You are on page 1of 89

cg';"rL – !

-lgod @ sf] v08 -v_ ;“u ;DalGwt_


ljefuLo k|d'vx?

!= clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]usf] k|d'v cfo'Qm .


@= nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf .
#= k|d'v lgjf{rg cfo'Qm .
$= dxfGofoflwjQmf .
%= dGqfno÷;lrjfno÷;+j}wflgs c+u / lgsfo tyf cGo :yfoL cfof]usf
;lrjx? ================= .
^= ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6«f/ .
&= gfoj dxfGofoflwjQmf .
*= dxfn]vf lgoGqs .
(= /fhZj Gofoflws/0fsf] cWoIf .
!)= =================

!!= g]kfn ;/sf/sf s]Gb|Lo :t/sf ljefux?sf k|d'v .


!@= ljefu:t/Lo sfof{no tyf /fhkqfl°t k|yd >]0fLsf clws[t k|d'v x'g] s]Gb|Lo :t/sf
sfof{nosf k|d'vx? .
!#= anflws[t, k|aGw/yL, sfo{/yL jf jflxgLktLx? -lghfdtL sd{rf/L sfo{/t lgsfodfdfq_ .
!$= If]qLo :t/sf sfof{nosf k|d'vx? .
!%= ljb]z l:yt ======= g]kfnL b'tfjf; tyf lgof]usf k|d'vx? .
!^= hn tyf zlQm cfof]usf ;lrj .
!&= k|d'v lhNnf clwsf/Lx? .
!*= pRr cbfntsf /lhi6«f/x? .
!(= k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{nosf ;x GofoflwjQmfx? .
@)= :yfgLo ljsf; clwsf/Lx? .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
 ldlt @)^$.(.$ sf] g]kfn /fhkqsf] ;"rgfaf6 lemlsPsf] .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

1
@!= k|zf;sLo cbfntsf] /lhi6«f/ .
@@= g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;do ;dodf tf]s]sf c? clwsf/Lx? .
@#= >d cbfntsf] cWoIf jf Pshgf dfq d'2f x]g]{ clwsf/L ePsf]df ;f]xL
clwsf/L .
@$=pkk|wfgdGqLsf] sfof{nosf sfof{no k|d'v .
@$s= If]qLo k|zf;g sfof{nosf If]qLo k|zf;sx? .
@%= /fli6«o ;t{stf s]Gb|sf k|d'v clws[t .
@^= uf]Zjf/f x'nfs sfof{nosf k|d'v x'nfs xflsd .
@&= g]kfn k|ltlnlk clwsf/ /lhi6«f/sf] sfof{nosf /lhi6«f/ .
@*= ljz]if cbfntsf /lhi6«f/ .
@(= C0f c;'nL k'g/fj]bg Gofoflws/0fsf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L .
#)= dxfn]vf kl/Ifs .
#!= pkdxfn]vf kl/Ifs .
 #@= ljz]if ;/sf/L jsLn sfof{nosf ;xGofoflwjQmf .

 ldlt @)%#.^.!$ sf] ;"rgfåf/f ;dfj]z ul/Psf] . -g]=/f=k= ldlt @)%#.^.!$_


 ldlt @)%$.$.@) sf] ;"rgfåf/f yk ul/Psf] . -g]=/f=k= ldlt @)%$.$.@)_
 ldlt @)%*.!.!& sf] ;"rgfåf/f ;dfj]z ul/Psf] . -g]=/f=k= ldlt @)%*.!.!&_
 ldlt @)^).^.( sf] ;"rgfåf/f ;dfj]z ul/Psf] . -g]=/f=k= ldlt @)^).^.(_
 ldlt @)%*.(.!^ sf] ;"rgfåf/f yk ul/Psf] . -g]=/f=k= ldlt @)%*.(.!^_
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
 ldlt @)^%.&.$ sf] ;"rgfåf/f ;dfj]z ul/Psf] .
 afx||f}+ ;+zf]wgåf/f yk .

2
cg';"rL – @
-lgod @ sf] v08 -u_ ;“u ;DalGwt_
sfof{nox?sf] gfd

!= nf]s ;]jf cfof]usf c~rn sfof{nox? .


@= lhNnf cbfntx? .
#= lhNnf ;/sf/L jsLn sfof{nox? .
$= =======================
%= lhNnf l:yt sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nox? .
^= =======================
&= s[lif ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{nox? M–

-s_ If]qLo s[lif tfnLd s]Gb|x? .


-v_ lhNnf s[lif ljsf; sfof{nox? .
-u_ If]qLo jLp ljhg k|of]uzfnf .
-3_ If]qLo jfnL ;+/If0f k|of]uzfnf .
-ª_ KnfG6 Sjf/]G6fOg sfof{nox? .
-r_ dT:o k|of]uzfnfx? .
&s= kz' ;]jf ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{nox? M–

-s_ lhNnf kz' ;]jf sfof{nox? .


-v_ kz' Sjf/]G6fOg sfof{nox? .
-u_ If]qLo k|of]uzfnfx? .
-3_ If]qLo tfnLd s]Gb|x? .
-ª_ kmfd{÷s]Gb|x? .
-r_ k|hgg s]Gb|x? .
&v= vfB k|ljlw tyf u'0f lgoGq0f ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{nox? M–

-s_ If]qLo vfB k|ljlw tyf u'0f lgoGq0f sfof{nox? .


-v_ vfB Sjf/]G6fOg k|of]uzfnfx? .

 g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% åf/f vf/]h .


 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .

3
-u_ :ofp k|zf]wg s]Gb|, h'Dnf .

*= l8lehg tyf ;xsf/L k|lzIf0f sfof{nox? .


(= ;xsf/L ljsf; k|lzIf0f s]Gb| .
!)= lhNnf lzIff sfof{nox? .
!!= zfvf tYof° sfof{nox? .

!@= l8lehg l;+rfO{ sfof{nox? .


!#= 3/]n' tyf ;fgf pBf]u sfof{nox? .
!$= /fli6«o oftfoft Joj:yf ljefu cGtu{tsf c~rn sfof{nox? .
!%= ;8s ljefu cGtu{tsf l8lehg :t/Lo sfof{nox? .
!^= g]kfn u'0f:t/ tyf gfktf}n ljefu cGtu{tsf c~rn sfof{nox? .
!&= jfl0fHo tyf cfk"lt{ dGqfno cGtu{tsf jfl0fHo sfof{nox? .
!*= ejg, cfjf; tyf zx/L ljsf; ljefu cGtu{tsf l8lehg :t/Lo sfof{nox? .
!(= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu cGtu{tsf l8lehg :t/Lo sfof{nox? .
@)= lhNnf jg sfof{nox? .
@!= /fli6«o lgs'~h, jGohGt' cf/If, lzsf/ cf/If tyf ;+/If0f sfof{no .
@@= ========= jg:klt pBfg uf]bfj/L .
@#= lhNnf e"–;+/If0f sfof{nox? .
@$= jg:klt ljefusf lhNnfl:yt sfof{nox? .
@%= d"n eG;f/ sfof{nox? .
@^= cfGtl/s /fhZj sfof{nox? .
@&= ===========================
@*=  … … … … … … … …
@(= ========================
#)= ko{6g sfof{no, kf]v/f tyf ko{6g ;"rgf s]Gb|x? .
#!= =========== dfnkf]t sfof{nox? .
#@= e"ld ;'wf/ sfof{nox? .

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .


 ldlt @)%@.!!.!) sf] ;"rgfåf/f x]/km]/ ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)%@.!!.!)_
 afx||f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
 ldlt @)^$.(.$ sf] g]kfn /fhkqsf] ;"rgfaf6 lemlsPsf] .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
 ldlt @)%#.^.!$ sf] ;"rgfåf/f lemlsPsf] . -g]=/f=k= ldlt @)%#.^.!$_
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
 ldlt @)%!.^.@# sf] ;"rgfåf/f x]/km]/ ul/Psf] .-g]=/f=k= ldlt @)%!.^.@#_

4
##= gfkL ljefu cGtu{tsf gfkL uf]Zjf/f, gfkL sfof{no tyf gfkL tfnLd s]Gb|x? .
#$= =======================
#%= =========================
#^= =========================
#&= s]Gb|Lo txl;n sfof{no .
#*= x'nfs ;]jf ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{nox? M–
-s_ /fhkqfl°t clws[t k|d'v ePsf lhNnf x'nfsx? .
-v_ s]Gb|Lo l6s6 e08f/ .
-u_ s]Gb|Lo wgfb]z sfof{no .
-3_ x'nfs k|lzIf0f s]Gb| .
-ª_ =====================
-r_ g]kfn lkmnf6]lns Jo"/f] .
-5_ /fhkqfl°t clws[t k|d'v x'g] Onfsf x'nfs sfof{nox? .
#(= /fhkqfl°t sd{rf/L k|d'v x'g] >d sfof{nox? .
$)= /fhkqfl°t sd{rf/L k|d'v x'g] ;dfh sNof0f s]Gb|x? .
$!= ejg lgdf{0f ;+ef/ l8lehg .
$@= lzIff tyf v]ns'b dGqfno cGtu{tsf k':tsfnox? .
$#= /fli6«o clen]vfno .
$$= k'/ftTj ljefu cGtu{tsf ;+u|xfnox? .
$%= s]Gb|Lo ;f“:s[lts ;Dkbf ;+/If0f k|of]uzfnf .
$^= ======== g]kfnL ;}lgs clen]vfno .
$&= b/jf/ x]/rfx c8\8fx? .
$*= k'/ftTj au}+rf .
$(= =======================
%)= =======================
%!= =======================
%@= lgj[Qe/0f Joj:yfkg sfof{no .
%#= ;b/ sf/fuf/ c:ktfn .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
 ldlt @)%*.(.!^ sf] ;"rgfåf/f lemlsPsf] . -g]=/f=k= ldlt @)%*.(.!^_
 ldlt @)%*.(.!^ sf] ;"rgfåf/f yk ul/Psf] . -g]=/f=k= ldlt @)%*.(.!^_

 ldlt @)^$.(.$ sf] g]kfn /fhkqsf] ;"rgfaf6 lemlsPsf] .


 g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% åf/f vf/]h .
 afx||f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

5
%$= h'4 jf?0foGq .
%%=  ===================
%^= g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;do ;dodf tf]s]sf cGo sfof{nox? .
%&=/fhkqfl°t sd{rf/L sfof{no k|d'v x'g] Onfsf k|zf;g zfvf / ;Ldf k|zf;g zfvf .
%*=gu/kflnsfx? .
%(=/fhkqfl°t sd{rf/L k|d'v x'g] cWofudg sfof{nox? .
^)= /fhZj cg';Gwfg ljefu cGtu{tsf OsfO{ sfof{nox? .
^!= lhNnf lgjf{rg sfof{no .
^@= /fhkqfl°t sd{rf/L k|d'v x'g] sf/fuf/ zfvfx? .
^#= dlxnf tyf afnaflnsf ljsf; sfof{no .
^$= C0f c;'nL Gofoflws/0f .
^%=sf/fuf/ sfof{nox? .
^^= ufp“ ljsf; ;ldltsf sfof{nox? .

 ldlt @)%!.!.!% sf] ;"rgfåf/f @)%).!!.! b]lv nfu" x'g] u/L lemlsPsf] . -g]= /f= k= ldlt @)%!.!.!%_
 ldlt @)%!.!.!% sf] ;"rgfåf/f ;dfj]z ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)%!.!.!%_
 ldlt @)%!.^.@# sf] ;"rgfåf/f yk ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)%!.^.@#_
 ldlt @)%@.!.!* sf] ;"rgfåf/f yk ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)%@.!.!*_
 ldlt @)%#.!@.@% sf] ;"rgfåf/f yk ul/Psf] .
 ldlt @)%$.!@.@$ sf] ;"rgfåf/f yk ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)%$.!@.@$_
 ldlt @)^!.$.!* sf] ;"rgfåf/f yk ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)^!.$.!*_
 afx||f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
 afx||f}+ ;+zf]wgåf/f yk .

6
 cg';"rL–@s=
-lgod &s= sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
/fhkqf+lst ljlzi6 >]0fLdf /xg] kbx?

-s_ g]kfn OlGhlgol/· ;]jf


-!_ phf{ dGqfnosf] ;lrj–!
-@_ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ dGqfnosf] ;lrj –!
-#_ hn tyf phf{ cfof]usf] ;lrj–!
-$_ g]kfn 6«i6sf] sfof{nosf] ;lrj–!
-%_ ef}lts k"jf{wf/ tyf oftfoft dGqfnosf] ;lrj–!
-^_ /fli6«o k'gMlg{df{0f k|flws/0fsf] ;lrj–!
-&_ /fli6«o ;ts{tf s]Gb|sf] k|d'v clws[t–!
-*_ zflGt tyf k'gMlg{df{0f dGqfnosf] ;lrj–!
-(_ ;x/L ljsf; dGqfnosf] ;lrj–!
-!)_ l;“rfO dGqfnosf] ;lrj–!
-!!_ lj1fg tyf k|ljlw dGqfnosf] ;lrj –!
-v_ g]kfn s[lif tyf jg ;]jf
-!_ s[lif ljsf; dGqfnosf] ;lrj–!
-@_ hg;ª\Vof tyf jftfj/0f dGqfnosf] ;lrj–!
-#_ kz'k+IfL ljsf; dGqfnosf] ;lrj –!
-$_ jg tyf e"–;+/If0f dGqfnosf] ;lrj–!
-u_ g]kfn Gofo ;]jf
-!_ sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf dGqfnosf] ;lrj–!
-@_ g]kfn sfg"g cfof]usf] ;lrj–!

 af¥xf}+ ;+wf]gåf/f yk eO{ ldlt @)&$.!).!) sf] g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ul/Psf] .

7
-#_ Gofo kl/ifb\sf] ;lrj–!
-$_ k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{nosf] ;lrj -sfg"g_–!
-%_ a]kQf kfl/Psf JolQmsf] 5fgljg cfof]usf] ;lrj–!
-^_ dxfGofoflwjQmfsf] sfof{nosf gfoa dxfGofoflwjQmf–$
-&_ /fli6«o ;"rgf cfof]usf] ;lrj–!
-*_ ;Tolg?k0f tyf d]nldnfk cfof]usf] ;lrj–!
-(_ ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6«f/–!
-3_ g]kfn k//fi6« ;]jf
k//fi6« dGqfnosf] ;lrj–!
-ª_ g]kfn k|zf;g ;]jf
-!_ clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]usf] ;lrj–!
-@_ cy{ dGqfnosf] ;lrj–@
-#_ cfk"lt{ dGqfnosf] ;lrj–!
-$_ pBf]u dGqfnosf] ;lrj–!
-%_ pk/fi6«kltsf] sfof{nosf] ;lrj–!
-^_ If]qLo k|zf;g sfof{nosf If]qLo k|zf;s–%
-&_ u[x dGqfnosf] ;lrj–!
-*_ lgjf{rg cfof]usf] ;lrj–!
-(_ k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{nosf] ;lrj –$
-!)_ e"ld;'wf/ tyf Joj:yf dGqfnosf] ;lrj–!
-!!_ dxfn]vf lgoGqs–!
-!@_ dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfhsNof0f dGqfnosf] ;lrj–!
-!#_ o'jf tyf v]ns'b dGqfnosf] ;lrj–!
-!$_ /Iff dGqfnosf] ;lrj–!
-!%_ /fi6«kltsf] sfof{nosf] ;lrj–!
-!^_ /fli6«o k|fs[lts ;|f]t tyf ljQ cfof]usf] ;lrj–!

8
-!&_ /fli6«o of]hgf cfof]usf] ;b:o–;rlj–!
-!*_ nf]s ;]jf cfof]usf] ;lrj–!
-!(_ jfl0fHo dGqfnosf] ;lrj–!
-@)_ lzIff dGqfnosf] ;lrj–!
-@!_ >d tyf /f]huf/ dGqfnosf] ;lrj–!
-@@_ ;+:s[lt,ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqfnosf] ;lrj–!
-@#_ ;ª\3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfnosf] ;lrj–!
-@$_ ;xsf/L tyf ul/aL lgjf/0f dGqfnosf] ;lrj–!
-@%_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj–!
-@^_ ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{nosf] sfof{no k|d'v–!
-@&_ ;"rgf tyf ;~rf/ dGqfnosf] ;lrj–!
-r_ g]kfn n]vfk/LIf0f ;]jf
dxfn]vf k/LIfssf] sfof{nosf pkdxfn]vf k/LIfs–$

9
cg';"rL – #
-lgod * ;“u ;DalGwt_
lghfdtL ;]jfdf /xg] ;d"x tyf pk;d"xx?

lghfdtL ;]jfx?df b]xfo adf]lhdsf ;d"x tyf pk;d"xx? /xg] 5g\ M–


-s_ g]kfn k|zf;g ;]jf cGtu{t /xg] ;d"xx? M–
-!_ ;fdfGo k|zf;g ;d"x
-@_ n]vf ;d"x
-#_ /fhZj ;d"x
-$_ ===============
-%_ ================
of] lgodfjnL k|f/De x'“bfsf avt s"6g}lts ;d"xdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lx?
g]kfn k//fi6« ;]jfdf kl/0ft x'g]5g\ / To:tf sd{rf/Lx? ;dfg >]0fLsf] kbdf :jtM
kl/0ft ePsf] dflgg]5 .

-v_ g]kfn jg ;]jf cGtu{t /xg] ;d"xx?M–


-!_ hg/n km/]i6«L
-@_ km/]i6 l/;r{
-#_ :jfon P08 jf6/ sGh/e];g
-$_ jf]6gL
-%_ ………………
-^_ xfQL;f/
-&_ g]zgn kfs{; P08 jfON8 nfOkm

-u_ =======================

 kf“rf} ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .


 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
 ldlt @)%).!@.@( b]lv nfu" x'g] u/L x6fOPsf] . -g]= /f= k= ldlt @)%).!@.@(_
 g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% åf/f vf/]h .

