa ~asa Jaalaaa Asaola tr AapNa A ivacaarr kravaa kI hI vya@tI maaaJao papkma- kmaI k krIt Aaho A
karrNa du:K BaaoaaogaNao mhNajao pap kmaI hao h Nao haoya AaiNa
A sauK BaaaoogaNao mhNajao puNya kmaI haoNao haoya.mmaga kaya caaMaMgalao
Aahoho.pap kmaI haoNao kI puNyay kmaI haoNao mhNauna manaaamaQyao Aaplyayaalaa ~asa doNaaN yaa vya@tIlIlaa daoYa doNyaaapoxaa AapNa %yaa
vya@@tIcao AaBaarr maanalao pahIjjaoo.tsaoca du:K Baaogat AsasataMnaa sauwa ivacalaIt
iv hao} nayao.

159 ³³gaRhsqa maaga-diSSa-ka´

14.jar eKaValaa ku~a caavalaa tr caaOda [njao@Sansa Gyaavao laagatat ³Agaaodrcyaa kaLat Asao haoto.saQyaa maa~
[njao@SansacaI saM#yaa kmaI JaalaolaI Aaho´.[njao@Sansa GaotaMnaa ku~a caavalaolyaa vya@tImaQyao sauK va du:Kacao imaEa Baava
Asatat.[njao@Sansa GaotaMnaa haoNaara ~asa mhNauna du:Kacaa Baava va [njao@SansacaI saM#yaa idvasaoM idvasa kmaI hao}na Aata
AapNa ku~a caavaNyaacyaa [nfo@Sana maQauna baro haoNyaacaa sauKacaa Baava Asatao.%yaacap`maaNao kmaa-caI fLo Baaogat AsataMnaa
Ba@taMmaQyao sauK va du:Kacao imaEa Baava Asatat.kmaa-caI fLo Baaogat AsataMnaa haoNaara ~asa mhNauna du:Kacaa Baava va Aata
AapNa lavakrca kma- flaatuna du:K mau@t hao} mhNauna sauKacaa Baava Asatao.

15.jarI AapNa BaaOitkdRYTyaa ApyaSaI Asalaao trI jaaopya-Mt BagavaMt Aaplyaalaa Ba@tImaQauna Aa}T mhNat naahIt taopya-Mt
AapNa Aa}T naahIt. karNa BagavaMtca Kro hmpayar Aahot.]da: vasaudova ek xai~ya haoto.xai~ya mhNajao jao Aaplyaa
p`jaocao rxaNa krtat to.prMtu vasaudovajaI p`jaocao rxaNa tr durca rahIlao pNa %yaaMcyaa svat:cyaa saha maulaaMcao jyaaMnaa kMsaanao
karagaRhat maarlao %yaaMcao sauwa rxaNa k$ Saklao naahIt.trI doiKla BagavaMtaMnaI %yaaMcaa maulagaa mhNauna Avatar Gaotlaa.karNa
BagavaMtaMnaI %yaaMcaI Sauw Ba@tI pahIlaI.mhNauna saMsaaratIla BaaOitk yaSa Aqavaa ApyaSa mah%vaacao nasauna BagavaMtaMcaI Sauw Ba@tI
mah%vaacaI Aaho.Bagavatp`aPtIsaazI kQaIhI AaSaa saaoDU nayao mhNajao inaraSa hao} nayao.

ASaap`karo AapNa ivacaar k$na AaiNa BagavaMtaMcaI Ba@tI k$na Aaplao dudO-va saudOvaat badlavau Saktao AaiNa yaa BaaOitk
jagaamaQyao sauwa sauKanao jagau Saktao.

kqaa :
ekda eka saaQaukDo ek rajaa yaotao va saaQaUlaa namaskar k$na AaSaI-vaad maagatao.%yaavar tao saaQaU %yaa rajaalaa
AaSaI-vaad dotao kI Kup vaYao- jagaa va jaIvanaat sauKI vha.naMtr ek ba`mhcaarI yaotao va tao doiKla saaQaUlaa namaskar k$na
AaSaI-vaad maagatao.%yaavar tao saaQaU %yaa ba`mhcaarI vya@tIlaa AaSaI-vaad dotao kI lagaoca tuJaa maR%yaU vhavaa.%yaanaMtr ek KaTIk
³baaokD kapNaara vya@tI´ yaotao va tao doiKla AaSaI-vaad maagatao. %yaavar tao saaQaU %yaalaa AaSaI-vaad dotao kI tu jagauhI
nakaosa va ma$hI nakaosa.qaaoDyaa vaoLanao ek vaOYNava ³hirnaamaacaa jap krNaara vya@tI´ %yaa saaQaUkDo yaotao va saaQaUlaa
namaskar k$na AaSaI-vaad maagatao.%yaavar tao saaQaU %yaa vaOYNavaalaa AaSaI-vaad dotao kI tu jagalaa kaya AaiNa marNa pavalaa
kaya tulaa kahIhI frk pDt naahI.%yaa izkaNaI AsaNaaro kahI ija&asau laaok saaQaUlaa %yaa AaSaI-vaadaMcaa Aqa- samajaavauna
saaMgaNyaasa ivanaMtI krtat.%yaavar tao saaQaU %yaa vaogavaogaLyaa AaSaI-vaadaMcao Aqa- saaMgatat.sava-p`qama to rajaacyaa
AaSaI-vaadasaMbaMQaI saaMgatat kI rajaa ]pBaaoga BaaogaNyaat Asalyaanao maR%yaUnaMtr rajaalaa nark yaatnaa Baaogaavyaa laagatIla.tsaoca
84 laxa yaaonaIMmaQyao BaTkavao laagaola.mhNauna rajaalaa AaSaI-vaad idlaa kI yaaca jaIvanaat Kup sauK Baaoga karNa maR%yaUnaMtr
rajaalaa sauK naahI.naMtr ba`mhcaarI vya@tInao Kup kzaor tpsyaa kolyaanao maI %yaalaa AaSaI-vaad idlaa kI lagaoca tuJaa maR%yaU
vhavaa va caalau janmaatIla tuJaI tpsyaa qaaMbava va maR%yaUnaMtr ba`mhlaaokatIla sauK Baaoga.karNa kzaor ba`mhcaya- va`t QaarNa
krNaa yaaMnaa maR%yaUnaMtr ba`mhlaaokacaI p``aPtI haoto.%yaanaMtr KaTIk vya@tIlaa AaSaI-vaad idlaa kI tu jagalaasa tr Ajauna
baaokD kapSaIla va marNa pavalaasa tr maR%yaUnaMtr tulaa BayaMkr narkyaatnaa Baaogaavyaa laagatIla.mhNauna tu jagauhI nakaosa va
ma$hI nakaosa.SaovaTI vaOYNava vya@tIlaa AaSaI-vaad idlaa kI tu jaIvaMt AsataMnaa BagavaMtaMcyaa naamaacaa jap ikMvaa Ba@tI
krSaIla.tsaoca maR%yaUnaMtr svagaa-t¸ narkat Aqavaa vaOkuMzamaQyaohI kaozohI Asalyaasa tu BagavaMtaMcyaa naamaacaa jap ikMvaa Ba@tI
krSaIla.%yaamauLo tu jagalaa kaya AaiNa marNa pavalaa kaya tulaa kahIhI frk pDt naahI.

Aaplyaa manaanao jar eKadI gaaoYT gaMBaIrpNao zrivalaI tr Aaplyaalaa tI gaaoYT inaiSttca p`aPt haoto ka
Aaplyaa manaanao jar eKadI gaaoYT gaMBaIrpNao zrivalaI tr Aaplyaalaa tI gaaoYT p`aPt haotoca Asao naahI.karNa
p`%yaok jaNa manaanao kQaIhI na marNyaacao zrivatao.pNa trIsauwa p`%yaokalaa maravaoca laagato.karNa kaoNa%yaahI kmaa-cyaa
isawIsaazI Bagavad\gaItonausaar puZIla paca karNao Asatat.kmaa-cao sqaana ³SarIr´¸ kta-¸ ivaiBanna [Mid`yao¸ Anaok p`karcao
160 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
p`ya%na AaiNa SaovaTI prmaa%maa.ASaap`karo SarIraWara kta- jaIva [Mid`yaaMcyaa madtInao Anaok p`karcao p`ya%na k$na kma- krtao.
pNa p`%yaokacyaa p`ya%naalaa yaSa imaLtoca Asao naahI.]da: iQa$Baa[- AMbaanaI ikMvaa TaTa ibarlaa yaaMsaarKo vya@tI garIbaItUna
Kup kYT k$na EaImaMt Jaalaot.pNa p`%yaok garIba vya@tI %yaaMcyaa saarKoca Kup kYT k$na EaImaMt hao[-laca Asao naahI.
karNa p`%yaok jaIvaacao kma- vaogavaogaLo Asato.mhNaUna AapNa f@t p`amaaiNak p`ya%naca k$ Saktao.pNa kmaa-cao fL Aaplyaa
hatat naahI.
;k lanHkkZr Hkxon~xhrsr [kkyhy “yskd vkysyo vkgs-
Hkxoku Jhd`’.k Eg.kkys] **ho mahabaahU Ajau-na Ñ vaodantanausaar sava- kmaa-Mcyaa isaWIMcaI paca karNao Asatat.tI
karNao maaJyaakDUna samajauna Gao.kmaa-cao sqaana ³SarIr´¸ kta-¸ ivaiBanna [Mid`yao¸ Anaok p`karcao p`ya%na AaiNa SaovaTI prmaa%maa
hI paca karNao haot.SarIranao¸ vaaNaInao ikMvaa manaanao nyaayya ikMvaa %yaacyaa ivaprIt Asao jao kahI kma- manauYya krtao to yaa paca
karNaaMmauLo GaDt Asato.mhNaUna yaa paca karNaaMcaa ivacaar na krta jyaalaa vaaTto kI¸ tao ekmaova kta- Aaho tao Kicatca
maUK- Aaho va tao gaaoYTIMnaa yaqaa-qa $pat pahU Sakt naahI. **…³EaImad\Bagavad\gaIta 18.13¸14¸15¸16´

kma-NyaovaaiQakarsto maa flaoYau kdacana È

maa kma-flahotuBaU-maa- to saMgaao|s%vakma-NaI ÈÈ
…³EaImad\Bagavad\gaIta 2.47´
Hkxoku Jhd`’.k Eg.kkys] **tuJao inayat kma- krNyaacaa tulaa AiQakar Aaho¸ pNa kma-flaavar tuJaa AiQakar,
naahI.tuJyaa kma-flaasa tU karNaIBaUt Aahosa Asao kQaIhI samajaU nakaosa tsaoca tuJao kt-vya na krNyaamaQyaohI tU Aasa@t hao}
nakaosa. **

jao laaok BagavaMtaMcyaa ikMvaa doivacyaa dSa-naasaazI jaatat %yaaMcyaaca gaaDIcaa ApGaat haotao¸Asao ka haoto kodarnaaqa¸
baid`naaqa yaa p`isaw Qaaima-k xao~aMmaQyao sauwa tsaoca Jaalao.
kmaa-cyaa gauMtagauMtI samajaNao KraoKrca
kzINa Aaho.pNa AapNa evaZo laxaat zovalao
pahIjao kI AapNa Amar naahIt.kQaItrI
Aaplyaalaa maR%ya yaoNaarca.maga A^i@saDonT¸
ivahIrIt DubaNao¸ gaMBaIr Aajaaranao¸ haT- A^T^k
ikMvaa eKada ivaYaarI p`aNyaacyaa dMSaanao maR%yaU
yaoNyaapoxaa caaMgalyaa kayaa-saazI¸gaMgaa nadIsaar#yaa
piva~ nad\yaaMmaQyao Dubauna ¸piva~ Qaaima-k xao~aMt
ikMvaa BagavaMtacyaa QaamaamaQyao maR%ya Aalaa tr
caaMgalaoca Aaho naa² %yaamauLo inadana jaIvaalaa
maR%yanaMtr caaMgalaI gatI trI imaLola.jaovha kahI
qaaoDyaa kaLasaazI naOsaiga-k Aap%tI AalaI ]da:
saunaamaI¸ BaukMp¸ duYkaL¸ pur¸ [. tr AapNa
BagavaMtaMnaa daoYa dotao.maga [t@yaa kalaavaQaIpasauna
kaoNatIhI naOsaiga-k Aap%tI AalaI naahI tr
AapNa BagavaMtaMcao AaBaar naahI ka maanalao pahIjao.ASaa p`karo naaNyaacyaa daonhI baajauMcaa AapNa ivacaar kolaa pahIjao.kovaL
ekaca gaaoYTIcaa ivacaar k$na AapNa BagavaMtaMnaa daoYa do}na ApraQaI hao} nayao.jar kaoNaI vaIja p`vaah caalau Asalaolyaa
[lao@T/Ikla vaayarlaa hat laavalaa AaiNa %yaa vya@tIlaa %yaamauLo Saa^k laagalaa tr AapNa M baaoDa-laa daoYa dot
161 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
naahI.%yaacapmaaNao jarI kmaa-cao fL BagavaMt jaIvaa%myaalaa dot Asalao trI %yaamauLo BagavaMtalaa kma-fL dolyaabad\dla daoYa dota
yaot naahI karNa jaIva svat: %yaacyaa kmaa-sa jabaabadar Asatao.kma- krNyaacaa inaNa-yahI jaIvaacaa svat:caaca Asatao.
AaQyaai%mak maagaa-tIla vya@tIcao³Ba@tacao´ varIla p`maaNao ³kuMDlaI baGaNao¹pana naM 139 yaa maud\dyaapasauna to jao laaok BagavaMtaMcyaa
ikMvaa doivacyaa dSa-naasaazI jaatat %yaaMcyaaca gaaDIcaa ApGaat haotao Asao ka haoto ¹pana naM 161 yaa maud\dyaaMpya-Mt´ kma-isawaMtacao sava- &ana
spYT Asato.%yaamauLo Asaa Ba@t jaIvanaacyaa kaoNa%yaahI Avasqaot kQaIhI gaaoMQaLUna jaat naahI.%yaamauLo Ba@taMcaI vaagaNauk
kSaI Asato yaabaabat EaImad\Baagavat puraNa 1.18.48 maQyao saaMgaNyaat Aalaolao Aaho kI¸ “BagavaMtaMcao Ba@t ho [tko sahIYNau
Asatat kI Apmaainat Jaalyaavar¸zgalyaavar¸Saaipt Jaalyaavar¸ivacailat kolao gaolyaavar¸]poixat Jaalyaavar ikMvaa jaIvaMt
maarlao gaolyaavar doiKla kQaIhI badlaa GaoNyaacaa ivacaar krIt naahIt.”
prMtu kaoNaIhI Ba@tanao varIla kma-isawaMtamauLo kzaor hRdyaacao hao} nayao.karNa kahI vaoLa AsaohI pahNyaat yaoto kI
tqaakiqat Ba@t ho kzaor hRdyaacao Asatat AaiNa mhNatat ikMvaa ivacaar krtat kI Amauk Amauk vya@tI hI yaaca
laayakIcaI haotI va svat:cao kma-fL Baaogat Aaho.dyaosaazI yaaogya naahI Aaho.prMtu¸ Kra Ba@t ha pr du:KI du:KI haotao.
mhNajao tao dusa¹yaaMcao du:K pahUna du:KI hatao.sauKI haot naahI.tao ima~ vaa Sa~u Asaa kaoNatahI BaodBaava na krta
savaa-Msaaobat dyaaLU va kRpaLU Asatao.

AapNa Ba@t Aahaot mhNauna AapNa pap kolao trI Aaplyaalaa %yaacao prINaama Baaogaavao laagaNaar naahIt.karNa
naamasmarNaacaa mahImaaca Asaa Aaho kI AapNa jaovaZo pap k$ Sakt naahI %yaapoxaa jaast papo naamasmarNaamauLo naYT haotat.
Asaa kahI Ba@taMcaa gaOrsamaja Asatao.Aqaa-t naamasmarNaacaa mahImaa ha sa%ya Aaho.pNa Krca Aaplaa tovaZa ivaSvaasa Aaho
kaÆ ho hI tovaZoca mah%vaacao Aaho.prMtu AapNa ho p@ko laxaat zovalao pahIjao kI Bagavaana EaIkRYNa ho prIpuNa- vya@tI%va
Aaho AaiNa AapNa %yaaMnaa kQaIca fsavau Sakt naahI.jaovaZo BagavaMt Aaplyaa javaL Aahot tovaZo kaoNaIhI Aaplyaa javaL
Asauca Sakt naahI karNa BagavaMt Aaplyaa hRdyaatca Aahot.%yaamauLo BagavaMtaMpasauna kahIhI lapuna rahU Sakt naahI.jyaalaa
ho sava- maahIt Aaho va jyaacaa yaacyaavar puNa- ivaSvaasa Aaho tao kQaIca papkma- k$ Sakt naahI.BagavaMt p`%yaokalaa jyaacyaa
%yaacyaa kmaa-nausaar fL p`dana krtat.mhNaunaca AapNa pahtao kI kahI Ba@t BaaOitkdRYTyaa doiKla caaMgalao Asatat tr
kahI Ba@t maa~ BaaoOitkdRYTyaa caaMgalyaa isqaitt nasatat.karNa Ba@tI kolyaamauLo puZIla janmaamaQyao sauwa Ba@tI imaLto.
prMtu %yaacabaraobar Ba@tI krIt AsataMnaa jao kahI caaMgalao ikMvaa vaa[-T kma- GaDto %yaacao fLsauwa Baaogaavao laagato.mhNaunaca
AapNa baGat Asatao kI kahI Ba@t EaImaMt Asatat¸tsaoca %yaaMcyaa saaMsaarIk samasyaa kmaI Asatat tr kahI Ba@t garIba
Asauna BaaOitkdRYTyaa ~st Asatat.karNa BagavaMt pirpuNa- ³ ´ Aahot.prMtu jaovha eKada Ba@t Sauw Ba@t haotao
tovha kma-inayama %yaacyaavar laagau haot naahIt AaiNa ASaa Sauw Ba@talaa maR%yaUnaMtr %yaacyaa pap ikMvaa puNyakmaa-cao caaMgalao
ikMvaa vaa[-T fL Baaogaavao laagat naahI.mhNauna jaaopya-Mt AapNa Sauw Ba@t haot naahIt taopya-Mt ASaa gaOrsamajautImaQyao Asau
nayao kI maI Ba@t Aaho mhNauna pap ikMvaa puNya kahIhI k$ Saktao AaiNa malaa %yaacao fL Baaogaavao laagaNaar naahI.
kmaa- rosTa^rnT :
AapNa jar kQaI rosTa^rnTmaQyao jaovaNa kolao Asaola tr
KalaIla mauddo Aaplyaalaa lavakr samajatIla.
rosTa^rnTmaQyao laaokaMnaa AakiYa-t krNyaasaazI
p`vaoSaWar caaMgalyaa p`karo sajaivalaolao Asato va p`vaoSa ha
ina:Saulk Asatao. rosTa^rnTmaQaIla ekjaNa AapNa p`vaoSa
kolyaanaMtr Aaplao sar mhNauna svaagat krIt Asatao.%yaanaMtr
TobalaajavaL basalyaanaMtr Aaplyaalaa maonaukaD- daKivalao
jaato.Aajakala maonaukaD- ho lagnaacyaa faoTao Albamap`maaNao
jaaD Asato va %yaat sagaLyaap`karcao KaNyaacao va poyya
pdaqaa-McaI saucaI Asato.KaNyaacyaa pdaqaa-McaI naavao hI
162 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
saaQaIsauQaI nasauna Kup Aak-Ya-t pwtInao ilahIlaolaI Asatat.]da: satrMgaI caTNaI¸ gamuaSauda Aalau¸ tufaNaI rayata¸ GamaMDI
lassaI¸ [.maga AapNa %yaamauLo KUp AakiYa-lao jaatao.pNa naMtr Aaplyaa la@xaat yaoto kI yaapoxaa Aaplyaa GarcaI caTNaI va
BaajaI hI caaMgalaI haotI.kQaIkQaI AapNa dusa¹yaa vya@tIcyaa taTatIla pdaqa- pahUna AakiYa-t haotao va %yaa vya@tIcaI Aa^D-r
ka^pI krtao.pNa jaovha p`%yaxaat to pdaqa- ga`hNa krtao tovha maa~ Aaplyaalaa AaScaya- vaaTto kI hI ho pdaqa- Aaplyaalaa
mauLIca AavaDt naahIt.tao vya@tI ksaa kaya AavaDInao Kat AahoÆ AaiNa AapNa fsatao.rosTa^rnTmaQaIla pdaqa- ho
ekmaokaMSaI saMbaMQaIt Asatat.ek pdaqa- Gaotlaa kI dusara pdaqa- Gyaavaaca laagatao. ]da: AapNa BaajaI GaotlaI kI paoLyaa
Gyaavyaaca laagatat.naahItr kaya kamaacaI f@t BaajaI.maga Baat¸ maga papD¸ maga kaolDIM/k¸[.GyaavaI laagato.

ek ivaSaoYa gaaoYT mhNajao jaovaNaa saaobat Aaplyaalaa salaaD³TmaaTo¸gaajar¸mauLa¸kakDI yaaMcao tukDo¸[.´fukT

imaLto AaiNa to SarIrasaazI far paOYTIk Asato.naomako AapNa toca farsao Kat naahI.pNa jao jaovaNa ³masaalyaacaI
BaajaI¸[.´SarIrasaazI ~asadayak Asato.mhNajao jyaacyaamauLo Aaplyaalaa A^isaDITI vagaOro ~asa haotao va jyaacaI ikMmat mhNajao
pOsao maaojaavao laagatat to AapNa jaast Katao.AapNa jaovaZo pdaqa- jaast Ka} tovaZo jaast Aaplyaalaa ibala dyaavao
laagato.jaovat AsataMnaa Aaplyaa ibalaacao Aaplyaa laxaat yaot naahI.pNa jaovaNa Jaalyaavar maa~ Aaplyaa laxaat yaoto kI
Aaplao ibala Apoxaopoxaa Kupca jaast Jaalao.jaovat AsataMnaa Aaplyaalaa ho doiKla samajat naahI kI rosTa^rnTmaQyao eka
kaop¹yaat ek vya@tI basalaolaI Aaho jyaalaa AapNa AaoLKt doiKla naahI %yaacao Aaplyaavar puNa-pNao laxa Aaho va tao
Aaplyaa jaovaNaap`maaNao Aaplao ibala tyaar krIt Aaho.jaao vya@tI sau$vaatIlaa Aaplao ‘sar’ mhNauna svaagat krtao taoca
SaovaTI jar AapNa ibala naahI idlao tr Aaplyaalaa BaaMDI Gaasaayalaa Baaga paDtao.

