Werkboek 2015-2016 PDF

Werkboek
Intensief Onderwijs
Internationaal Recht 2015-2016
Werkboek Intensief Onderwijs Internationaal Recht 2015-2016
Inhoudsopgave
Inleiding ................................................................................................................................. 3
Week 1 Begrip en aard van internationaal recht, bronnen ................................................. 7
Week 2 Bronnen en verdragenrecht ................................................................................. 11
Week 3 Rechtspersonen: staten en internationale organisaties ....................................... 21
Week 5 Afbakening van staatsgezag en immuniteiten van internationale organisaties .. 26
Week 6 Bescherming van individuen .............................................................................. 30
Week 7 International Peace and Security ........................................................................ 33
Week 8 Regulering van de economie en duurzame ontwikkeling .................................. 47
Week 9 Internationale aansprakelijkheid ........................................................................ 50
Week 10 Rechtshandhaving en conflictbeslechting ........................................................ 53
Week 11 Doorwerking van het internationaal recht in de Nederlandse rechtsorde ......... 56
2
Inleiding
Inleiding
Dit is het werkboek dat hoort bij het intensieve onderwijs in het vak
Internationaal Recht. Het bevat de vragen die worden behandeld en
bediscussieerd in de werkgroepen.
Naast werkgroepen worden er in dit vak hoorcolleges en

werkgroepvervangende colleges aangeboden. Zie hiervoor de Handleiding &
Reader Internationaal Recht 2015-2016.
NB: er worden geen ‘standaardantwoorden’ verstrekt op de vragen in dit

Werkboek, ook niet op Blackboard. De vragen vormen het materiaal voor
toetsing van de participatie in de intensieve werkgroepen (zie onder).
Daarnaast zijn zij in de eerste plaats bedoeld als discussievragen, en hebben
niet altijd een eenduidig antwoord.
NB: u wordt geacht Blackboard wekelijks te raadplegen en u aldus te

informeren over actuele wijzigingen van inhoudelijke en organisatorische aard.
Alle informatie die op Blackboard wordt gepubliceerd, wordt bekend
verondersteld.
NB: zie voor algemene informatie over het vak de Handleiding & Reader
Internationaal Recht 2015-2016.
Intensief onderwijs
Deelname aan de werkgroepen is niet verplicht, maar wordt sterk aanbevolen.

Het is in principe mogelijk om alleen de hoorcolleges (en eventueel het
overzichtscollege) te volgen maar dan is men minder goed voorbereid op het
tentamen. Bovendien mist men dan een interessante en leerzame
onderwijsvorm, waarin onder meer mondelinge en schriftelijke vaardigheden
worden geoefend.
Succesvolle deelname aan het intensieve onderwijs houdt het volgende in:
a. De student is aanwezig bij en neemt actief deel aan de
werkgroepen. De docent kan studenten die een keer afwezig of
onvoorbereid aanwezig zijn, verdere toegang tot de werkgroep
ontzeggen.
b. De student heeft de opgegeven stof bestudeerd en de vragen uit
dit Werkboek voorbereid. Hij/zij neemt actief deel aan de
discussie.
Instructies voor het beantwoorden van de vragen en opdrachten
In dit werkboek zijn voor iedere week vragen en opdrachten opgenomen. Dit
zijn soms betrekkelijk eenvoudige kennisvragen, soms vragen die toepassing
van de stof vereisen en soms casusposities waarbij een creatieve oplossing
gezocht moet worden voor een complex juridisch probleem.
3
Werkboek Intensief Onderwijs Internationaal Recht 2015-2016
Voor alle vragen geldt dat een goed antwoord een aantal kenmerken heeft: het
antwoord is volledig, is opgesteld in goed Nederlands en verwijst naar de
relevante bronnen, in het bijzonder de verdragen en jurisprudentie.
Bij een (eenvoudige) kennis- of inzichtvraag zal u bijvoorbeeld gevraagd

worden een definitie te geven, of een lijstje criteria. Ook kan u gevraagd
worden het verschil tussen twee concepten uit te leggen of het standpunt van
iemand te contrasteren met dat van iemand anders.
Bij een casuspositie of een complexere toepassingsvraag zult u bijvoorbeeld

moeten beantwoorden of een bepaalde handeling toegestaan is onder
internationaal recht of een schending hiervan is, dan wel of een bepaalde actor
aansprakelijk gehouden kan worden. Hiervoor zult u een aantal stappen
moeten zetten alvorens tot een antwoord te komen. Een veelgebruikte
structuur voor de oplossing van dergelijke juridische vraagstukken is de
zogeheten ‘IRAC’-structuur.
IRAC Structuur
IRAC verwijst naar Issue, Rule, Analysis, Conclusion. Dit betekent dat u bij
beantwoording van de vraag eerst beschrijft wat precies de vraag is,
met andere woorden dat u de juridische vraag formuleert die ten
grondslag ligt aan het probleem.
Voorbeeld: in de casus wordt de vraag gesteld of Staat A een journalist van
een krant mag verbieden stukken te publiceren over een bepaald onderwerp.
De juridische vraag die hieraan ten grondslag ligt is of Staat A het recht op
vrije meningsuiting, zoals vastgelegd in bijvoorbeeld Artikel 10 van het
Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, mag beperken in het geval
van de journalist.
Vervolgens moet u bepalen welke regels van toepassing zijn op deze
vraag.
Voorbeeld: bij een vraag naar de toelaatbaarheid van een gewapende aanval
van staat A op staat B zijn de regels over het verbod op gebruik van geweld
zoals vastgelegd in het VN Handvest, maar ook de regels over het recht op
zelfverdediging en de autorisatie van geweldsgebruik door de
Veiligheidsraad van toepassing.
Als derde moet u de regels toepassen op de feiten van de casus of het
vraagstuk: de analyse. Hierbij toetst u of in dit feitencomplex aan de
regels is voldaan.
Voorbeeld: bij een beroep op noodzakelijkheid als uitsluitingsgrond moet
het gaan om een essentieel belang, dat bedreigd wordt door ernstig en
onmiddellijk gevaar en er moet geen andere manier zijn om het belang te
beschermen. Is in een bepaald feitencomplex aan deze eisen voldaan?
Tenslotte beantwoordt u de vraag; u geeft een conclusie. Hierin geeft u
aan wat uw antwoord is op het in de vraag gestelde probleem. Was iets
toegestaan? Heeft een Hof rechtsmacht? Is een staat aansprakelijk?
De IRAC structuur is in het bijzonder geschikt voor vraagstukken van

internationaal recht doordat zij u dwingt alle nodige stappen te zetten voordat
u tot een antwoord komt. Ook in het tentamen zullen vragen zitten die een
dergelijke benadering vereisen. Als u de IRAC structuur of een vergelijkbare
structuur toepast bij de beantwoording van de tentamenvragen is de kans
minder groot dat u stappen overslaat (en dus punten verliest).
4
Inleiding
Tentamenvragen
Tijdens de werkgroep zullen verschillende soorten vragen aan bod komen. Het
tentamen zal bestaan open vragen, waaronder in ieder geval een casuspositie.
De vragen en casusposities die tijdens de werkgroep besproken worden,
kunnen complexer en uitgebreider van aard zijn dan de tentamenvragen. Ook
zal er tijdens de werkgroep veel ruimte zijn voor discussie. Zoals reeds vermeld
zullen er geen standaardantwoorden beschikbaar gesteld worden voor de
vragen uit dit werkboek. Op Blackboard wordt voor zover mogelijk een
(beperkt) aantal oefententamens met modelantwoorden geplaatst.
5
Week 1 Begrip en aard, bronnen
Week 1 Begrip en aard van internationaal recht, bronnen
Vragen
1. Het juridische karakter van internationaal publiekrecht is vaak ter discussie

gesteld. Verschillende auteurs hebben gesteld dat internationaal recht niet
kan worden beschouwd als ‘recht’ zoals we dat kennen in de nationale
rechtssfeer. Deze stelling neemt aan dat internationaal recht niet voortvloeit
uit een boven de partijen staande wetgever en/of dat internationaal recht niet
kan worden afgedwongen. De Britse rechtsfilosoof John Austin (1790-1859)
baseerde het juridisch bindende karakter van ‘recht’ op het gegeven van een
soevereine regelgever en van sancties bij overtreding van een regel:
“Laws properly so called are a species of commands. But, being a

command, every law properly so called flows from a determinate source. …
Whenever a command is expressed … one party signifies a wish that
another shall do or forebear [nalaten]: and the latter is obnoxious to
[onderhevig aan] an evil which the former intends to inflict in case the wish
be disregarded. … Every sanction properly so called is an eventual evil
annexed to a command. … All positive laws are deduced from a clearly
determinable lawgiver as sovereign.” (J. Austin, Lectures on Jurisprudence,
Campbell 1873, p. 182)
Vanuit deze visie beschouwde Austin internationaal recht als “laws

improperly so called.”
a. Wat is internationaal publiekrecht?
b. Waarin verschillen de handhavingsmechanismen in het internationaal

publiekrecht van die in de meeste nationale rechtssystemen?
2. Internationaal recht kent een verscheidenheid aan bronnen voor bindende

rechtsregels.
a. Welke bronnen worden genoemd in Artikel 38 van het Statuut van het
Internationaal Gerechtshof?
b. Welke bronnen kent het internationaal recht nog meer?
c. Geef van de volgende documenten/instrumenten aan of die tot de regels

van het internationaal publiekrecht behoren:
i. Weens Verdragenverdrag;
ii. Resolutie 1514 van de Algemene Vergadering van de
Verenigde Naties;
iii. Bilateraal WOTS- verdrag tussen Thailand en Nederland
(WOTS is Wet Overdracht Tenuitvoerlegging
Strafvonnissen);
7
Werkboek Intensief Onderwijs Internationaal Recht
iiii. VERORDENING (EU) Nr. 432/2012 VAN DE

COMMISSIE van 16 mei 2012 tot vaststelling van een lijst
van toegestane gezondheidsclaims voor levensmiddelen die
niet over ziekterisicobeperking en de ontwikkeling en
gezondheid van kinderen gaan;
iv. Verklaring van de Ministers van Financiën van de G7 over de
verkiezingen in Griekenland van 17 juni 2012.
d. Wat is ‘soft law’?
3. a. Leg uit aan de hand van de uitspraken North Sea Continental Shelf en
Nicaragua uit hoeveel en welke staten een bepaalde praktijk dienen te volgen
voordat die praktijk kan leiden tot een regel van gewoonterecht.
b. Hoe stelt het Internationale Gerechtshof in Nicaragua vast of er sprake is

van een rechtsovertuiging?
c. Wat is volgens het Hof in het advies Legality of the Threat or Use of Nuclear
Weapons (Algemene Vergadering VN) de relevantie van resoluties van de
Algemene Vergadering van de Verenigde Naties bij het vaststellen van
gewoonterecht? Is het stemgedrag van staten bij dergelijke resoluties van
belang?
d. In de Fisheries zaak verzette Noorwegen zich tegen de geldigheid van een

door het Verenigd Koninkrijk gestelde regel. Hoe noemen we een staat die
zich met succes verzet tegen het opkomen van een regel van gewoonterecht?
e. Als één staat zich stelselmatig en expliciet verzet tegen “zich ontwikkelend
volkenrecht”. Wat zou het juridisch effect zijn van dit protest voor i) de
binding van de protesterende staat aan de eventuele gewoonterechtelijke
regel; ii) het bestaan van de gewoonterechtelijke regel als zodanig?
4. Om welke rechtsbron gaat het in de Nuclear Tests zaak? En op grond van

welke criteria bepaalde het Hof in deze zaak dat Frankrijk gebonden was
zich te onthouden van verdere bovengrondse nucleaire experimenten?
5. Zoals blijkt uit par. 190 van de Nicaragua zaak wordt het verbod op het
gebruik van geweld, zoals ook neergelegd in het Handvest van de Verenigde
Naties, door sommigen beschouwd als een norm van jus cogens of ‘dwingend
recht’. Een aantal andere normen wordt naar algemene opvatting beschouwd
als normen van dwingend recht. Niet alle juristen zijn echter overtuigd van
de waarde en de werkbaarheid van jus cogens. In 1991 schreef professor
d’Amato:
“If an International Oscar were awarded for the category of Best Norm,
the winner by acclamation would surely be jus cogens. Who has not
succumbed to its rhetorical power? … [I]n a recent article, … authors claim
that the right to life is a norm of jus cogens, as are the prohibitions against
torture and apartheid. Indeed, … the authors end by claiming that the
entire body of human rights norms are norms of jus cogens…. Shares
skyrocketed on all international exchanges when the World Court found in
8
Week 1 Begrip en aard, bronnen
the Nicaragua case that the international prohibition on the use of force
was "a conspicuous example of a rule of international law having the
character of jus cogens." … As usual, … the judges [do not] give the reader
the slightest clue as to how they came to know that their favorite norms
have become jus cogens norms…” (Anthony d’Amato, “It’s a Bird, It’s a
Plane, It’s Jus Cogens!”, Connecticut Journal of International Law vol. 6
(1991) pp. 1-6).
a. Aan welke voorwaarden moet een norm voldoen om als jus cogens te
gelden?
b. In het nationale (burgerlijke) recht is dwingend recht een normaal

verschijnsel, bijvoorbeeld in het arbeidsrecht en huurrecht. Wat is de reden
waarom, zoals blijkt uit het citaat van d’Amato, het begrip dwingend recht in
de internationale rechtsorde meer controversieel is?
c. Hoe past de categorie van dwingend recht in art. 38 van het Statuut van
het Internationaal Gerechtshof?
6. Op tal van gebieden waar reeds gewoonterecht bestaat, is geprobeerd het