10
-3_ g]kfn OlGhlgol/· ;]jf cGtu{t /xg] ;d"x tyf pk;d"xx? M–
-!_ l;len OlGhlgol/·
-s_ hg/n
-v_ xfOj]
-u_ :oflg6/L
-3_ ljlN8· P08 cfls{6]S6
-ª_ Ol/u]zg
-r_ xfO8«f]–kfj/
-5_ xfO8«f]nhL
-h_ Pc/kf]6{
-em_ /]Nj]

-@_ On]lS6«sn OlGhlgol/·


-s_ hg/n On]lS6«sn OlGhlgol/·
-v_ PlePzg On]lS6«sn OlGhlgol/·
-#_ On]S6«f]lgs P08 6]lnsDo"lgs]zg OlGhlgol/·
-$_ d]sflgs OlGhlgol/·
-s_ hg/n d]sflgsn OlGhlgol/·
-v_ PlePzg d]sflgsn OlGhlgol/·
-u_ lgdf{0f pks/0f ;Def/
-%_ P/f]gl6sn OlGhlgol/·
-^_ dfOlg· OlGhlgol/·
-&_ s]ldsn OlGhlgol/·
-*_ d]6fnlh{sn OlGhlgol/·
-(_ d]6«f]nhL
-!)_ d]6]l/of]nhL
-!!_ lhof]nhL
-s_ hg/n lhof]nhL
-v_ xfO8«f]lhof]nhL
-u_ OlGhlgol/· lhof]nhL
-!@_ l;len PlePzg ck/]zg P08 OlGhlgol/·
-s_ l;len PlePzg ck/]zg

 ldlt @)%!.@.( b]lv nfu" x'g] u/L x]/˚]/ tyf yk36 ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)%!.@.(_
 afx||f}+ ;+zf]wgåf/f yk .

11
-v_ ÇnfO6 ck/]zGz
-u_ PlePzg ˚fo/ ;le{;]h
-!#_ ;e]{
-!$_ s]ldi6«L
-!%_ Pu[ Ol/u]zg OlGhlgol/·

-ª_ g]kfn lzIff ;]jf cGtu{t /xg] ;d"x tyf pk;d"xx?M–


-!_ l6lr·
-@_ hg/n Ph's]zg
-s_ Ph's]zg P8ldlgi6«]zg
-v_ ;fOG;
-u_ DofyDofl6S;
-3_ ;f]l;on :6l8h
-ª_ Pu[sNr/ -s[lif lzIff_
-r_ O08li6«on Ph's]zg
-5_ O·ln;
-h_ g]kfnL
-em_ xf]d ;fOG; -u[x lj1fg_
-`_ ;]qm]6]l/on ;fOG;
-6_ P8N6 Ph's]zg
-7_ ;+:s[t
-#_ lk|l06· -d'b|0f_
-s_ k|]; OlGhlgol/·
-v_ k|]; Dofg]hd]06 -d'b|0f Joj:yfkg_
-$_ lkmlhsn Ph's]zg
-%_ k]l06· P08 kmf]6f]u|fkmL
-s_ k]l06·
-v_ kmf]6f]u|fkmL
-^_ cfls{of]nhL
-&_ ufO8]G; P08 sfpG;]ln·
-*_ 6]i6 P08 d]h/d]06
-s_ Ph's]zg 6]i6 P08 d]h/d]06
-v_ k;f]{gn 6]i6 P08 d]h/d]06

12
-(_ nfOa|]/L ;fOG;

-r_ g]kfn s[lif ;]jf cGtu{t /xg] ;d"xx? M–


-!_ Pu[ PS;\6]G;g
-@_ xl6{sNr/
-#_ lkm;l/h
-$_ nfOe:6s, kf]N6«L P08 8]/L 8]enkd]06
-%_ Pu|f]gf]dL
-^_ Knf06 Kofyf]nhL
-&_ P06f]df]nhL
-*_ Pu[ Osf]gf]ldsn, dfs]{l6· P08 :6fl6li6S;
-(_ :jfon ;fOG;
-!)_ e]6l/g/L
-!!_ Pu[ OlGhlgol/·
-!@_ km"8 k|f];]l;·, Pgfn]l;; P08 Go"l6«zg

-5_ g]kfn cfly{s of]hgf tyf tYof° ;]jf cGtu{t /xg] ;d"x tyf pk;d"xx? M–
-!_ cfly{s of]hgf ;d"x
-@_ tYof° ;d"x
-s_ hg/n :6fl6li6S;
-v_ afof] :6fl6li6S;
-u_ Pu[–sNr/ :6fl6li6S;
-3_ 8]df]u|fkmL
-5!_ ===========

-5@_ g]kfn Gofo ;]jf cGtu{t /xg] ;d"xx? M–


-!_ Gofo ;d"x
-@_ sfg"g ;d"x
-#_ ;/sf/L jsLn ;d"x

-h_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;do ;dodf tf]s]sf] lghfdtL ;]jfsf
cGo ;d"x tyf pk;d"xx? .

 afx||f}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .


 ldlt @)%!.#.^ sf] ;"rgfåf/f yk ul/Psf] . -g]=/f=k= ldlt @)%!.#.^_

13
cg';"rL–$
-lgod ( sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt_

sfo{ ljj/0f kmf/fdsf] 9f“rf


kb ;°]t
g]kfn ;/sf/
sfo{ljj/0f kmf/fd ;]jf M
;d"x÷ pk;d"x M >]0fL M
!= kbsf] gfd M =============== %= === === === === === === === dGqfno
:yfoL ÷ c:yfoL === === === === === === === ljefu
@= tna -dfl;s_ M ==== === == === === === === === === === sfof{no
#= sfd ug]{ ;do M ============ =============== zfvf =========== km“F6
$= sd{rf/Lsf] gfd / ;°]t g+= M ========== ^= ========= c~rn =========== lhNnf ========
:yfg =========== kmf]g g+=
&= lj:t[t ?kdf kbsf] sfd, clwsf/ / pQ/bfloTj
qm=;+= sfd clwsf/ pQ/bfloTj sfo{;Dkfbg ;"rsf° ;"rsf°sf] cfwf/
-;|f]t_
!=
@=
#=
$=
*= st{Jo
!=
@=
#=
$=

(=cfjZos of]Uotf M–
d]/f] kb;“u ;DalGwt pko'{Qm sfd, st{Jo, o; kb;“u ;DalGwt pko'{Qm sfd, st{Jo,
pQ/bfloTj tyf clwsf/sf] ljj/0f k"0f{ Pj+ l7s pQ/bfloTj tyf clwsf/sf] ljj/0f k"0f{ Pj+ l7s
;f“rf] xf] . ;f“rf] xf] .
=== === === === ===
=== === === === === gfdM -lgs6td clwsf/Lsf] b:tvt_
ldlt M– === === ===
sd{rf/Lsf] b:tvt === === === === ===
gfdM -sfof{no k|d'vsf] b:tvt_
ldlt === === === === ldltM– === === === ===
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

14
cg';"rL – %
-lgod !( ;“u ;DalGwt_

lg/f]lutfsf] k|df0fkqsf] gd"gf

g]kfn lghfdtL ;]jfsf] === === === === === === === sfof{nosf] === === === === ;]jfsf] kbdf pDd]bjf/
x'g'ePsf >L === === === === === === === == nfO{ d}n] hf“Rbf s'g} ;?jf jf s8f/f]u nfu]sf] jf s'g}
lsl;dsf] zf/Ll/s ljs[lt jf cfGtl/s /f]u ePsf] kfOg . lghdf === === === === === === === === ===
=== /f]u eP tfklg lghnfO{ To;n] pk/f]Qm lghfdtL kbdf sfd ug{ c;dy{ agfp“b}g .

lghsf] x'lnof === === === === === === 5 .

-s_ bfof“ xftsf] a'9L cf}+nfsf] 5fk M === === === === === === === === === … … …
-v_ ;DalGwt JolQmsf] b:tvt M === === === === === === === === === == … … …=
-u_ ldlt M === === === === === ===

k|dfl0ft ug]{ lrlsT;ssf] –

-s_ gfd M ................................................. .


-v_ b:tvt M ............................................. .
-u_ g]kfn d]l8sn sfplG;n /lhi6«]zg gDa/ M ...... .
-3_ ldlt M ...........................

15
cg';"rL – ^
-lgod @) ;“u ;DalGwt_

zky u|x0f kmf/fdsf] gd"gf

d ......................................................................................... O{Zj/sf] gfddf zky lnG5'


ls lghfdtL sd{rf/Lsf] x}l;otn] dnfO{ tf]lsPsf] sfd d]/f] 1fg ljj]sn] hfg] a'em];Dd Odfg, wd{
tyf st{Jo ;DemL b]z / ;/sf/k|lt jkmfbf/ /xL eo, kIfkft jf å]if g/fvL nf]e nfnr df]nflxhf
gu/L cg'zf;gdf /xL lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) tyf k|rlnt sfg"gsf] Joj:yfsf] cwLgdf
/xL cfÇgf] st{Josf] kfng ug]{5' . dnfO{ 1ft x'g cfPsf] s'g} ;/sf/L uf]Ko s'/f clws[t JolQmnfO{
afx]s c? s;}nfO{ d ;]jfdf jxfn /x] jf g/x]sf] h'g;'s} cj:yfdf klg k|ToIf jf ck|ToIf ?kn]
eGg] jf ;+s]t ug]{ 5}g .

zky u|x0f ug]{ sd{rf/Lsf] zky u|x0f u/]sf] k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf]
-s_ gfdM– -s_ gfdM–
-v_ b:tvtM– -v_ b:tvtM–
-u_ ldltM– -u_ ldltM–
-3_ ;]jfM– -3_ kbM–
-ª_ ;d"x÷pk;d"xM– -ª_ sfof{noM–
-r_ >]0fLM–

16
अनुसूची–७

(ननयम २२ सँग सम्बन्धित)

ननजामती कममचारीको वैयन्िक वववरण फाराम


(नसटरोल)

संलग्न गनुपम ने कागजातहरुः-

(१) शैन्िक योग्यता र नागररकताको प्रमाणपत्रहरूको प्रमान्णत प्रनतनलवप (सेवा प्रवेश गनुम पूवक
म ो उमेर

खुलेको शैन्िक योग्यता र नागररकता हुन ु पने) ।

(२) यस अन्ि सरकारी सेवामा रही स्थायी पदमा काम गरे को भए सोको वववरण स्पष्टसँग उल्ले ख गरी

तत\सम्बधिी कागजातहरूको प्रमान्णत प्रनतनलवप।

(३) सम्बन्धित कायामलयबाट नसटरोल दताम गरी प्रमान्णत गरी ददने भन्ने व्यहोराको पत्र।

(४) कायामलयमा शुरू स्थायी ननयुन्ि हुँदाको हान्जरी भएको जानकारी पत्र।

(५) स्थायी ननयुन्ि हुँदा पेश गरे को ननरोनगता र शपथ ग्रहणको प्रमान्णत प्रनतनलवप ।

(६) लोकसेवा आयोगको नसफाररस पत्रको सक्कलै वा प्रमान्णत प्रनतनलवप ।

(७) तालीमको प्रमाणपत्रको प्रमान्णत प्रनतनलवप र अधय कागजातहरूको प्रनतनलवप ।

कममचारीको नाम नेपालीमा (दे वनागरी नलवप) ==========================================================================

अङ्ग्रेजीमा (BLOCK LETTER) ===============================================================================================

कममचारी सङ्केत नम्बर (ननजामती वकताबखानाले भने)

नेपाली अङ्कमा

अङ्ग्रेजी अङ्कमा

द्रष्टव्युः
कम्तीमा पनन A4 साइजको नेपाली कागजमा वैयन्िक वववरण छावपएको हुन ु पनेछ ।

 afx||f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

17
फाराम नं. ०१

वैयन्िक वववरण कर्मचारीको हालसालै

नेपाल सरकार खिचचएको दव


ु ै कान दे खिने
पासपोर्म साइजको फोर्ो
.............. मधत्रालय/सन्चवालय/आयोग/ववभाग/कायामलय (ससर्रोल प्रर्ाखित गने
अचिकारीले फोर्ो सर्ेत
१. ननजामती कममचारीको व्यन्िगत वववरण प्रर्ाखित गरे को हुनु पनेछ)

नेपालीमाुः (दे वनागरी नलपन् ).......................................................

अं ग्रज
े ीमाुः (BLOCK LETTER) .....................................................

जधम नमनत वववरणुः (वव.सं .) ......./......./....... (इम.सं .)......./......./.......

नागररकता नं. ............. जारी न्जल्लाुः ............. जारी नमनतुः ..................

बाबुको नाम (नेपालीमा) ............................................ पेशाुः ......................

बाबुको नाम (अङ्ग्रेजीमा) .............................................

बाजेको नाम (नेपालीमा) ............................................ पेशाुः ................

बाजेको नाम (अङ्ग्रेजीमा) ...................................................

आमाको नाम (नेपालीमा) ................................................ पेशाुः ....................

आमाको नाम (अङ्ग्रेजीमा) .....................................................

वववावहत भए पनत/पत्नीको नाम (नेपालीमा) ..................... पेशाुः .............

(अङ्ग्रेजीमा) ..........................................

छोरीको सङ्ख्या .............. छोराको सङ्ख्या ..............

२. ठे गाना सम्बधिी वववरण


स्थायी ठे गाना अस्थायी ठे गाना
नेपालीमा अङ्ग्रेजीमा नेपालीमा अङ्ग्रेजीमा
अञ्चलुः

न्जल्लाुः

न.पा. /गा.वव.स.

वडा नं.

टोल/मागमुः

िर/ब्लक नं.

सम्पकम फोन/मोबाइल नं.

इममेल ठे गानाुः

18
३. सुनबिा पाउने गरी पररवारका सदस्य मध्ये इच्छाइएको कुनै एक व्यन्िको पूरा नाम थर

नेपालीमाुः (दे वनागरी नलवप) =============================================================================================================

अङ्ग्रेजीमाुः (BLOCK LETTER) =======================================================================================================

कममचारीको ननजसँगको सम्बधि ==========================================================================================================

ठे गानाुः अञ्चलुः ========================== न्जल्ला ==================== न.पा./गा.वव.स. ============================================

वडा नं. ===================== टोल/मागम ====================================== िर/ब्लक नं. =================================

इच्छाइएको व्यन्िको,–

नागररकता नं.(उपलब्ि भएसम्म)======================जारी न्जल्लाुः ================== जारी नमनतुः ================

४. अधय वैयन्िक वववरण

नलङ्गुः =========== िममुः ========== जात/जाती ुः ============= हुनलयाुः ============ रि समूहुः ==============

मूल ÷वहमाली ( ) पहाडी ( ) तराइम÷मिेश ( )

(क) आददवासी÷जनजातीुः हो ( ) होइन ( ) हो भने कुन जात ================================

(ख) मिेशीुः हो ( ) होइन ( ) हो भने वववरण ========================================

(ग) दनलतुः हो ( ) होइन ( ) हो भने कुन जात ==========================================

(ि) वपछनडएको न्जल्ला(िेत्र) M हो ( ) होइन ( ) हो भने कुन न्जल्ला ==..................===========

(ङ) अपाङ्गता M हो ( ) होइन ( ) हो भने कुन वकनसमको ================================

ँ ा कुन वगममा भएको हो? M मानथ उल्ले न्खत मध्ये


लोक सेवा आयोगबाट नसफाररस हुद (क)/

(ख)/(ग)/(ि)/(ङ)/(खुला)/(मवहला)

५. भाषाको दिता सम्बधिी वववरण


(क) स्थानीय भाषा सम्बधिी ज्ञान मातृभाषाुः.........................
ले खाइम िमता पढाइम िमता बोलाइम िमता
क्र. भाषाको
अनत अनत अनत
सं . नाम उत्तम सामाधय उत्तम सामाधय उत्तम सामाधय
उत्तम उत्तम उत्तम

19
(ख) ववदे शी भाषा सम्बधिी ज्ञान
ले खाइम िमता पढाइम िमता बोलाइम िमता
क्र.
भाषाको नाम अनत अनत अनत
सं . उत्तम सामाधय उत्तम सामाधय उत्तम सामाधय
उत्तम उत्तम उत्तम

६.कममचारीको शुरू स्थायी ननयुन्िको वववरण

कायामलयको नाम र ठे गानाुः ==================================================================================================

ननयुन्ि नमनतुः =================== ननणमय नमनतुः ================ हन्जरी नमनतुः ========================

सेवाुः ====================== समूहुः =================================== उप-समूहुः ===================================================

श्रे णी/तहुः ================================ पदुः ============================== प्राववनिक ( ) अप्राववनिक ( )

७. यस अन्ि सरकारी सेवामा रही स्थायी पदमा काम गरे को भए सोको वववरण

कायामलयको नाम र ठे गानाुः =============================================================================================================

सेवाुः ===================== समूहुः ============================ उप-समूहुः =============================================

श्रे णी/तहुः =================== पदुः ======================== प्राववनिक ( ) अप्राववनिक ( )

छाडे को नमनतुः ============================ छाड्नुको कारणुः ================================================================

८. अधय वववरण

-क_ बहु वववाह/बाल वववाह गरे को छ/छै न < छ भने पत्नीको नाम ले ख्नुहोस् ...................

ु को स्थायी आवासीय अनुमनत (DV/PR वा अधय) नलए/ननलएको वा


-ख_ पनत वा पत्नीले ववदे शी मुलक

सोको लानग दरखास्त ददए/नददएको वववरणुः छ ( ) छै न ( )

१. स्थायी आवासीय अनुमनत नलएको भए दे शको नाम ......... र नलएको नमनत .........

२. स्थायी आवासीय अनुमनतका लानग दरखास्त ददएको भए दे शको नाम ...............

दरखास्त ददएको नमनत ...................

20
-ग_ कुनै सरकारी बक्यौता नतनम बाँकी छ/छै न < बाँकी भए सो को वववरण =======================

(ि) सम्बन्धित कममचारीको नबशेष योग्यता र िमता M ..............................................

मानथ ले न्खएको वववरण ठीक छ । सरकारी सेवाको नननमत्त अयोग्य हुने गरी मलाइम कुनै सजाय भएको

छै न।कुनै कुरा झुठो ले न्खएको वा जानाजानी साँचो कुरा दबाउने लुकाउने उद्देश्यले लन्खएको ठहरे कानून

बमोन्जम सजाय स्वीकार गनेछु, साथै कममचारी आचार सं वहता पालना गनम प्रनतबद्ध छु भनी सहीछाप गनेुः

कममचारीको प्रमान्णत गने कायामलय

(बुढी औलाको छाप) प्रमुखको नाम,थर ..........====

दस्तखत =================================

दायाँ बायाँ ...................................