tolakT ikMvaa masaalao pdaqa- KaNyaacaI irA^@Sana lagaoca yaot naahI.ra~Icyaa vaoLolaa A^isaDITI vagaOro ~asa hao}na
irA^@Sana haoto.naMtr sakaLI Ta^yalaoT JaalyaanaMtr jaovha AapNa paNaI FlaSa krtao tovha Aaplyaalaa samajato kI kro
krayaopo paNaI fora.evaZo mahagaDo jaovalao pNa sagaLo paNyaat gaolao.yaalaaca mhNatat “kro krayaopo panaI fornaa.”

ta%pya- :
rosTa^rnT mhNajao ho jaga.Aaplyaa jaIvanaacaI sau$vaat mhNajao Aaplaa janma Jaalyaavar laaokaMnaa AakiYa-t
krNyaasaazI AanaMd saajara kolaa jaatao.yaa jagaat p`vaoSa ha ina:Saulk Asatao.%yaanaMtr maayaadovaI Aaplyaalaa inarinaraLyaa
p`karcyaa BaaogaaMcaI ilasT Asalaolao maonaukaD- daKivato.³inarinaraLyaa p`karcao Baaoga : maaMsaahar¸vyasana¸naSaapana¸vyaiBacaar
krNao¸[.´ho sava- Baaoga maayaadovaI Aaplyaasamaaor Kup AakYa-k pwtInao saadr krto.%yaamauLo AapNa ³jaIva´ AakiYa-t haotao
va maayaocyaa jaaLyaat fsatao. kQaIkQaI AapNa dusa¹yaa vya@tIcyaa jaIvanaatIla sauKo pahUna AakiYa-t haotao va %yaap`maaNaoca
sauKI rahNyaacaI ka^pI krtao.pNa fsatao.karNa jar Pa%yaokacaI vaogavaogaLI p`Snapi~ka Asaola tr ]%%arpi~ka doiKla
vaogavaogaLI Asaola.mhNajao p`%yaokacao kma- ho vaogavaogaLo Asato %yaamauLo %yaa kmaa-McaI fLodoiKla vaogavaogaLI Asatat.jyaap`maaNao
rosTa^rnTmaQaIla pdaqa- ho ekmaokaMSaI saMbaMQaIt Asatat %yaap`maaNao Aaplyaa jaIvanaatIla gaaoYTI yaa ekmaokaMSaI saMbaMQaIt
Asatat.]da:iSaxaNa Gaotlao tr naaokrI ikMvaa vyaapar kravaa laagatao.naahItr kaya kamaacao iSaxaNa.naaokrI kolaI tr
CaokrI ³mhNajao p%naI´ pahIjao.naahItr kaya kamaacaI naaokrI.p%naI imaLalyaavar maulabaaL pahIjao.naahItr kaya kamaacaI
p%naI.maulaaMnaa caaMgalao iSaxaNa ³[MiglaSa maoiDAma´ pahIjao.%yaanaMtr to Da^@Tr ikMvaa [MijainaAr Jaalao pahIjaot.naMtr Garat
sauna pahIjao.naMtr naatvaMDo pahIjaot¸[.

ek ivaSaoYa gaaoYT mhNajao BagavaMtaMcao naama¸hrI kqaa yaa Aaplyaalaa fukT imaLtat AaiNa %yaa Aa%myaasaazI far
paOYTIk mhNajao AavaSyak Asatat.naomako AapNa toca krIt naahI.mhNajao BagavaMtaMcao naama¸hrI kqaa AapNa eokt naahIt.
pNa jao kma-³pap kma-´ Aa%myaasaazI ~asadayak Asato.mhNajao jyaacyaamauLo Aaplyaalaa maR%yaUnaMtr ~asa haotao ikMvaa jyaacaI
ikMmat AapNa maaojatao toca kma- AapNa krIt Asatao.AapNa jaovaZo saaMsaarIk Baaoga jaast Gao} tovaZo jaast Aaplyaalaa kma-

163 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

fla$pI ibala dyaavao laagato. kma- krIt AsataMnaa Aaplyaa kma-fla$pI ibalaacao Aaplyaa laxaat yaot naahI.pNa maR%yaUnaMtr
maa~ Aaplyaa laxaat yaoto kI Aaplao kma-fla$pI ibala Apoxaopoxaa Kupca jaast Jaalao.kma- krIt AsataMnaa Aaplyaalaa ho
doiKla samajat naahI kI yamarajajaI jyaaMnaa AapNa AaoLKt doiKla naahI %yaaMcao Aaplyaavar puNa-pNao laxa Aaho va to Aaplyaa
kma-flaap`maaNao Aaplao BaivaYya tyaar krIt Aaho.

kmaa-caI irA^@Sana lagaoca yaot naahI.jar Aata AapNa eKado baIja porlao tr lagaoca %yaa baIjaalaa fL laagaola
yaacaI AapNa Apoxaa k$ nayao tr yaaogya vaoLI %yaa baIjaalaa fL ja$r laagaola.kaLacyaa AaoGaat du:Kacyaa $pat ~asa
hao}na kmaa-caI irA^@Sana haoto. maR%yaUnaMtr Aaplyaalaa samajato kI kro krayaopo paNaI fora.jaIvanaamaQyao evaZo kmaivalao pNa
sagaLo paNyaat gaolao.yaalaaca mhNatat “kro krayaopo panaI fornaa.”Saas~acyaa BaaYaot mhNaavayaacao tr “EamaevahI
kovalama\”.mhNauna AapNa BagavaMtaMcyaa Ba@tIlaa AiQak mah%va dyaavao.saaMsaarIk kma- krta krta BagavaMtaMcaI Ba@tI k$ nayao
tr BagavaMtaMcaI Ba@tI krta krta saa[-D baaya saa[-D Aaplao AavaSyak tovaZoca saaMsaarIk kma- kravao. inadana papkma-
krNao TaLUna puNyakma- trI kravao.

jar Aaplyaalaa eKada Aajaar mauLapasauna bara krayacaa Asaola tr %yaa Aajaaracao mauL karNa ³ ´
sava-p`qama SaaoQaavao.mhNajao %yaanausaar ]pcaar kolyaasa Aajaar mauLapasauna bara haoNyaasa madt haoto.%yaacap`maaNao sava- p`karcyaa
du:KaMcao mauL karNa mhNajao Aaplaa BagavaMtaSaI AsaNaara SaaSvat saMbaMQa ivasarNao haoya.Aaplaa BagavaMtaSaI AsaNaara SaaSvat
saMbaMQa ivasarlyaamauLo AapNa A&anaat rahtao va yaamauLo AaplyaakDuna papkma- haotat AaiNa Aaplyaalaa yaa saMsaaratIla sava-
p`karcyaa du:KaMnaa saamaaoro jaavao laagato.jar AapNa saaQaU¹saMtaMcyaa va Saas~aMcyaa madtInao Aaplaa BagavaMtaSaI AsaNaara SaaSvat
saMbaMQa BagavaMtaMcaI Ba@tImaya saovaa k$na punha p`sqaaipt kolaa tr AapNa A&anaatuna mau@t hao}na jaIva puNa-pNao &anamaya haotao
AaiNa %yaamauLo AaplyaakDUna papkma- haot naahIt.jar papkma-ca Jaalao naahI tr du:K BaaogaNyaacaa p`Snaca yaot naahI.
Aaplaa BagavaMtaSaI AsaNaara SaaSvat saMbaMQa BagavaMtaMcaI Ba@tImaya saovaa k$na punha p`sqaaipt kolyaamauLo AapNa mau@t hao}na
BagavaMtaMcyaa QaamaamaQyao ina%ya inavaasa k$ va BagavaMtaMsaaobat SaaSvat AanaMdmaya jaIvanaacaa ]pBaaoga Baaogau Saktao.

5´AamhI caao yaa krIt naahI¸kuzo draoDo Takt naahI¸ihMsaacaar krIt naahI tr maga AamhI BagavaMtaMcaI Ba@tI naahI kolaI tr
ibaGaDlao kuzo
kahI janaavarM caaMgalaI Asatat.]da: kahI ku~I kuNaalaa ivanaakarNa caavat naahIt ikMvaa BauMkt naahIt ikMvaa
eKadI gaaya kuNaalaa ivanaakarNa iSaMga maart naahI.pNa yaamauLo %yaaMnaa maanava mhNata yaot naahI.karNa tI janaavarM
Aahar¸inad`a¸Baya¸maOqaUna yaaplaIkDo kahI k$ Sakt naahIt.%yaacap`maaNao jao laaok f@t Aahar¸inad`a¸Baya¸maOqaUna yaaplaIkDo
kahI krt naahIt %yaaMnaa sauwa maanava mhNata yaot naahI.karNa Saas~ap`maaNao maanava ikMvaa manauYya janma mhNajao “Aqaatao ba`mh
ija&asaa”.Aata Aaplyaalaa maanava janma p`aPt Jaalaa Aaho tr ba`mh ija&asaa krayalaa pahIjao.jasao kI maI kaoNa Aaho
BagavaMt kaoNa Aahot Aaplaa %yaaMcyaaSaI kaya saMbaMQa Aaho Krca Aa%maa¸ BagavaMt Aist%vaat Aahot ka ¸ [.

6´ eyk lqanj iRuh vkgs] eqys vkgsr] cWd cWysal vkgs- v’kkizdkjs eh lq[kh thou txr vkgs- eyk
Hkxoarkaph HkDrh dj.;kph dk; xjt vkgs \
[kjs ikfgys rj HkkSfrd txke/;s izR;sdt.k tUe] e`R;q] tjk] O;k/kh ;k pkj izdkjP;k
nq%[kkauh =Lr vkgs- dks.krkgh O;Drh gh pkj izdkjph nq%[ks VkGw “kdr ukgh- tjh ,[kk|kdMs loZ
izdkjps HkkSfrd ,s”o;Z vlys rjh R;k O;DrhdMs rs dk;e Lo:ih ulrs- ,d fnol e`R;qP;k osGsyk
vkIkY;kyk rs cGtcjhus lksMkosp ykxrs- vkiY;k toGhy ,[kknh oLrw gjoyh rj vkiY;kyk fdrh
=kl gksrks- letk] vkiys HkkSfrd thou vR;ar lq[kh vkgs] vkiY;kdMs Hkjiwj iSlk vkgs] lqanj iRuh
164 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
vkggs] eqys vkgs
v r- v”kkk ijhfLFkrhhe/;s tj dks.kh vkiiY;kyk vkiY;k v ?kjk
jkrwu gkdyywu fnys] rj
g`n;kyk
n ikMvaa
va manaalaa fdrh
f osnuk
u gksrhy- vxnh R;kpiz
R ek.ks e`R;qP;k oosGh ;enwnwr vkiY;kkyk
cGGtcjhus vkiY;k
v ?kjkr
krwu dk;eLLo:ih gkd
dywu nsrkrr] R;kosGsyk y tks euq’;’; ftrdk tkLr HkkSfrd
fr
xks’Vha
’ oj vkl lDr vlrrks] frrdkkp tkLr nq%[kh gkskrks- [kjks[kj [k v”kk O;Drhph fLFkrh f vxxnh
dsohyok.kh
o g rs s- dks.krh
gks rhgh O;Drh vls Eg.kwkw “kdr ukkgh dh eh dk;e Loo:ih ftoar jkghy- ,d ,
fnool izR;sdkyk
k ejkosp ykxrs- tjj ejk;psp vkgs rj vls v ejk;ps ps dh]rs vki
kiys “ksoVps
ps ej.k vls
lsy
Eg..kts vki.kk Hkxoarkaph HkDrh d d:u ejk;pps- ts.ksd:u
: e`R;qurj ra vkiY;ky yk eqDrh feGs
f y vkii.k
Hkx
xoarkaph HkDDrh d:u ¼Hkxoarkaps ukeLej.k d:u½ tjj txyks rj r vkiY;kk thoukps lkFkZd gksbZby-
dksk.kh dhrhghh ,s”o;Z”kkyyh vlyk rjh
r R;kyk [kkyhy Dy ys”k Hkksxkosop ykxrkrr-

1 vk/;kfReed Dys”k
& Lor%P; ;k eukikklwu vkkf.k
“kjh
jhjkiklwu fuekZ
fu .k gks.kkj
kjs Dys”k-
mnnk-ekufld =kl] vkt tkji.k] b-

2 vkf/kHkkSrrhd Dys”k
& nnql&;k thhokaiklwu gks
g .s kkjs Dys”k
mnk-“k=qaikl
lwu]fe=kaikl
lwu]ukrsokbZbZdk
dMw
Mwu ] Mklkiiklqu gks.kkkjs =kl] b-

3 vkf/knSfod fo Dys”k
& fulxkZ
f iklwwu feG.kkjs =kl-
mnnk- Hkqdai] iqj ;s.ks] nq’dkG
d iM.ks b-

165 ³ hsqa maaga-diSSa-ka´

³gaR
 dks.kkykgh
. Egk
gkrkji.k udks
u vlrs i.k dkkGkP;k vks?kkr ? Egkrkkji.k ;srsp- p vkiY;kkyk
vkttkji.k ud dks vlrs i.k y - vkiiY;kyk ejj.k ³SarIr saao
i vktkjhh iMkosp ykxrs s DUna jaaNao´ vkoMr ukgh
u
¼d
dkj.k vki.kk ¼vkRek½ lr~ l fpr~vkuauan vkf.k “kkk”or vkgksksr-½ i.k ,,dfnol ejjkosp ³SarIrr saaoDUna jaavaoaca´
ykx
kxrs- v”kkizizdkjs dsoG Hkxoarp vkiY;ky yk ojhy =klka
= iklwu dk;eLo: :ih eqDr d: d “kdrrkr-
Eg..kwu dks.kh HkkSfrdn`’V;
;k lq[kh vlks
v vxj ulks u izR;sdkykp
k Hkxoaorkaph HkDrhh dj.;kph xjt vkgsgs-

tsaocac AapNa Da^@TraM

@ cao ]dahrrNa baGau yaa ¹
1.jaovha AajaarI rI vya@tI Da^a^@TraMkDo jaaato tovha Da^@Tr @ %yaa AaajaarI vya@tIllaa tpasatatt AaiNa Aajjaarap`maaNao vaoadnaa
Samaak ³ ´ cao [njao
[ @Sana dotat
t va naMtr kahI k idvasaaMsaazI
s AaOYaQaI va gaaoLyaa ilahuil na dotat.jar %yaa AajjaarI
vya@@tInao ivacaar kolaa kI f@@t [njao@SanaamauLo malaa caaMgalaog laagat Aaho
A tr maI AaO A YaQaI va gaaoLyaa
L Gaovauna Kca-
K ka k$. .tr
to maum uK-pNaacao zrorola.karNa [njao
[ @Sana ho AajaarI
A vya@ttIlaa ~asa haoat AsalyaamauLo L ta%kaL babaro vaaTavao va naMtr AaOYaQaIaI va
gaaoLyaa
L GaoNyaasaazzI %yaalaa vaoL imaLavaa yaaasaazI Asato.pu . ZIla Aajaaar ha AaOYaQaIaI va gaaoLyaaMmmauauLo bara haota.%yaacap`
ao maaNaoa yaa
jaIvvanaamaQyao AapplaI sauKd isqatI
i hI Aaplyaa
A maagaIlla jaIvanaatIlla puNyakmaa-mauLo Asato jao [njao@Sanap`pmaaNao
m Aaho.prM p tu
jaIvvaa%myaacaa Krara Aajaar ‘Bavvaraoga’ ha hrIInaama $pI AaOaOYaQaI Gaotlyaannacao bara haotao.AapNa to TaLU Sakt naahI.n AaOYaQaIaI va
gaaoLyaa
L caalau AssataMnaa Da^@Trr Aaplyaalaaa kahI pqya ikMvaa inayama paLayalaa saaMagatat.%yaacapp`maaNao saaQau¹saMs t ikMvaa Aaaplao
AaQQyaai%mak gau$ jao ‘Bavaraoga’ g bara krNNaa¹yaa Da^@TraM T naap`maaNao Aaho
A t to sauwa w hrInaama $pI$ AaOYaQaII caalau AsattaMnaa
Aapplyaalaa kahI hI pqya ikMvaaa inayama paL Layalaa saaMgattat.jasao Da^@TraM
@ naI saaMgaItlao
aI lyaaca AAaOOYaQaI va gaaoaLyaa Aaplyayaalaa
Gyaaavyaa laagatatt.Aaplyaa manaap`
m maaNao AaOaYaQaI va gaaoLyaa
L AapNa Gao} Sakt naahI.%yaacap`pmaaNao saaQau¹saMaMt ikMvaa Aaaplao
AaQQyaai%mak gau$ yaaMnaI saaMgaIttlaolaoca AapNaa eokavao.Aapplyaa manaap`maaaNao AapNa ]ppaya k$ Sak kt naahI.

2.Aaplyaa SarI rIrat Annaatutuna¸ hvaotIla jaIvaaNaU

j ¸ ivaYaaaNaU ikMvaa paaNyaacyaa maaQyyamaatuna kahII ASauwta p`vaoSa krto tovha
AappNa AajaarI pDtao.%yaavaoLo Llaa AapNa baaho
b $na A^nTIbaayaao
TI TIk [nnjao@Sana ikMvaa AaOYaQaI va gaaoLyaa Gao}na Aaplaa Aajjaar
baraa krtao.%yaaccap`maaNao jaIvaaa%myaalaa ha Bavarao
B ga %yaacyaaa ASauw caotnao t mauLo ³kama¸ k`aoQa¸ laaoBa¸
Ba maaoh¸ mad\¸ ma%sar¸ saaMsaarrIk
kammanaa¸[.´p`aPtt Jaalaa Aahoh. saMt tukarrama maharajahI hI %yaaMcyaa ABBaMgaaMmaQyao saaMgatat
ga kI vaassanaopaoTI janma Gyaavaa laagattao.
tsaoaca Saas~aMmaQyyaoohI saaMgaItlaoalao Aaho kI Aaplyaa BaaaOiO tk [cCaMmaumauLo Aaplyaallaa vaogavaogaLo janma Gyaavao laagatat.mhhNauna
jaIvvaa%maa baaho$naa A^nTIbaayaaoTIk
TI hrInaama $pI AaOYaQaI Gao}na Aapllaa Bavaraoga baara k$ Sak ktao.jaSaI jaIIvaa%myaacaI ASSauw
caotnaa
t Sauw haototo %yaap`maaNaatt jaIvaa%myaacaaa Bavaraoga barra haotao.jasao AapNa jaovaNNa kolyaamauLo Aaplao paoT Barlaolao Aahoho ho
kuNaalaa
N saaMgaavao laagat naahII.%yaacap`maaNao AapNa BagavvaMtaMcaI Ba@tI tI k$na BagaavaMtaMcaI p`aPtI tI hao[-la kI naahI ho AaapNa
AapplaI caotnaa Sau
S uw JaalaI kII naahI yaava$n$na samajau Sakt
ktao.

kqaa :
eekda ek SahratIla
S manauaYya
Y KoDogaavaammaQyao Aalaa hao
h ta
va tao maanauYya nadImaQaunan p`vaasa krIrIt AsataMnaa %yaanao %yaa gaarIba
naavaaDyaaalaa p`Sna ivaccaarlaa kI tulaa l kmpuTrcao &ana Aaho kaÆ k
naavaaDI mhNaalaa “naahhI”.%yaavar tao manauYya mhhNaalaa “tuJao 25
T@ko jaIvana
jaI vyaqa- Aaho A ”.naMtr prt %yaanao naavaaDyaalaa
n p`Sna
ivacaarlaaa kI tulaa jaagaatIla GaDamaaaooDIMcao &ana Aaho
A kaÆ naavavaaDI
mhNaalaa “naahI”.%yaaavar tao manauYya Y mhNaalaa “tu “ Jao 50 T@koT
jaIvana vyaqa-
v Aaho”.naMtr punha ekda e %yaanao naavaaDyaalaa
n p`Sna
ivacaarlaaa kI tuJyaaja javaL maaobaa[-llaa Aaho kaÆ naavaaDI mhNaaalaa
“naahI”.%yaavar tao maanauYya mhNaalaaa “tuJao 75 T@ko T jaIvana vyaqa-
v
166 ³ hsqa maaga-diSa
³gaR Sa-ka´
Aaho”.ASaI cacaa- caalau AsataMnaa Acaanak vaadL sau$ Jaalao va %yaa nadImaQyao Baaovara tyaar Jaalaa AaiNa tI naava holakavao
Gao} laagalaI.%yaavaoLI %yaa naavaaDyaanao %yaa SahrI manauYyaalaa p`Sna ivacaarlaa “tumhalaa paohta yaoto kaƔ %yaavar tao manauYya
mhNaalaa “naahI”.lagaoca tao naavaaDI %yaa SahrI manauYyaalaa mhNaalaa kI “tumacao 100 T@ko jaIvana vyaqa- Aaho”.

AgadI %yaacap`maaNao jyaa manauYyaakDo yaa saMsaaratIla sava-kahI Aaho. prMtu yaa BavasaagaratUna paohNyaacao &ana naahI
Aaho mhNajao dusa yaa SabdaMmaQyao jaao vya@tI BagavaMtaMcaI Ba@tI ³jap¸ BagavaMtaMivaYayaI EavaNa krNao¸ Bagavad\p`saad ga`hNa krNao¸
[.´ krIt naahI¸ %yaa vya@tIcao 100 T@ko jaIvana vyaqa- Aaho.