recht te codificeren in een verdragsvorm. Een voorbeeld is het VN Verdrag
inzake staatsimmuniteit, dat het daarvoor bestaande gewoonterecht
codificeert.
Wat zijn argumenten vóór en tegen het vastleggen van een

gewoonterechtelijke norm in een verdragsbepaling?
9
Week 2 Bronnen en Verdragenrecht
Week 2 Bronnen en verdragenrecht
Vragen
1. a. Wat is een verdrag? Betrek in uw antwoord ook de uitspraken van

het Internationaal Gerechtshof in de Aegean Sea zaak en in de Qatar-
Bahrein zaak.
b. Geef van elk van de onderstaande voorbeelden aan of er sprake is

van een verdrag in de zin van het Weens Verdragenverdag:
i. Een serie verklaringen van de Franse President dat zijn land

het nemen van kernproeven zal staken (zie ook hoofdstuk 5
van het boek).
ii. Een resolutie van de Algemene Vergadering van de
Verenigde Naties over de noodzaak tot het sluiten van een
verdrag over volledige ontwapening.
iii. Een concessie-contract tussen een staat en een
onderneming waarin de onderneming de exclusieve rechten
verkrijgt om bepaalde natuurlijke rijkdommen van die staat
te ontwikkelen en te exploiteren.
iv. De briefwisseling inzake de vestiging van steunpunten voor
Amerikaanse strijdkrachten op de Nederlandse Antillen en
Aruba in verband met drugsbestrijdingsactiviteiten (zie
bijlage 1).
v. De MoU (Memorandum of Understanding) tussen Nederland en
de Verenigde Staten (zie bijlage 2).
2. Op 23 november 2001 werd in de Raad van Europa de Convention on

cybercrime gesloten (Nederlands: Verdrag inzake de bestrijding van
strafbare feiten verbonden met elektronische netwerken). Artikel 9 van
dit verdrag bepaalt:
Article 9 – Offences related to child pornography
1. Each Party shall adopt such legislative and other measures as may be
necessary to establish as criminal offences under its domestic law,
when committed intentionally and without right, the following
conduct:
a. producing child pornography for the purpose of its
distribution through a computer system;
b. offering or making available child pornography through a
computer system;
c. distributing or transmitting child pornography through a
computer system;
d. procuring child pornography through a computer system for
oneself or for another person;
11
e. possessing child pornography in a computer system or on a

computer-data storage medium.
2. For the purpose of paragraph 1 above, the term "child pornography"
shall include pornographic material that visually depicts:
a. a minor engaged in sexually explicit conduct;
b. a person appearing to be a minor engaged in sexually explicit
conduct;
c. realistic images representing a minor engaged in sexually
explicit conduct.
3. For the purpose of paragraph 2 above, the term "minor" shall
include all persons under 18 years of age. A Party may, however,
require a lower age-limit, which shall be not less than 16 years.
4. Each Party may reserve the right not to apply, in whole or in part,
paragraphs 1, sub-paragraphs d. and e, and 2, sub-paragraphs b. and c.
a. Is het verdrag in het Nederlands gepubliceerd? Waar en wanneer?

Toegang tot Nederlandse publicatie van verdragen is te verkrijgen via
overheid.nl (Tractatenblad) of de verdragenbank van het Ministerie van
Buitenlandse Zaken.
Denemarken neemt geen wetgeving aan voor de uitvoering van artikel

9(1)(e) voor zover het een minderjarig kind van 15 jaar betreft dat
zijn/haar toestemming voor dat bezit heeft gegeven.
b. Kan Nederland eisen dat Denemarken toch volledig uitvoering geeft

aan Artikel 9(1)(e)?
Let hierbij op:
i. de vraag of Nederland partij is;
ii. de vraag of Denemarken partij is;
iii. de vraag of Denemarken eventuele voorbehouden
heeft gemaakt bij artikel 9 en, zo ja, of Nederland
daarop heeft gereageerd.
NB: een goede ingang tot informatie over deze vragen (voor zover het,
zoals hier, verdrag betreft die zijn gesloten in de Raad van Europa)
biedt: http://conventions.coe.int.
c. Hoeveel staten zijn partij bij de United Nations Convention against

Transnational Organized Crime (15 november 2000). Is Nederland
partij? Raadpleeg de United Nations Treaties Collection, beschikbaar
op:
http://www.unodc.org/unodc/en/treaties/CTOC/signatures.html.
3. Lees de overeenkomst in Bijlage 1.
a. De Weense Conventie inzake het Verdragenrecht van 1969 voorziet

in verschillende manieren om de instemming tot binding aan een
12
verdrag tot uitdrukking te brengen. Welke zijn dit? Welk middel is in dit
geval voorzien?
b. Deze overeenkomst werd vooraf niet aan het Parlement voorgelegd

ter goedkeuring. Is dit, de bepalingen van de overeenkomst en van de
Rijkswet Goedkeuring en Bekendmaking Verdragen in aanmerking
genomen, naar uw mening terecht?
c. Mocht kunnen worden vastgesteld dat de regering in strijd met de

Rijkswet heeft gehandeld door een verdragsrelatie aan te gaan voor de
Nederlandse staat zonder raadpleging van het Parlement, wat is dan de
volkenrechtelijke consequentie voor de gelding van het verdrag?
4. Over de betekenis van bepalingen van verdragen ontstaat nog wel

eens discussie. Vooral als een geschil over de interpretatie van
verdragen voorgelegd wordt aan een (internationale) rechter moet deze
weten hoe hij of zij de juiste betekenis moet bepalen.
a) Welke methoden kent het Weens Verdragenverdrag voor de

interpretatie van verdragen?
b) Zijn er buiten het Weens Verdragenverdrag nog andere methoden

voor verdragsinterpretatie?
5. Stel: samen met Zuid-Afrika, Chili en Australië heeft Italië het

Internationaal Olijf Verdrag (IOV) opgesteld, een overeenkomst die
voorziet in gemeenschappelijke olijfteeltprojecten, uitwisseling van ent-
en stekmethoden en, tot op zekere hoogte, regulering van import en
export. De trots van de Italiaanse olijfteelt is de Olea Ceratonion Europaea
(OCE). De kweek van de OCE berust op een zeer kostbaar procedé
van bodembewerking en boomsnoeiing die slechts bekend is bij een
kleine groep ingewijden. Het IOV zal voor de kleinschalige en exclusief
Italiaanse teelt van de OCE nadelige gevolgen hebben, aangezien
informatie over de ent- en stekmethoden zal moeten worden
vrijgegeven aan de verdragspartners. Hoewel gesproken wordt van
“geslaagde onderhandelingen”, is het Italië niet gelukt om de positie
van de OCE veilig te stellen in de uiteindelijke verdragstekst die bij
meerderheid is aangenomen. Italië maakt bij de ratificatie van het
Verdrag dan ook een voorbehoud, met de strekking dat “waar het
bijzondere, traditionele en specifiek met de grond van één bepaald
gebied verbonden olijfteelt betreft, de verplichting tot uitwisseling van
ent- en stekmethoden als neergelegd in artikel 8a van het Verdrag niet
van toepassing wordt geacht”. Het IOV bevat geen bepaling omtrent
voorbehouden.
a. Wat is het verschil tussen de aanneming (adoption) van het IOV en
de bekrachtiging ervan door Italië?
b. Op grond van welke regel zou Australië bezwaar kunnen maken

tegen het voorbehoud van Italië?
13
c. Stel dat Australië het voorbehoud onacceptabel acht. Welk effect

heeft dit op de verdragsrelatie tussen Italië en Australië? En in hoeverre
is dit effect anders dan wanneer een staat geen bezwaar maakt tegen
een voorbehoud?
d. Stel: het IOV is nog niet in werking getreden. Welke verplichting

rust er dan op Zuid-Afrika en Chili als zij het verdrag wel ondertekend
hebben?
e. Stel: het IOV is in werking getreden. Bulgarije wil alsnog partij

worden bij het Verdrag en de verdragspartijen stemmen hiermee in.
Welk middel tot instemming met binding aan het Verdrag (means of
expression of consent to be bound) zal in dit geval waarschijnlijk worden
gebruikt?
6. In de Gabcíkovo-Nagymaros zaak deed Hongarije, in verband met de

gewijzigde politieke omstandigheden in Oost-Europa en de gewijzigde
opvattingen omtrent milieubescherming in het algemeen, een beroep
op het leerstuk van wezenlijke verandering van omstandigheden
(clausula rebus sic stantibus) als rechtvaardiging voor de opzegging van het
verdrag.
a. Wat is het verschil tussen het opschorten en het opzeggen van een
verdrag?
b. Moet de bepaling in het Weens Verdragenverdrag betreffende de

wezenlijke verandering van omstandigheden worden gezien in het
kader van beëindiging op basis van ongeldigheid, beëindiging op basis
van instemming der partijen, of unilaterale beëindiging van een
verdrag?
c. Hoe oordeelde het Hof over de argumentatie van Hongarije?
14
Bijlage 1
TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN
JAARGANG 1999 NR. 98
A. TITEL
Briefwisseling houdende een verdrag inzake de vestiging van steunpunten voor Amerikaanse strijdkrachten op de
Nederlandse Antillen en Aruba in verband met drugsbestrijdingsactiviteiten;
’s-Gravenhage, 9/13 april 1999
B. TEKST
Nr. I
EMBASSY OF THE UNITED STATES OF AMERICA
No. 20 The Hague, April 9, 1999
Excellency:
Following discussions between representatives of our Governments I have the honour to

propose on behalf of the Government of the United States of America the following
concerning our further cooperation in the fight against illicit drug trafficking in the Western
Hemisphere:
1. The United States of America and the Kingdom of the Netherlands, concerned about the
threat that illicit drugs pose to the health and wellbeing of people in their respective societies,
wish to stress their continued commitment with respect to cooperative measures against drug
trafficking in the Western Hemisphere.
2. To that end, the Kingdom of the Netherlands shall facilitate both ground and air access to
and use of selected airfields by United States Armed Forces and United States Government
civilian personnel, as well as United States contractors, in the Netherlands Antilles and Aruba
for the purpose of conducting counternarcotics detection and monitoring and, as appropriate,
interdiction missions.
3. Overflight clearance procedures established in the United States Embassy’s note No. 47 of
October 20, 1998, and the Ministry of Foreign Affairs’ note No. VADV-2188/98 of
December 18, 1998, shall be adhered to scrupulously.
4. United States Armed Forces and United States Government civilian personnel shall respect
the laws of the Kingdom of the Netherlands (Netherlands Antilles and Aruba). While in the
Netherlands Antilles and Aruba in connection with this agreement, United States Armed
Forces and United States Government civilian personnel shall abstain from any activity
inconsistent with this agreement; they shall enjoy immunity from the criminal, civil, and
administrative jurisdiction of the Kingdom of the Netherlands (Netherlands Antilles and
Aruba). However, such personnel shall not be immune from the civil and administrative
jurisdiction of the Kingdom of the Netherlands (Netherlands Antilles and Aruba)for acts
performed outside the course of their duties. The authorities of the United States shall give
sympathetic consideration to a request for a waiver of immunity in cases which the authorities
of the Kingdom of the Netherlands (Netherlands Antilles and Aruba) consider to be of
particular importance.
5. The Kingdom of the Netherlands (Netherlands Antilles and Aruba) shall accept as valid
driving licenses issued by appropriate United States authorities to United States Armed Forces,
United States Government civilian personnel, and the personnel of United States contractors
15
present in the Netherlands Antilles and Aruba pursuant to this agreement. Vehicles owned by
the United States Armed Forces need not be licensed or registered by host countries’
authorities.
6. With regard to licensing and registration of company vehicles, and the export, import, and
acquisition of goods and equipment, as well as personal effects, United States contractors and
their personnel shall be accorded the same privileges as United States Armed Forces and
United
States Government civilian personnel.
7. Operations by United States Armed Forces and United States Government

