Hulyo-Agosto 2013 Tomo 1 / Blg. 1 www.facebook.

com/sanandres

Pantalan Ang

Ang Opisyal na Pahayagan ng Pamahalaang Lokal ng San Andres

Lamang ang Maagap. Upang mapagsilbihan pang mabuti ang mga Calolbonganon, agarang ipinalabas ni
Mayor Cua ang direktibang isailalim sa pagsasaayos ang buong munisipyo. Ayon sa bagong alkalde, mahal-
agang maging maganda ang bahay-pamahalaan dahil sinisimbulo umano nito ang buong munisipalidad. RTA

Kahandaan sa pagdating ng sakuna, pinaigting

SA PAGPASOK ng tag-ulan, mas naging
abala pa ang San Andres Municipal Disas-
ter Risk Reduction Management Council
(MDRRMC) sa pagpapaigting ng disaster
preparedness bilang bahagi ng paggunita
ng National Consciousness Month noong
Hulyo na may temang “Ligtas na Bayan,
Maunlad na Pamayanan.”
Sa pamumuno ng bagong alkalde
at MDRRMC Chairman Peter Cua at
MDRRMO Designate Adoracion S. Suavi-
so, binuo ang Emergency Response Team
na ang miyembro ay pawang mga regular
na kawani ng munisipyo.
Ang binuong grupo ang itinakdang
umaksyon at rumesponde sakaling may
aksidente at sakunang maganap.
Sinabi ni Suaviso sa isang panayam na
hinihintay na ng kanyang pamunuan ang
pagdating ng 8 set ng safety equipment at
ng isang service vehicle na magagamit sa
operasyon ng grupo at makakatulong sa
pagpapalawig ng kanilang Information
and Education Campaign (IEC).
Sa Pagsisiyasat
Sa tulong ng San Andres Munici-
pal Engineering Office at Bureau of Fire
Protection, nagsagawa rin ng inspeksyon
si Suaviso sa mga itinalagang evacuation
centers sa 38 barangay sa San Andres.
Ito ay upang tiyaking maluwag at
ligtas ang mga ito para maging pansam-
antalang tuluyan ng mga magsisilikas sa
panahon ng kalamidad.
Sa ulat ni Central Fire Marshal SFO2
Nelson Marino, mga kapilya, paaralan
at barangay session hall ang kalimitang
ginagawang evacuation sites sa mga ba-
rangay.
Napag-alaman ding karamihan sa
mga siniyasat na gusali ay walang first aid
firefighting equipment at depektibo ang
electrical installation.
KAHANDAAN/ p.10

Cua, inilatag ang agendang HELENISM

ANG PUNDASYON ng isang mainam na
gobyerno ay ang mga mamamayang nag-
sisikap pang maging mas mahusay sa mga
larangang kanilang napili.
Ito ang tinumbok ng bagong luklok
na alkalde ng San Andres, Mayor Peter
C. Cua, nang ilatag niya sa Sangguniang
Bayan ang agendang HELENISM sa naga-
nap na Inaugural Session sa unang araw
ng kanyang panunungkulan noong ika-1
ng Hulyo, 2013.
“The agenda of my administration
[is] coined after the word “Hellenism”, an
ideology which manifests itself in the cel-
ebration of beauty, intellect and most im-
portantly, excellence,” paglalahad ni Cua.
Ayon pa sa alkalde, ang HELENISM
ay isang acronym na kumakatawan sa
walong mahahalagang bagay na pagtutu-
unan ng pansin ng kanyang administra-
Ang bagong alkalde, Peter C. Cua, bilang guest
syon upang makamit ng San Andres ang speaker sa SAVS Supreme Student Government
CUA/ p.2 Induction and Ball noong Agosto 6, 2013. RTA
2 Balita
MNAO designate sa mga magulang: Cua mula p. 1
kasipagan, pangontra sa gutom
Lusog-busog.Upang maging mas matingkad ang culminating activity para sa buwan ng nu-
trisyon noong Hulyo 30, nagtayo ang MNAO at BNSSA sa Plaza Bonifacio ng mini-agro fair na
nagtampok ng iba’t ibang masasarap at masusustansyang pagkain. RTA
SA PANAHON ng krisis, bawal ang tata-
mad-tamad.
Sa paggunita ng Buwan ng Nutrisyon
noong Hulyo, muling ipinaalala ng pama-
halaang lokal sa mga nasasakupan nito
na kasipagan ang siyang pinakamabisang
paraan upang malabanan ang pagkalam
ng sikmura.
Sa ginanap na programa sa Plaza
Bonifacio noong huling araw ng Hulyo,
ipinaliwanag ni Municipal Nutrition and
Agriculture Office (MNAO) designate
Salve Taule sa mga dumalong Day Care
Center pre-schoolers at kasamang mga
magulang ang kahalagahan ng backyard
gardening sa bawat tahanan.
“Mga parents, magtanim po tayo ng
mga namumungang halaman sa paso, lata
o kahit sa plastic dahil kahit papaano’y
makakatulong ito sa nutrisyon ng pami-
lya. Tiyaga at pagsisiskap ang kasagutan sa
gutom,” giit ni Taule na siya ring Munici-
pal Agricultural Technologist.
Kinumpirma naman ni Mayor Peter
Cua sa kanyang talumpati na malaking
bahagdan umano ng populasyon sa buong
lalawigan ang nakararanas ng pagkagu-
tom na humahantong sa malnutrisyon.
“Dahil sa limitadong income asin
budget kan satong munisipyo, nasakitan
MNAO/ p.11
Hulyo - Agosto 2013
pag-unlad.
“Health, education, livelihood and
economy, environmental protection,
networking and partnership, infrastruc-
ture, social order and peace, and mech-
anization in agriculture will be given
optimum focus in the first term of my
administration,” iginiit ni Cua.
Binigyang-diin din niya sa kanyang
talumpati na sa kabila ng mga pagbaba-
gong kanyang ipatutupad, kinakailan-
gan pa ring ipagpatuloy ang magagan-
dang proyektong nasimulan ng dating
mga namumuno sa lalawigan.
Ayon sa kanya, ang ilan sa mga
programang dapat panatilihin ay ang
dating College Unified Assistance 40-
60 percent sharing scheme sa pagitan
ng pamahalaang bayan at pamaha-
laang panlalawigan; ang pagsuporta
sa proyektong Save Our Sea Turtles na
naglalayong sagipin ang mga pawikan sa
pagkaubos; at ang pagsusulong ng me-
kanisasyon sa pagsasaka.
“There is an urgent need to move
on and reorient our goal towards a more
substantive and radical agenda with a
sense of parallelism to those projects we
have initiated in yesteryears,” dagdag pa
ni Cua.
Hiniling din ni Cua ang buong su-
porta ng Sangguniang Bayan para sa
ikatatagumpay ng kanyang mga tun-
guhin para sa San Andres.
“Without the legislative backings of
this [Sanggunian], these plans will re-
main far from reality. It will be rendered
futile and unresponsive to the basic
needs of our people,” paliwanag niya.
Sa kanyang pagtatapos, sinabi ni-
yang malaki ang tiwala niyang matutu-
gunan ng kanyang administrasyon ang
mga suliraning kinakaharap ng bayan sa
pamamagitan ng pagtutulungan ng mga
mamamayan at ng mga nakaupong lider
sa kanyang pamunuan.
“Together let us build a new hope
for San Andres and remain steadfast to
our resolve to make a difference which
will truly matter for our people,” paha-
yag ng alkalde.
Hulyo - Agosto 2013
YellowCat, namahagi ng mga aklat-pambata
MARAMING BATA sa mga may kalayu-
ang barangay ng San Andres ang natuwa
nang makatanggap ang kanilang paaralan
ng mga bagong libro mula sa Yellow La-
dies Association of Catanduanes (Yellow-
Cat), isang Non-Governmental Organiza-
tion (NGO) na ang pangunahing layunin
ay makatulong sa mga mahihirap na
mag-aaral at kabataan sa lalawigan.
Sa tulong ng pamahalaang lokal, bu-
misita ang naturang grupo noong Agosto
sa mga Paaralang Elementarya ng Tomi-
nawog at Catagbacan upang magbigay ng
tigsasampung librong pambata sa mga
silid aklatan sa pangunguna ng pangulo
nitong si Nanette Gianan Molina.
Ayon kay Molina, ang mga libro ay
donasyon ng Philippine Board on Books
for Young People, isa ring NGO na nagsu-
sulong ng mga panitikang pambata at siya
ring pangunahing ahensyang namahala
sa ika-39 pagdiriwang ng National Chil-
dren’s Book Day na ginunita noong Hulyo
16.
Sa isinagawang mga pagbisita, ang
ilang miyembro ng organisasyon na
karamiha’y retiradong mga guro at kawani
ng gobyerno, ay nagsagawa ng story-tell-
ing activity sa mga silid-aralan bilang ba-
hagi ng kanilang “Read-a-Book Project”
upang ipaalala sa mga mag-aaral doon
ang kahalagahan ng pagbabasa ng aklat.
“Thankful kami sa YellowCat dahil
talagang kinakapos kami sa libro. Min-
Tungo Sa Pag-unlad. Malugod na ipinahayag ng Sangguniang Bayan ang pagsuporta nito sa bagong alkalde ng San Andres, Mayor Peter C.
Cua; at isa sa kanilang mga napagkasunduan ay ang palakasin pa ang turismo sa bayan. RTA /YALI
san nasisira pa ang mga reading materials
dahil binabaha kami kapag bumabagyo.
Additional learning materials talaga yan
para sa mga bata,” pasasalamat ni Meli-
za Toledo, guro sa ikalimang baitang ng
Paaralang Elementarya ng Tominawog.
Ipinarating naman ni Molina sa isang
panayam ang kanyang pasasalamat sa
pamahalaang lokal sa pagsuporta nito sa
adhikain ng pinamumunuang samahan.
“Our primary goal is to reach out and
help the pupils living in remote areas. It
is good to know na di nagdalawang isip
si Mayor Cua to lend us a vehicle for this
voluntary work we are conducting in San
Andres. Nu mag-abot pa an mas dakol
na donations, bibisitahon mi an gabos na
elementary schools in this municipality ,”
sabi ni Molina na isa ring pharmacist sa
Eastern Bicol Medical Center (EBMC).
Binigyang diin pa ni Molina na sa
ngayo’y sinisikap ng YellowCat na patiba-
yin at magkaroon pa ng mas malawak na
koneksyon sa iba pang pribado at pansi-
bikong grupo upang mas marami pa sil-
ang matulungang kabataang Calolbonga-
non.
“The solicited books, slippers and
other school supplies given to the pupils
come from National Bookstore, Vibal
Publishing House, PAGCOR, and other
civil-spirited donors. Honestly, we avoid
too much assistance from politicians. We
are being sustained by those good-hearted
Balita 3
Di hadlang ang gulang. Kahit karami-
han sa kanila ay retirado na, boluntaryo at
masigla pa ring tumutulong sa mga kabata-
an ang YellowCat dahil hindi umano mata-
tawaran ang galak na naidudulot sa kanila
tuwing makakapagpangiti sila ng mga mag-
aaral. RTA
supporting this association,” paglalahad
ni Molina.
Bukod sa pamamahagi ng mga kag-
amitan sa eskwela, sa kasalukuya’y nilal-
akad din ng grupong makapag-ambag ng
isa pang ambulansya sa EBMC at mai-
paayos ang mga nasirang seawall sa mga
coastal areas.
Ang YellowCat ay ang opisyal na
Catanduanes Chapter ng People’s Power
Foundation na pinamumunuan ni Pinky
Aquino Adellada, ang kapatid ni Pangu-
long Benigno Aquino III at siyang pangu-
nahing nagsusulong ng yellow boat advo-
cacy sa bansa.
4 Opinyon Hulyo - Agosto 2013