7´kuNaI vya@tI vayaacyaa ]iSara Ba@tImaagaa-laa laagatao tovha laaok %yaalaa TaoMmaNao maartat kI “calaI iballaI saaO cauvho Kako
hja krNao” ikMvaa Aatapya-Mt evaZo papkma- kolao tr Aata kaya Ba@tI k$na ]pyaaoga Aaho
Bagavaana EaI caOtnya mahap`BaUMnaI jagaa[- AaiNa maQaa[- yaa savaa-Mt paPaI vya@tIMcaa sauwa ]war kolaa.³jagaa[- AaiNa maQaa[-
yaaMnaI Asao kaoNatohI pap naahI kI jao jaIvanaat kolaolao naahI. jasao kI balaa%kar¸ Kuna¸ prs~I saMbaMQa¸ maaMsaahar¸ [.AapNa
kaoNa%yaahI papkmaa-caa ivacaar kra to papkma- jagaa[- AaiNa maQaa[- yaaMnaI kolaolaoca Asato.´ ina%yaanaMd p`BaUMnaI Bagavaana EaI
caOtnya mahap`BaUMnaa ivanaMtI kolyaavar caOtnya mahap`BaUMnaI jagaa[- AaiNa maQaa[- yaaMnaa xamaa kolaI AaiNa %yaaMnaa saaMgaItlao kI
Aa%tapaya-t jao papkma- Jaalao to Jaalao.pNa yaapuZo pap naahI.%yaacap`maaNao jarI eKadI vya@tI Kup papI AsalaI trI %yaanao
jar BagavaMtaMnaa SarNa jaa}na papkma- saaoDlao tr tI vya@tIsauwa papkmaa-tUna mau@t hao} Sakto.

jasao eKado maula baaho$na KoLUna Aalyaavar GaaNaorDo hao}na Garat yaoto tovha %yaa maulaalaa Aa[- mhNato kI Agaaodr
snaanagaRhat jaa}na svacC hao AaiNa naMtrca maaJyaakDo yao.pNa maulagaa mhNatao kI Aa[- snaanagaRhat paNyaacyaa TakIvar maaJaa
hat purt nasalyaanao malaa paNaI Gaota yaot naahI AaiNa %yaamauLo maI svacC hao} Sakt naahI.tovha %yaa maulaalaa Aa[- mhNato kI
Agaaodr maaJyaakDo yao.maI tulaa snaanagaRhat naovauna svacC krto.%yaacap`maaNao Bagavaana EaIkRYNa EaImad\Bagavad\gaItomaQyao saatvyaa
AQyaayaat ³EaImad\Bagavad\gaIta 7.28´ saaMgatat kI “ yaoYaaM %vantgatM papM janaanaaM puNyakma-naama\… ” ¹ “jyaaMnaI yaa janmaI va
puva-janmaI puNyakma-o koolaI Aahot AaiNa jyaaMcaI papkma-o pUNa-pNao naYT JaalaI Aahot ¸ to WnW$pI maaohatuna mau@t haotat AaiNa
dRZ inaYzonao maaJyaa saovaomaQyao inayau@t haotat.” maga papI vya@tI mhNaU Sakto kI maI jar f@t papI Aaho tr maga maI Bagavaana
EaIkRYNaaMcaI Ba@tI kSaI k$ SakNaar.tovha toca Bagavaana EaIkRYNa EaImad\Bagavad\gaItomaQyao Azravyaa AQyaayaat
³EaImad\Bagavad\gaIta 18.66´ saaMgatat kI “ sava-Qamaa-npir%yaja maamaokM SarNaM va`ja ² AhM %vaaM sava-papoByaao maaoxaiyaYyaamaI maa
Sauca: ²² ” ¹ “sava- p`karcyaa Qamaa-Mcaa %yaaga kr AaiNa kovaL malaaca SarNa yao.maI tulaa sava- papa-Mpasauna mau@t krIna.tu
BayaBaIt hao} nakaosa.” ASaap`karo BagavaMt Agaaodr jaIvaalaa Sauw vhayalaa saaMgatat AaiNa jar jaIva Sauw hao} Sakt
nasaola tr %yaa jaIvaalaa BagavaMt SarNa yaoNyaasa saaMgauna svat: Sauw krtat.

tsaoca Bagavaana EaIkRYNa EaImad\Bagavad\gaItomaQyao ³EaImad\Bagavad\gaIta 4.36´ AsaohI saaMgatat kI ¹ “tulaa sava- papI
laaokaMmaQyao A%yaiQak papI jarI samajaNyaat Aalao trI tU jaovha idvya &ana$pI naaOkomaQyao Aa$Z haoSaIla tovha tU ha du:K
$pI mahasaagar par krNyaasa samaqa- haoSaIla.”

samajaa¸ eKaVa lahana maulaajavaL jar kuNaI kaoro naaoTbauk va pona idlaa tr to lahana maula %yaa naaoTbaukcyaa panaaMnaa
kSaahI roGaaoTyaa maa$na panao Kraba krIla.pNa jar eKaVa SahaNyaa maaNasaajavaL jar kuNaI kaoro naaoTbauk va pona idlaa tr
tI vya@tI %yaa naaoTbaukcyaa panaaMcaa kahItrI mah%vapuNa- karNaasaazI ]pyaaoga krIla.%yaacap`maaNao sau$vaatIlaa Aaplyaalaa
Ba@tImaagaa-ivaYayaI yaaogya &ana nasalyaanao Aatapya-MtcaI Aaplyaa jaIvana$pI naaoTbaukcaI panao vyaqa- gaolaIt.pNa Aata maa~
Aaplyaalaa Ba@tImaagaa-ivaYayaI yaaogya &ana Jaalyaanao Aaplyaa jaIvana$pI naaoTbaukcaI puZIla kaorI panao trI caaMgalyaa p`karo
167 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
ilahhIlaI jaatIla.mhNajao Ba@@tImaagaa-t vyattIt haotIla. .samajaa 1000 poja naaoTbauk mhNajao 1000 vaYa- AayyauuYya Aaho.saaQyaa
Aapplao vaya 35 vaYa- Aaho trr 35 panao vaayyaa gaolaIt pNa Na puZIla 65 panao maa~ yaaogya g irtInao vaapprlaI jaatIla.
mhNauna “lao
“ T pNa qaoaT” yaa ]@tI tInausaar jar ku
kNaalaa Ba@tI tImaagaa-ivaYayaI ]iSara &anaa Jaalao trI %yaavao% Lopasauna %yaa
vya@@tInao kuNaacyayaahI TaoMmanao maaarNyaacaa ivacaaaar na krta Ba@tImaagaa-
B laa laagaavao. Aaaplaa duima-L mamanauYya janma saaaaqa-k kravaa.

8´Aaplao kma- hI h pujaa Aaho ka

pujaa Saabd dSa-ivatao kI Aaplyaa vyaitrI@t dusarI vya@tI Aaho jaIcaI AapNa A pujaa kravaI.svatt:caI navho.sammajaa
eKKadI vya@tI kma- k k$na psaapO kmaivato Aaho A AaiNa tao t pOsaa svat:cyaa [Mid`yatRPtIsaazI
P Kca-a- krt Aaho.tr to pOsaa$$pI
kma-a-fla svat:saaazI vaaprlyaannaoo tI svat:caIaIca pujaa JaalaI
laI.mhNajao haa maayaavaad Jaaalaa.pNa Saass~ap`maaNao AappNa maa~ kma-fla
f
BagaavaMtacyaa saovat
ao vaaprlao pahIjao
p .tr Aaplao A kma- hI pujaa JaaalaI.eKadI vya@tI mhNauau Sakto kI maaJaa vyavassaaya
KaTT@yaacaa Aahoho %yaamauLo maI baaokL kapplao tr kayaa JaalaoÆ maaJJaoo to kma- hII pujaa Aaho.pNa ho caukIcao kI Aaho.mhhNauna
Saass~acyaa ikMvaa p`amaaiNak saaaQaU ikMvaa gau$ yaaMcyaa maaga-dSa-
d naaiSavaaya ko
klaolao kma- hI pujaa hao} Sakt naahI.

9´ dha idvasa gaNaptI

g Garatt ikMvaa saava-jainak
j izkaNaI
NaI basaivaNao garrjaocao Aaho kaya
k
Kro pahIlaoa tr dha idvasa i gaNapttI Garat ikMikvaa
saava-jainak
ja izkaNaIaI basaivaNao garrjaocao naahI.k karNa Saas~aMmaQyao
m
kuzohI yaabad\dla ]llao] K Aalaoalaa naahI.iTTLkaMnaI laaokaM k naa
ek~~ AaNaNyaacyaaa ]d\doSaanao gaaNaoSaao%sava sau$ kolaolaa Aaaho.
tsaoca Saas~aMmaQyao f@t BaMga Jaalaolyaaca mautI-Mnaa paNyyaat
ivasaja
ja-Na krNyaasa saaMgaItlaolao A
Aaho AaiNa gaNaog Sa pujaa f@t
f
eKaVVa kayaa-cyaa p`arMBaIca krrNyaasa saaMgaIttlaolao Aaho.tsao
gaNaoSajaIlaa
a vardanna Aaho.mhNauauna AapNa eKaVa e kayaa-a-cyaa
p`arMBaIca
aI ka ADku A na rahavvao. o %yaacyaapuZpNa
Zo jaavao.jasao
BagavaMtaM
t caI Ba@tI krNao.gaNaoSSajaI svat: Bagavaana nariisaMh
dovaaMcaao carNaicanh Aaplyaa saaaooMDovar QaarNaa krtat.ttsaoca
gaNaoSajaIM
a cao saMpuNa- kuTUMbasauwa BagavaMtaMcao Ba@t
B Aaho.jasao
iSavajjaI Bagavaana EaI
E ramaaMcao icaMaMtna krtat va Aaplyaa $d`
Avattarat EaI hnaumaanajaIM
m cyaa $ppat Bagavaana EaI ramaaMcaI saos vaa
krattat.maata pavava-tI Bagavaanaa EaI ivaYNauMcao sahs~naama pznap
krto.

jar kuNaII dha idvasa gaNaptI Garatt ikMvaa saava-jainakj izkaNNaI basaivatca Asaola tr maa~ ma ASaa vya@@tInao dha idvasa
id
BagaavaMtaMsaMbaMQaIt kaya-k`ma jasasao kI p`vacaanao¸ hrInaamaaccaoo ikt-na krNao
kr ¸ BagavaMtaMcyaa ilalaaMsaMbbaMQaIt naaTIk ka saadr krrNao¸
[.kravaot.kovaL va gaNaoSajaIMnaa
na isanaomaatIla gaaNaI eokivaaNao ikMvaa naaccaNao¸ vaga-NaItIIla pOsaa svat:cyaa [MidyatRPtIsaazI
P vaaprrNao¸
ra~I
~I jaugaar ³p%t %to´ KoLuna jaaagarNa krNao¸ [.saarKo papkR
p %ya k$ nayao va gaNaoSajaIM a cyaa p`it ApraQa
A k$ nayao.³jar kuNaI
navaara~at dovaIcaII sqaapnaa na}} idvasaaMsaazII krt Asaola tr %yaanao sauwa w varIlap`maaNNaoca BagavaMtaMsaMs baMQaIt kaya-k`
kma kravaot.´
.

168 ³ hsqa maaga-diSSa-ka´

³gaR
³iT
iTp : jasao AaapNa eKaVa vya@tIlaa sannmaana doNyaasaaazI ‘sar’ ikMvaa v %yaa vya@tI
tIcyaa naavaacyaaaa SaovaTI ‘jaI’’ laavatao tr maga
dovataM
at naa saMbaaoQattaMnaa %yaaMcaI naavao
na Aadrpuva-k ka Gao} nayao. jasao gaNao g SajaI¸ iSavvajaI¸ hnaumaanajjaI.pNa sava-saaQaarNapNao
s A
Asao
AaZZLUna yaoto kII laaok SaMkraacyaa¸ hnaumaanaaacyaa maMidrat jaavau yaa p`karo
ka Anaadranao dovataMnaa pukkartat.´

kqaa : AappNa kaoNatohI Qaaima-k ikMvaaa AaQyaai%mak k kaya- ka krtaok ho samajauauna GaoNao garjaocaoc o Aaho.
ek gaaaavaatIla s~I hao h tI.itcyaa maulaIcao lavak kr lagna haot navhto
n .prMtu ekda lagnaaccaa yaaoga Aalaaaa va lagna zrllao.
lagnnaacyaa idvaSaII ek maaMjar lagnaacyaa
l svayyaMpakacyaa izzkaNaI ADqaL La krt haotI.tI
tI maaMjar Aata kahIttrI AinaYT kro k la
Asaosao vaaTUna maulaIccyaa Aa[-nao %yyaa maaMjarIlaa eka maaozyaa patolyaaKalaIaI kaoMDlao va naMn tr lagna puNNa-pNao inaiva-Gna par paDlyaaavar
%yaa maaMjarIlaa saaoaoDUna idlao.haa sava- p`kar %yaa % s~Icyaa maum ulaInao baiGatllaa haota.pNa %yaa s~Icyaa maulaIlaa maaMjarr kaoMDNyaacao Kro
karrNa maahIt navavhto.itnao f@t f maaMjar kao k MDtaMnaa va lagnaanaM
l tr prtt saaoDUna dotaMnaa baiGatlao hao h to.jaovha %yaa
% s~IcaI maulagaI
l
saassarI gaolaI AaiiNa itlaa maulaggaI JaalaI va %yaa%y maulaIcyaa lagnaacyaa
l vaoLolaa
l yaa maulaInao itcyaa maahorI baiGatlyaap`maaNao
ma lagna puNa-pNao
inaiviva-Gna par paDDNyaasaazI laaaookaMnaa maaMjarr SaaoQauna AaNNaayalaa saaMgaIttlaI va SaaoQauna AaNalaolyaaa %yaa maaMjarIIlaa eka maaozyaaz
patotolyaaKalaI kao k MoDlao va naMtr lagna puNa-pNaop inaiva-Gna par
p paDlyaavaar %yaa maaMjarI rIlaa saaoDUna id
idlao.karNa %yaa
% maulaIcaa Asaa
A
caukIcaa
k samaja Jaaalaa haota kII lagna jar inaiva- ina Gna par paaDayacao Asaola tr maaMjar kao k MDlaI pahIjaojao AaiNa ASaaa pwtInao %yaaMaMcyaa
ipZZyaaMmaQyao lagnaaacyaa vaoLolaa maaM
m jar kaoMDayaacaI p`qaa caalauau JaalaI.prMtutu kaoNaalaahI Kro
K karNa maaaahItI navhto.

ASaap`karo
ka AapNa p`%yaoy okjaNa AappAaplyaa ipZZyaaMmaQaIla Qaaimima-k kayao- %yaaamaagaIla Kra ]d\doSa maahItt nasataMnaa kvaL
ko
krrayacao mhNauna krt Asattao.tsaoca AapNa A BagavaMtaM
t caI Ba@tI ka krayacaIIƸ naamasmarNNa ka krayyacaoÆ yaaMsaar# r#yaa
AaQQyaai%mak kayyaa-McaI karNao vav ]d\doSa samaajauna tI krayyalaa pahIjao.trca Aaplyaaalaa Kra laaBBa hao[-la.

10´ Bagavaana EaIaI kRYNaaMnaI Baggavad\gaIta yauwacyaa

w vaoLIcaa ka saaMgaItlaI laI AaiNa Ajauau-naalaaca ka ssaaMgaItlaI .
Aapllyaa manaat saMsasaarat AsattaMnaa saarKo yauy w
caalau Asatto kI naomako kaya krayaccao ina kaya k$ k
nayaoÆ Aapplyaa SarIrattIla p`%yaok r@tacyaa qaoMbaat b
sauwa taMbaDyaa
ba poSaI AaiNa
A paMZ¹yayaa poSaIMcao saaarKo
yauw caalauau Asato.%yaammauuLo SarIratIlla raogap`itkaark
Sa@tIsawaa %yaanausaar kmaI jaastt haot Asaato.
tukarama maharajasau
m wa %yaaMcyaa ABaMaMgaamaQyao saaMgattat
kI “Aamhha ra~M idvassa yauwacaa p`saMga”. Sa@yyatao
Aaplyaalaaaa K¹yaa Aqaa- A nao yauwacyayaa vaoLIca yaaaoogya
inaNa-ya GaoNyaacaI
N AavaSyyakta Asatot.sagaLo SaaMtpNao t
vyavasqaIt caalau AsattaMnaa yaaogya inaNa-ya GaoNyaacaI ya
evaZI AaavaSyakta nasasato. yaaogya inaNa-
i ya GaoNyaasasaazI
&anaacaI AavaSyata
A A
Asato.jasao eKaVa
e maiSaanacao
maoMTonansa krayacaa
k Asallyaasa Aaplyaaalaa %yaa maiSaanacao
puNa- &ana AsaNao AavvaSyak Aaho.tovhaca AaapNa
maiS
iSanasaMbaMQaIt yaaaoogya inaNa-ya Ga}
Gao Saktao.%yaacap`
% maaNao yaaaoogya inaNa-ya GaNyaasaazI
Gao &annaacaI AavaSyaata Asato.mhhNauna Bagavaana EaI
kRYNaaM
YN naI Bagavad\gaIta
g yauwacyaaaa vaoLIca saaMgaItlaI.
aI

169 ³³gaRhsqa maaga-diSSa-ka´

 jar Bagavaana EaI kRYNaaMnaI Bagavad\gaIta maaozmaaozyaa ?YaImaunaIMnaa ikMvaa saMnyaasaaMnaa saaMgaItlaI AsatI tr laaokaMnaI
ivacaar kolaa Asata kI Bagavad\gaIta hI Gardar saaoDlaolyaa saMnyaasaaMzI ikMvaa saaQaU laaokaMsaazIca Aaho.pNa Aja-una ha gaRhsqa va
xai~ya haota.%yaamauLo Bagavaana EaI kRYNaaMnaI Bagavad\gaIta Ajau-naalaaca saaMgaItlaI.tsaoca Aja-una ha Bagavaana EaI kRYNaaMcaa ima~ va
Ba@thI haota.

jyaap`maaNao Aaraogya saMpda yaa TolaoivajanavarIla kaya-k`maamaQyao ek maulaaKtkar eka AnauBavaI Da^@TraMnaa p`%yaok
AazvaDyaacyaa maailakomaQyao vaogavaogaLyaa AajaaraMvar vaogavaogaLo GargautI ]pcaar ivacaartao AaiNa tao maulaaKt doNaara AnauBavaI
Da^@Tr %yaavarIla GargautI ]pcaar saaMgatao.pNa yaacaa Aqa- Asaa haot naahI kI %yaa maulaaKtkaralaaca vaogavaogaLo Aajaar
Jaalaot.tao maulaaKtkar ha TolaoivajanavarIla kaya-k`ma pahNaa¹yaa laaokaMcaa p`itinaQaI Asatao.%yaacap`maaNao Ajau-na ha Aaplaa
savaa-Mcaa p`itinaQaI Aaho AaiNa Bagavaana EaI kRYNa %yaa AnauBavaI Da^@TraMp`maaNao Ajau-naacyaa p`SnaaMcao ]%tr doNaaro Aahot.mhNauna
Bagavad\gaIta hI f@t Ajau-naasaazIca navho tr savaa-MsaazI Aaho.

EaImad\Bagavad\gaIta : BagavaMt kaoNa Aahot to saaMgato.

EaImad\Baagavatma\ : BagavaMtaMcaI kayao- saaMgato.³BagavaMtaMcyaa ilalaa AnaMt Aahot.jasao AapNa GaDyaaLatIla vaoL saaMgat
Asatao kI 7 vaajauna 30 imainaTo 10 saokMd Jaalaot.vaoL saaMgata saaMgataca lagaoca 7 vaajauna 30 imainaTo 20 saokMd ¸30 saokMd
hao}na jaatat.%yaacap`maaNao Bagavaana AnaMtSaoYa BagavaMtaMcaI ek ilalaa saaMgat AsataMnaaca dusarI ilalaa sau$ haoto AaiNa dusarI
ilalaa saaMgat AsataMnaaca itsarI ilalaa sau$ haoto AaiNa ASaap`karo AnaMtSaoYa BagavaMtaMcyaa ilalaa vaNa-na krNyaat Asamaqa-
Aahot.´

EaIcaOtnyacarItamaRt : BagavaMtaMcao mana ksao Aaho to saaMgato.

³iTp : Ba@t nasalaolao kahI laaok pOsao kmaivaNyaasaazI Bagavad\gaItovar svat:cao BaaYya ilahItat AaiNa BagavaMtaMnaI kaya
saaMgaItlaolao Aaho to saaoDUna svat:caI mato ikMvaa tk-ivatk- maaMDtat va vaacakaMcaI idSaaBaUla krtat.mhNajao to laaok
BagavaMtaMnaa gaupcaup basaivatat va svat:ca baaolatat.ASaap`karcyaa laaokaMcaI Bagavad\gaItovarIla BaaYyao vaacanao TaLavao va
Saas~atIla maanyatap`aPt prMprotIlaca Ba@taMcaI BaaYyao vaacaaivat ´

kahI laaokaMcaa AsaahI gaOrsamaja Aaho kI mahaBaartacaa faoTao Garat zovalyaanao GaramaQyao sauwa mahaBaart mhNajao BaaMDNa
haoto.prMtu BagavaMt ho sava-maMgalamaya Asalyaanao %yaaMcyaa kaoNa%yaahI ilalaocaa faoTao ha naohmaIca sava-maMgalamayaca Asatao maga tao
mahaBaartacaa faoTao ka Asaonaa.

jaovha AapNa kajau¸ badama TaklaolaI KIr Kat Asatao va Aaplyaa p`%yaok GaasaamaQyao ek kajau va ek badama yaot
Asaola tr %yaamauLo Aaplyaalaa kMTaLa yaot naahI.]laT AaplaI KIr KaNyaacaI [-cCa vaaZto.%yaacap`maaNao
EaImad\Bagavad\gaItocaa p`%yaok Slaaok va %yaacaa Aqa- Aqavaa ta%pya- vaarMvaar vaacalyaanao Aaplyaalaa kMTaLa yaot naahI tr
EaImad\Bagavad\gaIta vaacaNyaacaI AaplaI gaaoDI vaaZto karNa to pustk kaoNaI saaQaarNa vya@tInao ilahIlaolao naahI tr to saaxaat
BagavaMtaMnaI saaMgaIlaolao Aaho.tsaoca Aaplyaalaa vaogavaogaLo Aqa- doiKla samajatat.