civilian personnel shall be conducted pursuant to existing command and control arrangements
between the competent authorities of the Parties. Arrangements implementing the command
and control structures may be agreed upon by the competent authorities.
8. Unless they benefit from more favorable treatment under international law, assigned United
States Armed Forces and United States Government civilian personnel shall be allowed entry
into and exit out of the Netherlands Antilles and Aruba with appropriate United States
identification and with collective movement or individual travel orders, and be exempted from
visa requirements. United States authorities shall be prepared to provide to appropriate host
country authorities the passenger manifest of aircraft within a reasonable period of time after
arrival.
9. United States Armed Forces and United States Government civilian personnel shall be
authorized to wear uniforms and to carry arms while on duty if authorized to do so by their
orders. The carrying of arms shall be limited to the airfield, to include the designated aircraft
parking area, the broader airfield restricted area, and the weapons storage area.
10. The competent authorities of the Parties shall consult with regard to appropriate security
measures to be taken with respect to the United States Armed Forces and United States
Government civilian personnel, contractor employees, and property.
11. Products, property, material, equipment, and personal effects imported into, exported
from, or acquired in the Netherlands Antilles and Aruba in connection with counternarcotics
operations under this agreement shall be exempt from import and export fees and direct or
indirect taxation.
12. Aircraft and vessels operated by or for the United States of America shall not be subject to
the payment of landing, parking, port, navigation, or overflight charges; however, the United
States of America shall pay reasonable charges for services requested and received.
13. The United States of America and the Kingdom of the Netherlands (Netherlands Antilles
and Aruba) waive any claims (other than contractual claims) against each other for damage,
loss, or destruction of the other government’s property arising out of official activities, or for
the injury or death suffered by Armed Forces personnel and other government personnel while
engaged in the performance of their duties. In cases where one of the Parties is of the opinion
that the claim may be of unusual seriousness, the Parties shall consult. The United States of
America shall pay under applicable United States law compensation in settlement of claims by
third parties. Such claims shall be filed with the authorities in charge of United States
operations under this agreement in the Netherlands Antilles and Aruba, as the case may be.
United States authorities shall process such claims promptly, in accordance with United States
law. Contractual claims will be settled by the arrangements set forward in the respective
contracts.
14. Each Party shall facilitate the cooperative counternarcotics efforts envisioned by this
agreement to the maximum extent possible, and shall consult as appropriate.
16
15. Any disagreements arising out of the application of this agreement shall be settled through
consultation between the appropriate authorities, including if necessary through diplomatic
channels.
16. The Parties shall facilitate to the extent possible cooperation with other nations in the
region.
17. Recognizing that time constraints do not currently allow for more detailed arrangements,
this exchange of notes and the provisions contained therein will serve as a guide for the
development of a more definitive agreement setting forth the terms and conditions for a
continued United States cooperative presence in the Netherlands Antilles and Aruba for a
more extended time period.
18. The provisions contained in this agreement shall serve to support an initial approach to the
development of a continued cooperative United States presence subject to applicable requirements of the
Parties. Both Parties shall consider the provisions of this agreement as applying uniquely to the
activities covered by this agreement. If these proposals are acceptable to the Government of the
Kingdom of the Netherlands, I have the honor to propose that this note and your Excellency’s
affirmative note in reply, shall constitute an agreement between the United States of America and the
Kingdom of the Netherlands, which shall enter into force for a maximum period of one year on the
date of your Excellency’s note in reply. Within one year from the date that this agreement has entered
into force, the Parties intend to conclude a more definitive agreement setting forth the terms and
conditions for a continued United States cooperative presence in the Netherlands Antilles and Aruba.
Please accept, Excellency, the renewed assurances of my highest consideration.
(sd.) STEPHEN R. KELLY

Chargé d’Affaires ad interim
His Excellency
J. J. van Aartsen
Minister of Foreign Affairs
17
Nr. II
The Hague, 13 April 1999
Excellency,
I have the honour to acknowledge receipt of your note of April 9, 1999 no. 20, which reads as
follows:
(zoals in Nr. I)
I have the honour to inform you that the above-mentioned proposals are acceptable to the
Government of the Kingdom of the Netherlands.
The Government of the Kingdom of the Netherlands considers your letter and this reply as an
agreement between the Kingdom of the Netherlands and the United States of America, which
shall enter into force for a maximum period of one year on the date of this reply. Within one
year from the date that this agreement has entered into force, the Parties intend to conclude a
more definitive agreement setting forth the terms and conditions for a continued United States
cooperative presence in the Netherlands Antilles and Aruba.
Please accept, Excellency. the renewed assurances of my highest consideration.
(sd.) J. J. VAN AARTSEN

J. J. van Aartsen
Minister of Foreign Affairs
Her Excellency
Dr Cynthia P. Schneider
Ambassador of the United States of America
The Hague
18
Bijlage 2
MUTUAL DECLARATION OF PRINCIPLES BY THE MINISTRY OF FINANCE OF THE

NETHERLANDS AND THE DEPARTMENT OF ENERGY OF THE UNITED STATES OF
AMERICA CONCERNING THE PREVENTION OF THE ILLICIT TRAFFICKING IN
NUCLEAR AND OTHER RADIOACTIVE MATERIAL
The Ministry of Finance of the Netherlands and the Department of Energy of the United
States of America, hereinafter referred to collectively as the “Participants”;
Being convinced of a need to deter, detect and interdict any terrorist attempt to disrupt global
trade or to attempt to make use of commercial shipping to further terrorist schemes;
Considering that terrorists may use containers as a way of illegal transportation of nuclear and
other radioactive material;
Recognizing Rotterdam's role as an intermodal transport hub for containers originating from
and destined for many countries;
Recognizing the role of the Tax and Customs Administration (TCA) of the Ministry of
Finance for the enforcement of the Dutch Nuclear Energy Act where it concerns the import
and export of goods;
Recognizing that modern technical equipment makes it possible to monitor large numbers of
containers for nuclear and other radioactive material;
Recognizing that it is essential that the logistic process in the Port of Rotterdam should not be
disrupted; and
Being convinced that it is desirable to implement additional technical means to monitor

containers for nuclear and other radioactive material at the Port of Rotterdam as soon as
possible;
HAVE REACHED THE FOLLOWING UNDERSTANDING:
I. SCOPE
1. TCA intends to issue a public tender according to applicable regulations to purchase
and install the required technical means to monitor containers for nuclear and other radioactive
material in the Port of Rotterdam.
2. The Department of Energy of the United States of America (DOE), through its
National Nuclear Security Administration, intends to provide on an interim-basis, subject to
Section I, paragraph 5, to the TCA equipment and materials for use at one container terminal
in the Port of Rotterdam to monitor containers for the purpose of detecting and interdicting
illicit trafficking in nuclear and other radioactive material.
3. The technical support mentioned in paragraph 2 may include:
a. delivery, installation, and technical maintenance at the Port of Rotterdam of four

gamma and neutron monitors and related equipment adapted for customs control conditions
(including testing, setup, and demonstration of the equipment);
b. delivery of spare parts kits, test equipment and other maintenance equipment;
c. training of TCA personnel in the use and maintenance of equipment provided by

DOE.
19
4. At the request of TCA, the DOE may provide consultative and other technical
services to support TCA’s rapid implementation of additional technical means to monitor
containers for nuclear and other radioactive material.
5. Following the installation of the equipment purchased by TCA pursuant to Section I,

paragraph 1, the DOE will determine the disposition of any equipment it provided under this
Declaration.
6. The Participants understand that the DOE will not pay any taxes or duties on
equipment provided under this Declaration. Therefore these taxes or duties will be paid by the
Ministry of Finance of the Netherlands.
II. PROVISION OF INFORMATION

In accordance with the Agreement between the European Community and the United States of
America on Customs Cooperation and Mutual Assistance in Customs Matters of 1 August 1997,
and the Agreement on Mutual Administrative Assistance for the Proper Application of Customs
Law and for the Prevention, Investigation and Combating of Customs Offenses between the Kingdom
of the Netherlands and the United States of America of 28 October 1996, the Ministry of Finance,
through the TCA, will furnish the Bureau of Customs and Border Protection of the United States of
America with data on any detections or detentions of special nuclear and other radioactive material
made as a result of the use of the equipment and materials provided by the DOE under the
Declaration. For purposes of this Declaration, “special nuclear material” means plutonium, and
uranium enriched to 20 percent or more in the isotope U-235. “Other radioactive material” includes,
but is not limited to, radioactive sources suitable for use in radiological dispersal devices.
III. NON-DISCLOSURE
Unless the written consent of the DOE has first been obtained, the Ministry of Finance of the
Netherlands and TCA should not transfer possession of, nor disclose technology concerning,
any equipment provided by the DOE pursuant to this Declaration, other than within the
Government of the Netherlands.
IV. CONSISTENCY WITH DOMESTIC AND INTERNATIONAL LAW

The Declaration represents a political commitment by both sides and does not create any
rights or obligations under international law. It is to be implemented by each Participant
consistent with the domestic laws of that Participant’s State and with international agreements
to which that Participant’s State is a party and other international law to the extent applicable.
V. EFFECTIVE DATE AND DURATION

This Declaration will come into operation upon signature by both Participants. This
Declaration will be terminated upon the installation of the equipment to be purchased in
accordance with Section I, paragraph 1, or may be terminated 90 days after a Participant gives
the other Participant written notice, whichever event occurs first.
Signed at The Hague on 13 August 2003, in duplicate.
20
Week 3 Rechtspersonen: Staten en Internationale Organisaties
Week 3 Rechtspersonen: staten en internationale organisaties
Vragen
1. a. Vergelijk de wijze waarop in het Nederlandse recht bepaald wordt welke
entiteiten rechtspersoonlijkheid hebben met hoe dit in het internationale recht
bepaald wordt.
b. Internationale Organisaties bezitten internationale rechts-persoonlijkheid.

Is het hiervoor noodzakelijk dat de internationale rechtspersoonlijkheid
opgenomen is in het oprichtingsverdrag?
2. Soevereiniteit is een van de fundamentele begrippen in het internationaal

publiekrecht.
a.Wat is de betekenis van het begrip soevereine bevoegdheden in het

internationaal publiekrecht?
b. Wat betekent het voor de soevereiniteit van Nederland dat sommige

onderwerpen die vroeger tot de exclusieve bevoegdheid van Nederland
behoorden nu overgedragen zijn aan de Europese Unie?
3. Staten worden gedefinieerd aan de hand van een aantal kenmerken.
a. Wat zijn de kenmerken van een bestaande staat?
b. Naast de kenmerken van bestaande staten spelen bij de juridische

beoordeling van de totstandkoming van nieuwe staten een drietal extra
factoren een dominante rol: effectiviteit, legaliteit en erkenning. Leg voor
ieder van deze drie begrippen uit wat ermee bedoeld wordt.
4. Op 9 juli 2011 verkreeg Zuid-Soedan onafhankelijkheid van Soedan nadat de

bevolking van Zuid-Soedan zich per referendum vóór onafhankelijkheid had
uitgesproken. Het werd snel door vele staten erkend.
a. Van welke wijze van totstandkoming is er sprake bij het ontstaan van
Zuid-Soedan?
b. Voldoet Zuid-Soedan volgens u aan de criteria voor een nieuwe staat?
5. Op 17 februari 2008 werd de

onafhankelijke staat Kosovo
uitgeroepen.
Alhoewel verschillende landen –

waaronder Nederland – vrij snel tot
erkenning zijn overgegaan is de
onafhankelijkheidsverklaring van
Kosovo niet onomstreden. Servië
verzet zich hevig tegen de afscheiding
van deze provincie. Relevant is in het bijzonder dat, volgens de heersende
21
lezing van de feiten, in de jaren ’90 Kosovaren niet in de gelegenheid waren

een recht op interne zelfbeschikking uit te oefenen (bijvoorbeeld op het punt
van taal en religie) en dat de strijd om meer autonomie te realiseren, leidde tot
een intern gewapend conflict. Uiteindelijk culmineerden die ontwikkelingen in
de etnische zuiveringen in 1999.
a. In welke twee onbetwiste gevallen heeft een bevolkingsgroep recht

op externe zelfbeschikking?
b. Kan de onafhankelijkheid van Kosovo gelegitimeerd worden door
een beroep op het recht op zelfbeschikking? Betrek hierbij de
overwegingen van het Canadese Supreme Court in de Secession of
Quebec zaak en de uitspraak van de African Commission on Human
and Peoples’ Rights in de Katanga zaak.
c. Stel dat Kosovo door een Nederlandse burger voor de Nederlandse
rechter wordt gedaagd. Kosovo beroept zich in deze procedure op
zijn recht op staatsimmuniteit (zie ook week 4). De Nederlandse
rechter moet nu bepalen of Kosovo als staat moet worden
beschouwd onder internationaal recht voor de toepassing van de
regel van staatsimmuniteit. Is de Nederlandse rechter, bij de
beantwoording van deze vraag gehouden aan de erkenning van
Kosovo door Nederland?
d. Servië is al jaren partij bij het Verdrag inzake Burgerrechten en
Politieke Rechten, dat onder meer de rechten van minderheden
beschermt. Is Kosovo na de afscheiding van Servië automatisch aan
dat verdrag gebonden? Of staat het Kosovo vrij om te bepalen dat
het geen internationale verplichtingen wenst die de bescherming van
Servische minderheden binnen zijn grenzen ten doel hebben?
e. Hoe wordt in het internationaal publiekrecht de afweging gemaakt
tussen het recht op zelfbeschikking enerzijds en het beginsel van uti
possidetis anderzijds? Betrek in uw antwoord de uitspraak van het
Internationaal Gerechtshof in de Frontier Dispute zaak.
6. Raadpleeg de geselecteerde bepalingen uit de statuten van de Food And

Agriculture Organization (FAO) in de bijlage hierna. Lees de Adviezen
Reparation for Injuries suffered in the Service of the United Nations van
1949 en Legality of the Use by a State of Nuclear Weapons in Armed Conflict
(WHO) van 1996.
a. Wat zijn implied powers (geïmpliceerde bevoegdheden)?
b. Wat is de betekenis van het ‘specialiteitsbeginsel’ zoals dat door het Hof
naar voren wordt gebracht in het advies Legality of the Use by a State of Nuclear
Weapons in Armed Conflict (WHO)?
c. Hoe verhoud het specialiteitsbeginsel zich tot geïmpliceerde

bevoegdheden?.
d. Beargumenteer met betrekking tot elk van de volgende voorbeelden of de

