Professional Documents
Culture Documents
२०६८
नेपाल सरकार
�श�ा मन्त्र
पाठ्यक्रम �वकास क
सानो�ठमी, भ�पुर
u'?s'n lzIffsf] kf7\oj|md
@)^*
g]kfn ;/sf/
lzIff dGqfno
kf7\oj|md ljsf; s]Gb|
;fgf]l7dL, eStk'/
ljifo;"rL
zLif{s k[i7;ª\Vof
v08 s cfwf/e"t tx -sIff !–%_
!= u'?s'n lzIffsf] kf7\oj|md !
@= ;+:s[t Jofs/0f ^
#= j]b !!
$= ;bfrf/ lzIff !(
%= l;h{gfTds snf @^
^= gLltzf:q #%
$= ;+:s[t /rgf $)
%= cg';"rLx¿ &)
v08 v cfwf/e"t tx -sIff ^–*_
!=
@=
#=
$=
%=
v08 s cfwf/e"t tx -sIff !–%_
v08 v cfwf/e"t tx -sIff ^–*_
u'?s'n lzIffsf] kf7\oj|md
@)^*
g]kfn ;/sf/
lzIff dGqfno
kf7\oj|md ljsf; s]Gb|
;fgf]l7dL, eStk'/
xfd|f] egfO
g]kfn ax'hftLo, ax'eflifs / ax'wfld{s b]z ePsfn] oxf“ lxGb', a'4, ls/ft, O:nfd, lj|ml:rog, h}g
nufotsf ljleGg wdf{jnDaLx¿ /x]sf 5g\ . o:tf wfld{s d"No dfGotfsf ;fy} ;DalGwt ;dfhsf]
cfgf] df}lns ;fdflhs, ;f+:s[lts kIfaf6 k|efljt eO{ k/Dk/fut ¿kdf rlncfPsf z}lIfs
k|0ffnLdWo] g]kfndf u'Daf, u'?s'n, db/;f d'Vo ¿kdf /x]sf 5g\ . u'Daf, u'?s'n / db/;f h:tf
lzIff k|0ffnL d"ntM ;DalGwt lzIff k|0ffnLs} cfgf] lghL k|of;df Joj:yfkg x'“b} cfg} ;fwg, ;|f]t
Pjd\ cfg} ljlzi6 z}lIfs k|lj|mofsf cfwf/df ;~rfng eO/x]sf 5g\ . oL lzIff k|0ffnLdWo] u'?s'n
lzIff klg Ps dxŒjk"0f{ k|0ffnL xf] .
ljZj lzIff ;Dd]ngn] ;g\ @)!% ;Dd ;a}sf nflu lzIff k|bfg ug]{ pb\3f]if u/]cg';f/ g]kfnn] klg
;g\ @)!% ;Dd ;a}sf nflu lzIff k|bfg ug]{ ljZj ;Dd]ngaf6 tof/ ePsf] nIo;lxtsf
3f]if0ffkqdf x:tfIf/ ub}{ /fli6«o sfo{of]hgf tof/ u/L k|ltj4tf JoSt u/]sf] kl/k|]Iodf b]zsf ;a}
hft, hflt, lnª\u j0f{, ju{ / If]qsf hg;d'bfonfO{ lzIff k|bfg ug{sf nflu cf}krfl/s lzIffsf 3]/f
aflx/ /x]sf ;a}nfO{ lzIffsf] d"n wf/df ;dflxt ug{ cfjZos ePsfn] cf}krfl/s lzIff k|0ffnL
aflx/ /x]sf t/ cfg} ;|f]t ;fwg / lzIf0f k|lj|mofsf dfWodaf6 lzIff k|bfg ul//x]sf] u'Daf, u'?s'n
/ db\/;f lzIff k|0ffnLnfO{ /fli6«o lzIff k|0ffnLdf ;dfxLs/0f ug'{ Pp6f t /fHosf] bfloTj / st{Jo
xf] eg] csf]{tkm{ ;a}sf nflu lzIffsf] nIo k"/f ug{ To:tf ;Dk|bfonfO{ dfWod agfpg' klg plQs}
h?/L x'g uPsf] 5 . o;} s'/fnfO{ b[li6ut u/L lzIff dGqfnon] u'Daf, u'?s'n / db\/;f lzIff
k|0ffnLnfO{ lzIffsf] d"n wf/df ;dfxLs/0f ug]{ sfo{j|md cufl8 ;f/]sf] 5 .
lzIffsf] d"n cfwf/ kf7\oj|md xf] . kf7\oj|mdcg';f/ kf7\ok':ts tyf cGo z}Ifl0fs ;fdu|Lx¿ ljsf;
x'g] / lzIf0f k|lj|mof klg kf7\oj|mddf cfwfl/t x'g] ePsfn] u'?s'n lzIffnfO{ Jojl:yt ug]{ p2]Zo
kl/k"lt{ ug]{ x]t'n] of] kf7\oj|md ljsf; ul/Psf] xf] . of] kf7\oj|md tof/ ug]{ j|mddf w]/} ;ª\3 ;+:yf
Pjd\ dxfg'efjx¿sf] 7"nf] of]ubfg /x]sf] 5 . To;}n] o;sf] ljsf;df ;+nUg;a} ;+:yf Pjd\
JolStx¿nfO{ of] s]Gb| xflb{s s[t1tf 1fkg ub{5 .
kf7\oj|md ljsf; x'g'dfq dxŒjk"0f{ s'/f xf]Og . o;sf] ;xL sfof{Gjog ePdfq kf7\oj|md ljsf;sf]
cf}lrTo ;fljt x'g] ub{5 . t;y{ of] kf7\oj|mdsf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf nflu ;Da4 ;a}
;/f]sf/jfnfx¿sf] ;lj|mo ;xof]usf] ck]Iff ul/Psf] 5 . cGtdf o; kf7\oj|mdnfO{ cem Jofjxfl/s,
k|efjsf/L / hLjgf]kof]uL agfpg ;Da4 ;a}af6 /rgfTds ;'emfjsf] ck]Iff ul/Psf] 5 .
lj=;+= @)^*
g]kfn ;/sf/
lzIff dGqfno
kf7\oj|md ljsf; s]Gb|
k|sfzs M g]kfn ;/sf/
lzIff dGqfno
kf7\oj|md ljsf; s]Gb|
;fgf]l7dL, eStk'/
d'b|0f k|lt M
ljifo;"rL
zLif{s k[i7
b|i6Jo M
-s_ kl/ro
;+;f/e/ pknAw 1fglj1fgsf d'Vo u|Gyx¿dWo] ;j{k|frLg u|Gy j]bsf] cWoog / cg';Gwfgdf
Jofs/0fsf] dxŒjk"0f{ :yfg 5 . Jofs/0fnfO{ j]bsf 5 cª\udWo] d'vsf ¿kdf dflgPsf] 5 .
;+:s[t Jofs/0fsf lgodx¿sf] lgwf{/0f kfl0flgeGbf cl3 dx]Zj/, a[x:klt, OGb|, cflkzln,
kf}:s/zflb, sfzs[T:gh:tf ljåfg\x¿n] u/]sf] eP klg ;+:s[t Jofs/0fnfO{ k"0f{ Jojl:yt ug]{
sfd kfl0flgaf6 x'gfn] xfn;Dd klg ;+:s[tsf] Jofs/0f eGg]lalQs} kfl0flgsf] Jofs/0f a'lemG5
.
dx]Zj/b]lv kfl0flg;Ddsf] Jofs/0fk/s u|Gy k/Dk/fnfO{ ;f/:jtefiodf oyfj|md j0f{g
ul/Psf] 5 . o;df ‘dx]Zj/sf] Jofs/0f ;d'b|h:t} 5, To;df cfwf a[x:kltn] p4/0f ug'{ePsf]
5, To;sf] s]xL efudfq k'/Gb/ -OGb|_n] lng'ePsf] 5 eg] s'zsf] 6'Kkf]df /x]sf] kfgLsf]
yf]kfhlQs} kfl0flgn] lng'ePsf] 5’ elgPsf] 5 . k|frLgzf:qx¿n] olt ;fgf] kfl0fgLo
Jofs/0fnfO{ klg cfh ljZje/sf Jofs/0f zf:qx¿dWo] ;jf{ª\uk"0f{, ;"qfTds tyf j}1flgs
Jofs/0f dflgG5 . ;fy} ;';fª\Vo lj1fg -sDKo'6/ lj1fg_ nfO{ klg clt pkof]uL efiff
ePsfn] of] efiff Pjd\ Jofs/0f ljBfno lzIffsf nflu ckl/xfo{ ag]sf] xf] .
kfl0fgLo Jofs/0fdf nf}lss tyf j}lbs ;+:s[tsf lgodx¿ kfOG5g\ . oxL k/Dk/fcg';f/
ljBfnoLo kf7\oj|mddf kfl0fgLo Jofs/0fnfO{ ;dfj]z ul/Psf] 5 . cfwf/e"t txdf o;
Jofs/0fnfO{ zf:qLo 9f“rfdf k|:t't ug'{eGbf klg o;nfO{ ;/n Pjd\ Jofjxfl/s k|of]usf
cfwf/df ljifoj:t'nfO{ 5gf]6 u/L k|:t't ul/Psf] xf] . o;sf] d'Vo Wo]o eg]s} Jofs/0f
zf:qsf] pRr lzIff xfl;n ug{sf nflu k"jf{wf/ tof/ kfg'{ xf] .
-v_ ;fwf/0f p2]Zo
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 cfwf/e"t tx k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo k|fKt x'g]
ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= :j/j0f{ / Jo~hgj0f{sf] 1fg Pjd\ pRrf/0f ug{,
@= dfx]Zj/ ;"qsf] pRrf/0f / n]vg ug{,
#= ;fdfGo k|Tofxf/df kg]{ j0f{ atfpg,
$= :j/j0f{ / Jo~hgj0f{sf] :yfg, k|oTg Pjd\ ;+1f atfpg,
%= k|Tofxf/ lgdf{0f / csf/flbj0f{sf] pbfQflb e]b atfpg,
^= ;+:s[t efiffsf ;fwf/0f ;lGw k|lj|mof atfpg,
&= ;+:s[t efiffsf ;lGw ePsf ;fwf/0f zAbx¿sf] ;lGwljR5]b k|lj|mof atfpg,
*= Jofs/0f ljifosf] cWoogsf nflu k"jf{wf/ tof/ ug{ .
-s_ kl/ro
j]b ljZjsf] ;j{>]i7 1fge08f/ tyf klxnf] wd{u|Gy xf] . OR5fPsf] c;n j:t' k|fKt u/fpg],
grfx]sf] clgi6 j:t'sf] kl/xf/ u/fpg] tyf k|ToIf¿kdf ;lhn} k|fKt ug{ g;lsg] cnf}lss
tŒjsf] 1fg u/fpg] ;zSt dfWod j]b xf] .
k/a|x\dåf/f pkb]z ul/Psf] / To;nfO{ Clif–dxlif{x¿n] sl7g tkf]anåf/f cfTd;ft\ u/L lzio
k|lzio x'“b} u'?d'v–pRrf/0f–cg'Rrf/0f–k"j{s -u'?n] pRrf/0f u/]cg';f/ ug]{ sfd_ >'lt -s0f{_
k/Dk/fn] cWofkgj|mdaf6 ;+/lIft j]b k|frLgsfndf Pp6} /x]sf] s'/f ;j{;Ddt dfGotf xf] .
sfnfGt/df wf/0ff zlSt sdhf]/ x'“b} uPsf dg'iosf] pksf/fy{ dlxif{ s[i0få}kfog j]bJof;n]
k}n, j}zDkfo, h}ldlg / ;'dGt gfdsf rf/ lzionfO{ CUj]b, oh'j]{b, ;fdj]b / cyj{j]b j|mdzM
pkb]z ug'{eof] . ckf}¿if]o zf:q eg]/ hflgg] rf/} j]b sfnfGt/df lzio k|lzio x'“b} !!#!
zfvfdf ljefhg x'g k'Uof] t/ slno'usf] k|efjn] ubf{ cfhef]ln o;sf sl/a !! zfvfdfq
k|rlnt 5g\ . j]bsf s'n zfvfdWo] oh'j]{bsf !)!, CUj]bsf @!, ;fdj]bsf !))) /
cyj{j]bsf ( zfvf k5{g\ . rf/j]bdWo] Ps oh'j]{b z'Sn / s[i0f u/L b'O{ efudf ljeSt 5 .
blIf0f ef/tdf s[i0foh'j]{bsf] cWoog / cWofkg x'G5 eg] pQ/ ef/t / g]kfndf
z'Snoh'j]{bsf] cWoog / cWofkg k|r'/ dfqfdf b]lvG5 .
g]kfnL j]bfWoog k/Dk/fcg';f/ kl9“b} cfPsf] z'Snoh'j]{bsf] dfWolGbgLo zfvf xf] . o;
zfvfdf $) cWofo, !(&% dGq Pjd\ #)# cg'jfs 5g\ . oh'j]{bsf d'Vo ljifodf o1 sd{
pkf;gf / 1fg lj1fgsf s'/f k5{g\ . k|:t't kf7\oj|md g]kfndf k|rlnt z'Snoh'j]{b dfWolGbg
jfh;g]o zfvfsf] cfwf/df tof/ ul/Psf] 5 .
z'Snoh'j]{b k"/} kf7 ug{ Ps} lbgdf Ps JolStaf6 ;Dej gePsfn] j]bsf d'Vod'Vo dGqx¿sf]
;ª\u|x u/L ?b|fi6fWoflosfsf ¿kdf k|rngdf cfPsf] 5 . s]xL g]kfnL ;dfhdf j|taGw
;+:sf/kl5 clgjfo{ ¿kdf ?b|L k9fOGYof] . cfh klg wd{sd{ ubf{ ?b|L kf7 u/fpg] rng 5 .
eujfg\ lzjnfO{ v';L kfg{ ?b|L kf7 ug{ ;a}eGbf ;lhnf] j}lbs o1 xf] . hf] yf]/} vr{,
hgzlSt tyf sd ;dodf ;DkGg x'G5 .