(कममचारीको दस्तखत)

कायामलयको छाप

कममचारी सङ्केत नम्बर (ननजामती वकताबखानाले मात्र प्रयोग गने)


नेपाली अङ्कमा

अङ्ग्रेजी
अङ्कमा

ljefuLo k|d'v jf clwsf/k|fKt


clws[tsf] b:tvt M=================================
gfd M====================================================
kb M ==================================================
ldlt M================================================
sfof{nosf] 5fk M

21
(क) सेवा सम्बधिी वववरण फाराम नं. ०२
नयाँ बहाली नमनत
क्र= समूह/उप कायामलयको नाम र ननणमय
सेवा पद र श्रे णी ननयुन्ि/सरूवा / (हान्जरी
सं . समूह ठे गाना नमनत
बढु वा नमनत)

(ख) शैन्िक योग्यता/ताल ीम/सेनमनार/सम्मेलन सम्बधिी वववरण फाराम नं. ०३

शैन्िक न्शिण
क्र= अध्ययनको ववषय उत्तीणम
योग्यता वा प्राप्त श्रे णी सं स्था/पररषद्/ववश्वववद्यालयको
सं = वा सङ्काय गरे को साल
उपानि नाम र दे श

22
(ग) ववभूषण, प्रशंसापत्र र पुरस्कारको वववरण फाराम नं. ०४
क्र. ववभूषण/प्रशंसापत्र
ववभूषण, प्रशंसापत्रको वववरण प्राप्त नमनत सहुनलयत
सं . पाएको कारण

(ि) ववभागीय सजायको वववरण फाराम नं. ०५


क्र.स ं सजायको पुनरावेदनको
सजायको प्रकार कैवफयत
. आदे श नमनत ठहर नमनत

23
(ङ) ववदा र औषिी उपचारको वववरण फाराम नं. ०६
प्रसुनत
बेतलवी ववदा उपचार खचम
िर ववदा नबरामी ववदा ववदा÷प्रसुनत अध्ययन ववदा असािारण ववदा गयल कैवफयत
वववरण नलएको
स्याहार ववदा अवनि
जम्मा खचम बाँकी जम्मा खचम बाँकी जम्मा खचम बाँकी जम्मा खचम बाँकी जम्मा खचम बाँकी जम्मा खचम बाँकी नमनत रकम

(च) वगीकृत िेत्रहरूमा काम गरे को वववरण फाराम नं. ०७


क्र. अवनि यो न्चधह () ददइम काम गरे को िेत्रको वगम जनाउने
पदस्थापना भएको स्थान वा िेत्र काम गरे को स्थान वा िेत्र कैवफयत
सं . दे न्ख सम्म “क वगम” “ख वगम” “ग वगम” “ि वगम” “ङ वगम”

24
www.lawcommission.gov.np

फाराम नं. ०८
(छ) मानथ उल्लेख भए दे न्ख बाहेकका वववरणहरू थपिट गनुम पने भए ननजामती
वकताबखानाले भने M
(१) ठे गाना पररवतमन सम्बधिी वववरणुः-

(२) इच्छाइएको व्यन्ि पररवतमन भएमा सोको वववरणुः-

(३) अधय कुनै वववरण थपिट भएमा सो को वववरणुः-

सम्बन्धित कममचारीको प्रमान्णत गने अनिकारीको

नामुः- .=====........................ नामुः- ..........................

पदुः- ................................ पदुः- ............................

दस्तखतुः- ............................ दस्तखतुः- ......................

नमनतुः- .............................. नमनतुः- .........................."

25
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–*
-lgod #) sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt_

>]0fL ljxLg tyf /fhkqcgl°t kf“rf}+ >]0fLsf kbx?

!= xn'sf / ef/L ;jf/L rfns


@= sfof{no ;xof]uL jf ;f] ;/xsf kbx?
#= ;DalGwt ;]jf,;d"x ;DaGwL lgodx?df tf]lsPsf kbx?
$= g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;do ;dodf tf]s]sf cGo kbx?

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .


26
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–*s
lgod #$u= sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt

sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf ug{ ;lsg] sfof{no / ;Demf}tf ug]{ kbflwsf/Lx?sf] ljj/0f

sfo{ k|s[ltsf] cfwf/df b]xfo adf]lhdsf sfof{nosf kbflwsf/Lx? aLr sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf
ug{ ;lsg]5 .
!_ dxflgb]{zs, s[lif ljefu, sfof{no k|d'v cGtu{t sfof{no / cfof]hgf k|d'v cGtu{tsf]
cfof]hgf
@_ dxflgb]{zs, kz';]jf ljefu Æ Æ
#_ dxflgb]{zs, ;8s ljefu Æ Æ
$_ dxflgb]{zs, vfg]kfgL tyf 9nlgsf; lgdf{0f Æ Æ
%_ dxflgb]{zs, zx/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu Æ Æ
^_ dxflgb]{zs, l;+rfO{ ljefu Æ Æ
&_ dxflgb]{zs, hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f ljefu Æ Æ
*_ dxflgb]{zs, eG;f/ ljefu Æ Æ
(_ dxflgb]{zs, cfGtl/s /fhZj ljefu Æ Æ
!)_ dxflgb]{zs, :yfgLo k"jf{wf/ tyf u|fld0f ;8s ljefu Æ Æ
!!_ dxflgb]{zs, lzIff ljefu Æ Æ
!@_ k|d'v, z}lIfs hgzlQm ljsf; s]Gb| Æ Æ
!#_ k|d'v, kf7\qmd ljsf; s]Gb| Æ Æ
!$_ k|d'v, cgf}krfl/s lzIff s]Gb| Æ Æ
!%_ dxflgb]{zs, :jf:Yo ;]jf ljefu Æ Æ
!^_ dxflgb]{zs, dlxnf tyf afnaflnsf ljefu Æ Æ
!&_ dxflgb]{zs, pBf]u ljefu Æ Æ
!*_ dxflgb]{zs, 3/]n' tyf ;fgf pBf]u ljefu Æ Æ
!(_ dxflgb]{zs, u'0f:t/ gfktf}n ljefu Æ Æ
@)_ dxflgb]{zs, jfl0fHo tyf cfk"lt{ Joj:yfkg ljefu Æ Æ
@!_ dxflgb]{zs, vfgL tyf e"ue{ ljefu Æ Æ
@@_ dxflgb]{zs, jg ljefu Æ Æ
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
 afx||f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
27
www.lawcommission.gov.np

@#_ dxflgb]{zs, e" tyf hnfwf/ ;+/If0f ljefu Æ Æ


@$_ dxflgb]{zs, /fli6«o lgs'~h, jGohGt' cf/If, lzsf/ cf/If tyf ;+/If0f ljefu Æ Æ
@%_ dxflgb]{zs, jg:ktL ljefu æ æ
@^_ dxflgb]z { s, lghfdtL lstfavfgf Æ Æ
@&_ dxflgb]z { s, >d tyf /f]huf/ k|j4{g ljefu Æ Æ
@*_ dxflgb]z { s, oftfoft Joj:yf ljefu Æ Æ
@(_ dxflgb]z { s, cf}ifwL Joj:yf ljefu Æ Æ
#)_ /lhi6«f/, sDkgL /lhi6«f/sf] sfof{no Æ Æ
#!_ dGqfno, cfof]u, ;lrjfno jf s]Gb|sf ljlzi6 >]0fLsf k|d'vn] ljefusf ljefuLo k|d'v
jf sfof{no k|d'v cfof]hgf k|d'v;+u

28
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–(=
-lgod #^ sf] pklgod -!&_ ;Fu ;DalGwt_

;?jf dfu ug]{ lgj]bgkqsf] 9fFrf


ldlt– @)===== . === . ===
ljifo M– ;?jf x'g kfpF .
>Ldfg\ ============================Ho",
====================================
dxf]bo,
tn plNnlvt lgsfodf ;?jf eO{ /fi6« ;]jf ug{] cj;/ kfpg d]/f] ePsf] ;To tYo ljj/0fx? ;lxt ;Da4 sfuhft o;} ;fy
;+nUg /fvL of] lgj]bg u/]sf]÷u/]sL 5' .
sd{rf/Lsf] ljj/0f M
sfof{nosf] gfd kb ;]jf÷;d"x÷pk;d"x >]0fL hGd ldlt ;f] sfof{nodf xflh/ 3/ 7]ufgf / gf=k|=kq
ePsf] ldlt g+=,ldlt -lhNnf_

o;eGbf cufl8 sfo{ u/]sf] ljj/0f -qmdfut kl5Nnf] cfwf/df _


sfof{nosf] gfd kb ;]jf÷;d"x÷pk;d"x >]0fL ===b]lv=====;Dd jif{÷dlxgf ef}uf]lns If]q
!
@
#
$

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .


29
www.lawcommission.gov.np

%
;?jf x'g rfx]sf] lhNnf / sfof{no -k|fyldstfqmdsf] cfwf/df_
!=
@=
#=

;+nUg sfuhftx?
!= ;DalGwt sfof{nodf sfdsfh u/]sf] k'i6\ofO{ x'g] sfuh
@= ;?jf x'g rfx]sf] sf/0f / k|df0f

o;df n]lvPsf] Joxf]/f ;fFrf] xf], e'm§f 7x/] sfg"g adf]lhd ;hfo ef]Ug tof/ 5' .

lgj]bs
gfd y/ M
kb M
s=;Í]t g+=
sfof{no M

30
www.lawcommission.gov.np

;?jf lgj]bg ljZn]if0f ;"rL -Checklist_


!_ lghfdtL ;]jf P]g, lgodfjnL Pj+ ;?jf gLlt adf]lhd
ef}uf]lns If]qdf÷sfof{nodf sfd ug'{ kg{] cjlw k"/f ePsf k"/f gePsf]

@_ klxn] ;f] sfof{nodf sfo{ ul/;s]sf] k|ydk6s bf]xf]¥ofO{

#_ 3/ kfos kg{] gkg{]

$_ klt kTgL b'j} ;/sf/L ;]jfdf ePsf] gePsf]

%_ sd{rf/Lsf] pd]/ %) jif{ gk'u]sf] %) jif{ k'u]sf]

^_ kmflhndf /x] g/x]sf] /x]sf] g/x]sf]

&_ cWoog jf tfnLd sfh÷cGt/f{li6«o ;+:yfdf sfd u/]sf] ljsf;


;ldlt tyf cfof]hgf sfhdf uPsf] cj:yf kbflwsf/ ;fg{]

*_ dGqfno÷ljefusf] ;xdltkq ePsf] gePsf]

(_ ;?jf x'g rfx]sf] lgsfodf tTsfn b/jGbL l/Qmsf] cj:yfl/Qm /x]sf] l/Qm g/x]sf]

!)_ ldlt @)^$.$.! kZrft\ /fhkq cglÍt kbdf lgo'lQm x'g]sf] xsdf
;DalGwt c~rndf bz jif{ k'u]sf] bz jif{ gk'u]sf]

31
www.lawcommission.gov.np

!!_ clgjfo{ cjsfz x'g] cjlw Ps jif{ eGbf sd Ps jif{ eGbf a9L

!@_ xfn sfo{/t lgsfodf ?h' xflh/ lbg lbg

o;df n]lvPsf] Joxf]/f ;fFrf] xf], e'm§f 7x/] sfg"g adf]lhd ;hfo ef]Ug tof/ 5' .

cf1fsf/L
gfd y/M
kbM
s=;Í]t g+=
sfof{no M

32
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !)
-lgod #& ;“u ;DalGwt_
;?jf ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] /fVg' kg]{
cfkm" cGt{utsf sfof{nox?sf] >]0fLut ;?jf ;DaGwL ljj/0fsf] 9f“rf

sfof{no M–
lhNnf M– ljj/0f el/Psf] ldlt M–
qm= ;+= >]0fL ;]jf ;d"x÷pk ;d"x s"n b/aGbL kb k"lt{ ;+Vof s"n l/Qm l/Qm kbdf ;?jf nf]s ;]jf v'b l/Qm ;+Vof s}lkmot
kb ;+Vof e};s]sf] t/ cfof]udf dfu
sd{rf/L xflh/ k7fPsf] ;+Vof
eO{ g;s]sf]
-$–%_ ;+Vof -^–&–*_
! @ # $ % ^ & * ( !)

gf]6M– -!_ of] 9f“rf k|To]s sfof{non] /fVg' kg]{5 .


-@_ k|To]s ^ dlxgfdf of] ljj/0f cBfjlws agfpg' kg]{5 .
-#_ of] ljj/0f ;]jf, ;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno, ;DalGwt dGqfno / ljefudf k7fpg'÷/fVg' kg]{5 .
tof/ ug]{ clws[tsf]– k|dfl0ft ug]{ clws[tsf]–
b:tvtM b:tvtM
kbM– kbM

33
www.lawcommission.gov.np

ldltM ldltM

34
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !!
-lgod #* sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt

;?jfsf] ljj/0f

-JolQmut kmfOndf /xg]_

!_ gfdM– ^_ ;d"xM–
@_ sd{rf/L ;+s]t gDj/M– &_ pk;d"xM–
#_ kbM– *_ z}lIfs of]UotfM–
$_ >]0fLM– (_ tfnLdM–
%_ ;]jfM– !)_ cGo ljj/0f -s]xL eP_M–

;fljssf] ;?jf jf ;?jf xflh/ ePsf] ;?jfsf] csf]{ ;?jfsf]


sfof{no kb:yfkgf ePsf] ePsf] ldlt sf/0f nflu cjlw s}lkmot
sfof{no ldlt k'Ug] ldlt

b«i6JoM–o; kmf/fd cg';f/sf] ljj/0f k|To]s sfof{nosf] k|d'vn] e/L e/fO{ cBfjlws u/fO{ /fVg'
kg]{5 .

tof/ ug]{ clws[tsf]– k|dfl0ft ug]{ clws[tsf]–


b:tvtM b:tvtM
kbM– kbM
ldltM ldltM

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .


35
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–!!s=

-lgod #* sf] pklgod -@_ sf] v08 -v_ ;“u ;DalGwt_

;?jfkqsf] gd"gf
dxfzo,
g]kfn ;/sf/ ÷ ……………… sf] ldlt ……………… sf] lg0f{ofg';f/ tkfO{nfO{
;?jf ePsf] dGqfno÷;lrjfno÷cfof]u÷sfof{noaf6} cjlw tf]Sg] u/L jf
………………………… cjlw;Ddsf] nflu b]xfo adf]lhd ;?jf ul/Psf] 5 .

;fljs kb / sfof{no ;?jf ePsf] kb / sfof{no


g]kfn …… ;]jf ……… ;d"x g]kfn ……… ;]jf ……… ;d"x
/fhkqfl°t÷/fhkq cgl°t …… /fhkqfl°t÷/fhkq cgl°t ……
>]0fL ………… >]0fL …………

>L …………………………… sd{rf/L ;°]t g++==========

jf]wfy{ tyf sfof{y{ M


nf]s ;]jf cfof]u .
lghfdtL lstfavfgf .
sd{rf/L ;+ro sf]if .

 bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
36
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !@
-lgod #* sf] pklgod -@_ sf] v08 -v_ ;“u ;DalGwt_

/dfgfkq

g]kfn ;/sf/
… … … … dGqfno÷ljefu÷sfof{no
kq ;+Vof M– ldlt M–

>L … … … … … …
………………
………………
To; sfof{nodf ;?jf x'g' ePsf >L … … … … …… nfO{ lghsf] ljj/0f ;lxtsf]
/dfgfkq lbO{ To; sfof{nodf xflh/ x'g k7fOPsf] Joxf]/f cg'/f]w ub{5' .
!= sd{rf/Lsf] gfd, y/M–
@= sd{rf/Lsf] ;+s]t gDj/M–
#= ;fljs -s_ kbM– -v_ >]0fLM–
-u_ ;]jfM– -3_ ;d"x, pk;d"xM–
-ª_ sfof{noM–
$= ;?jf ePsf] -s_ lg0f{o ldltM–
-v_ kbM– -u_ >]0fL
-3_ ;]jfM– -ª_ ;d"x, pk;d"xM–
-r_ sfof{noM–
%= a/a'emf/y ;DaGwL ljj/0fM–
u/]sf] gu/]sf]
^= /dfgf x'g] ldltM–
&= /dfgfkqsf] ldlt;Dd vr{ ePsf ljbfM–
-s_ e}k/L cfpg] / kj{ ljbf … lbg .
-v_ 3/ ljbf … lbg .
-u_ la/fdL ljbf … lbg .
-3_ k|;"lt ljbf÷k|;"lt :ofxf/ ljbf … k6s .
-ª_ cWoog ljbf … lbg .
-r_ c;fwf/0f ljbf … lbg .
 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
37
www.lawcommission.gov.np

-5_
a]tnjL ljbf ==== lbg .
*= /dfgfkqsf] ldlt;Dd ;l~rt ljbfM–
-s 3/ ljbf … lbg .
-v_ la/fdL ljbf … lbg .
-u_ k|;"lt ljbf÷k|;"lt :ofxf/ ljbf … lbg .
-3_ cWoog ljbf … lbg .
-ª_ c;fwf/0f ljbf … lbg .
-r_ a]tnjL ljbf === lbg .
*s= sfof{nodf ?h' xflh/ ePsf] lbg M–
(= vfOkfO{ cfPsf] dfl;sM– -s_ tna ?= -v_ tna j[l4 ?=
!)= tna eQf e'QmfgL lnPsf] clGtd ldltM–
!!= sd{rf/L ;~rosf]if s§L /sdM–
!@= e'QmfgL lnPsf] pkrf/ vr{sf] /sdM–
ldltM–
!#= b}lgs e|d0f eQf jfkt lnPsf] k]ZsL /sdM–
!$= tna j[l4 x'g z'? ePsf] z'? ldltM–
!%= gful/s nufgL sf]if sl§ /sdM–
!^= cfos/ sl§ /sdM–
!&= -s_ ;fjlws hLjg aLdf sf]ifdf hDdf ePsf] ;fn=================
dlxgf==============ut]==========
-v_ ;fjlws hLjg aLdf jfkt jflif{s lk|ldod lt/]sf] ;fn ======== dlxgf
===========ut]=========
!*= -s_ k'/fgf] lgj[Qe/0f of]hgf =============

-v_ gof“ lgj[Qe/0f of]hgfsf] z'? ldlt ;fn ============ dlxgf ============= / sf]ifdf /sd
hDdf eO;s]sf] ldlt ;fn ================ dlxgf ================ ;Ddsf]
!(= rf8kj{ vr{ lng] rf8sf] gfd / ;f] rf8 kg]{ ltly / ;Defljt dlxgf M
@)= lzz' :ofxf/ eQf lnPsf] ljj/0f M

af]wfy{ M–
>L lghfdtL lstfavfgf, xl/x/ ejg .
>L sd{rf/L ;+ro sf]if, lqb]jL dfu{, 7d]n .
>L … … … … … … -;DalGwt sd{rf/L_ M– ;?jf ePsf] sfof{nodf xflh/ x'g
hfg' x'g .

