‫ה תו ר ה‬

‫ע ם פי רו ש ו ש ״י‬

LA TORA
C O N RA SH I

‫ב ר א שי ת‬
B E R E S H IT /G E N E S IS

EL PENTATEUCO
C O N EL C O M EN TA R IO
DE R A SH I
 * ‫ש ״‬ ‫ר‬ ‫ש‬ ‫פ י ר ו‬ ‫ם‬ ‫ע‬

LA T O R A
CON RASH I

E L PE N T A T E U C O
C O N E L C O M E N T A R IO
D E RASH I

E D IC IO N B IL IN G U E

E D IT O R IA L J E R U S A L E M D E M E X I C O
 *‫ ״‬ten ‫ע ם פי רו ש‬

LA T O R A
(C O N R A S H I

EL P E N T A T E U C O
C O N E L C O ME N T A R I O D E
R A B I S H E L O M O I T Z J AKI ( RAS HI )

E DI CI ON B I LI NGUE

‫ב ר א שי ת‬
B E R E SH IT / G E N E SIS

T R A D U C C IO N , E L U C ID A C IO N Y C O M E N T A R IO :

ARYEH COFFM AN

E D IT O R IA L J E R U S A L E M D E M E X IC O
 C a r t a d e r e c o m e n d a c io n d e
Ra b Da v id S h w e k e y
R o s h K o l e l A r a m -Z o b a , M e x i c o

‫ט׳׳ז ח שון ת ש סי׳ א‬

‫מפתב ברכ ה‬
‫ ש ה ו א ה י ס ו ד ש ל ת ו ר ה‬,‫ה נ ה י ד ו ע ה ו א ב י ש ר א ל ג ו ד ל ח ש י ב ו ת ו ר ו ם ע ר כ ו ש ל פ י ר ו ש ר ש ״ י ז ״ ל ע ל ה ח ו מ ש‬
‫ ו כ מ ו ש ה פ ל י ג ו ה ק ד מ ו נ י ם ג ו ד ל ה ה י ו ב ל ל מ ו ד פ י ר ו ש ר ש ״י ז ״ ל ע ל ה פ ר ש ה ו ל ל מ ד א ו ת ו ה י ט ב‬,‫ו א מ ו נ ה‬
.‫ כ י ה ר ב ה ג ו פ י ה ת ו ר ה ו י ס ו ד ו ת ה ה ש ק פ ה כ ל ו ל י ם ב ו‬,‫ל צ ע י ר י ם ב ב ת י ה ח י נ ו ך‬
,‫ו ל כ ן ד ב ר ג ד ו ל ו נ ח ו ץ ע ש ה י ד י ד י ר ב א ר י ה ק ו פ מ ן ש ל י ט ״ א ש ת ר ג ם א ו ת ו ל ש פ ה ה ס פ ר ד י ת ה מ ד ו ב ר ת פ ה‬
‫ ו ע י ט ר ו ב ה ע ר ו ת ו ב ב י א ו ר י ם ו מ ק ו ר ו ת‬,‫ ו ת ר ג מ ו ב ד י י ק נ ו ת ו ב ב ה י ר ו ת‬,‫ו מ ל א כ ה ג ד ו ל ה שי ש ב ה ח כ מ ה ע ש ה‬
‫ ו א ץ ס פ ק כ י י ש ב ס פ ר ז ה ת ו ע ל ת ע צ ו מ ה ל ת ל מ ו ד י ת ו ר ה‬.‫ה מ פ י צ י ם א ו ר ב מ ק ו מ ו ת ש ר ש ״ י ז ״ ל ק י צ ר ב ה ם‬
‫ ש ס פ ר ז ה י ע ז ו ר ל ה ם מ א ו ד ב ל י מ ו ד י ה ם ו ב י ו ל מ ב ו ג ר י ם ה ר ו צ י ם ל ע מ ו ד ה י ט ב ע ל ה פ ש ט ב ר ש ״ י‬,‫ו ב ת י י ע ק ב‬
,‫ ו י ה ״ ר ש ה י ״ ת י ב ר כ ה ו ל ר א ו ת ה צ ל ח ה ב מ ע ש ה י ד י ו‬.‫ ו ז כ ו ת ה ר ב י ם ת ל ו י ב מ ח ב ר ה י ק ר ח נ ״ ל‬.‫ו ל ה ב י נ ו כ ר א ו י‬
‫ ל פ ת ו ח ש ע רי ה פ י ר ו ש ה ק ד ו ש ש ל ר ש ״ י‬,‫ש י ת פ ש ט ח ב ו ר ו ה ח ש ו ב ב י ש ר א ל ב כ ל ה ק ה י ל ו ת ה ד ו ב ר ו ת ס פ ר ד י ת‬
.‫ א מ ן‬,‫ז ״ ל ל פ נ י ה ק ה ל ה ר ח ב ו י ת ב ר ך מ ש מ י א ב כ ל מ י ל י ד מ י ט ב ב ר ו ח נ י ו ת ו ב ג ש מ י ו ת‬

,‫ה כ ו ת ב ו ח ו ת ם ל כ ב ו ד ה ת ו ר ה ו ל ו מ ד י ה‬

­‫ ? • ק‬. ‫ ׳‬/ / ) ‫ ׳‬, ! ! ‫ך‬

/ ‫ש מי ק ה‬ *‫ד ח‬

‫מ ק סי קו‬ ,‫צ ו ב ה‬ ‫מ ל ל א ד ם‬ ‫ר א ש‬

Sabido es que en el pueblo de Israel el comentario de Rashi a 10s cinco libros de la Tora posee
una gran importancia y un valor muy alto, pues constituye uno de 10s fundamentos de la Tora y de
la fe, Los sabios antiguos enfatizaron que constituye una 0bligaci 6n estudiar el comentario de
Rashi a la p a ra sh a (section semanal de la Tor&) y ensenarla bien a las generaciones j 6 venes en
10s centros educativos, pues contiene muchos principios esenciales de la Tora, asf com o muchos
conceptos fundam entals de la vision judi'a del mundo.
Por ello, mi querido amigo R. Aryeh Coffman ha realizado una importante e indispensable
labor al traducir el comentario de Rashi al idioma espanol, destacada labor que combina
erudici6n en el tema, precision y claridad, ademds de estar coronada con un amplio conjunto de
notas explicativas e indication de fuentes que arrojan luz sobre aquellos pasajes en los cuales el
comentario de Rashi es sumamente conciso. N o cabe duda de que la publication de esta obra
representard un alto beneficio tanto para los centros educativos judios, -p u e s les sera de gran
ayuda para sus estudios de T ora- como para todas aquellas personas que deseen profimdizar y
comprender con exactitud el sentido sim ple de los comentarios de Rashi a la T o ri.
El merito de impulsar por medio de esta obra el acceso del piiblico a la Tora corresponde al
autor, por 10 que pedimos que sea la voluntad del Altisimo bendecirlo para que esta gran obra
disfrute de 6xito y se difunda en todas las comunidades judias de habla hispana y permita que el
publico tenga acceso al comentario de Rashi a la Tora. Que e l C ielo 10 bendiga con todo 10
bueno, tanto espiritual como materialmente.
 ‫ב״ה‬
o v a d ia y o s s e f ‫עו ב די ה‬ ‫יו ס ף‬
r is h o n l e z io n ‫ה ר א ש ו ן ל ציון‬
a n d p r e s i d e n t o f t o r a i 1s a c k s c o u N s i L ‫ונ שי א‬ ‫מו ע צ ת ח כ מי ה תו ר ה‬

J8 r u s Q l 8 m A ‫ר ״י רו ש לי ם‬

‫ל שפ ה‬ ‫ת ר גו ם‬ ‫ו ל צי רו‬ ‫ר ש ״י‬ ‫פ רו ש‬ ‫ע ם‬ ‫חו ט ש‬ ‫ג ליונו ת‬ ‫ל פני‬ ‫הו ב א‬

.‫ש ל י ט ״ א‬ ‫א רי ה קו פ מ אן‬ ‫ ה ר ב ר׳‬,‫מ ע ש ה י ד י א ו מ ן נ ט ע נ א מ ן‬ ,‫ה ס פ ר ד י ת‬
‫ה ס כי מו ע ל‬ ‫ א ש ר‬,‫ו ר א י ת י א ת ה ס כ מ ו ת ה ר ב נ י ם דו ב ר י ה ש פ ה ה ס פ ר ד י ת‬
.‫ ו א ף י ד י ת י כ ו ן ע מ ו ו ז ר ו ע י ת א מ צ נ ו‬,‫ח י ב ו ר ו‬

‫ ו ע ו ד י פ ו צ ו‬,‫ש ח פ ץ ה׳ ב י ר ו י צ ל ח ל ב ר ך ע ל ה מ ו ג מ ר ב ק ר ב י מ י ם‬ ‫י הי ר צו ן‬
‫מ עי נו תיו חו צ ה ב ב ר י א ו ת א י ת נ ה ו נ הו ר א מ ע ל י י א ל א ו ר ך י מי ם ו ש נ ו ת ח י י ם‬
.‫ש מ ח ו ת ו כ ל ט ו ב‬ ‫שו ב ע‬ ‫ב טו ב ו בנ עי מי ם‬

:^ ‫׳ • ן‬-iyovir

Llego ante 1111' la traducci6n al espanol del Jumash con el comentario de Rashi, realizada por R.
Aryeh Coffman, artifice fiel de esta obra. Tuve oportunidad de ver las cartas de recomendaci611
que al respecto escribieron rabinos de habla hispana, quienes dieron su aprobacion a esta obra, y
y o tambien m e uno a ellos y le extiendo mi apoyo.

Sea la voluntad del Eterno favorccer y bendecir su empefio, y que tenga oportunidad de
difundir su trabajo, con salud inquebrantable y luz espiritual durante muchos dias de vida, con
plenitud de bienes y alegn'a.

Y bendigo al Director de la Editorial, R. Ariel Antebi, para que el Eterno le ayude en su tarea
de engrandecer y fortalecer la Tora en aras de la gloria de Su Nombre, y para que todo 10 que
emprenda prospere.
 L A P A R A S H A T V A Y ISH LA J F U E PA T R O C 1N A D A

E N P E R M A N E N T E M HM ORIA D E N U E S 1 R O H 1JO

YOSEF ALAN SCHM IDT

C U Y A V ID A F U E T R U N G A D A EL D lA 2 3 D E K1SLEV D E 5 7 5 2

sus p Q q r 8 s : Y A A C O B JO R G E Y JE M IL E S C H M ID T
‫לז כ רו ן נ ע ח ש ל תי גו קנו הי ק ר‬
‫יו ס ף א לן ש מיזו ט‬
‫שנ ק ט ף מ א ת נו ביו ם כ ״ ג כ ס ל ו ת ש נ ״ ב‬
‫ה ו ר י ו י ע ק ב ו ג׳ מ י ל ה ש מ י ד ט‬

LA P A R A SH A T MIKETZ E S D ED IC A DA

!‫ל ע י ל ו י ג ש מ ו‬
SHALOM BENAIM
‫כ ״ ג ב איי ר ת ש ב ״ו‬
MESSODY BENAIM
‫ב׳ ב ט ב ת ת ש ט ״ ח‬
D E R A F A E L B EN A IM Y H E R M A N O S

EN AGRADECIMIENTO A L A P O Y O D EL

S r . J a im e E l n e c a v e :
P A R A LA E L E V A C 1 6 N DEL ALM A D E S U P A D R E

Sr. YOSEF ELNECAVE BEN AURORA

EN BENDITA MEMORIA D E L

Sr. ISAAC D IC IIIA B A D I z 1 ‫׳׳‬.

4 AHr il 2002

d o n ad o p o r:
‫ל עי לוי נ ש מ ת‬
‫י צ ח ק בן א ש נ ה‬
‫כ ״ ב ני סן ת ש כז ״ ב‬
J a im e d ic h i y f a m il ia
Is r a e l D i c h i y f a m i l i a
 L A P A R A S H A T L E J L E j A E S D E D IC A D A

P A R A E N A L T E C E IJ E L A L M A D E L

Sr. ABRA H A M L E V Y B E N A D E L A z ‫׳־‬L

1 2 JE SH V A N S 7 5 3

8 N O V IE M B R E I 9 V ) 2

‫א בינו ו ס בינו‬ ,‫ב ע ל י‬ ‫ש מ ת‬ ‫ל עי לוי נ‬

‫ז ״ ל‬ ‫א ב ר ה ם לוי ב ן א ד ל ה‬
‫שנ ״ ג‬ ‫ה ת‬ ‫ח שון‬ ‫י ״ ב‬

L A P A R A S H A T V A Y E r A E S D E D IC A D A

P A R A L A E L E V A C 16N D E L A L M A D E L

Sr. CARLOS MAS RI BAZBAZ

2 6 A G O STO 1 9 8 8

‫ש מ ת‬ ‫ל עי לוי נ‬

‫ש ח ו ר ב ן א נ ג׳ ו ל‬
‫ש מ ״ ח‬ ‫ת‬ ‫א לו ל‬ ‫י ״ ד‬

Y P A R A L A B E R A J A Y H A T Z L A jA D E T O D A L A F A M ILIA

D E D IC A D A P O R S U M A D R E , E S P O S A , H IJ O S Y N IE T O S

L A P A R A S H A T JAY & S A R A F U E P A T R O C IN A D A P O R L A

FQ m il iQ Kh 8H zo u

E N M E M O R IA D E

G ER M A IN E K H E B Z O U B A T R O SA
5E L U L 5749

‫ש מ ת‬ ‫ל עי לוי נ‬

‫ג׳ ר מ ן ב ב ז י ב ת ר ו ז ה‬
‫ש מ ״ ט‬ ‫ת‬ ‫א לו ל‬ ‫ה׳‬

L A P A R A S H A T T O L E D O T E S D E D IC A D A

P A R A L A H AT ZL AJA D E LA

S r Q . F8 r q o s 8 L8v y

H IJ O S Y N IE T O S

‫ל ה צ ל ח ת‬

- ... ■.‫־‬. - - 7 ‫ה ג ב' פ ר י ר ה ל ו י מ ח י׳‬

- ‫ח ת ני ה ונ ב די ה י חיו‬ ,‫ב נ י ה‬
- ‫־‬
‫‪L A E D IT O R IA L JE R U S A L E M D E M E X IC O A G R A D E C E E L‬‬

‫! ‪P A T R O C IN IO D E L A S S IG U I E N T E S P E R S O N A S‬‬

‫ם נ‪ 1‬ר ז ה ג ד נ ו ס‬
‫לז כו ת‬
‫פ ״ ק א ד מ ו מ י מ ליו ב אווי ט ש‬

‫ע ל י די‬
‫ה ר ה ״ ח עו ס ק ב צו ״ צ ו או ה ב ח ס ד‬

‫מנ ח ם ה לוי לי ב מ אן נ׳‬ ‫‪i t‬‬ ‫ר׳‬

‫וזו ג תו‬

‫‪ m‬ת ח י׳‬ ‫‪m‬‬ ‫מר ת‬

‫בני ה ם ו בנו תי ה ם‬
‫ש מ ו א ל‪ ,‬י ו ס ף י צ ח ק‪,‬‬
‫ר ח ל‪ ,‬ש נ י או ר ז ל מ ן‪,‬‬
‫א ס ת ר ‪1‬יי ל א וי ש ר א ל‬

‫שי חיו ל או ר ך י מי ם ו שני ם טו בו ת‬

 L A E D IC 16N D E E ST E U B R O F U E R E A U Z A D A

G R A C IA S A L P A T R O C IN IO D E L

S r .Al ber t o Me n a ss £
P A R A L A E L E V A C 16N D EL A L M A D E S U S P A D R E S

Sr. ELtA S M ENASSE B E N SIM jA

Sra, ALEGRE M ENASSE BAT M ALKA
Y D ESU SSU EG R O S

Sr. ISID O R O A R D ITTI BE N VICTO RIA

Sra. M IRIAM A R D IT TI BAT SARA FR EID E

L A E D IC 16N D E E ST E U B R O F U E R E A U Z A D A

\ G R A C IA S A L P A T R O C IN IO D E L

S r .Yo mt o v B e ja r Ch ic u r e l

P A R A L A E L E V A C 16 N D E L A L M A D E S U P A D R E

Sr. D A V ID BfejA R BEN NAZIRA

L A P A R A S H A T B E R E S H IT H A S I D O P A T R O C IN A D A P O R

Do n m o is £s y R 8 H 8 YQ S Q s s o n

8 h u o s :S o p h i8 , D8n is 8 y J o s 8 ph

P A R A L A H A T Z L A jA Y B E N D IC 1 6 N D E S U F AM ILIA

E N H O N O R D E S U S Q U E R ID O S P A D R E S

Don JOSE Y SO PH IE SASSON,

Sra. GIN A FURM AN Y FAMILIAS

E N M E M O R IA D E S U R E S P E T A D O S U E G R O Y P A D R E

D on BARUJ LEIB FURM AN ‫ז ״ ל‬

 C a r t a d e r e c o m e n d a c io n d e
Ra b A b r a h a m S h a b o t
D IRECTO R IN STITU CIO N ES K E T E R T O R A , M EXICO

‫ב׳ כ ס ל ו ת ש ס ״ א‬
‫מ פ ת ב ג ר פ ה‬

‫ ב ו ר ו ת ז ו‬.‫ ל תו פ ע ה ש ג ר ת י ת‬,‫ ב עו ו נו ת י נו ה ר ב י ם‬,‫א נ ו ח י י ם ב ת ק ו פ ה ש ב ה ה ב ו ר ו ת א ו ד ו ת כ ת ב י ה ק ו ד ש ה פ כ ה‬

‫ ת ו פ ע ה ז ו‬.‫ ש ל ח ל ק ג ד ו ל מ א ח י נ ו ב ני י ש ר א ל א ץ א פי ל ו א ת ה י ד י ע ה ה ב ס י ס י ת ב י ו ת ר ב ת ו ר ה‬,‫ה גי ע ה ל ד ר ג ה ש כ זו‬
‫ א ו ב ג ל ל ש ה ם א י נ ם מ כ י ר י ם א ת‬,‫נ ו ב ע ת מ כ ך ש א נ ש י ם א ל ה פ ש ו ט ל א ק ר א ו ב ה ב ג ל ל א י ש ל י ט ת ם ב ל ש ץ ה קו ד ש‬
‫ ז ו ה י ה ס י ב ה‬.‫ה מ ש מ ע ו ת ה א מ י ת י ת ש ל ת כ נ י ה ! ה י א ה מ ש מ ע ו ת א ש ר ח כ מ י נ ו ז ״ ל ה ע ב י ר ו לנו ב ת ו ר ש ה מ ד ו ר ל דו ר‬
‫ ד ר ו ש ת ר ג ו ם ש ל ה ת ו ר ה ל ס פ ר ד י ת א ש ר י ה י ה נ א מ ו ל ר ו ח ה מ ס ו ר ת;' כ ך ש כ ל א ל ה א ש ר‬,‫ י ו ת ר מ ת מ י ד‬,‫ל כ ך ש ה י ו ם‬
‫ מ ו ש כ ת ו ק ל ה‬,‫ ת ר ג ו ם ז ה צ ר י ך ל הי ע שו ת ב ש פ ה מ ו ד ר נ י ת‬.‫ י דו‬-‫א י נ ם ש ו ל ט י ם ב ל ש ו ן ה ק ו ד ש י ו כ ל ו ל ה י ב נ ו ת ע ל‬
.‫ כ ך ש י ת א י ם ג ם ל ר ו ח ה ת ק ו פ ה‬,‫ ל ה ב נ ה‬-
‫ ע ״י ה ו צ א ה ל א ו ר י ר ו ש ל י ם ש ל‬,‫ר א י ת י א ת ת ר ג ו ם ה ח ו מ ש ע ם פ י רו ש ר ש ״י ש ע ש ה ר׳ א ר י ה ק ו פ מ ן ש לי ט ״ א‬
‫ ב ע מ ד ת ו ז ו נ י כ ר י ם‬.‫ ו א ץ ל י כ ל ס פ ק ב כ ך ש ע בו ד ת ו מ מ ל א ה א ת ה ח ס ר‬,‫ ר׳ א ר י א ל ע נ ט ב י‬,‫מ ק ס י ק ו ו ה מ נ ה ל ש ל ה‬
‫ ז א ת ב נ ו ס ף ל פ י ר ו ש י ם ש נ ל ק ח ו מ ג ד ו ל י‬,‫ מ נ ת ש ה ת ר ג ו ם י ש ק ף א ת ה מ ק ו ר‬-‫ה מ א מ צ י ם ה ג ד ו ל י ם ש ה ו ש ק ע ו ע ל‬
‫ כ ך ש ה ם מ ב ה י ר י ם א ת מ ש מ עו ת ה פ ס ו ק י ם ו א ת‬,‫ פ י רו ש י ם א ל ה נ כ ת ב ו ב א ו פ ן ב ה י ר ו ת מ צ י ת י ב י ו ת ר‬.‫ה מ פ ר ש י ם‬
‫ נ ז כ ה ל ר א ו ת ו ב כ ל‬,‫ כ א ש ר ב ע ז ר הי י ת׳ י ו ד פ ס ת ר ג ו ם ה ת ו ר ה ש ל ה ר׳ ק ו פ מ ן‬,‫ ל ד ע ת י‬.‫מ ש מ עו ת פי ר ו שי ו ש ל ר ש ״י‬
‫ ש כ ל א ד ם א ש ר י ת ר ו ם מ ה ו נ ו ל ה ש ל מ ת פ ר ו י י ק ט כ ה ח ש ו ב‬,‫ א ץ ל י כ ל ס פ ק א פ ו א ב כ ך‬.‫ה ק ה י ל ו ת ד ו ב ר י ס פ ר ד י ת‬
.‫ י ט ו ל ח ל ק ב ז כ ו ת ה ג ד ו ל ה ה ז ו ש ל ה פ צ ת ה י ד ע ה ת ו ר נ י ב ן ח א ל פ י ש ני ם בי ן א ח י נ ו ב נ י י ש ר א ל ד ו ב ר י ה ס פ ר ד י ת‬,‫ז ה‬
,‫ ע בו ד ת ו ת ת ר ו ם ל ל א ס פ ק ל ה ס ר ת מ ע ט ה ה ב ו ר ו ת‬.‫א נ י מ ב ר ך א ת ה מ ח ב ר שי מ שי ך ב כ ו ח ו ז ה ל ה פי ץ א ת ד ב ר ה׳‬
.‫כ ך ש ד ב ר ח׳ י ה ד ה ד ב ר א ש ח ו צ ו ת ג ם ב ת ק ו פ ת נ ו א נ ו‬

,‫ה כ ו ת ב ו ח ו ת ם ל כ ב ו ד ה ת ו ר ה ו ל ו מ ד י ה‬

_/</ ?& , ‫ ר י‬7 ?)>~

!‫ש ב זו‬ © ‫א ב ר ה‬
‫מ ק סי קו‬ ,‫ת ו ר ה‬ ‫מו ס דו ת פ מ ר‬ ‫ר א ש‬

Vivimos en una epoca en la que la ignorancia de nuestros textos sagrados se ha convertido en

fenom eno comun, llegando al grado tal que una gran parte de nuestros hermanos judios ni
siquiera tiene un conocimiento M sico de la Tor£, ya sea porque el desconocim iento del hebreo
les ha impedido estudiarla o porque al no haber tenido acceso a las explicaciones que nuestros
Sabios nos han transmitido de generaci6n en generaci6n, no conocen el significado verdadero de
las ideas que expresa. Es por esto que se ha vuelto imprescindible una traducci6n de la Tora al
espafiol que sea fiel al sentido de nuestra tradici6n y simultaneamente est6 eserita en un lenguaje
moderno, accesible y comprensible que se corresponda con el espiritu de nuestros dfas.
H e visto la traducci6n del Jumash con el comentario de Rashi que R. A iyeh Coffman ha
realizado y estoy seguro de que llena ese vacio, pues sc ha esforzado en que su traducci6n refleje
el sentido original, ademas de que la ha compietado con explicaciones derivadas de los mas
destacados comentaristas, que en forma directa y clara explican el sentido de los versfculos y el
comentario de Rashi. Es evidente que la publication de esta obra gozara de aceptaci6n en todas
las comunidades de habla hispana. N o cabe duda de que cualquier persona que lo ayude a
completar este proyecto tan importante tendra parte en el gran merito espiritual de dar a conocer
la sabiduria milenaria de la Tor£.
Bendigo al autor para que siga adelante en su labor de difundir las ensenanzas de la Tor^,
pues sin duda alguna ello contribuira a dcspcjar las sombras de la ignorancia y a hacer que la
Palabra divina cobre relevancia en nuestros dfas.
 I NDI CE

Prefacio del e d ito r .............................................. i H aftarat M iketz ........................................... 735

P rdlogo del tr a d u c to r ...................................... iii H aftarat V a y ig a sh ...................................... 736
B osquejo biografico de R a s h i ........................ xv H aftarat V a yeji ........................................... 738
B endiciones p o r la T o r a ............................... x vii H aftard de S h a b a t
vispera de R o sh J o d e s h .............................. 739
PA R A SH IY O T
M aftir de S h a b a t R o sh J o d e s h .................... 741
P arashat B e re sh it ............................................... 1
H aftard d e S h a b a t R o sh Jo d esh ..................742
P arashat N o a j ................................................... 81
M aftir de Sh a b a t Ja n u c a
P arashat L ej L e j d ........................................... 141
P rim er dia de Ja n u c a ............................ 745
P arashat V ayera ............................................ 211
Segundo dia de J a n u c a ......................... 746
P arashat Jaye S a rd ........................................ 289
Tercer d ia de J a n u c a ............................ 746
P arashat T o le d o t ........................................... 327
C uarto dia de J a n u c a ............................ 747
P arashat V ayetze ........................................... 375
Q uinto d ia de Ja n u c a ............................ 747
Parashat Vayishlaj ......................................... 437
Sexto d ia de J a n u c a .............................. 748
P arashat V a yesh eb ........................................ 501
Septim o dia de J a n u c a ..........................748
P arashat M ik e tz .............................................. 551
O ctavo d ia de J a n u c a ........................... 749
P arashat V ayigash ......................................... 609
H aftard del p rim e r S h a b a t de J a n u c a 751
P arashat V a yeji ...................... 647
H aftard d e l segund o S h a b a t de J a n u c a 754
DIA G R AM A S Y M A P A S
A P E N D IC E S
A dam a N o a j ..................................................... 79
Transliteracidn de n o m b res p ro p io s
N o a j a A braham .............................................. 139
Tabla 1 .................................................. 758
Las setenta naciones p rim ordiales ............... 140
Transliteracidn de n o m b res g eo graficos
L a fa m ilia de A b ra h a m ................................. 210
Tabla 2: regiones p a ise s y ciu d a d es 759
E l mundo antiguo -
viajed de A b ra h a m ......................................... 288 Tabla 3: m ontanas, m a r e s y r io s 759

F pm ilias de E s a v y de S e ir ........................... 499 Transliteracidn de g entiiicio s

L a fa m ilia de Y aacob ..................................... 646 Tabla 4 .................................................. 760

HAFTAROT
B endiciones p o r la H aftard ‫ ל‬................. 712
H aftarat B e re sh it ........................................... 713
H aftarat N o a j .................................................. 715
H aftarat L ej L e jd ........................................... 717
H aftarat V ayera ............................................. 719
H aftarat Jaye S a rd ......................................... 722
H aftarat T o le d o t ............................................ 724
H aftarat V ayetze ............................................ 727
H aftarat Vayishlaj ..1..................................... 731
H aftarat V ayesheb.. ....................................... 733
Transliteracidn de libros bibiicos
Tabla 5: Tora (P en ta teu co ) .................... 760
Tabla 6: N ebiim (P rofeta s) ..................... 760
Tabla 7: K etubim (E sc rito s) ...................761
Literatura ra binica citada p o r R a sh i
Tabla 8: T alm ud B a b li ........................... 761
M id ra sh im ............................... 761
Com entarios a la obra d e R a sh i
utilizados en esta edicion ............................ 762
Com entarios a la Tora
consultados p a r a esta e d ic io n .................... 764
Indice analitico ........................................... 765
 PR EFA C IO D E L E D IT O R

En el libro de D ebarim , w . 27:2-8, leem os:

S u c e d e r a q u e e l d ia q u e u s te d e s c r u c e n e l [rfo] Y a r d 6n h a c i a l a t i e r r a q u e e l E t e r n o t u
D io s te e n tr e g a , t e h a r d s e rig ir p ie d r a s g ra n d e s y la s r e v o c a r d s c o n c a l. S o b r e e lla s
e s c r ib ir d s to d a s la s p a la b r a s d e e s ta T o r d [...] bien elucidadas.

A l respecto, e l T a lm ud (Sotd 32a) afirm a qu e el m a n d a m ie n to de escribir todas las

palabras de la Tora bien elucidadas rea lm ente significaba qu e d ebia n ser explica das en las
setenta len g u a s originales. El objetivo de este m an d am ien to era e lim in a r cua lq uier ob stacu lo
lin gu istico a la co m p ren sio n de la Tora. D e aqui se in fie r en do s ideas: prim era, que al
entregar la Tora, el Ser Suprem o ten ia com o objetivo hacerla a c c esib le al ser h u m a n o , n o
ocultarla; segun da, que parte de la labor de explicar y elu cid a r la Palabra divin a a Israel
consiste en traducirla a u n id io m a com prensible para la g en te.
E n el m ism o libro, v. 11:13, leem o s tam bien:

Y s u c e d e r d q u e s i u s te d e s e s c u c h a n d ilig e n te m e n te M is m a n d a m i e n t o s que Yo le s
o r d e n o en este dia... e n to n c e s Y o p r o v e e r 6 la llu v ia p a r a la s t i e r r a s d e u s te d e s , e tc .

Sobre este versiculo, el com entarista por ex celen cia de la Tora, R a b i S h e lo m o b e n Itzjak
(Rashi), explica: “[El enfasis en la ex presion en este dia im p lica q u e la s palabras de la Tora]
deben ser no ve do sa s para ustedes, com o si en este dia m ism o la s e sc u c h a se n .” E sto,
obviam ente, quiere decir que las palabras de la Tora d eb en ser a ctu a le s e n cada epoca, y n o
convertirse en reliquia arcaica. La Tora no es u n m ero r e cu en to h isto rico , sin o u n a
en sen an za viva, cuya sabiduria es valida en cada epoca, y c u y o s p recep to s so n aplica bles en
todo m o m e n to .
S in em bargo, a ca usa de las vicisitudes historicas del e x ilio , gran parte del p u eb lo ju d io
ya n o es capaz de com p ren der las palabras de la Tora en su len g u a orig in al. E sto h a traido
com o co n se cu en cia qu e la Palabra divina se ha conv ertido , en e l m ejor de lo s casos, e n
privilegio ex clu siv o de u n a m inoria de estu d iosos capaz de com p rend er e l len gu aje de la
Tora, asi co m o las ex plicac io ne s m ilenarias de lo s sabios m a s desta cad os. Y , 10 que e s peor,
esto tam bien h a provocado que la in finita sabiduria de la T ora haya sid o releg ada u olvidada
por vastos sectores de la pob lacion judia.
Por esta razon, e n la epoca actual se h a vuelto im pe rio sa la n e c e sid a d d e u n a trad uc tio n
clara y co m p ren sib le de la Tora, capaz de transm itir por 10 m e n o s u n a m in im a parte de sus
secretos e n u n len gu aje claro, m oderno y flel al original. A u n q u e e n e l pasa do ya se han
hecho tra d uc cion es de la Tora al espanol, en general a d o le ce n d el in c o n v e n ie n te de que su
estilo lin g u istic o es arcaico, 10 que co m p lica su en ten d im ien to .
P ero tam bien se h a vuelto im prescindible presentar la Tora ju n to c o n u n co m entario
que la exp liq u e. C uando el Creador entrego la Tora en el S in ai, p resen to al ser h u m a n o dos
ensenanzas: u n a Tora Escrita ( tord shebiketab), que es el tex to del ju m a sh 0 lo s C inco Libros
dictados a M o sh e, y u n a Tora Oral (tord shebealp£), sie n d o esta u ltim a la a m p lia tio n ,
e lu cid a tio n y e x p lic a tio n detallada de todo 10 con ten id o en la prim era. E n si m ism a , la Tora
Escrita presen ta a m bigu eda des textuales practicam ente im p o sib les de so lu cio n a r. O m ite m as
de 10 qu e devela. Su prop osito no es detallar, sin o servir de guia. Es p or esta razon que el
Creador la c o m p le m e n to con la r ev ela tio n de la Tord Oral. El propo sito d e esta es aclarar y
am pliar to d o a q u e llo qu e la Tora Escrita deja im plicito.
La tra n sm isio n de la Tora Oral —que originalm ente era u n a tr a d itio n viva, transm itida
de boca d el m a estro a los o id os de sus discipulos— fue paralela a la d e l tex to de la Tora
Escrita. Es gracias a esta doble tran sm isi6n que el m ag no e d iflc io d e l jud aism o pudo
preservarse a d e sp e c h o de lo s m ultiples ex ilio s y persecu cio nes al p u eb lo d e Israel.
Sin em b arg o, lle g o u n m o m e n to en el que la tran sm isi6n oral y a n o pudo continuar
debido a las repe tid as catdstrofes hist6ricas que se abatieron sobre Israel. H abia llegad o el
m o m e n to de p la sm ar por escrito las ensena nza s vivas de la Tord Oral. E ste proceso com en zo
hace cerca de do s m il anos. A 10 largo de cientos de anos, u n a m u ltitu d de sabios se dedic6 a
la tarea d e co n sig n a r por escrito las antano explica cio nes orales al tex to . D e este esfuerzo
nacio el T alm ud y e l vasto co njun to de m idrashim .
Sabios p o sterio res prosiguieron la tarea de elucidar el tex to escrito , escribiendo
com entar io s prop io s. E l m as destacado de todos fue sin duda el c o m en ta rio de R ashi. Su
co m entar io se h a con ve rtid o, sin duda alguna, en el com entario p a r excellence de la Tora,
estu d ia do ig u a lm e n te por principiantes com o por sabios destacados. Es esta la exp lic a tio n
m as id o n e a para a cced er al estu dio de la Tora. A pesar de haber sid o escrito cerca de
n o v e c ie n to s an o s atras, la profundidad y am plitud de sus co m en ta rio s a lo s versiculos n o han
perdido nada c o n e l paso del tiem po. U n a de sus grandes ventajas e s q u e su com entario
reposa sobre lo s a g u d o s ana lisis del tex to biblico realizados por los sa bios talm udicos.
C on el objetivo de cum plir este doble proposito —editar un a tra d u c tio n exacta y actual
del tex to de la T ora, asi c o m o u n com entario explicativo que la e lu c id e —, la Editorial
Jerusalem de M e x ic o ha decid id o presen tar al publico hispanoparlante u n a nu ev a traducci6n
de la Tora, en len g u a je m od ern o y de alta calidad literaria, aco m p ana da d e la trad uction al
espa no l d el c o m en ta rio de R ashi. A su vez, el texto de R a shi lleva aparejado u n com entario
to ta lm en te e n esp a n o l en len guaje m oderno y claro. E ste com en tar io es, dentro de 10
po sib le, rela tiv a m en te exh au stiv o y co m pleto. En el se exp lic an todas la s id ea s dificiles que
presenta e l tex to d e la Tora abordadas por Rashi, desde e x p lic a cio n es gram aticales hasta
filo so ficas.
E sta e d ic io n al esp a n o l de la Tora con el com entario de R ashi co n stitu y e u n hito
historico e n e l m u n d o hispanoparlante. La edicio n es bilin gu e, y lo s te x to s e n hebreo estan
to ta lm ente v o calizad os. E sto facilitara al lector poco fam iliarizado c o n e l hebreo seguir la
e x p lic a tio n de lo s ve rsicu lo s dada por R ashi. Incluso si el lector n o c o n o c e e l hebreo, puede
estudiar la tra d u c tio n del com entario de Rashi, asi c o m o las e x p lic a cio n es a Rashi,
presentadas en fo rm a d e notas. Esta ed icio n tam bien cu en ta c o n diagram as y m apas que
ayudaran al lecto r a situarse e n el con tex to historico de la narrativa biblica .
E speram os qu e esta trad u ction cum pla el com etido de hacer qu e la s palabras de la Tora
sean tan actu ates para el pub lico hispanoparlante com o en el dia e n q u e fu ero n dadas en el
Sinai.

ARIEL ANTEBI
EDITORIAL JE R U SA LEM D E MEXICO
 PR 6L 0G 0 d e l t r a d u c t o r

Entonces todo el pueblo se congregd como un solo hombre en

la plaza que estd delante del Portdn del Agua y pidieron al
escriba Ezrd traer el rollo [de pergamino] de la Tord de Moshe
que el Eterno habia ordenado a Israel. [...] Yleyeron en el rollo
[de pergamino], en la Tord de Dios, explicativamente, con
atencidn del intelecto, para que [el pueblo] comprendiera la
lectura.
N e je m ia 8:1,8

La Tord de Dios —e sto se r e f ie r e a l a E sc ritu ra .

Explicativamente - e s t o se r e f ie r e a l T a rg u m [la tra d u c c i 6n
d e O n k e l 6 s al a ra m e o ].
Con atencidn del intelecto —e sto se re fie re a la d iv isio n de
v ersiculos.
Para que [el pueblo] comprendiera la lectura —e sto Se re fie re
a las reg las d e e n to n a c io n [q u e c u m p le n fu n c i 6 n de
p u n tu a c i 6 n], Y h a y q u ie n e s d ic e n q u e se re fie re a la
tr a d itio n [del se n tid o 0 f o rm a d e p a la b ra s especificas],
T a lm u d , Meguild 3a

U n antiguo aforism o e n italian o se expresa asi sobre el oficio de traductor: II traduttore e un

traditore, “el traductor es u n traidor”. T an drastica afirm aci6 n qu iere decir que cualquier
traducci6n n e c e sa r ia m e n te im plica u n ejercicio de in terpreta cion que, co m o tal, es
fo rzo sa m ente relativa. E l riesgo de inco m p rensi6n 0 fa ls ific a tio n d e l original siem pre esta
presente. Plasm ar e n otra len gu a toda la riqueza de sign ifica dos c o n ten id o s en u n original es
casi im p osib le. C u alqu ier obra literaria digna de este no m br e encierra m u ch o s mas
sign ifica dos de lo s q u e ex presan las m eras palabras que la c o m p o n e n . Cada id io m a lleva
im pllcito u n u n iv erso con cep tu al propio, una visio n au toc to n a d el m un do . Traspasarlo
integram ente a otro id io m a —a otro universo conceptual— es su m a m e n te dificil. A esto hay
que agregar la id io sin cra cia propia del traductor. Por m as q u e u n traductor in te n te ser
p le n a m e n te objetivo , su com p resion personal del texto original sie m p re dejara residuo s en la
obra traducida.
E sto se ap lica c o n m ayor fuerza a la traduccion de aq ue llo qu e se p u ed e llam ar el Texto
por antonom asia: la Tora. A diferencia de cualquier otra obra literaria, e l autor de este texto
fue el Creador m ism o . D eb id o a su caracter divino, el tex to de la T ora encierra significados
in fin ito s, im p o sib les de traducir a cualquier otro idiom a. A d em as, la im perfecta com p resion
que todo ser h u m a n o tie n e de esta obra infm ita - “su m ed id a es m a s larga que la tierra, y
m as ancha que el m ar”, c o m o la describe el libro de Iyob (11:9)— in e lu cta b lem en te h a ce que
cualquier tra d uc cion sea ta m b ien im perfecta. N ada es tan d ificil c o m o e l in te n to de capturar
e n u n len gu aje h u m a n o la sabiduria sin lim ites del Creador.
A l resp ecto, e l T a lm u d (S oferim 1:7) afirm a que cuando cin co sa b io s de Israel tradujeron
la Tora al griego p o r orden d el rey P to lo m eo de Egipto “e se dia fu e tan duro para [el pueblo
de] Israel c o m o e l d ia q u e fu e fabricado e l Becerro [de Oro]”. La razon de ello es enfatizada
a h i m ism o: “P o rq u e la Tora n o pu d o ser traducida to do 10 n e c e sa r io .” (Otro in cid ente
relatado a h i m ism o y e n M eg u ild 9 a afirm a que P to lo m eo reu n io a seten ta y do s ancianos
 para el m ism o proposito. La traduccion resultante es la que m as tarde seria llam ada
Septuaginta por lo s exeg etas biblicos.) Pero 10 dicho por el T alm ud n o se lim ita a ese
incidente. E n realidad, la Tora nunca pu ed e ser traducida “to d o 10 n e c e sa r io ”. Es u n a
quim era pretender encerrar en un len guaje hu m an o —fin ito e im pe rfecto co m o to do 10
producido por e l h o m b r e - la totalidad de significados m u ltip les la ten tes en la Tora.
Pero la labor e s necesaria. En e l epigrafe que en ca be za este prefacio le e m o s que el
Talm ud e n tie n d e qu e u n a explicacion del texto divino fo rzo sam en te sig n ifica traducirlo. El
Talm ud m ism o (Meguila 3a) afirm a que la traduccion al aram eo de la Tora (e l Targum ) tie n e
su origen —por lo m e n o s conceptu alm ente— en el Sinai, ju n to c o n el tex to original en la
lengua sagrada. (A u n q u e el Targum es atribuido al converso O n kelos, el co n se n so talm ud ico
es que el n o h izo m as que restaurar la traduccion exp licativa originada e n el Sinai,
basandose en las en sen an zas de lo s tanaitas R abi E liezer y R abi Y eh o sh u a .) .
La m ism a id ea se infiere del hecho de que el m idrash afirm e que presentar las palabras
de la Tora “b ie n elu cida da s” (Debarim v. 27:8) realm ente sig n ifica traducirlas. Y es que, en
efecto, el in te n to por com prender la sabiduria divina de la Tora in d e fe c tib le m e n te im p lica
traducir sus c o n cep to s a un lenguaje hum an o. Es im po sib le acced er en form a in m ed ia ta y
directa a sus m u ltip le s significados. El lenguaje h u m a n o sirve para articular co ncep to s,
com prenderlos y pen sarlos. Pero tam bien actua co m o filtro interpretativo de id ea s cuyo
origen es tra scen dente, idea s que de otro m od o nos seria im p o sib le com prender. D e ahi la
necesidad in trin seca de traducir la Tora. D e hecho, traducir se deriva d el la tin traducere,
hacer pasar de u n lugar a otro. E n este con texto , traducir rea lm en te qu iere decir traspasar los
conceptos in fin ito s de la Tora de su am bito trascendente natural al a m bito h u m a n o .
Es co n e ste se n tim ie n to am biguo que h e em prendido la presen te traduccion. E n tanto
que traductor de la Palabra divina, soy co n scien te del p eso d e la tarea que h e asum ido . Por
u n lado, a sum o la im periosa necesidad actual de presentar lo s c o n cep to s d e la Tora e n u n
lenguaje cercano al original, pero tam bien m oderno y de alta ca lidad literaria. E n la ep oca
contem poranea, esta ne cesid a d es vital: para m ucha gente, la Tora ya n o es torat jayim , u n a
“Tora de vida ”, sin o u n oscuro do cum ento arcaico de epocas olvidadas. E l resultado obvio de
esto ha sido que, h a b ien d o se relegado al olvido el m ed io d isen a d o por el Creador m ism o
para relacionarse c o n el ser hum ano —la palabra escrita—, a sistim o s a ctu a lm en te a un a
autentica ruptura e n nuestro acercam iento a 10 D ivino. R eparar esta ruptura co nstituy e el
desafio fu nd am ental de nuestra epoca. Pero al m ism o tiem po , ta m p o co es p o sib le soslayar el
hecho de que e ste m o d e sto in ten to de traducir la Tora al esp a n o l con lle va in h e r en te el riesgo
de reducirla y relativizarla. A u nqu e se ha h ech o todo 10 p o sib le para m in im iza r este riesgo, el
lector debe ten er p resen te que el original es in fin ita m ente m a s rico e n sign ifica dos qu e lo
que la presente traduccion es capaz de reproducir.
Esta traduccion es el fruto de anos de estudio de lo s tex to s originales e n hebreo , tanto
de la Tora m ism a co m o de sus diversos com entaristas, R ashi e n particular. Sin em bargo,
adem as de su propio estu dio, un traductor tam bien su ele consultar la labor de otros co legas
para realizar su obra. Por ello, debo m encio nar algunas de las tra d uccio nes de la Tora con
R ashi que e n o ca sio n es co nsulte para esta traduccion, tres d e ellas en in g le s y u n a en
frances. E n ingles: A . Ben-Isaiah y B. Sharfman, The Pentateuch and Rashi's commentary: A
linear translation into English (Brooklyn, S. S. & R. Pub. C o., 1949-1950); A . M . Silberm an y
M . R osenbaum , Pentateuch with Rashi’s commentary (F e ld h eim P ublishers, 1985); Y israel
Isser Zvi H erczeg, Chumash Rashi, Sapirstein Edition (A rtscroll/M esorah, 19 97 ). E n frances:
Elie M unk e Israel Salzer, L e Pentateuque, suivis des Haphtaroth avec Targoum Onqelos (Paris,

IV
F o n d a tio n O dette S. Levy, 1964). C uando surgio alguna duda sobre co m o traducir algunos
pasajes d ific ile s, esta s tra d uccio nes m e presentaron alternativas dignas d e con sid era tio n .
Otro libro q u e a v e c es co n su lte fue el de P inchas D oron, The Mistery o f Creation According to
R ashi (M o zn a im P u b lish in g Corp., 1982). A u nq ue este u ltim o lleg 6 a m is m a n o s cuando ya
casi ha b ia c o n clu id o la obra, todavia pude aprovechar a lg u n o s d e sus ex celen tes
co m entar io s.
E l tex to de R ashi u tiliza d o en esta ed icio n fu e cotejado c o n varias e x c e le n te s ed icio n es
m od ern as, pr in cip a lm en te M ikraot Guedolot haMaor, editada por e l M ajon haM aor
(Y eru sha laim , 1 9 9 0 ), Jamisha JumsM Tord “Torat Jayim ”, editada por e l M o sa d H aR av K ook
(Y erusha laim , 1 9 9 3 ) y M ikraot Guedolot haBahir, editada por e l M a jon N etib haBeraja
(Y erusha laim , 1 9 9 8 ). T a m b ien co nsulte la ed icio n del co m entario d e R a sh i, Jamisha Jumshe
Tord, R ash i haShalem , editad a por el Instituto A riel (Y erushalaim , 19 86 -1 99 8), asi co m o el
libro Perushe R ashi a l haTora, editado por C. B. Chavel (M osa d H aR av K ook, 1982).
Para la ela b o ra tio n de m i co m entario personal a R ashi, co n su lte varios com entaristas,
cuya lista aparece e n la s e c tio n de A p en dices al final del libro. Para tal em presa, el libro que
sin dud a a lg u n a m e fue de m ayor utilidad fue M ikraot Guedolot H am eorot Haguedolim ( M if al
Tora M efo resh et, Y e rusha la im , 1992), el cual incorpora, ad em as de lo s com en tarios de
R am ban y e l Or haJayim a la Tora m ism a , a on ce de lo s m as desta ca do s com entaristas a
R ashi. T a m b ien u tilic e e l ya m en cio n a d o Perushe R ashi al haTora —q u e c o n tie n e u n a se c tio n
de n otas reco p ila da s d e co m entaristas a R ashi— y e l libro Lifshuto shel Rashi, de Shem uel P.
Gelbard ( M i f al R ashi, Y erushalaim , 1990), cuyas exp licacion es breves y tia ra s a R ashi —en
espe cial a su s co m en ta rio s gram aticales— fu e de gran utilidad.
La fu e n te prin cipa l para las glosas francesas de R ashi es e l libro Les Gloses Francaises de
Raschi dans la Bible, escrito por A rsen D arm steter y D avid S h im o n B lo n d h eim (192 9). Sus
glo sas so n citadas e n Lifshuto shel Rashi, e n la traduccion al ing les d e A . M . Silberm an y M.
R o sen b a u m , a si c o m o e n e l recien te m en te publicado Otzar laazei Rashi d e M oc he Catane
(A jim G itler, 198 4).

E X PL IC A C IO N G E N E R A L D E LA O B R A

La pr esen te e d ic io n in clu y e caracteristicas novedosas, hasta ahora ine ditas e n un a

tra duccion de la Tora al esp an ol. Son las siguientes:

ESTRU CTU RA D E LOS TEXTOS

a) t e x t o d e l a t o r A. C ada pagina tie n e cin co textos. E n la parte superior de la pagina hay
dos co lu m n as: e l tex to hebreo de la Tora, vocalizado y c o n taam im (acen tu acio n
m elo d ica ), y la trad uccio n espan ola de la Tora.

b) t a r g u m d e o n k e l o s . D eba jo de lo s do s textos de la Tora aparece el Targum de O nkelos,

qu e es la tra du ccion al aram eo de la Tora, co m p letam en te voca lizado . C om o del Targum
hay varias v ersio n es [nusajim], cuando aparezcan dos variantes tex tu ales d e u n a palabra o
frase, la segu nd a aparecera entre parentesis, precedida por la abreviacion ‫ נ ״ א‬, que
sig n ifica “otra v ersio n ”.
c) d e r a s h i e n h e b r e o . D ebajo del Targum aparece el co m enta rio hebreo de R ashi,
t e x t o

co n letras no rm ales (n o en el estilo caligrafico que hoy se su e le llam ar “escritura R ashi”) y

v
 co m p le ta m en te vocalizado. T am bien se le han inserta do sig n o s de p u n tu a cio n para
facilitar su lectura. L am en ta blem en te, tam bien del texto de R a shi ha y varias versiones.
E sto se h a debido, en buena parte, a errores en la tra n sm ision d el tex to original por parte
de copistas y editores. Las ed icio n es im presas de R ashi m as antigu as so n la E d icio n
R om a, la E d icion R eggio di Calabria (Italia, 1475, ta m bien lla m a da en hebreo defus
rishon, “prim era ed icio n ”), la E d icion A lkabetz (G uadalajara, E spana, 147 6) y la E d icio n
So nc in o (Italia, 1487). Entre estas ed icio ne s ex isten diversas d ife renc ia s, algunas de las
cuales so n significativas. Se ha escogido la variante textual qu e e n m i o p in io n parecia la
m as correcta. C uando se incluy e otra variante, va encerrada entre co rchertes, []. C uando
eso ocurre, n o ne cesaria m ente significa que un a u otra variante tex tu a l sea la correcta;
sim p lem en te, que am bas fueron transm itidas a 10 largo de lo s sig lo s co m o fid ed ig nas y,
por tanto, m erecen ser preservadas.
d) t e x t o d e r a s h ! e n e spa n o l . D ebajo del texto de R ashi en hebr eo aparece su traduccion
al espan ol. A q ui surgio un problem a: el com entario de R a shi pr esen ta dos caracteristicas
m uy distintivas. Por un lado, es su m am en te co n ciso y terso; s u e le o m itir palabras o
exp resio ne s que el autor juzgo innecesarias para la co m p ren sio n de sus palabras. Por otro
lado, ta m b ien su e le om itir una gran cantidad de in fo r m a tio n biblica 0 ta lm ud ica que, al
parecer, R ashi asum ia que el lector sabia ya. E sto, por su p u esto , im plica b a qu e n o era
posible ha cer u n a traduccion literal de R ashi. Pero ta m p o co era p o sib le traducirlo
m o difica n do su estilo 0 agregando palabras y frases c o n el objeto d e adaptarlo al len gua je
m oderno. H acerlo hubiera corrido el riesgo de deform ar su co m en ta rio . Por tal razon, m e
inspire e n las ed icio n es de Silberm an y Artscroll y decid i hacer la trad uccio n utiliza n do
dos tipos de letras: las negritas traducen el texto h eb reo de R a shi e n form a m a s 0 m en o s
literal; las letras norm ales (0 “blancas”) son las palabras qu e el p resen te traductor inserto
para am pliar el flujo del lenguaje de Rashi, de este m o d o h a c ien d o lo m as co m p rensible.
C om o es obvio, las letras norm ales tam bien agregan cierta cantida d de in fo rm a tio n
necesaria para com prender el sentid o de cada co m enta rio de R a shi qu e su autor habia
om itido.

e) c o m e n t a r io e x pl ic a t iv o A RASHf. E n la parte inferior de la pag ina , a dos co lu m na s,

aparece u n com entario explicativo al texto de R ashi. Esta estructurado en form a de notas.
Siem pre qu e ju zg ue necesario explicar un en un cia do o frase de R a sh i, en e l texto en
espan ol d e R ashi aparece un m im ero en letras pequenas. E ste n u m ero rem ite a u n a nota
del com entario explicativo. Cada co m entario fue elaborado c o n b a se e n el estu d io de u n o
0 varios de lo s com entaristas a R ashi m as so bresa lien tes. C uando u n com en ta rio fue
derivado en su totalidad, 0 casi, de alguno de estos com en ta rista s, su no m bre aparece
entre parentesis. C uando un a nota aparece sin indicar la fu en te , de be co nsiderarse com o
com entario personal. Eso no necesaria m ente in dica que d ich o co m en ta rio es fruto integro
del ju ic io del traductor, pues en m ucho s casos se inspira en 10 dicho por lo s com entaristas.
M eram ente in dica que tal com entario no procede en su to talid ad de u n a fu en te
especifica.
f) d ia g r a m a s . A l final de algunas parashiyot (seccio n es) de la Tora se h a n in clu id o
diagram as que ilustran con m ayor claridad 10 ex pu esto e n el tex to de la Tora. E n este
v o lu m en h e m o s in clu id o diagramas genealog ico s de varios persona jes b ib lico s, asi com o
un m apa cuyo proposito es clarificar la ubiea cio n geografica de la s reg io n es d el m un do
antiguo relevantes en la Tora y situar el lugar exacto de alg un o s su c e so s biblico s.
 CRITERIOS D E T R A D U C C 16N
■a) T o d o s lo s n om b res biblicos, tan to propios co m o de n a c io n e s y geograficos, ha n sid o
transliterados fo n etica m en te d el hebreo. E n nin gu n caso se h a n utiliza d o lo s nom bres
ha sta ahora u su a le s e n esp ano l. A si, por ejem plo, escribim os A braham y n o A brahan,
Itzjak y n o Isaac, Y aacob y n o Jacob, N ebujadnetzar y no N a b u co d o n o so r, Y erush alaim y
n o Jerusalen, S ed o m y n o So do m a, etc. A u n q u e este criterio tie n e la ligera desventaja de
obligar al lecto r a fam iliarizarse con nom bres p o co usua les, 10 se g u im o s por la sig u iente
razon: e n la Tora, lo s nom bres n o so n arbitrarios; genera lm en te expresa n y d e fin e n u n a
caracteristica e s p e d fic a de la pe rsona u objeto al que se refieren. C o nsid eram os que, por
10 m en o s fo n e tic a m e n te , era im portante preservar el sentid o qu e tie n e n en el original.
A d em a s, lo s no m bres que a ctu a lm en te se u sa n en esp ano l fu ero n acuna dos por los
traductores cristian os de la B iblia sin respetar la sim ilitud fo n etica en tre e l nu ev o nom bre
que a cun ab an y el original. A m o d o de ejem p lo, nada habia qu e ju stifica se llam ar
“N a b u c o d o n o so r ” al in divid uo cuyo nom bre original era N ebu jadnetzar. Por estas dos
razones se d e c id io hacer caso o m iso de la form a en que se escrib en e n esp an ol lo s
no m br es b lb lic o s y sim p lem en te transliterarlos. Pero para facilitar al lector ya habituado a
lo s nom bres u su a les, e n la s e c tio n de A p en dices al fin al d el libro (pags. 758-761)
pr esen ta m o s tablas de eq uiv a lenc ia s entre lo s nom bres transliterados y lo s no m bres
usu a les.
b) Por las ra zo nes aducidas a n terio rm en te, ta m bien se han transliterado fo n etica m en te los
n o m b res de lo s libros que form an el Tanaj (la B iblia). Y ta m bien por otra razon: u n o de
lo s objetivos d e esta e d icio n es servir de pu n to de partida para la posterior d ifu sio n de
obras cla sicas de jud a ism o en esp ano l. Se pretend e contribuir a la c rea tio n de u n vasto
co njun to de literatura co n c o n ten id o de Tora, y por ello se d esea fam iliarizar al lector co n
lo s no m bres origina les y la co n n o ta cio n propia qu e tienen.
c) L os g e n tilic io s presentaron u n problem a d iflc il de resolver. L os g en tilic io s u su a les en
esp a n o l so n ta m b ien arbitrarios y n o sig u en c o n fidelidad al no m bre original dado e n la
Tora. A m o d o de ilustra cion , e n espanol, e l pertene ciente a a lg un o de lo s p u eb lo s de
K en a a n es lla m a d o ca n a n eo [en hebreo , k e n a a n i\, el p erten ecien te a A m a lek es llam ado
am a lecita [en he br eo , a m a le k i ], e l perten ecien te a M itzraim es lla m a d o eg ip cio [en hebreo ,
m itzri], etc. C o m o se habia d ecid id o transliterar fo n etica m en te lo s no m bres, era necesa rio
hallar u n m o d o de form ar lo s g en tilic io s en espa no l sig u iend o el criterio utilizad o para la
tran sliteracion. Pero n o era p o sib le crear n u ev o s gentilicios; e so hub iera v io lenta do las
reglas g ram a ticales del esp a n o l qu e regulan su fo rm a tio n. A l fin a l se de cid io transliterar
lo s g en tilic io s directa m ente d el hebreo (por ejem plo , el de K en a a n e s llam ado kenaa ni, el
d e A m alek, am a lek i, el de M itzraim , m itzri, etc.). Para la fo rm a tio n del plural d e los
g en tilic io s se adopto el m ism o criterio: u n m itzri, dos m itzrim ; u n am aleki, dos am alekim ;
u n m itzri, do s m itzrim . A u n q u e este criterio podria parecer cho ca nte a alg un o s lecto res,
tie n e la gran ventaja de preservar e l m o d o ex acto en que tales palabras so n pronunciadas
e n hebreo. E l proposito de esto es fo m entar la co n no ta cio n pecu lia r qu e ta les palabras
tie n e n e n la Tora, en vez de im portar co n n o ta cio n es ajenas a su un iv erso con ceptu al.

d) Para transliterar nom bres al esp a n o l ten em o s diversos criterios a ca d em ico s. Pero e n esta
ed ic io n h e m o s seg uid o u n criterio unico: facilitar al lecto r la p ro n u n cia cio n de lo s
no m bres, a u n q u e esto im p lica se apartarse de la s norm as a ca dem ica s. Por esta razon, se
h a n o m itid o to d o s los sign os de transliteracion usua les en las obras de caracter a ca d em ico
(asi, por eje m p lo , escribim o s “R a shi” y no “R a si”, etc.). A sim ism o , ta m bien se de cid io n o

vii
 denotar con u n sig n o esp ecia l la letra gutural ain [‫] ע‬, ya q u e la vasta m a y o ria d e la g e n te
hispanoparlante e s incapa z d e pronunciarla, p u es se trata d e u n so n id o form ad o por u n
paro glotal e n la garganta q u e es d esco n o cid o e n la fo n e tic a esp a n o la . Por su parte, la
sem i-vocal sheva al principio de u n a palabra es representada c o m o “e ”. T a m b ien se
decidio n o indicar com o co n so n a n te la letra yo d [»] al in ic io d e u n a palabra cu a n d o
precede a un a vocal, y a qu e esto daria lugar a la fo r m a tio n d e palabras d e grafia
dem a siad o in u su a l (asi, por ejem plo, escribim o s “Israel” y n o “Y israel”). E n general,
tam poco es den otada a m itad de la palabra (por eje m p lo , “Y eru sh a la im ” y n o
“Y erushalayim ”). T am poco se hizo d istin cio n alguna entre la s letras g u tu ra les j e t [ft] y j a f
[‫ ;] כ‬am bas las representa m os co m o “j ”. Por ultim o, tam p oco se d e n o to c o n u n sig n o qu e
in dique pausa cuan do la sem iv o ca l sheva es qu iescente (a n u n cia falta d e v o ca l) y p reced e
a u n a vocal. Por ejem p lo, escribim o s Sh em eb er y n o S h em ’eb er, a u n q u e lo m a s correcto
fo n etica m en te seria denotarlo de este u ltim o m o d o si se sig u ie ra su p r o n u n cia cio n e n
hebreo [‫] ש מ א ב ר‬. D e n u ev o , la transliteracidn de lo s nom bres h e b r e o s o b e d e c e al criterio de
facilitar al lecto r lo m as p o sib le su p ron u n ciac io n y por e llo su d e n o ta tio n grafica ta m bien
h a sido sim plificada.

e) La p ron un ciac io n adoptada es la sefaradi. Se p en so m u ch o e n q u e p r o n u n cia c io n adoptar

de las tres qu e existen. L a ashkenazi y la sefaradi so n ig u a lm e n te va lid a s, p u e s se ba sa n e n
tradiciones jud ia s casi m ilenarias; la israeli n o se apoya e n u n a gran tr a d itio n c o m o las
dos anteriores, pero es la m a s co m u n actu alm ente. A l fin al —c o n la c o n c ie n c ia d e q u e esto
podria n o ser del agrado d e todos lo s lectores— se decid io adoptar la sefaradi. La ra zo n de
m as peso para tal d ecisio n 10 constituye e l h ech o de q u e , a d ife r e n c ia d e lo s pafses
anglosajones, d o n d e im pera la pr on un ciac io n ashkenazi, e n L a tin o a m erica y E span a la
parte m as sustan cia l del ju d a ism o actual h a sido desarrollada por se fa ra d ies, y creem o s
que su p ron un ciac io n es la m as c o m u n entre lo s ju d io s d e ha bia h isp a n a . P u esto qu e
seg uim os la p ron un cia cio n sefaradi, e l lecto r debera fam iliarizarse c o n fo rm a s tales c o m o
“Ribka” y n o “R ivka”, “A braham ” y n o “A vraham ”, ya q u e para lo s sefa ra d ies n o e x iste
diferencia m arcada entre la letra bet sin daguesh [‫ ] ב‬y la bet c o n daguesh [a]; am bas so n
pronunciadas c o m o “b”.

f) L os nom bres divinos h a n sid o traducidos del sig u iente m odo : 1) e l N o m b r e In efa b le de
cuatro letras [‫ י ה י ה‬, g ene ralm en te abreviado ‫י ה׳‬, que e n esp a n o l e s lla m a d o Tetragam a], e l
cual designa la cualidad e sen cia l d el Creador c o m o se m a n ifiesta a l ser h u m a n o , h a sid o
traducido por “e l E terno”, ya que ‫ י ה י ה‬es u n nom bre co m p u esto d e lo s tres tie m p o s d el
verbo ser e n hebreo , ‫ ה י ה‬, era, ‫ ה ו ו ה‬, es, y ‫ י ה י ה‬, sera y, p o r tan to, a lu d e a Su in efa b le
eternidad. 2) El N o m bre ‫ א ל ה י ם‬, que representa Sus atributos d e poder, au to rid a d y ju ic io ,
ha sido traducido por “D io s ”, ya qu e e n espa no l este no m br e ta m b ie n c o n n o ta po de r
absoluto. R esp ecto a ‫ א ל ו ה‬y ‫ א ל‬, aun q ue esto s nom bres p o se e n sig n ific a d o s propios, c o m o
etim olog ica m ente se trata d e variantes de la m ism a raiz q u e ‫ א ל ה י ם‬, ta m b ie n h a n sid o
traducidos por “D io s”. 3) E l N o m br e ‫ ש די‬, qu e alud e a Sus cu a lid a d es d e a u to -su fitie n c ia
divina y control de la C rea tio n, h a sido traducido por “O m n ip o ten te ”.

g) R ashi utiliza ciertas frases clav e que repite a 10 largo de su co m en ta rio . L e ft peshuto [ ‫ל פ י‬
‫ ] פ שו ט ו‬ha sid o traducida por “segu n su sentid o sim p le”. E l term in o h eb reo ‫ פ ש ט‬, peshat, h a
sido traducido por “sim p le” e n vez de “literal”, ya que captura m ejo r su sen tid o . L o s
term inos ‫ מ ד ר ש‬y ‫ א מ ־ ה‬h a n sid o transliterados por M idrash y A gada, resp ectiv a m en te. E n
sentido am plio , e l M idrash sig nifica e l conjunto de ex eg esis o in terp reta cio n es q u e lo s
sabios ta lm udico s h icieron al tex to de la Tora. Se deriva de la raiz « m , bu scar , investigar.

viii
 Im p lic a la bu sq u ed a d e diversas interpretaciones p o sib le s d e l tex to m a s alia de su m ero
sen tid o litera l. C ua ndo la c o n str u c tio n de algu na frase a si lo requiera, tam bien h a sid o
traducido p o r “ex e g esis m idrashica ”, ya que “e x e g e sis” e n esp a n o l se refiere al analisis y
e x p o s itio n d e lo s varios s e n tid o s d e u n texto . L a A g ad a (n o co nfun dir c o n e l tex to qu e se
le e e n P esaj) e s u n term in o g en eric o que engloba la s diversas in terpr eta cio ne s d e caracter
n o leg a l d e lo s sa b io s ta lm ud ico s; varian desde 10 aleg o rico hasta lo filosofico -m eta fisico .
Para traducir e s te term in o , s e h a utilizado la ex p resio n “in terpreta cion agadica”. C uando
R ashi u tiliz a la palabra “m id r a sh ” conjuntam ente c o n “agada” ( midrash agadd) se refiere a
u n a e x e g e sis d e caracter n o le g a l d e u n versiculo. A si, p u e s, para traducir midrash agadd se
h a u tiliza d o la frase “e x e g e sis [interpretacion] a gadica”. A u n q u e lo s a djetivo s “m idrashica”
y “agadica” n o e x iste n o fic ia lm e n te e n espanol, se 10 h a acun a do p or qu e capturan m ejor
e l se n tid o d e su s e q u iv a le n tes hebreos, e n lugar d e lo s m a s c o m u n e s, que so n
“h o m ile tic a ” y “alegorica”.
h ) B n n o p o c o s c a so s, e n su c o m en ta rio R ashi cita palabras d el fran ces a n tig u o , tal co m o se
pro nu n cia ba y escribia e n lo s sig lo s IX-X de la era c o m u n . Su pr o po sito era clarificar el
sig n ifica d o d e cierto s ter m in o s hebreo s. A u nq ue a l estud iar e l tex to d e R ashi la gran
m ayo ria d e la g e n te s u e le pasar por alto esta s g lo sas sem a ntica s, e n realidad so n
f u n d a m e n ta ls , y a q u e m u c h a s d e ellas capturan e l m a tiz p reciso q u e R a sh i queria dar a
lo s term in o s h eb reo s. P or e sta razon, se ha in te n ta d o in clu ir tod as ella s c o n su form a
fo n e tic a ex a cta , a l m ism o tie m p o q u e se la s ex p lic a y traduce a l esp a n o l m oderno.

T R A D U C C IO N D E L A T O R A

C o m o ya s e in d ic o , resulta im p o sib le ofrecer u n a tra d u c tio n “co m p leta ” d e lo s m ultiples

se n tid o s d e l te x to d e la Tora. P or esta razon, h e m o s ten id o qu e dejar d e lad o m u ch as
p o sib le s tra d u ccio n es d e frases b ib lic as y favorecer u n a so la. A ho ra b ie n , c o m o el proposito
d e esta e d ic io n n o radica e x clu siv a m en te en presentar u n a trad uccio n d e la Tora, sin o
conjuntarla c o n e l com en ta rio d e R ashi y que se a e ste e l ex po sitor d e su significado, la
tra d uccio n d e l tex to b iblico sig u e fie lm e n te el m o d o e n q u e R a sh i 10 e n tie n d e .
L a lectu ra q u e R ashi h a c e d e l tex to n o siem pre resu lta “usua l” y, e n oc asio ne s, hasta
p arece contraria a lo q u e a prim era vista dicen las palabras. R a shi siem pr e analiza e l tex to de
la T ora a la lu z d e lo s co m en ta rio s ta lm udicos y m idra shico s; por e llo su lectura n o es
m er a m e n te gra m atical o etim o lo g ica (aunque si tie n e co m en tar io s d e e ste tip o). Para m ejor
captar e l se n tid o d e su s co m en ta rio s, hay que leer el texto de la Tord tal como Rashi 10 hace.
P or eje m p lo , se g u n R ashi, lo s tres prim eros v ersiculos e n realidad form a n tres clausulas
te m a tic a m en te u n id a s entre s i, y e s preciso en ten d erlos d e e ste m o d o . A si, pu es, aunq ue
otros d esta cad os com entaristas b ib lic o s podrian en ten d er lo s m ism o s v ersiculo s de otro
m o d o , e n e sta e d ic io n se h a trad ucid o e l tex to d e la Tora sig u ie n d o e l e n fo q u e de R ashi.
M u ch a s v e c e s esta d iferencia so lo s e h a ce evid ente e n e l m o d o p eculiar e n q u e e l estructura
la s frases d e u n m ism o v ersiculo. E n ta les casos, refleja rem os la lectura q u e h a c e e l m cd ia nte
u n u so e sp e cia l d e lo s sig n os d e p u n tu a cio n (com as, g u io n e s, etc .).
S in e m b argo , e sto n o im p lic a q u e se haya so slayado c o m p le ta m en te e l sen tid o u sua l de
la s palabras. D o s h a n sid o lo s criterios qu e se h a in te n ta d o m antener: p or u n la do , preservar
la in terpr eta cio n propia d e R a sh i y, por otro, traducir e l tex to d e ta l m o d o q u e su lectura
flu y a e n fo rm a arm on ica co n ju n ta m en te con e l tex to h ebr eo. C uando e llo n o fu e posible, se

ix
 ha decidido inclinar el sen tid o de la trad uction e n favor de R ash i, a u n q u e e llo im p lica se
sacrificar u n tanto e l sen tid o literal.
Por otra parte, co m o regia general se ha desech ado el viejo m o d o de traducir qu e hasta
ahora im peraba en esp a no l. E n particular, se ha desech ado c o m p le ta m e n te el estilo arcaico.
Si b ien anteriorm ente era utilizad o para conferir al texto sagrado u n to n o “e le g a n te ”, e n la
epoca m oderna lo s arcaism os solo sirven para dificultar la lectura y enajenar a un m a s al
lector del texto. C on esta tra du ction se pretende que el texto de la Tora ten ga la flu id ez y la
claridad necesarias para su m ejor com prension. El lector debera ten er en m e n te qu e la
presente tra du ction h a sid o realizada sig u iend o lo s dos criterios anterio res, bajo estrictas
norm as de exactitud sem a ntica , calidad literaria y claridad de estilo.
Cabe agregar u n a u ltim a observation. E n el texto de la Tora, la letra ‫ ו‬al in ic io de un a
palabra g en eralm en te actu a com o nex o entre dos frases. A hora b ien , e n m u c h o s versiculos
tal n e x o puede tener u n sentid o copulativo (“y ”), pero e n otros el co n tex to s obliga a
entenderlo m as co m o u n n e x o adversativo (“pero ”) o incluso adverbial, segun. el flujo de la
narration. Por esta razon, e n m uc ho s casos ha sid o traducida por ex p resio n es tales com o
“e n to n c es”, “asi, p u e s”, “p ero ”, etc. En cada caso la in se r tio n de cu alquiera de estas
ex presiones copulativas h a sido analizada segun su contexto; por e llo , a u n q u e su in se r tio n
o bedece en tera m ente al criterio personal del presente traductor, h e juzga do preferible
utilizarlas para asi preservar el flujo narrativo y la co n ex io n entre las frases, en v ez de
sim plem ente traducir cada ‫ ו‬por “y”, recurso que n o m ostraria el m o d o en que dichas frases
se co ne cta n entre si.

EL CO M ENTARIO D E R A SH I

R abenu Tam , n ieto de R ashi y u n o de los m as destacados sabios p e r te n e c ie n te s a la escu ela

de T osafot (exegetas m ed ie v a les del T alm ud), solia decir: “Lo que m i seno r a b u elo [Rashi]
explico [en su com entario] al Talm ud, yo tam b ien hubiera sido capaz de hacerlo. Pero su
co m entario a la Escritura... y o n o hubiera sido capaz de hacerlo.”
R abenu T am dijo estas palabras con plen a co nc ienc ia del valor d el com en ta rio de R ashi
al T alm ud, obra m o n u m en ta l que no tie n e eq uiva len te y sin el cu a l el T a lm ud hubiera
perm anecido co m o u n a obra im posible de descifrar. Pero c o m o el m ism o aflrm o, los
com entarios de R ashi a la Escritura (Tora, N e b iim y K etubim ) se de sta ca n sobre to do 10
dem as. Por tal razon, su com entario es de un a com plejidad asom brosa y a n tes de estudiarlo
es preciso tener e n m en te ciertas reglas esen ciales. R esena rem o s alg una s de ella s, basadas en
el libro de Pinchas D o ron citado anteriorm ente y en el com entario S h a a re A haron:
a) R ashi siem pre escribe c o n la m ayor eco n o m ia de palabras. N o hay e n el u n estilo
discursivo y ex ten so . Cada u n o de sus co m entarios es su m a m e n te breve y con ciso.
C uando u n o de sus co m en ta rio s se alarga, es siem pre porque c o n e llo quiere aclarar algun
pun to o enfatizar alguna id ea, nunca para com entar algo que el con sid erase in te resa n te 0
sim plem ente para inform ar. Com o sen alo R abi M en ajem haM eiri, u n destacado
com entarista biblico y talm ud ico de la Edad M edia: “E n o ca sio n es u n a sola palabra de
R ashi pu ed e co nten er la so lu tio n a m uchas diflcultades [del tex to bib lic o ].”

b) C onsiderando qu e el tex to de la Tora es de origen divino, R a shi 10 ex p lic a to m a n d o co m o

a sun cio n basica que su len gu aje es preciso y claro al m axim o, en el qu e n in g u n a palabra
esta de m as. R a shi sie m pr e pretende explicar siem pre alguna d ificulta d suscitad a por el
 tex to b ib lic o , ya sea en su estructura gram atical 0 en su c o n ten id o tem atico . Su
co m enta rio m u ch a s v eces enfa tiza que las am bigiied ades d el tex to en realidad tie ne n
co m o pr o po sito transm itir u n m en saje oculto 0 im p licito.
c) E n m u c h o s luga res, R a sh i m ism o describe su m eto d o lo g ia a firm and o que e l “s610 ha
v en id o para explica r el sen tid o sim ple \peshat]” d el versiculo. N o obstante, co n m uch a
frecu en cia R a sh i cita u n a interp retation m idrashica e n v ez d e l sen tid o sim ple de una
frase, 0 adem&s d e 61. La im p lic a tio n es que R ashi n o co nsid era q u e e l “sentid o sim p le” se
lim ite al se n tid o litera l de la frase. El “sentido sim p le” podria ser d efln id o co m o cualquier
in te rp reta tio n qu e p ue da ser derivada directam ente de la frase e n cu estio n sin violar el
sig n iflca do lla n o de sus palabras, aunque tal inte rpr eta tio n n o sea literal en sen tido
estricto. P or esta m ism a raz6n, p e sh a t ha sido traducido por “se n tid o sim p le” 0 “sen tido
lla n o ” y n o “se n tid o litera l”.
d) Siem pre qu e R a sh i ofrece dos 0 m as explica cio nes de u n a frase o palabra, quiere enfatizar
que n in g u n a de ellas resu elve co n v en ien tem en te todas las d ilicu lta d es in h eren tes a la
frase o palabra que ex plica, sin o que cada u n a de ella s resu elv e u n a parte de las
dificultad es y d eb e n ser tom adas en conjunto para enten der m ejo r la frase o palabra. En
tales casos, la prim era e x p lic a tio n es la que R ashi co nsidera la m a s cercana al sen tido
sim ple, a u n q u e n o por e llo deja de ser incom pleta.
e) C uando R a shi cita dos o m as interpretaciones m idrashicas 0 agadicas en nom bre de los
sabios qu e la s propusieron, se asum e que su propia o p in io n se inc lin a por la
interpretaci6n d e l prim er sabio.
f) Por regia gene ra l, R a sh i so la m en te cita aquella parte del v ersicu lo que analizara e n su
co m entar io resp ectiv o. C uando so lo cita algunas palabras d e l versicu lo y agrega la
exp resi6n h eb rea vego [“etc .”], e llo quiere decir que su co m en ta rio tratara sobre todo el
versiculo o sobre e se preciso enun ciado com p leto del versicu lo (u n versiculo p u ed e tener
dos 0 m as e n u n c ia d o s co m p letos).
g) A l co m entar u n a frase o versiculo, con relativa frecu encia R a shi inserta su com entario
co m o si se tratase de u n a co n tin u a tio n natural de la frase. D e e ste m o do , en hebreo su
co m entario da la apariencia de formar parte integral de la frase q u e com enta. C om o en la
tra d u ctio n al esp a n o l este m 6to do n o siem pre resultaria claro, siem pr e que e so ocurre se
han anadido frases auxiliares (en letras norm ales), cuyo pro posito es separar nitid am en te
entre la frase q u e ex plica y su propio com entario.
h ) C on relativa frecue nc ia , R ashi cita la traduction al aram eo de la Tora realizada por el
converso O nk elo s (Targum de O nkelos; esta tra d u ctio n fu e elaborada en tiem pos del
Segu nd o T em p lo ). L os com entaristas enfatizan que las diversas frases que R ashi utiliza
para introdu cirlo tie n e n propositos diferentes: 1) ketargum o (“c o m o 10 tradujo el Targum ”)
sign ifica que R a shi esen cia lm e n te esta de acuerdo con la ex p lic a c io n del T argum , aunque
contradiga el sen tid o literal de las palabras; 2) veO nkelos tirguem ( “pero O nkelos tradujo”)
quiere decir q u e R a sh i n o concuerda con la ex plica cio n del T argum , pero au n asi la cita
porque n o la contrad ice n i la considera erronea; 3) vehatargum (“y la tra d u ctio n al aram eo
es”) sig n ifica que R ashi desea ex pon er la exp licacion del Targum , n o necesaria m ente
porque se o po ng a al sentid o usua l de las palabras e n hebreo; 4) vetargum o (“y la traductiOn
del Targum e s ”) sig n ifica que R ashi cita al T argum para apoyar su propia explicacion; 5)
p esh u to keta rg u m o (“su sentid o sim ple es tal c o m o 10 tradujo el T argum ”) quiere decir que
la frase e n c u e stio n debe en ten derse com o la ex plica el Targum , aunq ue ello parezca

xi
 contradecir el sen tid o literal de las palabras; 6) veOnkelos shetirguem (“p ero O n k elo s, que
tradujo”) sig n ifica q u e la explica cio n del Targum n o es e l se n tid o sim p le , p ero a u n as!
c o n tie n e algu na id e a digna de consideration ; 7) hametarguem ( “e l traductor”) sig n ific a que
R ashi con sid era que la tra du ction del Targum n o es correcta.

i) C uando R a sh i exp lic a u n term ino e n hebreo y tam bien c ita la e x p lic a c io n d e l Targum
sobre e l m ism o , R ash ! quiere precisar que tal ter m in o d e b e ser g ra m a tica lm en te
en ten d id o seg u n la ex p lic a cio n del Targum .

j) R ashi su e le explicar lo s versiculos citando la in te rp reta tio n d e u n sab io ta lm u d ico qu e

m as se a d ecu e co n e l sen tid o sim p le del tex to , in c lu so s i la d e c is io n halajica fin a l n o
concuerda c o n la o p in io n d e ese sabio.

R E CO N O C IM IEN T O S

U n libro e s siem pre e l producto d e u n esfuerzo co lectiv o . P o c o po dria lograr u n autor

sin la a sisten cia de u n e q u ip o d e personas cuyo apoyo e s sie m p re e se n c ia l. Q uisiera , pu es,
agradecer a to do s a q u ello s q u e directam ente participaron e n lograr q u e e sta e d ic io n saliera a
la lu z c o n e l alto grado d e calidad que po see. E ntre a q u e llo s q u e co ntribu y ero n c o n su
eru d itio n person al para esta obra, m uy particularm ente d e b o m en cio n a r a R . A braham
B enzaquen, por su s atinadas correciones al tex to d e l Ju m ash, a R . M o sh e P eretz, p or su
ex celen te rev isio n y su ca si in falible m irada para detectar errores, a R . A ry eh N a th a n y R.
Ezra H em sa n i, por su rev isio n de to dos los textos, asi c o m o a R . D a n ie l P a u la t y R . Sha ul
M ilhem , q u ie n e s aportaron ex celen tes correciones. O tras d o s p erso n a s m e r e c e n u n
agradecim iento especial: la Sra. Batia C offm an, por su in ca n sa b le co rrecio n d e pruebas, y
D avid H o ch stein K u m ez, por su esm erada labor e n la im p resio n d e l libro. S i esta e d icio n
goza del favor pub lico, sera tanto gracias a ello s co m o a m i.
Y a titulo m u y person al, aprovecho estas lin ea s para agradecer a la s sig u ie n te s personas:
En prim er lugar, a m i am ado padre, Carl C offm an ‫ ז צ ״ ל‬, por su im p en sa d a pero
indisp ensab le par tic ip a tio n. C uando yo ten ia seis anos, recibi d e e l la prim era tra d u c tio n al
espan ol de lo s tex to s sagrados. Sin duda alguna esa B iblia q u e m e reg alo —q u e litera lm en te
devore durante se is ano s de lectura— fu e la que esp iritu a lm en te in flu y o e n m i para q u e, a n o s
m as tarde, h iciera del estu d io de la Escritura m i m ayor p a sio n . A d em a s, su in n a to espiritu
biblico m e ha servido siem pre de inspiration . A e l esta dedica da esta obra.
T am bien quiero agradecer a Rab Baruch H orow itz, cuy o a m o r p o r la T ora y por la
hum anidad m e introdujeron por prim era vez al estu d io sistem a tic o d e la T ora, y a R ab A ryeh
Carm ell, por ha berm e abierto las puertas a la lectura y e l a n a lisis d e lo s tex to s sagrados. Y
last b u t n o t least, a R ab M atis W einberg. A u nq ue e l n o esta rela cio n a d o d irecta m en te c o n
esta trad uctio n, sus clases sem an ales —profundas, sofisticadas y sabias— m e abrieron lo s ojos
a una perspectiva u n ica d el tex to de la Tora, in citan d om e a estudiarla ca da vez m a s.
La perso na qu e deb e recibir la m ayor parte d el m erito d e esta labor h a sid o m i espo sa ,
Sylvie. Su p a cien cia y palabras de alien to h a n sido para m i e l a lic ie n te m a s grande para
continuarla, p e se a lo s in evita bles m om en tos de d esa n im o a n te su in m e n sa com p lejida d.
T am bien recibi su a sisten cia e n la e lu cid a tio n d e algun os a n tig u o s term in o s fran ceses
citados por R ash i. N o deja de parecerm e providencial q u e y o ha y a in v ertid o v a rio s a n o s de
m i vida e n traducir e l com entario de u n gran sabio ju d io n a c id o e n F ra ncia gracias a la
ayuda d e u n a esp o sa francesa. L a fem m e qui craint I'Etemel estseu le digne de louanges.
F in a lm e n te , d eb o so br e to d o agradecer ferv ien te m en te al C reador por la oportunidad
q u e m e h a d a d o d e de dica rm e a l estu d io d e Su Tora y d e lo s sabios q u e la interpretan, asi
c o m o d e contrib uir, a u n q u e se a m in im a m en te, a la d ifu sio n de Su Palabra e n e l id io m a de
C ervantes.
U n a u ltim a aclaracion: la presen te e d icio n h a im p lica d o a nos d e labor. A u nq ue m e h e
esforzado po r lograr qu e saig a a la lu z sin errores, e s ca si im p o sib le evitar a lg uno s. Si e l lector
d etecta cu a lq u ier tip o d e error o d esea hacer u n a su ge ren cia, le qu ed are m u y agradecido si
tie n e a b ie n n o tificar lo a l ed ito r o directam en te a m i, a la sig u ie n te d ir e c tio n electronica:
ar y eh co ffm an @ yah oo.co m . C ualquier aclaracion sera tom ad a e n c u e n ta para la sig u ien te
ed icio n .

ARYEH COFFMAN
 B O SQ U E JO B IO G R A FIC O D E R A S H I

Rabi Jiyd bar Aba dijo [en nombre de] Rabi Yojandn: Ningun
hombrejusto se va del mundo hasta que haya sido creado otro
hombrejusto igual que dl, como estd escrito: "Y brill6 el so ly
llego el sol" (K o h e le t 1:5). Antes de que se hubiera extinguido
el sol de [el profeta] Eli, brilli el sol de [el profeta] Shemuel de
Ramat,
T a lm u d , Yomd 3 8b

En las po strim eria s d e l sig lo X e in ic io s del siglo XI, F rancia y A le m a n ia contaban co n u n

nu m ero so b r e sa lien te de co m u n id a d es jud ia s ashkenazies. E n esa epo ca , e l lider indiscu tible
de la c o m u n id a d a sh kena zi era R abenu G uershom , m ejor co n o cid o por su sobrenom bre
M eor h a G o la (L u m in a ria de la D iaspora). R abenu G ue rsho m fa llecio e n e l ano 4800 (10 40
e. c.).
El lid era zg o d e R a b en u G uersh om e n el pu eb lo ju d io —tanto e n e l e stu d io del T alm ud
c o m o e n e l p ia n o p o litico y social— v in o a llenar e l vacio espiritual dejad o por el progresivo
decliv e d e las m u n d ia lm e n te fa m osas y esh ib o t (academ ias talm udica s) de B abel [Babilonia],
qu e hasta e se m o m e n to hab ia n dom inado, por su ex te n so y pr o fu n d o co n o cim ien to
talm u d ico, e l a m p lio espectro de la diaspora judia en el m u n d o . C o n R a b en u G uershom , el
centro de e stu d io de la Tora habia pasado del orien te al o ccid en te. E n e l m ism o ano e n que
R a b en u G u e rsh o m fa llecio ta m b ien m urio Rab H ai G a o n, co nsid erad o el ultim o de los
sabios lla m a d o s g u e o n im (In sign es), herederos espirituales de lo s sab io s talm udicos. La era
talm ud ica h ab ia lle g a d o a su fin; com enza ba la era de lo s rishonim , sa bios m ed iev ales.
E l h erald o d e esta n u eva era fue R abi S he lo m o b en Itzjak, m ejo r co no cid o por su
sob renom bre R a sh i, form ado por las siglas de la frase “R a b i S h e lo m o Itzjaki”. El nacio en
T royes, F rancia, e n e l m ism o a n o que fa llecio R ab en u G ue rsho m (4 8 0 0 — 1040 e. c.). Su
padre, R abi Itzjak, era u n erudito en la Tora, de caracter n o b le y pia d o so . S eg u n la tra ditio n,
su padre d e sc en d ia d e R abi Y ojanan haSandlar, u n sabio de la ep o ca tanaitica cuya
g e n ea lo g ia se rem on tab a hasta el R ey D avid. Por su lado paterno, R a sh i pertenecia, pu es, a
la estirpe d e D a v id . Su m adre era herm ana de R abi S h im o n ha Z a ke n, u n discipulo de
R a b en u G u ersh o m .
E n su ju v e n tu d , R ashi viajo a diversas yeshibot (a cadem ias ta lm u d ica s) c o n el proposito
de aprender lo s diversos m eto d o s de estu d io talm udico ex pu esto s por lo s sabios de la epoca,
tod os e llo s d iscip u lo s de R a b en u G uershom . In icia lm en te estu d io bajo la tutela de Rabi
Sh im o n , ra bin o d e la co m u n id a d de M ainz, A lem an ia, y R abi Itzjak b e n Y ehuda, qu ien
dirigia u n a y e sh ib d en la m ism a ciudad. P osteriorm ente estu d io c o n R abi Y aacob be n
Y ehu da, u n e x c e p tio n a l erudito de la Tora, fa m oso por sus n o b les cua lid a d es m orales, en
particular su h u m ild a d . R ashi estu d io con R abi Y aacob hasta qu e este sabio fallecio,
de sta ca n d o se m u y pronto co m o su principal y m as aventajado d iscip u lo . D e sus a nos de
aprendizaje c o n e l, R ashi dijo e n una ocasion: “M i corazon, m i lo g ic a y m i com p ren sio n
p ro cede n de e l.”

xv
 L u eg o d el fallecim ien to de Rabi Y aacob, aca ecid o en el a iio 10 64 e.c ., R ashi estu d io co n
Rabi Itzjak b en Elazar H alevi de W orm s. Sus a nos ju v e n ile s d e aprendizaje fu ero n de
penurias m ateriales. P ero a pesar de eso, in clu so ya casad o y c o n serias diflcultad es
e co no m ica s, R ashi prosiguio sus estudios.
T erm inado su periodo de aprendizaje, R ashi regreso a su ciu da d na ta l, T royes. A lii
fundo u n a y esh ib d que pronto atrajo a m ucho s estu d ian tes de F ra ncia y A lem a n ia . Tres de
sus m as cercan os discipulos se convirtieron en nueros suyos: R abi Y eh u d a b en N atan; R abi
M eir be n S h e m u e l y otro que po siblem ente se llam aba R abi E fraim . R abi M eir b e n S h e m u e l
se caso c o n la segunda hija de Rashi, de nom bre Y ojebed. Ju nto s procrearon u n a estirpe de
eruditos cu y o s representantes m as celebres fueron R abi S h e m u e l (m ejor co n o c id o co m o
R ashbam ), q u ien ta m b ien escribio un com entario a la Tora, R a b i Y aa co b (co n o cid o co m o
R abenu T am ), y R abi Itzjak (conocido com o R ibam ). T odos e llo s form aron parte d el grupo
de exegetas cuy os in cisiv o s analisis del T alm ud recibieron e l no m br e de T osafot.
A u n q u e n u n ca acepto servir en un a p o sitio n rabinica, R a sh i p a u la tin a m en te fu e sie n d o
recon ocid o c o m o la m a x im a autoridad e n Tora de su g en era tio n . E n su ye sh ib d , R a shi se
dedico co n afan a la en sen a n za del T alm ud y de la H alaja (ley ju d ia ), m ien tra s se ganaba el
sustento c o m o viticultor. Sus clases en la yeshibd form aron e l n u c le o de lo qu e m as tarde
seria su fa m o so com entario al Talm ud, que hasta nuestros dias sig u e sie n d o la principal
e x p lic a tio n de esta m o n u m en ta l obra. Sin ese co m en ta rio , c o m o afirm aron alg uno s
talm udistas posteriores, el T alm ud hubiera perm anecido “c o m o u n libro se lla d o ”.
Pero n o fu e so lo su vasta erud ition 10 que difu ndio su fam a. R a sh i ta m b ien fu e celebre
por su caracter am able y noble, su rectitud y su gran hu m ild a d . E stas cua lid ad es le
granjearon el respeto y la estim a de sabios contem poraneos, y n o tardo e n ser so lic ita do
desde leja n o s paises para que respondiera a co m plejos a su ntos leg a les, sie n d o reco n ocid o
com o autoridad en Halaja.
R a shi escribio su co m entario a todos lo s libros d el Tanaj y a a u n a ed a d avanzada. Pero
sin duda alguna, es su com entario a la Tora m ism a la que le h a v alid o e l sob renom bre de
M aestro de Israel. E studiado por igual por principiantes y eru ditos, este com en ta rio se h a
convertido en la pun ta de lanza de la e d u c a tio n ju d ia a 10 largo de siglos. Su len gua je
sencillo y breve enm ascara un a profundidad de an alisis sin ig ua l. Por e so su obra h a sido
objeto de m as de do scientos com entarios escritos por sabios d e to das la s ep oc as sig u ien tes.
Sin tem or a ex ageracion, se pu ed e decir que es R ashi el que h a en se n a d o a le e r la Tora a
todo e l pu eblo de Israel.
A d em as d e su co m entario al Talm ud, a la Tora y a los restantes libros d el Tanaj, R ashi
escribio varios libros sobre Halaja, m uchas d ecisio n es lega les (R esp o n sa ) y ta m b ien p o em a s
de caracter religioso.
El 29 de T am uz (13 de julio ) del afio 4865 (110 5 e.c.), a lo s se se n ta y c in co an os de
edad, se apago la lu z terrenal de esta gran lum inaria. S in em bargo, su leg ad o perdura para
siem pre.
 B E N D IC IO N E S P O R L A T O R A

En Shabat, para la lectura de la Tord se llama a siete personas. Cada persona llamada a la lectura
recibe el nombre de 016. El texto que se lee es la parashat hashabua (seccion semanal). A l concluir
la lectura, el septimo 016 recita el Medio Kadish, luego de lo cual se llama a otra persona (Maftir,)
para la lectura de la Haftard, que consiste en una seleccidn de Nebiim (Profetas) o de Ketubim
(Escritos) cuyo tema se corresponda con el de la parashat hashabiia.