?b|L, kf7– ?b|, n3'?b|L, dxf?b|L / clt?b|Lsf gfdn] k|Voft 5g\ . -efjgfcg';f/sf] sfdgf k"/f
ug{ tyf dfgl;s zflGt k|flKtsf nflu ?b|L ;a}eGbf pQd o1 xf]_ . j}lbs k/Dk/fcg';f/
¿b|fleif]sn] dfgj lbgrof{df dxŒjk"0f{ :yfg /fV5 . dfgj z/L/sf] /rgf j}lbs
k/Dk/fcg'¿k ePsf] xf] . ¿b|fleif]sn] cfTdf z'4 Pjd\ ;Œj u'0f k|fKt x'G5 / ;ª\sNk zlSt
a9\5 . ;fy} o;n] 1fgzlSt, ljrf/zlSt, a'l4, >4f, d]wf, elSt tyf kljqtfdf j[l4 x'G5 .
Jofkf/ Joj;fo, snf sf}zn, zf:qfg';Gwfg / Jojxf/ s'zntfdf ;kmn tyf ;Dkfbg
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 13
pT;fxk"j{s x'G5 . oxL k/Dk/fcg';f/ ljBfnoLo kf7\oj|mddf z'Snoh'j]{bnfO{ ;dfj]z ul/Psf]
xf] . cfwf/e"t txdf o; o;nfO{ zf:qLo 9f“rfdf k|:t't ug'{eGbf klg o;nfO{ ;/n Pjd\
Jofjxfl/s k|of]usf cfwf/df ljifoj:t'nfO{ 5gf]6 u/L k|:t't ul/Psf] 5 .
-v_ ;fwf/0f p2]Zo
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 cfwf/e"t tx k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo k|fKt
x'g] ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= j}lbs efiff;“u kl/lrt x'g,
@= j}lbs k/Dk/fcg';f/ x:trfng;lxt z'Snoh'j]{bsf] ?b|L;Da4 dGqx¿ z'4 pRrf/0f
ug{,
#= ?b|Lsf dGqnfO{ z'4;“u ;:j/ k9\g / n]Vg,
$= zt?b|Lo k4ltsf] dd{ a'‰g / k|of]u ug{,
%= ?b|Lsf k|sf/ a'‰g / atfpg,
^= ?b|Lsf] cfj[lQcg';f/sf] kmnsf] dxQf a'‰g / atfpg,
&= z'Snoh'j]{bsf zt?b|Lo dGqnfO{ k/Dk/fut ¿kdf /Iff ub}{ Ps¿k;“u kf7 ug]{,
*= j]bn] lglb{i6 u/]sf] cfr/0f kfng ug'{sf ;fy} o;sf] k/Dk/fnfO{ arfpg tyf si7:y
atfpg,
(= z'Snoh'j]{bsf zt?b|Lo dGq, j}lbs;"Stsf] dd{, sNof0f;"St k'?if;"St, gf/fo0f;"St,
OGb|;"St, ;"o{;"St, ?b|;"St, ljZj¿kj0f{g, zflGtkf7 / :jl:tk|fy{gfsf ;fy} ?b|sf
k~rd'v j0f{g ;Da4 dGqx¿ z'4;“u k9\g .
-u_ ljlzi6 p2]Zo -sIff $_
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 sIff $ k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo k|fKt x'g]
ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= z'Snoh'j{]bsf] dfWoflGbgLo zfvfsf] ?b|L j}lbs k/Dk/fcg';f/ ;:j/ kf7 ug{,
@= zt?b|Lo dGqx¿ k/Dk/fcg';f/ z'4;“u kf7 ug{,
#= j}lbs dd{;"St / sNof0f;"St;DaGwL dGqx¿ k9\g,
$= k'?if;"St / gf/fo0f;"St;DaGwL dGqx¿ ;:j/ k9\g,
%= OGb|;"St / ;"o{;"St;DaGwL j}lbs dGqx¿ ;:j/ k9\g,
^= zt?b|Lo k/Dk/fsf if8ª\uGof;;DaGwL dGqx¿ atfpg .
-s_ kl/ro
j}lbs ;gftg lxGb' ;+:s[ltleq JolStnfO{ Jojl:yt / dof{lbt 9ª\un] rnfpg lgTosd{sf
¿kdf k|ltlbg ;Dkfbg ug'{kg]{ ;+:sf/x¿sf] Joj:yf ul/Psf] 5 . j}lbs jfª\doåf/f lglb{i6
sd{x¿ lgTo, g}ldlQs / sfDo u/]/ tLg lsl;dsf x'G5g\ . oLdWo] ljBfyL{ cj:yfdf
afnaflnsfnfO{ lgTosd{ ug{ nufpg' lgtfGt cfjZos x'G5 eg] g}ldlQs / sfDo sd{sf] 1fg
klg j|mdzM lb“b} hfg'k5{ . x/]s JolStsf k|ftM a|x\dd'x"t{b]lv /flq zog;Ddsf b}lglGbgL
x'G5g\ . tLdWo] ug{}kg]{ st{Joleq} kg]{ zf:qlglb{i6 sd{x¿ h;df x:tbz{g, :gfg, zf}r,
;GWofjGbg, ef]hg, zog ljlw cflb dxŒjk"0f{ 5g\ . logsf] lgTo cg';/0f ugf{n] JolStleq
O{Zj/ k|]d, st{Jo af]w / OR5fzlSt knfp“5 . ;+;f/df hGd lnPkl5 JolStn] b]j C0f, Clif
C0f / lkt[ C0f r'sfpg'kg]{ zf:qLo dof{bf 5 . lgTosd{sf] kl/kfngfaf6 s]xL dfqfdf oL
C0f r'Stf x'“b} hfg] zf:qLo dfGotf 5 . t;y{ JolStnfO{ ;b\cfr/0f o'St sd{ / ;'zLn
agfpg lgTosd{sf] dxŒjk"0f{ e"ldsf /xG5 . ;fg} pd]/b]lv afnaflnsfdf cfgf] wd{, ;+:s[lt
/ dof{bfk|lt cle?lr x'g uO{ To;sf] ;+jw{g / k|jw{gdf ;xof]u k'¥ofpg] ck]Iffsf ;fy}
afNofj:yfb]lv g} cfdf, a'af, u'?, cltly, cu|h, cg'h, ldq / zq'k|lt s]s:tf] ;DaGw /
Jojxf/ sfod ug'{k5{ eg]/ l;sfpg'kg]{ x'“bf ;+:s[t jfª\doleq /x]sf ;b\Jojxf/ / tL;DaGwL]
dGq Pjd\ Znf]ssf] pRrf/0f tyf cy{ l;sfpg klg lgTosd{sf] kf7\oj|md ljsf; ul/Psf] xf]
.
-s_ kl/ro
;+:s[t efiff ljZjsf] ;j{k|frLg efiffsf ¿kdf :yflkt Pjd\ ultzLn /x“b} cfPsf] 5 .
;+:ff/sf] ;j{k|frLg u|Gy CUj]b ;+:s[t efiffdf n]lvPsf] 5 eg] klxnf] eflifs Jofs/0f
dfx]Zj/ Jofs/0f klg ;+:s[td} n]lvPsf] 5 . log} u|Gysf] ;dsfnLg CSk|fltzfVosf] efiffdf
efiff lj1fgsf] gjLgtd b[li6sf]0f klg lglxt 5 . CUj]bnfO{ g} cfwf/ dfg]/ CSk|fltzfVodf
tf]lsPsf] :j/j0f{ / Jo~hgj0f{sf] cfh;Dd klg cª\u|]hL, g]kfnL, lxGbLnufotsf k|d'v
efiffx¿df k|of]u eO/x]sf] 5 . sl/a tLg xhf/ efiffx¿dWo] ;a}eGbf k'/fgf] / ;d[4 efiffsf
¿kdf k|rlnt of] efiff c7f/f}“ ztfAbLotf o'/f]k]nLx¿n] ;'? u/]sf] j}1flgs efiff cWoog
k4ltaf6 klg clt Jojl:yt, lgoda4 / ;d[4 efiffsf ¿kdf kl/lrt eO/x]sf] 5 . oxL
efiffdf j]b, k'/f0f, wd{zf:q, bz{g, ;flxTo, sd{sf08 cflb k|fRo 1fglj1fgsf ;d:t ljifo
;dflxt 5g\ . sfnj|mdn] ubf{ jt{dfg ;dodf o; efiffn] sYo ¿kdfeGbf n]Vo ¿kdf
cfkm\gf] jr{:j a9L :yflkt u/]sf] 5 . o; efiffsf] 1fgsf nflu ;fg} sIffb]lv j|mda4 ¿kdf
;+:s[tsf] cWoog gu/fP kl5 uP/ h'g;'s} zf:qLo ljifosf] cWoog ug{ sl7gfO k5{ . ctM
kf}/:To jfª\dosf] cWoogsf] d"nwf/ agfpg u'?s'n lzIffsf nflu ljBfyL{x¿nfO{ cfwf/e"t
txb]lv g} ;+:s[t efiffdf k|j]z u/fpg' lgtfGt cfjZos b]lvG5 . oxL cfjZostfnfO{
x[boª\ud u/L cfwf/e"t tx -sIff !–%_ sf nflu ;+:s[t /rgfsf] kf7\oj|md ljsf; ul/Psf]
xf] .
sIff – @
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 cfwf/e"t tx sIff @ k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo
k|fKt x'g] ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= ljleGg cIf/ / zAbx¿ ;'g]/ z'4 ¿kdf k|of]u ug{,
@= ;+o'St j0f{ ePsf / p:t} Wjlg ;'lgg] zAbx¿sf] z'4 pRrf/0f ug{,
#= tLgrf/ hgfaLrdf x'g] ;fdfGo s'/fsfgLx¿ ;'g]/ k|ltlj|mof hgfpg,
$= ;fwf/0f / k|rlnt :t'lt jf ehg / afnsyfx¿ ;'Gg Pjd\ ;:j/ k9\g,
sIff – #
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 cfwf/e"t tx sIff # k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo
k|fKt x'g] ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= ljleGg k|sf/sf cfjfhx¿ / p:t} ;'lgg] Wjlg, zAb ;'g]/ 7Ls Wjlg, zAb 5'6\ofpg,
@= ljz]if kl/j]zdf ePsf k|Zgf]Q/, s'/fsfgL ;'g]/ k|ltlj|mof hgfpg,
#= ;fdfGo ljifodf ws gdfgL ;f]wk'5, s'/fsfgL, k|Zgf]Q/, 5nkmn ug{,
$= k|rlnt ehg / ;/n afnsljtf plrt xfpefp;lxt ufpg,
%= cfk"mn] hfg]sf afnsyf eGg,
^= dfgj z/L/df k|l;4 afx\o cª\u, ljBfno;DaGwL b[Zo j:t', gftfuf]tf, pkef]Uo j:t' /
;f+:s[lts ljifodf cfwfl/t zAbx¿sf] z'4 pRrf/0f, n]Vg / cy{af]w ug{,
&= lgwf{l/t zAbsf cufl8 PifM Piff, Ptt\ ljz]if0f nufO{ z'4 ¿kdf pRrf/0f ug{ / n]Vg,
*= ;/n ;+:s[t af]wsf] g]kfnL / ;/n g]kfnL jfSosf] ;+:s[tdf cg'jfb ug{,
(= lgwf{l/t zAbx¿nfO{ c;\, lnv\, k9\, x;\, vfb\ cr{\, hk\ wft'x¿sf] n6\nwf/sf] k|yd
k'?ifsf lj|mofx¿sf ;fy k|of]u ug{,
!)= cToGt ;/n / 5f]6f k|aGw, ;+jfb / syfdf ljifoj:t'x¿sf] 1fg u/L ;Da4 ljifosf]
j0f{g ug{, k|Zgf]Q/ ug{, cfzo atfpg / n]Vg,
!!= ;+:s[tsf k|]/0ff:kb cfbz{ jfSox¿ k9\g, a'‰g, tbg'¿k cfr/0f ug{ / n]Vg,
!@= :t'lt / ;'lzIff k|bfos kBx¿nfO{ ult, olt / no ldnfO{ k9\g, n]Vg / cy{ atfpg,
!#= ;fwf/0f cg'R5]bsf] cg'n]vg ug{,
!$= ;/n jfSosf] >'ltn]vg ug{,
!%= lgb]{zgcg';f/ 5f]6f cg'R5]b n]Vg,
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 32
!^= k"0f{ lj/fd, cNklj/fd, k|Zgjfrs lrx\gsf] k|of]u ug{,
!&= jrg, lnª\u, k'?if / cfb/;“u lj|mofkbsf] d]n u/fP/ af]Ng / n]Vg,
!*= ljleGg k|sf/sf zAbx¿;“u kl/lrt eO{ zAbe08f/ j[l4 ug{ .