FAO bevoegd is:
i. een verdrag met Italië te sluiten ten behoeve van privileges en
immuniteiten van het FAO hoofdkantoor in Rome;
ii. een verdrag te sluiten met Tunesië over het uitdelen van voedsel aan
de vluchtelingen uit Libië;
22
iii. een formeel besluit te nemen met de strekking dat staten meer
gebruik moeten maken van kernenergie teneinde het
klimaatprobleem op te lossen.
23
Basic texts
of the
FOOD AND AGRICULTURE ORGANIZATION OF THE
UNITED NATIONS
Volumes I and II
______________________________________
CONSTITUTION.
Preamble
The Nations accepting this Constitution, being determined to promote the
common welfare by furthering separate and collective action on their part for
the purpose of:
a.raising levels of nutrition and standards of living of the peoples under

their respective jurisdictions;
b. securing improvements in the efficiency of the production and
distribution of all food and agricultural products;
c.bettering the condition of rural populations;
d. and thus contributing towards an expanding world economy and
ensuring humanity’s freedom from hunger;
hereby establish the Food and Agriculture Organization of the United Nations, hereinafter
referred to as the “Organization”, through which the Members will report to one another on
the measures taken and the progress achieved in the field of action set forth above.
Article I Functions of the Organization

1. The Organization shall collect, analyse, interpret and disseminate
information relating to nutrition, food and agriculture. In this Constitution, the
term “agriculture” and its derivatives include fisheries, marine products,
forestry and primary forestry products.
2. The Organization shall promote and, where appropriate, shall recommend
national and international action with respect to:
a) scientific, technological, social and economic research relating to nutrition,
food and agriculture;
b) the improvement of education and administration relating to nutrition, food
and agriculture, and the spread of public knowledge of nutritional and
agricultural science and practice;
c) the conservation of natural resources and the adoption of improved
methods of agricultural production;
24
d) the improvement of the processing, marketing and distribution of food and

agricultural products;
e) the adoption of policies for the provision of adequate agricultural credit,
national and international;
f) the adoption of international policies with respect to agricultural commodity
arrangements.
3. It shall also be the function of the Organization:

a) to furnish such technical assistance as governments may request;
b) to organize, in cooperation with the governments concerned, such missions
as may be needed to assist them to fulfill the obligation arising from their
acceptance of the recommendations of the United Nations Conference on
Food and Agriculture and of this Constitution; and
c) generally to take all necessary and appropriate action to implement the
purposes of the Organization as set forth in the Preamble.
(…)
Article XVI Legal Status

1. The Organization shall have the capacity of a legal person to perform any legal act
appropriate to its purpose which is not beyond the powers granted to it by this Constitution.
(…)
25
Week 5 Afbakening van staatsgezag en immuniteiten van

internationale organisaties
Vragen
1. Stel: China wil het onmogelijk maken dat inwoners van China via internet
toegang krijgen tot de (voor China vaak kritische) informatie die Amnesty
International (gevestigd in London) op het internet zet. China neemt een wet
aan die bepaalt dat voor het op het internet zetten van kritiek op de Chinese
regering, voor zover die informatie in China kan worden gedownload,
voorafgaande toestemming van Beijing nodig is. De wet bepaalt ook dat voor
het zonder die toestemming op internet zetten van dergelijke kritiek een boete
kan worden opgelegd van 10,000 dollar en een gevangenisstraf van maximaal
5 jaar. De wet is uitdrukkelijk ook van toepassing op personen die dergelijke
informatie vanuit het buitenland op internet zetten.
a. Is de Chinese wet conform de bevoegdheid van China onder

internationaal publiekrecht? Zo ja, op welke grondslag, zo nee, waarom niet?
Stel dat vertegenwoordigers van Amnesty International een congres in Beijing

bezoeken en daar worden gearresteerd.
b. Is, onder internationaal recht, de Chinese rechter bevoegd om in een

strafproces tegen deze personen te beslissen?
c. Stel dat de Chinese rechter de boete van 10,000 dollar daadwerkelijk oplegt
aan Amnesty International. Kent internationaal recht China het recht toe om
voor dat bedrag beslag te leggen op goederen van Amnesty in London? Hoe
zou China dat vonnis kunnen executeren?
2. Lees de documenten inzake de Fisheries Jurisdiction zaak (zie bijlage 1 van de

handleiding).
a. Hebben staten soevereine rechtsmacht over de volle zee? En over de

diepzeebodem?
b. Mocht Canada onder algemeen internationaal recht het Spaanse schip op

volle zee aanhouden en dwingen naar een Canadese haven te varen?
c. Zou de zaak anders hebben gelegen indien het Spaanse schip zich binnen
de Canadese aansluitende (contiguous) zone zou hebben bevonden?
3. Staten genieten immuniteit onder internationaal recht ten opzichte van andere
staten. Dit vloeit onder andere voort uit het beginsel van soevereine
gelijkheid, par in parem non habet imperium.
a. Voor welke handelingen genieten staten immuniteiten en voor welke

handelingen niet?
b. Aan de hand van welke criteria wordt bepaald of staten immuniteit

genieten voor een bepaalde handeling?
Stel dat Nederland nalatig is in het voldoen van verschuldigde betalingen aan
leveranciers van levensmiddelen aan het Nederlandse marineschip Hr. Ms. De
26
Week 5 Afbakening van staatsgezag en immuniteiten IOs
Ruyter dat voor anker ligt in Suriname. De Surinaamse leveranciers dagen de

Staat der Nederlanden voor de Surinaamse rechter wegens wanbetaling.
c. Is de Surinaamse rechter bevoegd zich over de vordering tot wanbetaling

uit te spreken?
d. Stel: de wanbetaling duurt voort en Nederland blijkt niet in staat te

betalen. Biedt de uitspraak van de Hoge Raad inzake Oltmans v. Suriname een
argument aan de Surinaamse leveranciers om met succes het faillissement van
het schip dan wel van de Staat der Nederlanden te vorderen?
4. In 2009 maakte het leger van Sri Lanka met veel geweld een einde aan de
jarenlange rebellie door de zogeheten Tamil Tijgers die streden voor
onafhankelijkheid. Al snel na het einde van deze militaire operatie doken er in
de internationale media berichten op van grootschalige schendingen van het
internationale (oorlogs)recht door het leger van Sri Lanka tegenover de
burgerbevolking in de door Tamil Tijgers bezette gebieden. De president van
Sri Lanka, Mahinda Rajapaksa, staat volgens Sri Lankaans recht aan het hoofd
van het leger en hij wordt nu beschuldigd van oorlogsmisdrijven en
misdrijven tegen de menselijkheid. Rajapaksa heeft al deze aantijgingen van de
hand gewezen.
Stel dat Mahinda Rajapaksa aftreedt als president en naar Nederland reist
voor een welverdiende vakantie. Het Openbaar Ministerie in Nederland ziet
nu zijn kans schoon en besluit Rajapaksa aan te klagen voor de Nederlandse
rechter.
a. Kan de Nederlandse rechter onder internationaal recht rechtsmacht

uitoefenen om Rajapaksa als voormalig staatshoofd te vervolgen?
b. Hoe is de Nederlandse rechtsmacht in een dergelijk geval neergelegd in de

Nederlandse wetgeving?
5. Lees het onderstaande artikel uit NRC Handelsblad, 19 december 2000:
Ambassadeur op heterdaad betrapt bij stelen kerstboom

(Skopje) De Duitse ambassadeur in Macedonië is in opspraak geraakt
door de manier waarop hij aan een kerstboom wilde komen: hij kapte
eigenhandig een spar die hem beviel. Dat mag niet, in Macedonië. De
faux pas werd nog verergerd door de omstandigheid dat het bij de
spar om een beschermde soort ging en dat het delict werd gepleegd in
een nationaal park. Ambassadeur Werner Burkat werd op heterdaad
door een boswachter betrapt toen hij, geholpen door zijn vrouw en
zijn chauffeur, de zeldzame Molika-spar te lijf ging in het nationale
park bij de berg Pelsiter. […] De Duitse ambassade had gisteren geen
commentaar, maar deelde wel mee dat de ambassadeur zich in
Duitsland bevindt, met kerstverlof.
a. Hoe beoordeelt u een argument van de Duitse ambassadeur met de

strekking dat hij niet gebonden is door de Macedonische wet?
b. Het kappen van een boom in de openbare ruimte is een strafrechtelijk

vergrijp onder Macedonisch recht. Kan Macedonië de Duitse ambassadeur bij
terugkeer in dat land vervolgen voor dit vergrijp?
27
Stel dat het kappen van de spar onder Macedonisch recht geen strafrechtelijk
vergrijp had opgeleverd, maar wel aanleiding was geweest tot een
hoogoplopend geschil met een particulier.
c. Kan de ambassadeur zich in dat geval op immuniteit van civielrechtelijke

jurisdictie beroepen?
d. Mag Macedonië de Duitse ambassadeur tot persona non grata verklaren? Wat
is het rechtsgevolg van zo’n verklaring?
e. Is het verenigbaar met het diplomatiek recht wanneer Duitsland over zou
gaan tot vervolging van de ambassadeur bij diens terugkeer in eigen land?
6. De World Trade Organisation zetelt in Genève, Zwitserland. Deze organisatie

is een intergouvernementele organisatie, waar Nederland lid van is. De
organisatie heeft tot doel het bevorderen van de wereldhandel. In het
zogeheten Marrakesh Agreement is ten aanzien van de bevoegdheden en
immuniteiten van de WTO het volgende opgenomen:
Article VIII Status of the WTO
a. The WTO shall have legal personality, and shall be accorded by each
of its Members such legal capacity as may be necessary for the
exercise of its functions.
b. The WTO shall be accorded by each of its Members such privileges

and immunities as are necessary for the exercise of its functions.
c. The officials of the WTO and the representatives of the Members

shall similarly be accorded by each of its Members such privileges
and immunities as are necessary for the independent exercise of their
functions in connection with the WTO. (…)
Stel dat de WTO rondleidingen organiseert voor toeristen in het WTO-

gebouw vanwege zijn bijzondere architectuur. Tijdens een rondleiding vindt
echter een explosie plaats van een gasleiding in het gebouw. De explosie
verwondt een aantal toeristen en één toerist overlijdt.
Kan de WTO voor de Zwitserse rechter civielrechtelijk aansprakelijk gesteld

worden voor de schade? U mag er voor de beantwoording van de vraag
vanuit gaan dat de zetelovereenkomst tussen de WTO en Zwitserland met
betrekking tot de immuniteiten verwijst naar Artikel VIII van het Marrakesh
Agreement.
7. In maart 2008 benoemde de VN Mensenrechtenraad Professor Richard Falk

tot speciale gezant voor de mensenrechtensituatie in de bezette Palestijnse
gebieden. De benoeming is omstreden omdat prof. Falk zich in het verleden
zeer kritisch heeft uitgelaten over het beleid van Israël in de Bezette
Gebieden, waarbij hij onder meer een vergelijking trok met de Nazipraktijken
in Hitler-Duitsland. Israël weigert vooralsnog om de nieuwe gezant een visum
te verlenen. VN-gezanten hebben regelmatig contact met de pers. Stel dat
prof. Falk in een gesprek met een journalist nogmaals een vergelijking zou
28
Week 5 Afbakening van staatsgezag en immuniteiten IOs
maken tussen Israël en Nazi-Duitsland, zou Israël hem daarvoor kunnen

arresteren en beboeten?
Ga er bij de beantwoording van de vraag van uit dat een dergelijke uitspraak
onder Israëlisch recht inderdaad strafbaar is, en dat aan Israël in beginsel
jurisdictie toekomt.
29
Week 6 Bescherming van individuen
Vragen
1. Bestudeer de artikelen 2 in het Verdrag inzake Economische, Sociale en

Culturele Rechten (IVESCR) en het Verdrag inzake Burgelijke en Politieke
Rechten (IVBPR). Lees ook het General Comment no. 3 van het Committee
on Economic, Social and Cultural Rights.
a. Het IVBPR wordt wel gezegd ‘klassieke grondrechten’ te bevatten,

die ‘negatieve’ verplichtingen met zich meebrengen voor de
verdragsstaten. Wat wordt hiermee bedoeld?
b. Wat betekent het verschil in formulering tussen Artikel 2 IVBPR en

Artikel 2 IVESCR voor de aard van de verplichtingen van de
verdragsstaten onder deze verdragen?
Lees General Comment no 3.
c. Leg uit hoe het Committee on Economic, Social and Cultural Rights
de juridische strekking van de kwalificatie ‘inspanningsverplichtingen’
met betrekking tot het IVESCR interpreteert: bevat dit verdrag volgens
dit Comité uitsluitend inspanningsverplichtingen?
2. Lees de uitspraak Christine Goodwin v. United Kingdom van het Europese Hof
voor de Rechten van de Mens.
a. Leg uit wat bedoeld wordt met de begrippen fair balance en margin of
appreciation.
b. Hoe past het Hof deze begrippen toe in de zaak Goodwin?
c. Wat was tot de Goodwin-uitspraak de benadering van het Hof ten

aanzien van situaties als die van mevrouw Goodwin en waarom gaat
Hof óm in deze zaak?
3. In mei 2013 geeft de omstreden radicaalislamitische sjeik Jassem al-Mutawa

een openbare lezing op de Islamitische Universiteit Rotterdam. De uit
Koeweit afkomstige sjeik staat bekend om zijn denigrerende en radicale
opvattingen over vrouwen. Zo zou hij vrouwen omschrijven als ‘eerst praten
en dan pas nadenken’ en vindt hij dat vrouwen strikt onderworpen moeten
zijn aan hun man. Ook is bekend dat hij van mening is dat vrouwen die
overspel plegen gestenigd moeten worden.
Stel: Al-Mutawa ventileert deze opvatting in een vlammend betoog ten

overstaan van honderden studenten. Na het zien van de videobeelden van de
lezing besluit het Openbaar Ministerie tot vervolging over te gaan onder
Artikel 137d van het Nederlands Wetboek van strafrecht.
30
Week 6 Bescherming van individuen
Dit artikel bepaalt als volgt:
1. Hij die in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, aanzet

tot haat tegen of discriminatie van mensen of gewelddadig optreden tegen
persoon of goed van mensen wegens hun ras, hun godsdienst of
levensovertuiging, hun geslacht, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of
hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap, wordt gestraft met
gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde
categorie.  
2. Indien het feit wordt gepleegd door een persoon die daarvan een beroep
of gewoonte maakt of door twee of meer verenigde personen wordt
gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vierde
categorie opgelegd.
a. Al-Mutawa beroept zich op zijn recht op vrije meningsuiting (artikel