jar AapNa kapur ikMvaa jaayafL p`%yaxa Kallao tr to kDu laagato.prMtu KIrImaQyao imasaLUna Kallao tr to caivaYT
laagatat. %yaacap`maaNao EaImad\Bagavad\gaIta p`%yaxapNao na vaacata %yaamaQyao Ba@tIBaava imasaLUna ikMvaa Ba@taMcyaa sahayyaanao samajauna
GaotlaI tr to AiQak AanaMddayak Aaho va Aaplyaalaa %yaamaQauna idvya AanaMd p`aPt haotao.
170 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 jaaopya-Mt Ajau-na Saas~~aMcyaa AaQaarravar
yauw TaLNyaasaazI zI karNao saaMgat
a haota taopya-
p Mt
Bagavvaana EaIkR
kRYNaaMnaI E Bagavad\gaIta
EaImad\ gaI
saaMgaIItlaI naahII.jaovha Ajau A -na Bagavvaana
EaIkR
kRYNaaMnaa SarNNa gaolaa tovhaca Bagavvaana
EaIkR
kRYNaaMnaI EaIaImad\Bagavad\gaIIta saaMgaayyalaa
sau$vaat
v kolaI.mhhNajaoca jaaopya-yaMt jaIva Bagavvaana
EaIkR
kRYNaaMnaa SarNaa jaat naahI hI taopya-Mt jaIva
j
EaImadd\Bagavad\gaIta K¹yaa Aqaaa-nao samajau Saakt
naahII.maga Aatta Aaplyaaasamaaor Bagavvaana
EaIkR
kRYNa naahI Aaho A t tr AapNaAa %yaaMnaa ksao k
SarNaNa jaaNaarÆ jjaoo Kro p``amaaiN
iNak Ba@t ikM
ikvaa
saaQaUU Aahot va %yaaMnaI p``amaaiiNak gau$ iSaYya
iS
prMpro
p cyaa maaQyamamaatuna BagavaMtaMcaa AaEaya GaoG to laolaa Aaho ASaa Ba@taMaMcaa AaEaya Gao}na AapNa sauwa BagavaMtaM t caa AaEaya GaoG }
Sakktao Aqavaa EaImad\Bagavad\gaIto g maQaIla ]pdo
] SaaMcao jaIvvanaat palana k$na AapNNa BagavaMtaMcaaa AaEaya Gao} Saktao ikM ikvaa
hrIInaamaacaa jap k$nak AapNaa BagavaMtaMcaa AaEaya
A Gao} Saktao S .
EaImad\Bagavad\d\gaItocao saar :
Bagavaana EaIkRYNaaMcaI Ba@tI
B krNao va %yaaMnaa SarNNa jaaNao hoca EaImad\Bagavad\d\gaItocao saar Aaho
A .yaa AaSSayaalaa Anausa$na
sa
Bagaava\dgaItotIla kahI
k Slaaok KalaIlap`maaNaoa Aahot.
Bagaavaana EaIkRYNaa mhNaalao¸ “ttU maaJaa Ait itSaya ip`ya saKa sa AsalyaammauuLo maI tulaa sava- &anaamaQQaIla A%yaiQak k gauhyatr Asao
A
prmmaEaoYz vacana saaMgatao.ho tuJyaa ihtaqa- Aaho mhNaUna to maaJyaakDUDUna eok.sadOvav maaJao icaMtnan kr¸ maaJaaa Ba@t hao¸ maaJao m
pujana
a kr AaiNaa malaaca namasskar kr.yaaap`maaNao inaiScacatpNao tU malaaa p`aPt haoSaIIla.maI tulaa ho p`it&onao saaM s gatao¸ karNNa tU
maaJJaa A%yaMt ip`pya saKa Aahohosa.sava- p`karcyaa
k Qamaa-Mcaaa %yaaga kr AaiNa
A kovaL malaaca SarNaa yao.maI tulaaa sava- papaMpasaU a na
mau@t krIna.tU BayaBaIt
B hao} nakaosa.” ………³EaImad
… d\Bagavad\gaIta 18.64¸655¸66´

111´kahI vaoLa laaokaMnaa BagaavaMtaMcyaa Ba@ttImaagaa-ivaYayaII saaMgaItlao kI to paoTalaa hat laavauna mhNatat
m kI maga yaacao kaaya
kaoNa
N Kayalaa doNaar N
eKada kMpnaIcaa naaiistk Asalaolaa l maalaksauwa w %yaacyaakDo kama krNaa¹¹yaa kamagaaraMaMcyaa jaovaNaasaaazI k^nTInacaIaI va
rahhNyaasaazI kMpnaIp ka^T-rcaI ³$macaI´ vyyavasqaa krtaoa ikMvaa kMpnaIaIcyaa kamaasaaazI jar kaoNNaIaI baahorgaavaI jaat Asaola tr
%yaaccyaa jaovaNaacaIaI AaiNa rahNNyaacaI vyavasqqaa krtao. tr t maga puNa- pu$Yaao%tma Baagavaana EaIkRYNa
YN %yaaMcyaa Baa@taMcaI jaovaNaaacaI
AaiiNa rahNyaacaII vyavasqaa krNaark naahItt kaÆ eKadda jaIva eoSvayaa- v nao maajau nayao
n mhNauna kdaicat
k BagavvaMt %yaalaa jaast
ja
BaaOitk
i eoSvaya- doNaar naahItt.prMtu %yaalaaa yaa janma maarNaacyaa fo¹yaatu y na mau@t k$na k BagavaMt %yaa jaIvaalaaa %yaaMcyaa Qaamamaat
ja$$r Gao}na jaaatIla yaat kao k NatIhI SaMaMka naahI karNak tsao Saaas~aMmaQyao BaggavaMtaMcao vacanna Aaho.tsaocac ba¹yaaca vaov oLa
kMpnaImaQyao
p Asao pahNyaat yaototo kI inaija-va maiSanacaI pujaaja kolaI jaato¸ naarLacaa ikM ikvaa poZyaacaa naOvaoV p`saad mhNauna vaaTNyyaat
yaotao
t o ikMvaa maiSaanacyaa baajaulaa paz kolaI jaat naahI karNa k tI inaiija-va maiSana Aaplao A paoT BBarto Asaa kamagaaraM
k caa saamaja
Aahoho.tr maga saaijava ikMvaa caOc Otnyamaya BagaavaMt Aaplao pao p T Ba$ Sak kt naahIt kaaya AaiNa AaapNa BagavaMtaccaI pujaa k$ nayao
ka ikMvaa BagavaMtaM t naa naOvaoV p`saad
s mhNauna daKvau
d nayao kaa.AapNa Asaosao ja$r kolao pahIjao.tsaocac AaPaNa Garaalaa eKado kulaup
laavvalao tr Garaccyaa saMrxaNaavavar ivaSvaasa zovatao tr magga BagavaMtaMvarr Aaplyaa saMarxaNaasaazI ivivaSvaasa ikMvaaa Eawa ka Asau A
nayaoa. sava-saamaanyya laaokaMnaa AQyaa%maaivaYayaI
A I caukIcao &anaa Asalyaanao %yyaaMnaa Asao vaaaTto kI Ba@ttI krNao mhNaajao sava- kamaQQaMda
171 ³ hsqa maaga-diSaa-ka´
³gaR
saaoDUDna doNao va f@t
f Bajana krIt rahNNaoo.prMtu Bagavvaana EaIkRYNaaaMnaI Ajau-naalaaa kaya- krNNyaapasauna qaaMabaivalao naahI tr
Ba@@tIyau@t kaya-a- krNyaasa saaMaMgaItlao.
dkgh yksdka
d uk vlsgh
gh okVrs dhh] Hkxoarkph
ph HkDrh QDDr Egkrkjii.kkrp djjko;kph vl lrs- &
vkiY;kykk tj Hkxoa H rkuk Qqy viiZ.k
djkko;kps vlsy rj vkii.k rkts Qqy Hkxoarkauk u viZ.k ds
dys
ikfg
fgts- lqdysyys Qqy viZ.k d: u;s-a R;kpizek.ks e
r:..ki.kkr Hkxxoarkph HkkDrh dj.ks Eg.kts Hkkxoarkauk rkts
r
Qqy viZ.k dj.;kiz
d ek.ksk vkgs- Eggkrkji.kkr vkiY;kdM Mwu
dkgh
gh gksr ukgh]ba
uk nzh;s vkiY;kyk lkFk nsr ukghr]?kkjps
yksd ns[khy vkiY;kyk
v Qkj”kh fda
fder nsr ukghr-
u Eg..kwu
dkgh
ghrjh nsokl
lkBh d:- v”kh fopkjjlj.kh Eg..kts Hkxoarka r uk
lqdys
d ys Qqy viZ.k dj.;kizek.ks e p vkgs v -R;kpcjkskscj
dyh
yh;qxkr euquq’;kP;k e`R;q
R fo’k;h dkghgh
d lkaxrk
x ;sr ukghu
vkiiyk ckyi..kkrp fdaok o r:.ki..kkrp e`R;qq gksow “kd drks-
Egkrrkji.kkr HkDrhekxkZ
H y ykxw v
yk vlk fopkjj vki.k d: d
u;s- Eg.kwu T;k {k.kkiiklwu vkiiY;kyk HkDrhps H eggRo
let tsy R;k {k.kkiklwup vki.k Hkxoarkaph HkDrh lq:
djjkoh-

ttsaoca vayaacyaaa 60 vaYaa-MnaMtr

t vya@tIlaaa kamaahUna irTayar
ir kolao jaato.maga jaI vya@tI vaaya Jaalyaavar yaa
saMsaaratIla
a laaokaM
k cyaahI kammaacaI nasato tI vya@tI BagavaMtaMcaI kaya k caaMgalaI saovaa k$ Sakola ³A Apvaad saaoDUna´.
a
mhattarpNaat saaaQaarNapNao taoaMDM at dat nassalyaamauLo va baaolataMnaa taoaDatuna hvaa inaGau
i na jaat A AsalyaamauLo “kR
“ YNa” yaa jaao
jD
Sabddacaa ]ccaar “kuz\Na” Asaa A haotao.%yaaamauLo **gjs d` d’.k gjs d`’.k d`’.k d`’.k gjs gjs A gjsj jke gjs jke j
jkee jke gjs gjs g A** yaa mahhamaM~acaa ]ccacaar doiKla “A
Aalao kuz\Na Aalao
A kuz\Na ku kz\Na kuz\Na Aalao Aalao ² Aalao yama Aalao
A
yamaa yama yama Aallao Aalao ²²” Asaa haotao.mhNauna Sa@yattao BagavaMtaMcaI Ba@tI baalappNaapasaunaca ikM
ikvaa inadana t$NapNaatca
t sau$
kolaI
l pahIjao.

12´ euq”; thoukps

t vafre
f /;s; & Hkxon~izes izkIr dj..ks-
euquq’; thoukrr ,[kk|kps ps MkWDVj cu.ks
c ] baftfufuvj cu.ks] eksBk usrk cu.ks] eksBk
B lkgsc gks
g .ks
b- ;k izdkjps ps /;s; vl lrs- vosGh vkysY;k e`eR;qeqGs ,[[kk|kps ojhhyizdkjps /;s
/ ; viq.kZp jkgwu tkrs
t -
iq<hy
<h tUekrr vkiys /;s ;s; lk/; gks
g bs Zyp ;kph
ph ns[khy “kk”orh
“ ukggh ijarw Hkkxon~HkDrh izkIr dj.ksks gs
[kjsjs thokRE;kkps /;s; vkgs
v tjh ;k ; tUekr vki.k vkiiyh HkDrh iq.kZ d: “kdyks ukggh rjh iq<hy <h
tUUe iwUgk euuq’;kpkp feGwf u vkiYY;kyk vkiiyh HkDrh iq.kZ dj.; ;klkBh la/kh fnyh tkrst - ;klaca/kkr
/
Hkx
xon~xhrsr iq<hy “yksd vkysyk vkgs-
Hkkxoku Jhd` d`’.k Eg.kkys
ys]** gs d`:ua
: nu ! vl lk tUe feGkY;koj
fe r vkiY;kk iqoZ tUekPP;k
rks
fnOO; psrusps iqu:Tthoou djrks- vkf.k v ijhiqiq.kZ fl/nh izikIr dj.; ;klkBh iwUggk iz;Ru djrks
d - vkiYY;k
iqoZoZ tUekP;k fnO; psrusP;k vk/kkjjkoj rks vkkiksvkip vkiyh
v bPNkk ulrkaukgh
gh ;ksxkH;kl lkdMs vkd
d`’V
gksrks
r vlk ftKklw
ft ;ksxh
xh lnSo “kkkL=kaP;k deeZdkaMkRed rRokaP;k vfrr
v vlrrks- **
xh 6-43]444½
¼Hkxon~xhrk

172 ³ hsqa maaga-diSa-

³gaR iS ka´
 Eg.kwu izR;sdkus Hkxoku Jhd`’.kakph HkDrh dsyh ikfgts- dkj.k vki.k izR;sd t.k ¼izR;sd
thokRek½ Hkxoku Jhd`’.kkapk va”k vkgs Eg.kts vki.k Hkxoku Jhd`’.kkaps iq= vkgksr ;k tUekrhy ts
vkiys vkbZ oMhy vkgsr rs okLrfod ikgrk vkiys [kjs vkbZ oMhy ukghr dkj.k izR;sd tUekr
vkiys vkbZ oMhy cnyr vlrkr- dq™;kP;k TkUekr dq=k&dq=h vkbZ oMhy] fdM;kP;k tUekr fdMs
vkbZ oMhy] vkf.k euq’;kP;k tUekr euq’; vkbZ oMhy- vki.k dkxnkoj lgh dsyh rj rh lgh
vkiyh vlrs “kkbZ fdaok isukph rh lgh ulrs- “kkbZ o isu QDr fufeRr ek= vlrkr- R;kpizek.ks
vki.k Hkxoarkaps iq= vkgksr ;k tUekrhy vkbZ oMhy QDr fufeRr ek= vlrkr R;kpizek.ks [k&;k
vFkkZus vkiyk dqVqackrhy O;Drha”khgh dkgh laca/k ulrks- T;kizek.ks js”kekpk fdMk Lor%p js”ke r;kj
djrks vkf.k R;krp vMdwu ej.k ikorks R;kpizek.ks thokRek Lor%p eksg ek;k tky ok<owu R;krp
ej.k ikorks- ik.kiksGhoj yksd FkksM;k osGklkBh ik.kh fi.;klkBh ,d= ;srkr vkf.k iwUgk d/kh u
HksV.;klkBh fu?kwu tkrkr- R;kpizek.ks dkgh thokRes FkksM;k”kk dkyko/khlkBh ,dk dqVqackr tUe
?ksrkr vkf.k iwUgk e`R;q uarj tks rks T;kP;k R;kP;k dekZ uwlkj d/kh u HksV.;klkBh fu?kwu tkrks-
e`R;q uarj vkbZ oMhy dqBs rj irh dqBs rj iRuh dqB] iq= dqBsrjh nqljhdMs dekZ uqlkj tUe
?ksrkr ijarw ;kpk vFkZ vlk gksr ukgh dh vki.k vkiY;k dqVqach;kadMs fdaok vkbZ oMhykadMs nqyZ{k
djkos R;kP;koj izsegh d: u;s rj vki.k vkiY;k dqVqch;kafo’k;hps drZO; ikj ikMkos i.k
R;kpcjkscj Hkxoku Jhd`’.kkaph HkDrhgh djkoh Ik”kw Ik{khgh R;kaP;k fiykaps ikyu iks’k.k djrkr
R;kpizek.ks dsoG Ik”kw Ik{kh alkj[ks dqVqckaps ikyu iks’k.k dj.ks gsp vki.k d: u;s rj R;k lkscr
HkDrhykgh egRo |kos
AapNa jar Aaplyaa gaaDImaQyao vyavaisqat poT/aola Barloa¸vaoLovar gaaDI savhI-saIMga kolaI¸sava- gaaoYTI naIT caok
kolyaat¸rhdarIcao sava- inayama paLlaot.prMtu jar Aaplyaalaa kaozo jaayacao Aaho ho spYT nasaola mhNajoa vaoDyaasaarKI jaao rsta
idsaola %yaa rs%yaanao gaaDI caalaivalaI tr kahIhI laaBa haoNaar naahI.AgadI %yaacap`maaNao Aaplyaa jaIvanaamaQyao sava- kahI
Aaho.]da:caaMgalao iSaxaNa¸]cca GaraNyaat janma¸Barpur Qana¸sauMdr p%naI¸maulao baaLo¸[.pNa jaIvanaacao Qyaoyaca jar cauklao ikMvaa
Bagavad\p`aPtI ho Qyaoya nasalao tr sava- kahI vyaqa- Aaho.saMsaarasaazI AapNa evaZI jaI tayafTk krIt Asatao tI
maR%yaUcyaavaoLolaa eka saokMdat vyaqa- haoto.

AapNa BagavaMtaMcaI Ba@tI ka isvakart naahI Æ ikMvaa gaMBaIrpNao Ba@tI ka krIt naahI Æ
AapNa BagavaMtaMcaI Ba@tI ka isvakart naahIÆ ikMvaa gaMBaIrpNao Ba@tI ka krIt naahIÆ karNa Aaplaa Asaa
gaOrsamaja Aaho kI jar AapNa BagavaMtaMcaI Ba@tI isvakarlaI tr Aaplao jaIvanaatIla ]pBaaoga ³ ´ saMplao.
karNa Ba@tI krNao mhNajao Saas~aMtIla ivaQaIinayamaaMcao palana krNao haoya.ivaQaIinayama mhNajao baMQanao AalaIt AaiNa Aaplyaa
p`%yaokalaa baMQanao nakao Asatat.jar eKadyaa raogaI vya@tInao mhTlao kI AaOYaQa ho Kup kDU Asato va Da^@TraMnaI saaMgaItlaolao
inayama ³ ´ ho ~asadayak Asatat.mhNauna maI AaOYaQaIhI GaoNaar naahI AaiNa inayama ³
´ doiKla paLNaar naahI.tr %yaa raogaI vya@tIcaa ~asa jaastca vaaZt jaa[-la AaiNa SaovaTI %yaa raogaI vya@tIlaa
maR%yaUlaa saamaaoro jaavao laagaola.jar %yaa raogaI vya@tIlaa baro hao}na AayauYyaBar mhNajao jaast kaLasaazI ]pBaaoga
³ ´ hvao Asaola tr %yaanao AaOYaQaI va Da^@TraMnaI saaMgaItlaolao inayama ³ ´ jarI AavaDt
nasalao trI %yaacao palana krayalaaca hvao.%yaacap`maaNao jaIvaalaa jar janma marNaacyaa fo¹yaatUna mau@t hao}na vaOkuMzacao SaaSvat
sauK ]pBaaogaayacao Asaola tr Da^@Tr $pI gau$MnaI ikMvaa saaQaU saMtaMnaI yaa BavaraogaatUna mau@t haoNyaasaazI idlaolaI hrInaama $pI
AaOYaQaI va Saas~aMtIla ivaQaIinayamaaMcao ³ ´ AavaDt nasaunahI %yaaMcao palana ³[ska^namaQaIla caar
inayama¸[.´ ho kolaoca pahIjao.Anyaqaa %yaa raogaI vya@tIp`maaNao yaa saMsaarat AnaMt kaLasaazI du:K Baaogaavao laagaola.
vaOkuMzatIla sauK ho satt ³ ´¸ Amayaa-t¸ SvaaSvat va Axaya ³mhNajao jyaa sauKacaa kQaIca xaya haot naahI´
Asao Aaho AaiNa yaa BaaOitk jagaatIla sauK ho vya%yaya ³ ´¸mayaa-dIt va ASvaaSvat Asao Aaho.tsaoca

173 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

Amayaa-dIt sauK BaaogaNyaasaazI AaplaI BaaOitk [Mid`yao hI Asamaqa- Aahot.kovaL AaQyaai%mak [Mid`yaoca Amayaa-dIt sauK
BaaogaNyaasaazI samaqa- Aahot.

raogaI AvasqaotIla kma- va inaraogaI AvasqaotIla kma- saarKoca Asalao trI raogaI AvasqaotIla kma- du:K dayak va
inaraogaI AvasqaotIla kma- sauKdayak Asatat.]da: raogaI Avasqaot Anna kDU laagatoÊifrayalaa jaaNaosauwa du:K dayak AsatoÊ
[.tr inaraogaI Avasqaot Anna caaMgalao laagatoÊ ifrayalaa jaaNaosauwa sauKdayak AsatoÊ [.%yaacap`maaNao Aaplao bawavasqaotIla
kma- ³pap ikMvaa puNya´ baMQanakark ikMvaa du:K dayak Asatat va mau@tavasqaotIla kma- ³Ba@tIyau@t kma- ]da : BagavaMtaMnaa
Baaoga daKvauna p`saad mhNauna Anna ga`hNa krNaoÊ BagavaMtaMcaI navaivaQaa Ba@tI EavaNaÊ ikt-naÊ smarNaÊ Aca-NaÊ vaMdnaÊ [.krNao´
sauKdayak Asatat.gaavaatIla DukraMsaazI tajaI ivaYza va kaorDI ivaYza Asaa Baod Asau Saktao.DukraMsaazI tajaI ivaYza
sauKdayak va kaorDI ivaYza du:K dayak Asau Sakto.pNa manauYyaasaazI daoGahI p`karcyaa ivaYza saar#yaaca mhNajao GaaNaca
Asatat.%yaacap`maaNao saamaanya vya@tIMsaazI pap kma- du:K dayak va puNya kma- sauKdayak Asau Sakto.pNa vaOYNavaaMsaazI pap
va puNya daonhI saarKoca mhNajao baMQanakark Asatat.Aqaa-t pap va puNya Aa%myaalaa janma marNaacyaa fo yaat ADkvatat.
puNya kmaa-mauLo ]cca ³svagaI-ya´ ga`haMvar janma imaLtao.tr pap kmaa-mauLo Kalacyaa yaaonaIt janma imaLtao.prMtu mau@tI mhNajao
BagavaMtaMcyaa Qaamaat p`vaoSa imaLt naahI.

13´dkgh yksd Eg.krkr dh vkEgh gh Hkxoarkauk ekurks ijarw HkxoarkaP;k tkLr uknh ykxw u;s&
vki.k tj EgVys dh eh ek÷;k vkbZ oMhykauk Qkj ekurks- ijarw vki.k vkbZ oMhykaP;k
vkKsps ikyu djhr ukgh- R;kaph lsokgh djhr ukgh- rj vkbZ oMhykauk QDr ekuY;kus dk; mi;ksx
gks.kkj vkgs- R;kpizek.ks dks.kh Eg.kr vlsy dh eh gh Hkxoarkauk ekurks ijarw rh O;Drh tj
Hkxoarkauh fnysY;k Hkxon~xhrsrhy mins”kkaps ikyu djhr ukgh fdaok ukeLej.kk}kjk Hkxoarkaph
lsokgh djhr ukgh rj R;k O;Drhyk Hkxoarkauk QDr ekuY;kus dk; mi;ksx gks.kkj vkgs \ Eg.kwu
izR;sdkus vkiys drZO; ikj ikMhr vlrkauk tso<k tkLrhr tkLr osG HkxoarkalkBh nsrk ;sbZy rso<k
osG |kok- dkj.k Hkxon~ HkDrh dj.ks fdaok Hkxon~isez izkIr dj.ks gsp vkiY;k thoukps [kjs /;s;
vkgs- Eg.kwu vki.k Hkxoku Jhd`’.kkauk iq.kZi.ks “kj.k tkowu J/nkiqoZd R;kaph HkDrh djkoh-

14´ Saas~at saaMgaItlaolao Aaho kI jar kaoNaI hrInaamaacaa jap krIt Asaola tr tao Saud` jaatItIla Asaunasauwa
ba`amhNastravar ta%kaL paohcatao va ya& krNyaasa laayak haotao.tr ASaI vya@tI KraoKr ya& ikMvaa Saas~ao@t pujaapaz
k$ Sakto ka
hoo sa%ya Aaho kI jar kaoNaI hrInaamaacaa jap krIt Asaola tr tao Saud` jaatItIla Asauna sauwa ba`amhNa stravar
ta%kaL paohcatao va ya& krNyaasa laayak haotao.prMtu pa~ta ³ ´ va xamata ³ ´ yaa daona Alaga gaaoYTI
Aahot.jap krNaara vya@tI pa~ ³ ´ zrtao.pNa samaqa- ³ ´ haoNyaasaazI %yaa vya@tIlaa %yaa p`karcao
p`iSaxaNa GaoNyaacaI AavaSyakta Aaho.tsao pahIlao tr BagavaMtaMcaa ek Ba@t kma-kaMDaMmaQyao rsa Gaot naahI.tr tao BagavaMtaMcyaa
Ba@tIlaaca jaast mah%va dotao.