Unang Larga
EDITORYAL Pamahalaang Lokal
ng San Andres

A
Kgg. Peter C. Cua
ng gobyerno, sa kabuuan, ay laging binabatikos dahil sa kurapsyon,
Alkalde
kawalang-aksyon, at iba pang pang-aabuso sa kapangyarihan ng ilang mga
nakaupo sa pwesto. Kgg. Leo Z. Mendoza
Upang tugunan ang hinaing ng mga Calolbonganon na magkaroon ng ganap Bise-Alkalde
na kalinawan sa ating lokal na pamahalaan, inilathala ang unang isyu ng “Ang
Pantalan,” ang opisyal na pahayagan ng pamahalaang lokal ng San Andres. Kgg. Medin T. Zafe
Ang salitang “pantalan” ay kasingkahulugan ng salitang “piyer” na animo’y ka- Kgg. Jonathan D. Joson
kambal na ng bayan ng San Andres sapagkat dito matatagpuan pinakamagandang Kgg. Nenito F. Aquino
daungan sa lalawigan ng Catanduanes. Kgg. Alfeo L. Somido
Ang San Andres Port ay hindi lamang isang “coastal gateway” para sa mga Kgg. Honesto V. Lumabi
magnanais sumadya sa isla. Napakalaki rin ng bahaging ginagampanan nito upang Kgg. Alan S. del Valle
maiugnay ang mga Catandunganon sa makabagong teknolohiya, emansipasyon at Kgg. Susan M. Flores
Kgg. Andres S. Facundo
pag-unlad.
Mga Kasapi ng Sangguniang Bayan
Kawangis ng isang maganda at episyenteng pantalan, ang naturang publikasyon
din ay naglalayong mapalapit pa ang pamahalaang bayan sa ating mga mamamayan Kgg. Esperidion D. Santelices
sa pamamagitan ng kusang pagbibigay ng mga esensyal na balita. Tunguhin din ng Ex-Officio Member
pahayagang ito na imulat ang mga tao sa mga napapanahong isyu na sadyang mal-
aki ang kinalaman sa mga pagbabago at pag-unlad ng San Andres. Kgg. Roselyn P. Qua
Bukod pa rito, isa rin itong paraan ng pagsuporta sa tunguhin ng kasalukuyang Pangulo ng San Andres SK Federation
administrasyon na himayin sa mata ng publiko ang aktwal na produkto ng pag-
sisilbi ng ating mga pinuno at tiyaking napupunta sa magagandang proyekto ang
badyet na inilalaan para sa mga lokal na pamahalaan.
Samakatwid, isinasakongkreto ng pahayagan ang pagsusulong ng “transparen-
cy” o kalinawan at “accountability” o pananagutan ng ating mga bagong luklok
na lider. Sa bawat artikulong nakapaloob dito, ang isang simpleng mamamaya’y
binibigyan ng pagkakataong maging malay sa mga mahahalagang pangyayari sa
kanyang bayan at maging kabahagi sa programang isinusulong ng Local Govern-
ment Unit (LGU) para sa kanya.
Bagamat magkakaroon na ng opisyal na website ang pamahalaang lokal at may
mga nosyong hindi na kailangan ng LGU ng isang pahayagan dahil di-hamak na
mas madali umano ang pangangalap ng impormasyon sa internet, dapat maun-
awaan na ang publikasyong ito na isang print media ay magsisilbing daluyan ng
impormasyon para sa mga mambabasang walang gaanong kapasidad sa suyudin
ang cyberspace dahil sa layo nila sa pook-urban o di kaya’y dahil sa kawalan ng
resources tulad ng computer at koneksyon sa internet. Dapat maintindihang ang
mga naturang mambabasa na karamiha’y mga may edad nang mangingisda at
magsasaka ang silang bumubuo sa pinakamalaking bahagdan ng populasyon.
Ang Opisyal na Pahayagan ng Pamahalaang Lokal ng San Andres
Asahan namang ilalathala pa rin sa LGU website ang mga artikulo sa paha-
yagang ito para sa kapakanan ng mga kabataang nawiwili sa modernong paraan Dave S. Tolentino
ng pakikipagtalastasan. Dahil dito’y makakaani ng mga sariwang suhestiyon at re- Punong Patnugot
komendasyon ang pamahalaang lokal mula sa bagong henerasyon.
Ruben T. Aldave
Sa pinaka-una nitong sirkulasyon, umaasa ang buong patnugutan ng “Ang
Patnugot sa Larawan at Grapiks
Pantalan” na magagawa nitong pag-ugnayin ang bisyon ng bawat Calolbonganon
at ang makabuluhang perspektibo at aksyon ng pamahalaang lokal tungo sa isang Sonny R. Tablate
matatag, progresibo at matagumpay na San Andres. Patnugot sa Online at Multi-media
Sa huli, hindi patitiklop ang mamamayan at pamahalaan din mismo ang kail-
angang gumawa ng paraan upang tumugma ang ibibigay nitong musika sa har-
monyang nais ng mga taong nakatadhana nitong paglingkuran.
Hulyo - Agosto 2013
MTC, magkakaroon na ng bagong courtroom
INAASAHANG MAGIGING pribado na
ang mga susunod paglilitis na isasagawa
ng Municipal Trial Court (MTC) matapos
ianunsyo ni Mayor Peter C. Cua na mag-
kakaroon na ng maayos na silid ang court-
room na ngayo’y nasa bulwagan lamang
ng ikalawang palapag ng munisipyo.
Ayon kay Cua, ang tanggapan at
courtroom ng MTC ay ililipat sa mas
maluwag at katabi nitong opisina ng Mu-
nicipal Assessor (MAO).
Ang hakbang na ito ay tugon uma-
no ng alkalde sa kahilingan ng mga MTC
personnel na magkaroon ng pribado at
patas na paglilitis ang mga nasasakdal.
“Ang courtroom ay sagrado. The ac-
cused has the right of secrecy of infor-
mation until proven guilty,” paliwanag ni
David G. Ebo Jr., Clerk of Court II.
Ayon pa kay Ebo, hiniling na raw
nila sa dating administrasyon ang pagka-
karoon ng isang ‘close-door’ courtroom
ngunit hindi ito napagbigyan kung kaya’t
maaga nila itong ipinarating ngayon sa
bagong luklok na punong-bayan.
Samantala, mapupunta ang MAO
sa kasalukuyang Municipal Disaster
and Risk Reduction Management Office
(MDRRMO) na nasa unang palapag ng
main building ng munisipyo.
“Kailangan na rin talagang ilipat ang
MAO sa baba. Kawawa naman yung mga
senior citizens na umaakyat pa ng hagdan
para makapunta sa MAO,” sabi ng alkalde.
Aniya, mas magiging mabilis na
umano ang transaksyon dahil ang MAO
Mga pansibikong samahan, PSOs, hihikayating magpa-accredit
MAS LALO pang palalakasin sa bayan
ng San Andres ang partisipasyon ng mga
mamamayan matapos aprubahan noong
Hulyo 12, 2013 ang inihaing resolusyon
ng Sangguniang Bayan (SB) na naglalay-
ong hikayating sumailalim sa akredita-
syon ang mga pansibikong samahan tulad
ng mga Non-Govermental Organizations
(NGOs) at Peoples’s Organization (POs);
at mga Private Sector Organizations