10 EVRM) en zijn recht op godsdienstvrijheid (artikel 9 EVRM). Leg
uit welke vragen de rechter zal moeten langslopen bij de beoordeling
van dit beroep.
b. Stel: De rechter verwerpt het beroep op het EVRM en legt Al-

Mutawa een gevangenisstraf van twee jaar op. Al-Mutawa stapt naar het
EHRM in Straatsburg. Vergelijk de overwegingen van het Hof in
Vejdeland v. Zweden. Welke criteria zal het EHRM aan de dag leggen bij
de beoordeling van de vraag of de opgelegde straf 'noodzakelijk is in
een democratische samenleving' in de zin van artikel 10 EVRM?
Verwacht u dat het EHRM in deze zaak tot een schending van artikel
10 EVRM zal concluderen?
4. Lees de uitspraak van het EHRM in de zaak Al Skeini v. Verenigd Koninkrijk

(2011). In juni 2007 publiceerde de Commissie van den Berg haar rapport
over mogelijke misstanden tijdens de Nederlandse deelname aan militaire
operaties in Irak, 2003. In de pers was gesuggereerd dat Nederland zich
schuldig zou hebben gemaakt aan foltering. De Commissie beoordeelde
onder meer of de handelingen van Nederlandse militairen bij verhoren van
door deze militairen gedetineerde verdachten, rechtmatig waren onder het
EVRM. Hierover zei de Commissie:
“Het EVRM verplicht staten die partij zijn bij het Verdrag de rechten die in
het Verdrag zijn neergelegd te verzekeren ten aanzien van een ieder die
onder hun rechtsmacht ressorteert.”
Het is de vraag of personen die zich buiten het Koninkrijk in een

gebied bevinden waar Nederlandse troepen in een gewapend conflict
opereren, (mede) onder de rechtsmacht van Nederland vallen. Of,
ruimer gesteld: vallen personen die zich bevinden in een gebied waar
vreemde troepen operaties uitvoeren, onder de rechtsmacht van de
staat die de troepen heeft gezonden?
5. Stel: In maart 2009 worden drie inwoners van Venlo met de

achternaam “Wilders” met de dood bedreigd vanwege hun (overigens
onterecht) vermeende familierelatie met de partijleider van de Partij
31
voor de Vrijheid, Geert Wilders. Ze doen aangifte en krijgen alle drie

politiebescherming.
Had Nederland op basis van Artikel 2 van het Europees Verdrag voor de
Rechten van de Mens een verplichting tot het verlenen van
politiebescherming? Betrek in uw antwoord de uitspraak in de Osman-zaak.
32
Week 7 International Peace and Security
Questions
1. Explain the functioning of the collective security system as provided

for in the UN Charter. Refer in your answer to Security Council
Resolutions 660 and 678 (1990).
2. According to NGO reports serious violations of fundamental human

rights currently take place in Eritrea. Human Rights Watch claims that
there are common patterns of abuse including forced labor, arbitrary
arrests, detentions, and enforced disappearances. Other abuses include
torture, degrading treatment in detention, restrictions on freedoms of
expression and movement, and repression of religious freedom.
a. Is the UN Security Council allowed to take measures involving

the use of force under Chapter VII of the UN Charter against
Eritrea in this situation?
Read Security Council Resolution 1973 (2011) on the situation in Libya.
b. Identify the measures imposed by the Security Council and

determine the legal basis in the Charter for each measure.
c. Should the air strikes carried out by member states of NATO

be characterised as peacekeeping operations? Why (not)?
Read Security Council Resolution 2147 (2014) on the situation in the

Democratic Republic of Congo (DRC) (bijlage 1).
d. Explain how the mission of MONUSCO should be qualified.

Is it a peace-keeping, a robust peace keeping or peacebuilding
operation?
Read the decision of the ICJ in the case concerning Certain Expenses of
the United Nations.
e. At the time of writing this Reader, the UN Security Council had

not yet taken any measures against Syria. Suppose that the
situation in Syria constitutes a threat to the international peace
and security. Is the UN General Assembly then allowed to
authorise the use of force against Syria by NATO?
3. During the Milošević regime in Former Yugoslavia, ethnic Albanians in

the Serbian province of Kosovo suffered serious repression. In the late
1990s, the conditions for the Albanian population in Kosovo
deteriorated further, amongst others due to an increase of ethnic
violence. The UN Security Council adopted various resolutions under
Chapter VII of the Charter in which it qualified the situation as a threat
33
to international peace and security. The members of the Security

Council were unable, however, to reach agreement on the use of
enforcement measures involving the use of force against Serbia. In
1999, NATO nevertheless initiated a bombing campaign against Serbia,
as a result of which the repressive actions of Serbia against the
Albanian population of Kosovo ceased.
Was NATO allowed under international law to resort to military force

against Serbia without authorisation from the Security Council?
4. The Arab Republic of Syria is a party to the Non-Proliferation Treaty.

Under that treaty and subsequent agreements with the International
Atomic Energy Agency (IAEA), Syria is allowed to develop nuclear
technology for peaceful purposes.
In 2003, satellite images started to show the construction of a site in a

remote area of the Syrian desert. Various intelligence agencies
simultaneously began to suspect that Syria was secretly working on the
development of nuclear weapons on this site. They suspected that Syria
had obtained the relevant knowledge and materials from North Korea.
This suspicion continued to grow after 2003. The development of

nuclear weapons by Syria would be clearly contrary to its obligations
under the Non-Proliferation Treaty and UN Security Council
Resolution 1718 of 14 October 2006. This Resolution prohibits states
from obtaining nuclear materials and technology from North-Korea.
Syria has always officially denied the allegations, but indications that it
was in fact developing nuclear weapons increased in the course 2007.
The government of Israel, aware of the suspicions concerning the
Syrian nuclear programme, considered itself authorised by the Security
Council Resolution and decided on 6 September 2007 to bomb the site
in Syria. It was completely destroyed.
Syria protested against Israel and declared that the Israeli operation was
to international law. It declared also that it would bring the matter to
the UN Security Council. The Israeli government, on the other hand,
considered its operation to be in conformity with international law.
a. Which provision of the UN Charter would prohibit the Israeli

operation against Syria?
b. Can Israel justify its conduct on the basis of one of the

exceptions to his provision?
5. In the war on terrorism, the question has often been raised whether the
current system of peace and security in international law is sufficient to
address the specific issues involved in the fight against terrorism.
34
Read the ICJ case concerning Armed Activities on the Territory of the Congo
(Democratic Republic of the Congo v. Uganda).
Is state A on the basis of Article 51 of the UN Charter allowed to

exercise self-defence against a terrorist group on the territory of state B
if the actions of this group are not attributable to state B?
6. On the 20th of March 2003, the United States and the United
Kingdom launched an attack against Iraq, one and a half hours after
the US ultimatum had passed. According to the coalition, the purpose
of the war against Iraq, called Operation Iraqi Freedom, was to bring
down the regime of Sadam Hussein, which allegedly repressed the Iraqi
people, supported international terrorism and possessed and employed
weapons of mass destruction.
On the 1st of May, US President Bush declared on board of a US

aircraft-carrier that the war had ended. Human Rights Watch issued the
following press release on the 1st of April 2003:
“U.S. ground forces in Iraq are using cluster munitions with a

very high failure rate, creating immediate and long-term dangers
for civilians and friendly soldiers […]. When these
submunitions fail to explode on impact as designed, they
become hazardous explosive ‘duds’ – functioning like volatile,
indiscriminate antipersonnel landmines. […] The United States
should not be using these weapons,” said Steve Goose,
executive director of the Arms Division of Human Rights
Watch. “Iraqi civilians will be paying the price with their lives
and limbs for many years.”
a. What field of international law is applicable to the

determination of the (il)legality of the use of cluster munitions?
b. Identify the fundamental principles of this area of law and

explain the scope of these principles.
c. How would you assess the (il)legality of the use of cluster

munitions in the light of these fundamental principles? For
your answer, please consult the internet for more information
on the effect of cluster munitions.
35
Bijlage 1
Resolution 2147 (2014)
Adopted by the Security Council at its 7150th meeting, on

28 March 2014
The Security Council,

Recalling its previous resolutions and the statements of its President
concerning the Democratic Republic of the Congo (DRC), especially its
resolutions 2136 (2014), 2098 (2013), 2078 (2012), 2076 (2012) and 2053
(2012),
Recalling its resolution 2086 (2013) and reaffirming the basic principles of
peacekeeping, including consent of the parties, impartiality, and non-use of
force, except in self-defence and defence of the mandate, and recognizing
that the mandate of each peacekeeping mission is specific to the need and
situation of the country concerned,
Reaffirming its strong commitment to the sovereignty, independence, unity
and territorial integrity of the DRC as well as all States in the region and
emphasizing the need to respect fully the principles of non-interference,
good-neighbourliness and regional cooperation,
Stressing the primary responsibility of the government of DRC for ensuring
security in its territory and protecting its civilians with respect to the rule of
law, human rights and international humanitarian law,
Noting that eastern DRC has continued to suffer from recurring cycles of
conflict and persistent violence by armed groups, both Congolese and
foreign, and emphasizing the need to address the root causes of conflict to
put an end to these recurring cycles of violence,
[…]
Reiterating its deep concern regarding the security and humanitarian crisis
in eastern DRC due to ongoing destabilizing activities of foreign and
domestic armed groups, and stressing the importance of neutralizing all
armed groups, including the Democratic Forces for the Liberation of
Rwanda (FDLR), the Allied Democratic Forces (ADF), the Lord’s
Resistance Army (LRA), the Bakata-Katanga and various Mayi Mayi
groups,
[…]
Expressing deep concern regarding the sustained regional threat posed by
the FDLR, a group under UN sanctions whose leaders and members
include perpetrators of the 1994 genocide against the Tutsi in Rwanda,
during which Hutu and others who opposed the genocide were also killed,
and have continued to promote and commit ethnically-based and other
killings in Rwanda and the DRC, and stressing the importance of
permanently addressing this threat,
Expressing concern that the FDLR, as well as other armed groups, continue
to have freedom of movement in the DRC, noting with deep concern
reports indicating FARDC collaboration with the FDLR at a local level and
welcoming in this regard the plans by the FARDC, supported by
MONUSCO, to neutralize the FDLR, and stressing the need to put such
plans into sustained action,
[…]
Remaining greatly concerned by the humanitarian situation that continues
to severely affect the civilian population, in particular in eastern DRC, and
the persistent high levels of violence and violations and abuses of human
rights and violations of international law, condemning in particular those
involving the targeted attacks against civilians, widespread sexual and
gender-based violence, systematic recruitment and use of children by
certain parties to the conflict, the displacement of significant numbers of
civilians, extrajudicial executions and arbitrary arrests and recognizing their
deleterious effect on the stabilization, reconstruction and development
efforts in the DRC,
[…]
Welcoming the efforts of MONUSCO and international partners in