174 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

15´ jar eKadI vya@tI Baukonao¸ thanaonao ikMvaa saaMsaarIk gaaoYTIMnaI Agaaodrca ~st Aaho tr %yaa vya@tIlaa AaQyaai%mak madt
kaya ]pyaaogaacaI zrNaar jasao naamadova maharajaaMnaI eka Baukolyaa gaaZvaalaa Agaaodr paNaI Pyaayalaa p`aQaanya idlao.mhNauna
Agaaodr saaMsaarIk madtIlaa mah%va d\yaavao AaiNa naMtr AaQyaai%mak madtIlaa mah%va d\yaavao.
kahI zraivak ivaiSaYT p`saMgaI ]pQama- ha mau#ya Qama- AaiNa mau#ya Qama- ha ]pQamaa-p`maaNao ivacaarat Gaotlaa
jaatao.]da: eKad\yaa s~Icyaa baaLMtpNaacyaa gauMtagauMtImauLo Da^@Tr Aa[-laa vaacaivaNyaasaazI lahana baaLacaa gaBa-pat krayalaa
saaMgatat. pNa Saas~anausaar gaBa-pat krNao pap Aaho.ASaavaoLolaa Aa[-laa vaacaivaNyaasaazI maulaacaa gaBa-pat krNao garjaocao
Asato.Anyaqaa daoGaaMcaa maR%yaU hao} Saktao.dusaro ]dahrNa mhNajao eKada Ba@t BagavaMtaMsaazI gaMgaa nadIcao paNaI AaNat Aaho
pNa rs%yaat eKadI vya@tI thanaonao vyaakuL hao}na mart Aaho.%yaavaoLolaa mau#ya Qama- BagavaMtacaI saovaa saaoDUna %yaa thanalaolyaa
vya@tIlaa paNaI pajaNao AavaSyak Aaho.pNa ho f@t [maja-nsaImaQyaoca kravao AaiNa [maja-nsaI f@t qaaoDa vaoLca Asato.
mhNauna [maja-nsaIcyaa ivaiSaYT p`saMgaI ]pQama- ha mau#ya Qama- AaiNa mau#ya Qama- ha ]pQamaa-p`maaNao ivacaarat Gaotlaa jaatao.pNa Asao
naohmaI k$ nayao.

vki.k vkiY;k dqVqch;kafo’k;hps drZO; ikj ikMkosº i.k R;kpcjkscj Hkxoku Jhd`’.kkaph
HkDrhgh djkohº Ik”kw Ik{khgh R;kaP;k fiykaps ikyu iks’k.k djrkrº R;kpizek.ks dsoG Ik”kw Ik{kh alkj[ks
dqVqckaps ikyu iks’k.k dj.ks gsp vki.k d: u;s rj R;k lkscr HkDrhykgh egRo |kosº

16´mana :
manaacaa svaBaava Asaa Aaho kI to kQaIhI saMtuYT nasato.AaplyaakDo naahI %yaasaazI mana saar#yaa maagaNyaa krt
Asato ikMvaa jaI gaaoYT ASa@ya Aaho %yaakDo Qaavato.

1.jasao eKaVa ivaVaqyaa-laa %yaacyaaca vagaa-tIla eKaVa sauMdr t$Na maulaInao haomavak- ilahINyaasaazI naaoTbauk maagaItlao tr %yaa
ivaVaqyaa-cao mana ivacaar krto kI vagaa-maQyao [tko ivaVaqaI- Aahot pNa malaaca ka naaoTbauk maaigatlao.yaacaa Aqa- %yaa maulaIlaa
Aaplyaavar pòma krayacao Aaho ikMvaa AaplyaasaazI sakara%mak maaOka Aaho AaiNa ASaa pwtInao %yaacao mana %yaalaa kzINa
pirisqatImaQyao ADkvauna Takto va du:K doNyaasa Baaga paDto.

2.eKada vya@tI jaaD Asaola tr %yaalaa vaaTto kI maI kahI ]paya k$na saDpatL ksaa hao[-la¸ tbbaotInao baarIk
Asalaolyaa vya@tIlaa vaaTto kI maI kahI ]paya k$na jaaD ksaa hao[-la¸ garIba vya@tIlaa vaaTto kI maI EaImaMt vya@tI ksaa
hao[-la¸ EaImaMt vya@tI jaast pOSaaMmauLo vaOtagauna ivacaar krtao kI maI maQyamavagaI-ya Asata tr baro Jaalao Asato karNa EaImaMt
vya@tIMnaa KMDNaIsaazI gauMD ~asa dot Asatat¸ p`a^pTI- imaLNyaasaazI Kuna pNa kolaa jaatao¸ maulaaMcao AphrNa haoto¸ [nakma
T^@sa vaalao laaok ~asa dotat¸ pOSaaMmauLo naatovaa[-kaMmaQaIla saMbaMQa ibaGaDtat¸ pOSaaMcyaa saurixattosaazI icaMta laagauna Asato¸ kahI
EaImaMt laaok maanaisak SaaMtI imaLivaNyaasaazI yaaogaIk saMsqaaMkDo vaLtat pNa Kra p`amaaiNak AaQyaai%mak maaga- isvakart
naahIt¸ rMgaanao kaLa AsaNaara gaaora haoNyaacaI [-cCa krtao¸ naaokrI k$na vaOtagalaolaa mhNatao kI kQaI irTayar hao}na Aarama
krayalaa imaLola¸ irTayar Jaalaolaa ivacaar krtao kI kahIca kama nasalyaanao idvasa jaat naahI.bara haotao naaokrIlaa inadana
idvasa trI inaGauna jaayacaa¸ lagna na Jaalaolaa ivacaar krtao kI kQaI Aaplao lagna hao[-la AaiNa lagna Jaalaolaa ivacaar krtao kI
maI ka lagna k$na fsalaao.ASaa p`karo p`%yaokacao mana kQaIhI saMtuYT haot naahI.

3.jar eKaValaa %yaacyaa pazImaagao s~IyaaMcyaa pOjanaaMcaa ikMvaa payaatIla AaBauYaNaaMcaa Aavaaja Aalaa tr %yaacao mana klpnaa
krto kI Aaplyaa maagao ek sauMdr t$Na maulagaI ]BaI Aaho.mhNauna maagao vaLUna baGa.BalaohI %yaacyaa pazImaagao eKadI jaaDjauD
ikMvaa ku$p idsaNaarI s~I ]BaI Asaola.pNa mana maa~ f@t sauMdr klpnaaivalaasa krto AaiNa Aaplyaalaa fsaivato.
175 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
4.eKaVa lahana maulaalaa eka baMd KaolaImaQyao zovauna %yaalaa hvaI AsalaolaI sava- KoLNaI KoLayalaa idlaI tr to lahana maula
AanaMdI hao[-la kaƸ tr naahI.]laT to lahana maula %yaa KoLNyaaMnaa taoDuna Asqaavyasqa krNyaacaa p`ya%na krola.kdaicat
svat:laa Apaya pNa k$ Sakola.%yaacap`maaNao manaacao doiKla Aaho.

5.kQaIkQaI eKado maakD JaaDavar iTvalyaa baavalyaa krt Asato.to SaaMt basat naahI AaiNa Acaanak %yaa maakDacaI
SaopuT icarlaolyaa faMdImaQyao ADkuna to maakD AarDaAaorD krto.%yaacap`maaNao maanasaacao manahI SaaMt basat naahI tr kahItrI
irkamao ]Vaoga k$na to mana %yaa maakDap`maaNao svat:laa fsavauna ~st krto.

6.mana ho ek [Mid`ya Aaho AaiNa %yaamauLo manaalaa [Mid`yaaMcao svaamaI ?YaIkoSa mhNajao BagavaMtca inayaM~Naat AaNaU Saktat.
mhNauna mana f@t BagavaMtaMcyaa saovaotca saMtuYT hao} Sakto.
ekda ek vya@tI %yaacao Gar ivaktao.prMtu Garalaa Acaanak Aaga laagalyaanao GaratIla sava- kahI jaLUna naYT haoto.
%yaa vaoLolaa %yaa jaunyaa maalakalaa kahIhI du:K haot naahI.prMtu Acaanak %yaacaa maulagaa %yaalaa saaMgatao kI baabaa Ajauna
Garacyaa ivakNyaacyaa kagad p~avar sahyaa Jaalaolyaa naahIt.Asao maahIt pDtaca tI vya@tI rDU laagato.tovaZyaat %yaacaa
dusara maulagaa yaotao AaiNa mhNatao kI kagad p~aMvar nauk%yaaca sahyaa Gao}na Aalaao.Asao eoktaca %yaalaa Kup AanaMd haotao kI
calaa Aaplao kahIca nauksaana Jaalaolao naahI.prMtu Acaanak %yaacaa itsara maulagaa yao}na saaMgatao kI kagad p~aMvar sahyaa
Jaalyaat pNa Garacao pOsao Ajauna imaLalaolao naahIt.ho eokuna tao vya@tI punha rDayalaa sau$vaat krtao.yaava$na AapNa samajau
Saktao kI Gar jaLt AsaNao hI itca pirisqatI Aaho pNa f@t %yaa Garasaaobat saMbaMQa AsaNao va nasaNao yaa &anaacyaa
AaQaaravar %yaa vya@tIcao sauK vaa du:K AvalaMbauna Asato.AapNa pirisqatI badlavau Sakt naahIt.prMtu AaplaI maanaisakta
maa~ inaiScatca badlavau Saktao.%yaacap`maaNao Aaplao Aaplyaa Aa%myaaivaYayaI va BagavaMtaMivaYayaI Asalaolao A&ana va SarIraSaI
Asalaolao tada%mya yaamauLoca AapNa sauK vaa du:K Baaogat Asatao.jyaaxaNaI Aaplyaalaa saaxaa%kar hao[-la kI AapNa SarIr
nasauna Aa%maa mhNajao BagavaMtaMcaa SaaSvat dasa Aahaot %yaa xaNaI AapNa SarIrasaMbaMQaIt sava- du:KaMtuna mau@t hao}.
h%tIlaa lahanapNaapasaunaca eka CaoTyaa saa[-jacyaa saaKLInao ikMvaa daorKMDanao baaMQaNyaacaI savaya AsalyaamauLo h%tI
maaoza Jaalyaavar sauwa haca ivacaar krtao kI malaa tao daorKMD ikMvaa saaKLI taoDNao Sa@ya naahI.karNa lahanapNaI %yaanao tao
daorKMD ikMvaa saaKLIo taoDNyaacaa p`ya%na kolaolaa Asatao pNa lahanapNaI %yaacaI Sa@tI kmaI Asalyaanao tao to taoDU Sakt naahI
AaiNa laaok AaScaya-cakIt haotat va ivacaar krtat kI h%tI evaZa Sa@tISaalaI AsaunahI tao daorKMD ikMvaa saaKLI ka
taoDU Sakt naahI.AgadI %yaacap`maaNao AapNa mauuL sva$p isqaitmaQyao sat\¹icat\¹AanaMd va mau@t Aahaot.prMtu¸ %yaa h%tIp`maaNao
AapNahI ivacaar krtao kI malaa janma marNaacyaa fo¹yaatuna mau@t haoNao Sa@ya naahI.saMt tukarama maharaja doiKla mhNatat
kI¸ “AamhI vaOkuMzvaasaI Aalaao yaaca karNaaSaI ȔAapNa sava- jaIva mauuLt: vaOkuMzatIla mhNajao BagavaMtaMcyaa QaamaatIla rhIvaaSaI
Aahaot.prMtu p`kRtIvar Pa`Bau%va krNyaacyaa mailana vaR%tImauLo yaa jagaat Aalaao Aahaot.
manaasaMbaMQaIt EaImad\Bagavad\gaItot KalaIla Slaaok Aalaolao Aahot.
Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “manauYyaanao Aaplyaa manaaWaro svat:hacaI AQaaogatI hao} na dota¸ svat:caa ]war kolaa
paihjao.mana ho baw jaIvaacaa ima~ tsaoca Sa~UhI Aaho.jyaanao manaalaa ijaMklao Aaho¸ %yaacyaasaazI mana ho savaa-o%tma ima~ Aaho¸
prMtu jaao Asao krNyaamaQyao ApyaSaI Jaalaa Aaho %yaacyaasaazI %yaacao toca mana ho prma Sa~U Asato.jyaanao mana ijaMklao Aaho
%yaalaa prmaa%maa p`aPtca Jaalaolaa Asatao.%yaanao SaaMtI p`aPt kolaolaI Asato.ASaa manauYyaasaazI sauK AaiNa du:K¸ SaIt AaiNa
]YNa¸ maana AaiNa Apmaana¸ sava- kahI saarKoca Asato.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 6.5¸6¸7´
saMtuYTIsaazI KalaIla sau~ pha :

³Apoxaa´ ³vastuisqatI´ ³naOraSya´

³Apoxaa´ ³vastuisqatI´
176 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
 ³mhNauna´ ³naOraSya´ ³Saunya´

³ xaa´
³Apo ³vastutuisqatI´ ³saMtuYTI´

manaacaI yaM~Naaa :

manaacaI yaM~Naa
~ kSaI kaya- k krto to AapNa pahU.]da . : AapNNa eKaVa imaza[- ima cyaa dukanaajavaL
a Aallaolaao Aaho AaiNa
A
toiqala
iq gaulaabajaammauuna ha pdaqa- Aaplaa AavvaDta Aaho.sava- s p`qama DaoLoLo ³[Mid`yao´ tao gaulaabajaamaunnaa baGatat va manaapya-Mt maahI
hItI
paohcaivatat.man
h na ho puva- AnaunauBava va [-cCa
C yaaMcao BaaMDar
a Aaho.mana Agaaodrcaa gaulaabajaamauna K KaNyaacaa AnaunauBava Aazvatoto va
[-cCa
C krto kII malaa gaulaabbajaamauna hvaa Aaho.pNa puuZcao inaNa-ya GaoNyaacao kaaya- bauwIcao A Aaho.bauwI ivacaar
iv krto kI
iKSaamaQyao Aapllyaa pa^koTmaQy Qyao gaulaabajaamauauna KaNyaaevaZoZo pOsao Aahot kaÆ purosao pOsao AsatIla tr bauwI haoakar k doto Anyyaqaa
nak
kar doto AaiN iNa %yaaMnaMtr bauauwIkDUna ek kda inaiScat Jaalao kI gaulaabajaamau
l na Kayacaa
K tr A AapNa dukanaddaralaa pOsao d}na do
gaulaabajaamau
a na ga`hNa
N krtao.

bauwIlaa yaao
ya ogya inaNa-ya GaoG oNyaasaazI &aanaacaI AavaSyyakta Asato.jasao kMpnaImmaQyao eKado mmaiSana ibaGaDllaoo Asaola tr jar
Aapplyaalaa %yaa maiSanacao puNa- &ana Asaola trca AapNNa %yaa maiSanabbad\dla yaaogya inaNa-ya Gao} Saktao.%yaaccap`maaNao Aapplyaa
AaQQyaai%mak gau$M$MkDUna ikMvaa p`amaaiNak saMatakDU t na Aqaavaa Saas~aMcao AQyayana k$$na bauwI saSaa@t k$na mana$pI ma lagaamaacyaa
maaQQyamaatuna [Mid`ya$pI
y GaaoDo inayaM
i i~t k$$na SarIr$pI rqaatIla Aa%maa$pI A p`vaaaSaalaa yaaogya maagaa-var ³BBagavad\p`aPtIcyyaaÀ
AaQQyaai%mak maagaaa-var´ AaNaavvaoo.

17´ yaa jagaatIlla sauK Ba`amak k Aaho :

ek
kda naard maunaI
n Bagavaana EaIkR
E YNaaMnaa %yaaM
%y cyaa maayaocacao dSa-na krNNyaaivaYayaIcaI [-cCa p`kT krtat.%yaaavar
Bagaavaana EaIkRYNaa ismat hasya krIt mhNattat kI %yaaA Agaaodr malaa eke glaasa ipNNyaasaazI paNaIaI Aa}na dyaaaa maga maI tumhalaa h
maaJJyaa maayaocao dSSa-na k$na dotao
t .naard maunaI BagavaMtaMnaa paNaI AaNaNyyaasaazI SaojaarrIla gaavaajavaaLcyaa ivahIrIIvar jaatat.toqao
ekk Kup sauMdr t$Na t maulagaI ivahIrItu
i na paNNaI kaZt AsatoAs .naard maunaI n %yaa sauMdr t$Na maulaIlaaa BagaMtaMnaa paaNaI dyaayacao Aaho
A
tr kRpyaa malaaa paNaI dyaa ASaI ivanaMtI krtat.prrMtu naard maunaI naI maa~ BagavavaMtaMcyaa maayaocyaa
c p`Baavaanao %yaa sauMdr t$Na
t
177 ³ hsqa maaga-diSa-
³gaR iS ka´
maulaIvar maaohIt haotat AaiNa itcyaajavaL lagnaacaI maagaNaI Gaalatat.tI maulagaIhI naard maunaI saMt pu$Ya Asalyaanao haokar doto
va %yaa daoGaaMcao lagna haoto.toqao javaLca to kuTI baaMQatat AaiNa puNa-pNao saMsaaramaQyao rmauna jaatat.%yaaMnaa maulao doiKla
haotat.prMtu ek idvasa %yaa gaavaatIla nadIlaa far maaoza pur yaotao.%yaa puramaQyao naard maunaIMcaI kuTI¸p%naI¸maulao sava- kahI
%yaaMcyaasamaaorca vaahUna jaatat.naard maunaI Kup Aak`aoSa krtat va Kup rDtat AaiNa gaudGyaavar KalaI basauna jaimanaIlaa Daoko
Tokvauna rDt basatat va BagavaMtanaa pukart Asatat.naMtr qaaoDyaa vaoLanao jaovha naard maunaI var Daoko k$na baGatat tr
kayaÆ samaaor BagavaMt Agaaodrp`maaNaoca ]Bao Aahot va %yaaMnaa ipNyaasaazI paNaI maagat Aahot.naard maunaI [kDo itkDo
sagaLIkDo baGatat tr kahI gaava naahI¸ivahIr naahI.sagaLo kahI Agaaodr p`maaNaoca dRSya Aaho.jasao kahI GaDlaoca naahI¸sava-
kahI svaPnaca haoto kI kayaÆ ASaap`karo naard maunaI gaaoMQaLUna gaolao kI samaaor BagavaMt ]Bao Aahot ho sa%ya Aaho kI Aaplao
lagna Jaalao haoto ho sa%ya AahoÆ prMtu lagaoca %yaaMcyaa laxaat Aalao kI AapNa BagavaMtaMnaa ivanaMtI kolaI haotI kI malaa tumacyaa
maayaocao dSa-na krNyaacaI [-cCa Aaho AaiNa %yaamauLo BagavaMtaMnaI ASaa p`karo Aaplyaalaa %yaaMcyaa maayaocao dSa-na GaDivalao kI yaa
saRYTImaQyao ksao sava- kahI maaiyak ³svaPnavat´ Aaho. prMtu BagavaMtaMcyaa maayaocyaa p`Baavaanao AaiNa svat:laa SarIr samajalyaamauLo
AapNa p`%yaxapNao sauK va du:KaMcaa AnauBava Gaotao.Aaplyaa manaamauLoca jaIva baMQanaat ADktao va manaamauLoca jaIva baMQanaatuna
mau@t haotao.

]da: 1.jaovha AaplaI basa vaahnaaMcyaa rhdarImaQyao³T/^fIkmaQyao´ADkto tovha AapNa ivacaar krtao kI maI sauwa
rhdarImaQyao ADklaao Aaho AaiNa GarI faona k$na saaMgatao kI maI rhdarImaQyao ADklyaanao GarI yaayalaa ]iSar hao[-la.prMtu
rhdarImaQyao basa ADklaolaI Asato ¹ AapNa naahI.AapNa basamaQauna ]t$na dusa¹yaa vaahnaanao GarI jaa} Saktao.

2.AapNa maaobaa[-lavar baaolat AsataMnaa kQaI kQaI Asao mhNatao kI maaJaI ba^TrI Da}na JaalaI Aaho maI naMtr faona krola.
ba^TrI maaobaa[-lacaI Da}na JaalaolaI Asato pNa AapNa mhNatao maaJaI ba^TrI Da}na JaalaI Aaho.

3.jyaap`maaNao TI vhI maQaIla isarIyalamaQyao GaDNaa¹yaa caaMgalyaa Aqavaa vaa[-T GaTnaaMSaI Aaplaa kahIhI saMbaMQa nasatao pNa
AapNa %yaa isarIyalamaQaIla pa~aMSaI ek$p Jaalyaanao isarIyalamaQyao GaDNaa¹yaa caaMgalyaa Aqavaa vaa[-T GaTnaaMmauLo p`BaavaIt haotao
va sauKI Aqavaa du:KI haotao.isarIyalamaQyao kahI ka^maoDI Jaalyaasa hsatao doiKla.%yaacap`maaNao AapNa svat:laa Aa%maa na
samajata SarIr samajalao tr jaIvanaamaQyao GaDNaa¹yaa caaMgalyaa Aqavaa vaa[-T GaTnaaMmauLo AapNa p`BaavaIt haotao va sauKI Aqavaa
du:KI haotao.

ASaap`karo AapNa svat:laa Aa%maa na samajata SarIr samajalaao tr SarIraSaI saMbaMQaIt sava- sauK va du:KaMcaa Aaplyaalaa
AnauBava Gyaavaa laagatao.jyaap`maaNaat AapNa SaarIrIk stravar Asatao %yaap`maaNaat Aaplyaalaa SarIraSaI saMbaMQaIt sauK va
du:K Baaogaavao laagato.BagavaMtaMcao Ba@t Aa%myaacyaa stravar AsalyaamauLo jaIvanaatIla sauK va du:K to kovaL saaxaI $panao
pahtat AaiNa %yaaMpasauna to yai%kMicathI p`BaavaIt haot naahIt.hI sauK va du:Ko Bagavad\gaItonausaar ]nhaLa va pavasaaLa
yaaMcyaap`maaNao yaotat AaiNa jaatat.