El 016 (la persona llamada a la lectura) proclama:

m ( ashkenazim omiten: Se fio res,) b en d ig a n al 5‫י הו ה‬ 3‫ א ר‬ID*!!! !{ashkenazim omiten: ‫) י ג נ ו‬

E terno, q u ie n e s b en d ito . .‫ה מ ב י ך ך‬

La congregacidn responde:

1 ‫ ל ו ך‬B e n d ito e s e l E terno, qu ien e s bend ito ‫ן^ ךי הו ה‬ ‫ה מ ב ר ך‬

p or siem p re ja m a s. * VT T ! T 5 ‫־‬ T : T

E l 016 repite 10 dicho por la congregacidn y luego recita la siguiente bendicion:

B e n d ito e r es Tu, E terno, D io s ‫א לי הינו‬ ,‫י ה ו ה‬ ‫א ת ה‬ ‫פ( ל ך ב ר ו ך‬

nu estro , S o b e r a n o d e l u n iv erso , qu e n o s ha ‫ ן < ם‬3 ‫מ כ ל ן ץ ע‬ ‫ ־ ן ך‬0 * ‫א (׳\ ן‬ ‫ה עו ל ם‬
e s c o g id o d e en tre to das la s n a c io n e s y n o s ‫“ י‬ T ;\ !‘ ‫־‬ ‫“י י‬
h a en trega do S u Tora. B e n d ito eres TO, ^ ^ .‫ת ו ך ת ו‬ ‫א ת‬ ‫ל מי‬ ‫ןנ תן‬
E terno, D o n a d o r d e la T ora. . ‫ ך ה‬1‫ה ת‬ ‫ נ ו ת ן‬,‫י ה ו ה‬

Despues de la lectura de la Tora, el Ole recita la siguiente bendicion:

‫ב רו ך‬ B e n d ito eres Tu, E terno, D io s ‫ ל הינו‬$ ,‫י ה ו ה‬ ‫כ( ל ך א ת ה‬

nuestro , S o b e r a n o d e l u n iv erso , qu e n o s ha ‫ת ו ר ת ן ־‬ ‫א ת‬ ‫לנו‬ ‫א ש ר נ תן‬ ,‫ה ע ו ל ם‬
en tregado S u T o r a (ashkenazim omiten: una ‫ן ךן<־ י ע ^ ם‬
{ashkenazim omiten: ‫) ת ו ר ת א מ ת‬
T ora d e v erd a d ,) y ha im plantado e n nuestro T. " ' ‫״;'־־ ־‬
interior 1 a v id a e te m a . B e n d ito e r es t o , ‫ ב ר ו ץ ^ א ת ה ן ה ו ה ׳‬. ‫נ ט ע ב ת ו כ נ ו‬
E terno, D o n a d o r d e la Tora. .‫ה ת ו ך ה‬

Despues de que el septimo 016 haya concluido su lectura se llama a l Maftir. Inmediatamente
despues de que el haya recitado las bendiciones por la Tord, procede a la recitacion de las
bendiciones p o r la Haftard, las cuales se localizan en la pdgina 712, antes de las Haftarot
 ‫] ‪S IG N O S M E L O D IC O S [T A A M IM‬‬
‫‪P A R A LA L E C T U R A D E L A T O R A‬‬

‫‪COSTUMBRE SEFARADI:‬‬

‫־‪1‬ז‪ :‬ר‪JT‬ק א ־־מ "ק‪ JT‬ף ־ ‪J‬ש ו‪ IF‬פ ר״״ « ה ו‪V‬ל ך ‪ :‬ס‪ T‬ג ו ל ת‪ VT‬א פ‪ T‬ז ר ג ד ו ל‬
‫‪ T tfha‬־־פ ס* ק ‪ T 1‬ר ב י ע‬
‫״•••‬
‫־‪1‬ת ‪J‬לי ‪ T‬ש א ״ת^‪J‬ל ‪T‬ש א ־א ‪:‬ז ‪T‬ל א‬
‫‪:‬ת יכע י ר ־ ; ־מ‪ •J‬א ר‪ I‬י ך ‪ : -‬ט ר‪ v.t‬ח א‬ ‫ר&!ין ־־ד‪s:‬ר ‪t‬ג א‬
‫י‬
‫‪:‬ע נ•• י ג‬
‫א ת נ ח שו־ פ רי מ ה פ ך ק ד מ א ת ר י ק ד מ י ן ז ק ף ־‬
‫לן ‪6‬ן ז ק ף ־ ג ד ו ל ?ז ל^ ן ל ת ת ר י ט ע מ י י ת י ב‬
‫סו ף פ סו ק‪:‬‬

‫‪COSTUMBRE ASHKENAZI:‬‬

‫מנ ח‬ ‫מנ ח‬ ‫מ נ\ ‪r‬ח ס גו ל‬

‫\ ‪jj -‬‬
‫מ נ \ ח‪ j -‬ז ר ‪v‬ק א‬ ‫״פ ש ‪ 6‬א‬
‫‪H- \ 1‬‬

‫מ ה פ ך פ ש ט א ז לן ף לן ‪6‬ן ז לן ף ג ד ו ל‬ ‫ך בי<‪ 5‬י‬

‫**מ‪ I‬ר‪JT‬ב א י ט ‪I‬פ‪V.T‬ח א \מ ־‪J‬נ ח ‪V‬א ‪:‬ת ־נ ‪:‬ח‪AT‬ת א ‪T‬פ ״ז ר ‪J‬ת ל י ‪T‬ש א ־‬
‫־<ק ד‪ :‬מ א ־ ;ו ״א ‪:‬ז ל א‬
‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬
‫ןת יל י ש א ־ ג ד ו ‪:‬ל ה‬
‫‪t‬‬
‫‪I :‬ק “ט נ>ו‬
‫‪t‬‬

‫ר&זי‪ -‬ם ״ ד‪ :‬ר‪JT‬ג א ;ת ‪.‬בע י ר ‪J»-‬י ‪ .‬ת י ב ‪.‬פ ‪.‬ס י {ק‬ ‫א ״ז ‪7‬ל א ־ ג‪ ....‬ר ש ג‬
‫‪. . . . . .‬‬

‫‪ JJT‬א ־‬
‫״־מ‪ :‬ר כ‬ ‫ק־<‪ :‬ר נ״ י ‪T‬פ‪ T‬ר ה‬ ‫ל׳^ז‪V‬ל ת‬ ‫ש‬
‫״ ‪V J‬‬
‫סו‪ I‬ף ־ פ‪I T‬סו יק‪:‬‬
‫כ פ ו ל ה י ר ח ־ ב ך יו מו‪:‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪ v‬י‬ ‫־‪ *.‬ר‬ ‫‪T‬‬ ‫‪:‬‬
m ( ^ ‫ת‬ ‫ש י‬ ‫א‬ ‫ר‬ ‫ג‬ ‫ת‬ ‫ש‬ ‫ר‬ ‫פ‬

‫®*־‬V PARASHAT B E R E SH IT
1:1 — ‫ א‬:‫א‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 2

Capi t ul o 1 ‫פ ר ק‬ ‫א‬
1En elprincipio del crear de Dios* los ‫א ת‬ ‫אלי הי ם‬ ‫ב ר א‬ ‫ב ר א י י ת‬ ‫א‬
O N K EL 6S
‫א ב נ ן ך מ י ן ב ר א יי י ת‬
---------- RASHl

(‫מ ע ש י ו ה ג י ד ל ע מ ו ל ת ת ל ה ם נ ח ל ת ג ו י ם ( ת ה ל י ם‬ ‫ ל א ה י ה צ ר י ך‬: ‫ א מ ר ר ב י י צ ח ק‬. ‫א) ב ר א ש י ת‬

‫ ש א ם ל א כ< ר ו א ו מ ו ת ה ע ו ל ם ל י ש ר א ל‬.‫ ח‬:‫קי א‬ ‫ ל ה ת חי ל א ת ה תו ר ה א ל א מ ה חיד ש הז ה ל כ ם‬:
(‫ ה ם‬, ‫ל ס ט י ם א ת ם ש כ ב ש ת ם א ר צ ו ת ש ב ע ה ג ו י ם‬ ‫שנ צ טוו ב ה‬ ‫מ צו ה ר א שונ ה‬ ‫ש הי א‬ ,‫ בו‬:‫ש מ ו ת י ב‬
‫ כ ל ר! א ך ץ ש ל ה ק ד ו ש ב ר ו ד ה ו א‬:‫א ו מ ר י ם ל ה ם‬ ‫ט ע ם פ ת ח ב ב ר א ש י ת? מ ש ו ם כי ח‬ ‫ ו מ ה‬.‫י ש ר א ל‬
TRA D U CC16N DE RASHI

1
1. ‫ ב ר א שי ת‬/ e n e l pr in c ipio d e l . R a b i Itz ja k dijo: Puesto que su objetivo principal es la ensefianza
de los preceptos, la T o r A 1 n o d eb eria h a b e r com en zad o por este rela to ,2 sin o a p a r tir d el versiculo:
“ E ste m es ser a pa ra u ste d e s el primero de los m eses...” 3 ya q ue e se versiculo enuncia el prim er
p recep to q ue le fu e o r d e n a d o a I s r a e l.4 E nton ces, ;,por q ue ra zon la Tora co m en zo con el relato
de B ereshit , la Creaci6n del m undo? D e b id o a la idea expresada en el versiculo: “ E l d ec la r6 a Su
pueblo el p o d e r d e S u s o b r a s, p a ra en tr eg a rles la heredad d e los p u e b lo s.” 5 P u e s si las naciones
del m u ndo d ic en a Isra el: “U ste d e s so n a salta n tes p orq ue han c o n q u ista d o las tier ra s d e los siete
pueblo s de K enyan” , lo s israelitas6 les p o dra n replicar: “T o d a la tier ra es d el S a n to -b e n d ito e s - ;

*Nota al texto de la T 01-A: E s ta tr a d u c c io n sig u e re la to s d e Bereshit y lo s d o c e p r im e r o s cap i'tu lo s d e

fie lm e n te el m o d o e n q u e R a s h i e n tie n d e e l te x to d e Shemot n o d e b ie ro n h a b e r sid o e sc rito s. Q u ie re
la T o ra . P o r e llo , e n v e z d e tr a d u c ir la p rim e ra fra s e e n f a tiz a r q u e , p u e sto q u e n o c o n tie n e n p re c e p to s
p o r “ en el p r in c ip io c r e o D io s lo s c ie lo s y la [sin o n a r ra c io n e s h is to ric a s c o n e n s e n a n z a s m o ra le s]
tie r r a ...‫ ״‬, com o u s u a lm e n te se hace, ha sid o d e b ie ro n h a b e r sid o e s c r ito s c o m o u n lib ro a p a rte , 10
tr a d u c id a c o n fo rm e a la e x p lic a c io n q u e R a sh i le m ism o q u e e l lib ro d e Yehoshua 0 e l d e Shofetim
d a r a e n su c o m e n ta rio sig u ie n te . S u c o m e n ta rio se ra (Sifte Jajamim ; Gur Arye) .
e x p lic a d o e n las n o ta s p e r tin e n te s , e s p e c ia lm e n te en 3. Shemot 12:2. E n e s e v e rs ic u lo s e e n u n c ia el
la s n o ta s 1 8-19 y 3 1 . p re c e p to d e c o n ta r lo s m e se s a p a r tir d e l m es d e

1. E l n o m b re ‫ ך ה‬1‫ ת‬, T o r a , e x p re s a el p ro p o sito N isa n , a s i c o m o la d e te r m in a tio n d e l n o v ilu n io

e se n c ia l q u e tie n e , p u e s s e d e r iv a d e la r a iz ‫ י ר ה‬q u e [kidush hajodesh], d e d o n d e se a p re n d e c u d n d o un

sig n ific a in str u ir, e n s e n a r o p r e c e p tu a r c o n v ista s a m e s e s e m b o lis m a l, o se a , c u a n d o u n m e s tie n e un

u n a a c t i o n ( Radak ). P o r c o n s ig u ie n te , e n se n tid o d ia d e m as.

e s tric to la T o r a s o lo d e b e n 'a c o n te n e r p re c e p to s. 4. E l p re c e p to de la c irc u n c is io n p re sc rito a

P u e s a p e s a r d e q u e to d o s lo s re la to s y v e rsic u lo s A b ra h a m [v e r e l v. 1 7 :1 1 ] y la p r o h ib itio n d e c o m e r
q u e a p a re c e n e n la T o r d tie n e n u n p ro p o sito y el n e rv io c id tic o [guid hanashe] d e u n a n im a l
n in g u n a p a la b r a e s a c c id e n ta l o re d u n d a n te , c o m o se p re sc rito a Y a a c o b [v e r el v . 3 2 :3 2 ] n o fue ro n
a fir m a e n el tra ta d o ta lm u d ic o Sanhedrin 9 9 b , su e n u n c ia d o s e n su m o m e n to a to d o el p u e b lo d e
p r o p o sito e se n c ia l es ensenar p re c e p to s al se r Israe l, sin o so lo a in d iv id u o s . P o r e llo , solo lo s
h u m a n o p a r a q u e lo s c u m p la (Gur Arye; Mizrajf). p re c e p to s q u e fu e ro n p re s c rito s a todo e l p u e b lo d e
Israe l pueden se r c o n sid e ra d o s com o p a rte
2i E s d e c ir , el re la to d e l a C r e a c io n . L o d ic h o a q u i
in te g ra n te d e l c o n ju n to d e p r e c e p to s d e la T o ra
ta m b ie n p o d ria h a c e r s e e x te n s iv o a to d o s lo s d e m as
(Mizrajf).
r e la to s d e l lib ro d e B ereshit y los d o c e p rim e ro s
ca pi'tulos d e Shemot h a s ta e l v . 1 2 :1 , q u e son 5. Tehilim 1 1 1:6.

c o n tin u a tio n d e l r e la to d e la C re a c io n ( Mizraji). 6. E l n o m b re “ I s r a e l” que R ash i u tiliz a p a ra

A h o ra b ie n , R a sh i n o q u ie r e d e c ir q u e to d o s lo s re fe rirse al c o n ju n to del p u e b lo ju d io es un
 3 / BERESHIT — PARASHAT BERESHIT 1:1 — ‫ א‬:‫א‬

.- -------------------------------------------------------------------------------- R A S H I -----------------------------------------------------------------------------------

‫אלא‬ ‫או מ ר‬ ‫הזי ה‬ ‫ה מקרא‬ ‫אין‬ .‫ב ר א‬ ‫* ר א שי ת‬ .‫י ש ר ב עיניו‬ ‫לא שר‬ ‫ונ תנ ה‬ ‫בראה‬ ‫הו א‬ .‫הי א‬
:‫ כ מו־ ש ד ר ש ו ה ו ר ב ו ת י נ ו ז כ ר ו נ ם ל ב ר כ ה‬, ‫ד ר ש נ י‬
TT ! ‫־‬ T ! ‫־‬ •* ‫״‬ T I V : ‫י‬ - " { T
:‫ב ר צ ו נ ו נ ת נ ה ל ה ם ו ב ר צ ו נ ו נ ט ל ה מ ה ם ו נ ת נ ה לנו‬
T T T ! V •• T T 5 1 ‫־‬ V T T T ! < ‫־‬

-- --------------------------------------------------------- TRADUCCION DE RASHI

,El la c ie o y la entrego a quien le pareci6 recto a Sus ojos. P o r Su voluntad la entrego a ellos
lo s s ie te p u e b lo s k e n a a n im , y por Su voluntad la tomo de ellos y la entregd a nosotros . ” 7

‫ ך א‬3 ‫ ג ר א ש י ת‬/ E N 8 l p r i n Y i p i o q 8 l Y r 8 Q r q 8 [DIOS]. Este pasaje exige ser explicado mediante una
exegesis m idra shica ,8 9 com o 10 interpretaron nuestros M aestros, de bendita m em o ria :10 Dios

su sta n tiv o g e n e ric o . P o r e llo , e n h e b re o los v e rb o s p o r tr a d ic i 6 n d e sd e M o sh e , 10 m a s lo g ic o s e r ia q u e

q ue 10 m o d ific a n fre c u e n te m e n te e s ta n e n p lu ra l, la T o ra no com en zase por ese re la to . H u b ie r a
c om o en e sta fra se . H a y q u e le e r im p lic ita m e n te los b a sta d o c o n 10 q u e se e n s e n a so b re el p rin c ip io d e
miembros del pueblo de Isra e l. E n o c a sio n e s h e m o s la C re a c io n e n los D ie z M a n d a m ie n to s [v e r Shemot
su stitu id o “ Is ra e l” p o r “ is ra e lita s ” p a ra q u e h a y a 3 1 :1 7 ], d o n d e e x p lic ita m e n te se d ic e q u e D io s c r e 6
ac ue rd o e n tre el su sta n tiv o y lo s v e rb o s . el u n iv e rs o e n se is d ia s y c e s o d e S u o b r a c re a tiv a
e n el s e p tim o . P o r o tr a p a r te , el R a m b a n se n a la q u e
7. Tanjuma Yashan 11, Bereshit Raba 1:2; Yalkut
d e e ste c o m e n ta r io c ita d o p o r R a sh i ( b a s a d o e n
Shemot 187. R a sh i y a d ijo q u e e n se n tid o e s tric to la
Tehilim 1 1 1 :6 ), se a p re n d e que c o n s titu y e un
T o ra d e b io h a b e r c o m e n z a d o p o r el p r im e r p re c e p to .
p rin c ip io d e l a c o n d u c tio n d iv in a d e la h is to ria q u e
P o r e llo , la ra z o n p o r la c u al d e h e c h o c o m e n z o p o r
c u a n d o u n p u e b lo tr a n s g r e d a la v o lu n ta d d e D io s
los re la to s d e la C re a c io n y d e l d e s a rro llo h isto ric o
a m e rite s e r e x ilia d o o p e r d e r e l te r r ito r io q u e E l
de la h u m a n id a d fu e p a ra d e m o s tra r q u e , sie n d o
o rig in a lm e n te le h a b ia a d ju d ic a d o .
D io s el C re a d o r, la tie rra e n te r a e s S u y a y, en
c o n se c u e n c ia , E l p u e d e a d ju d ic a r su s d ife re n te s 8 . E n e s ta tr a d u c c io n se han a d o p ta d o a lg u n o s

re gio n es a q u ie n d e se e. E n e s te c a so , h a b e rle s n e o lo g is m o s p a r a m e jo r v e r tir el se n tid o d e c ie rta s

q u itad o a los k e n a a n im el te r r ito r io q u e in ic ia lm e n te e x p r e sio n e s . E l te rm in o \‫ ך ך(׳‬, derash, se r e fie re al

h a b ita ro n se d e b io a su b a jo c a r a c te r m o ral; y a n a lisis e x h a u s tiv o d e l te x to e n b u s c a d e d iv e rsa s

e n tr e g a d o a Isra e l fu e p o rq u e e s te p u e b lo tie n e la in te rp re ta c io n e s p o s ib le s m as a lld de su m e ro

m ision d e c u m p lir los p re c e p to s o rd e n a d o s p o r D io s se n tid o lite r a l, u tiliz a n d o u n a m e to d o lo g ia e x e g e tic a

y c o n d u c irse con in te g rid a d e tic a ; es c on e s ta m u y r ig u ro sa . R a s h i f r e c u e n tm e n te u tiliz a la p a la b ra

c o n d itio n que D io s le s e n tr e g o ese te rrito rio ‫ ־ ש‬1 ‫ מ ך‬, midrash [p lu ra l, midrashim ] p a r a r e f e r ir s e a

a lg u n a d e e s ta s in te r p r e ta c io n e s . H e m o s tr a d u c id o
(Mizraji). D e e ste c o m e n ta rio d e R a s h i s e p o d ria
e ste te rm in o p o r “ e x e g e s is m id r a s h ic a ” . L a e x e g e sis
in ferir que el re la to de la C r e a c io n no se ria
e s el a n a lis is y la e x p o s itio n d e l s e n tid o d e l te x to .
n e c esa rio e n si m ism o . A e sto e l R a m b a n o b je ta q u e
R a sh i ta m b ie n u tiliz a la e x p re s i6n ‫אג ד ה‬ ‫ מךך ש‬,
tal p o stu ra e s d ific il d e so ste n e r, p u e sto q u e el re la to
midrash agadd, p a r a r e f e r ir s e a la in te r p r e ta c io n d e
d e la C re a c io n c o n stitu y e el f u n d a m e n to m ism o de
u n p a s a je q u e fo r m e p a r te d e la agadd. E s te e s u n
la T ora: c o n tra las re lig io n e s e id e o lo g ia s p a g a n a s,
te rm in o g e n e r ic o que e n g lo b a la s d iv e rsa s
la T o ra a fir m a q u e el m u n d o n o e s e te rn o , sin o q u e
in te rp re ta c io n e s d e c a r a c te r n o le g a l q u e lo s S a b io s
tuvo un o rig e n en el a cto c r e a tiv o d e D io s. A s i, p u e s,
h ic ie ro n d e lo s v e rs ic u lo s d e la T o ra . E s ta e x p re sio n
no p o d ria d e c ir s e q u e e n si m ism o el re la to d e la
se ra tr a d u c id a p o r “ m id r a s h a g a d ic o ” .
C re ac io n so lo tie n e c o m o p r o p o sito ju s tif ic a r el
he ch o d e q u e D io s e n tre g o la T ie r r a d e Isra el a los 9. P u e sto q u e la T o ra n o p r e te n d e a q u i e x p o n e r el
ju d io s. P o r e llo , el R a m b a n m is m o r e sp o n d e a e sta o rd e n c r o n o lo g ic o e x a c to en que o c u r rio la

o bje cio n su y a a firm a n d o q u e aun c u a n d o si es C re a c io n . D e h a b e r s id o 6 s a su in te n c io n , h a b r ia

ese nc ia l q u e la T o ra e n se n a se al s e r h u m a n o q u e el e sc rito ‫ \ ו נ ה‬0‫ ב ך א‬, q u e lite r a lm e n te si s ig n if ic a en el

m u n d o fu e c re a d o , p u e sto q u e la d e s c rip c io n q u e los principio, al inicio, m ie n tr a s q u e ‫ ב ר א ש י ת‬, ta l c o m o

v ersic u lo s o f re c e n dp la C re a c io n n o p u e d e n se r R a s h i s e n a la r a m a s a d e la n te , n o e x p r e s a ta l id e a p o r

e nte n d id o s lite ra lm e n te y su s ig n if ic a d o e x a c to h a lla rs e e n e sta d o c o n s tr u c to ( Sefer haZikaron).

so la m e n te e s a c c e sib le a lo s sa b io s q u e 10 re c ib ie ro n 10. Bereshit Raba 1:6.

1:1 — ‫ א‬:‫א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 4

RASIII

‫ל הו רו ת כ ך ה י ה לו ל כ ת ו ב ב ר א ש ו נ ה ב ר א א ת‬
T T T V ‫ י‬T I * ‫ז ז‬ ‫י‬ T
1‫ כ ב‬:‫ ןד ר כ ו ( מ ש ל י ח‬-‫י ת‬. ‫ ש‬. ‫ א‬. ‫ ר‬- ‫ ר א ת‬..‫ק‬v ‫נ‬, ‫ש‬,1 ‫ ה ת ץו ר ה‬- ‫ ב י ל‬,‫ בן ש‬,
J

‫ ש א י ו ל ד ר א ש י ת ב מ ק ו ־ א ש א י נ ו ד ב ו ק‬/‫ה ש מ י ם ו ג ו‬ ‫ו ב ש ב י ל י ש ך א ל ש נ ק ך א ו ר א ש י ת ת ב ו א ת ה( י ר מ י ה‬
‫ כ מ י ־ ב ר א ש י ת מ ב< ל כ ת י ה ו י ק י ם‬, ‫ל ת ב ה ש ל א ח ר י ו‬ ‫ ב ר א ש י ת‬: ‫ ו א ם ב א ת ל פ ך ש ו כ פ ש ו ט ו כ ך פ ך ש ה ו‬.1‫ ג‬:‫ב‬
‫יו׳ ר א ש י ת‬:‫׳ ר א ש י ת מ מ ל כ ת ו ( ל ק מ ו י‬1‫ א‬:‫(י ר מי ה מ‬ ‫ ו ה א ר ץ היונ ה תי הוו בי הו ן חי ש ך‬, ‫ב ר י א ת ש מ י ם ן א ך ץ‬
‫ א ף כ א ן א ת ה א ו מ ר ב ר א ש י ת‬.>‫ ד‬:‫ך ג נ ך ( ד ב ר י ם י ח‬ ‫ ו ל א ב א ה מ ק ך א‬. ‫׳ ו י י א מ ר א ל י ה י ם י ה י א ו ר‬,‫ןגיו‬
‫ ן ד ו מ ה ל ו‬. ‫ב ר א א ל י ה י ם וגו׳ כ מ ו ב ר א ש י ת ב ר ו א‬ ‫ ש א ם ב א‬,‫ל הו רו ת ס ד ר ה ב ר י א ה ל ו מ ר ש א ל ו ק ך מו‬
T R A D U C C 16N DE RA SIII

cre6 el mundo por la T o r3, la cual es llainada “el principio [‫ ]! א ש י ת‬de Su cam ino” 11 y por el
pueblo de Israel, el cu a l es llam ado “la primicia [‫ ] ר א ש י ת‬de Sus frutos.” 12 Pero si deseas
interpretar la frase ‫ ב ר א ש י ת ב ך א‬conform e a su sentido sim ple, asi debes explicarla: “A l principio
de la creacidn d e [‫ ] ג ר י א ת‬los cielos y la tierra, la tierra era confusion y vacio, y obscuridad sobre
la faz del abismo, etc., e n to n c e s Dios dijo: H aya luz.” 13 La Escritura no vien e a ensenar el orden
cronol6gico de la C reaci6n queriendo decir que estos elementos - lo s cielos y la tierra- fueron
creados al principio de todo 10 demas. Pues si hubiera querido enscflarnos eso, deberia haber
es cri t o: '‫ ב ר א ש ו נ ה ב ר א א ת ה ש מ י ם ו ג י‬, “P rim eram ente cre6 los cielos, etc.” Pues en la Escritura toda
ocurrencia del term ino ‫ר א ש י ת‬ se halla en estado constructo con respecto al sustantivo
sig u ie n te ,14 com o, por ejemplo, en los versiculos: “En el principio [‫ ] ב ר א י י ת‬del reinado de
Y ehoyakim ” ; 15 “el principio [‫ ] ר א ש י ת‬d e su reinado” ; 16 “ las primicias [‫ ] ר א ש י ת‬d e tu grano.” 17 D e
igual modo, en este caso tam bien debes decir que la frase ‫ ב ר א ש י ת ב ר א א לי הי ם ו גו׳‬es equivalente en
significado a 18, ‫ א‬1‫“ ב ר א ש י ת ב ר‬en el principio del crear”. 19 Sim ilar a este caso tenemos el versiculo

11. M ishle 8 :2 2 . a d ic io n d e la le tra ‫ת‬ al fin a l, co m o en la p a la b r a

‫ ר א שי ת‬.
12. Yirmeyahu 2 :3 . S e g u n e s ta e x e g e s is m id r a s h ic a ,
e l p r e fijo ‫ ב‬d e la p a la b ra ‫ ב ר א ש י ת‬ti e n e el sig n if ic a d o 15. Yirmeyahu 2 7 :1 .
d e por, en aras de, y n o el d e en (Sifte Jajamim). 16. Infra, 10:10.
S e g u n e sto , la ra z o n p o r l a c u a l D io s c r e o e l m u n d o
17. Debarim 18:4.
p o r la T o rd y p o r Isra e l s e d e b e a q u e D io s 10 c re o
p a ra q u e e n e l s e c u m p lie r a S u v o lu n ta d , p la sm a d a 18. S e g u n la tr a d itio n m a so re tic a , el v o c a b lo ‫ ב ר א‬se
le e c o m o u n v e rb o e n p re te rito , ‫ י ב ך א‬P e r o , c o m o
e n lo s p r e c e p to s d e la T o rd , y so lo Isra e l lo s c u m p le
R a sh i a firm a , p u e sto q u e el su sta n tiv o ‫ ב ר א ש י ת‬e s ta
(Gur Arye).
e n e sta d o c o n stru c to c o n re s p e c to a e se v e rb o y e s te
13. R a sh i e n f a tiz a aqui que lo s tre s p rim e ro s
e sta d o s o lo p u e d e d a rs e e n tr e d os su s ta n tiv o s, ‫ב ר א‬
v e rsic u lo s c o n stitu y e n una m is m a c o n tin u id a d
d e b e e n te n d e rs e c o m o ‫ א‬1 ‫ ב ר‬, q u e es u n in fin itiv o
te m a tic a y d e b e n se r le id o s c o m o si fo rm a se n u n a c o n stru c to que en e ste c a so fu n c io n a com o
s o la fra se , c o m o se e x p lic a r a m a s a d e la n te [v e r las su sta n tiv o : el crear o la creacidn (Gur Arye).
n o ta s 19 y 3 1 ] . T e n e m o s a si q u e la fra s e in i t i a l de la T o ra e s u n a
14. E n h e b re o , semijut. E s t e fe n o m e n o g ra m a tic a l s e c u e n c ia d e te rm in o s e n e s ta d o c o n stru c to : ‫ב ך א ש י ת‬
se d a m u c h o e n h e b re o e n tr e d o s su sta n tiv o s, u n o d e c o n re s p e c to a ‫ ב ר א‬, y e s te c o n re sp e c to a ‫ א ל ו ז י כ ז‬. L a
lo s c u a le s e s ta su b o rd in a d o a l o tro , el c u a l 10 fra s e , p u e s , d e b e e n te n d e rs e e n el sen tid o d e “ en el

d e te rm in a . T ie n e el m is m o se n tid o q u e e l in d ic a d o p r in c ip io del crear de D io s ...” o “ en el p rin c ip io de

p o r la p r e p o s itio n de e n e sp a n o l. P o r e je m p lo , la creacidn por D io s d e lo s c ie lo s y la tie r r a ” , e tc .

“ c re a c io n de lo s c ie lo s” e s u n a fra s e c u y o p rim e r 19. P o r c o n s ig u ie n te , se g u n R a sh i, d a d o q u e la s tr e s
su sta n tiv o , “ c r e a c io n ” , e s ta su b o r d in a d o al p rim e ra s p a la b ra s e sta n e n e sta d o c o n s tru c to , el
sig u ie n te , “ c ie lo s ” . E n h e b r e o e l e sta d o c o n stru c to p rim e r v e rs ic u lo n o q u ie re d e c ir q u e 10 p r im e ro q u e
e n u n s u s ta n tiv o f e m e n in o se e x p r e sa m e d ia n te la D io s h iz o fu e c re a r lo s c ie lo s y la tie rra (e s p o r e sto
 5 / BER ESH IT — PA R A SH A T BER ESHIT 1:1 — ‫ א‬:‫א‬

---------------------------------------------------------------------- ■RASIII ---------------------- -- ------------------------------------------------

‫מי‬ ‫פי ר ש‬ ‫ן לי א‬ ,‫ ח‬:‫ח‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫ד מ ש ק‬ ‫חי ל‬ ‫א ת‬ ‫כ לו מ ר‬ ,>‫ ב‬:‫א‬ ‫( הו ש ע‬ ‫ב הו ש ע‬ '‫ה‬ ‫ד ב ר‬ ‫ת ח ל ת‬

‫מ בן‬ ‫( ע מו ם‬ ‫ב ב ק רי ם‬ ‫י ח רו ש‬ ‫א ם‬ ‫ו כ מו‬ .‫י ש א נ ו‬ ‫ב הו ש ע‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ד‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫של‬ ‫ד בו רו‬ ‫ונ ח ל ת‬,
‫ו כ מו‬ .‫ב ב ק ר י ם‬ ‫א ך ם‬ ‫? ח רו ש‬ ‫א ם‬ ‫פי ר ש‬ ‫!־ ל א‬ ‫ל הו רו ת‬ ‫תי א מ ר‬ ‫ ו א ם‬/‫הו ש ע ו ג ו‬ ‫א ל‬ ‫ה׳‬ ‫ויי א מ ר‬
‫ו לי א‬ ,‫מ ר י ו‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫א ח רי ת‬ ‫מ ר א שי ת‬ ‫מ גי ד‬ ‫ס כ ל‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ת ח ל ה נ ב ר א ה ו פ רו שו‬ ‫ש א לו‬ ‫ב א‬
‫א ם‬ ,‫ד ב ר‬ ‫א ח רי ת‬ ‫ד ב ר‬ ‫מ ר א שי ת‬ ‫מ גי ד‬ ‫פר ש‬ ‫ל שונ ם‬ ‫ש מ ק צ רי ם‬ ‫מ ק ר או ת‬ ‫ל ד‬ ‫ וי ש‬,‫א ל ו‬ ‫ב ך א‬
‫ק ך מו‬ ‫ה מי ם‬ ‫ש ה רי‬ ,‫ע צ מ ד‬ ‫על‬ ‫ת מ ה‬ ,‫כ ן‬ ‫ד ל תי‬ ‫סג ר‬ ‫לי א‬ ‫כי‬ ‫כ מו‬ ,‫א ח ת‬ ‫ת ב ה‬ ‫ו מ מי טי ם‬,
‫פני‬ ‫על‬ ‫מ ר ח פ ת‬ ‫א לי הי ם‬ ‫ו רו ח‬ :‫כ ת י ב‬ ‫ש ה רי‬ ‫ ו כ מ ו י ש א‬.‫מ ס ו ג ר‬ ‫מי‬ ‫פר ש‬ ‫ ו ל א‬,‫מ ו‬ ‫ב טני( איו ב‬

TRA D UCCION DE RA SIII

s ig u ie n te : “ A l com ien zo del ha blar [‫ ל‬3 ‫ ] ו נ ו ז ל ת ך‬del E te r n o a H o sh e a ” , 20 q u e , e n e f e c to , q u ier e

decir: A l co m ien zo de la alocucidn del S a n to -b e n d it o e s - a H o sh e a , “ el E te r n o d ijo a
H o sh e a ...” 21 P er o si, a p e s a r d e to d o , q uier es a firm a r que e s t e v e r s i c u l o tien e com o p ro p 6 sito
in d ica r que esto s - l o s c ie lo s y la t i e r r a - fu ero n los prim er os en se r c r ea d o s y que a pesar d e
e s t a r e n e s ta d o c o n s tr u c to si sig nifica q u e en el p rin cip io de todo D i o s cr e6 a esto s, a d u c i e n d o
q u e h a y v er sic u lo s b ib lic o s que abrevian su le n g u a je 22 y o m ite n a lg u n a p a la b ra . P o r ejem p lo ,
en e l v e r s ic u lo : “P o rq u e no cerr6 las p ue rta s de m i v ie n tr e ...” 23 d o n d e la E s c r i t u r a no a cla ra
e x p lic ita m e n te qui6n las deb io cerra r. Y tam bien co m o en e l s i g u i e n t e c a s o : “ Se llev a ra las
riq u eza s de D a m a sco ...” 24 do nd e tam po co exp licita qui6n se la s llev a ra . Y asim ism o com o en
la f r a s e : “ Si ara con b ueyes” , 25 do nd e no ex p lica q u e d e h e c h o q u ie r e d e c i r : “ S i u n lio m b re ara
co n b u e y es...” Y sim ila rm ente c o m o en e l s ig u ie n te c a s o : “D e c la r a n d o d esd e el p rin c ip io hasta
el fin ”, 26 d on d e no aclara q u e e n r e a l i d a d q u ie r e d e c ir : “ D e c la r a n d o d esd e el p rin c ip io de u n a
cosa hasta el fin de u n a cosa ” . 27 Si fuera asi, q u e e s te v e r s i c u l o s i .q u i s i e r a in d i c a r e l o r d e n
c r o n o l 6 g ic o d e la C r e a c i 6 n , en to n ce s te so r p r e n d e r £ s,28 pues la s a gu as p rec ed ie ro n a los c ie lo s
y la tie r r a , p ue sto q u e est& escrito que “el a lien to d e D io s p la n ea b a so b r e la su p e r fic ie d e las

q u e n o sig n if ic a “ e n el p rin c ip io c re o D io s los c ie lo s e sta d o c o n s tr u c to d e la p a la b r a ‫ ב ר א י י ת‬, u n ie n d o la a

y la ti e r r a ” ). El v e rsic u lo in icia l no p re te n d e ‫פל‬ (Gur Arye). E sto al m is m o tie m p o p e rm itin 'a
in f o rm a rn o s c u a l fu e el o rd e n c ro n o lo g ic o d e la p re s e rv a r el v e r b o ‫ ב ר א‬c o m o u n v e rb o c n p r e te rito ,
C r e a c io n . P o r e llo m ism o , no d e b e se r le id o c o m o “ c re o ” . E n g ra m a tic a , u tiliz a r u n m o d o d e e x p re sio n
u n a c la su la in d e p e n d ie n te d e los d o s v e rsic u lo s q u e a b re v ia d o se c o n o c c c o m o “ e lip s is ” .
le s ig u e n , sin o c o m o in tr o d u c tio n a la d e s c r ip tio n
2 3. 1yob 3 :1 0 .
d el e s ta d o d e la tie r r a q ue e so s v e rs ic u lo s h a c e n , la
2 4 . Yeshayahu 8 :4.
c u al c u lm in a e n el v . 3 [ve r m as a d e la n te la n o ta 3 1 ].
2 5 . Amos 6 :1 2 .
20. Hoshea 1:2.
2 6 . Yeshayahu 4 6 :1 0 .
2 1 . P a ra re fo rz a r su te sis, R a sh i tra e e ste e je m p lo en
el c u a l e s n e c e sa rio su sta n tiv a r el v e rb o ‫( ד ב ר‬q u e 2 7 . E n to d o s e sto s c a so s h a y e le m e n to s e se n c ia le s
lite ra lm e n te e sta e n p re te rito , “ h a b lo ” ) d a n d o le el d e la o r a tio n q u e s o la m e n te e s ta n im p lic ito s . R a sh i
se n tid o d e ‫ ד ב ו ר‬, alocucidn , d e b id o a q u e el te rm in o e x p lic ita c u a le s so n e s to s e le m e n to s .
‫ ו׳נ חיי^ ת‬e sta en e s ta d o c o n stru c to c o n re sp e c to a e l, 10
2 8 . Q u ie re d e c ir que si 10 e x p lic a s a si se te
m is m o q u e a q u i ‫ ב ר א ש י ת‬c o n re sp e c to a ‫ ב ר א‬.
p re se n ta ra la d if ic u lta d de por que la T o r a n o
2 2 . E s d e c ir, q u e a lg u n o s te rm in o s n o a p a re c e n d e sc rib io c u a n d o o c u rrio la c r e a c io n d e la s a g u a s si
e s c rito s e x p lic ita m e n te , sin o q u e e sta n im p lic ito s. re a lm e n te p rc te n d ie ra n a r r a r el o rd e n c ro n o lo g ic o d e
En e s te c a so , el su s ta n tiv o ‫ פ ל‬, “ to d o ” s e ria el la C re a c i 6 n . P e ro se g u n el ra z o n a m ie n to d e R a sh i
s u s ta n tiv o im p lic ito . E sta h ip 6 te sis -q u e R a sh i e s ta d ific u lta d n o se p r e s e n ta p o rq u e se g u n el la
c r itic a r a a c o n t i n u a t i o n - p e rm itin 'a c o n s e rv a r el T o ra so lo q u ie re d e sc rib ir 10 q u e 0 c u rri 6 despues d e
1 :2 — ‫ ב‬:‫א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 6

cielos v la tierra, 2cuando la tierra era ‫הי ת ה‬

JX J IT
‫ב ו ה א ר ץ‬
* V T T J
:‫ה א ר ץ‬
i %• I T T
‫ו א ת‬
J•• J
□ ‫ה^ מ י‬
• V.“ T ‫*־‬

o n k 8 l 6s
‫ ב ן א ך ע א רןז ו ת‬:‫ש מ י א ו י ת א ך^ א‬
------------------------------------------------------------------------ R A S H f -----------------------------------------------------------------------

‫עלה‬ T
‫שבתחלה‬
J T • t “
/‫ה‬ V
‫בר א‬ T T
:‫נ א מ ר‬ ”
‫ולא‬
VI V
.‫א ל ה י ט‬
t • V I
‫המקרא‬ t ' l ‫י‬
‫ל א גלה‬
“T ‫י‬ '
‫ ו ע ד י ו‬.‫ה מ י ם ( ל ה ל ן פ ס ו ק בן‬
• “ t ” ‫י‬ ‫׳‬ ‫י‬ T ‫״‬

‫ש אין‬
‫״‬ •‫י‬ v
‫וראה‬ T T {
,‫ב מ ד ת ה דיו‬
' ‫״‬ ”
‫ב מ ח ש ב ה לב רי א תו‬
‫־‬ , r 1 * T T I
‫למדת‬ t T I
‫ה א‬
‫־‬ T
.‫הי ת ה‬
T T
‫מ תי‬
{ T
‫ה מי ם‬
** T. - -
‫ברי א ת‬ - • ‫ן‬

‫ר ח מי ם‬ ‫מדת‬ ‫ו הקדי ם‬ ‫מ תקי ם‬ ‫ה עול ם‬ ‫מ א ש‬ ‫ש ה ש מי ם‬ ,‫ו עו ד‬ .‫ל א ר ץ‬ ‫ה מי ם‬ ‫ש קך מו‬

‫ביו ם‬ ‫דכ תיב‬ ‫ן הינו‬ .‫מ דין‬ ‫למדת‬ ‫ו שתפה‬ ‫ה מקךא‬ ‫למד‬ ‫לי א‬ ‫פרחד‬ ‫על‬ .‫נ ב ך או‬ ‫ו מי ם‬
:‫ ח‬:‫ב‬ ‫( ל ק מן‬ ‫ו ש מי ם‬ ‫ארץ‬ ‫אל הי ם‬ ‫ה׳‬ ‫ע שו ת‬ ‫ברא‬ :‫ב ל ו ם‬ ‫ו ה מ או ח רי ם‬ ‫ה מו קד מי ם‬ ‫בסדר‬
TRA D U C C 16N D E RA8I11

a g u a s.” 29 P e r o la E scritu ra to d a v fa no ha reve la do cuAndo o currio la crea ci6 n de la s a g u a s. P o r

10 ta n to , de esto a p r e n d e s quo la creacidn de las aguas p recedi6 a la creaci6n de la tier ra . Adein&s,
otra prueba adicional d e que los cielo s y la tierra no fueron primero que todo es q u e lo s c ielo s m ism os
fu eron cr e a d o s d e fu eg o y a g u a .30 A si, p u e s, fo rzo sam en te debes admitir q ue la E sc r itu r a no viene
a e n se n a r n o s aquf el o r d e n c r o n o l6 g ic o de las p rim eras y las p o str e ra s obras de la C reacidn.31
0 ‫ ב ר א א ל ו! י‬/ CREAR DE DIOS. S in em b a r g o , la Tord no d ice aquf “ en el principio del cr e a r del
E te r n o .” 32 P u e s in ic ia lm e n te D io s p la n eo cr e a r el mundo con el atr ib u to de J u stic ia , p ero al ve r
q ue el m u n d o n o h u b iera sid o c a p a z de so b rev iv ir solam ente con el atributo de Justicia, an tep u so
el a tr ib u to d e M ise r ic o r d ia y 10 a so ci6 a l a tr ib u to de J u sticia. E s p o r esto q u e m&s adelante esta
escrito : “ E n e l dia q u e e l E te r n o [‫׳‬rt] D io s [‫ ] א ל ה י ם‬hizo la tierra y los cielo s.” 33

la c re a c io n d e lo s c ie lo s y la ti e r r a (Sifte Jajamim). condiciones q u e p re v a le c ia n e n la ti e r r a c u a n d o , en

el p rin c ip io d e su o b ra c re a tiv a , D io s d ijo q u e
29. V e r el v . 2 . L o c u a l im p lic a r ia q u e durante la
h u b ie ra lu z (.Mizraji; Sifte Jajamim).
c re a c io n d e lo s c ie lo s y la tie rra , el “ a lie n to d e D io s ”
y a e s ta b a p la n e a n d o s o b re la s u p e r f ic ie d e la s a g u a s. 3 2. E ste n o m b re d e sig n a a l T e tr a g r a m a 0 N o m b re
E s ta e s la p r im e r a p r u e b a q u e R a sh i a d u c e p a ra d iv in o d e c u a tro le tr a s , ‫> ה ו ה‬, el c u a l p o r re v e re n c ia
d e m o s tra r q u e la c r e a c io n d e la s a g u a s p re c e d io a su a lta sa n tid a d s u e le a b re v ia rse ‫ ה׳‬e n h e b r e o . E ste
c r o n o l6 g ic a m e n te a la c r e a c id n d e lo s c ie lo s y d e la N om bre re p re se n ta el a tr ib u to de M is e ric o r d ia ,
tie rra . m ie n tr a s q u e el n o m b re ‫ א ל ה י ם‬d e n o ta al a tr ib u to d e

30. La p a la b r a ‫ ש מי ם‬, cielos, es una p a la b ra Ju s tic ia . E n e sta tr a d u c c io n s e h a v e r tid o el N o m b re

c o m p u e s ta d e \‫ א(׳‬, fuego, y ‫ מ י ם‬, agua. S ie n d o q u e '‫ ה‬p o r “ e l E te rn o ” , p u e s to q u e e s u n n o m b re q u e en
lo s c ie lo s m is m o s e sta n fo rm a d o s p o r a g u a y fu eg o , si m ism o e x p r e sa la id e a de eternidad (e sta
e sto s n e c e s a r ia m e n te p re c e d ie ro n a la c re a c io n d e c o m p u e sto p o r la c o n ju n c io n d e lo s tr e s tie m p o s del
a q u e llo s. v e rb o ser: ‫ ה ; ה‬, era, ‫ ה ו ה‬, es, y nw , sera; la
v o c a liz a tio n q u e a p a re c e e n el te x to h e b re o no
3 1 . S in o e l h e c h o d e q u e cuando D io s c re o lo s
in d ic a la fo rm a e n q u e se p ro n u n c ia , p u e s este
c ie lo s y la tie rra , e s ta e ra c o n fu s i6 n , v a c io y
N o m b r e e s im p ro n u n c ia b le ) . P o r su p a r te , e l n o m b re
o b s c u rid a d , e tc ., y entonces “ D io s d ijo : H a y a lu z .”
d iv in o ‫ א ל ה י ם‬, e x p re s a la id e a d e a u to r id a d y ju ic io ,
A qui R ashi nos ensena que lo s tr e s p rim e ro s
y e s sie m p re u tiliz a d o c o m o a trib u to . ( A u n q u e p o r
v e rs ic u lo s d e b e n le e rs e e n fo rm a se c u e n c ia l: el
e llo m ism o p o d ria s e r tr a d u c id o c o n c ie r ta e x a c titu d
p rim e ro s ir v e d e c la u s u la in tr o d u c to ria ; el se g u n d o ,
p o r “ Ju e z su p re m o ” , h a sid o v e r tid o p o r “ D io s ”
d e c la u s u la d e s c rip tiv a ; el te rc e ro e s e l q u e c u lm in a
c u a n d o e s a p lic a d o a l S e r su p re m o , sig u ie n d o la
y d a se n tid o a lo s d o s p rim e ro s . E l se n tid o d e lo s d o s
tr a d u c c io n tr a d itio n a l d e e s te te rm in o al e sp a n o l).
p r im e ro s v e r s ic u lo s e s ta d e te rm in a d o p o r el h e c h o
d e q u e D io s d ijo “ h a y a lu z ” (v . 3 ), e n u n c ia d o q u e 3 3 . V e r infra, v. 2 :4 . E n e ste v e r s ic u lo la T o r a
c u lm in a la d e sc rip c i6 n d e to d o lo a n te rio r . La e x p lic ita m e n te d ic e q u e D io s [‫ ] א ל ת י ם‬c re o el m un d o
s e c u e n c ia d e v e rsic u lo s n o s in fo rm a c u a le s e ra n las tambien c o n el a trib u to d e M is e ric o rd ia , in d ic a d o
 7 / B E R E SH IT — PAR ASH AT B ER ESHIT 1:2 — ‫ ב‬: ‫א‬

confusion y vacio, con obscuridad sobre Di i l Jp ‫^ ל ״ פני‬ 'lilJI

la superficie del abismo y el aliento de ' ' ’
Dios planeaba sobre la superficie de las ‫^ל״ פני‬ ‫מ ך ח פ ת‬ □ ‫א ל הי‬ ‫ורו ח‬
o n k 8 l Gs —
‫ מ א ן ר ו ח א מ ן נ ן ך ם י י מ נ ^ ב א ע ל א פ י‬1‫ ה‬1‫צ ך י א ו ר י ק נ י א ו ח ש ו ב א פ ר ש ע ל א פ י ו‬

----------------------------------------------------------------------- RA SH I ---------------------------------

‫ע ל פני‬ . ‫ ט‬1‫ת ה‬ ‫ע ל פני‬ :‫ל ש י ן ר י ק ו ת ו צ ד ו‬ •‫בי הו‬ :!,‫ב ל ע ״‬ ‫ש א ך ם תזי ה ה‬ , ‫תי ה ו ל ש ו ן ת מ ה ו ש מ מ ו ן‬ .‫ת הוו ב ה ו‬

‫כ ס א ה כ בו ד‬ .‫ו רו ח א ל הי ם מ ר ח פ ת‬ :‫ה מ י ם ש ע ל ה א ך ץ‬ ‫א ש טו ר די שו ״ן‬ ,‫ת הו‬ :‫י ש ב ה‬ ‫בי הו‬ ‫על‬ ‫ו מ ש תו מ ם‬

TRADUCCION DE RASHI

2. ‫ת הו ו ב הו‬ / Y o n f u s i 6n y v Q Yi o . La p a l a b r a 34‫ת י ה ו‬ e x p re s a el c o n c e p to d e a s o m b r o y p a s in o . Se
a p lic a e s te te r m in o a l e s ta d o p rim ig e n io d e la tie r r a p o r q u e e l s e r h u m a n o s e q u e d a r f a a tt in i to y
p asm ado p o r el v a c i 'o [ t f i a ] q u e h a b f a e n e l l a .

‫ ת ה ו‬/C O N F U S 1 6 N . La palabra ‫ תי הו‬tiene un significado similar a astordisson e n f r a n c e s a n t i g u o . 35

•‫ ב י ה ו‬/ VA C f o . Esta palabra s ig n ific a v a c fo y d e s o l a c i o n . 36

‫ ם‬1‫ת ה‬ ‫פני‬ ‫ע ל‬ / SO BRE l Q S U P E R F IC IE q 8 l Q H is m o . Es decir, s o b r e la s u p e r f ic i e d e la s a g u a s q u e

e s t a b a n s o b r e l a t i e r r a . 37

‫ ו רו ח א ל הי ט מ ר ח פ ת‬/ y 8 l Q l i8 n t o q 8 D IO S p l Q n 8 Q H Q . 38 Se refiere a que el T ro no de G loria de D io s

p o r e l N o m b re ' ‫ ה‬. A l p rin c ip io d e su c o m e n ta rio y d e s o la c io n ” p a ra e x p lic a r ‫ בי הו‬, R a sh i

R a sh i q u iso d e c ir q u e , p u e sto q u e el N o m b re ‫ ה׳‬es a p a re n te m e n te e n tie n d e am bos te rm in o s com o
el “ n o m b re p r o p io ” d e D io s - m ie n tr a s q u e ‫ א ל ה י ם‬es s in o n im o s q u e e x p re sa n la m is m a id e a . P o r 10 ta n to ,
u n a tr ib u to q u e a lu d e a S u c a lid a d d e J u e z - , 10 n o s e r ia c la ro p o r q u e c o m e n to q u e ‫ תי הו‬e x p re s a la
lo g ic o h u b ie r a sid o q u e p rim e ro m e n c io n a s e Su id e a d e a s o m b ro y p a sm o . E s p o s ib le q u e q u ie ra
“ n o m b r e p ro p io ” y lu e g o el a trib u to (Dibre David). d e c ir q u e , si b ie n a m b o s te r m in o s so n sin o n im o s , la
N o 10 h iz o p o r la ra z o n q u e R a sh i se n a la . T o r a u tiliz o a d e m a s el te r m in o ‫ תי הו‬p a r a in d ic a r el
a lto g ra d o de v a c io y d e s o la c io n de la tie rra ,
3 4. E s ta p a la b ra h a sid o tr a d u c id a u s u a lm e n te p or
s itu a tio n q u e p ro v o c a n 'a el a so m b r o y la p e rp le jid a d
“ in f o r m e ” o “ d e s o la d a ” . E x p re sa u n c o n c e p to dificil
(Gur Arye). P o r su p a rte , el Targum Yonatcm ben
d e d e fin ir. E l T a rg u m d e O n k e lo s la v ie rte p o r ‫ צ ך ; א‬,
Uziel tra d u jo a m b o s te rm in o s p o r la fra s e : “desolada
desolacion. El R am ban la e n tie n d e com o una
d e se re s h u m a n o s y vacia d e a n im a le s ” .
re fe re n c ia a la m a te ria p r im ig e n ia e n su e sta d o
3 7. L a p a la b r a ‫ ת ה ו ם‬, “ a b is m o ” , e n la T o r a sie m p r e
in ic ia l in f o rm e , a s o c ia n d o la c o n c e p tu a lm e n te a 10
se r e fie re a las aguas que su rg e n de la s
q u e lo s g r ie g o s lla m a b a n hyle. R a sh ! la e n tie n d e no
ta n to c o m o u n a d e s c r ip tio n e x a c ta d el e sta d o d e la
p ro fu n d id a d e s s u b te rra n e a s (Mizraji). P e ro el
“ a b is m o ” en si m ism o n o tie n e “s u p e r f ic ie ” , p o r 10
tie rra , sin o c o m o u n a d e s c rip tio n d e la r e a c tio n
q u e a q u f e sta fra se n e c e s a r ia m e n te se re fie re la s
p e rp le ja d e u n o b se rv a d o r a n te el e sta d o d e so la d o y
a g u a s q u e e sta b a n so b r e la tie r r a . D e la s a g u a s si se
v a c io d e la tie rra .
p u e d e d e c ir q u e tie n e n “ s u p e r f ic ie ” . E l te rm in o ‫פ נ י ם‬
35. E n fr a n c e s m o d e rn o , etourdissement. E ste (q u e lite r a lm e n te s ig n if ic a rostro, semblante) e n e ste
te rm in o m o d e rn o h a v a ria d o un p o c o d e sig n ific a d o , c o n te x to d e b e s e r e n te n d id o c o m o superficie, e n el
pu es a c tu a lm e n te d e n o ta la p e r tu r b a tio n d e los s e n tid o d e a s p e c to s u p e rfic ia l d e las a g u a s.
se n tid o s , m ie n tr a s q u e a q u e llo a 10 q u e R a sh i se
3 8 . L a p a la b ra ‫ ר ו ח‬tie n e v a r ia s a c e p c io n e s : vienlo,
re fie re e s m a s b ie n p e rp le jid a d , e stu p e fa c c io n . E sta
aire, soplo. P o r e x te n s io n , ta n to e n h e b re o c o m o e n
re la c io n a d a c o n la p a la b ra aturdimiento en e sp a no l.
espanol y o tr a s le n g u a s m a s, se u tiliz a p a ra
3 6. E l T a rg u m tr a d u jo ‫ תי הו‬p o r ‫ צ ך ; א‬, desolacion, y s ig n if ic a r espiritu, y a q u e el e s p ir itu e s in m a te ria l y,
‫ בי הו‬p o r ‫ ך י כ ן מ א‬, vacio, c o n 10 c ua l h iz o u n a d istin c io n e n u n s e n tid o fig u ra d o , e s u n a fu e rz a in ta n g ib le q u e
e n su sig n ific a d o . P e ro al u tiliz a r las p a la b r a s “ v a cio a c tu a c o m o e l a ire 0 el s o p lo . L a fra se ‫ר ו ח א ל ה י ם‬
1 :3 -4 — ‫ ג ־ ר‬: ‫א‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 8

aguas, 3entonces Dios dijo: "Haya ‫י הי ״ אןיר‬ ‫א ל הי ם‬ ‫ויי א מר‬ ‫ג‬ :‫ה מי ם‬
lu z”; y hubo luz. 4Dios vio que la luz ‫א ת ״ ה אוי ר‬
v T v
‫איל הי ם‬ ‫ ״‬.‫• ע ״‬ ‫י‬:
‫וי ר א‬ —
‫ד‬ : ^‫ו י ה י ״ א‬
I ‫״‬ : 1‫־‬

era buena, y D ios separo entre la luz ‫ ר‬1‫ א‬11 ‫בין‬ □ ‫א ל הי‬ ‫ויי ב ד ל‬ ‫כי׳ ״ טו ב‬
-— — 0 n k e l6 s

‫ י ו ח ז א ין י ת נ ה ו ך א א ר י ט ב ו א פ ר ש יי ב י ן נ ה ו ד א‬:‫ ג ו א מ ר יי ע ז י ? ה ו ך א ו ה ו ה נ ה ו ך א‬:‫מ י א‬
----------------------------------------------------------------------------------- R A S H i ---------------------------------------------------------------------------------

‫ל ד ב רי‬ ‫צ רי פיו‬ ‫אנו‬ ‫בז ה‬ ‫א ף‬ . ‫ ר ה י טוו ב ו י ג ׳ ו ל‬1‫ה א‬ ‫של‬ ‫פיו‬ ‫ב רו ח‬ ‫ה מי ם‬ ‫פני‬ ‫ב א ו י ר ו מ ר ח ף ?ג ל‬ ‫עו מ ד‬

‫ש • ע י ם‬T ‫ר‬X ‫ב ו‬ ‫ש ״ת מ“ ש‬I ‫ 'ה‬I‫ל‬ ‫ד א י‬f ‫ב‬I ‫ש • •א י נ ו‬V ‫א ה ו‬T ‫ר‬T : ‫ ה‬I‫ ד‬T ‫א ג‬ ‫פ ת‬V ‫ח‬V ‫ מ ־ ר‬S ‫ה‬ ‫נ ה‬T‫“פ י ו ־‬ , ‫מ ר ו‬T ‫ “א‬I ‫ ב ״ מ‬I ‫ו‬ ‫הו א‬ ‫ב ר ו ׳ ד‬T ‫ק ר ו ש‬T ‫״ ה‬

‫פ ך‬ ‫פ שו טו‬ ‫ ו ל פ י‬.‫ל ב י א‬ ‫א ג תי ד‬ ‫ל צ די קי ם‬ ‫ן ה ב ךי לו‬ ‫א ת‬ ‫א לי לי ם‬ ‫ <י> ו י ר א‬: * ‫ב ל ע ״‬ ‫א קו ב טי ״ ר‬ .‫ה ק ן‬ ‫ע ל‬

------------------------------------------------- --------------------- TRADUCC16N DE K A S H I

estaba suspendido en el aire y planeaba encim a de la superficie de las aguas en virtud del aliento
de la boca del Santo -b e n d ito e s - y en virtud de Su palabra,39 de m odo sem ejante a una palom a
que sobrevuela encim a del nido sin tocarlo. El verbo ‫ מ ר ח פ ת‬significa 10 m ism o que acoveter en
francos an tig uo . 40
4 . ‫טו ב ןי ^ ך ל‬ ‫ה או ר הי‬ ‫א ת‬ ‫א ל הינז‬ ‫ ;וי ר א‬/ d io s v io q u e l a l u z e r a b u e n a , y !d i o s j s e p a r o . Para
com prender m ejor el sig nificado de este versiculo tambien necesitam os las ensenanzas de la
A ga dd :41 D io s vio qu e los m alvados no m erecian utilizar la luz primordial y por ello la separo
para los ju sto s en el M und o V enidero [olam ha'ba ] .42 Pero segun su sentido sim ple, asf debe ser

lite ra lm e n te p o d r ia s ig n if ic a r “ v ie n to ( o e sp iritu ) d e p a rte la m e ta fo ra e x p lic a tiv a c o n te n id a e n el tra ta d o

D io s ” . E s ta m is m a e x p r e s io n ta m b ie n a p a re c e en Jaguiga 15a, d o n d e se d ic e q u e el ‫א לי ה י ם‬ ‫רי ס‬
o tro s v e r s ic u lo s , c o m o e n e l v . 4 1 :3 8 y Shemot 31:3 so b re v o la b a e n c im a d e la s a g u a s “ e n fo rm a s im ila r
y 3 5 :3 1 . P e r o e n e so s v e r s ic u lo s n o tie n e el m ism o a c o m o u n a p a lo m a s o b re v u e la e l n id o sin to c a rlo ‫ ״‬.
s ig n ific a d o q u e a q u i, y a q u e se r e f ie r e al e sp iritu o A si, p u e s, el v e rb o ‫ ק<_ ר ח פ ת‬s ig n if ic a r ia m o v e rs e p o r
in s p ir a c i6 n p r o f e tic a e n v ia d a p o r D io s a u n se r e n c im a d e la s a g u a s sin to c a rla s . E l T a rg u m , sin
hum ano, 10 q u e n o se a p lic a a e s te v e rsic u lo . e m b a rg o , 10 tra d u c e p o r soplaba.
S ig u ie n d o la e x p lic a c io n d e R a sh i y e l T a rg u m d e 41. L a ‫ א גז ־ ה‬, “A g a d a ” , es el c o n ju n to de
O n k e lo s , q u ie n tr a d u c e la fra se ‫ ו ר ו ח א ל ה י ם‬p o r ‫ו ר ו ח‬ in te r p re ta c io n e s ra b in ic a s n o le g a le s , c u y o c o n te n id o
‫ מ ן ל! ך ם ה׳‬, un ‫[ ר ו ח‬que surgiaj de delante del Eterno, v a rla d e sd e 10 a le g o ric o h a s ta 10 filo so fic o . E n e sta
e s ta f ra s e d e b e e n te n d e r s e e n el s e n tid o d e q u e e ste tr a d u c c i6 n , c u a n d o R a sh i u tilic e e ste te rm in o 10
‫ רו« ת‬e r a “ a lg o ” q u e , p o r d e c ir lo a si, emanaba d e tr a d u c ire m o s p o r “ A g a d a 5’ a s e c a s o “ in te rp re ta c io n
D io s. No debe e n te n d e r s e e rro n e a m e n te co m o a g a d ic a ‫ ״‬, d e p e n d ie n d o d e l c o n te x to . C u a n d o R a sh i
“ e s p iritu d e D io s ” [v e r la n o ta sig u ie n te ]. u tilic e e l te rm in o ‫ מ ך ר ש‬, midrash, g e n e ra lm e n te 10
3 9 . P u e s to q u e n o te n d r ia s e n tid o a lg u n o a so c ia r la tra d u c ire m o s p o r “ e x e g e sis m id ra s h ic a ” [v e r m a s
id e a d e “ v ie n to ” o “ s o p lo ” a D io s [ni ta m p o c o a rrib a la n o ta 8].
e n te n d e r la e n e l s e n tid o d e “ e s p ir itu ” ], la fra se ‫ו ר ו ח‬ 4 2 . Jaguiga 12a. L o m is m o q u e e n el v . 1, R a sh i
‫א לי הי ם‬ n o d e b e e n te n d e r s e lite ra lm e n te . P o r e sta c ita a q u i u n a in te rp re ta c io n a g a d ic a p o rq u e del
ra z 6 n , R a s h i s e n a la a q u i q u e ‫ ר ו ח א ל ו ו י ם‬se re fie re al v e rsic u lo se e n tie n d e q u e a l p rin c ip io la lu z y la
T ro n o d e G lo r ia [kise ha'kabod] d e D io s , el cu al se o b s c u rid a d e s ta b a n m e z c la d a s y lu e g o D io s la s
m o v ia , s u s p e n d id o e n e l a ir e , e n c im a d e la s a g u a s se p a ro u n a d e o tra . P e r o e sto e s d if ic il d e c o n c e b ir,
p o r e fe c to d e l a lie n to y la p a la b r a q u e s a lia n d e D io s y a q u e la o b sc u rid a d e s p r e c is a m e n te la a u se n c ia d e
( Mizraji ; Gur Arye). E l c o n c e p to d e “ T ro n o d e lu z . Por 10 ta n to , e x p lic a que e s te a c to de
G lo ria ” a lu d e a la p r e s e n c ia y s o b e r a n ia d e D io s en “ s e p a r a tio n ” se re fie re a reservarla p a r a los ju s to s
el m u n d o . (Mizraji). S eg un e sta in te 1‫־‬p r e ta c i 6 n n o lite ra l, e s ta
4 0 . E n e sp a fio l, cubrir, cernirse. R a s h i c ita a q u i en lu z se re fie re a la L u z P rim o r d ia l d e la C re a c io n [or
 9 / B E R ESH IT — P AR ASH AT BERESHIT 1 :5 -6 — ‫ ה ־ ו‬: ‫א‬

y la obscuridad. 5Dios llamo a la luz ‫ ל אן־ ר‬1‫ ה ויי ק ר א א ל׳ הי ם‬:‫ו מ ן ה ח ש ך‬

Dia, y a la obscuridad llamo Noche; y ‫" ך ן^ ך‬1‫ ^ ך ב ן ק‬- < ‫ק ך א ^ ך ; ן י ך‬
hubo anochecer y hubo manana, dia ' :r ' ‫ ‘ ״׳־‬ir T !|,,T T T v \ ' : .
uno. - .
‫פ‬ :‫ב ק ר יו ם א ח ד‬ IT V J ) v V.

6Dios dijo: “Haya expansion en medio ‫ב תו ך‬ ‫ר קי ע‬ ‫י הי‬ ‫א מזי ם‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫ו‬

O N K E L 6S
‫ ה ו ק ך א יי ל נ ה ו ך א י מ מ א ו ל ח ש ו כ א ק ר א ל י ל י א ו ה י ה‬:‫ו ב י ן ח(׳\ו כ א‬
‫ ו ו א מ ר יי י ך!י ך ק י ע א ב מ צ י ע ו ת‬:‫ך מ(׳\ ו ה ן ה צ פ ר י ו מ א רו ד‬
---------------------------------------------- K A S H I

‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫ש הי ה‬ ‫ל פי‬ ?‫א ח ד‬ ‫כ ת ב‬ ‫ל מ ה‬ ‫ן ל חי ש ך‬ ‫לו‬ ‫נ א ה‬ ‫ו אין‬ ‫טו ־ ב‬ ‫כי‬ ‫ר א הו‬ ‫פ ך( ץ ה ה‬

‫ע ד יו ־ ם‬ ‫ה מ ל א כי ם‬ ‫נ ב ר או‬ ‫ש ל א‬ ,‫ב ע ו ל מ ו‬ ‫י חי ד‬ ‫ת חו מו‬ ‫א ה‬ ‫ב ע ר בו בי א ו ק ב ע‬ ‫מ ש ת מ שי ם‬ ‫שי היו‬

•‫ר ק י י ג‬ ‫ <י> י ה י‬: ‫ר ב ה‬ ‫ב ב ר א שי ת‬ ‫מ פו ר ש‬ ‫כ ך‬ .‫ש נ י‬ ‫ל פי‬ .‫א רו ך‬ ‫ ם‬1‫<״> י‬ :‫ב לי ל ה‬ ‫ת חו מו‬ ‫ו א ה‬ ‫ביו ם‬

‫ש מי ם‬ ‫שנ ב ר או‬ ‫פי‬ ‫ע ל‬ ‫ש א ף‬ .‫ה ר ק י ע‬ ‫? ת חז ק‬ ,‫ר א ש ו ן‬ ‫יו ם‬ ‫ל כ תו ב‬ ‫לו‬ ‫הי ה‬ ‫ה פ ר ש ה‬ ‫ל שון‬ ‫ס! ר‬

‫ב שני‬ ‫ו ק ר שו‬ ‫היו‬ ‫ל חי ם‬ ‫; ג דין‬ ,‫ה ר א ש ו ן‬ ‫ביו ם‬ .‫ר ב י ע י‬ ,‫ש ל י ש י‬ ,‫ש נ י‬ :‫הי מי ם‬ ‫ב ש א ר‬ ‫ש כ תו ב‬ ‫כ מו‬

TRA D UCC16N DE RASHI

ex p lica d a esta frase: D io s vio que la luz era buena , y que no er a co nv en ien te. pa ra ella y p ar a la
o b scu rid ad q ue fu n cio n a sen m ezcladas. Por consiguiente, a la luz le fij6 su d o m in io p ro p io
d u r a n te el dia y a la obscuridad su do m inio p ro p io d u ra n te la n o c h e .43

5 . ‫ י ו ם א ח ד‬/ d i a UNO. D e a cu er d o con el orden te rm in ol6 gico d e esta sec ci6 n , en este pasaje deberfa
esta r e sc r ito “e l p rim er d fa ”, tal com o esta escrito con r e sp e cto a los d em a s di'as: “ E l seg u n d o
dfa” , “ el te rce r d ia ”, “el cua rto dfa”, etc. Entonces, ^ por q u6 aquf e sta escrito “ dfa « « 0 ” ? 44
P o rq u e el S a n to -b e n d ito e s - era tinico en Su m u ndo , pues lo s Angeles no fu er o n cr ea d o s sino
hasta el seg u n d o dfa. A si esta exp licado en el midrash B eresh it R a b a . 45

6• ‫ י ח י ך ל(י*ג‬/ HAYA EXPANS16N. Esta frase significa: q ue la ex p a n si6 n - e l firm am en ta -46 se

haga firm e, se consolide. P u es a pesar de que los cielo s ha bfa n sid o c r ea d o s en el p rim er
dfa, to d a v fa esta b a n en estado 11'quido.47 Y se co n d e n sa r o n en e l seg u n d o dfa a cau sa

h a ’ganus], d e n a tu ra le z a m e ta f lsic a , fre c u e n te m e n te a si p o rq u e e n e s e m o m e n to D io s e ra el u n ic o se r e n

c ita d a e n lo s lib ro s c a b a lis tic o s c o m o re c o m p e n sa a
los ju s to s ; no e s la m ism a q u e la lu z n o rm a l
p ro c e d e n te d e l so l, el c ua l so lo fu e c re a d o h a sta el
c u a rto d ia [v e r, sin e m b a rg o , el c o m e n ta rio d e R a sh i
al v. 1 :1 4 ].
4 3. Bereshit Raba 3 :6 ; Pesajim 2 a. S egun el se n tid o
sim p le d e la fra s e , D io s a d ju d ic o a la lu z y a la
o b s c u rid a d tiempos d e fin id o s e n el m u n d o p a ra q u e
en e llo s e je rc ie se n su a c t i o n ( Sifte Jajamim). Si
el m u n d o .
4 5. Bereshit Raba 3 :8.
4 6 . ‫ ך כןי ע‬es u n su s ta n tiv o d e riv a d o d e la r a iz ‫ ר ק ע‬,
desplegarse, extenderse. P o r e so 10 tra d u c im o s p o r
“e x p a n s io n ” . L a p a la b ra “ f ir m a m e n to " e s la m as
u su a l p a ra tr a d u c ir ‫ ר ק י ע‬, p e r o p u e sto q u e d e n o ta a lg o
d u ro , firm e e n sf m ism o , y R a sh i se n a la q u e y a h a b fa
u n a ‫ר קיי ג‬ a n te r io r a la c u a l D io s o rd e n o q u e se

D io s n o la s h u b ie s e se p a ra d o y d e fin id o su s 11'mites, c o n d e n sa se y se h ic ie ra fir m e , h e m o s p re fe rid o el

el tie m p o d e c a d a u n a d e e lla s n o h u b ie ra sid o fijo, p rim e r te rm in o .

sin o q u e e je rc e rf a n su a c tio n en fo rm a c a o tic a , 4 7 . E s d e c ir, n o c o n so lid a d o , c a re n te d e c o h e sio n y

d e s o rd e n a d a (Baer Heteb). firm e z a . L a e x p a n sio n c e le s te to d a v fa n o h a b ia sid o
44. E l te rm in o ‫ א ח ד‬, “ u n o ” , e se n c ia lm e n te im p lic a c o n s o lid a d a e n su fo rm a fin a l, p o r 10 q u e R a sh i
la id e a d e unicidad, singularidad. E n e ste c a so , d e b e e n tie n d e q u e la fra s e ‫ י ה י ר ק י ע‬, “h a y a e x p a n s io n ” se
e n te n d e rs e e n el s e n tid o d e “ u n ic o ” , sie n d o d e fin id o re fie re al h e c h o d e q u e s e c o n s o lid a ra n .
1 :7 — * :‫א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 10

de las aguas, y que separe las aguas :‫ל מ י ם‬ ‫מי ם‬ ‫בין‬ ‫מ ב ד י ל‬ ‫וי הי‬ ‫ה מי ם‬
de las aguas. ” ‫ י‬D ios hizo la expansion, ^ ‫א ת ־ ה ר קז‬ 6 <‫א ל ך ן‬
v separo entre las aguas que estaban VV “ TIT , ‫ ־‬J"
debajo de la expansion y las aguas que ^• ^' ‫ל‬ P5
estaban p o r encima de la expansion; ‫לךלןיע‬ ‫ ל‬#‫מ‬ ‫א שר‬ ‫ה מז ם‬ ‫ובין‬
— — o n k 8 l 6 s

‫מ ע ל לו ־ ק מ ג א‬ ‫מ ן א ד י ?( ל ר ע ל ך ק י ע א ו ב י ו ב(י א ד י‬ ‫ביו‬ ‫ ז ! ־ ע ב ד י י י ת ך ק י ע א ו א פ ר י ש‬: ‫\ ב י ן כ ן י א ל מ י א‬£ ( ‫מ י א ו י ה י מ פ ר י‬

------------------------------------- ‫י‬------------- --------------------- RASHf ----------------------------------------------------------------------

‫ש ע ל‬ ‫ל מי ם‬ ‫ה ר קי ע‬ ‫ביו‬ ‫פ מו‬ ‫ל ר קי ע‬ ‫ה ע ליוני ם‬ .‫ר ק י ע‬ ‫י הי‬ :‫ב א מ רו‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫מג ע ר ת‬

‫ש ל‬V ‫ ר ו‬T‫ א” מ‬1 ‫ב ־מ‬I . ‫ ו י• ם‬I‫ת ל‬ ‫ש ••ה ם‬V ‫ת‬T ‫ד‬S‫ ־‬T‫ל מ‬ ‫א‬T ‫ ה י‬V T
.T ‫ה א ר ץ‬ T
‫פ ל‬ 1‫ י א‬:‫ א י ו ב כ ו‬S ( t‫ש מ י ם י ר ו פ פ ו‬ ‫־ ־ע ־ מ ו ד י‬ T
‫פ ת ב‬.. ‫ש‬ K.
‫מ הו‬ ■* T V V

‫ע מ דו‬ ‫ע ל‬ ‫ת קנו‬ .« * 1? ‫א ת י ז ך‬ ‫א ל הי ט‬ ‫ »> ו י ע ש‬: ‫מ ל ך‬ ‫כ א ד ם‬ ,) ‫מ ג ע ר ת ו ( ש ם‬ ‫ ו ב ש נ י י ךנ כ< הו‬, ‫ר א ש ו ן‬ ‫יו ם‬

‫( ד ב רי ם‬ ‫צ פ תי ה‬ ‫א ת‬ ‫מג ש ת ה‬ ‫כ מו‬ ,‫ע ש י ת ו‬ ‫ן הי א‬ ‫ תו ך‬3 :‫ע ל יו‬ ‫ה מ אי ם‬ ‫מג ע ר ת‬ ■‫ן ע ו מ ד‬ ‫ש מ ש תו מ ם‬

‫א ל א‬ ,‫נ א מ ר‬ ‫ל א‬ ‫ה ך קי ע‬ ‫ע ל‬ .‫ל ך קי ע‬ ‫מ ע ל‬ :1‫ י ב‬: ‫כ א‬ ‫מי ם‬ ‫בין‬ ‫ה פ ר ש‬ ‫שי ש‬ .‫ה מ י ם‬ ‫ב א פ< צ ע‬ .‫ה מי ם‬

--------------------------------------------------------------------- T R A D U C C I O N D E R A S H f -------------------------------------------------------------- r

d el e n u n c ia d o 48 d el S a n to - b e n d it o e s - cu a n do dijo: “H a y a ex p a n si6 n .” 49 A este fentimeno se

re fiere 10 q u e estd e s c r ito en e l versiculo: “ L os pilares d el cielo esta b a n in e sta b le s...” 50 d u ra n te
to d o el p r im e r dia debido a su falta de cohesion; y en el seg u n d o dia “s e atu rd iero n p o r Su
a m o n esta citin ” , 51 se m e ja n te a un h o m b re q ue se atu rd e y s e inm o viliza a n te el g rito de alguien
que le a m e n a z a .

‫ה מי ט‬ ‫ ך‬1‫מ‬ 8 n m 8 q io q 8 l Q s Q g u Q s. El termino / 3 ‫ב תו ך‬ .significa: en el m edio m ism o de las a g u a s

P u es h a y u n a se p a r a c i6 n e n tr e la s a gu as superiores y la ex p a n si6 n , co m o la hay en tre la
expa nsitin y la s a g u a s q u e est&n so b re la tierra. D e a q u i se a p ren d e q u e las aguas superiores
p en de n d e la p a la b ra d e l R e y [D io s [ . 52

7. ‫א ל הי ט א ת הן קי ע‬ ‫וי ע ש‬ / q io s h iz o l Q 8 x p Q n s i 6 n . En este caso, el verbo ‫ ו י ע ש‬significa que la afirm 6

en su esta d o id6neo. A e sta con solidaci6n se refie re el acto de “ h a cer” la expansi6n que se m enciona
aq ui.53 E l verbo \‫ מ ע ע‬tiene aqui un significado sim ilar al del versiculo: “ Y se hard ] ‫ [ ו ע ש ת ה‬las
uflas . ” 54

‫מ ע ל ל ר קי ע‬ / po r 8 n Y im Q q 8 l Q 8 x p Q n s io n . El texto no d ice “ so b re ] ‫ [ ע ל‬la ex p a n si6 n ” sin o “ p o r

4 8 . L ite ra lm e n te , “g r ito ” , “ a m o n e s ta c io n ” . sig n ific a d o , y a q u e la e x p a n s i6 n (e l firm a m e n to ) n o

se h a lla b a d e n tro d e la s a g u a s m ism a s, c o m o R a s h i
4 9 . Bereshit Raba 4 :2 . La “ e x p a n s io n ” o
“ firm a m e n to ” c e le s te [‫ ] ר ק י ע‬y a h a b ia s id o c re a d o en m ism o e x p lic a (Gur Arye).

e l p r im e r d ia . Es por e llo que la fr a se “ h ay a 53. P u e sto q u e su c re a c io n y a h a b ia te n id o lu g a r el

e x p a n sio n ” n o p u e d e r e f e r ir s e a su c re a c io n , sin o al p rim e r d ia , c o m o R a sh i m is m o y a e x p lic o (Gur
h e c h o d e q u e d e b f a c o n s o lid a r s e (Sifte Jajamim). Arye). V e r al re sp e c to la s n o ta s 4 7 y 4 9.
Segun e s ta e x p lic a c io n , el v e rb o ‫י הי‬ d e b e ria
54. Debarim 2 1 :1 2 . A d e m a s d e su a c e p c io n d e
e n te n d e rs e e n el s e n tid o d e convertirse en ‫] ״ קי ע‬, no
hacer la ra fz ‫ ע ש ה‬ta m b ie n im p lic a d a r a a lg o el
q u e la ‫ ר ק י ע‬fu e se c re a d a .
e sta d o q u e le c o rre s p o n d e , p e r fe c c io n a rlo e n su
5 0 . Iyob 2 6 :1 1 .
e s ta d o o p tim o {Ramban). L a e x p re sio n e spa fio la
5 1 . Idem. “ lle v a r a c a b o ” , u tiliz a d a c o m o sin 6 n im o d e “h a c e r” ,
5 2 . Bereshit Raba 4 :3 . En o tr o s c o n te x to s , el ta m b ie n im p lic a e s ta id e a . E n D e b a rim 2 1 :1 2 , R a s h i
v o c a b lo ‫ב ת ו ך‬ s ig n if ic a entre, dentro de, c o m o en e x p lic a la e x p r e s io n ‫ ת ה‬1‫ ן ע ק‬e n el sen tid o d e d e ja rse
Shemot 1 4 :2 9 . A q u i, sin e m b a rg o , n o p u e d e te n e r tal c re c e r la s u n a s. E s p o s ib le e n to n c e s q u e a lia su
 1 1 / B ER ESHIT — P A R A SH A T BERESHIT 1 :8 -9 — ‫ ח ־ ט‬: ‫א‬

y fu e asi. 8Dios llamo a la expansion ‫ל ר לןי ע‬ ‫אל־ הי ם‬ ‫וי ק ר א‬ ‫ח‬ :‫ף ה י ־ כ ן‬

cieios. y hubo am checer y hubo ‫וי הי־ ע ר ב‬
J rv
'‫יו ם ש מ י ם‬
• :1‫־‬ v v v
‫וי הי־ בי ק ר ז‬
• ! r ‫ ־‬a t t

manana, segundo dia. D :‫ש נ י‬

9Dios dijo: “Que se reunan las aguas □ ‫ה מי‬ ‫י קוו‬ □ ‫א ל הי‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫ט‬
\ ^ T * » ‫>־‬ * " > . J ‫״‬

de debajo de 10s cieios en un solo lugar ‫א ח ד‬ ‫א ל ״ מ קו ם‬ ‫ה ש מי ם‬ ‫מ ת ח ת‬

ONKELOS

‫צ פ ר‬ ‫\ ו ה ו ה‬£«‫ש מ י א ו ה ו ה ך כ‬ ‫ ח ו ? ן ך א י י ל ך ק מ ג א‬:‫ו ה ו ה כ ן‬
‫ ו ^ א ל ^ ת ר ח ד‬2( ‫ ת‬1‫מ ן א כ( ו נ ח‬ ‫ ט ו א מ ר יי י ק נ פ ג ^ון‬:‫י ו ם ת נין‬

---------------------------------------- RASHf

‫ א ח ת ל ג מ ר מ ל א כ ת י ו ם ה ש נ י‬, ‫ט ו ב ש נ י פ< ג מ י ם‬ ‫ ו כ< פ ני מ ה‬. ‫ ל פ י ש ה ן ת ל ו י י ן ב א ן ־ י ר‬, ‫מ ע ל ל ו ־ ק מ ג‬

‫א ל הי ט‬ ‫ י ע ) י א‬1 )‫( ח‬ :‫ה י ו ם‬ ‫מל אכת‬ ‫לגמר‬ ‫ואחת‬ ‫ש ל א הי ה‬ ‫ט ו ב ב י ו ם ש נ י? ל פ י‬ ‫לי א נ א מ ר כ י‬
‫א ש ו מי ם‬ ,‫מי ם‬ ‫ש ם‬ ,‫מי ם‬ ‫שא‬ .‫ש מי ם‬ ‫ל ר קי ע‬ ‫ו הךי‬ ,‫ש לי שי‬ ‫יו ם‬ ‫ער‬ ‫ה מי ם‬ ‫מל אכת‬ ‫ מ מ ר‬.
‫ה מי ם‬ ‫י קוו‬ )‫ (ט‬: ‫ש ע ך ב ן ן ה מ ה מ ג ש ה מ ה ם ש מ י ם‬ ‫אינו‬ ‫נג מר‬ ‫שלא‬ ‫ןךבר‬ ,‫ב שני‬ ‫בה‬ ‫ה ת חיל‬ .

‫ו ה קו ם‬ ‫הארץ‬ ‫כל‬ ‫פני‬ ‫על‬ ‫ש טו חי ם‬ ‫ש היו‬ ‫מלאכת‬ ‫שנג מר ה‬ ‫וב שלי שי‬ .‫ו טו בו‬ ‫ב מלו או‬
‫הי מי ם‬‫־‬
‫שבכל‬ T I V
‫הג דול‬ T “
‫הי ם‬ T
‫הו א‬‫־‬
,‫ב או קינו ס‬ ‫׳‬t ‘ j T
‫ כ פ ל בו כי‬, ‫ ה מ י ם ו ה ת ח י ל ו ג מ ר מ ל א כ ה א ח ר ת‬:
• ‫־‬ T ‫׳‬ V V ‫־‬ T T J ‫־‬ TJ • J ' S • - -

■ TRA D U C C 16N d e r Q s h i

e n cim a de [‫ ] מ ע ל‬la e x p a n si6 n ”, ya que las ag u a s est&n su sp e n d id a s en el a ire, sin contacto directo
con la expansion.55 p o r qu6 no fue dic ho q ue “ era b u e n o ” con r e sp e c to a l se g u n d o d ia ? 56
P o rq u e la labor de cr ea ci6 n de las a gu as u nica m en te fue c o n c lu id a h a sta el te r c e r dia. P u es
d u r a n te el seg u n do di'a D io s u nicam ente la h ab ia co m en za d o, y a lg o q u e n o ha sid o co n clu id o
no p u e d e ser c o n sid e ra d o ni co m p lete ni b u en o . Y con r e sp e cto al te r c e r d ia , en el cu a l se
co n clu yd la labo r de cr ea cio n de las ag ua s, y D io s com enzti y c o n c lu y o o tr a ta r e a , la Tora d up lico
la ex p re si6 n “ era b u en o” : una p o r la con clu sio n de la labor de creaci6n d el se g u n d o di'a y la otra
po r la con clu si6 n de la la b o r d e ese m ism o d fa .57

8. ‫ש מי ם‬ ‫ל ר קי ע‬ ‫א ל הי ם‬ ‫ וי ק ר א‬/ d io s l l a m 6 a la e x p a n s i o n ‘c i e l o s ’. E s decir, ‫מי ם‬ ‫ ש א‬, que porta

agua; ‫מי ם‬ ‫ ש ם‬, a lii hay agua; y tambien ‫ א ש י מי ם‬, fu ego y agua, ya q u e D io s m ezclo un elem ento
con otro y de am b os hizo los c ie lo s .58

9. ‫ה מי ם‬ ‫י קוו‬ / QUE s 8 REU NAN l Q s Q g u Q s. P u es estab an ex ten d id a s so b re to d a la su p e r fic ie de la

tierra y D ios las reun i6 en el oc£ano, el m as g ra n d e de to d os lo s m a r e s .59

sig n ific a d o se a el d e ja d e s el e sta d o p ro p io q u e c ie lo s no p o r ta n d ir e c ta m e n te s o b re si' a la s a g u a s

n a tu ra lm e n te tie n e n .
5 5. Bereshit Rabd 4 :3 .
5 6. E l se g u n d o di'a c o n s titu y e u n a e x c e p tio n a la
re g ia , y a q u e e n to d o s lo s d e m S s d ia s d e la C re a c io n ,
al c o n c lu ir la ta re a d el di'a, c o n re sp e c to a 10 q u e
h a b ia h e c h o D io s d ijo q u e “ e r a b u e n o ” .
5 7. Bereshit Rabd 4 :1 0 .
5 8. Jaguigd 12a. L a p a la b ra ‫ ^ מ י ם‬, “c ie lo s ” , e s u n
v o c a b lo c o m p u e sto q u e tie n e la s tre s c o n n o ta c io n e s
q u e R a sh i e x p lic a a q u i. L a e x p r e s io n ‫ ^ א כ(י ם‬, que
porta agua, se a p lic a p o rq u e a p e s a r d e q u e los
su p e rio re s, le s d e fin e n el lu g a r q u e les c o rre s p o n d e .
L a e x Presi° n ‫ י ש ם ? ( י מ‬a11‘ hay agua, se a p lic a p o rq u e
e n el cielo s e fo rm a el a g u a d e la llu v ia q u e
d e sc ie n d e a la tie rra (Lebllshy C a d a u n o d e e sto s
t n ‫־‬s c o n c e p to s def5nen tre s a s p e c to s c o m p 1e m e n .
ta rio s d e la n a tu r a !e z a d e l c i e l 0 .
59. B
fo rm a b a n 10 q u e en el v. 2 la T o ra lla m a ‫ ת ה ו ם‬,
“ a b ism o ” . E s te n o m b re se a p lic a a a g u a s m e z c la d a s
c o n tie rra [d e a h i q u e a v e c e s se a u tiliz a d o p a ra
d e sig n a r las a g u a s s u b te rr a n e a s ], A q u i D io s d e c re to
q u e o c u rrie se n d o s fe n 6 m e n o s : p rim e ro , q u e la tie rra
1 :1 0 -1 1 — ‫י ־י א‬:‫א‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 12

v q u e s e a v i s t o 10 s e c o ”: y f u e a s i. 10D i o s ‫וי ק רי א‬ ‫י‬ :‫ו י ה י ״ כ ז‬ ‫הי ב ש ה‬ ‫ו ת ר א ה‬

T » : 1 1 •• 1‫״‬ ‫~ ן‬ AT. T “ ‫־‬ X. V T | - J

llamo a la pa rte seca Tierra, y a la ‫לי ב ש ה‬ 1 ‫ו ל מ קו ה א ד הי ם‬ ‫א ר ץ‬

reunion de las aguas llamo Mares. Y vio ‫וי ר א‬ ‫י‬.‫״‬ » V!
‫י מי ם‬ JJ—
‫ק ר א‬ A* ‫־‬
‫אלי הי ם ה מי ם‬JT ^ T * ‫~ »י‬ ~

Dios que era bueno. n Dios dijo: : ‫א ל ה י ם כ י ״ ט ו י ב‬ ‫וי א מ ר‬ ‫יא‬

* v! ••• ) j 1 *
“Produzca la tierra vegetacion, hierba ‫ש ב‬ ^ ‫ש א‬ ‫ד‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫ש א‬ ‫ ״‬1‫ת‬

— : 0 n k 8 l 6 s

‫מ ל א‬ ‫א ךן ^ א ו קי גי ת כ ני ש ו ת‬ ‫ י ו כ ן ך א י י ל י ב ע י ר נ א‬: p ‫ו ת ת ח ז י ל ב ש ת א ו ר זי ה‬
‫ע ס ב א‬ ‫ךי ת א ה‬ ‫א ך ע א‬ ‫תז ־ א ל ת‬ ‫ י א ו א מ ר יי‬:‫ט ב‬ ‫א רי‬ ‫כן ך א י מ מ י ו ח ן א יי‬
. ... — R A S I1 I

‫ל שון‬ ‫ן אין‬ .‫פ ל ו נ י‬ ‫ע שב‬ ‫נ ק ר א‬ ‫ל ע צ מו‬ ‫א ח ד‬ ‫אינו‬ ‫א ל א‬ ?‫הו א‬ ‫א ח ד‬ ‫י ם‬ ‫ו ה ל א‬ .‫י מי ם‬ ‫קי א‬ >‫<י‬

‫הו א‬ ‫ד ש א‬ ‫ש ל שון‬ ,‫פ ל ו נ י‬ ‫ד ש א‬ ‫לו מ ר‬ ‫ל מ ד ב ר‬ ‫ל דג‬ ‫ב ע כו‬ ‫הי ם‬ ‫מן‬ ‫ה עו ל ה‬ ‫דג‬ ‫ט^ ם‬ ‫דו מ ה‬
:‫ב ך ש א י ם‬ ‫מ ת מ ל א ת‬ ‫כ ע\ ה י א‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫ל בי ש ת‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫(י א> ת ך ש א‬ :‫ב א ק ז פ מ י א‬ ‫הי ם‬ ‫מן‬ ‫ה עו ל ה‬
.‫ ע ^ ב י ם‬, ‫ל ב ו ש‬ ‫ו ת ת כ ס ה‬ ‫ת ךנ מ ל א‬ .‫ה א ר ץ‬ ‫ת ך*» א‬ ‫ע שב‬ ‫ו ל א‬ ‫ע שב‬ ‫ל שון‬ ‫ד ש א‬ ‫ל א‬ ‫ך ש א‬

‫ב לן‬ ,‫א ר ב י ״ ץ‬ ‫ד ש א‬ ‫נ ק ר א‬ ‫ל ע ״ז‬ ‫ב ל שון‬ ‫לו מ ר‬ ‫ה מ ק ר א‬ ‫ל שון‬ ‫הי ה‬ ‫ו לי א‬ ,‫ד ש א‬ ‫ל שון‬

:‫ע ש ב‬ ‫נ ק ר א‬ ‫ל ע צ מו‬ ‫שו ר ש‬ ‫ו כ ל‬ .‫ב ע ר ב ו ב י א‬ ‫כל‬ ,‫מ ח ו ל ק י ן‬ ‫ך ש אין‬ ‫( י נ י‬3 ‫ש‬ ,‫ה א ר ץ‬ ‫ת ע שי ב‬
TRADUCC16N D E R A S H I

10. ‫ ק ר א י מ י ם‬/ l l a m 6 ‘m a r e s ’. P ero, £acaso no se trata de un solo m ar extendido por todo el

planeta? ,‫׳‬,Por qu6, entonces, Dios le dio un nombre en plural? En realidad, ello se debe a que no es
sim ilar el sab or de un pez tornado del mar en las costas de A co, en la Tierra de Israel, al sabor
de un m ism o pez tornado del m ar en las costas de E sp an a.60
11. ‫ע ש ב‬ ‫ א‬#‫ך‬ ‫האר ץ‬ ‫ א‬#‫מ ך‬ / pr o d u z c a l a t ie r r a v e g e t a c i 6 n , h ie r b a . El vocablo ‫ ד ש א‬,
“v eg eta ci6 n”, no es sinonim o de ‫ ע ש ב‬, “hierba”, ni ‫ ע ש ב‬es sinonim o de ‫ ד ש א‬. El lenguaje de la
E scritura no pudo haber utilizado la expresi6n ‫ ת ע ש י ב ה א ר ץ‬, “que la tierra produzca hierbas”
porque las especies de ‫ ד ש א‬- la vegetaci6n en general- son diferentes entre si y cada una de ellas
en particula r es denom inada “un cierto ‫” ע ש ב‬, es decir, una cierta hierba. P ero no serfa correcto
utilizar la expresi6n “ un cierto ‫” ד ש א‬, ya que el term ino ‫ ד ש א‬se refiere al m anto vegetal que hay
en la superficie de la tierra cuando esta se llena con diversos tipos de ve g eta ci6 n .61
‫ תד ש א האר ץ‬/ pr o d u z c a l a t ie r r a v e g e t a c i6 n . Quiere decir: que se llene y se recubra de una
capa de hierbas. L o que en hebreo es llamado ‫ ד ש א‬en frances antiguo es llam ado h erb a ries,61
t6rmino que designa a muchas especies de hierbas todas m ezcladas entre si, m ientras que cada rafz
en si m ism a es llam ada ‫ ע ע> ב‬.

s o b r e s a lie s e p o r a r r ib a d e la s u p e rf ic ie d e las a g u a s, d e su re g io n (Gur Arye).

p a ra que se se c a se 10 su flc ie n te p a ra h a c e rla 61. L a p a la b ra ‫ת ז ־ ש א‬ es un v e rb o e n el m o d o
h a b ita b le ; se g u n d o , q u e la s a g u a s s e re u n ie s e n en c a u sa tiv o hif'il, d e riv a d o de la p a la b ra ‫ד ש א‬,
la s p a r te s p ro fu n d a s de la c o r te z a te rre stre “ v e g e ta c io n ” . E s e q u iv a le n te a d e c ir “ q u e p ro d u z c a
(Ramban). v e g e ta c io n ” . R a sh f e x p lic a a q u f p o r q u e la T ord
60. Bereshit Rabd 5 :8 . R a sh f q u ie re d e c ir q u e a un u tiliz o e ste v e rb o y n o ‫ תי ג שי ב‬, d e riv a d o d e la p a la b ra

c u a n d o s e tr a ta d e l m is m o c u e rp o d e a g u a e x te n d id o ‫ ע ש ב‬, “ h ie r b a ”, “ p la n ta ” . P u e sto q u e ‫ ע ש ב‬d e s ig n a a

so b r e to d o e l p la n e ta , e s la v a rie d a d d e p e c e s 10 q u e c a d a p la n ta in d iv id u a l, n o h u b ie r a sid o c o n g ru e n te

d e te r m in a q u e lo s m a r e s se a n d e sig n a d o s e n p lu ra l u tiliz a rlo p a r a a lu d ir a la c re a c io n d e la c a p a d e

v e g e ta c i6 n q u e re c u b re la tie rra .
co n n o m b r e s d is tin to s c a d a u n o , y a q u e c a d a e s p e c ie
se d e s a r r o lla se g u n la c a lid a d e sp e c ffic a d e la s a g u a s 6 2 . E n e spa flo l, h ie rb a s e n g e n e ra l, v e g e ta c io n .
 1 3 / BER ESHIT — P AR A SH A T BER ESHIT 1 :1 2 — ‫ ל ב‬:‫א‬

que permita sembrar semilla; drbol de >*]£) ^‫פ ר י מ ז ר י‬ ‫ ץ‬$<

fruto
r m u que
u u a produzca
u ru u u z u u fru
r u to
iu segun
s u v u ri su
su ' 1 . '. . : 1'
especie, cuya semilla este en el, sobre la ^
tierra y fu e asi 12 Y la tierra produjo ‫’ןי^ן א‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫ןן לן ך ע א‬ ‫יב‬ ♦‫ו י ה י ״ בי‬
vegetacion, hierba que permite sembrar " v . VT T ‫ז‬ ‫־‬ '‫! ' ״‬r
semilla segun su especie, y drbol que ‫ ץ‬$‫ו‬ ‫ל מינ הו‬ '‫ז_ ר ע‬ ‫מז רי ע‬
-------------------------------------------------- O N K E L 6 S

‫ד ב ר ז ך עי ה מ ז ד ר ע א י ל ן פי ךין ע ב ד פי ך ץ ל ז ני ה די ב ר ז ך ע י ה בי ה ע ל א ך ע א‬
‫ י ב ו א פ ק ת א ו ־ ע א ד י ת א ה ע ס ב א ד ב ר ז ך ע י ה מ ז ד ר ע ל ז נ ו ה י ו א י ל ן‬:‫ו ר ו ו ה כ ן‬

----------------------------------------------------- R A S H I

:‫א ך ם ע ל עונו נ פ ק ד ה ג ם ה י א ע ל ע ו נ ה ו נ ת ק ל ל ה‬ : ‫ ר ע א ר ו ע מ מ נ ו ב מ ק ו ם א ח ר‬.‫ש י ג ד ל ב ו ן‬ .‫מ ז ר י ע ז ר ע‬

‫ש מ הן ה אילן‬ ‫ה ן ג ך ע י נ י כ ל פ ך־י‬ .‫גו‬ ‫ז ר עו‬ ‫א ש ר‬ ‫ ן הי א ל א‬.‫ש י ה א ט ע ם ה ע ץ ב ט ע ם ה פ רי‬ .‫פ רי‬ ‫ע ץ‬

‫אף‬ . ‫ה א ך ץ ו ג ו׳‬ ‫<נ> ו מ ו צ א‬1 :‫צ ו מ ח כ ש נ ו ט ע י ם א ו ת ו‬ ‫א ל א ו ת ו צ א ה א ך ץ וגו' ע ץ ע ו ש ה פ ר י‬ 05 ‫ע שתה‬

,‫ב ך ש א י ן ב צווי הן‬ ‫ש ל א נ א מ ר ל מינ הו‬ ‫ע ל פי‬ ‫ כ ש נ ת ק ל ל‬, ‫ ל פ י כ ך‬.‫ו ל א ה ע ץ פו־י‬ ,‫י ב ו‬ ‫( ל ה לן פ ס ו ק‬
T R A D U C C IO N D E R A SH I

‫ מ ז מ ע ז י ע‬/ Q U E p e r m i t a s e m b r a r s e m i l l a . E s d e c ir , q u e e n e l a r b o l m i s m o c r e z c a u n a s e m illa
de la cu a l p u e d a s e m b r a r s e en o tr o s i t i o .63

‫ ע ץ פ ר י‬/ A R B O L d e f r u t o . E s t a e x p r e s i o n ‫ ע ץ פ ר י‬d e s ig n a u n a r b o l c u y o s a b o r d e l t r o n c o se a ig u a l
a l s a b o r d e su f r u t o .64 P e r o la t i e r r a n o h iz o co m o D io s le h a b i a o r d e n a d o , s in o q u e , c o m o se
d e c la r a m a s a d e la n te , “ la tie r r a p r o d u jo ... a r b o l q u e p r o d u c e fr u to ” , 65 p e r o n o u n a r b o l c u y o
tr o n c o m is m o fiie s e fr u to . P o r e llo , c u a n d o A d a m fu e m a ld e c id o p o r su fa lta , ta m b ie n ella fu e
c a stig a d a p o r su fa lta y fu e m a ld e c id a .66

‫ י ז ר ע ו‬# ‫ א‬/ c u y a S E M IL L A E S T E e n ^ l . E s to s e r e f ie r e a la s s e m illa s d e c u a lq u ie r fr u to a r b o r e o ,

a p a r tir d e la s cu a le s el d r b o l c r e c e c u a n d o se 10 s ie m b r a .67

1 2 . '‫ ו מ ו צ א ה א ר ץ ו ג ו‬/ Y l a t i e r r a p r o d u j o , e t c . A p e s a r de q u e en la o r d e n d i v i n a d ir ig id a a lo s
d iv e r so s tip o s d e v e g e ta c io n la T o r a n o d ic e q u e d e b la n s e r “seg u n su e s p e c ie ” , 68 habi'an

63. L a fra se lite ra lm e n te d ic e “ q u e h a g a se m b ra r in fe rio r d e la C r e a c io n , n e c e s a r ia m e n te 10 q u e

se m illa ” . El v e rb o ‫ מ ן ך י ע‬e s ta e n el m o d o c a u sa tiv o p ro d u z c a n o se ra p e r f e c to , d e ig u a l m o d o q u e la
hif'H, in d ic a n d o q u e a lg u ie n m a s r e a liz a ra el a c to d e im p e rfe c tio n in tr in se c a del ser hum ano le
se m b rar la se m illa . S egun R a s h i, no s ig n if ic a p re d isp o n e a c o m e te r fa lta s (Gur Arye).
sim p le m e n te que la h ie rb a m is m a “ p ro d u c ir a 67. R a sh i p r e c is a e sto p a r a e n f a tiz a r la d if e re n c ia
se m illa ” , sin o q u e p e rm itira q u e su se m illa se a q u e h ay e n tr e la g e r m in a tio n y c re c im ie n to d e las
se m b ra d a p o r el h o m b re (Sifte Jajamim). p la n ta s y d e lo s a rb o le s. L a s p la n ta s g e n e ra lm e n te
64. P u esto q u e p r e c isa m e n te la s ig u ie n te fra s e del c ie c e n del in te iio i d e la s s e m illa s m is m a s , y p oi e so
re sp e c to a e lla s la T 01‫׳‬a d ic e ‫ מ ז ר י ע ז ך ע‬, “ q u e
v e rsic u lo d ic e q u e d e b e se r un a rb o l “ q u e p ro d u z c a
fru to ”, la frase n ? V so la m e n te p u e d e re fe rirs e a u n Pro d u z c a s e m illa ” t ° ’ c o m o R a sh f 10 e x P lic 6 > ^ u e d e
,, , ,. . ' .‫״‬ e llas se p u e d a n se m b ra r s e m illa s q u e e e rm in e n l. L os
a rbol q u e el m ism o se a fru to (Mizraji). , *1 & j
a rb o le s, en c a m b io , g e n e r a lm e n te n o c re c e n del
65. Infra, v. 12. in te rio r d e la s se m illa s m is m a s, s in o q u e u su a lm e n te
6 6. Bereshit Rabd 5 :9. E sto n o q u ie r e d e c ir q u e la son p la n ta d o s (Sifte Jajamim).
tie rra a ctu o v o lu n ta ria m e n te e n c o n tr a d el m a n d a to 68. V e r supra, v. 11. E n e s e v e rs ic u lo , la o rd e n d e
d e D ios, p u es la tie rra n o tie n e v o lu n ta d p ro p ia . q u e d e b ia n se r se g u n su e s p e c ie so la m e n te fue
S ig n ifica q u e, p u e sto q u e la tie r r a p e rte n e c e al o rd e n d irig id a a lo s a rb o le s.
1 :1 3 -1 4 — ‫ י ג ־ י ר‬: ‫א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 14

produce fruto, cuya semilla esta en 1‫ ־ ב‬1‫א ש י ז ך ע‬ ‫ה־ פיי‬ ‫^_ ו י ך א‬

ei, segun su specie, y vio Dws ‫ ב ־ ק ר‬- < ‫ן< ה‬ ‫וי הי ־׳ ע ר ב‬ ‫יג‬ :‫ ב‬1‫א לי הי ם פ י ־ ט‬
que era bueno. hubo anochecer '•••■
‫^ ־־‬ ‫־'■׳ ׳‬ ‫־'•'׳‬ ‫י‬ •
y hubo manana, tercer dia. 3 ;‫ש ל י ש י‬ ‫ ם‬1‫י‬
14D ios dijo: “Haya luminarias en ^>‫י ד ו י י א מ ר א ל ^ י □ י ה י מ א י ל ת ' ב ך ק‬
la expansion de los cielos para V ’ ! ° ' . ',. " , ’
separar entre el dia y la noche, ‫ ו בי| ה ל ל ה‬0 1 $ |‫ה ש מ י ם ל ה ב ד י ל בי‬
o n k 8 l 6 s

‫ <ג ו רזי ה ך מ ש ו רזי ה צ פ ר י ו ם‬:‫ג ג ב ר פ י ר י ן ד ב ר ן ך ע י ה ב י ה ל* נו הי ן ח ן א יי א ר י ט ב‬

‫ י ל ו א מ ר י י י ה י ן נ ה ו ר י ן ב ך ק י ן ג א ך ש מ י א ל א פ ר ש א ב י ן י מ מ א ו ב י ו ל י ל י א‬:‫רנ לי ת אי‬
,----------------------------------------------------------- RASHt

‫תו ל דו ת‬ ‫ב ל‬ ‫ן בן‬ .‫ב ר ק י ע‬ ‫ל ה ת לו ת‬ ‫צי ה י^ לי ה ם‬ ‫ק ל‬ ‫ןנ ש או‬ ‫ב ך־‬ ‫על‬ ‫ה אי לנו ת‬ ‫שנ צ טוו‬ ‫ש כ< עו‬
‫א ח ר‬ ‫ן כ ל‬ ,‫ר א ש ו ן‬ ‫מיו ם‬ ‫נ ב ר או‬ ‫ו א ר ץ‬ ‫ש מי ם‬ :‫ח ו ל י ן‬ ‫ב א ג ך ה ב ש מי ט ת‬ ‫ כ מ פ ו ר ש‬,‫ב ע צ מ ן‬ ‫ו חי מ ר‬
‫ש כ תו ב‬ ‫הו א‬ .‫ע ל י ו‬ ‫שנ גז ר‬ ‫ביו ם‬ ‫נ ק ב ע‬ ‫ן א ח ד‬ ‫ר א שון נ ב ר או ו ב ך בי עי‬ ‫מיו ם‬ .‫♦ ה י מ א ר ת ו ג ו׳‬m

T R A D U C C IO N D E R A S H t

e sc u c h a d o q u e a lo s Arboles si se les h a b ia or d en a d o hacerlo asi, y cntonces se a p lic ar on a si

m ism o s un r a z o n a m ie n to de k a l va 'jdm er, 69 com o se ex p lica en una in terp re ta tio n a g a d ic a d el
tratado talm udico S h e jita t Julin . 70

1 4 . ‫ ׳‬1‫ י ח י מ א ו׳׳ ת ן ג‬/H A Y A LUMINARIAS, e t c . Las luminarias h abian sido cr ea d a s d esd e el p rim er dia,
p ero en el c u a r to d ia se les ord en d su sp e n d er se en la e x p a n sio n 71 c e le ste .72 Y de ig u a l m od o,
to d o s lo s dem £s c o m p o n en te s g en er a d o s d e los cielo s y la tierra y a h abian sid o crea d os d esd e el
p rim er dfa, p e r o c a d a u no d e ello s fue H jado en su lugar apropiado dentro del orden universal en
el dfa especfficam ente d e cr eta d o p a ra 61.73 P o r ello es q ue en referencia al primer dia esta esc rito

6 9 . E l r a z o n a m ie n to q u e e n h e b re o se lla m a kal d e a n im a te s n o c o n sa g ra d o s” ] e s u n n o m b re q u e lo s
v a jo m e r e s , e n te r m in o s g e n e ra le s, 10 m ism o q u e la c o m e n ta ris ta s m e d ie v a le s su e le n a p lic a r a l tra ta d o
in f e r e n c ia a fortiori ( ta m b ie n lla m a d o “ a rg u m e n to ta lm u d ic o Julin.
d e m e n o r a m a y o r” ). C o n s is te e n u n ra z o n a m ie n to 71. E sto se in fie re d e q u e el v e rs ic u lo n o d e sc rib e
se g u n e l c u a l si a u n c a so le v e se le a p lic a c ie rta in ic ia lm e n te la c re a c id n m ism a d e la s lu m in a ria s,
p a r tic u la r id a d , c o n m a y o r ra z o n s e le a p lic a r a a un sin o el h e c h o sim u lta n e o d e q u e d e b ia n e sta r en la
c a so m&s g ra v e d e l m is m o o rd en . E n e s te c a so , el e x p a n s io n d e los c ie lo s. Si la fra s e ‫ י ה י ? ( א ל ת‬e n
ra z o n a m ie n to fu e e l sig u ie n te : Si a lo s a rb o le s, q u e re a lid a d a lu d ie se a su c re a c io n , 10 lo g ic o h u b ie ra
so n g r a n d e s y a u n si s e m e z c la n e n tre si se ra n sid o q u e D io s p rim e r o d ije se q u e fu e ra n c re a d a s y
re c o n o c ib le s , D io s le s d ijo q u e sa lie ra n “ se g u n su so lo despues que q u e d a ra n s u sp e n d id a s en la
e s p e c ie ” , a n o so tra s [la s p la n ta s] que so m o s e x p a n sio n c e le ste ( Sifte Jajamim).
pequenas y si nos m e z c la m o s no se re m o s 72. P a r a e x p lic a r e ste v e rsic u lo , R a s h i s ig u e a q u i la
re c o n o c ib le s , c o n m a y o r ra z 6 n d e b e m o s s a lir c a d a in te rp re ta c io n d e lo s S a b io s [v e r Jaguiga 1 2 a],
u n a se g u n su e sp e c ie (Sifte Jajamim). P o r o tr a p a rte , q u ie n e s a firm aro n q u e la lu z m e n c io n a d a e n e l v. 3
el “ e scu ch ar” y “ a p lic a r s e a si m ism o s el kal e s id e n tic a a la lu z p r o c e d e n te d e las lu m in a ria s. E n
va jo m e r” de la s p la n ta s no debe to m a rs e su c o m e n ta rio a e s e v e rsic u lo , sin e m b a rg o , R a sh i
lite ra lm e n te ; s e r e fie re a su reception d el m a n d a to ta m b ie n c ito la in te rp re ta c io n a g a d ic a d e R abi
d iv in o . E s c o m o si D io s m ism o h u b ie ra d e c re ta d o el Y a a c o b , e n el se n tid o d e q u e a q u e lla lu z e r a d e
h e c h o d e s a lir “ se g u n su e s p e c ie ” a lo s a rb o le s, y n a tu ra le z a m e ta fis ic a (Mizraji).
c o n m a y o r ra z o n a las p la n ta s ( Gur Arye). 73. A si, p u e s, el sig n ific a d o d e l v e rb o ‫ ? ה י‬e n e ste
70. Julin 6 0 a . Shejitat Julin [lite ra lm e n te “ d e g u e llo v e rs ic u lo se ria sim ila r a l q u e tie n e e n el v. 6 , a
 1 5 / BER ESHIT — P AR ASH A T BER ESH IT 1:14 — ‫ י ד‬: ‫א‬

--------------------------------------------------------------------------------- RA SH I — — — ----------------------------------------------------------------

‫וג ץ‬ ‫היו ם‬ ‫ג ץ‬ ‫ל ה ב ך< ל‬ :‫ב ת י נ ו קו ת‬ ‫ת פו ל‬ ‫של א‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫ו א ת‬ ;‫תו ל דו ת י ה ם‬ ‫ל ר בו ת‬ /‫ה ש מ י ם‬ ‫א ת‬

‫ב ש ב ע ת‬ ‫א ב ל‬ .‫ה ר א ש ו ן‬ ‫ה או ר‬ ‫מ ש פג מ‬ .‫ה לי ל ה‬ ,‫כ ת י ב‬ ‫וי ״ו‬ ‫ח ס ר‬ .‫מ א ר ה‬ ‫י הי‬ :‫ת ו ל ד ו ת י ה‬ ‫ל ר בו ת‬
‫ו ה חי ש ך‬ ‫ה או ר‬ ‫ש מ שו‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ז מי‬ )‫( ב ש ל ש ת‬ .‫ב ת י נ ן ק ו ת‬ ‫א ס כ ר ה‬ ‫ל פו ל‬ ‫מ א ר ה‬ ‫ש הו א יו ם‬ ‫על‬
:‫ב ל י ל ה‬ ‫ב יו ם ו בין‬ ‫בין‬ ‫י מ ה‬ ‫ה ר א שוני ם‬ ‫א ס כ ר ה‬ ‫על‬ ‫מ ת עני ם‬ ‫היו‬ ‫ב ר בי עי‬ :‫ש ש נ י נ ו‬ ‫הו א‬

--------------------------------------------------------------------- T R A D U C C I O N D E R A S H I --------------------------------------------- —

q u e D io s c r e 6 ‫ א ת ה ש מ י ם‬, c u y o v o c a b lo ‫א ת‬ t i e n e e l p r o p 6 s ito d e i n c l u i r a t o d o s lo s c o m p o n e n t e s
g e n e r a d o s a p a r t i r d e lo s c ie lo s . Y d e ig u a l m o d o , e n la f r a s e ‫ ו א ו ! ו ( א ך ץ‬, e l v o c a b l o ‫א ת‬ tie n e c o m o
p r o p 6 s i t o i n c l u i r a to d o s lo s c o m p o n e n te s g e n e r a d o s a p a r tir d e l a t i e r r a . 74