delivering training in human rights, child protection and protection from
sexual and gender-based violence for Congolese security institutions and
underlining its importance, and welcoming the establishment of the
Women’s Platform for the PSC Framework in an effort to ensure the full
participation of women in the PSC Framework peace process,
Noting the ongoing efforts made by the Government of the DRC to combat
sexual violence in conflict including through the implementation of its
National Strategy and the commitments outlined in the Joint Communiqué
between the Government of the DRC and the United Nations on the Fight
Against Sexual Violence in Conflict adopted in Kinshasa on 30 March
2013, and strongly encouraging the Government of DRC to increase its
efforts in this regard,
[…]
37/57
Urging the Government of the DRC to remain fully committed to the
implementation of the PSC Framework, including through the adoption of a
priority action plan, and to protecting the civilian population through the
swift establishment of professional, accountable and sustainable security
forces, the deployment of an accountable Congolese civil administration, in
particular the police, judiciary, prison and territorial administration and the
consolidation of rule of law and promotion and protection of human rights,
Urging the Government of the DRC to take immediate steps to uphold its
commitment to security sector reform, including the creation and support of
a Rapid Reaction Force, the development of a roadmap for the security and
justice sectors, the development of a comprehensive Disarmament,
Demobilization and Reintegration (DDR) and Disarmament,
Demobilization, Repatriation, Resettlement and Reintegration (DDRRR)
plan, noting in this regard that the Government has proposed a new DDR
plan, all of which will require the allocation of necessary resources and a
continued commitment from the Government to prioritize reform, and
regretting that progress has been slow up to date,
Reiterating its call on all parties to cooperate fully with MONUSCO, and
its condemnation of any and all attacks against peacekeepers, emphasizing
that those responsible for such attacks must be held accountable, and
recalling its decision to extend sanctions measures outlined in paragraph 3
of the resolution 2136 (2014) to individuals and entities who plan, direct,
sponsor or participate in attacks against MONUSCO peacekeepers,
Reiterating its call upon the Secretary-General to take all measures deemed
necessary to strengthen UN field security arrangements and improve the
safety and security of all military contingents, police officers, military
observers, and especially unarmed observers,
Recognizing the significant sacrifices made by MONUSCO, commending
the active steps taken by MONUSCO, including its Intervention Brigade
acting with the support of and in cooperation with MONUSCO’s wider
Force structure, to implement fully its mandate, in particular the protection
of civilians, and encouraging the continuation of these efforts by the
Mission,
Affirming that the successful protection of civilians is critical to the
fulfilment of MONUSCO’s mandate and the delivery of an improved
security environment, in this regard, recognizing that MONUSCO has
successfully deterred attacks on civilians through its approach to protection
of civilians and welcoming the efforts made by the mission to adapt the
Force in order to enhance the delivery of the mission’s comprehensive
protection of civilians strategy, including by becoming more flexible,
versatile, and widely deployable across the whole of eastern DRC,
Underlining the importance of MONUSCO deterring any threats to the
implementation of its mandate,
Recognizing the contribution of MONUSCO to a comprehensive strategy
for durable peace and security, noting with appreciation the contribution
that MONUSCO makes to early peacebuilding and emphasizing that
MONUSCO’s activities should be conducted in a manner so as to facilitate
post-conflict peacebuilding, prevention of relapse into armed conflict and
progress towards sustainable peace and development,
Stressing the importance of the full and urgent implementation of the PSC
Framework to permanently reducing threats against civilians, noting the
need for MONUSCO to strengthen support to the government of the DRC
to enable it to address security challenges and extend state authority of the
government of DRC as expressed in paragraph 5 of the PSC Framework,
and recognizing the need for a comprehensive peace process to put an end
to the sources of conflict in the region,
Determining that the situation in the DRC continues to constitute a threat to
international peace and security in the region,
Acting under Chapter VII of the Charter of the United Nations,
MONUSCO’s mandate
1. Decides to extend the mandate of MONUSCO in the DRC,

including, on an exceptional basis and without creating a precedent or any
prejudice to the agreed principles of peacekeeping, its Intervention Brigade,
within the authorized troop ceiling of 19,815 military personnel, 760
military observers and staff officers, 391 police personnel, 1,050 personnel
of formed police units, until 31 March 2015;
2. Commends MONUSCO, including its Intervention Brigade,
for the positive impact on peace and stability in eastern DRC and on the
protection of civilians, fully supports the actions undertaken by the SRSG
in the implementation of the mission’s mandate, and encourages
MONUSCO to maximise Force interoperability, flexibility and
effectiveness in the implementation of the entirety of MONUSCO’s
mandate, in line with the Secretary-General’s report (S/2014/157), bearing
in mind the safety and security of all military contingents, police officers,
military observers, and especially unarmed observers;
39/57
3. Notes the need for a clear exit strategy, including for the
Intervention brigade, and decides that future reconfigurations of
MONUSCO and its mandate should be determined on the basis of the
evolution of the situation on the ground and, in the context of
implementation by the Government of the DRC and all other signatories of
the PSC Framework, progress towards the following objectives, in line with
the three priorities of Protection of civilians, stabilisation and support to the
implementation of the PSC framework, as set out in the mission concept:
(a) Reduction of the threat posed by Congolese and foreign armed
groups, violence against civilians, including sexual and gender-based
violence and violence against children to a level that can be effectively
managed by the Congolese justice and security institutions;
(b) Stabilization through the establishment of functional,
professional, and accountable state institutions, including security
institutions, in conflict-affected areas, and through strengthened democratic
practices that reduces the risk of instability, including adequate political
space, promotion and protection of human rights and a credible electoral
process;
4. Authorizes MONUSCO, in pursuit of the objectives described
in paragraph 3 above, to take all necessary measures to perform the
following tasks;
(a) Protection of civilians
(i) Ensure, within its area of operations, effective protection of

civilians under threat of physical violence, including through active
patrolling, paying particular attention to civilians gathered in displaced and
refugee camps, humanitarian personnel and human rights defenders, in the
context of violence emerging from any of the parties engaged in the
conflict, and mitigate the risk to civilians before, during and after any
military operation;
(ii) Ensure the protection of United Nations personnel, facilities,
installations and equipment and the security and freedom of movement of
United Nations and associated personnel;
(iii) Work with the Government of the DRC to identify threats to
civilians and implement existing prevention and response plans and
strengthen civil-military cooperation, including joint-planning, to ensure
the protection of civilians from abuses and violations of human rights and
violations of international humanitarian law, including all forms of sexual
and gender-based violence and violations and abuses committed against
children, and requests MONUSCO to ensure that child protection and
gender concerns are integrated into all operations and strategic aspects of
MONUSCO’s work and accelerate the implementation of monitoring,
analysis and reporting arrangements on conflict-related sexual violence and
the swift deployment of Women Protection Advisers as called for in
resolution 1960 (2010) and 2106 (2013), in order to seek commitments on
the prevention and response to conflict-related sexual violence;
(b) Neutralizing armed groups through the Intervention brigade
In support of the authorities of the DRC, on the basis of information

collation and analysis, and taking full account of the need to protect
civilians and mitigate risk before, during and after any military operation,
carry out targeted offensive operations through the Intervention Brigade,
either unilaterally or jointly with the FARDC, in a robust, highly mobile
and versatile manner and in strict compliance with international law,
including international humanitarian law and with the human rights due
diligence policy on UN-support to non-UN forces (HRDDP), in
cooperation with the whole of MONUSCO, prevent the expansion of all
armed groups, neutralize these groups, and disarm them in order to
contribute to the objective of reducing the threat posed by armed groups to
state authority and civilian security in eastern DRC and to make space for
stabilization activities;
(c) Monitoring the implementation of the arms embargo
41/57
Monitor the implementation of the arms embargo as described in paragraph
1 of resolution 2136 (2014) in cooperation with the Group of Experts
established by resolution 1533 (2004), and in particular observe and report
on flows of military personnel, arms or related materiel across the eastern
border of the DRC, including by using, as specified in the letter of the
Council from
22 January 2013 (S/2013/44), surveillance capabilities provided by
unmanned aerial systems, seize, collect and dispose of arms or related
materials brought into the DRC in violation of the measures imposed by
paragraph 1 of resolution 2136 (2014), and share relevant information with
the Group of Experts;
(d) Provision of support to national and international judicial

processes
Support and work with the Government of the DRC to arrest and bring to
justice those responsible for war crimes and crimes against humanity in the
country, including through cooperation with States of the region and the
ICC;
5. Authorizes MONUSCO, in support of the Congolese
authorities and their efforts to deliver the reforms called by the PSC
Framework and stabilisation in eastern DRC, to contribute to the following
tasks, in coordination with the UNCT and other actors, including through
the SRSG’s good offices;
(a) Encourage and accelerate national ownership of Security
Sector Reform (SSR) by the DRC authorities, including through the urgent
finalisation and implementation of a national strategy for the establishment
of effective, inclusive and accountable security and justice institutions by
the DRC and play a leading role in coordinating the support for SSR
provided by international and bilateral partners and the UN system;
(b) Promote peace consolidation and inclusive and transparent
political dialogue among all Congolese stakeholders with a view to
furthering reconciliation and democratization and encourage the
organization of credible and transparent elections in line with the electoral
cycle and the constitution;
(c) Encourage the consolidation of an effective national civilian
structure to control key mining activities and to manage in an equitable
manner the extraction and trade of natural resources in eastern DRC;
(d) Monitor, report and follow-up on human rights violations and
abuses, including in the context of elections, and support the UN system in-
country to ensure that any support provided by the United Nations shall be
consistent with international humanitarian law and human rights law and
refugee law as applicable;
(e) Provide good offices, advice and support to the Government
of the DRC to enable the development and finalisation of a clear and
comprehensive SSR implementation roadmap including benchmarks and
timelines to establish effective and accountable security institutions,
including vetting mechanisms;
(f) Provide good offices, advice and support to the Government
of the DRC, in compliance with the HRDDP, for a reform of the army,
including, as a first step, the establishment of a vetted, well-trained and
adequately equipped “Rapid Reaction Force” within the FARDC which
should form the nucleus for a professional, accountable, well-sustained and
effective national defence force, and support, when appropriate and in
coordination with international partners, the training of the “Rapid Reaction
Force” which should, in the frame of the benchmarks and timelines set by
the SSR roadmap, develop the capacity to assume as soon as possible
security responsibilities from the Intervention Brigade of MONUSCO;
(g) Provide good offices, advice and support to the Government
of the DRC for the design and implementation of DDR and DDRRR plans
for foreign and Congolese combatants not suspected of genocide, war
crimes, crimes against humanity or gross violations of human rights, aimed
at integration into a peaceful civilian life contributing to stable communities
in eastern DRC, while paying specific attention to the needs of children
formerly associated with armed forces and groups;
(h) Provide good offices, advice and support to the Government
of the DRC, in close cooperation with other international partners, to build
on the Government’s STAREC and revised ISSSS to support the
establishment of a minimum level of sustainable state authority and control
in conflict-affected areas in eastern DRC, including through area-based
efforts to improve security, state authority and enable the commencement
of sustainable socio-economic recovery;
(i) Provide good offices, advice and support to the Government
of the DRC for the reform of the police, including by contributing, in
compliance with the HRDDP, to the provision of training to battalions of
the Congolese National Police (PNC);
43/57
(j) Provide good offices, advice and support to the Government
of the DRC for the development and the implementation, in accordance
with the Congolese strategy for justice reform, of a multi-year joint United
Nations justice support programme in order to develop independent
criminal justice institutions and processes, the police, the judiciary and
prisons in conflict-affected areas;
(k) Provide good offices, advice and support to the Government
of the DRC to promote human rights and to fight impunity, including
through the implementation of the Government’s “zero tolerance policy”
with respect to discipline and human rights and international humanitarian
law violations, committed by elements of the security sector;
(l) Continue to collaborate with the Government of the DRC in
the swift and vigorous implementation of the action plan to prevent and end
the recruitment and use of children and sexual violence against children by
FARDC, and continue dialogue with all listed parties to obtain further
commitments and work towards the development and implementation of
time bound action plans to prevent and end the recruitment and use of
children in violation of applicable international law and other violations of
international humanitarian law;
6. Reiterates that multi-dimensional peacekeeping requires a
comprehensive approach, and requests MONUSCO’s military and civilian
components to focus on a coherent division of labour in accordance with
their respective comparative advantages and available capacities;
7. Stresses that integrated action on the ground by security and
development actors requires coordination with national authorities in order
to stabilize and improve the security situation and assist in restoration of
State authority, and underlines the importance of integrated efforts among
all United Nations entities in the field to promote coherence in the United
Nations’ work in conflict and post-conflict situations
[…]
MONUSCO
30. Calls on MONUSCO to coordinate strategies with other UN

missions in the region for enhanced information-sharing in light of the
attacks by the LRA, and reiterates support to the respective initiatives taken
by the UN and the AU to facilitate regional action against the LRA,
consistent with paragraph 4 (a);
31. Encourages MONUSCO to enhance its interaction with the
civilian population to raise awareness and understanding about its mandate
and activities through a comprehensive public outreach programme, to
identify potential threats against the civilian population and to collect
reliable information on violations of international humanitarian law and
violations and abuses of human rights perpetrated against civilians;
32. Requests the Secretary-General to take the necessary measures
to ensure full compliance of MONUSCO with the United Nations zero-
tolerance policy on sexual exploitation and abuses and to keep the Council
informed if cases of such conduct occur;
33. Requests MONUSCO to ensure that any support provided to
national security forces is in strict compliance with the United Nations
human rights due diligence policy, urges the United Nations system in
DRC to adopt a join and uniform approach regarding HRDDP
implementation;
34. Demands that all parties cooperate fully with the operations of
MONUSCO and allow and facilitate the full, safe, immediate and
unhindered access for United Nations and associated personnel in carrying
out their mandate and the timely delivery of humanitarian assistance to
populations in need, in particular to internally displaced persons,
throughout the territory of the DRC, respecting the United Nations guiding
principles of humanitarian assistance and relevant provisions of
international law;
35. Calls on all Member States to generously contribute to the UN
humanitarian appeal for the DRC to help ensure that UN humanitarian
agencies and other international organizations are fully funded and able to
address the protection and assistance needs of internally displaced people,
survivors of sexual violence, and other vulnerable communities;
36. Calls on Member states to pledge and provide the remaining
force enablers, in particular military air assets, required for the Mission, and
recalls the importance of close consultations with troop- and police-
contributing countries;
37. Notes that it is important that all MONUSCO contingents,
including the contingents of the Intervention Brigade, are properly prepared
and effectively equipped to be able to carry out their respective tasks;
45/57
38. Expresses its full support to the UN Group of Experts
established by resolution 1533 (2004) and calls for enhanced cooperation
between all States, particularly those in the region, MONUSCO and the
Group of Experts, encourages all parties and all States to ensure
cooperation with the Group of Experts by individuals and entities within
their jurisdiction or under their control and reiterates its demand that all
parties and all States ensure the safety of its members and its support staff,
and unhindered and immediate access, in particular to persons, documents
and sites the Group of Experts deems relevant to the execution of its
mandate;
Week 8 Regulering van de economie en duurzame ontwikkeling
Vragen
1. Een fundamenteel beginsel van de GATT is het beginsel van nationale

behandeling.
a. Wat wordt in de GATT bedoeld met het beginsel van nationale
behandeling?
b. Lees European Communities, Measures Affecting Asbestos and Asbestos