Aaplyaa AaoLKIcyaa maRt Jaalaolyaa kaoNa%yaahI eka vya@tIcaI klpnaa kra.samajaa tI maRt JaalaolaI vya@tI 70 vaYaa-McaI
Aaho.tr Aata AapNa %yaa vya@tIcaa kQaI ivacaar krtao ka AaiNa Ajauna 100 vaYaa-MnaI tr kaoNaalaa AazvaNaar doiKla
naahI kI ASaI vya@tI Aistvaat haotI mhNauna.tsaoca %yaa 70 vaYaa-Mcyaa jaIvanakalaatIla sauK va du:KaMcyaa GaTnaaMnaa Aata tr
kahIca Aqa- naahI.jaIvaMtpNaIcaa vat-maana kaL ha Aata BautkaL Jaalaolaa Aaho AaiNa puZIla janma jao jaIvaMt AsataMnaa
BaivaYya vaaTt haoto to Aata vat-maana Jaalaolao Aaho.ho Aaplyaa sagaLyaaMcyaa baabatIt ek idvasa sa%ya haoto.mhNauna varIla
naard maunaIMcyaa kqaova$na AapNa samajau Saktao kI %yaa sava- GaTnaa yaa svaPnavat Asalyaap`maaNao Aahot.jaSaa kahI GaDlyaaca
naahIt.jasao svaPnaamaQyao kahI vaa[-T GaTnaa jar GaDlaI tr AapNa tI GaTnaa jaSaI KraoKr GaDlaolaI AsataMnaa du:K haoto

178 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

ikMvaa TonSana yaoto %yaap`maaNaoca KraoKrca AapNa du:KI haotao.pNa sakaLI jaaga Aalyaavar AapNa lagaoca icaMtamau@t haotao
kI¸ AroÑ to sava- svaPnaamaQyao GaDlao haoto.Kro naahI Aaho.Bagavaana EaI caOtnya mahap`BauMcyaa t%va&anausaar jaIvanaatIla GaDNaa¹yaa
GaTnaa ikMvaa sauK va du:Ko hI ³ho jaga´ sa%ya pNa ta%purto Aaho.SaaSvat naahIt.
saMsaar: svaPnatulyaao ih ragaWoYaaid saMkula: È
svakalao sa%yavat\ Baait p`baaoQao sait Asat\ Bavaot\ ÈÈ
saMsaar ha svaPnaap`maaNao AsaUna ragaWoYaaid ivakaraMcao saMkula Aaho.jasao svaPnakaLI svaPna ho sa%yaca AsalyaasaarKo vaaTto¸
%yaacap`maaNao A&anaI manauYyaalaa ho ivaSva sa%ya Baasato¸prMtu &anap`aPtInaMtr ivaSmaamaQaIla sa%ya%vabauwIcaa inarasa hao}na saMsaar
Asat\¸ inarqa-k Aaho¸ yaacao %yaalaa &ana haoto. ……³Aa%mabaaoQa´

EaImad\BaagavatamaQyao naard maunaI puZIla ]dahrNa dotat.eKadyaa vaoLolaa AapNa daorIlaa sap- samajatao.daorIlaa sap-
samajaNao mhNajao Ba`ma haoya.pNa sap- ha p`aNaI dusarIkDo kuzotrI Asatao hI gaaoYT sa%ya Aaho.%yaacap`maaNao yaa ASaaSvat BaaOitk
jagaalaa SaaSvat jagat samajaNao mhNajao Ba`ma haoya.prMtu¸ SaaSvat jaga Ais%vaat Aaho hI gaaoYT sa%ya Aaho.

18´ kDk inayama paLNao mhNajao ~asa ikMvaa du:K BaaogaNyaasaarKoca naahI ka AaiNa du:K ho papacao fL Asato.ho ksao
samajaayacao .
iSaxak kahI vaoLa ivaVaqyaa-Mnaa haomavak- ³gaRhpaz´ dotat AaiNa zrivatat kI jaao haomavak- k$na AaNaNaar naahI
%yaalaa iSaxaa mhNauna daona CLyaa imaLtIla.eKada p`amaaiNak ivaVaqaI- iSaxakaMnaa svat:huna saaMgatao kI sar maI haomavak- k$na
AaNalaolaa naahI karNa kala maaJyaa GarI pahuNao Aalao Asalyaanao maI Aa[- vaiDlaaMnaa madt kolyaanao malaa vaoL imaLalaa naahI.
tovha iSaxak %yaa ivaVaqyaa-var KuYa haotat va kovaL iSaxaa zrivalaolaI Asalyaa karNaanao %yaa ivaVaqyaa-laa daona eovajaI ekca
CLI AaiNa tIhI hLU maartat AaiNa jao ivaVaqaI- iSaxakaMnaI haomavak- kolaa kI naahI Asao ivacaarlyaavar hat var krtat.
%yaaMnaa zrlyaap`maaNao daona CLyaa maartat.pNa SaovaTcyaa baoMcavarIla ivaVaqaI- iSaxakaMnaI haomavak- kolaa kI naahI Asao
ivacaarlyaavar sauwa hat var krt naahIt.pNa jaovha iSaxak svat: sagaLyaa ivaVaqyaa-Mcyaa vahyaa caok krtat tovha to
fsaivaNaaro ivaVaqaI- pkDlao jaatat.iSaxak %yaa ivaVaqyaa-Mnaa daona eovajaI caar CLyaa maartat.

AgadI %yaacap`maaNao Ba@t kDk inayama paLtat jasao kI sakaLI caar vaajata BagavaMtaMsaazI ]zNao¸ BagavaMtaMsabaMiQat
Asalaolao ]pvaasa¸ Saas~atIla ivaQaIinayama¸ [.mhNajao Ba@t svat:hUna ha ~asa ikMvaa du:K svat:var AaoZvauna Gaotat.%yaamauLo
varIla ]dahrNaap`maaNao BagavaMt %yaaMnaa %yaaMcyaa pap kmaa-caI fLo 50 T@ko maaf krtat.karNa tpsyaa mhNajao BagavaMtaMcyaa
saovaosaazI svaocConao ~asa sahna krNao.kovaL ihmaalayaat jaa}na tpsyaa krNao mhNajao tpsyaa Asato Asao naahI tr BagavaMtaMcyaa
saovaosaazI svaocConao ~asa sahna krNyaalaa sauwa tpsyaa mhNatat AaiNa jao laaok jaIvanaat kaoNatIhI tpsyaa krIt naahI %yaaMnaa
%yaaMcyaa pap kmaa-caI fLo 100 T@ko jaSaIcyaa tSaI BaaogaavaI laagatat AaiNa jao laaok vaiSalyaanao ikMvaa laaca do}na mhNajao
fsavauna %yaaMcyaa iSaxaa TaLtat %yaaMnaa %yaaMcyaa pap kmaa-caI fLo maR%yanaMtr ikMvaa yaaca janmaat duPpT pTInao BaaogaavaI
laagatat.
mhNauna kDk inayama paLNao mhNajao ~asa ikMvaa du:K BaaogaNyaasaarKo naahI Aaho.

19´ inayamaaMcao palana kolyaamauLo Aaplao jaIvana sauKI haoto kI du:KI haoto
1.kQaIkQaI saaQaarNa laaokaMnaa varcyaavar pahIlyaavar Asao vaaTto kI Saas~atIla ivaQaIinayamaaMcao palana kolyaanao Aaplao jaIvana
inayamaaMmaQyao ADklyaanao du:KI haoto.jasao eKada ivaVaqaI- prIxaocyaa vaoLolaa Aaplao AavaDto KoL KoLNao¸ iT.vhI.pahNao¸
[. gaaoYTI svat:hUna TaLtao va AByaasa krNyaat magna Asatao AaiNa varcyaavar Asao vaaTto kI tao ivaVaqaI- far kYTmaya
jaIvana jagat Aaho AaiNa jao ivaVaqaI- prIxaocyaa vaoLolaa Aaplao AavaDto KoL KoLNao¸ iT.vhI.pahNao¸ [.gaaoYTIMmaQyao rmamaaNa
179 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
haotat.%yaaMcyaaivaYayaI varcyaavar Asao vaaTto kI to ivaVaqaI- far sauKmaya jaIvana jagat Aaho.prMtu prIxaocaa inakala
laagalyaavar yaa ]laT sPaYTpNao idsauna yaoto kI vyaqa- vaoL vaacavauna AByaasa krNaaro ivaVaqaI- caaMgalyaa gauNaaMnaI pasa JaalyaamauLo
AaiNa %yaamauLo %yaaMnaa caaMgalaI naaokrI laagauna to Aaplyaa jaIvanaat sauKI Aahot.prMtu prIxaocyaa vaoLolaa Aaplao AavaDto KoL
KoLNao¸ iT.vhI.pahNao¸ [. vyaqa- gaaoYTIMmaQyao vaoL vaayaa GaalaivaNaaro ivaVaqaI- naapasa JaalyaamauLo AaiNa %yaamauLo %yaaMnaa caaMgalaI
naaokrI na imaLalyaanao to Aaplyaa jaIvanaat du:KI Jaalaolao Aahot AaiNa %yaamauLo to Aaplyaa maulaaMnaa puZo saaMgatat kI AamhI
AByaasa na kolyaanao Asao vaa[-T idvasa Baaogat Aahaot.inadana tumhI trI Asao k$ naka va caaMgalaa AByaasa kra.

AgadI %yaacap`maaNao Saas~atIla ivaQaIinayamaaMcao palana kolyaanao Ba@taMcao jaIvana inayamaaMmaQyao ADklyaanao du:KI Aaho Asao
saMasaarIk kmaI- laaokaMnaa vaaTto va AapNa kaoNatohI inayama palana krIt nasalyaanao mau@t va sauKI Aahaot Asao Ba`maIt Jaalyaanao
saMasaarIk kmaI- laaokaMnaa vaaTto.prMtu yaaca jaIvanaat puZo caalauna ASaa p`karcyaa laaokaMnaa kaoNatohI inayama na paLlyaamauLo
BayaMkr Aajaar Jaalyaacao AaZLUna yaoto. tsaoca maR%yaUnaMtr %yaaMnaa caaMgalaI gatIhI imaLt naahI.prMtu Ba@taMnaa BagavaMtaMcaI Ba@tI
kolyaamauLo caalau jaIvanaat samaaQaana¸ idvya sauK va SaaMtI p`aPt haoto AaiNa maR%yaUnaMtr %yaaMnaa caaMgalaI gatIhI imaLto mhNajao to yaa
BavabaMQanaatuna kayamacao mau@t hao}na BagavaMtacyaa Qaamaat vaOkuMzamaQyao jaatat jasao saMt tukarama maharaja gaolaolao Aahot.

2.ptMga ]Dvat AsataMnaa eKaValaa Asao vaaTto kI ptMga ]DvaNaa¹yaa vya@tInao maaMjaa daoranao ptMgaacaI gatI raoKuna zovalaolaI
Aaho.jar %yaa vya@tInao ptMgaacaa maaMjaa daor saaoDUna idlaa tr ptMga mau@tpNao AakaSaat BararI maarola.prMtu tsao haot naahI.
]laT ptMga Kalacyaa idSaolaa prt yao}na eKaVa JaaDavar ikMvaa ivadyautcyaa KaMbaavar ADkuna naYT haotao.%yaacap`maaNao
eKaVa vya@tIlaa Ba`maIt JaalyaamauLo Asao caukInao vaaTto kI AapNa Saas~atIla ivaQaIinayamaaMcyaa Wara ADkuna rahIlyaanao
AaplaI gatI haot naahI Aaho ikMvaa AapNa jaIvanaat p`gatI krIt naahI Aahaot.prMtu AapNa Saas~atIla ivaQaIinayamaaMcao
palana kolyaamauLo ptMgaap`maaNao ivaQaIinayama$pI maaMjaa daoranao inayaMi~t hao}na hLUhLU p`gatI krtao.pNa jar AapNa Saas~atIla
ivaQaIinayamaaMcao palana kolao naahI tr Aaplaa %yaa ptMgaap`maaNao inayaMi~t nasalyaanao naaSa hao[-la va Aaplao jaIvana du:KI hao[-la.

3.jar AapNa Saas~aMtIla ivaQaIinayamaaMcao palana kolao naahI tr kahI SaairrIk samasyaaMmauLo Da^@TraMnaI saaMgaItlaolyaa inayamaaMcao
Aaplyaalaa baLjabarInao palana kravao laagaola AaiNa %yaamauLo f@t qaaoDafar SaairrIk laaBa hao[-la.prMtu Saas~aMtIla
ivaQaIinayamaaMcao palana kolao tr SaairrIk va AaQyaai%mak daonhI laaBa haotIla.

Aaplyaalaa jar maaozmaaozo dgaD durpya-Mt naoNyaasaazI saaMgaItlao tr Aaplyaalaa to ~asadayak vaaTto.prMtu jar
Aaplyaalaa kahI iklaao saaonao durva$na Aaplyaa Garapya-Mt AaNaavayaacao Asalyaasa to mauLIca ~asadayak vaaTt naahI.karNa
Aaplyaalaa dgaDaMmaQyao rsa naahI Aaho.prMtu saaonyaamaQyao Kupca rsa Aaho.AgadI %yaacap`maaNao jyaalaa Ba@tImaQyao rsa naahI
%yaalaa Ba@tIcao ivaiQa¹inayama palana krNao ~asadayak vaaTto.prMtu jyaalaa manauYya jaIvanaacao mah%va samajalaolao Aaho AaiNa
Ba@tImaQyao rsa Aaho %yaalaa maa~ Ba@tIcao ivaiQa¹inayama palana krNao AanaMddayak vaaTto.

mhNauna inayamaaMcao palana kolyaamauLo Aaplao jaIvana sauKI haoto.EaImadBagavatgaItomaQyao sauwa saaMgaItlaolao Aaho kI jyaa
sauKacaI sau$vaat du:Kanao haoto %yaacaa AMt sauKanao haotao AaiNa jyaa sauKacaI sau$vaat sau:Kanao haoto %yaacaa AMt du:Kat
haotao.jasao eKada hatalaa Jaalaolaa faoL sau$vaatIlaa Kajaivalyaanao sauK imaLto pNa naMtr Kup ~asa haotao.pNa tao faoL
faoDUna %yaatIla GaaNa mhNajao pU baahor kaZtaMnaa Kup ~asa haotao pNa naMtr Kup sauK imaLto.%yaacap`maaNao inayama na paLlyaamauLo
jarI sauK vaaTt Asalao trI %yaacaa AMt du:Kat haotao AaiNa inayama paLlyaamauLo jarI du:K vaaTt Asalao trI %yaacaa AMt
sauKat haotao.

yaasaMdBaa-t EaImad\Bagavad\gaItot KalaIla Slaaok Aalaolaa Aaho.

180 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 Bagavaana EaIkRYNa mhNaalao¸ “jao AarMBaI ivaYaasamaana p`tIt haoto¸ prMtu SaovaTI AmaRtmaulya Asato AaiNa jao
manauYyaacyaa izkaNaI sva$psaaxaa%karacaI jaagaRtI krto¸ %yaa sauKalaa saai%vak sauK mhTlao Aaho.[Mid`yaaMcaa ivaYayaaMSaI saMyaaoga
Jaalyaanao p`aPt haoNaaro sauK¸ jao p`arMBaI AmaRtasaarKo Baasato¸ prMtu SaovaTI ivaYaap`maaNao Asato %yaa sauKalaa rajaisak sauK mhTlao
jaato.” ………³EaImad\Bagavad\gaIta 18.37¸38´

jaovha eKada inayama BagavaMtaMcyaa saovaomaQyao ADqaLa krtao tovha AapNa tao inayama naahI paLlaa trI %yaanao daoYa
laagat naahI.]da: jaovha Bagavaana EaIkRYNaaMcao Daoko duKt haoto tovha BagavaMtaMcao Daoko duKNao qaaMbaNyaasaazI ]paya mhNauna
Aaplyaa caNaaMcaI QauL BagavaMtaMcyaa Dao@yaalaa laavaayacaI haotI.%yaavaoLolaa gaaoipkaMnaI svat:laa %yaamauLo daoYa laagauna AQaaogatI
haoNyaacaI doiKla pvaa- kolaI naahI. gaaoipkaMnaa f@t BagavaMtaMcyaa sauKacaI [-cCa haotI.prMtu [traMnaI ³?YaImaunaI¸ yaaogaI¸ [.´
maa~ daoYa laagau nayao mhNauna nakar idlaa.karNa %yaaMnaI f@t svat:caa ivacaar kolaa.mhNauna gaaoipMnaa Bagavaana EaI caOtnya
mahap`BauMnaI sava-EaoYz Ba@t mhTlao Aaho.tsaoca hnaumaanajaIMnaa jaovha isata maatocaa SaaoQa GaoNyaacaI saovaa imaLalaI tovha %yaaMnaI ha
ivacaar kolaa naahI kI maI naOiYzk ba`mhcaarI Aaho tr maI isata maatolaa SaaoQaNyaasaazI laMkotIla p`%yaok s~IyaaMcyaa caoh yaacao
inarIxaNa ksao krNaar.karNa isata maata s~I Asalyaanao s~IyaaMmaQyaoca SaaoQaavao laagaNaar haoto.%yaavaoLolaa hnaumaanajaIMnaI naOiYzk
ba`mhcaa yaaMcyaa inayamaalaa ³s~IyaaMkDo na pahNao´ farsao mah%va na dota Bagavaana EaIramaaMcyaa saovaolaa jaast mah%va idlao.
caOtnyacarItamaRt ga`MqaamaQyao ek p`saMga Asaa Aaho kI EaI caOtnya mahap`Bau gaMiBa yaacyaa darajavaL Jaaoplaolao AsalyaamauLo
gaaoivaMddasa ba`mhcaarI %yaaMnaa AaolaaMDuna Aat gaolao haoto jaoNaok$na Aat BagavaMtacaI vaoLovar saovaa krta yao[-la.prMtu jaovha
%yaaMcaI p`saadacaI ³jaovaNaacaI´ vaoL JaalaI tovha maa~ to Aatca rahIlao.EaI caOtnya mahap`BauMnaI gaaoivaMddasa ba`mhcaarIMnaa ivacaarlao
kI jasao tumhI Aat gaolaa tsao baahor ka Aalaa naahIÆ %yaavaoLI gaaoivaMddasa ba`mhcaarIMnaI ]%tr idlao kI maI BagavaMtaMcyaa saovaolaa
ADqaLa yaot Asalyaanao inayama paLlaa naahI.pNa Aata maaJyaa svat:saazI maI inayamaalaa taoDu Sakt naahI.

BagavaMtaMcaI saovaa krNao ha mau#ya inayama Aaho AaiNa baakIcao inayama ho %yaasaazI purk Aahot.pNa kahI vaoLa Asao
haoto kI AapNa purk Asalaolao duyyama inayama paLtao.prMtu BagavaMtaMcaI saovaa ha mau#ya inayama paLt naahI.duyyama inayamaaMcaa
]d\doSa maa~ AapNa ivasa$na jaatao.]da: AajaarI AsataMnaa AaMGaaoL na k$ SaklyaamauLo AapNa maMidramaQyao sakaLI maMgala
AartI krIt naahI.sakaLI maMgala AartI k$na BagavaMtaMcaI saovaa krNao ha Jaalaa mau#ya inayama va AaMGaaoL krNao ha Jaalaa
duyyama inayama.maga AajaarI AsataMnaa AaMGaaoL krNao yaa inayamaakDo AapNa dula-xa k$ Saktao AaiNa maMidramaQyao sakaLI maMgala
AartIlaa SaovaTI ]Bao rahuna ]pisqat rahU Saktao.prMtu toiqala piva~ vastMunaa spSa- krNao TaLavao.tsaoca dusaro ]dahrNa
AapNa inaja-la ]pvaasaacao Gao} yaa.kahI vaoLa AapNa inaja-la ]pvaasa krtao pNa Aaplyaa SaarIrIk samasyaomauLo BagavaMtaMcaI
kahIhI saovaa ³BagavaMtaMivaYayaI EavaNa¸ kIt-na¸ jap¸ [.´ k$ Sakt naahI.ASaa vaoLolaa qaaoDo ]pvaasaacao fraL k$na %yaa
idvaSaI AapNa BagavaMtaMcaI jaast saovaa ³BagavaMtaMivaYayaI EavaNa¸ kIt-na¸ jap¸ [.´ kravaI.BagavaMtaMcaI saovaa krNao ha Jaalaa
mau#ya inayama va inaja-la krNao ha Jaalaa duyyama inayama.prMtu jyaa Ba@talaa inaja-la ]pvaasa va saovaa yaa daonhI gaaoYTI jamat
AsatIla %yaaMnaI daoGahI gaaoYTI kravyaat.

20´ maayaa BagavaMtaMcaI saovak Aaho tr tI Ba@taMnaa ka ~asa dotoÆ

1.[ska^nacyaa rvaIvaarcyaa sa%saMga kaya-k`maat kaya-k`ma Jaalyaavar p`saadacyaa vaoLolaa kahI vaoLa Asao pahNyaat yaoto kI
Ba@taMcaI ekdma saM#yaa sa%saMga kaya-k`maatIla ]pisqat Asalaolyaa Ba@taMcyaa saMKopoxaa jaast JaalaolaI Aaho.%yaamauLo sa%saMga
kaya-k`maalaa ]pisqat Asalaolyaa sava- Ba@taMnaa p`saad kmaI pDNyaacaI Sa@yata Asato.sa%saMga kaya-k`maatIla ]pisqat
Asalaolyaa sava- Ba@taMnaa p`saad imaLavaa mhNauna ASaI yau@tI kolaI jaato kI sa%saMga caalau AsataMnaa sau$vaatIcaa kahI kaL
p`saadasaazI sava- Ba@taMnaa kupnsa vaaTlaI jaatat.jaovha sa%saMga kaya-k`ma saMptao tovha eka Ba@talaa saovaa idlaI jaato kI
%yaanao jyaa Ba@taMkDo kupna Aaho f@t %yaaMnaaca p`saad idlaa jaavaa ASaI kaLjaI GyaavaI.sa%saMga kaya-k`maatIla ]pisqat

181 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

Asalaolyaa sava- Ba@taMcaa p`saad Gao}na Jaalyaavar SaovaTI jyaaMcyaakDo kupna naahI Aaho to p`saad Gao} Saktat.yaa pwtImaQyao
kahI Ba@t kupnacaI hI pwt maahIt nasalyaanao va sa%saMga kaya-k`maat ]iSara Aalyaanao ikMvaa sa%saMgaatIla p`vacana ba¹yaapOkI
eokunahI %yaaMnaa p`saad imaLNyaasaazI Kup ~asa sahna kravaa laagatao va %yaa Ba@taMnaa kupna caok krNyaacaI saovaa doNaara Ba@t
ha ~asadayak idsau laagatao.AgadI %yaacap`maaNao maayaadovaI sauwa hIca saovaa krto kI kaoNaIhI yaaogyata nasataMnaa vaOkuMzamaQyao
p`vaoSa k$ nayao.%yaamauLo tI Ba@tI krNaa¹yaa Ba@taMcaI pirxaa paht Asato kI ha Ba@t vaOkuMzamaQyao mhNajao BagavatQaamaamaQyao
p`vaoSa krNyaasaazI yaaogya Aaho kI naahIÆ %yaamauLo maayaadovaI jao Sauw Ba@t naahIt %yaaMnaa ~asadayak vaaTto.