sIff – $
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 cfwf/e"t tx sIff $ k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo
k|fKt x'g] ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= cfkm\gf] ;d'bfodf ePsf s'/fsfgL, 5nkmn, j0f{g ;'g]/ k|ltlj|mof hgfpg,
@= cfkm\gf] kl/j]zdf cfof]hgf x'g] sfo{j|md ;'g]/ k|ltlj|mof lbg,
#= ;fdfGo ljifodf ws gdfgL ;f]wk'5, s'/fsfgL, 5nkmn, k|Zgf]Q/, j0f+{g ug{,
$= ;fwf/0f ljifodf xfpefp ;lxt ;+jfb / clego ug{,
%= ult, olt / no ldnfO{ uLt, sljtf eGg,
^= kf]:6/, leQkfqf], x:tlnlvt ;fdu|L cflb k9\g,
&= lr7Lkq, ;dfrf/, lgj]bg / cGo ljj/0f k9\g,
*= ;/n afn;flxTox¿ ;:j/ / df}g ¿kdf k9\g,
(= jg:klt, k|f0fL / ;+:s[t;DaGwL lgwf{l/t zAbx¿sf] z'4 pRrf/0f ug{, cy{ atfpg,
z'4;“u n]Vg / jfSodf k|of]u ug{,
!)= o':db\, c:db\ / tt\ zAbsf k|ydf ljelStsf jrgx¿nfO{ lgwf{l/t wft'x¿sf] jt{dfg
sflns lj|mofkbsf ;fy z'4 jfSo agfpg .
!!= k|l;4 cJoo zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug{ / s/0f jfSonfO{ cs/0f agfpg,
!@= ;/n ;+:s[t jfSosf] g]kfnL / g]kfnLsf] ;/n ;+:s[t cg'jfb ug{,
!#= lgwf{l/t k|aGw, ;+jfb / syfsf ljifoj:t'x¿sf] af]w u/L k|Zgf]Q/ ug{, ;f/f+z atfpg
/ n]Vg,
!$= ;Rrl/q / g}ltstf af]ws ;+:s[t cfbz{ jfSosf] cy{ a'‰g / tbg's"n cfr/0f ug{,
!%= :t'lt / ;bfrf/d"ns kBx¿ :jfefljs ¿kdf ;:j/ jfrg ug{, cy{ atfO{ z'4;“u
n]Vg,
!^= z'4 / ;kmf;“u cg'n]vg ug{,
!&= ;/n cg'R5]bsf] >'ltn]vg ug{,
!*= lgb]{zgsf cfwf/df tyf :jtGq ¿kdf 5f]6f /rgf tof/ ug{,
!(= k"0f{lj/fd, cNklj/fd k|Zgjfrs / p4/0f lr≈gsf] k|of]u ug{,
!= j0f{ -s_ :j/ / Jo~hgsf] pRrf/0f, – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, cIf/kQL, xnGtfIf/kQL, %* #)
klxrfg / n]vg . – j0ff{g';f/ pRrf/0f, lrqbz{g, zAbkQL, zAbfg';f/sf
-v_ :j/jlh{t Jo~hgsf] pRrf/0f / cIf/ n]vgsf] lgb]{zg, cEof;, lrqkQL, ljleGg j:t'sf
n]vg . ;+zf]wg / ;'emfj . cfsif{s lrq .
-u_ ;Unf / xnGt j0f{x¿åf/f ag]sf – lgb]{zg, cEof;, ;+zf]wg /
zAbx¿sf] pRrf/0f / n]vg . ;'emfj .
@= zAb -s_ zAbsf] pRrf/0f, klxrfg / n]vg . – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, sIffsf]7fdf pknAw ;fdu|L, #* @)
-v_ zAbx¿sf] cy{ af]w . – zAbfg';f/ pRrf/0f, lrq ljleGg lrq
-u_ jrgfg';f/ zAbsf] k|of]u . k|bz{g, n]vg cEof;, ;'emfj .
#= jfSo -s_ kl/lrt zAbx¿sf] k|of]u u/L – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, lgb]{zg sIffsf]7fdf pknAw ;fdu|L, !* !)
jfSodf k|of]u / ;'emfj zAbkQL, jfSokQL
-v_ n3' ;+jfb -b'O{ hgfaLr_
-u_ jfSodf k"0f{lj/fd lrx\gsf] k|of]u
$= ;/n syf n3' syf – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, lgb]{zg sIffsf]7fdf pknAw ;fdu|L, %* #)
/ ;'emfj ljleGg lrq
%= kB ;/n :t'lt kB – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, lgb]{zg sIffsf]7fdf pknAw ;fdu|L, !* !)
/ ;'emfj ljleGg lrq
hDdf !() !))
u'?s'n lzIff kf7\oj|md sIff !–* 36
sIff – @
j|m=;+ ljwf ljifoj:t'sf] If]q / j|md lzIf0f ljlw / lj|mofsnfk z}lIfs ;fdu|L kf7\oef/ k"0ff{ª\s
!= zAb -s_ ;+o'St zAb / p:t} Wjlg ;'lgg] zAbx¿sf] – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, sIffsf]7fdf pknAw $* @%
-jrg_ pRrf/0f, klxrfg / n]vg . – zAbfg';f/ pRrf/0f, lrq k|bz{g, ;fdu|L, ljleGg lrq
-v_ zAbx¿sf] cy{ af]w . n]vg cEof;, ;'emfj .
-u_ jrgfg';f/ zAbsf] k|of]u .
@= zAb -s_ zAbsf] pRrf/0f, klxrfg / n]vg . – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, sIffsf]7fdf pknAw $* @%
-lnª\u_ -v_ zAbx¿sf] cy{ af]w . – zAbfg';f/ pRrf/0f, lrq k|bz{g, ;fdu|L, ljleGg lrq
-u_ lnª\u Pjd\ jrgfg';f/ zAbsf] k|of]u . n]vg cEof;, ;'emfj .
#= jfSo -s_ ;+o'St zAbx¿sf] k|of]u u/L jfSodf k|of]u – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, lgb]{zg / sIffsf]7fdf pknAw @* !%
-v_ n3' ;+jfb -tLg hgfaLr_ ;'emfj ;fdu|L, zAbkQL,
-u_ jfSodf k"0f{lj/fd / k|Zgjfrs lrx\gsf] jfSokQL
k|of]u
-3_ jfSodf jrg, lnª\u, k'?if / cfb/;“u d]n
u/fP/ ;/njfSo lgdf{0f
$= ;/n n3' syf – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, lgb]{zg / sIffsf]7fdf pknAw $* @%
syf ;'emfj ;fdu|L, ljleGg lrq
%= kB :t'lt kB – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, lgb]{zg / sIffsf]7fdf pknAw !* !)
;'emfj ;fdu|L, ljleGg lrq
hDdf !() !))
u'?s'n lzIff kf7\oj|md sIff !–* 37
sIff – #
j|m=;+= ljwf ljifoj:t'sf] If]q / j|md lzIf0f ljlw / lj|mofsnfk z}lIfs ;fdu|L kf7\oef/ k"0ff{ª\s
!= zAb1fg -s_ dfgj z/L/sf k|l;4 afx\o cª\ux¿ – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, ljleGg cª\u @* @)
– g]q, s0f{, cf]i7, d'v, x:t, gfle, hfg', – zAbfg';f/ pRrf/0f, lrq k|bz{g, b]vfPsf]
p?, cª\u'nL, :sGw, gv, skf]n kfb M n]vg cEof;, ;'emfj . dfgjz/L/sf] 7"nf]
oL zAbsf] z'4 pRrf/0f / cy{af]w lrq
-v_ ljBfno;DaGwL b[Zo zAbx¿ – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, sIffsf]7fdf pknAw
– ljBfno, u'?, lzlIfsf, 5fq, 5fqf, – zAbfg';f/ pRrf/0f, lrq k|bz{g, ;fdu|L /
k':ts, cEof;k'l:tsf, Zofdk6\6, n]vg cEof;, ;'emfj k|wfgfWofkssf]
n]vgL, d;L, k':tswfgL, d~rs sf]7fdf k|fKt
zAbsf] z'4, pRrf/0f, n]vg, / j:t'x¿
cy{af]w
-u_ gftfuf]tf;DaGwL zAbx¿ – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, – jleGg pd]/sf
– lktf, dftf, cu|h, cg'h, elugL, – zAbfg';f/ pRrf/0f, lrq k|bz{g, dflg;sf lrq
lktfdx, dftfdx, dft'n, dft'nL, n]vg cEof;, ;'emfj
lkt[ij;f, dft[ij;f, e|ft[hfof, k'q,
k'qL, eflug]o, lkt[To, lkt[Tof,
hfdftf, oL zAbx¿sf] z'4 pRrf/0f
n]vg / k|of]u
-3_ pkef]Uo j:t';DaGwL zAbx¿ – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, – lglb{i6
– eSt, Jo~hg, b'Uw, blw, tj|m, w[t, hn, – zAbfg';f/ pRrf/0f, lrq k|bz{g, zAbfg';f/sf
t}n, kmn, j:q, cª\unLos, 3l6sf, b08, n]vg cEof;, ;'emfj ;'Gb/ lrqx¿
!= zAbfy{ 1fg -s_ jg:klt;DaGwL k|l;4 zAbx¿ – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, ljleGg jg:kltsf #) @)
– j[If, ntf, k'ik, kmn, zfvf, d"n, – zAbfg';f/ pRrf/0f, lrq k|bz{g, lrq
kq, sf08, sGbd"n, OIf', tfDa'n, n]vg cEof;, ;'emfj
sdn, d~h/L, kl/dn, cfd|,
ss{6Lkmn, gf/ª\uf, s'z, sfz, b'jf{,
kNnj, sbnL czjTy, j6, zdf{,
t'n;L, ljNj, lgDa, j]z, kg;,
Oª\ubL oL zAbx¿sf] z'4 pRrf/0f
n]vg / cy{ af]w .
(= :t'lt / b]jL b]jtfsf :t'lt / g}ltstfdf cfwfl/t – j0f{g, 5nkmn, k|Zgf]Q/, :t'ltlglb{i6 @% !%
g}lts kB kB, h:t} M – zAbfg';f/ pRrf/0f, lrq k|bz{g, b]jLb]jtfsf lrq
-s_ ljZjflg b]j ;ljt/ n]vg cEof;, ;'emfj kBl;t ;se/ d]n
-v_ sk"{/uf}/d\ ======= – cfbz{ jfrg, no ldnfO{ ult, vfg] lrq
-u_ of s'Gb]Gb' ======= oltsf ;fy cg'jfrg, zAbfy{1fg,
Znf]ssfy{af]w, ;f/f+z n]vg,
-3_ ch/fdvt\ k|f1
k|Zgf]Q/, cEof; tyf lgb]{zg .
-ª_ j/d]sf] u'0fL k'qM
-r_ cg]s;+zof]R5]bL
hDdf !^) !))
k9fO
k9fO ;Lk ljsf;sf ;DefJo d"Nofª\sg k|lj|mof lgDgfg';f/ x'g] 5g\ M
– sfnf]kf6Ldf jf cIf/kQLdf n]lvPsf cIf/ k9\g nufpg] .
– cIf/ tyf zAbkQLsf] vftaf6 s'g} vf; cIf/ / zAb 5fGg nufpg] .
– zAb / lrqsf] hf]8f ldnfpg nufpg] .
– zAb / jfSo k9\g nufpg] .
– kf7leq jf aflx/sf sljtf / pko'St cg'R5]b 5gf]6 u/L ult, olt / no ;:j/jfrg ug{
nufP/ ;'Gg] .
– kf7\ok':tsleq jf aflx/sf kf7\o;fdu|L k9\g nufP/ af]w k|Zg ;f]Wg] .
n]vfO
n]vfO ;Lk ljsf;sf ;DefJo d"Nofª\sg k|lj|mof lgDgfg';f/ x'g] 5g\ M
– ljleGg cfsf/ -3]/f, wsf{ cflb_ / lrq sf]g{ nufP/ hf“Rg] .
– cIf/, zAb / jfSo n]Vg nufP/ hf“Rg] .
– cg'n]vg u/fP/ hf“Rg] .
– zAbsf] cy{ / k|Zgsf] pQ/ n]Vg nufP/ hf“Rg] .
– cg'R5]b n]Vg nufP/ hf“Rg] .