(PSOs).
Nakasaad sa Resolusyon Blg. 387-
Dahil Lantad. Sa mga panahong walang kasong dinidinig, ang mesa ng MTO na dapat sa-
na’y ginagamit lamang sa tuwing may paglilitis ay nagiging multi-purpose at nagsisisilbi na ring
drawing table ng mga draftsman ng MAO. RTA
na siyang tumutukoy sa ipapataw na bu-
wis sa mga pribadong lupain, ay mapa-
palapit na sa Municipal Treasurer’s Office
(MTO) at sa opisina ng Bureau of Internal
Revenue (BIR).
Idinagdag pa niyang ang agaran uma-
nong direktiba na isailalim ang buong ba-
hay-pamahalaan sa pagsasaayos ay upang
lalo pang mapabuti ang serbisyo-publiko
para sa mga Calolbonganon.
Pansamantala namang mamamala-
gi ang mga kawani ng MDRRMO sa
ngayo’y opisina ng San Andres Water
District (SAWAD) habang hindi pa naisa-
sakatuparan ang panukalang pagpapa-
tayo ng bagong MDRRMO Building.
2013 na ang hakbanging ito ng SB ay may
kaugnayan umano sa Artikulo 6 ng Mga
Panuntunan at Regulasyon sa Pagpapa-
tupad ng Batas Republika Blg. 7160.
Itinataguyod ng naturang artikulo
ang pagtatag ng iba’t ibang uri ng sama-
hang panlipunan na inaasahang makakat-
ulong sa pakikibahagi at paglago ng mga
mamamayan bilang bahagi ng pamaha-
laang lokal.
Ang pag-aaplay naman para sa
akreditasyon ay kinakailanagan upang
Balita 5
Ang SAWAD naman ay ililipat muna
sa San Andres public market.
“Priority talaga nin bagong Mayor
an pagpa-repair asin pagpapagayon nin
mga opisina. At least, mamo-motivate an
satuyang mga empleyado na magtrabaho
nin marinas,” sabi naman ni Municipal
Engineering Office (MEO) Department
Head Engr. Maria Evangelica Balmadrid
sa isang panayam.
Si Engr. Balmadrid ang siyang in-
charge sa kabuuang proseso ng pagsasa-
saayos at pagpapanatili ng mga opisina sa
munisipyo.
magkaroon ng opisyal na kinatawan ang
mga samahang ito sa mga bubuuing Local
Special Bodies (LSB), salig sa DILG Mem-
orandum Circular No. 2010-73.
Ang mga namumuno sa mga sama-
han ay maaaring katawanin ang kanilang
grupo sa mga sumusunod na LSB: Local
Development Councils, Local Health
Boards, Local School Boards at Local
Peace and Order Councils.
Ang mga nasabing LSB ang magig-
MGA PANSIBIKO/ p.8
 O
MAGING ISANG guro sa Ingles- ito ang
PERASYON-TULONG
itinugon sa akin ng 15 taong gulang na si
Debbie nang siya ay tanungin ko kung ano
ang kanyang pinakatatanging ambisyon.
Ngunit sa ngayon, aminado ang dalagita
na tila suntok sa buwan ang pangarap na
ito hangga’t hindi naaalis ang mabigat na
pasaning kanya nang dala-dala simula pa
pagkabata.
Alam niyang mananatili lamang
itong pangarap hangga’t hindi siya suma-
sailalim sa isang operasyon.
Isinilang si Debbelyn Villegas, resi-
dente ng Brgy. Mayngaway, San Andres,
na may cleft lip at cleft palate, isang con-
genital deformity na sanhi ng abnormal
na facial development habang nasa sina-
pupunan pa lamang.
Ayon sa mga pag-aaral, 1 sa bawat
700 na sanggol ang isinisilang sa mundo
na may naturang kondisyon.
Ngunit sabi ng kanyang nanay na si
Aling Gloria, 45, nagkaganito raw si Deb-
bie dahil habang ipinagbubuntis, pinag-
lihi niya umano ang anak sa ampalayang
may mapupulang laman at nabiyak sa
pagkahinog .
Pamumukol at Panlilibak
Makatlong ulit na ipinatingin ni Aling
Gloria si Debbie sa mga espesyalista nang
ito ay paslit pa lamang. Gusto na umano
niyang paoperahan ang bata subalit tu-
mutol ang kanilang mga kamag-anak da-
hil baka hindi raw kayanin ni Debbie ang
operasyon at baka hindi nila makayanan
ang halaga ng gamot na kakailanganin sa
kanyang pagpapagaling.
Bunga ng naturang kondisyon, nag-
ing tampulan si Debbie ng pang-aapi
at panunukso. Naging sanhi rin ito ng
kawalan niya ng tiwala sa sarili at pagig-
ing mahiyain sa harap ng mga taong hindi
kilala.
Dagdag pa ni Aling Gloria, nang tu-
muntong umano si Debbie ng elementa-
rya, may mga pagkakataong hindi na siya
nakakapagtimpi sa tuwing may nang-iin-
sulto sa anak.
“Nung Grade 1 siya hanggang Grade
3, sinasaktan siya ng mga classmate n’ya.
Binabato siya tapos binabansagan syang
bungi o kaya bingot. Masakit iyon para
sa’kin bilang magulang kaya napapaaway
talaga ako minsan para ipagtanggol siya,”
mangiyak-ngiyak na pagsasalaysay ni Al-
ing Gloria.
Ngunit sa kabila ng kalagayan, likas
daw na masayahin, mabait at matulungin
ang dalagita. Madalas daw sabihin ni Deb-
bie sa ina na gustung-gusto niyang lumu-
was ng Maynila sa oras na makatapos ng
hayskul upang mamasukan at makatulong
sa kanyang pamilyang umaasa lamang sa
biyaya ng dagat.
“Kahit dalawampiso lang ang baon
niya simula elementary hanggang ngay-
ong 3rd year high school na siya, nagti-
tiyaga siyang pumasok dahil gusto nyang
makatapos. Sabi ko ‘anak, tiis-tiis lang
muna kasi mahirap tayo,’” dugtong pa ni
Aling Gloria.
Nang Kupkupin ng Silid-aralan
Ayon kay Mayngaway National High
School officer-in-charge (MNHS-OIC)
Evangelin Posada, kahit may iniindang
kapansanan, bihira raw lumiban sa klase
si Debbie at sadyang mahilig mag-aral.
“Nagre-recite talaga yang batang yan
sa klase ko. Minsan nga lang talaga, nahi-
hirapan siyang magsalita dahil sa kanyang
kalagayan. Kapag sumasagot siya, ini-in-
terpret ng mga kaibigan niya ang mga
sinasabi nya. Alam kong marami siyang
gustong ipahayag, pero kadalasan, nahi-
hirapan siyang mailabas,” dagdag pa ni
Posada.
Ipinarating naman ni Asuncion Var-
gas, dating 2nd year adviser ni Debbie,
ang kanyang panghihinayang nang min-
sang nakaalpas kay Debbie ang pagka-
kataong sumailalim sa libreng operasyon.
“Nagkaroon kasi noon ng medical
mission sa Virac at magagaling daw ang
mga nagpuntang doctor. Sinabihan ko si
Debbie na magpunta doon para mating-
nan at maoperahan. Akala ko nagpunta
talaga siya pero ang sabi nya sa’kin the
other day, hindi sila nakapunta dahil sa
wala raw silang pamasahe,” malungkot na