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
38
www.lawcommission.gov.np

>L ======================== -gof“ lgj[Qe/0f of]hgf cg';f/sf] /sd hDdf ePsf] ;+:yfsf] gfd /
7]ufgf_

cg';"rL–!@s

-lgod ^#s=;Fu ;DalGwt_

g]kfn ;/sf/af6 dgf]gog eO{ cWoog÷tfnLd÷e|d0fdf hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] u/]sf]


sa'lnotgfdfsf] 9fFrf

-tnjL cWoog ljbf÷sfh :jLs[ltsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fydf g} clgjfo{?kdf of]
sa'lnotgfdf k]z ug'{ kg]{5 .

===== ====== ==== ==== ==== ===== =dGqfno ÷cfof]u ÷;lrjfno ÷ljefu ÷sfof{nosf]
=====================kbdf sfo{/t d ===========================n] g]kfn ;/sf/ -============:t/_ sf] ldlt
======================sf] lg0fof{g;
' f/==========================d'n'sdf ldlt=========================b]lv
===================== ;Dd ;~rfng x'g]=======================================================ljifosf] cWoog÷
tfnLd÷e|d0fdf dgf]gog eP cg'?k lgs6 eljiodf pQm sfo{qmddf ;xefuL x'g hfg
nfu]sf]n] d}n] lghfdtL ;]jf P]g, @)$( -;+zf]wg ;lxt_sf] bkmf $)3= adf]lhd b]xfo
adf]lhdsf] sa'lnotgfdf k]z u/]sf] 5' .
-s_ plNnlvt cWoog÷tfnLd÷e|d0fdf ;xefuL x'gsf] nflu lglb{i6 ldltleq
cWoog÷tfnLd÷e|d0f sfo{qmd ;~rfng ug]{ ;+:yfdf xflh/ x'g hfg]5' .
-v_ ;j} k|sf/sf cWoog÷tfnLd÷e|d0f cjlwe/ 5fqj[lQ k|bfg ug]{ Pj+ sfo{qmd
;~rfng ug]{ lgsfoaf6 lgwf{l/t gLlt÷lgod÷cfrf/ ;+lxtfsf] k"0f{?kdf kfngf
ug]{5' .
-u_ ;j} k|sf/sf cWoog÷tfnLd÷e|d0fsf] nflu k"j{ :jLs[t cjlw e'QmfgL x'gf;fy :jb]z
kmsL{ cfkm\gf] kbflwsf/ /x]sf] lgsfodf xflh/ x'g]5', tyf lghfdtL ;]jf P]g,
@)$( -;+zf]wg ;lxt_ sf] bkmf $)u= adf]lhdsf] cjlw;Dd clgjfo{?kn] ;]jf ug]{5' .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
39
www.lawcommission.gov.np

-3_ plNnlvt cWoog÷tfnLd÷e|d0f k"/f ugf{;fy lgodfg';f/sf Dofbleq d]/f] kbflwsf/


/x]sf] sfof{nodf xflh/ x'g gcfPdf jf lghfdtL ;]jf P]g, @)$( -;+zf]wg ;lxt_ sf]
bkmf $)u= adf]lhd ug'{ kg]{ ;]jf cjlw k"/f gu/]df lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf]
bkmf $)3=-@_ cg';f/ cWoog÷tfnLd÷e|d0f cjlwdf d}n] kfPsf] tnj, eQf Pj+
cGo cfly{s ;'ljwfx?sf] ;fy} pQm sfo{qmddf efu lng cfpFbf hfFbfsf] nflu k|fKt
u/]sf] xjfOef8f, bft[–lgsfoaf6 k|fKt 5fqj[lQ tyf cGo cfly{s ;'ljwf a/fa/sf]
;Dk"0f{ /sd d}n] g]kfn ;/sf/af6 e'QmfgL kfpg' kg]{ tnj eQf, k]G;g jf pkbfg,
d]/f] gfpFdf /x]sf] sd{rf/L ;~rosf]if / gful/s nufgL sf]if, d}n] ;l~rt u/]sf] 3/
ljbf / lj/fdL ljbf jfkt kfpg' kg]{ /sd, cf}iflw pkrf/ jfkt d}n] e'QmfgL kfpg'
kg]{ /sd, g]kfn ;/sf/ / d]/f] ;+o'Qm nufgLaf6 ul/Psf] aLdf /sd / g]kfnleq d]/f]
gfddf /x]sf] rn–crn ;DklQaf6 ;d]t g]kfn ;/sf/n] daf6 ;/sf/L afFsL ;/x
c;"n u/]df d]/f] k"0f{ dGh"/L 5 .

sa'lnotgfdf u/fpg] clwsf/Lsf],– sa'lnotgfdf ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf],–


b:tvt============================ b:tvt============================
gfd, y/ M gfd, y/ M
kb M kb M
sfof{no M sfof{no M
ldlt================================ ldlt================================

40
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL–!@v=
-lgod ^#s= ;Fu ;DalGwt_

lgod ^!sf] pklgod -%_ cg';f/ cWoog ljbf / lgod ^@ sf] pklgod -#_ sf] v08 -v_
cg';f/ c;fwf/0f ljbf lnO{ cWoog÷tfnLd÷e|d0fdf hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{
sj'lnotgfdfsf] 9fFrf

-ljbf :jLs[ltsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fydf g} clgjfo{?kdf k]z ug'{ kg]{5 ._

===========================================sfof{no÷;lrjfno÷cfof]u÷ljefu÷sfof{nosf]
===================================== kbdf sfo{/t d ===================================== n] g]kfn ;/sf/ -
+============== :t/_ sf] ldlt ===================== sf] lg0f{ofg';f/ ldlt ============== b]lv
================== ;Dd ================= d'ns
' sf] ============================== =========
ljZjljBfno÷z}lIfs ;+:yfdf ===========================ljifosf] cWoog÷tfnLd÷e|d0f ug{ k"j{
:jLs[lt k|fKt u/]sf] / g]kfn ;/sf/ -==============_ :t/sf] ldlt ================= sf] lg0f{ofg';f/
pko'{Qm k|of]hgsf] nflu d lgs6 eljiodf dfly pNn]v ul/Psf] d'n'sdf hfg nfu]sf]n]
pQmfg';f/sf] d]/f] :jLs[t ljbf ;DffKt x'gf;fy d cfkm\gf] kbflwsf/ sfod /x]sf] lgsfodf
xflh/ x'g]5' / cWoogaf6 kmls{cfPkl5 d}n] ljbf lnPsf] cjlw a/fa/sf] cjlw clgjfo{ ?kdf
;]jf ug]{5' . pQm k|of]hgsf] nflu :jLs[t cWoog ljbf e'Qmfg x'gf ;fy kbflwsf/ sfod
/x]sf] lgsfodf xflh/ x'g gcfPsf] cj:yfdf jf plNnlvt cjlw;Dd ;]jfdf axfn g/x]sf]
cj:yfdf d}n] ljbf lnPsf]] cjlw d]/f] ;]jf cjlwdf u0fgf gePdf d]/f] d~h"/L 5 egL of]
sj'lnotgfdf k]z u/]sf] 5' .

sa'lnotgfdf u/fpg] clwsf/Lsf] sa'lnotgfdf ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf],–


b:tvt============================ b:tvt============================
gfd, y/ M gfd, y/ M
kb M kb M
sfof{no M sfof{no M

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
41
www.lawcommission.gov.np

ldlt ============================= ldlt ===============================


cg';"rL–!@u=

-lgod ^#s=;Fu ;DalGwt_


/fli6«o tyf cGt/{fli6«o ;+3÷;+:yfdf sfd ug{sf] nflu c;fwf/0f ljbf dfu ug]{ qmddf
lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sa'lnotgfdfsf] 9fFrf

-c;fwf/0f ljbf :jLs[ltsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fydf g} clgjfo{?kdf k]z ug'{ kg]{5 ._

===============================dGqfno÷;lrjfno÷cfof]u÷ljefu÷sfof{nosf] =============================
kbdf sfo{/t d ===================================== n] g]kfn ;/sf/ -+============== :t/_ sf] ldlt
===================== sf] lg0f{ofg';f/ k|fKt u/]sf] k"j{ :jLs[lt cg'?k ldlt ============== b]lv
================== ;Dd========================== ;+3÷;+:yfdf ;]jf ug{sf] nflu c;fwf/0f ljbf dfu
u/]sf] 5' . pQm ljbf :jLs[t ePsf] cj:yfdf ljbfsf] cjlw ;dfKt x'gf;fy d cfkm\gf]
kbflwsf/ sfod /x]sf] lgsfodf xflh/ x'g]5' / ;f] ljbfaf6 kmls{ cfPkl5 d}n] ljbf lnPsf]
cjlw a/fa/sf] cjlw clgjfo{ ?kdf ;]jf ug]{5' .

sa'lnotgfdf u/fpg] clwsf/Lsf],– sa'lnotgfdf ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf],–


b:tvt============================ b:tvt============================
gfd, y/ M gfd, y/ M
kb M kb M
sfof{no M sfof{no
ldlt================================ ldlt================================

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
42
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !#
-lgod ^$ sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt_

ljbfsf] lgj]bg

g]kfn ;/sf/
… … … … sfof{no

sd{rf/Ln] k|of]u ug]{

gfd ====================== sd{rf/L ;°]t g+= ======== dGqfno÷ljefu ======================


kb ==================================== sfof{no ============================================

lrGx nufpg] dfu]sf] ljbfsf] lsl;d ljbfsf] cjlw sf/0f

!= e}k/L cfpg] / kj{ ljbf

@= 3/ ljbf

#= la/fdL ljbf

$= k|;"lt ljbf÷k|;"lt
:ofxf/ ljbf
%= lsl/of ljbf sd{rf/Lsf] ;xL
jf kq
^= cWoog ljbf

&= c;fwf/0f ljbf ldltM–

ljbfsf] ldlt … … … … … …b]lv … … … … … … …;Dd

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
43
www.lawcommission.gov.np

sd{rf/L k|zf;g zfvfn] k|of]u ug]{

ljbfsf] lsl;d cl3sf] af“sL xfn dfu]sf] ca /xg cfpg]

!= e}k/L cfpg] / kj{ ljbf

@= 3/ ljbf
#= la/fdL ljbf
$= k|;"lt ljbf÷k|;"lt :ofxf/ ljbf

%= cWoog ljbf
^= c;fwf/0f ljbf
_____________
sd{rf/Lsf] b:tvt
sd{rf/L k|zf;g zfvf ldltM– … … …

l;kmfl/; l;kmfl/; ljbf ;lsg] ldlt


ePsf] gePsf]

_____________
lgs6td dflyNnf] clws[t ldltM– … … …
s'g} s'/f eP hgfpg] M– … … … … … … … … … … … …

:jLs[t c:jLs[t ljbf ;lsg] ldlt

_____________
:jLs[lt lbg] clws[t

_____________
kb ldltM– … … …

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .


44
www.lawcommission.gov.np

sd{rf/Lsf] hfgsf/Lsf] lgldQ

g]kfn ;/sf/
………………………

ljbf :jLs[ltsf] ;"rgf

kq;+Vof M ldlt M … … … … … …

>L … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …= === === ===

ljbfsf] lsl;d cjlw z'? x'g] ldlt sfof{nodf xflh/ x'g] ldlt

_______________________
;"rgf ug]{ sd{rf/Lsf] b:tvt
sd{rf/L k|zf;g zfvf

45
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL – !$
-lgod ^( sf] pklgod -@_ ;“u ;DalGwt_
ljbf tyf pkrf/ vr{sf] ljj/0f

sd{rf/Lsf] gfd M >]0fL / kb M ;]jf–;d"x M ;+s]t g+= M


e}k/L cfpg] / 3/ ljbf la/fdL ljbf k|;"lt ljbf÷ lsl/of ljbf cWoog ljbf c;fwf/0f ljbf pkrf/ vr{ k|dfl0ft ug]{
kj{ ljbf k|;"lt :ofxf/ ljbf jfkt clws[tsf]

s}lkmot
ljj/0f

lnPsf] b:tvt
hDdf vr{ af“sL hDdf vr{ af“sL hDdf vr{ af“sL hDdf vr{ af“sL hDdf vr{ af“sL hDdf vr{ af“sL hDdf vr{ af“sL /sd ldlt
! @ # $ % ^ & * ( !) !! !@ !# !$ !% !^ !& !* !( @) @! @@ @# @$ @% @^

ljut
;fn
;Ddsf]
lhDd]jf/L
;f/]sf]===

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .


46
– !% cg';"rL
-lgod &* sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
/fhkq cglÍt tyf >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd

sfo{ ;Dkfbgsf] d"NofÍg kmf/fd eg]{ lgb]{lzsf


!= of] kmf/fd k|To]s cfly{s jif{ ->fj0f ! b]lv c;f/ d;fGt;Dd sfd u/]sf] cfwf/df_
eg{' kg]{5 .
@= sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdnfO{ tLg v08df lgDg cg';f/ ljefhg ul/Psf] 5 M–
v08 s – ;Dkflbt sfdsf] ljj/0f / pknlAw
v08 v – sfo{ ;Dkfbgsf] :t/ d"NofÍg
v08 u – k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"NofÍg
#= v08 -s_ df plNnlvt sfdsf] ljj/0f cGtu{t /x]sf] ;Dk"0f{ ljifo, nIo / sd{rf/Ln]
eg]{ egL tf]lsPsf] dxndf pknlAw ;d]t ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] eg'{ kg]{5 .
o;/L sd{rf/Ln] cfk"mn] u/]sf] sfd ebf{ sfo{ ljj/0fdf p;n] ug]{ egL tf]lsPsf /
jflif{s sfo{ of]hgfdf k/]sf sfdx?af6 eg'{ kg]{5 . o;f] ubf{ sd{rf/Ln] cfˆgf] sfo{
ljj/0f / :jLs[t jflif{s sfo{ of]hgfsf] k|ltlnlk ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 . k|To]s jif{sf]
>fj0f & ut]leqdf cfk"mn] u/]sf ;a} sfdx¿nfO{ ;s];Dd ;d]l6g] u/L a9Ldf kfFr
j6f sfdx¿ 5f]6s/Ldf pNn]v ug'{ kg]{5 . lgod &*v= adf]lhd el/Psf] jflif{s sfo{
;Dkfbg d"NofÍg kmf/fddf gfd, b:tvt / ldlt ;d]t pNn]v u/L tf]lsPsf]
;doleqdf btf{ u/L d"NofÍgsf nflu ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ k5{ jf x'nfsaf6
k7fpg' kg]{ eP tf]lsPsf] ;doleqdf x'nfsdf /lhi68{ btf{ u/L d"NofÍgsf nflu
;'kl/j]Ifs sxfF k7fpg' k5{ .
$= ;'kl/j]Ifsn] ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Laf6 el/Psf] kmf/fd k|fKt eP kl5 v08 -s_
df plNnlvt ;'kl/j]Ifsn] eg]{ / l6Kk0fL ug]{ egL tf]lsPsf] dxndf sd{rf/Låf/f
el/Psf] pknlAw ;d]tnfO{ b[li6ut u/L l6Kk0fL ug{' kg]{5 . lghfdtL sd{rf/Ln]
e/]sf] sfdsf] pknlAw / l6Kk0fLsf] cfwf/df ;'kl/j]Ifsn] k|To]s jif{sf] >fj0f

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

47
d;fGtleq v08 -v_ sf] æ;'kl/j]Ifssf] d"NofÍgÆ sf] c+z eg'{ kg]{5 . o;/L d"NofÍg
ubf{ ;'kl/j]Ifsn] sd{rf/Laf6 cfˆgf] sfo{ljj/0fdf tf]lsPsf / jflif{s sfo{ of]hgfdf
k/]sf sfdx?sf] pknlAwsf] ljj/0f k|:t't ul/Psf] 5, 5}g eGg] s'/f x]/L ;f] cfwf/df
d"NofÍg ug'{ kg]{5 . o;/L d"NofÍg u/L ;s]kl5 cfkm\gf] gfd, kb, b:tvt / ldlt
;d]t pNn]v u/L >fj0f d;fGtleq} k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt ul/;Sg] u/L ;f] sfo{
;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
%= k'g/fjnf]sgstf{n] ;'kl/j]Ifsaf6 k|fKt x'g cfPsf] kmf/fdsf] v08 -s_ sf] cfwf/df
k|To]s jif{sf] efb| kGw| ut]leqdf v08 -v_ æk'g/fjnf]sgstf{sf] d"NofÍgÆ sf] c+z
eg'{ kg]{5 . o;/L el/Psf] kmf/fd k'g/fjnf]sgstf{n] cfˆgf] gfd, kb, b:tvt / ldlt
;d]t pNn]v u/L k'g/fjnf]sg ;ldltn] k|fKt ul/ ;Sg] u/L k]z ug'{ kg]{5 .
^= k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdx?df
k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ ;'kl/j]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{ jf b'j}sf] d"NofÍgdf lrQ
ga'e]mdf k'g/fjnf]sgstf{ jf ;'kl/j]Ifs;Fu k'i6\ofO{sf] dfu ug]{ jf k'gd{"NofÍg ug'{
kg]{ cfwf/ ;lxt k'glj{rf/sf] nflu k7fpg ;Sg]5 . o;/L k7fPsf] sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍg kmf/fddf ;'kl/j]Ifs tyf k'g/fjnf]sgstf{n] cfk"msxfF k|fKt ePsf] tLg
lbgleq k'gM d"NofÍg u/L jf klxn] u/]sf] d"NofÍgdf ;+zf]wg ug{ cfjZos geP
;f]sf] cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{ k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z u/L ;Sg' kg]{5 . o;/L
k'gM k]z x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fddf cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{ gcfPdf
jf cÍ ;+zf]wg klg eO{ gcfPdf k'g/fjnf]sg ;ldltn] o; ljifodf l6Kk0fL u/L
To:tf ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] clen]v /fVg / lghx?sf] sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍgdf k'glj{rf/ ug{ ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg ;Sg]5 .
&= k'g/fjnf]sg ;ldltn] k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdx¿df ;'kl/j]Ifs
/ k'g/fjnf]sgstf{n] d"NofÍg u/]sf] ;d]tsf] cfwf/df d"NofÍg u/L k|To]s jif{sf] efb|
d;fGtleq} nf]s ;]jf cfof]u / a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fO{ ;Sg' kg]{5 .
*= Pp6f cjlwleq Ps eGbf a9L ;'kl/j]Ifssf] ;'kl/j]If0fdf /xL sfd u/]sf] lghfdtL
sd{rf/Lsf] xsdf of] kmf/fd eg'{ kbf{ ;f] cjlwsf] cGtdf hf] ;'kl/j]Ifs x'G5 p;}n]
k"/f cjlwsf] kmf/fd eg'{ kg]{5 .