– s'g} ljifoj:t' / cg'ej u/]sf s'/f j0f{g ug{ nufP/ hf“Rg] .
– :jtGq¿kdf syf, sljtf, k|aGw n]Vg nufP/ hf“Rg] .
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 54
– lr7L / lgj]bg n]Vg nufP/ hf“Rg] .
– ljBfyL{n] tof/ u/]sf /rgf / leQ]kfqf] cflb hf“Rg] .
– c¿n] n]v]sf ;fdu|L ;Dkfbg ug{ nufpg] .
;fwf/0f Jofs/0f / zAbe08f/
sIffcg';f/sf] af]nfO / n]vfOsf lj|mofsnfksf cfwf/df Jojxf/ kl/jt{gsf] cjnf]sg ug]{ .
-s_ kl/ro
afnaflnsfleq c;ª\Vo ;Defjgfx¿ n's]/ /x]sf x'G5g\ . ltgnfO{ phfu/ u/L pgLx¿leq
/x]sf] IfdtfnfO{ k|ik'm6g u/fpgsf nflu l;h{gfTds snfsf] dxŒjk"0f{ e"ldsf /x]sf] x'G5 .
l;h{gfTds snf ljifon] afnaflnsfx¿df cGtlg{lxt k|ltef, cg'ej, l;h{gfh:tf s'/fx¿nfO{
b[Zosnf / ;ª\uLtsnfsf dfWodn] cleJoSt ug{ ;3fp“5 lsgeg] o; ljifosf] dfWodaf6
afnaflnsfx¿n] cfgf cg'e"lt, cg'ej / l;h{gfnfO{ :jtGq / df}lns ¿kdf cleJoSt ug{
;xof]u k'U5 . To;}n] u'?s'n lzIff k|0ffnLsf nflu ljsf; ul/Psf] o; kf7\oj|mddf klg
l;h{gfTds snf ljifo klg ;dfj]z ul/Psf] xf] .
l;h{gfTds snfcGtu{t b[Zosnf -lrqsnf / x:tsnf_ / ;ª\uLt kb{5 . ;ª\uLtcGtu{t klg
ufog, jfbg / g[To kb{5 . ;a}n] ;lhn} a'‰g] / ;a}nfO{ a'emfpg ;lsg] dfWod b[Zosnf
ePsfn] o;nfO{ cGt//fli6«o efiff klg elgG5 . b[Zosnf cleJolStsf] ;zSt dfWod xf] .
To:t} ;ª\uLtaLr ulx/f] ;DaGw /x]sf] x'G5 . afndgf]lj1fgcg';f/ afnaflnsfx¿ :jefj}n]
gfRg, v]Ng, ufpg ?rfpg] ePsfn] klg of] ljifo k|fylds txdf clgjfo{ ljifosf ¿kdf
/x]sf] 5 . u'?s'n lzIff k/Dk/fsf cfg} k|sf/sf snf, ;f}Gbo{ / ;+:s[lt ;d]t /x]sfn] ltgsf]
hu]gf{ ub}{ afnaflnsfdf u'?s'n lzIff k/Dk/f cg's"n l;h{gfTds snfsf] ljsf; u/fpg of]
kf7\oj|md ljsf; ul/Psf] xf] . ;fg} pd]/b]lv afnaflnsfdf cfgf] snf / ;+:s[ltk|lt cle?lr
x'g uO{ To;sf] ;+jw{g / k|jw{gdf ;xof]u k'Ug] ck]Iff o; kf7\oj|mdn] u/]sf] 5 .
-v_ ;fwf/0f p2]Zo
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 k|fylds tx k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo k|fKt x'g]
ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= l;;fsnd tyf O/]h/sf] k|of]u u/L cfkm\gf] Ifdtfcg';f/ ljleGg a'6\6f, cfsf/ tyf
cfs[ltx¿ sf]g{ / ltgdf cfjZos /ª eg{,
@= cfk"mnfO{ dgkg]{ cfs[lt, lrq cflb :jtGq ¿kn] agfpg,
#= cfkm\gf] :yfgLo ;d'bfodf k"lhg] b]jbjLx¿sf] lrqdf sf]/L /ª nufpg,
$= ljleGg k|sf/sf /ªsf] k|of]u ug{,
%= ljleGg /ªsf] ld>0f u/L gof“ /ªsf] lgdf{0f u/]/ k|of]u ug{,
^= :yfgLo If]qdf pknaw ;fdu|Laf6 /ª agfO{ k|of]u ug{,
&= ljleGg j:t'af6 a'6\6f, cfs[lt agfO{ 5kfO ug{,
*= ljleGg sfuh, kft, j:t' cflb sf6]/, Roft]/ tyf 6f“;]/ cfk"mnfO{ dgkg]{ cfs[lt lgdf{0f
ug{,
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 56
(= df6f]sf] k|of]u u/L ljleGg kmnk"mn, r/f, hgfj/nufotsf j:t'sf gd'gf lgdf{0f ug{,
!)= sfuhaf6 ljleGg j:t' tyf cfs[lt lgdf{0f ug{ tyf ;hfj6sf nflu ljleGg a'6\6fsf] lgdf{0f
ug{,
!!= :yfgLo afnuLt, wfld{s uLtx¿ pko'St no tfndf Psn tyf ;d"xdf ufpg,
!@= ljleGg wfld{s jfBjfbg tyf :yfgLo afhfx¿ Psn tyf ;d"xdf ahfpg] cEof; ug{,
!#= ljleGg wfld{s tyf :yfgLo Psn tyf ;d"x g[Tosf] cEof; ug{ .
-u_ ljlzi6 p2]Zo
sIff – !
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 k|fylds tx sIff ! k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo
k|fKt x'g] ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= ljleGg ls/ld/] lrqfª\sg ug{,
@= ljleGg k|sf/sf cfsf/x¿ sf]g{,
#= ljleGg /ªx¿ lrqdf k|of]u ug{,
$= xftsf cf}“nf, d'b|f cflbaf6 5kfO ug{,
%= ljleGg sfuh, kft cflbsf] k|of]u u/L cfs[lt lgdf{0f ug{,
^= df6f] k|of]u u/L ljleGg cfs[lt lgdf{0f ug{,
&= sfuhsf] k|of]u u/L ljleGg cfs[lt lgdf{0f ug{,
*= :yfgLo afnuLt ufpg,
(= ljleGg wfld{s afhfsf] gfd atfpg / ltgnfO{ pko'St 9ª\un] rnfpg] cEof; ug{,
!)= ljleGg wfld{s g[Tosf] cg's/0fsf] cEof; ug{ .
sIff – @
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 k|fylds tx sIff @ k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo
k|fKt x'g] ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= cfk"mnfO{ dgk/]sf j:t'x¿sf] /]vfª\sg ug{,
@= ljleGg b]jb]jLx¿sf] lrq sf]g]{ cEof; ug{,
#= :yfgLo If]qdf pknAw /ªsf] k|of]u ug{,
$= ljleGg /ª\x¿sf] k|of]u ug{,
%= ljleGg j:t'af6 a'6\6f tyf cfs[lt sf6L 5kfO ug{,
^= ljleGg sfuh, kft cflb Roft]/, 6f“;]/ dgkg]{ cfs[lt lgdf{0f ug{,
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 57
&= df6f] k|of]u u/L ljleGg k"mn a'6\6fsf cfs[lt lgdf{0f ug{,
*= sfuhaf6 ljleGg k"mn a'6\6fsf cfs[lt lgdf{0f ug{,
(= ljleGg ;/n wfld{s uLt÷ehgx¿ ufpg] cEof; ug{,
!)= ljleGg wfld{s no, tfnsf ;fy afhfx¿ ahfpg] cEof; ug{,
!!= ljleGg wfld{s g[Tosf] cEof; tyf clego ug{ .
sIff – #
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 k|fylds tx sIff # k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo
k|fKt x'g] ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= ljleGg j:t'x¿af6 /]vfª\sg tyf lrq sf]g]{ cEof; ug{,
@= cfkm\gf ;d'bfosf Oi6b]jsf cfs[lt lgdf{0f ug{,
#= ljleGg k|sf/sf] /ªsf] k|of]u ug{,
$= ljleGg lrq, j:t'x¿df plrt /ªsf] k|of]u ug{,
%= ljleGg j:t'af6 ljleGg k|sf/sf cfs[lt 5kfO ug{,
^= ljleGg sfuh, kft cflb Roft]/ 6f“; u/]/ dgkg]{ cfs[lt lgdf{0f ug{,
&= df6f] k|of]u u/L ljleGg k|sf/sf kmnk"mn tyf ;fwf/0f a'6\6f lgdf{0f ug{,
*= sfuhaf6 ljleGg j:t' tyf cfs[lt lgdf{0f ug{,
(= ljleGg wfld{s uLtx¿ pko'St no xfnL ufog ug{,
!)= wfld{s uLtx¿sf ;fy afhfx¿ ahfpg] cEof; ug{,
!!= ljleGg wfld{s g[Tox¿sf] Psn tyf ;fd"lxs cEof; ug{ .
sIff – $
u'?s'n lzIffsf dfWodaf6 k|fylds tx sIff $ k"/f u/]sf ljBfyL{af6 lgDgfg';f/sf p2]Zo
k|fKt x'g] ck]Iff /flvPsf] 5 M
!= ljleGg HofldtLo cfsf/x¿sf] lgdf{0f ug{,
@= ljleGg wfld{s j:t'x¿sf] cfs[lt lgdf{0fsf] cEof; ug{,
#= :yfgLo d7 tyf dlGb/x¿sf] lrqfª\sg ug{,
$= kfgL /ªnufot ljleGg /ªsf] k|of]u ug{,
%= ljleGg lrq j:t'x¿df plrt /ªsf] k|of]u ug{,
^= lk7f] tyf df6f]af6 ljleGg cfs[lt 5kfO ug{,
z}lIfs ;q ==============
j|m= ljBfyL{sf] gfd kf7 kf7 kf7 kf7 kf7 kf7 kf7 kf7 kf7 kf7
;++= ==== ==== ==== ==== ==== ==== ==== ==== ==== ====
/f]=g+= ==========================
cª\u|]hL jf
;+:s[t /rgf
ul0ft
;fdflhs
cWoog
l;h{gfTds snf
;+= Jofs/0f
;bfrf/ lzIff
j]b jf gLltzf:q
hDdf
sIff lzIfs M ======================================= ?h' ug]{ M =================================== k|=c= sf] b:tvt ==============================
-s_ kl/ro
kf7\oj|mdsf] ljsf; Pp6f lg/Gt/ rln/xg] k|lj|mof xf] . abln“bf] kl/j]z, ljBfyL{sf] ¿lr, :t/
/ Ifdtf tyf ;DalGwt ljifodf sfo{/t lj1x¿sf] /fo ;'emfjnfO{ dgg u/L kf7\oj|mdx¿df
kl/dfh{g ul/G5 . ;+:s[t ljBfnosf nflu @)@* ;fndf lgdf{0f ul/Psf] ;+:s[t Jofs/0f
ljifosf] kf7\oj|mddf @)#* ;fndf kl/dfh{g u/L P]lR5s ljifosf ¿kdf k7gkf7g ul/Psf]
lyof] . zf:qLo cjwf/0ffcg'¿k ljsf; ul/Psf] pSt kf7\oj|mdnfO{ @)%) ;fndf k'gM
kl/dfh{g ;+:s[t ljBfnox¿df clgjfo{ ljifosf ¿kdf nfu" ul/Psf] lyof] . o;
k|lj|mofcGtu{t @)^& ;fndf ljsl;t kf7\oj|md ;+/rgfcg';f/ @)%) ;fndf ljsl;t
kf7\oj|mdnfO{ kl/dfh{g u/L o; ¿kdf tof/ ul/Psf] xf] .
;+:s[t Jofs/0fsf lgodx¿sf] lgwf{/0f OGb|, cflkzln, kf}:s/zflb, sfzs[T:gh:tf
ljåfg\x¿n] u/]sf x'g\ . t/ o; Jofs/0fnfO{ k"0f{ Jojl:yt ug]{ sfd kfl0flgaf6 ePsf] xf] .
o;df j0f{, j0f{sf] pRrf/0f :yfg, k|oTg, ;+1f, ;lGw, zAb Jo'Tkfbg tyf wft' Jo'Tkfbg,
sf/s, ;df; h:tf Jofs/0f cTofjZos ljifoIf]qnfO{ ;"qfTds ¿kdf k|:t't ul/Psf] 5 .
ctM ljBfnoLo kf7\oj|mddf kfl0fgLo Jofs/0fnfO{ ;dfj]z ul/Psf] 5 .