‫ י ה י מ אי רי ת‬/ HAYA l u m in Q r iQ s. L a p a l a b r a ‫ מ א ר ת‬, “ lu m in a r ia s ” , e s t a e s c r i t a s i n l a le tr a ‫ ו‬, p o r q u e 75

e l c u a r t o d i a e s n e f a s t o p a r a lo s n i n o s , y a q u e c o r r e n e l r i e s g o d e e n f e r m a r s e d e a sc a ra .16 A e s t o
s e r e f i e r e a q u e l l o q u e a p r e n d i m o s e n e l T a lm u d : E n e l c u a r t o d f a s e s o lf a a y u n a r p a r a q u e la
e n f e r m e d a d d e ascara n o a t a c a r a a lo s n i n o s 77

‫ ל ה ג ךי ל ג ץ היו ם ו ג ץ ה לי ל ה‬/ p Q r Q s 8 p Q r Q r 8 n t r 8 8 l q iQ v l Q n o Y ii8 . E s t o t e n d r f a lu g a r d e s p u e s d e

q u e h u b o s id o g u a r d a d a la l u z p r i m o r d i a l . 78 P e r o d u r a n t e lo s s i e t e { tr e s } d f a s d e la C r e a c i o n la
l u z y la o b s c u r i d a d p r i m o r d i a l e s f u n c i o n a r o n j u n t a s t a n t o d e d f a c o m o d e n o c h e . 79

p ro p 6 sito d e la e x p a n sio n : im p lic a ria e s ta b le c e r las 76. N o es m u y c la ro a q u e e n fe rm e d a d se h a c e

lu m in a ria s en su e s ta d o p ro p io , id o ne o. r e f e r e n d a . H a y q u ie n e s o p in a n q u e se tra ta b a d e u n a
e n fe rm e d a d que com enzaba en lo s in te stin o s y
7 4 . Bereshit Rabd 1 2 :4 . E l v o c a b lo ‫א ת‬ s u e le se r
te rm in a b a in f e c ta n d o la g a r g a n ta (Mizraji). S ie n d o
e n te n d id o g ra m a tic a lm e n te c o m o un a c u sa tiv o . S in
asf, p o d ria r e f e r is e a la d if te r ia . P o r a lg u n a ra z o n
e m b a rg o , ta m b ie n tie n e u n se n tid o in c lu y e n te y
e s te dfa en p a r tic u la r e ra p ro p e n s o a la p ro p a g a c io n
a u m e n ta tiv o p o r el h e c h o d e q u e h a c e re fe re n c ia a
d e e sta e n fe rm e d a d .
la esencia y totalidad d e u n a c o sa , 10 c u a l in c lu y e
to d o a q u e llo q u e , p o r p e rte n e c e r al m ism o o rd e n , le 7 7. Soferim 1 7 :5 ; Talmud Yerushalml, Taanil 2 1 :2 ,
a c o m p a fia in trin se c a m e n te ( Radak , Sefer 7 8. C u y a c r e a c io n f u e m e n c io n a d a e n el v. 3. R a sh f
haShorashim, “Et ‫ ;'׳‬Gur Arye). e x p lic a aquf e s ta fra se s ig u ie n d o la in te rp re ta c io n
75. D e tal m o d o q u e p u e d e le e rse c o m o el p lu ra l d e a g a d ic a d e R a b f Y a a c o b [ v e r Jaguiga 1 2 a ], q u ie n
‫?) א ו ־ ה‬, suceso nefasto, maldito. P u e sto q u e c o m o el a firm o q u e la lu z p r im o rd ia l n o es id e n tic a a la lu z
m is m o se fiala re p e tid a s v e c e s en su c o m e n ta rio , “yo de las lu m in a ria s, p a r a q u ie n e s ta fra s e r e s u lta
so lo v e n g o a e x p lic a r el se n tid o sim p le ‫״‬ d e lo s p ro b le m a tic a . E n e fe c to , d e a q u i se im p lic a q u e la
v e rsic u lo s, R a sh i n o s u e le o fre c e r in te rp re ta c io n e s d ife re n c ia e n tr e dfa y n o c h e so lo c o m e n z o a p a rtir
d e las p a la b ra s h e b re a s e n b a se a l m o d o en q u e e sta n d e la c re a c io n d e la s lu m in a ria s. S ie n d o a si, /,co m o

e sc r ita s, si p e rfe c tiv o (c o m p le to ) o d e fe c tiv o es que a n te s de e ste d fa la T o ra d ic e “hubo

(in c o m p le to ), a m enos que se a n e c e sa rio p a ra a n o c h e c e r y h u b o m a n a n a ” c o n re s p e c to a lo s d ia s

a s e n ta r a lg u n a a n o m a lia g ra m a tic a l o d e c o n te x to a n te rio re s? P a r a r e sp o n d e r a e s te p r o b le m a , R a sh i

q u e a p a re z c a en el te x to . E n e ste c a so , 10 q u e 10 e x p lic a aq u i, sig u ie n d o la o p in io n d e R a b i Y a a c o b ,

o b lig a a h a c e r e sta in te rp re ta c io n e s el h e c h o d e q u e q u e la s e p a r a tio n rea l e n tr e d fa y n o c h e so lo te n d rfa

el v e rb o ‫ י ה י‬a p a re c e en sin g u la r. P u e s to q u e ‫מ א ר ת‬ lu g a r al final d e lo s sie te d ia s d e la C r e a c io n c u a n d o

e sta n e n p lu ral [“ lu m in a ria s ” ], 10 g ra m a tic a lm e n te fu e se g u a rd a d a p a ra lo s ju s to s la lu z p rim o rd ia l.

c o rre c to h u b ie ra sid o q u e el v e rb o q u e 10 m o d ific a A n te s de ello , la u n ic a d is tin c io n s e r ia la h e c h a p o r

la lu z p rim o rd ia l (Mizraji).
fu e se ‫ י ה י ו‬y no ‫ י ח י‬. D e ahf q u e R a sh f in te rp re te la
fra se e n el se n tid o d e q u e e ste d ia en p a rtic u la r “ s e ra 79. H a y v a ria s v a ria n te s te x tu a le s de e ste
[‫ ”]) ה י‬p ro p e n s o a u n su c e so n e fa sto [‫( ] מ א ר ה‬Masquil c o m e n ta rio d e R a sh i. L a v e r s io n d e l R a m b a n es
leDavid). “ ...p e ro d u r a n te lo s se is d ia s d e la C r e a c i6 n ...” L a
1:14 — ‫ י ד‬: ‫א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 16

y que sean para senates y para tiem-:‫ ע ך י □ ו ל י מ י ם ן ^ נ< ם‬1‫ו ה י ו ל א י ת ת ו ל מ‬

pos designados, y para dias y anos; 7‫ ^ ! יי‬T: ‫ י' י‬J ‫’־י‬
o n k 8 l 6 s

: ‫ מ נ ץ ו ל ז מ נ י ב ה ו ן י ו ? ( י ו ו ש נ י ן‬1‫ו י ה ו ן ל א ת י ן ו ל‬

------------------------------- RASHt

‫ל מולד‬ ‫נ מני ם‬ ‫ןהם‬ ‫ה מודדו ת‬ ‫על‬ ‫ל ה צ טוו ת‬ ‫ב ש ה מ א ו ר ו ת לי קי ר ס י מ ן ר ע ה ו א‬ .‫ל אי תי ת‬ ‫ו היו‬

‫ן ש מו ש‬ ‫ש מו ש ה ח מ ה ח צ י יו ם‬ .‫ו לי מי ם‬ :‫ה ל ב נ ה‬ ‫ מ א ו ת ו ת ה ש מ י ם א ל ת ח ת ו‬:‫ ש נ א מ ר‬,‫ל עו ל ם‬

‫ל סו ף‬ .‫ן ש ני ם‬ :‫ש ל ם‬ ‫ה רי יו ם‬ ,‫ה ל ב נ ה ח ציו־‬ ‫ ב ע ש ו ת כ ם ר צ ו ן ה ל ן ד ו ש ב ר ו ך ה ו א‬,1‫ב‬:‫( י ר מ י ה י‬
‫יג מ רו מ ה ל כ ן ב ש נ י ם‬ )‫ש ס ״ ה י מ י ם ! ו ר ב י ע י ו ם‬ :‫ה פ ו ת ג נ ו ת‬ ‫מן‬ ‫ל ך אוג‬ ‫צ ריכין‬ ‫א ת ם‬ ‫אין‬
.‫שנ ה‬ ‫ן הי א‬ ,‫או ת ם‬ ‫ה מ שר תי ם‬ ‫מזלו ת‬ ‫ע שר‬ ‫י שראל‬ ‫ש ע תידי ם‬ , ‫ה^ ת י ד‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ .‫ו ל מ ד די ם‬

--------------------------- --- -------------------------------------- TRA D U C C 16N DE RA SH I

‫ל אי תי ת‬ •‫ו היו‬ / y q u 8 s 8 Q n p Q r Q s 8 n Q l 8 s . 80 C u a n do las lu m in a ria s se ec lip sa n , ese fen6m eno

co n stitu y e un sig n o a c ia g o p a ra el m u n d o , co m o se decla ra: “ N o d esfa llezca n a ca u sa de los
sig n o s ]‫[ או תו ת‬ d el c ie lo , pues las naciones se espantan de ello s.” 81 Pero cu an do u sted es ha cen la
v o lu n ta d d e l S a n to - b e n d it o e s - no d eb en p reoc u p a rse po r las calam id ad es . 82

‫ ד י ם‬jjto iM /Y p Q r Q t i8 m p o s q 8 s ig n Q q o s . 83 Esto f u e e s c r i t o en r e fe r e n d a al fu tu ro , pues al p u e b l o

de Isra e l p o s te r io r m e n te se le or d en a rfa co n resp ecto a la o b s e r v a n c ia d e los fe stiv a le s, lo s cu a les
se cu e n ta n a p a rtir d e l no v ilu n io [m o la d ].M

‫ו לי מי ם‬ / V PARA q iQ s . E l fu n cio n a m ie n to d e l so l d ur a m edio di'a y el fu n cio n a m ie n to de la luna

du ra m e d io dfa, 10 q u e hace asf un dfa c o m p le te . 85

‫ ו ש צ י ם‬/ Y A N O S . A l te r m in o de 3 6 5 dfa s {y un cu a rto de dfa} e s to s a s tro s com pletan'in su re co rr id o

p o r la s d o c e co n ste la c io n e s d el z o d ia c o q u e les sirve n , y eso es 10 q u e c o n s titu y e un a n o . 86

v e rsio n d e l M izraji es: “ ...p e ro d u ra n te lo s sie te d ia s e n te n d e r q u e se re fie re a lo s fe s tiv a le s ju d io s , c o m o

d e la C r e a c io n la lu z y la o b sc u rid a d p rim o rd ia le s R a sh i se n a la .
fu n c io n a ro n [c a d a u n a e n su m o m e n to ], 6 sta d e d ia 84. Bereshit Rabd 6 :1 . El c a le n d a rio j u d io es
y la o tr a d e n o c h e .” O tr a v a ria n te e s “ p e ro d u ra n te p r in c ip a lm e n te lu n a r. C a d a m e s j u d io se c u e n ta a
lo s tr e s d ia s d e la C r e a t i o n ...’' S ig u ie n d o e s ta u ltim a p a rtir d e l m o m e n to d e l n o v ilu n io , e s d e c ir, c u a n d o
v e rs io n , e s te v e rs ic u lo d ir ia e n to n c e s q u e h a s ta q u e sa le la lu n a nueva. Los fe s tiv a le s se c u e n ta n
fu e ro n c r e a d a s la s lu m in a ria s , la lu z p rim o rd ia l e ra sig u ie n d o el c a le n d a rio lu n a r. S in e m b a rg o , p u e sto
la q u e d is tin g u ia e n tr e e l d ia y la n o c h e , p e ro a p a rtir q u e h a y u n a d ife re n c ia d e o n c e d ia s y f r a c tio n e n tre
d e q u e fu e r o n c r e a d a s , e s ta ta re a d e d is tin c io n les e l a n o lu n a r (3 5 4 d ias) y el a n o so la r (3 6 5 d ia s),
f u e a d ju d ic a d a a e lla s (Lifshuto shel Rashi). c a d a c ie rto n u m e ro d e a n o s s e a g re g a u n m e s lu n a r
a l c a le n d a rio p a r a e m p a re ja rlo c o n e l a n o so la r. P o r
80. L a f r a s e ta m b ie n p u e d e se r e n te n d id a e n el
10 ta n to , p a ra la fija c io n d e lo s fe s tiv a le s ta m b ie n se
s e n tid o d e “ p a r a s ig n o s ” , en el se n tid o d e sig n o s d e
to m a e n c u e n ta la 6 rb ita d e l so l, y e s p o r e so q u e el
p re sa g io .
v e rs ic u lo ta m b ie n m e n c io n a a l sol (Gur Arye).
8 1. Yirmeyahu 10:2.
8 5. L a p a la b ra ‫ י מ י ם‬, “ d ia s” e s u tiliz a d a a q u i e n el
8 2. Sued 2 9 a . se n tid o de d ia c o m p le to , in c lu y e n d o la no che

8 3. L a p a la b r a ‫ מ י ע ד‬s e d e riv a d e la r a iz ‫ י ע ד‬, fljar, (Mizraji).

citar, designar. Se re fie re a un e n c u e n tro 86. L o d ic h o a q u i p o r R a s h i ta m b ie n se a p lic a a la
e s p e c ia lm e n te fija d o . P o r e s ta ra z o n s e le u tiliz a lu n a , so lo q u e n o la m e n c io n a e s p e c if ic a m e n te
p a ra d e s ig n a r a los f e stiv a le s . A u n q u e tra d u c im o s el p o rq u e lo s 354 d ia s que d u ra su o rb ita e sta n
te rm in o s e g u n su s ig n ific a d o e tim o lo g ic o , s e d e b e in c lu id o s e n lo s 3 6 5 d e l so l (Sifte Jajamim).
 1 7 / BER ESH IT — P AR A SH A T BER ESHIT 1 :1 5 -1 8 — ‫ ט ו ־ י ח‬: ‫א‬

ls vque sirvan de luminarias en la ‫־‬

‫ו היו ל מ א ו ר ת ב ר ק י ע ה ש מ י ם ל ה א י ר‬
V » T 5 * “ T - > j« ■ • ; » < T J
‫טו‬

expansion de los cielos para alumbrar □ *;^ ‫א ל י ך‬ ‫^ ן‬- ‫ט ן ן י‬ ♦‫ו י ה י ״ כן‬ ‫ל ״ ה א ך ץ‬

‫ ר‬1‫ מ א‬5 ; ‫™ י ל ״ א ת‬ ,^ ‫ש‬ -‫א ת‬

grande para regir durante el dia y la ‫ה מ א ו ר‬ ■Hi O ‫ ם‬1‫ה י י‬ ‫ל מ מ ש ל ת‬ ‫ה ג ד ל‬
luminaria pequena para regir durante la ‫ו א ת‬ ‫ה ל ז ל ה‬ ‫ל מ ב ש ל ת‬ ‫הלןט׳ן‬
noche, y las estrellas. ' ‫ י‬Dios las puso en ^ ‫ יין ו י י ת ן א ת ם א ל ה י ם ב ר^ י‬: ‫ה מ כ ב י ם‬
la expansion de los cielos para alumbrar y ^ L , , ‫ ח‬, ' : ‫ ^ א ר ץ‬1, ‫ ^ ע‬L ,
sobre la tierra, 1ay para regir de dia y ! VIT: T / ‫־־‬ VV ' AT1 ‫־‬
de noche, y para separar entre la luz y P5 ‫ ל י*’׳ ביין‬-?‫"׳ !?{ ׳‬1‫ו ב ל ן ל‬ ‫ם‬
la obscuridad. Y vio Dios que era bueno . :‫פ י ״ ^ ב‬ ‫א ל ה י ם‬ ‫ה ח ש ך ויירא‬ ‫ובין‬
— — o n k 8 l 6 s

‫ ט ז ו ע ב ד י י י ת ו נ ר ץ נ ה ו ר י א ך ב ך ג י א י ת נ ה ו ך א ר ב א‬:‫ ל נ ה ו ר י ן ב ך ק י ^ א ך ש מ י א ל א נ ה ך א ע ל א ך ^ א ו ה ו ה כ ן‬.‫טו וי ה ו ל‬
‫ב ן ק י ע א ךי^ מ? א ל ^ נ ר׳ ך א ע ל‬ ‫ יז ו י ה ב יוז הוין ־ י י‬: ‫ב ו כ ב ; א‬ ‫ב לי לי א וי ת‬ ‫ב י מ מ א וי ת נ ה ו ך א ן ע ך א ל ?( ^ ל ט‬ ‫ל כ< ש ל ט‬
:‫ט ב‬ ‫ו חז א ’יי ! א ר י‬ ‫ח שו כ א‬ ‫ו בין‬ ‫נ הו ך א‬ ‫בין‬ ‫בי מ מ א ו ב לי לי א ו ל א פן ש א‬ ‫י חי ו ל מ ק ל ט‬ :‫א ך ע א‬
------------------------- --------------------------------------------------------- R A S H i ----------------------------------------------------------------------------------

:‫ו א מ ר ה‬
T ! T 5
‫ש ק ט רג ה‬
T ‫ן‬ 1 ‫•י‬ v
‫על‬ ‫ה ל בנ ה‬
T ‫ז‬ 1
‫נ ת מ ע ט ה‬I ‫ו‬
‫־‬ T “ *
‫ל ס ב ב‬
* • ‫־‬
‫(!\ נ י ה‬
: T *
‫פ ע ם‬
I
‫ו מ ת חי לי ם‬
‫־‬ ‫־‬ • • J
‫ו ח ב רי ם‬
“ * t 5

‫וי ש ת מ שו‬ ‫מ ל כי ם‬ ‫ל שני‬ ‫אפ שר‬ ‫אי‬ . ‫ י ת‬1‫ל מ א‬ ‫ < טו) ו ה י ו‬: ‫ה ך א ש ו ן‬ ‫כ מ ה ל כן‬ ,‫ב ג ל ג ל‬
‫ש מ ע ט‬ ‫י די‬ ‫על‬ .‫ה פ ו כ ב י ם‬ ‫ו א ת‬ :‫א ח ד‬ ‫ב כ ת ר‬ :‫ל ע ו ל ם‬ ‫שי אי רו‬ ,‫י ש מ ש ו‬ ‫ז א ת‬ ‫עו ד‬
:‫ד ע ת ה‬ ‫ל ה פי ס‬ ,‫צ ב א י ה‬ ‫ה ך ב ה‬ ‫ה ל בנ ה‬ ‫א ת‬ ‫נ ב ך או‬ ‫שוי ם‬ .‫ה ג ד י ל י ם‬ ‫< טז) *? אי רי ת‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

Y lu eg o v u e lv e n a c o m e n z a r p o r s e g u n d a v e z el r e c o r r id o d e su c ir c u ito , ig u a l a su p r im e r
r e c o r r id o .

1 5 . ‫ ו היו ל מ או ר ת‬/ y q u e S IR V A N d e l u m i n a r i a s . Q uiere decir: a d e m a s d e las fim cio n es descritas

anteriorm ente, esto s astros ta m b ie n s e r v i r i n p a r a d a r lu z a l m u n d o .87

1 6 . ‫ ה מ אי רי ת ה ג ד ל י ם ו ג ו׳‬/ l a s |D 0 S ] g r a n d e s l u m i n a r i a s , e t c . A l prin cipio , a m b a s lum inarias fu e r o n

c r e a d a s ig u a le s tanto en tam aiio c o m o en intensidad, p e r o la lu n a fu e r e d u c i d a 88 p o r q u e p r o t e s t s
y d ijo : “ E s im p o s ib le q u e d o s r e y e s ig u a le s u tilic e n u n a m ism a c o r o n a .” 89

‫ ו א ת ה פ ו פ ג י ם‬/ y l a s E S T R E L L A S . P u e s to q u e la h a b ia r e d u c id o , D io s m u ltip lie d e l s l q u i t o d e la

lu n a c o n el p r o p o s ito d e a p a c ig u a r la .90

8 7. E s ta fra s e se p u d o h a b e r e n te n d id o e n el s e n tid o R a sh i se n a la q u e e llo a lu d e a d os m o m e n to s e n su

de que e sto s a s tro s se ria n “ lu m in a ria s” . S in c re a c io n .
e m b a rg o , e so y a se in fie re d e 10 d ic h o e n el v . 14,
89. Julin 6 0 b . L a a c c i6 n q u e c a d a u n o d e e sto s
“ h a y a lu m in a ria s ” , y se ria re d u n d a n te re p e tirlo a q u i.
a stro s e je rc e so b re el m u n d o e s m e ta f6 ric a m e n te
P o r 10 ta n to , e sta fra se tie n e co m o p ro p o s ito e x p lic a r
lla m a d o “ c o ro n a ” p o rq u e la c o ro n a e s sim b o lo d e
la razon p o r la q u e fu e ro n c re a d a s: a d e m a s d e se rv ir
re a le z a y d o m in io . El “ r e in o ” al c u a l e sto se a p lic a
d e sig n o s y d e p a u ta s a s tro n 6 m ic a s p a ra la fija c io n
es el m u n d o . L a “ r e d u c c io n ” d e la q u e a q u i R a s h !
d e lo s fe stiv a le s, ta m b ie n se rv ira n p a ra d a r lu z a la
h a b ia a lu d e al h e c h o d e q u e d e s d e la p e rs p e c tiv a d e
tie rra (Gur Arye).
la tie rra la lu n a a tr a v ie s a d iv e rs a s fa se s y
88. E s te v e rsic u lo p r im e ro se re fie re al so l y a la
p ro g r e siv a m e n te lle g a al p u n to e n q u e n o se p e rc ib e
lu n a c o m o “ la s g ra n d e s lu m in a ria s” , p e r o lu e g o
n in g u n a lu z d e e lla (Gur Arye),
e sp e c ific a m e n te se r e fie re al so l c o m o “ la g ra n
lu m in a ria ” y a la lu n a c o m o “ la p e q u e n a lu m in a ria ” . 90. Bereshit Raba 6 :4 .
1 :1 9 -2 1 — ‫ י ט ־ כ א‬: ‫א‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬/ 18

19 Y hubo anochecer y hubo manana, ‫פ‬ : ‫ י‬$<‫ו י ה י ־^ ר ב ו י ה י ־ ב ל ן ר י ו ם ר ב י‬ ‫י ט‬

cuarto dia. :
‫ ־ ־‬D ios d ip : ■■Que las aguas pw duzcan H F ‫ה מי ם‬ ‫ ך ע ז‬1? ’ ‫א ל ה י ם‬ ‫נ וי א מ ר‬
seres pululantes de alma viviente, y aves ‫^ ל ״ ה א ו ״ ץ ך ן< ך ן‬ ‫ן^ ן ־ ף‬
que vuelen sobre la tierra frente a la ‫־‬ VT T " J” ! : "‫־‬ VJV
expansion de los cielos. ” 21Y Dios creo ‫א ל ה י ם‬ ‫כא וי ב ר א‬ : ‫ה^ מ י ס‬ ‫פני‬
ONKELOS —

‫ כ ו א מ ר יי י ך ח(׳\יו מ י א ך ח(!\ נ פ ש א‬:‫י ט ו ה ו ה ך מ ש ו ה ו ה צ פ ר י ו ם ך ב י ע א י‬

‫ כ א ו ב ר א י י‬:‫רו ן ת א ו ע ו פ א י פ ר ח ע ל א ך ע א ע ל א פ י ך ק מ ג א די^ מי א‬
RASI11

,‫ ו ב ב ר י ו ת‬.‫ כ ג ו ן נ מ ל י ם ן ח פ ו ש י ן ו ת ו ל ע י ם‬,‫ב ש ק ד י ם‬ ‫ פ ל ד ב ר ח י ש א י נ ו‬.‫ ש ר ץ‬: ‫ש י ה א ב ה ח י ו ת‬ .‫<ה> נ פ ש ח י ה‬

:‫ ו כ ל ה ד ג י ם‬, ‫כ ג ו ן ח ו ל ד ן ע כ ב ר ן חו כ< ט ו ה י ו צ א ב ה ם‬ .‫פ ג ו ן ז ב ו ב י ם‬ ,‫ב ע ו ף‬ .‫ש ר ץ‬ ‫ק רוי‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫מן‬ ‫ג בו ה‬

TRADUCC16N DE RASHI
20. ‫ נ פ ש ן וי ה‬/ ALM A v iv i8 n t 8 . 91 E s d e c i r , q u e t e n g a v i t a l i d a d . 92

‫ ש ר ץ‬/ s 8 r 8 s P U L U L A N T E S .93 C u a l q u i e r s e r v i v i e n t e q u e n o s e e l e v e m u c h o s o b r e e l n i v e l d e l s u e l o

es lla m a d o ‫ש ך ץ‬ e n h e b r e o . E n t r e l o s s e r e s a l a d o s , c o m o l a s m o s c a s ; 94 e n t r e l a s s a b a n d i j a s , 9s c o m o

l a s h o r m i g a s , l o s e s c a r a b a j o s y l o s g u s a n o s ; y e n t r e c r e a t u r a s 96 m & s g r a n d e s , c o m o l o s t o p o s , l o s

r a t o n e s , l a s I a g a r t i j a s y s i m i l a r e s , a s ! c o m o t o d o s lo s p e c e s .

9 1 . ‫ נ פ ש‬q u ie r e d e c ir “ a lm a ” , p o r 10 q u e la fra s e ‫נ פ ש‬ v o la d o re s c o n el n o m b re d e ‫ ש ר ץ ה ע ו ף‬. V e r ta m b ie n

‫חי ה‬ lite r a lm e n te s ig n ific a n t “ a lm a v iv ie n te ’’. Debarim 1 4 :1 9 .
A u n q u e e n o tr o s c o n te x to s e s tr a d u c id o e n el s e n tid o
95. En h e b re o , ‫;) ץ כן צי ם‬ lite ra lm e n te , “ a n im a te s
g e n e ra l d e “ s e r v iv ie n te ” [v e r lo s v v . 21 y 2 4 ], a q u i
re p u g n a n te s” . E n g en e ra l se a p lic a a lo s in s e c to s q u e
e l te x to lo u tiliz a p a r a d e f in ir la c u a lid a d q u e ‫ ש ך ץ‬,
re p ta n so b re su v ie n tre [v e r Vayikra 1 1 :2 0 , 41 y el
lo s se re s p u lu la n te s , d e b e n te n e r; p o r e llo a q u i 10
tra ta d o d e Julin 6 7 b ]. E n e sp a n o l, “ s a b a n d ija s ” n o se
tra d u c im o s p o r “ a lm a v iv ie n te ” .
a p lic a e x c lu siv a m e n te a lo s in se c to s, sin o ta m b i& i a
9 2. E l v e r s ic u lo n o q u ie r e d e c ir q u e la s a g u a s c u a lq u ie r a n im a l p eq u efio c u y o a sp e c to s e a m o te sto .
p r o d u je se n s e re s c o n v id a , sin o q u e p re p a ra s e n el
9 6. R a sh t u tiliz a aqui el te rm in o ‫ ב ריו ת‬, que
c u e rp o d e lo s a n im a le s p a r a q u e fu e se a p to p a ra
lite ra lm e n te sig n ific a “ se r c r e a d o ” , y p o r e llo 10
r e c ib ir e l h a lito d e v id a q u e D io s le s d ie ra (Sifte
hem os tr a d u c id o por “ c re a tu ra ” . A unque p a ra
Jajamim).
a lg u n o s “ c re a tu ra ” se p re sta a c o n fu s i6 n c on
93. E n e s p a n o l n o e x is te u n v o c a b lo q u e d e fin a “ c ria tu ra ” , a m b o s v o c a b lo s n o d e sig n a n 10 m ism o .
e x a c ta m e n te lo q u e es ‫ ך ץ‬$, pues e s te n o m b re C re a tu ra e s c u a lq u ie r s e r creado, m ie n tr a s q u e
d e s ig n a a u n c a te g o rfa m u y a m p lia d e a n im a le s: c ria tu ra e s c u a lq u ie r se r q u e h a sid o o b je to d e
re p tile s p equenos, ro e d o re s , in se c to s, e tc . El crianza, y p o r e llo se a p lic a ta m b ie n a n in o s
d e n o m in a d o r c o m u n e s q u e se m u e v e n s o b re la pequenos o fe to s, sie n d o ta m b ie n s in 6 n im o de
tie rra a m u y b a ja a ltu ra , n o sie n d o su m o v im ie n to “crfo” . E n e s p a n o l n o e x istf a a n te s e sta d is tin c io n y
c la ra m e n te d is c e r n ib le [v e r el c o m e n ta rio d e R a sh f “ c re a tu r a ” s o lia n o a p a r e c e r e n lo s d ic c io n a rio s, p e ro
a l v . 2 4 , i-.v. ‫] ו ר מ ש‬. L o h e m o s tr a d u c id o p o r “ se re s su u so se v a d ifu n d ie n d o c a d a v e z m a s. P o r e llo , en
p u lu la n te s ” , en el s e n tid o de que se m u ev en e sta tra d u c c io n sie m p r e q u e se h a b le de se re s
a rra s tra n d o s e y p u lu la n e n a b u n d a n c ia . Y e n c u a n to
c re a d o s e n h e b re o , se 10 tr a d u c ir a p o r “ c r e a tu r a s ” .
a lo s p e c e s , c o n a q u e llo s c o m p a rte n la c u a lid a d d e
L o m ism o q u e ‫ ב ר י ו ת‬, el n o m b re c re a tu ra s p u e d e se r
p u lu la r y re p ro d u c irs e a b u n d a n te m e n te .
a p lic a d o ta n to e sp e c ific a m e n te a lo s s e re s h u m a n o s
9 4 . E n Vayikra 1 1 :2 0 , la T o r a a lu d e a lo s in se c to s c o m o a to d o s lo s d e m a s se r e s q u e D io s c re 6 .
 1 9 / BER ESH IT — PA R A SH A T BERESHIT 1:22 — ‫ כ ב‬: ‫א‬

a los grandes monstruos marinos y a $ ‫נ ם‬ ‫כל״נפ א ת ״ ה ת נ י‬

V JV T J•• :
‫א ת‬I ‫ו‬-
K
‫ה ג ד לי ם‬
‫ י‬.‫״‬ • “ “ V

todo ser viviente que se arrastra, que °‫ה ל מ ^ ת‬ ‫ ל‬$‫א‬ I ‫החי־ה‬

las aguas produjeron segun sus , - ^ ‫ן א ת‬ ‫ל מ י נ י ם‬ tT&H
especies, y a toda ave segun su especie. t ' < ‫ז‬ •• : ••••■ !• : . ■‫ ־‬-
Y vio Dios que era bueno. 22 Y Dios los ^^ ^ ? ‫א ל ה י ל‬
bendijo, diciendo: ‫ ״‬Fructifiquen y T B ‫איתם‬ ‫ויברך‬ ‫כב‬ ‫ל א מ ל‬ ‫אליהים‬
0 n k 8 l 6 s

‫מ י א לן נ ל הון‬ ‫ ץ א ד י א ך ח י ( !\ ו‬£<‫י א ח י ת א ך ך ח‬£ ‫מ ת פ ל נ פ׳‬ ‫ת נ ל מ א ר ב ך בי א‬ ‫לת‬

‫ו ב ו ־ י ך י ת ה ו ו ל ל ל מ י מ ר פ ו(י\ ו‬ ‫כ ב‬ :‫ו ל ת כ ל ע ו פ א ך פ ר ח ל ז נ ו ה ל ו ח ז א לל א ר ל ט ב‬

------------------------------- --------------------- RASH f

<‫י‬
‫לפ‬ .‫א ת ם‬ ‫< ב נ) ו י ב ר ך‬ :‫ב ה ח י ו ת‬ ‫נפש שיש‬ ‫ ובדברי‬.‫שבים‬ ‫דגים {דולים‬ .‫ם‬ ‫ה תנינ‬ >‫ב א‬

‫אותם‬ ‫מ ה ם ןאוכליו‬ ‫א ו ת ם וצךיו‬ ‫שמחסרים‬ ‫ש ב ר א ם זכר‬ ‫ה ו א ל מ ת ן ו ב ן זוגו‬ ,‫אגךה‬

‫לברכה‬ ‫הוצרכו‬ ‫ ןאף החיות‬.‫הוצרכו לברכה‬ ‫לצדיקים‬ ‫ומלחה‬ ‫הנקבה‬ ‫א ת‬ ‫ן ה_ ר ג‬ .‫ונקבה‬,
‫לא‬ ‫לכך‬ ,‫לקללה‬ ‫ש< ג ת י ד‬ ‫ ש‬.‫הנח‬ ‫מפני‬ ‫אלא‬ ‫יתקים‬ ‫ל א‬ ‫מו־בו‬ ‫יפרו‬ ‫ש א ם‬ ,‫לביא‬ ‫אגתיד‬
‫ל שון פךי‬ .‫פ רו‬ :‫ש ל א ? ה י ה ה ו א ב כ ל ל‬ ‫בךכן‬ .‫ה חי ה‬ ‫נ פ ש‬ :‫כ ת י ב‬ ‫התנינם‬ .‫בפניהם‬ ‫העולם‬,
— — T R A D U C C IO N D E R A S I I I :

2 1 .‫ם‬ ‫ ה ת נ י נ‬/ M O N S T R U O S M A R IN O S .97 E s te te r m in o se r e f ie r e a lo s peces en o rm es q u e h ay en el m ar.

Y seg u n una interp re ta cio n a ga d ica , aquf la T o r a se r e fiere e s p e c f f ic a m e n te al L ev ia ta n y a su
p a reja , a lo s q ue D io s creo m acho y hem bra. Y m ato a la h em b ra y la a d e r e z o en sa lm u era p a r a
p r e s e r v a r l a pa ra los ju sto s en e l M u n do V en id ero , pues si s e h ub iesen m u ltip lic a d o , el m u n do no
hub iera p od id o so b rev iv ir a causa de ellos. P o r e s ta r a z 6 n , e sta escrito 98. ‫ה ת נ י נ ם‬

‫ה הי ה‬ ‫ צ פ ש‬/S E R v iv i8 n t 8 . E s d e c ir , q u e p o s e e v i t a l i d a d . 99

22. ‫א ת ם‬ ‫ וי ב ר ך‬/ y [DIO S] l o s H 8 n q ij o . L o s p e c e s y la s a v e s p rec isa r o n de u na b en d icio n p r o p i a

p o rq ue los s e r e s h u m a n o s dism inu yen su num ero al ca z a rlo s y c o m e r lo s . 100 Y ta m b ien las fieras
sa lv a je s n ecesitab an una bendicion q u e le s a s e g u r a s e s u r e p r o d u c c i o n , p ero a ca u sa d e la ser p ien te
- q u e despu^ s ser ia m a ld e c id a - D io s no los bendijo e x p l i c i t a m e n t e p ar a q u e ella no fu ese
in c lu id a .101

‫פ רו‬ / F R U C T IF IQ U E N . E l verbo ‫ פ ר ו‬esta rela cio na d o con e l term ino ‫ פ רי‬, fr uto . Por 10 tanto, q uier e

9 7 . H e m o s tra d u c id o e ste v oc ab lo p o r “ m o n stru o s s e n tid o d e “ a lm a v iv ie n te ” , 10 m is m o q u e e n el v.

m a rin o s” en v e z d e sim p le m e n te “ p e c e s e n o rm e s” 20. E n el v. 2 4 R a sh f h a r a el m is m o c o m e n ta rio p o r
p a ra in c lu ir ta m b ie n a l L e v ia ta n , q u e e r a un a n im a l la m is m a r a z o n (Debek Tob). E n lo s v v . 2 4 -2 5 las
m a rin o d e ta m a n o d e sc o m u n a l. e x p re s io n e s ‫ חי ת ו א ר ץ‬y ‫ ח ל ת ה א ר ץ‬sf se re fie re n a las
9 8 . Babd Batrd 74b. En h e b re o , c u a lq u ie r fie ra s, q u ie n e s fu e ro n c r e a d a s e n el se x to dfa. V e r
su sta n tiv o m a s c u lin o en p lu ra l p o r re g ia g e n e ral ta m b ie n la n o ta 91.
lle v a la te rm in a c i6 n ‫ י ם‬. En e ste v o c a b lo , sin
100. N o lo s b e n d ijo p a ra q u e se r e p r o d u je se n p o r
e m b a r g o , la le tra ‫ ל‬n o a p a re c e [‫] ה ת ג ל צ ם‬. S eg u n e sta
m e d io s n a tu r a le s , y a q u e p u e s to q u e so n c r e a c id n
in te rp re ta c io n , e llo c o n stitu iria u n a a lu s io n al h e c h o
d ir e c ta d e D io s, p o r si' m is m o s se re p ro d u c e n
d e q u e d e e sto s d o s m o n stru o s m a rin o s so lo q u e d o
a b u n d a n te m e n te {Mizrajf). E s s o la m e n te p o rq u e el
uno.
s e r h u m a n o c o a rta su re p ro d u c c io n n a tu ra l q u e la
9 9 . P u e sto q u e e l te rm in o ‫ח י ה‬ ta m b ie n se a p lic a
b e n d ic io n e s n e c e s a ria .
e sp e c ffic a m e n te a la s fie ra s sa lv aje s, R a sh f e n fa tiz a
d e n u e v o q u e a q u f d e b e e n te n d e rse e n el m ism o 101. M idrash Agadd , Bereshit.
1 :2 3 -2 4 — ‫ כ ג ־ כ ד‬: ‫א‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬/ 20

multipHquense, y llenen las aguas de los ‫בימים‬ '‫א ת־ ה מי ם‬ ‫ו מל או‬ ‫ורבו‬

mares. Y que las aves se multipliquen en ‫ויהי־ערב‬ ‫בג‬ :‫ב א ר ץ‬ ‫ירב‬ ‫ ף‬I‫ו ה ע ו‬
V v V * : 1- ‫י‬ V IT T ,. V T ‫ז‬

la tierra. ” 23 Y hubo anochecer y hubo

‫פ‬ : ‫ח ימ י ש י‬ ‫יום‬ ‫ק ר‬t v‫ו י ה י ־ ב י‬
manana, quinto dia. 1' - ‫ן‬ j «. • : 1‫־‬

24Dios dijo: “Que la tierra haga salir ‫ת ו ע א‬ ‫א ל^ י ם‬ ‫וייאמר‬ ‫כד‬

seres vivientes segun su especie, bestias* ‫ב ה מ ה‬ JT ‫״‬ !
‫ל מינ ה‬ T ‫י‬:v < v *
‫ ה‬-‫ח י‬
V T T
‫נ פ ש‬ ‫ה א ר ץ‬ T **

-------------------------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s -------------------------------------------------------------------------------
‫ כ ג ו ו ן ו ה ך מ ש ו ח י ה‬:‫ו ס ג ו ו כ< לו י ת מ ל א ב י מ מ י א ן ע ו פ א ל ס ג ל ב א ת ג א‬
‫ כ ד! א מ ר יי ו ז פ ק א ך ע א נ פ ש א ס י ת א ל ז נ ה ב ע י ר‬:‫צ פ ר לו ם ח מ ל ש אי‬
R A S I lf

‫ש ה פי ל‬ :‫ש פ ר ש תי‬ ‫הו א‬ .‫ה א ר ץ‬ ‫מו צ א‬ ) ‫ו ג ז׳‬ ‫א מ ר‬ ‫ל א‬ ‫א ם‬ .‫ו ר ג ו‬ :‫פ רו ת‬ ‫י^ שו‬ ‫כ לו מ ר‬

‫א ל א‬ ‫הו צוי ־ כו‬ ‫ו ל א‬ ‫ר א שו ־ן‬ ‫מיו ם‬ ‫נ ב ר א‬ ‫ן ל' א‬ ‫א ח ד‬ ‫מו לי ד‬ ‫א ח ד‬ ‫הי ה‬ ,‫פ ר ו‬ ‫א ל א‬

‫חיו ת‬ ‫ב ה‬ ‫שי ש‬ .‫חי ה‬ ‫נ פ ש‬ :‫ל הו צי א ם‬ :‫ה ך ב ה‬ ‫מו לי ד‬ ‫ש א ח ד‬ ‫ו ך בו‬ ‫ו ב א‬ ,‫ י ו ת ר‬:

: T R A D U C C 1 6 N D E R A S I lf

decir: “ p ro d u z ca n fr u t o s ” . 102

•‫ו ר ג ו‬ / V M U L T lP L f Q U E N S E . Si el v e rs ic u lo s610 hubiera dicho ‫ פ רו‬, “ fr u c tifiq u e n ” , cad a anim al

h u b ie r a en g e n d r a d o u n a crfa y no m ds. P o r e llo , agreg o la e x p re s io n ‫ ר ג ו‬, “ m u ltip liq u e n se” , p a ra

q u e c a d a a n im a l e n g e n d r a s e m u ch as c r i 'a s .

24. ‫ה א ר ץ‬ ‫הו צ א‬ /Q U E l a ti e r r a h a g a s a lir. E sto es 10 que ex p liq u e a n t e r i o r m e n t e 103 e n e l s e n t i d o

de q u e to d o s lo s s e r e s e n e l m u n d o fueron cr ea d o s desde el p rim er dfa y 10 u n ico n ec e sa rio era

h a c e r lo s su r g ir d e l a t i e r r a . 104

‫חי ה‬ ‫ נ פ ש‬/S E R E S v i v i 8 n t 8 s . E s d e c i r , q u e p o s e e n v i t a l i d a d . 105

102. E l su s ta n tiv o ‫ פ ך י‬s e d e r iv a d e l v e rb o ‫פ ת‬ [rafz, v iv o s, sin o u n a c a te g o rfa e sp e c ffic a ( Beer baSade ).

‫] פ ל ה‬, el cual es u tiliz a d o p a ra d e sig n a r la L a ra z o n p o r la c u a l e n e l v . 2 0 R a s h f e x p lic 6 e ste
“ p r o d u c c io n ” d e se re s v iv o s ( Gur Arye). A q u f R ash f a p e la tiv o en el se n tid o de “ para que te n g a
e x p lic a e s te v e rb o e n f o r m a d if e re n te a la d el v ita lid a d ” , m ie n tra s q u e a q u f 10 e x p lic a e n el se n tid o
T a rg u m , q u ie n 10 tr a d u jo p o r ‫ פ ו ש ו‬, propaguem e, d e q ue “ q u e p o s e e v ita lid a d ” se d e b e a q u e los
extiendanse, d a n d o le u n se n tid o c u a n tita tiv o , ig u a l a n im a le s te rre s tre s y a h a b fa n sid o c re a d o s d e sd e el
q u e e l q u e tie n e el v e r b o ‫ ו ך ב ו‬, “ m u ltip liq u e n se ” .
p rim e r d fa ju n to c o n el a lm a q u e le s d a b a v id a y 10
R a sh f s e n a la a q u f q u e ‫פ רו‬ se re fie re a u n a c to
u n ic o q u e f a lta b a e r a q u e la t ie r r a lo s h ic ie ra salir
c u a lita tiv o , n o c u a n tita tiv o (Beer baSade).
[“ q u e la tie rra h a g a s a lir ..,” ]. P e r o e n r e la c i6 n co n
103. V e r m&s a rrib a s u c o m e n ta r io al v . 14, s.v. ‫י ה י‬ lo s se re s a c u a tic o s y la s a v e s , e n c a m b io , 10 q u e fu e
‫?) א ל ת ו ג ו׳‬. c re a d o e n el p rim e r d fa f u e u n ic a m e n te la c a p a c id a d
104. E s d e c ir , q u e e n e l p rim e r d fa D io s c re o to d o del agua de p r o d u c ir c u e rp o s sin v id a que
d e la n a d a ( ex nihilo), y c a d a e n te d e la C re a c io n se p o s te rio rm e n te fu e ra n d o ta d a s d e v id a . E sto se
m a n tu v o e n e sta d o p o te n c ia l h a s ta q u e su rg io e n d e m u e str a p o rq u e e n el v. 21 la T o ra d ic e q u e D io s
a c to e n e l d f a se n a la d o p a r a el p o r la P a la b ra d iv in a . “ c re o ” e sa s a lm a s v iv ie n te s ( Sifte Jajamim).

1 05. R a sh f e x p lic a d e n u e v o el sig n ific a d o q u e tie n e *N ota al texto de la T ora: A u n q u e e l v o c a b lo ‫ ? ה מ ה‬en

a q u f el a p e la tiv o ‫ נ פ ש ח ; ה‬p o rq u e el v e rs fc u lo d ic e a
c o n tin u a c i6 n q u e d e b e s e r “ se g u n su e s p e c ie ” y
lu e g o p a s a a e n u m e ra r c a te g o r fa s e s p e c ific a s d e
a n im a le s , p o r 10 q u e s e p u d o h a b e r p e n s a d o q u e ‫נ פ ש‬
‫ח; ה‬ a q u f n o in d ic a la c a te g o r f a g e n e ra l d e se re s
te rm in o s g e n e ra le s s ig n if ic a “ a n im a l” , e n u n sen tid o
e sp e c ffic o se r e fie re a lo s a n im a le s d o m e stic o s , y
p o r e so la tra d u c im o s p o r bestia. P o r su p a rte ,
p u e sto q u e e l v o c a b lo ‫ ס י ה‬e n g e n e ra l se re fie re a los
a n im a le s s a lv a je s , 10 tr a d u c im o s p o r “ fie r a ” , c o m o
 2 1 / BER ESH IT — P A R A SH A T BERESHIT 1:25 — ‫ כ ה‬: ‫א‬

v criaturas rastreras, y fieras de la tierra "‫ל מ י נ ה‬ ‫וחיתו״ אר ץ‬ ‫ויהי ו ל מ ש‬

r • ii /‫י‬ r 'I C ▼ 7■ r \ t * ‫ י‬I"" 1ST * I * V V .V ' I" S V t* V T
segun su especie ; y fu e asi. 25 Y Dios n . U‫ ״‬n ^ n wS v ,‫י י‬
/ uzo a las fiera s de la tierra segun su t *‫י י‬ ‫־‬ ‫־‬ '■ ■
■
■
■■ ) ‫■•׳ —י■־״‬
especie, y a las bestias segun su especie, ‫ה מ ה ה א ר ץ‬ 3‫ו א ת ״ ה‬ ‫ ה‬5‫ל מ י‬
y a toda criatura rastrera del suelo ; ‫ מ ע ך‬1‫־‬ ‫( ן ״^ ך^ ך ״‬
segun su especie. Y vio Dios que era ^ T‫״ ! ־‬ v‫ך‬ T ‫״״‬: T ‫׳‬
bueno. ‫בי־טוב‬ ‫אליהים‬ ‫וירא‬ ‫למינהו‬:
--------------- o n k 8 l 6 s

‫ כ ה ו^ ב ד י י ( ת ח ו ת א ת נ א ל ן נ ה‬:‫ו ך ךן(!\ ו ר ע ת א ת ג א ל ז נ ה ו רזי ה כן‬

:‫ ךי ט ב‬,‫ן י ת ב ע י ך א ל ז נ ה ו י ת פ ל ר ח ש א ך א ך ^ א ל ז נ ו ה י י רזז א יי א‬
---------------------------------------------- RASIII

‫ב ל שו ־ננו‬ .‫ו ש ר ץ‬ ‫ר מ ש‬ ‫ל שון‬ ‫פל‬ .‫נ פ ר‬ ‫ה לו כן‬ ‫ו רו מ ש ל ם‬ ‫נ מו כי ם‬ ‫ש ה ם‬ ,‫ש ר צ י ם‬ ‫ה ם‬ .‫ו ר מ ש‬

,‫ב צ ב י י ם‬ ‫ת קנ ם‬ . ‫( ה ה) ו י ע ש‬ :‫ק ו נ מ ו ב ר י ״ ש‬ ‫ש אין‬ ,‫נ ג ך ך י ם‬ ‫פ א לו‬ ‫ןנ ך אי ם‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫על‬

----------------- : T R A D U C C I O N D E R A S I I I -----------------------

u n v \ / Y c r i a t u r a r a s t r e r a . 106 E ste te r m in o se a p lic a a lo s se r es p u lu la n te s de ba ja esta tu r a y <

q u e reptan so b r e el su elo , da ndo la apa riencia d e q u e s e a rr a str a n p u es su m ar ch a n o es
p ercep tib le a s i m p l e v is ta . L o s te r m in o s ‫ ר מ ש‬y ‫ ש ר ץ‬e n h e b r e o e s 10 q u e en n u e str a le n g u a - e l f r a n c o s
a n t i g u o - lla m a m o s conm ovres . 107‫ ׳‬108

HIZO. Q u ie r e d e c ir q u e D io s los p e r fe c c io n o 109 con el a sp e c to p ro p io q u e le s / .2 5

en e ste v e rs ic u lo o “ a n im a l sa lv a je ” . S in e m b a rg o , a d e m a s, q u e re p ta n [‫ ן ר ו כ ( ש י ם‬. P o d rt'a s e r q u e su

c u a n d o el se n tid o n o se a e s p e c ific o , 10 tra d u c ire m o s o p in io n e s q u e la r a iz ‫ ר מ ש‬e n si m is m a m e ra m e n te
p o r el te rm in o g e n e ra l “ a n im a l” , d e p e n d ie n d o d e in d ic a movimienlo d ir e c to e in d is tin to so b r e el su elo
c a d a c o n te x to . E n el te x to d e R ash i se g u ire m o s el y p o r e llo e s a p lic a b le a lo s a n im a le s q u e re p ta n o se
m ism o c rite rio . a rra s tr a n , y a q u e su m o v im ie n to n o e s p e rc e p tib le
106. H e m o s tr a d u c id o el v o c a b lo ‫ ר מ ש‬p o r “ c ria tu ra c om o u n a n d a r, P o r ‫ ׳‬su p a r te , ‫ י ש ך ץ‬a d e m a s d e
ra stre ra ” e n v e z d e sim p le m e n te “re p til” p o rq u e en d e n o ta r 10 m is m o , ta m b ie n im p lic a ria una
e sp a no l re p til e s u n n o m b re q u e d e sig n a a c ie rta re p ro d u c c io n a b u n d a n te , y p o r e llo in c lu y e a un
c la s e c sp e c f fic a d e v e rte b ra d o s co m o lo s c o c o d rilo s, g ru p o m a s a m p lio d e c r ia tu r a s ta le s c o m o lo s p e c e s
los o fid io s y la s to r tu g a s , m ie n tr a s q u e ‫ ר מ ש‬a b a rc a y lo s in se c to s. P o r to d o 10 in d ic a d o a q u i y e n las
u n a c a te g o rfa m a s a m p lia d e a n im a les. V e r ta m b ie n n o ta s 9 3 -9 5 d e e s ta p a r a s h a , e s p o s ib le e n to n c e s q u e
la s sig u ie n te s d o s n o ta s, la tr a d u c c io n m as a p r o x im a d a de ‫עו ל־ ץ‬ se a
107. E n e s p a n o l, m o v e rse in te n sa m e n te , a g ita rse . p re c is a m e n te “ s a b a n d ija ” , a u n q u e e n el v. 2 0 la
E l v e rb o “ c o n m o v e r ” e n espafiol e sta re la c io n a d o h e m o s u tiliz a d o p a ra tr a d u c ir ‫ ש נ ן צ ל ס‬. Y e n c u a n to a
c o n e ste v ie jo v e r b o fra n c e s , e ig u a lm e n te d e n o ta un ‫ ר מ ש‬, la tr a d u c c io n m a s c e r c a n a d e e ste v o c a b lo
m o v im ien to a lte r a d o e in q u ie to . q u iz a s s e a sim p le m e n te “ s e r q u e r e p ta ” o “ c ria tu ra
ra stre ra ” . V e r ta m b ie n e l c o m e n ta rio d e Gur Arye y
108. E sto s dos te rm in o s e fe c tiv a m e n te son
Mizraji a l v. 1:21.
sin o n im o s e n ta n to q u e h a c e n a lu sio n al h e c h o d e
q u e u n a c r ia tu r a s e mueve d e tal fo rm a q u e n o d a la 109. L a r a iz ‫ע ש ה‬ d e la c u a l s e d e riv a e ste v e rb o
a p a rie n c ia d e a n d a r o m a rc h a r d istin tiv a m e n te . P e ro im p lic a ta n to hacer c o m o perfeccionar; d e n o ta la
h a y u n a su til d if e r e n c ia e n tre e llo s , p u e s e n el v . 2 1 , id e a d e lle v a r a lg o a c a b o , h a c e rlo h a s ta c u lm in a rlo ,
R a sh i m is m o se fla la q u e ‫ש ר ץ‬ d e sig n a a c u a lq u ie r d e a h i q u e im p liq u e p e rf e c c io n a m ie n to . E n e ste
c ria tu ra c u y o m o v im ie n to se re a liz a p o r 10 b a jo , e c a so , n o p u e d e e n te n d e r s e e n e l se n tid o lite ra l de
in c lu y e e n e s a c a te g o rfa a lo s in se c to s v o la d o re s y a “ h a c e r” p o r q u e el el v.• 2 4 D io s y a h a b ia d ic h o q u e
los p e c e s , m ie n tr a s q u e a q u i s e n a la q u e ‫ ר מ ש‬d e sig n a su rg ie ra n d e la ti e r r a (Gur Arye). [V e r ta m b ie n el
a los “ se r e s p u lu la n te s ” [‫ ] ש ך צ י ם‬q u e son b a jo s y , c o m e n ta r io d e R a sh f al v . 7 .]
1 :2 6 — ‫ כו‬:‫א‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 22

26D ios dijo: “Hagamos un hombre ‫א ל ם‬ v t t j v c : r

□ ‫א ל ה י‬ • v i
‫וי א מ ר‬v j -
‫בו‬
O N K EL6S

‫ ע בי ד א י נ ש א‬,‫מ ו א מ ר לי נ‬
— — R A S I1 I

‫ימין‬ ‫? ש‬. ‫ןכי‬ .) ‫ ל ט‬:‫כ ב‬ ‫א‬ ‫ו מלכל ם‬ ‫ומשמאלו‬ ‫ענןתנותו ש ל‬ .0 ‫א ך‬ ‫ ני ג ש ה‬0‫<ה‬ :‫ב ת ק ו נ ו ו ב ק ו מ ת ן‬
‫לזכות‬ ‫מימינים‬ ‫אלו‬ ,‫אלא‬ ?‫ל פ נ י ו‬ ‫ושמאל‬ ‫שה אד ם‬ ‫ ל פ י‬. ‫ה פ ן ד ן ש ב ר ו ך ה ו א ל מ ז ע ו ?( כ א ן‬
‫ב מ ר ת עיריו‬ ‫ןכן‬ .‫ןאלו מ ש מ א י ל י ם לחובה‬ ‫ ל פ י כ ך‬,‫ה ו א ב ך מ ו ת ה מ ל א כ י ם ו י ת ק נ א ו בו‬
‫ה מלכי ם הוא‬ ‫א ת‬
T J V J
‫ ו כ ש ה ו א ד ו‬. ‫ י ח נ מ ל ך ב ה ם‬:‫ פ ת ג מ א ו מ א מ ר ק ד י ש י ן ש א ל ת א ( ד נ י א ל ד‬.
‫׳‬ * , , ‫״‬ ‫" ״‬I * T T I ‫י‬ ‫י‬ T t ” V ‫ י‬T V ! V T * T J '

‫י נ ו ב א ח א ב‬1 ‫ ש כ ן ~ מ צ‬.‫ א מ ר נ מ ל ך ב פ מ ל י א ש ל ן ד‬. ‫ ב פ מ ל י א ש ל ן נ ט ל ר ש ו ת‬, ‫א ף כ א ן‬

- t %• ‫ו ז‬ * ‫ז‬ 1 ‫״ י‬ t ‫׳‬ ‫״‬ r t ** 1 • r ‫י• ״‬ v v t i ‫־‬ t i ‫ ׳‬t j ‫י‬

‫ א ם אין כ ך מ ו ת י‬, ‫ י ש ב ט ליוני ם כ ך מ ו ת י‬:‫ל ה ם‬ ‫ ך א י ת י א ת ה׳ י ו ש ב ע ל‬:‫ש א מ ר ל ן מ י כ ה‬

‫בראשית‬ ‫י‬ " I
‫במע שה‬ V 6 ‫״‬I “ I
‫קנאה‬
T I' ‫׳‬
‫הרי י ש‬
‫״‬ ‫ “* י‬1
‫בתחתןנים‬
‫י‬ ! “ ‫ז־‬
‫מימינן‬ • •
‫ע ן מ ד עליו‬
T X ‫״‬ r
‫השמים‬ ‫י‬ ‫־‬ T ‫־‬
‫צבא‬ T i
‫ כ ס אן וכל‬:
T ‫י‬ ‫ן‬ ■

T R A P U C C 16N DE RA SH f —

c o r r e s p o n d f a , 110 con su p erfecc i6 n prop ia y con su plena e s t a tu r a .111

26. ‫א ך ם‬ ‫ ני ג שו׳‬/ H A G A M O S UN H O M B R E. D e a q u i ap ren dem o s so b re la actitu d h u m ild e d el Sa

- b e n d it o es. P u e s d e b id o a que el ho m b re iba a ser cr ea d o a sem eja n za de los a n g eles y estos 10
en v id ia r fa n , D i o s se a c o n s e j6 con e llo s .112 Y cua ndo El ju zg a a los re ye s d e la tie r r a , tam bien se
a seso ra c o n S u c o r te c e le stia l, pues a si v em os en el ca so del r e y A ja b , a quien e l p r o f e t a M ija
dijo: “ V i a l E te r n o se n ta d o so b re Su tro no , y a las h uestes del C ielo pa ra d as a lr e d e d o r de E l, a
Su d e r e c h a y a Su iz q u ie r d a .” 113 P er o ^ e s q ue e n r e a lid a d h ay d er e c h a e izq uierd a a n te El?
O bviam ente n o , sin o q u e e s t a f r a s e s e r e f ie r e a q u e alg uno s a n g e le s se in clin ab an ha cia la derecha
p ara a b so lv e r y o tr o s h a c ia la izquierd a pa ra c o n d e n a r .114 Y as! ta m b ien v e m o s e n e l v e r s ic u lo :
“ E l a su n to es p o r d e c r e to d e los g u a rd ia n es celestia les, y la se n te n c ia po r la p a la b ra de los
[d n g e le s ] s a n to s .” 115 Y en e ste caso, D io s tam bi£n se a co n sej6 con Su co rte ce lestia l y pidi6 su
co n se n tim ie n to p a r a c r e a r e l s e r h u m a n o . D io s les dijo: “ E n tre los s e r e s su p e rio res e n el C ie lo hay
s e r e s se m e ja n te s a M f - lo s a n g e l e s - ; si en tre los s e re s in ferio res - e n l a t i e r r a - no h ay sem eja ntes
a M f, e n to n c e s habrA e n v id ia en la ob ra de la C r ea cion .” 116

110. S e g u im o s a q u i la e x p lic a c io n d e Sifte 113. Melajim I, 2 2 :1 9 .

Jajam im , q u ie n e x p lic a e l te r m in o ‫ צ ב י ו נ ם‬u tiliz a d o 114. P u e sto q u e a D io s n o se le p u e d e n a p lic a r
p o r R a sh f e n el s e n tid o d e voluntad, q u e rie n d o d e c ir
c a teg o rfas e s p a c ia le s o c o r p o ra le s , e n e ste c o n te x to
q u e D io s d io a c a d a a n im a l e l a sp e c to q u e 61 m ism o las p a la b ra s “ d e r e c h a ” e “ iz q u ie rd a ” n o d e n o ta n u n a
d e s e a b a te n e r [v e r R a sh f a Julin 6 0 a]. S in e m b a rg o , p o sic io n e n el e s p a c io , sin o q u e m e ta fo ric a m e n te
e l Gur Arye se n a la q u e ta m b ie n p u e d e e n te n d e rs e e n a lu d e n a los a tr ib u to s d e m is e ric o r d ia y d e e stric ta
el se n tid o d e hermosura [‫] צ ב י‬, q u e rie n d o d e c ir q u e ju s tic ia , re sp e c tiv a m e n te .
D io s d io a c a d a a n im a l la h e rm o s u ra q u e le es
115. Daniel 4 :1 4 . El “ a su n to ” a q u f re fe rid o se
p ro p ia .
re fiere al c a s tig o q u e D io s p e n sa b a e n v ia r c o n tra
1 11. Q u ie r e d e c ir q u e a l p rin c ip io lo s a n im a le s N e b u ja d n e tz a r [N a b u c o d o n o so r] , re y d e B a b ilo n ia .
tu v ie ro n ya su a sp e c to d e s a rro lla d o y c o m p le to
116. Sanhedrin 3 8 b . E l “ a c o n se ja rs e ” c o n S u co rte
(Mizraji).
c ele stia l s ig n if ic a que D io s to m a en c u e n ta el
1 12. A e s te “ a c o n se ja rse ” d e D io s c o n lo s a n g e le s c o n ju n to d e Su c re a c io n p a ra in te rv e n ir e n un
s e r e fie re el v e rb o “ h a g a m o s ” e n p lu ra l, a u n q u e a c o n te c im ie n to d e c is iv o e n el m u n d o . E n e l c a so d e
c o m o R a s h f in d ic a ra a c o n tin u a c io n , lo s a n g e le s n o ju z g a r a los re y e s , la ra z o n p o r la c u a l D io s se
in te rv in ie ro n d ir e c ta m e n te e n la c re a c io n d el se r “ a c o n se ja ” c on S u s a n g e le s se d e b e a q u e u n re y en
hum ano. sf m ism o tie n e u n a im p o rta n c ia e sp e c ia l e n ta n to qu e
 2 3 / BER ESH IT — P AR ASH A T B ER ESHIT 1:26 — ‫ כ ו‬: ‫א‬

con nuestra imagen, conforme a nuestra '‫כ ד מ ו ת נ ו‬ ‫ב צ ל מנו‬ ‫ויךךןז‬

semejanza; y que domine sobre los peces ‫'■' ־‬ A" !1
o n k 8 l 6 s

‫ב צ ל מ צ א פ ך מ ו ת צ א מ ש ל ט ו ן ב צו צי‬
_ R A S H f ----------------------------------------------------------------------------------

‫עם‬ ‫ א ל א‬,‫ל מ מ ו ג ץ ה י ה מ ד ב ר ע ם ב י ת ךינו‬ \!(‫ א ף ע ל פ י < ץ ל ' א ס י ע ו ה ו ב י צ י ו ־ ת ו וי‬.0 ‫צ י* ש ה א ך‬

‫את‬ ‫ ו י ב ר א‬:‫ ו ת ג ו ב ת ה מ י נ י ם פ ת ב ב צ ד ו‬. ‫ע צ מ ו‬ ‫ ל א נ כ< נ ע ה כ ת ו ב מ ל ל מ ד‬, ‫מ ק ו ם ל מ י נ י ם ל ך ד ו ת‬
‫ג צ ל מנו‬ :‫ו ל א פ ת ב ו י ב ר א ו‬ ‫מן‬ ‫( ל ק מן פ סו ק‬ ‫האךם‬ ‫ ש י ה א הג דו ל נ מ ל ך ת ו ט ל‬,‫ ד ר ך א ר ץ ו מ ד ת ענוה‬.
‫ולהשפיל‬ ‫להבין‬ .‫פך מו מצו‬ :‫ש ל נ ו‬ ‫בדפוס‬ ‫לא‬ ‫אן ם‬ ‫כ ת ב א י^ י ש ה‬ ‫ןאם‬ . ‫ ך( ׳\ ו ת מ ן ה? ן ט ן‬:
T R AD UC C16N DE RASH I :

‫ ש ה א ך ט‬$‫צי‬ /H A G A M O S UN H O M B R E , A pesar de q u e e n la p r a c t i c a lo s d n g e le s n o a sistiero n a D io s

en la fo rm aci6n d e l h o m b r e , y e l u s o d e l p lu r a l “ h a g a m o s ” p o d r ia d a r lu g a r a los h ere je s pa ra
im p on er s u s a r g u m e n to s e n e l s e n tid o d e q u e h a y m ^ s d e u n C r e a d o r , au n a s i la E scritu ra no se
abstu vo de en sen a r las b ue na s inan eras y la v irtu d de la hum ild ad : q u e el m as g ra n d e se
a co n seje y so licite el co n sen tim ien to del m is p cq uen o. P e r o si s610 h u b ie r a esc rito “ 11ar6 al
h om b re” , de ello no hub i£sem os ap ren did o que D io s ha bl6 co n Su c o r te c e le stia l p a r a o b t e n e r su
c o n s e jo , sino so lo co n sig o m ism o. Y d e to d a s m a n e r a s , la re spu esta a los h ere je s esta esc rita a
con tin ua ci6n , p u e s s e d i c e q u e D io s “ cred ... al h o m b re” , 117 e n s i n g u l a r , p ero no esta escrito
“c r ea ro n ” en p l u r a l . 118 .

‫ ג צ ל מ צו‬/ Y o n n u 8 s t r Q im Q g 8 n . E s d e c i r , con n u estro m o ld e .119

‫ פ ד מ ו מ נ ו‬/C O N F O R M E Q n u 8 s t r Q s 8 m 8 j Q n z Q . E s d e c i r , para c o m p r en d e r y e s c la r e c e r s e .120

10 q u e le o c u r ra a el tie n e c o n s e c u e n c ia s se ria s en el c re a d o e x c lu s iv a m e n te “ a im a g e n d e D io s ” , e llo

m u n d o . Y 10 m ism o co n re sp e c to a la c re a c io n del in d ic a q u e la “ im a g e n ” de los a n g e le s no fu e
se r h u m a n o ; el h a b e rlo c re a d o fu e u n a c to d ec isiv o u tiliz a d a p a r a c re a rlo , sin o s o lo la “ im a g e n ” d iv in a .
y tra sc e n d e n ta l e n el m u n d o . L a “ e n v id ia ” d e b e se r E s p o r e llo q u e R ash f e n f a tiz a aq u f q u e la “ im a g e n ”
e n te n d id a en e l s e n tid o d e q u e si e n tr e los se re s se re fie re al “ m o ld e ” q u e D io s, ju n to con lo s
in fe rio r e s n o e x is tie ra el se r h u m a n o h u b ie ra h a b id o a n g e le s, h a bi'a n p re p a ra d o e s p e c ia lm e n te p a ra c r e a r
un desequilibrio en la C re a c io n . al se r h u m a n o , c o m o R a sh i' m ism o in d ic a ra e n su
117. Infra, v. 2 7. c o m e n ta rio al v. 2 7 ( Gur Arye). E n e s te se n tid o , el
p re fijo ‫ ב‬e n la p a la b ra ‫ ב צ ל מ נ ו‬d e b e e n te n d e rs e c o m o
118. Bereshit Rabd 8 :9 . P u e s to q u e el v e rb o q ue
“ c o n ”, “ p o r m e d io d e ” ( M asquil leDavid). P o r o tra
m o d ific a al N o m b re ‫ א ל ח י ם‬e sta e n sin g u la r, ‫ ו י ב ך א‬, y
p a r te se g u n el a u to r d el c o m e n ta r io Dibre D avid, el
n o e n p lu r a l, del te x to m ism o e s o b v io q u e el tex to
“ m o ld e ” aqui m e n c io n a d o es una e x p re sio n
no h a c e r e f e r e n d a a u n a p lu ra lid a d d e d io se s, sin o
m e ta fo ric a que se r e f ie r e a la s c u a lid a d e s
a u n o so lo . E n la n o ta 157 d e e sta se c c io n se e x p lic a
la ra z o n p o r la q u e e n la T o ra e ste N o m b re estd en e s p ir itu a le s p ro p ia s d e l s e r h u m a n o ; c o n c re ta m e n te ,

p lu ra l. la c a p a c id a d d e d a r y re c ib ir . P e ro se g u n el a u to r d e
Beer haTora, a q u i R a s h f se r e f ie r e al “ m o ld e ”
119. E l sig n if ic a d o d e e sta fra s e y la q u e sig u e h an
u tiliz a d o p o r D io s p a ra c o n f ig u r a r las c a ra c te r fs tic a s
sid o o b je to d e m u ltip le s e x p lic a c io n e s p o r p a rte d e
fisic a s d el c u e rp o h u m a n o .
lo s c o m e n ta rista s d e R a sh f. E x p o n d re m o s en p rim e r
lu g a r la e x p lic a c io n q u e b r in d a el M a h a ra l d e P ra g a . 120. Al re v e s de 10 que in d ic a el p re f ijo
E n e ste v e rsic u lo D io s h a b ia a los a n g e le s. P o r ello , p r e p o sic io n a l 3 e n la p a la b r a ‫ ב צ ל מ נ ו‬, el p re fijo
“ a n u e s tra im a g e n ” se p u d o h a b e r e n te n d id o en el c o m p a ra tiv o ‫ פ‬e n la p a la b r a ‫ כ ז ־ מ ו ת נ ו‬im p lic a q u e hay
se n tid o d e a im a g e n d e lo s a n g e le s. P e ro p u e sto q u e a q u i a lg o c o m p a rtid o , “ c o m o ” (M asquil leDavid).
en el v . 2 7 e x p r e sa m e n te se d ic e q u e el h o m b re fu e A hora b ie n , la f a c u lta d p a ra c o m p re n d e r y
1:27 — ‫ כ ז‬: ‫א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 24

del mar y sobre las aves de los cielos, y '‫ו ב ב ה מ ה‬ □ ‫ה^ מ י‬ ‫^ ף‬3‫ו‬ ‫הים‬
sobre las bestias y sobre toda la tierra, ^ ‫ךןךיבן‬ ‫ו ב כ ל^ ״ ה ר מ ש‬ ^ ‫ו ב כ ל ״ ה& ר‬
y sobre toda criatura rastrera que se J" IT.! v '‫־‬vr, T ! VT T J J
mueve sobre la tierra. ” 27 Y creo Dios al ^ ^ ”1? • - ‫כז‬ ♦
hombre con Su imagen , con la imagen ‫מ ג ל ם‬ ‫ב צ ל מו‬ ‫א ת ־ ה א ד ם‬
o n k 8 l 6 s

‫ מ ו ב ר א י י י ת א ד ם ב צ ל מ י ה ב צ ל ם‬:‫\ ע ל א ת ג א‬£‫י ט א ו ב ע ו פ א ך ש מ י א ו ב ב ע י ך א ו ב כ ל א ך ע א ו ב כ ל ר ח ש א ך ך ח׳‬

R A SI 1I

‫נברא‬ ‫שהבל‬ ,‫ה ע ש ו י לו‬ ‫בךפוס‬ .‫בצלמו‬ ‫ב ל ש ו ן ה ז ה ל ש ו ן ךזיוי‬ ‫ י ש‬.‫וי ר דו ב ך< ת הי ם‬

‫ותשת‬ :‫ש נ א מ ר‬ ‫ב מ א מ ר ו הו א נ ב ר א בידים׳‬ ,‫רודה בחיות ובבהמות‬ ,‫ *כ ה‬.‫ול שון יךיךה‬
‫בחותם‬ ‫נעשה‬ . ‫ ה ו‬:‫ק ל ט‬ ‫(תחלים‬ ‫כפכה‬ ‫עלי‬ ‫ןהחיה‬ ‫לפניהם‬ ‫ירוד‬ ‫ניג שה‬ ,‫*כה‬ ‫ליא‬
‫שקודיו‬ ‫רושם‬ ‫ידי‬ ‫על‬ ‫היג שויה‬ ‫?מטבע‬ ‫ה א ך ם‬ ‫א ה‬ ‫א לי לי ם‬ ‫<«> ו י ב ו א‬ :‫ב ו‬ ‫מושלת‬
T R A D U C C 1 6 N D E R A S III

‫הי ם‬ ‫ב דג ת‬ ‫ וי ר דו‬/ y q u 8 q o m in 8 s o H r 8 l o s p 8 Y8 s q 8 l m Q r . E ste v e r b o [‫ ] ו י ך ד ו‬c o n n o t a ta n to

d o m i n i o [ ‫ ] ר ד ו י‬c o m o d e s c e n s o [121. [ ‫י ר י ד ה‬ A qui im plica q u e si el h o m b re es d ig n o d e ello , d o m i n a r £
a la s f ie r a s s a lv a je s y a lo s a n im a le s d o m e s tic o s ; p e r o si n o es d ig n o d e ello , d e s c e n d e r a m a s b a jo
q u e e l l o s y l a s f i e r a s l o d o m i n a r a n . 122

2 7 .‫מ ו‬ ‫ב צ ל‬ ‫ה א ד ם‬ ‫א ת‬ ‫א ל הי ם‬ ‫וי ב ר א‬/ y Y r 8 6 q io s Q l h o m H r 8 Yo n s u im Q g 8 n . Es decir, con el m o ld e

h ech o especfficam ente p a r a el, el hom bre.123 P u es to d o 10 d em £ s fu e cr ea d o p o r m edio d e la
P a la b r a divin a m ie n tr a s q ue, por asf decirlo, el hombre fu e cr e a d o directamente con las “ m an os”
de D io s, co m o se d ecla ra : “Y p u siste T u m an o so b re m f.” 124 El hombre fu e h ech o con un sello ,
com o u n a m o n ed a h ech a po r m edio d e la im p resi6 n de un se llo sobre metal, a la que Ilam an

e s c la r e c e r s e e s a lg o q u e c o m p a r te n ta n to D io s co m o sin g u la r p a ra q u e a c u e rd e c o n el n o m b r e ‫ א ו ־ ם‬, q u e
lo s a n g e le s y e l s e r h u m a n o , y p o r e llo e n c ie rto e s sin g u la r.
s e n tid o p u e d e s e r a p lic a d a a a m b o s. O b v ia m e n te ,
122. Bereshit Rabd 8 :1 2.
c o n re s p e c to a D io s e s ta fa c u lta d d e b e se r e n te n d id a
123. P u e sto que a c o n tin u a c i6 n la T o rd
e n se n tid o flg u ra d o ( Beer Itzjak). C a b e s e n a la r q u e
e x p lic ita m e n te se n a la q u e e l h o m b r e fu e c re a d o “ a
R a sh ! no e x p lic a que ‫מ ־ מו תנו‬ s ig n if ic a que el
im a g e n de D io s” , la e x p r e s io n ‫ב צ ל מו‬ deb e
h o m b re “ c o m p r e n d e y s e e s c la r e c e ” , sin o q u e u tiliz a
e n te n d e rs e e n r e f e r e n c ia a la im a g e n d el h o m b re
v e rb o s en in fin itiv o : “ p a ra c o m p re n d e r y
m ism o n o a la d e D io s. L a ra z 6 n p o r la q u e R a sh f
e s c la r e c e r s e ” , in d ic a n d o a s i q u e ‫ פ ך מ ו ת נ ו‬so la m e n te
n o e x p lic o e s ta e x p re sio n e n el m ism o se n tid o q u e
d e s c rib e u n a c a p a c id a d q u e D io s im p la n to e n el
e n el v . 2 6 , c o n 10 c u a l su e x p lic a c i6 n se ria “c on Su
h o m b re en e sta d o p o te n c ia l; su a c tu a liz a c io n
m o ld e ” , se d e b e a q u e n o se r ia in c o n g ru e n te d e c ir
d e p e n d e d e l h o m b re m is m o m e d ia n te el e je rc ic io d e
q u e e l m o ld e e s p e c if ic a m e n te le p e rte n e c e a 61, y a
su lib re v o lu n ta d ( Beer haTora).
q u e el u n iv e rs o e n te ro le p e rte n e c e . P o r e llo , la
121. N o e s c la r o d e q u e r a iz s e d e riv a e l v e rb o ‫ ו י ר ד ו‬. e x p re s io n ‫ב צ ל מ ו‬ d e b e e n te n d e rs e e n re fe re n c ia al
Si se d e r iv a de la r a iz ‫ י ר ד‬, su sig n if ic a d o es m o ld e o im a g e n c o n la q u e el h o m b re fu e c re a d o
descender y su v o c a liz a c io n se r ia ‫ מ ר ד ו‬. Si su ra iz es (Gur Arye). V e r ta m b ie n la n o ta 119.
‫ ר ד ה‬, s ig n if ic a dominar y su v o c a liz a c io n s e r ia ‫ ף ך ד ו‬. 124. Tehilim 139:5. E n se n tid o flg u ra d o , el h a b e r
A u n q u e l a tr a d ic io n m a s o re tic a la v o c a liz a ‫ ו י ך ד ו‬, la sid o c re a d o d ire c ta m e n te c o n la s “ m a n o s ” d e D io s
a m b ig u e d a d p e rm a n e c e , p o r 10 q u e R a sh i e n fa tiz a im p lic a q u e e l s e r h u m a n o p o se e u n g ra d o d e
a m b a s im p lic a c io n e s . P o r o tr a p a rte , a u n q u e el c e r c a n ia a l C re a d o r m a s g ra n d e q u e el d e lo s d e m as
v e rb o e s t a e n p lu ra l, 10 ,‫ ו י ר ד ו‬h e m o s e sc rito en se re s ( Gur Arye).
 2 5 / B ER ESHIT — P AR ASH A T BER ESHIT 1:28 — ‫ כ ח‬: ‫א‬

de Dios 10 creo: varon y hembra los ‫ב ר א‬ ‫ונ ק ב ה‬ ‫זכר‬ ‫א תו‬ ‫ב ר א‬ ‫א ל הי ם‬

creo. 28Dios los bendijo; y Dios les ‫ ן ^ ך‬£ ‫ ה י‬:‫ א ל‬0 ‫ ב ח ו י ב ר ך א ־ ת‬: □ ‫א י ת‬
dijo: "Fructifiquen y multipliquense, ‫״‬ ;' L ‫ ׳‬v! 1 'jlL
llenen la tierra y sometanla; y dominen $ j H? ^‫ל ל‬
sobre los peces del mar y sobre las aves ‫ ו ף‬$‫ה א ר ץ ו כ ב ש ה ו ך ד ו ב ת ת הי ־ ם ו מ‬
0N K EL6S

‫ כ ח ו ב רי ך י ת ה ו ן יי ו א מ ר ל ה ון‬:‫ת ו ק ב א ב ר א י ת ה ון‬ ‫ב ר א י תי ר! ד כ ר‬ ‫א ל הין‬

‫ב נו ני י מ א ו ב עו פ א‬ ‫ע ל ה ו( ץ לו טו‬ ‫א ת י א ו ק נ קו פו‬ ‫ייי פו שו ו ס גו ו מ לו י ת‬

_ RA SH f

‫ר א שונ ה‬ ‫ב ב רי א ה‬ ‫פ ר צו פי ם‬ ‫שני‬ ‫ש ב ר או‬ ,‫א ג ד ה‬ ‫כ חו מ ר‬ ‫ת ת ה פ ך‬ ‫או מ ר‬ ‫הו א‬ ‫ו כן‬ .‫ב ל ע ״ ז‬ ‫קוי ״ן‬
‫כ אן‬ :‫מ ק ר א‬ ‫של‬ ‫ו פ שו טן‬ .‫ח ל ק ו‬ ‫כ ך‬ ‫ו א ח ר‬ ‫פר ש‬ .‫א תו‬ ‫ב ר א‬ ‫א ל הי ם‬ ‫ב צ ל ם‬ :‫י דו‬:‫ל ח‬ ‫( איו ב‬ ‫חו ת ם‬
‫לך‬ ‫פר ש‬ ‫ו ל א‬ ‫ב ש שי‬ ‫שני ה ם‬ ‫שנ ב ר או‬ ‫הו די ע ך‬ ‫דיו ק ן יו צ רו‬ ‫צל ם‬ ‫לו‬ ‫ה מ תו קן‬ ‫צ ל ם‬ ‫ש או תו‬ ‫ל ך‬
‫א ח ר‬ ‫ב מ קו ם‬ ‫ל ך‬ ‫ופר ש‬ ,‫ב ר י ת ן‬ ‫כי צ ד‬ :‫או מ ר‬ ‫הו א‬ ‫ו ל ס לן‬ • ‫ * ם‬1‫א‬ ‫גי א‬ ‫ונ ק ב ה‬ ‫ז ה ר‬ :‫ ה ו א‬:
‫כו ב ש‬ ‫ש הז כ ר‬ ‫ל ל פי ך ך‬ ,‫ו י ״ ו‬ ‫ח ס ר‬ ‫ו כ ב ש הי‬ >‫( נ ח‬ ‫מ דר ש‬ .)‫ כ א‬:‫ב‬ ‫( ל ק מן‬ '‫ו ג ו‬ ‫מ צ ל עו תיו‬ ‫א ח ת‬ ‫וי ק ח‬

T R A D U C C 1 6 N D E R A S II I

coin en fran ces a n tig u o .125 Y a si tam bien esta escrito con respecto a la naturaleza del hombre: “ Se
tran sfo rm a com o el b a rro b a jo el sello .” 126

,‫א ת ו‬ ‫ב ר א‬ ‫א ל הי ט‬ ‫ ב צ ל ם‬/A im Q g 8 n q 8 q io s l o Y r 8 o . Aquf la Tora te ex p lica q u e la im ag en 0 m olde

espiritual q u e fue p rep a ra d o especfficam ente pa ra el h om b re es la im a ge n d el a sp e c to espiritual
de su C r e a d o r .127
‫א ת ט‬ ‫ ז כ ר ונ ק ב ה ב ר א‬/ v Q r o n y HEM BRA LOS Y r 8 6 . Sin embargo, m as a d e la n te la Tora explicitam ente
dice q u e D ios “tom 6 u no de sus costa dos... y construy6... una mujer.” 128 U n m id ra sh a g a d ic o
explica de la siguiente manera la aparente contradiccion: en el p rim er a cto de su c r ea cio n , D io s cre6
al hombre con dos rostro s, y luego 10 dividio en dos seres, varon y hem bra.129 P er o seg u n el sen tid o
llano de esta frase, a q u i la Tora simplem ente te inform a q u e a m b o s fu er on c r ea d o s en el sex to di'a,
pero sin a cla ra rte co m o lo s creo, 10 que se te cxplicar& en o tr o lu g a r .130

28. ‫ ו כ ב ש ה‬/ y SOMETANLA. A e sta p a la b ra le falta la l e t r a 131, ‫ו‬ pa ra e n se n a r te q ue el v a r o n d o m in a

125. E n e sp a n o l, moneda. R a s h i a g re g a e sto p a ra y e ste p o se e “ la im a g e n d e l a s p e c to d e su C r e a d o r ”

e x p lic a r q u e la fo rm a e n q u e D io s h iz o al h o m b re [c o m o el v e rsic u lo m ism o a fir m a al d e c ir q u e fu e
c on S u s “m a n o s” fu e s e m e ja n te a la fo rm a en q u e c re a d o “ a im a g e n d e D io s ”], p u e s to q u e el se r
fa b ric a b a n la s m o n e d a s: se to m a b a un se llo y se 10 hum ano fu e c re a d o con el m o ld e , e ste
im p rim ia so b re el m e ta l, 10 q u e le d a b a el c a ra c te r n e c e s a ria m e n te tie n e ta m b ie n la im a g e n d e l a s p e c to
d e m o n e d a . D e l m ism o m o d o , c u a n d o D io s h iz o al del C re a d o r (Gur Arye).
h o m b re , le im p rim io u n a c ie r ta n a tu ra le z a e s p e c ific a 128. Infra, v. 2 :2 1 . D e a q u e l v e rs ic u lo se e n tie n d e
sig u ie n d o un m o ld e e sp ir itu a l e sp e c ific a m e n te q u e la m u je r fu e c r e a d a d e s p u e s d e l v a ro n , m ie n tra s
d is e n a d o p a ra el. que de aqui se im p lic a que fu e ro n c re a d o s
sim u lta n e a m e n te . R a sh i e x p lic a r a la a p a re n te
126. Iyob 3 8 :1 4 ; Sanhedrm 3 8 a . Q u ie re d e c ir q u e la
c o n tra d ic c io n .
n a tu ra le z a d el h o m b re n o e s fija , sin o m u d a b le y
su sc e p tib le d e se r m o d ific a d a p o r el h o m b r e m ism o , 129. Erubin 18a.
10 m ism o q u e la fo rm a d e l b a rro c a m b ia c u a n d o se 130. Bereshit Rabd 8 :1 . L a T o r a 10 e x p lic a ra m as
le a p lic a u n se llo (Gur Arye). a d e la n te e n el v. 2 :2 1 .

127. A u n c u a n d o la “ im a g e n ” p r e p a ra d a p a ra el se r 131. L a p a la b ra n o rm a lm e n te d e b e r ia e sta r e sc rita

h u m a n o se re fie re al “ m o ld e ” c o n el q u e fu e c re ad o ‫ ן כ ב ש ה‬, p u e sto q u e s e le e c o m o u n v e rb o e n p lu ra l,
1 :2 9 -3 0 — ‫ כ ט ־ ל‬: ‫א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 26

de los cielos, y sobre todo animal que se ‫ע ל־‬ ‫ה רי מ ש ת‬

‫ל־ חי ה‬ ‫ו ב כ‬ ‫ה ש מי ם‬
mueve sobre la tierra.” 29Dios dijo: “He v
, , , , , . , ,. , ‫פט ויי א מ ר א ד ה י ם ה נ ה‬ :‫נ ת ת י ה א ר ץ‬
aqui que les he dado toda hierba que ‫ ' ' י‬T ‫ ־‬v! ‫'•־‬ . J‫־‬ ’ VIT T
produce semilla que esta sobre la ‫ א ש ר‬JHf ^ ‫ ז ר‬I ‫ל ״ ^ ש ב‬ ‫ל כ ם א ת ״ כ‬
superficie de toda la tierra y todo drbol ‫כ ל ״ ה& ר ץ‬ ‫ל ״ פני‬ ‫ ך ן^ ץ‬- ^‫^ ן^ ך ן ־‬
que tiene fru to arboreo que produce J"T T1 ' ! . . ’‫’״‬T T T . J !
semilla; sera alimento para ustedes , 3(-y ^*11 ^ ‫ ^ ל‬YV- ‫א ר ש‬ ‫ לי‬9 ^
para todo animal de la tierra y para toda ‫ ל ו ל כ ל ״ חיי ת ה א ר ץ ו ל כ ל ־‬:‫ל א כ ל ה‬
ave de los cielos, y para todo ser que se V ! ' T. T . J 1 . I : ' ( " 1 T \
mueve sobre la tierra en el que haya TW T^l I ‫ י ל כ ל‬D ! D B 1 |* 0 ‫»׳‬
alma viviente, toda verdura herbdcea ‫א ת ״ כ ל ״י ר ק ^ ש ב‬ ‫א ש ר ״ ב ו ' נ פ ש ח* ה‬
o n k 8 l 6 s

‫ כ ט ו א מ ר יי ה א י ה ב י ת ל פ ו ן י ת כ ל ע ס ב א ד ב ר ן ך ע י ה מ ז ד ר ע‬:‫ך( ץ מי א ו ב כ ל ח י ת א ד ר ח ש א י ג ל א ת ג א‬
‫ ל ו ל כ ל‬:‫ א ל מ י כ ל‬1‫די ע ל א פ י כ ל א ת ג א מ ת כ ל א י ל נ א ד י ב י ה פ י ר י א י ל ג א ד ב ר } ח ג י ה מ ז ך ך ע ל פ ו ן י ר‬
‫ח ו ת א ך ^ א ו ל כ ל ע ו פ א ך ש מ י א ו ל כ ל ך ך ח י ש י ג ל א ת ג א ד י ב י ה ננ^ ש א ס י ת א י ת כ ל ן ר ו ק ע ס ב א‬
R A S III

‫א ף‬ ‫ב ש ה‬ ‫ל א ך ם ו ל א ש תו ל ה מ י ת בו ־י ה ן ל א כ ו ל‬ ‫לל מ ך ד‬ ,‫ ו ע ו ד‬. ‫ת ה א י צ א נ י ת‬ ‫של א‬ ‫הנ ק ב ה‬ ‫א ת‬

‫בני נ ח‬ ‫ ו כ ש ב א ו‬.‫כ ל ם‬ ‫ע ש ב יי א כ לו י ס ד‬ ‫כל י ר ק‬ ‫ש ד ר כו ל כ בו ש מ צו ה ע ל פ ר י ה ו ך ב י ה ו ל א‬ ‫ש ה אי ש‬
‫הו א חי‬ ‫א ש ר‬ ‫ כ ל ך כ< ש‬: ‫ה ת י ר ל ה ם ב ש ר ( ץ נ א מ ר‬ .‫ה א ר ץ‬ ‫חי ת‬ ‫ו ל ב ל‬ ‫ל א ב ל ה‬ ‫י הי ה‬ ‫ל ב ם‬ >‫ ל‬-‫ < ג ט‬: ‫ה א ש ה‬

‫ש ה ת ר תי ל א ך ם ה ר א שון‬ ‫כי ר ק ע ש ב‬ . 1‫ ג‬: ‫ו ג ו׳ ( ל ק מ ן ט‬ ‫ר׳ ר ש ה‬ ‫ ו ל א‬,‫ל מ א כ ל‬ ‫ב ה מו ת ו חיו ת‬ ‫ל ה ם‬ ‫ה שו ה‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

a l a m u j e r p a r a q u e n o s e a c a l l e j e r a . 132 Y a d e m a s d e e s o , p a r a e n s e n a r t e q u e s o b r e e l h o m b r e
- q u i e n a c o s tu m b r a s o m e te r a o tr o s - re c a e el m a n d a m ie n to d e f r u c tif lc a r y n iu ltip lic a rs c , y n o
s o b r e l a m u j e r . 133

2 9 -3 0 . ‫ה א ר ץ‬ ‫חי ת‬ ‫ל א ב ל ה ו לג ל‬ ‫ל ג ם י הי ה‬ / s8r Q Q l im 8 n t o p Q r Q u s t 8 q 8 s , y pQ r Q t o q o Q n im Q l q 8

l Q t i8 r r Q . A q u f D io s p u s o a l s e r h u m a n o e n e l m is m o p i a n o q u e lo s a n i m a l e s d o m e s t i c o s y la s
f i e r a s s a l v a j e s e n 10 q u e r e s p e c t a a l a a l i m e n t a t i o n , e i n ic ia lm e n tr e n o p e r m i t i t i a A d a m y a s u
e s p o s a m a t a r a n in g u n a c r e a t u r a y c o m e r d e su c a r n e , s in o q u e to d o s d e b e r ia n c o m e r h ie r b a s
p o r ig u a l. Y f u e s o l a m e n t e c u a n d o , d e s p u ^ s d e l d ilu v io , l l e g a r o n lo s h i j o s d e N o a j q u e D io s le s
p e rm itid c o m e r c a r n e , c o m o s e d e c l a r a : “ T o d o 10 q u e s e m u e v e y v i v e s e r a a lim e n to p a r a
u s t e d e s ” , 134 c o n 10 c u a l q u e r i a d e c ir le : A s ! c o m o a l p r i m e r h o m b r e le p e r m i t ! c o m e r la h i e r b a

“ s o m e ta n la ” . L a a u s e n c ia d e la ‫ ו‬h a c e q u e p u e d a se r tie rra e n te r a p e rte n e c e a D io s, no p a re c e n a

le id a e n s in g u la r c o m o ‫ ו כ ב ש ה‬, “ el la s o m e te ra ” , “ la c o n g ru e n te q u e D io s o r d e n a se so m e te rla . P o r e sta
s o ju z g a ra ” . E n a m b o s c a s o s , e l su fijo p ro n o m in a l ‫ה‬ ra z o n , la a u se n c ia de la ‫ו‬ m o tiv a a R a sh f a
e s fe m e n in o , so lo q u e se g u n e s ta in te rp re ta c io n el in te rp re ta r la p a la b r a e n r e f e r e n c ia a la m u je r y no
o b je to d e l s u fijo p r o n o m in a l e s la m u je r y n o la a la tie r r a (Masquil leDavid ).
tie rra . 133. Yebamot 6 5 b . S e g u n e s ta e x p lic a c io n , m as
132. R a s h i a p e la a q u i a u n a in te rp re ta c io n a g a d ic a , a c o rd e c o n e l se n tid o sim p le , e l o b je to d e l su fijo

a le ja n d o s e d e l s e n tid o s im p le d el v e r sic u lo d e b id o a p ro n o m in a l ‫ ה‬se re fie re a la tie rra , y a q u e e s p ro p io

la a p a r e n te in c o n g ru e n c ia d e la y u x ta p o s ic io n del d e la n a tu r a le z a del v a ro n s a lir a la g u e rra p a ra

m a n d a m ie n to d e m u ltip lic a rs e y fru c tiflc a r e n la c o n q u is ta r y so m e te r o tro s te rrito rio s.

t ie r r a c o n la id e a d e so m e tim ie n to . P u e sto q u e la 134. Infra, v . 9 :3 .

2 7 / BER ESHIT — P AR A SH A T BER ESHIT 1 :3 1 - 2 :2 — ‫ ב‬: ‫ ל א ־ ב‬: ‫א‬

sera alimento”; y fue asi. ‫ ל א ו י ד א א ל י ה י ם' א ת ״ ל א ב ל ה‬:‫ו ז ה י ־ ב ן‬

‫ י ־‬Dios vio todo 10 que habia hecho, y ‫ף‬ ^ ^
he aqui que era muy bueno. Y hubo • ! ‫־׳‬ ‫! י׳‬ v ‫!• ״‬ T ‫■י״‬ ‫־־‬ t

anochecer y hubo manana, el sexto dia. £ :‫^ ] ״ ב ו י ה י ״ ב ק ר י ו ם ה ש ש י‬

Capi t ui o 2 ‫פ ר ק ב‬
1A si fueron conciuidos los cieios y 1a :‫ן כ ל ־ צ ב א ם‬ ‫ו ה א ר ץ‬ ‫ה ש מי ם‬ ‫א ויכלו‬
tierra y todos sus componentes. ' Dios ^ ,3 ‫ ם־ נ‬,1 ) ‫א ל‬ ‫ויכל‬
concluyo en el septimo dia Su labor que ‫י‬- ! ‫! ־‬ : ‫־‬ J‫־‬ • v! <‫־ ! ־‬
habia hecho, y ceso en el septimo dia de ‫ה ש ב י ע י‬ ‫ביום‬ ‫ו י ש ב ת‬ T\tP)} ‫א ש ר‬
o n k 8 l A s

‫ א ן א ש ת כ ל ל ו‬:‫ ך א ו ה י ה ך מ( ץ ו ה ו ה צ פ ר י ו ם ש תי ת אי‬q ‫ ל א ו ח * א יי י ת כ ל ד י י ג ב ר ו ה א ת פןין ל‬:‫ל מ י כ ל ו ה ו ה כן‬

‫ ב ן( ץי צי יי ב י ו מ א ש ב ל ע א ה _ ע ב ך תי ה ך י ע ב ד ן נ ח ב י ו מ א ש ב י ט א ה‬:‫ש מ ל א ןי א ן ן ג א ן כ ל חי ל י הו ן‬
RASHI

‫ (ג> ו< כ ל‬: ‫ ה ו א ש ש י ב ס י ו ן ה מ ו כ ן ל מ ת ן ת ו ר ה‬,‫ה ש ש י‬ ‫ ה ו ס י ף ה ״ א ב ש ש י‬.‫ < ל א) י ו ם ה ש ש י‬:‫נ ת ת י ל כ ם א ת כ ל‬

, ‫ ב ש ר ו ד ם‬: ‫ ר ב י ש כ< עו ן א ו מ ר‬.‫א ל ה י ט ב י ו ם ה ש ב י ע י‬ ‫ע מ ה ם על‬ ‫ש ה ךננ ה‬ ‫ ל ו מ ר‬,‫ב ר א ש י ת‬ ‫מ^ ש ה‬ ‫בג מ ר‬
‫מ חו ל ע ל‬ ‫צ רי ך ל הו סי ף‬ ‫ש א י נ ו יו ד ע ע ת יו ו ך ג^יו‬ .‫ש י ק ב ל ו י ג ל י ה ם י ש ר א ל ח מ ש ה ח ו מ ש י ת ו ר ה‬ ‫כ<נ ת‬
‫ע תיו‬ ‫שיו ד ע‬ ,‫ה ו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫א ב ל‬ ,‫ה ק ד ש‬ ‫ כ ל ם ק נ ל ו י ם ו ע ו מ ד י ם ע ד י ו ם‬,‫ י ו ם ה ש ש י‬: ‫ד ב ר א ח ר‬

------ ------------------------------------------------------------- T R A D U C C 1 6 N D E R A S II I

v eg eta l, a ustedes les he en tr eg a d o to d o . 135

31 . ‫ י‬16<»?‫ י ו ם ה‬/ 8 l s 8 x t o q iQ . El texto a gr eg6 la letra ‫ ה‬, cuyo valor numerico es 5, a la palabra ‫ ש שי‬,
“ sexto dia”, al term in o de la ob ra d e la C rea ci6 n para in d ic a r q u e a los componentes de la
Creacion Dios les puso com o co nd ici6n para su existencia q u e Isra el r e cib ie ra lo s cin co lib r o s de
la T o r d . 136 Segun otra ex p lica ci6 n de la letra ‫ ה‬adicional, to d o s los componentes de la Creaci6n
estu v iero n pen dien tes y ag u a rd ar on hasta “ e l sex to d ia ” - q u e se re fiere al 6 d e Siv& n- d estin a d o
pa ra la en treg a de la T ord . 137

2
2. ‫א ל הי ט ביו ם ה ט בי עי‬ ‫ וי כ ל‬/ q io s Yo n Y l u y G 8 n 8 l s 8 p t im o q iQ . R a b i S h im 6 n dijo: U n ser
h u m a n o ,138 que no co n o ce con exactitud ni su tiem p o ni su s in sta n tes, n ece sita a g r e g a r tiempo
de 10 p ro fa n o a 10 s a g r a d o .139 P er o el S a nto -b e n d it o e s - q ue c o n o c e exactamente Su tiem po

135. Sanhednn 59 b . S e g u n R ash (, el v . 2 9 y el v . q u e se h a c e re fe re n c ia a a lg o y a c o n o c id o y d a d o p o r

30 fo rm a n una so la u n id a d ; el segundo es la sa b id o e n e l te x to . C o n r e s p e c to a to d o s lo s d e m i s
c o n tin u a c i6 n del p rim e ro . La y u x ta p o sic i6 n de d fas, el p re fijo ‫ה‬ n o a p a r e c e . S u in se r c io n a q u i
v e rs fc u lo s , el p rim e ro q u e h a b ia d e lo s a lim e n to s in d ic a q u e im p lfc ita m e n te s e h a c e a lu s io n a “cl
p e rm itid o s p a ra el h o m b re y el se g u n d o d e lo s se x to d ia ” , e s d e c ir, u n se x to d ia y a d a d o p o r sa b id o
p e rm itid o s p a ra lo s a n im a le s , in d ic a que con e n e l te x to : el se x to d fa d e l m e s d e S iv6 n .
re sp e c to a su a lim e n ta c io n el h o m b re o rig in a lm e n te
138. L ite ra lm e n te , “ u n s e r d e c a r n e y sa n g re ” .
e sta b a e n el m ism o p ia n o q u e los a n im a le s .
139. E s d e c ir , c o m e n z a r el S h a b a t u n p o c o a n te s del
136. Tanjumd 1.
in s ta n te e x a c to d e su lle g a d a ; d e e ste m o d o se
137. Shabat 8 8 a. L a le tr a ‫ה‬ al p r in c ip io d e u n a g re g ^ d e l tie m p o “ p r o f a n o ” (lo s s e is d fa s d e la
su sta n tiv o d e n o ta el a rtfc u lo d e te r m in a d o , in d ic a n d o se rn a n a ) a l tie m p o sa g ra d o (e l S h a b a t).
2:3 — ‫ ג‬: ‫ג‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬/ 2 8

toda Su labor que habia hecho. 3Dios ,‫ג ו י ב ר ך ־‬

I V < T : ‫־־‬
:‫ע ש ה‬
IT tT
‫א ש ר‬
JV ‫־־‬:
1‫ ל ״ מ ל א כ ת‬3 ‫מ‬
V. • - : T ‫״‬

bendijo el septimo dia y lo consagro, ‫א תו‬ ‫ה ש בי עי וי קד ש‬ ‫ ם‬1‫א ת ” י‬ □ ‫א ל הי‬

porque en el ceso de toda Su labor, la ‫א ש ר ״‬ ‫מ פ ל ״ מ ל א כ תו‬ '‫ש ב ת‬ ill 3‫י‬
que Dios habia creado para hacer. S :‫ ז י ם ל ע ש ו ת‬/ ‫ב ר א א ל‬
I : I- *.* Vi JT T

O N K ELdS ——

:‫מ כ ל ע ב ך ת י ה די ב ר א יי ל מ ע ב ד‬ ‫ש ב י ט א ה ן לן ךי ש י ת י ה א ר י ב י ה נ ח‬ ‫ ג ו ב ךי ך יי י ת י ו מ א‬:‫מ כ ל ע ב ך ת י ה ד י ע ב ד‬

-------------------------------------------------------------------------- --------- RASHI -------

‫ש ל א‬ ,‫ב מ ן‬ ‫ן ק ך שו‬ .‫מ ש נ ה‬ ‫ל ס ם‬ ‫ו ב ש שי‬ ‫לג לג ל ת‬ ‫כ א לו‬ ‫ןנ ך א ה‬ ‫ה ש^ ר ה‬ ‫כ חו ט‬ ‫בן‬ ‫נ כנ ס‬ ,‫ו ך ג ^ י י ו‬

‫ש ם‬ ‫ע ל‬ ‫כ תו ב‬ ‫ו ה ט ק ך א‬ .‫ב ש ב ת‬ ‫כ ל ל‬ ‫י ר ד‬ ‫ה עו ל ם‬ ‫הי ה‬ ‫מ ה‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫ב י ו ם‬ ‫בו‬ ‫כ ל ה‬
‫ה פ< ל א כ ה‬ .‫ל י ג ש ו ת‬ ‫א ל הי ט‬ ‫בי א‬ ‫א שר‬ :‫ה ^ תי ד‬ ‫כ ל ת ה‬ ,‫מ נ ו ח ה‬ ‫ב א ת‬ ‫ש ב ת‬ ‫ב א ת‬ .‫מ נ ו ח ה‬ ?‫ח ס ר‬
‫וי ג ש א ה‬ ‫כ פ ל‬ ,‫ב ש ב ת‬ ‫ל ע שו ת‬ ‫ר אוי ה‬ ‫ש היונ ה‬ ,‫ב מ ן‬ ‫ב ר כו‬ . 0 ‫ <» ו י ב ר ך ו<?ן ך‬: ‫ה מ ל א כ ה‬ ‫ונג מ ר ה‬
:‫ר ב ה‬ ‫ב ב ר א שי ת‬ ‫ש מ פו ר ש‬ ‫כ מו‬ ,‫ב ש ש י‬ ‫ע מ ר‬ ‫ל ה ם‬ ‫יו ר ד‬ ‫הי ה‬ ‫ה ש בו ע‬ ‫י מו ת‬ ‫ש כ ל‬

TRADUCC16N D E R A S I II

y S u s in s t a n t e s , in g r e s 6 e n e l Shabat c o m o e l g r o s o r d e u n c a b e llo ,140 y por e llo p a r e c e c o m o si

h u b ie r a t e r m in a d o Su la b o r en e s e m is m o di'a, e l sep tim o . O tr a e x p lic a c io n : ^ Q u c e r a 10 q u e le
fa lta b a a l m u n d o para q u e el te x to afirm e que D io s co m pleto Su labor en “e l sdptim o dia ” ? L a
respu esta es: e l r e p o s o m is m o . A l lle g a r el S h a b a t, H eg6 e l r e p o so ; ento nc es c011cluy6 y fu e
c o m p le ta d a la o b r a de la C r e a c io n .141

3 . ‫ו י ב ר ך וי ק ד ש‬/ ii8 n q ijo ... y l o Y o n s Q g r 6 . L o “ b e n d ijo ” c o n e l tna na . P u e s d u r a n te to d o s lo s d fa s

d e la s e m a n a a lo s isra elitas en e l de sierto les ca fa d e mand la m edid a de u n 6 m e r p o r c a b e z a , p e r o
en e l s e x to dia r e c ib ia n u n a d o b le r a c i 6 n .142 Y 10 “ c o n s a g r 6 ” c o n el tn a n a en e l sen tid o d e q u e
n o c a e r ia e n S h a b a t .143 E s t e p a s a je fu e e s c r ito en r e fe r e n c ia a l f u t u r o .144

‫ ל« ג ש ו ת‬0 <(‫ א ש ר ב ר א א ל ר‬/ q u 8 q io s h Q H iQ Yr 8 Q q o p Q r Q h Q Y8 r . E sto im plica que la la b o r q u e debi'a

s e r r e a liz a d a d u r a n te e l S h a b a t, D io s la d u p lic 6 y la llc v 6 a c a b o en e l s e x to d fa , ta l c o m o se
e x p lic a e n e l m idrash B eresh it R a b d . 145

140. E s d e c ir , te rm in o Su la b o r e x a c ta m e n te al d e se p a ra r e s te d ia d e la a c tiv id a d m u n d a n a e s 10
te rm in o d e l s e x to d ia y e l in ic io d e l s e p tim o . q u e c o n stitu y e su “ c o n s a g r a c i6 n ” ( Gur Arye).