pagbabahagi ni Vargas.
Sa isang panayam naman kay Mari-
tess Zafe, MAPEH techer ni Debbie,
ibinahagi niyang bukod sa pagiging pal-
akaibigan at palaaral, may angking galing
umano ang dalagita sa pagsayaw. Nang
magkaroon nga raw ng folk dance contest
noong nakaraang taon sa kanilang esk-
welahan, nagkampeon ang grupong kin-
abibilangan ni Debbie.
Subalit iginiit ni Zafe na magpahang-
gang ngayon, hindi maiiwasang may mga
tao pa ring makitid ang pang-unawa ukol
sa kondisyon ng dalagita lalo na sa labas
ng paaaralan kung saan hindi nila nasusu-
baybayan ang estudyante.
“Sinasabihan ko na lang si Debbie na
huwag damdamin ang mga panunukso sa
kanya. Basta’t alam ng Diyos na napaka-
bait n’yang bata. Kung wala ngang kapan-
sanan yan si Debbie, napakaganda n’yan!
Tingnan mo ang mata, brownish ang col-
or,” nakangiting ipinahayag ng guro.
Nang aking tanungin si Debbie kung
ano ginagawa niya sa tuwing pinupukol
siya ng pangungutya, nakabibilib ang ma-
bilis niyang sagot: “Wala po. Hindi ko sila
pinapansin.”
Sa puntong iyon, nabakas sa mukha
ng dalagita ang katapangang naging
pananggalang niya laban sa 15 taong
pangyuyurak ng ibang tao. Ngunit di na-
glaon, ang mga matang dating mapungay
sa simula ng panayam ay unti-unting di-
nungawan ng mga malalaking butil ng
luha.
Ilang minuto pa, hindi na napigil ni
Debbie ang kinikimkim na sama ng loob
at tuluyan na siyang napahagulgol.
Sa Muling Pagsayaw
Dahil sa galing niyang umindak sa
saliw ng katutubong musika, isa si Debbie
sa mga napiling magtanghal ng isang folk
Hulyo - Agosto 2013
Pagdapo ng posibilidad sa katuparan ng mga pangarap ni Debbie
dance intermission number sa MNHS
Parents-Teacher Association (PTA) In-
duction na ginanap noong Hulyo 30.
Muling nagpamalas ang dalagita ng
katapangan sa kabila ng pagiging espe-
syal; at ito ang nakaagaw-pansin sa alkalde
ng San Andres na nagkataon namang
panauhing pandangal at inducting officer
nang gabing iyon.
Nang sumunod na araw, isinangguni
ni Mayor Peter Cua ang kalagayan ni Deb-
bie sa Municipal Social Welfare and De-
velopment (MSWD) upang agarang mat-
ulungan at maisaprayoridad ang kanyang
kaso.
Sinabi ni Asst. Social Welfare Officer
Francisca Lucero sa isang panayam na il-
ang beses na umano niyang hinikayat na
magpakonsulta sa mga medical mission
si Debbie ngunit ayon sa mga tuminging
doctor, malabo raw maoperahan ang da-
lagita dito sa lalawigan sapagkat kulang
ang ating mga ospital sa mga aparato at
kagamitang kakailanganan upang maging
matagumpay ang isasagawang operasyon.
Mabilis namang umaksyon si
MSWD-OIC Rosemarie Breva sa pagsa-
sagawa ng isang intensibong pag-aaral
sa kalagayan ni Debbie. Ayon kay Breva,
idinulog na umano ng pamahalaang lo-
kal ang case study report ng dalagita sa
YellowCat, isang Non-Governmental Or-
ganization (NGO) sa lalawigan na may
layuning matulungan ang mga kabataang
Catandunganon.
“Sa ngayon, magsasagawa tayo ng
pre-assessment kay Debbie para malaman
natin kung ano ba talaga ang hakbang
na dapat gawin. Kapag lumabas na ang
resulta, we will send it to kay Dr. Ofel Sy
through YellowCAt to determine if there’s
really a need to bring her to Manila for
immediate surgery,” pahayag ni Breva.
Si Dr. Ofelia Samar Sy ang kasalukuy-
ang Medical Director ng Ibalong Medi-
cal Center sa Lungsod ng Legazpi at siya
ring chairman ng People’s Power Founda-
tion-Bicol Chapter.
Ayon pa kay Breva, malaki uma-
no ang posibilidad na mas marami pang
Lathalain 7
grupo ang tumulong kay Debbie dahil na gan anumang oras para lumuwas ng lung-
rin sa uganayang namamagitan sa mga sod upang masuring maigi ng espesyalista
NGOs na walang pasubaling tumugon sa at sumailalim sa operasyon.
pagdulog sa kanila ng pamahalaang lokal. “Maugma tabi ako na pwede nang
Maari umanong wala nang gastusin ang matupad an pangarap ko na maging
pamilya ng dalagita mula sa operasyon teacher. Dati habo ko talaga magpunta
hanggang sa tuluyan niyang pagpapag- sa doktor. Ngunyan natakot pa man si-
aling. yempre tabi ako magpaopera ta maku-
log daa… Pero baging mas makulgan pa
Pasasalamat akong gulpi pag dae ako [nagpaopera],”
Dahil sa bilis ng mga pangyayari, malumanay na isinagot sa akin ni Debbie.
sabi ng kanyang mga magulang, wala na Alam ng dalagita na isang sugal ang
raw mapaglagyan ng katuwaan sa puso gagawing operasyon. Alam niya ring
ni Debbie at ng mga taong nakapaligid sa maaari siyang matigil ng ilang buwan sa
kanya. pag-aaral at di na makasali sa folkdance
“Mabalos tabi. Dakulang mabalos sa competition sa taong ito sakaling mag-
mga tabang na itao nin munisipyo asin iba karoon ng komplikasyon ang proseso.
pang grupo para sa ikarahay kan sakuy- Ngunit buo na ang kanyang pasya.
ang aki,” pasasalamat ni Aling Gloria sa Isang kongklusyon ang nabuo ko
mga grupo at indibwal na nagpapahalaga mula sa mga taong nakausap: kahan-
sa kanyang anak. ga-hanga ang pagharap ni Debbie sa bu-
Samantala, naghayag din ng kanyang hay. Tulad ng nais iparating ng tulang
pasasalamat si Gng. Zafe bilang kinatawan aking nabasa, sakali mang kailanganing
ng buong MNHS faculty, “Nagbunga rin huminto si Debbie matapos ang opera-
ang pagtuturo namin ng mga katutubong syon, alam ng lahat na magiging daan ito
sayaw sa mga mag-aaral, lalung-lalo na sa kanyang muling pag-ikot.
kay Debbie. Sa pagperform at pagpapa-
kita niya pala ng talento, doon pala
mapapansin ang kanyang pan-
gangailangan bilang isang ka-
bataan. Nagpapasalamat kami
at sana patuloy pang maging
maayos ang plano ng Diyos
para sa kanya.”
Sa pagtatapos ng
aking panayam sa dala-
gita, inalam ko ang
kanyang saloobin
ngayong possible
na ang kanyang
pangarap na mag-
turo ng isang wikang
global. Tinanong ko
rin siya kung may t
takot ba siyang
nararam-
daman
ngayong
maaari na
siyang tawa-
8 Balita Hulyo - Agosto 2013