-v_ txut ;Ifdtf
cfwf/e"t tx sIff ^–* sf] ;+:s[t Jofs/0f ljifo cWoog u/]kl5 ljBfyL{df lgDglnlvt
;Ifdtf k|fKt x'g] 5g\ M
!= j0f{sf] dfgs, :yfg, k|oTg ;+1f 1fg u/L k~r ;lGwk|lj|mofåf/f zAb lgdf{0f / k|of]u
ug{,
@= zAb tyf wft'sf] ¿k l;4 u/L Jofs/0f;Ddt efiffz}nLdf cleJolSt lbg,
#= cJoo zAbx¿sf] kbTjl;l4, cy{1fg u/L jfSodf k|of]u ug{,
$= s[bGt, sf/s, tl4t / :qLk|Toosf ¿kx¿ lgdf{0f u/L eflifs cleJolStdf ;d'lrt
k|of]u ug{,
%= ;+:s[t Jofs/0fsf cfwf/e"t lgod a'emL ltgsf] pko'St k|of]u ug{ .
-s_ kl/ro
g]kfndf ;+:s[t jfª\dosf] cWoog–cWofkgsf] nfdf] k/Dk/f /lxcfPsf] 5 . g]kfnL ;+:s[lt
Pjd\ g}lts d"NodfGotfsf] k|d'v ;|f]t ;+:s[t jfª\do g} mxf] . ;fy} g]kfndf k|rlnt k|d'v
efiffsf] hggL klg ;+:s[t efiff g} dflgG5 . ctM o; efiffsf] dfWodaf6 Jojxf/f]kof]uL
ljljw kIfsf] kl/ro lbg sIff ^–* df 5'6\6} ljifosf ¿kdf !)) k"0ff{ª\ssf] clgjfo{ ;+:s[t
efiff ljifosf] kf7\oj|md ljsf; ul/Psf] xf] . lgDg dfWolds kf7\oj|md, @)%) n] %)
k"0ff{ª\ssf ¿kdf nfu" u/]sf] o; ljifosf] kf7\oj|mdn] efifftŒjsf cTofjZos kIfx¿nfO{
;d]t ;Daf]wg ug{ g;s]sf] x'“bf ;+:s[t efiff ljifosf] kl/dflh{t kf7\oj|md !)) k"0ff{ª\ssf
¿kdf ljsf; ul/Psf] xf] .
o; kf7\oj|mddf lglb{i6 ljifoj:t'n] ;f+:s[lts, g}lts / rfl/lqs kIfdf hf]8 lbg] k|of;
u/]sf] 5 eg] sfo{d"ns Jofs/0fn] efiffsf] ;'gfO, af]nfO, k9fO / n]vfOh:tf kIfnfO{ ljz]if
hf]8 lbPsf] 5 . ljz]iftM uB, kB, 5Gb / efifftŒjh:tf efiff lzIf0fsf cfwf/:tDenfO{
;dfof]hg ug'{ o; kf7\oj|mdsf] gjLgtf ag]sf] 5 . sIff (–!) sf] ;+:s[t efiff ljifosf]
cfwf/e"ldsf ¿kdf of] kf7\oj|md ljsf; ul/Psf] xf] .
-v_ txut ;Ifdtf
;+:s[t efiffdf cfwf/e"t tx t];|f] r/0fsf] cWoog k"/f u/]kl5 ljBfyL{x¿n] lgDgfg';f/sf
;Ifdtfx¿ xfl;n ug]{ 5g\ M
!= ;+:s[t efiff;flxTosf dfWodaf6 rfl/lqs ljsf; tyf eflifs cleJolSt ;Lksf] ljsf;
ug{,
@= cGt/eflifs tyf cGt/;f+:s[lts ;dembf/L sfod u/L eflifs :t/, k/Dk/f tyf
d"No tyf dfGotfsf] cg';/0f ug{,
#= kBfTds eflifs k/Dk/fsf] ;+/If0f ug{,
$= zf:qLo 5Gbx¿sf] pkof]u u/L l;h{gfTds ;Lksf] ljsf; ug{,
%= l;sfO / cleJolStsf nflu ;/n, z'4 Pjd\ Jofjxfl/s ;+:s[t efiffsf] k|of]u ug{,
^= ;+:s[t efiffsf d"Nox¿k|lt ;sf/fTds ;f]r /fvL ltgsf] kfngf ug{ .
-u_ l;sfO pknlAw
sIff ^
>j0f;Lk
!= ;+:s[tdf pRrl/t Wjlgx¿nfO{ klxNofP/ ;'Gg,
@= ;+:s[tsf zAb, kb / jfSo ;'gL k|ltlj|mof lbg,
#= csf/fGt, psf/fGt, Osf/fGt k'+lnª\uL zAb tyf tb\, c:db\ / o'idb\ zAbx¿sf]
¿kfjnL Wofgk"j{s ;'Gg,
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 79
$= lgwf{l/t wft'x¿sf] jt{dfg sfnsf ¿kfjnL Wofgk"j{s ;'Gg,
%= lgwf{l/t syf, k|aGw, hLjgL, lr7L, ;+jfb / kB cy{ a'em\g] u/L Wofgk"j{s ;'Gg,
^= ;+:s[tdf ul/Psf] jftf{nfkdf cfwfl/t ljifoj:t'sf] pQ/ lbg'k5{ egL Wofgk"j{s ;'Gg,
&= syfsyg, ;+jfb h:tf ljifoj:t'nfO{ jStfsf] r]i6f, xfpefp / clegosf] Vofn u/L
;'Gg .
syg;Lk
!= cfkm"n] cy{ a'em]sf zAbx¿sf] z'4 / :ki6 pRrf/0f ug{,
@= ;/n ;+:s[t efiffdf df}lvs ¿kdf k|Zgf]Q/ ug{,
$= lgwf{l/t uB Pjd\ kBsf cfwf/df ;+:s[tefiffdf zAbe08f/ a9fpg] u/L af]Ng,
%= ;/n ;+:s[t efiffdf jftf{nfk ug{,
^= ;'g]sf, b]v]sf / k9]sf ljifoj:t' tyf zAb Pjd\ wft' ¿kfjnLnfO{ cleJoSt ug{ .
k7g;Lk
!= lgwf{l/t syf, k|aGw, ;+jfb, lr7L, hLjgL tyf kB ;:j/ / df}gk7g ug{,
@= lgwf{l/t syf, k|aGw, ;+jfb, lr7L, hLjgL tyf kB a'em\g] / cy{ nfUg] u/L k9\g,
#= lnlvt ;fdu|Lsf] df}gjfrgsf cfwf/df k9fOsf] ult ljsf; ug{,
$= kfblj>fd, cw{lj>fd, k"0f{lj>fd, k|Zglrx\g, pb\uf/lrx\g OToflb lrx\gx¿sf] Vofn u/L
k9\g,
%= lnlvt ;fdu|L k9L zAbe08f/ lj:tf/ ug{ .
n]vg;Lk
!= j0f{ljGof; -lxHh]_ / n]Volrx\gx¿ 7Ls;“u k|of]u u/L n]Vg,
@= cg'n]vgsf ¿kdf ;kmf / /fd|f] cIf/ n]Vg,
#= ;kmf / :ki6;“u n]Vg Pjd\ n]v]sf] s'/f ;Rofpg,
$= ;+:s[t efiffsf gftf;DaGwaf]ws zAbx¿ z'4;“u n]Vg / cy{ u|x0f u/L jfSodf k|of]u
ug{,
%= o0f\, u'0f Pjd\ bL3{ ;lGw, lgwf{l/t pk;u{ / ;'k\ Pjd\ ltª\ k|Toosf cfwf/df zAb
lgdf{0f u/L jfSodf k|of]u ug{,
^= ljelSt tyf lgwf{l/t cJoosf] jfSodf ;fy{s k|of]u ug{,
&= ;/n ;+:s[t efiffdf ul/Psf jftf{nfk n]Vg,
*= g]kfnLaf6 ;+:s[tdf / ;+:s[taf6 g]kfnLdf cg'jfb ug{,
(= kb;ª\ult / sfnsf] 1fg u/L jfSodf k|of]u ug{ .
sIff &
>j0f;Lk
!= ;/n ;+:s[t efiffdf af]n]sf ljifoj:t'x¿df zAb, kb / jfSo klxNofP/ ;'Gg /
k|ltlj|mof lbg,
sIff &
j|m=;+= ljwf ;Ifdtf pkljwf kf7 ljifoj:t'sf] If]q kf=ef k"
;ª\Vof
!= ;+:s[t != ;+:s[t efiff–;flxTosf -s_ syf # -s_ g}lts !& !)
uB dfWodaf6 rfl/lqs -v_ ;fdflhs
ljsf; tyf eflifs -u_ kf}/fl0fs
cleJolSt ;Lksf] -v_ k|aGw # -s_ k|fljlws !% *
ljsf; ug{, -v_ ;f+:s[lts
@= cGt/eflifs tyf -u_ zf:qLo ljifo -Hof]ltif
cGt/–;f+:s[lts jf j]b_ ;Da4
;dembf/L sfod u/L -u_ hLjgL @ ;+ :s[ t jfª\dosf ljljw !@ &
eflifs :t/, k/Dk/f tyf hflt / ju{sf k|]/s
d"No dfGotfsf] cg';/0f JolStTj
ug{, -3_ lr7L @ 3/fo;L / sfof{noLo * %
-ª_ ;+jfb @ ;fdflhs tyf Jofjxfl/s * %
@= ;+:s[t #= kBfTds eflifs s_ @ ;/:jtL, lzj, ;"o{ * %
kB k/Dk/fsf] ;+/If0f ug{, :t'lt kB -# kB_
v_ gLlt kB @ dft[elSt, lkt[elSt, !) ^
u'?elSt, ;bfrf/ k|z+;f
-* kB_
u_ sfJofTds @ ;'Gb/, ;/n / k|l;4 !@ ^
kB -$ kB_
3_ xf:o kB ! /f]rs, ;/n, dgf]/~hs % #
-@ kB_
#= 5Gb $= zf:qLo 5Gbx¿sf] zf:qLo ! nIf0f / pbfx/0f * %
pkof]u u/L l;h{gfTds cg'i6'k\ / zfb"{nljj|mLl8t
;Lksf] ljsf; ug{,
$= efiff %= l;sfO / cleJolStsf s_ kb– lnª\u, k'?if / jrgaf]ws * $
tŒj nflu ;/n, z'4 Pjd\ ;ª\ult
Jofjxfl/s ;+:s[t efiffsf] v_ sf/s / ! kl/ro, k|sf/ / klxrfg & $
k|of]u ug{, ljelSt
^= ;+:s[t efiffsf u_ sfn k|sf/ / kl/jt{g -s'g} * $
d"Nox¿k|lt ;sf/fTds !) wft'sf] dfq_
;f]r /fvL ltgsf] kfngf 3_ ¿kfjnL % c_ k'+lnª\uL zAb !% *
ug{ . -csf/fGt–@, Osf/fGt–@,
psf/fGt –@, Csf/fGt –@_
cf_ chGt :qLlnª\uL
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 85
zAb –@
O_ chGt gk'+;slnª\uL
zAb –@
O{_ ;j{gfd zAb – %
O_ wft' –
jt{dfg, e"t, eljiot\ M
n6\, nª\, n[6\ nsf/ -e",
c;\, x;\, k7\, jb\, lnv\, kf,
cr{\_
ª_ kof{ojfrL ! kz'kIfLaf]ws * $
zAb1fg
r_ cJoo jfSodf k|of]u ^ $
1fg k|rlnt !@ cf]6f cJoo
5_ zAb c_ ;lGw !@ ^
lgdf{0f kf7df k|o'St cr\ ;lGw
ePsf zAbsf] 1fg
cf_ pk;u{ k|rlnt !)
pk;u{af6 zAb lgdf{0f
O_ k|Too
;'k\, ltª\, t'd'g\ /
STjfaf6 zAblgdf{0f
h_ cg'jfb ;+:s[taf6 g]kfnL÷ ( ^
g]kfnLaf6 ;+:s[t
-;/n jfSo !%÷!% cf]6f_
hDdf !&% !))
sIff *
j|m= ljwf ;Ifdtf pkljwf kf7 ljifoj:t'sf] If]q kf=ef k"0ff{ª\s
;+= ;ª\Vof
!= ;+:s[t != ;+:s[t efiff–;flxTosf -s_ syf # -s_ g}lts !& !)
uB dfWodaf6 rfl/lqs -v_ P]ltxfl;s
ljsf; tyf eflifs -u_ kf}/fl0fs
cleJolSt ;Lksf] ljsf; -v_ k|aGw # -s_ P]ltxfl;s !% *
ug{, -hot' ;+:s[td\ cfGbf]ng_
@= cGt/eflifs tyf cGt/– -v_ :jf:Yoljifos
;f+:s[lts ;dembf/L sfod -of]u÷cfo'j]{b÷ k|fs[lts
u/L eflifs :t/, k/Dk/f lrlsT;f;Da4_
tyf d"No dfGotfsf] -u_ kof{j/0f ;'/Iff
cg';/0f ug{, ljifos
-u_ hLjgL @ ;+:s[t jfª\dosf ljljw !@ &
hflt / ju{sf k|]/s /fli6«o
tyf cGt/f{li6«o JolStTj
-s_ kl/ro
;+:sf/, ;+:s[lt, rf8kj{, d]nf / hfqf /fli6«o klxrfgsf Bf]ts x'g\ . logLx¿n] /fi6«nfO{ ;d[4
agfpg] dfq geP/ Pstfa4 klg agfO/fV5g\ . g]kfndf lxGb' wd{sf ;fy} cGo wd{;Dk|bfox¿
klg k/:k/ ldn]/ /x]sf 5g\ . oxf“ wfld{s ;lxi0f'tf 5 . oxf“ lxGb', af}4, h}g, lzv, z}j,
j}i0fj, zfSt cflb ;a}n] hGdb]lv d[To';Ddsf ;+:sf/sd{ ub{5g\ . ctM g]kfnL ;dfhn]
;+:sf/, ;+:s[lt, rf8kj{, d]nf / hfqf;“u ;Da4 sd{sf08nfO{ ljz]if dxŒj lbOcfPsf] kfOG5
. sd{sf08;Da4 plNnlvt kIfsf d"n u|Gy ;+:s[t efiffdf lnlka4 5g\ t/ ;+:s[t
Jofs/0fcg';f/ ljelSt ldnfO{ z'4;“u sd{sf08 ug]{ u/fpg] dflg; b'n{e g} eO;s]sf 5g\ .
o;n] ubf{ cfˆgf] ;+:s[lt, wd{, /xg;xgdf ;d]t gsf/fTds c;/ k/L xfd|f] cl:dtf g} x/fp“b}
hfg] l:ylt b]vf kg{ nfu]sfn] sd{sf08 ljifo ljBfno txdf lzIf0f ug{'k/]sf] xf] .