141. Bereshit Rabd 1 0:9. El p r in c ip io de e s te 144. Bereshit Rabd 11:2. R a sh i n o q u ie re d e c ir q u e

v e rsic u lo d ic e q u e D io s c o n c lu y 6 S u la b o r “ e n el e s te p a sa je e n el c u a l D io s b e n d ijo y s a n tific o el
se p tim o d ia ” , m ie n tr a s q u e s e g u id a m e n te , a l d e c ir se p tim o di'a de la C re a c io n fu e e sc rito
q u e “ se a b s tu v o ... d e to d a S u la b o r” , s e im p lic a q u e e x c lu siv a m e n te e n re fe re n c ia a u n su c e so q u e so lo
e n ta l d ia d e s c a n s 6 (Sifte Jajamim). R a sh f e x p lic a o c u r rir ia u n a v e z e n la h is to ria (el m a n a ). C ita a q u i
e s ta a p a r e n te c o n tra d ic c i6 n d e d o s m o d o s. el c a so del m ana com o e je m p lo c o n c re to e
h ist6 ric a m e n te v e rific a d o d e la p ro d ig a lid a d d e D io s
142. V e r a l r e s p e c to Shemot, c a p . 16, e sp e c ia lm e n te
h a c ia el h o m b re . P e ro el m is m o fe n o m e n o se re p ite
lo s v v . 2 2 -2 6 .
e n c a d a S h a b a t d e la se m a n a: D io s p ro v e e a l h o m b re
143. E l c o n c e p to d e ‫ ב ר כ ה‬, bendicion, e n h e b re o d e to d o 10 n e c e s a rio , y e ste , al igu al q u e su c e d io en
im p lic a la a b u n d a n c ia d e a lg o q u e sa tis fa g a ; e n e ste el c a so d e l m a n a , d e b e p o n e r e n E l su c o n fia n z a y
c a so , e l m a n d [ v e r el c o m e n ta rio d e R a sh i a Sola o b se rv a r e l S h a b a t c o n sag r& n d o lo c o m o un d ia
10a], P o r e llo , la m e jo r tra d u c c i6 n d e ‫ב ך כ ה‬ es, a p a rte y a b ste n ie n d o se d e tr a b a ja r e n e l ( Najalat
quiz& s, “ p r o d ig a lid a d ” , im p lic a n d o la a b u n d a n c ia d e Yaacob).
10 q u e s e d a . E l c o n c e p to d e ‫ ק ד ו ש ה‬, santificacion, 145. Bereshit Rabd 11:9. L o m a s lo g ic o h u b ie ra
consagracidn, im p lic a la s e p a ra c io n d e a lg o p a ra sid o q u e el v e rs ic u lo d ije ra “q u e D io s c r e 6 e h iz o ” ,
d e s tin a rlo a u n fin e sp e c ia l; e n e ste c a so , e l h e c h o n o q u e c re o “ p a ra h a c e r” , 10 c u a l im p lic a q u e a lg o
 2 9 / B E R ESH IT — P AR ASH A T BERESHIT 2 :4 -5 — ‫ ד ־ ה‬: ‫ ג‬1

4Estas son las generaciones de los ‫ה ש מי ם ו ה א ר ץ‬ ‫תו ל דו ת‬ ‫ש ני ד א ל ה‬

cielos y de la tierra cuando fueron ‫ך‬,‫׳ י ד־‬ - A- '
creados, en el dia que el Eterno Dios hizo ' JT> ‫■י‬ ‫! ״‬ ! ‫! •' ״ י ״י‬
la tierra y los cielos. 5 Y todo arbusto del ‫שי ח‬ I ‫ ה ו כ ל‬:□ ‫א ר ץ ו ש מ י‬ □ ‫א ל הי‬
O N K EL6S

‫ן כ' ל א י ל נ י ס ק ל א‬ ‫ה‬ :‫א ל י ן ת ו ל ד ת ש מ י א ו א ת ג א פ ד א ת ב ך י א ו ב י ו מ א ד י( ל ב ד יי א ל י ה י ם א ך ^ א ו ש מ י א‬ ‫ד‬

--------------------------------------------------------------------------- R A S H I

‫ש ה עו ל ם מ ז ה‬ ‫ ו ל מ ז ־ ך כ א ן‬.‫ש נ י ע ו ל מ י ם‬ ‫ה ש ם י צר‬ ‫ ^ מ י ם ו ה א י ץ‬/‫ ו ו ל ד ו ת ה‬: ‫ל מ ע ל ה‬ ‫ה א מו רי ם‬ .‫א ל ה‬

‫ ר מ ז י צ י ר י ו ה ר ש ע י ם ל מ ש ה ל ר א ו ת‬,‫נ ב ר א ב ה ״ א‬ .‫ש כ ל ם נ ב ר א ו ב ר א ש ו ן‬ ‫ ל ט ך ך‬.'‫ה‬ ‫ ם‬1‫ב ה ב ר א ט ב י‬
‫מ כ ל י צ ך ךי ה ו פ תו ח ה‬ ‫ש ס תו מ ה‬ ‫ש ח ת כ ה ״ א ז א ת‬ '‫ ב ? ה ה‬: ‫ש נ א מ ר‬ ,‫ ב ה׳ ב ר א ם‬,‫ ב ה ב ר ת ם‬:‫ד ב ר א ח ר‬
‫פ תו ח ה‬ ‫ש ה״ א‬ ‫כ מו‬ ‫ ( ר מ ז‬.‫ש ם‬ ‫ל מ ט ה ל ר ך ת ך רך‬ ‫של‬ ‫או תיו ת ה ל לו‬ ‫ ב ש נ י‬.) ‫ע ו ל מ י ם ! י ש ע י ה כ ר ד‬ ‫צו ר‬

■ TRADUCC16ND E R A S II I .

4. ‫ א ל ה‬/ ESTAS. L a s c r e a c io n e s m e n c io n a d a s a n t e r io r m e n t e .146

‫ה׳‬ ‫ ת ו ל ד ו ת ה ש מ י ם ו ה א ר ץ ב ה ב ר א ם ב י ו ם‬/ [ k s t a s s o n ! l a s g e n e r a c i o n e s 147 d e l o s c i e l o s y d e

LA TIERRA CUANDO FUERON CREADOS, EN EL DIA QUE EL ETERNO... HIZO [LA TIERRA Y LOS CIELOS],
E s ta f r a s e te e n s e n a q u e to d o s lo s c o m p o n e n te s d e la C r e a c io n y a h a b ia n s id o c r e a d o s en el p r im e r
d i a . 148 S e g tin o tr a e x p lic a c i6 n , 149 la e x p r e s io n ‫ב ה ב י א ם‬ a lu d e a q u e lo s c i e l o s y la t i e r r a fu e r o n
c r e a d o s c o n la le t r a '150, ‫ ה‬co m o se d e c la r a : “ P o r m e d io d e Y a h [‫ ] י ה‬el E te r n o e s el F o r m a d o r d e
m u n d o s .” 151 C o n e s ta s d o s le tr a s - l a * y la ‫ ה‬de l N o m b r e I n e f a b l e - , D io s c r e <5 lo s d o s m u n d o s q u e
e x is te n : e s te m u n d o y e l M u n d o V e n i d e r o . 152 Y en e s te v e r s ic u lo la T o r d te e n s e fia q u e e s te m u n d o
[olam ha'z£\ fu e c r e a d o c o n la le tr a ‫ ה‬. E s te h e c h o a lu d e a q u e lo s m a lv a d o s d e s c e n d e r a n a l F o s o
[el P u r g a to r io ] , 10 m ism o q u e la le tr a ‫ ה‬e sta c e r r a d a e n to d o s s u s la d o s y a b ie r ta p o r d e b a jo , p a r a
q u e lo s m a l v a d o s d e s c ie n d a n p o r a h i. { E ste v e r s ic u lo a lu d e a q u f q u e , a s i c o m o la ‫ ה‬estd a b ie r ta

d eb fa se r h e c h o e n e l fu tu r o ( Sifte Jajamim). R ash i “ p r o d u c id o s ” p o r los c ie lo s y la tie rra .

se n a la q u e u n a p a r te d e la la b o r en c ie rto se n tid o 148. R a sh f y a e x p lic o e sto e n su c o m e n ta rio v. 14,
e sta b a d e s tin a d a a s e r h e c h a en S h a b a t, so lo q ue s . v . ‫ י ה י מ אי ל ת ו ג ו׳‬.
D io s la a n tic ip o .
149. S e g u n la p rim e ra e x p lic a c io n , la e x p re sio n
*Nota al texto hebreo de la Tori: E n el sefer tord, la ‫ת‬ ‫ ב ה ב ך א ם‬f o r m a p a rte in te g ra l d e to d a la fra se ; se g u n
d e la p a la b ra 3 ‫ ה ב ך א ם‬e s m a s pequefia. e s ta seg u n d a e x p lic a c io n , se rfa una c la u s u la
146. A p e sa r d e q u e la p a la b r a ‫ א ל ה‬, “ e sto s ” , p o r 10 in d e p e n d ie n te ( Gur Arye).
g e n e ra l in tr o d u c e 10 que se m e n c io n a ra a 150. L a le tr a ‫ה׳‬ es ta m b i& i u ti liz a d a e n h e b re o
c o n tin u a tio n , e n e s te c a so se re fie re a 10 d e sc rito c o m o fo rm a a b re v ia d a d e l N o m b r e In e fa b le .
p re v ia m e n te , ya que lo s c ie lo s y la tie rra no
151. Yeshayahu 2 6 :4 . G r a m a tic a lm e n te h a b la n d o ,
p ro d u je ro n n in g u n e le m e n to m as de los
la e x p re s io n ‫ב ה ב ך א ם‬ e s u n v e rb o p a s iv o : “ c u a n d o
m e n c io n a d o s a n te s (Mizrajf).
fueron creados". Sin e m b a rg o , e n el te x to h e b r e o la
147. E l te rm in o ‫ ת ו ל ד ו ת‬s e d e riv a d e la ra iz ‫ י ל ד‬, q u e ‫ ה‬a p a re c e m a s p e q u e n a q u e la s d e m a s le tr a s , c o m o
sig n ific a nacer, engendrar. P u esto q u e se re fie re a si n o fo rm a ra p a rte d e la p a la b r a . E llo a lu d e a q u e
10 g e n e ra d o p o r a lg o o a lg u ie n , la tra d u c c io n q ue p u e d e se r le f d a c o m o u n a f r a s e c o m p u e s ta : '‫ב ה‬
m a s se le a p ro x im a e s “g e n e ra c io n e s” , ta n to e n un ‫ ? ר א ם‬, “ c o n la ‫ה‬ lo s c r e o ” , d o n d e ‫ב ר א ם‬ se rfa un

se n tid o hum ano co m o h isto ric o . E n un se n tid o v e rb o a c tiv o . E l s ig n ific a d o e s q u e D io s c re o lo s

h u m a n o s e r e f ie r e a la d e sc e n d e n c ia d e u n h o m b re ; c ie lo s y la tie r r a sin e s fu e rz o a lg u n o , 10 m ism o q u e

y en u n s e n tid o h is to ric o se re fie re a lo s su c e so s q ue la p r o n u n c ia c io n de la le tr a ‫ה‬ se r e a liz a sin

m o v im ie n to a lg u n o d e la b o c a (Mizraji).
son c o n s e c u e n c ia d e a lg o . E n e ste c a so se re fie re a
to d o s a q u e llo s c o m p o n e n te s de la C re a c io n 152. Menajot 2 9 b .
2:5 — ‫ ה‬: ‫ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 30

campo aun no estaba en la tierra, y 1‫כ ל‬ J Hi t o ‫י הי ה‬ ‫ט ר ם‬

, T : > V T T JV : • V V « V T ‫־‬

toda hierba del campo aun no ‫• ״‬l> ‫_*\י‬ -‫ ״‬,‫״‬

‫י־! ן‬ « ,, n . ;, , , ‫ל א‬ ‫י צ מ ח כי‬ ‫ט ר ם‬ ‫ה ש ד ה‬ ‫ע ש ב‬
brotaba, pues el Eterno Dios todavia . ‫־‬ > VJV 1' 7‫■־‬
■‫י‬
0‫ מ‬habia hecho Hover sobre la tierra, ‫ע ד ־ ה א ך ץ‬ '‫י ם‬ ‫אדה‬ ‫ן הו־ ה‬ ‫יר‬6‫ה מ‬
o n k 8 l 6 s —
‫ב א מ ג א ו כ ל ע ס ב א ך ח ק ל א ע ר ל א צ מ ח א ר י ל א א ו ו י ת מ טו ־ א יי א ל ה י ם ע ל א ך ע א‬ ‫ע ד ל א הוו‬
---------------------------------------------------------------------------------- r Q s h ! ------- --- — ---------------

‫י ג דיו‬ •‫ה ש ך ה‬ ‫ע ש ב‬ ‫וכל‬ :‫ש נ ב ר א א ך ם‬ ‫ב ש שי קו ך ם‬ ‫ל מ ט ה ב ז י ה ע ו ל ם פ ת ו ס ל ש ב י ם ב ת ש ו ב ה ן עז ־ ל ם‬

‫ ל א‬,)‫ י ב‬:‫ ש פ ת ו ב ו תו ־ צ א ה א ר ץ ( ל ע י ל א‬/‫ ו ב ג‬.‫ל א צ מ ח‬
‫י‬ V T T ‫״‬ T V T
‫ש ב או תו ז מן‬
T I t v
‫ש צ די קי ם‬ ‫ה ב א נ ב ר א ביו ״ ד ל ו מ ר‬
T ‫ן‬ T ! ' T “

7‫ ן ל פ< ה‬.'‫ א ל א ע ל פ ת ח ה כ ן ן ק ע ^ מ ד ו ע ד י ו ם ו‬,‫י צ א ו‬ ‫> ל\ו ם‬n< :‫ש ה י א ק ט נ ה ב א ו ת י ו ת ו‬ '‫מ ו ד ט י ם כ מ ו י‬

‫ש אך ם‬ ‫ו מ ה ט י ג ם ל א ה מ ט י ר? ל פ י‬ .‫ה מ טי ר‬ ‫ל א‬ ‫פי‬ ,‫ש ב מ ק ו ־ א ל שו ן ע ר ל א ה ו א‬ ‫כל ט ר ם‬ .‫ב א ר ץ‬ ‫י הי ה‬
‫א ץ ל ע בו ד א ת ה א ד מ ה ן אין מ פי ר ב ט ו ב ת ם ש ל‬ ‫ ל ו מ ר ה ק\ ך י ם כ א ש ר‬,‫ ו א י נ ו נ פ ע ל‬,‫ו א י נ ו ל שו ן ק ו ד ם‬
,‫ש ה ם צ ו ר ך ל ע ו ל ם‬ ‫א ך ם ןי ך ע‬ ‫ ו כ ש ב א‬.‫ג ש מ י ם‬ ‫טר ם‬ ‫ פ י‬:‫ ן ע ו ד א ח ר‬.‫מ ו כ י ח‬ ‫ה ה‬ ,‫י א מ ר ה ק ד י ם‬
‫ה אי לנו ת‬ ‫ו צ מ חו‬ ‫ןי ך דו‬ ‫ן ג לי ה ם‬ ‫ה תפלל‬ ‫ ן א ף ז ה ת פ ר ש‬.‫ ע ד י ן ל א תיו ־ או ן‬,1‫ ל‬:‫ת י ר א ו ן ( ש מ ו ת ט‬
,‫א ל ה י ם‬
• VI
.‫ש מו‬ J
‫הו א‬ '‫ה‬ . ‫ ה• י ט‬V‫ ל‬I ‫א‬ ‫ה׳‬ :‫ו ה ד ש א י ם‬
‫י‬ T ‫ן‬ !
‫ע דין ל א הי ה ב א ר ץ כ ש נ ג מ ר ה ב ר י א ת ה עו ל ם‬
T T ‫־‬ * : T S S * v : ‫י‬ V T T T T ‫•׳‬ :

TRADUCC16N D E RASHI

p o r a b a j o , a s i ta m b i6 n e l m u n d o estd a b ie r to a lo s q u e r e to r n a n a D io s c o n a r r e p e n tim ie n to
sin cero . P or su parte, e l M u n d o V e n id e r o [olam ha'bd] fu e c r e a d o c o n la letra >, 10 cual q u ie r e
d e c ir q u e lo s ju s t o s s e r £ n p o c o s en a q u e l e n to n c e s , d el m is m o m o d o q u e la letra ‫ י‬e s la m&s
p e q u e fia d e t o d a s la s le t r a s hebrea s.}

5. ‫ ט י ט י ה י ה ב א ר ץ‬/a < in n o 8 s t Q H Q 8 n l Q t i8r r Q . C u a lq u ie r instancia en que aparezca e l te

‫ ט ר ם‬e n la E s c r itu r a , s u s ig n if ic a d o es “ to d a v fa n o ” , p e r o no s ig n ific a “ a n t e s ” . Y ta m p o c o p u e d e
s e r c o n j u g a d o en la f o r m a v e r b a l c a u s a tiv a h if il, e s c r ib ie n d o ‫ ה ט ו ־ י ט‬d e l m is m o m o d o q u e s e d ic e
‫ ה ק ד י ם‬, a n t i c i p a r .153 Y e s t e v e rsic u lo 10 d e m u e s tr a , c o m o ta m b ie n e l s ig u ie n te : “ ...y o se q u e a u n
[‫ ] ט ר ם‬n o te m e n ...” , 154 lo cu a l sig n ific a que todavia no tem en . D e ig u a l m o d o , e s te versiculo d e b e s
e x p lic a r lo en e l sentido d e que lo s arbustos d el cam p o to d a v fa n o e s ta b a n e n la tie r r a c u a n d o fu e
c o n c lu id a la c r e a c i6 n d e l m u n d o e n e l s e x to dfa, a n te s d e q u e el h o m b r e fu e s e c r e a d o .

‫ ו ב ל ע ש ב ה ש ד ה‬/ y t o q Q H IE R B A q 8 l YQ m po . A u n n o h a b ia b r o ta d o . Y e n el t e r c e r dia, aunque c o n

r e s p e c to a 61 e s t£ e s c r ito q u e “ y la tie r r a p r o d u jo v eg eta ci6 n ” , 155 en realidad la v eg eta cio n n o s a li6
p le n a m en te, s in o q u e e s t u v o a flo r d e tie r r a h a s ta el s e x to d ia . Y £ p o r q u e ? [Ser& ex p lica d o en el
sig u ie n te com entario ]

‫ בי ל א ה מ טי ר‬/ pu 8 s !8 l 8 t 8 r n o q io s !t o q Q v iQ n o h Q H iQ h 8 Y h o l l o v 8 r . ^ Y p o r q u 6 ra zd n D io s
aun n o h a b ia h e c h o llo v e r ? P o r q u e to d a v ia n o h a b ia un h o m b r e q u e t r a b a ja r a la tie r r a y n o
h a b ia q u i£ n r e c o n o c ie r a lo s b e n e fic io s d e la llu v ia . P e r o c u a n d o v in o e l h o m b r e y se d io c u e n ta
d e q u e la llu v ia e r a n e c e s a r ia p a r a e l m u n d o , r e z 6 p o r e lla y 6 sta d e s c e n d i6 , y e n to n c e s c r e c ie r o n
lo s A rb o les y la s h i e r b a s .IS6

‫ ה׳ א ל ה י ט‬/ 8 l 8 t 8 r n o D I O S . E l N o m b re ‫[ ה׳‬el E terno], e s S u N o m b r e propio; e l nom bre ‫א ל ה י ט‬ [D io s]

1 5 3 . E sto demuestra que su significado no es 1 54 .Shemot 9 :3 0 .

“antes”. Si lo fuera, podria ser conjugado com o un 1 55 . Ver supra, v. 1 : 12 . D e e se versiculo se im plica
verbo: preceder, anteponer. En cam bio, la palabra que la vegetaci6n ya habia salido.
‫ ק ו ד ם‬, “antes”, si es posible conjugarla com o verbo: 1 56 . Julin 6 0 b. U na posib le raz6n por la cual en
‫ ל ה ק ד י ם‬, anticipar. aquel entonces D io s no quiso que la lluvia
3 1 / B E R ESH IT — P AR A SH A T BERESHIT 2 :6 -7 — n :a

y no habia un hombre para trabajar ‫ ו ו א ד‬: ‫ו א ד ם אין ל ע ב ד א ת ״ ה א ד מ ה‬

el suelo. 6Y un vapor subia desde la ‫ו ה ש ה ה י^ ל ה‬
tierra, y regaba toda la superficie del T v>. TV ! J VAT T ' ‘ JV !r
suelo. 7 Y el Eterno Dios formo al :‫ה א ך מ ה‬ ‫וי־יצר‬ ‫ז‬
hombre del poivo del suelo, y sopid ‫וייפ ח‬ ‫ ה‬6‫מ ך ה א ך‬ *‫ן ן פ ו‬ ‫א ת ־ ה א ד ם‬
o n k 8 l 6 s •
‫ ו ו ^ נ נ א ה ו ה ס ל י ק מ ן א ן^י א ן א( ץ קי י ת כ ל‬:‫ו א נ ש ל י ת ל מ פ ל ח י ת א ך מ ת א‬
‫ \ ו ב ו ־ א יי א ל ה י ם י ת א ז ־ ם ע פ ר א מ ן א ך כ ז ת א י ו נ פ ח‬:‫א פ י א ך כ< ת א‬
--------------------------------------------------------------------------------- R A S II I ---------------------------------------------------------------------- — — ----

:‫ א ף פ א ן ׳ ו ה ש ע ן ה ו א ח ר ־ פ ך ו י י צ ר‬. ‫א ת ה ע ס ה‬ m ‫פרוש‬ ‫ ו כ ן‬.‫ע ל פיל‬ ‫ושופט‬ ‫שליט‬ ‫שהוא‬

‫הזה‬ v ‫־‬
‫לעולם‬
t ‫ז‬
‫יצירה‬
t
,‫יצירו ת‬ ‫י‬ ‫ן‬ ‫׳‬
‫שתי‬ • 1
.‫ יו יי • צ ר‬v‫«> ־ •ו‬ : ‫א ל ה י ם‬1 ‫ש ה ו א‬
• v v
'‫ה‬ :,‫פ ש ו ט ו‬1 ‫לפי‬ * :‫י‬ ‫ד‬
‫מקום‬ ‫ד‬ ‫ז‬
‫בכל‬
<‫ה‬ ‫ שאינ‬,‫בבהמה‬ ‫אבל‬ .‫ויצירה לתחיית ה מ ת י ם‬ ‫ ה י^ ל ה‬. ‫א ך ם‬ ‫של‬ ‫בריאתו־‬ ‫לעמן‬ .‫יעלה‬ ‫ו> ו א ך‬
‫ש נ י יודי״ו‬ ‫נכתב ביציךתה‬ ‫לא‬ ‫ע ו מ ך ת לדין‬ ‫ןנבךא‬ ‫ה^ פ ר‬ ‫לשרות‬ ‫ן ה ש ק ה ייננים‬ ‫ ם‬1‫ ה ו נ ה‬:
‫האךמה‬ ‫מפל‬ ‫עפרו‬ ‫צבר‬ .‫ה א ך מ ה‬ ‫מן‬ ‫עפר‬ ‫לש‬ ‫כך‬ ‫מ י ם !־אחר‬ ‫שנותן‬ m ‫כגבל‬ ,‫אדם‬
: T R A D U C C 16N DE R A S H i ‫־‬

sig n ifica q u e E l r ig e y ju z g a to d o 10 que ex iste. Y s e g u n su s e n tid o s im p le a s i d e b e e x p lic a r s e en

c a d a c a s o la y u x ta p o sicio n de estos d o s nom bres divin os: '‫ ה‬, q u ie n es 157. ‫א ל ה י ט‬

6• ‫ לי׳‬$!< ‫ ו א ד‬/ Y UN v Q po r s u H iQ . P a r a el p r o p 6 s ito d e la c r e a c i6 n d e l h o m b r e , n o para qu e las

plantas crecie sen . D io s e le v 6 las aguas d el a b ism o y r e g 6 la s n u b e s p a r a q u e £ sta s h u m e d e c ie r a n
el p o iv o d e la tierra, y d e e s te m o d o fu e c r e a d o el h o m b r e . E sto es s e m e ja n te a u n a r te s a n o q u e
p r im e r o p o n e a g u a y lu e g o a m a sa la m a sa ; en e ste c a s o ta m b i£ n , D io s p r im e r o “ r e g 6 ” c o n agua
y lu e g o “ f o r m 6 ” al h o m b r e .158

7. ‫ ויי צ ר‬/ f o r m 6 . E ste verbo alude a que hubieron d o s a c to s d e fo r m a c i6 n d el ser hum ano: u n a
fo r m a c i6 n p a r a e s te m u n d o y o tr a fo r m a c i6 n p a r a la r e s u r r e c c i6 n d e lo s m u e r t o s .159 S in
e m b a r g o , c o n r e s p e c to a la fo r m a tio n d el a n im a l, q u e n o e s ju z g a d o por D io s , n o fu e r o n e s c r ita s
d o s letras > .160

‫ ע פ ר מן ה א ד מ ה‬/ po l v o q 8 l s u 8 l o . D io s j u n t6 e l p o iv o para form ar al hom bre d e to d a la tie r r a en

d e sc e n d ie ra s in o h a s ta q u e el h o m b re tra b a ja se la q u e d e n o ta fuerza , poder. E s p o r e s ta ra z o n q u e

tie rra y re z a s e p o r e lla , fu e p a ra en sefia r a las a lu d e a S u c u a lid a d d e J u e z q u e rig e y ju z g a . E l
g e n e r a c io n e s v e n id e ra s q u e las llu v ia s q u e p ro c e d e n p lu ra l in d ic a q u e, e n ta n to q u e J u e z , p o se e a S u
del c ie lo en r e a lid a d dependen de los a c to s d is p o s itio n m uchos p o d e re s p a ra a firm a r Su
h u m a no s: si e l h o m b re se c o n d u c e co n in te g rid a d v o lu n ta d (G ur Arye). V e r ta m b ie n la n o ta 33 d e e s ta
e tic a y c u m p le la v o lu n ta d d iv in a , D io s le e n v ia ra la m is m a p a ra s h a .
llu v ia n e c e s a ria p a ra su b ie n e sta r m a te ria l, c o m o se
158. Bereshit Rabd 14:1.
in d ic a e n Debarim 11:14 (Masquil leDavid).
159. Bereshit Rabd 14 :5 . E s to q u ie r e d e c ir q u e
157. E s d e c ir: el E te rn o , q u ie n e s el q u e d o m in a y
d e s d e la f o r m a tio n o rig in a l d e l s e r h u m a n o p a ra e ste
ju z g a . E l N o m b r e In e fa b le d e c u a tro le tra s (a q u i
m u n d o D io s im p la n ta e n e l la fu e r z a e s p iritu a l
a b re v ia d o ‫ה׳‬ p o r re sp e to ) e s el N o m b re p ro p io d e
d a d o ra d e v id a q u e le p e r m itir a v iv ir e n la n u e v a
D io s e n el s e n tid o d e q u e e s el q u e d e sig n a 10 m a s
d im e n sio n f is ic o -e sp ir itu a l d e s p u e s d e su m u e rte e n
e se n c ial de El [q u e la m e n te hum ana puede
e ste m u n d o (Najalat Yaacob).
c o n c e b ir], m ie n tra s que ‫א ל תי ם‬ es un n o m b re
d e sc rip tiv o d e a lg u n o s d e S u s a trib u to s (Mizraji). El 160. Tanjuma, Tazria 1. B asan d o se en una
n o m b re ‫א ל ה י ם‬ e tim o lo g ic a m e n te se d e riv a d e ‫ א ל‬, in te rp re ta c io n a g a d ic a , R a s h i e x p lic a a q u i la ra z o n
2:7 — ‫ ז‬: ‫ג‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 32

en sus narices aliento de vida; y el ‫חיים‬ ‫נ ש מ ת‬ ‫באפיל‬

<v - . ! J " : ’ ' ■T “ J

hombre se convirtid en alma viviente. :‫ח י י ה‬ ‫ל נ פ ש‬ ‫ה א ד ם‬ ‫ויהי‬

o n ✰8 l 6 s
:‫ל ר י ס כ < מ ל ל א‬ ‫ב א ד ם‬ ‫ך חיי ו הו ת‬ ‫ב א נ נ׳ ו ה י נ ^ מ ת א‬

------------------------------ ☎ Q ✁!

‫ב ש לי שי‬ .‫ל ע ל י ו נ י ם‬ ,‫ך ק י ע‬ ‫ב ר א‬ ‫ב שני‬ .‫ו א ר ץ‬ ‫ת ה א‬ ‫ש ם‬ ‫שי מו ת‬ ‫מ קו ם‬ ‫ש ב כ ל‬ ,‫ר ו ח ו ת‬ ‫מ א ך ב ע‬

‫ב ר א‬ ‫ב ך בי עי‬ .‫ל ת ח ת י י ם‬ ,‫ה י ב ש ה‬ ‫ת ר א ה‬ ‫מ מ קו ם‬ ‫ע פ רו‬ ‫ נ ט ל‬:‫א ח ר‬ ‫ך ב ר‬ .‫ל ק ב ו ר ה‬ ‫קו ל ט תו‬

,‫ס מ י ם‬ ‫י ש ר צו‬ ‫ב ח מי שי‬ .‫ל ע ל י ו נ י ם‬ ,‫מ א ו ר ו ת‬ ‫( ש מו ת‬ ‫לי‬ ‫ה ע ש ה‬ ‫א ך מ ה‬ ‫מז ב ח‬ :‫בו‬ ‫שנ א מ ר‬

‫מ ע ליוני ם‬ ‫בו‬ ‫ל ב ר או ת‬ ‫ב ש שי‬ ‫הוז ק קן‬ .‫ל ת ח ת ו נ י ם‬ ‫כ פ ר ה ןיו כ ל‬ ‫א ך מ ה‬ ‫לו‬ ‫ת ה א‬ ‫ה ל! אי‬ :‫א מ ר‬ .1‫ כ א‬: ‫כ‬

‫ב מ ע ש ה‬ ‫קנ א ה‬ ‫? ש‬. ‫ל או‬ ‫ן א ם‬ ,‫ו מ ת ח ת נ י ם‬ ‫ו מן‬ ‫ה ת ח תוני ם‬ ‫מן‬ ‫ע ש או‬ .‫ב א פיו‬ ‫וי פ ח‬ :‫ל ע מו ד‬

‫א לו‬ ‫ע ל‬ ‫ר בי ם‬ ‫א לו‬ ‫שי היו‬ ,‫ב ר א ש י ת‬ ‫מל‬ ‫ונ ש מ ה‬ ‫ה ת ח תוני ם‬ ‫מו‬ ‫גו ף‬ :‫ה ע ליו ני ם‬

‫ ה‬T‫ו ־ח י‬I ‫מ ה‬T ‫זב ״ה‬ ‫“א *ף‬ . ‫ח* י ז ה‬ ‫פ ש‬v v‫ נ‬i ‫ל‬ : ‫ ד‬T‫ ח‬V‫א‬ ‫יו ם‬ ‫ב * ר י ”א ת‬I ‫•ב‬ ‫ ש ־ מ •י ם‬T ‫ ר א ו‬1 ‫ ב‬5 ‫•נ‬ ‫״‬
‫•ר א שון‬ ‫ב י ו ם‬: ‫ש‬V ‫ל! •פ י‬ . ‫ ׳ע ול י ו •נ י ם‬V ‫ ה‬T

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- T RA D U CC16N DE R A SH t ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ■

su s c u a tr o e x tr e m o s 161 p a ra q u e en cu a lq u ier sitio q u e e l hombre m u r ie r a , a lii fuera a b so rb id o

:p ar a su s e p u ltu r a . 162 S eg un o tra exp lica cid n, D io s tom 6 p o iv o d el sitio a c e r c a d el cu a l s e d e c la r a
U n a lta r d e tier ra har&s p a ra M i .” 163 Es com o si D io s h ub iera dicho : “ O jala que el hombre “
o b te n g a ex p ia cid n a trav 6s del p oiv o de esta tierra y pu ed a su b sistir . ” 164

‫ז י פ ו♦ ב א פ י ו‬ / y s o pl 6 8 n s u s n Q r i Y8 s . D io s hizo al hombre tom ando elem entos d e los entes inferio res
y de lo s su p e rio res: el c u e r p o d e los inferio res y el alm a de los su p e rio res. P u es en el p rim er dfa
fu er o n c r ea d o s los c ie lo s y la tie r ra , abarcando tanto los superiores co m o los inferiores; en el
,seg u n d o dia c r e 6 el fir m a m e n to , p a ra lo s dmbitos su periores; en el te r c e r o a p ar ec id la tier ra sec a
p a ra lo s dm bitos in fe r io r e s; en el c u a rto cr e 6 la s lum in ar ia s, pa ra los dm bitos su pe rior es; y en
el q u in to D io s 0rden 6 q ue la s a g u a s p u lu la sen con seres vivientes, p a ra los dmbitos inferiores. Por
consiguiente, en el se x to dfa a D io s le fue n ecesa rio cr ea r en £1 un ser com puesto ta n to d e lo s entes
,su p e r io r e s c o m o d e lo s in fe r io r e s, pues de 10 con tra rio hub iera h a b id o en v id ia en la C rea cid n
y a q u e u n o s h u b iera n sid o m a y o r ita rio s so b re los o tros en la c r ea ci 6 n d e u n dfa . 163

‫חי ה‬ ‫לנ פ ש‬ / ALM A v iv i8 n t 8 . T a m b iln lo s an im a les d om estic os y las fier a s sa lv a jes fueron

p o r la q u e e l v e rb o ‫ ו י י צ ר‬est& e sc rito c o n d o s le tra s se p u lta d o s, p a ra el se r hum ano la se p u ltu ra

‫ י‬, m ie n tra s q u e e n el v . 2 :1 9 , e n re la c i6 n a la sim b 6 1 ica m e n te re p r e s e n ta q u e la tie rra 10 “ g u a rd a ”
fo rm a c i6 n d e lo s a n im a te s e s ta e s c r ita c o n u n a so la en su se n o p a ra q u e d e s p u e s re su c ite (Gur Arye).
‫[וי צ ר] י‬. 163. Shemot 2 0 :2 1 . Q u ie re d e c ir q u e la ju n to del
161. P u e s to q u e e l v e rs fc u lo p r e c e d e n te d ic e q u e sitio donde p o s te rio rm e n te se ria a s e n ta d o el
D io s h iz o q u e u n v a p o r s u b ie s e p a ra re g a r “ to d a la S a n tu a rio , d e d o n d e s e o fre c e rfa n las o fre n d a s de
s u p e r f ic ie d e la tie rra ’5, y e s e v a p o r te n fa c o m o e x p ia tio n . S in e m b a rg o , e s ta e x p lic a c i6 n re su lta
p ro p 6 s ito r e g a r la tie rra p a r a fo rm a r al h o m b re , d e d ific il, p o rq u e el “ a lta r d e tie r r a ” se re fie re a l A lta r
a h i s e in f ie r e q u e e l p o iv o d e l c u a l fu e fo rm a d o de c o b re d e l T a b ern& cu lo , e l c u a l e s lla m a d o asi
p r o c e d ia d e to d a la tie rra ( Najalat Yaacob). p o rq u e su h u e c o e r a re lle n a d o c o n tie rra , n o p o rq u e
e stu v ie ra a s e n ta d o e n u n lu g a r e sp e c ific o (Masquil
162. S i e l s e r h u m a n o n o h iib ie se sid o c re a d o c o n
leDavid).
p o iv o d e to d a la tie rra , n o h u b ie s e sid o p o s ib le q u e
al ser s e p u lta d o su c u e rp o fu e se a b so rb id o 164. Bereshit Rabd 14:8.

to ta lm e n te por el lu g a r de su se p u ltu ra y se 165. Bereshit Rabd 1 2 :8 . E s d e c ir, e n e l h e c h o de

tr a n s f o r m a s e en p a r te in te g ra l de la tie rra . A q u e h u b o u n d fa m a s d e d ic a d o a su c re a c i6 n . “ P u e s
d if e r e n c ia d e lo s a n im a le s , q u e m u e re n sin ser los e n te s su p e rio re s y lo s in fe rio re s so n ig u a lm e n te
 3 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 2 :8 — ‫ ח‬:‫ב‬

8 Y el Eterno D ios planto un □ *I gO f t # ? t e ‫ י ם‬5 ‫א ל‬ ‫ ע‬$?‫ו‬ ‫ח‬

ja rd in en Eden, a l oriente, y pu so .
a lii al hombre que habia form ado, :*□ ‫י צ ל ו י ש‬ ‫א^ ר‬ >- T T
‫א ת ״ ה א ד ם‬
IT

o n k 8 l 6 s ----------------------------------------

: ‫ח ו נ צ י ב ין א ל ך ! י ם ג י נ ת א ב ע ך ן מ ל ק ן ך כ מ ן ו א^ ו ו י ת מ ו י ת א ד ם ד י ב ר א‬
------------------------------------------------- RA SHI

‫ש ל א ח ךיו‬ ‫כלל‬ :‫א ח ת מ ה ן‬ in ,‫ש ה ת א ר ח נךרשת‬ ‫שבכלו׳‬ ‫חי ה‬ ‫א ד ם‬ ‫ש ל‬ it ‫א ך‬ ,‫נ פ ש חיה‬ ‫נקר או‬
‫א ת‬ '‫ו י ב ר א ן גו‬ .‫ראשון‬ ‫ש ל‬ ‫פר טו‬ ‫הו א‬ ‫מ^ ש ה‬ ‫ ב מ ז ר ח ו ש ל ע ז ץ‬, ‫> מ ל! ך ם‬n<: ‫ש נ ת ו ס ף ב ו ך< ג ה ן ך ב ו ר‬
‫מהיכן‬ ‫בריאתו‬ ‫ס ת ם‬ .‫כלל‬ ‫ןהו‬ ,)‫ה א ך ם ו ש ם‬ ‫ ו י ב ך א‬: ‫ ה ר י כ ב ר נ א מ ר‬, ‫ ו א ם ת י א מ ר‬.‫נ ט ע א ת הגן‬
‫א ל י ה י ם וגו׳‬ ‫ו פ ר ש וייצר ה׳‬ ‫חזר‬ .‫ן ס ת ם מעשיו‬ ‫ש ל‬ ‫ב ב ר י ת א‬ ‫ראיתי‬ , ‫ כ ז ו‬:‫ה א ז ־ ם ו ג ר ( ל ע י ל א‬ ‫א ת‬
‫עךן‬ ‫בגן‬ ‫ויניחהו‬ ‫עדן‬ ‫גן‬ ‫לו‬ ‫ויצמח‬ ‫( פ ס ו ק זן‬ ‫ר בי א ל י ע ז ר בנו ש ל ר ב י יוסי הגלילי מ ל ״ ב מ ד ו ת‬

TRADUCC16N D E RASHI

Uamados (‫ נ פ ש ח י ו‬, “al ma viviente”. No obstante, aqui se menciona esta expresi6n especificamente
con respecto al hombre porque el alma del ser hum ano es m as vital que todas las dem as, puesto
que se le habi'a afiadido conciencia y h a b ia .166 .

8. orpa / Q l o r i8 n t 8 . Este t&rnino quiere decir que Dios plant6 el Jardin al oriente del E d e n .167
Y si dices que la Tord ya nos ha inform ado que “y creo D ios al h o mbr e 168, ” .‫ ״‬te respondo que^
he visto una bara ita 169 de R abi Eliezer, hijo de R abi Yose H aguelili con respecto a las treinta
y dos reglas de interpretacitin con las que se interpreta la T ora, y 6sta es una de ellas: cuando
un enunciado general es seguido por un relato, este ultimo constituye la am pliation detallada de
10 primero. En este caso, la frase “y cre6 D ios al hom bre”, enunciada en el v. 1:27, es la clatisula
general, pues om ite los detalles acerca de a partir de qu6 10 creo y qu6 fue 10 ocurrido con 61.
Por eso, en este contexto la Tord explica de nuevo que “el E terno Dios form o al hom bre del poivo
de la tierra, etc.” , 170 que hizo brotar el Jardin de Eden para 61, que 10 puso en el Jardin de Eden,

im p o rta n te s... [y e s p o r e so q u e la T o ra ] a v e c e s t r a duc i r es t e t e r mi n o c o n r e s p e c t o a l os a n i ma l e s p o r

a n te p o n e los c ie lo s [a la tie rra ], y a v e c es la tie r r a ” .‫ נ פ ^ א ח י ת א‬, ser vivo, mi e n t r a s q u e a q ui t r a d u c e p o r
(Gur Arye). E l M a h a ra l d e P ra g a ta m b ien e x p lic a ‫ ר ו ח כ< מ ל ל א‬, espiritu que habia.
q u e el sig n if ic a d o d e e s ta “ e n v id ia ” se re fie re a la
167. E n o p o s ic io n a la in te r p r e ta c io n d e l T a rg u m , el
p e rd id a d e e sta ig u a ld a d in tr in s e c a si se in tro d u je s e
c u a l 10 tr a d u c e p o r desde antes, q u e rie n d o d e c ir q u e
u n a ru p tu r a sig n if ic a tiv a e n tr e a m b os m u n d o s, el
e l Ja rd in h ab i'a sid o c re a d o a n te s q u e el h o m b re . L a
su p e rio r y el in fe rio r.
ra iz ‫ ק ד ם‬p u e d e s ig n ific a r ta n to antes [‫ ] ק ו ד ם‬c o m o
166. El te rm in o ‫רו מז‬ ‫נ פ ש‬, ya o c u rrio a n te s en oriente [‫] ק ר ם‬.
re fe re n c ia a la c re a c io n d e lo s a n im a le s [vv. 1 :20,
168. Supra, v. 1 :27. P o r 10 q u e el re la to d e su
2 4, 3 0 ], E n e so s lu g a re s h a sid o tra d u c id o p o r “ se r
c re a c io n que c o m ie n z a en el v. 2 :7 p a rec e ri'a
[o a lm a ] v iv ie n te ” p u e s to q u e e n te rm in o s g e n e ra le s su p e rfluo .
a lu d e al c o n c e p to .d e “ s e r v iv o ” . S in e m b a rg o , a q u i
169. Baraita [lit., “ensenanza e x te r n a ”] es el
la T o r a q u ie re d e c ir q u e al in su fla rle el “ a lie n to d e
n o m b re d a d o a u n a e n s e n a n z a ra b fn ic a d e l tie m p o
v id a ” el h o m b re se convirtio e n n jn ‫ ש‬$ ‫ נ‬, in tim a n d o
d e la M is h n a q u e n o f u e c o d if ic a d a c o m o p a rte d e
c o n e llo q u e p a so a c o n v e rtir se e n u n se r u n ic o
la M ish n a ; a u n q u e su a u to rid a d le g a l e s m e n o r q u e
d o ta d o d e c o n c ie n c ia y h a b ia . P o r e llo su sig n ific a d o
la M ish n a m ism a , p e rm ite c la r if ic a r el s e n tid o d e las
a q u i d ifie re d e lo s a n te rio re s. E s te es el se n tid o d e
leyes q ue sf fu e ro n c o d if ic a d a s .
la s p a la b ra s d e R a sh ( al d e c ir q u e el h o m b re “ e s m as
v ita l” . E l T a rg u m e n f a tiz a b ie n e sta d ife re n c ia al 170. E n el v . 2:7.
2 :9 -1 1 — ‫ ט ־ י א‬: ‫ב‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 34

9Entonces el Eterno Dios hizo brotar de ' ‫ א ל ה י ם ' מ ן ״ ה א ך מ ה כ ל‬Hi I T ‫ט ו י צ מ ח‬

la tierra todo drbol agradable a la vista t - , ZvI vX *,•!♦
as *!.vnms ‫״ ״‬
y bueno para a llm e L , y el Arbol de TO ‫ ל מ א כ ל‬W l ‫ נח מי ל מ ך א ה‬Yl
Vida en medio del jardin, y el Arbol del :3 1 ‫ ו ר ע‬D ‫ה ד ע ת‬ ‫ ן ו ע ץ‬£‫ ך ה‬1‫ב ת‬ □ ‫ה חיי‬
Conocimiento de lo Bueno y 10 Malo ‫א ת ־ ה גן‬ ‫ל ה ל ק ו ת‬ ?‫י ו נ ה ל יי צ א מ ע ד‬
10Y un n o salia de Eden para regar el ■ « 1 !••• <<. : ‫־‬ ‫■ ־‬■■*• ••j■
jardin, y de alii se dividia y se convertia :□ ‫ך א ^ י‬ ‫ל א ר ב ע ה‬ ‫ו מ ^ ם י פ ך* ד ו ה י ה‬
en cuatroverlienles. “ El nombre de ‫א ת‬ ‫ מ א י ' ה נ * ב‬t W' S ‫ ה א ח ד‬0 0 ‫י א‬
uno era Pishon, el cual rodeaba toda ‫־‬- ‫־ ״‬ . A ', Tv‫״‬ J".
la tierra de Javild, donde esta el oro. ’
:‫ה ז ה ב‬
IT
‫א^ ר ״^ ם‬
T ‫־‬ V. T V “ I
‫ה ח ר ל ה‬
T
‫כ ל ״ א ר ץ‬
— : 1‫י‬ ‫־‬ V JV T

o n k 8 l As

‫ט ן א צ מ ח י י א ל ה י ם מ ו א ר ע א כ ל א י ל ו ד מ ת ג ל מ ח ז י ו ט ב ל כ ( י כ ל ו א י ל ו ך מ י י ב מ צ י ע ו ת ג י נ ת א ן א י<^ ן‬
‫ י ן נ ה ר א ו> ו ה נ פ י ק מ ע ד ן ל א ( ץ ס ן א ח ל ת ג י נ ת א ו מ ת ט ן י ת פ ר ש‬: ‫ד א כ ל י ו פ י ר ו ה י ח פ י מ י ו ב י ו ט ב ל ב י ש‬
: ‫א ר ע ך ח ן י ל ה ד י ס ט ו ד ן> ב א‬ ‫ ן ה ו א מ ק י ף י ת פ ל‬1‫ י א ש י ם ח ד פ י ש‬: ‫ו ה ף ל א ר ב ע ה ר י ש י נ ה ר י ו‬
---------------------------------------------------------------------------------- R A S H i ---------------------------------------------------------------------------------

‫ה פ ת ו ב‬ ‫ל ע מן הגן‬ .‫ ו י צ מ ח‬m :‫ה ר ק ק‬ ‫ש נ ב ר א ו מן‬ ‫מ ע ש ה‬ ‫ש ה ו א‬ ‫ס בו ר‬ ‫ה ש ו מ ע‬ .‫ת ר ד מ ה‬ ‫ויפל עליו‬

‫ה ו א‬ .‫ ו‬1‫ י ש‬9 >‫ (< א‬: ‫ב א כ ( צ ע ה ג ן‬ .‫צ ת ו ך ה ג ן‬ :‫מ ל ב ר‬ ‫א צ ל‬ ‫ןכן‬ .‫ןאשון‬ ‫ש ל‬ ‫פר טו‬ ‫א ל א‬ ‫ לאינו‬, ‫א ח ר‬
‫מ ת בר פי ל‬ ‫שמימיו‬ ‫ש ם‬ ‫ ועל‬.‫נ ה ר מצרים‬ ,‫נילוס‬ ‫האז־מה‬ ‫מן‬ ‫ה ׳ !־גו׳‬ ‫ויצר‬ ‫ל כ ת ב‬ ‫חזר‬ ‫ה ב ה מ ה‬
‫פישול‬ ‫נ ק ר א‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫א ת‬ ‫ומשקיו‬ ‫ועוליל‬ ‫ויבא‬ ‫ל פ ר ש‬ ‫פדי‬ , 1‫י ט‬:‫ה ש ד ה ( ל ק מו ב‬ ‫חית‬ ‫פל‬,
‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .1‫ ח‬:‫א‬ ‫( ח ב קו ק‬ ‫פרשיו‬ ‫ופשו‬ ‫פמו‬ ‫העופות‬ ‫על‬ ‫וללמד‬ ,‫ש ם‬ ‫ל ק ר ו ת‬ ‫ה א ך ם‬ ‫ א ל‬:

T R A D U C C IO N D E R A S H I

y que hizo ca er sobre £1 un profundo sopor para formar de su cuerpo a la mujer, etc. Q uien escucha
este segundo relato, a primera vista piensa que se trata de otro acto de creacidn, pero en realidad
no es m £s que la relacidn detallada del prim er enunciado. Y de igual m odo, con respecto a los
anim ales dom dsticos,171 la Tord escribid de nuevo que “el E terno D ios habi'a form ado de la tierra
a todo anim al del cam po...” 172 con el propdsito de explicar ahi mismo que D ios “ los trajo al
hom bre” para que dste les pusiera nom bres, asi como para ensenar acerca de las aves que fueron
creadas de las ci6 n a g a s.173
9. ‫ וי צ מ ח‬/ H IZ O B R O T A R . E ste versiculo habia especificamente sobre el Jardin del E den.174
‫ ב חנ ו ן ה ג ן‬/ 8 n m 8 q io q 8 l jQ r q i 'n . El termino ‫ ב ת ו ד‬significa: en el centro mismo del J a r d in .175
11. / p i s h 6 n . Este rio es el N ilo, el n o principal de M itzrdim [Egipto]; y debido a que sus
aguas se increm entan y suben y riegan la tierra es llam ado ‫ פי שו ן‬, termino relacionado en
significado con el del versiculo: “Y sus jinetes se desplegaron [176” .[‫ ו פ ש ו‬Segun otra explicacidn,

171. C u y a c re a c id n in ic ia l ya h a b ia sid o o tro s c o n te x to s , el v o c a b lo ‫ ב ת ו ך‬s ig n if ic a entre,

m e n c io n a d a e n e l v . 1:24. dentro de [v e r, p o r e je m p lo , Shemot 1 4 :2 9 ], aquf 10
172. Infra, v . 2 :1 9 . in te rp re ta en e s te s e n tid o por la a p a ren te

1 7 3. V e r a l re s p e c to el c o m e n ta rio d e R a sh i al re d u n d a n c ia d e m e n c io n a r lo . S i e l v e rsfc u lo no

v . 2 :1 9 . h u b ie ra q u e rid o e n f a tiz a r q u e 10 h iz o b r o ta r en el

1 7 4. Bereshit Rabd 1 3:1. N o h a b ia a c e r c a d e los c e n tro m is m o d e l Ja rd fn , h u b ie ra b a sta d o c o n q u e

d e m a s a rb o le s d e la tie r r a , y a q u e e llo n o te n d r fa d ije ra q u e su r g io ‫ מ ן ה ג ן‬, “del J a rd fn ” o ‫ ב ג ן‬, “en el

r e la c io n c o n e l c o n te x to ( G ur Arye). Ja rd fn ” ( M izraji ; Ramban).

175. A l ig u a l q u e e n e l v. 6 , R a s h i e x p lic a q u e ‫? ת ו ך‬ 176. Hdbak.uk 1:8. L a ra fz d e a m b a s p a la b ra s tie n e

se r e f ie r e a l c e n tr o m ism o d e l Jardi'n. A u n q u e e n e l sig n ific a d o d e e x te n d e rs e , d e sb o rd a rs e .
 3 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 2 :1 2 -1 4 — ‫ י ב ־ י ד‬: ‫ב‬

n El oro de esa tierra es bueno; alii hay ‫יב ו ז ה ב ה א ר ץ ה ה ו א ט ו ב ש ם ה ב ד ־ ל ח‬

cristal y piedra de omce. " E l nombre ^ ‫ע ן^ ם ־ ה נ ה ר ה ^ ן נ י‬ : ‫א ב י ה^ ־ ה ם‬ ‫ן‬
del segundo n o era Guijon, el cual 1 A •<-••• ‫־‬ ^ T- : -‫ ׳‬- ‫י‬ -‫■••׳‬:
rodeaba toda la tierra de Cush. 14El ‫ ו^ ם‬T : TO ‫ב ל ־ א ר ץ‬
‫!י‬ : V J V T
‫ה^ ב ב א ת‬ ‫״‬ ‫־‬
‫הו א‬ J •

nombre del tercer n o era Jidekel, el cual ‫ך ך ן ׳^ ך‬ ‫ח ך?* ל‬ '‫ה ש לי שי‬ ‫ר‬ ‫הנ ה‬
pasaba al oriente de Ashur. Y el cuarto ''■
‫ ״‬1 '‫־‬ '■
‫׳‬ ^ v ‫י׳‬ ‫! ׳ י‬
no era ei Perat. :‫ ע י ה ו א פ ר ת‬. ‫ק ך מ ת א ש ו ר ו ה נ ה ר ה ן ב י‬
• : O N K EL6S

‫ יג ו ש ו ם נ ה ר א ת נ י נ א ג י חו ן ה ו א כ< קי ף י ת ב ל‬:‫י ב ן ד ה ב א ך א ת ג א ה ה י א ט ב ת מ ו ב ך ל ח א ו א ב נ י ב ו ך ל א‬
‫ י ד ן ע\ו ם נ ה ר א ו נ ל י ת א ה ד י ג ל ת ה ו א מ ס ל ף ל מ ד נ ח א ך א ת ו ר ת ה ר א ר ב ל^ א ה ה ו א פ ר ת‬:‫ א ת ג א ך כו ש‬:
RASH I

‫ו מ ב ר ץ‬ ‫וךבין‬ ‫פריו‬ ‫שמימיו‬ .‫פ ר ת‬ :‫ו ק ל י ן‬ ‫א צ ל‬ ‫ש נ א מ ר‬ ,‫פשתן‬ ‫מג דל‬ ‫ש ה ו א‬ ‫פלשון‬

‫היו‬ ‫ל א‬ ‫יגדץ‬ •‫ו א ש י י‬ ‫פוש‬ :‫ה א ך כ ז‬ ‫א ת‬ :‫ ט ו‬:‫י ט‬ ‫(ישעיה‬ ‫פ ש ת י ם‬ ‫עובדי‬ ‫ובושו‬ :‫ מ צ ר י ם‬,
<«‫ר‬ ‫א שו‬ ‫ק ך מ ת‬ : ‫ר^ י ת י ד‬ ‫ש ם‬ ‫ע ל‬ ‫המלןך א‬ ‫ו־כתב‬ ‫גדולה‬ ‫!־המיתו‬ ,‫ןהומה‬ ‫הולך‬ ‫שרזיה‬ .‫ ג> גי חיין‬.
‫ה ח ש ו ב‬ .‫פ ר ת‬ ‫הוא‬ :‫א ש ו ר‬ ‫ש ל‬ ‫למיזךחה‬ ‫ש מנג ח‬ , 1‫ כ ח‬: ‫כ א‬ ‫(שמות‬ ‫יגח‬ ‫וכי‬ ‫כמו‬ .‫מאיד‬
‫י ש ר א ל‬ ‫א ר ץ‬ ‫ש ם‬ ‫ע ל‬ ‫הנןכר‬ ,‫כלם‬ ‫על‬ ‫חדין‬ ‫שמימיו‬ .‫חןקל‬:m :‫ו ה ו מ ה ו ה ו ל ך‬

TRADUCC16N DE RASH1
es llamado 0<<1‫ ן‬1‫ י‬porque hace crecer el lino [‫] פ ש ת ן‬, como se declara con respecto a los m itzrim
[egipcios]: “Los que urden lino... se avergonzar^n.” 177
13. yitv? / g u ij 6 n . E s llamado ‫ ן‬1‫ גי ח‬porque flula atronadoram ente, y su estruendo era m uy grande.
Es un termino relacionado con el del versiculo: “Si un toro cornea [178, ”[‫ י ג ח‬pues cuando el toro
cornea tambten brama.
14. ‫| ל‬7‫ח ך‬ /J I D E K E L . Es llamado ‫ ח ד ק ל‬porque sus aguas son punzantes [‫ ] ח ך ץ‬y ligeras [179. [?)‫ל ץ‬
‫ פ י ת‬/PERAT. Es llamado ‫פ ך ת‬ p o r q u e su s a g u a s fru c tific a n [ ‫] פ ר ץ‬, s e m u l t i p l i c a n y p r o p o r c i o n a n

s a lu d al h o m b r e . 180

‫פו ש ן א שו ר‬ / C U SH y Q s h u r . Estos dos paises aun no existi'an, pero la E scritura escribio aquf sus
nombres en referencia a su fundacitin fu tu ra .181
‫ ק ך מ ת א שו ר‬/ Q l o r i8 n t 8 q 8 Q s h u r . La palabra ‫ קו ־ מ ת‬significa a l este de Ashur.
/ E R A 8 l p 8 r Q t . Este es el rio m is im portante de todos los cuatro, ya que en otro lugar es
‫הו א פ ר ת‬
m encionado en term inos de su contiguidad a la Tierra de I s r a e l.182

177. Yeshayahu 19:9; Bereshit Rabd 16:2. ‫ ג! ך ת‬, P e ra t ( e n e l te x to , ‫ פ ר ת‬, la ‫ פ‬sin daguesh).

178. Shemot 2 1 :2 8 . S eg u n e sto , la ra iz ‫ י ג ח‬, q u e 181. Bereshit Rabd 16:3; Ketubot 10b. E s to s d os
g e n e ra lm e n te sig n ific a c o rn e a r, por e x te n sio n pai'ses fu e ro n fu n d a d o s p o r d o s h ijo s d e J a m q u e

ta m b ie n p u e d e s e r u tiliz a d a p a ra re fe rirs e a un lle v a b a n el m is m o n o m b re . V e r al re s p e c to lo s v v.

1 0 :6 - 1 0 .
b ra m id o 0 e str u e n d o , y d e a h i q u e ‫ ן‬1‫ גי ח‬se d e riv e d e
e sa ra iz . 182. Bereshit Rabd 16:3. E n el v. 1 5 :1 8 es d e fin id o
en el c o n te x to d e su c o n tig u id a d a la T ie r r a d e Isra e l
179. Berajot 5 9 b . A e ste ri'o se le h a d a d o el n o m b re
c o m o el “g r a n rio ” , 10 m ism o q u e e n Debarim 1:7.
d e “T ig ris ” en espaftol.
D e a q u i se d e r iv a su im p o r ta n c ia , n o d e l h e c h o d e
180. Ketubot 10b. A e s te rio se le h a d a d o el q u e fu e ra el m a s g r a n d e d e to d o s. P u e s si f u e ra el
n o m b re de “ E u f ra te s” en esp a fto l. La p a la b r a m a s g ra n d e d e to d o s la T o ra 10 h u b ie r a m e n c io n a d o
E u fra te s se d e riv a d e su n o m b re h e b r e o o rig in a l, p rim e ro (Gur Arye).
2 :1 5 -1 9 — ‫ ט ו ־ י ט‬: ‫ב‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 36

15El Eterno D ios tomo al hombre y 10

- - _ j ‫ך‬ 4‫״‬ * ** ‫־‬
‫ א לי הי ם א ת ״ ה א ד ם וי נ ח הו‬fliiT ‫ו י ק ח‬
AT T IT V V VI JT I b ~ * -
‫טו‬
p u so en el ja rd in d e Eden p a ra que lo , ‫י‬ . ‫ ו ^ מ ו י ד‬- ‫<« ו* י ד י ״ ו ־ ד ד‬- ‫ד ו י‬
trabajase y lo preservase. '«Y el Eterno ^ ! ‫ט ז‬ .‫* ן ל ^ ב ד ה ו ל ש מ ר ה‬1‫ ע‬f JD
D ios ordeno a l hombre, diciendo: ,‘D e
‫י‬ ‫• ״‬ ^ ‫י‬ ,
‫א ל ה י □ ע ל ״ ה א ד □ ל א מ ר מ כי ל‬
, A “ ' ■T T IT • V I

todo arbol del ja rd in ciertamente L w*

comeris, *pero del Arbol del ^ ^ W ‫״‬ * ? ‫ת א‬ ‫א כ ל‬ f oi l
Conocimiento de 10 Bueno y 10 Malo no
r y
‫ א כ ל | י‬D1>3 >3 13(30 ‫ו ר ע ל א ת י א כ ל‬
5 T " s V i ' A*•‘ • ‫י‬. *• j t t

cofneras , p u es el d ia en que comas de el ‫י^ ך ן‬ n> ♦;‫ת ב ן ן ך‬ JTt o ‫מ מנו‬

ciertamente m oriras. ” ‫״‬ ■ - * . r ‫״‬ ‫•■ע‬
18El Eterno D ios dijo: “No es bueno ‫*׳‬
‫ל ב דו‬ A “ !
‫האדם‬V. T T IT
‫ ־ ת‬1‫הי‬ ^ V I
‫א לי הי □ לי א ־ טו ב‬
‫ע‬ • VI

que el hombre este solo; le hare una * *1. ^‫ר י י י‬ *‫ ו י ־‬m

ayuda opuesta a e l . ” 19El Eterno D ios ••••‫־‬ * •.•*?• J ‫׳‬
habia form ado de la tierra a todo anim al
‫׳י‬
‫כ ל ״ חיי ת‬
< - - T
‫מ| ״ ה א ד מ ה‬
T T “ I IT I ‫״‬
□ ‫א ל הי‬ ‫״‬ VI
‫י הו ה‬ T !

0 n k 8 l 6 s — :
‫ ט ז ו פ ק י ד יי א ל ה י ם‬: ‫טו ו ך ב ר יי א ל ה י ם י ת א ד ם ו א ב ר י ה ב ג י נ ת א ך ע ד ן ל מ פ ל ח ה ו ב מ ט ר ה‬
‫ יז ו מ א י ל ו ך א כ ל י ן פ י ר ו ה י ס פ י מ י ו ב י ן ט ב‬: ‫ע ל א ך ם ל מ י מ ר מ פ י ל א י ל ו ג י נ ת א מ י כ ל ה י כ ו ל‬
‫ י ת ו א מ ר יי א ל י ה י ם ל א ת ק י ן‬:‫ל ב י ש ל א ת י פ ו ל מ נ י ה א ר י ב י ו מ א ך ת י כ ו ל מ נ י ה מ י מ ת ו נ מ ו ת‬
‫ י ט ו ב ר א יי א ל י ה י ם מ ן א ת ג א פ ל ח ו ת‬: ‫ל מ ה ו י א ד ם ב ל ח ו ד ו ה י א ע ב י ד ל י ה ס מ ך ל ק ב ל י ה‬
---- ----- - ----------------------------------------------------------------------- R A S I li --------------------------- -------------------------------------------------------

‫לו‬ ‫ן אין‬ ‫ב ת ח תוני ם‬ ‫י חי ד‬ ‫רז ה‬ ,‫ז ו ג‬ ‫לו‬ ‫ן אין‬ :‫ל כנ ס‬ ‫ו פ ת הו‬ ‫נ אי ם‬ ‫ב ד ב רי ם‬ ‫ל ק חו‬ .‫ ו י ק ח‬0 ‫< ט‬

1‫כ נ ג ד‬ ,‫ז כ ה‬ ‫לי א‬ .‫< ג ז ר‬ ‫ז כ ה׳‬ .‫פ נ ג ד ו‬ *‫ «גזד‬:‫ז ו ג‬ ‫( ץ תי‬ :‫י י א מ רו‬ ‫ש ל א‬ .‫ן ג ו׳‬ ‫ה מת‬ ‫טו ב‬ ‫<יח> ל א‬
‫י צי ך ה‬ ‫הי א‬ .‫ה א ד מ ה‬ ‫מן‬ ‫(י ט>וי צ ר‬ :‫ל ה ל ח ם‬ ‫ב ע ליוני ם‬ ‫י חי ד‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ,‫ה ן‬ ‫ר שויו ת‬

T R A D U C C IO N D E K A S H I

15. n !? M /T O M 6 . D ios lo tom 6 con palabras agradables y 10 convenci6 de e n tr a r .183

18. ‫ ל א ט ו ב ה י ו ת ו גו׳‬/ n o 8 s H u 8 n o q u 8 (8 l h o m H r 8 i i :s t 8 , 8 t Y . Para que la gente no dijera: H ay
dos deidades en el universo; el Santo -b en d ito e s - es unico entre los seres superiores y no tiene
pareja, y 6ste, el hombre, es unico entre los seres inferiores y tam poco tiene p a r e ja .184
1‫ אז ר פ נ ג ד‬/ A Y U DA o p u 8 s t Q Q 8 l . Lo cual implica: si el hombre 10 merece, la mujer serd una ayuda
para 61; pero si no 10 m erece, ella estard opuesta a 61, para p elea r.185
19. ‫ ו י צ ר מ ן ן׳ א ך מ ה‬/ h Q H iQ f o r m Q q o q 8 l Q t i8 r r Q . La “form aci6n” [‫ ]> צ< ך ה‬mencionada aquf es el

183. Bereshit Rabd 1 6 :3 . E l v e rb o ‫ ל ק ח ת‬e n h e b re o se re s in fe rio re s d e b id o a su f a c u lta d ra c io n a l, su se r

ti e n e v a ria s a c e p c io n e s : puede in d ic a r to m a r m ism o n o e s u n ic o e n e l u n iv e rso , y a q u e los
fis ic a m e n te , a d q u irir , to m a r en m a trim o n io y a n g e le s ta m b ie n p o se e n e s a fa c u lta d . P o r 10 ta n to ,
ta m b ie n “ to m a r‫ ״‬c o n p a la b r a s , e s d e c ir, c o n v e n c e r, p a ra s u s e r m ism o e ra “ b u e n o ” q u e tu v ie s e u n a
p a re ja y no e s tu v ie se so lo . A u n q u e e s o b v io q u e
p e rs u a d ir . C a d a in s ta n c ia e s in te rp re ta d a se g u n el
d e sd e el p rin c ip io d e su c re a c io n D io s tu v o la
c o n te x to . R a s h i s ig u e a q u i al T a rg u m , q u ie n tra d u c e
in te n tio n de que se casase, tu v ie se h ijo s y
‫ וי כן ח‬p o r ‫ י ו ך ב ר‬te rm in o e tim o lo g ic a m e n te re la c io n a d o
c iv iliz a s e e l m u n d o , el p ro p o s ito p rin c ip a l d e d a rle
c o n la r a iz h e b re a ‫ ד ב ר‬, hablar.
u n a p a re ja - l a m u je r - n o e r a so la m e n te p a ra q u e
184. Pirke d'R ab i Eliezer 12. E l v e rb o ‫ה י ו ת‬ se c o n e lla p ro c re a s e h ijo s, sin o e se n c ia lm e n te p o rq u e
a p lic a a u n e sta d o d e se r . E s el e sta d o m is m o d e su c o n d itio n hum ana m is m a e x ig ia que no
n o te n e r p a re ja 10 q u e “ n o es b u e n o ” p a r a el se r e stu v ie se so lo , p o r la ra z o n q u e R a sh i m e n c io n o
h u m a n o . E l M a h a ra l d e P ra g a e x p lic a q u e a u n (Gur Arye).
c u a n d o el se r h u m a n o e s u n s e r u n ic o e n tr e los 185. Yebamot 6 3 a.
 3 7 / B E R E S H I T — P A R A S H A T B E R E S H IT 2 :2 0 — ‫ כ‬:‫ג‬

del campo y a toda ave de los cielos, y ‫וי ב א‬ ‫ה ש מ י ם‬ ‫פ ל ״^ ף‬ '‫ו א ת‬ '‫ה ש ד ה‬

los trajo a l hombre p a ra ver como los ^ ‫ ק ר א ־‬. ( - ^^ ‫ל ר א ו ת‬ ‫א ל ־ ה א ד ם‬
llamaria. Y a todo ser viviente al que el : A !' ‫׳ ״‬ T T JT , ‫■־‬‫־‬
hombre daba un nombre, ese fu e su 7 v^
nombre. 20E l hombre dio nombres a toda .
‫ש מ ו ת ל כ ל ־‬
T : ‫״‬
‫ שלי שי כ ו י ק ר א ה א ד ם‬: ‫ש מ ו‬
T T IT T * : ‫י‬ — I :

o n k 8 l 6 s

<‫ב ר א ו י ת כ ל ע ו פ א ך ש מ י א ן א י ת י ה ל ו ת א ך ם ל מ ח ז י מ ה י ק ר י ל י ה ן כ' ל ך‬
‫ה ן ל כ ל‬I ‫מ‬I ‫ש‬ ‫ י‬T
‫ם‬T ‫ ד‬t ‫א‬ ‫ א‬F ‫ר‬T ‫ו ק‬ ‫כ‬
FI
:‫וש י •מ י ה‬ ‫הו א‬ ‫ת א‬T I‫־ה י‬ ‫ ש א‬T ‫פ‬I ‫ ד ם ־נ‬T ‫א‬T ‫זק״ י ר י •־ל י ה‬ ‫ו ה‬T‫ ־ה‬l

RASHI

‫ י צ י ר ה‬, ‫ ו ב ד ב ר י א ג ר ה‬.‫\כו‬£< ‫א ל ה א ד ם ל ק ר ו ת ל ה ם‬
1 • ‫ז‬ t ‫ז‬ ‫־‬ •‫ן י‬ ‫׳‬ { ‫״‬ v r ‫זי‬ ‫י‬ t ‫ז‬ ‫ז‬ ■‫•י‬ ■‫•י‬
‫א ת‬ ‫י‬
‫ל ר ז י ם‬r ‫א‬
vi
‫ ו י ע ע ץ‬r % :- ‫ל מ ע ל \ה‬
t
‫ה א מ ו ר ה‬
! - i t
‫ע ש י ה‬
t • * •‫ו‬
‫ה י א‬
‫ פ מ ו פ י ת צ ו ר ^ ל ע י ר ( ד ב רי ם‬, ‫זו ל ש ו ן ר ד ו י ו פ ב ו ש‬ ‫ופירש‬ ‫ב א‬ ‫א ל א‬ , 1‫ כ ה‬: ‫א‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ןגו׳‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫חית‬
‫א ש ר י ק ר א לו‬ ‫ו ני ל‬ : ‫ ש פ ב ש ן ת ח ת י ד ו ש ל א ך ם‬, 1‫ י ט‬: ‫כ‬ ‫ ל פי ש א מ ר ל מ(( ל ה מ ן‬, ‫ש ה ע ו פ ו ת נ ב ך א ו מ ן ה ך ק ק‬
‫ כל נ פ ש חיה‬,‫ס ר ס ה ו ופרשהו‬
T ‫״‬ ‘•‘ V T ‫״‬ { T 11 ! T
. ‫ו ג ר‬I ‫ה‬T < ‫פ ש ח‬v ‫נ‬v ‫ ד ם‬T ‫א‬T T‫ה‬ , ‫ ו ד‬r‫ ו ע‬X . ‫ ו כ א ו א מ ר מ ן ה א ד מ ה נ ב ר א ו‬, ‫ה מ י ם נ ב ר א ו‬
‫ן‬ ‫ן‬ • T T “ I T ' ‫י‬ ‫־־‬ T * T J I I * . - -

:‫ל ע ו ל ם‬ ‫ש מ ו‬ ‫ה ו א‬ ,‫שם‬ ‫ה א ך ם‬ ‫לו‬ ‫י ק ך א‬ ‫א ש ר‬ ‫ש ב ש ע ת יצירתו מיד בו ביום ה ב י א ם‬ ‫למךןי פ א ן‬

T R A D U C C IO N D E R A S H f .

m ismo a c t o c r e a tiv o que la “hechura” [‫ ]י ג שי ה‬m encionada anteriorm ente e n e l v e r s ic u lo : “D ios

hizo [‫ ] ו י ע ש‬a las fieras de la tierra...”, 186 solo que a q u i la T o r d desea explicar que e n r e a l i d a d las
aves fueron creadas de las cilna ga s. Pues mds arriba, e n e l v . 1 :2 0 , la T o r d habia dicho que la s
a v e s fueron creadas de las aguas, pero en este v e r s i c u l o dice qu e fueron creadas de la tie r r a .187
Y adem as, la T o r d r e p ite aqui la n a r r a c i6 n d e la c r e a c id n d e lo s a n im a le s para ensenarte que
inm ediatam ente despuls de haber sido creados, lo s a n im a le s fueron llevados ante el hom bre para
que este les pusiera no m bres.188 Y segun una interpretacion agadica, la e x p r e s i o n ‫ ו י צ ר‬tiene aqui
el sentido de dom inio y co n q u ista ,18910 mismo que en e l v e r s ic u lo : “C uando pongas sitio [‫] ת צ ו ר‬
a una ciudad.” 190 E llo a lu d e a l h e c h o d e que D ios som etio a lo s a n im a le s bajo la m ano del
h o m b re.191

‫ח י ה ו ג ו׳‬ ‫ נ פ ש‬0 ‫ה א ך‬ ‫א ש ר י ק ר א לו‬ ‫ וג ל‬/ y Q t o q o s 8 r v iv i8 n t 8 Q l q u 8 8 l h o m H r 8 q Q HQ u n n o m H r 8 ,

ETC.Invierte e l o r d e n d e e s t a f r a s e y explfcalo asi: A cada ser viviente al que el hom bre Ilamaba
con un nom bre, 6se fue su nom bre para siem p re.192

1 86. Supra, v . 1:25. someter. L o g ic a m e n te im p lic a n la m ism a id e a,

187. T a l c o n tra d ic c id n se re su e lv e a firm a n d o q u e , p u e sto q u e d a r fo rm a a a lg o im p lic a d e lim ita rlo ,

d e h e c h o , fu e ro n c re a d a s d e u n a m e z c la d e a g u a y re strin g irlo (Gur Arye).

tie rra , u n a c ie n a g a . P o r e sta ra z o n la T o ra re p ite 190. Debarim 2 0 :1 9 .
a q u f la c re a c io n d e las av es.
191. Bereshit Rabd 1 7:4.
188. Julin 2 7 b .
192. E n h e b re o e l o r d e n s in ta c tic o h a c e q u e la fra se
189. E n el v. 1 :21, al re fe rirse a la c re a c io n d e lo s
s e a a m b ig u a , p o r 10 q u e p a ra c o m p re n d e r su se n tid o
p e c e s y la s a v e s , la T o ra u tiliz a el v e rb o ‫ ו י ב ר א‬,
e x a c to es n e c e s a r io c a m b ia rlo . E rro n e a m e n te se
“ c re o ” ; y e n el v. 1:25, al re fe rir se a la c re a c io n d e
p o d ria h a b e r e n te n d id o el v e rb o ‫ י ק ר א‬e n el se n tid o
lo s a n im a le s te rre stre s, la T o rd u tiliz d el v e rb o ‫ מ ע ש‬,
“ h iz o ” . R a sh f e x p lic a p o r q u6 ra z o n la T o rd c a m b io d e llamar p a ra q u e a lg u ie n a c u d ie s e , n o d e lla m a r

su m o d o d e e x p re sio n y u tiliz d a q u f el v e rb o ‫ ו י צ ר‬, n o m b re s : “A to d o ser v iv ie n te que el h o m b re

“ fo rm o ” . L a ra fz ‫ י צ ר‬, dar form a, e std e stre c h a m e n te Ila m a b a [p a ra q u e v in ie s e ], 6 se e r a su n o m b re ” ,
e m p a re n ta d a c o n la rafz ‫ צ ו ר‬, q u e sig n ific a sitiar, f ra se sin se n tid o (Mizraji).
2 :2 1 — ‫ כ א‬:1 ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 38

bestia y a toda ave de los cieios, y a toda ‫חיית‬ ‫ו ל כ ל‬ ‫ה^ מ י ם‬ ‫ולעוף‬ ‫ה ב ה מ ה‬

fle r a d e l campo; pero<para sim ism o el ^ ‫״‬ ‫ ^ א‬1‫ל א‬ ^ ^
hombre no hallo ayuda opuesta a el. ‫י •••■׳ ׳‬ -‫ז •יי‬ ! t t : a••• t -

21 Entonces el Eterno Dios hizo que un x

‫ת ר ד מ ה‬
VT
I □ ‫א ל ה י‬
‫״‬ | "
‫יהוה‬ ‫ ל‬3‫כ א וי‬ S* V* T J

sueno profundo cayera sobre el hombre, □ ‫ף^ ך ן ע ל ״ ה א ד‬ ‫ י‬£«‫ן י‬

y el se durmio. Y tomo uno de sus ‫־ ־‬ *‫־ ־ ־‬ U •‫־‬ « r !‫ז‬ *
costados y cerro 1a carne en su lugar. :‫ת ח ת נ ה‬ ‫בעןור‬
T I V ‫ן‬
‫וייסגר‬‫־‬
‫מ ע ל ע תיו‬ VP t J S

0 n k 8 l 6 s

‫כ אי ך מ א‬ :‫ס מ ך ל ק ב לי ה‬ ‫א ו׳ \ כ ח‬ ‫ל א‬ ‫חו ת ן ך א ו ל א ד ם‬ ‫ב ע י ך א ו ל ע ו פ א ך(ן\ מי א ו ל כ ל‬

:‫ו נ חו ת ה‬ ‫׳ \ ך א‬/ ‫ב‬ '‫מ ע ל ע ו ח י י ו מ ל י‬ ‫ח ך א‬ ‫ןנ ס ל ב‬ ‫ו ך מןי‬ ‫א ך ם‬ ‫ע ל‬ ‫( ץנ ת א‬ ‫א לוזי ם‬ ‫יי‬

------------------------------------------------------------ R A S H f

.‫ כ ו‬:‫כ ו‬ ‫( ש מו ת‬ ‫ולצלע ה מ ש כ ן‬ ‫כ מן‬ ,‫מסטךיו‬ ‫א לי הי ם‬ ‫ה׳‬ ‫וי פ ל‬ ...‫אזל‬ ‫מ צ א‬ ‫ל א‬ ‫ו ל א ד ם‬ >‫ פ א‬-‫( פ‬

.‫ויסגר‬ :‫נ ב ך א ו‬ ‫פו־צופים‬ ‫שני‬:‫ש א מ רו‬ ‫זהו‬ ‫מין‬ ‫ב ל‬ ‫לפניו‬ ‫הבי אן‬ ‫כ ש ה ב י א ו‬ .‫ת ר ד מ ה‬

‫י ך א ה‬ ‫ש ל א‬ . ‫ו י? ן ח‬ ‫ויישן‬ :‫ה ח ת ו ל‬ ‫מ ק ו ם‬ ,‫זוג‬ ‫בן‬ ‫יש‬ ‫ל כ ל ם‬ :‫א מ ר‬ .‫ונקבה‬ ‫ןכר‬ ‫ומין‬

: ‫ די ו‬X‫ע ל‬ ‫נ ב ר א ת ו ת ת ב ו ה‬
V‫” ״‬ I * V * V T
‫ש מ מ נו‬
TI • I ” “
‫ה ב ש ר‬
* ‫ ־‬T I * •
‫ח ת י כ ת‬ . ‫מ צ ל ע ת י ו‬T 1‫< ג א‬ :‫ו י פ ל‬ ‫מיד‬ ‫זוגי‬ ‫בן‬
I ‫י‬
‫'אין‬ ‫ולי‬
‫ ׳‬V ‫י‬ ‫״‬

TRADUCC16N D E RA SH I

2 0 - 2 1 . ‫ ו י פ ל ה׳ א ל ה י ט ת ף ד מ ה‬...‫ ו ל א ד ם ל א מ צ א « ז ר‬/ p 8 r o p Q r Q s i m is m o , 8 l h o m H r 8 n o h Q l l 6 Q y u q Q

o pu 8 s t Q Q £ l ... 8 n t o n Y8 s E L E T E R N O D IO S H IZ O Q U E UN s u 8 n o p r o f u n q o YQ y 8 r Q . C uando Dios

trajo a los animales ante Adam, trajo ante a 61 a cada especie, m acho y hem bra. Adam dijo:
“T odos tienen su pareja, pero *,no hay pareja para mf?” Por ello est& escrito inm ediatam ente
despu^s que D ios “hizo caer un sueflo profundo sobre el hombre... y tom6 uno de sus costados,
etc.” 193
‫ מ צ ל ע תיו‬/
q 8 s u s Y o s t Q q o s . Este termino significa: de sus costados. Es sim ilar en significado al del

siguiente versiculo: “Y para el segundo lado [‫ ] צ ל ע‬del Tabern&culo.” 194 A esto se refiere 10 que
nuestros Maestros dijeron: “A l crear inicialmente al ser humano, dos rostros fueron creados en
61.” 195
‫ וי ס גי ר‬/ Y C E R R 6 . El lu g a r del c o r te .196
‫וי ק ח‬ ‫ויי שן‬/ y £l s 8 q u r m i 6. y t o m 6. Para que Adam no viera el pedazo de carne del que la mujer
habia sido creada y , a consecuencia de ello, ella fuera m enospreciada por 61.197

193. Bereshit Raba 1 4 :4 . 0 c u rri 6 la s e p a r a tio n lo g ic a m e n te ten i'a u n c o rte

194. Shem ot 2 6 :2 0 .
19 5 . Erubin 8 a. V e r e l c o m e n ta rio d e R a sh i a l v.
1 :27, x v . ‫א ת ם‬ ‫ב ר א‬ ‫ ן כ ר ו נ כן ב ה‬. A ll! e x p lic a q u e el
h o m b re te n ia d o s r o s tr o s q u e m a s ta r d e fu e ro n
se p a ra d o s . E s to q u ie r e d e c ir
p o s e ia ta n to la f o r m a m a s c u lin a c o m o la fe m e n in a ,
a m b a s fo rm a s u n id a s e n tre s i p o r d e tr a s (Sefer
haZikarori). L a s e p a r a tio n d e la f o rm a fe m e n in a e s
10 q u e c o n s titu y 6 la c r e a c i 6 n d e la m u je r.
196. Berajot 6 1 a . P u e s to q u e la c r e a c i 6 n d e la
m u je r tu v o lu g a r m e d ia n te la s e p a r a tio n d e la fo rm a
f e m e n in a d e la f o r m a m a s c u lin a , e l sitio d o n d e
a b ie rto q u e e ra p r e c iso c e rra r (Najalat Yaacob).
C a b e se fia la r q u e a q u i R a sh f e x p lic a la c re a c io n de
la m u je r sig u ie n d o so la m e n te u n a d e la s o p in io n e s
d e lo s S a b io s al re s p e c to . O tr a 0 p in i 6 n s o s tie n e q u e
e l p r im e r h o m b re n o te n ia d o s a s p e c to s ig u a le s y
que o r ig in a lm e n te c o m p le m e n ta rio s - m a s c u lin o y f e m e n in o - , sin o q u e
p o s e ia u n a e s p e c ie d e e x te n s i 6 n 0 a p 6n d ic e e n su
c u e rp o , e l c ua l d io o rig e n a la m u je r.
197. Sanhedrin 3 9 a . A l p a re c e r, a q u i R a sh i e x p lic a
e s te v e rs ic u lo sig u ie n d o la 0 p in i 6 n d e q u e la m u je r
fu e c re a d a a p a rtir d e u n a p e n d ic e p o s te rio r q u e
h a b ia e n el c u e rp o d e l h o m b re . E n e fe c to , se g u n la
o p in io n d e l sa b io q u e a fir m a q u e e l p r im e r h o m b re
 3 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 2 :2 2 -2 3 — ‫ כ ב ־ כ ג‬: ‫ג‬

22 Y el Eterno Dios construyo el costado "“] ^ ‫ א ת ״ ה צ ל ^ א‬I ‫ל ה י ם‬ ‫ {* ה ו ה א‬3 *1 ‫ב ב‬

que habia tornado del hombre en una !‫ל א ^ ה ו י ר א ך‬ ‫ד ם‬ ‫ל ל ז ח מ? ״ ד א‬
mujer, y la trajo al hombre, 23El hombre . _‫׳! ״‬ ‫ז‬
dijo: “Esta vez es hueso de mis huesos y ‫א מ י ה א ד ם ז א ת‬ • 1 ‫ מ‬:‫ה א ד ם‬
carne de mi carne; esta sera llamada ‫ל ז א ת‬ ‫^ ר י‬3 ‫מ‬ ‫ו ב^ ר‬ ‫מ^ צ מ י‬ ‫) צ ם‬£
Mujer, pues del Varon ella fue tomada. ” :‫ל ל ן ח ה ״ ז י א ת‬ ^‫מ א י‬ ‫י‬2 ‫ ה‬$‫א‬ ‫ילןךא‬
o n k 8 l 6 s —

‫ כ ג ו א ^ ר ה א ז ־ ם ה ד א‬:‫מ ס י ב קיו א ך ם ק ! ^ מ ז א ן א י ס ה ל ו ת א ז ־ ם‬ ‫כ ב ו ב נ א יי א ל ה י ם י ת ע ל ע א‬
:‫ד א‬ ‫נ סי ב א‬ ‫מ ב^ ל א‬ ‫א ךי‬ ‫א רנונ א‬ ‫י ת לן ךי‬ ‫ל ך א‬ ‫כ( ב ס ךי‬ ‫ו ב ס ר א‬ ‫מ ג ך מי‬ ‫ג ך מ א‬ ‫ז מנ א‬

,--------------------------------------------------------------------------------- RASHf

‫ ז א ת‬03 ( : ‫א פ ו ר‬ ‫להיות‬ ,‫ת ב ז ו‬ ‫( שו פ טי ם‬ ‫ל א פו ד‬ ‫ו ק צ ר ה‬ ‫מ ל מ ט ה‬ ‫ ב ה‬1‫ך ר‬ /‫כבניו‬ .‫< הג> ו י ב ן‬

‫ןחיה‬ ‫ב ה מ ה‬ ‫כל‬ ‫על‬ ‫א ך ם‬ ‫ש ב א‬ ‫מ ל מ ד‬ .‫ה פ ע ם‬ ‫ח ט י ם‬ ‫ש ל‬ ‫כ א ו צ ר‬ ,‫הולד‬ ‫ל ק ב ל‬ ‫מ ל מ ו ל ה‬
‫לז א ת‬ :‫ח ו ה‬ ‫על‬ ‫ש ב א‬ ‫עד‬ ‫דעתו‬ ‫נ ת ק ך ן ה‬ ‫ול א‬ ‫ש ל א‬ , ‫מ ל מ ו ל ה‬ ‫ןקצר‬ ‫מ ל מ ט ה‬ ‫ ב‬1‫ך ר‬ ‫ש ה ו א‬
.‫לשון‬ ‫ע ל‬ ‫נופל‬ ‫לשון‬ .‫ ׳‬1‫מ א י ש י ג‬ ‫א ש ה כי‬ ‫מן ר א‬ ...‫ה צ ל ע‬ ‫את‬ ... ‫ה ב ן‬ :‫ק י ר ו ת י ו‬ ‫על‬ ‫מ ש א ו‬ ‫יכביד‬
:‫ה ק י ך ש‬ ‫בלשון‬ ‫ה עו ל ם‬ ‫ש נ ב ר א‬ ‫מ כ א ן‬ ‫גךעון‬ ‫אותו‬ ‫מ ע ש‬ ‫כ מו‬ . ‫א ש ה‬ ‫להיות‬ .‫ל א ש ה‬

-------------------------------- TRADUCC16N DE RASHf —------

22 . ‫ ו י ב ן‬/ Y o n s t r u y o . Dios hizo a la m u j e r sem ejante a una estructura, ancha de abajo y angosta
de arriba para recibir al feto, de modo sim ilar a un silo de trigo , el cual es ancho en su base y
angosto en su parte superior para que su carga no sea dem asiado pesada para sus p ared es . 198
‫ ל א ש ה‬...‫ א ת ה צ ל ע‬...‫ ו י ג ן‬/ Yo n s t r u y G 8 l Y o s t Q q o ... 8 n u n Q m u j 8 r . El vocablo ‫ל א ש ה‬ significa que
construy6 el costado para que fuera m u jer.199 El prefijo ‫ ל‬tiene aqui un sentido sim ilar al de la
frase: “Y de eso Giddn hizo un efod |‫ ” [ ל א פ ו ד‬, lo cual quiere decir que hizo algo para convertirlo 200
en efo d .
23 . ‫ ז א ת ה פ ע ם‬/ E ST A v 8 z . Esto ensena que Adam tuvo relaciones con todos los anim ales y bestias
salvajes en busca de su pareja, y su mente s610 se tranquilizti cua ndo se Ileg6 a Jav a , 201
‫ ׳‬1‫ ל ז א ת י לן ר א א ש ה כי מ א י ש ן ג‬/ 8 s t Q s 8 r Q l l Q m Q q Q m u j 8 r , pu 8 s q 8 l v Q r o n , 8 t Y . Un vocablo se
,deriva del o tro .202 D e aqui se aprende que el m undo fue creado p or m edio de la lengua sagrada
el hebreo . 203

p o se ia e n ig u a ld a d d o s a sp e c to s c o m p le m e n ta rio s e d e b e e n te n d e r se a si: “ C o n s tru y o el c o sta d o para que

ig u a le s , re s u lta d ific il e n te n d e r la ra z 6 n p o r la q u e fu e ra u n a m u je r ” . U n c a so s im ila r al se n tid o d el
D io s tu v o q u e fo rm a r a la m u je r m ie n tra s d o rm ia . p re fijo 10 ‫ ל‬v e m o s e n e l v . 2 :7 , e n re la c io n a la
S o lo p a r a e l sa b io q u e a firm a q u e e lla h a b ia sid o c re a c io n d el h o m b re .
c re a d a d e u n a p e n d ic e d e su c u e rp o e ra n e c e sa rio
200. Shofetim 8:27.
q u e A d a m n o tu v ie ra c o n c ie n c ia d e 10 o c u rrid o sin o
2 0 1 . Yebamot 6 3 a .
h a s ta que el a p e n d ic e y a e stu v ie ra fo rm ad o y
c o n s titu id o c o m o u n a m u je r (Najalat Yaacob). 2 0 2 . E tim o lo g ic a m e n te , e l v o c a b lo ‫ א ש ה‬, m u je r, se
198. Berajot 6 1 a. E s p o r e s ta ra z o n q u e la T o ra d e riv a d e l v o c a b lo ‫ א י ש‬, v a ro n .
d e fin io la c r e a c io n de la m u je r u tiliz a n d o la 2 0 3 . Bereshit Rabd 18 :4. L a p r u e b a e s q u e e n to d a s
e x p re s io n ‫ ו י ב ן‬, “ c o n s tru y o ” , e x p re s i 6 n q u e n o u tiliz o la s d e m a s le n g u a s a n tig u a s d e l m u n d o la p a la b r a
h a b la n d o d e la c re a c i 6 n d e l h o m b re ( Gur Arye). p a ra “ m u je r” no se d e r iv a de la p a la b ra p a ra
199. E s to e s 10 q u e in d ic a a q u i el p re fijo ‫ ל‬, c u y o “ h o m b re ” {Sifte Jajamim). E s te fe n o m e n o no
s e n tid o a q u i e s d e fin a lid a d y n o d e p ro p ie d a d . L a n e c e s a ria m e n te s ig u e te n ie n d o v a lid e z . E n in g le s , e s
f r a s e e n h e b re o la tra d u c im o s lite ra lm e n te , p e ro p ro b a b le q u e la p a la b r a “ w o m a n ” s e d e riv e d e
2 :2 4 -2 5 — ‫ כ ר ־ כ ה‬: ‫ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 40

24Por eso el varon dejara a su padre y a ‫א ת ״ א ב י ו‬ ^ * ‫ו א ת ״ כ ד ^ ל ”? | ' * ^ ז ב ״ א‬

su madre y se unira a su mujer, y serdn .‫ו ד ב ק‬ 1‫מ‬ ‫' אךןך א‬ ‫והיו‬
una sola carne. 25 Y ambos estaban \ n J T ‫ ! ז‬t T! , V : .J" T! A '
desnudos, el hombre y su mujer, y no se ^?^1 0 1 # ‫ מ ה‬VH*! ‫כ ה‬
avergonzaban, : ‫ו ל’ א י ת ב ^ ^ ו‬
0 n k 8 l 6 s

‫כ ד ע ל פ ן י ג ץ בו ק ג ב ר ב י ת מ ש ב ב י א ב י מ י ן א ט י ה ן י ך ב ק ב א ו נ ת י ה ו ל הו ן‬
:‫ ל?(ין‬5 ‫ כ ה ו ה ו ו ת ך ו י ה ו ו' ע ך ט י ל א י ן א ז ־ ם ן אי רנ תי ה ו ל א מ קנ‬:‫ל ב ק ז ך א ח ד‬
------------------------------------------------------ r Q s h i ------------------------------------------------------

.‫ש ל א ה י ן י ו ך ע י ם ך ך ן ד צ נ י ע ו ת ל ה ב ח י ן ב י ן ט ו ב ל ר ע‬ ‫ ל א ס ו ר‬,‫ ר ו ח ה ק ד ש א ו מ ר ת כ ן‬.‫ ע ל פ ן י י ג ז ב א< ש‬m

‫ ל א נ ת ן ב ן‬,‫ש מ ו ת‬ ‫שנ תנ ה בן ד ע ה ל ק רו א‬ ‫ן א ף ע ל פי‬ ‫ ל ב ש י א ל י י• ס ו ל ד נ ו צ ר ע ל י ד י‬: ‫ע ל ב נ י ני רו א ת ה א ר י ו ת‬
‫י צ ר ה ר ע ע ד א כ ל ן מן ה ע ץ ן נ כ נ ס ב ן י צ ר ה ר ע וי ד ע‬ .‫ ו ל א י ו נ פ ש ש ו‬m : ‫ ן ש ם נ ע ש ה ב ש ר ם א ח ד‬,‫ש נ י ה ם‬

-------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASIlf

2 4 . ‫אי ש‬ ‫ע ל פ ן < ען פ‬ / P O R ESO 8 l v Q r 6n q 8 j Q r Q . E s la in s p ir a c i6 n d iv in a la q u e d ic e e s ta frase, 204
a fin de prohibir las relaciones sexuales ilicitas a los hijos de N 6aj . 205
‫אחד‬ ‫לג ש ר‬ / UNA SO LA CARN E. El feto es form ado por m edio de am bos, y en 61 sus carnes se
vuelven u n a . 206

Pues no conocfan la actitud de recato, para distinguir

2 5 . ■‫ ו ל א י ת פי ש ש ו‬/ Y N O S E A V E R G O N Z A B A N .
entre 10 bueno y 10 m alo. Y a pesar de que al ser humano ya se le habia dado entendim iento
para poner nom bres, todavia no se le habia dado la Inclinacidn de M ai \ydtzer h a rd ].201 Pues
solam ente hasta qu e com i6 del drbol fue que entrd en 61 la Inclinaci6n de M ai y conoci6

“ m a n ” . Y e n e l v ie jo e s p a n o l h a lla m o s a v e c e s la c o n v ie rte e n “ u n a s o la c a rn e ” , sin o la e x p re si 6 n

p a la b r a “ v a r o n a ” . c o n c re ta d e tal u n io n : el h ijo .