Toolkits mula sa C4TP, magsisilbing puhunan

ng 23 kabataang Calolbonganon
HANDA NANG maging self-employed
ang 23 kabataan mula sa San Andres mat-
apos nilang matanggap noong Hulyo 24,
2013 ang mga toolkits na kanilang ma-
gagamit upang makapagtayo ng sariling
negosyo at kumita nang marangal.
Ang naturang mga kabataan ay beni-
pisyaryo ng Cash-for-Training Program
(C4TP) na isang tambalang proyekto ng
Technical Education Skills Development
Authority (TESDA) at Department of So-
cial Welfare and Development (DSWD).
Ang pangunahing layunin ng pro-
gramang ito ay maibsan ang lumalalang
unemployment rate sa bansa at matu-
lungang makahanap ng pagkakakitaan
ang mga walang trabahong mamamayan,
lalung-lalo na ang mga out-of-school
youth na may edad 18 hanggang 30 taong
gulang.
Sa 23 kabataang Calolbonganon, 11 Pahabol. Sa kabila ng huling pagdating ng pondong inilaan para sa mga C4TP toolkits na
ang kumuha ng Electrical Installation nasa larawan, nagpahayag pa rin ng pasasalamat ang pamahalaang lokal sa TESDA at DSWD
dahil malaki umano ang maitutulong ng mga naturang kagamitan sa pagpapayabong ng lakas
and Maintenance-NC II at 12 naman ang paggawa sa San Andres. RTA
nag-enroll sa Commercial Cooking-NC
II.
Ang nasabing mga kabataan ay su- the snack allowance of the instructors,”
mailalim sa dalawang buwang on-skills dagdag pa ni Ariola. Mga Pansibiko mula p. 5
training sa kani-kanilang kursong napili Itinalaga ng LGU-San Andres ang ing katuwang ng pamahalaang lokal sa
na sinimulan noong Pebrero hanggang Eco-Park upang maging pook-sanayan paggawa ng mga batas. Tungkulin din ng
Abril nang kasalukuyang taon. ng mga kumuha ng Electrical Installation mga itong tumulong sa pagpaplano, pag-
“Malaking tulong talaga ang C4TP and Maintenance samantalang sa kitch- papatupad, pagmomonitor at pagtatasa ng
para sa’kin. Yung mga kabataan na gusto en area naman Day Care Center ng Brgy. mga programa at proyektong pambayan.
nang kumita tulad ko, pwede na magtra- Ezperanza isinagawa ang Commercial Nakasaad pa sa naturang memoran-
baho after nila makapasa sa assessment ng Cooking classes. dum na kailangang magsagawa ng imben-
TESDA,” sabi ni Joel Tano, 20, isa sa mga Optimistiko ang pamunuan ng Mu- taryo ng mga organisadong samahan ang
iskolar at residente ng Brgy. Carangag, nicipal Social Welfare and Development Municipal Planning and Development
San Andres. sa pangunguna ni OIC Rosemarie Abreva Office (MPDO) ngayong Agosto upang
Sa isang panayam, ipinarating naman na magkakaroon pa ng mga susunod na mapadali ang akreditasyon at pagpili ng
ni Ma. Joevy M. Ariola, Administrative batch ng mga trainees ang programa an- mga kinatawan mula sa iba’t ibang organ-
Officer V ng TESDA Catanduanes, ang upa’t maraming kabataan sa San Andres isasyon.
kanyang lubos na pasasalamat sa LGU- ang natutulungan nitong umunlad. Ang proseso ng pagpili sa mga ma-
San Andres para sa suportang ibinigay Gayunpaman, hindi naipagkaila ni giging kinatawan ng LSB ay gaganapin sa
nito upang maging matagumpay ang pro- Ariola ang pagkadismaya dahil huli nang unang linggo ng Setyembre.