;+;f/sf sltko ;d'Ggt / ;DkGg /fi6« ;+:s[ltljxLg x“'bf nHhfsf] cg'ej ug'{k/]sf] 5 .
g]kfndf k|rlnt gfds/0fflb ;+:sf/, rf8kj{ / hfqfx¿ xfd|f klxrfg x'g\ . ltgLx¿nfO{
hf]ufpg' eg]sf] cfTdf, ;+:s[lt / cfˆgf] cl:tTjnfO{ hf]ufpg' xf] . xfd|f] b]zsf] of] cl:tTj /
klxrfg xfd|f ;+:sf/ Pjd\ ;+:s[ltsf cfwf/df dfq} af“Rg ;S5g\ . sd{sf08nfO{ hf]ufpg /
xfd|f] ;dfhdf ;Ddflgt /fVg To;sf] k7gkf7g, k|lzIf0f / k|f]T;fxg;d]t x'g' cToGt
cfjZos 5 . x/]s /fi6«n] cfˆgf] cl:tTj / cl:dtf hf]ufpg To;nfO{ oyf]lrt ;+/If0f lbg',
/fli6«o lzIffdf s]xL xb;Dd :yfg lbP/ k|f]T;flxt ug'{, /fli6«o lxtsf b[li6n] clgjfo{ st{Jo
xf] . o;} ;To / TfYosf cfwf/df sd{sf08 ljifonfO{ dxŒj lbO{ ljBfno lzIffsf] cfwf/e"t
txb]lv g} :yfg lbP/ a9\bf] hg?lr / sd{sf08 ug{ u/fpg hfGg]x¿sf] vf“rf]nfO{ ;d]t
b[li6ut u/L k|:t't kf7\oj|mdsf] th'{df ul/Psf] 5 . o;y{ sIff (–!) sf] sd{sf08 ljifosf]
cfwf/e"ldsf ¿kdf of] kf7\oj|md ljsf; ul/Psf] xf] .
sd{sf08 ljifosf] kf7\oj|md lgdf{0f ubf{ lgTo, g}ldlQs tyf sfDo sd{sf cfwf/e"t kIfnfO{
ljz]if hf]8 lbOPsf] 5 . zf}r, :gfg, ;GWof, hk, xf]d, :jfWofo, b]jtfr{g / jlnj}Zjb]j h:tf
sd{x¿ lgTo sd{cGtu{t /x]sf 5g\ eg] b'uf{k"hf, nIdLk"hf h:tf tf]lsPsf] lbg / tf]lsPs}
;dodf -lgldQjz_ ul/g'kg]{ sd{ g}ldlQs sd{cGtu{t /x]sf 5g\ . u[xk|j]z, clUg:yfkgf
h:tf kmnsf] OR5f /fv]/ ul/g] sd{ sfDo sd{cGtu{t /x]sf 5g\ eg] k~rfª\u tyf ;ª\sNk
1fg h:tf ;a} sd{nfO{ cTofjZos kg]{ ljifoIf]qnfO{ ljz]if sd{cGtu{t /x]sf 5g\ .
sIff –&
!= /df;lxt ;Togf/fo0f b]jtfsf] k"hgljlw atfpg / u/fpg,
@= xl/tflnsf, Clifk~rdL, b'uf{k"hg, nIdLk"hf ;Da4 k"hfljlw atfpg / k|of]u ug{,
#= eft[k"hf, ;/:jtL, lzj/flq, /fdgjdL, j|tk"hf ug]{ ltly, ldlt / ;do atfpg /
u/fpg,
$= k"l0f{df / u[xk|j]zsf nflu pko'St lbg atfpg / u/fpg,
%= dxfnIdL j|tsf] ljlw atfpg / u/fpg,
^= ljZjsdf{ k"hfsf] dxŒj atfO{ ug{ u/fpg,
&= uf}/fkj{ k"hfsf] ;do / ljlw atfpg tyf u/fpg,
*= 57 kj{ k"hfsf] ;do / ljlw atfpg / u/fpg,
(= j6;fljqL tyf dw'>fj0fL j|tsf] dxŒj atfO{ ug{ u/fpg,
!)= rt'yL{rGb| tyf hLjTk'lqsf -lhltof_ j|t k"hfljlw ug{ u/fpg,
!!= nv/fd k"hfljlw atfO{ ug{ u/fpg
!@= lgwf{l/t k"hf ljlwdf k|of]u x'g] ;fdu|L lgdf{0f / k|of]u ug{,
!#= lgwf{l/t k"hfljlwdf k|of]u x'g] kfl/eflifs zAbx¿sf] cy{ u|x0f ug{ / plrt ¿kdf
k|of]u ug{,
!$= dflyNnf] sIffdf sd{sf08 ljifosf] cWoogsf] k"jf{wf/ tof/ ug{ .
sIff –*
!= clUgjf; h'/fpg / k~re";+:sf/ u/L clUg:yfkg ug{,
@= Zj]tk6\l6sfdf /]vfª\sg;lxt rfdnsf] kL7f]n] /ª\ujNnL /rgf ug{,
#= s'zsl08sf;Fu ;Da4 ljifosf] ljj/0f atfpg,
$= bLk, snz, u0f]z k"hgljlw atfpg / u/fpg,
%= xjgsf k"jf{ª\u / pQ/fª\u ljlw atfpg / k|of]u ug{,
^= clUg:yfkgf -xjgljlw_ atfpg / u/fpg,
&= 5}7L, gfds/0f, cGgk|fzg, s0f{e]b ;+:sf/ ug{ u/fpg,
*= uef{wfg, k'+;jg, ;LdGtf]Ggog / hftsd{ ;+:sf/ ug{ u/fpg,
(= hGdf]T;j k"hfljlw a'emL atfpg / u/fpg,
!)= gju|x -;"o{, ;f]d, dª\un, a'w, u'?, z'j|m, zlg, /fx' / s]t'_ sf :yfkgf ug]{ lbzflgb]{z
;lxt ltgsf] k"hg:j¿k -lrq_ /rgf ug{,
!!= gju|xsf] k"hf ljlw tyf xjgljlw ug{ u/fpg,
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 93
!@= gju|xsf] jln lbg] ljlw ug{ u/fpg,
!#= u'?d'vk"j{s j]b dGq pRrf/0f ug]{ k/Dk/f af]w u/L pRrf/0f / k|of]u ug{,
!$= dflyNnf] txdf sd{sf08 ljifosf] cWoogsf] k"jf{wf/ tof/ ug{ .
-s_ kl/ro
;+:s[t efiff kf}/:To jfª\dosf] hggL efiff xf] . of] j}1flgs efiff klg xf] . o; efiff ;Da4
jfª\dodf dfgjLo, g}lts Pjd\ cfWoflTds ljifoIf]q;“u ;Da4 tYo jf k|;ª\usf] k|fwfGo
kfOG5 . o;y{ cfkm\gf] df}lns efiff / ;+:s[ltsf] ;+/If0f ub}{ To;sf] pQ/f]Q/ clej[l4sf nflu
;+:s[t efiffsf] cWoog cWofkg x'g' ckl/xfo{ 5 . ;+:s[t efiffsf] dfWodaf6 Jojxf/f]kof]uL
ljljw kIfsf] 1fg, ;Lk / clej[lQ Ifdtf ljsf; ug{ u'?s'n ljBf>dtkm{sf ljBfnox¿sf
nflu sIff ^–* df 5'6\6} ljifosf ¿kdf !)) k"0ff{ª\ssf] clgjfo{ ;+:s[t /rgf ljifosf]
kf7\oj|md ljsf; ul/Psf] xf] .
o; kf7\oj|mddf lglb{i6 ljifoj:t'n] dfgjLo d"No tyf dfGotf, ;f+:s[lts, g}lts /
cfWoflTds kIfdf hf]8 lbg] k|of; u/]sf] 5 eg] sfo{d"ns Jofs/0fn] efiffsf] ;'gfO, af]nfO,
k9fO / n]vfOh:tf kIfnfO{ ljz]if hf]8 lbPsf] 5 . o; ljifosf] kf7\oj|md ljz]iftM uB, kB,
5Gb / efifftŒjh:tf efiff lzIf0fsf cfwf/:tDenfO{ ;dfof]hg ul/Psf] 5 . ;fy} ;+:s[t
efiff l;sfOsf] cfwf/:tDesf ¿kdf /x]sf] cd/sf]z ;dfj]z u/L o; ljifosf] kf7\oj|md
ljsf; ul/Psf] 5 .
-v_ txut ;Ifdtf
;+:s[t /rgf ljifo lnO{ cfwf/e"t tx t];|f] r/0fsf] cWoog k"/f u/]kl5 ljBfyL{x¿n]
lgDgfg';f/sf ;Ifdtfx¿ xfl;n ug]{ 5g\ M
!= ;+:s[t jfª\dodf cfwfl/t ljifoj:t'sf dfWodaf6 eflifs cleJolSt ;Lksf] ljsf;
ug{,
@= ;+:s[t efiffsf] eflifs :t/, k/Dk/f tyf d"No tyf dfGotf cg';/0f u/L df}lns efiff
tyf ;+:s[ltsf] ;+/If0f tyf ;+jw{g ug{,
sIff &
j|m=;+ ljwf ;Ifdtf pkljwf kf7 ljifoj:t'sf] If]q kf=ef= k"0ff{ª\s
;ª\Vof
!= ;+:s[t != ;+:s[t jfª\dodf -s_ syf @ -s_ kf}/fl0fs !% *
uB cfwfl/t -v_ ;fdflhs
ljifoj:t'sf -v_ k|aGw @ -s_ ;f+:s[lts !) ^
dfWodaf6 eflifs -v_ ;fdflhs
cleJolSt ;Lksf] -u_ hLjgL @ -s_ kf}/fl0fs !) %
ljsf; ug{, -v_ ;dfh;]jf -dlxnf_
-3_ lr7L @ -s_ sfof{noLo ^ $
@= ;+:s[t efiffsf] -v_ Jofkfl/s
eflifs :t/, k/Dk/f -ª_ lgdGq0ff ! ljBfnoLo sfo{j|md # @
tyf d"NodfGotf
cg';/0f u/L -ª_ ;+jfb @ -s_ gf/LlzIff ^ $
df}lns efiff tyf -v_ ;fdflhs Pstf /
;+:s[ltsf] ;+/If0f ;b\efj
tyf ;+jw{g ug{, -r_ jfbljjfb ! -u_ Jofkf/eGbf s[lif pQd $ @
-s_ kl/ro
kf7\oj|md ;dofg'¿k kl/jt{gzLn ljifo xf] . kf7\oj|mdnfO{ k|fof]lus, ;do;fk]If / :t/Lo
agfpg ;do ;dodf o;sf] cBfjlws tyf kl/dfh{g x'g] u/]sf] 5 . oxL l;4fGtnfO{
cg';/0f ub}{ cfwf/e"t tx sIff ^–* sf] kf7\oj|md kl/dfh{g tyf ljsf; ug]{ j|mddf kmlnt
Hof]ltif ljifosf] kf7\oj|md kl/dfh{g ul/Psf] xf] . of] kf7\oj|md kl/dfh{gsf j|mddf cfwf/e"t
txsf] kf7\oj|md;“u sIff ( / !) sf] P]lR5s kmlnt Hof]ltif ljifosf] kf7\oj|md;“u :t/ut
;ª\ult ldnfg ul/Psf]
5.
j]bsf 5cf]6f cª\u 5g\ . tL cª\ux¿dWo] Hof]ltifzf:q k|d'v cª\u xf] . o;sf l;4fGt /
kmlnt u/L b'O{ zfvf 5g\ . l;4fGt Hof]ltif ul0ftsf cfwf/df lgwf{l/t ;"qx¿ / u|x
:ki6Ls/0fnufot lj|mofx¿df cfwfl/t 5 eg] kmlnt Hof]ltif u|x uf]r/sf cfwf/df lgwf{l/t
lgod, k4lt / /Llt ;Da4 z'efz'e kmnfb]zdf cfwfl/t 5 . kmlnt Hof]ltif ljifon] xfd|f]
Jojxf/df k|rlnt ltly, rf8kj{, pT;j, df;nufotsf ljljw kIfsf] 1fg / To;sf cfwf/df
ul/g] kmnfb]z ljlwnfO{ hf]8 lbG5 . ;fy} o; ljifon] bzf 1fg, nUgflb if8\ju{ s'08nLdf
/x]sf u|xx¿sf] xfd|f] hLjgdf kg]{ k|efj atfp“5 .
plNnlvt kIf xfd|f b}lgs hLjgsf cleGg cª\usf ¿kdf :yflkt eO;s]sf 5g\ . ctM
kmlnt Hof]ltif;Da4 log} wfld{s, ;fdflhs, ;f+:s[lts, cfWoflTds tyf dgf]j}1flgs
ljifoIf]qsf] dxŒjnfO{ dgg u/L cfwf/e"t tx sIff ^–*df P]lR5s ljifosf ¿kdf kmlnt
Hof]ltif ljifosf] kf7\oj|md tof/ ul/Psf] xf] .