48
(= P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^s_ adf]]lhdsf] ;dofjlw kl5 sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fd btf{ ubf{ rfn" cfly{s jif{leq btf{ ul/ ;Sg' kg]{5 . o;/L btf{ ul/Psf] sfo{
;Dkfbg d"NofÍg kmf/fddf k'g/fjnf]sg ;ldltn]] Ps cÍ 36fpg]5 .
!)= s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] tf]lsPsf] ;doleq a'emfpg' kg]{ sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fd ;dod} e/L btf{ u/]sf]df sfof{nodf eljtJo k/L cfunflu jf cGo To:t} b}jL
ljklQ jf k|fs[lts k|sf]k k/L btf{ u/L ;s]sf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd gi6 x'g
uPsf] cj:yfdf To:tf lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd gi6 x''g'sf]
sf/0f / k|df0f ;lxt tfn's dGqfnosf] :jLs[t lnO{ jxfnjfnf d"NofÍgstf{n] k|df0f
;d]t ;+nUg u/L ;DalGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd k'gM
eg{ nufO{ d"NofÍg ug'{ kb{5 . o;/L d"NofÍg u/]sf sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fddf
d"NofÍgstf{n] k'gM d"NofÍg ug{' kgf{sf] sf/0f pNn]v u/L k|df0f ;d]t ;+nUg ug'{
kb{5 .
!!= lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg ug]{ qmddf ;'kl/j]Ifsn] b]xfosf]
cfwf/df d"NofÍg ug'{ kg]{5 M–
-s_ ljbf :jLs[t gu/fO{ jf ljbfsf] cfj]bg glbO{ nuftf/ tL; lbg eGbf a9L
cg'kl:yt ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ rf/ dWo] pko'Qm Pp6f kIfdf -
nfut, ;do, kl/df0f / u'0f_ dWo] cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{ a9Ldf pQd
:t/sf] cÍ lbg],
-v_ gl;xt kfPsf] jf u|]8 /f]Ssf jf a9'jf /f]Ssfsf] ;hfo kfPsf] lghfdtL
sd{rf/LnfO{ ;f] ;hfo kfPsf] jif{df sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL
cfwf/df cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] cÍ lbg],
-u_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] lnPsf] k]ZsL /sd sfa' jflx/sf] kl/l:ylt
k/]sf] egL sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{noaf6 k|dfl0ft u/fPsf] cj:yfdf
afx]s c? cj:yfdf cfly{s k|zf;g tyf k]ZsL km5\of}{6 ;DaGwL k|rlnt
sfg"gsf] cwLgdf /xL ^ dlxgfleq km5\of}{6 gu/fPsf] ePdf sfdsf] ;du|
u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{ a9Ldf pQd :t/sf]
cÍ lbg],

49
-3_ sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v jf cfof]hgf k|d'vsf] kbdf /x]sf]
lghfdtL sd{rf/Ln] cfly{s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlwdf /sd lgsf;f
/ sfo{qmd :jLs[t e};s]kl5 klg jif{e/L krf; k|ltzt nIo k"/f ug{ jf
glthf k|fKt ug{ g;s]sf] ePdf sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df
cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] cÍ lbg],
-ª_ sfof{no k|d'v afx]ssf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sfdsf]
nIo k|To]s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlwleq sd{rf/Lsf] ;fd"lxs
a}7saf6 lgwf{/0f ul/g]5 . To;/L lgwf{/0f ul/Psf] nIo To:tf] krf;
k|ltzt k"/f ug{ g;Sg] lghfdtL sd{rf/Lsf] d"NofÍgdf v08 -3_ adf]lhd
sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{ a9Ldf
pQd :t/sf] cÍ lbg],
t/ v08 -3_ / -ª_ df tf]lsPsf] nIo ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Lsf]
sf/0fn] geO{ cGo sf/0fn] k"/f x'g g;s]sf]df cÍ 36fOg] 5}g .
-r_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cg'zf;gxLg sfd u/]sf] k|df0f ePdf sfdsf]
;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{ a9Ldf pQd
:t/sf] cÍ lbg],
-5_ lgod &*v=sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofbleq cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍg kmf/fd geg]{ / Dofbleq jflif{s tyf cw{ jflif{s sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍg gug]{ lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfdsf] ;du| u'0f / kl/df0f ;DaGwL
b'O{ cfwf/ dWo] Pp6fdf cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] cÍ
lbg],
!@= qmd;+Vof !! adf]lhdsf] cfwf/df cÍ 36fpFbf Pp6} lghfdtL sd{rf/Lsf] Ps eGbf
a9L cfwf/df cÍ 36fpg' kg]{ ePdf Ps jif{df rf/j6f dWo] b'O{ eGbf a9L cfwf/df
cÍ 36fpg' kg]{ 5}g .
!#= qmd;+Vof !! adf]lhdsf sf/0f ljBdfg x'Fbfx'Fb} ;f] adf]lhdsf] cÍ g36fPsf] b]lvPdf
To:tf] d"NofÍgstf{sf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍgdf Ps cÍ 36fOg]5 .

50
!$= qmd;+Vof !! adf]lhd cÍ 36fpg' kg]{ ePdf klg ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxtsf] sfuhft
;+nUg ug'{ kg]{5 .
!%= sfo{ ;Dkfbg d"NofÍgstf{n] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg ubf{ sfo{ ;Dkfbg kmf/fddf cÍ
lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf :ki6 ?kdf cÍ g} n]vL d"NofÍg ug'{
kg]{5 .

51
/fhkq cglÍt tyf >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdsf] 9fFrf

ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no M–

btf{ g+= M–

ldlt M–

sd{rf/Lsf] gfd M sd{rf/L ;Í]tM d"NofÍg cjlw M ======;fn======dlxgfb]lv=======;fn ====== dlxgf;Dd

!= kb M @= >]0fL #= ;]jf $= ;d"x %= pk;d"x

^= sfof{nosf] gfd M

&= xfnsf] kbdf lgo'lQm ldlt M

*= o; d"NofÍgsf] cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox? -qmdzM_======================================================

(= ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldltM–================================

52
v08 -s_
;Dkflbt sfdsf] ljj/0f

nIo tf]lsPsf / gtf]lsPsf] sfdx¿ kl/df0f nfut ;do u'0f:t/


sd{rf/Ln] eg]{ ljj/0f
-s_

-v_

-u_

-3_

-ª_

cfˆg} kxndf u/]sf cGo sfo{x?


-s_

-v_

53
s'g} sfd ;Dkfbg x'g g;s]sf] eP To;sf sf/0fx¿ ;'kl/j]Ifssf] l6Kk0fL
sfdx¿ sf/0fx¿ ;dfwfg ug{ ul/Psf] k|of;x¿ -s_ sf/0fsf] cf}lrTo
l7s
-s_ -s_ -s_
-v_ -v_ -v_ a]-v_
l7s sf/0f ;dfwfg ug{ ul/Psf] k|of; M
-u_ -u_ -u_ l7s 7Ls
-3_ -3_ -3_ a]l7s

sd{rf/Lsf] b:tvt M ldlt M ;'kl/j]Ifssf] b:tvt M


ldlt M

b|i6Jo M
-!_ nIo tf]lsPsf] sfdsf] lgldQ lgwf{l/t cfwf/x¿ -kl/df0f, nfut, ;do / u'0f:t/_ ;Dej eP;Dd eg]{ k|of; x'g' kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] nIo gtf]lsPsf] sfdx¿sf] pknlAw ljj/0f eg{' kbf{ ;Dej eP;Dd kl/df0f, nfut / ;donfO{ cf}+Nofpg' kg]{5 .

54
v08 -v_
;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] d"NofÍg
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldlt M– k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z u/]sf] ldlt M–
sfo{ ;Dkfbgsf] ;'kl/j]Ifssf] d"NofÍg k'g/fjnf]sgstf{sf] d"NofÍg
:t/ :t/ clt pQd pQd ;fdfGo Go"g clt pQd pQd ;fdfGo Go"g
-sfo{ljj/0fsf]
cfwf/df_ cÍ ^=@% %=@% $=@% #=@% @=% @ !=% !
-!_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| kl/df0f
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| nfut
-#_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| ;do
-$_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| u'0f
hDdf k|fKtfÍ -cÍ / cIf/df_
k"0ff{Í @% k"0ff{Í !)
(%Ü eGbf a9L / &%Ü eGbf 36L cÍ ;'kl/j]Ifssf] gfdM kbM k'g/fjnf]sgstf{sf] gfdM kbM
lbFbf v'nfpg' kg]{ sf/0f sd{rf/L ;Í]t sd{rf/L ;Í]t
b:tvt M b:tvt M
ldlt M ldlt M
nfutnfO{ d"NofÍg ug{ ;Dej gb]lvPdf o; jfkt 5'6\ofOPsf] cÍ afFsL tLgj6f cfwf/x¿df ;dfg'kflts lx;fadf ljt/0f ug{ ;lsg]5 . s'g}
dxndf ljj/0f gc6fP 5'§} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 . ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= / lghfdtL
;]jf lgodfjnLsf] lgod &* df tf]lsPsf] cfwf/df d"NofÍg u/L lghfdtL ;]jf lgodfjnLsf] lgod &*v= adf]lhdsf] cjlwleq k'g/fjnf]sgstf{ jf
k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kb{5 . ;fy} lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -&_ adf]lhd (% k|ltzteGbf a9L / &% k|ltzteGbf 36L
cÍ k|bfg ug'{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 / &% k|ltzt eGbf 36L cÍ lbPsf]df ;DalGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ hfgsf/L u/fO{ lghn]
k|ltlqmof lbPdf ;f] ;d]t /fvL k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . k|fKtfÍdf l6k]S; nufPdf l6k]S; nufpg] d"NofÍgstf{nfO{ clVtof/jfnfn]
ljefuLo sf/afxL ug]{5 .

55
v08 -u_
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"NofÍg

sd{rf/Lsf] gfd M kbM >]0fLM

k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z u/]sf] ldltM

JolQmut u'0f Pj+ cfr/0f :t/ cltpQd pQd ;fdfGo Go"g


cÍ ! )=&% )=%) )=@%
-s_ /fhkq cglÍt sd{rf/Lx¿sf] nflu
-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk
-@_ uf]kgLotf /fVg ;Sg] Ifdtf
-#_ lgb]{zg cg';f/ sfd ug{ ;Sg] Ifdtf
-$_ pkl:ylt, ;dokfngf / cg'zf;g
-%_ Odfgbfl/tf / g}ltstf
k"0ff{Í % s'n k|fKtfÍM cÍdf

cIf/df

56
-v_ >]0fL ljxLg sd{rf/Lx¿sf] nflu :t/ cltpQd pQd ;fdfGo Go"g
cÍ ! )=&% )=%) )=@%
-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk
-@_ lgb]{zfg';f/ sfd ug]{ Ifdtf
-#_ sfddf ?rL, pT;fx
-$_ cf1fkfng / cg'zf;g
-%_ ;hutf / zL3|tf

k"0ff{Í % s"n k|fKtfÍM cÍdf

cIf/df

k'g/fjnf]sg ;ldltsf kbflwsf/Lx¿sf]


gfdM kb sd{rf/L ;Í]t b:tvt s'n k|fKtfÍM cÍdf
!=
@= cIf/df
#=
ldlt M
b|i6Jo M
lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -&_ adf]lhd k'g/fjnf]sg ;ldltn] (% k|ltzt eGbf a9L / &% k|ltzt eGbf 36L cÍ k|bfg
ug{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg{]5 .

57
cg';"rL–!%s
-lgod &* sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
/fhkqflÍt lghfdtL sd{rf/Lsf] cw{jflif{s / jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd

sfo{ ;Dkfbgsf] d"NofÍg kmf/fd eg]{ lgb]{lzsf


!= of] cg';"rLsf] cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd k|To]s cw{jflif{s cjlwsf]
cfwf/df / jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd k|To]s cfly{s jif{ ->fj0f ! b]lv
c;f/ d;fGt;Dd sfd u/]sf] cfwf/df_ eg{' kg]{5 .
@= sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdnfO{ tLg v08df lgDg cg';f/ ljefhg ul/Psf] 5 M–
v08 s – cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd
v08 v – jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd -;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf]
d"NofÍg_
v08 u – k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"NofÍg
#= v08 -s_ df plNnlvt lghfdtL sd{rf/Ln] eg]{ egL tf]lsPsf ! b]lv $ ;Ddsf
dxnx?df ;DalGwt sd{rf/Ln] eg'{ kg]{5 . tf]lsPsf] cjlwdf cfk"mn] u/]sf ;a}
sfdx¿nfO{ ;s];Dd ;d]l6g] u/L sfdx¿ 5f]6s/Ldf pNn]v ug'{ kg]{5 . o;/L
sd{rf/Ln] u/]sf egL pNn]v ePsf sfo{x? p;sf] sfo{ ljj/0fleq k/]sf / :jLs[t
jflif{s sfo{ of]hgfleq k/]sf x'g' kg]{5 . sfo{ ljj/0f / sfo{ of]hgfleq gk/]sf tyf
cGo kbsf] sfo{ ljj/0f / sfo{ of]hgfleq k/]sf sfdx? ;fdfGotof eg{ x'Fb}g . o;/L
el/Psf] kmf/fddf b:tvt / ldlt ;lxt tf]lsPsf] ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug]{
k|of]hgsf] nflu k|To]s cjlw ;dfKt ePsf] ;ft lbgleq ;Dalwt sfof{nodf btf{ ug'{
kg]{5 . o:tf] kmf/fd k]z ubf{ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] sfo{ ljj/0f / :jLs[t
jflif{s sfo{ of]hgfsf] k|ltlnlk ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 . o;/L /fhkqflÍt sd{rf/Laf6
e/L cfPsf cw{jflif{s cjlwsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdx?nfO{ ;'kl/j]Ifsn]
;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] u/]sf] egL pNn]v u/]sf sfo{x? lghsf] sfo{
ljj/0f / :jLs[t sfo{ of]hgfleq k/]sf 5g\ 5}gg\ / :jLs[t sfo{ ljj/0f / sfo{
of]hgfleq k/]sf sfo{x?sf] pknlAw sd{rf/Ln] kmf/fddf pNn]v u/] cg';f/ 5 5}g
eGg] s'/fsf] hfFr u/L To;sf] k[i7kf]if0f ;lxt csf]{ ;ft lbgleqdf ;DalGwt

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

58
sd{rf/LnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 . k|To]s jif{sf] >fj0f ;ft ut]leq cfkm"n] u/]sf]
sfdx?nfO{ pNn]v u/L lgod &*v= adf]lhd el/Psf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fddf gfd, b:tvt / ldlt ;d]t pNn]v u/L tf]lsPsf] ;doleqdf btf{ u/L
d"NofÍgsf nflu ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ k5{ jf x'nfsaf6 k7fpg' kg]{ eP
tf]lsPsf] ;doleqdf x'nfsdf /lhi68{ btf{ u/L d"NofÍgsf nflu ;'kl/j]Ifs sxfF
k7fpg' k5{ . lghfdtL sd{rf/Ln] e/]sf] cw{ jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fdx?sf cfwf/df ;'kl/j]Ifsn] k|To]s jif{sf] >fj0f d;fGtleq jflif{s sfo{
;Dkfbg d"NofÍgsf] nflu v08 -v_ sf] æ;'kl/j]Ifssf] d"NofÍgÆ sf] c+z eg'{ kg]{5 .
$= o;/L d"NofÍg u/L ;s]kl5 ;'kl/j]Ifsn] cfkm\gf] gfd, b:tvt / ldlt pNn]v u/L] ;f]
sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd >fj0f d;fGtleq} k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt ul/;Sg] u/L
k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
%= k'g/fjnf]sgstf{n] ;'kl/j]Ifsaf6 k|fKt x'g cfPsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fdsf] cfwf/df k|To]s jif{sf] efb| kGw| ut]leq v08 -u_ sf] æk'g/fjnf]sgstf{sf]
d"NofÍgÆ sf] c+z eg'{ kg]{5 . o;/L el/Psf] kmf/fddf k'g/fjnf]sgstf{n] cfkm\gf]
gfd, b:tvt / ldlt pNn]v u/L k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
^= k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdx?df
k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ ;'kl/j]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{ jf b'j}sf] d"NofÍgdf lrQ
ga'e]mdf k'g/fjnf]sgstf{ jf ;'kl/j]Ifs;+u k'i6\ofO{sf] dfu ug]{ jf k'gd{"NofÍg ug'{
kg]{ cfwf/ ;lxt k'glj{rf/sf] nflu k7fpg ;Sg]5 . o;/L k7fPsf] sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍg kmf/fddf ;'kl/j]Ifs tyf k'g/fjnf]sgstf{n] cfk"msxfF k|fKt ePsf] tLg
lbgleq k'gM d"NofÍg u/L jf klxn] u/]sf] d"NofÍgdf ;+zf]wg ug{ cfjZos geP
;f]sf] cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{ k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z u/L ;Sg' kg]{5 . o;/L
k'gM k]z x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fddf cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{ gcfPdf
jf cÍ ;+zf]wg klg eO{ gcfPdf k'g/fjnf]sg ;ldltn] o; ljifodf l6Kk0fL u/L
To:tf ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] clen]v /fVg / lghx?sf] sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍgdf k'glj{rf/ ug{ ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg ;Sg]5 .
&= k'g/fjnf]sg ;ldltn] k]z x'g cfPsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdx¿df
;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf] d"NofÍg ;d]tsf] cfwf/df d"NofÍg u/L k|To]s