2 0 4 . R a s h i q u ie r e e n f a tiz a r q u e e s ta f r a s e n o es 207. L a e x p re si 6 n h e b r e a ‫( ? צ ר ה ר ע‬yetzer hard) h a

c o n tin u a tio n d e la s p a la b r a s q u e A d a m h a b ia d ic h o sid o o b je to de m a le n te n d id o s que d e fo rm a n el
e n el p a s a je a n te rio r; f u e D io s e l q u e la s d ijo ( Sefer c o n c e p to q u e tie n e e n e l ju d a is m o , p o r 10 q u e
haZikaron). L a f ra s e q u e h e m o s tr a d u c id o p o r b re v e m e n te a p u n ta re m o s a q u i 10 q u e R a v H irsc h
“ in s p ir a c i 6 n d iv in a ” e n h e b re o e s ruaj h a ’kodesh s e n a la al re sp e c to e n su C o m e n ta r io a la T o ra
[lit., “ e s p iritu d e s a n tid a d ” ]. L a h e m o s tr a d u c id o asi [e d ic i 6 n e n in g l 6 s: The Pentateuch, T ra n s la te d a n d
p o rq u e a q u i e s ta fra se s e re fie re a D io s; e n o tro s e x p la in e d by S a m so n R aphael H ir s c h , v ol. I,
c o n te x to s, s in e m b a r g o , R a sh i la u tiliz a p a r a a lu d ir Genesis, Ju d a ic a P r e s s, p a g s. 1 3 0 -1 3 1 ] : e l v o c a b lo
a la f a c u lta d p ro f e tic a d e u n se r h u m a n o , y e n d ic h o s ‫ ? צ ר‬se d e riv a d e la r a iz ‫ י צ ר‬q u e s ig n if ic a formar,

c o n te x to s la hem os tr a d u c id o por “ i n s p ir a tio n moldear a lg o a p a rtir d e su e s ta d o in ic ia l. ‫י צ ר‬

p ro f& ie a ” . sie m p re tie n e c o n n o ta c i 6 n p a s iv a , n o a c tiv a ; no
sig n if ic a “ 10 q u e fo rm a ” , sin o “ 10 fo rm a d o ” , c o m o
2 0 5 . Sanhedrin 5 8 a . P u e s to q u e A d a m h a b ia n a c id o
e n Yeshayahu 2 9 :1 6 y Dibre Hayamim 2 9 :1 8 . P o r
a n te s d e la e n tr e g a d e la T o ra , e s ta b a su je to al
e llo , se re fie re a la s “ fo rm a c io n e s ” o c re a c io n e s del
c u m p lim ie n to d e lo s S ie te M a n d a m ie n to s a lo s H ijo s
p e n sa m ie n to h u m a n o . “ ‫[ י צ ר‬e s] la id e a , la im a g en de
d e N o a j [v e r Sanhedrin 5 8 a 5 9 ‫ ־‬b] , u n o d e lo s c u a le s
10 q u e p o d e m o s a lc a n z a r, [y] c ie r ta m e n te n o s in c ita ,
p r o h ib e e l in c e s to y e l a d u lte rio . L a p r o h ib itio n se
nos ‘tie n ta ’ a a lc a n z a rla , p e ro so m o s n oso tro s
d e r iv a d e l h e c h o d e q u e D io s e n u n c i 6 la p a la b ra
q u ie n e s la fo rm a m o s. S i e s ta id e a (‫? צ ר‬, lite ra lm e n te
“ d e ja r a ” , c o m o u n a o r d e n , n o c o m o u n a d e s c r ip tio n
sig n ific a 10 m is m o q u e idea e n g r ie g o , 10 q u e es
d e la n a tu r a le z a d e l h o m b r e ( Maharshal ).
fo rm a d o , la re p re se n ta c i 6 n ) e s a lg o b u e n o , e n to n c e s
20 6 . Sanhedrin 5 8 a . N o e s su u n i 6 n f is ic a 10 q u e los te n d e m o s h a c ia e l b ie n , y ta m b ie n 10 o p u e sto e s
 41 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 3:1 — ‫ א‬: ‫ג‬

Capituio 3 x‫פר ק‬
1Ahora bien, la serpiente era mas ‫ ת ה ^ ־ ה‬.<‫ךן‬ □ nV ‫הי ה‬ ‫א‬
astuta que todos los animales del campo VT ^ J"‘ ‫׳‬ T JTT TT" :
que habia hecho el Eterno Dios. Y dijo a "‫י ה ו ה א ל ה * □ ו י א מ ר א ל א ^ ר‬
o nk e l 6s
‫א ל הי ם ו א מ ר‬ ‫א ן ח ן י א ה ו ה ח כ י ם מ כי ל ח ו ת ב ר א ד י <ג ב ד יי‬

------------------------- RASHf
‫ל רו מי ם‬ ‫ ת ם‬1‫א‬ ‫ך א ה‬ :‫ע ל י ה ם‬ ;!(‫ה נ ח‬ ‫קפ ץ‬ . tm y !‫מיו‬ ‫<א> ו ה נ ח ש‬:‫ל ך ע‬ ‫טו ב‬ ‫מ ה בין‬
‫ונ ת או ה‬ ‫פי ל‬ ‫ל עין‬ ‫ב ת( ץ מ י ש‬ ‫ו מ סו קי ם‬ ‫ל ס מו ך‬ ‫לו‬ ‫הי ה‬ ?‫ל כ אן‬ ‫עניוז ה‬ ‫מ ה‬
‫ו ג ד ל תו‬
S, {
‫ע ר מ תו‬
TT . ‫ז‬
‫ל פי‬ • }
.‫מ פי ל‬ •
‫< גיו ם‬ ‫ז‬
:‫ל ה‬‫ז‬
‫ו י ל ב י ( !\ ם‬
•• ♦ I ‫־‬ ‫־‬
‫עו ר‬ J T
‫פ תנו ת‬ ! * l
‫ א ד םו ל א ש תו‬r‫ל‬
T T T
‫ ש‬r‫ע‬- ‫י‬- ‫ו‬-
:‫מ פי ל‬ ‫א רו ר‬ ‫מ פי ל‬ ‫ ע ר ו ם‬:‫מ פ ל ת ו‬ ‫היונ ה‬ ‫ע צ ה‬ ‫מ איזו‬ ‫ל ל פי ך ד‬ ‫א ל א׳‬ •)‫ כ א‬:‫ג‬ ‫( ל ק מן‬

TRADUCC16N DE RASHI
la diferencia entre 10 bueno y 10 m a lo .208

3
1. tm y ‫ ו ה נ ח ש ו!י ה‬/ y l Q s 8 r p i8 n t 8 ... 8 r Q [m Q s ! Q s t u t Q . ^Qu6 hace este t6pico de la astucia de la
serpiente aquf? En vez de 61, la Tord deberfa haber introducido aquf el versiculo: “Y el Eterno
D ios hizo para el hom bre y para su m ujer tunicas de piel y los visti6 ”, 209 que hubiera sido una
continuaci6n tematica al versiculo anterior mas adecuada. En realidad, este topico viene para
ensefiarte a partir de qu£ idea en mente la serpiente los abordti: los habi'a observado desnudos,
dedicados a tener relaciones fntimas a la vista de todos, y se inflam 6 de deseo por e lla .210
‫ ן צ רו ם מ פ ל‬/ mAs Q s t u t Q q u 8 T O D O S. Conform e a su astucia y a su grandeza, asi tam bien fue su
caida: m£s astuta que todos al principio, mas m aldita que todos al final.211

c ie rto ” . P o r 10 ta n to , la e x p re sio n ‫ י צ ר ה ר ע‬n o d e be sabi'an d is ti n g u ir p e r f e c ta m e n te e n tr e 10 v e rd a d e ro y

se r e n te n d id a c o m o in stin to , im p u lso o in c lin a tio n 10 fa lso e n t 6rm in o s a b so lu to s. E n el c o n te x to e n q u e
in e v ita b le al m a l. D e s ig n a en g e n e ra l a las D io s lo s c re o n o n e c e s ita b a n s a b e r d is tin g u ir e n tr e
r e p r e se n ta c io n e s 0 id e a s del p e n sa m ie n to h u m a n o 10 b u e n o y lo m a lo ( M izraji ; Sifte Jajamim).
q u e in flu y e n e n su c o m p o rta m ie n to , la s c u a le s no
20 9 . Infra, 3 :2 1 .
so n “ m a la s ” e n s i m ism a s, sin o u n ic a m e n te c u a n d o
n o se a ju sta n a la s re g la s sa n c io n a d a s p o r D io s. E n 2 1 0 . Bereshit Rabd 18 :6. E l v . 2 5 p a r e c e e s ta r fu e ra

espanol no p o se e m o s una e x p re sio n que d e lu g a r c o n r e s p e c to a e s te v e rsic u lo . E n e fe c to ,

a d e c u a d a m e n te tr a d u z c a e ste c o n c e p to , p o r 10 q u e la /,q u 6 p ro p o s ito tie n e in f o r m a m o s que e s ta b a n

tra d u c ire m o s p o r “ In c lin a tio n d e M a l” , p e ro no desnudos y no se a v e rg o n z a b a n p o r e llo ? ,‫׳‬,Q u e

“m a la in c lin a tio n ” , c o m o su e le tra d u c irse . r e la tio n tie n e c o n la d e s c r ip tio n d e la s e rp ie n te ? E l

in fo rm a rn o s d e e llo p a r e c e se r u n p re a m b u lo al
208. Targum Yerushalmi; Bereshit Rabd 19:4.
h e c h o d e q u e D io s lo s v istio . S ie n d o a si, ,;,para q u e
R a s h i p re c is a a q u i q u e su fa lta d e re c a to no se d e b ia
la T o rd in te rru m p io a q u i e s e re la to p a r a h; 1tila rn o s
a ig n o r a n c ia a b so lu ta . H a b ie n d o sid o c re a d o s p o r
d e la se rp ie n te ? L a u n ic a r e s p u c s ta p o s ib le d e e sta
D io s m ism o , lo g ic o e s su p o n e r q u e se h a lla b a n en
y u x ta p o sic io n e s q u e p r o p o rc io n a la r a z 6 n p o r la
u n e sta d o e sp iritu a l e in tele c tu a l m u y e le v a d o . Su
c u a l la s e rp ie n te lo s a b o rd o (Baer Heteb).
fa lta d e re c a to se d e b ia a su d e sc o n o c im ie n to d e “ 10
b u e n o y 10 m a lo ” , c o n c e p to s q u e en e ste c o n te x to se 21 1 . Bereshit Rabd 19:1. L a fra s e n o q u ie r e d e c ir
re fie re n a la p e r c e p tio n d isc rim in a d o ra de 10 q u e , p u e sto que e r a m a s a s tu ta q u e lo s d e m a s
c o r re c to e in c o r re c to e n te rm in o s so c ia le s. E s ta fa lta a n im a le s p u d o c o n v e n c e r a l h o m b r e d e c o m e r d el
d e d istin c io n e r a 10 q u e e llo s c a re cia n . S in e m b arg o , a rb o l p ro h ib id o ( Gur Arye).
3 :2 -5 — ‫ ב ־ ה‬: ‫ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 42

la mujer: “^‫י‬A si que D ios ha dicho: No ‫ל א‬ ‫אל־הים‬ ‫כ י ־ א מ ר‬ ‫א ף‬ ‫ ה‬$‫ה א‬

comeran de ningun drbol del jardin ?" ‫מכיל‬ ‫ ב ן ך[ א מ ך ־ ת א כ ל ו‬: ‫ה ג ן‬
1La m ujer dijo a la serpiente: “D el fruto ‫״‬ -L./. '
j los
de ‫ י‬l 1 dj el1ja■r d‫ג‬in
j arboles ‫ י‬podem
j
os comer. ?‫מ פ ר י‬1 * ‫ ת ש‬j -‫ נ‬:‫ ״ א ל^ • ה‬r‫ ה‬- ‫״ ״ ה ג •••ה א ש‬ •
3Pero fife/ fru to d e l d rbol que esta en :‫א^ו ״ נ א כ ל‬ ‫ג ו מ פ רי‬
medio del ja rd in , D ios ha dicho: No □ ‫א^ י ל י י‬ ‫א מי‬ ‫מ מנו הגן‬ ¥‫ת' א כ ל‬ ‫לי א‬
comeran de el y no lo tocaran, no sea ‫ך ן י י א^ ן ך‬ ; ‫ ת מ ת ו ן‬J5 13 ‫ ו‬$ ^ ‫ת‬ ‫ו ל א‬
que mueran.” *La serpiente dijo a la — ‫ ' א ל ־ ה א ^ ה‬t WCT
mujer: Ciertam ente no monran. 3Pues ‫ ף ־׳‬.‫" ־‬ ‫־•־‬. '‫־‬ ‫י‬ ! , _ 1- ,TT‫־‬
D ios sabe que en el dia que coman de e l ^‫א כ ל כ‬ □ i'3 ‫א ל ה י □ כ י‬ ‫ה כי‬
l os ojos de ustedes se abriran y seran ‫ונפקחו‬ ‫והייתםממנו‬ ‫עיניכם‬
O N K ELbS

:‫ ב ו א מ ר ת א ו נ ת א ל ו ו ן י א מ פ י ר י א י ל ן ג י ג ת א נ י פ ו ל‬:‫ל א ת ר נ א ב ק ו ג ץ ט א א ר י א כ( ר יי ל א תי פ לו ץ מ פ ל א י ל ן ג י נ ת א‬
‫ ד וי א מ ר ח ו י א‬:‫ג ו מ פ י ר י א י ל נ א ד י ג כ ז צ י ע ו ת ג י נ ת א א מ ר יי ל א ת י כ ל ו ן מ נ י ה ו ל א ת ל ן ך בו ן ב י ה ד י ל מ א ת מ ו ת ו ן‬
‫ ה א ר י ג ל י ל ן ך ם יי א ר י ב י ו מ א ך ת י כ ל ו ן מ נ י ה ו י ת פ ת ח ן ע י נ י כ ו ו ו ת ה ו ו‬:‫ל א ר נ ת א ל א מ ו ת ת מו תו ן‬
— ------------------------------------------------------------------- R A S H I

‫א ל‬ :‫ה ו א ש נ א מ ר‬ .‫ג ר ע ו ן‬ ‫ ל פ י כ ך ב א ה ל י ד י‬,‫ה צ ו ו י‬ ‫מ פ ל‬ ‫ת א כ לו‬ ‫ ל א‬:‫א מ ר ל כ ם‬ ‫ש מ א‬ .‫א ף פ י א מ ר ו ג ו׳‬

.‫ה ^ ת ו ן‬ ‫ <«*) ל א מ ו ת‬:)‫ו‬:‫ל‬ ‫ך ב ר י ו ( מ ש לי‬ ‫על‬ ‫תו ס ף‬ ‫מ ש א ר‬ ‫או כ לי ם‬ ‫או ת ם‬ ‫ש ך א ה‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ו גו׳? ן א ף‬
‫ש א י יו מ י ת ה‬
T ♦ ‫״‬ V
‫ ״ם‬X‫ פ ש‬: ‫א מ ר ל ה‬
T ‫ ־־‬T ‫ז ׳‬ ! T V
.‫ש נ ג ע ה ב ו‬
T T S
‫ד ח פ ה עד‬
T ! V • :
‫ש ת שי ב נו וי בי א‬
V ‫״‬ J
‫פ די‬• T
‫ם‬X ‫ד ב ר י‬
T V
‫ע לי ה‬ ‫! ׳‬
‫ה ר ב ה‬
T 8 ‫־‬
,‫פ ר ו ת‬
‫׳‬ ••

‫כ ל‬ .‫יי ד ע‬ ‫פי‬ >‫( ה‬ :‫מ י ת ה ב א כ י ל ה‬ ‫אין‬ ‫כ ך‬ ,‫ב נ ג י ע ה‬ ‫על‬ ‫הו סי פ ה‬ .‫ג ו‬ • ‫«> ו ל א ו נ ג ע ו‬ :‫ה ע ץ‬ ‫ב או תו‬ ‫ל ד ב ר‬

----- :------------------------------------- TRADUCC16N DERASIII

‫א מ ר ו גו׳‬ ‫הי‬ ‫ א ף‬/^ A Si q u 8 [D IO SI h Q D IC H O , 8 t Y .? E s to q u ie r e d e c ir : “ iQ u iz a s D i o s les ha d i c h o : No
com eran de ningun d r b o l, etc.? ” 212 Y a pesar de que la s e r p ie n te lo s habia visto com er de los
deinds frutos, p o r l o q u e e n r e a l i d a d e s t a p r e g u n t a n o te n ia s e n tid o , la abord6 con preguntas
innecesarias para en tra r en conversation con J a v d para que ella le respondiera y la s e r p ie n te
pudiera llegar a ha blar de ese drbol .

/ Y n o l o t o Y Q r Q n . J a v a ailadio al s e n tid o e x a c to d e l m andato d i v i n o , 213 por 10 que

3 . ‫ו ל א ת ג עו גו‬
finalm ente acab6 reduci£ndoIo. A esto se refiere 10 que se declara: “N o agregues nada a Sus
palabras . ” 214
4 . ‫ ל א מ ו ת תנ« תון‬/ .Y i 8 r t Q m 8 n t 8 n o m o r ir A n . L a s e r p ie n te la em puj6 hasta que ella toed el d r b o l
E n t o n c e s le dijo: “A si com o no hay m uerte en tocarlo, tampoco la hay en com erlo . ” 215

5 . ‫פ י יי ד ע‬ / pues [Dios! s a b e . E l tr a s f o n d o d e la s p a la b r a s d e la s e r p i e n t e f u e e l s ig u ie n te : T o d o

212. E l s e n tid o d e p r o b a b ilid a d e s e x p re sa d o p o r la d is m in u y e .” Q u ie re d e c ir q u e a l in tr o d u c ir c u a lq u ie r

fra s e ‫ א ף פ י‬. E l te r m in o ‫ א ף‬n o tie n e a q u f la a c e p c io n m o d if ic a tio n al c o n te n id o o la f o rm a d e u n p re c e p to
d e ira o e n o jo , n i ta m p o c o la d e ta m b ie n , c o m o e n d iv in o , aunque sea p a ra a g r e g a rle a lg o , la
o tro s c o n te x to s. c o n s e c u e n c ia se ra q u e e v e n tu a lm e n te se d is m in u ira

2 1 3 . E l c u a l u n ic a m e n te se r e f e r ia a la p r o h ib itio n d e 10 q ue e n re a lid a d sig n ific a .

d e c o m e r d e l a rb o l, p e ro n o d e to c a rlo ; v e r al 2 1 5 . Bereshit Rabd 1 9:3. E sto e x p lic a p o r q u6 Ja v a

re sp e c to el v . 2 :1 6 . le crey o c u a n d o la s e rp ie n te d ijo q u e n o m o rin 'an ,
2 1 4 . Mishle 3 0 :6 ; Bereshit Rabd 19 :3 . S e g u n se n a la c re d u lid a d que sin p ru eb a c o n c re ta se ria
la s e n te n c ia ra b in ic a : “T o d o aquel que anade, in e x p lic a b le (Sifte Jajamim).
 4 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 3 :6 — ‫ג ץ‬

como Dios, conocedores de 10 bueno y 103

.
‫ו ת ר א‬
V J " ‫־‬
‫ו‬ :‫ ו ר ע‬ib
IT T J
‫ידעי‬ a!** J
□ ‫כ א ל ה י‬
I •

W l e t ) Q.

6za mujer v/0 que ei drbol era

J 4‫־‬
‫ל מ א כ ל ו כי‬
J ‫־‬ : T ‫־‬ : r i
‫העץ‬
> T
‫טו ב‬ ‫כי‬ J•
‫ ה‬$‫ה א‬ T ‫״‬ IT

bueno como alimento y que era una ‫י‬ ‫״‬

delicia para los ojos, y que el drbol ‫ונ ח מ ד ת א ו ה ״ ה ו א‬ □‫לעיני‬
era codiciable para discernir, asi que , t • t
tomo de su fru to y comio; y dio ‫מפריו ו ת א כ ל ותתן‬ ‫ל ה^ פ נ י ל ו ת ל ן ח‬
ON KELO S

‫ו א רי‬ ‫לכ מכל‬ ‫אי לן‬ ‫ט ב‬ <‫א ך‬ ‫א ן׳ נ ת א‬ ‫ ו ו ח ז ת‬:\‫ל בי(׳‬ ‫ט ב‬ ‫בין‬ ‫וו בי מ ץ‬ ‫כ ר ב ך ביו‬
‫מ א ב י ה ו א כ ל ת ויו ש ב ת‬ ‫בי ה ו נ סי ב ת‬ ‫ל א ס ת כ ל א‬ ‫אי ל נ א‬ ‫ל עי ניו ו מ ר ג ג‬ ‫הו א‬ ‫א סיי‬

----------------------------------------------------------- R A S II I

.‫ ו ב י ת א ו ה הו א ל עי נ י ם‬: ‫ ל ה י ו ת כ א ל ה י ם‬.‫ ב ה ע ץ‬1‫פי ט‬ ‫א כ ל ו ב ר א‬ ‫ מ ן ה ע ץ‬.‫א ת ב נ י א ו מ נ ו ת ו‬ ‫שונ א‬ ‫או מן‬

‫ ו נ ח מ י ה ע ץ‬:)‫ ו נ פ ק ח ו ע י נ י כ ם ( פ ס ו ק ה‬:‫ש א מ ר ל ה‬ ‫כ מו‬ ‫ »> ו ת ר א‬: ‫ י ו צ ר י ע ו ל מ ו ת‬.‫ ו ה י י ת ם פ א ל ה י ם‬: ‫א ת ה ע ו ל ם‬
:1‫ ע ו פ ס ו ק י ה‬T‫ ר‬T‫ט ו ב ו‬ ‫ י ו ד ע י‬:‫ש א מ ר ל ה‬
‫״‬ J T “ T V
‫ כ מ ו‬.‫ל ה ש פ י ל‬
! ‫־‬ » I
:‫ש ל נ ח ש ו ה נ א ו ל ה ו ה א מ י נ תו‬
T * VI V 1 T 5 * 5 T T V
‫ ר א ת ה ד ב ר י ו‬.‫ה א ש ה‬
T T S T ‫ ־‬T T 1• «

T R A D U C C IO N D E R A S H I

a r t e s a n o o di a a s u c o l e g a ; D io s c o m i 6 del a r bo l y c r e o el m u n d o , y p o r e llo El n o q u i e r e q u e
u s te d e s c o m a n d e 6 1.216

‫ ו חיי ת ם פ א לי הי ם‬/Y se r A n COMO DIOS. E s d e c ir , fo r m a d o r e s d e m u n d o s .217

6. 1/ ‫ ^ ו ת ר א ה א ש ה‬MUJER v io . E s d e c ir , p e r c ib io la s p a la b r a s d e la s e r p ie n te , le a g r a d a r o n
c r e y 6 .218

‫ ב ה ע ץ‬1‫ פ י ט‬/Q U E e l A r b o l e r a b u e n o . P ara l l e g a r a ser com o D ios.

‫ ו פ י ת א ו ה הו א ל ע מ י ם‬/ y q u e e r a u n a d e l i c i a pa r a l o s o jo s . C om o la s e r p i e n t e m i s m a le habia
dicho: “Los ojos de ustedes se abrirdn.” 219

‫ ו נ ח מ י ה ע ץ ל ה ש פי ל‬/ y q u e e l Ar bo l e r a c o d ic ia b l e pa r a d is c e r n ir . C o m o la se rpiente m ism a le

habi'a dic ho : “ S e r a n co m o D io s, c o n o c e d o r e s d e 10 b u en o y 10 m a lo .” 220

216. Bereshit Rabd 19 :4. Si n o fu e ra p o r la su p u e sta c o n v e rtirse en ‫ א ל י ת י ם‬, “ d io se s” . L a s e r p ie n te la

“ e n v id ia ” d iv in a , n o te n d r fa se n tid o a lg u n o a firm a r
q u e D io s no q u e n 'a q u e c o m ie se n del arbo l p o rq u e
“ D io s sa b e ” . A l c o n tra rio , e llo se ria ra z o n d e m as
p a ra que 10 h ic ie ra n , ya que de
a d q u irir ia n c o m p re n s io n y e sc la re c im ie n to (Mizraji).
217. Bereshit Rabd 19:4. Segun
e ng afiosas d e la s e rp ie n te , d el d rbol se p o d ia a d q u irir
la c a p a c id a d p a ra s e r “ c o n o c e d o r e s d e 10 b u e n o y lo
m a lo ” y e sto e r a p r e c is a m e n te 10 q u e D io s q u e n 'a
e v ita r. A h o ra b ie n , c o m o y a e x p lic 6 el Mizraji [v e r
la n o ta a n te rio r], s a b e r d istin g u ir e n tre 10 b u e n o y 10
m a lo e s p r e c is a m e n te ra z o n d e m as p a ra q u e sf
c o m ie ra n del a rb o l y, p o r 10 ta n to , e sto no p o d fa sc r
10 q u e D io s s u p u e s ta m e n te q u e n 'a e v ita r. P o r ello ,
R a sh i a g re g a aq uf q u e la su p u e sta “e n v id ia ” d iv in a
c o n v e n c io d e q u e a s i c o m o D io s fo rm o el m u n d o
g ra c ia s al a r b o l, si e llo s c o m fa n d e el a d q u ir ir fa n la
m ism a c a p a c id a d c re a tiv a ( Lebush haOra). S e g u n
e ste m odo e sta in te r p r e ta c io n , la e x p re sio n ‫ כ א לי הי כו‬a q u f a lu d e
a se r “ c o m o D io s ” . E l T a rg u m d e O n k e lo s, sin
e m b a rg o , 10 t r a d u c e p o r ‫ פ ר ב ך ב י ן‬, “ c o m o h o m b re s
las p a la b ra s
p o d e ro so s”, y a q u e ‫ א ל י ה י ם‬e n g e n e ra l s ig n if ic a p o d e r,
a u to rid a d . P a r a u n a d e fm ic i6 n m a s e x te n s a d e e sta
p a la b ra , v e r la s n o ta s 3 3 , 3 5 4 y 3 5 7 d e e s ta m ism a
p a ra sh a .
2 1 8 . E l v e rb o “ v e r ” n o s ig n if ic a v e r e n u n se n tid o
flsico , sin o in te le c tu a l ( Sifte Jajamim). Q u ie re d e c ir
q u e comprendio q u e el d rb o l e r a b u e n o p a r a “ ser
c o m o D io s” .
2 1 9. Supra, v . 3 :5 .

e sta b a d irig id a c o n tr a el h e c h o d e q u e e llo s p u d ie ra n 2 2 0. Supra, v . 3 :5 .

u — 3 :7 ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 44

tambien a su marido junto con ella, y el '‫ו ת פ ל ן ח נ ה‬ ‫ז‬ :‫ע מ ה ו י א כ ל‬ ‫גס״לאי שה‬
comid. 7Entonces se abrieron los ojos de ' '
ambos, y tomaron conciencia de que □‫ה‬ ‫כי‬ ‫וידעו‬ ‫עיני‬
estaban desnudos, por 10 que cosieron ' t ‫י‬
hojas de higuera y se hicieron ‫להם‬ ‫ ו‬1^‫ו י ע‬ ‫ת אנה‬ ‫ ע ל ה‬: ‫ויתפרו‬
0 n k 8 l 6 s :

‫ ד ו ל ה ו ן‬3 ‫ « ן א ת פ ר נ ח א ע י נ י ת ך ו י ה ו ן ו י ך ע ו א ר י ע ך ט י ^ א י ן א י נ ו ן ן ח ק\ י ט ו ל ה ו ן ט ך פ י ק נ א ג י ו ו<ג‬:‫א ף ל מ ג ל ה ע מ ה ן א כ ל‬
------------------------------------------------- - -------------------------------- R A S Ilf --------------------------------------------------

‫א ל א © הו וי ך עו ב י‬ ,‫ה ס ו מ א י ו ד ע פ ש ה ו א ( ג ר ו ם‬ ‫ש ל א ת מו ת הי א וי חי ה הו א ןי ש א‬ .‫ו ת ת ן ג ט ל א י ש ה‬
‫הי ת ה בי ד ם ונ ת ע ך ט לו‬ ‫א ח ת‬ ‫עי רו מי ם ה ם? מ צן ה‬ .‫ »> ן ת פ ? ן ח נ ה ו ג ו׳‬:‫ב ה מ ה ן ו ו י ה‬ ‫ל ר בו ת‬ •‫ ג ם‬: ‫א ח ר ת‬
‫ ב ד ב ר‬. ‫כ ל ו מ מ נ ו‬t ‫ש א‬
T T I V ‫י‬ T V
‫ ה ו א ךה ״ע ' ץ‬.‫ ה ת א נ ה‬$‫ י‬1‫ י‬: ‫ה י מ נ ה‬
T •• I ‫• * יז‬ T V • •
‫ר אי ה‬ T‫י‬S ' T
‫ל ענ ץ‬
1 ‫ז‬
‫ו ל א‬ »
,‫ה כ ת ו ב‬
‫׳‬ ‫ז‬ ‫״‬
‫ד ב ר‬
•• •
‫ה ח כ מ ה‬
T I T ‫־‬
‫ו‬, i‫ י‬t‫\ל *ע נ‬
‫מנ עו ם‬ ‫ה ע צי ם‬ ‫ש א ר‬ ‫א ב ל‬ .‫ב ו נ ת ק נ ו‬ ‫שנ ת ק ל ק לו‬ ‫ א ף‬.‫ וי ד עו• פ י ע י ך מ ם ה ם‬: ‫ ו ס ו ף ה מ ק ך א מ ו כ י ח‬,‫מ מ ש‬

TRA D UCC16N D E R A S I lf

‫ ג ם ל א י ש ה‬y r m \/Y d io t a m b ie n A su m a r id o . Para q u e e lla n o m u r ie s e y 61 q u e d a r a v iv o y to m a r a

o tr a mujer.221

OJ /TAM BIEN. Esto fue enunciado p a r a in c lu ir a to d o a n im a l d o m g s tic o y a to d a b e s tia s a lv a j e .222

7. ‫ ! ו נ פ ל ן ח נ ה ו גוי׳‬/ e n t o n c e s se a b r ie r o n , e t c . Al utilizar esta expresi6n la Escritura habia

term inos del co no cim ien to que habfan adquirido y no en term inos del acto ffsico de m irar, y el
final del versicu lo lo con firm a.223
of) 1<‫ פ י ! ( י ו מ ם‬1‫ ך ע‬/ y t o m a r o n c o n c ie n c ia d e q u e e st a ba n d e sn u d o s . Incluso un ciego sabe
cuando est& desn ud o; entonces, ^qu6 significa la frase “ y se dieron cuenta de que estaban
desnudos”? Significa que tomaron conciencia de que habfan tenido en sus m anos un solo
m andam iento y se habfan “desnudado” de 61 al violarlo.224

‫ •ג ל ה ת אנ ה‬/ h o ja s d e h ig u e r a . Este era el mismo drbol del cual habfan comido: con 10 mismo
que se corrom p iero n fueron co rregido s.225 Pero los demds dr boles no dejaron que ellos tomaran

2 2 1 . Pirke d'R a b i E liezer 13; Bereshit Rabd 19:5. v e rs ic u lo d ic e q u e “ to m a ro n c o n c ie n c ia [‫ ]ו* ך עו‬de

L a fra se “ d io ta m b ie n a su m a rid o ju n to con ella ” q u e e s ta b a n d e sn u d o s” , n o q u e “ v ie ro n ” q u e 10
im p lic a q u e e lla le d io d e l fru to in m e d ia ta m e n te e sta b a n .
d e sp u e s d e h a b e r c o m id o d e 61. T al p re m u ra e n
2 2 4 . A p e s a r d e q u e c u a n d o c re 6 al h o m b re D io s le
h a c e r q u e 61 ta m b ie n c o m ie s e so lo s e e x p lic a si p o r
h a b ia d a d o la c a p a c id a d p a ra lla m a r n o m b re s a los
a lg u n a ra z o n e lla t e n i a u n in tern s e sp e c ia l e n e llo
a n im a le s - 1 0 que d e m u e stra que y a p o se ia u n
(Mizraji).
in te le c to y un c o n o c im ie n to m uy e le v a d o s -,
2 2 2 . Bereshit Rabd 1 9 :6 . E l te rm in o ‫ ג ם‬e n h e b re o
so la m e n te te n ia la c a p a c id a d p a r a p e r c ib ir el a sp e cto
e x p re s a la id e a d e in c lu ir , a g re g a r, sim ila r a 10 q u e
p o s itiv o (10 b u e n o ), d e la re a lid a d , n o el a sp e c to
sig n ific a n lo s te r m in o s tambien y ademas. A q u i
n e g a tiv o (10 m a lo ). P e ro c u a n d o c o m io d el fru to
im p lic a q u e ademds d e d a r del fru to a su m a rid o ,
p ro h ib id o , ademas d e l c o n o c im ie n to d e 10 b u e n o el
ta m b ie n d io a a lg u ie n m a s. E n la h e r m e n e u tic a d e la
h o m b re a d q u irio e l c o n o c im ie n to d e 10 m a lo , y fue
T o r a el te rm in o ‫ ג ם‬e s f re c u e n te m e n te in te rp re ta d o
p a r a a g re g a r a lg u n e le m e n to n o e x p lic ita d o e n el p o r e so q u e to m 6 c o n c ie n c ia d e q u e e s ta b a d esn u d o

v e rsic u lo , 10 m is m o que ‫א ן‬ e s in te rp r e ta d o en d e p r e c e p to s, a s i c o m o d e la v e r g u e n z a q u e e sta

s e n tid o e x c lu s iv o o li m ita tiv o [v e r ta m b ie n la n o ta d esn u d ez im p lic a b a (Gur Arye). P a ra o tra

8 6 d e la p a r a s h a t Noaj]. e x p lic a c io n d e e s to , v e r m d s a rrib a la n o ta 2 0 7.

2 2 3 . L a p r u e b a d e e l l o e s q u e a c o n tin u a tio n el 2 2 5 . Berajot 4 0 a ; Sanhedrin 7 0 b .

 4 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 3 :8 -1 0 — ‫ ח ־ י‬: ‫ג‬

deiantaies. :‫ ה חגי ךי ת‬#‫א ת ־ קו ־ ל ןז‬ ‫ ש מ עו‬-‫ח וי‬

8Oyeron la voz del Eterno Dios que se 2 ‫ ן‬.< ‫ל ךן ךן ך‬ ‫מ ת הלך‬ □ ‫א ל הי‬
paseaba por el jardin, hacia el A‫ ־‬, ‫ ־‬J! . T'‫־•׳־‬,‫׳ ! ־‬ , =‫־׳‬ ‫ ־‬v!
atardecer; y el hombre y su mujer se ‫"׳‬fTTP ‫מ פ ^ י‬ ‫ ת ו‬5#‫ו י ת ח ב א ה א ל * □ ו א‬
escondieron de la presencia del Eterno ‫ט וי ק ר א‬ ^ ‫ה‬ ‫בתן־ך‬ □ ‫א ל הי‬
Dios entre los arboles del jardin. 9El .1 " ' ’" ‫״‬U l ‫״‬ ‫ ״‬. ‫ ־‬J!
Eterno Dios llamo al hombre y le dijo: v. ‫ע‬- H T !‫ל‬ v ? vf i :
"iDonde estas? ” 10Y el dijo: “Tu voz oi :‫ ה‬3 ‫א ת ־ ק ל ן ז א י‬ ‫י !י א מ ר‬
-------------------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s

‫<ן ל! ך ם לי‬0 ‫ ך ב ג י נ ת א ל מ נ ח י ו מ א ן א י ט ט ר א ד ם ן א ו נ ת ה‬-^‫\ כ< עו י ת ק ל מ י מ ר א ד י י א ל ו ז י ם מ ךן‬£‫ חיו; ח ו׳‬,‫ז‬

‫ש כ < עי ת‬ ‫מי מ רןי‬ ‫ק ל‬ ‫ י ו א מ ר י ת‬:‫א ת‬ ‫אן‬ ‫לי ה‬ ‫ל א ד ם ו א מ ר‬ ‫א לי הי ם‬ ‫ט ו ק ר א יי‬ :‫אי לן גי נ ת א‬ ‫ב גו‬ ‫א לי ר זי ם‬

----------------------------------------------------------------------------- R A S H I

‫ך ב ךי‬ ‫ה מי ש ב ת‬ ‫ו ל אג ד ה‬ ‫מ ק ר א‬ ‫של‬ ‫ל פ שו טו‬ ?‫ה ע ץ‬ ‫נ ת פ ך ס ם‬ ‫ל א‬ ‫מ ה‬ ‫ו מ פני‬ .‫ ע ל י ה ם‬, ‫מ ל ט ו ל‬

?‫ש מ ע ו‬ ‫מ ה‬ .‫ ו י ש מ עו‬: ‫א פ נ י ו‬ ‫ ד ב ר ד ב ו ר ע ל‬,‫ה מ ק ך א‬ ‫של א‬ ,‫ש א י ן ה ק ד ו ש ב ר ו ך ה ו א ח פ ץ ל ה ו נ ו ת ב ך ן ה‬
‫מ ת הל ך‬ ‫ש הי ה‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫קו ל‬ ‫א ת‬ ‫ש מ עו‬ .‫י ד ו‬ ‫על‬ ‫ה עו ל ם‬ ‫של ק ה‬ ‫ן הו‬ :‫ו י א מ ר ו‬ ‫י כ לי מו ה‬
,‫ב א ה ל ש ם‬ ‫ש ה ש מ ש‬ ‫רו ח‬ ‫ ל א ו ת ו‬. 0 ‫ ל ר ו ח ה<ו‬:‫ב ג ן‬ ‫ י ש מ ך ך ש י א ג ך ה‬.‫ <ח> ו י ש ב ע ו‬: ‫מ ד ר ש ר ב י ת נ ח ו מ א‬
‫ ו ה ם‬,‫ש ל פ נ ו ת ע ר ב ח מ ה ב מ עז ר ב‬ .‫ת ו ה י א מ ע ך ב י ת‬ ‫מ כונ ם ב ב ר א שי ת‬ ‫ ו כ ב ר ס ך ר ו ם ר ב ו ת נ ו ע ל‬,‫ר ב י ם‬
,‫ה ו א‬ ‫הי כן‬ ‫הי ה‬ ‫ י ו ד ע‬.‫ < ט) א י פ ה‬: ‫ב ע ש י ר י ת‬ ‫ם ך חו‬ ‫א ל א‬ ‫ב א תי‬ ‫ל א‬ ‫ו אני‬ .‫מ ך ך ש ו ת‬ ‫ו ב ש א ר‬ ‫ר ב ה‬

-------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A S II I

de sus hojas. 1Y por qud no se dio a conocer e x p lic ita m e n te el nom bre del arbol d e l c u a l h a b i a n
c o m id o ? P o r q u e el Santo -b en d ito e s - no desea ofender a ninguna creatura, para que l a g e n te
no la avergonzase diciendo: “Este es e l d r b o l a traves del cual el m undo fue ca stigado.” E s t a
in te r p r e ta c io n s e h a l l a e n e l m idrash de R a b i T anjum d . 226

8 .‫ וי ש מ עו‬/ OYERON. H ay m uchos m idrashim agadicos s o b r e e l s ig n i f i c a d o d e e s t a f r a s e , y nuestros

M aestros ya los expusieron en su sitio apropiado en B e re sh it R a b d y en el resto de los m idrashim.
Pero yo n o la s m e n c io n o a q u i p o r q u e solam ente he venido para explicar el sentido sim ple del
versiculo y la interpretacion agadica que asienta las palabras del versiculo, cada palabra segun
s u contexto.

‫ וי ש מ ע ו‬/ o y 8 r o n . ^Y que oyeron? O yeron la voz del Santo -b e n d ito e s - que “se paseaba por el
Jardi'n”. 227

01‫ ^ ר ו ח הי‬/ h Q YiQ 8 l Q t Q r q 8 Y8 r . 228 E s decir, hacia la direccion donde el sol se habi'a puesto, que
es el oeste.229 Pues al atardecer el sol se halla en el oeste, y ellos habi'an pecado a la d^cima hora
d e l d i a . 230

9 . ‫ א י פ ה‬/ £ d 6 n d e e s t A s ? D io s c ie r ta m e n te sabi'a d o n d e e s ta b a e l h o m b r e , p e r o le p r e g u n t o e s to

226. Tanjumd , Vayera 14. 229. E l v o c a b lo ‫ר י ס‬ lite r a lm e n te s ig n if ic a viento,

2 27. Rashi' q u ie re e n f a tiz a r q u e , a u n q u e as! se p e ro ta m b ie n tie n e la c o n n o ta c io n d e direccion:

e n tie n d e lite ra lm e n te , n o e r a la v o z d iv in a la q u e este, o e ste , e tc . L a p a la b r a ‫ י ו ם‬, q u e lite ra lm e n te

se p a se a b a , sin o D io s m ism o . L a e x p re sio n ‫ מ ת ה ל ך‬, sig n ific a “di'a” , ta m b ie n e s u tiliz a d a p a r a d e sig n a r al

“ p a se a r” , no p u e d e a p lic a rs e a u n so n id o , sin o a un “ so l” . L a f r a s e d e b e e n te n d e rs e c o m o “ h a c ia la
ser, q u e en e ste c a so e ra D io s (Gur Arye). d ire c c io n d e [la p u e s ta d e ] s o l” .

228. L ite ra lm e n te , “ h a c ia la d ir e c c io n d e l di'a”. 2 3 0. Sanhedrin 3 8 b .

3 :1 1 -1 2 — ‫ י א ־ י ב‬: ‫ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 46

en el jardin, y tuve miedo, porque estoy

J ‫׳״‬ ‫־‬4 * ^ •‫׳‬
:‫ו א ח ב א‬ T T
‫אניכי‬
• V T
D TJ J T O 1•
‫ו אי ר א‬
VT ‫״‬ I T(
M 3
If t T“

desnudo, asi que me escondi.” 11El dijo: □ ‫עירי‬ ‫כי‬ ‫ל|ל‬ ‫הגיד‬ ‫מי‬ ‫וי א מ ר‬ ‫י א‬

“iQ uien te ha dicho que estds desnudo? *‫ ר‬$ ‫א‬ ‫המן״העץ‬ ‫א ת ה‬ ‫י צ ף ך^ ץ‬

.
comieses ‫ י‬el, comiste?
de 1 9 12 ,j • ‫״‬ipiu u
/ Acaso del drbol que te ordene que no
lzEl hombre ‫ ר‬.‫ י א־•־מ‬,‫ו‬-‫ יב ־‬: T
*'{_‫' ־‬ "T
‫כ ל ־ ;מ ••מ••'נ ו ז■א ״כ <ל ת‬t ‫ל ת•ע י א‬: ‫ל •ב‬:
"! ! TC

dijo: “La mujer que me diste [para estar] ‫ ה‬$‫ה א ד □ ה א‬

conmigo, ella me dio del drbol, y comi. ” :‫מ ן ״ ה ^ ץ‬ ‫נ תנ ה ״ לי‬ ‫ו א כ ל הו א‬
o n k 8 l 6 s

‫ י א ו א מ ר מ ן ח ן י ל ך א ר י ע ר ט י ל א י א ת ו ז מ ן א י ל נ א ך׳ פ ע ן ך ת ך‬:‫ב ג י נ ו נ א ו ך ח י ל י ת א ר י ע ר ט י ל א י א נ א ן א י ט מ ך י ת‬
:‫ י ב ו א מ ר ה א ך ם א ר נ ו נ א ד י ה מ ת ע מ י ה י א ; ה ב ת" ל י י מ ן א י ל נ א ו א כ ל י ת‬:‫ב ד י ל ד ל א ל מ י כ ל מ נ י ה א כ ל ת‬
---------------------------------------------------- RASHI ---------------------------------------------------
‫ק< רו ך ך‬ ‫ב ש לו חי‬ ‫ב ח ץ קי הו‬ ‫ן כן‬ .‫ב ך ב ר י ם‬ ‫ע מ ה ם‬ ‫נ ב ה ל‬ ‫י ה א‬ ‫של א‬ ,‫ב ד ב ר י ם‬ ‫ע טו ־‬ ‫ל כנ ס‬ ‫א ל א‬
‫מ ה‬ ‫ל ד ע ת‬ ‫ל ך‬ ‫מ א ץ‬ .‫ח ג י י ? ך‬ ‫ (י א) גזי‬: ‫ב ל א ז ץ‬ ‫א מ ר‬ ‫ב קין‬ ‫ו כן‬ .‫פ ת א ו ם‬ ‫י עני ש הו‬ ‫א ם‬ ‫ל ה שי ב‬
:‫ב ת מ י ה‬ .‫ה ע ץ‬ ‫ה מן‬ :? ‫ע ר ו ם‬ ‫ב עו מ ר‬ ‫י ש‬ ‫בו ש ת‬ ,‫ב ב א ג ם‬ ‫ן כן‬ ,1‫ ט‬:‫ד‬ ‫( ל ק מן‬ ?‫א חי ך‬ ‫ה ב ל‬ ‫אי‬ :‫ל ו‬
:‫ב טו ב ה‬ ‫כ פ ר‬ ‫כ אן‬ .‫ע מ ד י‬ ‫גמתת‬ ‫> א ש ר‬3‫ל כ נ ס (י‬ ,) ‫ ט‬:‫כ ב‬ ‫ע מ ך? ( ב מ ד ב ר‬ ‫ה א ל ה‬ ‫ה אנ שי ם‬ ‫מי‬

-------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASHI-------------------- :

para en trar en con versacidn con 61 a fin de que no se atem orizase al responder, 10 que habria
sido el caso si 10 hubiera castigado repentinam ente. Y tam bien en el caso de K&in D ios primero
le dijo: “ ;,D 6nde est& tu herm ano H ebei?” 231 Y tam bien en el de Bilam : “ ;,Quienes son estos
hom bres [que estdn] co n tig o ? ” 232 En todos estos casos D ios primero les hizo una pregunta para
entrar en conv ersaci6 n con ellos. Y asim ism o 0curri 6 en el caso del rey Jizquiyahu, en relaci6n
con los enviados del rey M erodaj-B aladihi . 233
11 . ‫ מ י ה ג י ד ל ך‬/ ,;q u i8 n t 8 h Q q iYh o ? Es decir, £de donde sabes tu que vergiienza hay en estar
desnudo ? 234
‫ ה מ ן ה ע ץ‬/ *A CASO d e l Ar b o l ? Esta frase expresa sorpresa . 235

12 . ‫ א ש ר ג ת ת ה ע מ ך י‬/ q u e m e d is t e pa r a e s t a r c o n m ig o . A qui, al echarle la culpa a Javd, Adam

reneg6 del bien recibido al darle Dios la mujer . 236

2 3 1 . Infra , v. 4 :9 .
2 3 2 . Bemidbar 2 2 :9 .
2 3 3 . V e r Yeshayahu 3 9 :3 . M e ro d a j-B a la d a n e r a el
re y d e B a b e l [ B a b ilo n ia ] a n te s d e N e b u ja d n e tz a r .
C u a n d o e sc u c h 6 q u e e l re y Jiz q u iy a h u se h a b fa
re c u p e ra d o d e su e n f e r m e d a d , le e n v io m e n s a je ro s y
e s te . le s m o stro su te s o ro . E n to n c e s D io s e n v i6 al
p ro fe ta Y e s h a y a h u p a r a c a s tig a r a J iz q u iy a h u . E l
p ro fe ta p rim e ro a b o rd 6 a Jiz q u iy a h u p re g u n ta n d o le
q u ie n e s e ra n lo s m e n s a je r o s , a p e sa r d e q u e s a b la
p e rfe c ta m e n te q u ie n e s e ra n .
2 3 4 . E s im p o s ib le q u e A d a m n o su p ie ra q u e e sta b a
d e sn u d o . A d a m n o s o la m e n te p o se ia la sa b id u ria
n e c e s a ria p a ra lla m a r n o m b r e s a lo s a n im a le s [v e r el
v . 2 :1 9 ], sin o q u e , c o m o R a s h i m ism o se n a lo e n el
v. 2 :7 , “ in c lu so el c ie g o s a b e c u a n d o e s ta d e sn u d o ” .
P o r e llo , R a sh i e x p lic a a q u i q u e la p re g u n ta f u e de
d o n d e sabi'a el h o m b re q u e el h e c h o m ism o d e e sta r
d e s n u d o e r a v e rg o n z o s o . Im p llc ita m e n te le re p ro c h o
el h a b e r c o m id o d e l a rb o l, y a q u e fu e p re c is a m e n te
e ste c o n o c im ie n to 10 q u e A d a m h a b ia a d q u ir id o al
c o m e r d e e l (Sefer haZikaron; Mizraji).
235. S e tr a ta d e u n a e x p re s io n r e to ric a ( in d ic a d a
p o r el p re fijo ‫ה‬ d e la p a la b r a ‫ ) ה מ ו‬q u e e x p re s a la
d e sa p ro b a c i6 n d e D io s a n te 10 q u e A d a m h a b ia
h e c h o . S in la le tr a ‫ ת‬la p a la b r a ‫ מ ן‬se rfa a firm a tiv a .
P e ro n o e r a u n a p r e g u n ta d ir e c ta (c o m o e n el v . 9),
p u e s D io s e s o m n is c ie n te y y a sabi'a 10 q u e A d a m
h abi'a h e c h o ( M izraji ; Gur Arye).
2 3 6 . Abodd Zara 5 b.
 4 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 3 :1 3 -1 4 — ‫ י ג ־ י ד‬: ‫ג‬

n El Eterno Dios dijo a la mujer: ‫ ״‬iQ ue ‫ ה מ ה ־זיי א ת‬# ‫ ה א לי הי □ ל א‬1‫יג ויי א מ ר י ה‬

es esto que has hecho?” Y la mujer dijo: L. ! ‫ • ״‬I. ‫״ ״ • ״ ״‬
”La serpiente me incito y com i ” W ? ‫* * ה‬j j *‫ ^־‬l W Vy
14El Eterno Dios dijo a la serpiente: : ‫ א ל ־ ו א כ ל‬1 ‫י ו ו י א מ ר י ה י ו ה א ל ה י ם‬
•Torque hiciste esto, maldita eres 3
- ^ < ‫ ל‬3‫ א ח ר א ת * מ‬/ ‫ ת { א ו‬t a l
mas que toda bestia y mas que toda ‫ ז ■ ■י‬- <T ! r ^ r T‫ •י‬-
flera del campo. Sobre tu vientre ‫ע ל ־ ג חינןן‬ ‫ה ש ד ה‬ ‫ו מ פי ל ח י ת‬ ‫ ה‬£‫ה ב ה‬
o n k 8 l 6 s .‫י‬

‫ י ד ו א מ ר‬:‫א ט ע י נ י ת ו א כ לי ת‬ ‫חוי א‬ ‫מ ה ך א ע ב ד ת ו א מ ר ת א רנונ א‬ ‫א ל הי ם ל או נ ת א‬ ‫ע ו א מ ר יי‬

‫כ( ^ ך‬ ‫על‬ ‫ב ר א‬ ‫חו ת‬ ‫ב ע י ך א ו מ כי ל‬ ‫מ פ ל‬ ‫א ת‬ ‫לי ט‬ ‫ו־ א‬ ‫א ר י <{ ב ך ת‬ ‫ל חוי א‬ ‫א ל הי ם‬ ‫יי‬

UASHI ■

‫ה פ ה מ ה‬ ‫מפל‬ :?‫ו ד ב ר י ה ת ל מ י ד ד ב ר י © י ש ו מ ע י ו‬ ‫ כ מו א ל י שי א א ת כ ם חז קי הו‬,‫ה ט עני‬ . ‫<יג> ה ש י א צ י‬

‫ מ חי ה ל א‬,‫א ם מ ב ה מ ה נ ת קלל‬ .‫ה שי ה‬ ‫ו מ פי ל ח יי ת‬ ‫מכאן‬ .‫ז א ת‬ ‫ע שי ת‬ ‫ <י ד> פ י‬:‫ ט ו ו‬:‫ל ב‬ ‫ב‬ ‫(דברי ה י מ י ם‬
‫במסכת‬ ‫מ ד ר ש ןה‬ ‫ש כ ן? ה! ג?( י ד ו ר ב ו ת נ ו‬ ‫כל‬ ‫ש אלו שאלו‬ .‫ש אין מ ה פ כ י ם בזכו תו ש ל מ סי ת‬
:‫ב כ ו ר ו ת ל ל מ ד ש י מ י ע ב ו ר ו ש ל נ ח ש ש ב ע ש נ י ם‬
‫י‬ T V T T ‫•י‬ ‫״‬ • ‫־־‬ “ S J
‫הרב‬ ‫־‬ T
‫ ד ב ר י‬: ‫ל מ ה ע ש י ת ז א ת? ה י ה ל ו ל ה ש י ב‬
‫{ •־‬ * • T : T T T • ‫ ׳‬T T T

T R A D U C C IO N D E R A SH I

1 3 . ‫ ה ש י א נ י‬/M E i n c i t 6 . E ste v erb o im plica: me hizo errar. Es sim ilar en sig n ific a d o al de l versicu lo :
“Que Jizquiyahu no los haga errar [237” . [‫י ש י א‬

1 4 . ‫ ^ ע ש י ת ז א ת‬/P O R Q U E h i c i s t e e s t o . D e aquf se aprende que no intercedentos en favor de quien

incite a transgreder la p r o h ib itio n de ido latrla.238 Pues si se le hubiera preguntado: “^Por que
hiciste esto? ”, la serpiente podria haber respondido: “;,Que palabras deben ser obedecidas: las
palabras del discipulo - l a s e r p ie n te - 0 las del M aestro - D i o s - ? ” 239

‫חי ת ה שי ה‬ ‫הב ה מ ה ו מפל‬ ‫ מפל‬/ m As q u e t o d a b e s t ia y m As q u e t o d a f ie r a d e l c a m po . S i la

serpiente fue m aldita m&s que las bestias doinesticas - c u y o perfodo de g esta cid n e s m as largo que
el de las fie r a s -, £no s e infiere de ahi que 10 fue mas aun que las fiera s? 240 N uestros M aestros
citan esta exegesis m idrashica en e l tratado de B e jo ro tux para ensenar que el perfodo de gestation
dc la serpiente es de siete afios.242

2 37. Dibre haYamim II, 3 2 :1 5 . s e r p ie n te - n o s e b u s c a el m o d o d e lib r a rlo d e su

c u lp a y c a stig o .
2 38. E l mesit o in c ita d o r e s u n a d e f in itio n ra b in ic a
legal q u e u n ic a m e n te se a p lic a a la id o la trla , no a la 2 4 0 . L a “ m a ld ic io n ” a q u i a lu d id a se re fie re a la
sim p le d e so b e d ie n c ia d e u n m a n d a to d iv in o . A p r o lo n g a tio n d e l tie m p o d e g e sta c i6 n . L a se rp ie n te
p rim e ra v is ta p a re c e n 'a d ific il a p lic a rs e la a la fu e m a s m a ld ita q u e lo s d e m a s a n im a le s e n te rm in o s
se rp ie n te . S in e m b a rg o , p u e sto q u e la in g e stio n d el d e te n e r u n p e rio d o d e g e s ta tio n m a s la rg o {Sifte
fruto p r o h ib id o tra ia c o m o c o n se c u e n c ia e l “ se r Jajajim). S e g u n e x p lic a R a sh i e n Bejorot 8 a , e n
co m o D io s ” , e llo n e c e s a ria m e n te im p lic a b a te rm in o s g e n e r a le s u n a b e stia tie n e un p e rio d o d e
ido latrla . P a ra el se r h u m a n o , el q u e r e r a c c e d e r a la g e s ta tio n m a s la rg o q u e el d e u n a fie ra . E s to se
c o n d itio n d e d io s im p lic a la id o la tr ia d e si m ism o d e m u e s tra p o rq u e la b e stia m a s p e q u e n a , la c a b r a ,
(Jizkuni). tie n e u n p e rio d o d e g e s ta tio n m a s la rg o (c in c o
m e se s) q u e la f ie r a m a s p e q u e n a , el g a to (5 2 d ia s).
2 39. Sanhedrin 2 9 a . E n o tr a s p a la b ra s, e n te o ria la
se rp ie n te pudo h a b e rse lib ra d o de su c u lp a 2 4 1 . Bejorot 8 a .

in c rim in a n d o a A d a m p o r h a b e rle e sc u c h a d o . E l 2 4 2 . E l p e rio d o d e g e s ta tio n d el g a to s a lv a je e s d e

h e c h o d e q u e a u n as! D io s la c a stig a se im p lic a q u e 52 d ias; el d e l a sn o d o m e stic o , u n a n o . A si, p u e s,
en el c a so d e u n in c ita d o r a la id o la tria - c o m o la u n a b e stia (e l a sn o ) ti e n e u n p e rio d o d e g e s ta tio n
3 :1 5 — ‫ ט ו‬: ‫ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 48

andaras, y poivo comeras todos los dias : ‫ ל" י מ י‬3 ‫ת א כ ל‬ ‫ פ ר‬$‫מ‬ ‫חייך ת ל ך‬
d e tu v id a . 15Yo pondre enemistad entre ‫ ן» ב< ן ך ן א ^ ך ן‬Vj y g ,‫ט ו ו א י ל ה ן א ^ ן ץ ־ ן‬
ti v la mujer, y entre su descendencia y T \'r J" 1 '‫״‬ ' T JT " !
tu descendencia; ella te aplastara la
cabeza, y tu le morderas el talon.” 0 :‫ר א ^ [ א ת ה ת ^ פ נ ו ^ ל ] ב‬
O N K K I .6 S

‫ טו ו ך ב ב ו א ש ו י ב י נ ך ו ב י ן א ת ת א ו ב י ן ב נ ך ו ב י ן‬:‫ת י ז י ל ן ע פ ך א ת י ב ו ל ב ל י ו מ י חיי ך‬
‫ ב נ ס ה ה ו א י ה י ד כ י ר י^ ך כ< ה ךי^ ב ך ת ל י ה י מ ל נ ן ך מ י ן ו א ת ת ה י נ ט י ר ל י ה ' ל ס ו פ א‬:
rash!
‫ ו א מ ה‬:‫ ן ת ך ג ו מ ו ן ש פ י ת י ת י ה‬.}‫ כ א‬:‫א ו ת ו ( ד ב ר י ם ט‬ ‫ טו> ן א י ג ה‬1 :‫ע ל ג חינ ך יי ל ד• ר ג ל י ם ה י ו ל ו ו נ ק צ צ ו‬
‫?ג שופגו■ יג קג• ל א י ר ז א ל ך ק ו מ ה ו ת ו כ נ ו ב ן ג ק ב ו‬ ‫אד ם‬ ‫שי מו ת‬ ‫אל א‬ ‫נ תפונ ת‬ ‫לא‬ ‫א ת ה‬ .‫ א ש י ת‬,
‫במו נ שף‬ ,‫ ו ל ש ו ן רנ(׳\ו פ פו‬. ‫מ ש ם ת מ י ת נ ו‬ ‫ןאף‬ ‫ ו ל א ב א ת‬,‫פ שיי א כ ל ה ו א ת ס ל ה ו ת ש א א ת חו ה‬
‫הוא‬ ,‫ב א לנ שו ך‬ ‫כ שהנח ש‬ 1
. ‫ כ ר‬:‫ב ה ם ( י ש ע י ה מ‬ 1
}‫ל ד ב ר א ל ח ו ה ת ח ל ה א ל א ל פ י ש ה נ ס י ם ך^ מ ן‬
‫על‬ ‫נופל‬ ‫שהל שון‬ ‫ולפי‬ ,‫ש רי ק ה‬ ‫פ מין‬ ‫נו שף‬ .‫א ת ב ס לי הן‬ ‫לפתות‬ ‫ל ה ת פ ת ו ת ןיוך עו ת‬ ‫קלו ת‬
‫ב שניהם‬ ‫נ שיפה‬ ‫ל שון‬ ‫פתב‬ ‫הל שון‬ ‫ ב מ ו ו א כ ו ת‬. ‫ י כ ת ת ך‬.‫ י ש ו פ ך‬: ‫ ל פ י כ ך ן א י ב ה א ש י ת‬:
T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ ל ך‬$‫ ע ל ? ח ג ך ו‬/S O B R E TU v ie n t r e a n d a r As . La serpiente originalmente tenia patas, pero le fueron

cor ta d as.243
15. ‫ ו א י ג ה א ש י ת‬/ PONDRE e n e m is t a d . Queria decirle: Tu unica intenci6n era que el hom b
m uriese al com er 61 prim ero del fruto y entonces tom ar tu a Java para ti. Y desde el principio
s610 viniste para h ab la r con Java porque las {mentes de las} m ujeres son f&ciles de seducir y
saben seducir a sus m aridos. P or eso, “pondr6 enem istad...” 244
‫ י שו פ ך‬/ t e A PLA ST A R A . Este verbo significa aquf: te tritu ra rd . Su sentido aqui es sim ila r a que tiene
el verbo ‫ ו א ב ו ת‬en el versiculo: “Y 10 m achaqud [245, ” [ ‫ ו א פ ו ת א ו ת ו‬frase q u e el T a rgu m tr a d u c e po r
246. ‫ן ש פ י ת י מ י ה‬
ip i) ‫ו א ת ה ת ש ו פ נ ו‬ / Y t ( j LE m o r d e r a s e l t a l o n . N o tendras altura y por ello le m orderas el tal6n,
e incluso desde alii pod ra s m atarlo. El verbo ‫ ת ש ו פ נ ו‬esta relacionado con el siguiente: “Sopla [‫] נ ש ף‬
sobre ellos.” 247 Es utilizado aqui para referirse a la mordedura de una serpiente porque cuando la
serpiente se dispone a m order exhala algo asi com o un siseo. Y puesto que una expresion [‫]ו נ שו פ נו‬
es foneticamente sim ila r a la otra expresion [‫] י ש י פ ך‬, la Tord escribi6 una variante de la raiz ‫נ ש ף‬
para am bas expresiones.248

s ie te v e c e s m a s la rg o q u e el d e la f ie r a (5 2 X 7 = 2 4 7 . Yeshayahu 4 0 :2 4 .
3 6 4 ). S ig u ie n d o la m is m a p r o p o r tio n , si la se rp ie n te
2 4 8 . E l v e rb o ‫ד נ עוו פ נו‬ se d e riv a d e la r a iz ‫ נ ש ף‬,
f u e m a ld ita m a s q u e la s b e stia s, d e a h i se in fie re q u e
exhalar, soplar, sisear, m ie n tra s q u e el v e rb o ‫י שו ב; ך‬
su p e rio d o d e g e s t a t i o n e s d e sie te a n o s (Mizraji).
s e d e riv a d e la ra iz ‫ ש ו ף‬, machacar, aplastar , c e rc a n a
2 4 3 . Bereshit Rabd 2 0 :5 . a la p rim e ra ra iz. R a sh i e x p lic a a q u i q u e a p e s a r d e
q u e a m b a s ra ic e s n o s o n id e n tic a s, la T o rd u tiliz 6 la
2 4 4 . Bereshit Raba 2 0 :5 .
e x p re s io n 1‫ \ ו פ ג ו‬0‫( ז‬lit., “ le s is e a r a s ”) d e riv a d a d e la
2 4 5 . Debarim 9 :2 1 .
r a iz ‫ נ<!\ ף‬e n v e z d el v e rb o u su a l p a ra m o r d e r, q u e se
2 4 6 . E l v e rb o a r a m e o ‫ ו ש פ י ת‬e sta e tim o lo g ic a m e n te d e r iv a d e la ra iz ‫ נ ש ך‬, d e b id o a la se m e ja n z a f o n e tic a
re la c io n a d o con el v e rb o h e b re o ‫ \ ו פ ד‬0‫ ן‬, “ te d e c o n so n a n te s [la y la ‫ ] פ‬q u e ‫ ת ש ו פ נ ו‬tie n e c o n
a p la s ta r a ” , d e e s te v e rs ic u lo , 10 q u e in d ic a q u e ‫ ן ש י פ ך‬. P o r m o tiv o s e stilis tic o s, e s fre c u e n te q u e e n
tie n e n s ig n if ic a d o s se m e ja n te s. u n a m ism a frase la T o ra u tilic e e x p re sio n e s q u e
 4 9 / BERESHIT — P AR ASH AT BER ESH IT 3 :1 6 -1 8 — ‫ ט ד י ח‬: ‫ג‬

16A la mujer dijo: “Multiplicare tu '‫א ו ־ ב ה‬ ‫ה ך ב ה‬ ‫א מ ר‬ ‫א ל ־ ה א ש ה‬ ‫טז‬

dolor y tu prenez; con dolor pariras
‫בנים‬ A ' t
‫ י‬r‫ ד‬i‫ת ל‬ j*♦
‫ב ע צ ב‬v v. • j I ••
‫והרינך‬ 1•• :
‫עעבונך‬
P j •‫״‬ : ‫׳‬
hijos; tu deseo sera para tu marido, y el
dominara sobre ti. ”
‫ מ ש ל ־‬: ‫והוא‬ ‫ת ש ו ק ת ך‬ ‫ א י ש ך‬-‫ן א ל‬
17Y al hombre dijo: “Porque ‫ש מ ע ת‬
T • “ T
‫בי‬ ‫י ג‬
‫א מ ר‬ ‫־‬ T
‫ס <ז ו ל א ד ם‬
JT T J
:‫ב ך‬ t IT

escuchaste la voz de tu mujer y comiste ‫א ש ר‬ ‫ ץ‬1( ‫מ ן ־ ה‬ ‫ותיאכל‬ ‫א ש ד נ ך‬ ‫ל קו ל‬

del drbol [sobre el] que te ordene,
‫ממנו‬ ‫תי א כ ל‬ ‫ י א‬J‫ל‬ ‫לאמיר‬ ‫עויחיך‬
diciendo: No comeras de el, maldito sera AV * ‫יי‬. - •• I • • •

el suelo a causa de ti; con dolor comeras ‫בעעבון‬

9 T * ;
‫ב ע ב ו ר ך‬
‫ י‬v c 1 r
‫ה א ד מ ה‬
T T ‫ ! ־ ־‬IT
‫א ר ו ר ה‬<T {‫״ ־‬

de el todos los dias de tu vida. 18Espinos ‫ןלןוץ‬ ‫יח‬ :‫ח י י ך‬ ‫ימי‬ ‫כיל‬ ‫תי א כלנ ה‬
o n k 8 l 6 s

‫ת ה א‬ ‫ב על ך‬ ‫ו לו ת‬ ‫ב נין‬ ‫ת ל די‬ ‫ב צ ע ר‬ ‫ו ע דויי כי‬ ‫צ ^ רי כי‬ ‫א ס גי‬ ‫א סג א ה‬ ‫א מ ר‬ ‫ י ל אונ ת א‬w

‫אי ל נ א‬ ‫מן‬ ‫ו א כ ל ת‬ ‫א ת ת ך‬ ‫ל מי מ ר‬ ‫ק בי ל ת‬ ‫א רי‬ ‫ מ ר‬$ ‫ יז ו ל א ד ם‬: ‫ב י ד‬ ‫י ש ל ט‬ ‫ן הו א‬ ‫ק נ או בו ני ך‬
‫ י ח ו מ ב י ן‬:‫י ו מ י סי י ד‬ ‫ ז י כ ל י נ י ה כ ל‬1 ‫מ נ י ה ל י ט א *ן ך ע א ב די ל ך בי ג מ ל‬ ‫תי כו ל‬ ‫די פ ק ןי ך ת ד' ל כ ( י מ ר' ל א‬

---------------------------------------------------------- ‫י‬------------ RA SH I

‫שו ק ק ה‬ ‫ונ פ שו‬ ‫כ מו‬ .‫ת א ו ת ך‬ .‫ת ש ו ק ת ך‬ :‫מ מ ך‬ ‫ז ה‬ ,‫ווו רינ ך‬ :‫ב נ י ם‬ ‫ג דו ל‬ ‫צ ער‬ ‫ז ה‬ .‫( טז) ע צ ב ו נ ך‬
‫תי ג ל ה‬ .‫ב ע ב ו ר ך‬ ‫ה אד מ ה‬ ‫) א ר ו ר ה‬to :)‫ ח‬:‫ב ט‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫צ ער‬ ‫ז ה‬ .‫ב נ י ם‬ ‫ת ל די‬ ‫ב ע צב‬ :‫ה ע ב ו ר‬ ‫צ ער‬
‫ו פ ר עו שי ם‬ ‫ז בו בי ם‬ ‫כ גון‬ ‫א רו רי ם‬ ‫ך ב ךי ם‬ ‫לד‬ ‫ו א ף‬ .‫ל ת ש מ י ש‬ .‫ת ש ו ק ת ך‬ ‫אי ש ך‬ ‫ו אל‬ :‫ה ל י ד ה‬
,‫ך ץ ה‬ ‫ל ת ך בו ת‬ ‫ליו ^ א‬ ‫מ של‬ ’ .‫ו נ ב ל י ם‬ ,‫ב פ ה‬ ‫ל תו ב עו‬ ‫מ צ ח‬ ‫ל ד‬ ‫איו‬ ‫? ו׳‬ ‫פי‬ ‫על‬
:‫מ ^ ם‬ ‫שינ ק‬ ‫ש די ם‬ ‫מ ק ל לו ת‬ •‫ו ס ב ר י ו ת ״‬ ‫ול א‬ :
‫מ מנו‬ v •
‫ה כי ל‬ ‫־‬
.‫ב •ך‬T
‫י מ שו ל‬ I •
‫הו א‬ ‫א ל א‬ T V

T R A D U C C 16N DE RASHI

16. ‫ ע צ ב ו נ ך‬/ t u DOLOR. E sto s e refiere al su frim ien to que im p lica la cr ia n za d e los hijos.

‫ ו ה רי צ ך‬/ y t u PRENEZ. E sto se refiere a las m olestia s que c o n lle v a el em b a ra zo .

‫ ב ע צ ב ו ג ל ד י ב נ י ם‬/C O N d o l o r pa r ir As h ij o s . E sto se refiere al d o lo r q u e im p lic a e l pa rto .

‫ ו א ל אי ש ך ת שו ב ת ך‬/ t u DESEO se r a pa r a t u m a r id o . En 10 q u e resp ecta a la s re la c io n e s intim a s;

y aun asi e llo no te n d ra s v a lo r para ex ig irselo v erbalm ente, sin o q u e el te dom inarA . T o d o sa ld r a
de el y no de t i.249

‫ ת ש ו ק ת ך‬/T U DESEO. E ste term ino sig nifica: tu deseo , 10 m ism o q u e en e l v ersiculo : “ Su alm a dese a
[250” . [ ‫? ן ל ן ה‬1‫ש‬

17. ‫ א ר ו ר ה ה א ד מ ה ב ע ב ו ך ך‬/ m a l d it o se r A e l su e l o a c a u sa d e t i. L a tierra que te d io orig en

producirA para ti bichos n efa sto s com o m o scas, pulgas y h o r m ig a s .251 E sto es co m p a r a b le a una
persona que se va p o r m al ca m in o y la g en te m ald ice los se n o s de lo s cu a les se a m a m a n td .252

se e sc rib e n de fo rm a p a re c id a aunque te n g a n 250. Yeshayahu 2 9 :8 .

sig n if ic a d o s d if e re n te s (Mizraji). e l te x to o rig in a l d e l m id ra s h Bereshit
2 5 1. E n
2 49. Erubin 1 0 0b. A p e s a r d e q u e e n n u e s tr a e p o c a Rabd el sig u ie n te c o m e n ta rio v a p r e c e d id o d e
la re tic e n c ia n a tu ra l d e la m u je r a s o lic ita r del las p a la b ra s “o tr a e x p lic a c io n : E s to es s im ila r
h o m b re re la c io n e s in tim a s c o n stitu y e u n a b u e n a a ...” , c o m o si se tr a ta s e d e un to p ic o a d ic io n a l.
c u a lid a d , p u e s im p lic a a c titu d d e r e c a to y m o d e s tia , D el p re s e n te te x to de R a sh f, sin em bargo,

e n e l fo n d o n o d e ja d e se r u n a m a ld ic io n p a r a la p a re c e ria co m o si f u e ra la c o n tin u a tio n del

p rim e ro .
m u je r, y a q u e e s d u ra p a ra e lla d e p e n d e r d e l h o m b re
p a r a sa tis fa c e r e s ta n e c e sid a d (Mizraji). 2 5 2 . Bereshit Rabd 2 0 :5 .
3 :1 9 -2 0 — ‫ י ט ־ כ‬: ‫ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 50

y cardos producira para ti, y comeras la ‫א ת ״‬ ‫ו א כ ל ת‬ ‫ל ך‬ ‫ת צ מ י ח‬ ‫ודרדר‬

V v t : ‫״‬ IT ‫ן‬ I AT “ J• J “ ‫י‬. - : ~ :

hierba del campo . 19Con el sudor de tu 7 ‫ת’ א כ‬ ‫< ן ז‬3 ‫א‬ ‫יט‬
rostro cameras p a n hasta que regreses ‫־‬ ^‫ “ א ל ־ ה א ר‬1 ‫ע ד‬
al suelo, y a que de el juiste tornado; pues < T T 7 ‫ ־‬T .*‫־•״ ־‬ 1! ‫׳‬
poivo eres y ai poivo voivercts. ‫״‬ ‫א ת ה‬ ‫ פ ר‬$‫כ י ן‬ ‫ללן ח ת‬ ‫מ מ נ ה‬
20 El hombre llamo el nombre de su J " DT
‫ה א ד ם ע פ ר‬
T IT S T l : • ‫־‬
‫וי ק ר א‬ ‫כ‬ I T
:‫ת ^ו ב‬ I . t ' t

0 n k 8 l 6 s —
‫ע ד‬ ‫תי כו ל לוז בז א‬ ‫ך א פ ך‬ ‫ י ט בזי ג ת א‬:‫ע ס ב א ד ח ק ל א‬ ‫ת צ מ ח ל ך ו תי כו ל י ת‬ ‫ו א ט ךין‬
‫שו ם‬ ‫א ך ם‬ ‫ כ ו ק ר א‬:‫א ת ו קי ע פ ר א ו נ תו ב‬ ‫די תי תו ב ל א ת נ א ך מ י נ ה א ת בי רי ת א א ר י ע פ ר א‬

R A S II I

<<‫פ ש ת ז ר ע נ ה‬ .‫ל ך‬ ‫ת צ מי ח‬ ‫ו דך ד ר‬ ‫ו קו ץ‬ ,‫ה ע צ ב ו ן‬ ‫ פ ש ת ז ת ג נ ח מ י נ י‬. ‫ ה א ר ץ‬.‫ ך‬$‫״> ו ק ו ץ ו ד ר ד ר ת צ מ י ח י‬

‫קו צי ם‬ ‫ל ך‬ ‫ת צ מי ח‬ ‫הי א‬ ,‫א ו י ר ק ו ת ג נ ה‬ ‫ק טניו ת‬ ‫ ן ר! ן‬,‫ת צ מ י ח ק ו ץ ו ך ך ד ר ק י ו נ ך ס ן ע פ ב י ו ת‬ ,‫ז ר ע י ם‬
‫ ו ע ל פ ךו ן ך ת י א כ ל ם‬,‫ן ד ך ד ך י ם ו ש א ר ע ש בי ה ^ ד ה‬ ‫ ו מ ה‬.‫ח ש ד ה‬ ‫ ו א ב ל ת א ת‬:‫ע ל י ד י ת ק ו ן‬ ‫נ א כ לי ם‬:
‫ה ר ב ה‬ ‫בו‬ ‫ש ת ט ך ח‬ ‫ל א ח ר‬ .‫א פ י ך‬ ‫(י ט> ב ז ע ת‬ ‫ ה נ ה נ ת ת י‬:‫ ק ל ל ה ה י א זו? ו ה ל א ב ב ר י נ ה נ א מ ר ל ו‬:
‫ה ר א שון‬ ‫ל ע מנו‬ ‫ס פ תו ב‬ ‫חז ר‬ .0 ‫ה א ך‬ ‫<פ> ו י ק ר א‬ , ‫? א ל א‬1‫ כ ט‬: ‫ ל כ ם א ת כ ל ע ש ב ז ו ר ע ז ר ע ן ג ו׳ ( ל עי ל א‬,
‫א ל א‬
T V
‫ה פ סי ק‬
1• • ‫י ן‬
‫ ו ל א‬,>‫ כ‬:‫ש מ ו ת ( ל ע י ל ב‬
I '‫י‬
‫ה א ד ם‬
T T T
‫וי ק ר א‬
T' S • ‫־‬
‫ה א ד מ ה‬T T “I T
‫~א ר ו ר ה‬l ? ‫ה ע נ י ו‬
T PT S ‫י‬ T
‫ב ר א ש‬ S
‫כ אן‬
' T
‫א מו ר‬ T
‫מ ה‬ ‫־‬

‫חו ה‬ ‫ש מו ת נז דו ג ה לו‬ ‫ק רי א ת‬ ‫ש ע ל ז די‬ ‫ל ל מז ־ ד‬ ‫ו א ח ר‬ ,‫י ז ו‬:‫ג‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ת א כ לנ ה‬ ‫ב ע צ בוו‬ ‫ ב ע בו ר ך‬,

T R A D U C C 16N DE R A S I I I — ■

18. ‫ ו ק ו י ץ ו ד ר ד ר ה צ מ י ח ל ך‬/ e s pin o s y CARDOS pr o d u c ir A pa r a t i. Esto se refiere a la tie r ra . Queria

decirle: C u a n d o la siem b re s con v a rio s tip o s d e sem illas, la tierra har& cr ecer esp in os y ca rd o s,
es decir, a lca c h o fa s y car d os co m estib les, lo s cu ales unicamente serAn in g erib les tr a s cierta
p r e p a r a tio n .253

‫א ת ע שב ה שד ה‬ ‫ ן אבל ת‬/ y c o m e r As l a h ie r b a d e l c a m po . qu6 clase de m a ld ici6 n es esta?

^ A caso no se le h a b ia d ic h o esto ya en la ben dici6 n: “H e a q u i que les he da do to d a hierb a que
pro d uc e sem illa , e tc .” ? 254 En rea lid a d , no hay contradiction, pues iq u d es 10 q ue se dice al
prin cip io d e e ste t6 p ic o ? Que “ m a ld ita s e r A la tierra pa ra ti; con d o lo r comerAs de ella todos los
dias de tu vid a ...” 255 P e r o ahora se le d ice que incluso despuds del esfue rzo que inviertas “ esp in os
y car d os te producirA ” . C u an do siem b re s leg u m b res 0 verdu ra s, te crecerAn esp in o s y ca rd o s y
demAs h ie rb a s d e l ca m p o , y co n tra tu vo lu n ta d las tendrAs q u e co m er, pues no dispondrAs de
otras.256

1 9 . ‫ ב ז ע ת א פ י ך‬/ c o n e l s u d o r d e t u r o s t r o . E s decir, lu e g o d e e s fo r z a r te m u c h o .

20. ‫ה א ך ם‬ ‫ י י ק ר א‬/ EL h o m H r 8 l l Q m 6 . L a E scritu ra v u elv e ah o ra a su tem a in itia l, descrito en el

versiculo: “Y e l h o m b r e dio n o m b res...” 257 Y s610 10 interrum pi6 pa ra e n sen a rte q u e a
co n sec u e n c ia d e la p u esta de no m b res a los anim ales, JavA se ha bia co n ve rtid o en su p areja ,

2 5 3 . Bereshit Rabd 2 0 :1 0 . E l h e c h o d e q u e e sta s (y h e c h o d e c o m e r h ie rb a s d el c a m p o n o es m a ld ic io n ,

o tra s ) p la n ta s n o p u e d a n s e r in g erid a s d ir e c ta m e n te , sin o b e n d ic io n , 10 c u a l e n tra ria e n c o n tra d ic c io n c o n
sin o q u e el s e r h u m a n o d e b e a h o ra e sf o rz a rs e p a ra 10 q u e le d ic e a q u i.
p re p a ra rla s e s sig n o d e q u e la tie rra fu e m a ld e c id a .
2 55 . V e r supra, v. 3 :1 7.
L o 16gico h u b ie r a sid o q u e n o h u b ie r a n e c e s id a d d e
p re p a ra rla s. 2 5 6. Pirke d ’Rabi Eliezer 14.

2 5 4 . V e r supra, v . 1 :2 9 . E sto im p lic a ria q u e el 2 57 . Supra, v. 2 :2 0 .

 51 / B E R E S H I T — P A R A S H A T B E R E S H IT 3:2 1 — ‫ כ א‬: ‫ג‬

mujer Java, pues ella era la madre de :‫ח י‬ ‫ ל ״‬3 ‫ י ה ו א ה י ת ה א ם‬3 ‫ חו ה‬1‫ ת‬1^‫א‬
todo ser vivo. ‫ י ־‬Y el Eterno Dios hizo { jr n & tf f a nf r f ‫נא‬
para el nombre y para su mujer tunicas ■■>■■■•■ ‫ ״‬r : • T : ‫ ־‬--
de piel, y los vistio. ^
O N K E lA S

‫ ה י ם‬. ‫ ל י‬m‫א‬ ‫ ו ע ב ר ןי ןי‬- »‫כ ן א‬- T

:‫ \ א‬0 ‫א נ‬
T VI
‫ן יב •נ י‬ ‫ ד כ ל‬I ‫ מ א‬T ‫ א‬1 ‫ה ו ית‬ ‫הי א‬
-------------------------- 1
‫א •ר י‬ ‫ ת••י ה ח ו ה‬t ‫א ת‬
•‫ ־ י‬T “ 1 •

: ‫ו א ל ב י׳ ^ נ ו ן‬ ‫ב ש רי הון‬ ‫ב((׳\ןז‬ ‫על‬ ‫די ק ר‬ ‫ל בו ניו‬ ‫ו ל א ת תי ה‬ ‫ל א ך ם‬

RA SH I

‫ב א ש ר‬ ‫ן ל ד ו ת י ה׳‬ ‫א ת‬ ‫ש פ< חי ה‬ ,‫ח י ה‬ ‫ל(׳\ א ן‬ ‫ע ל‬ , 1‫ ש ם‬1 ‫כ נ ג ד ו‬ ‫ ר‬$‫ע‬ ‫מ צ א‬ ‫ל א‬ ‫ו ל א ך ם‬ ‫ש כ תו ב‬ ‫כ מו‬

:‫ה י י ה‬ ‫ב ל שון‬ ‫ כ בו‬:‫ה ו ה ל א ד ם ( ק ה ל ת ב‬ ‫מ ה‬ :‫ת י א מ ר‬ ‫ש כ ת ב‬ ‫ ו ע ל י ד י‬.‫ כ או‬:‫ת ך ך מ ה ( ל ע י ל ב‬ ‫ל פי כ ך וי פ ל‬

‫ח ל קי ם‬ ‫או מ רי ם‬ ‫אג ד ה‬ ‫ד ב רי‬ ‫ י ש‬.‫ ת עויו‬1‫< ה א> פ ת נ‬ ‫לן‬ ‫ס מ ך‬ ,)‫ כ ה‬:‫ב‬ ‫( ל עי ל‬ ‫י ג רו ^י ם‬ ‫שני ה ם‬ ‫וי היו‬

,‫א ו כ < ר י ם‬ ‫ןי ש‬ . ‫ ך ן‬1‫ע‬ ‫ע ל‬ ‫מ דו ב קי ם‬ ,‫ה י ו‬ ‫כ צ פו רן‬ ‫או ת ם‬ ‫ש ר א ה‬ ‫ש מ תו ך‬ ‫ל הו די ע ך‬ ‫הנ ח ש‬ ‫פ ר ש ת‬

‫ה א ךנ בי ם‬ ‫צ מ ר‬ ‫כ גון‬ ,‫ה ע ו ר‬ ‫מן‬ ‫ה ב א‬ ‫ד ב ר‬ ‫נ ת או ה‬ ‫ב ת ש מי ש‬ ‫ע סו קי ם‬ ‫או ^נ ם‬ ‫ו ר א ה‬ ‫ע רו מי ם‬

: ‫נ ו‬. .‫מ‬. . TI‫מ‬ •s

‫ נ ו ת‬V‫ ת‬T ‫כ‬ ‫ ם‬7‫ ה‬1‫ ל‬1 ‫ ע“ ש ה‬5‫ו‬ , ‫ם‬T ‫ו ח‬ ‫ר ך‬V ‫ש הו א‬ ‫נו פ ל‬ .‫ח ו ה‬ : ‫ו ב מ ר מ ־• ה‬T ‫ש ב ה ־‬T ‫!ב מ* !ח‬ ‫ ה ם‬T ‫ י‬T‫ ־ע ל‬1 ‫־‬
‫א‬V ‫ * ו ב‬I ‫ל ה‬ T T

------------------------------------------------------------ T R A D U C C I O N D E R A S H I -----------------------------------------

com o la Tora misma escribio a continuacion de ese versiculo: “ ...pero para si m ism o, el hom bre
no hallo ayuda opuesta a 61”, por 10 que D ios “ hizo caer un sueno profundo sobre el hombre ... ” 258
Y puesto que habia escrito que “los dos estaban desnudos”, la Tord uni6 a este topico la section
que relata el pecado de la serpiente para inform arte que a causa de que la serpiente habia
observado su desnudez y los habi'a visto teniendo relaciones intim as, se inflam o de deseo por ella
y los abordo con malos designios y con engan o . 259

‫ רוו ה‬/ JA V A . El nombre ‫ ח י ה‬esta relacionado con la palabra ‫ ח« ה‬, ya que ella da vida ]‫ [ מ ח י ה‬a sus
h ijo s.260 Esta forma gramatical es semejante a com o en otro contexto se dice: “^Qiie tiene ]‫ | הו ה‬un
hom bre?” 261 donde el verbo ‫ ה ו ה‬es un derivado de la raiz ‫ ר!< ה‬, ser . 262

2 1 . ‫ ר‬1‫ע‬ / t u n i YQ s q 8 p i8 l . Hay interpretaciones ag&dicas que afirm an que estas tunicas eran
lisas com o unas y estaban adheridas a su piel. Pero tambi£n hay quienes opinan que se trataba
de algo procedente de la piel misma como la lana de las lieb res, que es blanda y caliente, y de
esto D ios les hizo las tunicas . 263

2 5 8 . Supra, v. 2 :2 0 -2 1 . R a sh i u tiliz a a q u i ‫ רו י ה‬e n su a c e p c io n d e “ v iv ie n te ” .

L a segu nda p o s ib ilid a d es que R a sh f le da la
2 5 9 . R a sh f se n a la q ue el h e c h o d e q u e A d a m le d e
a c e p c io n d e p a rte ra . P u e sto q u e u n a p a r te r a e s la
aq uf u n n o m b re a Ja v a e s c o n tin u a c io n te m a tic a
q u e a sis te a la m u je r a d a r v id a a su s h ijo s, p o r
n a tu ra l d el h e c h o d e q u e d io n o m b res a lo s a n im a le s
e x te n sio n s e la lla m a ‫ ה‬-;‫ ח‬, c o m o e n Shemot 1:19.
[v. 2 :2 0 ]. S ien d o asf, le e s n e ce sa rio e x p lic a r la
ra z o n p o r la q u e fa T o ra in tro d u jo el re la to d e la 2 6 1 . K ohelet2-.il.
s e d u c tio n d e la se rp ie n te , 10 q u e h a c e al fin a l d e 2 6 2 . E n h e b r e o , la s le tra s ‫ י‬y ‫ ו‬f r e c u e n te m e n te son
e s te c o m e n ta rio . V e r ta m b ie n el c o m e n ta rio de in te rc a m b ia b le s . E n el n o m b r e ‫ ח ו ה‬, la ‫ ו‬to m a el lu g a r
R a sh i al v. 3 :1 , s.v. D n y ‫ ו ה נ ח ש ו ו י ה‬y la n o ta 2 1 0 d e d e la ‫ י‬en la p a la b r a ‫ ח ( ה‬. E l m is m o fe n o m e n o o c u rre
e s ta p a ra sh a . c o n la ra fz ‫ ח י ה‬, c u y a c o n ju g a tio n e n p re se n te , ‫ היו ה‬,

2 6 0 . H a y d o s fo rm a s d e e n te n d e r e ste c o m e n ta rio , c a m b ia la ‫ י‬d e la ra fz p o r la ‫ ו‬.

d e p e n d ie n d o d e c o m o se e n tie n d a la a c e p c io n q u e 2 6 3 . Bereshit Rabd 2 0 :1 2 . S egun la p rim e ra

R a sh i d a a la p a la b r a ‫ ס י ה‬, c u y a rafz [‫ ] ח י ה‬s ig n if ic a e x p lic a c io n , la fra s e ‫ כ מ נ ו ת ע ו ר‬d e b e e n te n d e rs e c o m o
dar v id a , hacer v iv ir. T ie n e dos a c e p c io n e s , si d ije se ‫ כ ת נ ו ת ע ל ע ו ר ן‬, “ tu n ic a s so b r e su p ie l” , e s
“v iv ie n te ” y “p a rte ra ” . L a p rim e ra p o sib ilid a d e s q u e d e c ir, tu n ic a s a d h e rid a s c o m p le ta m e n te a su p ie l.
3 :2 2 -2 4 — ‫ כ ב ־ כ ד‬: ‫ג‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬/ 52

22El Eterno D ios dijo: “He aqui que ‫ה א ד ם‬ T T I T

‫זים הן‬6 ‫א‬
> < " * VI
‫ ה‬1‫ י ה‬1 ‫רכי״י ב ב ו י י א מ ר‬
4T J V J ‫־‬

el hombre se ha vuelto como uno de

nosotros, conocedor de lo bueno y 10 ‫ורע‬ ‫טוב‬ A T T
‫ל ד ע ת‬ J ‫יי‬. “ V
‫ נ ו‬2‫מ פ‬
T ‫״‬
‫כ א ח ד‬J - ‫־‬ ;
‫היה‬ T T

malo. Y ahora, no sea que extienda su

‫ ץ‬#‫מ‬ ‫גם‬ ‫ן ל ק ח‬ ‫פ ך ז ש ל ח ידו‬ 1‫ו ע ת ה‬
mano y tambien tome del Arbol de
Vida, y coma y viva para siempre. ” ‫וישלחהו‬ ‫״ ע‬ ‫ן‬ - ‫ ן‬r
‫בג‬ :‫ל ע ׳ ל ם‬ it r :
‫ו א כ ל וחי‬
•/‫ ־ ־‬t v t :
‫ה ח* י ם‬ * - r

23Asi, pues, el Eterno Dios lo arrojo

del jardin de Eden, para labrar el ‫א ת ־‬ ‫לעביד‬ ‫מ ג ך^ ך ן‬ ‫אליהים‬ ‫יהוה‬
suelo del cual habia sido tornado. ‫ כד ויגר ש‬: ‫מ ש ם‬ ‫ל ק ח‬ ‫ ר‬J‫ש‬V ‫א‬ ‫ה א ד מ ה‬
24Habiendo expulsado al hombre, , .I T VT: , “ ‫״‬ ‫! ״‬ T T “ J JT

coloco al oriente del jardin de Eden ‫ל ג ך ע ך ן‬ ‫מ ק ד ם‬ ‫וי ש כן‬ ‫א ת ־ ה א ד ם‬

o n k 8 l 6 s

‫כ ב ו א מ ר י י א לי ךן לי ם ה א א ך כ ז ה ו ה ל רו ל ך ל ב ע ל מ א מ נ י ה ק י מ י ד ע ?\ ב ו ב ל ש ו מ ג ו ד ל ל מ א י ו ש י ט‬
‫ו ש ל ח ל ה לל א לו ן ל ם מ ג י ג ת א ך ע ך ן ל מ פ ל ח‬ ‫כג‬ :‫ל ד ל ה ן י ס ב א ף מ א י ל ן ח י ל א ן ל כ ו ל ו ל ס ל ל ג ג ל ם‬
‫ך ע דן‬ ‫ל גי ג ת א‬ ‫מ ל כן ך מיו‬ ‫ו א^ רי‬ ‫לת ' אד ם‬ ‫ן ת רי ד‬ ‫כ ד‬ :‫ד א י ת ב ר ל י מ ת מ ן‬ ‫א ך מ רנ א‬ ‫י ת‬
------------------------------------------------------------------ r Q s h ! --------------------------- ■
--------------------------------------

: ‫ו ל! ו ־מ ר‬ ‫ ר י ו‬r‫א! ־ ח‬ ‫־‬
‫ה זב* ר י ו ת‬- ‫ע ו ת‬r ‫ ה \ ט‬- ‫\ל‬ ‫ק ר ו ב‬t ‫ה ו יא‬ ‫ב־ ־ת ן ח ת ו •נ י ם‬ ‫י ■ ח י ד‬T ‫ה ו א‬ ‫ה רי‬
•‫ “ י‬V
. ‫מ ט נ ו‬t • ‫ ב ־א ־ח ד‬t t • ‫ ה י ה‬1 >‫הג‬
'
(‫׳‬
‫ב ל‬T ‫דא‬ , ‫ד ה‬T T‫־א ג‬
‫׳‬
‫ר ■־ש י‬T ‫•מ » ד‬ ‫ו ״י ש‬: . ‫א ל ו ־ה‬VI ‫הו א‬ ‫א • ף‬- ?‫ה י א י חי ד תו‬
t • ‫ן‬ •
‫ ו מ ה‬. ‫ל י ו נ י ם‬t ‫דב 'ייע‬
‫־‬ ♦
‫י חי ד‬ • t
‫ש אני‬ * ‫־‬: v
‫כ מו‬ :

‫ל גן‬ ‫ ן ן ם‬7‫מ‬ >‫( הז׳‬ :‫פ שו טו‬ ‫ע ל‬ ‫מיו ש ביו‬ ‫איו‬ :‫ן ח י ה‬ ‫ב ב ה מ ה‬ ‫פן‬ ‫ש א ץ‬ ‫מ ה‬ ,‫ו ך ע‬ ‫טו ב‬ ‫לד ע ת‬
:‫ל גו‬ ‫חו ץ‬ ,‫ע ך ו‬ ‫גן‬ ‫של‬ ‫ב מז ר חו‬ .‫< ג ךן‬ ‫ה רי‬ ,‫ל ע ו ל ם‬ ‫ו מ שי חי ה‬ .‫ו ע ת ה פ ן י ש ל ח י ד ו ו גו׳‬
TRADUCC16N DE RA SH I

2 2 . ‫ ה י ה ב א ח ד נ(נ( גו‬/ s 8 h Q v u 8 l t o Y o m o UNO q 8 n o s o t r o s . Querfa decir: H e aqui que el hombre

es un ser 1ittico en tre los entes inferiores, 10 mismo que Yo, Dios, 10 soy entre los entes
sup eriores.264 ^Y en qud consiste su singularidad? En el hecho de conocer 10 bueno y 10 m alo,
10 cual no se aplica n i a los anim ales dom esticos ni a las fieras salvajes.265
‫ ׳‬1‫ ן ג‬1‫ ו ע ת ה פ ן י ש ל ח י ד‬/ y Q h o r Q , n o s 8 Q q u 8 8 x t i8 n q Q su m Q n o , 8 t Y . y si el ser humano viviese
eternam ente, seria pro clive a hacer errar tras de si a las demds creaturas y estas dirian: “El
tam bien es una deid a d.” 266 Y hay otros midrashim agadicos al respecto, pero no los cito porque
no se asientan con el sentido sim ple del versiculo.

2 4 . ‫ מ ק ד ם ל ג ן יגז ץ‬/ Q l o r i8 n t 8 q 8 l j Q r q in q 8 8 q k n . Esta frase significa: al este del Jardin de Eden,

fuera del J a rd in .267

S e g u n la s e g u n d a e x p lic a c io n , e s c o m o si d ije se h o m b re e r a ta n u n ic o c o m o D io s e s u n ic o e n tr e los

3 ‫ ת נ ו ת צ כ< ר ה ע ו ר‬, “ tu n ic a s d e la n a d e la p ie l‫ ״‬, e s d e c ir, se re s su p e rio re s (Gur Arye).
tu n ic a s h e c h a s c o n a lg o q u e p ro c e d e d e la p ie l 265. Bereshit Rabd 21:5.
(Mizraji).
26 6 . D e o tro m od o , n o se e x p lic a p o r q u6 D io s
2 64. L o m ism o q u e e n lo s v v . 1:5 y 2 6 :1 0 , R a sh f q u e rria e v ita r q u e el h o m b r e v iv ie s e e te rn a m e n te .
e n tie n d e a q u i la p a la b r a ‫א ק ו ד‬ en el s e n tid o de S olo p o r su p ro c liv id a d a h a c e r q u e la s d e m as
sin g u la r, u n ic o . N o q u ie r e d e c ir “ u n o ” e n se n tid o c re a tu ra s se re b e la se n c o n tr a E l, D io s q u is o e v ita r
n u m e ric o [v e r al r e s p e c to la n o ta 4 4 ]. A s i, p u e s, la q ue c o m ie s e d el A rb o l d e la V id a (Mizraji).
fra s e p u e d e s e r le id a c o m o “ s e h a v u e lto c o m o el 267. D e sp u e s d e e x p lic a r q u e ‫ ן ך ם‬3‫מ‬ sig n if ic a “ al
singular d e n o so tr o s” , e s d e c ir, q u e e n c ie rto o rie n te ‫ ״‬d e l E d e n , R a s h i a g re g a q u e se h a lla b a n
se n tid o h a b ia lle g a d o a se r com o D io s. El “ fu e ra d e l Ja rd fn ” p a ra e n f a tiz a r q u e el h o m b re
s ig n if ic a d o es q u e e n tr e lo s se re s in fe rio re s e l h a b ia sid o e n v ia d o h a c ia el e s te d e l J a rd fn y q u e los
 5 3 / B E R E S H I T — P A R A S H A T B E R E S H IT 4:1 — ‫ א‬: ?

los Querubines y ei flio de 1a espada '‫ו א ת‬ ‫א ת ״ ה כ ך ב י ם‬ ‫ה ח ר ב‬ ‫ל ה ט‬

giratoria para guar dar el camino [hacia] n ‫א ת־נ ד ד‬ ‫לשמ׳ר‬ ‫ה מ ת ה פ כ ת‬
el Arbol de Vida. :‫ה ח י י ם‬ ‫ן‬
‫ס‬ _ -

C a p itu lo 4 ‫ןן ף ק‬ ‫ך‬

1Y el hombre habia conocido a , , .

r , . ‫״א‬ , ‫״‬ , ‫ו ת ה ר‬ ‫א ש ת ו‬ ‫א ת ־ ח ו ה‬ ‫ו ה א ד ם ידע‬
Java, su mujer; ella habia concebiao ^‫׳ ! ■׳ ־‬ ‫־״‬ ‫׳‬TT
‫■׳‬
o n k 8 l 6 s

‫ א ן א ך ם י ד ע י ת ח ו ה א ת ת י ה ו ע ד י א ת‬:‫א ו ר ח א י ל ן ח;י א‬ ‫ל מי ט ר י ת‬ ‫ס ך ב א ד מ קנ ה פ כ א‬ ‫מ ת <ץצך‬ ‫פ רו בי א‬ ‫י ת‬

.- --------------------------------------------------------------------------------- r Q s h ( -----------------------------------------------------------------------------------

‫ב ב ר קו ד ם‬ .‫ ( א) ן ה א ך ם < ד ע‬: ‫ל פ ש ו ט ו‬ ‫א ל א‬ ‫ב א‬ .‫ה מ ו נ ה פ כ ת‬ ‫החרב‬ :‫ח ב ל ה‬ ‫מ ל א כי‬ .‫ה פ ך ב י ם‬ ‫א ה‬

‫מ גן‬ ‫ש ח ט א ן נ ק\ ך ד‬ ‫קו ד ם‬ ,‫ט ל מ ע ל ה‬ ‫ה עניו‬ ‫ת תו ם‬ .‫ל ג ן‬ ‫עו ד‬ ‫מ ל כנ ס‬ ‫ל א י ם ( ג ליו‬ ‫ל ה ט‬ ‫ול ה‬
‫וי ד ע‬ ‫כ ת ב‬ ‫ש א ם‬ .‫ו ה ל י ן ה‬ ‫ה ה ריון‬ ‫ן כן‬ ,‫ע לן‬ ‫י ב ל שיו‬ .‫ש נ נ א‬ ‫של ף‬ ‫כ מו‬ ‫ו הי א‬ ,‫ש נ ן‬ ‫ל ה ט‬
:‫ב נ י ם‬ ‫לו‬ ‫היו‬ ‫שנ ט ר ד‬ ‫של א ח ר‬ ‫נ ש מ ע‬ ‫א ד ם‬ ‫איני‬ ‫ו אני‬ ,‫י ש‬ ‫אג ך ה‬ ‫ו מ ך ך שי‬ .‫ל מ ״ א‬ ‫ל ע ״ז‬

TRADUCC16N D E RA SH I

‫א ת ה פ ר בי ם‬ / Q l o s q u 8 r u H in 8 s . Eran Angeles de destruccifin.268

‫ ה ח ר ב ה מ ת ה פ כ רג‬/ l Q 8 s p Q q Q g ir Q t o r iQ . Esta espada tenia un filo [‫ ] ל ו ו ט‬para atem orizarlo de

ingresar nuevam ente al Jardin. La traduccion que el T argum hace del termino ‫ ל ה ט‬en este
versiculo es ‫ שנ ן‬, filo , vocablo arameo que es sim ilar al de la frase: “D esenvaind su espada [‫ש ל ף‬
269” .(‫ שנ צ א‬Significa 10 mismo que la m e en francos a n tig u o .270 H ay otros m idrashim agadicos sobre
el significado de este termino, pero no los cito porque yo s 610 he venido para explicar el sentido
sim ple del versiculo.

1. ‫ ו ה א ך נ ז♦ ד ע‬/ y 8 l h o m H r 8 h Q H iQ Y o n o Yiq o . 271 Lo habia hecho ya desde antes del tenia narr
anteriorm ente, antes de que pecara y fuera expulsado del Jardin de Eden, y 10 m ism o se aplica
al em barazo de Javi y al nacimiento de Kain y H6bel. P u es si la Tora hubiera escrito ‫ ו י ד ע א ד ם‬,
“el hom bre conocid”, ello hubiera im plicado que despues de haber sido expulsado fue que tuvo
hijo s.272

Q u e ru b in e s le im p e d ia n to ta lm e n te la e n tra d a . Si el u n filo (G ur Arye).

v e rsic u lo h u b ie ra d ic h o ‫ מ ל ן ך ם ב גן ע ך ו‬, “ al o rie n te en
270. E n e sp a fto l, filo , h o ja d e e sp a d a .
el J a rd in d e E d e n ” , el h o m b r e h u b ie ra p o d id o e n tra r
u n p o c o e n e l Ja rd in h a s ta lle g a r a d o n d e e llo s 2 7 1 . E s ta fra se q u ie r e d e c ir q u e tu v o re la c io n e s

e s ta b a n s itu a d o s (Sifte Jajamim). in tim a s c o n e lla .