-v_ txut ;Ifdtf
kmlnt Hof]ltifdf cfwf/e"t tx t];|f] r/0fsf] cWoog k"/f u/]kl5 ljBfyL{x¿n] lgDgfg';f/sf
;Ifdtfx¿ xfl;n ug]{ 5g\ M
!= k~rfª\usf] k|of]u u/L k|rlnt ;+:sf/ / wfld{s sfo{x¿ lgwf{/0f ug{,
@= lgwf{l/t hftszf:qsf ljifoj:t'sf cfwf/df hGdklqsf tof/ kf/L kmnfb]z ug{,
#= uf]r/sf cfwf/df kmnfb]z ug{ / Jojxf/df k|rlnt sd{x¿sf] z'e d'x"t{ / nUg
atfpg,
$= k|Zg nUgsf cfwf/df kmnfb]z ug{ .
sIff &
j|m=;+ PsfO ;Ifdtf kf7 ljifoj:t'sf] If]q kf=ef= k"0ff{ª\s
;ª\Vof
!= k~rfª\u != k~rfª\usf] k|of]u u/L -s_ lbgdfg / /flqdfgsf] @% !%
kl/ro k|rlnt ;+:sf/ / wfld{s ci6df+zsf cfwf/df jf/
sfo{x¿ lgwf{/0f ug{, j]nfsf] 1fg
-v_ k~rfª\udf lbOPsf] 38L
knfsf cfwf/df ltly, gIfq,
of]u / s/0fsf] Ifoj[l4
@= hfts @= lgwf{l/t hftszf:qsf -s_ /flzx¿sf] j0f{, r/, l:y/, &) $)
zf:q ljifoj:t'sf cfwf/df låTjefj;+1f / låkbflb ;+1f
hGdklqsf tof/ kf/L -v_ åfbz efjsf] gfd
kmnfb]z ug{, -u_ zLiff]{bo, k[i7f]bo, pRr, gLr,
lqsf]0f, /flz:jfdL, u|x
k~rfª\usf] cfwf/df gj
u|xsf] tfTsflns :ki6Ls/0f
ljlw
-3_ if8\ju{ 1fg
-ª_ u|xx¿sf] b[li6, ldqfldqTj
-r_ u|x :j¿k
-5_ e'Stf]g lj+zf]Q/L, lqefuL /
of]lugL bzf;fwg
-h_ ;ª\lIfKt hGdklqsf lgdf{0f
-em_ lj+zf]Q/L / of]lugLsf] d"n /
cGtb{zf kmn
-`_ d]ifflb /flzcg';f/ dg'iosf]
:jefj 1fg
-6_ d]ifflb gjdf+zhGo kmn
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 122
#= d'x"t{ zf:q #= uf]r/sf cfwf/df kmnfb]z -s_ eb|f1fg #% @)
ug{ / Jojxf/df k|rlnt -v_ ltly :jfdL
sd{x¿sf] z'e d'x"t{ / -u_ gIfq :jfdL
nUg atfpg, -3_ /ft / lbgsf !%÷!% gIfqsf
b]jtf
-ª_ s0f{j]w d'x"t{
-r_ ofqfsf nflu z'enUg, lbzf,
jf/, gIfq / ltlysf bf]xbx¿
$= k|of]ufTds $% @%
k/LIff
hDdf !&% !))
sIff *
j|m=;+ PsfO ;Ifdtf kf7 ljifoj:t'sf] If]q kf=ef= k"0ff{ª\s
;ª\Vof
!= k~rfª\u != k~rfª\usf] k|of]u -s_ clwdf; / Ifodf; !% *
kl/ro u/L k|rlnt • nIf0f
;+:sf/ / wfld{s • jlh{t ;+:sf/ / wfld{s s[Tox¿
sfo{x¿ lgwf{/0f
ug{, • hGd / d/0fdf ltly lgZro
ug]{ cfwf/x¿
-v_ ;ª\j|mflGt
• k'0osfn
• gfd, :j¿k, jfxg, j:q,
xltof/ / hflt lgwf{/0f ug]{
cfwf/x¿
• ;fdfGo kmn
@= hfts @= lgwf{l/t -s_ if8\ju{ s'08nL lgdf{0f &) $)
zf:q hftszf:qsf -v_ ;;lGw åfbzefj ;fwg /Llt
ljifoj:t'sf -u_ u|xx¿sf] afNoflb cj:yf
cfwf/df -3_ e'Stf]g bzfj|md ;d]tsf] hGdklqsf
hGdklqsf tof/ lgdf{0f
kf/L kmnfb]z ug{, -ª_ cgkmf, ;'gkmf, b'/w/f, s]db'd, /Hh',
d';n, clx, dfnf, ubf, zs6
ljxª\u, z[ª\uf6s, jh|, /fhof]usf]
nIf0f / kmn
-r_ d]ifflb b|]isf0f / gjdf+z kmn
#= d'x"t{ zf:q #= uf]r/sf cfwf/df -s_ j|taGwsf nflu ;"o{, rGb|, #% @)
kmnfb]z ug{ / a[x:klt h'/fpg] lgod
Jojxf/df k|rlnt -v_ r"8fsd{ / pkgogsf nflu u|fx\o
sd{x¿sf] z'e ltly, jf/, gIfq / nUg
d'x"t{ / nUg -u_ j|taGwsf] nUg n]Vg] tl/sf
atfpg, -3_ ljjfxsf nflu j/jw"sf] j0f[, jZo
tf/f, of]lg, u|x d}qL, s"6 / gf8Lsf
cfwf/df u'0f 1fg ug]{ tl/sf
-ª_ ljjfxsf nflu u|fx\o ltly, df;
tyf nUg / gjdf+; z'l5 nUg n]Vg]
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 123
tl/sf
-r_ :jo+j/ d'x"t{
-5_ u[xf/De / u[xk|j]zsf nflu rflxg]
d'x"t{ / nUg
$= k|Zg zf:q $= k|Zg nUgsf k|Zg nUgsf cfwf/df x/fPsf] j:t', !) &
cfwf/df kmnfb]z lbzf, j0f{, :yfg, rf]/ atfpg]
ug{ . cfwf/ / /f]u 1fg Pjd\ o;sf]
lg/fs/0f ug]{ cfWoflTds pkfox¿
%= k|of]ufTds $% @%
k/LIff
hDdf !&% !))
-s_ kl/ro
j]b ;d:t kf}/:To ;flxTo, hLjg bz{g, 1fg / lj1fgsf] ;|f]t xf] . ;fy} j]b ;d:t ljBfsf]
;|f]t / lxGb' ;+:s[ltsf] cfwf/ klg xf] . of] >'ltk/Dk/fdf ljsl;t Pjd\ ;+/lIft ljifo xf] .
o;y{ u'?lzio k/Dk/fåf/f j}lbs dGqsf] kf7 ug]{ k/Dk/f cBflk k|rlnt 5 . kbkf7, j|mdkf7,
h6fkf7, 3gkf7 cflb b; lsl;dsf kf7af6 zAb / cIf/ ;+/If0fsf cfwf/df j}lbs
jfª\donfO{ z'4td /flv“b} cfOPsf] 5 .
j]bdf dfgjLo d"No, k]|d, s?0ff, elSt, j}/fUo, hLjg, hut\, hGd, d[To', Oxnf]s Pjd\
k/nf]ssf] bz{g / dfGotfaf/] lj:t[t j0f{g kfOG5 . o;df b]jsd{, kfl/jfl/s sd{, ;fd'bflos
sd{, b]jsd{k|ltsf] bfloTj atfOPsf] 5 . ;fy} o;df ;dfh Joj:yf, ;flxTo, /fhgLlt,
Oltxf;, e"uf]n, jftfj/0f, vuf]n, ul0ft, bz{g, gLlt / lrGtgsf] j0f{g ul/Psf] 5 . plNnlvt
;Dk"0f{ kIfsf] af]w u/L Jojxf/df cg';/0f ug{sf nflu ljBfno lzIffdf j]b ljifo ;dfj]z
u/L kf7\oj|md ljsf; ul/Psf] xf] .
j]b ljleGg ;dodf ljleGg Clifx¿n] ;fIffTsf/ u/]sf dGqx¿sf] ;ª\u|x xf] . j]bdf plNnlvt
dGqx¿sf] ;+of]hg dxlif{ j]bJof;af6 ePsf] xf] . Jof;n] cfkm\gf rf/ hgf lziox¿ k}n,
j}zDkfog, h}ldgL / ;'dGt'nfO{ j|mdzM Cs\, oh'M, ;fd tyf cyj{ j]bsf] cWofkg u/]sf x'g\ .
Jofs/0fsf dxfefiosf/n] cfˆgf] efiodf CUj]bsf @! zfvf, oh'j]{bsf !)! zfvf -h;df *^
s[i0f oh'j]{bsf / !% z'Snoh'j]{bsf_, ;fdj]bsf !))) zfvf / cyj{j]bsf ( zfvf;d]t u/L
!!#! zfvf ePsf] pNn]v u/]sf 5g\ . h;dWo] xfn CUj]bsf zfsn zfvf, s[i0foh'j]{bsf
t}lQ/Lo, d}qfo0fL, s7s tyf s7skLi7n u/L rf/ zfvf, z'Snoh'j]{bsf dfWolGbgL tyf sf08
u/L b'O{ zfvf, ;fdj]bsf sf}y'd, h}ldgLo tyf /f0ffogLo u/L tLg zfvf tyf cyj{j]bsf
zf}gsLo / k}Kknfb u/L b'O{ zfvf cWoog cWofkgdf k|rlnt 5g\ . oLdWo] z'Snoh'j]{bsf]
dfWolGbgL zfvfcGtu{tsf Crfx¿nfO{ cfwf/ dfgL cfwf/e"t tx sIff ^–* sf] kf7\oj|md
ljsf; ul/Psf] xf] . o; zfvfdf $) cWofo, #)# cg'jfs, !(&% dGq 5g\ . o; zfvfdf
o1 -v] k"hf;ª\ults/0fbfg_ x¿sf] j0f{g ;"o{sf] :t'lt k|;ª\ucg';f/ dfgjLo ;bfrf/ /
a|x\d1fg k|ltkflbt 5.
-v_ txut ;Ifdtf
j]b ljifodf cfwf/e"t tx t];|f] r/0fsf] cWoog k"/f u/]kl5 ljBfyL{x¿n] lgDgfg';f/sf
;Ifdtfx¿ xfl;n ug]{ 5g\ M
!= j}lbs k/Dk/fcg';f/ x:trfng;lxt j]bsf dGqx¿ z'4 pRrf/0f ug{,
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 127
@= o1;DaGwL dGqx¿nfO{ k|of]usf ;dodf z'4 / :ki6 pRrf/0f ug{,
#= lgTo, g}ldlQs / sfDosd{sf dGqx¿ pRrf/0f u/L tQTsd{df k|of]u ug{,
$= j]bfWoogsf] dx¤j a'emL ;dfhdf o;sf] j}lzi6\o atfpg .