Containing Products. Frankrijk verbood de invoer van
asbesthoudende (en dus kankerverwekkende) producten uit
Canada. Canada bracht een klacht bij de WTO. Omdat
handelsverkeer tot de bevoegdheden van de EG behoort, trad
de EG voor Frankrijk op.
In het Panel (eerste aanleg) stelde de EG dat

kankerverwekkende producten geen gelijke (“like”) producten
zijn als niet-kankerverwekkende producten en dat daarom de
EG de invoer vanuit Canada onder art. III (beginsel van
nationale behandeling) GATT mocht verbieden. Als het geen
gelijke producten zouden zijn, zou de EG niet gehouden zijn
de producten volgens dezelfde (nationale) standaard te
behandelen. Het Panel verwierp dit argument (de EG won
overigens wel onder art. XX, op grond van het argument dat
invoerbeperking nodig was voor de bescherming van leven).
De EG ging in hoger beroep tegen het oordeel dat

kankerverwekkende producten ‘like producten’ zijn als niet-
kankerverwekkende producten.
Hoe oordeelde het beroepsorgaan van de WTO in deze

kwestie?
c. Is, in het licht van de analyse van het Beroepsorgaan, hout uit
een tropisch regenwoud een ‘like product’ als hout uit een
productiebos in de zin van artikelen I en III GATT 1994?
2. Lees de uitspraak van de WTO Appellate Body in de zaak United States

of America, Import Prohibition Of Certain Shrimp And Shrimp Products.
a. Hoe beoordeelde het Beroepsorgaan het beroep dat de VS

deden op art. XX(g)?
b. Deze uitspraak wordt beschouwd als een overwinning voor de

milieustroming in het vrijhandelsdebat. Waarom?
3. Stel: Nederland stelt sinds enkele weken extra eisen in de vorm van
extra controles en extra certificaten aan Aziatische vleesproducenten
47/57
om nog beter te waarborgen dat het vlees uit Azië van goede kwaliteit
is en met een gerust hart in de Nederlandse supermarkt kan worden
verkocht. Voor producten uit andere staten of regio’s geldt de eis niet.
a. Een buitenlandse vleesproducent afkomstig uit een WTO

lidstaat stelt dat dit in strijd is met de GATT. Heeft deze
producent gelijk?
b. Nederland stelt dat het deze extra eisen heeft gesteld nu vorige
maand bekend is geworden dat vlees uit een bepaald aantal
Aziatische lidstaten onder veel te hoge temperatuur wordt
opgeslagen voordat het wordt geëxporteerd naar Europa. Op
welke bepaling(en) uit de GATT zou Nederland zich met dit
verweer kunnen baseren? Heeft dit verweer kans van slagen?
4. In de jaren ‘90 zag de Boliviaanse regering zich genoodzaakt meerdere

staatsbedrijven te privatiseren, teneinde aanspraak te kunnen maken op
leningen van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds. Als
onderdeel hiervan werd in 1999 de drinkwatervoorziening in de
Boliviaanse stad Cochabamba geprivatiseerd. Zij kwam in handen van
Aguas del Tunari, een consortium geleid door het Amerikaanse bedrijf
Bechtel en het Italiaanse Edison. Om belastingtechnische redenen
hadden de moederbedrijven een postbusfirma in Amsterdam opgericht.
Aguas del Tunari verkreeg de rechten op alle water in het betreffende
gebied, inclusief gevallen regenwater. In december 1999 kondigde het
bedrijf een verdubbeling van de waterprijs aan. Voor velen werd water
duurder dan voedsel; wie de rekening niet kon betalen, werd afgesloten.
Er vormde zich een beweging van arbeiders en boeren, La Coordinadora
de Defensa del Agua y de la Vida (Coalitie ter bescherming van water en
leven) die eiste dat de privatisering werd teruggedraaid.
Na hevige protesten, stakingen en wegblokkades in het begin van 2000

ontvluchtte de directie van Aquas del Tunari het land en liet het bedrijf
achter met grote schulden. Onder druk van de publieke opinie draaide
de regering de privatisering terug. De regering nationaliseerde het
bedrijf en droeg het waterbedrijf over aan SEMAPA, een coöperatie
van gemeente, vakbond en La Coordinadora. Zich beroepend op het
Nederlands-Boliviaanse bilaterale investeringsverdrag – dat relevant
was vanwege de vestiging, op papier, van een dochterbedrijf in
Amsterdam – wendde Bechtel/Aguas del Tunari zich in 2001 tot het
ICSID. Op 19 januari 2006 werd een schikking bereikt tussen Bechtel
en de staat Bolivia, en werd de procedure gestaakt.
Stel nu dat deze schikking niet was bereikt, en dat de zaak door het
ICSID werd beoordeeld. Het geschil betreft de vraag of Bolivia het
bilterale verdrag tussen Nederland en Bolivia (zie Bijlage in de
Handleiding & Reader) heeft geschonden en zo ja, op welke gronden.
Beoordeel het argument van Bechtel dat Bolivia in strijd met het
bilaterale verdrag tussen Bolivia en Nederland gehandeld heeft.
5. In 1996 werd de zogeheten Arctic Council opgericht. Dit is een

internationale organisatie ter bevordering van de coördinatie, co-
operatie en interactie van de Arctische staten (de VS, Canada, Rusland,
Noorwegen, Finland, IJsland en Denemarken). Een van de
onderwerpen onder de aandacht van de Arctic Council is olieboringen
in het gebied rond de Noordpool. Dit vooral omdat het waarschijnlijk
is dat een olielekkage in dit gebied moeilijk te beheersen zal zijn, in
verband met de afgelegen locatie en beperkte communicatie
mogelijkheden, en daardoor enorme schade aan het milieu zou kunnen
veroorzaken.
a. Op grond van welk beginsel van het internationaal milieurecht

zou je kunnen beargumenteren dat de Arctische staten
strengere eisen moeten stellen aan boorplatforms in gebied dan
de internationaal geaccepteerde eisen?
b. Heeft dit beginsel een gewoonterechtelijke status?
c. Een grote olieramp in het noordpoolgebied zal niet alleen het

milieu schade toebrengen, maar ook een bedreiging vormen
voor de leefwijze van de inheemse bevolking van de regio, met
name de Inuit en de Sami. Zij hebben er dan ook belang bij dat
oliewinning in het gebied goed gereguleerd wordt om de kans
op vervuiling tot een minimum te beperken. Op welk
rechtsgebied, en welke regel in dat rechtsgebied in het
bijzonder, zouden zij een beroep kunnen doen om de staat te
dwingen hun leefwijze te respecteren bij het toekennen van
licenties voor oliewinning?
49/57
Week 9 Internationale aansprakelijkheid
Vragen
1. In het begin van de jaren negentig besloot een Duits bedrijf genaamd
Hamester te investeren in de cacao-industrie in Ghana. Het zette
bedrijven op voor de verwerking van cacaobonen tot chocolade en
andere producten. Om dit te kunnen doen moest Hamester een
overeenkomst sluiten met de Ghanese Cacaobond, Cocobod. Cocobod
is weliswaar geen staatsorgaan, maar het is onder Ghanees recht wel
verantwoordelijk voor de inkoop van cacaobonen van Ghanese
cacaoboeren en vervolgens voor de verkoop en export van deze bonen.
Cocobod heeft een groot aantal taken, waaronder het reguleren van de
marketing en export van cacao, koffie en sheabonen, het bevorderen
van export van cacaobonen en het bestrijden van ziektes bij
cacaobonen, maar ook het afsluiten van commerciële transacties voor
verkoop en export van cacaobonen, koffie en sheabonen. Het
vervullen van deze taken is bij wet vastgelegd. Hamester was
afhankelijk van Cocobod voor de levering van cacaobonen om deze te
kunnen verwerken tot chocolade en andere producten. In het begin
verliep de samenwerking tussen Hamester en Cocobod zonder
problemen, maar na enige tijd ontstonden er conflicten over betaling
en levering van cacaobonen.
Ghana en Duitsland hebben een Bilateraal Investeringsverdrag

gesloten, waaronder zij rechtsmacht geven aan een ICSID
arbitragetribunaal (zie week 4) om geschillen tussen investeerders (in dit
geval Hamester) en partijen (in dit geval Ghana) te beslechten.
Hamester besloot gebruik te maken van deze mogelijkheid het dispuut
door een arbitragetribunaal te laten beslechten, en stelde de staat
Ghana aansprakelijk voor de schade die het geleden heeft doordat
Cocobod weigerde cacaobonen te leveren.
Hamester beargumenteerde dat de handelingen van Cocobod

toegerekend kunnen worden aan Ghana. Volgens Hamester staat
Cocobod direct onder controle van Ghana en oefent het
overheidstaken uit. Ghana daarentegen beargumenteerde dat Cocobod
geen staatstaken uitvoerde. Bovendien, hoewel Cocobod in sommige
opzichten overheidstaken uitvoerde, waren de handelingen waarvoor
Hamester Ghana nu aansprakelijk wilde stellen daar geen onderdeel
van. Cocobod, bij het leveren van cacaobonen, handelde immers
gewoon als commerciële partij.
a. Welke bepalingen van de ILC Artikelen inzake

staatsaansprakelijk zijn mogelijk van toepassing op de vraag
naar toerekenbaarheid van handelingen van Cocobod aan de
staat Ghana?
Week 9 Internationale Aansprakelijkheid
b. Geef voor elk van deze bepalingen de belangrijkste criteria op

grond waarvan bepaald moet worden of de staat aansprakelijk
is voor het handelen van Cocobod.
c. Hoe zou u deze criteria beoordelen in de huidige casus?
d. Stel dat Cocobod de jure een staatsorgaan is. Als Ghana

Cocobod wel de opdracht gegeven had cacaobonen te leveren,
maar Cocobod zelf besloten had die opdracht niet uit te
voeren, kan Ghana dan toch aansprakelijk gehouden worden
voor het niet leveren van cacaobonen?
2. In januari 2000 veroorzaakte een in Roemenië gevestigd Australisch

bedrijf een lozing van gif in een zijrivier van de Donau. Het gif bereikte
de Donau in Roemenië en Hongarije in zeer korte tijd en veroorzaakte
belangrijke schade aan het ecosysteem van de Donau in Hongarije.
Hongarije overwoog zowel het bedrijf als de staat Roemenië
aansprakelijk te stellen. Lees de uitspraak van het ICJ in Corfu Channel.
a. Kan Roemenië zich verweren met de stelling dat de feitelijke

oorzaak van de vervuiling ligt bij het bedrijf en dat Roemenië
niet aansprakelijk kan worden gehouden in verband met de
handeling van dit bedrijf?
b. Is het relevant dat het bedrijf in kwestie niet Roemeens is, maar
Australisch?
3. Lees de United States Diplomatic and Consular Staff in Tehran zaak.
a. Konden volgens het Hof de handelingen van de bezetters van

de ambassade van de Verenigde Staten worden toegerekend aan
Iran?
b. Leg uit onder welke voorwaarden een staat diplomatieke

bescherming kan uitoefenen en of deze voorwaarden in dit
geval waren vervuld.
c. Kan de door de Verenigde Staten geïnitieerde procedure voor

het Internationaal Gerechtshof worden gekwalificeerd als een
uitoefening van diplomatieke bescherming?
4. In de zomer van 2012 werd een Turks militair vliegtuig neergehaald

door Syrië. Volgens Syrië bevond het toestel zich zonder toestemming
in het Syrische luchtruim.
51/57
a. Welke verdedigingsgrond(en) zou Syrië kunnen aanvoeren om

het neerhalen van het Turkse vliegtuig te rechtvaardigen?
b. Wat is het verschil tussen de verdedigingsgronden force majeure

en distress?
5. Lees de uitspraak Application of the Convention on the Prevention and

Punishment of the Crime of Genocide (Bosnia and Herzegovina v. Serbia and
Montenegro). Het Hof komt tot de conclusie dat Servië niet
aansprakelijk is voor het plegen van genocide, maar wel voor de ‘failure
to prevent’ genocide.
a. Welke test past het Hof in par. 396-412 toe om te bepalen of

Servië aansprakelijk was voor de genocide in Srebrenica (1995)?
Wat is de reden die het Hof geeft voor de nauwe interpretatie
van deze test (en de verwerping van het bredere criterium van
‘overall control’)?
b. In artikel 42 en 48 van de ILC Artikelen inzake

Staatsaansprakelijkheid wordt neergelegd welke staten
aansprakelijkheid kunnen inroepen. Op grond van welke
bepaling in deze artikelen kan Bosnië en Herzegovina de
aansprakelijkheid van Servië inroepen voor de schending van
het Genocideverdrag?
c. Kan Nederland zich ook op een of meerdere bepalingen van

artikel 42 of 48 beroepen om Servië aansprakelijk te stellen?
d. Stel dat het Hof Servië aansprakelijk had bevonden voor het
plegen van genocide. Welke vormen van rechtsherstel waren in
deze procedure mogelijk en gepast geweest?
Week 10 Rechtshandhaving en Conflictbeslechting
Week 10 Rechtshandhaving en conflictbeslechting
Vragen
1. Internationaal recht onderscheidt retorsies en represailles

(tegenmaatregelen). Geef van beide een voorbeeld.
2. a. Wat is het belangrijkste verschil tussen diplomatieke conflictbeslechting

aan de ene kant en arbitrage en rechtspraak aan de andere kant?
b. Wat zou de reden kunnen zijn dat twee staten hun geschil niet voor een
internationale rechter willen brengen maar gebruik wensen te maken van
diplomatieke geschillenbeslechting?
3. Het Internationaal Gerechtshof kent geen verplichte rechtsmacht.
a. Wat betekent dit?
b. Op welke wijzen kan het Hof rechtsmacht worden verleend?
Lees de Interhandel zaak. Op basis van art. 36 lid 2 Statuut van het kunnen
Staten zogenaamde facultatieve verklaringen afleggen. Dergelijke
verklaringen kunnen voorbehouden bevatten.
c. Leg uit wat bedoeld wordt met het beginsel van wederkerigheid met
betrekking tot voorbehouden.
4. Lees de uitspraak in de LaGrand zaak.
a. Wat is de grondslag voor de rechtsmacht van het Hof in deze zaak?
b. Zou Duitsland de zaak ook voor het Internationaal Gerechtshof

hebben kunnen brengen op grond van de zogenaamde facultatieve
verklaring in artikel 36 lid 2 van het Statuut van het Internationaal
Gerechtshof? Raadpleeg de website van het Hof (http://www.icj-cij.org)
en baseert u zich bij het antwoord op de huidige situatie.
Art. 2 van het Facultatieve Protocol bij het Weense Verdrag inzake
Consulaire Betrekkingen (1963) laat aan staten de mogelijkheid het geschil
niet voor te leggen aan het Internationaal Gerechtshof doch te kiezen
voor arbitrage.
c. Leg uit of er redenen zijn waarom Duitsland dan wel de Verenigde

Staten de voorkeur zouden hebben kunnen geven aan arbitrage.
Zoals blijkt uit de uitspraak, had het Hof één dag voor de executie van
Walter LaGrand een voorlopige maatregel (provisional measure)
uitgevaardigd met de strekking dat de VS de executie moest uitstellen. De
53
executie van Walter LaGrand werd evenwel de volgende dag voltrokken.