268. Bereshit Rabd 2 1 :9 . 2 7 2 . P o r el h e c h o d e q u e la T o ra a n te p u s ie ra el

2 6 9. Sanhedrin 9 2 a . L a fra s e en h e b re o lite ra lm e n te
d ic e “ c o lo c 6 al o rie n te d e l Ja r d in d e E d e n ... el filo
d e la e s p a d a to m e a n te ...” E s ta fra se a p a re n te m e n te
su je to a l v e r b o y e s c rib ie ra ‫ ע‬1 ‫( ן ה א ך ם ן‬e n v e z d e la
fo rm a u s u a l d e l le n g u a je b ib lic o , q u e s e ria ‫ו י ד ע‬
‫ ה א ך ם‬, c o n ‫ ו‬c o n v e rs iv a ) e l v e rb o ‫ ; ד ע‬a d q u ie re el

d ic e q u e D io s so la m e n te p u s o el filo , n o la e sp a d a. c a ra c te r d e p re te rito p lu sc u a m p e rfe c to , o se a , in d ic a

P u e sto q u e el filo no c o n stitu y e o b je to a lg u n o , sin o u n a a c c io n y a c o n c lu id a a n te s d e o tr a q u e ta m b ie n

la e s p a d a , y p o r 10 ta n to no se p u e d e d e c ir d e 61 q ue y a tr a n sc u rri6 (Mizraji). C o m p a ra r el s e n tid o q u e
se m u e v e e n to d a s d ire c c io n e s, R a s h i p re c is a q u e la tie n e e ste v e rb o a q u i c o n e l q u e tie n e el v e rb o ‫וי ר ע‬
e s p a d a e r a la q u e se g ira b a so b re si m is m a y te n ia e h el v. 4 :2 5 .
4 :2 -3 — ‫ ב ־ ג‬: ‫ך‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 54

y habia dado a luz a Kdin, y habia ‫א י ש‬ ‫קני תי‬ ‫ו ת ל ד א ת ״ קי| ו ת א מ ר‬

dicho: “He adquirido un varon [a la ‫״‬, , _ ' '
p a r ] con el Eterno. ” 2 Y habia vuelto a ‫ ל^ ׳‬/ / ‫ב‬
dar a luz a su hermano, a Hebei. Hebei . . . •a *- - , ‫ ג‬, - ‫ ״‬- ‫ ״‬L . H
. ‫״‬ j,,.
se convirtio en p a sto r de rebano, y Kain
‫א ת‬ ‫ה ע א ן ו קי ן‬j ‫י וי הי״•••!• ה ב ד ••• ר ע‬-•‫הבל‬
se convirtio en labrador del suelo. ‫ ק ץהי ה‬£ <‫ן< ך ן‬ ‫ג‬ :‫א ד מ ה‬ ‫ע ב ד‬
3Y sucedio, al cabo de cierto tiempo, J "' ‫! » ״‬ j‫״‬ ‫״‬T
que Kdin trajo del fru to del suelo una ‫לו א ד מ ה‬
»T T ‫ ־‬: IT
‫ רי‬3‫מ‬
J■ : •
‫קין‬
1 ‫ י‬1■
‫וייב א‬‫״‬ T 1
□ ‫ימי‬ ‫ ־‬V T

o n k 8 l 6 s —— — —

‫א ח ו ה י י ת רן ב לוו!ו ה‬ ‫בו אן סי פ ת ל מי ל ד י ת‬ :‫ק נ י ת י ג ב ר א ( מ ן ) נ ן ך ם יי‬ ‫קין ו א מ ר ת‬ ‫וי לי ד ת י ת‬

‫ך א ך ע א‬ ‫מ א ב א‬ ‫ק ץ‬ ‫ו אי תי‬ ‫ סו ף יו מיו‬# ‫גו רןו ה‬ :‫ב א ת נ א‬ ‫פ ל ח‬ ‫הו ה‬ ‫ו קין‬ ‫ענ א‬ ‫ך עי‬ ‫וז ב ל‬

---- ------ ----------------------------------- ----- ------- RASHI

‫ל כ ך‬ .‫ש ת י ם‬ ‫נו ל דו‬ ‫ה ב ל‬ ‫ו ע ם‬ ,‫ק י ן‬ ‫ע ם‬ ‫נו ל ד ה‬ ‫\ ב ך א‬£ ‫ כ י‬/ ‫ה‬ ‫ע ם‬ ‫כ מו‬ .‫א ת ך!׳‬ :‫ק נ י ת י‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ •‫קיו‬
‫שנ ת ק ל ל ה‬ ‫ל פי‬ .‫צ א ן‬ ‫ <ב> ו י ע ה‬: ‫ו ת ו ס ף‬ ‫נ א מ ר‬ ‫בז ה‬ ‫א ב ל‬ ,‫ב ר א נ ו‬ ‫ל ב דו‬ ‫הו א‬ ,‫א י ש י‬ ‫או תי ן א ת‬
.‫ה א ך מ ה‬ ‫ש מ פיי‬ :‫מ ג ג בו ך ת ה‬ ‫לו‬ ‫פי ר ש‬ ‫ה א ך מ ה‬ .‫ה ב ל‬ ‫א ת‬ ‫א חיו‬ ‫א ת‬ ‫קין‬ ‫א ת‬ :‫ע מ ו‬ ‫אנו‬ ‫ש ת פי ם‬
‫זך ע‬ ‫ש או מ ר ת‬ ‫אג ד ה‬ ‫וי ש‬ .‫ה ג ר ו ע‬ ‫מן‬ ‫ש ת או מ ה‬ ‫מל מ ד‬ .‫ה ם‬ ‫ף בויי ם‬ ‫א תי ם‬ ‫של ש ה‬

TRADUCC16N D E R A S III

‫ ק י ן‬/k A in . El nombre de ‫ ק י ן‬es en alusi6n a 10 que Javft habia dicho: “H e adquirido [273’ ‫ [ ק נ י ת י‬.‫י‬
‫' א ת ה‬/ Q l Q p Q r Y o n 8 l 8 t 8 r n o . Aqui el vocablo ‫א ת‬ es equivalente en significado a ‫ ע ם‬, significando
“ju n to con el E terno” , e s decir, en pie de igualdad. Ella quiso decir: C uando inicialmente D ios me
cre6 a mi y a mi espo so , E l solo nos cre6, pero en este hecho de engendrar hijos som os ahora socios
con E l.274
‫ א ת ק ץ א ת א חיו א ת ה ב ל‬/ Q kAin... Q su h 8 r m Q n o ,Q h 8 H 8 l . Estas tres instancias de 275, ‫ א ת‬constituyen
expresiones aum entativas. Al enunciarlas, la Tord nos ensefia que junto con K&in naciti una
herm ana m elliza, y ju n to con H cbel nacieron dos. Por eso con respecto al parto de H6bel se
enuncia la expresion 276. ‫ו תי ס ף‬
2. ‫ ר ע ה צ א ן‬/ P A S T O R q 8 r 8 H Q n o . Porque la tierra habia sido m aldecida, Ilebel se abstuvo de
trabajarla.
3. ‫ה א ך מ ה‬ ‫מ פ רי‬ / q 8 l fr u to q 8 l s u 8 l o . Kdin trajo como ofrenda d e 10 p e o r de la tierra.277
Y h a y u n a in t e r p r e t a c i6 n a g a d ic a que a fir m a q u e su ofrenda c o n s is tia en se m illa s de

2 7 3 . T a n to e l v e rb o ‫ק נ י ת י‬ c o m o el n o m b re ‫ק י ן‬ se a n a d io ” . E llo su g ie re q u e J a v a “ a n a d io ” otro h ijo a

d e riv a n d e la r a iz ‫ ק נ ה‬, q u e s ig n if ic a a d q u irir. lo s m e n c io n a d o s e n el v e rsic u lo . L o s d os p rim e ro s

2 74. Bereshit Rabd 2 2 :2 . J a v d q u iso a q u i e x p r e s a r ‫( א ת‬el re fe re n te a K d in e n e l v . 1 y el re fe re n te a la

e l h e c h o d e q u e , a d if e r e n c ia d e 10 q u e 0 c u rri 6 e n su
p r o p ia c re a c io n , a p a r tir d e a h o ra los h ijo s seri'an el
re su lta d o d e la i n te r v e n tio n d e tr e s se re s: D io s , el
p a d r e y la m a d r e (Mizraji).
2 75. E l te r m in o ‫ א ת‬, q u e g e n e ra lm e n te in d ic a el
a c u s a tiv o , e n e ste c a so tie n e u n s e n tid o a u m e n ta tiv o
o in c lu y e n te . P a r a u n a d e f m ic i 6 n m a s e x te n s a v e r la
n o ta 7 4 d e e s ta m is m a p a ra s h a .
2 7 6 . Bereshit Rabd 2 2 :3 .
p a la b r a ‫ א ח י ו‬, “ su h e rm a n o ”) in d ic a n d os h e rm a n a s;
el v e rb o ‫ ו תי ס ף‬in d ic a q u e a n a d io o tr a h e rm a n a ( Sifte
Jajamim).
277. Bereshit Raba 2 2 :5 . E n re fe re n c ia a 10 q u e
H e b e i a p o rto , el v e rs ic u lo d e c la r a q u e tra jo “ d e lo s
primogenitos d e su r e b a n o ” , m ie n tra s q u e en
re fe re n c ia a K a in , s o la m e n te d ic e q u e tra jo “ del
fru to d e la tie r r a ” . E l c o n tr a s te su g ie re q u e n o fu e
L ite ra lm e n te “ e lla d e 10 m e jo r (Sifte Jajamim).
 5 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 4 :4 -7 — r r r

ofrenda al Eterno. 4Y e n cuanto a Hebel, ‫ א‬1‫ג ם ־ ה‬ ‫ ד ו ה ב ל ה ב י א‬: ‫ ה‬1‫מ נ ח ה ל י ה‬

, . , . 7 7 . ‫׳׳‬ • 7 J' ‫ע‬ “ y .r ‫ ״‬VV: IT r : •
el lamb.en ,rajo de los prm ogen.los de ‫ןי ע‬ L, ^ , ^
sw rebano y de lo mejor de el. Y el T ! ‫ ־‬J‫■' ־־‬‫ •••••׳־‬: ‫״ י ״‬ ‫■י‬ -‫ ׳‬: •
Eterno atendio a Hebel y a su ofrenda . ‫ * א ל“ ל ן י ן‬1 ‫ה‬ :1‫ו א ל " מ נ ח ח‬ ‫א ל ״ ה ב ל‬
5Pero no atendio a Kdin ni a su ofrenda. ‫ ן ן ך ק ־^ ק מ‬, <‫ן‬ ‫ו א ל ״ מנ ח תו‬
Y Kdin se enfurecio mucho y su rostro '‫ ־‬: *TT J . ‫ ז ״‬: ; :
decayd. 6Entonces el Eterno dijo a Kain: ‫׳ מ א ל‬11^! ‫ ו ו י י א מ ר‬: ‫פ נ י ו‬ ‫וייפלו‬
“1Por que te has enfurecido y p o r que ‫ח ר ה ל ך ו ל מ ה נ פ ל ו א ל ־ ז ק? ן ל מ ה‬
ha decaido tu rostro? 7Si te mejoraras, '.'T ‫ יי‬. J. . . Il I
in o serias perdonado? Pero si no le « f\* ‫ ^ א א‬. :‫א ם ת י ט י ב ? י א פ נ י ך‬
mejoras, a la entrada el pecado yace, ‫תי טי ב‬ ‫ריבץל־א‬ ‫ח ט א ת‬ ‫ל פ ת ח‬
1S"
o n k 8 l 6 s

‫ל ס בל‬ ‫<י‬ ‫ל! ך ם‬ ‫מן‬ ‫מ צו א‬ ‫וו!ו ת‬ ‫ו כן ש מ נ הוין‬ ‫^ ני ה‬ ‫מ ב בי רי‬ ‫הו א‬ ‫א ף‬ ‫אי תי‬ ‫ר ו ס ב ל‬ :‫יי‬ ‫ל! ך ם‬ ‫קו ך בנ א‬
‫ ו י א מ ר י י ל ק י ו ל מ א י ו ל נ ק י י ף ל ך‬:‫\ו א פ וי ו זי‬£« ‫ ה ו ל ק ץ ו ל ק ו ך ב נ י ה ל א ה ו ת ר ע ו א ו מ ק ף ל ק ץ ל ח ד א ו א ק נ פ בי‬: ‫ו ל ק ו ך ב נ י ה‬
‫ך י נ א' ח ט א ן י נ ט י ר‬ ‫ליו ם‬ ‫ ב ך ד‬1‫ת י ט י ב ע‬ ‫ל א‬ ‫ע ו ב ך ך י( ץ ת ב ק ל ך ו א ם‬ ‫תי טי ב‬ ‫א ם‬ ‫ ו ן ל א‬t :‫א פי ך‬ ‫א ת פ בי ( <\ ו‬ ‫ו ל מ א‬

RASHI

:‫מ ^ ל י ו‬ ‫ פ נ ה‬,0 :‫מ ^ ל י ו ( א י ו ב י ד‬ ‫ש ע ה‬ ‫ ו כ ן‬.‫א ל י פ נ ו‬ ‫ש ב א לי דו ל א טו ב‬ ‫ מ א י ז ה‬/‫פ ש ת ן ה י ה ( ד ״ א מ פ ר י‬

.‫א ם מי טי ב‬ ‫ <ז> ה לי א‬:,‫מ נ ח ת י‬ ‫ ן ך ך ה א ש ו ל ח כ ה‬.‫וי ש ע‬ ‫ל א‬ ‫מנ ח תו‬ ‫ ן כ ן ו א ל‬.‫ ו י פ ן‬. ‫ <«׳> ו י ש ע‬: ) ‫מ ו ב ח ר‬ ‫ול א‬
‫ק ב ך ך‬ ‫ל פ ת ח‬ .‫ח ט א ו ! וי ב א‬ ‫לפ ת ה‬ :‫כ ת ח נ ו מ ו פ ר ו ש ו‬ ,‫ ט ו‬:‫ ן כ ן ו א ל י ש ע ו ( ש מ ו ת ה‬. ‫פ נ ה‬ ‫ ל א‬,‫ש^י ה ( ל ק מ ן ה ן‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

l i n o . 278 { S e g u n o t r a e x p l i c a c i 6 n , K d in t r a j o d e c u a l q u i e r f r u t o q u e le v i n o e n m a n o , n i b u e n o n i
s e le c to .}

4. ‫ ו י ש ע‬/ A T E N D I O . E s te v e r b o s ig n if ic a q u e s e v o l t e o h a c i a 61. Y d e i g u a l m o d o ti e n e e s te s e n tid o

e n e l v e r s ic u lo : “ P e r o n o a t e n d i 6 [‫ ] שי^י ה‬a K d in n i a s u p r e s e n t e ” , 279 10 c u a l q u i e r e d e c i r q u e n o se
v o l t e o h a c i a s u o f r e n d a ; e s d e c ir , q u e n o le p 1 e s t 6 a te n c io n , Y a s i m i s m o v e m o s u n a e x p r e s i 6 n a n a l o g a
e n la fr a s e : “ N o a t i e n d a n [10 280, ” [ ‫ י ש ע ו‬c u a l ta m b ie n s i g n i f i c a q u e n o s e v o l t e e n 0 d i r i j a n su a te n c io n
h a c ia e l te m a e n c u e s tio n . E i g u a l m e n t e tie n e u n s e n tid o s e m e j a n t e e n la f r a s e : “ V u e l v e [‫ ] ש ע ה‬d e el
T u r o s t r o ” , 281 10 c u a l s ig n if ic a : v u ^ l v e t e d e £1. 282

‫ ו י ש ע‬/A T E N D 1 6 . /,D e q u e m o d o ? D e s c e n d s f u e g o d e l C i e l o y c o n s u m i o s u o f r e n d a .

7 . ‫ ה ל א א ם מ י ט י ב‬/ s i T E M E JO R A R A S , ;,n o [S E iU A S p 8 r q o n Q q o ]? L a e x p l i c a t i o n d e e s t a f r a s e e s s e g u n
la t r a d u c e e l T a r g u m . 283

‫ה ט א ת רב ץ‬ ‫ ל פ ת ה‬/ A l Q 8 n t r Q q Q 8 l p 8 YQ q o y Q Y8 . Q u e ria d e c id e : A la e n t r a d a d e tu tu m b a

2 7 8 . Tanjumd 9 . E n el tra ta d o Berajot 4 0 a , los 279. Infra, v . 5.

sa b io s ta lm u d ic o s a n a liz a n las c u a lid a d e s
2 8 0 . Shem ot 5 :9 . S in e m b a rg o , e n su c o m e n ta rio a
e sp e c i'fica s d e la p la n ta d e l lino. P u e sto q u e el tallo e se v e r s ic u lo , R a s h i e x p lic a q u e ‫ י ש ע ו‬tie n e el s e n tid o
d e e sta p la n ta n o c a m b ia con su d e sa rro llo , le d e d is c u tir o e n tr e te n e rs e e n p a la b r a s.
a trib u y e n c u a lid a d e s p ro p ia s de los fru to s d e l ‫ ע ץ‬,
2 8 1 . Iyob 14:6.
“ a rb o l” y, a la v e z , d e la ‫ א ך מ ה‬, “ s u e lo ” . C o m o a q u i
el v e rs ic u lo d ic e q u e K a in tra jo ‫ מ פ ר י ה א ז ־ מ ח‬, lit., 2 8 2. L a r a iz ‫ש ע ה‬ lite ra lm e n te s ig n ific a volverse

“ fru to d e l s u e lo ” , e sta fra se c o n stitu iria u n a a lu sio n hacia‫׳‬, d e a h i q u e s e a u tiliz a d a p a ra d e n o ta r el

al h e c h o d e q u e tra jo u n fru to d e “ a rb o l” q u e p re sta r a te n c i 6 n o d irig ir s e a a lg o p a ra c o n s id e ra rlo .

ta m b ie n e s c o m o el “ s u e lo ” : el lino (Sifte Jajamim). 2 8 3 . E l T a rg u m la tra d u c e asi: “ Si m e jo ra ra s tu s

4 :8 -9 — ‫ ח ־ ט‬:* ‫ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 56

y hacia ti sera su deseo; pero tu 1

: ! ‫ת^ ו ק ת‬ ' ‫ ז ל ׳* ב ו א ל י ך‬#‫ת מ‬ ‫ו א ת ה‬
puedes dom inarlo. ‫ן‬ ‫״‬ , ’ ,_ .
8 F Kdin dijo a su hermano Hebel... ‫א ל ה? ־ ל‬ | ‫(?ל׳ י ח ו י י א מ ר ל ן י‬.
Y sucedio que cuando estaban en el □ ‫* ה ב ה י ו ת‬1 ^ ‫ב‬
campo, Kdin se levanto contra su ••• ' ‫־^׳‬ ‫• ' ־ ״•י ו‬.•T - ‫״‬ !'•
hermano Hebel y lo mato. 9Entonces ‫ ט‬: ‫ ך ץ א ל ־ ק ק א ח י ו ו י ה ר ג ה ו‬1‫ו י י א מ ר י ה‬
el Eterno dijo a Kdin: “iDonde esta " . v T !'‫י‬ ‫‘ י‬ ‘ T
tu hermano Hebel? ” Y dijo: “No se; ‫א ח י ך‬ ‫ה ב ל‬ ‫! י א מ ר ליא י ל ע תיאי‬
o n k 8 l 6 s

‫א חו הי ו הו ה‬ ‫ל ה ב ל‬ ‫קיו‬ ‫ ו א מ ר‬.‫ח‬ :‫ת ת ו ב י ^ ת ב ק ל ך‬ ‫ת תו ב ן א ם‬ ‫ל א‬ ‫א ם‬ ‫ג ך‬# ‫ל א ת פ תג א‬ ‫ך ע תי ר‬

‫א חון ו א מ ר ל א י ד ענ א‬ ‫ ט ו א מ ר י י קי קין א ו ה ב ל‬: ‫ב כ י ה ו י ה ו ו ב ח ק ל א ו ק ם ?!יו ב ר ! ב ל א ח ו י ה י ו ק ט ל י ה‬

R A S III

‫ז ה י שו בו‬ ‫אזי‬ ‫אג ד ה‬ ‫מ ך ך שי‬ ‫בז ה‬ ‫ ו י ש‬.‫ל ה ך ג ו‬ ‫ ה ו א י צ ר‬.‫ש ל ח ט א ת‬ .‫ ו א ל י ך מ ש ו ל ן מ ו‬: ‫ש מ ו ר‬ ‫ח ט א ך‬

‫ע מו ב ך ב רי‬ ‫ל ה פנ ס‬ .‫ ל א ח י ך‬3 ‫ה‬ ‫ ( ט) א י‬: ‫מ ק ך א‬ ‫של‬ ‫ ו א מ ה מ מ ש ל‬.‫ש ו ק ק ו מ ת א ו ה ל ה כ ש י ל ך‬ ‫ ת מ י ד‬,‫ה ר ע‬
‫ה חנ תיו ו ח ט א תי‬ ‫אני‬ :‫ו י י א מ ר‬ ‫או לי י שו ב‬ ,‫נ ח ת‬ ‫ < ח> ו י י א מ ר ?!ין א ל מ ג ל‬:‫ת ת ג ב ר ע ל י ו‬ ‫ת ך צ ה‬ ‫א ם‬ . 13
:‫ה ע ל יו נ ה‬ ‫ד ע ת‬ ‫פ גונ ב‬ ‫ני ג ש ה‬ .‫י ך ן ג מ י‬ ‫ל א‬ :‫ל ך‬ ‫ ר י ר י ב ו מ צ ה ל ה ת ע ו ל ל ({ ל י ו‬.‫ נ כ נ ס ע מ ו ב ך ב‬.‫א ח י ו‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

tu pecado permanecerA gua rdado a menos que te arrepientas.284

h a c i a t i s e r a s u DESEO. D el pecado. Esto se refiere a la Inclinaci6n de M al
1‫ ן מ‬7‫ ו א ל י ך מ ש ו‬/ Y
\yitzer hard] que hay e n ti, la cual siem pre anhela y desea hacerte tro p eza r.285
ia ‫ ו א מ ה מ מ ש ל‬/ PERO t u pu e d e s d o m in a k l o . Si realm ente 10 deseas, podrds sobreponerte a 151.286
8 . ‫ ו י א מ ר ?!יו א ל ה ב ל א ^ י ו‬/ y k A i n d i j o a s u h e r m a n o h e b e l . C om enzd a habia tie con palabras de
disputa con el prop6 sito de hallar el pretexto para m atarlo.287 Y sobre esto hay dive rso s
m idrashim ag&dicos, p ero esta e x p lic a c i6 n se asienta bien en el c o n tex to de l versfculo.
9. ‫ א י ה ב ל א ח י ן‬/ ^d 6 n d e e s t A h e b e l , t u h e r m a n o ? D io s com enzd a hablarle con palabras
tranquilizadoras e n v e z d e acusarlo directam ente, pues de este m o d o quizes se arrepentirfa y dirfa:
“Y o 10 he m atado y he pecad o contra T i.” 288
‫ ל א י ך ן צ מי‬/N O s e . Al decir esto, Kdin actu6 com o quien pretende enganar a la M ente Sup rem a.289

a c to s, ,‫׳‬,a c a so n o s e r la s p e r d o n a d o ? ” es q u e D io s c a s tig a ra a l h o m b re p o r d e ja r se d o m in a r

2 8 4 . E l T a rg u m d e O n k e lo s tr a d u jo la fra se “ a la p o r e lla e n v e z d e d o m in a rla (Gur Arye). E l T a rg u m

•e n tra da e l p e c a d o y a c e ” p o r pa ra e l dia de juicio tu p rosig u e : ...pero si te arrepientes, estaras en paz.
pecado es guardado. E n e s te c o m e n ta rio , R a sh i 287. P u e sto q u e el v e rs ic u lo n o in d ic a q u e fu e 10
a n a d e q u e e l “ d ia d e l j u i c i o ” al c u al se a lu d e a q u i
q u e le d ijo , R a sh i 10 in te rp re ta e n el s e n tid o d e q u e
se tr a ta d e l ju i c i o q u e s e le h a c e a la p e rso n a c u a n d o
in icio la c o n v e r s a tio n con e l. P u e sto que e sa
m u e re . ..Segun e s to , la “ e n tr a d a ” d e la c u a l % T o ra
c o n v e rsa tio n tu v o c o m o d e se n la c e la m u e rte d e
h a b ia se r e f ie r e a la e n t r a d a d e la tu m b a (Baer
H e b e l, e s o b v io q u e le h a b lo p a r a p ro v o c a rlo (Debek
HeteVf, -
Tob).
2 85. Kidushin 3 0 b .
288. Bereshit Rabd 1 9 :11 . Lo m ism o c o m e n to
2 8 6 . E l T a rg u m d e O n k e lo s tr a d u jo e s ta fra se p o r
R a sh i c on re sp e c to a la p re g u n ta “ ,‫׳‬,D o n d e e sta s? ”
...ya que en el futuro seras castigado a menos que
[v e r supra, v . 3 :9 ] q u e D io s h iz o a A d a m .
te arrepientas p o rq u e la I n c lin a c io n d e M a l sie m p re
in c ita a l h o m b re a p e c a r, y la c o n se c u e n c ia d e e llo 289'. Bemidbar Rabd 2 2 :1 3 . E s d e c ir , a D io s.
 5 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 4 :1 0 -1 2 — ‫ י ־ י ב‬: ‫ך‬

lacaso soy yo el guardian de mi ‫מה‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫י‬ :‫אני כי‬ ‫א חי‬ ‫ה ^י מ י‬

hermano?” 10Entonces El dijo: iQ ue ‫ע ש י ת‬ ‫^י‬ 1
‫ע ״ ק< ם‬ ‫אךןין ד‬ ‫קו ל ד מי‬
has hecho? La voz de la sangre de tu 1‫׳־‬ ‫' ! '" י־‬ T J" ! ‫ ז *־‬K T
hermano clama a M i desde el suelo. 11Y ^ ‫א ת‬ ‫א רו ר‬ ‫ו^ ת ה‬ ‫יא‬ :‫ה א ד מ ה‬ ‫מן‬
ahora, maldito eres mas que el suelo, ‫י ה‬3‫א ת ״‬ ‫צ ת ה‬3 ‫א^ ר‬ ‫מז ״ ה א ד מ ה‬
r - T • V JT J IT J V ‫; ־‬ T T - J IT I •

que abrio su boca para tomar la sangre !

\ tu
de * hermano
u / * tu mano. 11Cuando
de nr ‫ג‬ ‫׳׳<כי‬ ‫יב‬ :‫•••׳ך‬T‫מי־ ד‬ ‫יך י‬-•‫ א■יח י‬j‫ד■ מ י״‬ ‫■■ת ־‬
■‫א‬ ‫ח ־ת‬1‫־׳‬
‫ל זק‬
trabajes ei suelo, no te voivera a dar
j ‫׳‬
‫ת ת״‬ ••
‫ל א״ ת ס ף‬
P- » ‫־‬ ‫•״‬
‫א ת״ ה אד מ ה‬
,r T j t v
‫תעבד‬ * t r

o n k 8 l 6 s

‫ י א ו כ ע ו ל י ט‬: ‫ק ל ד ם ז ך ע י ו ך < * תי דיו ל מ י פ ק כ<ן א ח ו ן ! ק ב ל י ן ק ז ־ מ י מ ן א ר ע א‬ ‫ י ו א מ ר כ< ה < ! ב ך ת א‬: ‫ה נ ט ר א ר ז י א נ א‬

‫ת ו ס י ף ל כ( תן‬ ‫ א ' ל א‬:!‫ב א ת‬ ‫קנ פ ל ח‬ ‫ ךי‬,‫ י ב א‬: ‫מ ן י ד ך‬ ‫ד א חו ך‬ ‫ד מי ה‬ ‫פו מ ה ן ק בי ל ת י ת‬ ‫ד פ ת ח ת י ת‬ ‫א ך ע א‬ ‫מן‬ ‫א ת‬

---------------------------------------------------------------------- RASHf ---------------------------------------------- :

‫• ב ךב ר‬ ‫הי א‬ ‫י‬
‫ל ה‬T ‫ ל‬I ‫ ק‬,‫נ ־ת‬J ‫׳ ש‬ V
‫מ־ מ ה‬ ‫י‬
‫י ו יתי ר‬ .‫ ה‬T‫ מ‬T‫א־ י‬T ‫ה‬ ‫ה׳ ׳ א‬
••
‫ ל‬T‫כ‬ ‫ כ ן‬1‫ו‬
' "
.‫ה ו א‬ ‫ ה‬T‫ מ‬1 ‫״ ת י‬ ‫ל ש ו ין‬I .<‫א *ה‬T ‫ ־ה ש ••מ ר‬1
‫א שר פצתה‬ :‫ל ח טו א‬ ‫הו סי פ ה‬ ‫בזו‬ ‫ ו ג ם‬.‫ב ^ ו נ ה‬ ‫ו ד ם‬ ‫ד מן‬ .‫א ח י ך‬ ‫ (<> ך מ י‬: ‫פ ת ח‬ ‫ב ח ט ף‬ ‫הנ קו ך ה‬
‫ ו ה נ נ י‬.‫ו ג ף‬ ‫א חי ך‬ ‫ך מי‬ ‫א ת‬ ‫לקח ת‬ ‫פי ח‬ ‫א ת‬ ‫ה ר ב ה‬ ‫פ צ עי ם‬ ‫בו‬ ‫ש ע ש ה‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫ז ך ע י ו ת י ו‬
:‫כ ר ו ה‬ ‫ת ת‬ ‫תו ס ף‬ ‫ל א‬ ,‫א צ ל ך‬ ‫קלל ה‬ ‫ל ה‬ ‫מו סי ף‬ ‫(י א) מ ן‬ :‫יו צ א ה‬ ‫נ פ שו‬ ‫מ הי כן‬ ‫יו ד ע‬ ‫הי ה‬ ‫של א‬

■ ------------------------------------- TRADUCC16N D E RASHI

‫ ןן^נ ג ר א ח י‬/ iACASO [SOY y o ] e l g u a r d i An d e m i h e r m a n o ? E s ta fra se e x p re s a in te rro g a tio n .290 Y

mismo cualquier le tr a 10 ‫ ה‬vocalizada con j a t a f p a ta j a l i n ic io d e u n a p a l a b r a . 291

10 . ‫ ך מ י א ח י ך‬/ L A SA N G R E q 8 t u h 8 r m Q n o . E s ta f r a s e a lu d e a su sang re y a la sangre de su

descendencia. 292 S e g u n otra explication, el p lu r a l i n d ic a que le infligt6 m uchas heridas porque
no sabi'a por d6nde saldria su alm a . 293

11 . ‫ מ ן ה א ך מ ה‬/ M A S q u 8 8 l s u 8 l o . E s d e c ir , mds de 10 que la t i e r r a ya habia sido m aldecida por

su propia fa lta .294 Y tambien en esto la t i e r r a afiadid o t r a f a l t a a su falta a n t e r i o r , e n e l h e c h o d e
,que abrid su boca para tom ar la sangre de tu herm ano, etc.” P o r 10 t a n t o , he aqui que Y o, D i o s “
agrego una m aldici6n a la t ie r r a con respecto a ti: ella no te volverA a proporcionar su fuerza
o r ig in a l . 295

2 9 0 . EI s e n tid o in te rro g a tiv o e std in d ic a d o p o r el sid o p r o d u c ir a rb o le s q u e tu v ie se n fru to s d is tin to s al

p re fijo ‫ ה‬e n la p a la b ra ‫ ה שי מ ר‬. a rb o l m is m o . V e r al re s p e c to el c o m e n ta rio d e R a sh i
al v . 1 :1 1 , x v . ‫ ע ץ פ ר י‬.
2 9 1 . V e r , p o r e je m p lo , la s p a la b ra s ‫[ ה ש פ ט‬infra, v.
1 8 :2 5 ], ‫ה ב ר כ ה‬ [v. 2 7 :3 8 ] y ‫ה נ ? ( צ א‬ [v. 4 1 :3 8 ]. E n 295. E n e s te p a sa je se h a b ia d e d o s id e a s d is tin ta s ,
to d o s e sto s c a so s el p re fijo ‫וז‬ in tro d u c e una a u n q u e r e la c io n a d a s e n tr e si: u n a , q u e K a in se ra
in te rro g a tio n . m a ld e c id o m a s q u e la ti e r r a (“ m a ld ito se ra s m a s q u e
la tie rra ” ); d os, q u e la ti e r r a m is m a se rd m a ld e c id a
292. L a fra se ‫א חי ך‬ ‫ד מי‬ lite ra lm e n te d ic e “ las
m a s d e 10 y a h ab i'a sid o p o r su fa lta a n te rio r. E n e ste
sa n g re s” . E l v o c a b lo ‫ ך מ י‬e std e n p lural.
c a so la T o rd n o h a b r la e sp e c if ic a d o e n q u e s e ria 61
29 3 . Sanhedrin 3 7 b . R a s h i q u ie re d e c ir q u e K ain n o
m a s m a ld ito q u e la ti e r r a (Mizraji). S in e m b a rg o ,
sabi'a c u a l e r a el p u n to m o rta l d e H e b e l. E s p o r e sta
se g u n la o p in io n d e l R a m b a n , 10 q u e la fra s e q u ie re
ra z 6 n q u e el v e rs ic u lo h a b ia a q u i de v a ria s sa n g re s,
d e c ir e s q u e K d in s e r ia m a ld ito e n r e l a t i o n c o n la
e n p lu ra l. tie rra , e s d e c ir , q u e e lla y a n o le dari'a a 61 su fu e rz a
2 9 4 . L a fa lta a n te rio r d e la tie rra (e l su e lo ) habi'a c o m o a n te s .
4 :1 3 -1 5 — ‫ י ג ־ ט ו‬: ‫ך‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 58

su fuerza; errante y desterrado seras en : ‫ב אא רר ץץ‬ ‫ת הי ה‬ ‫ונד‬ ‫נע‬ ‫ל ך‬ ‫פ ח ה‬

* V IT T V.TT ^ JT !1ST W
la tierra. ”
13Kdin dijo al Eterno: “lE s mi pecado ‫גדול‬ j ‫ד‬
‫אל־י הו ה‬
1 ST J V
‫קזן‬. ‫וי־אמר‬ ‫יג‬

demasiado grande p ara sobrellevarlo?

‫איתי‬ ‫ג ר ש ת‬ ‫הן‬ : ‫ש ו א‬1 ‫נ‬: ‫•מ‬ ‫י י‬.*‫ע ו נ‬
14He aqui que me has expulsado hoy de la ‫יד‬

fa z de la tierra, £y de Tu presencia podre ‫ה א ד מ ה‬ ‫פני‬ ‫מ ע ל‬ ‫ה* ו ם‬

T T “ 5 IT
ocultarme? Errante y desterrado sere
en la tierra, ■y sucedera que cualquiera ‫ב א ר ץ‬
‫״‬ V T T
‫ונד‬ T T
‫נע‬
^ <T
‫והייתי‬ ‫י‬ * T ‫י‬
‫א ס ת ר‬ ft‫' ״‬ T V

que me encuentre, me matara. ”

15Entonces el Eterno le dijo: “Por eso, ‫וייאמר‬ v s “
‫טו‬ :‫י ה ר ג נ י‬
• ‫ייו‬ : ‫ ״־‬r
‫כל־מיעאי‬
*. ‫״‬ • ‫ן‬ t
‫והיה‬ J7 T ‫ן‬

todo el que mate a Kdin... [Despues ‫ל ן! ז‬ ‫כ ל־ ה רג‬ ‫לכן‬ ‫ן ה^ ה‬ ‫לו‬

de] la septima [generacion] se cobrara
venganza de el. ” Y el Eterno puso ‫יהוה‬ <T :
‫ו* ש ם‬ V T ‫־‬
‫יקם‬ Ivr*.
‫ש ב ע ת י ם‬
‫ י י‬. ‫־‬ ‫ד‬ ! •

0 n k 8 l 6 s

‫ת ךי כ ת א י תי‬ ‫ה א‬ ‫ י ד‬:‫ ע ו א מ ר ק י ן כן ך ם י י ס ג י ח ו ב י מ ק י מ ^ ב ק‬: ‫ח י ל ה ל ד מ ט ל ט ל ן ג ל י ת ה י ב א ת ג א‬

‫ב א מ נ א וי מי כ ל‬ ‫מ ט ל ט ל ן ג לי‬ ‫א פ ש ר ל א ט מ ר א ו א הי‬ ‫א ך ע א ו מן ק ך מןז לי ת‬ ‫א פי‬ ‫מ ע ל‬ ‫י ו מ א דיו‬
‫\וי י י‬£‫ף‬ ‫ד רין י ת פ ר ע נז ני ה‬ ‫ל ש בגג א‬ ‫קין‬ ‫ק טי ל‬ ‫כ ל‬ ‫ל כן‬ ‫לי ה יי‬ ‫טוו א מ ר‬ :‫ד י ש כ ח נ נ י י ק ק\ לי נ ני‬
----------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ---------------------------------------------------------------------

,(‫ל ש ו ן ג ן ג ך ה‬ ,‫כ ל ה ו ו ־ ג ?!ין‬ ‫ ל כ ן‬.‫ן ך מ ז ו ן ל י א פ ך ש ו‬ :‫א ח ד‬ ‫ב מ קו ם‬ ‫ל דו ר‬ ‫ר שו ת‬ ‫ל ד‬ ‫איו‬ •‫ו צי‬ ‫ינ> נ ע‬

<<‫ש ו‬ $ ‫פר ש‬ ‫ ן ל י א‬,‫ע ו נ ש ו‬ ‫פ ך ן כ ך‬ ,‫ל ו‬ ‫מג ש ה‬ ‫פי ה‬ ‫ע ליוני ם‬ ‫טו ען‬ ‫א ת ה‬ .‫ב ת מ י ה‬ .‫מ נ ש ו א‬ <‫ ל י*ונ‬1‫ג> ג ד‬.

‫ל הנ ק ם‬ ‫רו צ ה‬ ‫איני‬ .‫ ג ת י ם י ל ן ם‬/ ‫ש ב‬ :)‫{ מ נ צ ״ א ב ל ע ז‬ ‫ ל ה ן כ ל מ י ג‬0 ‫ < ט‬:? ‫ן ו נ ח ת ן נ י ם ו ^ ו נ י א י א פ ש ר ל ט ע ו ן‬

‫נו ק ם‬ ‫אני‬ ‫דו רו ת‬ ‫ש בגג ה‬ ‫ל סו ף‬ ,‫ע כ ש י ו‬ ‫מ קין‬ ,‫ד ב ר י ה ם‬ ‫ש ק צ רו‬ ‫ה ט קו ־ או ת‬ ‫מן‬ ‫א ח ד‬ ‫ז ה‬ .‫ק י ן‬

T R A D U C C I O N D E R A S II1

12. ‫מ ד‬ ‫ נ ע‬/ ERRANTE y q 8 s t 8 r r Q q o . Q u e r f a d e c ir le : N o t i e n e s p e r m i s o p a r a h a b i t a r e n u n s o lo

s i t i o . 296

1 3 . ‫ א‬1‫ו‬1‫ ג ד ו ל י ג ו נ י נ( נ ע‬/ * e s m i pe c a d o d e m a s ia d o g r a n d e pa r a s o b r e l l e v a r l o ? E s ta f r a s e e x p r e s a
s o r p r e s a . Q u e r f a d e c ir le : “ T u c a r g a s c o n lo s s e r e s s u p e r i o r e s y lo s i n f e r i o r e s , <,y n o p u e d e s c a r g a r
con m i p e c a d o ? ”

1 5 . ‫ ל ג ן כ ל ה ו׳ ג ל)ין‬/ po r e s o , t o d o e l q u e m a t e a k A i n . E s t e e s u n o d e lo s t a n t o s v e r s i c u l o s q u e
s e e x p r e s a n e n f o r m a e l i p t i c a - e s d e c ir , a b r e v i a d a - : s u g i e r e n e l c o n t e n i d o d e la f r a s e , p e r o s in
e x p l i c i t a r l o . 297 L a f r a s e “ p o r e s o , t o d o e l q u e m a t e a K iH n ...” d e h e c h o e x p r e s a u n a a m e n a z a
im p lic ita . E s c o m o s i e l v e r s i c u l o d ije r a : “ P o r ta n to , a t o d o e l q u e m a t e a K d in s e le h a r a t a l y t a l
c o s a ” , im p l i c a n d o q u e t a l y t a l s e r d s u c a s t i g o , p e r o s i n e x p l i c i t a r e l c a s t i g o m is m o . { T ie n e e l
m is m o s e n t i d o q u e l a p a l a b r a m e n a ze e n f r a n c o s a n t i g u o . } 298

‫ ש ג י ג ת י ם < לן ם‬/ [ d e s pu e s d e ! l a s e pt im a [g e n e r a c io n ]se c o br a r a v e n g a n z a d e e l . Q u e r i a d e c ir :

A h o r a Y o n o q u i e r o v e n g a r m e d e K a i n ; s e r d a l t e r m i n o d e la s e p t i m a g e n e r a c i o n q u e Y o c o b r a r e

296. Su c a s tig o no fu e que sie m p re d e b e rla e s ta d ir ig id a al q u e m a te a K d in . E s ta fra se d e b e se r

m o v e rse , sin o que no p o d r ia d is fru ta r de e n te n d id a c o m o u n a c la u s u la in d e p e n d ie n te d e la
r e s id e n c ia p e r m a n e n te e n u n lu g a r fijo (Masquil q u e sig u e , “ [d e s p u e s d e ] la se p tim a [g e n e ra c io n ]
leDavid ). se ra v e n g a d o ” , se g u n R a sh i e x p lic a ra a c o n tin u a c io n

2 97. C o m o R a s h i s e n a la , e s ta fra s e im p lic a u n a

(Sefer haZikaron).
a m e n a z a ; s ie n d o a s i, d e b e r ia h a b e r e x p lic ita d o las 298. En fra n c e s m o d e rn o , menace ; e n e sp a n o l,
c o n se c u e n c ia s (Sifte Jajamim). L a a m e n a z a a q u i a m e n a z a.
5 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 4:15 — ‫ ט ו‬: ‫ד‬

a Kdin una serial para que no 10 hiriese iJ11K‫ ״‬r 1 i 3 n ‫ל ב ל תי‬ ‫ * ת‬1‫א‬ '‫ל ק י ן‬
o n k 8 l 6 s

‫ל קי ן א ת א ב ךי ל ד ל א ל מ ק ט ל י תי ה‬

------------------------ R A S H I ----------------------

‫א כז רו‬ ‫א שר‬ ‫על‬ ,‫א ו ת ם י פ ה‬ ‫ה ע ו ך י ם ו ג ו׳ ן ג ם‬ ‫בניו‬ ‫מ בני‬ ‫ל מ ך‬ ‫שי ע מו ד‬ .‫מ מ נ ו‬ ‫נ ק מ תי‬

‫ה מכ ה‬ ,‫ה ב י ת‬ ‫תו ך‬ ‫א ל‬ ‫ל א י בי א‬ ‫ה עו ר ו ה פ ס ח‬ ‫ש מ ג ת י ם י ק ם׳‬ ‫ש א מר‬ ‫ה מ ק ר א‬ ‫ ן ס ו ף‬.‫ו י ה ך ג ה ו‬
‫ק צר‬ ‫פ אן‬ .‫ן ש ר‬ ‫רי א ש‬ ‫אי ג שנו‬ ‫אני‬ ‫א לו‬ ‫א ת‬ ‫מ ק ך א‬ ‫ש ת חל ת‬ ‫ל מ ךנו‬ ,‫מ ק י ן‬ ‫ה בל‬ ‫ו הי א נ ק מ ת‬
‫י הי ה‬ ‫פי ר ש‬ , 0 :‫( א י א‬ ‫הי מי ם‬ ‫ו ב ך ב ךי‬ ‫ך ב ךיו‬ .‫מ ז י ק ת ו‬ ‫ב ךי ה‬ ‫ת ה א‬ ‫ש לי א‬ ,‫ה ו א‬ ‫ג ער ה‬ ‫ל שון‬
‫או ת‬ ‫לו‬ ‫ח ק ק‬ .‫א ו ת‬ ‫ל ל ו ין‬ ‫ו י ש ם ד!׳‬ :‫ל ר א ש ו ל ש ר‬ ‫י ב ו ס י וי ג ע‬ ‫מכ ה‬ ‫כל‬ ‫ךן ד‬ ‫בו ויי א מ ר‬ ‫ן כיו צ א‬
‫׳‬
,‫י‬.‫ר ג״ נ‬j ‫ {ה־‬-‫י‬ ‫מ ו צ| יא י‬ ‫כ ל‬T ‫וד״ א‬ ‫צ ח ו‬I ‫ב 'מ‬I ‫ש מ ו‬S ‫'מ‬ ‫*׳ע ש ה‬.J‫י‬- ‫מ ה‬- ‫פ י_ר ש‬ ‫ול א‬ ,‫ ׳‬1‫ ח‬:‫ה‬ ‫ב‬ ‫ צ נ ו ר ( ש מו א ל‬, ‫בן‬
‫ל א‬ ‫ע דין‬
‫•׳‬ ‫•י‬ 1
‫א ד ם‬‫ז‬ ‫ז‬
‫בני‬
‫״‬ :
‫א בל‬t ‫ז־‬ ‫׳‬
,‫ו ה ח י ו ת‬
‫־‬ ‫־‬ 1
‫ב ה מ ו ת‬1 ‫ה‬
•• ‫־־‬
‫י בו סי‬
* 1
‫מ כ ה‬
‫־־‬ ‫־‬
‫כל‬t
‫ב ר מז‬
v v !
‫ה כ תו ב‬ r ‫־‬
‫דבר‬
v •
‫א בל‬
t -!
.‫ל ו‬
‫ו מ ה ם‬ ‫ו א מו‬ ‫א ביו‬ ‫ר ק‬ ,‫מ ה ם‬ ‫שיי ך א‬ ‫היו‬ ‫ו א ת‬ ‫ןי כ ב שנו‬ ‫ה ש ער‬ ‫א ל‬ ‫ןי ק ך ב‬ ‫ב צנו ר‬ ‫ןי ג ע‬

TRADUCC16N DE RA SH i

de 61 Mi venganza; pues ju s ta m e n te s ie te g e n e r a c io n e s d esp u d s se levantara L6m ej, su

descendiente, y 10 m ata rd .299 Y el final del versiculo q u e dice q u e “ despu6s de la s6ptima
generacion se cobrard venganza de 61”, que se refiere a la v en ga nza que se cobrard a Kdin por
h a b e r m a ta d o a Ileb el, nos ensefia que el inicio de este versicu lo constituye una expresidn de
am enaza para que ninguna o tr a creatura le daflase. Y de igu al m odo, te n e m o s o t r o e je m p lo d e
e x p r e s k in a b r e v i a d a e n e l v e r s ic u lo : “ Y David dijo e s e di'a: A todo aquel que hiera a los yebusim
y suba por la torre...” 300 donde tam poco se especifica 10 qu e le hard. Pero en e s e v e r s i c u l o la
Escritura sugiere que a todo aquel que hiera a los yebusim y suba por la torre, se acerque al
port6n y 10 conquiste, D a v id h a r ia a lg o p o r 61. E l v e r s i c u l o p r o s ig u e : “ ...y a los ciegos y a lo s
c o j o s ...” , q u e r ie n d o d e c i r q u e s e 10 h a r ia si tambi6n hiere a e llo s -, “ya que lo s y e b u s im dijeron que
[ s ie m p r e q u e ] el ciego y el cojo [e s t6 n a q u f], D a v i d no entrard a la C asa” [ a Y e r u s h a la im ] . 301 E l
s ig n if ic a d o d e e s e v e r s i c u l o e s: A l in d iv id u o que hiera a 6stos, yo [ D a v id ] 10 har6 jefe y capitdn.
En ese v e r s ic u lo , la E s c r i t u r a abrevio su m o d o d e expresion, pero en el libro de Dibre haYamim302
sf explicit^ 10 q u 6 le h a r ia : “Serd jefe y capitan.”

‫ ה׳ ל ל| ין א ו ת‬a t / n / y e l e t e r n o pu s o u n a se n a l a k Ai n . D ios le grab6 una letra de Su N om bre

I n e f a b le en su fren te.303 { S e g u n otra explicacion, la f r a s e “todo aquel que m e encuentre me
m atard”, n e c e s a r i a m e n t e s e r e f ie r e a las bestias y a las fieras, pues todavfa no habia o tr o s seres
hum anos e n la t i e r r a para que 61 pudiera tem er de ellos, salv o su padre y su m adre, y de ellos

2 9 9 . L a frase “ a la s e p tim a g e n e ra c io n se c o b ra ra “ co jo ” a lu d id o s a q u i s e re f ie r e n a e sta tu a s id o la tra s

v e n g a n z a d e e l” n o se r e fie re a la v e n g a n z a q u e D io s q u e h a b ia n sid o c o lo c a d a s p o r lo s y e b u sim e n 10 a lto
c o b ra ra al q u e m a te a K a in , sin o a la v e n g a n z a q u e de la to r r e , en cuyas bocas e sta b a e sc rito el
c o b ra ra a K a in p o r h a b e r m a ta d o a H 6 b el. N o es ju ra m e n to q u e A b ra h a m le h iz o a A bim 61ej - a n tig u o
K a in el q u e se ra v e n g a d o a la se p tim a g e n e ra c io n , re y d e l l u g a r - e n el s e n tid o d e q u e ni su h ijo n i su
sin o H e b e l. L a p r u e b a d e e llo e s q u e no h a lla m o s
n ieto a ta c a rfa n su re in o . C o n e llo q u e r la n s ig n ific a r
e s c rito q u e L e m e j, el q u e m a to a K ain , h a y a m u e rto
q u e Isra el n o p o d ia a ta c a r lo s, p e ro c o m o e n tie m p o s
p o r su ac to (Mizraji).
d e D a v id e s te ju r a m e n to y a h a b ia c a d u c a d o , p o r 10
3 0 0 . Shemuel II, 5 :8 .
q u e Isra e l s e d is p u s o a c o n q u is ta r la c iu d a d .
3 0 1 . E ste e p iso d io o c u r r io c u a n d o D a v id s e a p re st6
3 0 2. Dibre haYamim I, 11:6.
a to m a r p o r a sa lto la c iu d a d d e Y e ru sh a la im , c uy o s
m o ra d o re s o r ig in a le s e ra n y eb u sim . E l “c ie g o ” y el 3 0 3 . Pii'ke d'R abi Eliezer 2 5 .
4 :1 6 — ‫ ט ז‬: ‫ד‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 60

todo el que lo hallase. 16Kain se re tiro ‫מ ל פ נ י‬ i‫ • ״‬: • •

‫קין‬
I • k -
‫ ע א‬-‫ו י‬
•• J ‫~ ״‬
‫טז‬ :‫ב ל ־ מ י ע א ו‬
‫ן‬ • t t

de la presencia del Eterno, y se asento

en la tierra de Nod, a l oriente de Eden.:‫ב א ר ץ ע ו ד‬ ‫וי שב‬ ‫ ה‬1‫ק ך מ ת ־ ־ ן ן ך ן ן ה‬
o n k fjA s —
:‫ד ג י נ ת א ך י ג ך ן‬ ‫מ ל ק ך מין‬ ‫ ע ל ו ה י‬,‫ ע בי ז ־ א‬, ‫ב א ךי ^ א ג לי ו מ ט ל ט ל ךו >ו ה‬ ‫ ד ם ז ז ו י ת י ב‬5 ‫ו נ פ ק ?זזו ?יו‬ vo :‫פ ל ך י ( ן \ פ ח צ י ה‬

: R A S II I

,>‫ כ ד‬:‫מ ק ד ם ל ג ו ע ך ו ל ש מ ו ר ( ל ע י ל ג‬ ‫ ! י ^ פ ן‬:‫ש נ א מ ר‬ ‫ ע ד ע כ ש י ו ה י ה‬: ‫ א ל א א מ ר‬.‫ש י ה ר ג ו ה ו‬ ‫ל א הי ה י ר א‬

‫ ש י ש ל ל מ ו ד ש ה י ה א ך ם‬,‫א ת ש מ י ר ת ד ר ך מ ב ו א ה ג ן‬ ‫׳‬1‫ ו מ ו ר א כ ם ן ג‬: ‫ש כ ת ו ב‬ ‫ כ מ ו‬,‫פ ח ז ־ ת י ע ל כ ל ה ח י ו ת‬
‫ש רו ח מ ז ך ח י ת ק ו ל ט ת ב כ ל מ ק ו ם א ת‬ ‫ ו מ צ י נ ו‬.‫ש ם‬ ‫ ן ע כ ש י ו ב ש ב י ל נ גו ן ז ה ל א ז י ך א ו מ מ נ י‬,>‫ ב‬:‫ט‬ ‫( ל ק מן‬

‫מז ך ח ה‬ ‫מ י ש ה ו ג ו׳‬ ‫א ז י ב די ל‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫ה ר ו צ ח י ם‬ ‫ ה ח ז י ר‬,‫א ו ת‬ ‫ ! י ש ם ה׳ ל ק י ן‬, ‫מ י ד‬ .‫ה ח י ו ת ן י ה ך ג ו נ י‬

‫ כ ל מ ק ו ם‬,‫ ב א ר ץ נ ו ד‬:‫ד ב ר א ח ר‬ .‫ מ א ו‬:‫ש ( ר ב ר י ם ד‬ ‫ש מ‬ ‫ י צ א ב ה כ נ ס ה כ ג ו נ ב‬.‫ ק י ן‬m \ m :)‫מ ו ך א ו ע ל ה פ י ל‬
‫ת ח תיו‬ ‫מז ד עז ע ת‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫הי ת ה‬ ,‫ה ו ל ך‬ ‫ש הי ה‬ ‫ש כ ל ה גו לי ם נ ךי ם‬ ‫ב א ך ץ‬ .‫ג ו ד‬ ‫ או ץ‬3 :‫ד ע ת ה ע ל י ו נ ה‬
: ‫ ז ה ו ש ה ר ג א ת א ח י ו‬,‫ ס ו ר ו מ ג ג ל י ו‬: ‫ו ה ב ר י ו ת א ו מ ך י ם‬ ,‫מ ג ן ע ד ן‬ ‫א ביו כ מ גו ר ש‬ ‫ש ם גל ה‬ .‫<< ךן‬ ‫ק ד מ ת‬ :‫ש ם‬

— T R A D U C C I O N D E R A S H I ------------------------------------------------------------------------- —

n o te m ia q u e 10 m a ta r a n . P o r eso, 10 que Kftin quiso d ecir fue: H a sta ah o ra yo a tem or izab a a

to d a s los a n im a le s - c o m o s e decla ra: “ E l te m o r y el m iedo a u ste d es estara sobre todo animal de
la tierra.” 304 P e r o a h o r a , a ca u sa de e ste p eca d o que he com etido, los anim ates no tendr&n m iedo
d e m i y m e m atar& n. E s por esto que in m ed ia ta m en te despu£s se dice que “y el E te r n o puso una
sefia l a K d in ” para que n o 10 matasen. E llo implica que D io s h iz o q u e el m iedo a 61 re gresa se a
to d os los an im ales .{
16 . ‫קין‬ ‫וי צ א‬ / k A i n s e R E T I u 6 . Se retird fingiendo su m isi6 n , co m o uno que pretende en g aiia r la
M e n te S u p r e m a . 305
*t i i ‫ ב א ר ץ‬/ 8 n l Q t i8 r r Q q 8 n o q . E s d e c ir , e n la t i e r r a a la q u e t o d o s lo s e x ilia d o s s o n d e s t e r r a d o s
] 0 ‫ [ נ ד י‬. 306

‫ק ך מ ת י ג ךו‬ / AL o r i8 n t 8 q 8 8 q 8 n . A lii m ism o h ab ia sido ex ilia d o s u p ad re cu a n do fu e exp ulsado

d el J a r d in d e E d e n , c o m o se d ec la ra que D io s “ puso al o r ie n te del Ja rd in d e E den a los
,Q uerubines... p a ra g u a r d a r ...” 307 es decir, para proveer cu sto d ia a l ca m in o d e en tr a d a al J a rd in
d e 10 cu a l h a y q u e a p r e n d e r que a lii se h a lla b a A dam . Y adem&s h alla m o s escrito q u e no s610 en
este caso , sino en otros tam bien el o r ie n te siem p re pro p o rcio n a re fu g io a los h o m icid a s, com o se
d ecla ra : “ E n to n c e s M o s h e sep ar6 [tres ciudades de refugio] h a cia el o rien te .” 308 O tr a explica ci6 n
de la frase “ en la tierra d e N od ” es la siguiente: en tod o sitio a l q ue Kain m a r ch a b a , la tierra
m ism a se estrem e rfa b a jo su s pies y la s crea tu ra s decian: “ !Ap& rtense de 61! El es el q u e matd
a su h e r m a n o . ” 309

3 0 4 . V e r infra, 9:2. 306. E l n o m b r e ‫ נ ח ־‬se d e riv a d e la m is m a r a iz q ue

3 0 5 . Bereshit Rabd 2 2 :1 3 . La fra s e ‫קין‬ ‫וי צ א‬ la p a la b ra ‫ ה רי ם‬, d e ste rra d o s .

lite ra lm e n te d ic e “ K a in salid d e la p re s e n c ia del 3 0 7 . Supra, v . 3 :2 4 .

E te rn o ” . E sa e x p r e s i6 n es po co adecuada p a ra
3 0 8 . Debarim 4 :4 1 ; Bereshit Rabd 2 1 :9 . El
in d ic a r q u e se re tiro , y a q u e D io s es o m n ip re se n te y
v e rs ic u lo e n Debarim h a b ia d e la s c iu d a d e s d e
n o e s p o s ib le “ s a lir s e ” d e S u p re s e n c ia . P o r e s ta
re fu g io q u e M o s h 6 d e s ig n o e n la T ie r r a d e Israel
ra z o n , la im p lic a c i6 n d e la fra se in d ic a ria u n a
p a ra q u e all& h u y e r a e l h o m ic id a p o r a c c id e n te .
a c titu d h ip o c r ita y e n g a n o s a d e p a rte d e K a in ( Baer
Heteb). 30 9 . Tanjumd 9.
 61 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 4 :1 7 -1 9 — ‫ י ד י ט‬: ‫ד‬

17Kain conocio a su mujer, y ella ‫! ת ל ד‬ ‫ו ת ה ר‬ ‫א ת ־ א ש ת ו‬ (‫ק י‬ ‫יז ו י ד ע‬

concibio y dio a luz a Janoj. Se
‫ש ם‬ ‫וי קך א‬ ‫עיר‬ ‫בינה‬ ‫ויהי‬ ‫את־חנו־ך‬
convirtio en constructor de una ciudad,
y llamo el nombre de la ciudad igual ‫ויולד‬
‫ >* ״‬T * ‫־‬
‫יח‬ :‫ח נ ו ך‬
P 1 ‫• ־‬:
‫בנו‬
j ‫ן‬
‫כ ש ם‬L*• :
‫ה< נ י ר‬
‫• ׳‬ t

que el nombre de su hijo Janoj, 18Y a ‫א ת ־‬ ‫ילד‬ ‫ועירד‬ ‫א ת ־ ע י ר ד‬ ‫לחנוך‬

Janoj le nacio Irad; e Irad engendro
‫א ה ־‬... ‫ל ד‬- ‫י‬T ‫ א ל‬..‫י י‬T ‫ח‬. ‫ מ‬. ‫ו‬ ‫א ל‬A‫ י״‬T‫ח ו‬, ‫מ‬.
a Mejuyael, y Mejiyael engendro a
Metushael, y Metushael engendro a :‫ ך‬P ‫א ת ־ ל מ‬
V JT V
‫ילד‬ j - T
‫י א ל‬-••‫ מ ת ו ש‬: ‫ו‬
T I
‫ מ ת ו ש ״א ל‬:
T J

Lemej. 19Y Lemej tomo para si dos ‫ש ת י‬ ‫ל מ ך‬ ‫ויקח־לו‬ ‫יט‬ <)‫ח מ< ע‬
------------------------------------------------------------------------------ o n k 8 l O s --------------------------------------------------------------------------------

‫ י ח ו א ת י ל מ ־ ל ח נ י ך‬: ‫ ך ל ה ח נ ו ך‬.‫ש מ א ך ק ך ר נ א כ ש ו ם ב‬ ‫לזוי ד ע ק י ן י ת א ו נ ת י ה ן ע ד י א ת ו י ל י ד ת מ ז ר ן נ ו ך ו ה ו ה ב נ י כן ך ת א ו ק ו ־ א‬

‫ י ט ו נ ס י ב ל י ה ל מןז ת ר תי ו‬:‫א ו ל י ד ; ת ל מ ך‬ ‫מ תו ש א ל ו מ תו ש א ל‬ ‫או לי ד י ת‬ ‫מ חוי א ל ו מ חיי א ל‬ ‫או לי ד י ת‬ ‫י ת עי ר ד ו עי ך ד‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ----------------------------------------------------------------------------------

‫מ ד ב ר‬ ‫ה פ עי ל‬ ‫ב ל שון‬ ‫הן לי ד‬ ‫או מ ר‬ ‫כ ש הו א‬ ‫ה עי ר‬ ‫ש ם‬ ‫וי ק ך א‬ ,‫ע ל ר‬ ‫בוינ ה‬ ,‫ק י ן‬ . ‫ ו י ה י‬0 ‫(י‬

‫א ש תו‬ ‫א ת‬ ‫הן לי ד‬ ‫פ אני‬ :‫ה א ש ה‬ ‫ב לי ד ת‬ ‫מ קן ם‬ ‫י ש‬ .‫י ל ך‬ ‫(י ח) « ג י ך ך‬ :‫ח נו ך‬ ‫בנן‬ ‫לז כ ר‬

‫כ( ד ב ר‬ ‫י ל ד‬ ‫ מ ר‬1‫א‬ ‫כ ש הו א‬ .‫ב ת‬ ‫או‬ ‫בן‬ ‫מ קו ם‬ ‫וי ש‬ ‫הו לי ד‬ ‫בז כ ר‬ ‫אוי מ ר‬ ‫ש הו א‬

‫הי ה‬ ‫ל א‬ .‫ל נ< ך‬ ‫לו‬ ‫( « ט)וי לן ה‬ :‫ה אי ש‬ ‫בז רי ע ת‬ ‫ש תי‬ ‫מ ש מ ש ת‬ ‫ש ה לי ך ה‬ .‫י ל ד‬ ‫אוי מ ר‬ ‫ש הו א‬

‫מ סו ף‬ ‫ל ל מ דנו‬ ‫א ל א‬ ,‫ז ה‬ ‫כ ל‬ ‫ל פ ר ש‬ ‫לו‬ ,‫ב ל ע ״ ז‬ ‫ני ש ט ר ״ א‬ ,‫ה א ש ה‬ ‫לי ד ת‬ :‫ל שו נוי ת‬

‫ה ב ט ח תו‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫ש קי ם‬ ‫ה עניו‬ .‫ב ל ע ״ ז‬ ‫איניינ ד רי ״ ר‬ ,‫ה א י ש‬ ‫תו ל דו ת‬ ‫וז רי ע ת‬

TRADUCC16N D E R A S III

1 7 . ‫ ו י ה י‬/ S E CONV1RT16. K d i n s e c o n v i r t i o e n e d i f i c a d o r d e u n a c i u d a d , y l l a m 6 e l n o m b r e d e la
c i u d a d e n m e m o r i a d e s u h i j o J a n o j . 310

1 8 . ‫ ן<(ין«* י ל ד‬/ IR A D E N G E N D R 6 . P a r a r e f e r ir s e a l a c to d e e n g e n d r a r , h a y l u g a r e s e n q u e p a r a u n
v a r d n la T o r d s e e x p r e s a u tiliz a n d o e l v e r b o c a u s a tiv o h ifil 311, ‫ה ו ל י ך‬ y h a y o t r o s e n lo s q u e u t i l i z a
e l m o d o s im p le p a 'a l ‫ י ל ך‬. P u e s e n h e b r e o la r a f z ‫ י ל ך‬, n a c e r , s e u t i l i z a p a r a e x p r e s a r d o s a c t o s
d is tin to s : e l p a r t o d e la m u j e r - 1 0 q u e e s lla m a d o naistre e n f r a n c o s a n t i g u o - 312 y e l a c t o q u e
r e a liz a u n v a r d n d e e n g e n d r a r d e s c e n d e n c i a - 1 0 q u e H a in a n en g en d rer e n f r a n c o s a n t i g u o . 313
C u a n d o s e d i c e ‫ ה ו ל י ך‬e n e l m o d o c a u s a t i v o h i f i l , e l v e r b o s e r e f i e r e a l p a r t o d e l a m u j e r . S e u t iliz a
u n v e r b o c a u s a tiv o - tr a n s itiv o p o r q u e e x p r e s a e l c o n c e p to d e q u e u n v a r 6 n p r o v o c d q u e s u m u j e r
d i e r a a l u z u n h i j o 0 u n a h i j a : “ h iz o q u e p a r i e r a ” . Y c u a n d o s e d i c e ‫ י ל ך‬, e n e l m o d o s im p le pa'a l,
e l v e r b o s o la m e n te s e r e f i e r e a l a c t o m a s c u l i n o d e p r o c r e a r . 314

1 9 . ‫ ו י ל ן ח לו ל מ ן‬/ l 8 m 8 j t o m 6 PA RA s i . L a T o rd n o n e c e s ita b a e x p o n e r to d o s e s to s e v e n to s e n to m o
a L 6 m e j, p e r o u n i c a m e n t e 10 h iz o p a r a e n s e f i a r n o s s o b r e e l te m a f i n a l d e l r e l a t o , d o n d e s e d e s c r ib e
q u e e l S a n t o - b e n d i t o e s - c u m p l i 6 S u p r o m e s a d e c o b r a r v e n g a n z a a K d in p o r la m u e r t e d e H 6 b e l.

3 1 0. E l su je to d e la frase e s K a in , y n o Ja n o j (Sifte te rc e ro .
Jajamim). A u n q u e ‫ בינ ה‬es u n v e rb o e n p re se n te , 3 1 2 . E n fra n c o s m o d e rn o , naitre; e n e sp a n o l, n a c er.
y u x ta p u e sto a ‫ ף ה י‬tie n e la fu e rz a d e u n su sta n tiv o . 3 1 3 . E n e sp a n o l, e n g e n d ra r, p ro c re a r.
La fra se lite ra lm e n te d ic e : “Se c o n v irti6 en
3 1 4 . E n e ste v e rs ic u lo , ‫ י ל ר‬s im p le m e n te s ig n ific a
e d ific a d o r” .
“ e n g e n d r6 ” e n fo rm a d ire c ta , sin r e fe rirs e al h e c h o
3 1 1 . Q u e lite ra lm e n te sig n ific a : “ h a c e r q u e n a z c a ” . d e q u e e l L ^ m e j h iz o q u e su m u je r d ie r a a lu z , y a
L a a c tio n d e u n v e rb o c a u sa tiv o re c a e so b re u n q u e e s ta c o n ju g a d o e n e l m o d o s im p le p a ’al.
4 :2 0 — ‫ כ‬:‫ד‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 62

mujeres; el nombre de una era Add, y ‫ע ל ה‬ ' ‫ ה א ח ת‬W0 ‫נ שי ם‬

‫•י ע‬ J T r - ‫־־‬ IT <*‫״‬ ( S* T

el nombre de la segunda era Tzila.

•Mi dio a luz a Yabal; el fue el "3? W ‫נ‬ :‫צ ל ה‬
padre de los que habitan en tiendas
* •*
‫א־הל‬ v L
‫יי שב‬
J 11
‫א בי‬• 1‫״‬
‫היה‬
T T
‫הו א‬ 1
‫א ת ־ י ב ל‬
* r r ‫• ו‬

O N K ELdS

‫מו בניו‬ ‫ךי ת בי‬ ‫ד כ ל‬ ‫ך ב הון‬ ‫הו ה‬ ‫הו א‬ ‫ כ ו י ל י ד ת ע ר ה י ת י ב ל‬: ‫נ ש י ו ש ו ם רו ד ן ג ך ה ן (׳\ ו ם ו נ מ ת א צ ל ה‬

-------------------------------------------------------- ------------------ R A S H l

‫שפר ש‬ ‫ת הו‬ .‫כ א ל מ נ ה‬ ‫מו פ ה‬ ‫ ו ח ב ר ת ה‬.‫מ ע ד נ י ם‬ ‫ע מ ד‬ .1‫ כ ד‬:‫ד‬ ‫ק י ן ( ל ק מן‬ ‫יו ק ם‬ ‫ש ב ב תי ם‬ :‫ש א מ ר‬
‫ל א‬ ‫ו א ל מנ ה‬ ‫ת ל ד‬ ‫ל א‬ ‫ע ק ך ה‬ ‫רו ע ה‬ :‫א י ו ב‬ ‫ש בי עי‬ ‫דו ר‬ ‫ו ע ש ה‬ ‫ב צי ם‬ ‫ש הו לי ד‬ ‫ל א ח ר‬ ‫ל מ ך‬
:‫ח ל ק‬ ‫ י א ג ך ת‬1 ‫ש מ פו ר ש‬ ,‫כ מ ו‬ ,)‫ כ א‬:‫ה ר ג ת י י י ט י ב ( א י ו ב כ ר‬ ‫אי ש‬ ‫כי‬ :‫ש א מ ר‬ ‫ז הו‬ .‫ק י ן‬ ‫א ת‬ ‫ו ה רג‬
‫ש ם ( ץ מ גונ ה‬ ‫ ו ע ל‬,‫פ ר י ה ו ו ־ ־ ב י ה‬ ‫של‬ ‫הי א‬ .‫^ ך ה‬ ‫ד ר כו‬ ‫הי ה‬ ‫כך‬ .‫ש תי ג ע\< מ‬ m :1 ‫ל פ צ ע י ן ג ו׳ ( ל עי ל‬
:‫סו ר ה‬ ‫של‬ ‫ת ר גו ם‬ ‫ע ד ה‬ .‫מ א צ ל ו‬ ‫ו מו ס ר ת‬ ‫ע ליו‬ ‫ו א ח ת‬ ‫ו ר בי ה‬ ‫ל פ רי ה‬ ‫א ח ת‬ ,‫ה מ ב ו ל‬ ‫דו ר‬ ‫של‬
‫שיו ש ב ת‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ,‫ת ש מ י ש‬ ‫של‬ ‫הי א‬ .‫צ ל ח‬ ‫של‬ ‫כו ס‬ ‫מ ש ק ה‬ ‫ל ת ש מי ש‬ ‫ש הי א‬ ‫ ז ן‬.‫ל ת ש מ י ש‬
:‫ר ב ה‬ ‫ב ב ר א שי ת‬ ‫ה ם‬ ‫אג ך ה‬ ‫ד ב רי‬ .‫ב צ ל ו‬ ‫ת מי ד‬ ‫כ כ ל ה ו מ א כי ל ה‬ ‫ ו מ ק ש ט ת‬,‫ש ת ע ק ר‬ ‫כ די‬ ‫ע ק רין‬

TRADUCC16N D E RA SH I

Pues com o L 6mej m ism o dijo mds adelante, “despues de la septim a generaci6n se cobr 6 venganza
a K 6in . 315 Y en efecto, despuds de que L 6mej tuvo hijos y procre 6 a la s 6ptim a generaci 6n , 316
entonces m at 6 a K 6in. A esto se ref1ri6 L 6mej cuando dijo: “;.Acaso asesin 6 a un va r 6n por mi
herida ...?” 317
‫ י^ תי נ ש י ם‬/D O S m u j e r e s . As! era la costum bre seguida por la generaci 6 n que precedi 6 al Diluvio:
cada varon tomaba una mujer para tener hijos y otra para tener relaciones sexuales. A la
destinada a las relaciones sexuales, su esposo la hacia beber una copa de ik a r tn n& para hacerla
esteril; y ella se ado rnaba com o una novia y su esposo la alim entaba con la m ejor com ida, para
que siempre estuviera atractiva. Pero la otra mujer era despreciada com o a una viuda. Y en
referencia a esto es que Iyob dijo: “Se une a la esteril que no pare, y no beneficia a la viuda319, ‫״‬
com o se explica en una interpretaci 6 n agddica del capltulo talmudico “J61ek”. 320

‫ > ג ך ה‬/a d A . Ella era la destinada a parir hijos, y su nom bre se debe a que era repugnante para
61 y por ello la mantenfa apartaba de 61. El nombre ‫ > ג ך ה‬es la traducci 6n aram ea de la palabra
liebrea ‫ ס ו ר ה‬, apartada.
‫ צ לו ־י‬/ t z il a . Ella era la destinada a las relaciones sexuales, y su nom bre se debe a que siem pre
estaba sentada a la som bra [‫ ] צ ל‬de L 6mej . 321 Esta es una de las interpretaciones agadicas a este
versiculo expuestas en el midrash B e re sh it R a b d . 322

3 15 . Infra, v. 4 :2 4 . P a r a la e x p lic a c io n d e e s ta fra se , 3 2 0 . E s ta in te rp re ta c io n no se h a lla en el

v e r e l c o m e n ta rio d e R a s h i al v. 4 :1 5 , s. v. ‫ש ב ב ת י ם‬ c a p itu lo “ Je le k ” de la s e d ic io n e s a c tu a te s
‫י קן ם‬, a si c o m o la s n o ta s 2 9 5 y 2 97 . d el tr a ta d o ta lm u d ic o Sanhedrin, s in o en
3 16 . L a s s ie te g e n e ra c io n e s son: K a in , Ja n o j, Ira d , el m id r a s h Bereshit Rabd 2 3 :2 .
M e ju y a e l, M e tu s h a e l, L e m e j y T u b a l-K a in .
321. A pesar de que T z ila e s ta b a d e stin a d a
3 1 7 . Infra, v . 4 :2 3 . E se v a ro n e ra K a in . so la m e n te a la s re la c io n e s s e x u a le s y to m a b a u n a

318. U n a su s ta n c ia e s te riliz a n te u tiliz a d a en la s u s ta n c ia e ste re liz a n te , a u n a si tu v o h ijo s , c o m o se

epoca. in d ic a e n el v. 23 (Masquil leDavid).

3 19 . Iyob 2 4 :2 1 . 322. Bereshit Rabd 2 3 :2 .

 6 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H I T 4 :2 1 -2 2 — ‫ כ א ־ כ ב‬: ‫ד‬

y [crian] ganado. 21El nombre de su ‫יובל‬ ‫אחיו‬ ‫ו ש ם‬ ‫בא‬ :‫ו מ קנ ה‬

hermano era Yubal; el fu e el padre de ‫ן י ל ׳ ׳ ף^ י נ ן^ ן‬ ‫ך ן< ך ן‬
todo el que toca el arpa y la flauta. 22 Y T ‫ ״‬L‫' ״‬ *I I 1. . *. ‫ ״״‬,.
, i , ‫גם־הוא‬ ‫ו צ ל ה‬ ‫כב‬ :‫ו ע ו ג ב‬ ‫בנור‬
Jzila tambien dio a luz a lubal-Kain, , ‫־‬ ‫י‬ t : ‫ל‬

que aguzaba todo instrumento artesanal ‫ל ט ש‬ ‫קין‬ ‫־ תו בל‬/‫או‬ ‫יל ד ה‬

de cobre y hierro. Y la hermana de

‫•׳‬
‫ו אחו ת‬ J ‫ן ־‬ -
‫וברזל‬
A •.• ‫י‬ ■‫־‬
‫נח־ שת‬
‫׳‬.‫י‬ L •
‫ב ל ־ ח ר ש‬
JM T

o n k 8 l 6 s

‫כנו ך א‬ ‫פו ם ג ב ל א י ך עי ז מ ר‬ ‫על‬ ‫ד מנ גן‬ ‫ד כ ל‬ ‫ר ב הון‬ ‫הו ה‬ ‫הו א‬ ‫א חו הי יו ב ל‬ ‫ כ א ו ש ו ם‬:‫ב עי ר‬ ‫ו מ רי‬

‫ר כ ל י ך עי עי בי ד ת נ ח ש א ו פו ־ז ל א ו א ח תי ה‬ ‫תו ב ל קין ך ב הון‬ ‫הי א י לי ד ת י ת‬ ‫א ף‬ ‫ כ ב ן צ ל ה‬:‫ן א בו ב א‬

R A SH I

‫תו ב ל‬ .‫ נ) ת ו ב ל ?וין‬3< :‫ל ע ב ו ז ־ ה •ז ך ה‬ ‫לז מ ר‬ ‫ו עו ג ב‬ ‫ה ר א שו ן ל רו עי‬ ‫הי ה‬ ‫הו א‬ .‫(פ> א ב< י ש ב א ה ל ו מ לן ג ה‬

‫ ת ב ל ו ה ת ק י ן‬.‫ ו ת ב ל ל ש ו ן ת ב ל י ן‬.‫ש ל ק י ן‬ ‫או מנ תו‬ ‫ ח י ד ש פ א ן ן חי ך ש‬,‫ב ה מ ו ת ב מ ך ב ר ו ת ו י ו ש ב א ה ל י ם‬
:‫ל ר ו צ ח י ם‬ ‫זיין‬ ‫כ לי‬ ‫ל ע שו ת‬ ‫קין‬ ‫של‬ ‫או מנ תו‬ ‫ ו כ ש כ ל ה ה מ ך ע ה ב מ ק ו ם‬.‫ ב ש ב י ל מ ך ע ה צ א נ ו‬,‫פ א ן‬
‫א ו מ נ ו ת נ חי ש ת‬ ‫מ ח ד ד‬ .‫לי ט ש ב ל ח ל ש צ ח ש ת ו ב ר ז ל‬ : ‫ ר ש א ג ך ה‬.‫ ו מ ך‬. ‫ז ה ה ו ל ך ו ת ו ק ע א ה ל ו ב מ ק ו ם א ח ר‬
‫חו ר ש‬ .1‫ ט‬:‫ל י ו א יו ב טז‬ ‫עיניו‬ ‫כ מו י ל טו ש‬ .‫ו ב מ ל‬ ‫ס מ ל‬ ‫א מ ר‬ ‫ד א ת‬ ‫כ מ ה‬ ,‫ב ת י ם ל ע ב ו ד ה ז ך ה‬ ‫בונ ה‬
‫ש ה רי נ קו ד‬ ,‫פ ו ע ל‬ ‫א ל א ל שון‬ ,‫פ ו ע ל‬ ‫ל שון‬ ‫אינו‬ ‫א ח י ו תו פ ש כ נו ר‬ ‫ ן כ ן‬.>‫ג‬:‫ה ק נ א ה ה מ ק נ ה ( י ח ז ק א ל ח‬

------------------------------------------------------------ — — • T R A D U C C I O N D E R A S H I

20 . ‫ א ב י < ש ב א ה ל ו מ ק נ ה‬/ e l pa d r e d e l o s q u e h a b it a n e n t ie n d a s y !c r ia n ] g a n a d o . Yabal fue

el primero en la historia de los que pastorean animales en las p ra d era s.323 A sentaba sus tiendas
un mes aqui y un mes alia a fin de dar pastura a su ganado. Y cuando se term inaba la pastura
de ese sitio, se m archaba y plantaba su tienda en otro sitio. Y un m idrash agadico dice que Yabal
construia casas para los fdolos, com o se declara al respecto: “Im agen de celos que provoca celos
]‫[ ה מ לונ ה‬.” E igualm ente, su herm ano tocaba el arpa y la fla! 1ta para cantar a los idolos 325. 324

2 2 . ‫|<ן‬7 ‫ מ ו ב ל‬/ t u ba l - k a i n . Su nombre significa “el que reflna ” ]‫ [ ת ו ב ל‬.el oficio de asesino de K ain
E l nombre ‫ת ו ב ל‬ estd relacionado con el termino ‫ מ ב ל ץ‬, condim ento. Ello alude a que, por decirlo
asi, 61 “condimentd” y refin6 el oficio de Kdin para hacer arm a s para los asesinos . 326

‫ ל ט ש פ ל ח ר ש ג ח ש ת ו ב ר ז ל‬/ .q u e a g u z a b a t o d o i n s t r u m e n t o a r t e s a n a l d e c o b r e y h i e r r o
Esta frase significa que 61 afilaba in str u m e n ts artesanales de cobre y de hierro. El verbo
‫לט ש‬ es sim ilar en significado al verbo: “El aguzard ]‫ [ י ל ט ו ש‬Sus ojos sobre mf.” 327 El
vocablo ‫ ח ר ש‬en este versiculo no es un sustantivo sino un verbo, ya que esta vocalizado

3 2 3 . E s d e cir, q u e fu e el “ p a d re ” d e e llo s e n el “g a n a d o ” , s in o h a y q u e le e rlo c o m o un v e rb o d e la

s e n tid o de q u e fu e su precursor. N o q u ie re d e c ir q u e m ism a r a iz que ‫ ה מ קנ ה‬, “que p ro v o c a c e lo s ”
fu e su p a d re b io lo g ic o . R a sh ! agreg a que (Yejezkel 8 :3 ). E s c o m o si la fra s e d ije se : “ E l fu e el
“ p a sto re a b a ganado en las praderas” p a ra p a d re d e lo s q u e m o ra n e n tie n d a s y q u e p ro v o c a a
d if e re n c ia rlo d e H e b e l, q u ie n e n re a lid a d fu e el c e lo s.” A u n q u e la ra iz d e l v e rb o ‫ ה מ ק נ ה‬e s ‫ ק נ א‬y la
p rim e r p a sto r. L a d if e re n c ia e sta e n q u e H e b e l no del te rm in o ‫ ו מ ק נ ה‬e s ‫ ק נ ה‬, las le tra s ‫ א‬y ‫ ה‬e n h e b re o
p a sta b a su s o v e ja s en lu g a re s le ja n o s de la so n in te rc a m b ia b le s e n tr e si, 10 m ism o q u e la ‫ י‬y la
c iv iliz a c io n ( Sifte Jajamim). ‫( ו‬Gur Arye).
3 2 4 . Yejezkel 8 :3 . E s te v e rsic u lo se r e fie re a u n a 32 5 . Bereshit Raba 2 3 :3 .
im a g e n id o la tra q u e p ro v o c a el c e lo d e D io s. S e g u n
3 26. Bereshit Rabd 2 3 :3
e sta in te rp re ta c io n , el te rm in o ‫ו מ קנ ה‬ de e ste
v e rs ic u lo n o d e b e s e r e n te n d id o e n el s e n tid o de 3 27. Iyob 1 6 :9 .
4 :23 — ‫ פ ג‬: ‫ך‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 64

Tubal-Kain era Naamd. ‫ל מ ך‬ ‫ ב ג ו*' א מ ר‬w :TCJJN ‫ת ו ב ל ־ ״ ק י ן‬

237 Lemej dijo a sus mujeres: “Add y . 1 ‫ יו‬. . ‫י‬ t
Tzila, escuchen m i voz; mujeres de T J y?V W-W ™t?
Lemej, presten oido a mis palabras; >3 *‫מ ר ת י ל מ ן ־‬ ‫א‬ ‫ה אזנ ה‬
la ca so asesine a un varon p o r mi <‫״‬ ‫י‬ ' ' T1 ' t 11‫י■"־‬r ‫ז‬ '‫׳‬v
herida y a un nifio por mi lesion? t\rn3I17 ‫ו י ל ה ה ר ג ת י‬ ‫ל פ צ עי‬
‫י‬ o n k 8 l 6 s — - ‫־‬

‫ש מ עו ק לי נ שי ל מ ך א צ י ת א ל מ מ רי‬ ‫ כ ג ו א מ ר ל מ ך ל ג ש ו ה י ע ך ה ן צ ל ה‬:‫ך ת ו ב ל כזיו ציג ק< ה‬

:‫א נ א ס ב י ל חוי ביו ו א ף ל א ע ו י ל י מ א ^ ; ל י ת ך ב ך י ל י ה י ש ת י צ י ן ך עי‬ ‫ך ב ךי ליוז‬ ‫ק ט לי ת‬ ‫ג ב ר א‬

------------------------------------------------------------------ R A S H i

‫פ ון ר ש ו ת‬ t
‫י• ו‬T ‫ נ ש‬T ‫ ו ה י ו‬1 , ‫ ה ם יו רה ז ר ג ו‬v ‫ ב נ ו ״ ב י י ינ י‬v ‫ א ת‬1 ‫ס ״פ יק‬r ‫ ו‬j ‫ח ״ ד ד ו ! מ “ צ ! ח• •צ "ח‬- ‫ ן מ‬. ‫ ן ב ל ו ״ מ ר‬, ‫ןל ־מ ץ ש ה‬ ‫ ו ~ט ן ע מ ו‬1 ‫ק זט ׳ן‬, ‫ז‬ ‫ז ןק ־מ י ץ‬

‫לי‬ ‫ל ה ש מ ע‬ ,‫ק ו ל י‬ ‫ש מ עו‬ :‫מ פיי סו‬ ‫ן הו א‬ ‫מ מנו‬ ‫א ש תו‬ ‫הי א‬ .‫ צ(! מ ה‬: ‫א ו מ נ ו ת נ ח י ש ת ו ב ך ז ל‬ ‫פ לי‬ ‫כ ל‬

7‫ה ו א נ ה ך ג‬ ‫ה ר ג תי ל פ צ עי‬ ‫ ן כ י א י ש א( ץ ר‬.‫ל ת ש מ י ש‬ ‫מ מנו‬ ‫פו ר שו ת‬ ‫ נ ש י ו‬.‫ש ה י ו‬ .‫ש מ ע ו קו לי‬ >‫ < מ‬:‫ש ל נ ־ ח‬

‫ש מי ל‬ ‫ע ל‬ ‫שי ה א ס פ צ ע ק רוי‬ ‫מזי ר‬ ‫א ני פ צ ע תיו‬ ‫ן כי‬ .‫ב נ ו‬ ‫ק ץ‬ ‫תו ב ל‬ ‫קיו ן א ת‬ ‫א ת‬ ‫ש ה רג‬ ‫ל פי‬ ‫מ ת ש מי ש‬

‫ • •ד י‬r -‫ ע ל י‬T ‫ מ ר‬I ‫פ ל ו‬ ? ‫ נ• ה ר ג‬T‫ י‬s‫ת‬J ‫ל ח ב ר‬

T VI V
‫ה ר ג תי‬ ‫א ש ר‬ ‫וי ל ד‬ ‫־‬
‫א ת קיו‬ •
‫ ר א ה‬I‫ ו“ ו‬T‫ו ש כ‬V‫מ‬
V V J
‫ו ב ל ־ ״ •ק יי ו‬J ‫ת‬T ‫ ו‬T ‫א‬5V ‫ס ו מ‬ ‫ש ה י־ ה ' ל מ ך‬ ‫־‬ S

‫ל א‬ ?‫מזי ר‬ ‫א נ י ן ל' א‬ ‫ש תג‬ ‫ ו ה ל א‬.‫ב ת מ י ה‬ ‫ח בו ך תיי‬ ‫ב ק ש ת‬ ‫ל מ שו ך‬ ‫ל א ביו‬ ‫ו א מ ר‬ ‫כ חי ה‬ ‫לו‬ ‫ונ ך מ ה‬

.‫א ו ח ץ‬ ‫ח ר ב‬ ‫מ כ ת‬ .‫ פ צ ע‬: ! ‫ז ה ו פ צ ע י ן ל א ז ה ו ח ב ו ך ו נ י‬ ‫א ל כ ף‬ ‫ ה פ ה פ ף‬,‫ש ה ו א ק י ו ז ק נ ו‬ ‫שי ד ע‬ ‫ ו כ י ו ן‬.‫ו ר ז ר ג ו‬

TRADUCC16N D E R A SH I

con k a m a tz k a td n m [‫ ] מ ל ש‬y con el acento en la tiltima silaba. A si pues, esta frase quiere decir
que 61 afilaba y refinaba todos los instrum entos artesanales de cobre y de hierro . 329

n^Jjl/NAAMA. Ella era la esposa de N 6aj . 330

23.♦
‫ ל‬1‫ק‬ ‫ש מ ען‬ / ESC U C H E N M l VOZ. Pues sus m ujeres se habian apartado de el porque no querian
tener relaciones intim as con 61 porque habia m atado a Kdin y a T ubal-K ain, su propio hijo. Pues
L 6mej era ciego y T ubal-K din 10 guiaba. La forma en que esto 0curri6 fue la siguiente: cierto dfa,
Tubal-K lin vio a Kdin y le pareci 6 que se trataba de un animal y dijo a su padre Lemej que le
lanzara una flecha; asi 10 hizo y 10 m at 6. Y cuando supo que se trataba de su ancestro Kdin, se
turb6 y golped una m an o contra otra y aplasto accidentalmente a su hijo entre ellas, m atdndolo.
Y a causa de ello sus m u jeres se habian apartado de 61, y 61 trataba de apaciguarlas, dici<5ndolcs
“escuchen mi v oz”, es decir, que hicieran 10 que 61 les pedfa en el sentido de tener relaciones
sexuales con 61. Lo que querfa decir era: ^Acaso el hom bre que mat6 m uri6 por mi herida? ^Acaso
10 heri in ten cionalm ente com o para que la herida me sea atribuida? Y el hijo que m at6, ^acaso
m uri6 por m i lesi6n intencional? Q ueria decir: jA ca so muri6 a causa d e mi golpe? Esta frase tiene
un sentido interrogativo: ^Acaso no 10 hice por error y sin intenci6n? ;No es esta una herida
im putable a m i y no es 6ste un golpe im putable a mf por los que seria responsable!

‫פ צ ע‬ / h 8 r iq Q . Esta palabra designa una h e rid a de espada o de fle c h a . Significa 10 mismo que

328. Rashi llama con el nombre de kamatz katan a \‫ ו( ר<׳‬y lleva el acento en la ultima silaba,
la vocal que actualmente se llama tzere. Si fuera un necesariamente es un verbo, utilizado con sentido
sustantivo, su vocalizacion seria con segol [‫] ח י ר ש‬. Al adjetival. Pero no es un verbo que se aplique al
ser un verbo, su vocalizacion es con tzere [‫] ח ר ש‬. artesano que fabrica instrumentos, sino a los
instrumentos mismos con los cuales el artesano
329. Si estuviera vocalizado ‫ חי ר ש‬y llevase el acento
realiza su tarea (Sefer haZikaron ).
tonico en la primera silaba seria un sustantivo, al
igual que ‫ קי ד ש‬, santidad. Puesto que esta vocalizado 330. Bereshit Rabd 23:3.
 6 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 4 :2 4 — ‫ כ ד‬: ‫ד‬

24!S'/ en
la septima generacion se cobro
, _ , , 1 T f > 1 1
‫יקם״לןמ‬
" T ' ‫׳־‬
‫מ ב ע ת י ם‬
‫• ־* ' ״‬
‫כד‬
’ ‫"־י‬ ‫ד‬
venganza de Kain, de Lemej hasta la .
seten tay siete." & W ‫ו ל מ ר‬,
o n k 8 l 6 s

:‫ש ב עי ן ו ש ב ע א‬ ‫ש ב ע א ך ךי ן אין נ לין ל קי ן ה ל א ל ל כ< ך ב רי ה‬ ‫ב ד או ־י‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S I I I ---------------------------------------------------------------------------------- -

‫ל מ ח ר‬
T T I
?‫ל ב ה ל ה‬
T T V ‫־‬
‫אנו יו ל דו ת‬} T
‫מ ה‬ ‫־‬
:‫א מ ר ו‬
! T
.‫ד ו ר ו ת‬ ‫ש ה רג‬ " T V
‫ ק ץ‬. ‫ ( פי) פ י ש ב ע ת י ם י\ ק ם ק ץ‬: ‫נ ב ר ו ר ״ א ב ל ע ״ ז‬
, ‫־ ' ־‬ ‫ י‬,‫» י‬ • r ‫ז‬ I • ■ •- - ‫׳׳‬

‫ ו כ י‬:‫א ו מ ר ל ה ן‬ ‫ ו ה ו א‬.‫ה מ ב ו ל ב א ! ־ ש ו ט ף א ת ה כ י ל‬ ,‫ש ה ר ג ת י ש ו ג ג‬ ‫ א נ י‬.‫ש ב ^ ה ד ו ר ו ת‬ ‫מזי ד נ ת ל ה לו ע ד‬

‫ש הי ה‬ ‫ ו כ י א נ י ה ר ג ת י א ת ה ב ל‬,‫א י ש ה ר ג ת י ל פ צ ע י‬ ‫ש ב עי ם‬ :? ‫ה ך ב ה‬ ‫ ש ב י ע י ו ת‬.‫ש י ת ל ה ל י‬ ‫ש כן‬ ‫כל‬ ‫ל א‬
‫שי ה א ז ר עי כ ל ה ב או תו‬ ,‫א י ש ב ק ו מ ה ן י ל ד ב ש נ י ם‬ ‫ כ ך ד ר ש ר ב י‬.‫א ח ז ל ו‬ ‫ש בי עיו ת‬ ‫ל שון ר בו י‬ .‫ו ש ב ע ה‬

‫של א‬ ‫ ו מ ה ק י ו ש ה ר ג נ ת ל ה ל ו ש ב^ ג ה ד ו ר ו ת א נ י‬7‫ץ ו ן‬ ‫ ל א ה ר ג ל מ ך כ ל ו ם‬,‫ ו מ ד ר ש ב ר א ש י ת ר ב ה‬.‫ת נ ח ו מ א‬

‫ע י ו ת ה ר ב ה ? ו ז ה ו‬r ' ‫ש ב י‬
V { •• ‫־ ן‬ ‫י‬ ;
‫שי ת לו לי‬
• T ‫י‬ V
‫ש כן‬
‫ ״ ׳‬V
‫ה ר ג תי ל א כ ל‬
T ‫י‬ : ‫ ־‬T
‫ ל פ י‬,‫פ ר י ה ו ר ב י ה‬
‫י‬ I T 1 ‫! ׳‬ T ' l
‫מ ש קי מו‬
{' • • . ‫־‬ •
‫מ מנו‬
V •
‫פו ר שו ת‬ :
‫ונ שיו‬
T T !

‫ א ם כ ן ׳ א ץ ה ק ד ו ש ב ר ו ך ה ו א‬.‫ק ל ו ח ו מ ר ש ל ש ט ו ת‬ ‫ש מג ה‬ ‫ק ץ ל א ח ר‬ ‫של‬ ‫ש נ מ ר ה גז ר ה ל כ לו ת ז ך עו‬

T R A D U C C 16N DE RASHI

navrure en frances a n tig u o .331

2 4 . ‫ פ י ש ב ב ת י ם י? ן ם ק י ן‬/ s i e n l a s e pt im a g e n e r a c io n s e c o b r o v e n g a n z a d e k A i n . Querfa decir:

Si a K a in, que m ato inten cion a lm en te, el castigo le qu ed 6 p en d ien te p o r sie te g e n er a cio n e s, a m i
- q u e he m atado po r e r r o r - ^no m e ha de q u ed a r p en d ien te p o r m u ch as v e c e s siete generaciones
tambien?

‫ש ב עי ם ו ש ב ע ה‬ /S E T E N T A y s i 8 t 8 . Lemej utiliz6 una ex presion q u e d en ota v a r io s p erio d o s de siete

generaciones. A sf 10 in terp reto R a b i T a n ju m a .332 P ero segun una interpretacion expuesta en el
m idrash B eresh it R a b d ,™ L im e j en realidad no m a t6 a na die, y su s m u je res se a p a rta r o n de el
d esd e que cu m p liero n el precepto de tener hijos, ya que se habi'a d e c r e ta d o q ue toda la
descendencia de K ain pereceria al te rm in o de siete g en er a cio n es. E lla s d ijero n a L6mej: “ ^ A caso
hem os de p a rir el pesar? !M anana ven d rd el d ilu v io 334 y a rr asa rd con to d o !” P o r eso el les dijo:
“ ^A caso m ate a un varon po r m i h erid a ? ” Queria decir: “ ^ A caso yo m a te a H e b e l, q ue en
estatu ra flsica era hom bre y en cantidad de an os era n in o , pa ra q u e m i d esce n d en cia sea
exterm inad a po r el m ism o peca d o ? Y si a K ain, q ue s i m ato intencionalm ente, su castigo le fue
dejad o pen dien te d ur a nte siete ge n er a cio n e s, a m i que no he m a ta d o intencionalm ente ^no m e ha
de q ueda r p en dien te con m ayor raz6n a m i, po r m uch as v e c e s siete generaciones?” P e r o este es
un razona m ien to de k a l v a 'jd m e r 335 insen sa to , pues de ser a si el S a n to -b e n d it o e s - no po dria

33 1 . A q u i R a sh i s im p le m e n te e x p lic a el sig n ific a d o de N o a j, pues p a ra e n to n c e s ya no habi'a

d e la p a la b ra ‫ פ צ ע‬. E n e ste v e rsic u lo a p a re c e ‫ פ צ ע י‬con d e sc e n d ie n te s d e L e m e j, sin o u n o d e lo s d o s d ilu v io s
el su fijo p ro n o m in a l, “mi h e rid a ” . E n a lg u n a s m e n o re s a n te rio re s a a q u e l (Gur Arye). V e r ta m b ie n
e d ic io n e s a p a re c e la p a la b ra machedure e n v e z de el c o m e n ta r io d e R a sh i al v . 6 :4 . s.v .: ‫ ג ם א ח ר י כ ן‬.

navrure. Machedure p o sib le m e n te e s te re la c io n a d a 3 3 5. E l ra z o n a m ie n to q u e e n h e b re o s e lla m a kal

c on la v o z e s p a n o la m a g u lla d u ra . vajomer e s, e n te rm in o s g e n e ra le s, 10 m is m o q u e la
3 3 2. Tanjumd 11. in f e re n c ia a fortiori (ta m b ie n lla m a d o “ a rg u m e n to
d e m e n o r a m a y o r”). C o n s is te e n un ra z o n a m ie n to
33 3 . E s ta in te rp re ta c io n n o se h a lla cn la s e d ic io n e s
se g u n el c u al si a u n c a so le v e s e le a p lic a c ie rta
d e Bereshit Rabd q u e p o se e m o s (Najalat Yaacob).
p a rtic u la rid a d , c o n m a y o r ra z o n se le a p lic a r a a un
334. N o el D ilu v io [ mabul] q u e o c u rrio e n tie m p o s c a so m a s g r a v e del m ism o o rd e n .
4 :2 5 -2 6 — ‫ כ ה ־ כ ו‬: ‫ך‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬/ 66

25Adam conocio aim mas a su mujer; ‫ א ת ״ א ש ת ו ו ת ל ד ב ן‬ht y □ ‫א ד ב ה‬

‫?״* ׳‬d,0°luz hV0;l f fa "‫״״׳‬°m ‫ע ת ־ ל י‬

nombre Shet, porque [dijo]: Dios me <- T
'‫ב י‬
J' . A"
m 'w ‫י‬- j
m
‫••־‬
' ‫ו ת קר א‬
‫ל‬ • ‫־‬
ha puesto otra simiente en lugar de ^‫ה ר‬ ‫י‬3 ‫ת ח ת ה ב ל‬ ‫א ח ר‬ JHjT ‫א ל ה י ם‬
Hebel, porque Kdin lo mato. “ 26 Y a Shet ‫ כו ו ל ש ת ג ם ״ ה ו א י ל ך ־ ב ן ו י י ק ר א‬:‫ק י ן‬
tambien le nacid un hijo, v llamo su JT.'' . l. l ‫י‬ ~ . . >‫'י‬
nombre Enosh. Entonces se comenzo a ‫א ת ש מו אנו ש אז הו חל‬

llamar con el Nombre del Eterno. 0 :‫ ה‬1‫י ה‬

o n k 8 l 6 s

‫א ו ח ר ן ח ל ף רן ב ל ד ק ט ל י ה‬ ‫א ר י א מ ן * ת י ו ז ב ל י יי ב ר‬ n v ( ‫א ד ם ע ו ד י ת א ת ת י ה ו י ל י ד ת ב ר ו כ ן ך ת י ת ( ן\ מ י ה‬ ‫וי ד ע‬ ‫ב ת‬

: ‫\ כ< א ד י י‬£‫מ ל צ׳ ־ ן א ה ב׳‬ ‫נ ש א‬$ ‫ב ני‬ ‫קו ל ו‬ ‫ מ י ס י‬1‫ב כ ן ן י‬ ‫אנו ש‬ ‫ב ר ו ק ך א י ת ( ץ פןי ה‬ ‫א תי לי ד‬ ‫הו א‬ ‫א ף‬ ‫ ת‬# £ ‫ ב ו ו‬:‫ק י ו‬

---------------------------------------------------------------------------------- RASHI ............ —

‫ מ א ה‬m •‫ ו ה ל א פ ר ש ת מ א י ש ת ך‬. ‫ק ש ו ט ע צ מ ך ־ ת ח ל ה‬ .‫ ׳‬1‫> ו י ד ע א ך ם ו ג‬n» : ‫א ת ח ו ב ו ו מ ק י ם א ת ך ב ר ו‬ ‫גו ב ה‬

‫ מ ד ע‬. ‫ ך ד? מ ? י‬:‫ש נ ה מ ש נ ק נ ס ה מ י ת ה ע ל י‬ ‫ו ש ל שי ם‬ .‫א ך ם ה ך ־ א ש ו ו ו ק ב ל ע ל נ ש י ו‬ ‫א צל‬ ‫לו ל מ ך‬ &‫ב‬
‫ת או ה‬ ‫שנ תו קז פ ה לו‬ ‫א ך ם ן ג ו׳ ו מ ה ו ע ו ד ? ל ל מ ד ך‬ ? ‫ ו כ י < ג ל י כ ם ל ד ק ד ק ע ל מ ך ת ו ש ל מ ק ו ם‬:‫א מ ר ל ה ן‬
‫ל שוו‬ .‫ה ו ח ל‬ ‫ < פו> א ז‬: ‫ר ב ה‬ ‫ב ב ר א שי ת‬ .‫ת א ו ת ו‬ ‫על‬ :‫ א מ ר ו ל ו‬.‫א ת ש ל ו‬ ‫א ת ם ע שו מ צוו ז כ ם ו הו א‬

------------------------------------------------ T R A D U C C 16N DE RASHI

cobrar Su deuda ni cuinplir con Su palabra . 336

25 . ‫ ׳‬1‫ ו ג‬0 ‫ ו< ך ע א ך‬/ a d a m c o n o c i 6 [a u n m a s ], e t c . Lemej 337 vino ante Adam y se quej6 d e que sus
m ujeres no querian tener relaciones sexuales con 61. Adam dijo a ellas: “ ^Acaso incum be a ustedes
ser puntillosas con respecto a los decretos del O m nipresente? Ustedes cum plan los preceptos que
.les in cum b en 338 y El hard 10 suyo.” Pero ellas le replicaron: “Prim eram ente corrfgete a ti m ism o
j,Acaso tu m ismo no te apartaste de tu m ujer hace ya ciento treinta aflos desde que fue decretada
la m uerte sobre la humanidad a causa tuya?” Adam reconoci6 su propio error y por ello estd escrito
inm ediatam ente despu6s que “A dam conoci6 aun mds ]‫ [ ע ו ד‬a su m ujer...” ;,Que significa aqui la
expresi6n ‫ ? ע ו ד‬Fue enunciada para ensenarte que a partir de ahora sinti6 mas deseo hacia Javd que
el deseo que hasta este momento habia sentido. Esta intepretaci6n se halla en el midrash B e re sh it
R a b d . 339
26 . ‫ א ז ה ו ח ל‬/ e n t o n c e s s e c o m e n z 6. El vocablo ‫ ה ו ר ו ל‬aqui es un verbo relacionado con la palabra

3 3 6 . A p r im e r a v is ta e s u n a in fe re n c ia c o rre c ta . S in o rd e n a d o p o r D io s e n el v . 1:22: “ F ru c tif iq u e n y

e m b a rg o , la in s e n s a te z d e e sta in fe re n c ia e sta e n q u e m u ltip liq u e n s e .”
n o h a c e d e p e n d e r la p o ste rg a c i6 n d e l c a s tig o a K a in
339. Bereshit Rabd 2 3 :4 -5 . E l v o c a b lo ‫ע ו ד‬ en
e n el h e c h o d e q u e D io s le d io e ste p la z o p a ra q u e
se n tid o e s tric to im p lic a a n a d ir o in c re m e n ta r a a lg o
se a rre p in tie ra , sin o e n e l h e c h o d e q u e D io s a si 10
y a e x iste n te . P o r e llo e s q u e R a sh i s e n a la q u e
p re d e te rm in 6 d e a n te m a n o . S ie n d o a si, c o n re s p e c to
u n ic a m e n te p u e d e re f e rir se al d e se o q u e A d am
a si m is m o , ta m b i& i h a b r ia q u e d e c ir q u e D io s y a
s e n tia p o r Ja vd . E l v e rs ic u lo n o q u ie re d e c ir q u e
p re d e te rm in o el d ilu v io y no h a b r ia fo rm a de
“volvio a c o n o c e rla ” o q u e “ la c o n o c i6 otra vez”,
m o d if ic a r la d e c is i6 n d iv in a m e d ia n te e l a rre p e n -
c o m o se p o d ria e n te n d e r. E n Bereshit Rabd 2 3 :5 se
tim ie n to (Gur Arye).
e x p lic a q u e a n te rio rm e n te A d a m s e n tia d e s e o s p o r
337. R a sh i e x p lic a r a e n e s te c o m e n ta rio c u a l e s el e lla u n ic a m e n te c u a n d o la v e ra , p e ro q u e a p a r tir d e
n e x o e n tr e e s te t6 p ic o y e l a n te rio r.
a h o ra 10 sin ti6 in c lu so cuando e lla no e sta b a
338. E n e s te c a so , el p re c e p to de te n e r h ijo s, p re sen te .
 6 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 5 :1 -3 — ‫ א ־ ג‬: ‫ה‬

Capftuio 5 ‫פ ר ק ה‬
1Esta es 1a cronica de las ‫א ד ם ביום בריא‬ ‫תולד ת‬ ‫ספר‬ ‫א זה‬
m ‫ הי ם‬-‫ב ד מ ו ת ־ א ל‬ ‫אל ם‬ ‫א אזי ם‬
Dios lo h izo;2varon y hembra los creo. ‫זכר ונקבה ב ר א ם ויברך איתם‬
T t V J T { ‫־־‬ ( NT T : V J ■) ‫• ־‬ J -‫ ׳‬T T
‫ב‬ :‫א ת ו‬I

Losbendijo , Uamo su nombre Adam, en .‫ ך א ם‬3 ‫ה‬ ‫ ם‬1, 3 ^ '‫ ע ) מ ם‬- ‫א ת‬ ‫ןי ק ר א‬
el dia que jueron creados. 3Adam vm o t 'T :IT : TT ,T ! ,'‫< 'י‬T: "
ciento treinta anos y engendro [un hijo] ‫^נ ה !יו ל ד‬ ‫ו מ א ת‬ ‫ש לי חי ם‬ □ ‫א ד‬ ‫ג וי חי‬
-------------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s

‫ץ‬1 ‫ב ר א נ ו‬1 1 ‫ קי «ב א‬: ‫ו נ ו‬: ‫ ד ־ב ר‬: ‫ ב‬: ‫א ל י* ה י ם ■ זע׳ • •ב ד זי י •ת י ו ז‬V! ‫•ב ! ד מ ו ת‬ ‫א ד ם‬ t t t

‫ב י ו י מ א ־ ד בו ז ר א י י‬1 ‫א ר ם‬
i t t t
‫ד ת‬- ‫ת ו ל‬
i
‫ס פ ר‬ ‫א דין‬
‫ ל י ד‬1‫ש נ לן ו א‬ ‫א ד ם כ< א ה ו ת ל תין‬ ‫ ג ו ^ א‬:‫ך א ת ב ךי או‬ ‫א ד ם ביוי מ א‬ ‫ ן‬1‫ש מ ה‬ ‫ו ב מ ד ן ת ה ו ן ו קן ך א י ת‬

---------------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫אג ר ה י ש‬ ‫ ו מ ך ך ש י‬,‫א ז ־ ם‬ ‫תו ל דו ת‬ ‫ס פי ר ת‬ ‫הי א‬ tt ‫ש מו ת‬ ‫!־ א ת‬ ‫ה א ך ם‬ ‫ש מו ת‬ ‫א ת‬ ‫ל ק ר א‬ ,‫ח ו ל י ן‬

‫שנ ב ר א הו לי ד‬ ‫ש ביו ם‬ ‫מ גי ד‬ .‫ ג י ו ם נ ר א \<\״‬: ‫ר ב י ם‬ ‫ ל ע שו ת ן‬,‫ה ו א‬ ‫ב רו ד‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫של‬ ‫ב ש מו‬ ‫ ה ח צ בי ם‬:
‫ה א ש ה‬ ‫מן‬ ‫פי ר ש‬ ‫פ אן‬ ‫עד‬ .‫ש נ ה‬ ‫ ש ל שי ם ונ< א ת‬: w . ‫ ( א) ן ה ס פ ר ת ו י ל ד י ת א ך ט‬: ‫י ^ ב ו ר ה ן ך ה ו ל ק ר ו ת ן א ל ה ו ת‬

. T R A D U C C IO N D E R A S H {

‫ ח ו ל ץ‬, pro fa no .340 Se comenz6 a llam ar los nom bres de las personas y los nom bres de los fdolos
con el nom bre del Santo -b en d ito e s - de este modo convirtiendolos en objetos de culto idtilatra
y llam dndolos divinidades.341

5
1. ‫ ז ה ס פ ל ת ו ל ד ת א ד ם‬/ e st a e s l a c r 6 n ic a d e l a s g e n e r a c io n e s d e a d a m . Quiere decir: este es
el recuento de las generaciones -esto es, el registro de la descendencia- de A d a m .342 Y al respecto
hay m uchos midrashim agddicos.