grama.
“Sa halip na pumunta pa ang mga
scholars sa main TESDA center sa Ca-
bugao, the LGU, through the MSWDO,
provided us venues where we could con-
duct formal classes. They also shouldered
the expenses for electric consumption and
“
naipamahagi sa mga iskolar ang tool-
kits na dapat sana’y naibigay na sa araw
ng kanilang pagtatapos noong ika-20 ng
Hunyo.
“Sana next time, hindi na madelay sa
Calolbon mahalon,
lalong pauswagon!
“
taas dahil para naman iyon sa ikauunlad
ng mga kabataan,” sabi ni Ariola.
Hulyo - Agosto 2013 Balita 9

Opisyal na website ng LGU San Andres, ilulunsad

DAHIL SA impluwensyang nagagawa ng
internet sa mga mamamayan, kasalukuy-
an nang pinaplantsa ang paglulunsad ng
opisyal na website ng Pamahalaang Lokal
ng San Andres upang mas mapadali ang
pagkuha ng impormasyon at lalo pang
pagtibayin ang kalinawan at pananagutan
ng kasalukuyang pamunuan.
Sa presentasyong isinagawa noong
Agosto 12, sinabi ni LGU San Andres IT
staff Aldrin J. Solero na ang website uma-
no ay isasakatuparan salig sa Administra-
tive Order No. 39, s. 2013 na nag-aatas
sa lahat ng institusyon at ahensyang nasa
ilalim ng pamahalaan na tangkilikin o di
kaya’y lumipat sa Government Web Host-
ing Service (GWHS).
Nakasaad sa naturang administrative
order na ang Department of Science and
Technology- Information and Communi-
cations Technology Office (DOST-ICTO)
ang ahensyang mamamahala sa GWHS
upang tiyakin ang seguridad at ang kato-
tohanan ng impormasyong ipapaloob sa
mga iho-host na website.
“We must maximize the use of tech-
nology in delivering services to the Calol-
bonganons. The website could actually in-
vite other people to visit San Andres and
improve our tourism. It will also make
our public service more accessible and ef-
ficient,”pahayag ni Solero.
Ayon naman kay Zoning Officer 1
Abegail Abejo ng Municipal Planning and
Development Office (MPDO), ang pagka-
karoon ng opisyal website ay isa sa mga
kinakailanagang taglayin ng mga LGU
alinsunod sa direktiba ng Department of
Interior and Local Government (DILG).
Idinagdag pa niyang magkakaroon
pa umano ng mga workshop para sa web
development, online technical writing
at photo-video editing and uploading sa
mga susunod na buwan upang sanayin pa
ang mga kawaning mangangasiwa sa mga
bagong website na ilulunsad.
Sina Solero at Abejo ang mga ipinad-
alang delegado ng munisipyo ng San An-
dres sa nakaraang Bicol Orientation on
Website Planning sa Lungsod ng Legazpi
noong Hulyo 29-30.
Inaaasahang ilulunsad na sa cyber-
space ang LGU-San Andres Official Web-
site sa Oktubre.