59
jif{sf] efb| d;fGtleq} nf]s ;]jf cfof]u / a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fO{ ;Sg'
kg]{5 .
*= Pp6f cjlwleq Ps eGbf a9L ;'kl/j]Ifssf] ;'kl/j]If0fdf /xL sfd u/]sf] lghfdtL
sd{rf/Lsf] xsdf of] kmf/fd eg'{ kbf{ ;f] cjlwsf] cGtdf hf] ;'kl/j]Ifs x'G5 p;}n]
k"/f cjlwsf] kmf/fd eg'{ kg]{5 .
(= P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^s_ adf]]lhdsf] ;dofjlw kl5 sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fd btf{ ubf{ rfn" cfly{s jif{leq btf{ ul/ ;Sg' kg]{5 . o;/L btf{ ul/Psf] sfo{
;Dkfbg d"NofÍg kmf/fddf k'g/fjnf]sg ;ldltn]] Ps cÍ 36fpg]5 .
!)= s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] tf]lsPsf] ;doleq a'emfpg' kg]{ sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fd ;dod} e/L btf{ u/]sf]df sfof{nodf eljtJo k/L cfunflu jf cGo To:t} b}jL
ljklQ jf k|fs[lts k|sf]k k/L btf{ u/L ;s]sf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd gi6 x'g
uPsf] cj:yfdf To:tf sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd gi6 x''g'sf] sf/0f /
k|df0f ;lxt tfn's dGqfnosf] l;kmfl/; ;lxt ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf :jLs[ltsf]
nflu n]lv k7fpg' kg]{5 / ;fdfGo k|zf;g dGqfnoaf6 :jLs[lt k|fKt ePkl5
jxfnjfnf d"NofÍgstf{n] k|df0f ;d]t ;+nUg u/L ;DalGwt sd{rf/LnfO{ sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍg kmf/fd k'gM eg{ nufO{ d"NofÍg ug'{ kb{5 . o;/L d"NofÍg u/]sf sfo{
;Dkfbg d"NofÍg kmf/fddf d"NofÍgstf{n] k'gM d"NofÍg ug{'kgf{sf] sf/0f pNn]v u/L
k|df0f / :jLs[lt kqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk ;d]t ;+nUg ug'{ kb{5 .
!!= lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg ug]{ qmddf ;'kl/j]Ifsn] b]xfosf] cfwf/df
d"NofÍg ug'{ kg]{5 M
-s_ ljbf :jLs[t gu/fO{ jf ljbfsf] cfj]bg glbO{ nuftf/ tL; lbg eGbf
a9L cg'kl:yt ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ rf/ dWo] pko'Qm Pp6f
kIfdf -nfut, ;do, kl/df0f / u'0f_ dWo] cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{
a9Ldf pQd :t/sf] cÍ lbg],
-v_ gl;xt kfPsf] jf u|]8 /f]Ssf jf a9'jf /f]Ssfsf] ;hfo kfPsf] lghfdtL
sd{rf/LnfO{ ;f] ;hfo kfPsf] jif{df sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL
cfwf/df cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] cÍ lbg],

60
-u_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] lnPsf] k]ZsL /sd sfa' jflx/sf]
kl/l:ylt k/]sf] egL sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{noaf6 k|dfl0ft
u/fPsf] cj:yfdf afx]s c? cj:yfdf cfly{s k|zf;g tyf k]ZsL
km5\of}{6 ;DaGwL k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /xL 5 dlxgfleq km5\of}{6
gu/fPsf] ePdf sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf]
cÍ glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] cÍ lbg],
-3_ sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v jf cfof]hgf k|d'vsf] kbdf /x]sf]
lghfdtL sd{rf/Ln] cfly{s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlwdf /sd
lgsf;f / sfo{qmd :jLs[t e};s]kl5 klg jif{e/L krf; k|ltzt nIo
k"/f ug{ jf glthf k|fKt ug{ g;s]sf] ePdf sfdsf] ;du| kl/df0f
;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] cÍ
lbg],
-ª_ sfof{no k|d'v afx]ssf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{
sfdsf] nIo k|To]s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlwleq sd{rf/Lsf]
;fd"lxs a}7saf6 lgwf{/0f ul/g]5 . To;/L lgwf{/0f ul/Psf] nIo To:tf]
krf; k|ltzt k"/f ug{ g;Sg] lghfdtL sd{rf/Lsf] d"NofÍgdf v08 -3_
adf]lhd sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] cÍ
glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] cÍ lbg],
t/ v08 -3_ / -ª_ df tf]lsPsf] nIo ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Lsf] sf/0fn] geO{ cGo sf/0fn] k"/f x'g g;s]sf]df cÍ 36fOg]
5}g .
-r_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cg'zf;gxLg sfd u/]sf] k|df0f ePdf sfdsf]
;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{ a9Ldf pQd
:t/sf] cÍ lbg],
-5_ lgod &*v=sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofbleq cw{jflif{s sfo{
;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd geg]{ / Dofbleq jflif{s tyf cw{ jflif{s sfo{
;Dkfbg d"NofÍg gug]{ lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfdsf] ;du| u'0f /

61
kl/df0f ;DaGwL b'O{ cfwf/ dWo] Pp6fdf cTo'Qd :t/sf] cÍ glbO{
a9Ldf pQd :t/sf] cÍ lbg],
!@= qmd;+Vof !! adf]lhdsf] cfwf/df cÍ 36fpFbf Pp6} lghfdtL sd{rf/Lsf] Ps eGbf
a9L cfwf/df cÍ 36fpg' kg]{ ePdf Ps jif{df rf/j6f dWo] b'O{ eGbf a9L cfwf/df
cÍ 36fpg' kg]{ 5}g .
!#= qmd;+Vof !! adf]lhdsf sf/0f ljBdfg x'Fbfx'Fb} ;f] adf]lhdsf] cÍ g36fPsf] b]lvPdf
To:tf] d"NofÍgstf{sf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍgdf Ps cÍ 36fOg]5 .
!$= qmd;+Vof !! adf]lhd cÍ 36fpg' kg]{ ePdf klg ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxtsf] sfuhft
;+nUg ug'{ kg]{5 .
!%= sfo{ ;Dkfbg d"NofÍgstf{n] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg ubf{ sfo{ ;Dkfbg kmf/fddf cÍ
lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf :ki6 ?kdf cÍ g} n]vL d"NofÍg ug'{
kg]{5 .

62
v08 – s
/fhkqflÍt lghfdtL sd{rf/Lsf] lgldQ cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdsf] 9fFrf
!= k|yd cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd

d"NofÍg cjlwM========== ;fn >fj0f dlxgfb]lv kf}if d;fGt;Dd


ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== =================== btf{ g+=============== ldlt===============
sd{rf/Lsf] gfd M================================================sd{rf/L ;Í]t g+= M ======= kb / >]0fL M ===== =============
;]jfM ====;d"x jf pk;d"xM============== xfn sfo{/t sfof{no ========================================xfnsf] kbdf lgo'lQm ldlt M==========================
o; d"NofÍg cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox? -s|dzM_ M==============================================================
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt=====================
sd{rf/Ln] eg]{
;Dkflbt sfd sfo{ ;Dkfbg ;"rsfÍ -@_ sfo{ ;Dkfbg ;"rsfÍ sfo{ ;DkGg x'g
PsfO{ -;Dej eP ;Dd cw{ jflif{s jflif{s cg';f/ ;Dkflbt g;s]sf eP
-nIo tf]lsPsf / gtf]lsPsf_ kl/df0f, nfut / ;do nIo nIo sfo{sf] k|ult ;f]sf] sf/0f
-!_ ;d]t pNn]v ug'{ kg]{_ -#_ -$_
sfo{ ljj/0f / jflif{s sfo{qmd adf]lhdsf sfo{x?M
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
cfˆg} kxndf u/]sf cGo sfo{x? !)) !)) cf};t k|ltzt========
-s_ k|ltzt k|ltzt
-v_

sd{rf/Lsf] b:tvt M ldlt M

63
sfo{ ;Dkfbg ug{ nfu]sf] ;dosf] dfkgsf] cfwf/ sfo{ ;Dkfbgsf]] k|ultsf] dfkgsf] cfwf/
!_ tf]lsPsf] ;do / ;f] eGbf cufj} sfo{ ;DkGg ePdf – cltpQd– !_ *)Ü b]lv !))Ü ;Dd – cltpQd
@_ s'n sfd dWo] !%Ü ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df– pQd @_ ^%Ü b]lv &(=((Ü ;Dd – pQd
#_ s'n sfd dWo] #)Ü ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df–;fdfGo #_ %)Ü b]lv ^$=((Ü ;Dd – ;fdfGo
$_ s'n sfd dWo] #)Ü eGbf a9L sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df– Go"g $_ %)Ü eGbf sd – Go"g
-s_ ;DalGwt ;'kl/j]Ifssf] d"NofÍgsf] :t/, k[i7kf]if0f jf wf/0ff M–
;'kl/j]Ifssf] b:tvt M–
gfd M
kb M
sd{rf/L ;Í]t
ldlt M
-v_ ;DalGwt sd{rf/Lsf] egfO{ / k|lts[of M–
b|i6Jo M
-!_ k|yd cw{jflif{s d"NofÍgsf] nflu pko'{Qm 9fFrfsf] dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{ ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] df3 ;ft ut] leq ;DalGwt
lghfdtL sd{rf/Ln]] ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu ;DalGwt sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 .
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x? pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .
-#_ sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'?k / kbsf] sfo{ ljj/0f;Fu ldNg' kg]{5 .
-$_ jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{ e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf sfdx?nfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .
-%_ ;'kl/j]Ifsn] cfkm" ;dIf k]z ePsf] cw{jflif{s d"NofÍg kmf/fdsf] d"NofÍg ;ft lbgleq u/L Ps k|lt d"NofÍg kmf/fd ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/LnfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-^_ ;donfO{ d"NofÍg ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf] cfwf/df ljZn]if0f u/L d"NofÍg ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf
ljj/0f gc6fP 5'§} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-&_ cÍ lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf cÍ g} n]vL d"NofÍg ug'{ kg]{5 .

64
@= låtLo cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd
d"NofÍg cjlwM========== ;fn df3 dlxgfb]lv======;fn cfiff9 d;fGt;Dd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== =================== btf{ g+=============== ldlt===============
sd{rf/Lsf] gfd M================================================sd{rf/L ;Í]t g+= M ======= kb / >]0fL M ===== =============
;]jfM ====;d"x jf pk;d"xM============== xfn sfo{/t sfof{no ========================================xfnsf] kbdf lgo'lQm ldlt M==========================
o; d"NofÍg cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox? -s|dzM_ M==============================================================
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt=====================
sd{rf/Ln] eg]{
;Dkflbt sfd sfo{ ;Dkfbg ;"rsfÍ -@_ sfo{ ;Dkfbg ;"rsfÍ sfo{ ;DkGg x'g
PsfO{ -;Dej eP ;Dd cw{ jflif{s jflif{s cg';f/ ;Dkflbt g;s]sf eP
-nIo tf]lsPsf / gtf]lsPsf_ kl/df0f, nfut / ;do nIo nIo sfo{sf] k|ult ;f]sf] sf/0f
-!_ ;d]t pNn]v ug'{ kg]{_ -#_ -$_
sfo{ ljj/0f / jflif{s sfo{qmd adf]lhdsf sfo{x?M
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
cfˆg} kxndf u/]sf cGo sfo{x? !)) !)) cf};t k|ltzt========
-s_ k|ltzt k|ltzt
-v_

sd{rf/Lsf] b:tvt M ldlt M

65
sfo{ ;Dkfbg ug{ nfu]sf] ;dosf] dfkgsf] cfwf/ sfo{ ;Dkfbgsf]] k|ultsf] dfkgsf] cfwf/
!_ tf]lsPsf] ;do / ;f] eGbf cufj} sfo{ ;DkGg ePdf – cltpQd– !_ *)Ü b]lv !))Ü ;Dd – cltpQd
@_ s'n sfd dWo] !%Ü ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df– pQd @_ ^%Ü b]lv &(=((Ü ;Dd – pQd
#_ s'n sfd dWo] #)Ü ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df–;fdfGo #_ %)Ü b]lv ^$=((Ü ;Dd – ;fdfGo
$_ s'n sfd dWo] #)Ü eGbf a9L sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df– Go"g $_ %)Ü eGbf sd – Go"g

-s_ ;DalGwt ;'kl/j]Ifssf] d"NofÍgsf] :t/, k[i7kf]if0f jf wf/0ff M–


;'kl/j]Ifssf] b:tvt M–
gfd M
kb M
sd{rf/L ;Í]t M
ldlt M
-v_ ;DalGwt sd{rf/Lsf] egfO{ / k|lts[of M–
b|i6Jo M
-!_ låtLo cw{jflif{s d"NofÍgsf] nflu pko'{Qm 9fFrfsf] dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{ ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] df3 ;ft ut] leq ;DalGwt
lghfdtL sd{rf/Ln]] ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu ;DalGwt sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 .
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x? pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .
-#_ sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'?k / kbsf] sfo{ ljj/0f;Fu ldNg' kg]{5 .
-$_ jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{ e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf sfdx?nfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .
-%_ ;'kl/j]Ifsn] cfkm" ;dIf k]z ePsf] cw{jflif{s d"NofÍg kmf/fdsf] d"NofÍg ;ft lbgleq u/L Ps k|lt d"NofÍg kmf/fd ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/LnfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-^_ ;donfO{ d"NofÍg ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf] cfwf/df ljZn]if0f u/L d"NofÍg ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf
ljj/0f gc6fP 5'§} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-&_ cÍ lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf cÍ g} n]vL d"NofÍg ug'{ kg]{5 .

66
v08 – v
/fhkqflÍt lghfdtL sd{rf/Lsf] lgldQ jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdsf] 9fFrf

d"NofÍg cjlwM cfly{s jif{========== ==;fn >fj0f dlxgfb]lv ============;fn cfiff9 d;fGt;Dd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== =================== btf{ g+=============== ldlt===============
sd{rf/Lsf] gfd M================================================sd{rf/L ;Í]t g+= M ======= kb / >]0fL M ===== =============
;]jfM ====;d"x jf pk;d"xM============== xfn sfo{/t sfof{no ========================================xfnsf] kbdf lgo'lQm ldlt M==========================
o; d"NofÍg cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox? -s|dzM_ M==============================================================
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt=====================
sd{rf/Ln] eg]{
;Dkflbt sfd sfo{ ;Dkfbg ;"rsfÍ -@_ sfo{ ;Dkfbg ;"rsfÍ sfo{ ;DkGg x'g
PsfO{ -;Dej eP ;Dd cw{ jflif{s jflif{s cg';f/ ;Dkflbt g;s]sf eP
-nIo tf]lsPsf / gtf]lsPsf_ kl/df0f, nfut / ;do nIo nIo sfo{sf] k|ult ;f]sf] sf/0f
-!_ ;d]t pNn]v ug'{ kg]{ _ -#_ -$_
sfo{ ljj/0f / jflif{s sfo{qmd adf]lhdsf sfo{x?M
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
cfˆg} kxndf u/]sf cGo sfo{x? !)) !)) cf};t k|ltzt========
-s_ k|ltzt k|ltzt
-v_
sd{rf/Lsf] b:tvt M ldlt M
67
sfo{ ;Dkfbg ug{ nfu]sf] ;dosf] dfkgsf] cfwf/ sfo{ ;Dkfbgsf]] k|ultsf] dfkgsf] cfwf/
!_ tf]lsPsf] ;do / ;f] eGbf cufj} sfo{ ;DkGg ePdf – cltpQd– !_ *)Ü b]lv !))Ü ;Dd – cltpQd
@_ s'n sfd dWo] !%Ü ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df– pQd @_ ^%Ü b]lv &(=((Ü ;Dd – pQd
#_ s'n sfd dWo] #)Ü ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df–;fdfGo #_ %)Ü b]lv ^$=((Ü ;Dd – ;fdfGo
$_ s'n sfd dWo] #)Ü eGbf a9L sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df– Go"g $_ %)Ü eGbf sd – Go"g

b|i6Jo M
-!_ jflif{s d"NofÍgsf] nflu pko'Qm 9fFrfdf dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{ ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] >fj0f ;ft ut] leqdf ;DalGwt
sd{rf/Ln] ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu cfkm\gf] sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 .
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x? pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .
-#_ sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'?k / kbsf] sfo{ ljj/0f tyf jflif{s sfo{ of]hgf;Fu ldNg' kg]{5 .
-$_ jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf sfdx?nfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .

68
;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] d"NofÍg

;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldltM========== k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z u/]sf] ldltM=======
sfo{ ;Dkfbgsf] :t/ ;'kl/j]Ifssf] d"NofÍg k'g/fjnf]sgstf{sf] d"NofÍg
-sfo{ ljj/0fsf] :t/ s"n cÍ ef/ clt pQd pQd ;fdfGo Go"g s"n cÍ ef/ clt pQd pQd ;fdfGo Go"g
cfwf/df_ cÍ ^=@% ^=@% %=@% $=@% #=@% @=% @=% @ !=% !
-!_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| kl/df0f
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| nfut
-#_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| ;do
-$_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| u'0f
hDdf @% !)
s"n k|fKtfÍ M cÍdf ============ cIf/df============ s"n k|fKtfÍ M cÍdf========= cIf/df ===========

(%Ü eGbf a9L / &%Ü 36L cÍ lbFbf ;'kl/j]Ifssf] gfdM kbM k'g/fjnf]sgstf{sf] gfdM kbM
v'nfpg' kg]{ sf/0f sd{rf/L ;Í]t g+= M sd{rf/L ;Í]t g+= M
b:tvt M b:tvt M
ldlt M ldlt M
s}lkmotM

;donfO{ d"NofÍg ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf] cfwf/df ljZn]if0f u/L d"NofÍg ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf ljj/0f gc6fP
5'§} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 . ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= / lghfdtL ;]jf lgodfjnLsf]
lgod &* df tf]lsPsf] cfwf/df d"NofÍg u/L lghfdtL ;]jf lgodfjnLsf] lgod &*v= adf]lhdsf] cjlwleq k'g/fjnf]sgstf{ jf k'g/fjnf]sg

69
;ldlt ;dIf k]z ug'{ kb{5 . ;fy} lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s=sf] pkbkmf -&_ adf]lhd (% k|ltzteGbf a9L / &% k|ltzteGbf 36L cÍ k|bfg
ug'{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kb{5 . k|fKtfÍdf l6k]S; nufPdf l6k]S; nufpg] d"NofÍgstf{nfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/afxL ug]{5 .

b|i6Jo M
-!_ lghfdtL sd{rf/Ln] e/]sf] cw{jflif{s d"NofÍg kmf/fdx?sf] cfwf/df ;'kl/j]Ifsn] /fhkqflÍt lghfdtL sd{rf/Lsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg
kmf/fdsf] d"NofÍg u/L >fj0f dlxgfleq} k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt ul/;Sg] u/L k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ k'g/fjnf]sgstf{n] cfkm" ;dIf k]z ePsf] sd{rf/Lsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdsf] d"NofÍg u/L efb| kGw| ut]leq} k'g/fjnf]sg
;ldltn] k|fKt ul/;Sg] u/L k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ jflif{s ?kdf ul/g] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg jfkt ;'kl/j]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{n] (% k|ltzt eGbf a9L / &% k|ltzt eGbf 36L cÍ lbPdf
;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 / &% k|ltzt eGbf 36L cÍ lbPsf]df ;DalGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ hfgsf/L u/fO{ lghn] k|ltlqmof lbPdf
;f] ;d]t /fvL k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .

70
v08 -u_
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"NofÍg

k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z u/]sf] ldltM=========


;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf] d"NofÍgdf ;xdt eP ;f]xL :t/sf] cÍ lbg] cGo l:yltdf s}lkmot v'nfO{ d"NofÍg ug]{ M
sd{rf/Lsf] gfd M kbM >]0fLM
:t/ clt pQd pQd ;fdfGo Go"g
JolQmut u'0f Pj+ cfr/0f
cÍ ! )=&% )=%) )=@%
-s_ /fhkqflÍt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lx¿sf] nflu
-!_ gLlt ljZn]if0f ug{] Ifdtf
-@_ 5nkmn tyf jftf{ ug]{ Ifdtf
-#_ ljj]ssf] k|of]u, lg0f{o ug]{ Ifdtf / d"NofÍg
-$_ g]t[Tj / ;+u7gfTds Ifdtf
-%_ k]zfut ;+j]bgzLntf -Odfgbfl/tf, uf]kgLotf cflb_
k"0ff{Í % k|fKtfÍM cÍdf
cIf/df
:t/ clt pQd pQd ;fdfGo Go"g
-v_ /fhkqflÍt låtLo >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lx¿sf] nflu
cÍ ! )=&% )=%) )=@%
-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk
-@_ ljj]ssf] k|of]u / lg0f{o ug]{ Ifdtf
-#_ sfo{ rfk axg ug]{ Ifdtf
-$_ ;[hgzLntf / cu|;/tf
71
-%_ >f]t ;fwgsf] k|efjsf/L pkof]u
k"0ff{Í %
k|fKtfÍM cÍdf cIf/df
:t/ clt pQd pQd ;fdfGo Go"g
-u_ /fhkqflÍt t[tLo >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lx¿sf] nflu cÍ ! )=&% )=%) )=@%
-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk
-@_ ljj]ssf] k|of]u / lg0f{o ug]{ Ifdtf
-#_ sfo{ rfk axg ug{ ;Sg] Ifdtf
-$_ ;[hgzLntf / cu|;/tf
-%_ k]zfut ;+j]bgzLntf -uf]kgLotf / dof{lbt /xg]_
k"0ff{Í % k|fKtfÍM cÍdf
cIf/df

k'g/fjnf]sg ;ldltsf kbflwsf/Lx¿sf]


gfdM kb sd{rf/L ;Í]t g+= b:tvt s'n k|fKtfÍM cÍdf
!=
@= cIf/df
#=

b|i6Jo M
-!_ o;/L k'g/fjnf]sg ;ldltdf k|fKt x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fdx?sf] d"NofÍg u/L ;ldltn] efb| d;fGtleq} nf]s ;]jf cfof]u /
a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fO{ ;Sg' kg]{5 .
-@_ k'g/fjnf]sg ;ldltn] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg jfkt (% k|ltzt eGbf a9L / &% k|ltzt eGbf 36L cÍ k|bfg ug{
k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 . k|fKtfÍdf l6k]S; nufpg] d"NofÍgstf{nfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/afxL ug]{5 .

72
cg';"rL – !^

-lgod *) sf] pklgod -@_ ;“u ;DalGwt_

ef}uf}lns If]qsf] ljj/0f

æs ju{Æ

!= d]rL c~rnsf] tfKn]h'·


@= sf]zL c~rnsf] g'd ;lxt blIf0f If]q afx]s ;Dk"0f{ ;+v'jf;ef
#= ;u/dfyf c~rnsf] ;f]n'v'Da'
$= hgsk'/ c~rn, bf]nvf lhNnfsf] nfdf]ju/ / /f]Njfln· If]q
%= jfudtL c~rn, wflb· lhNnfsf] ;]tLjf; pQ/sf] l;+xf/ If]q
^= u08sL c~rnsf] dgf· / uf]/vfsf] ;}lb{jf; pQ/sf] nfs]{ If]q
&= wjnflu/L c~rnsf] 6's'r] eGbf blIf0fL If]q afx]ssf] d':tf· lhNnf / pQ/L afUn'·sf]
9f]/ kf6g If]q
*= /fKtL c~rnsf] /f]Nkf / ?s'd
(= s0ff{nL c~rnsf] x'Dnf, h'Dnf, d'u', sflnsf]6 / 8f]Nkf
!)= e]/L c~rnsf] hfh/sf]6
!!= ;]tL c~rnsf] aemf· / afh'/f
!@= dxfsfnL c~rnsf] bfr'{nf

73
æv ju{Æ

!= d]rL c~rnsf] kf“ry/


@= sf]zL c~rnsf] ef]hk'/, t]x|y'd / ;+v'jf;efsf] g'd ;lxt blIf0fL If]q
#= ;u/dfyf c~rnsf] cf]nv9'+uf / vf]6fª
$= hgsk'/ c~rn, bf]nvf lhNnfsf] nfdf]ju/ / /f]Njflnª If]q afx]s af“sL If]q, /fd]5fk
%= jfudtL c~rnsf] /;'jf lhNnfsf] /fDr] eGbf pQ/sf] If]q
^= u08sL c~rnsf] ndh'·sf] v'bL pQ/L If]q
&= n'lDjgL c~rnsf] c3f{vf“rL / u'NdL
*= wjnflu/L c~rnsf] DofUbL, kj{t, d':tfª lhNnfsf] 6's'r] eGbf blIf0fL If]q / pQ/L
afUn'ªsf] 9f]/ kf6g If]q / DofUbL lhNnfsf] lg:sf]6 kxf8af6 blIf0f tkm{ afUn'ª
lhNnfsf] tf/f ufp“ ljsf; ;ldltdf kg]{ /ftfdf6f ufp“ x'“b} u'NdL lhNnf pQ/ blIf0f
cIff+z /]vfsf] k"jL{ efu afx]ssf] afUn'ª
(= /fKtL c~rnsf] ;Nofg / Ko"7fg
!)= ;]tL c~rnsf] 8f]6L / c5fd
!!= dxfsfnL c~rnsf] 88]nw'/f / a}t8L
!@= e]/L c~rnsf] b}n]v

74
æu ju{Æ

!= d]rL c~rnsf] Onfd


@= sf]zL c~rnsf] wgs'6f
#= ;u/dfyf c~rnsf] pbok'/
$= hgsk'/ c~rnsf] l;Gw'nL
%= jfudtL c~rnsf] l;Gw'kfNrf]s / ;]tLjf; pQ/sf] l;+xf/ If]q afx]s af“sL wflb·
lhNnf / /;'jf lhNnfsf] /fDr] ;lxt blIf0f If]q
^= u08sL c~rnsf] tgx'“, :of·hf / ;]bL{jf; pQ/sf] nfs]{ If]q afx]s af“sL uf]/vf /
ndh'· lhNnfsf] v'bL pQ/L If]q afx]ssf] af“sL efu
&= n'lDagL c~rnsf] kfNkf
*= DofUbL lhNnfsf] lg/sf]6 kxf8af6 blIf0f tkm{ afUn'ª lhNnfsf] tf/f ufp“ ljsf;
;ldltdf kg]{ /ftfdf6f ufp“ x'“b} u'NdL lhNnfnfO{ 5'g] pQ/, blIf0f cIff+z /]vfb]lv k"j{
kg]{ jfUn'ª lhNnfsf] af“sL efu
(= /fKtL c~rnsf] bfª
!)= e]/L c~rnsf] alb{of / ;'v]{t
!!= ;]tL c~rnsf] s}nfnL
!@= dxfsfnL c~rnsf] s~rgk'/

75
æ3 ju{Æ

!= d]rL c~rnsf] emfkf


@= sf]zL c~rnsf] df]/ª / ;'g;/L
#= ;u/dfyf c~rnsf] ;Kt/L / l;/fxf
$= hgsk'/ c~rnsf] wg'iff, dxf]Q/L / ;nf{xL
%= jfudtL c~rnsf] g'jfsf]6 / sfe|]knf~rf]s
^= gf/fo0fL c~rnsf] af/f, k;f{, /f}tx6, lrtjg / dsjfgk'/
&= u08sL c~rnsf] sf:sL
*= n'lDagL c~rnsf] ?kGb]xL, gjnk/f;L / slknj:t'
(= e]/L c~rnsf] af“s]
!)= afudtL c~rnsf] sf7df8f}+, eQmk'/ / nlntk'/

===================

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .

76
cg';"rL – !&
-lgod !!@ sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt_

ljefuLo ;hfosf] cfb]zsf] lg0f{osf] gd"gf

>L … … … … … … … … … … … … … … …
sfof{no÷ljefu÷dGqfno÷cfof]u÷;lrjfnosf >L … … … … … … n] u/]sf] .

;hfosf] cfb]zsf] lg0f{o kmf/fd


>L … … … … … … … … … … … … … … … … …
sfof{no÷ljefu÷dGqfno÷cfof]u÷;lrjfnodf … … … …============…========= kbdf
sfo{/t >L =========================sd{rf/L ;°]t g+= =========_ n] … … … … hf“ra'em
ubf{÷u/fp“bf … … … … … … … … … … ………============================ b]lvg
cfPsf]n] lgh >L … … … … … … … … … … …===== ;“u lghfdtL ;]jf P]g,
@)$( sf] bkmf ^^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ========================================== lbgsf] Dofb
lbO{ ;kmfO{ dfu ul/Psf]df lghn] k]z u/]sf] ;kmfO{sf] Joxf]/f, ;a't
… … … … … … … … … … … … … … … … ==============… … … … …
sf/0faf6 ;Gtf]ifhgs b]lvPg . t;y{ P]gsf] bkmf … … … … … … … … … sf]
… … … … … … … … adf]lhdsf] s;"/df P]gsf] bkmf %( sf] v08 … … adf]lhdsf]
;hfo lghnfO{ lsg gug]{ < ;f] ug'{ gkg]{ s'g} ;a't k|df0f jf sf/0f s]xL eP
… … … …========leq :ki6Ls/0f k]z ug'{ egL P]gsf] bkmf ^& adf]lhdsf] :ki6Ls/0f dfu
ul/Psf]df lghn] … … … … … … …============== … … egL :ki6Ls/0f k]z u/]sf]
b]lvof] . o; ;DaGwdf ;+sng ePsf sfuhft, a'lemPsf ;a't k|df0f / k]z ePsf]
:ki6Ls/0f pk/ ;d]t ljrf/ ubf{ … … … …============ ;a't k|df0faf6 lgh >L
… … … … … … … … n] P]gsf] bkmfsf] … … … sf] pkbkmf … … … adf]lhdsf]
s;"/ u/]sf] b]lvPsf]n] lgh >L … … … … … …========= … … … pk/ P]gsf] bkmf %(
sf] v08 … … … … … sf] ;hfo k|:tfljt u/L ;f] ;hfo ug{sf] lgldQ nf]s ;]jf
cfof]usf] … … … … sfof{no … … … … af6 k/fdz{ k|fKt eP cg'?k lgh >L
… … … … … …===========… … nfO{ P]gsf] bkmf %( sf] v08 … … … … …
adf]lhd … … … … … ;hfo lbg] lg0f{o cfb]z ul/Psf] 5 . of] cfb]zdf lrQ ga'em]df
lgod !!$ sf] v08 -3_ sf] Dofbleq … … … … … … ;dIf k'g/fj]bg lbg ;lsg]5 .

b:tvt
ldlt M–
 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

77
cg';"rL-!&s=
 kf;kf]6{ ;fOhsf]
kmf]6f] oxfF 6fF:g] /
-lgod !)! sf] pklgod -!_ ;“u ;DalGwt_ kmf]6f]df kg]{ u/L
sfof{no k|d'[v tyf
lgj]bsn] b:tvt
lgj[Qe/0fsf] dfu kmf/fd ug]{
>L dxflgb]{zs Ho",
lghfdtL lstfavfgf
xl/x/ejg, nlntk'/ .

d lghfdtL ;]jfaf6 b]xfo adf]lhd ;]jf lgj[Q ePsf]÷x'g] ePsf] tyf xfn;Dd d}n]
pkbfg tyf lgj[Qe/0f /sd glnPsf] x'gfn] lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf #&
adf]lhd lgj[Qe/0f clwsf/kq tof/ ul/lbg' x'g lgDgfg';f/sf] ljj/0f v'nfO{ k]z u/]sf]
5' . Joxf]/f 7Ls ;f“rf] xf], em'§f 7x/]df sfg'g adf]lhd ;x'“nf a'emfp“nf .

!= sd{rf/Lsf] gfd, y/ M–=================================================-;Í]t g+=================_


kbM–========================>]0fLM–=================sfof{nosf] gfd M–==============================
gful/stf g+=================hf/L ldlt========================hf/L u/]sf]] lhNnf==============
afa'sf] gfd, y/M ================================== afh]sf] gfd, y/M=============================

@= :yfoL 7]ufgfM lhNnfM– =========================uf=lj=;÷g=kf==================j8f g+===========


kmf]g g+=M cfjf;M– ==================df]afOnM– ===================O{d]n M– =====================

#= hGd ldlt M–@)=====÷=====÷===== z'? egf{ ldlt M–@)=====÷=====÷=====

$= cjsfz ldlt M–@)=====÷=====÷===== lsl;d M clgjfo{÷/fhLgfdf÷:j]lR5s÷cGo

%= k|fKt u/]sf] ;]jf ;'ljwfx?M -lnPsf] jf glnPsf] eP sf]i7sdf 7Ls  lrGx nufpg'
xf]nf_.
-s_ c;fwf/0f labf lnPsf]M 5 - _ 5}g - _, lnPsf] eP ======jif{ ======dlxgf
======= lbg .
-v_ uon s§L ePsf]M 5 - _ 5}g - _, lnPsf] eP =======jif{ ==========dlxgf
==========lbg .
-u_ cf}ifwL pkrf/ /sd lnPsf]M 5 - _ 5}g - _, lnPsf] eP ?= ===============
k};f============= .
-3_ ljefuLo ;hfosf] Joxf]/fM 5 - _ 5}g - _, ePsf] eP -;hfosf]
ljj/0f_====================.

 afx||f}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

78
-ª_ a/ a'emf/y u/]sf] Joxf]/f M 5 - _ 5}g - _, gu/]sf] eP
===========================================.
-r_ cGo Joxf]/f M =========================================================================.

^= OR5fOPsf] JolQm M
-s_ gfd, y/M======================================================v_ gftf M=========================
-u_ 7]ufgfM lhNnfM–=====================uf=lj=;÷g=kf=M–===============jf8{ g+= M–===============
-3_ gf=k|=k|=g+ M–========================hf/L ldlt M–@)=====÷==========÷============
-ª_ hf/L ug]{ sfof{no M lhNnf k|zf;g sfof{no,================================.
-r_ klxn] OR5fOPsf] JolQm km/s eP sf/0f =================================

&= e'QmfgL lng] a}+ssf] gfd / 7]ufgfM /fli6«o jfl0fHo a}+s÷g]kfn a}+s lnld6]8,
zfvfM=============== lhNnfM=====================
clwsf/kq tof/ u/]kl5 k7fpg] 7]ufgf M–=======================================================
ldlt M–@)=====÷==========÷========== sd{rf/Lsf] b:tvt M–====================

*= pko'{Qm ljj/0f sfof{nosf] clen]v cg';f/ 7Ls b]lvPsf]n] lgj[Qe/0f clwsf/kq


hf/L ug{ l;kmfl/; ug]{ sfof{no k|d'[vsf],–

sfof{nosf] 5fk M– b:tvt M–


gfd, y/ M–
kb M–

79
cg';"rL–!&s!=

-lgod !!^s=sf] pklgod -#s#_ ;“u ;DalGwt_

lghfdtL ;]jf k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw

!= lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) sf] lgod !!^s= adf]lhdsf] k'/:sf/sf] nflu s'g}
lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; ubf{ b]xfo adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 M–
-s_ s'g} sfof{no cGtu{tsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ l;kmfl/; ubf{ ;DalGwt sfof{no
k|d'vn] lg0f{o u/L k|To]s jif{sf] kmfu'g d;fGtleq cfÇgf] tfn's dGqfno÷
;lrjfno÷cfof]udf l;kmfl/; u/L k7fpg' kg]{,
-v_ ljefun] ;f] ljefusf sd{rf/L tyf ljefu cGtu{tsf sfof{nosf] sfof{no k|d'v
kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/LnfO{ l;kmfl/; ubf{ ljefusf] k|d'vn] lg0f{o u/L
k|To]s jif{sf] kmfu'g d;fGtleq cfÇgf] tfn's dGqfno÷;lrjfno÷ cfof]udf
l;kmfl/; u/L k7fpg' kg]{,
-u_ b]xfosf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ l;kmfl/; ug]{ k|of]hgsf] nflu ;DalGwt dGqfno
÷;lrjfno÷cfof]usf] ljlzi6 >]0fLsf] clws[tn] lg0f{o u/L k|To]s jif{sf] kmfu'g
d;fGtleq 5'6\6} ;"rL tof/ ug'{ kg]{ M–
-!_ ;DalGwt dGqfno÷;lrjfno÷cfof]udf sfo{/t sd{rf/L,
-@_ ;DalGwt dGqfno÷;lrjfno÷cfof]u cGtu{tsf] ljefusf] k|d'v kbdf
sfo{/t sd{rf/L,
-#_ ;DalGwt dGqfno÷;lrjfno÷cfof]u cGtu{t /x]sf] t/ s'g} klg ljefu
cGtu{t g/x]sf] sfof{nosf] sfof{no k|d'v kbdf sfo{/t sd{rf/L, /
-$_ ;DalGwt dGqfno÷;lrjfno÷cfof]u tyf cGtu{tsf] lgsfodf sfo{/t
s'g} sd{rf/Ln] cfkm" k'/:sf/sf] nflu of]Uo ePsf] bfjL u/L ;DalGwt
dGqfno÷;lrjfno÷cfof]udf lgod !!^s= sf] pklgod -#_ adf]lhdsf]
cfwf/ k"/f u/]sf] k|dfl0ft x'g] sfuhft ;lxt kmfu'g d;fGtleq lgj]bg
lbPdf lgj]bg lbg] To:tf] sd{rf/L .
-3_ ;DalGwt dGqfno÷;lrjfno÷cfof]un] v08 -s_ / -v_ adf]lhd k|fKt l;kmfl/;
tyf v08 -u_ adf]lhd tof/ u/]sf] ;"rLdf k/]sf] lghfdtL sd{rf/LdWo]af6
k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ug{' cl3 b]xfo adf]lhdsf] k|lqmof k"/f ug{' kg]{5 M–

 gjf} ;+zf]wgåf/f yk .