-u_ txut ;Ifdtf
sIff ^
j]b ljifodf sIff ^ sf] cWoog k"/f u/]kl5 ljBfyL{x¿n] lgDgfg';f/sf sfo{ ug{ ;dy{ x'g]
5g\ M
!= j}lbs k/Dk/fcg';f/ x:trfngk"j{s z'4;“u dGq k9\g,
@= bz{k"0f{df; / lk08–lkt[ofu;DaGwL dGqx¿ s07:y ug{,
#= cUGofwfg, pk:yfg / rft'df{:o;DaGwL dGqx¿ ;:Jf/jfrg ug{,
$= clUgi6f]d -;f]dofu_ o1df ohdfg / ;f]db|Josf] zfnf k|j]z;DaGwL dGqx¿ k9\g,
%= cfltYo]li6 / o"klgdf{0f;DaGwL dGqx¿ k9\g,
^= clUgiff]dLo kz', o"k;+:sf/ / ;f]ds08g;DaGwL dGqx¿ k9\g,
&= pbfQ, cg'bfQ / :jl/t :j/sf] ;fdfGo kl/ro kfpg,
*= dGqf]Rrf/0fsf] z}nL;“u ;'kl/lrt eO{ tbg'¿k u'?d'vf]Rrfl/t cGo dGqsf] cEof; ug{,
(= j]bfWoog u'?k/Dk/faf6 dfq ;DkGg x'g] s'/f atfpg,
!)= :j/1fg, x:t;~rfng1fg / tbg'¿k dGqf]Rrf/0f ug{,
!!= g}ldlQs / sfDosd{df j}lbs dGqx¿sf] z'4 pRrf/0f u/L k|of]u ug{ .
sIff &
j]b ljifodf sIff & sf] cWoog k"/f u/]kl5 ljBfyL{x¿n] lgDgfg';f/sf sfo{ ug{ ;dy{ x'g] 5g\
M
!= clUgi6f]dsf] k|ftM ;jg, dfWolGbg;jg / t[tLo;jg;DaGwL dGqx¿ x:trfngk"j{s
k9\g,
@= jfhk]o ofu;DaGwL dGqx¿ z'4;“u k9\g,
#= /fh;"o ofu;DaGwL dGqx¿ z'4;“u k9\g,
$= clUgrog ;Da4 dGqx¿ z'4;“u k9\g,
%= ljleGg b]jtfsf] :t'ltk/s dGq 1fg u/L k|of]u ug{,
^= k|sf/ut dGqsf] 1fg u/L tbg'¿k sd{df k|of]u ug{,
&= dGqf]Rrf/0fsf] z}nL;“u ;'kl/lrt eO{ tbg'¿k u'?d'vf]Rrfl/t cGo dGqsf] cEof; ug{,
u'?s'n lzIff kf7\oj|md, sIff !–* 128
*= j]bfWoog u'?k/Dk/faf6 dfq ;DkGg x'g] s'/f atfpg,
(= :j/1fg, x:t;~rfng1fg / tbg'¿k dGqf]Rrf/0f ug{ .
sIff *
j]b ljifodf sIff * sf] cWoog k"/f u/]kl5 ljBfyL{x¿n] lgDgfg';f/sf sfo{ ug{ ;dy{ x'g] 5g\
M
!= clUgrog;DaGwL lrTo'kwfg / k'is/ k0ff{B'kwfg;DaGwL dGqx¿ x:trfngk"j{s
z'4;“u k9\g,
@= clUgrog;DaGwL lrTo'kwfg / k'is/ k0ff{B'kwfg;DaGwL dGqx¿ x:trfngk"j{s
z'4;“u k9\g,
#= clUgrog ;Da4 zt?b|Lo–xf]d;DaGwL dGqx¿ x:trfngk"j{s z'4;“u k9\g,
$= clUgrog ;Da4 k|yd, låtLo, rt'y{, k~rd lrlt;DaGwL dGqx¿ ;:j/kf7 ug{,
%= clUgrog ;Da4 j;'wf/f–xf]d;DaGwL dGqx¿ x:trfngk"j{s z'4;“u k9\g,
^= ;f}qfdl0f ofu ;Da4 xf]d;DaGwL dGqx¿ ;:j/ kf7 ug{,
&= dGqf]Rrf/0fsf] z}nL;“u ;'kl/lrt eO{ tbg'¿k u'?d'vf]Rrfl/t cGo dGqsf] cEof; ug{,
*= j]bfWoog u'?k/Dk/faf6 dfq ;DkGg x'g] s'/f atfpg,
(= :j/1fg, x:t;~rfng1fg / tbg'¿k dGqf]Rrf/0f ug{,
!)= j]bfWoogsf] dx¤j a'emL ;dfhdf o;sf] j}lzi6\o atfpg .
;f]dofusf cfltYo]li6 35 20
o"klgdf{0f;DaGwL dGqx¿
-z'Snoh'j]{b M % cWofo_
sIff &
;Ifdtf ljifoj:t' kf7\oef/ k"0ff{ª\s
!= j}lbs k/Dk/fcg';f/ clUgi6f]dsf] k|ftM ;jg, dfWolGbg 28 !%
x:trfng;lxt j]bsf ;jg k|o'St dGqx¿
dGqx¿ z'4 pRrf/0f ug{, -z'Snoh'j]{b M & cWofo_
@= clUgi6f]d, jfhk]o /
clUgrog ofu;Da4 clUgi6f]d ;Da4 t[tLo ;jg 25 !%
dGqx¿nfO{ k|of]usf k|o'St dGqx¿
;dodf z'4 / :ki6 -z'Snoh'j]{b M * cWofo_
pRrf/0f ug{, jfhk]o / /fh;"o ofu k|o'St 17 !)
#= lgGo, g}ldlQs / dGqx¿
sfDosd{sf dGqx¿ -z'Snoh'j]{b M ( cWofo_
pRrf/0f u/L tQTsd{df /fh;"osf cª\usd{ / r/s 18 !)
k|of]u ug{, ;f}qfd0fL k|o'St dGqx¿
$= j]bfWoogsf] dx¤j a'emL -z'Snoh'j]{b M !) cWofo_
;dfhdf o;sf] j}lzi6\o
atfpg . clUgrog ;Da4 pvf;De/0f 35 @)
k|o'St dGqx¿
-z'Snoh'j]{b M !@ cWofo_
sIff *
;Ifdtf ljifoj:t' kf7\oef/ k"0ff{ª\s
!= j}lbs k/Dk/fcg';f/ clUgrog ofu ;Da4 !* !)
x:trfng;lxt j]bsf lrTo'k|wfg / k'is/k0ff{B'kwfg,
dGqx¿ z'4 pRrf/0f ug{, k|ydlrlt k|o'St dGqx¿
@= clUgrog, clUgiff]dLo / -z'Snoh'j]{b M !# cWofo_
;f}qfdl0f ofu;Da4 clUgrog;Da4 låtLo, t[tLo, !& !)
dGqx¿nfO{ k|of]usf rt'y{lrlt k|o'St dGqx¿
;dodf z'4 / :ki6 -z'Snoh'j]{b M !$ cWofo_
clUgrog ;Da4 k|~rdlrlt !* !)
pRrf/0f ug{, k|o'St dGqx¿
#= lgTo, g}ldlQs / -z'Snoh'j]{b M !% cWofo_
sfDosd{sf dGqx¿ clUgrog ;Da4 zt?b|Lo xf]d !& !)
pRrf/0f u/L tQTsd{df k|o'St dGqx¿
k|of]u ug{, -z'Snoh'j]{b M !^ cWofo_
$= j]bfWoogsf] dx¤j a'emL clUgrog ;Da4 lrTof/f]x0f $% @%
;dfhdf o;sf] j}lzi6\o k|o'St dGqx¿
-z'Snoh'j]{b M !& cWofo_
atfpg .
clUgiff]dLo kz', o"k;+:sf/ @% !%
;f]ds08g k|o'St dGqx¿
-z'Snoh'j]{b M !* cWofo_
;f}qfdl0fofu k|o'St dGqx¿ #% @)
-z'Snoh'j]{b M !( cWofo_
hDdf !&% !))
lg0f{ofTds d"Nofª\sg
kf7\oj|mdn] lgwf{/0f u/]sf p2]Zocg'¿k ljBfyL{n] 1fg, ;Lk tyf clej[lQ k|fKt u/]sf] jf gu/]sf]
d"Nofª\sg u/L To;sf cfwf/df pQL0f{ tyf cg'QL0f{ ug]{ lg0f{o lnOG5 eg] To:tf] d"Nofª\sgnfO{
lg0f{ofTds d"Nofª\sg elgG5 . o:tf] d"Nofª\sg cfjlws ¿kdf ug]{ ul/G5 . o; ljifodf z}lIfs
;qsf] cGTodf o:tf] d"Nofª\sg ul/G5 . lg0f{ofTds d"Nofª\sg ubf{ lzIfsn] lgDgfg';f/sf kIfdf
Wofg lbg'k5{ M
j]b ljifodf dGqf]Rrf/0f / x:t;~rfng kIfnfO{ hf“Rg oL tl/sf ckgfpg'k5{ M
-s_ ax'j}slNks k|Zgaf6
-v_ dGqx¿sf] x|:j, bL3{ / Kn'tnufot låTj k|tLsdGq cflb 7Ls 5g\ 5}gg\ eGg] k|Zg u/]/ .
-u_ nfdf / 5f]6f dGqx¿ ;f]w]/ .
-3_ ;:j/jfrg u/fP/ .
-ª_ pbfQ, cg'bfQ / :jl/t, :j/fª\sg, pRrf/0f / x:t:j/0f 7Ls ePgePsf] dfkg tyf
n]vfhf]vf u/]/ .
-r_ sIffut k/LIffsf] cfof]hgf u/]/ .
-5_ j]bsf] dxŒj, cfjZostf, cWoog ljlw;DaGwL k|Zg ;f]w]/ .
P]lR5s z'Snoh'j]{b sIff ^–* df cWoog cWofkg u/fp“bf jt{dfg lzIff k4lt / k|frLg u'?s'n
lzIff k4ltnfO{ ;+/If0f ug]{ p2]Zo oyfjt\ /fVg k|To]s k/LIffdf &% k|ltzt lnlvt / @% k|ltzt
df}lvs -k|of]ufTds_ k/LIffsf] Joj:yf x'g] 5 .
-s_ kl/ro
kf7\oj|md ljsf;, kl/dfh{g / cBfjlws Ps ultzLn k|lj|mof xf] . oxL k|lj|mofcGtu{t /xL
lgDg dfWolds kf7\oj|md, @)%) df ljsf; ul/Psf] P]lR5s gLltzf:q ljifosf] kf7\oj|md
kl/dfh{g ul/Psf] xf] . o; ljifosf] kf7\oj|md kl/dfh{g ug]{ j|mddf dfgjLo bfloTjaf]w,
dof{bf / cg'zf;gsf] cg';/0f, ;sf/fTds ;f]rsf] ljsf;, cfWoflTds efjgfsf] ljsf; h:tf
hLjgf]kof]uL gLltut s'/fnfO{ ljifoIf]qnfO{ ;dfj]z ul/Psf] 5 . ;fy} o; txsf]
kf7\oj|mdnfO{ sIff ( / !) sf] P]lR5s gLltzf:q ljifosf] kf7\oj|md;“u :t/ut ;ª\ult
ldnfg ul/Psf] 5 . xfd|f] b}lgs Jojxf/df pkof]u x'g] gLlt syf, kB, ;"qa4 ;Gb]z, dfld{s
rl/q, lxtsf/L pkb]zsf dfWodn] rl/q lgdf{0fsf] kIfnfO{ ljz]if 6]jf k'¥ofpg] x]t'n] of]
kf7\oj|md tof/ kfl/Psf] 5 .
j]b, j]bfª\u, k'/f0f, pkk'/f0f, dxfef/t, :d[lt tyf ;+:s[t ;flxTodf /x]sf gLltk/s c+z jf
k|;ª\u gLltzf:qsf] k|d'v cfwf/ x'g\ . log} ljifoj:t' jf k|;ª\un] ;To zflGt, clx+;f,
k/f]ksf/, ;]jf, k|]d, s?0ff, Tofu, ;b\efj, :jfWoog, cg'zf;g h:tf gLltut ljifoj:t'nfO{
;d]6L gLltzf:q ljifosf] kf7\oj|md kl/dfh{g ul/Psf] 5 . g}lts d"No / dfGotfsf] klxrfg
u/L c;To, b'/frf/, b'u'{0f / b'Jo{jxf/ h:tf v/fa cfr/0faf6 aRg ;Sg] hgzlSt tof/ ug'{
o; kf7\oj|mdsf] k|d'v Wo]o /x]sf] 5 .
gLltzf:q ljifosf] kf7\oj|md kl/dfh{g ubf{ ljleGg ;dodf ;/f]sf/jfnf, lzIfs /
cleefjsx¿n] kf7\oj|md ljsf; s]Gb|df lbPsf /fo ;'emfj tyf ;/;NnfxnfO{ cfTd;ft\ ub}{
lzIff l;4fGt cg'¿k j}lbs, kf}/fl0fs tyf ;flxlTos /rgfdf ;lGglxt ljifoj:t' ;dfj]z
ul/Psf] 5 . oL ljifoj:t' ;dfof]hg ubf{ kf7\oj|mdnfO{ ;/n, k|fof]lus, ;do;fk]If / :t/Lo
agfpg'kg]{ kIfnfO{ klg ljz]if Wofg lbOPsf] 5 .
-v_ txut ;Ifdtf
gLltzf:q ljifodf cfwf/e"t tx t];|f] r/0fsf] cWoog k"/f u/]kl5 ljBfyL{x¿n] lgDgfg';f/sf
;Ifdtfx¿ xfl;n ug]{ 5g\ M
cfrf/kB !) ;bfrf/k|bz{s @* !%
Znf]s pkb]zk|b kBx¿