DBP, nag-alok ng salary loan program

SA KANYANG ipinadalang sulat kay
Mayor Peter Cua noong Hulyo 25, nagpa-
hayag si Development Bank of the Phil-
ippines (DBP)-Catanduanes Branch Head
Vicente Balmaceda ng kagustuhang pu-
masok sa isang kasunduan kasama ang
LGU San Andres sa pag-aalok ng Salary
Loan Program para sa mga nahalal na
opisyal at regular na kawani.
Nakitaan naman ng positibong
reaksyon ang alkalde nang talakayin niya
ito sa ginanap na general assembly noong
Agosto 16.
Sa paghahambing na isinagawa ni
Cua, sinabi niyang kung babayaran ang
halagang uutangin sa loob ng tatlong taon,
higit na mas mababa umano ang 15%
fixed interest rate ng Salary Loan Program
na inaalok ng DBP kung ikukumpara sa Kwentahan.Isang mabusising kompyutasyon ang ibinungad ni Mayor Peter Cua sa mga em-
22% interest rate ng Rural Bank of Cama- pleyado nang talakayin niya sa general assembly ang kaibahan sa interes rate ng salary loan pro-
lig (RBC) na kasalukuyang katuwang ng gram ng RBC at ng DBP. RTA
LGU sa paghahatid ng parehong pro-
grama para sa mga empleyado nito. Sa kabila nito, sinabi ng alkalde na pleyado na ang desisyon kung saan sila
Nauna na umanong sinulatan ng al- wala siyang balak na putulin ang memo- maglo-loan,” pahayag ni Cua.
kalde ang RBC upang hilinging babaan randum of agreement (MOA) sa pagitan Sa kasalukuyan, humigit P200,000.00
nang kahit kaunting porsyento ang interes ng RBC at ng pamahalaang lokal kung ang ibinabayad ng pamahalaang lokal
sa mga pautang. Subalit negatibo ang tu- sakali mang magkaroon ng panibagong sa RBC buwan-buwan para sa monthly
gon ng pamunuan ng RBC dahil 77% kasunduan ang DBP at LGU San Andres. amortization ng 43 empleyadong nasa
lang umano ang remittance na kanilang “Kung makapasok ang DBP, the two ilalim ng salary loan program ng naturang
natatangap mula sa LGU bunga ng prob- banks, RBC ang DBP could have a healthy bangko ayon sa LGU-San Andres Admin-
lema sa account ng ilang mga empleyado. competition in this LGU. Nasa mga em- istrative Office.
10 Balita
2 in 1. Sunod-sunod ang isinagawang mangrove planting activity sa pangu-
nguna ng MDRRMO dahil ayon sa ahensya, malaki umano ang maitutulong
nito upang maibsan ang pagbaha dulot ng madalas na pagtaas ng lebel ng
tubig-dagat at magsisilbi pang lunduyan ng mga isda. RTA
Kahandaan mula p. 1
“Kaipuhan ining gibuhon ta may mga
instances na sa mga evacuation centers
pa lugod nadidiskwido an mga evacuees.
Nao-overlook ang safety nin mga centers,”
paglilinaw ni Suaviso.
Workshop sa Barangay
Naging kabalikat naman ng
MDRRMC ang Department of Interior
and Local Government (DILG) upang
maging posible ang dalawang Three-day
Barangay Risk Reduction and Manage-
ment Planning Workshop na ginanap sa
Amenia Beach Resort noong Hulyo-18-20
para sa una at Agosto 22-24 naman para
sa ikalawang batch ng mga barangay
Sinabi ni Suaviso na ang pangunah-
ing layunin ng workshop ay ang maituro
sa mga opisyal ng barangay ang tamang
paghahanda ng Barangay Disaster Risk
Reduction Management Plan (BDRRMP).
“Mas isi nin mga barangay officials
ang needs and hazards nin saindang mga
barangay. Kaipuhan sindang i-guide kung
paano and sain gagamiton an saindang
Calamity Fund kesa naman kami ang
magdetermine nin mga gagastusan nin-
da,” dagdag pa niya.
Bakawan
Nanguna rin ang ahensya sa isinaga-
wang mangrove planting sa mga latian at
baybayin ng Brgy. Asgad noong Hulyo 25
bilang pag-aksyon ng pamahalaang lokal
sa lumalalang global warming.
“Majority of the barangays are in
coastal areas and San Andres is prone
to typhoons. Pirming nagkakaigwa nin
storm surges and flashfloods kaya kaipu-
han ta nin mga bakawan as protection.
At the same time, as they grow, they may
contribute to the livelihood of our fish-
er folks because mangrove forests serve
as marine sanctuaries”, paglalahad ng
MDRRMO designate.
Sinundan pa ito ng mangrove refor-
estation sa campus fish pond ng San An-
dres Vocational School (SAVS) nang su-
munod na araw katuwang ang mga guro
at mag-aaral ng naturang paaralan.
Real property mula p. 12
maka-avail ng 20% discount,” paliwanag
ni Zafe.
Nang tanungin naman ang depart-
ment head kung ano ang maidudulot ng
rebisyon sa bayan ng San Andres, mabilis
niyang itinugong makatutulong umano
ito sa pagtaas ng kita ng munisipyo upang
makapaglunsad pa ng mas magagandang
proyekto para sa mga Calolbonganon.
Nagbitaw naman si Zafe ng pahayag
para sa mga nagmamatigas na magbayad
ng buwis, “We are really encouraging the
people to pay their taxes to raise revenues
and improve our local funds. If hindi sila
makapagbayad ng tamang buwis for two
to three consecutive years, the law states
that their properties could be subjects for
auction.”
Hulyo - Agosto 2013
Iginiit ni Suaviso na kailangang maki-
bahagi ng kabataan sa mga mitigation ac-
tivities tulad ng mangrove planting upang
maging malay at handa rin sila sa mga
sakunang pwedeng mangyari.
“4550 mga punla ng bakawan ang
naitanaim sa buwan ng Hulyo at may
20,000 propagules pa kaming itatanim sa
mga susunod na buwan,” dagdag pa niya.
Bagong-gusali
Samantala, inihayag pa ni Suaviso na
may P2 milyong pisong inilaan para sa
pagpapatayo ng bagong MDRRMO Build-
ing na magiging relief operation center
din ng bayan.
Ang naturang gusali ay itatayo uma-
no sa loteng pag-aari ni Mayor Peter Cua
na magsisilbing donasyon ng alkalde sa
pamahalaang lokal.
“One way man ini tanganing ma-fa-
cilitate nin marinas ang tax-paying public
dahil io-occupy na ng Municipal Assessor,
an opisina mi ngunyan once na mahaman
na an samong bagong building,” pahayag
ni Suaviso
Binigyang diin pa ni Suaviso na sa
pagdating ng mga bagong kagamitan sa
pagsasalba, mangangailanagan na rin
umano sila ng mas malaking espasyong
paglalagayan ng mga ito.
Ang pagpapatayo ng bagong istruk-
tura ay sisimulan na sa susunod na taon
ayon kay Suaviso.
A N U N S Y O
I
naanyayahan namin ang lahat ng
kabataan, edad 13-19, na magpasa
ng kanilang sanaysay sa Filipino
tungkol sa kahit anong napapana-
hong isyu sa San Andres.
Ilagay lamang sa entri ang inyong buong
pangalan, edad, tirahan, at paaralan.
Ang mga ipapasang sanaysay ay dapat
na nakasulat sa sumusunod na format:
Times New Roman (12 pt), double
spaced at hindi lalagpas sa 700 salita
Ipadala ang inyong mga artikulo sa
angpantalan@yahoo.com.ph.
Ang mapipiling sanaysay ay ilalathala
sa sususunod na isyu ng Ang Pantalan.
-Ang Punong Patnugot
Hulyo - Agosto 2013
Libre mula p. 12
miling rin ng buong partisipasyon sa mga
guro at magulang para sa ikakatatagump-
ay ng proyekto.
“Sana pirmi nang present ang mga
estudyante. Sana alagaan nyo ang dyip na
an na sarong magayon na proyekto na
[produkto] nin diretsong pag-aksyon nin
LGU buda ni Mayor,” dagdag ni Soneja.
Base sa mga ulat, napag-alamang
ang layo sa pagitan ng mga barangay at
ng paaraalan ay isa sa mga pangunahing
sanhi ng madalas na pagliban sa klase at
mataas dropout rate ng mga estudyante.
“Su aki ko gataram na habo n’ya
muna daa magpaeskwelahan ta napagal
Bilang bahagi ng high school life. Nang maihatid ang mga mag-aaral sa elementa-
rya, isinakay naman ng school jeepney ang mga estudayante ng Mataas na Paaralan ng Manam-
brag mula Brgy. Cabungahan upang makapaghanda at hindi mahuli sa kanilang pinakahihintay
na SSG Induction and Ball noong Agosto 14. RTA
MNAO mula p. 2
an mga lideres na maitao an pangangaipo
nin lambang pamilya [kaya] pigahagad
ko an cooperasyon nin gabos. Dai ipag-
laom sa gobierno an gabos na solusyon
nin satong mga problema,” dagdag pa ng
alkalde.
Pinakiusapan niya ang mga ma-
gulang na “magsipag, magtrabaho at
maging responsible sa mga obligasyon;
at huwag sayangin ang mga araw sa mga
walang halagang bagay.”
Inisa-isa rin ni JMA Hospital Nutri-
tionist at Dietician Aida Concepcion ang
na daa ang bitis niya nin lakaw. Dakulang
pasalamat mi po ta makatuwang an nin
grabe. For the first time, magkakaigwa na
nin service an samong mga aki,” pahay-
ag ni Aling Rowena, magulang ng isang
Grade 2 pupil sa CES.
Hiniling naman ni San Andres DILG
Operating Officer Salvador C. Vargas Jr. sa
mga opisyal ng barangay ang pagtatalaga
ng Brgy. Tanod sa bawat biyahe upang ti-
yakin ang kaligtasan ng mga pasahero na
karamihan ay edad 7-12 taong gulang.
Sasagutin ng LGU-San Andres ang
sweldo ng tsuper at gastos sa gasolina ng
school jeepney sa mga unang buwan ng
pagapasada nito.
mga maaring ibunga ng gutom at malnu-
trisyon sa bayan at sa mga mamamayan.
“Malnutrition and hunger go hand
in hand. They may result to high infant
mortality rate, poor health statistics, de-
layed physical and mental development
and could be a hindrance to economic
growth,” pahayag ni Concepcion.
Samantala, dinagsa naman ng mga
mamimili ang agro-fair na isang tama-
balang proyekto ng MNAO at ng Baran-
gay Nutrition Scholars of San Andres
(BNSSA).
Sinadya itong ilunsad kasabay ng na-
turang programa upang patingkarin pa
Balita 11
Bilang ng botante
sa Brgy Elections,
tumaas ng 2.43%
MATAPOS ANG huling araw ng pag-
paparehistro noong Hulyo 31, nakapag-
tala ang San Andres Commission on
Elections (COMELEC) ng 2.43% pag-
taas sa bilang ng mga botanteng mag-
sisihalal sa Barangay Elections.
Ayon sa consolidated report ng
COMELEC, mula sa bilang na 24, 450
sa nakaraang senatorial elections noong
Mayo, ang voting population ng bayan
ay nadagdagan pa ng 595 botante.
Sa kabuuan, inaasahang 25, 450
botante ang dadagsa sa mga itinakdang
voting precints ng COMELEC sa Ok-
tubre 28 upang magpasya kung sinu-si-
no ang mga uupong chairman at kaga-
wad sa kani-kanilang mga barangay.
Sa bilang na 1,978, Brgy. Manam-
brag ang nagtala ng pinakamaraming
botanteng boboto sa darating na ha-
lalang pambarangay.
Samantala, sa kabila ng mga prop-
osisyong buwagin na ang Sangguniang
Kabataan (SK), 2,058 kabataan pa rin
mula sa San Andres, edad 15-17, ang
nagparehistro ngayong taon upang
maging bahagi ng SK Elections.
Nagtala naman ng pinakamaram-
ing botante para sa SK Elections ang
Brgy. Cabcab kung saan 185 kabataan
ang naiulat na nagparehistro.
ang pagdiriwang sa pagtampok ng mga
inaning prutas, gulay at lamang-kati o
rootcrops mula sa iba’t ibang mga baran-
gay sa San Andres.
“Kulang na kulang an pondo para sa
barangay nutrition program. Kaipuhan
tang maghigos buda maghiwas nin kusa
para magdakol ang production ng fruits
and vegetables tanganing mai-promote
sa satuyang mga aki an mga masusustan-
syang kaunon,” pahayag ni Brgy. Kagawad
Teresa O. Samonte, pangulo ng BNSSA sa
isang panayam.
12 Balita Hulyo - Agosto 2013