2.sarkar jao laaok kayadyaacao inayama palana krIt naahIt ikMvaa jao laaok [traMnaa ~asadayak Aahot %yaaMcyaasaazI paoilasa va
jaolacaI vyavasqaa krto.%yaamauLo ASaa laaokaMnaa paoilasa ~asadayak vaaTU Saktat.pNa jao caaMgalao naagarIk Aahot AaiNa
sarkarcao sava- inayama p`amaaiNakpNao palana krtat %yaaMnaa maa~ paoilasa ~asadayak vaaTt naahIt.%yaacap`maaNao kahI Ba@taMnaa jao
Ajauna Ba@tImaQyao farsao p`gat naahIt %yaaMnaa paoilasaaMp`maaNao maayaadovaI ~asadayak vaaTU Sakto.prMtu jao Sauw Ba@t Aahot
AaiNa Saas~aMtIla sava- ivaQaI¹inayamaaMcao p`amaaiNakpNao palana krtat %yaaMnaa maa~ maayaadovaI ~asadayak vaaTt naahI.

jaao prIpuNa- vyaaparI Asatao tao %yaacaa AnaavaSyak va laaokaMnaa haNaIkark Asalaolaa maala sauwa ivakU Saktao.]da:
isagaaroT¸ da$¸ maaMsa¸[.jasao maayaa dovaI baw jaIvaaMsaazI AnaavaSyak va haNaIkark AsaNaarI [Mid`yatRPtI p`dana krto.

jyaap`maaNao eKadyaa baMdI Asalaolyaa kOdyaalaa %yaacyaa svaamaInao Kup ~asa idlyaavar jaovaNaasaazI qaaoDosao BaakrIcao tukDo
va paNaI Pyaayalaa idlao tr jaIvaMt rahNyaacyaa laalasaomauLo %yaa kOdyaalaa tI Kup maaozI dyaa vaaTto.%yaap`maaNao maayaadovaInao
janma¸maR%yaU¸jara¸vyaaQaI¸AaQyaai%mak @laoSa¸AaiQaBaaOitk @laoSa AaiNa AaiQadOivak @laoSa yaaMsaarKo ~asa idlyaavar qaaoDosao
[Mid`yatRPtIcao ¸yaSa imaLNyaacao tukDo baw jaIvaaMsamaaor Taklyaavar baw jaIvaalaa maayaadovaI Kup dyaaLU va ihticaMtk Aaho Asao
vaaTto. prMtu¸ jao BagavaMt jaIvaalaa janma marNaacyaa fo¹yaatUna kayama sva$pI mau@t k$na %yaaMcyaa QaamaatIla SaaSvat AanaMd
p`dana k$ Saktat %yaaMcyaakDo maa~ baw jaIva kQaIhI laxa dot naahIt.[tko AapNa mauK- Aahaot.AaQyaai%mak jagaatIla
SaaSvat jaIvaanao yaa jagaat BaaOitk sauKanao sauKI haoNyaacaa p`ya%na mhNajao vaaLvaMTat f@t paNyaacaa qaoMba imaLivaNyaasaarKoo
Aaho.

AMgaur BaoapLa qaIArI : ekda eka ha^Tolacaa maalak BaaopLyaacaI BaajaI laaok jaast Gaot naahIt Asao pahUna %yaanao ek
yau@tI kolaI AaiNs d`axa ³AMgaur´ va BaaopLa ima@sa ³50 À50 ´ navaIna BaajaIcaa maonau tyaar kolaa.ekda ek navaIna
vya@tI %yaa ha^TolamaQyao jaovaNa krNyaasaazI Aalaa AaiNa hI navaInaca BaajaI pahUna tI BaajaI %yaanao maagaItlaI.pNa jaovha %yaalaa
BaajaI imaLalaI tovha tI vya@tI %yaa BaajaImaQyao d`axa ³AMgaur´ SaaoQaU laagalaI prMtu d`axa ³AMgaur´ kahI idsaonaa.mhNauna %yaanao
maalakakDo tk`ar kolaI kI tI tumhI malaa fsaivalao karNa yaa BaajaImaQyao d`axa ³AMgaur´ idsatca maahIt.prMtu mhNatat kI
d`axa ³AMgaur´ va BaaopLa 50 À50 Aahot.%yaavar tao ha^Tolacaa maalak mhNatao kI sar to tsaoca Aaho.d`axa ³AMgaur´ va
BaaopLa 50 À50 mhNajao ek AMgaur va ek BaaopLa Aahot.Aata ek d`axa³AMgaur´ BaaopLyaacyaa tulanaonao iktI CaoTa
Asatao.tao idsat pNa naahI.maayaadovaIdoiKla Aaplyaalaa AMgaur BaoapLa qaIArI p`maaNao fsaivato.tI yaa saMsaarat sauK f@t
Baasaivato pNa sauK kaoNaalaahI imaLt naahI AaiNa jarI imaLalao trI to A%yaMt Alp Asato.

182 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

21´naaoTa ³calana´ badlaatuna AaQyaai%mak iSakNaa¹yaa gaaoYTI :
1.badla ha Acaanak kaoNaalaahI na saaMgata haotao.
p`%yaokjaNa ha ra~I Acaanak Jaalaolyaa
naaoTa badlaamauLo hOraNa Jaalaa haota.kaoNaalaahI
%yaabaddla kahIca maahIt navhto.pNa ek gaaoYT
ASaI Aaho kI tI p`%yaokalaaca Ka~Ipuva-k maahItI
Asato pNa tI kovha¸kQaI AaiNa kSaI yaoto to maa~
maahIt nasato va tI mhNajao maR%yaU. naaoTa badlaa
p`maaNaoca maR%yaU doiKla ha Acaanak kaoNaalaahI kahIca
na kLvata yaotao.naaoTa badlaacaI maahItI maa~
Aaplyaalaa 4 tasa Agaaodr kLvaNyaat AalaI
haotI.pNa maR%yaUcaI kaoNatIhI naaoTIsa 4 saokMd
Agaaodrsauwa Aaplyaalaa imaLt naahI.AapNa %yaacaI
kahI tyaarI kolaolaI Aaho kaÆ AapNa kaoNa%yaahI
p`vaasaalaa sau$vaat krNyaa Agaaodr tyaarI krtao.p`vaasa iktI tasaaMcaa AahoÆ iktI Kca- laagaolaÆ saaobat kahI
KaNyaasaazI Ga$na kahI GyaayacaI garja Aaho kaƸ[.saaQao Saotat jaaNyaasaazIsauwa AapNa tyaarI k$naca jaatao.jasao kI
saaobat paNaI¸jaovaNa¸[.Gao}na jaatao. pNa AapNa maR%yaUcyaa laaMbacyaa p`vaasaacaI maa~ kahIca tyaarI krt naahI.ha p`vaasa
Acaanak sau$ krtao.jyaap`maaNao eKada p`vaasa tyaarI na krta Acaanak sau$ kolyaanao Kup ~asa sahna kravaa
laagatao.%yaacap`maaNao maR%yaUcaa p`vaasa Acaanak sau$ kolyaanao yaa p`vaasaat Kup hala haotat.yaacao savaIstr vaNa-na Saas~aMmaQyao
ivaSaoYak$na ga$D puraNaamaQyao Aalaolao Aaho.

2.eka saokMdat ikMmat naYT haoto.

AaplyaakDo jaunyaa hjaar va pacaSaocyaa laaKao naaoTa AsatIla pNa naaoTa badlaamauLo lagaoca %yaacaI ikMmat Saunya haoto
va %yaa sava- naaoTa rd\dIp`maaNao hao}na jaatat.%yaacap`maaNao maR%yaUnaMtr lagaoca AaplaI sava- saMp%tI¸QanaQaanya¸p`isawI¸Sa@tI¸[.sava-
kahI Aqa-hIna haoto.inadana maR%yaU pavalaolyaa vya@tIsaazI trI.³Aqa- mhNajao pOsaa¸ikMmat¸ vh^lyaU.sava- laaok yaasaazIca Kup
p`ya%na krIt Asatat.prma mhNajao idvya.prma Aqa- ³prmaaqa-´ mhNajao idvya laaBa.jaao laaBa maR%yaUnaMtr sauwa Aaplyaasaaobat
yaotao tao laaBa mhNajao prma Aqa- ³prmaaqa-´.BagavaMtaMcao Ba@t yaasaazIca p`ya%naSaIla Asatat.´

3.naaoTa badlaanaMtr lagaoca sava- e TI ema va ba^Mka baMd zovaNyaat Aalyaa jaoNaok$na kaoNaIhI pOSaacaa kaoNatahI vyavahar k$
SakNaar naahI.ivaSaoYak$na kaLa pOsaa kmaivalaolao laaok.%yaa Agaaodr jao pOsao ba^Mkot AsatIla to tsaoca rahtIla.%yaacap`maaNao
maR%yaUnaMtr lagaoca SarIr$pI ba^Mk baMd pDto AaiNa AapNa kaoNatohI naivana kma- ³pap ikMvaa puNya´ k$ Sakt naahI. maR%yaUpuvaI-
jaovaZo kma- kolao tovaZoca saaobat ³sauxma dohat saMga`hIt´ rahto.

4.naaoTa badlaacaa p`Baava ha kaLa pOsaa kmaivalaolyaa laaokaMvar jaast Jaalaa.jao laaok sarkarcyaa inayamaap`maaNao kaya- krtat
%yaaMnaa kahIhI samasyaa JaalaI naahI.%yaacap`maaNao kaLo kma- ³pap kma-´ krNaa¹yaaMnaa maR%yaUnaMtr jaast ~asa haotao.BagavaMtaMcyaa
inayamaanausaar ³Saas~aMp`maaNao´ kma- krNaa¹yaaMnaa maR%yaUnaMtr ~asa haot naahI,.]laT %yaaMnaa caaMgalyaa kmaa-cao caaMgalao parItaoiYak
idlao jaato.mhNajao %yaaMcaI maR%yaUnaMtr caaMgalaI gatI haoto. jyaap`maaNao eKada paoilasa AiQakarI caaMgalyaa laaokaMSaI caaMgalao
baaolatao va vaagatao AaiNa vaa[-T ikMvaa gauMD vya@tISaI AitSaya k`aoQaanao vaagaNauk dotao¸ %yaacap`maaNao BagavaMtaMcyaa paoilasa
Ka%yaatIla paoilasa AiQakarI mhNajao yamaraja caaMgalyaa laaokaMSaI ³jao laaok BagavaMtaMcyaa inayamaanausaar ³Saas~aMp`maaNao´kma-
krtat %yaaMcyaaSaI caaMgalao baaolatat va vaagatat AaiNa vaa[-T ikMvaa gauMD vya@tISaI AitSaya k`aoQaanao vaagaNauk dotat.

183 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

5.CaoTI gaaoYT maaozI va maaozI gaaoYT CaoTI haoto :
naaoTa badlaanaMtr jyaaMcyaakDo 1000 va 500 cyaa jaast p`maaNaat naaoTa hao%yaa ³laaKao kraoDao $pyao haoto´¸ to
%yaaMcyaa kahIca kamaacao navhto.pNa jyaaMcyaakDo 10¸50¸100 $pyaaMcyaa naaoTa hao%yaa %yaaMnaa maa~ kahIhI samasyaa navhtI.
]laT EaImaMt laaokaMnaa sava- saamaanya laaokaMkDUna 50¸100 $pyaaMcyaa naaoTa ]sanyaa Gyaavyaa laagalyaa hao%yaa.mhNajao garIba
EaImaMt va EaImaMt garIba Jaalaa haota.%yaacap`maaNao jyaaMcyaakDo laaKao kraoDao $pyao ikMvaa Kup eoSvaya- Aaho va jao kQaIhI
%yaaMcaa pOsaa kaoNa%yaahI puNya kmaa-saazI Aqavaa sat\kmaa-saazI vaaprt nasauna f@t svat:cyaa svaaqaa-saazI vaaprtat¸ %yaaMnaa
maR%yaUnaMtr %yaaMcyaa eoSvayaa-caa kahIhI laaBa haot naahI.mhNajao EaImaMt garIba haotao.pNa jao naohmaI CaoTo CaoTo puNya kma- Aqavaa
sat\kma- krIt Asatat %yaaMnaa maa~ maR%yaUnaMtr Kup laaBa imaLt Asatao.mhNajao %yaaMnaa %yaaMcyaa kmaa-cao caaMgalao fL
imaLto.mhNajao garIba EaImaMt haotao.

6. naaoTa badlaanaMtr jaovha kaoNaI 1000 va 500 cyaa naaoTa ba^Mkot badlaivaNyaasaazI jaatao¸ tovha %yaalaa %yaacaI AaoLK¸p^na
kaD-¸AaQaar kaD-¸ pOsao kaozuna Aalaot ³[nakma saaosa-´ yaacao sPaYTIkrNa dyaavao laagato.%yaacap`maaNao maR%yaUnaMtr Aaplyaalaa
Aaplyaa kmaa-caa jabaaba dyaavaa laagatao.%yaavaoLolaa yamaraja Aaplyaalaa f@t AapNa kaya kolao toca ivacaartat.dusa¹yaanao
kaya kolao to ivacaart naahIt.

7.puZIla yaaojanaa :
naaoTa badlaanaMtr baroca laaok icaMta krtat va yaaojanaa banaivat Asatat kI 1000 va 500 cyaa jaunyaa naaoTaMcao
kaya kravaoÆ pNa tovha ]iSar Jaalaolaa Asatao.%yaacap`maaNao baroca laaok maR%yaUnaMtr yamapurImaQyao AsataMnaa icaMta krtat kI
Aata %yaaMcao kaya hao[-laÆ %yaaMcyaa pap kmaa-cao fL to ksao BaaogatIlaÆ pNa tovha ]iSar Jaalaolaa Asatao.mhNauna maR%yaUpuvaI-ca
yaa sava- gaaoYTIMcaa ivacaar kravayaasa hvaa. maR%yaUnaMtr Aaplao klyaaNa ksao hao[-la Æ Aaplyaalaa kaya kolyaanao mau@tI p`aPt
hao[-laÆ

23´ hrI naamaanao Krca Aajaar bara hao} Saktao ka .

inaiScatca hrI naamaanao Krca Aajaar bara hao} Saktao.jao BagavaMtaca naama Aa%myaacaa Aajaar ³Bavaraoga´ bara
k$ Sakto to hrInaama yaa BaaOitk SarIracaa Aajaar ka bara k$ SakNaar naahI.pNa jaao jyaap`maaNao BagavaMtaMkDo jaatao
%yaap`maaNao BagavaMtsauwa %yaalaa p`itsaad dotat. “yao yaqaa maaM p`pVnto taMstqaOva Bajaamyahma\ Ȕ …¼Hkxon~xhrk 4.11½
AaiNa tovaZI AaplaI Saas~aMvar Eawa sauwa AsalaI pahIjao. jar f@t AaOYaQaanao Aajaar bara Jaalaa Asata tr jagaatIla
kuNaIhI EaImaMt vya@tI Aajaaranao marNa pavalaI nasatI.karNa EaImaMt vya@tI ]%tma djaa-cyaa AaOYaQaIcaI vyavasqaa k$
Saktao.mhNauna AaOYaQaI Aajaar bara krNyaasaazI savao-savaa- naahI.%yaasaazI BagavaMtaMcaI AnaumatI AsaNao AavaSyak Aaho.mhNauna
Aayau-vaodanausaar ³AaOYaQaI icaMtyaot ivaYNaUma\´ kaoNatohI AaOYaQa GaoNyaapuvaI- BagavaMtacao naamasmarNa kolao pahIjao.mhNajao BagavaMtacao
naama Gao}naca AaOYaQaI GyaavaI. …³EaImad\Baagavatma\ 10.6.29 EaIla p`BaupadaMcao ta%pya-´
;k lanHkkZr Saas~aMmaQyao [kkyhy “yskd vkysyo vkgs-
1. na saamba vyaaiQajaM du:K hoyaM naanyaaOYaQaOrip È
hirnaamaaOYaQaM pI%vaa vyaaiQas%yaajyaao na saMSaya Èȅ³praSar saMihta´
**ho saaMba¸ jyaa vaoLI kaoNatohI AaOYaQa GaoNyaanao Aajaar dur haot naahI¸ %yaa vaoLI hirnaama$pI AaOYaQa Gaotlyaanao Aajaar
inaiScatca bara hao[-la.**

2. mahavyaaiQasamaacCnnaao rajabaaQaaoppIiDt: È
naarayaNaoit saMkI%ya- inaratkao Bavannaor Èȅ³va(I puraNa´
184 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
**EaI naarayaNa naamaacao saMkIt-na kolyaanao maharaogaapasaUna mau@tI AaiNa rajaBayaapasaUna inaiScatca sauTka haoto.**

3. sava-raogaao pSaMma savaao-pd`vanaaSanama\ È

SaaMitdM savaa-irYTaMnaaM hror\ naamaanaukIt-nama\ Èȅ³baRhd ivaYNau puraNa´
**Bagavaana hrIMcyaa piva~ naamaacaa jap sava- raogaaMcao inavaarNa krtao¸ sava- ADcaNaIMnaa dUr krtao AaiNa sava-p`karcyaa
saMkTaMpasaUna rxaNa krtao.**

Baaga 3
yaa itsa yaa Baagaat pòrNaadayak t%va&anaa%mak jaastIt jaast f@t ]dahrNao idlaolaI Aahot :

1´ janarla t%va&ana :

1.AapNa svat:laa jar

A.mana samajat Asau tr Aaplyaalaa SaaMtIcaI garja Aaho.
ba.SarIr samajat Asau tr Aaplyaalaa sauKacaI garja Aaho.³pu$Ya samajat Asau tr Aaplyaalaa s~IcaI garja Aaho.s~I
samajat Asau tr Aaplyaalaa pu$YaacaI garja Aaho´
k.Aa%maa samajat Asau tr Aaplyaalaa AanaMdacaI garja Aaho.³BagavaMtaMcyaa saovaocaI garja Aaho.BagavaMtaMcyaa saovaotca AanaMd
p`aPt haotao.sauK va AanaMd yaaMcyaamaQyao Kupca frk Aaho.´

2.BagavaMtaMcyaa p`aPtIsaazI jaast kYT kravao laagat naahIt.prMtu¸ narkat jaaNyaasaazI Kuup kYT kravao laagatat.karNa
narkat jaaNyaasaazI da$ PyaavaI laagato¸ maaMsaahar kravaa laagatao¸ jaugaar KoLavaa laagatao¸ vaoSyaagamana kravao laagato AaiNa yaa
gaaoYTIMsaazI pOsaa Kca- kravaa laagatao va pOsaa kmaivaNyaasaazI Kup kYT kravao laagatat.mhNauna narkat jaaNyaasaazI Kuup
kYT kravao laagatat.prMtu¸ BagavaMtaMcyaa p`aPtIsaazI %yaaMcyaa naamaacaa jap kravaa laagatao¸ BagavaMtaMivaYayaI EavaNa kravao
laagato¸ BagavaMtaMnaa namaskar krNao¸ naOvaoV daKivaNao¸ [. gaaoYTI kravyaa laagatat AaiNa yaa gaaoYTIMsaazI kaoNatohI kYT pDt
naahIt.mhNauna BagavaMtaMcyaa p`aPtIsaazI jaast kYT kravao laagat naahIt.

3.maasaa gaLalaa laagalaolyaa Annaalaa ³jaIBaocyaa caaocalyaaMnaa´ baLI pDUna svat:caa naaSa k$na Gaotao¸ hrINa sauMdr saMgaItanao
maaohIt hao}na iSaka¹yaakDUna pkDlao jaato¸ h%tI h%tINaIcyaa spSa- sauKalaa maaohIt Jaalyaanao iSaka¹yaanao saapLa rcauna %yaalaa
baLI pDtao ³h%tINaIcyaa idSaona maaoza KD\Da Kaoduna tao JaaDacyaa palaa pacaaoLa ikMvaa laakDaMnaI Jaaklaolaa Asatao %yaamauLo
idsat naahI va h%tI %yaamaQyao pDuna jaatao´ va Aaplao svaatM~ gamaavatao¸ ptMga ikDo idvyaacyaa p`kaSaalaa ³$palaa´ maaohIt
hao}na idvyaacyaa AgnaImaQyao Aa%mah%yaa k$na Gaotat¸ [. var ]llaoK kolaolao p`aNaI ekoka [Midyaanao maaohIt Jaalyaanao svat:caa
naaSa k$na Gaotat tr maga AapNa ivacaarhI k$ Sakt naahI kI manauYya p`aNaI sava- [Mid`yaaMnaa baLI pDlyaanao svat:caa iktI
naaSa k$na GaotIla.

4.yaa saMsaaramaQyao kaoNaalaa naaokrImauLo¸ kaoNaalaa QanasaMp%tImauLo¸ kaoNaalaa maaozmaaozyaa puZarI laaokaMSaI saMpk- Asalyaanao¸
kaoNaalaa saurxaa vyavasqaomauLo tr kaoNaalaa dovataMcyaa ]pasanao mauLo saurixat vaaTt Asato.prMtu Asao Asauna doiKla BagavaMtaMcaa
AaEaya na GaotlyaamauLo varIla sava- p`karcyaa laaokaMnaa naohmaI Asaurixatta vaaTt Asato kI BaivaYyaamaQyao kaya hao[-laÆ pNa
yaacyaa ]laT jar kaoNaakDo var ]llaoK kolaolyaa gaaoYTI nasalyaa trI jar %yaanao BagavaMtaMcaa ³Bagavaana EaI kRYNa ikMvaa EaI
185 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
ivaYNaUMcaa´ %yaaMcyaa Ba@tIcyaa Aqavaa naamasmarNaacyaa maaQyamaatuna AaEaya Gaotlaolaa Asaola tr ASaa Ba@talaa naohmaIca saurixat
vaaTt Asato.BagavaMtaMnaIca jar kaoNaacao rxaNa krayacao zrivalao tr kaoNaIhI %yaalaa maa$ Sakt naahI ikMvaa BagavaMtaMnaIca jar
kaoNaalaa maarayacao zrivalao tr kaoNaIhI %yaalaa vaacavau Sakt naahI.]da: ASva%Qaamaanao ]%trocyaa gaBaa-tIla pirixat
maharajaaMnaa AmaaoGa ba`mh As~anao maarNyaacaa p`ya%na kolaa prMtu Bagavaana EaIkRYNaaMnaI pirixat maharajaaMcao rxaNa kolyaamauLo %yaaMcao
kahIhI vaa[-T Jaalao naahI AaiNa Bagavaana EaIramaaMnaI ravanaalaa maarayacao zrivalao tr kaoNaIhI %yaalaa vaacavau Saklao naahI.ravana
ha mahana iSava Ba@t Asauna doiKla iSavajaI %yaalaa vaacavau Saklao naahIt.