‫׳‬1‫ ב י ו ם ב רי א <ג‬/ EN e l d ia d e l c r e a r , e t c . Esto inform a que Adam procre6 en el m ism o dia en que
fue crea d o .343

3. ‫ ) ץ ל ש< ם ו מ א ת ש נ ה‬/ CIENTO t r e in t a a n o s . H asta esta edad Adam perm aneci6 separado de su
m ujer.344

3 4 0 . L a ra fz ‫ ח ל‬d a o rig e n a d iv e rso s te rm in o s co n ta m b ie n el c o m e n ta r io d e R a sh f al v . 3 :1 5 , asf c o m o

d if e re n te sig n ific a d o . E n e ste c a so , al v e rb o ‫ ה ח ל‬, el c o m e n ta rio d e l Gur Arye al v . 4 :2 1 .
comenzar, dar principio, c u y o p a siv o e s ‫ ה ו ח ל‬. E ste 3 4 1 . Bereshit Rabd 2 3 :7 .
e s su sig n ific a d o lite ra l e n el v e rsfc u lo . S in e m b a rg o ,
3 4 2. L a p a la b ra ‫ ס פ ר‬, q u e g e n e r a lm e n te s ig n if ic a
c o m o se n a la el Gur Arye, p u e sto q u e e n c ie rto
libro, se d e riv a d e la ra fz ‫ ס פ ר‬, q u e ta m b ie n sig n ific a
se n tid o su in s e r tio n aq u f e s ta d e m a s (y a q u e p a ra
c o n ta r, e n u m e ra r. P u e s to que la resen a de lo s
el d e sa rro llo d e la n a r r a tio n b a sta b a c o n e sc rib ir
d e sc e n d ie n te s de A dam no c o n s titu y e un lib ro
“ e n to n c e s lla m a ro n el n o m bre del E te rn o ”), la
a p a rte , R a sh f e n tie n d e e ste te rm in o e n su a c e p c io n
in te rp re ta c io n del m id ra sh c ita d a por R a sh f 10
d e c ro n ic a , re c u e n to .
in te rp re ta h o m ile tic a m e n te c o m o re la c io n a d o c o n
‫ ח ו ל‬, profano, a lu d ie n d o al h e c h o d e e ste “ c o m ie n z o ” 3 4 3 . Bereshit Rabd 2 4 :7 . E s to e s 10 q u e se in fie re

im p lic o u n a p ro fa n a tio n del N o m b re d e D io s. L a d e la y u x ta p o s ic io n d el to p ic o d e e s ta f ra s e - e l d ia

T o ra su e le u tiliz a r te rm in o s e tim o lo g ic a m e n te e n q u e D io s c re o al h o m b r e - c on el d e la fra s e

re la c io n a d o s e n tre sf, a u n q u e d e d istin to sig n ific a d o , a n te rio r - l a s “ g e n e ra c io n e s ” o d e s c e n d e n c ia d el

p a ra r e m itir d e un c o n c e p to a o tro y asf a u m e n ta r la h o m b re (Sifte Jajamim).

p o sib ilid a d d e sig n ific a d o s d e l te x to sa g rad o . V e r 3 44. Erubin 18b.

‫ה ‪ :‬ד ־ ט * — ‪5 :4 -1 6‬‬ ‫‪ / 68‬ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬

‫;‪a su semejanza, conforme a su imagen‬‬ ‫ש ת‪:‬‬ ‫א ת ־ ש מו‬ ‫ב ד מו תו כ צ ל מו וי ק ר א‬

‫״ ו‬ ‫•י‬ ‫‪J‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪• -‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫;‬ ‫^‬ ‫‪:‬‬ ‫•‬

‫‪y llamo su nombre Shet. 4Y fueron los‬‬ ‫א ת ־‬ ‫הולידו‬ ‫א ח רי'‬ ‫י מי ״ א ד ם‬ ‫ד וי היו‬

‫‪...‬‬ ‫‪j‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ן‬ ‫‪r‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫״ •‪1‬‬ ‫‪j‬‬ ‫‪j‬‬ ‫‪j‬‬ ‫‪ r‬״‬

‫‪dias de Adam, despues de engendrar a‬‬ ‫בני ם‬ ‫ויול ד‬ ‫שנ ה‬ ‫מ אי ת‬ ‫ש מינ ה‬ ‫ש ת‬

‫‪V‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪V‬‬ ‫״ ‪J‬‬ ‫‪)V‬‬ ‫‪JV‬‬ ‫‪ST T‬‬ ‫‪:‬‬ ‫••‬

‫‪Shet, ochocientos anos; y engendro hijos‬‬

‫א ש ר־ הי‬ ‫א ד ם‬ ‫פל־י מי‬ ‫ו ב נ ו ת ‪ :‬ה ו י ה^׳ ר‬
‫‪e hijas.‬‬ ‫‪5Todos los‬‬ ‫‪dias que Adam vivid‬‬
‫שנ ה‬
‫״‬ ‫‪V‬‬ ‫‪“ t‬‬

‫ו ש ל שי ם‬
‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪<•• :‬‬

‫ש צ ה‬
‫‪T‬‬

‫מ או ת‬
‫‪:‬‬ ‫•‪1‬‬ ‫״‬

‫ת ש ע‬
‫‪I T‬‬

‫‪T‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪TAT‬‬ ‫י*‬ ‫‪r‬‬ ‫~>‬ ‫‪:‬‬

‫‪fueron novecientos treinta anos; y murid.‬‬
‫שני ם‬ ‫ח מ ש‬ ‫ו ן ח י ‪ #-‬ת‬ ‫ו‬ ‫ס‬ ‫ו י מ י ת‪:‬‬
‫‪6Shet vivid ciento cinco anos y engendro‬‬
‫א ת ־ א נ ו ש‪ :‬ז וי חי־‬ ‫ש נ ה ויול ד‬ ‫ו מ א ת‬
‫‪a Enosh.‬‬ ‫‪7Y‬‬ ‫‪vivid Shet, despues de‬‬ ‫י‬ ‫י ־ו!‬ ‫ו‬ ‫‪V:‬‬ ‫‪v‬‬ ‫‪V‬‬ ‫־‬ ‫‪AT T‬‬ ‫“ ‪J‬‬ ‫‪J‬‬

‫ש ב ע‬ ‫א ת ־ א‪ 3‬ו ש‬ ‫הולי דו‬ ‫א ח ר י’‬ ‫‪ $‬ת‬

‫‪engendrar a Enosh, ochocientos siete‬‬ ‫‪VJ‬‬ ‫‪v‬‬ ‫‪J‬‬ ‫•‬ ‫‪I‬‬ ‫‪Ir‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪J v -‬‬ ‫••‬

‫‪anos; y engendro hijos e hijas,‬‬ ‫‪8Todos‬‬ ‫בני ם‬ ‫‪V.• T‬‬

‫ש נ ה ויול ד‬
‫‪V‬‬ ‫ע‬ ‫“‬ ‫‪V‬‬
‫מ או ת‬ ‫‪AT T.‬‬
‫שני ם ו ש מנ ה‬
‫י•‬ ‫‪J V‬‬ ‫‪J‬‬ ‫״‬ ‫‪T‬‬

‫‪los dias de Shet fueron novecientos doce‬‬ ‫ש תי ם‬ ‫*•>‬ ‫‪J‬‬

‫פ ל ־ י מ י ־^ ת‬ ‫״‬ ‫״‬ ‫‪:‬‬ ‫‪T‬‬
‫וי היו‬ ‫‪:‬‬ ‫“ ■‪1‬‬
‫ח‬ ‫ו ב נ ו ת‪:‬‬ ‫‪I T‬‬

‫‪anos; y murid.‬‬ ‫שנ ה‬ ‫‪A T T‬‬

‫מ או ת‬ ‫‪.‬י‬ ‫״‬
‫ו ת ש ע‬ ‫‪J -‬‬ ‫‪J‬‬
‫ש צ ה‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬
‫ע ש ר ה‬ ‫״‬ ‫‪J‬‬ ‫י '‬

‫‪9Enosh vivid noventa a h o sy engendro‬‬ ‫שנ ה‬ ‫‪AT T‬‬

‫ת ש עי ם‬ ‫*‪J‬‬ ‫‪:‬‬ ‫•‬
‫אנו ש‬ ‫‪1.‬‬ ‫‪vs‬‬
‫ט וי חי‬ ‫■ ע‬ ‫‪:‬‬ ‫־‬
‫ס‬ ‫ו י מ י ת‪:‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪T‬‬ ‫”‬

‫‪a Kenan.‬‬ ‫‪10Y‬‬ ‫‪vivid Enosh, despues de‬‬ ‫א ח רי'‬ ‫‪r‬‬

‫אנו ש‬ ‫!‪V‬‬
‫א ת ־ ק י נ ן‪ :‬י וי חי‬
‫* ‪J‬‬ ‫־ ‪:‬‬ ‫‪I IT‬‬ ‫" י‬
‫ויול ד‬ ‫‪V‬‬

‫‪engendrar a Kenan, ochocientos quince‬‬ ‫שנ ה‬ ‫‪T‬‬

‫ע ש ר ה‬ ‫*•‬ ‫‪:‬‬ ‫‪VT‬‬
‫ח מ ש‬ ‫‪ :‬־ ״•>‬ ‫‪I t‬‬
‫א ת־ קינן‬
‫" י‬ ‫‪J‬‬ ‫*‬
‫הו לי דו‬ ‫‪I‬‬ ‫‪V‬‬

‫‪anos; y engendro hijos e hijas.‬‬ ‫‪11Todos‬‬ ‫ש נ ה ו י ו ל ד ב נ י ם ו ב נ ו ת‪:‬‬

‫‪I T‬‬ ‫־‪.‬י‬ ‫‪V‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪T‬‬ ‫־‬ ‫‪A T‬‬ ‫‪T‬‬
‫מ או ת‬ ‫״*‬
‫ו ש מינ ה‬ ‫‪JV‬‬ ‫‪:‬‬

‫‪los dias de Enosh fueron novecientos‬‬ ‫שני ם‬ ‫ח מ ש‬ ‫אנו ש‬ ‫פל־י מי‬ ‫י א ו י ה י ו'‬
‫‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪T‬‬ ‫" ‪J‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪V:‬‬ ‫” ‪J‬‬ ‫‪J‬‬ ‫־־ * ‪T‬‬

‫‪cinco anos; y murid.‬‬ ‫וי חי‬ ‫י ב‬ ‫ס‬ ‫ש נ ה ו י מ י ת‪:‬‬ ‫מ או ת‬ ‫ו ת ש ע‬

‫‪r‬‬ ‫‪I -‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪T‬‬ ‫־‬ ‫‪AT T‬‬ ‫‪v.‬‬ ‫••‬ ‫** ‪J‬‬ ‫‪:‬‬

‫‪12Kenan vivid setenta a n o sy engendro‬‬

‫א ת­‬ ‫‪V‬‬
‫ש נ ה ויול ד‬
‫‪V‬‬ ‫־ ‪V.‬‬ ‫‪A T T‬‬
‫ש ב עי ם‬ ‫'‪1‬‬ ‫י‬ ‫*‬
‫קינן‬
‫‪K‬‬ ‫‪t‬‬ ‫״•!‬

‫‪a Mahalalel. i3Y vivid Kenan, despues‬‬

‫הולי דו‬ ‫א ח רי'‬ ‫קינן‬ ‫וי חי‬ ‫יג‬ ‫מ ה ל ל א ל‪:‬‬
‫‪de engendrar a Mahalalel, ochocientos‬‬ ‫•‬ ‫‪IJ‬‬ ‫‪ : P T‬־ • •‬ ‫‪J‬‬ ‫‪r‬‬ ‫*‬ ‫‪:‬‬ ‫־‬ ‫• •‪I‬‬ ‫‪:‬‬ ‫“‬ ‫“‪” 5 1‬‬

‫ו ש מנ ה‬ ‫ש ד צד ה‬ ‫א ר ב עי ם‬ ‫א ת ־ מ ה ל ל א ל‬
‫‪cuarenta anos; y engendro hijos e hijas.‬‬ ‫‪j v‬‬ ‫‪:‬‬ ‫•‪j‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪:‬‬ ‫־‬ ‫‪v‬‬

‫ש נ ה ו י ו ל ד ‪ J‬ב נ י ם ו ב נ ו ת‪ :‬יד וי היו‬ ‫מ או ת‬

‫‪14 Todos‬‬ ‫‪los‬‬ ‫‪dias‬‬ ‫‪de‬‬ ‫‪Kenan fueron‬‬ ‫• ו ‪:‬‬ ‫־‬ ‫‪I T‬‬ ‫‪ * v‬י*‬ ‫‪-‬‬ ‫‪AT T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫י•‬

‫מ או ת‬ ‫שני ם ו ת ש ע‬ ‫כ ל ־ ן מ י קינן ^ ש ר‬
‫‪novecientos diez anos; y murid.‬‬
‫‪15Mahalalel vivid sesenta y‬‬ ‫‪cinco‬‬ ‫מ ה ל ל א ל ד ח" ‪ J‬מ ש‬ ‫•י‬ ‫!‬ ‫־‬ ‫ר‬ ‫*‪J‬‬ ‫‪S r‬‬ ‫־‬
‫ס טו ו י ח י‬ ‫ש נ ה ו י מ י ת‪:‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪T‬‬ ‫־‬ ‫‪AT T‬‬

‫‪anos y engendro a Yered. 16 Y vivid‬‬ ‫א ת ־י ר ד‪:‬‬ ‫ויול ד‬ ‫שנ ה‬ ‫ן ש שי ם‬ ‫שני ם‬

‫‪Mahalalel,‬‬ ‫‪despues‬‬ ‫‪de‬‬ ‫‪engendrar a‬‬ ‫א ת ־‬ ‫‪V‬‬
‫הולי דו‬
‫‪J‬‬ ‫•‬ ‫‪I‬‬
‫א ח רי‬ ‫‪1-‬‬
‫מ ה ל ל א ל‬ ‫••‬ ‫‪J‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ :‬־‬ ‫‪r‬‬
‫טז ו י ח י‬
‫•‪j‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪Yered,‬‬ ‫‪ochocientos‬‬ ‫‪treinta‬‬ ‫‪anos; y‬‬ ‫שנ ה‬ ‫‪A T T‬‬

‫מ או ת‬ ‫‪V.‬‬ ‫"‬
‫ש צ ה ו ש מינ ה‬
‫‪JV‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬
‫ש ל שי ם‬ ‫*‪J‬‬ ‫‪i‬‬
‫ירד‬ ‫‪W‬‬

‫‪---------------------------------- -- -------------------------------------------- O N K E L O S ------------------------------------------------ :------------------------------‬‬

‫ש נ י ו ן א‪ 1‬ל י ד‬ ‫מ א ה‬ ‫ת מ ני‬ ‫ש ת‬ ‫ד או לי ד י ת‬ ‫ב ת ר‬ ‫א ך ם‬ ‫ש ת‪ :‬י ו ס ו ו י ו מ י‬ ‫ש מי ה‬ ‫לי ה ו ק ך א י ת‬ ‫ך ך מי‬ ‫ב ז ־ מו תי רז‬

‫עו ניו‬ ‫ו ח מ ש‬ ‫מ א ה‬ ‫ש ת‬ ‫ו מי ת‪ :‬ו ו ח י א‬ ‫(}ו נין‬ ‫ו ק נ ל תיו‬ ‫מ א ה‬ ‫ת ש ע‬ ‫ד רוי א‬ ‫אז ־ ם‬ ‫יו מי‬ ‫כ ל‬ ‫ה ו הוו‬ ‫ו ב נן‪:‬‬ ‫ב נין‬
‫חווזוו‬ ‫ו ב נן‪:‬‬ ‫בנ ץ‬ ‫ו או לי ד‬ ‫שנ ץ‬ ‫ו ש ב ע‬ ‫מ א ה‬ ‫ת מ ני‬ ‫אנו ש‬ ‫י ת‬ ‫ך או לי ד‬ ‫ב ת ר‬ ‫ש ת‬ ‫זו חי א‬ ‫א נו ש‪:‬‬ ‫י ת‬ ‫ן או לי ד‬
‫קי נן‪ :‬י ו ח י א‬ ‫י ת‬ ‫ו או לי ד‬ ‫ש נין‬ ‫ת ש עיו‬ ‫אנו ש‬ ‫ט ו חי א‬ ‫ו מי ת‪:‬‬ ‫ש נין‬ ‫ע ש רי‬ ‫ן ת ך תי‬ ‫מ א ה‬ ‫ת ש ע‬ ‫ש ת‬ ‫יו מי‬ ‫כל‬
‫ת ש ע‬ ‫אנו ש‬ ‫כ ל יו מי‬ ‫ב נ ץ ו ב נן‪ :‬י א ו ה ו ו‬ ‫שנ ץ ן או לי ד‬ ‫ע ש‪ .‬ךי‬ ‫מ א ה ו ח מ ש‬ ‫ת מ ני‬ ‫קי נן‬ ‫ד או לי ד י ת‬ ‫ב ת ר‬ ‫אנו ש‬
‫מ ה ל ל א ל‬ ‫ב ת ר ד או לי ד י ת‬ ‫קי נן‬ ‫ע ו חי א‬ ‫מ ה ל ל א ל‪:‬‬ ‫ש נין ו או לי ד י ת‬ ‫ש ב עין‬ ‫קי נן‬ ‫ש נין ו מי ת‪ :‬י ב ו חי א‬ ‫מ א ה ו ח מ ש‬
‫סיו חי א‬ ‫ש נ ץ ו כ (י ת‪:‬‬ ‫ו ע ש ר‬ ‫כ( א ה‬ ‫ת ש ע‬ ‫קי נן‬ ‫פ ל יו מי‬ ‫ב נ ץ ו ב נן‪ :‬י ו ו ה ו ו‬ ‫ש ניו ו או לי ד‬ ‫ן אן ב עיו‬ ‫מ א ה‬ ‫ת מ ני‬
‫שנ ץ‬ ‫מ א ה ו ת ל תיו‬ ‫ת מ ני‬ ‫ד או לי ד י ת י ך ד‬ ‫ב ת ר‬ ‫מ ח ל ל א ל‬ ‫ש נ י ו ו א ו ל י ד י ת י ו ־ ד‪ to :‬ו ח י א‬ ‫ש תיו ו ח מ ש‬ ‫מוי ל ל א ל‬
 6 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T B E R E S H IT 5 :1 7 -2 4 — ‫ י ד כ ד‬: ‫ה‬

engendro hijos e hijas. 17Todos los dias ‫כל־ז מי‬ ‫יז ו י ה י ו‬ :‫ו ב נ ו ת‬ ‫בני ם‬ ‫ויול ד‬
de Mahalalel fueron ochocientos ‫ח מ ש' ו ת ש ע י ם י שנ ה ו ש מנ ה‬ ‫מ ה ל ל& ל‬
noventa y cinco anos; y murid, ‫יח וי חי־י רד‬ ‫ם‬ ‘ :‫ו י מ י ת‬ ‫שנ ה‬ ‫מ או ת‬
18Yered vivid ciento sesenta y dos ‫ש נ ה ויול ד‬ ‫ש תי ם ן ש ש י ם ש נ ה ו מ א ת‬
anos y engendro a Janoj. 19 Y vivid ‫הולי דו‬ ‫א ח ך‬ ‫ י ר ד‬-‫^ ו י ח י‬ :‫א ת ־ ח נו ך‬
Yered, despues de engendrar a Janoj, ‫מ א ו ת '’ ש נ ה ' ו י ו ל ד‬ ‫ש מנ ה‬ ‫א ת־ חנו ך‬
ochocientos anos; y engendro hijos e
‫כז ל ־ ן מ י ־ * ך ד‬ ‫וי היו‬ ‫ " ב‬:‫ו ב נ ו ת‬ ‫בני ם‬
hijas. 20Todos
los dias de Yered fueron
‫שנ ה‬ ‫מ או ת‬ ‫שנ ה ו ת ש ע‬ ‫ש תי ם ו ש שי ם‬
novecientos sesenta y dos anos; y murid.
‫ח מ ש ו ש שי ם‬ ‫חנו ך‬ ‫כ א וי חי‬ ‫ ! ס‬:‫ו י מ ת‬
21Janoj vivid sesenta y cinco anos y
‫ בב וי ת ה ל ך‬:‫א ת ־ מ ת ו ש ל ח‬ ‫ש נ ה ויול ד‬
engendro a Metushelaj. 22Y Janoj
‫א ת ־‬ 1‫ ל י ך‬1‫ח נ ו ך א ת ־ ה א ל י ה י ם א ח ר י ה‬
anduvo con Dios, despues de engendrar
‫ויול ד‬ ‫י שנ ה‬ ‫מ או ת‬ ‫שלי ש‬ ‫מ תו ש ל ח‬
a Metushelaj, trescientos anos; y
‫' ״ וי הי ב ל ־ י מ י ח נ ו ך ח מ ש‬:‫ב נ י ם ו ב נ ו ת‬
engendro hijos e hijas. 23Todos los dias
:‫ש נ ה‬ ‫ו ש ל ש י מ או ת‬ ‫שנ ה‬ ‫ו ש שי ם י‬
de Janoj fueron trescientos sesenta y
cinco anos. 24Janoj anduvo con Dios y ‫א ת ־ ה א ל י ה י ם ו איננו‬
v ‫״‬ : v a* v: it
‫ \ ך ' ח נ ו ך‬j‫כ ד ו י ת ה ”ל‬
1 ^ ‫ ־‬: - : • ‫־־‬.

desaparecio, pues Dios 10 habia tornado. ‫ס‬ :‫א ת ו א ל י ה י ם‬ ‫פי־ללו ח‬

------------------------------------------------------------------------------ O N K E L O S --------------------------------------------------------------------------------

‫מ א ה ו ש תין‬ ‫ו חן א < ך ד‬ ‫י ח‬ :‫ש ני ו ו מי ת‬ ‫מ א ה ו ת ש ע ץ ו ח מ ש‬ ‫ת מ ני‬ ‫מ ה ל ל א ל‬ ‫כ ל יו מי‬ ‫ו רזיו‬ ‫יז‬ :‫ב נ י ו ו ב נ ו‬ ‫ו או לי ד‬

‫כו סוו‬ :‫ב נ י ן ו ב נן‬ ‫ש ניו ו א ו לי ד‬ ‫מ א ה‬ ‫ת מ ני‬ ‫חנו ך‬ ‫ך או לי ד י ת‬ ‫ב ת ר‬ ‫ י ט ו ח י א י ך ד‬:‫ס נו ך‬ ‫ש נין ו או לי ד י ת‬ ‫ו ת ך ת ץ‬
:‫מ תו ש ל ח‬ ‫ש ניו ו או לי ד י ת‬ ‫ש תיו ו ח מ ש‬ ‫חנו ך‬ ‫כ א ווזי א‬ :‫ש ניו י מי ת‬ ‫ו ש תיו ן ת ך ת ץ‬ ‫מ א ה‬ ‫ת ש ע‬ ‫יו מי י ר ד‬ ‫כל‬
‫כ ל יו מי‬ ‫ו הו ה‬ ‫כג‬ :‫ב נ ץ ו ב נו‬ ‫ש ניו ו או לי ד‬ ‫מ א ה‬ ‫כ < תו ש ל ח זז ל ת‬ ‫ד או לי ד י ת‬ ‫ב ת ר‬ ‫דיי‬ ‫ב ד ח ל ת א‬ ‫חנו ך‬ ‫ו ה לי ך‬ ‫כ ב‬

:‫יי‬ ‫י תי ה‬ ‫א מי ת‬ )‫( ל א‬ ‫א רי‬ ‫ו לי תו הי‬ ‫דין‬ ‫ב ד ח ל ת א‬ ‫חנו ך‬ ‫כ ל ו ה לי ך‬ :‫וניו‬£‫י‬ \ ‫ו ח מ (׳‬ ‫ו ש תיו‬ ‫מ א ה‬ ‫ת ל ת‬ ‫חנו ך‬
--------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ----------------------------------------------------------------------------------

‫ל מ ל או ת‬ ,‫ב ע ו ל ם‬ ‫ו איננו‬ ‫ל כ תו ב‬ ,‫ב מ י ת ת ו‬ ‫ל שו ב‬ ‫ב ד ע תו‬ ‫הי ה ו ק ל‬ ‫צ ךי ק‬ .‫ח נ ו ך‬ ‫(יי) וי ת ה ל ך‬

‫לו ק ח‬ ‫הנני‬ ‫כ מו‬ .,‫ ל פ נ י ז מ נ ו‬. ‫ פ י ל ק ח א ת ו‬:‫שנ ו ־ תי ו‬ ,‫ה ו א ו ס ל ק ו‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫מ ה ר‬ , ‫ ל פ י כ ך‬.‫ל ה ך ש י ע‬

:‫ ט ז ו‬:‫כ ד‬ ‫(י חז ק א ל‬ ‫ב מג פ ה‬ ‫עיני ך‬ ‫מןו מ ד‬ ‫א ת‬ ‫מ מ ך‬ ‫ה כ תו ב‬ ‫ש שנ ה‬ ‫ת הו‬ .‫ז מ נ ו‬ ‫קו ד ם‬ ‫ו ה מי תו‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

24. ‫ וי ת ה ל ך חנו ך‬/ ja n o j a n d u v o . E l e r a u n h o m b r e ju s to , p e r o s u m e n te e r a f a c ilm e n te in d u c

a d e s v i a r s e d e la s e n d a c o r r e c ta y h a c e r e l m a l. P o r 10 t a n t o , e l S a n t o - b e n d i t o e s - s e a p r e s u r o a
a p a r t a r l o d e e s te m u n d o h a c i e n d o l e m o r i r a n t e s d e c u m p l i r s u t i e m p o . Y e s p o r e s o q u e la
E s c r i t u r a c a m b i 6 la e x p r e s i6 n u s u a l q u e u tiliz a p a r a r e f e r ir s e a s u m u e r t e , e s c r i b i e n d o e n e s te c a s o
q u e “ n o e s t u v o ” e n e l m u n d o p a r a c o m p l e t a r s u s a n o s . 3'15

‫ פ י ל ק ח א ת ו׳‬/P U E S [DIOS] l o HABIA t o m a d o . A n t e s d e t i e m p o . E i g u a l m e n t e v e m o s q u e la e x p r e s i o n

“ to m a r ” t a m b i e n c o n n o ta m o r ir a n te s d e tie m p o e n e l v e r s ic u lo : “ V o y a t o m a r [‫ ] ל ו ק ח‬d e t i la d e l i c i a
d e t u s o j o s p o r m e d i o d e u n a p l a g a . ” 346

3 4 5. Bereshit Rabd 2 5 :1 . E n v e z d e d e c ir q u e d e sa p a re c io d e l m u n d o . S e g u n la tra d ic i6 n , Ja no j

“ m u rio ” c o m o h iz o c on lo s d e m a s, a q u i la T o ra e n tro v iv o al gan eden, el J a rd in d e E d e n , el lu g a r
lite ra lm e n te d ic e c o n re sp e c to a el ‫ ו א י נ נ ו‬, “y no d e stin a d o a lo s h o m b re s ju s to s (Najalat Yaacob).

e stu v o ” , con e llo im p lic a n d o que su b ita m e n te 3 4 6 . Yejezkel 2 4 :1 6 .

5 :2 5 -2 9 — ‫ כ ה ־ כ ט‬: ‫ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 70

25Metushelaj vivid ciento ochenta y ‫וז מני ם‬ ‫ש ב ע‬ ‫מ ת ו ש ל ח‬ ‫שמעי כ ה וי חי‬

siete anos y engendro a Lemej. 26 Y vivid :‫א ת ׳ ־ ל מ ך‬ ‫ויולד‬ ‫ש נ ה‬ ‫ו מ א ת‬ ‫ש נ ה‬
Metushelaj, despues de engendrar a - ‫ז^ ת‬ \ ‫כי ו י ח י מ ת ן ^ ל ח א ך ן ף‬
Lemej, setecientos ochenta y dos anos; y J \ !“ . " v : ! 1
engendr6 Hijos e Ujas. - Todos ,os / a s ‫ ״‬Sf " ^ ‫״ ״‬ ‫ל« י‬
de Metushelaj fueron novecientos ‫כז‬ ‫ש נ ה ויולד בנים‬ ‫ ת‬1‫מ א‬
sesenta y nueve anos; y murid.
‫׳‬ ‫׳‬ *‫• ׳‬
‫ש נ ה‬T T
‫ו ש ש י ם‬
• ‫י‬ «
‫ת ש ע‬ >‫י י‬
‫מ ת ו ש ל ח‬
”* V ;
<‫פ ל ־< מ‬
J M J T

28Lemej vivid ciento ochenta y dos ‫כ ח ןיךןי־‬ ‫ק‬ :‫ש נ ה ו י מ י ת‬ ‫מ א ו ת‬ ‫ו ת ש ע‬

anos y engendro un h ijo .29 y iiamd su ‫ל מ ך ש ת י ם ו ש מ י נ י ם ש נ ה ן מ א ת '^ נ ה‬
nombre Noaj, diciendo: ‘‘Este nos . ‫" ״‬.‫ י‬: '!‫ ״ '־ ־‬l !:‫״‬
‫א ת ״ ש מ ו נ ח‬ ‫ כ ט ו י ק ר א‬:‫ו י ו ל ד ב ז‬ ,
alrnara de nuestra labor y del pesar ‫־־‬/ =‫ י ׳‬, •;‫״‬ ••‫־< ־‬
de nuestras manos a causa de la ‫ א מ ר ז ה‬..

tierra, a 1a que ei Etem o m aidijo. ‫״‬ ♦‫י ה [ ה‬ ‫א ד ר ה‬ ‫א ש ר‬ ‫מ ן ׳ ה א ך מ ה‬ ‫ן ד* נ ו‬

, o nk e l 6s
‫ש ב ע כי א ה ן ת מ גין‬ ‫ כ י ו ח ן א מ ת ו ש ל ח ב ת ר ד א ו ל י ד י ת ל מ ך‬:‫כ ה ו ח י א מ ת ו ש ל ח מ א ה ן ת מ נ י ו י ש ב ע ש ני ן ן א ו ל י ד י ת ל מ ך‬
‫ כ ח ו ר ו י א ל פ ( ך כ ( א ה ן ת כ < נין‬: ‫ מ ו ה ו ו ב ל י ו מ י מ ת ו ש ל ח ת ש ע מ א ה ו ש י נ י ו ו ת ש ע ש נ י ן ו מ י ת‬: ‫ן ת ך ת י ו ש נ י ן ן א ו ל י ד ב נ י ן ו ב נ ן‬
:‫ש מ י ה ני ס ל מ י מ ר ד י ו י נ ח מ נ נ א מ ע ו ב ד נ א ו כ ( ל א ו ת י ך נ א מ ן א ת נ א ד י ל ט ט ה י י‬ ‫ כ ט ו ק ך א י ת‬:‫ש ני ו ן א ו ל י ד ב ר‬ ‫ן ת ך תיו‬

-------------------------------------------------------------------- RASHi --------------------- ‫י‬

‫א ד ם‬ ‫ ט> ז ה ן ך ך ך ך י ם כ ש ז ו ך ע י ם ח ט י ם מ ק ל ל ת ו ש ל‬3< : ‫ה ע ו ל ם‬ ‫ ש מ מ נ ו נ ב נ ה‬.‫(הח> ו י ו ל ד בן‬

‫ואם‬ . ‫ ת ה ו י נ ח מ נ ו‬. ‫ ו ב י מ י ני ח נ ח ה‬, ‫ ע ד ש ל א ה ו ־ א ש ו ן‬.‫י ד י נ ו‬ ‫ י נ ח מ מ נ ו א ת ע צ ב ו ן‬.‫ינחמנו‬
‫נופל‬ ‫ט ע ם הלשון‬ ‫ אין‬,‫ת פ ך ש ה ו פך‬ ‫מ ח ל י ש ה ןהוא ל א‬ ‫ב א נח ל א הי ה ל ה ם פלי‬
:‫ל ק ר ו ת ש מ ן מ נ ח ם‬ ‫ה ש ם ו א ת ה צריך‬ ‫מוציאה קוצים על‬ ‫ ן ה י ת ה ה א ר ץ‬.‫הכין ל ה ם‬
--------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASHI --------------------------------------------------------
28. ‫ ויו ל ד ג ן‬/ y 8 n g 8 n q r 6 u n h i j o . D e l c u a l f u e c o n s t r u i d o } ‫ [ נ ג נ ה‬e l m u n d o . 347

29. ‫ינ ח מנו‬ ‫ז ה‬ / 8 s t 8 n o s Q l iv iQ r Q . Esta frase significa: el nos dard alivio ]‫ [ י נ ח מ מ נ ו‬del pesar de
nuestras m a n o s.348 A n tes de que Noaj llegase, los seres humanos no contaban con herram ientas
de Iabranza, y el se las fabrico. La tierra hacia crecer zarzas y abrojos cuando sem braban trigo
debido a la m aldicion decretada sobre Adam , pero en tiem pos de N6aj la tierra descans6 .349 Este
es el significado del termino ‫ י נ ח מ נ ו‬, derivado de la expresi6n ‫ ינ ח מ ט נ ו‬. Pero si no se 10 explica de
este m odo, el sign ifica do del term ino ‫ ע רו מ ה ו‬no se c o r r e s p o n d e d con el nom bre ‫ נ ח‬, N6aj, y en
vez de este nombre se le debi6 haber llam ado ‫ מ נ ח ם‬, Menajem . 350

3 4 7 . Tanjumd 11. L a p a la b r a ‫ ב ן‬, h ijo , p ro c e d e d e la d o lo r d el e sfu e rz o d e su s m a n o s.

m is m a r a iz q u e ‫ ב נ ה‬, c o n s tr u ir , e d ific a r. E n e s te ca so , 3 4 9 . S u p a d re le p u s o e s te n o m b re p o rq u e N o aj
el h e c h o d e m e n c io n a r q u e e n g e n d r6 “ u n h ijo ” en habi'a n a c id o c ir c u n c id a d o , y p o r tr a d itio n d e sd e
v e z d e d ir e c ta m e n te d e c ir q u e “ e n g e n d ro a N o a j” , A dam sabi'an que cuando n a c ie r a un nifio
c o m o e n lo s d e m a s c a s o s , a lu d e al h e c h o d e q u e el c irc u n c id a d o c e s a ria la m a ld ic i6 n q u e p e sa b a so b re
m undo se ria c o n s tr u id o a p a r tir de 61 (Sifte la tie r r a (Dibre David).
Jajamim).
350. Tanjumd 11. Si e s q u e s e e x p lic a el te rm in o
3 48 . ‫י נ ח מ נ ו‬ e s u n a e x p re s io n c o m p u e s ta d e las ‫ י נ ח מ נ ו‬c o m o d e riv a d o d e la r a iz ‫ נ ח ם‬, q u e sig n if ic a
p a la b r a s ‫מ מ נ ו‬ ‫ ן נ ח‬, cu y o s ig n ific a d o lite ra l se ria comolar. El no m bre ‫מנ ח ם‬ sig n if ic a “el que
“ a liv ia r a [‫ ] י נ ח‬d e n o s o tr o s ” [‫] מ מ נ ו‬, re fir ie n d o s e al c o n su e la ” .
 71 / B E R E S H I T — P A R A S H A T B E R E S H IT 5 :3 0 -6 :1 — ‫ א‬: ‫ ל ־ ו‬: ‫ה‬

3‫ ״‬Y vivid Lemej, despues de engendrar a ‫א ת־ני ח‬ ‫הוליךו‬ '‫א ח רי‬ ‫וז חי־ל מך‬ ‫ל‬
Noaj, quinientos noventa y cinco anos; y ‫שנ ה‬ ‫מ אי ת‬ ‫שנ ה ו ח מ ש‬ ‫ח מ ש ו ת ש עי ם‬
engendro hijos e hijas. 31Todos los dias
T 1 ST ‫«י‬ ‫•״‬ ‫ “ • * ע‬:!‫־ ־‬ T T ^ : ‫״‬ : > ’»

‫פל־י מי־‬ ‫לא ר הי‬ :‫ו ב נו ת‬ ‫בני ם‬ ‫ויול ד‬

de Lemej fueron setecientos setenta y
‫מ או ת‬ ‫שנ ה ו ש ב ע‬ ‫ש ב ע ן שבי עי ם‬ ‫^ מ ך‬
siete anos; y murid. 32Cuando Noaj tenia
quinientos anos de edad, Noaj engendro ‫ב ך ח מ ש‬ ‫ל ב וי הי־נ ח‬ ‫ם‬ :‫ש נ ה ו י מ י ת‬
a Shem, a Jam, y a Yefet. ‫א ת ־ ש ם א ת־וז ם‬
JT V ‫י‬.‫״‬ V
‫ש נ ה ו י ו ל ד ני ח‬
‫־‬ V J ‫־‬ AT T
‫מ או ת‬ V. ‫*־‬

:‫ו א ת ־י פ ת‬
Capi t ul o 6 ‫פ ר קו‬ "‫ז‬ ‘‫י‬
1Y sucedio que cuando los hombres ‫לרי ב‬ ‫ה א ד ם‬ ‫פי־ ה ח ל‬ '‫ו י ה י‬ ‫א‬
comenzaron a multiplicarse sobre la . .
superficie de la tierra y les nacieron hijas, : Oi l ? ‫ה א ד מ ה ו בנו ת י ל דו‬ ‫ע ל ״ פני‬
o n k e iA s —
‫כ ל‬ ‫ל א ו הוו‬ :‫ו ב נן‬ ‫ב נין‬ ‫ו או לי ד‬ ‫(׳ ו נ ץ‬ ‫ו ח מ ש‬ ‫ו ת ש עין‬ ‫מ א ה‬ ‫ח מ ש‬ ‫ני ח‬ ‫י ת‬ ‫ד או לי ד‬ ‫ב ת ר‬ ‫ל מן ־‬ ‫ל ו חי א‬
‫לת‬ ‫ני ח‬ ‫ו או לי ד‬ ‫ש נין‬ ‫מ א ה‬ ‫ח מ ש‬ ‫ב ר‬ ‫ני ח‬ ‫ל ב ו הו ה‬ :‫ו מי ת‬ ‫ש נין‬ ‫ו ש ב ע‬ ‫ו ר ב עיו‬ ‫מ א ה‬ ‫ג׳ ו ב ע‬ ‫ל מ ך‬ ‫יו מי‬
:‫ל ה ון‬ ‫א תן לי דו‬ ‫ו בנ ת א‬ ‫א ך ץ א‬ ‫א פי‬ ‫יג ל‬ ‫ל מ ס גי‬ ‫אנ( ץ א‬ ‫ב ני‬ ‫ש רי או‬ ‫כ ד‬ ‫א ו הו ה‬ :‫י פ ת‬ ‫וי ת‬ ‫ח ם‬ ‫י ת‬ ‫(ץם‬

------------- ------------------------------------------------------ RASIII

,‫ה מ ב ו ל‬ ‫ל פני‬ ‫ך או י ל עונ שין‬ ‫ש ב בניו‬ ‫ה ג דו ל‬ ‫יפ ת‬ ‫ מ ה ט ע ם כ ל‬, ‫ א מ ר ר ב י י ו ן ן‬. ‫ ת ש נ ה‬1‫< לג> ג ן ח מ ש מ א‬
,‫ ס‬: ‫ש נ ה י מ ו ת (י ש עי ה ס ה‬ ‫מ א ה‬ ‫ כ י ה נ ע ר ב ן‬:‫ך כ ת י ב‬ ?‫מ א ו ת‬ ‫ל ח מ ש‬ ‫ת ה‬ ‫שנ ה‬ ‫ל מ א ה‬ ‫הו לי דו‬ ‫ה דו רו ת‬
‫ א ת‬0 ‫ א ת ש‬: ‫ ו כ ו ל פ נ י מ ת ן ת ו ך ה‬.‫ך א ו י ל ע ו נ ש א ג ת י ד‬ ‫ יי א ב דו‬,‫ה ם‬ ‫א ם ך ש עי ם‬ :‫ב ר ו ך ה ו א‬ ‫א מ ר ה ק דו ש‬
‫א ל א ב ת ח ל ה‬ TT
‫ ו ה ל א י פ ת ה ג ד ו ל ה ו א י‬.‫ו א ת י פ ת‬
. . - T V ‫־‬ v V ‫ ־‬1 ‫־‬ V T V I
0‫ח‬‫ז‬
‫א ט רי ח‬ ,‫ה ם‬ ‫צ די קי ם‬ ‫ ו א ם‬.‫ב מ ל ם ו ר ע ל צ ד י ק ז ה‬
‫כ ש הו א‬ ‫צ די ק ןנו ל ד‬ ‫ש הו א‬ ‫ש ם‬ ‫א ת‬ ‫ ך ש‬1‫ד‬ ‫א ת ה‬ ^‫מ ע י נ ו ו ל א‬ ‫א ת‬ ‫כ ב ש‬ .‫ה ו ־ ב ה‬ ‫ת בו ת‬ ‫ל^ שו ת‬ ‫י ליו‬
:‫מ מ נ ו ו כ ו' ב ב ר א ש י ת ר ב ה‬ ‫מ הו ל ו ש א ב ר ה ם י צ א‬ ‫של א י ה א‬
‫ן‬. . V
‫שנ ה כ די‬
. . . T T
‫מ או ת‬ 1‫״‬
‫ש הי ה ח מ ש‬
•• ‫־‬ T T V
‫הו לי ד ע ר‬ ■

TRADUCC16NDE RASHI
32. ‫ ת ש נ ה‬1‫ ג ן ח מ ש מ א‬/ q u i n i e n t o s a n o s d e e d a d . Rabf Y uddn dijo: ^Por qu 6 todas las otras
generaciones procrearon aproximadamente a los cien afios d e edad y esta ge!1eraci6n, - e s decir,
N 6aj m ism o- solamente procre6 a los quinientos aiios? La respuesta es que el Santo -b e n d ito e s -
dijo: “Si los hijos de N 6aj son m alvados, perecerAn en el agua y ser£ m alo para este justo; y si
son justos, 10 m olestarg al hacer muchas areas.” Por consiguiente, D ios retuvo la capacidad de
procrear de N 6aj y 6ste solam ente procre 6 hasta los quinientos aiios de edad, con el prop 6sito
de que Y efet, el m£s grande de sus hijos, no llegara a la edad de hacerse acreedor al castigo
divino antes del diluvio, com o se declara: “Pues el m£s joven m orir£ a los cien afios ” , 351 10 cual
quiere decir que en el futuro, despu6s de la llegada del Mesfas, s610 a partir de esa edad el ser humano
se hara acreedor al castigo. Y asf tambi6n fue antes de la entreg a de la T or &.352
‫ ו א ת י פ ת‬0 ‫ א ת ש ם א ת ח‬/ a s h e m , a j a m y a y e f e t . Pero ^acaso Ydfet no era el m ayor, y por tanto
se le debi 6 haber mencionado al principio? Sin em bargo, prim eram ente habi'a que m encionar a
Shem porque era un var6n justo y habia nacido circuncidado, y de 61 descen di 6 A braham , etc.
Asf se declara en el midrash Bereshit Rabd . 353

3 5 1 . Yeshayahu 6 5 :2 0 . a n o s. A p a r tir d e e n to n c e s la e d a d p a ra s e r a c re e d o r

3 5 2. Bereshit Raba 2 6 :2 . D e sd e la C re a c io n h a s ta al c a s tiS ° e s d e v e in te a fios• V e r al r e s P e c t0 el

el D ilu v io , la e d a d a p a rtir d e la c u a l el in d iv id u o se tra ta d o ta lm u d ic o Shabat 8 9b.
h a c ia a c re e d o r a u n c a stig o del C ie lo e ra d e c ie n 3 5 3 . Bereshit Rabd 2 6 :2 .
6 :2 — ‫ ב‬:‫ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 72

1!os hijos de 10s poderosos vieron a ‫א ת ״ ב נ ו ת‬ '‫בני ״ ה א ל הי ם‬ ‫וי ר או‬ ‫ב‬

las hijas de los hombres, cuando eran ‘‫י‬ ‫י‬ ‫" ״‬ ' ' '
t. . > t . . 1
bellas, y tomaron para si mujeres □ ‫ ק ח ו ל ה‬-‫ט ב ת ה נ ה ל י‬
‫׳‬ ‫י‬1
□ ‫ה א ד‬ ■‫׳‬ ■ T V T < P i • ‫־‬ ir /> " >. J• T T IT

• ONKEL6S
‫ ב נ י ך ב ך ב י א י ת ב נ ת א נ ש א א ר י ש פ י ך ן א נ י ן ו נ ס י ב ו ל ה ו ן נ ש י ן‬1‫ב ו ח ז‬
RASIlf ;

‫ א ת ה‬:‫ ה ה י ו כ י ח‬, ‫מ ת ת‬ ‫ש ב מ ק ו ־ א לי^י־ו‬ ‫א ל הי ם‬ :‫ ד ב ר א ח ר‬. ‫ ב נ י ה ש ו ־ י ם ו ה ש ו פ ט י ם‬.‫ ב גי ה א ל ה י מ‬w

‫ ר א ה נ ת ת י ך א ל ו ז י ם‬,(w n ‫ת ה י ה ל ו ל א ל ה י ם ( ש מ ו ת‬
. VI ‫׳‬ ‫י‬ * ‫ן‬ ‫״‬ I • ” V ‫ן‬ •
‫ ה ם ה ש ר י ם ה הו ל כ י ם ב ש לי חו תו‬,‫בני ה א ל ה י ם‬
« 1 ‫י‬ • | “ * T ‫־‬ ” • VI T •• S

.‫ט ב ת כ ת י ב‬ ‫א מ ר ר בי י ח ץ‬ .‫ פי טי בי ת ה נ ה‬:>‫ א‬:‫( ש ם •ז‬ ‫כל‬ .‫ב ה ם‬ ‫מ א ר בי ם‬ ‫היו‬ ‫ח ם‬ ‫א ף‬ .‫מ ק ו ם‬ ‫של‬

TRADUCC16N DE RASIlf

6
2 . ‫ ב נ י ה א ל הי כ ז‬/ l o s i i i j o s d e l o s p o d e r o s o s . E n este contexto, esta expresidn se refiere a los hijos
de los nobles y de los ju e c e s .354 {Segun otra explicaci6n, la expresidn ‫ ג נ י ה א ל ר!י ם‬se refiere a los
Angeles que son en viad os en misitin por el O mnipresente; tam bien ellos se m ezclaron con
e lla s.}355 E l nombre ‫ א ל י ל י ם‬en la Escritura siem pre denota autoridad, s e f io r f o , y los siguientes
versiculos 10 dem uestra n: “Y tu seras autoridad [‫ ] ל א ל ה י ם‬para 61” ; 356 “m ira, te he hecho amo
[‫ ] א לי הי ם‬d e l Fara6n.” 357
‫ פ י טי בי ת ה נ ה‬/C U A N D O 8 r Q n BELLAS. R abi Yudim dijo: EsW escrito ‫ ט ב ת‬sin la letra 358. ‫ ו‬Esto alude

3 5 4 . Bereshit Rabd 2 6 :5 . S ig u ie n d o e sta p rim e ra d e los id o la tra s. C u a n d o se r e f ie r e a se re s h u m a n o s

e x p lic a c i6 n d e R a s h i, e n e l te x to d e la T o rd h e m o s in d ica su p o sic i6 n d e a u to rid a d so b re o tro s, y p o r
tr a d u c id o la e x p r e s io n ‫ ב נ י ה א ל ר ז י ם‬p o r “ h ijo s d e los e llo fre c u e n te m e n te e s u tiliz a d o p a ra d e sig n a r a los
p o d e ro so s ” . E l T a rg u m l a tra d u c e e n u n se n tid o ju e c e s, c o m o p o r e je m p lo e n Shem ot 2 2 :8 , 2 6 . S eg un
sim ila r, “ h ijo s d e lo s p o te n ta d o s [0 n o b le s ]” . el c o m e n ta rio d e l Gur Arye a Bereshit 2 :5 , e n la

3 5 5 . Pirke d ’R abl E liezer 2 2. E s ta se g u n d a T o rd se u tiliz a la fo rm a p lu ra l ‫( א ל ה י ם‬a p lic a d o ta n to

in te rp re ta c io n se c o r r e s p o n d e c o n e l c o m e n ta rio q u e
R a sh i h a c e a Bemidbar 1 3 :3 3 . A lii s e n a la q u e los
g ig a n te s e ra n h ijo s d e la u n io n e n tr e lo s a n g e le s
S h a m ja z a i y A z a e l - q u i e n e s h a b ia n c a id o d el C ie lo
en la e p o c a d e la g e n e r a c io n d e E n o s h - y la s h ija s
de lo s h o m b re s. Segun e s ta in te r p re ta c io n ,
e x p re s io n ‫ י ם‬1‫ ן נ י ה א ל ר‬h a b r i a q u e e n te n d e rla “ h ijo s
d e D io s ” , e n r e f e r e n c ia a e s to s a n g e le s. [E n a lg u n a s
e d ic io n e s e s te c o m e n ta r io d e R a sh i n o a p a re c e .]
a la d iv in id a d c o m o a s e re s h u m a n o s ) e n v e z d e la
sin g u la r p a ra in d ic a r el h e c h o d e q u e se d is p o n e de
la c a p a c id a d d e u tiliz a tio n y g o b ie rn o d e multiples
poderes p a r a e je rc e r el j u ic io y la a u to rid a d . E n el
caso d e D io s, n o im p lic a u n a p lu ra lid a d e n si m ism o ,
la sino el d o m in io d e fu e rz a s d iv e r sa s. P o r e llo , e n el
Shemd Israel su s ig n ific a d o e s , se g u n lo s S a b io s,
q u e D io s e s el “A m o d e to d a s la s fu e rz a s y p o d e re s”
q ue h a y e n el u n iv e rso .

3 5 6 . Shem ot 4 :1 6 . 358. L a le c tu ra v o c a liz a d a e s ‫ ט ו ב ת‬, u n a d je tiv o

3 5 7 . Shem ot 7 :1 . E l n o m b r e ‫( א ל ה י ם‬p lu ra l d e ‫) א ל ו ה‬ p lu ra l c o n c o n n o ta c io n d e “ a rr e g la d a s” . A h o ra b ie n ,

e n te r m in o s g e n e ra le s s ig n if ic a senorio, autoridad, p o r el h e c h o d e e s ta e sc rito e n fo rm a d e f e c t i v a , ‫ ט ב ת‬,

poder. D e p e n d ie n d o d e l c o n te x to , p u e d e re fe rir se a h o m ile tic a m e n te s e 10 in te rp re ta c o m o si se tra ta s e

D io s m is m o o a u n a a u to r id a d te rre n a l. C u a n d o se de un v e rb o p r e te rito p lu sc u a m p e rfe c to [‫] ט ב ת‬,

r e fie re a D io s , in d ic a u n atributo (p o r o p o sic io n a
‫ י ה ו ה‬, q u e e s S u N o m b r e p ro p io ): el h e c h o d e q u e E l
e s el “ S e n o r” o m a x im o p o d e r y a u to rid a d e n el
m u n d o ; p o r e s o ta m b ie n e s ta in tim a m e n te lig a d o al
c o n c e p to d e ju icio , ta l c o m o R a sh i se n a la e n e l v.
2 :5 . P o r e x te n sio n , ta m b ie n e s a p lic a d o a lo s d io se s
im p lic a n d o a si q u e a h o r a e s ta b a n a rre g la d a s , p e ro
h u b o u n m o m e n to e n el p a s a d o q u e n o 10 e sta b a n .
P o r e s ta ra z o n , e s te v e rb o u n id o al v o c a b lo ‫[ פ י‬q u e
aqui tie n e la a c e p c io n d e “ c u a n d o ” ] n o s in d ic a un
c a m b io d e c o n d ic i6 n d e l m o m e n to e n q u e n o e ra n
“b u e n a s” al q u e si 10 e ra n : c u a n d o la s a rre g la b a n o
7 3 / B E R E S H I T — P A R A S H A T B E R E S H IT 6 :3 — ‫ ג‬:‫י‬

de todo 10 que escogieron. 3Entonces flfrP

T :
‫וי א מ ר‬
V J ‫״‬
‫ג‬ :‫ב ח רו‬
IT T
‫א ש ר‬
‫־־‬:
‫מ כ ל‬
•

el Eterno dijo: “No contendera Mi ?,!‫ל א ״י ד‬ ‫באד ם‬ ‫רו חי‬

espiritu p o r el hombre por mucho 7 '■ TT ‫״‬ >‫י‬ I t !
tiempo, puesto que tambien el es carne, ‫{נ ״ א‬ ‫ב ש ר ב שג ם‬ ‫הו א‬ }□ ‫ב ש ג‬
o n k 8 l 6 s

‫ ך מ י‬$ ‫ר׳ ד י ן‬ ‫בי ש א‬ ‫ך ך א‬ ‫ל א י ת קיי ם‬ ‫ ג ו א כ< ר יי‬: ‫א ת ך ע י א ו‬ <‫כ< פ' ל ך‬

‫י הי ב ת‬ ‫אן כ א‬ ‫בי שי א‬ ‫ו עו ב די הון‬ ‫ב ש ר א‬ ‫ך אנון‬ ‫ב ךי ל‬ ‫ל ע ל ם‬

RA SH I

‫ב רו חי‬ m ‫מ דוין‬ ‫ז הי ה‬ ‫ל א‬ .‫ל ר ח ם‬ ‫ן א ם‬ ‫ל הנ חי ת‬ ,‫ל ח ו פ ה‬ ‫ל בנ ם‬ ‫מ קו ש ט ת‬ ‫או ת ה‬ ‫מ טי ביו‬ ‫כ ש היו‬

1‫ כ מ‬5 .‫עי ר‬T ‫ב‬T ‫ ב ש ג ם ה ו א‬: ‫י מ י ם‬T ‫ל א ו ר י ך‬j ‫מ ר‬T ‫ כ ל ו‬, ‫ל ם‬T ‫ל ע ו‬I
‫־‬ ‫־‬ I * V i
‫ ״ א׳ ף‬.‫ ח ת‬T ‫ ב‬T ‫ר‬V ‫ש‬- !‫ ה ; ■מ פי ל א‬T‫ ח' ל‬i ‫ת‬ ‫ל ה‬T ‫ *ע‬,I ‫נ ס ו ב ו‬T ‫ כ‬J‫ו ל ' נ‬. ‫ ד‬T ‫ ג‬T‫ ה‬T‫ה י‬

‫ש הו א‬ ‫בו‬ ‫■ז א ת‬ ‫שג ם‬ ‫ב ש בי ל‬ ‫כ לו מ ר‬ ,‫ב ש ג ם‬ ‫ «> ל א♦ דון ו ו ח י‬: ‫ה ז כ ר ן ה ב ה מ ה‬ ‫א ף‬ ‫ב ע ל‬ ‫ב עו ל ת‬

‫א ם‬ ‫ ו מ ה‬.‫ל פ נ י‬ ‫אינו נ כנ ע‬ ‫כן‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ ן א ף‬,‫ב ש ר‬ :‫ה א ך ם‬ ‫ב ש בי ל‬ ‫רו חי ^ לי‬ ‫ ל א י ת ך ע ם ן י ף י ב‬.‫ב א ד ם‬

‫ש ק מ תי‬ ‫ע ד‬ ,‫ב ו‬ ‫כיו צ א‬ ?‫ק ש ה‬ ‫ך ב ר‬ ‫או‬ ‫א ש‬ ‫י הי ה‬ ‫א ם‬ ‫ב ק ך בי‬ ‫רו חי נ דון‬ ‫הנ ה‬ .‫ל א ו ך ך י מ י ם‬ .‫ל ע ל ם‬

T R A D U C C 16N D E R A SH I “

a que cuando arreglaban a la novia, adornada para entrar al tdlam o \jupa], venia uno de los
nobles y la tom aba prim ero.359

‫ גו כי ל אי^ ל ג ח ר ו‬/ D E TODO l o q u e ESCOGIERON. Incluso a las m ujeres casadas, a los varones y a los
animales dom £sticos.360

3. ‫ל א י ד ו ן ר ו חי ב א ך ם‬ / N O c o n t e n d e r a M l ESPIRITU p o r e l h o m b r e . Es decir, no se indig

a g ita ri M i espiritu a causa del hom bre.361

‫ ל עלם‬/ po r m u c h o t ie m po . Esta expresi6n significa aquf por un largo tiem po. H e aqui que M i
espiritu se debatia en M i interior acerca de si destruir a la humanidad 0 apiadarse de ella; este
debate no existira en M i espiritu ‫ ל ע ל ם‬, es decir, por un largo tiem po .362

‫ ב ש ג ם הו א ב ש ר‬/ pu e st o q u e t a m b ie n e l e s c a r n e . El vocablo ‫ ב ש ג ם‬es equivalente en significado

a 363. ‫ ג ^ ג ם‬Dios queria decir: “Pues tambien esto hay en 61, el hecho de que es de carne, y a pesar
de ello no se som ete ante Mi. ^,Y que pasaria si fuera fuego o alguna sustancia mas resistente?
,‫׳‬,Que no seria capaz de hacer?‫ ״‬Similar a este caso tenemos el versiculo: “H asta que m e levante

e m b e lle c ia n [‫] מ ט י ב י ם‬ p a ra el talam o . Un c aso c o n te n d e r a con el h o m b re ” , sin o a c a u sa d e el.

sim ila r 10 h a lla m o s e n el v. 2 3 :1 0 , a p ro p o s ito del
3 6 2. E n e s te c a so , ‫ ל עי ל ם‬n o s ig n if ic a “ e te rn a m e n te ” ,
v e rb o ‫( י ש ב‬Sifte Jajamim).
c o m o e n o tr o s v e r sic u lo s. L a fra s e q u ie re d e c ir q u e
359. Bereshit Rabd 2 6 :5 . R e s u lta in te re sa n te h a c e r h a sta a h o ra D io s se h a b ia “ d e b a tid o ” e n S u in te rio r
n o ta r qu e e sta c o stu m b re se sig u io p ra c tic a n d o en e n tre d e stru ir lo s o n o . P e ro a h o ra d e c id io q u e e s te
E u ro p a e n m u c h a s re g io n e s in c lu so h a sta la e d a d d e b a te in te rn o y a n o se g u ir ia p o r m u c h o tie m p o ,
m e d ia. La lla m a b a n “ d e re c h o d e p e rn a d a ” . E n sin o q u e le s d a ria c ie n to v e in te a n o s m a s p a ra q u e
A m e ric a , lo s e s p a n o le s la sig u ie ro n p ra c tic a n d o se a rr e p in tie ra n ; si 10 h a c ia n , lo s p e rd o n a ria ; si n o ,
in c lu s o d e sp u e s d e la C o n q u ista . los d e s tr u ir ia (Safer haZikarori).

3 6 0 . Bereshit Rabd 2 6 :5 . 363. R a sh i q u ie re d e c ir q u e a u n q u e e n la p a la b ra

3 6 1 . E l p re fijo ‫ב‬ en la p a la b ra ‫ב א ר ם‬ tie n e el ‫ ? ש ג ם‬la ‫ש‬ e s ta v o c a liz a d a c o n pataj, s e tr a ta d e l
sig n ific a d o d e por, a causa de (Sifte Jajamim). L a m ism o v o c a b lo q u e ‫ ב ש ג ם‬, v o c a liz a d a c on segol.
fra se no q u ie re d e c ir q u e el e sp iritu d e D io s “ n o E sto se ra e x p lic a d o e n la n o ta 3 6 6 .
6 :4 — ‫ ד‬:‫ו‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 74

por 10 que sus dias seran ciento veinte ‫מ א הו היו‬ ‫י מיו‬

‫״‬ ‫״‬ ‫ י‬-‫־‬ : ‫ ״‬V ! J T ‫״‬ T T J T :

anos.
OS. ‫״‬ ‫״‬ I‫״‬ _
4Los gigantes estaban en la tierra en }*: ‫נ ה‬ ‫ב א ך‬ ‫היו‬ ‫הנ פ לי ם‬ ‫^ד‬
o n k 8 l 6s

‫ ד ג ב ר י א ה ו ו ב א ת ( א‬:‫א ם ל תו גון‬ ‫שג ץ‬ ‫מ א ה ו ע ד ריו‬ ‫ל הון‬

------------------------------------------ R A S I I I

‫זו ר ה‬$ ‫הגז ר ה‬ ‫וזי ת ה‬ ‫כ ב ר‬ .‫ב ת ו ר ה‬ ‫ו מ או ח ר‬ ‫ש א ת ה‬ ‫ן כן‬ .‫ש ק מ ת י‬ ‫כ מו‬ ,)‫ ז‬:‫ה‬ ‫( שו פ טי ם‬ ‫ד בו ר ה‬
‫ן כן‬ .‫ת ו ל ד ו ת‬ ‫ש ה ו ל י ד ני רו‬ ‫קו ד ם‬ ‫שנ ה‬ ‫ע ש רי ם‬ ‫ב שג ם‬ ‫א ף‬ .‫ש א ת ה‬ ‫כ מו‬ ,1‫יז‬:‫ו‬ ‫ ש ם‬1 ‫ע מי‬ ‫כ< ך ב ר‬
‫ר בי ם‬ ‫אג ד ה‬ ‫מ ד ר שי‬ ‫י ש‬ .‫ע ו ל ם‬ ‫ב ס ך ר‬ ‫מ צ עו‬ ‫שנ ה‬ ‫ק״ך‬ ‫ער‬ . ‫ ׳‬1‫ן ג‬ ‫י מיו‬ ‫ו חיו‬ :‫ב ש ג ם‬ ‫כ מו‬
‫פ שו טן‬ ‫ן‬
‫צ ח צו ח‬
‫•י‬ ‫י ו‬
‫הו א‬ ‫ז ה‬ v
‫ב ל‬1 ‫א‬
‫ז‬ ‫־‬
,‫י דו ץ‬ r
‫ב ל א‬x ‫א בי א‬ • t
‫י שו בו‬ t
‫ל א‬ ‫ו א ם‬ . ‫ן‬
,‫א פ י‬
‫׳‬ . -
‫ל ה ם‬ V T
‫ א א רי ך‬:
r , _ t .

‫א ת‬ ‫ן ה פי לו‬ ‫שנ פ לו‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ .‫) ה נ פ ל י ם‬1 ( ‫עד‬ ‫יפ ת‬ ‫מ שנן ל ד‬ :‫ת י א מ ר‬ ‫ו א ם‬ .‫מ ב ו ל‬ ‫ע לי ה ם‬
‫הו א‬ ‫ענ קי ם‬ ‫ל שון‬ ‫ע ב רי‬ ‫ו ב ל שון‬ .‫ה ע ו ל ם‬ ‫מו ק ך ם‬ ‫אין‬ ,‫ש נ ה‬ ‫מ א ה‬ ‫א ל א‬ ‫אינו‬ ‫ ה מ בו ל‬:

TRA D U C C 16N D E RASIlf

[‫] ש ל ן מ מ י‬, D e b o r a ” , 364 d o n d e e l v e r b o ‫ש ? ן מ ת י‬ e s e q u i v a l e n t e a la f o r m a ‫? ( מ ו ג י‬#, v o c a l i z a d a c o n segol.

Y a s i n i i s m o e n : “ T u e r e s e l q u e [‫ ] ש א ת ה‬h a b i a c o n m i g o ” , 365 d o n d e ‫ש א ת ה‬ es e q u iv a le n te a ‫ ש א ת ה‬.
A s f t a m b i £11 la f o r m a ‫ ג ש ג ם‬e s e q u i v a l e n t e a la f o r m a 366. ‫ג ש ג ם‬

‫ ו ה י ו י מ י ו ו ג ו׳‬/ PO R l o q u e su s DIAS se r An , e t c . H a s ta c ie n to v e in te a n o s Y o p r o lo n g a r e M i
p a c i e n c i a p o r e l l o s , p e r o s i n o s e r e t o r n a n a l b u e n c a m in o , t r a e r l s o b r e e l l o s e l D i l u v i o . Y s i d ic e s :
D e s d e e l n a c i m i e n t o d e Y 6 f e t h a s t a e l D i l u v i o u n i c a m e n t e h a y c i e n a f lo s , t e r e s p o n d o c o n el
p r i n c i p i o q u e a f i r m a q u e “ n o h a y a n t e s n i d e sp u & s e n la T o r i ” . 367 E l l o in d ic a q u e D i o s y a h a b f a
p r o m u l g a d o e l d e c r e t o v e i n t e a f lo s a n t e s d e q u e N 6 a j h u b i e r a p r o c r e a d o h ijo s , y e f e c tiv a m e n te
a s f h a l l a m o s q u e e s td e s c r i t o e n e l lib r o S id e r O la m .m H a y m u c h o s m i d r a s h i m a g a d i c o s s o b r e la
f r a s e “ n o c o n t e n d e r ^ M i e s p ir itu p o r e l h o m b r e ” , p e r o e s t a i n t e r p r e t a c i 6 n q u e h e e x p u e s t o e n lo s
c o m e n ta rio s p re c e d e n te s e s la e x p lic a tio n c l a r a d e su s e n tid o lla n o .

4. ‫ ה נ פ לי ם‬/ l o s g ig Q n t 8 s . F u e ro n lla m a d o s ‫ נ פ י ל י ם‬e n a l u s i d n a q u e c a y e r o n d e [‫ ] נ פ ל ו‬y d e r r i b a r o n

[‫ ] ה פ י ל ו‬a l m u n d o . 369 Y e n la l e n g u a h e b r e a la p a la b r a ‫ נ פ י ל י ם‬s i g n i f i c a 10 m is m o q u e la p a la b r a
‫» ג נ ל ן י ם‬, g i g a n t e s . 370

3 6 4 . Shofetim 5 :7 . c o m p re n sio n e in te rp re ta c io n d e la T o ra . In d ic a q u e

3 6 5 . Shofetim 6 :1 7 . a p e sa r d e q u e la T o r a e n te rm in o s g e n e ra te s n a rra
u na su c e s io n d e e v e n to s h isto ric o s ( a p a r tir d e la
366. ‫ב ש ג ם‬ es una e x p r e s io n c o m p u e sta d e tre s
C re a c io n h a s ta la lle g a d a d e l p u e b lo ju d io a los
te rm in o s . ‫ ג ם‬s ig n if ic a tambien; la le tra V e s la fo rm a
lim ite s d e la T ie r r a d e Isr a e l), e ste o rd e n c ro n o l6 g ic o
a b re v ia d a d e ‫ א ש ר‬, que; la le tra ‫ב‬ e n e s te c a so
tie n e su s e x c e p c io n e s . P o r e llo h a y su c e so s q u e , tras
s ig n if ic a pues , porque. A u n q u e c asi s ie m p re q u e la
e x a m e n m in u c io so , s a lta a la v is ta q u e n o fue ro n
le tra ‫ ש‬re e m p la z a a ‫ א ש ר‬e s v o c a liz a d a c o n segol [ $ ] ,
e n e ste c a so e s v o c a liz a d a c o n pataj [‫ ;] ש‬R a s h i e sc rito s sig u ie n d o e s tric ta m e n te la c o n c a te n a tio n

e n fa tiz a a q u i q u e a p e s a r d e e s ta v a ria n te e n la c ro n o lo g ic a d e e v e n to s. E n g e n e ra l, se p u e d e d e c ir
v o c a liz a c i6 n ‫ב ש ג ם‬ ti e n e e l m ism o sig n ific a d o q u e q ue la T o ra auna el o rd e n c ro n o l6 g ic o a la
‫ ב ש ג ם‬y se tr a ta d e u n a e x p r e s i6 n c o m p u e sta : “ p u e sto e stru c tu r a c io n te m a tic a .
q u e ta m b ie n ” . P o r o tr a p a r te , e n el te x to m is m o d e
36 8 . Seder Olam 2 8.
la T o rd h a y u n a v a r ia n te te x tu a l d e e ste v o c a b lo . E n
a lg u n a s e d ic io n e s a p a r e c e ‫ ? ש ג ם‬, c o n kamatz d e b a jo 36 9 . “ C a y e ro n ” d e l m u n d o e n el se n tid o d e qu e
de la ‫ ג‬, y e n o tr a s ‫ ב ש ג ם‬. E s ta v a ria n te , sin e m b a rg o , p e re c ie ro n ; y 10 “ d e rrib a ro n ” e n el se n tid o d e qu e
n o a f e c ta la e x p lic a c io n d e R a sh i, q u e so lo se a p lic a sus p e c a d o s p r o v o c a ro n la d e s tr u c tio n d el m u nd o
a la v o c a liz a c io n d e la \). (c o m e n ta rio d e l Maharzo a Bereshit Rabd 2 6 :7 ).

3 6 7 . Pesajim 6 b . E s te p r in c ip io es c a rd in a l p a ra la 3 70. Bereshit Rabd 2 6 :7 . A m bos te rm in o s son

 7 5 / BERESHIT — PARASHAT BERESHIT 6:5 — ‫ ח‬: ‫ו‬

aquellos dias, y aun despues de eso, ‫ ר‬$‫א‬ ‫א ח רי־ כן‬ ‫וגם‬ ‫ה ה ם‬ ‫בי מי ם‬
cuando se allegaban los hijos de los
poderosos a las hijas del hombre y ellas D ’^ i 7 *S ‫! ב אי‬
daban a luz [hijos] para ellos; ellos ‫• ע‬ ‫׳‬ ‫־‬ ^
‫הגב רי ם‬ ‫ה מ ה‬ -
‫ל ה ם‬ ‫ויל דו‬
T S" (SV T v. : IT J
‫ה א ד* ם‬
T T IT

/ « mw / 0,y hombres fuertes de antano, ‫ע‬ ^ ^ ‫ ל ם‬1‫מ ע‬ ‫א^ י‬

varones de nombre. * ‫־ ״י‬ j‫י‬ ‫־ ־ ״‬ ^- j••• ‫ ־‬:
5El Eterno vio que era grande la ‫ר ב ה‬ ‫כי‬ ‫ ה‬1‫י ה‬ ‫וי ר א‬ ‫מפטיר ה‬

0N K EL6S

‫אנ ש א‬ ‫בנ ת‬ ‫לו ת‬ ‫ך ב ך בי א‬ ‫בני‬ ‫ך י י ן ג לו ן‬ ‫פן‬ ‫ב תר‬ ‫ה אנו ץ ו א ף‬ ‫ב יו י מ י א‬

‫ס גי א ת‬ ‫א רי‬ ‫ה ו ח ז א יי‬ :‫א נ וי ן ? ב ר י א ד מ ^ ל מ א א נ ש י ו ד ש מ א‬ ‫ן י ל י ך ן ל ה) ן‬
RA SH I

‫אנ שי‬ :‫ב מ קו ם‬ ‫ל כ< רו ד‬ .‫ה ג ב ר י ם‬ :‫כ מ ו ת ם‬ ‫יונ קי ם‬ ‫א ח רי‬ ‫ת ם‬ :‫ק ץ‬ ‫אנו ש ו בני‬ ‫דו ר‬ ‫בי מי‬ .‫ב י מ י ם ה ה ם‬
‫מ חוי א ל‬ ‫עי ר ד‬ :‫ב ש מו ת‬ ‫שנ ק בו‬ ‫או תן‬ .‫ה ש ם‬ ,‫א נ ^ ש‬ ‫ד^ ר‬ ‫של‬ ‫ב א ב דן‬ ‫ש ך או‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫א ף‬ .‫ב ן‬
‫ש נ מו חו ן הו ת שו‬ ‫א ב ךן‬ ‫ש ם‬ ‫שנ ק בו ע ל‬ ,‫ מ ת ו ש א ל‬. ‫ל א נ כנ ע‬ ,‫ה ע ו ־ ל ם‬ ‫ש לי ש‬ ‫או ־ קינו ס ן ה צי ף‬ ‫ש^ ל ה‬
‫ה עו ל ם‬ ‫א ת‬ ‫ש ש מ מו‬ ,‫ש מ מ ו ן‬ ‫אנ שי‬ :‫א ח ר‬ ‫ ד ב ר‬: ‫ ת‬1‫ ל ד‬1‫ה י ו י‬ .‫א ש ר י ב א ו‬ :‫מ ה ם‬ ‫ה מ ב ו ל ל ל מוי ד‬ ‫דו ר‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ה ה ם‬ ‫בי מי ם‬ / EN AQUELLOS d ia s . E s decir, en los dias de la genera tio n de Enosh y de los

descendientes de K a in .371
a u n d e s p u e s d e e s o . E s decir, a pesar de qu e habian visto la extinci6n de la
‫ ו ג ם א ח רי בן‬/ Y
generation de Enosh cuando subid el oceano e inundo un tercio del m undo, la generaci6n del
D iluvio no fue hum ilde para aprender de ello s.372
‫ א ש ר י ג או‬/ c u a n d o se a l l e g a ba n . E llas daban a luz giga ntes com o e llo s.373
‫ ה ג ב רי ם‬/ l o s h o m br e s f u e r t e s . En el sentido de rebelarse co ntra el O m n ipresente.374
‫ אנ שי ה ש ם‬/ v a r o n e s d e n o m br e . S e refiere a aquellos que fueron designados por sus nom bres:
Irad, M ejuyael, M etushael, los cuales fueron llamados asf en alusi6n a su perdition , pues fueron
borrados y desarraigados. Otra explication de la exp resio n ‫ כ ז‬# ‫ א נ ש י ה‬e s que eran “ hom bres de
desolacion” [‫] ש ט מ ו ן‬, pues desolaron al mundo con sus m a lo s a c t o s .375

u tiliz a d o s in d istin ta m e n te e n la T o ra p a ra d e sig n a r in tim a s c o n la s h ija s d e lo s h o m b re s y e sta s d a b a n a

al m ism o tip o d e h o m b re s d e sc o m u n a le s. lu z h ijo s “ p a r a e llo s ” , e s d e c ir, c o n la s m is m a s
c a r a c te r is tic a s d e sc o m u n a le s q u e ten i'an su s p a d r e s
37 1 . E n la e p o c a d e E n o sh D io s e n v i6 un d ilu v io
(Gur Arye).
p a ra c o rre g ir a la h u m a n id a d p o r la p r o f a n a tio n d el
N o m b r e d iv in o [ve r supra, 4 :2 6 ] , y en la e p o c a de 3 7 4. A p e s a r d e q u e e n h e b re o se d e riv a d e

lo s d e sc e n d ie n te s d e K d in e n v io o tr o d ilu v io al ‫ ג ב ו ך ה‬, f u e rz a , la p a la b ra tie n e d iv e rs a s a c e p c io n e s

d e p e n d ie n d o d e q u e se n tid o s e le d a a e s a fu e rz a e n
m u n d o p a ra e x te rm in a r a su d e sc e n d e n c ia [ver
e l c o n te x to . E n e s te c a so , la T o ra n o p u e d e r e fe rir s e
supra, 4 :1 5 ],
a fu e rz a f ls ic a , ya que no te n d rfa se n tid o
3 72. Q u ie re d e c ir q u e in c lu s o d e sp u e s d e e llo los m e n c io n a rla e n e s te c o n te x to , q u e tr a ta a c e r c a d e la
se re s h u m a n o s sig u ie ro n p e c a n d o (Sifte Jajamim). m a ld a d d e e s a g e n e ra c io n . P o r lo ta n to , la fu e rz a
3 73. R a sh f se n a la a q u i q u e la p r e p o s itio n ‫[ א ש ר‬a qu i aq u f a lu d id a s e r e fie re a u n a fu e rz a m o ra l p e rv e rs a
tra d u c id a p o r “ c u a n d o ” ] d e b e se r e n te n d id a e n el d e d e sa fio a D io s (Mizraji).

se n tid o d e “ p o rq u e ” , d a n d o la ra z o n d e p o r q u e en 375. Bereshit Rabd 2 6 :7 . S e g u n e s ta in te rp re ta c io n ,

a q u e l e n to n c e s h a b ia g ig a n te s e n la tie rra : p o rq u e los la p a la b ra ‫ה ש ם‬ n o s ig n if ic a “ n o m b re ” , sin o q u e se
h ijo s de lo s p o d e ro so s so lia n te n e r re la c io n e s d e riv a d e la ra f z ‫ ש מ ם‬, d e so la r, d e v a sta r.
6 :6 — ‫ ו‬:‫ו‬ ‫ב ר א שי ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 76

maldad del hombre sobre la tierra, y que ‫מ ח^ ב ת‬ '‫ב א ר ץ ו כ ל ״י צ ר‬ □ ‫ה א ד‬ ‫ל ע ת‬

J ! ! ‫־‬ V •‫״‬ T S ‫׳‬ ‫ ! ״• ״‬S T T V. T T IT v " T

todo designio de los pensamientos de su

corazon era soio m aidad todo ei d ia .6 y ei ‫ ו ויינ ח ם י ה ו ה‬:‫כ ל ״ ה י ־ ו ם‬
T J V J T ‫״‬ - I ** T
‫ר ע‬ V.**
‫ ל ו‬J‫•ל ב ו —ר‬
I

Eterno reconsiderd porque habia hecho

al hombre en la tierra; y se entristecio ‫וי־תעצב‬ ‫י׳‬ ! • ‫־‬
‫ב א ר ץ‬
‫'■ י‬ V A T T
‫א ת ״ ה א ד ם‬
I T T IT
‫כ י ״ ע^ ה‬J t ~X |■

o n k 8 l 6 s —
‫בי ש‬ ‫ ד‬1‫ל ח‬ ‫ל בי ה‬ ‫מוז ה ב ת‬ ‫י צ ר א‬ ‫ו כ ל‬ ‫ב א ך ע א‬ ‫אנ ש א‬ ‫בי ש ת‬
‫ ר ז ׳ע א‬J ‫ ב ”א‬I ‫ ש א‬T ‫נ‬T ‫א‬VJ ‫י ת‬T ‫ *ע ־ב ד‬I ‫ “א •• ר י‬I ‫ י•׳ מ ר י ה‬t‫״ ב מ‬ T
‫י‬I ‫י‬ ‫ב‬T ‫ו ת‬T ‫ו‬ : ‫ א‬t‫י ו מ‬ ‫פל‬ I T I

R A S III

<0 ‫ש ל‬ ‫מ ח ש ב תו‬ ‫א ח ה וינ ח ם נ ה פ כ ה‬ ‫ ך ב ר‬.‫א ו נ ק ל ו ס‬ ‫ש ב ר או‬ ‫ל פניו‬ ‫הי ת ה‬ ‫ נ ח מ ה‬. ‫ו י ג ח ם ח׳ ב י ^ ה‬

‫ ג ג ל ה ב מ ח ש ב ה‬.‫מ מ ד ת ר ח מ י ם ל מ ר ת ה ד י ן‬ ‫מ קו ם‬ ‫הי ה‬ ‫ה ע ליוני ם‬ ‫מן‬ ‫הי ה‬ ‫ש א לו‬ ,‫ב ת ח ת ו נ י ם‬
‫בל‬ ‫ ן כ ן‬.‫ב א ר ץ‬ ‫שגג ש ה‬ ‫ב א ך ם‬ ‫מ ה לי ב שו ת‬ ‫ל פניו‬ ‫ ג ג ל ה‬.‫מ ק ו ם‬ ‫של‬ ‫א ל ל בו‬ ‫ה א ר ם‬ .‫ ו י ת ע צ ב‬:‫מ פ( ר י ך ן‬
‫ל^ שו ת‬ ‫מ ה‬ ‫ל שון נ מ ל ך‬ ‫ש ב מ ק ר א‬ ‫ל שון נ חו ם‬ ‫ת ר גו ם‬ ‫ז הו‬ .‫ל ה ג ג צ י ב ו‬ ‫מ קו ם‬ ‫של‬ ‫ ב מ ס ש ב תו‬:

T R A D U C C IO N D E R A S H f —

6 . ‫ וי צ ח ם ה׳ פ י‬/ Y s e c o n so l 6 e l e t e r n o po r q u e h a b ia h e c h o . 376 En este caso el verbo ‫ו י נ ח ם‬

denota que fue una c o n so la tio n 377 para El haber creado al ser humano entre los seres inferiores,
pues si hubiera pe rtenecid o a los seres superiores los hubiera incitado a rebelarse contra D io s.378

‫ ו י ת ע צ ב‬/ Y QUE s e e n t r is t e z c a . EI hom bre, en el corazdn del O m nipresente.379 SurgiO en el

O m nipresente el pensam iento de am argar al hombre [1‫ ] ל ו! י! צ י ב‬mediante un castigo; esta es la
traducci6n del Targum de OnkelOs.380 O tra explication del verbo ‫ ו י נ ח ם‬es la siguiente:381 el
pensam iento de D ios se eam bi6 del A tributo de M isericordia al atributo de Justicia. Es decir,
que en Su m ente surg id la pregunta de qu6 hacer con el hom bre a quien habia hecho en la tierra.
Y asi tam bien, cua lq uier instancia en que aparezca el term ino derivado de la raiz ‫ ג ח ם‬en la
Escritura siem pre im plica la idea de reconsiderar qu6 hacer. Por ejemplo, en los siguientes casos:

3 7 6 . E n lo s sig u ie n te s c o m e n ta r io s R a sh f p re se n ta ra p a sio n e s y se n tim ie n to s h u m an o s-, sin o al se r

d o s e x p lic a c io n e s d is tin ta s d e e ste v e rsic u lo . C a d a h u m a n o , c u y a p re se n c ia e n el te x to e s im p llc ita .
encabezado 10 hem os tr a d u c id o sig u ie n d o la Q u ie re d e c ir q u e D io s d e c id io h a c e r q u e e l h o m b re
e x p lic a c io n que R a sh f hace d el m ism o . E s te “ se e n tr is te c ie ra ” , c a s tig a n d o lo . Segun e sto , el
e n c a b e z a d o s ig u e la p r im e r a e x p lic a c io n . P o r su se n tid o c o m p le te d e la fra se se ria : “ E l E te rn o se
p a rte , la tr a d u c c io n d e l te x to m ism o d e la T o ra c o n so lo p o rq u e h a b ia h e c h o a l h o m b re e n la tie rra ;
se g u ira la s e g u n d a e x p lic a c io n , m a s c e rc a n a a su [y d e c id io ] e n S u c o ra z 6 n h a c e r q u e el h o m b re se
s e n tid o s im p le . a flig ie ra ” , e s d e c ir, d e c id io c a s tig a rlo p a ra q ue

377. El v e rb o ‫וי נ ח ם‬, que u su a lm e n te tie n e el p e rd ie ra su so b e rb ia .

sig n if ic a d o d e a r r e p e n tir s e , re c o n sid e ra r 10 h e c h o , 3 8 0 . Q u e tr a d u jo la fra s e e n el se n tid o d e q u e D io s
ta m b ie n p u e d e c o n n o ta r c o n so la rs e d e a lg o . E n e ste “ d e s tru iria e l p o d e r s o b e rb io ” d e los se re s h u m a n o s.
c a s o e l h e c h o d e h a b e r lo c re a d o “e n la tie rra ” fu e
3 8 1 . E ste c o m e n ta r io y el sig u ie n te so n u n a n u e v a
m o tiv o d e “ c o n s o la tio n ” p a r a D io s, p o r la ra z o n q u e
e x p lic a c io n q u e R a sh i h a c e d e e s te v e rs ic u lo , d a n d o
R a s h i a p u n ta .
o tr o s e n tid o a las e x p r e s io n e s ‫ ו י נ ח ם‬y ‫ ף ת ע צ ב‬. Su
3 7 8 . Bereshit Rabd 2 7 :4 .
s e n tid o se ria : “ D io s re c o n s id e ro [q u e h a c e r] al
3 7 9 . L a a c t i o n r e f le x iv a d e e ste v e rb o n o se re fie re h o m b re q u e habi'a h e c h o e n la tie rra ; y s e e n triste c io
a D io s - p u e s t o q u e a E l n o se le p u e d e n a p lic a r la s e n S u c o ra z o n .”
 7 7 / B E R E S H I T — P A R A S H A T B E R E S H IT 6:7 — M

Su corazon. 7 7 c/ t o o dijo: ‫א ת־‬ ‫א מ ח ה‬ ‫ ז וייא מר י הו ה‬:‫א ל ־ ל ב ו‬

“Desintegrare de sobre la superficie de . ' , , '
la tierra al hombre que he creado, ‫ \ ה א ל מ ה‬J3 ‫ ך א ת י מ ^ ל‬3 ” ‫ ר‬1^ ‫א‬ ‫ה א ד‬ 0
o n k 8 l 6 s

‫א תג א‬ ‫ ) ו א מ ר י י א כ< רוי י ת א נ ש א ד י ב ך א ו נ י מ ע ל א פ י‬: ‫ו א מ ר ב מ י מ ר י ה ל מ ר ג ב ר ת ק פ ה ו ן כ ן ע ו ת י ה‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ----------------------------------------------------------------------------------

‫ א מ ר‬.,‫ ו י ת ע צ ב א ל ל ב ו‬:‫ ו ה א כ ת י ב‬:‫א מ ר לו‬ .‫ה ן‬ ‫ע ב דיו‬ ‫ו על‬ ,‫ י ט ו‬:‫כ ג‬ ‫( ב מד ב ר‬ ‫וי תנ ח ם‬ ‫אך ם‬ ‫ו בן‬
‫א מר‬ .‫ ה ן‬:‫א מ ר לו‬ ?‫ נ ו ל ד ל ך ב ן ן כ ר מ י מי ך‬:‫לו‬ ‫ ש מו ת‬1 ‫ו י נ ח ם ה' ע ל ה ך ^ ה‬ , 1‫ ל ו‬: ‫( ד ב ר י ם ל ב‬ ‫י תנ ח ם‬
‫א ת‬ ‫א מ ר ל ו ל מ ר ו ת י ןי ץ מ ח תי‬ ?‫ ו מ ה ע שי ת‬:‫לו‬ ‫כל ם‬ .‫ י א ו‬: ‫ט ו‬ ‫א‬ ‫תי( ש מו א ל‬ ‫נ ח מ תי כי ה מ ל כ‬ ,‫י ח‬:‫ל ב‬

‫ש סו פו ל מ ו ת‬ ‫ה יי ת יו ך ע‬ ‫ ו ל א‬:‫א מ ר לו‬ .‫ה כי ל‬ ‫אל‬ ‫וי ת ע צ ג‬ :‫ה ם‬ ‫א חר ת‬ ‫מח שב ה‬ ‫? ל שו ן‬

‫אבל א‬ ‫ח דו ת א ב ש ע ת‬ ‫ח רו ת א‬ ‫ ב ש ע ת‬:‫א מ ר לו‬ ‫ כ מ ו נ ע צ ב ה מ ל ך‬.‫א ב ד ן מ ע ש ה י דיו‬ ‫נ ת א בל על‬
‫ כ ך מ ע ש ה ה ק ר ו ש ב ר ו ך ה ו א‬:‫א מ ר לו‬ .‫א ב ל א‬ ‫ל מ שו ב ת‬ ‫כ ת ב תי‬ ‫ףו‬ .1‫ ג‬:‫י ט‬ ‫ב‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫בנו‬ ‫ על‬,
‫ש סו פ ן ל ח טו א ו ל א בז ץ‬ ‫ש ג לוי ל פ ניו‬ ‫א ף ע ל פי‬ ‫ר בי‬ ‫את‬ ‫ש אל‬ ‫א חר‬ )‫ גוי ( א פ י ק ו ר ו ס‬:‫ה מ י נ י ם‬
‫ה ע תי די ם‬ ‫ה צ די קי ם‬ ‫מ ל ב ר אן ב ש בי ל‬ ‫ל א נ מנ ע‬ ‫מו די ם‬ ‫א ת ם‬ ‫אין‬ :‫א מ ר לו‬ .‫ק ר ח ה‬ ‫בן‬ ‫י הו ש ע‬
‫האךם‬ ‫את‬ ‫א מחה‬ ‫ה׳‬ ‫ ויי א מ ר‬0( :‫מ ה ם‬ ‫ל ע מו ד‬ :‫ ש ה ק ד ו ש ב ר ו ך ה ו א ר ו א ה א ת ה נ ו ל ד? א מ ר לו‬.
T R A D U C C IO N D E R A S H I

“Ni hijo de hom bre para retractarse [382; ” [ ‫“ ו י ת ג ח ם‬El reconsiderar^ [‫ ] י ת ג ח ט‬acerca de Sus
siervos” ; 383 “y el Eterno reconsidero [‫ ] ו י ג ח ם‬acerca del m al” ; 384 “ me arrepentf [‫ ] נ ח נ י ת י‬de
haberlo hecho rey”. 385 Todas estas expresiones se refieren a un cam bio de id e a .386
1‫ ו י ת ע צ ב א ל ל ג‬/ y s e e n t r is t e c i6 e n s u C O R A Z O N .387 EI verbo ‫ ו י ת ע צ ב‬significa que se llen6 de pesar
y duelo por la destruction de la obra de Sus manos. La utilization de este termino en el sentido
de “pesar” es sim ilar a su sentido en la frase: “EI rey est£ de duelo [ 0 {‫ ] צ ב‬por su hijo.” 388 Y esto
10 he escrito en respuesta a los herejes si protestan el antropomorfismo de este termino: Cierta vez,
un gentil {un hereje} inquiri6 algo de R abf Yehoshua ben K o rj£ , diciendo: ^U stedes reconocen
que el Santo -b e n d ito e s - prevee el futuro? Rabi Yehoshua le respondi6: Si. El gentil le dijo: Sin
em bargo, esta escrito que Dios “se entristeci6 en Su coraz6n”. 389 Le contest6: ^Alguna v ez te
ha nacido un hijo varon? Le dijo: Si. Rabf Yehoshua le pregunto: ^Y qu6 hiciste? El otro
respondio: Me alegr6 e hice que todos se alegraran, haciendo un banquete. Rabi Yehoshua le dijo:
^Pero acaso no sabfas que al final moriri'a? Le contest6: En el m om ento de la alegrfa, la alegn'a;
en el momento de la pena, la pena. Rabf Yehoshua le dijo: A si tam bien actu6 el Santo -b en d ito
es. A pesar de que era revelado ante El que al final pecari'an y seri'an exterm inados, no por ello
dejo de crearlos en aras de los justos que habrian de salir de entre e llo s.390
7. ‫ ו י א מ ר ה׳ א מ ח ה א ת ה א ז׳ ם‬/ y e l e t e r n o d ij o : d e s in t e g r a r e a l ... h o m br e . Es como si Dios

3 8 2 . Bemidbar 2 3 :1 9 . d e R ash i. S e g u n e sta se g u n d a e x p lic a c io n el v e rb o

3 8 3 . Debarim 3 2 :3 6 . ‫ ו י ת ע צ ב‬si se r e f ie r e a D io s (Sifte Jajamim).

3 8 4 . Shemot 3 2 :1 4 . 388. Shemuel 11, 19:3.

3 8 5 . Shemuel I, 1 5 :11. 3 8 9 . E s d e c ir , e l h e c h o d e q u e a n te la m a ld a d d e lo s

3 8 6 . S eg un e sta se g u n d a e x p lic a c io n d e R a sh i, el h o m b re s D io s se h u b ie ra “ e n tr is te c id o ” , c o n el

v e rb o ‫ ו י ג ו ז ם‬no sig n ific a rfa q u e D io s “ se c o n s o lo ” c o n sig u ie n tc c a m b io d e id e a c o n re s p e c to a e llo s,

p o r h a b e r c re a d o a l s e r h u m a n o , sin o q u e delibero a p a re n te m e n te im p lic a rfa q u e D io s n o p re v e e el
d e n u e v o q ue h a c e r c o n el. fu tu ro .