TAPOS NA ANG LAKARAN

Libreng school service, pumasada

HINDI NA kailangang sumagupa sa ang dyip na pribado niyang pag-aari upa-
Real property assessments,
matinding sikat ng araw o di kaya’y lu- ng bumiyahe sa rutang Lubas-Cabungah-
isinasailalim sa rebisyon musong sa putikan at baha ng mga bata an. Babagtasin din ng school jeepney ang
HALOS WALA nang pahinga ang mga sa Brgy. Lubas sa araw-araw na pagpasok Cabungahan-Manambrag upang mak-
empleyadong nakatalaga sa San Andres sa paaralang halos limang kilometro ang inabang rin ang 41 kabataang taga-Brgy.
Municipal Assessor’s Office (MAO) layo mula sa kanilang mga tahanan. Cabungahan na nag-aaral sa Mataas na
mapabilis lamang ang isinasagawa nil- Sa pagbubukas ng Agosto, sini- Paaralan ng Manambrag.
ang pangkabuuang rebisyon ng mga real mulan nang pumasada ng handog na “Talagang pighinguha mi tabi na
property assessments na siya nang ma- school jeepney ni Mayor Peter Cua upa- matabangan kamo ta kahinalayo kang
giging basehan na ng mga babayarang ng maghatid-sundo sa 71 mag-aaral ng distansyang pigabatlay nin saindong
buwis sa taong 2014. Cabungahan Elementary School (CES) na mga saraday na aki. Naisihan mi pati na
Ayon kay MAO Head Rosemarie pawang mga residente ng Brgy. Lubas. pag-gaulan, apektado daang grabe an at-
Zafe, ang kanilang dagdag na pagsusu- Ang proyektong ito ay bunga ng naga- tendance,” sabi ni Suaviso nang abisuhan
mikap nitong mga nakaraang buwan ay nap na pagpupulong noong Agosto 1 nang niya ang mga magulang ng mga mag-aaral
dahil kailangan na umano nilang mag- idulog ni MDRRMO designate Adoracion isang linggo bago opisyal na bumiyahe
sagawa ng tax declaration bago mag-Di- Suaviso sa alkalde ang suliranin ng mga ang dyip.
syembre anupa’t may natuklasan silang taga-Barangay Lubas patungkol sa hirap Ipinahatid naman ng Department of
humigit-kumulang 4000 real property na pinagdaraanan ng mga kabataan doon, Education (DepEd) ang pagsuporta nito
units sa buong San Andres na di pa na- makapag-aral lamang. sa sa pamamagitan ni San Andres West
karehistro sa munisipyo. Agad namang umaksyon ang alkalde District Supervisor Julian Soneja na hu-
Ang hakbanging ito ay salig sa nang ipagkaloob niya sa mga residente LIBRE/ p.11
Provincial Ordinance No. 008-2011 na
nag-aproba sa mga renibisang iskedyul
ng base unit market values para sa mga
lupain; at unit of construction cost para
sa mga ipapatayong gusali at istruktura
sa buong Catanduanes.
Nakasaad din sa R.A. 7160 o Local
Government Code of 1991 na kailan-
gang isailalim ng mga provincial, city at
municipal assessor sa naturang rebisyon
ang lahat ng real property units kada 3
taon upang maiakma sa kasalukuyang
panahon ang katumbas nitong halaga sa
merkado.
“Dahil sa general revision,” sabi ni
Zafe sa isang panayam, “tataas ang pre-
syo ng mga real property units na isang
bentahe para sa mga gustong magbenta
ng lupa pero magiging dahilan din ito
ng pagtaas ng mga babayarang buwis.”
Sa kabila nito, idiniin niyang walang
dapat ikabahala ang mga nagmamay-ari
ng lupa.
“Kaya kailangan talaga naming
matapos kaagad [ang general revision]
para pwede nang makapagbayad ng bu-
wis ang mga taxpayers natin. If they will
pay their taxes for calendar year 2014 in
advance this December, pwede pa sila Sa Pag-arangkada. Simula noong unang linggo ng Agosto, ang school jeepney na ipinagkaloob ni
Mayor “Boss Te” ay palagi nang puno ng mga mag-aaral na dati-rati’y nagsisimula nang maglakad ng
REAL PROPERTY/ p. 10 alas singko ng madaling araw upang makahabol lamang sa flag ceremony ng kanilang mga paaralan.
Lubos naman ang pasasalamat ng kanilang mga magulang sa tulong na ibinigay ng lokal na pamahalaan.