Karl LaGrand was toen al geëxecuteerd. Eén van de eisen van Duitsland
was dat het Hof de aansprakelijkheid van de VS zou vaststellen voor het
niet-naleven van de voorlopige maatregelen.
d. Hoe beoordeelde het Hof deze eis? Wat zijn argumenten om

voorlopige maatregelen als wel, of juist niet verbindend te
beschouwen?
Een aantal Nederlandse juristen heeft ten tijde van de uitspraak bepleit
dat, vanwege het principiële karakter van het geschil, Nederland zich had
moeten mengen in de procedure.
e. Staat het Statuut van het Hof een dergelijke interventie toe? Welke
belangen zou Nederland kunnen hebben bij interventie?
5. In mei 2001 riep Amnesty International op tot een zogenoemde

‘schrijfactie’ naar aanleiding van de lotgevallen van een 26-jarige Turkse
vrouw en haar 2-jarige zoontje: beiden waren in december 1996
aangehouden omdat de politie de vrouw (en haar echtgenoot) verdacht
van lidmaatschap van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK). In 2001
bevond de vrouw zich nog steeds in hechtenis (haar zoontje was
gelokaliseerd in een weeshuis). In 1997 had zij een officiële klacht
ingediend tegen de politieagenten die haar en haar zoontje, gedurende
11 dagen na aanhouding, gefolterd hadden. Ondanks een medisch
rapport dat de foltering bevestigde, was het Turkse OM niet tot
vervolging overgegaan. Ook een door het slachtoffer ingesteld hoger
beroep werd verworpen. Vier jaar later gingen de voor de foltering
verantwoordelijke agenten nog steeds vrijuit; de vrouw bevond zich
nog steeds in hechtenis, en vreesde voor het opleggen van de
doodstraf.
a. Beoordeel op grond van artikel 34 en 35 van het EVRM of het

slachtoffer zou kunnen klagen bij het Europese Hof voor de Rechten
van de Mens.
b. Zou Nederland een klacht kunnen indienen tegen Turkije?
c. Is er een mogelijkheid tot het vragen van een bindende voorlopige

voorziening?
d. Zijn er nog anderen dan de betrokkene zelf die een klacht zouden
kunnen indienen?
6. Het Internationaal Strafhof is opgericht in 2002.
a. Wanneer mag het Internationaal Strafhof jurisdictie uitoefenen?

Verwijs in uw antwoord naar de relevante artikelen van het Statuut van
het Internationaal Strafhof.
54
Week 10 Rechtshandhaving en Conflictbeslechting
President Assad van Syrië wordt in de internationale media verdacht

van misdrijven tegen de menselijkheid. Syrië is geen partij bij het
Statuut van het Internationaal Strafhof.
b. Kan een zittend staatshoofd in principe berecht worden door het

Internationaal Strafhof? En zou een andere staat, bijvoorbeeld
Nederland, President Assad kunnen berechten voor misdrijven tegen
de menselijkheid?
55
Week 11 Doorwerking van het internationaal recht in de Nederlandse

rechtsorde
Vragen
1. Is de praktijk van veel staten om doorwerking van internationaal recht te

onthouden volkenrechtelijk onrechtmatig? Stelt het volkenrecht zelf regels
omtrent de doorwerking ervan in het nationale recht?
2. Lees Danikovic e.a. v. Staat der Nederlanden, Hoge Raad, 29 november 2002, het
Spoorwegstakingsarrest, Hoge Raad, 30 mei 1986.
a. Wat zijn de belangrijkste voorwaarden voor de directe toepassing van

internationaal recht door de Nederlandse rechter?
Lees LaGrand (Duitsland v. Verenigde Staten). Een Zwitserse mevrouw

Milka die is opgepakt omdat ze wordt verdacht van drugshandel vraagt na
twee weken doorgebracht te hebben in voorarrest om haar consul te
spreken. Dit wordt haar tot drie maal toe geweigerd. Zij beklaagt zich
vervolgens voor de Nederlandse rechter dat Nederland onrechtmatig heeft
gehandeld door haar het contact met de Zwitserse consul te weigeren. Zij
stelt daar recht op te hebben op basis van artikel 36(1) van de Weense
Conventie inzake Consulaire Betrekkingen.
b. Kan mevr. Milka die bepaling voor de Nederlandse rechter inroepen?
3. Lees de uitspraak van de Rechtbank Utrecht van 6 april 2010 (Noodopvang

uitgeprocedeerde asielzoekster en minderjarig kind).
a. Welke juridische waarde hecht de Utrechtse rechtbank aan de uitspraak

van het Europees Comité voor Sociale Rechten?
b. Zou u, in het licht van de toepassing van internationaal recht door de

rechter en op basis van Artikel 93 van de Grondwet tot hetzelfde oordeel
komen als de Rechtbank Utrecht?
c. Wat is in deze zaak het gevolg van het feit dat de nationale regel door de
rechter onverenigbaar geacht werd met de internationale regel? Verwijs in
uw antwoord naar de uitspraak.
d. Hoe werken uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de
Mens door in de Nederlandse rechtsorde?
4. De Nederlandse rechter heeft de mogelijkheid over te gaan tot zogeheten

verdragsconforme interpretatie van nationaal recht. De presumptie is dat de
Nederlandse wetgever niet heeft willen afwijken van internationaal recht en dat
56
Week 11 Doorwerking internationaal recht
nationaal recht derhalve zoveel mogelijk in overeenstemming met internationaal

recht toegepast moet worden.
Geeft twee redenen voor de Nederlandse rechter om over te gaan op

verdragsconforme interpretatie.
5. In Nederland zijn de mogelijkheden van doorwerking van gewoonterecht

beperkter dan de mogelijkheden van doorwerking van verdragsrecht. Lees de
relevante passages in de uitspraak van de Hoge Raad in het Decembermoorden arrest.
a. Wat zijn de redenen voor de Grondwetgever om aan gewoonterecht

geen voorrang boven strijdige regels van nationaal recht toe te kennen?
b. Kunt u argumenten formuleren waarom (in tegenstelling tot wat de

Grondwetgever heeft beslist) aan gewoonterecht wel degelijk voorrang had
kunnen worden verleend.
6. Nederland is lid van verschillende regionale organisaties, zoals de Organisatie

voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), de West-Europese Unie
(WEU), de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), en de Organisatie
voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).
Onder welke voorwaarden en op welke manier werken de besluiten van deze

organisaties door in de Nederlandse rechtsorde?
7. In de Verenigde Staten wordt de ruimte van de nationale rechter om

internationaal recht toe te passen beperkt door belangen van buitenlands beleid.
Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de rechtsprekende macht en de
uitvoerende macht, waarbij de rechtsprekende macht weliswaar de controlerende
functie heeft, maar rekening moet houden met de belangen en inzichten van de
uitvoerende macht. In Sosa v. Alvarez Machain (2004) schreef het Supreme Court
dat ‘federal courts should give serious weight to the Executive Branch’s view of
the case’s impact on foreign policy’.
In hoeverre is een dergelijke opvatting terug te vinden in Danikovic e.a. v. Staat der
Nederlanden (Hoge Raad, 29 november 2002)?
57

Werkboek 2015-2016 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Werkboek 2015-2016 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Werkboek

Week 1 Begrip en aard van internationaal recht, bronnen ................................................. 7

Week 2 Bronnen en verdragenrecht ................................................................................. 11

Week 3 Rechtspersonen: staten en internationale organisaties ....................................... 21

Week 5 Afbakening van staatsgezag en immuniteiten van internationale organisaties .. 26

Week 6 Bescherming van individuen .............................................................................. 30

Week 7 International Peace and Security ........................................................................ 33

Week 8 Regulering van de economie en duurzame ontwikkeling .................................. 47

Week 9 Internationale aansprakelijkheid ........................................................................ 50

Week 10 Rechtshandhaving en conflictbeslechting ........................................................ 53

Week 11 Doorwerking van het internationaal recht in de Nederlandse rechtsorde ......... 56

Naast werkgroepen worden er in dit vak hoorcolleges en

NB: er worden geen ‘standaardantwoorden’ verstrekt op de vragen in dit

NB: u wordt geacht Blackboard wekelijks te raadplegen en u aldus te

Deelname aan de werkgroepen is niet verplicht, maar wordt sterk aanbevolen.

Instructies voor het beantwoorden van de vragen en opdrachten

Bij een (eenvoudige) kennis- of inzichtvraag zal u bijvoorbeeld gevraagd

Bij een casuspositie of een complexere toepassingsvraag zult u bijvoorbeeld

De IRAC structuur is in het bijzonder geschikt voor vraagstukken van

Week 1 Begrip en aard van internationaal recht, bronnen

1. Het juridische karakter van internationaal publiekrecht is vaak ter discussie

“Laws properly so called are a species of commands. But, being a

Vanuit deze visie beschouwde Austin internationaal recht als “laws

a. Wat is internationaal publiekrecht?

b. Waarin verschillen de handhavingsmechanismen in het internationaal

2. Internationaal recht kent een verscheidenheid aan bronnen voor bindende

b. Welke bronnen kent het internationaal recht nog meer?

c. Geef van de volgende documenten/instrumenten aan of die tot de regels

iiii. VERORDENING (EU) Nr. 432/2012 VAN DE

d. Wat is ‘soft law’?

b. Hoe stelt het Internationale Gerechtshof in Nicaragua vast of er sprake is

d. In de Fisheries zaak verzette Noorwegen zich tegen de geldigheid van een

4. Om welke rechtsbron gaat het in de Nuclear Tests zaak? En op grond van

b. In het nationale (burgerlijke) recht is dwingend recht een normaal

6. Op tal van gebieden waar reeds gewoonterecht bestaat, is geprobeerd het

Wat zijn argumenten vóór en tegen het vastleggen van een

Week 2 Bronnen en verdragenrecht

1. a. Wat is een verdrag? Betrek in uw antwoord ook de uitspraken van

b. Geef van elk van de onderstaande voorbeelden aan of er sprake is

i. Een serie verklaringen van de Franse President dat zijn land

2. Op 23 november 2001 werd in de Raad van Europa de Convention on

e. possessing child pornography in a computer system or on a

a. Is het verdrag in het Nederlands gepubliceerd? Waar en wanneer?

Denemarken neemt geen wetgeving aan voor de uitvoering van artikel

b. Kan Nederland eisen dat Denemarken toch volledig uitvoering geeft

c. Hoeveel staten zijn partij bij de United Nations Convention against

3. Lees de overeenkomst in Bijlage 1.

a. De Weense Conventie inzake het Verdragenrecht van 1969 voorziet

b. Deze overeenkomst werd vooraf niet aan het Parlement voorgelegd

c. Mocht kunnen worden vastgesteld dat de regering in strijd met de

4. Over de betekenis van bepalingen van verdragen ontstaat nog wel

a) Welke methoden kent het Weens Verdragenverdrag voor de

b) Zijn er buiten het Weens Verdragenverdrag nog andere methoden

5. Stel: samen met Zuid-Afrika, Chili en Australië heeft Italië het

b. Op grond van welke regel zou Australië bezwaar kunnen maken

c. Stel dat Australië het voorbehoud onacceptabel acht. Welk effect

d. Stel: het IOV is nog niet in werking getreden. Welke verplichting

e. Stel: het IOV is in werking getreden. Bulgarije wil alsnog partij

6. In de Gabcíkovo-Nagymaros zaak deed Hongarije, in verband met de

b. Moet de bepaling in het Weens Verdragenverdrag betreffende de

c. Hoe oordeelde het Hof over de argumentatie van Hongarije?

TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN

JAARGANG 1999 NR. 98