80
-!_ v08 -s_ / -v_ adf]lhd ;DalGwt lgsfo tyf kbflwsf/Laf6 l;kmfl/;
eO{ cfPsf] tyf v08 -u_ adf]lhd tof/ ul/Psf] ;"rLdf k/]sf] sd{rf/Lsf]
;DaGwdf k|ltlqmof jf ph"/L lbg] k|of]hgsf] nflu sDtLdf tL; lbgsf]
Dofb lbO{ To:tf sd{rf/Lsf] gfd r}q d;fGtleq ;f]
dGqfno÷;lrjfno÷cfof]usf] j]e;fO6 / ;"rgf kf6Ldf k|sfzg ug]{,
-@_ pkv08 -!_ adf]lhdsf] Dofbleq s'g} k|ltlqmof jf ph"/L k|fKt ePdf To:tf]
k|ltlqmof jf ph"/Lsf] ;DaGwdf ;DalGwt dGqfno÷ ;lrjfno ÷
cfof]usf] ljlzi6 >]0fLsf] kbflwsf/Ln] 5fgjLg u/L k'/:sf/sf] nflu
pko'Qm 7xl/Psf] lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd pkv08 -#_ adf]lhdsf]
;+Vofdf ga9\g] u/L k'/:sf/sf] nflu h]7 kGw| ut]leq ;ldlt ;dIf
l;kmfl/; ug'{ kg]{,
:ki6Ls/0f M o; cg';"rLsf] k|of]hgsf] nflu æ;ldltÆ eGgfn] lgod !!^s=
sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldlt ;Demg' k5{ .
-#_ k|To]s dGqfno÷;lrjfno÷cfof]un] cfk"m cGtu{t /x]sf ;Dk"0f{ lghdtL
sd{rf/Lx?dWo]af6 b]xfosf] ;+Vofsf sd{rf/L k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/;
u/L k7fpg' kg]{5 M–
-s_ !)) ;Dd sd{rf/L ePsf]df ! hgf,
-v_ !)! b]lv &)) ;Dd sd{rf/L ePsf]df @ hgf,
-u_ &)! b]lv !%)) ;Dd sd{rf/L ePsf]df $ hgf,
-3_ !%)! b]lv @$)) ;Dd sd{rf/L ePsf]df ^ hgf,
-ª_ @$)! b]lv #$)) ;Dd sd{rf/L ePsf]df * hgf,
-r_ #$)! eGbf a9L sd{rf/L ePsf]df !) hgf .
-$_ sf7df8f}+ pkTosf aflx/ ;d]t sfof{no /x]sf] dGqfno÷;lrjfno÷
cfof]un] k'/:sf/sf] nflu sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; ubf{ sf7df8f}+ pkTosf
aflx/sf] sfof{nodf sDtLdf b'O{ jif{b]lv sfo{/t sd{rf/Lx?dWo]af6
sDtLdf krf; k|ltztsf] ;+Vofdf l;kmfl/; ug'{ kg]{,
-%_ k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ubf{ s'g k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ul/Psf] xf]
:ki6 v'nfO{ k7fpg' kg]{,
-^_ pkv08 -@_ adf]lhd k'/:sf/sf] nflu ;ldlt ;dIf l;kmfl/; ul/Psf]
lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd ;DalGwt dGqfno÷ ;lrjfno÷cfof]usf]
j]e;fO6 / ;"rgf kf6Ldf k|sfzg ug]{ .
-ª_ g]kfn ;/sf/sf] ljlzi6 >]0fLsf] kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd
k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; u/L k7fp“bf g]kfn ;/sf/sf] d'Vo ;lrjn] s'g
81
k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ul/Psf] xf] ;f] s'/f :ki6 v'nfO{ h] 7 kGw| ut]leq
;ldltsf] ;lrjfnodf k7fpg' kg]{5 .
-r_ ;ldltn] h]7 d;fGtleq lgod !!^s=sf] pklgod -!_ adf]lhdsf] k'/:sf/ kfpg]
sd{rf/Lsf] gfd 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-5_ ;ldltn]] c;f/ kf“r ut]leq ;jf]{Ts[i6 lghfdtL ;]jf k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/;
ePsf] tyf v08 -ª_ adf]lhd d'Vo ;lrjn] l;kmfl/; u/]sf] ljlzi6 >]0fLsf]
lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf k|ltlqmof tyf ph"/L ug]{ k|of]hgsf] nflu sDtLdf
tL; lbgsf] Dofb lbO{ To:tf] sd{rf/Lsf] gfd ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf]
j]e;fO6 / ;"rgf kf6L nufotsf cGo ;~rf/ dfWodåf/f ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
-h_ v08 -5_ adf]lhdsf] Dofbleq k|ltlqmof jf ph"/L k|fKt ePdf To:tf] k|ltlqmof jf
ph"/Lsf] ;DaGwdf cfjZos 5fgljg ;d]t u/L ;ldlt cfkm}+n] lgwf{/0f u/]sf]
pko'Qm dfWod ckgfO{ k'/:sf/ kfpg] lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd 5gf}6 ug'{
kg]{5 .
-Efm_ v08 -r_ / -h_ adf]lhd k'/:sf/sf] nflu lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd 5gf}6
ul/;s] kl5 ;ldltn] To:tf] sd{rf/Lsf] gfd g]kfn ;/sf/, dlGqkl/ifb\ ;dIf
;fpg d;fGtleq l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
@= ;ldltn] k'/:sf/sf] nflu lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; ubf{ ckgfpg' kg]{ cGo
sfo{ljlw ;ldlt cfkm}+n] lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
#= ;ldltn] k'/:sf/sf] nflu lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; u/L k7fpg] kmf/fd
ljsf; u/L k|To]s dGqfno÷;lrjfno÷cfof]udf k7fpg' kg]{5 .

82
cg';'rL–!&v

-lgod !!^s sf] pklgod -#v_ ;Fu ;DalGwt_

lghfdtL ;]jf k'/:sf/ kfpg]nfO{ k|bfg ul/g] k|df0fkqsf] 9fFrf

g]kfn ;/sf/
-qm]i6_
>L ––––––––––––
–––––––––––––––
–––––––––––––––

tkfO{n] g]kfn ;/sf/sf] lghfdtL ;]jfsf] ====================== kbdf /xL


======================================== sfo{ u/] jfkt g]kfn ;/sf/n] tkfO{nfO{ cfly{s jif{
=====================÷ ================ sf] ===================== ;jf]T{ s[i6÷pTs[i6÷lghfdtL ;]jf
k'/:sf/ k|bfg u/]sf] 5 .

eljiodf klg tkfO{af6 g]kfn ;/sf/n] ljlzi6 of]ubfgsf] cfk]Iff /fv]sf] 5 .

============================= ============================= ========================


;lrj d'Vo ;lrj dGqL÷/fHodGqL
;fdfGo k|zf;g dGqfno g]kfn ;/sf/ ;fdfGo k|zf;g

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .

83
cg';"rL–!&u

-lgod !!&s= sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_

lghfdtL sd{rf/Lsf] 6«]8 o'lgogsf] btf{sf] nflu lgj]bgsf] 9fFrf

>L >d tyf /f]huf/ k|j4{g ljefu

dxf]bo,
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf %# sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ adf]lhd
lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]«8 o'lgog btf{ ug{] sfo{ ;ldltn] dnfO{ clVtof/ u/]sf] x'gfn]
lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) sf] lgod !!&s= sf] pklgod -#_ df plNnlvt
sfuhftx? ;d]t ;+nUg u/L lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]«8 o'lgog btf{ u/fpgsf] nflu of]
lgj]bg u/]sf] 5' .

ejlbo,

-====================== 6]8« o'lgogsf] tk{maf6_

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .

84
cg';"rL–!*
-lgod !!* ;“u ;DalGwt_

;DklQ ljj/0f kmf/fd

sd{rf/Lsf] gfd / ;°]t g+= M ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no M


>]0fL / kb M gfd M
sfof{no M 7]ufgf M
-s_ crn ;DklQ -3/ hUuf_
qm= 3/ hUuf / gfk / cGo 3/ hUuf s;sf] hUuf /x]sf] s;/L s}lkmot -3/ eP–tNnf
;=+ cGo crn ljj/0f /x]sf] 7fp“ lghsf] gfd / c? k|fKt ;d]t pNn]v ug]{_
;DklQsf] -ufp“, gu/, eP lgh;+usf] ePsf] -hUuf eP– /f]kgL jf
5f]6s/L ljj/0f lhNnf_ ;DaGw rNtLsf] gfk n]Vg]_

-v_ gub, hjflx/ft,;'g, rf“bL cflb .


qm=;+= ;DklQsf] 5f]6s/L ljj/0f gfk / tf}n s;/L k|fKt s}lkmot
kl/df0f ePsf]

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

85
-u_ z]o/ a}° Aofn]G;sf] ljj/0f
qm=;+ ;DklQsf] sDkgL jf hDdf d"No s;sf] gfddf /x]sf] s;/L k|fKt s}lkmot
5f]6s/L a}°sf] gfd / lghsf] gfd / c? eP ePsf]
ljj/0f 7]ufgf lgh;+usf] ;DaGw

-3_ C0f lnPsf]÷lwtf] lbPsf] eP ;f]sf] ljj/0f


qm=;+ C0f÷lwtf]sf] lnP÷lbPsf] sf/0f hDdf d"No lkmtf{ ug]{ s}lkmot
ljj/0f gfd / 7]ufgf cjlw

86
-ª_ C0f lbPsf] jf c?af6 lwtf] lnPsf] eP ;f]sf] ljj/0f
qm=;+ C0f lwtf]sf] C0f lbPsf] sf/0f hDdf d"No lkmtf{ ug]{ s}lkmot
ljj/0f lwtf] lnPsf] cjlw
gfd / 7]ufgf

d}n] hfg] a'em];Dd dfly n]lvP adf]lhdsf] ljj/0f 7Ls 5 . km/s kg]{ 5}g egL b:tvt ug]{ M
gfd / kb M–
ldlt M–

b|i6Jo M
!= of] ljj/0f k]z ul/;s]kl5 ;DklQdf s'g} yk36 ePdf ;DalGwt lgsfodf ;f] ljj/0f
v'nfO{ l;naGbL ?kdf k]z ug'{ k5{ .
@= ;/sf/L sd{rf/L pk/ ul/g] sfg"g adf]lhdsf] sf/afxLb]lv afx]s c? s'/fdf of] ljj/0f
k|of]u ul/g] 5}g . of] ljj/0f ;DalGwt kbflwsf/L afx]s c?n] x]g{ kfOg] 5}g . oL ljj/0f
k|sfz gu/L uf]Ko ?kdf /flvg]5 .

87
cg';"rL–!(
-lgod !@)s= sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_

lghfdtL sd{rf/Lsf] kl/rokqsf] 9fFrf


cufl8
g]kfn ;/sf/
qm]i6 ==========================
kmf]6f]
gfdM
bhf{M
gful/stf g+=
An8 u|'kM
;Í]t g++=M

k5fl8
k|dfl0ft ug{]sf] b:tvt sd{rf/Lsf] ;xL
-============================_ =====================
bhf{ M
Name:
Designation:
Office:

b|i6JoM
-!_ sd{rf/L kl/rokq ( ;]=dL= / nDafO{ %=% ;]=dL=rf}8fO{sf] x'g' kg]{5 .
-@_ sd{rf/Lsf] kl/rokq ;]tf] sfuhsf] x'g' kg]{5 .
-#_ kl/rokqsf] cufl8 kl§ ;jeGbf dflyNnf] efudf !@ KjfOG6sf] cIf/df g]kfn
;/sf/, !$ KjfOG6sf] cIf/df ;DalGwt sfof{nosf] gfd, !* KjfOG6sf] cIf/df
sd{rf/Lsf] gfd, !^ KjfOG6sf] cIf/df bhf{ / bhf{ eGbf d'lg gful/stf g+= n]Vg'
kg]{5 .
-$_ sd{rf/L kl/rokqsf] cufl8 kl§ dflyNnf] efudf /ftf] /+usf] g]kfn ;/sf/sf]
qm]i6 5fKg' kg]{ / bfofFkl§sf] tNnf] efudf c6f] ;fO{hsf] kmf]6f] 6fF:g' kg]{5 .
-%_ sd{rf/L kl/rokqsf] k5fl8sf] bfofF kl§ k|dfl0ft ug{]sf] b:tvt / jfofFkl§
sd{rf/Lsf] b:tvt n]Vg' kg]{5 .
-^_ kl/rokqsf] k5fl8sf] tNnf] efudf !$ KjfOG6sf] sd{rf/Lsf] gfd, sfof{nosf]
gfd / sd{rf/Lsf] bhf{ c+u|]hLdf n]Vg' kg]{5 .

 ;ftf}+ ;+zf]wgåf/f yk .

88
-&_ kl/rokqsf] k5fl8sf] afFsL efudf !@ KjfOG6sf] æof] kl/rokq s;}n] kfPdf
;DalGwt sfof{no, lhNnf k|zf;g sfof{no jf k|x/L sfof{nodf a'emfO{ lbg' xf]nfÆ
eGg] ;"rgf n]Vg' kg]{5 .
-*_ dGqfno tyf ljefu cGtu{t sfof{nox?n] g]kfn ;/sf/ / cf–cfˆgf] sfof{nosf]
gfd dfq /fVg' kg]{5 .
-(_ sfof{no k|d'v jf lghaf6 clwsf/ k|fKt sd{rf/L k|zf;g ;DaGwL sfd x]g{]
clws[tn] kl/rokq k|dfl0ft ug{' kg]{5 .
-!)_ sd{rf/L kl/rokq Knfli6ssf -kf/bzL{_ vf]ndf /fvL b]j|]tkm{sf] sfFwsf] Ps
ljQfd'lg 5ftLdf kg{] u/L cGo JolQmn] /fd|f];+u b]Vg] tl/sfn] nufpg' kg]{5 .
-!!_ sd{rf/L kl/rokq ljt/0f ubf{ ;DalGwt sfof{no s} vr{df klxnf] k6s ljt/0f
ug'{ kg]{ / ;f] x/fO{ jf RofltO{ csf{] lng' kbf{ sd{rf/Ln] cfˆg} vr{df lng' kg{]5 .
o;/L x/fO{ jf RofltO{ csf]{ kl/rokq lnPsf] ljj/0f clen]vdf hgfO{ lghaf6
lnOPsf] /sd /fhZjdf bflvnf ug'{ kg]{5 . t/ ;?jf, a9'jf jf sfod d'sfod
ePdf ;DalGwt sfof{non] g} pknAw u/fpg' kg]{5 .
-!@_ ;a} ;/sf/L tyf cw{ ;/sf/L sfof{nosf sd{rf/Lx?n] sfof{noleq k|j]z ubf{ /
a:bf clgjfo{ sd{rf/L kl/rokq nufPsf] x'g' kg{] / cGo :yfgdf cfjZostf
cg';f/ k|of]u ug'{ kg]{5 .
-!#_ kl/rokq k|of]u ug{] u/fpg] lhDd]jf/L ;DalGwt sfof{no k|d'vsf] x'g]5 . o;/L
kl/rokq gnufpg] jf glng] sd{rf/LnfO{ sfof{nodf k|j]z ug{ glbg] jf
sd{rf/Ldf cg'zf;g sfod ug{ sf/afxL ;d]t sfof{no k|d'vn] ug{ ;Sg]5 .
-!$_ s'g} sd{rf/L ;]jfaf6 x6]df lghn] cfˆgf] kl/rokq t'?Gt cfˆgf] sfof{nodf lkmtf{
a'emfpg' kg{]5 . 1

b|i6Jo M -!_ s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ?kfGt/0f ePsf zAbx? M–
æ>L % sf] ;/sf/Æ sf] ;§f æg]kfn ;/sf/Æ .
-@_ Gofo k|zf;g P]g, @)&# åf/f ?kfGt/ ul/Psf zAbx? M–
Æk'g/fj]bg cbfntÆ sf] ;§f æpRr cbfntÆ .
Æk'g/fj]bg cbfntsf] GofowLzÆ sf] ;§f æpRr cbfntsf] GofowLzÆ .

89

You might also like