5.AapNa taoMD laavauna paNaI iptao ikMvaa taoMD na laavata va$na paNaI iptao tr yaamaQyao kaya frk AahoÆ taoMD na laavata
va$na iplaolao paNaI ASauw haoto kaÆ taoMD na laavata va$na iplaolao paNaI ho taoMD laavauna iplaolyaa paNyaapoxaa kmaI p`maaNaat
ASauw Asato.jasao eKada t$Na maulagaa eKadyaa t$Na maulaISaI samaao$na baaolaNao AaiNa %yaa maulaIcyaa kanaamaQyao baaolaNao
yaasaarKa ha frk Aaho.

6.Ba@tIlata baIja mhNajao naomako kaya Aahoƹjyaap`maaNao eKada [Mijainayar eKada maaoza baMgalaa ikMvaa ibalDIMga baaMQaNyaapuvaI-
%yaacao D/a^[-Mga va yaaojanaa³ ´tyaar krtao AaiNa naMtr tI vaastu Aist%vaat yaoto.D/a^[-Mga va yaaojanaa ³ ´
ho %yaa maaoza baMgalaa ikMvaa ibalDIMgacao baIja Aaho.%yaacap`maaNao AaQyaai%mak kaya-k`ma¸ saoimanaar¸ p`caar¸ yaaojanaa³ ´¸
saovaa¸ [. ho Ba@tIcao baIja Aaho.

7.Ba@taMcao gaao~ ho ‘Accyaut’ gaao~ Aaho.cyaut mhNajao yaaonaI.jao yaaonaI maagaa-tuna janma Gaotat %yaaMnaa ‘cyaut’ jaIvaa%mao
mhNatat. dusa¹yaa SabdaMt saaMgaavayaacao Jaalyaasa ptIt Asao mhNatat AaiNa jao janma marNaatuna mau@t Aahot ASaa mau@t
jaIvaa%myaaMnaa ‘Acyaut’ mhNatat.BagavaMtaMcao ek naava ‘Acyaut’ Asao Aaho.

8.jyaap`maaNao dukanadar idvasaBar dukanaatIla vastuMcaI ivak`I krtao va saMQyaakaLI jyaa vastu ivaklyaa gaolaolyaa naahIt %yaa
naMtr prt dukanaamaQyao zovauna dukana baMd krtao va GarI inaGauna jaatao.%yaap`maaNaoca ba`mhdova jao jaIva %yaaMcyaa eka idvasaamaQyao
³ek hjaar catu-yaugaaMmaQyao´ janma marNaacyaa fo¹yaatUna maU@t hao}na vaOkuMzat gaolao to gaolao pNa jao jaIva maa~ mau@t Jaalaolao
naahIt to sava- jaIva ba`mhdovaaMcyaa ra~Icyaa vaoLolaa prt Bagavaana mahaivaYNaUMcyaa AaQyaai%mak idvya SarIramaQyao Avya@t $pat
rahtat va prt punha ba`mhdovaaMcyaa dusa¹yaa idvaSaI sakaLI saRYTIcaI inaima-tI JaalyaanaMtr punha Avya@tatUna vya@t
haotat.jasao dukanadar dusa¹yaa idvaSaI sakaLI punha sava- vastu dukanaatuna ivak`IsaazI baahor kaZtao.

9.Aasa@tI mhNajao “jaao AasaktI hO pr jaa nahI saktI”.

10.BagavaMtaMcaI saovaa imaLNao ho svat:maQyaoca far maaozo vardana Aaho.karNa maaozmaaozyaa dovaI dovata sauwa BagavaMtaMcyaa
saovaosaazI ]%sauk Asatat.

11.Ba@tIyau@t SaairrIk raogaAvasqaa hI ivanaa Ba@tI SaairrIk inaraogaI Avasqaopoxaa inaiScatca k[-kpTInao caaMgalaI Aaho.
³ ´

12.lahanapNaI vagaa-maQyao sava- ivadyaaqyaa-Mnaa iSakvaNaaro sar ekca Asatat va iSaxaNa doiKla saarKoca Asato.prMtu
trIdoiKla vaogavaogaLI maulao BaivaYyaamaQyao vaogavaogaLyaa xao~at jaatat ikMvaa kaoNaI Da^@Tr haoto¸kaoNaI [Mijainayar tr koaNaI
]dyaaogaptI.karNa kaoNata ivadyaaqaI- kSaap`karo &ana isvakar krtao ho %yaacyaavar AvalaMbauna Asato.%yaacap`maaNao

186 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

saaQau¹saMtaMcaI ikMvaa gau$ maharajaaMcaI p`vacanao sava-jaNa eoktat.pNa p`%yaokacaI AaQyaai%mak p`gatI hI kaoNa kSaap`karo &ana
isvakar krtao ho %yaacyaavar AvalaMbauna Asato.

13.maulagaa maaoza hao}na naaokrIlaa laagalyaavar Aa[-laa mhNatao kI¸ “Aa[- malaa jar lahanapNaI maahIt Asato kI caaMgalaa
AByaasa kolyaavar caaMgalyaa pgaaracaI naaokrI BaoTto tr maI Ajauna Kup caaMgalyaa p`karo AByaasa kolaa Asata.”%yaavar Aa[-
mhNato kI %yaavaoLolaa tulaa A@kla navhtI.mhNauna tuJyaa maagao laagauna tuJyaakDUna AByaasa k$na Gaotlaa.AgadI %yaacap`maaNao
Aaja Aaplyaalaa A@kla naahI Aaho mhNauna tr AapNa saaQau¹saMt ikMvaa Aaplyaa gau$Mcao ikMvaa Saas~aMcao jao Aaplyaa
maatop`maaNao Aahot %yaaMcao mhNanao mhNajao ]pdoSa gaMBaIrpNao Gaot naahIt.jaovha Aaplaa maR%yaU hao[-la %yaa vaoLolaa AapNa sauwa
Asaoca mhNau kI malaa maahIt navhto kI hrInaamaacaa Krca [tka mahImaa Aaho ikMvaa Saas~aMcao palana kolyaanao iktI caaMgalaI
gatI p`aPt haoto.Asao jar jaIvaMtpNaI maahIt Asato tr maI Kup mana laavauna hrInaama jap kolaa Asata ikMvaa BagavaMtaMcaI
Ba@tI kolaI AsatI.

14.ekda ek vya@tI ivamaanaamaQyao Saah$K Kana³ ´ caa ‘kuC kuC haota hO²’ isanaomaa baGat Asatao.%yaacyaa
SaojaarIca ek ba`mhcaarI Ba@t basalaolao Asatat.%yaaMnaa tao vya@tI ivacaartao kI tumhalaa isanaomaa baGaayacaa Aaho kaÆ yaavar to
ba`mhcaarI Ba@t %yaa vya@tIlaa ivacaartat kI tumhalaa Aamacaa isanaomaa baGaayacaa Aaho kaÆ yaavar tao vya@tI ivacaartao kI
tumacaa kaoNata isanaomaa AahoÆ to ba`mhcaarI Ba@t mhNatat kI Aamacyaa isanaomaacao naava Aaho¹ “bahaot kuC haota hO²” AaiNa
yaa isanaomaacao ihrao Aaht mhNajao SaamasauMdr kRYNa.yaa BaaOitk jagaat ikMvaa BaaOitk jaIvanaamaQyao f@t kuC kuC haota
hO.prMtu AaQyaai%mak jaIvanaamaQyao ikMvaa AaQyaai%mak jagaamaQyao bahaot kuC haota hO.

15.Aaplyaalaa SarIr idsato mhNauna SarIralaa idsaNaa¹yaa gaaoYTI laagatat.]da: jaovaNa¸[.Aa%maa idsat naahI mhNauna
Aa%myaalaa na idsaNaa¹yaa gaaoYTI laagatat.]da: maM~aocaarNa mhNajao jap krNao¸[.

16.jyaap`maaNao Aaplyaa Ka%yaamaQyao [MTrnoaTcyaa maaQyamaatuna pOsao Aalaot vaa kmaI Jaalaot ³
´ ho Aaplyaalaa samajat naahI %yaap`maaNao Aaplyaa Ka%yaat pap ikMvaa puNya ksao jamaa haoto to doiKla
Aaplyaalaa samajat naahI.

17.maaozmaaozyaa dvaaKaNyaaMmaQyao ]cca djaa-caI saaQanao¸maiSansa va sauKsaaoyaI Asauna sauwa $gNaalaa Aajaaracaa ~asa sahna kravaa
laagatao.%yaacap`maaNao yaa saMsaaramaQyao jaIvaacyaa ]pBaaogaasaazI ]cca djaa-caI saaQanao va sauKsaaoyaI Asauna sauwa kovaL Ba@tI na
kolyaanao jaIvaalaa du:K Baaogaavao laagato.
18.saayaklacaa vaoga kmaI Asalaa trI jar saayakla caalaivaNaa¹yaa vya@tInao T/klaa pkDlao tr %yaalaa doiKla T/kcaa vaoga
p`aPt haotao.%yaacap`maaNao Ba@tImaQyao AaplaI saayakla caalaivaNaa¹yaa p`maaNao kmaI p`gatI AsalaI trI jar AapNa T/kp`maaNao
jaast p`gatI Asalaolyaa Aaplyaa gau$Mcaa %yaaMcyaa ]pdoSaaMcao kzaorpNao palana k$na AaEaya Gaotlaa tr Aaplaa Ba@tImaQaIla
p`gatIcaa sauwa vaoga vaaZtao.

19.jaovha AapNa [MTrnaoT var eKadI saa[-T Ta[-p krtao tovha %yaa Sabdanao sau$ haoNaa¹yaa saa[-Tsa AapaoAap Aaplyaa samaaor
yaotat.karNa AapNa Agaaodr %yaa saa[-Tsa Aaopna kolaolyaa Asatat.jar AapNa Bagavad\gaItocaa ‘baI’ Ta[-p kolaa kI ‘baI’ nao
sau$ haoNaaro sava- saa[-Tsa jasao kI baa^ilavauD¸[.Aaopna haotat.pNa trIsauwa AapNa [tr saa[-Tsalaa baLI na pDta f@t
Bagavad\gaItolaaca i@lak kravao.%yaacap`maaNao jaovha AapNa Bagavat\kRponao ikMvaa saMtaMcyaa kRponao Ba@tI krNyaacaa p`ya%na krtao
tovha AapNa Agaaodr kolaolyaa ba¹yaa vaa[-T gaaoYTI Aaplyaasamaaor yao}na ~asa dotat. eKadI gaaoYT AazvalaI kI lagaoca

187 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

[MTrnaoTp`maaNao %yaa gaaoYTIMsabaMQaIt sava- gaaoYTI AapaoAapca manaamaQyao p`kT haotat.pNa trIsauwa AapNa [tr gaaoYTIMnaa baLI na
pDta f@t Ba@tIsabaMQaItca gaaoYTI kravyaat.

20.ka^laoja jaIvana Asat ‘irlaayansa’ saarK. “krlaao duinayaa mauz\zImao”…

ba`mhcaarI jaIvana Asat ‘eArTola’ saarK. “eosaI AajaadI AaOr khaƔ…
eMgaojamaoMTnaMtr jaIvana Asat ‘AayaiDyaa’ saarK. “jaao badla do AapkI duinayaa”…
lagnaanaMtr jaIvana Asat ‘vaaoDafaona’ saarK. “kuzohI jaa naoTvak- fa^laaoja”…
maulaabaaLanaMtr jaIvana Asat ‘baIesaenaela’ saarK. “Aa^la laa[-nsa Aar ibaJaI”…

21.AayauYyaamaQyao Aaplyaalaa kaoNaasamaaor trI Jaukavao laagato.kaoNaI prIisqatIsamaaor¸ kaoNaI maaozyaa vya@tIsamaaor¸ kaoNaI
Da^@TraMsamaaor tr kaoNaI dovaIdovataMsamaaor Jauktao¸ tr maga Bagavaana EaIkRYNaaMsamaaorca ka Jauku nayao.%yaamaQyaoca Aaplao Kro
klyaaNa Aaho.

22.vaoL kQaIhI imaLt naahI.vaoL kaZavaa laagatao.jyaap`maaNao saasarI gaolaolaI maulagaI itlaa maula JaalyaanaMtr %yaacyaasaazI
vaoL kaZto.jasao jaovha to maula Jaaopto tovha tI GaratIla sava- kamao k$na Gaoto AaiNa jaovha to maula jaagao haoto tovha %yaacaI
AaMGaaoL krto¸duQa pajato¸[.%yaacap`maaNao BagavaMtaMcyaa saovaosaazI¸ naamajapasaazI vaoL kaZavaa laagatao.

23. jar tumhI Ba@tImaQyao dRZinaScayaI nasaala tr kRYNaBa@tI ³kRYNaBaavanaamaRt´ tumhalaa kMTaLvaaNao vaaTola.
24.BagavaMtaMsamaaor svat:laa inaYpap Asalyaacaa AiBamaana AsaNao ho sauwa ek pap Aaho.
25.jagaatIla ³BaaOitk Aist%vaatIla´ du:Ko %yaaMcyaaca maagaaomaaga yaotat jao [Mid`yatRPtImaQyao rt Aahot.

26.svat: maQaIla daoYa pahNyaacaI Asamaqa-ta mhNajao AhMkaracao laxaNa Aaho AaiNa ha AhMkarca BagavaMt va AaplyaamaQaIla
ADqaLa ³BaIMt´ Aaho.

27.BagavaMtaMpasauna vaogaLa Baaoga BaaogaNyaacaI [-cCa mhNajaoca kama Aaho.

28.maayaa Aaplyaalaa Aaplyaa yaSasvaI jaIvanaamaQyaosauwa ADkvauna Takto.

29.BagavaMtaMcyaa saovaomaQaIla ~asa ikMvaa ADqaLo ho saMpuNa- BaaOitk saRYTIpoxaa savaa-t jaast maaOlyavaana Aahot.
30.ek EaImaMt vya@tI hI dusa¹yaaMsaazI svat:laa iktI do} Sakto yaava$na AaoLKlaI jaato.

31.Aaplyaa jaIvanaamaQyao yaoNaa¹yaa vaa[-T gaaoYTIMnaa sauwa kRt& AsaNao yaalaaca ivanama`ta mhNatat.

Hkxon~ HkDrh dj.ks fdaok Hkxon~isez izkIr dj.ks gsp vkiY;k thoukps [kjs /;s; vkgs-
Eg.kwu vki.k Hkxoku Jhd`’.kkauk iq.kZi.ks “kj.k tkowu J/nkiqoZd R;kaph HkDrh djkoh- ojhy Kku tj
vki.k vkiY;k brj J/nkGw fe=kauk] ukrsokbZdkauk lkaxhrys rj vkiY;kyk fuf”prp Hkxoku
Jhd`’.kkaph d`ik p`aPt gksbZyº

188 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

;k lanHkkZr Hkxon~xhrsr iq<hy “yksd vkysy¢ vkgsr-

ya [dM prmaM gau(M mad\Ba@toYvaiBaQaasyait È

Bai@tM maiya praM kR%vaa maamaovaOYya%yasaMSaya: ÈÈ
na ca tsmaanmanauYyaoYau kiScanmao ip`yakR%tma: È
Baivata na ca mao tsmaadnya: ip`yatrao Bauiva ÈÈ
…³EaImad\Bagavad\gaIta 18.68Ê69´

Hkxoku Jhd`’.k Eg.kkys]** tks euq’; HkDrkauk gs ijexqg; jgL; lkaxsy R;kyk fuf”pri.ks
“kq/n HkDrh izkIr gksbZy o v[ksjhl rks ek÷;kdMs ijr ;sbZy ;kr eqGhp la”k; ukghº R;kP;kis{kk
eyk vf/kd fiz; vlk dks.khgh lsod ;k txke/;s ukgh- rlsp R;kP;kis{kk vf/kd fiz; vlk dks.kh
gks.kkjgh ukghº **

yaa pustkatIla kahI ]dahrNaaMnaI ikMvaa t%va&anaanao jar kuNaacyaa Baavanaa du:Kavalyaa AsatIla ikMvaa kuNaalaa vaa[-T vaaTlao
Asaola tr %yaaMnaI malaa xamaa kravaI.karNa sa%ya ho naohmaI kDU vaaTto AaiNa ho sa%yaca p`amaaiNakpNao maaMDNyaacaa p`ya%na kolaolaa
Aaho.kahI ~uTI AaZLlyaasa xamaa kravaI.hro kRYNa Ñ
sava- Ba@taMcyaa va vaacakaMcyaa dasaaMcyaa dasaaMcaa dasa ¸
va`jap`oma dasa³ivanaaod paTIla´¸ baaodvaD¸ija.jaLgaava.

³ %vara kraÑ %vara kraÑÑ %vara kraÑÑÑ Aata jar manaat BagavaMtaMivaYayaI kaoNatIhI SaMka nasaola tr lagaoca Bagavaana
EaIkRYNaaMcyaa Ba@tI maagaa-laa laagaa karNa ]Vacaa idvasaca kaya tr Aajacaa idvasahI Aaplyaalaa puNa- baGaayalaa imaLtao ka
yaacaI Ka~I naahI karNa maR%yaU kovha Aaplaa Gaat krola saaMgata yaot naahI. hro kRYNa Ñ ! tt\ sat\ ´

³ iTPa : yaa pustkat jao kahI t%va&ana saaMgaItlaolao Aaho to sava-saaQaarNa Ba@taMcaa ivacaar k$na saaMgaItlaolao Aaho.pNa jyaa
Ba@taMnaa Ba@tImaQyao caaMgalyaa p`karo p`gatI krayacaI Aaho %yaaMnaI maa~ jaastIt jaast ]cca djaa-cao ³ ´ inayama
paLavaot.[tr Ba@taMnaI sauwa sava- p`qama ]cca djaa-cao ³ ´ inayama paLNyaasaazI p`qama mah%va dyaavao AaiNa naMtr
doSa kala isqatinausaar Krca tSaI prIisqatI Asalyaasa inayama Kalacyaa stravar AaNaavaot. ´

gjs d`”.k

189 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

 yaa pustkasaazI Asalaolao saMdBa- :
¹ EaImad\Baagavat mahapuraNa
¹ EaImad\Bagavad\gaIta ³jaSaI Aaho tSaI´
¹ EaIla p`BaupadaMcaI p~o
¹ caOtnyacarI~amaRt
¹ EaI [SaaopinaYad¸ kzaopinaYad¸ SvaotaYvaotaopinaYad
¹ ba`mhsaMihta¸ manausaMihta
¹ mahaBaart
¹ praSar saMihta
¹ va(I puraNa
¹ ivaYNauQamaao-%tr
¹ ga$D puraNa
¹maak-MDoya puraNa
¹ sknd puraNa¸ iSava puraNa
¹ varah puraNa¸ pd\ma puraNa
¹ Aaya-uvaod Saas~
¹ ramaayaNa
¹ ]pdoSaamaRt
¹ ekadSaI maha%mya
¹vaOragya Satk¹rajaa BatR-hrI
¹ kRYNaip`yaa tulasaI maharaNaI
¹kamaaturaNaaM na BayaM na lajjaa ³ivanaya gaaoDsaoÀivaYNaulaaok p`Bau´
¹vaOYNava Aacaar saMhIta
¹ gaRhsqa jaIvana ka vaastivak Aqa-
¹ gaRhsqa Ba@taMsaazI ma^nyauAla ³[MiglaSa´¸ raQaa gaaopInaaqa maMidr¸igargaaMva caaOpaTI¸maMuba[-
¹ saMt tukarama maharaja va [tr vaarkrI saMp`dayaatIla saMt va hrIpaz

190 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

¹A
AaMtrraiYT/ya kRYNaBaavanaamaRt saMGaacao saMsqaaapkacaaya- EaIIla p`Baupad AaiNa
A %yaaMcyaa iSaYyaaMcaI p`vvacanao ³p.pu.laaoknaaqa svvaamaI
mahaaraja¸ p.pu.raQaanaaqa svvaamaI maharaja¸¸ p.pu.navayayaaoogaoMd` svaamaI maharaja¸
ma p.pupu.raQaagaaoivaMd svaamaI maharraja¸ [.´
¹A
AaMtrraiYT/ya kR
kYNaBaavanaamaRt saMGaatIla varIYz Ba@ttaMcaI p`vacanaoa³p.pu.Ba@ttIrsaamaRt svaaamaI maharaja¸¸ raQaoSaama p`Bau¸
caOtnyacarNa
t p`Bau ¸gaaOraMga p`Bau¸gaaio
g vaMd p`Bau ¸ggaaOrgaaopala p`BauB u ¸[.tsaoca [ska^
[ na maMidraatIla ba`mhcaarIrI Ba@t ¸[.´´

191 ³³gaRhsqa maaga-diSa-a-ka´

 ihMdI p`vacanao :

[MiglaSa p`vacanao :

³iTp : jar la^pTa^p ikMvaa kmPyaUTr Aqavaa maaobaa[-lavar ho pustk ³ ´ vaacat Asaala¸ tr varIla inaLyaa
klarmaQyao AsalaolaI p`vacanaacaI ilaMk ka^pI k$na gaugala ikMvaa yaU TyaUba Aaopna k$na %yaamaQyao posT krNao va saMbaMiQat p`vacana
eokNao ikMvaa p`vacanaacaa ivhDIAao pahNao.tsaoca ilaMk gaugala ikMvaa yaU TyaUba var Aaopna k$na mau#ya p`vacanaacyaa KalaI
AsalaolaI [tr p`vacanao sauwa eokNao ikMvaa p`vacanaacao ivhDIAao pahNao.´

192 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´

193 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´
194 ³gaRhsqa maaga-diSa-ka´