3 8 7 . E ste e n c a b e z a d o sig u e la se g u n d a e x p lic a c io n 3 9 0. Bereshit Rabd 2 7 :4 . ,

6 :8 — ‫ ח‬:‫ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ב ר א שי ת‬ / 78

desde el hombre hasta el animal, hasta ‫ ף‬1‫מ א ד ם ' ע ד ־ ב ה מ ה ע ד ־ ר מ ש ן ע ד ־ ן ן‬

la criatura rastrera y el ave de los a • • • • tt ‫י‬
cielos; pues he reconsiderado p o r ‫ } י ת ם ז ח ו נ ח‬£^ ‫י‬3 ‫ י נ ח מ ת י‬3 ‫ה ^ מ י ם‬
haberlos hecho. ” 8Pero Noaj hallo ,
gracia en los ojos del Eterno. ?0 ^ 9
o n k 8 l 6 s — — —
‫ ךי‬.‫א‬ ‫ י א‬£ \ ‫ך (׳‬ ‫ פ א‬1‫ע‬ ‫ך ח ש א ו עד‬ ‫עד‬ ‫ב עי ך א‬ ‫ע ר‬ ‫?( אנ ש א‬
:‫א ש פ ח ר ח מ י ו נ ן ך ם י י‬ ‫ ח ן נ' ס‬:‫א ר י < ג ב ך ת נ וו‬ ‫ת גי ת ב מי מו ־י‬

---------------------------------------------------------------- RASIlf ---------------------------------------------------------

‫צרך‬ ‫מ ה‬ ‫כלה‬ ‫שהוא‬ ‫ןכיןו‬ ,‫האדם‬ ‫בשביל‬ .‫אותו‬ ‫ןאמחה‬ ‫מים‬ ‫עליו‬ ‫אביא‬ ‫עפה‬ ‫הוא‬
‫מ ה‬ ‫חשבתי‬ .‫י ג שי ת ם‬ ‫פי‬ ‫ ני ת י‬1‫צן‬ ‫פי‬ :‫ב א ל ו ל‬ ‫אף‬ .‫ «ג ד פ ה ג< ה‬0 ‫מ א ך‬ :‫ל ש ן מ ח ו י‬ 1 ‫נאמר‬ ‫לכך‬
‫עשיתים‬ ‫א שר‬ ‫על‬ ‫לעשות‬ ‫נבךא‬ ‫מכל‬ :‫א ח ר‬ ‫ךבר‬ .‫ךךכם‬ ‫השחיתו‬ ‫ הם‬:
TRADUCC16 N DE RASIlf — — —
hubiera dicho: El hombre es poivo; traere agua - e l D iluvio- y 10 desintegrare del mundo. P o r esta
razOn la Tord alude a la extermination del ser humano utilizando la expresiOn “ desintegrar” . 391
rwatjisi ‫ ע ך‬0 ‫ מ א ך‬/ d e s d e e l h o m b r e h a s t a e l a n i m a l . Dios incluyO a los animales en el castigo
porque tam bien los animales habian corrom pido sus habitos naturales.392 Segun otra explication,
D io s dijo: “T od o fue cread o para el hom bre, y si 61 es exterm inado, ^que necesidad hay de los
animales?”
‫ פ י נ ח מ ת י פ י • ג שי ת ם‬/ p u e s h e r e c o n s i d e r a d o p o r h a be r l o s h e c h o . Esta frase significa: he
pensado qu£ hacer con ellos porque Yo los h ic e.393

3 9 1 . Bereshit Rabd 2 8 :2 . E n v e z d e u tiliz a r u n a sig n ific a d o d e “ m e a rre p e n tf” , e llo im p lic a ria q u e
e x p resiO n m as u su a l, com o “ e x te rm in a r” 0 so lo p o rq u e D io s se arrepintiO d e h a b e r c re a d o a lo s
“ d e s tr u ir ” . A d e m a s d e “ b o r r a r ” , la ra fz ‫מ ח ה‬ d e la se re s hum anos -c o m o se v e ra en la p a ra sh a
cual se d e riv a el v e rb o ‫א כ( ח ת‬ ta m b ie n d e n o ta s ig u ie n te - tra e rfa el D ilu v io al m undo p a ra
d is o lv e r, d e sin te g ra r. e x te rm in a rlo s. P a ra d e s c a rta r e s ta id e a , R a sh f
3 9 2 . Bereshit Rabd 2 8 :2 ; Sanhedrin 1 08a. S e g u n su b ra y a que aunque no h u b ie r a h a b id o
se n a la el m id ra sh , la s d iv e r s a s e sp e c ie s d e a n im a le s “a rre p e n tim ie n to ” de p a rte de D io s, lo s se re s
c o p u la b a n e n tr e si, c r u z a n d o s e u n a e s p e c ie c o n o tra . hum anos m e r e c ia n la e x te r m in a tio n por su s

3 9 3 . R a sh i e n f a tiz a a q u i q u e >r»po? n o tie n e a q u i el p e c a d o s. L a fra se d e b e e n te n d e rs e asf: p u e sto q u e

s e n tid o d e “ m e a rr e p e n tf ” . C o m o el m ism o senalO e n Y o los h ic e , h e p e n sa d o q u e d e b o h a c e r c o n e llo s
su c o m e n ta r io al v . 6 , la r a f z ‫ נ ח ם‬d e la c u a l d e d e riv a a h o ra q u e h a n p e c a d o . L o q u e D io s h a r a s e ra tr a e r
e ste v e rb o tie n e a m b a s a c e p c io n e s . Si tu v ie r a el e l D ilu v io al m u n d o (Najalat Yaacob).
 C R O N O L O G IA D E A D A M A S H E M

1400
to

2200
2100
170 0
1000

1300

1600

1800
1400

1900
to CO CD

300

SOO

600

700
100
NOM BRE..... . EDAD ‫ ״־‬NACIO-MURIO o o o 10 cn o
O o o o
o o o o o o o

Ada m 930 t- 9 3 0

Sh et 912 1 3 0 -1 0 4 2

En o s h 90S 2 3 5 -1 2 4 0

Ke n a n 910 3 2 5 -1 2 3 5

□ D
Me h a l a l e l 895 3 9 5 -1 2 9 0 F U)
c ‫ס־‬
m
o S3
CD
Ye r e d 962 4 6 0 -1 4 2 2
0) o*
z
0)

1996
Ja n o j 365 622- 987

Me t u s h e l a j 969 6 8 7 -1 6 5 6

Le m e j 777 8 7 4 -1 6 5 1

No a j 950 1 0 5 6 -2 0 0 6

Sh e m . . : 600 1 5 5 8 -2 1 5 8

Ja m ' ‫?■׳‬:‫■ יי' ״‬

‫ ;״׳‬.‫׳!׳‬. ■

Ye f e t
‫ך‬
 ‫נ י ש ת נ י׳‬ .
f P A R A SH A T N O A J
6 :9 -1 0 — ‫ ט ־ י‬: 1 ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 82

9Estas son las generaciones de Noaj: ‫ צ ד י ק‬$ ‫ נ ח א י‬rfi ‫ט א ל ה ת ו ל ד ת‬

Noaj era un varon justo, integro en ‫״ ״‬
J ., n. ‫ ן‬r ‫ת מ י ם‬ ‫א ת ה א ד הי ם‬ ‫בדר תיו‬ ‫היה‬
su generacion; con Dios marcno v •••‫י •י‬ ‫״״‬ ‫■־‬
• ‫״‬ ‫י‬: »‫■■י‬
Noaj. 10Noaj engendro tres hijos: ‫ ז ל י^ ז ה ב נ י ם‬# ‫ה ת ה ל ך ״ נ ך ו ; י ו י ו ל ד נ ח‬
— O N K EL6S

‫ ל ת א ב נ י ן‬9 ‫ י ו א ו ל י ד ני ח‬:‫ט א ל י ו ת ו ל ד ת ני ס ני ס ג ב ר ז כ א י ( } ו ל י ם ה ו ה ב ך ר ו י ה י ב ר ח ל ת א ד י י ה ל י ך ני רו‬

R A S I lf - ■

<‫ה י ה‬ ‫ פ ל ש פ ן ש א ל ו‬:‫ד ו ך ש י ם או ת ו ל ש ב ח‬ ‫ ה ו א י ל ו ה ז כ י ר ו‬. ‫ט> א ל ה מ ו ל ד ת נ ח נ ח א י ש צ ד י ק‬

‫ וי ש ש ד ו ר ש י ם‬.‫ב ד ו ר צ ך י ק י ם ה י ה צ ד י ק יותר‬ ‫ל ז פ ר ב ש ב ח ו ש נ א מ ר } כ ר צ ד י ק ל ב ך כ ה ־ ( מ ש לי‬

‫ ל פ י ד ו ר ו ה י ה צ ד י ק ו א ל ו ה י ה‬:‫א ו ת ו ל ג נ א י‬
TT • * * * — TT * ! T I ‫־‬
‫ ד ב ר א ח ר ל ל מ ד ך ש ע ק ר ת ו ל ד ו ת י ה ם ש ל‬.}*:‫י‬
V V | *T • V ‫י‬ J V I • * ‫״‬ T T

:‫ב ד ו ר ו ש ל א ב ר ה ם ל י א ה י ה נ ח ש ב ל כ ל ו ם‬ ‫ י ש מ ר ב ו ת י נ ו‬.‫ ג ד י ר ת י ו‬: ‫צ ד י ק י ם מ י ב ש י ם ט ו ב י ם‬

TRADUCC16N D E RASI1I
9 . ‫ א ל ה ת ו ל ד ת נ ח נ ח אי<!\ צ ד י ק‬/ e s t a s s o n l a s g e n e r a c i o n e s d e n& 4 j: n 6 a j e r a u n v a r 6 n j u s t o .
Puesto que aqui la Tord m enciona a NOaj, se expresa elogiosam ente de £1 antes de mencionar a su
descendencia, com o se declara: “La m encidn del justo sera para bendiciOn.” 1 Segun otra
explicaci6n, ello te ensefta que las principales “generaciones2[ ‫ ת ו ל ד ו ת] ״‬de los justo s son los
buenos a c to s.3

‫ ג ד רוזיו‬/ e n su g e n e r a c io n .4 Entre nuestros M aestros hay quienes interpretan la frase “en su

generaci6n” com o un elo g io , implicando que si NOaj hubiera vivido en una generaciOn de hom bres
justo s [tza d ik im \ hubiera sido m is justo aun. Pero tambien hay quienes 10 interpretan en
detrim ento suyo, queriendo decir que en relacidn a su generaciOn si era un hombre ju sto, pero si
hubiera vivido en la generaciOn de A braham no hubiera sido considerado en a b so lu te .5

1. Mishle 10:7. e n la p ro c re a c i6 n d e h ijo s la p a r tic ip a tio n d e D io s

e s 10 e se n c ia l: el h o m b re g e n e ra h ijo s so b re to d o
2. E n h e b re o , la p a la b r a ‫תו ל חז‬ [p lu ra l, ‫] ת ו ל ד ו ת‬
g ra c ia s a la p a r tic ip a tio n d iv in a. L o s b u e n o s a c to s,
lite ra lm e n te s ig n if ic a “ a q u e llo q u e se g e n e ra ” , q u e
en c a m b io , so n re sp o n sa b ilid a d e x c lu s iv a d el
se p ro d u c e . P o r e s ta razO n e s u tiliz a d a p a ra re fe rirse
h o m b re (Gur A ryi). '
a la d e s c e n d e n c ia de una p e rs o n a , su s
“ g e n e ra c io n e s ” [v e r ta m b ie n la n o ta 147 d e la 4. E n el o rig in a l h e b re o , la p a la b r a ‫ די ל תי ו‬, q u e a q u i
p a ra s h a t Bereshit]. P o r 10 m ism o , ta m b ie n es tra d u c im o s p o r “ e n su g e n e r a tio n ” , a p a re c e en
a p lic a d a p o r e x te n s io n a lo s a c to s q u e la p e rs o n a p lu ra l [“ e n su s g e n e ra c io n e s” ], a u n q u e e l se n tid o e s
“ g e n e ra ” 0 “ p r o d u c e ” ; d e h e ch o , a si e s c o m o la el m ism o : la g e n te d e su e p o ca . D e h e c h o , la v id a
e n tie n d e Ib n E z ra . A h o r a b ie n , c o m o R a s h i e n de NOaj a n te s del d ilu v io abarcO v a ria s
g e n e ra l e n tie n d e ‫ ת ו ל ד ו ת‬e n re fe re n c ia a lo s h ijo s, la g e n e ra c io n e s, y a q u e e l d ilu v io ocurriO c u a n d o 61
d if ic u lta d q u e e s te v e r s ic u lo p la n te a es p o r q u e la te n ia se isc ie n to s a n o s d e e da d, c o m o R a sh i m is m o
T o ra p rim e ro e n f a tiz a la r e c titu d d e N O aj e n v e z d e se fialara en el v . 1 0:21 .
d ire c ta m e n te d e s c r ib ir a s u s h ijo s. L a r e s p u e s ta d e
5. Sanhedrin 1 08a. E sto n o sig n ific a q u e n o h u b ie ra
R a sh i e s q u e y a q u e a q u i l a T o ra tu v o q u e m e n c io n a r
sid o c o n s id e ra d o e n a b so lu to c o m o h o m b re ju sto ,
a NOaj p a r a d e s c r ib ir c u a l e ra su d e s c e n d e n c ia
p u e s si 10 e ra ; sim p le m e n te q u ie re d e c ir q u e e n
(s ie n d o q u e a e l m ism o y a 10 h a b ia m e n c io n a d o en
c om p araciO n c o n A b ra h a m n o se h u b ie ra d is tin g u id o
la p a ra s h a a n te rio r, v v . 5 :2 9 -3 2 ), p u e sto q u e se tr a ta
p o r serlo . A b ra h a m e ra u n ju s to m a s g r a n d e q u e
d e u n h o m b re ju s to 10 e lo g ia (Sefer haZikardri).
NOaj p o rq u e , com o el v e rs ic u lo se fiala , NOaj
3. Bereshit Rabd 3 0 :6 . L a razO n p o r la q u e lo s a c to s “ a n d a b a c o n D io s” . E sto im p lic a q u e p r in c ip a lm e n te
d e u n a p e rs o n a c o n s titu y e n 10 p rin c ip a l d e 10 q u e el se d e d ic a b a a p ro fu n d iz a r su relaciO n c o n D io s en
“ g e n e ra ” en el m u n d o y n o su s h ijo s se d e b e a q u e v e z de in te n ta r c o rre g ir a la g e n te d e su g e n e r a tio n .
 8 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 6 :1 0 — ‫י‬: 1

--------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ---------------------------------------------------------------------------------- -

.‫א ח ד‬ ‫ב ל שי ־ו‬ ‫ו ל ^ ב ר‬ ‫ל ה ב א‬ ‫ ת‬$ ‫כ ((׳\ מ‬ :‫כ ב ד‬ :‫או מ ר‬ ‫הו א‬ ‫ו ב א ב חז ם‬ .‫ה ת ה ל ך צ ח‬ ‫ה א ל פי ם‬ ‫את‬

(‫ני רו‬ ‫ה ת ה ל ך‬ .‫ל ה ב א‬ <)*‫י מ‬ ‫( ש ם‬ ‫הוז ה ל ך‬ ‫קו ם‬ ‫ה ת ה ל כ תי ל פניו‬ ‫א^ ר‬ }‫ אן‬:‫ל פ נ י ( ל ה ל ן י ז‬ ‫ ה ת ה ל ך‬,
(‫ י ט ן‬:‫א י ב‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫ע בןי ך‬ ‫ב ע ד‬ ‫ה ת פלל‬ .‫ל ש ע ב ר‬ ‫א ב ל‬ ‫ל תו מ כו‬ ‫ס ע ד‬ ‫צ ךי ך‬ ‫הי ה‬ ‫נ ח‬ .>‫ מ‬:‫כ ר‬ ‫ ל ק מן‬,

‫א‬ ‫ה ו ה ( מ ל כי ם‬ ‫ה בי ת‬ ‫א ל‬ ‫ ו ב א ו ה ת פ ל ל‬.‫ל ה ב א‬ :‫מ א ל יו‬ ‫ב צ ך קו‬ ‫ו מ ה ל ך‬ ‫מ ת חז ק‬ ‫הן ה‬ ‫א בו ־ ה ם‬

‫הו פ כו‬ ‫\ ב ר' א(׳\ו‬£‫א ל א ( ץ ה ו י ״ ו י‬ ,‫ל ש ו ן ^י ב ר‬ ,‫ מ ס‬:‫ח‬ ‫ב ל ^ון‬ ‫ל׳‬ ‫\ ל‬£‫מ ה ו ( ץ מו(׳ ץו ׳‬ .‫ל ש ו ן ( ג ב ר‬ .‫ה ת ה ל ך‬

T R A D U C C IO N D E R A SH f

‫ א ת ה א ל ה י ם ה ת ה ל ך נ ח‬/C O N d i o s MARC116 n 6 a j . Sin em bargo, en referencia a A braham se declara:

{“M archa delante de M i.”} 6 “ El Eterno, delante de quien he m archado.” 7 Este contraste8 implica
que N6aj precisaba de asistencia divina para mantener su rectitud, pero A braham se fortalecia
moralmente el solo y m archaba en su rectitud por sf mismo, sin asistencia divina.9

‫ ו׳ ת ה ל ך‬/M ARCIIO. Este verbo esta conjugado en tiempo preterito. Esta es la utilizaci6n de la letra
10‫ ל‬de la rafz ‫ ה ל ך‬acentuada con daguesh [‫] ל‬: en el modo k a b e d u sirve para indicar tanto el m odo
imperativo como el tiem po preterito con una misma forma gram atical. Por ejemplo, en la frase
“Levantate, marcha [12, ”[‫ ה ת ה ל ך‬esta en el m odo imperativo; en la frase “m arch6 [‫ ] ה ת ה ל ך‬N oaj”
esta en tiem po preterito; en la frase “ora [‫ ] ה ת פ ל ל‬por tus sierv o s” 13 estd en el m odo im perativo.
Ahora bien, en la frase “y vien e y reza [ 1 ‫ | ך! ת פ ל ל‬a esta C asa” 14 el verbo esta gramaticalmente en
tiem po preterito. S610 que en este ultimo caso la letra 1 al inicio del verbo 10 convierte en tiem po

A b ra h a m , e n c am b io , a c tiv a m e n te se d e d ic a b a a R a sh i n o se e sta n 'a re fir ie n d o a su “ u tiliz a c io n ”

e n s e n a r la v e rd a d a la g e n te ( Maharshal ).
6. Infra, v. 17:1. E ste e s el v e rsic u lo q u e a p a re c e en
Bereshit Rabd 3 0 :1 0 , y ta m b ie n e n la v e rsio n te x tu a l
d e l c o m e n ta rio d e R a sh f d e l Sefer haZikaron. E n la
v e rsi6 n te x tu a l del Mizraji, sin e m b a rg o , a p a re c e el
se g u n d o v e rsic u lo .
7. Infra, v . 2 4 :4 0 .
8. El c o n tr a s te se re fie re a q u e A b ra h a m a n d a b a
“ d e la n te ” d e D io s, m ie n tra s q u e N o a j a n d a b a “ c o n ”
D ios. M a rc h a r d e la n te d e a lg u ie n im p lic a q u e el
c a m in o e m p re n d id o se re c o r re so lo; m a rc h a r c on
a lg u ie n im p lic a q u e se re c o r re el c a m in o g ra c ia s a
la c om p aflfa o a sis te n c ia d el o tro .
9. Bereshit Rabd 3 0:10 .
10. E l Gur Arye a c o ta a q u f q u e la c o rre c ta v e r sio n
te x tu a l d e R a sh f d e b e se r “ E s ta e s la u tiliz a c io n d e
la [le tra ] ‫ ה‬...” , re firie n d o se a la p rim e ra ‫ ה‬d e l v e rb o
‫ ה מ ה ל ך‬, p u e s e s e s ta la le tra q u e in d ic a q u e e ste
v e rb o e s ta c o n ju g a d o e n el m o d o re fle x iv o hitpa'el,
y no la ‫ ל‬, la c u al fo rm a p a rte d e la rafz y no es le tra
se rv il, com o a p a re n te m e n te R a sh f q u ie re
cuando e sc rib e : “ E s ta es la utilizacion...” E l
c o m e n ta rio Sifte Jajamim, sin e m b a rg o , s e n a la q u e
el h e c h o d e q u e la ‫ ל‬e ste a c e n tu a d a c on daguesh
in d ic a q u e se tra ta d e l m o d o hitpa'el, c o n 10 c u a l
c o m o le tra se rv il. E n g ra m a tic a se lla m a “ le tra s
se rv ile s” a la s q u e n o fo rm a n p a rte d e la ra f z d e la s
p a la b ra s. E n h e b r e o so n la s s i gui e nt e s : , ‫ ש‬,‫ מ‬,‫ נ‬,‫ ת‬,‫ י‬, ‫א‬
‫ ב‬,‫ ל‬,‫ כ‬,‫ ו‬,‫ ה‬. E s ta s le tra s a p a re c e n al p rin c ip io y fin al
d e las p a la b r a s p a ra c u m p lir d iv e rsa s fu n c io n e s
g ra m a tic a le s ta le s c o m o in d ic a r el m o d o v e rb a l, la
p e rso n a y n u m e r o , e tc .
11. E n h e b re o se s u e le lla m a r kabed [lit., “ p e s a d o ” ]
a lo s tip o s d e v e rb o s q u e Ilev an daguesh e n la
se g u n d a le tr a d e la r a iz c u a n d o so n c o n ju g a d o s. D e
los s ie te m o d o s v e rb a le s d e c o n ju g a tio n , tr e s so n d e
e ste tip o : p i'e l [‫ ] פ ע ל‬- d e a c c io n in te n s iv a - ; pu'al
[‫ ] פ ע ל‬- l a f o r m a p a siv a d e l p i'el in te n s iv o - ; e hitpa'el
[‫ ] ה מ פ ע ל‬- d e a c c i6 n re fle x iv a . L o s o tr o s c u a tr o so n
lla m a d o s kal [lit., “ lig e ro ”]: p a'al [‫ ] פ ע ל‬- d e a c c i6 n
sim p le - ; n ifa l [‫ ] נ פ ע ל‬- l a fo rm a p a s iv a d el pa'al
s im p le - , h ifil [‫ ] ה פ ע י ל‬- d e a c c io n c a u s a tiv a - y h tifa l
[‫ ] ה פ ע ל‬- l a f o r m a p a siv a d el h ifil c a u sa tiv o . E n e ste
ca so , el v e rb o ‫ה מ ה ל ך‬ e std c o n ju g a d o e n el m o d o
v e rb a l hitpa'el, p o r 10 q u e tie n e u n se n tid o re fle x iv o ,
0 se a , q u e la a c c io n r e a liz a d a p o r el su je to re c a e
d e c ir so b re si m ism o .
12. Infra, v. 1 3 :1 7 .
13. Shemuel I, 1 2:19.
14. Melajim I, 8 :4 2 .
6 :1 1 -1 2 — ‫י א ־י ב‬:‫ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 84

Shem, Jam y Yefet. 11Pero la tierra se ‫ } ח ת‬# ‫ ת‬1 ‫ י א‬: ‫ ם א ת ״ ח □ ו א ת ״ י פ ת‬5#‫א ת ״‬

j" ‫ד‬ ‫ י‬- vir v : v w v
habia corrompido delante de Dios, y la ‫ה ה א ל ץ‬ ‫לפני האליהי ם‬
tierra se habia llenado de extorsion. V>‫־‬T T ‫ "׳־‬T ' ' ‫׳‬,‫" ״ י‬ J"! '
12Dios vio la tierra, y he aqui que estaba ‫ו י ר א א ל ה י □ א ת ״ ה א ר ץ והגלי‬ ‫י ב‬ t OQI I
0 n k 8 l 6 s

‫א תג א ן ה א‬ ‫ י ב ו ח ז א י י י ת‬:‫א ת ג א נ! ך ם יי ו א ת מ ל י א ת א ו ־ ע א ח ט ו פ י ן‬ ‫ י א ו ־ א ת ח ב ל ת‬:‫י ת ( ץ ם י ת ח ם ן י ת י פ ת‬

----------------------------------------------------------------------------- R A S H f —

‫! ל‬:‫ג‬ .‫ח מ ם‬ ‫?ו א ר ץ‬ ‫ו ת מ ל א‬ :>‫( פ ס ו ק י ב‬ ‫ו ג ו׳‬ ‫ב שר‬ .‫מ נ ב ו ך ה ■ז ך ת‬ ‫ע רו ה‬ ‫ל שון‬ . ‫ <י א> ו ת ג ר ו ת‬: ‫ל ה ב א‬

:)1‫ ח‬:‫(יו ג ה ג‬ ‫ב כ פי ה ם‬ ‫א ש ר‬ ‫ה ח מ ס‬ ‫ו מן‬ ‫! שנ א מ ר‬ ‫כל‬ ‫ה ש חי ת‬ ‫כי‬ ,‫ ט ז ו‬:‫ד‬ ‫פ ן ו נ ש ח י ת ו ן ( ד ב רי ם‬ ,‫כ מ ו‬

--------------------------------------------------------------------- T R A D U C C 1 6 N D E R A S III

f u t u r o . 15

11. ‫ ו ת ש ח ת‬/ pe r o !l a t ie r r a ] s e i i a b Ia c o r r o m p i d o .• E s t a e x p r e s i t i n i m p l i c a la c o m is i6 n d e a c to s
d e c o r r u p c i 6 n s e x u a l y d e i d o l a t r i a , 10 m i s m o q u e e n e l v e r s ic u lo : “ N o s e a q u e u s t e d e s se
c o rro m p an ] ‫ ; ” ! ת ^ ח י ת ו ן‬y ta m b id n e n e l v e r s ic u lo : “ P u e s t o d o s lo s s e r e s d e c a r n e h a b i a n 16
c o r r o m p i d o ] ‫ [ ו ל ו ח י ת‬s u c a m in o s o b r e l a t i e r r a . ” 17

‫ !ו ג מ ל א ה א ר ץ ח מ ס‬/ Y l a t ie r r a s e iia b ia l l e n a d o d e e x t o r s io n . L a e x p re s i6 n ‫ח מ ס‬ im p lic a a q u i

r o b o , 18 { c o m o s e d e c l a r a : “ Y d e 10 a r r e b a t a d o ] ‫ [ ח מ ם‬q u e e s t a e n s u s m a n o s ” { . 19

15. E n su c o m e n ta rio , R a s h i lite ra lm e n te u tiliz a la e ste tip o de ac to s que la s p a sio n e s hum anas
fra s e “ e n tie m p o f u tu r o ” p a r a d e sig n a r el m o d o c o rro m p id a s e je rc e n su a tra c c io n so b re el se r
im p e ra tiv o , y a q u e s e r e f ie r e a u n a a c c io n q u e hum ano.
to d a v ia n o h a o c u r r id o [e n h e b re o , e l fu tu ro p u e d e
18. L a e x p re s io n ‫ ח מ ם‬e n la lite ra tu ra ra b fn ic a in d ic a
se r u tiliz a d o p a r a d e s ig n a r el im p e ra tiv o ] . P e ro es
to m a r v io le n ta m e n te a lg u n o b je to d e o tro , incluso si
o b v io q u e e n to d o s e s to s c a so s c ita d o s, a u n q u e el
se da el pago correspondiente [v e r p o r e je m p lo ,
v e rb o g r a m a tic a lm e n te e s ta en p re te rito tie n e
Baba Kama 6 2 a], P o r e so e n g e n e ra l e s tra d u c id a
c o n n o ta c io n im p e ra tiv a , sa lv o e n el u ltim o e je m p lo .
p o r “ v io le n c ia ” . D e h e c h o , e l T a rg u m 10 tr a d u c e p o r
E n e s te c a so ta m b ie n e s t a e n p re te rito , p e ro sin el
‫ ח ט ו פ י ן‬, te rm in o q u e lite ra lm e n te s ig n if ic a to m a r a lg o
se n tid o im p e ra tiv o . La le tra ‫ו‬ es vav hifuj, p o r la fu e rz a , e x to rsio n a r. A h o ra b ie n , el te r m in o ‫מ ל‬
c o n v e rsiv a , c u y a f u n c io n e s c a m b ia r e l s e n tid o d el
que, R ash i u tiliz a p a ra d e f in ir ‫ח מ ס‬ sig n if ic a
v e rb o d e l p re te rito al fu tu ro .
lite ra lm e n te “ ro b a r” , e s d e c ir , a p o d e ra rs e d e u n
16. Debarim 4 :1 6 . E s e v e rs ic u lo p ro s ig u e : “ ... y o b je to a je n o sin pagar y a b ie rta m e n te (a d if e re n c ia
h a g a n p a r a u ste d e s u n a im a g e n ta lla d a , la s e m e ja n z a d e ‫? נ י ב ה‬, “ h u r to ”, q u e im p lic a 10 m ism o , p e ro a
d e c u a lq u ie r fo rm a ” . E n e s e v e rs ic u lo c la ra m e n te se e sc o n d id a s). A l d e fin ir ‫ח מ ס‬ p o r ‫ ג ז ל‬, R a s h i q u ie re
v e q u e la e x p re s io n ‫ ת ש ח י ת ו ו‬, “ c o rro m p e rs e ” , im p lic a e n fa tiz a r q u e c u a n d o la T o ra d ic e ‫ח מ ס‬ n o q u ie re
id o la tria . e x c lu ir el e le m e n to d e ro b o , p o r 10 q u e a q u i a m b o s
te rm in o s - r o b o y e x to r s io n - d e b e n se r e n te n d id o s
17. Infra, v . 6 :1 2 ; Sanhedrin 5 7 a . E n e s e v e rs ic u lo ,
c o m o sin o n im o s (Mizraji). E n e s te c a so , la ra z o n p o r
R a sh i c o m e n ta que el v e rb o ‫ה ^ חי ת‬ se re fie re
la q u e la T o ra u tiliz 6 la e x p re sio n ‫ ח מ ם‬y n o ‫ מ ל‬fu e
e s p e c if ic a m e n te a la p r o m is c u id a d se x u a l, in c lu so
p a ra e n f a tiz a r q u e el ro b o m u tu o e ra ta n p re v a le n te
e n tre e s p e c ie s . L a r a iz ‫\ ח ת‬£‫ י‬d e la c u a l s e d e riv a n lo s
q u e la s itu a tio n g e n e ra l d e e s a g e n e ra c io n p o d ria se r
d o s v e rb o s c ita d o s a q u i p o r R a sh i im p lic a u n g ra d o
ju s ta m e n tec a lif ic a d a d e e x to rs io n m u tu a (Gur
muy a lto de c o r r u p c io n m o ra l, c e rc a n o a la
A rye). E n e s ta tra d u c c io n , p u e s to q u e “e x to rsio n ” no
d e s tr u c tio n de lo s v a lo r e s 6 tico s y el s e n tid o
e x c lu y e e l e le m e n to d e ro b o , s e h a o p ta d o p o r e ste
ra c io n a l d e la p e r s o n a . E l Gur Arye a p u n ta a l
te m iin o p a r a tr a d u c ir ‫ ח מ ס‬.
re s p e c to que p r e c is a m e n te se r e f ie r e a la
in m o ra lid a d se x u a l y l a id o la tria p o r q u e e s h a c ia 19. Yona 3 :8 .
 8 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 6:13 — ‫י ג‬: 1

corrupta, pues todo ser de carne habia _

‫א ת‬
V
‫ב ש ר‬
■J t T
‫פ ל‬
T
‫ה^ חי ת‬
‫•ז‬ :
‫כי‬
•
‫נ^ ח ת ה‬
‫•ו‬ T AT ! ‫־‬

corrompido su camino sobre la tierra. ^ ‫ה ר פוי‬

13Entonces Dios dijo a Noaj: “E lfin > ■ _L ■•L ‫׳‬V " V"
de todo ser de carne ha llegado ante Ml, ^5 t Ki?• - : ^ - ‫יג‬
pues la tierra se ha llenado de extorsion □ ‫ל פ י פ י ״ מ ל א ה ה א ר ץ ח מ ס מפניה‬
AV ‫״‬ ! ‫־‬ *-T T ’ T JT ! IT ■
5
‫־‬ T :

; — O N K EL6S

‫ י ג ו א מ ר‬:‫א ת ח ב ל ת א ר י ח פ י ל ו פ ל ב ס ר א אנ(׳\ י ת א ך ו ו ה ע ל או ־ ע א‬
‫יי לני ח ק צ א ך כ ל ב ס ר א ע ל ת לנ ן ך כ(י א ר י א ת כ( ל י א ת א ר ע א ח ט ו פ י ן‬
R A S I il

<‫ א פ ל ו ב ה מ ה ס י ה ו ע ו ף מ ק ק י ן‬.‫ב א ה י ב) פ י ה ^ ח י ת פ ל ג ש י‬ ‫אנ ך ך ל מו סי א‬ ,) ‫ן ו ע ב ו ך ה ז ר ה‬ ‫זני ת‬ ‫מו צ א‬

‫ח מ ס‬ ‫ה אי ץ‬ ‫מ ל א ה‬ ‫פי‬ :‫ל ע ו ל ם ן ה ו ך ג ת ט ו ב י ם ן ך ע י ם‬ ‫ש א ת ה‬ ‫מ קו ם‬ ‫כל‬ .‫פ ש ר‬ ‫פ ל‬ ‫ק ץ‬ >‫ <יג‬:‫מ י נ ן‬ ‫ל ש אינן‬ .

. T R A D U C C I O N D E R A S I lf

12, ‫ב ש ר‬ ‫פ ל‬ ‫ח ש חי ת‬ <‫פ‬ / PU E S t o q o s 8 r q 8 YQ r n 8 20 H AB IA Y o r r o m p iq o . Incluso las bestias

dom esticas, las fieras salvajes y las aves cohabitaban con otras esp ecies.21, 22

13. ‫ב ש י‬ ‫פ ל‬ ‫ ק ץ‬/ EL f in q 8 t o q o s 8 r q 8 YQ r n 8 . En todo lugar en que halles prom iscuidad {e

ido latria},23 el castigo indiscrim inado24 se avecina sobre el m undo y m ata tanto a buenos como
a m alos.25

‫ח מ ס‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫מ ל א ה‬ <‫פ‬ / pu 8 s l Q t i8 r r Q s 8 h Q l l 8 n Q q o q 8 8 x t o r s io n . E s to i n d ic a que su

2 0 . L ite ra lm e n te , “ to d a c a rn e ” . E n el le n g u a je d e la h a b ito s n a tu ra le s d e la s e s p e c ie s v io lo u n a d e las

T o ra se su e le u tiliz a r la e x p r e sio n n y a , “ c a rn e ” , p a ra c o n d ic io n e s e se n c ia le s d e la C re a c io n , la c u a l e ra
a lu d ir ta n to a los se re s hum anos com o a los q u e c a d a a n im a l se a p e g a r a a su p r o p ia e s p e c ie ,
a n im a le s, y a q u e a m b o s so n se re s d e c arn e . c o m o se in d ic a en el v . 1:24,

2 1 . Bereshit Rabd 2 8 :8 . E n e ste v e rsic u lo , la T o ra 2 3 . E n Bereshit Rabd 2 6 :5 , te x to so b re el q u e se

d ic e que “ to d o s los se re s de
c o rro m p id o su camino [1‫ ] ד ך פ‬so b re la tie rr a ” . E n
h e b re o , la e x p re sio n ‫ ך ך‬.‫ ך‬, c a m in o , ta m b ie n tie n e la
c o n n o ta c io n d e costumbre, modo usual de proceder.
P o r e x te n sio n , e n la E sc ritu ra e s fre c u e n te m e n te
u tiliz a d a c o m o e x p re sio n fig u ra d a p a ra a lu d ir a las
re la c io n e s se x u a le s, c o m o se v e en Mishle 3 0 :1 9 :
“ E l ‫ ד ר ך‬d e un v a ro n c o n u n a jo v e n ” , frase q u e a lu d e
al m o d o u su a l q u e tie n e u n v a ro n d e re la c io n a rs e
c o n u n a m ujer.
2 2 . A l re s p e c to , el T a lm u d ( Sanhedrin 1 08a), c ita la
o p in io n d e R a b i Y o ja n a n , q u ie n c o m e n to q u e d e e ste
v e rs ic u lo se a p re n d e q u e la g e n te d e la e p o c a so lfa
c ru z a r a las d ife re n te s e sp e c ie s d e a n im a le s e n tr e si.
T al p ro c e d e r p ro v o co que p o ste r io rm e n te
a n im a le s se a c o stu m b ra se n e llo s m ism o s a c r u z a rs e
e n tre sf. A p e sa r d e q u e in ic ia lm e n te n o fu e c u lp a
d e lo s a n im a le s m ism o s q u e la s e sp e c ie s se c ru z a ra n
e n tr e sf, lo s a n im a le s y a se h a b ia n a c o stu m b ra d o a
e llo y 10 sig u ie ro n p r a c tic a n d o
in te r v e n tio n d e l h o m b re. E s ta c o r r u p tio n d e los
c a rn e h ab fa n b a s a R a sh f p a ra e s te c o m e n ta rio , n o a p a re c c la fra s e
“ e id o la tria ” , n i ta m p o c o e n su s c o m e n ta ris ta s.
2 4 . EI te rm in o u tiliz a d o p o r R a s h i e s androlomusia,
p a la b ra g r ie g a q u e e n g e n e ra l s ig n if ic a la re p re s a lia
c o le c tiv a e in d is c rim in a d a , sin to m a r e n c u e n ta la
c u lp a 0 la in o c e n c ia . E l d ic c io n a rio d e te rm in o s
ta lm u d ic o s Aruj 10 d e fin e c o m o u n a p la g a m u y
se v e ra . P o r o tr a p a rte , R a sh f n o q u ie re d e c ir q u e tal
c a s tig o a u to m a tic a m e n te v e n d ra , sin o q u e c u a n d o se
d e c re te un c a stig o d e m u e rte so b re u n lu g a r e n q u e
p re d o m in e e ste p e c a d o , a d o p ta ra la fo rm a d e c a stig o
in d isc rim in a d o ( Sifte Jajamim).
25. Bereshit Rabd 2 6 :5 . E l p e c a d o d e p ro m is c u id a d
los se x u a l im p lic a u n a c o r r u p tio n in d is c rim in a d a d el
c u e rp o h u m a n o q u e n o to m a e n c u e n ta 10 b u e n o y 10
m a lo . P o r e llo , m e d id a p o r m e d id a , D io s e n v ia u n a
p la g a q u e ig u a lm e n te ffs ic a m e n te d e s tr u y e e n fo rm a
in d isc rim in a d a , y a q u e d e s d e u n p u n to d e v is ta
in c lu so sin p u ra m e n te flsic o n o h a y d if e r e n c ia e n tre b u e n o s y
m a lo s; la d if e r e n c ia e s e sp ir itu a l ( Gur Arye).
6 :1 4 — ‫ י ר‬:‫ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 86

a causa de ellos; y he aqui que Yo los :‫א ת ״ ה א ך ץ‬ ‫מ ש ח י ת ם‬ ‫והנני‬

destruire de la tierra. u Haz p ara ti un '” T ' ^ ! '
area de madera de gofer; con ‫^; צ י ״ ג פ ר‬ rD J JI ‫ל ך‬ ‫יד‬
0nk e l 6s
‫ י ד עי ב ד ל ך ת בו ת א ך א עין ך לןן רו ם‬:‫א ך ע א‬ ‫א נ א מ ח ב ל הון ע ם‬ ‫מ ן לן ך ם ע ו ב ד י ה ו ן בי ש; א ן ה א‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S II I ---------------------------------------------------------------------------------

‫פ די‬ ‫ז הל‬ ‫ב בניו‬ ■‫ה ק ץ ךי חו‬ ‫ול מ ה‬ ,‫ל פ נ י ו‬ ‫ן ה צל ה‬ .‫א ת ה א ך ץ‬ :‫ה מ ל‬ ‫על‬ ‫א ל א‬ ‫דינ ם‬ ‫מ ר‬ ‫ל א נ ח ת ם‬
‫מ א ה‬ ‫ב ה‬ ‫עו ס ק‬ ‫ה מ בו ל‬ ‫דו ר‬ ‫אנ שי‬ ‫שי ך או הו‬ ‫ה עי ר‬ ‫א ת‬ ‫פ צ א תי‬ ‫לו‬ ‫ו דו מ ה‬ .‫ה א ר ץ‬ ‫מן‬ ‫כ מו‬
‫מ ה ז א ת ל ך? ן ה ו א‬ :‫א ו ת ו‬ ‫ש נ ה ן ־ שו א ליו‬ ‫ן ע ש ךי ם‬ ‫א ת ר ג ל יו( מ ל כ י ם א‬ ‫חל ה‬ .‫ה ע י ר‬ ‫מן‬ , 1‫ כ ט‬: ‫ט‬ ‫( ש מו ת‬
‫ל ה בי א‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫^ תי ד‬ ‫ל ה ם‬ ‫או מ ר‬ ‫ע ם‬ ,‫ה א ר ץ‬ ‫א ת‬ ‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫ר ג ל י ו‬ ‫מן‬ ,‫ כ גו‬:‫טו‬
,‫ש מ ו‬ ‫כ ך‬ .‫ ע צי ג ע ר‬, :‫י ש ו ב ו‬ ‫או לי‬ ,‫ל ע ו ל ם‬ ‫מ בו ל‬ ‫ה מ ח רי ש ה‬ ‫ע מ ק‬ ‫של‬ ‫ט פ חי ם‬ ‫של ש‬ ‫ש א ף‬ .‫ה א ר ץ‬
‫ע לי ה ם‬
y ‫״‬ » ‫ן‬ -
‫שנ מ ר‬
: • V
‫ג פ רי ת‬ 1 I T
‫ש ם‬ ‫״‬
‫על‬ ?‫מ מ י ן ז ה‬
V ‫״‬ • •
‫ול מ ה‬
T T I
‫רו ח‬
“ V
‫ה ר ב ה‬
•‫״‬ •
.‫ת ג ת‬I ‫ה ל ך‬- ‫ ע ש‬I m
“ ,
:‫נ מ ו ח ו ו נ ט ש ט ש ו‬
I I 1 ~ ♦J

------------------------------------------- TRADUCC16N DE KASIli

sentencia unicam ente fue sellada a causa del robo .26
‫ או* ה א ר ץ‬/ DE LA t ie r r a . En este caso, el vocablo ‫ א ת‬es equivalente en significado a ‫ מ ן‬, “d e la
tierra”. 27 E igualm ente en los siguientes versiculos: “Cuando yo haya salido de [‫ ] א ת‬la ciudad”, 28
en donde ‫ א ת‬significa d e la ciudad; “se enferm ti de [‫ ] א ת‬los pies”, 29 en donde ‫ א ת‬significa d e los
pies. Segun otra explicacion, la frase ‫ א ו! ה א ר ץ‬es equivalente en significado a ‫ ה א ר ץ‬dj>, “ju n to con
la tierra ”, pues tam bien fueron disueltos y arrasados tres puiios [tefa jim J de profundidad de la
tierra a ra b le.30
1 4 . ‫ י* ש ה ל ך מ ג ת‬/H A Z p a r a t i u n a r c a . D ios ciertamente posee a Su disposition num erosas form as
de liberar y salvar. Siendo asf, £para qu6 abrum 6 a N6aj con la construction del arca, si podia
haberlo salvado de otro modo mds c6m odo para 61? Ello tuvo como prop6sito que la gente de la
generaci6n del D iluvio 10 observaran atarearse en su construction durante ciento veinte anos y
le preguntaran: “ ;.Qu6 haces?”, y 61 les dijera: “En un futuro el Santo -b e n d ito e s - traera un
diluvio sobre el m undo.” De este modo quizds se arrepintieran.31

‫ ע צי ג פ ר‬, / q 8 m Q q 8 r Q q 8 g 6f 8 r . A s i es el n o m b re del d rb o l en h e b re o [gofer, 32. [ ‫ ; ג פ ר‬, Y p o r q u 6

p re c is a m e n te d e e s ta e s p e c ie de d rb o l? E n a lu s i6 n a l s u lf u r o [‫] ג פ ר י ת‬ co n el c u a l se d e c re t6 q u e

26. Sanhedrin 1 0 8 a . E l v e rs ic u lo d a c o m o ra z 6 n q u e el c o m p le m e n to del v e rb o “ d e s tr u ir e ” [‫] מ ^ ח י ת‬

e x c lu s iv a p a r a la d e s tr u c tio n d e la h u m a n id a d la y a e s ta in d ic a d o p o r el su fijo [‫] מ נ ץ ח מ ם‬. A d e m a s del
p r o lif e r a tio n d e e x to rs i6 n y ro b o e n la s o c ie d a d , a se g u n d o sig n if ic a d o q u e d a ra a q u i al v o c a b lo ‫ א ת‬, en
p e sa r d e q u e ta m b ie n h a b ia n c o m e tid o id o la tria y el v. 1 :14 R a s h i se n a la q u 6 o tr o s s e n tid o s tie n e [ve r
p r o m is c u id a d se x u a l, c o m o e x p re sa m e n te s e in d ic o ta m b ie n la n o ta 7 4 d e la p a r a s h a t Bereshit ].
e n e l v . 12. E sto s e d e b e a q u e D io s e s m a s p a c ie n te 2 8 . Shemot 9 :2 9 .
c o n lo s p e c a d o s c o m e tid o s c o n tra El - e n e s te c a so ,
29. Melajim I, 15:23.
la id o la tr ia y la p ro m is c u id a d s e x u a l- que los
p e c a d o s c o m e tid o s c o n tr a el se r h u m a n o - e n e ste 30. Bereshit Rabd 3 1 :7 .
c a so , la e x to rsio n y e l r o b o - ( Tzeda laDerej). 3 1. Sanhedrin 108b.
27. E n h e b re o , ‫א ת‬ e s u n a p a rtic u la g r a m a tic a l q u e 3 2. H e m o s tra n slite ra d o la p a la b r a ‫ גי פ ר‬p o r gofer en
c u m p le d iv e rs a s fu n c io n e s. L a m as c o m u n d e to d a s v e z d e tra d u c irla , y a q u e lo s c o m e n ta ris ta s d is c re p a n
e s a c tu a r c o m o a c u s a tiv o , e s d e c ir, in d ic a c u a l e s el so b re la id e n tid a d rea l d e e ste a rb o l. G e n e ra lm e n te
c o m p le m e n to d ire c to d e u n v e rb o . S in e m b a rg o , e s a s o c ia d o cori el c ip re s, p u e s se a s u m e q u e el
ta m b ie n c u m p le o tr a s fu n c io n e s g ra m a tic a le s. E n v o c a b lo g rie g o kyparissos (q u e d a o rig e n a la
e ste c a s o , a c tu a e n lu g a r d e la p r e p o s itio n “ d e ” , y a p a la b ra “ c ip r e s ” ) se d e riv a del he breo . P e ro
 8 7 / B E R E S H I T — P A R A S H A T N tiA J 6 :1 5 -1 6 — ‫ר ט ו ־ ט ז‬

compartimentos hards ei arca, y 1a ‫קנים ת ע ש ה א ת ״ ה ת ב ה ו כ פ ר ת א ת ה‬

embadumaras p o r dentro y fuera . £ , ‫ ״‬, £‫^ ; ״‬ ‫מ ב י ת ^ ץ‬
con brea. 15 Y asi es como la haras: J•‫ !_ ־‬, ‫!־•׳‬ v‫ ' ־ י‬1‫־‬ ‫• ־״׳‬
trescientos codos serd la longitud del ‫ת ע ש ה א ת ה שלי ש מ א ו ת א מ ה א ר ך‬
area, cmcuenta codos su anchura y □ >‫ו ש ל ש‬ ‫א מה' רחבנה‬ ‫ח מ ש י ם‬
‫ה ת ב ה‬
treinta codos su altura. 16Un ‫ ״‬, ‫ ״ ״‬J ,TJ J ‫״‬ ‫" ז‬ T" ‫־‬
tragaluz hards para el area, y en 1 ‫טז ^ ל ׳ י‬ : ‫ ה‬£‫ י‬9 ‫ ו‬1? ‫ ה‬$ ‫א‬
un codo la terminaras por arriba, 1
T y l^ th h
T ; — ! ’
‫ת כ ל נ ה‬
TJ V - :
‫ל ת ב ה ו א ל ־ א מ ה‬
T - V : T -

O N K K I .r iS —

‫או ך כ א‬ ‫א מין‬ ‫מ א ה‬ ‫תל ת‬ ‫ טו ו ד י ן ד ת ע ב ד י ת ה‬: ‫ב כ פ ר א‬ ‫מ גו ו מ ב ר א‬ ‫ת בו ת א ו ת ח פי י ת ה‬ ‫ת ע ב ד י ת‬ ‫מ דו ריו‬

‫מ ל ע ל א‬ ‫ל ת בו ת א ו ל א מ ת א וז ט כ ל ל ג רז‬ ‫ת ע בי ר‬ ‫ טז נ ה ו ר‬:‫רו מ ה‬ ‫א מ ץ‬ ‫פ תי ה ו ת ל תין‬ ‫א מין‬ ‫ח מ שין‬ ‫ד ת בו ת א‬
--------------------------------------------------------------------------------- R A S I I I - - .......... .............................................................................. . ...........

‫א ב ל כ אן‬ .‫ש ל ז פ ת‬ ‫ש ל א י רי ח או תו צ די ק רי ח ר ע‬ ‫ב ה מ ה‬ ‫ל כל‬ ‫מ דו רי ם‬ ‫מ דו רי ם‬ .‫ק ני ם‬ :‫ל ה מ ח ו ת ב ו‬

‫י ש‬ .‫צ ה ר‬ )‫< טז‬ :‫מ פ נ י ח ו ז ק ה מ י ם ז פ ת ה מ ב י ת ו מ ח ו ץ‬ ‫ב ת ל מו ד‬ ‫ ו מ צ י נ ו‬.‫א ר מ י‬ ‫ב ל שון‬ ‫ז פ ת‬ .‫ג פ פ ר‬ :‫ן רו י ה‬
‫ה מ אי ר ה‬ ‫טו ב ה‬ ‫א בן‬ ‫או מ רי ם‬ ‫א ו מ ר י ם ח לו ן וי ש‬ ‫ה מי ם‬ ‫ש היו‬ ‫ע ל י די‬ ,‫מ ש ה‬ ‫של‬ ‫ב תי ב תו‬ .‫כ ו פ ר א‬
‫מ ש פ ע‬
T % 8
‫כ סוי ה‬
T ‫י‬
. ‫ ה‬T ‫ ל‬I ‫ מ ־ ע‬T‫מ ל‬ ‫ נ• ה‬1‫ת ב־ ל‬I
I
‫ ה‬T‫־א מ‬ ‫ ל‬v‫ א‬T‫ו‬ :‫ל ה ם‬ V |
‫ ו ע ו ד כ ד י‬.‫ת ש י ם ד י ה ב ח ו מ ר מ ב פ נ י ם ה פ ת מ ב ח ו ץ‬
‫״‬ S ! ‫י‬ ‫־‬ ‫י‬ V V | • : • • V - T ‫־‬ • T

-------------------------------------------------------------------- ]TRADUCC16N D E R A S H

fueran desintegrados d e la t i e r r a . 33
‫ ק נ י ם‬/ COMPARTIMENTOS. E s te te r m in o d e s ig n a com partim entos separados para cada e s p e c ie d e
bestia dom£stica y animal salvaje .
‫ג פ פ ר‬ / CON H r 8 Q . E s te v o c a b lo h e b r e o s ig n if ic a 10 m is m o q u e ‫ ז פ ת‬en a ra m eo .34 Y la p r u e b a d e e llo
e s q u e en e l Talm ud ta m b ie n hallam os e l v o c a b lo a r a m e o ‫ פ ו פ ר א‬p a r a d e s i g n a r a la b r e a . 35 Pero para
,la canasta d o n d e MoshG fu e c o l o c a d o ,36 debido a que las aguas d o n d e la p u s i e r o n eran tranquilas
bastaba con betun por dentro y brea por fuera. Y adem as, e n a q u e l c a s o s o l o f u e c a l a f a t e a d a c o n
,b r e a p o r f u e r a para que aquel justo [M o s h 6 ] no oliera e l mal o lo r de la b r e a .37 P ero en este caso
a causa de la fuerza de las aguas, N 6 a j la calafate6 con brea tanto por dentro com o por fuera
p a ra q u e fu e ra m as re s is te n te .

1 6 . ‫ צ ה ר‬/ TRAGALUZ. E n tr e n u e s tr o s S a b io s hay quienes dicen que era una e s p e c i e d e ventana; pero
hay quienes dicen que era una piedra preciosa c u y o r e s p l a n d o r alum braba a los q u e e s ta b a n e n
e l a r c a . 38

‫מ ל מו ל ה‬ ‫מנ לנ ה‬ ‫א ט ה‬ ‫ ו א ל‬/ Y 8n UN C O D O l Q t 8 r m in Q r Q s po r Q r r iH Q . S u c u b ie r ta e s ta b a in c lin a d a

A b r a b a n e l a fir m a q u e se tra ta d e u n a e s p e c ie d e el h e b re o ‫ פי פ ר‬, y a q u e a m b a s le n g u a s c o n fre c u e n c ia

p in o y el T a lm u d 10 tr a d u c e p o r mabliga 0 golmish, c o m p a rte n ra i'c e s sim ila re s. L a a c e p c io n p rim a ria d e
a m b o s v o c a b lo s d e n o ta n d o u n a e s p e c ie d e c e d ro la rafz ‫ כ פ ר‬d e la c u a l se d e riv a n a m b o s v o c a b lo s e s
(v e r Rosh Hashana 2 3 a y Sanhedrin 108b). recubrir. E n l a a n tig iie d a d , to d a s las e m b a rc a c io n e s
3 3 . Sanhedrin 108b; Pirke d'Rabi Eliezer 12. L as m a ritim a s e r a n re c u b ie rta s c o n u n a c a p a d e b re a

a g u a s d e l D ilu v io tu v ie ro n d o s o n 'g e ne s: del c ie lo , p a ra im p e rm e a b iliz a r la s e im p e d ir que el ag ua

e n fo rm a d e llu v ia s in te n sa s, y d e la tie rra m ism a . p e n e tra s e e n l a m a d e ra ; d e e s te m o d o p o d ia n flo ta r.

E s ta s u ltim a s e ra n h ir v ie n te s a c a u sa de las 3 6 . V e r al re s p e c to Shemot 2 :3 .
su sta n c ia s su lfu ric a s q u e c o n te m a n ( Gur Arye). 3 7 . Sota 12a.
3 4 . T a n to ‫פי פ ר‬ en h e b re o c o m o ‫ פ ת‬$ en a ra m e o
3 8 . Bereshit Rabd 3 1 :1 1 . L a ra fz d e la p a la b ra ‫צי ח ר‬
d e s ig n a n la b re a o u n a s u sta n c ia sim ila r. (d e la c ua l ta m b i& i p ro v ie n e ‫ צ ה ו ־ י ם‬, m e dio d i'a)
3 5 . E l v o c a b lo a ra m e o ‫ פ ו פ ר א‬e s ta e m p a re n ta d o con d e n o ta a lg o q u e a c la ra , q u e d a b rillo . P o r e llo p u e d e
6 :1 7 — ‫ י ז‬:‫ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 88

y pondrds la puerta del arca en su lado;□ ‫ ב צ ד ה ת ש י ם ת ח ת י‬n OT H ‫ו פ ת ח‬

la hards de un p iso bajo, segundo y %^ ‫ ־‬, j ‫׳‬ D W
tercero. 17Y e n cuanto a Mi, he aqui que •: • • ‫יי־‬- t *: •‫׳‬ ‫י‬- ‫י‬-• • ‫!•■־‬
traigo el Diluvio de aguas sobre la tierra ‫ע ל ־ ה א ר ץ מ בי א‬ □ ‫מי‬ ‫א ת ־ ה מ ם ל‬
para destruir todo ser de carne en el que h , 1M ‫ ״ ״ ״‬, *--, . •. L
1 ‫׳‬ a ■
a a a u • a 1
hay espiritu de vida de debajo de los ‫ל ש ח ת פ ל ב ש ר א ש ר בו רו ח חיי ם‬
‫־־‬ ‫ ־‬J ••• ‫־־‬ • ‫ ״־‬: ‫י‬ ‫•י‬ ‫יי‬ j

cieios. Todo 10 que hay en 1a tierra ‫א ש ר ־ ב א ר ץ‬ ‫פ ד‬ ‫ה ש מ י ם‬ ‫מ ת ח ת‬

: ‫— ״‬ o n k 8 l 6 s

‫א נ א כיי הי י ת‬ ‫ה א‬ ‫ ח ו א נ א‬:‫ ה‬$ ‫ו ת ר ע א ך ת ב ו ת א ב כ ז ט ר ו ז ו נ שוי מ דיי ריו א ר ע י ן ר ג מ נין ו ת ל י ת א י ו ת ע ב ך‬

‫{ א ך ע א‬ ‫די‬ ‫פי ל‬ ‫ ת (׳ \ מ י א‬1‫מ ו נ ח‬ ‫ך סיי‬ ‫רווז א‬ ‫בי ה‬ ‫ךי‬ ‫ב ס ר א‬ ‫פ ל‬ ‫ל ח ב ל א‬ ‫א ר ע א‬ ‫על‬ ‫מי א‬ ‫טו פנ א‬

‫_ — ״‬ K A S III —

‫מ ה‬ :‫ב ב ר‬ ‫ל פני‬ ‫ו א מ רו‬ ‫ש ה מוני‬ ‫או ת ם‬ ‫ע ם‬ ‫על‬ ‫ו עו מ ד‬ ‫מל מ על ה‬ ‫ק צ ר‬ ‫ש הו א‬ ‫עד‬ ‫ו עו ל ה‬

‫מ פ אן‬ ‫ל מ ט ה‬ ‫ה מי ם‬ ‫שיזו בו‬ ‫פ די‬ ,‫א מ ה‬ ‫ש בל ה‬ .‫מ ב ו ל‬ :71‫ ה‬:‫ח‬ ‫ת ז כ ר נ ו ( ת הי לי ם‬ ‫פי‬ ‫אנו ש‬
:‫ב ה‬ ‫ה ג ש מי ם‬ ‫י פ לו‬ ‫של א‬ .‫ת ש י ם‬ ‫בצדה‬ :‫א ת ו מ כ א ן‬ ‫ש הו בי ל‬ ,‫ה פ י ל‬ ‫א ת‬ ‫ש בל בל‬ ,‫ה פ י ל‬ ‫א ת‬
‫אונ ק לו ס‬ ‫ל שון‬ ‫ת הו‬ .‫ל נ מ ו ך‬ ‫ה ג בו ה‬ ‫מן‬ ‫ה כי ל‬ ‫גב‬ ‫על‬ ‫זו‬ ‫ע ליו ת‬ ‫של ש‬ .‫ש נ י ם ו ש ל ש י ם‬ ‫ת ח תי ם‬
‫ו ה בי א ם‬, ‫ה כי ל‬ ‫א ת‬ ‫ש ה צי ף‬ ,‫ט ו פ נ א‬ ‫ש ת רג ם‬ ‫ת ח תי ם‬ ,‫ל מ ד ו ר‬ ‫א מ צ עי ם‬ ,‫ל א ך ם‬ ‫ע ליוני ם‬ .‫זו‬
‫שנ ע ר‬ ‫נ ק ר א ת‬ ‫ל פ ך‬ .‫ע מ ו ק ה‬ ‫ש הי א‬ ‫ל ב ב ל‬ ‫ל ה קז כי ם‬ ‫מו כן‬ ‫הנני‬ .‫מ ג י א‬ ‫הנני‬ ‫ <יז>ו אני‬: ‫ ל ז ב ל‬,

T R A D U C C IO N D E R A SH I

y ascendia hasta a ng o sta rse por arriba a un codo de ancho, para que las aguas fluyeran hacia
abajo de un lado y d e l otro.
‫ ב צ ד ה ת שי ם‬/ po n q r As j l Q PU ERTA q 8 l ARCA] 8 n s u l Q q o . Para que las lluvias no cayesen dentro.
‫שני ם ו ש ל שי ם‬ ‫ה ח מי ם‬ / q 8 u n p is o H Q jo , s8g u n q o y t 8 r Y8 r o . En el area h a b ia tre s p is o s , u n o

e n c i m a d e l o t r o : e l s u p e r i o r p a r a lo s h o m b r e s , e l m e d i o p a r a lo s a n i m a l e s y e l i n f e r i o r p a r a lo s

d e s e c h o s . 39

17. ‫ ו א נ י הנני מ ג י א‬/ y 8 n Yu Q n t o Q m i, h 8 Q q u i q u 8 t r Q ig o . Lo cual implicaba: E stoy dispu

coincidir con los Angeles que ya M e acicatearon diciendom e: “iQ u 6 es el hom bre para que Tu
te acuerdes de 61?” 40
‫ מ גו ל‬/ q il u v io . El D iluvio es llamado ‫מ בו ל‬ porque erosionti [‫ ] ג ל ה‬absolutam ente todo 10 que
habia, porque confundid [‫ ] ג ל ג ל‬todo 10 que habia y porque acarre6 [‫ ] ה ו ב י ל‬todo 10 que habia
en el mundo desde las partes m as altas hacia las partes mas bajas.41 Y esta ultima es la
interpretaci6n del Targum de O nkel6s, quien tradujo ‫מ בו ל‬ por ‫ פ נ א‬1‫ ט‬, derivado la rafz de ‫ ט ו ף‬,
flotar, ya que el D iluvio inund6 a todos los seres humanos y los arrastr6 a B abel, que es una regi6n
profunda. P o r esta m isma raz6n, la regi6n de Babel tambien es llam ada Shinar [‫] ש נ ע ר‬, ya que alii

d e s ig n a r ta n to u n a “ v e n ta n a ” q u e d e je p a s a r la luz la m is m a o p in io n . R a sh f e x p lic a que e ra n lo s

(u n tr a g a lu z o c la ra b o y a ) com o a un o b je to a n g e le s {Sifte Jajamim). S e g u n e l c o m e n ta rio del
r e sp la n d e c ie n te . M a h a rz o a Bereshit Rabd 3 1 :1 2 , l a e x p re sio n ‫ ח נ צי‬,
q u e lite ra lm e n te p u e d e se r tr a d u c id a p o r “ h e m e
3 9 . Sanhedrin 1 0 8b . .
aq u f” , e n re a lid a d im p lic a a s e n tim ie n to a u n lla m a d o
4 0 . Tehilim 8 :5 ; Bereshit Rabd 3 1 :1 2 . L a e x p re sio n d e o tro .
d o b le ‫ ו א נ י ה נ נ י‬, “ y e n c u a n to a M f, h e a q u f q u e ...” 41. ‫ מ ב ו ל‬serfa asf u n n o m b re d e riv a d o d e e sta s tre s
im p lic a rfa q u e a p a rte d e la d e c is io n d e D io s d e tr a e r ra fce s, ‫ ב ל ה‬, ‫ב ל ב ל‬ y ‫ ה ו ב י ל‬, e ro sio n a r, c o n fu n d ir v
e l D ilu v io , h a b ia a lg u ie n m a s q u e ta m b ie n c o m p a rtfa a c a rre a r , re sp e c tiv a m e n te .
8 9 / B E R E S H IT — PA R A SH A T N 6 A J 6 :1 8 -1 9 — ‫ו י ח ־ י ט‬

perecera. n Pero establecere Mi pacto ‫א ת ך‬ ‫א ת ״ ב ר י ת י‬ ‫ו ה ק מ ת י‬ ‫ <ח‬:‫י ג ו ע‬

con,igo, y e n t r a p en el arca ti, y ‫^ ׳ ־ א ת־‬
tus hijos, y tu mujer y las mujeres de ‫׳־׳‬vt t - T ‫־‬ ••• T T
tus hijos contigo. 19Y de todo ser vivo, ‫ יט ו מ כ ל ־‬: ‫א ת ך‬ ‫ ת ך ו נ^ י ־ ב נ י ך‬# ‫ן א‬
de todo ser de carne, traerds dos de -liw ‫ד חי‬
cada [especie] al arca, para mantener . •‫־ י־‬ ■‫י ־י‬ ‫יי•׳‬ t t t ! • ■‫י‬
vida contigo; macho y hembra seran. :‫ה ת ב ה ל ה ח י ׳ ת א ת ך ז כ ר ו נ ק ב ה י ה י ו‬
O N K EL6S

:‫ב נ י ד ע מ ך‬ ‫ ע ו ב נ י ד ן א ה ת ך ו נ( ץי‬1‫א‬ ‫ע ט ך ו ת עו ל ל ת בו ת א‬ ‫קי מי‬ ‫ י ח ן א נ ן ם ; ת‬:‫י מ ו ת‬

: ‫י ט ו מ כ ל ד ח י מ כ ל ב ס ר א ו ץנ ךיו מ כ ל א ו נ ע י ל ל ת ב ו ת א ל ק י מ א ע מ ד ד כ ר ן נ ל ן ב א י ה ו ו‬

-------------------------------------------------------------- R A S III

‫שנ א ס רו‬ ‫מ ב אן‬ .‫ל ב ד‬ ‫ו הנ שי ם‬ ‫ל ב ד‬ ‫<יח> ו ה ק מ ת י‬ :‫מ בו ל‬ ‫מ תי‬ ‫פל‬ ‫ש ם‬ ‫שננ ע לו‬
‫א פ לו‬ .‫ה ח י‬ ‫ ו מפל‬m :‫ב ת ש מ י ש‬ ‫ה פ רו ת‬ ‫על‬ ‫צ רי ך‬ ‫הי ה‬ ‫ב לי ת‬ .‫ב ר י ת י‬ ‫ה מ ט האת״‬
‫ל א‬ ‫ש ב ה ם‬ ‫ה פ חו ת‬ ‫מן‬ .‫מ פ ל‬ ‫שני ם‬ :‫ש ך י ם‬ ‫י ה ל גו הו‬ ‫ו של א‬ ,‫ו י ע פ ש ו‬ ‫י ל ק בו‬ ‫של א‬
‫נ ק ב ה‬ ‫ו א ח ד‬ ‫זכר‬ ‫א ח ד‬ ‫מ שני ם‬ ‫פ ח תו‬ ‫ה אנ שי ם‬ .‫ו ב נ י ך ו א ש ת ך‬ ‫א תה‬ :‫ש ב דו ר‬ ‫ ל ש עי ם‬:

: TR A D U C C 16N D E R A S III

fu eron sa cu d id o s todos los que perecieron en el D ilu v io .42

18. ‫ ו ה ק מ ת י א י ג ב ר י ת י‬/ P E R O 8 s t Q H l 8 Y8 r 8 m i p Q Y t o . E ra n ece sa rio que D io s h iciese un pacto

especial con N oaj antes de que entrase al arca a ca u sa de los fr u to s que 61 llevarfa co n sigo al arca,
p ar a q ue no s e pudriera n ni se enm oh ecieran . Y a d em as, p a ra que los m a lv a d o s de la g en er a ci6 n
no m a ta ra n a N 6 a j.43

‫ א ת ה ו בני ך ו אי מ ת ך‬/ T il y t u s h i j o s , y t u m u j 8 r . D e aqui s e infiere que los ho m b res deberi'an

permanecer d e un lado y las m u jeres del o tr o .44 D e aqui se aprende q u e se les p ro h ib ier o n las
r ela cio n es in tim a s.45

1 9 .‫ ו מ פ ל ה חי‬/ y q 8 t o q o s 8 r v iv o . Incluso d em on io s [46.[ ‫ש ד י ם‬

‫ ש נ י ם מ פ ל‬/D O S q 8 CAD A [E S PE C IE ]. D e las especies q u e sen'an las m eno s en tr e las que entrarfan al
arca, no hu b o m enos de dos ejemplares, un m acho y una h e m b r a .47

4 2 . Shabat 113b. e sp o s a s j u n t o c o n su s m a r id o s: “ ...tu y tu m u je r, y

4 3 . Bereshit Rabd 3 1 :1 2 . E l m e n c io n a rle el p a c to tu s h ijo s y la s m u je re s d e tu s h ijo s ...” ( Baer Heteb).

a q u i d e sp u e s d e h a b e rle in fo rm a d o q u e lo s d em a s 45. Sanhedrin 108b.

se rfa n c o n d e n a d o s es co m o si le h u b ie ra d ich o :
4 6 . Bereshit Rabd 3 1 :1 3 . E n e l v . 19 se m e n c io n a
“ ...p e ro e s ta b le c e re M i p a c to c o n tig o y entonces
p o r se p a ra d o a “ to d o se r v iv o ” [ ‫ ] ו מ פ ל ה ס י‬y a “ to d o
p o d ra s e n tra r al a rc a ...” E sto im p lic a q u e sin la
se r d e c a rn e ” [ ‫] מ פ ל ב ש ר‬. E s to im p lic a n a q u e h a y d os
a y u d a d e l p a c to n o h u b ie ra p o d id o h a c e rlo ( Sifte
ca te g o ri'a s: u n a d e se re s q u e s o la m e n te tie n e n “ v id a ”
Jajamim).
y o tr a d e se r e s q u e , a d e m a s, so n d e c a rn e . L a
44. E s to e s 10 q u e se in fie re del o rd e n e n q u e e sta n
p rim e ra c a te g o rf a a lu d e a lo s shedim 0 d e m o n io s, los
m e n e io n a d o s lo s m ie m b ro s d e su fa m ilia : “ tu y tu s
c u a le s so n fu e rz a s e s p ir itu a le s d e s c a rn a d a s , q u e n o
h ijo s” p o r u n la d o , “y tu m u je r y la s m u je re s d e tu s
p o se e n c u e rp o (Mizraji).
h ijo s” p o r o tro la d o . L a p ru e b a d e q u e el o rd e n en
que e sta n m e n e io n a d o s no es a c c id e n ta l se 47. P u e s d e o tra s e s p e c ie s , la s p u r a s, fu e ro n sie te
d e m u e s tra p o rq u e e n el v . 8 :1 5 , e n re fe re n c ia a su e je m p la re s p o r c a d a e s p e c ie , c o m o se se rfa la en
s a lid a del a rc a , la T o ra m e n c io n a a la s re sp e c tiv a s e l v. 7 :2 .
6 :2 0 -7 :1 — ‫ א‬: ‫ כ ־ ז‬: ‫ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 90

20D e c a d a a v e s e g u n s u e s p e c ie , y d e ‫מ ה עו ף ל מ י נ ה ו ו מ ד ה ב ה מ ה’ ל מ י נ ה‬
T • : T •‫״‬ ‫נ‬ - ‫ו‬ • •‫־‬ ‫׳‬ ! ‫ו‬ ‫׳‬ t r ‫׳‬
‫כ‬
cada animal segun su especie, y de toda ‫ל‬ ‫ל‬ ‫ל‬
criatura rastrera de la tierra segun su ‫■ ״‬ ‫!־<׳‬ ‫! ־‬ VT
w tT • ‫»« ! ־‬T j v •j

especie, dos de cada uno vendran a ti ‫ו א ת ה ק ח ״ ל ך‬ ‫כ א‬ : ‫י ב א ו א ל י ך ל ה ה^ ת‬

para mantener vida. 21Y en cuanto a ti, ‫ן א ס פ ת‬ ^ ‫יא‬ ‫' ' א י ע ף‬,‫מ פ ל ־ מ א כ ל‬
toma p ara ti todo alimento que sea w ‫י ״ ־ י‬ ‫ ״‬T‫־•׳‬ j••• ‫! ־‬ t ‫י‬- T■
comestible y almacenalo contigo; serd ‫ כ ב_ ו י ע ש‬: ‫א ל י ך ו ה י ה ל ן* ו ל ה ם ל א כ ל ה‬

1 ‘ 7 ‫״‬. ‫ז‬ ‫ז‬ ‫ז‬ ✓ t ‫־‬a ‫י‬ ‫ז‬ r 1

‫ א ל ה י ם כ ן‬1‫א ' ת‬ ‫צו ה‬ ‫א^ ר‬ ‫ככיל‬ ‫נ׳ ח‬
hizo todo lo que le ordeno Dios; asi 10 ■
‫“׳‬ ‫“ יי• '•י‬ JT'■‫■׳־׳‬ ‫״ ■י‬ ‫*י‬
/?/zo. :‫ע ש ה‬ IT ‫ ״‬T

capituio 7 ‫פרק‬ ‫ז‬

1Luego el Eterno dijo a Noaj: 011‫ו י א מ ר‬ ‫א‬ ‫ש גי‬ ‫ל‬ ‫ ה‬1‫| ה‬
“Entra tu con toda tu casa al arca; '
‫אל״ ה תב ה‬
1ST|•‫״‬
‫ו כ ל ״ בי ת ך‬
‫־‬ v O : r t :
‫ב א״ א ת ה‬
1- ‫דג‬

pues a ti he visto ju sto delante de M i ‫ל פני‬ ‫צ די ק‬ ‫ך אי תי‬ ‫כי ־ א ת ך‬

ONKELOS

:‫ל ק י מ א‬ ‫מ כ ל א י ע לון לו ת ך‬ ‫ת רין‬ ‫ך א ר ע א לז נו הי‬ ‫ב ע י ר א ל ז נ ה ו מ כי ל ך ח ש א‬ ‫ל ז מ הי ו מן‬ ‫כ מ עו פ א‬

‫ כ ב ו ע ב ד ני ח כ כ ל ד י פ ק י ד‬: ‫ס ב ל ד מ כ ל מ י כ ל' ד מ ת א כ ל ן ת כ נ ו ש ל ו ת ך ו י ה י ל ד ו ל ה ו ן ל מ י כ ל‬ ‫כ אן א ת‬
‫ח זי ו ני ז כ א י לן ך ^י‬ 1‫א ר י י ת ן‬ ‫בי ת ד לו נ בו ת א‬ ‫אנ ש‬ ‫א ת ו כ ל‬ ‫ א ו א מ ר יי לנ ־ ח עו ל‬:‫כ ן ע ב ד‬ ‫י תי ה יי‬

R A S I lf

<0 ‫נ א מ ר‬ ‫ו לי א‬ .‫צ די ק‬ ‫< א> ו א י ת י‬ :‫ה ת ב ה‬ ‫ב מן‬ ‫ז ה‬ ‫ב מיני ה ם‬ ‫ש ד ב קו‬ ‫או תן‬ .‫ל מ מ ה ו‬ ‫ ף‬1‫מ ו ! ע‬

‫מ ק צ ת‬ ‫ש או מ רי ם‬ ‫מ ב אן‬ .‫ת מ י ם‬ ‫צ די ק‬ ‫ןכל‬ ,‫ב א ו‬ ‫ו מ א לי ה ם‬ .‫ד ר כ ם‬ ‫הנ חי תו‬ ‫ו ל א‬

‫ב פניו‬ ‫של א‬ ‫ו כ לו‬ ‫ב פניו‬ ‫א ך ם‬ ‫של‬ ‫ש ב חו‬ .‫נ ח‬ ‫(ננ> ו י ע ש‬ :‫ב ה‬ ‫ה כני ס‬ ‫קו ל ט תו‬ ‫ ש ה ת ב ה‬:

TR A D U C C 16N DE RA SH l

20. ‫ מ ה ע ו ף ל מינ הו‬/ d e c a d a a v e s e g u n s u e s pe c ie . Esto quiere decir: de aquellas especies que se

habian apegado a su pro pia especie y no habian corrom pido sus h&bitos na tu ra les.48 Y de hecho,
todos los animales v in iero n por su propia voluntad, pero s 610 a los que el arca recibia porque se
habfan apegado a su propia especie N6aj las hacia entrar.
2 2 . !‫נ ר‬ / n 6 a j h i z o . E sto s e r e f i e r e a la construccidn d e l a rea .49

1 .‫ ר א י ת י צ ך י ק‬/H E v is t o ju s t o . Sin em bargo, no est£ escrito que D ios dijo a Noaj que era un “justo
com pleto”. D e aqui se aprende que en presencia de una persona unicam ente se m enciona una
parte de su elogio, y to do su elogio cuando no esta presente.30

4 8 . R a sh f a q u f e n tie n d e la f ra s e ‫ ל מ י נ ה ו‬e n el se n tid o 5 0. Erubin 18b. E n e l v . 6 :9 , h a b la n d o e n te rc e ra

d e “ la s q u e s ig u ie ro n a s u p r o p ia e s p e c ie ” y n o en p e rs o n a d e N o a j, la T o r a sf 10 d e sc rib io c o m o ‫ צ ד י ק‬,
el s e n tid o d e “ s e g u n su e s p e c ie ” . “ju s to ” ‫ ת מ י ם‬, “ In te g r a ” o “ c o m p le to ” . A q u i, sin
e m b a rg o , D io s e std h a b la n d o d ir e c ta m e n te a N o a j.
4 9 . Bereshit Rabd 3 1 :1 4 . E s t e v e rs ic u lo n o h a b ia d e
El que aq uf D io s no le h u b ie r a m e n c io n a d o
su e n tr a d a a l a r c a , y a q u e m a s a d e la n te , e n el v . 7 :5 ,
d ir e c ta m e n te a N o a j la s d o s c u a lid a d e s e tic a s m £s
ta m b ie n s e d ic e q u e N o a j “ h iz o c o n fo rm e a to d o 10 so b re sa lie n te s de su c a r a c te r im p lic a que en
q u e e l E te r n o le h a b fa o r d e n a d o ” , y p o r el c o n te x to p re s e n c ia d e u n in d iv id u o n o h a y q u e m e n c io n a r
e s e v id e n te q u e e s e e n u n c ia d o u n ic a m e n te p u e d e to d a s su s c u a lid a d e s , sin o s 610 c u a n d o se h a b le d e
r e fe rir s e a su e n tr a d a al a r c a . e l e n su a u se n cia .
 91 / B E R E S H IT — PA R A SH A T N 6 A J 7:2-3 — ‫ ב ע‬: ‫ז‬

en esta generacion. 2De todo animal ‫ה ט הו ר ה‬

t ‫ן‬ -
‫ה ב ה מ ה‬
j t v : ‫״‬
1‫ ב מ כ י ל‬:‫ב ד ו ר ה ז ה‬
j * ‫יו‬. * - j “

puro tomards para ti siete y siete, ‫ ן ף; ן ־‬£‫ ן א‬£ « ‫ב ^ ה ש ב ^ ה א‬ ‫ת ק ח־ לןז ש‬

macho y hembra; y del animal q«e no f t — $ ‫ ה‬6 ‫ מ ך ה ה‬, 3
es puro [tomaras] dos, macho y “‫־‬ JT ‫■׳‬ J v ‫!־‬ . T" !
hembra. 3Tambien del ave de los cielos ‫ג‬ .‫ו א ש תו‬ ‫א י ש‬ 0‫שני‬
seran siete y siete, macho y hembra,
‫׳‬ *‫*׳‬
‫ונ קב ה‬
A T ‫•• ׳‬ S
‫ז כ ר‬JT T
‫ש ב ע ה‬
\ T X *
‫ש ב ע ה‬
v T • *
‫ה ש מי ם‬
• ‫ ע‬- T ‫־‬

0 n k 8 l 6 s

‫ד ל א‬ ‫ב עי ך א‬ ‫ך כ ר ן נ ק ב א ו מן‬ ‫ל ד ( ץ ב ^ א (׳\ ב ^ א‬ ‫ך כי א ונ ס ב‬ ‫ב עי ך א‬ ‫בז כי ל‬ ‫ב‬ : ‫ ך י ן‬5‫ב ך ך א ר‬

‫ך כ ר ן מן ב א‬ ‫ש ב^ א‬ ‫ש ב^ א‬ ‫ו כ(י א‬£<‫מ ע ו פ א ך‬ ‫ ג א ף‬:‫ת ר ץ זי כ ר ו נ ק ב א‬ ‫סי א‬ ‫ד מ א‬ ‫אי ת ה א‬

,-------------------------------------------------------------------------------------- - r Q s h ! ----------------------------------------------------------------------------------------

.(‫ ׳‬1‫ה ש מ י ט ו ג‬ ‫מ עו ף‬ ‫ «> ג ם‬: ‫ב צ א ת ו‬ ‫ק ך בן‬ ‫פ< ה ם‬ .‫ל י ש ר א ל‬ ‫ט הו ר ה‬ ‫ל היו ת‬ ‫הי ג ךני ך ה‬ .‫ב) ה ט ה ו ך ת‬
‫ ו ל מ ד ס ת ו ם מ ן ה מ פ ו ך י‬,‫ב ט ה ו ר י ם ה כ ת ו ב מ ד ב ר‬ ‫ כ ל י ו י ק ר י ב‬.‫ ש בי ג ה ש ג ן ג ה‬: ‫ש ל מ ר ני ח ת ו ר ה‬ ‫ ל מ ך נ ו‬£\:

T R A D U C C IO N D E R A SH I

2. ‫ ה ט ה ו ר ה‬/PU R O . Es decir, los animales que en un futuro seria n puros para Israel. A prendem os
de aquf que N6aj estuditi T o r i.51

‫ ש ב< ג ה ש ב^ ג ה‬/SIETE y s ie t e . Con el propdsito de que de estos animales N6aj ofreciera ofrendas a
D ios cuando saliera del a r e a .52

3. ‫ ג ם מ ע ו ף ה ש מ י ם ו ג ר‬/ TAMBIEN d e l a s a v e s d e l o s c ie l o s , e t c . En este pasaje la Escritura se

refiere a las aves puras. Lo que no es enunciado explicitam ente se aprende de 10 que sf es
enunciado explicitam ente.53

5 1. L a d is tin c i6 n e n tr e a n im a le s “ p u ro s” [ tehorim ] m a c h o y h e m b r a ‫ ״‬. S ie n d o asf, q u e d a b a u n a n im a l

e “ im p u ro s” [temeim] s 610 tie n e s e n tid o d e n tro d e l sin p a re ja . S i el p r o p o s ito d e s a lv a r a e sto s a n im a le s
m a rc o d e d e fm ie i6 n d e las ley es d e la T o ra . P e ro u n ic a m e n te h u b ie r a s id o p a r a p e r p e tu a r las e sp e c ie s,
p u e s to q u e e n tie m p o s d e N 6 a j la T o rd to d av fa no n o te n d rfa s e n tid o d e ja r u n a n im a l sin p a re ja . P o r
habi'a s id o d a d a al m u n d o , su rg e la p re g u n ta d e e s ta ra z 6 n , b a s a n d o s e e n el m id ra sh , R a sh f a p u n ta
d 6 n d e su p o el q u e a n im a le s d e fin ir c o m o “ p u ro s” o a q u f q u e u n p r o p o s ito a d ic io n a l p a r a la e le c tio n d e
“ im p u ro s ” . P o r e llo , R a sh i c o m e n ta q u e , de a lg u n s ie te a n im a le s de cada e s p e c ie e ra o fr e c e r en
m o d o , N 6 a j n e c e sa ria m e n te e stu d io T o ra , p u e s d e o f re n d a a lg u n o s d e e llo s . P e ro se g u n e l c o m e n ta rio
o tro m o d o n o h u b ie ra p o d id o s a b e r q u 6 a n im a le s d e l Gur A rye, la f ra s e ‫ש מ נ ה‬ ‫ש מג ה‬ sf sig n ific a q u e
e ra n p u ro s y c u a le s n o . S in e m b a rg o , el T a lm u d d e b fa n s e r s ie te p a r e ja s d e a n im a le s. E n e s te c a so ,
o fre c e o tr a re s p u e sta al p ro b le m a , d ic ie n d o q u e el b a s ta b a u n a p a r e ja d e e lla s p a ra la p e rp e tu a c i6 n d e
a rc a m is m a , m ila g ro sa m e n te , h a c fa la d istin c i6 n [v e r la e s p e c ie , c o n 10 c u a l so b ra b a n s e is p a re ja s. E s ta s
al re sp e c to , Zebajim 1 16a y el c o m e n ta rio d el se is p a re ja s e s ta b a n •d e stin a d a s a s e rv ir d e o f r e n d a a
Maharshd a d 10c.]. D io s p a ra que se c o rr e sp o n d ie ra n con la s se is
te m p o ra d a s c lim d tic a s d e l affo m e n c io n a d a s e n e l v.
5 2. Bereshit Rabd 2 6 :1 . E n h e b re o , la frase ‫ש ב ע ה‬
8 :2 2 : “ la s ie m b r a y la sie g a ; el frfo y e l c a lo r; el e stfo
‫ש מג ה‬ lite ra lm e n te d ic e “ sie te , sie te ” . A h o r a b ie n ,
y e l in v ie m o ” , p a r a q u e e s ta s n o c e s a ra n . E n la
se g u n el c o m e n ta rio d e Sifte Jajamim, e sto n o
tr a d u c c i6 n del te x to m ism o de la T o rd hem os
sig n if ic a q u e d e b fa tr a e r c a to rc e a n im a le s, sie te
se g u id o la in te rp re ta c i6 n d e l Gur Arye y h e m o s
m a c h o s y s ie te h e m b r a s . L a r e p e titio n m e ra m e n te
tra d u c id o la fra se “ s ie te y s ie te ‫ ״‬.
in d ic a q u e d e b ia n se r sie te e je m p la re s. P o r 10 ta n to ,
e ra n tr e s m a c h o s y tre s h e m b ra s , e n fo rm a a n d lo g a 53. E n e s te v e rs ic u lo n o se e x p lic ita si e sta s a v e s
al c a s o d e la s a v e s y lo s a n im a le s im p u ro s, so b re lo s d e b e rla n s e r p u ra s. P e r o c o m o c o n re sp e c to a los
q u e la T o rd e x p lic ita m e n te d ic e q u e d e b fa n se r “ d o s, a n i m a le s ■m en eio n ad o s e n e l v e rs ic u lo p re c e d e n te la
7:4 — ‫ ד‬:‫ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 92

para mantener viva descendencia sobre ^3 ‫ ד‬: ‫כ ל ־ ה א ר ץ‬ ‫על־פני‬ ‫ז ר ע‬.‫ל חי־ו ת‬

la superficie de toda la tierra. 4Pues en ‫ ד ^ ב ע ה א נ כ י ' מ מ ט י ר ל י מ י ם‬1‫ע‬
otros siete dias Yo hare llover sobre la ‫_ ' נ‬. : IT _ T ‘ ‫ ״‬,Ti
. ‫״ ה א ר ץ‬ , , ‫ו א ר ב עי ם‬ ‫יו ם‬ ‫א ר ב עי ם‬
tierra cuarenta dias y cuarenta noches, ‫י‬ t :- ! j■t : - }'T(T
y desintegrare de la superficie de la ‫כ ל ל^ ל ל י‬ ‫א ת‬ ‫ו מ חי תי‬
tierra toda la existencia que he hecho. ” :‫ה א ד מ ה א ^ ר‬ ‫*־‬ it ‫ז‬ ‫ר‬ it ‫ ״׳ ע‬:
‫פני‬ v * ‫•״‬
‫מ ע ל‬ ‫״‬ •
‫ע ^ י דת י‬ j v ‫־־‬:

0 n k 8 l 6 s

‫א תג א‬ ‫א נ א מ ס ת כ < כ\ ך א ע ל‬ ‫ש מג א‬ ‫ ד‬1‫ל ק י מ א * ת ג א ע ל א פ י כ ל א ר ע א ; ר א ר י ל ן מ ן י ו מ י ו ע‬
:‫א ת ג א‬ ‫א פי‬ ‫מ ע ל‬ ‫ע בד ת‬ ‫די‬ ‫י קו מ א‬ ‫כל‬ ‫י ת‬ ‫ו א מ חי‬ ‫לי לון‬ ‫ן א ך ב ע ץ‬ ‫י מ מין‬ ‫א ך ב עין‬

R A S II I

‫פי לי מי ם‬ :‫ני ס‬ ‫ל חיי‬ ‫שנ ה‬ ‫ת״ר‬ ‫ב שנ ת‬ ‫א ב א כ לי ם‬ ‫ן מי‬ ‫שב ע‬ ‫א לו‬ .‫ש ב ן ג ה‬ ‫עו ד‬ ‫לי מי ם‬ ‫ ד> פ י‬1
‫ז ה נו ס ף‬ .‫ז מ ן‬ ‫א ח ר‬ ‫ז מן‬ ?‫עו ד‬ ‫מ הו‬ .‫ ד‬1‫ב ר ו ך ע‬ ‫ה? ן דו ש‬ ‫ש ח ס‬ ,‫ה צ ד י ק‬ ‫ תו ש ל ח‬# ‫של‬
‫כנ ג ד‬ .‫ ם‬1‫ א ו פ ע י ם י‬: ‫ש נ ה‬ ‫ן ע ש ךי ם‬ ‫מ א ה‬ ‫על‬ ‫צ א‬ .‫ה פ ו ר ע נ ו ת‬ ‫א ת‬ ‫ן ע פ ב‬ ‫כ בו דו‬ ‫על‬ ‫הו א‬

. .
‫ל ה ט רי ח ליו צ ר ם‬
. ‫־‬ • ! ‫־‬ I
‫ש ק ל ק לו‬
' 1 ! ‫*׳‬ V ‫׳‬
,‫ה ו ל ד‬
T T ‫־‬
‫ש ה ם י צי ר ת‬
‫־‬ ‫׳‬ S , , V
‫ו ת מ צ א‬
T 1 * 5
‫מ תו ש ל ח‬
“ V i
‫של‬ V
‫שנו תיו‬
T J
‫ו ח שו ב‬ ‫ ־‬: ‫־‬

TRADUCC16N D E RASHI
4. ‫ ג ה‬#‫ש‬ ‫ ד‬1‫ פ י ל י מ י ם ע‬/ PUES8n ot r os SIETEDfAS. Estos siete dfas se refieren a los
duelo por el ju sto M etu sh ela j, pues el Santo -b en d ito e s - fue sensible a su ho no r y por respeto
a 61 demorti el castigo. C u enta los afios de M etushelaj y ver&s que term inan justamente en el afio
seiscientos de la vida d e N 6 a j.54

‫עו ד‬ ‫לי מי ם‬ ‫ פי‬/ PUES 8n ot r os [SIETE) qiQ s .^Qu6 significa en este caso el vocablo 55? ‫ ד‬1‫ע‬
Se refiere a un periodo d e tiem po despu£s de otro periodo de tiem po. Este periodo adicional fue
agregado a los ciento v ein te afios pr ev io s.56

‫ א ן ב ע י ם יו ם‬/ CUARENTA DIAS. Estos dfas se corresponden con el periodo de tiempo inicial para la
form acion del feto, pu es los hombres de esa generacion pecaron al m olestar a su C reador en

T o ra e x p lf c ita m e n te d e c la r a q u e d e b fa n se r p uros, a lg o y a e x iste n te [ve r, p o r e je m p lo , la n o ta 3 39 d e

d e l c o n te x to se a p r e n d e 10 m is m o e n e s te c a so . P o r la p a ra s h a t Bereshit\. E n el v . 6 :3 , R a s h f y a habi'a
10 ta n to , la s aves m e n c io n a d a s en el v. 6 :2 0 e x p lic a d o q u e D io s h ab i'a d e c id id o d e m o ra r el e nv fo

n e c e s a r ia m e n te se re f ie r e n a a v e s im p u ra s.
54. Sanhedrin 1 0 8 b . E n el v . 5 :2 5 la T o r a d ic e q u e
M e tu sh e la j te n fa 18 7 a n o s d e e d a d c u a n d o e n g e n d ro
a L e m e j. P o r su p a r te , L e m e j te n fa 182 affos d e e d a d
c u a n d o e n g e n d ro a N o a j. P o r 10 ta n to , c u a n d o N oaj
n a c io M e tu s h e la j te n f a 3 6 9 a n o s . S i, c o m o s e d e c la ra
e n el v . 7 :6 , N o a j te n fa 6 0 0 a n o s d e e d a d c u a n d o
c o m e n z o el D ilu v io , d e a h f s e in f ie r e q u e e n e se
m o m e n to M e tu sh e la j te n f a 969
ju s ta m e n te la e d a d a la c u a l f a lle c io , c o m o se se n a la
e n el v . 5 :2 7 .
d e l D ilu v io a l m u n d o d u ra n te c ie n to v e in te a n o s,
e s p a c io d e tie m p o q u e te n ia c o m o p ro p o sito d a r
o p o rtu n id a d a la h u m a n id a d p a r a q u e se a rre p in tie ra .
A l c a b o d e e s te tie m p o el D ilu v io d e b fa lle g a r. A q u f,
sin e m b a rg o , D io s a n u n c ia a N o a j q u e 10 e n v ia ra en
“ o tro s s ie te d fa s” , im p lic a n d o a sf q u e e sto s sie te d fa s
c o n stitu fa n u n p e rio d o d e tie m p o a d ic io n a l a lo s
c ie n to v e in te affos p re v io s. E s to s d fa s fu e ro n los
sie te d fa s d e lu to p o r la m u e rte d e M e tu sh e la j, p o r
anos, que es re s p e to a c u y a re c titu d D io s d e c id io d e m o ra r u n
p o c o m a s la e x te r m in a tio n q u e te n fa p e n sa d a p a r a
la h u m a n id a d .

5 5. E l v o c a b lo ‫ ע ו ד‬im p lic a a n a d ir o in c re m e n ta r a 5 6. Sanhedrin 108b.

 9 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N b A J 7 :5 - 9 — ‫ ו ז ־ ט‬: ‫ז‬

5 y N oaj hizo todo 10 que 16 o rd em ei

J 4‫־‬
:‫י ה ו ה‬rr :
‫א שר־עוהו‬
c t ‫״‬ v - ‫ן‬
‫ככיל‬ j :
‫ניח‬
- a
‫ ע ש‬-‫ה ו י‬
—

Eterno. 6Noaj tenia seiscientos anos de ‫ן ן ן^ ן ק ו‬ ‫ ן‬-‫^ ן‬ ‫מאוית‬ 1131 ‫ו‬

edad cuando el Diluvio se convirtio en p ‘ p‫״ ־‬ ‫־‬:<. L‫״ ״‬
agua sobre la tierra. ‫ י‬N oaj y sus hijos, 1 ^ ‫ א ל‬- ‫ז ־ו‬£ D- £ ‫׳ ז י׳‬
y su mujer y las mujeres de sus hijos ‫אל״התבלי‬ tTli< ‫ ו נ ש י ״ ב נ י ו‬1^ ‫ו א ש‬
con el, entraron al arca a causa de las ‫ני‬3 ‫מ ך ה ב ה מ ה מ‬ ‫ח‬ :‫ה מ בו ל‬ ‫מי‬

aguas del D iluvio . 8D el animal puro y ‫ו מ ד ה ב ה מ ה הטהוילה‬

del animal que no es puro, y del ave, . T‫" ; ״‬ , JV "! L. T " ! , ‫־‬ ‫ ז‬.:
y de toda criatura que repta sobre la ‫ { ״‬P ‫ ־‬l? « } ‫!? ל‬ W T N * ™
tierra, 9 de dos en dos vinieron a "‫א ל‬ ‫ ש נ י □ ב א ו‬0 ‫ י‬3‫ש‬ ‫ ט‬:‫ע ל ״ ה א ד מ ה‬
o n k 8 l 6 s

‫ ן ע א ל‬t :‫א ך ע א‬ ‫מ ? א יג ל‬ ‫ש ני ן ו ט ו פ נ א רןן ה‬ ‫ש ת כ( א ה‬ ‫ב ר‬ ‫ ו ו צי ח‬: ‫פ ק ד י ה י י‬ ‫די‬ ‫כ כ ל‬ ‫צ ח‬ ‫ה ו ע ב ד‬

‫ד כי או מן‬ ‫ב עי ך א‬ ‫ ח מ ן‬:‫טו פ צ א‬ ‫מי‬ ‫מ ן כ! ך ם‬ ‫ע פיי ה ל ת בויו נ א‬ ‫ב צו הי‬ ‫צי ח ו ב צ ו ה י ו א ת ת י ה ו צ ש י‬
‫לו ת‬ ‫ע לו‬ ‫ק נ רין‬ '‫ט ו נ ר ץ‬ :‫א ת גי א‬ ‫ע ל‬ ‫ךוו ש‬ ‫די‬ ‫ו כי ל‬ ‫עו פ א‬ ‫ו מן‬ ‫ד כי א‬ ‫לי ת ה א‬ ‫די‬ ‫ב עי ך א‬

RA SH I

‫הי ה‬ ‫א מנ ה‬ ‫מ ק טני‬ ‫ני רו‬ ‫א ף‬ .‫ה מ ג ו ל‬ ‫מי‬ m . ‫< ה> ו < ע ש‬ ‫׳‬:‫מ כ מ ר י ם‬ ‫צו ר ת‬ ‫ל צו ר‬ ‫ני ח‬

‫ן לי א‬ ,‫ה מ ב ו ל‬ ‫שי בי א‬ ‫מ א מ ץ‬ 1‫ו א י נ‬ ‫מ א מין‬ ‫ל ב ד‬ ‫• ה אנ שי ם‬ .‫ו ג ניו‬ ‫נ ח‬ >0 :‫ל ת ב ה‬ ‫בי א תן‬
‫(ט‬ :‫ה מ י ם‬ ‫ש ך ח קו הו‬ ‫ער‬ ‫ל ת ב ה‬ ‫נ כנ ס‬ ‫ב ת ש מי ש‬ ‫שנ א ס רו‬ ‫ל פי‬ ,‫ל ב ר‬ ‫>ו הנ שי ם‬
‫מן‬ ,‫ז ה‬ ‫ב מ מן‬ ‫הו שוו‬ ‫כ ל ם‬ .‫ש ני ם‬ ‫ש ני ם‬ ‫מ פ גי‬ :‫ב צ ע ר‬ ‫ש רוי‬ ‫ש ה עו ל ם‬ ‫מ פני‬ ‫ה מ ט ה‬

TR A D U C C 16N D E R ASH I

form a r b a s ta r d o s .5758‫־‬

5. ‫ וי ^ ש נ ח‬/Y n 6 Q j h iz o . Esto se r e f i e r e a l a e n t r a d a de Noaj a l a r e a . 59

7. ‫ נ ח ו ג ניו‬/ n 6 Q j y s u s iiij o s . Esto indica que lo s hom bres debi'an perm anecer d e un la d o y l
m ujeres d e o tr o , ya q ue tenia n prohibidas las relaciones intim a s d eb id o a q u e el m u n do se
hallaba inm erso en d o lo r .60

‫ר׳ מ ג ו ל‬ ‫מי‬ ‫מ פני‬ /A C A U SA q 8 l Q s Q g u Q s q 8 l q il u v io . Incluso N oa j era d e los hom bres q ue tienen

poca fe: crei'a y no creia q u e vend ria el D ilu v io , y no entro a l arca sin o h asta q u e las a g u a s 10
o b lig a r o n .61

9. ‫ש ני ם‬ ‫ש ני ם‬ / DE DOS EN DOS. T oda s las especies fueron ig u a le s en esta en u m er a cio n ; de l

57. E n h e b re o , el te rm in o ‫ מ מז ר‬, mamzer , 6 :2 2 , as! c o m o la n o ta 4 9 d e e sta m is m a p a ra sh a .

c o m u n m e n te tra d u c id o por “ b a sta rd o ” , e sp e cffi-

c a m e n te se re fie re al p ro d u c to
se x u a le s ilfc ita s ta le s c o m o in c e sto y a d u lte rio , q u e
fu e ro n ju s ta m e n te los p e c a d o s p re v a le n te s e n e sa
g e n e ra c io n .
5 8. Bereshit Rabd 3 2 :5 . R ash f e x p lic a aq uf la ra z o n
p o r la q u e D io s d e c id i6 e x te rm in a r a la h u m a n id a d
m e d ia n te u n D ilu v io q u e d u ra ra c u a re n ta dfas, en
v e z d e q u e fu e ra u n D ilu v io ta n in te n so q u e m a ta ra
a to d o s in s ta n ta n e a m e n te .
59. V e r al re sp e c to el c o m e n ta rio de R a sh f al v.
60. V e r el c o m e n ta rio d e R a sh ! al v . 6 :1 8 , s.v . ‫א ת ה‬
de re la c io n e s
‫ ךנ ך‬¥(‫ ו מ י ן ו א‬. A l igu a l q u e e n e s e v e rs ic u lo , a q u i
ta m b ie n se m e n c io n a p o r s e p a ra d o a lo s h o m b r e s y
a las m u je re s, im p lic a n d o asf q u e n o les e sta b a
p e rm itid o t e n e r re la c io n e s in tim a s.
6 1. Bereshit Rabd 3 2 :6 . P u e sto q u e en e l v. 7 :5 la
T o ra y a d ijo q u e N o a j “ h iz o c o n fo rm e a to d o 10 q u e
el E te rn o le h ab i'a o r d e n a d o ” , 10 q u e R ashi' e x p lic o
q u e se r e f ie r e a su in g re so al a re a , se rfa r e d u n d a n te
m e n c io n a r a q u f q u e e n tro . P o r e s ta ra z o n , R ash f
in te rp re ta a q u f q u e c u a n d o la T o r a d ic e q u e e n tro
7 :1 0 -1 2 — ‫ י ־ י ב‬: ‫ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ג ח‬ / 94

N oaj a i arca: macho y hembra, como

E n o sh a b m
, ,

sucedio que luego de ese perio d o de

, t

ordem do a Noaj.
‫!־‬ ••• <.•
, ‫י‬ l r t x ,

»Y
‫כ א ש ר‬
UV

,‫ ןיה‬, “ ‫י‬ ,‫״‬

‫ונקבה‬
A T » " J

‫זים‬1‫אל‬
‫זכר‬
J T T
‫א ל ״ ה ת ב ה‬
V. T ‘‫״‬ “ V

•‫•* ״‬
‫נח‬
- V

siete dias, las aguas del Diluvio *‫ה מ ב ו ל ה י ו ע ל ״ ה א ר ץ ה י מ י ם‬ ‫ומי‬

estuvieron sobre la tierra. u En el ano ‫נ ת ש ש ״ מ א ו ת ש נ ה ' ל ח י י י ״ נ ח‬ ‫יא ב ש‬
seiscientos de la vida de Noaj, en el ‫"״‬ TT ' " ." Y
segundo mes, a lo s diecisiete dias del ‫ב ח ד ש‬
mes, en ese dia se partieron todas las
fuerns
ventanas de los cielos se abrieron,
del gran abismo , las
‫בל־ ל ה ד ע‬
^
•' . - ! ‫־‬
‫נבקעו‬

, •..‫־‬:!‫ ־‬T ‫־‬

‫הזה‬
^ ^ ^
j ! a -
‫ ם‬1‫ב י‬

12 Y la lluvia estuvo sobre la tierra :‫ע ל ־ ה א ר ץ נ פ ת ח ו‬ ‫הג ש ם‬ ‫י ב _ון הי‬

‫י‬ ONKEL6S -‫־‬
‫ ע ל‬1‫ י ו ה ו ה ל ן מ ן ( ץ ב ע ת י ו מ י ו י מ י ט ו פ צ א ו ז ו‬:‫ ת א ך ? ר ו צ ק ב א פ מ א ד י פ ק י ד י י י ת נ רו‬1‫צי ח ל ת ב‬
‫ש נ י ו ל ס י י צי ס ב י ן ח א רז נ צי נ א ב ש ב ע ת ע ^ ך א י ו ב ( א ל י ך ח א ב י ו מ א‬ ‫ש ת מ א ה‬ ‫ י א ב ג^ צ ת‬:‫א ך ע א‬
‫א ר ע א‬ ‫מ ט ר א ג ס ת על‬ ‫ י בו הו ח‬:‫ת ה ו מ א ך ב א ן כוי( ץ מי א א ת פ ת חו‬ ‫א ת מ ע ו פ ל מ בו עי‬ ‫ה דיו‬

RASHI
‫ה א ד ם‬
T T T
‫ר ע ת‬ ‫״‬ T
‫ב ר ב ה‬
T ” 1
‫ח ט או‬ i T
‫ה ם‬ ‫‘י‬
:‫מ ד ה‬
T ‫״‬
‫כנ ג ד‬
V V :
‫מ ד ה‬T ‫׳‬
‫ <<א> ב ח ד ש‬: ‫ מ א ל י ה ן‬.‫ ב או• א ל נ ח‬: ‫ש נ י ם‬
v ‫־‬ » v . . . . . . - v » • ‫־‬ :
‫ה פ חו ת היו‬
T T “

•‫ ץ‬W ‫ ר ב י י ה ו ש ע‬.‫ ז ה מ ר ח ש ו ן‬: ‫ ר ב י א ל י ע ז ר א ו מ ר‬.‫ <י ב> ו י ה י ה ג ש ם « ל ה ש ני‬: ‫ ו ל ק ו ב ת ה ו ם ר ב ה‬, 1‫ ה‬:‫( ל ע י ל ו‬

‫א ל א‬ .m ‫ה מ ב ו ל ( ל ק מו‬ ‫או מ ר וי הי‬ ‫הו א‬ ‫ו ל ה לן‬ . ‫ ת ה ו ם ר ג ה‬: ‫ ל ה ו צ י א מ י מ י ה ן‬.‫ נ ג ל ן ע ו‬: ‫ ז ה א י י ר‬: ‫א ו מ ר‬

TRADUCC16N DE RASIII
m enos fueron dos . 62
‫ & או■ א ל נ ח‬/ V IN IE R O N
‫־‬ V r
Q n OQ j . Por si solos . 63
11. ‫ ג ח י ד ש ה ש נ י‬/ E N 8 l s 8 g u n q o m 8 s . Sobre este pasaje hubo una diferencia de 0pini6n en el Talmud:
R abf Eli&zer dijo: Era el mes de M arjeshvftn; Rabf Y ehoshua dijo: Era el m es de Iyar . 64
‫ נ ב ק ע ו‬/ SE p Q r t i8 r o n . P ara dejar salir sus aguas.
‫ ה‬3 ‫ ת ה ו ם ר‬/ GRAN Q H is m o . El castigo fue m edida por m edida: ellos habfan pecado por m edio de
aquello que el versfculo describe com o “g ra n d e [era] la m aldad del hom bre ” , 65y por ello fueron
castigados por m edio de un “gran” abism o . 66
12. ‫ ו י ה י ה ג ש ם ע ל ה א ר ץ‬/ y l Q l l u v iQ 8 s t u v o s o H r 8 l Q t i8 r r Q . Pero mas adelante la Tord habia
de las aguas afirm ando que “el D iluvio estuvo... sobre la tierra” . 67 En realidad, la Tord primero se

“debido a las aguas del diluvio” quiere decir que utilizado el verbo pasivo ‫ ה ו ב א ו‬. Puesto que utiliza el
literalmente las aguas 10 obligaron a entrar. verbo en el modo activo, ello implica que los
animales vinieron por si solos (Sifte Jajamim).
62. Las especies puras eran siete pares (segun Gur
Arye) o siete ejemplares (segun Sifte Jajamim). En 64. Rosh Hashana lib . Marjeshvdn es el segundo
cualquier caso, este numero aparentemente mes a partir de Tishre, que es el primer mes para la
contradice lo que el versiculo dice aqui. Por ello, cuenta de los afios; Iyar es el segundo mes contado
Rashi explica que cuando aqui el versiculo dice que a partir de Nisdn, que segun senala la Tord en
entraron al arca “de dos en dos”, quiere decir que de Shemot 12:2, es el “primero de los meses”, es decir,
el primer mes para la cuenta de los meses.
cada especie hubo por 10 menos dos (parejas o
ejemplares). 65. Supra , v. 6:5.

63. La frase no dice que “vinieron con Noaj” al 66. Sanhedrin 108a.
arca, ni que 61 las meti6. D e ser asi, la Tord hubiera 67. Infra, v. 7:17.
9 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 7 :1 3 -1 4 — ‫ ע ־ י ד‬: ‫ז‬

cuarenta dias y cuarenta noches. n En □ ¥) £3 □ ‫ יג א ר ב ^ י‬: ‫ר ב ע י ם ל י ל ה‬ ‫ירם ו א‬

ese mismo dia entro N o a jy Shem, Jam y ‫״‬ ‫י‬ _
v ‫ ✓׳‬. hijos
Yejet, /•• dej Noaj,
‫ ■ ׳ ״‬y la
/ mujer
• de ‫ ׳״‬.
j Noaj ‫•• פ ת‬
‫־ י‬-■
‫■•ו‬ ‫ם‬ ‫ח‬
* ‫ ״‬: ‫ו‬ ‫ם‬ ‫ש‬ ‫ו‬ ‫ח‬- ‫נ‬ ‫א‬ ‫ב‬JT ‫ז‬‫ה‬ ‫ה‬- ‫ ו ם‬-‫ה<י‬-
y las tres mujeres de sus hijos con eiios, ‫ו א ש ת נ ח ו ש ל ש ת נ שי״בניו‬ ‫בני״נח‬
al area; "ellos y toda f,era segtn su ^ ‫א ל ־ ה ת ב * )ך‬ ‫א ת ם‬
especie, y toda bestia segun su especie, ‫־׳ ־ ״‬
T. ! , T ", IT " v , 11‫־‬
y toda criatura rastrera que se mueve
S 1
"‫ו כ ל ל מ י נ ה‬
t
‫ל מינ ה‬
: t • : t •• :
‫ו כ ל ״ ה ב ה מ ה‬
‫־‬ t j t * ‫ן‬

sobre la tierra segun su especie, y toda ‫ע ל ־ ה א ר ץ ה ר מ ש‬ ‫ה ל מ ש‬

ave segun su especie, toda criatura ‫ ' = ־ "י׳‬V'‫־‬TT ‫ ־‬. J" 17 ‫■־‬:“'•‫יי־‬
voiadora con cuaiquier tipo de aia.:‫ף‬ ‫ו כ ל ״ ה^ ו ף ל מ י נ ה ו כ ל צ פ ו ר כ ל ״ כ נ‬
o n k 8 l 6 s

‫ ( א ל ני ח ו ש ם ו ח ם ו י פ ת ב ה י ני ח‬/ ‫ י ג ב כ ר ן י ו מ א ה ד י ן‬: ‫א ך ב ע י ן י מ מ י ן ו א ך ב ע י ן ל י ל ו ן‬
;‫ב ע י ך א‬ ‫ח י ת א' ל ז נ ה ו כ ל‬ ‫ ־ א נ י ו ן ו כ ל‬/ : ‫ב נ ו ה י ע כ׳ נ ה ון ל ת ב ו ת א‬ ‫ו א ת ת ני ס ו ת ל ת א נ( ץי‬
‫ד פ ר ח‬ ‫ ז נ ו הי כי ל ’ צ פ רי כ ל‬-‫ע ו פ א ל‬ ‫לז נו הי ו כ ל‬ ‫א ר ע א‬ ‫על‬ ‫ד ר ח ש‬ ‫\ א‬£ ‫ ל ז נ ה ו כ ל ך חי‬:

RA SH I

:‫מ כ ס ל י ו‬ ‫ן כ" ח‬ ‫מ מ ך ח ש ן ו‬ ‫י״ב‬ ‫הרי‬ ,‫חסר‬ ‫ו א ח ד‬ ‫ימיו‬ ‫יחץרו‬ ‫ש א ם‬ ,‫ב ר ח מי ם‬ ‫ה< ־ ך י ך ו‬ ‫כשהורידו‬
‫ה כ ת ו ב ש היו בני דורו‬ ‫ל מ ל ד‬ •‫(יג) ג ן ן צ ם ה י ו ם ה ז ה‬ ‫ א ר ג ע י ם יו ם‬: ‫ג ש מ י ב ך כ ה ו פ מ ל י א ח ז ר ו ה י ו ל מ ב ו ל‬
‫ אילו אנו ר ו א י ם א ו ת ו נ כ נ ס ל ת י ב ה אנו‬:‫או מ רי ם‬ . ‫ א י ן י ו ם ר א ש ו ן מ ן ה מ נ י ו ל פ י ש א י ן ל י ל ו ע מ ו‬.‫וגו׳‬
‫ה ק דו ש ברוך‬ ‫א מ ר‬ .‫א ו ת ה ןהוךגין אותו‬ ‫שוברין‬ ‫מ ע ע ו ת (לעיל‬ ‫ב ל‬ ‫נבקעו‬ ‫ה ז ה‬ ‫כ תי ב ביום‬ ‫ש ה ר י‬
:‫ א נ י מ כ נ י ס ו ל ע י נ י כ ל ם ן נ ר א ה ד ב ר מ י י ק ו ם‬:‫ה ו א‬ ‫בכסליו‬ ‫ב כ ״ ח‬ ‫כ לי ם‬ ‫יום‬ ‫או־בעים‬ ‫ נ כ ( צ א ו‬.)‫י א‬:‫ז‬
, ‫ צ פ ו ר ש ל כ ל מ י ן כ נ ף‬, ‫ ד ב ו ק ה ו א‬. ‫ צ ג! ו ר פ ל פ ג ף‬m ‫ ש ה ח ד ש י ם נ כ< נ י ן כ ס ך ך ו א ח ד מ ל א‬. ‫ל ר ב י א ל י ע ז ר‬

T R A D U C C 16N D E R ASH I

refiere a las aguas como “lluvia” y luego como “Diluvio” porque Dios inicialmente hizo caer las
aguas sobre el mundo con m isericordia -e n forma de lluvia- con el prop 6sito de que si 10s hombres
se arrepenti'an estas lluvias se convirtieran en aguas de bend ici 6n. Pero puesto que no se
arrepintieron, las aguas se convirtieron en diluvio . 68
0 ‫׳‬i> 0 >‫ ג ע‬1 ‫ א‬/ c u a r e n t a d i a s , ETC. El primer dia no entra en la cuenta porque no se incluy 6
su noche, ya que esta escrito: “En ese dia se partieron todas las fuentes ...” , 69 10 que en sentido
estricto excluye la noche. Por consiguiente, 10s cuarenta dias concluyen el 28 de K islev para R abi
Eliezer -que habia comenzado la cuenta a partir de Marjeshvan. Pues 10s m eses son contados segun
su orden en el calendario: un mes com pleto, de 30 dias, y el siguiente incom pleto, de 29 dias.
Tenem os entonces 12 dias del mes de M arjeshvan y 28 dias del mes de K islev que hacen un total
de 40 dias.
13. ‫ה י ו ם ו! ז ה‬ / e n e s e m i s m o d i a . La Escritura te ensefia aquf que sus contem poraneos
dijeron: “Si vem os que N 6aj entra al area, la despedazarem os y 10 m atarem os”. Entonces
el Santo -b e n d ito e s - dijo: “Lo hare entrar a la vista d e todos y verem os las palabras de
quien se cum plen .” 70
14. ‫ צ פ ו ר ב ל ט ף‬/ c r i a t u r a v o l a d o r a c o n c u a l q u i e r t i p o d e ALA. El vocablo ‫ צ פ ו ר‬, ave, animal
volador, esta en estado constructo, queriendo decir: criaturas voladoras de todo tipo de ala s , 71

68. En Bereshit Raba 31:12, el midrash interpreta
la frase ‫ א ת ה מ ב ו ל מי ם‬, “el Diluvio de aguas”, como
alusion al hecho de que primero eran aguas de lluvia
y solo despues aguas de diluvio.
69. Supra, v. 7:11.
70. Bereshit Raba 32:8. La expresion ‫ ב(( צ ם הי ו ם‬es
enfatica, indicando algo que se hace abiertamente.
Es similar en significado a la frase “en pleno dia”.
71. Rashi explica aqui que la frase ‫ צ פו ר פ ל פנ ף‬no
debe ser entendida como dos categorias distintas:
7 :1 5 -1 6 — ‫ ט ו ־ ט ז‬: ‫ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 96

15 Y vinieron a N oaj al area de dos en ‫י ם‬.>-‫ ש נ‬. ‫ ב ה‬t ‫ה ת‬- ‫א ל ־‬v

Q
‫יי ״ח‬. ‫א ל ־ נ‬v ‫ויד עב י א ו‬- ‫טו‬
dos, de todo ser de carne en que habia ‫ח ח‬ 1‫א ש ר ־ ב‬ ‫מ ב ל־ ה ב^ ר‬ ‫ םי‬-‫נ י־‬1‫־ש‬
T T *‫״‬ T ‫י‬ i

espiritu de vida. 16 Y los que vinieron,

‫ונ ק ב ה‬ ‫ז צר‬ ‫ו ה ב אי ם‬ ‫טז‬ :‫ח י י ם‬
macho y hembra de todo ser de carne T T * t ‫״‬ ‫ן‬ 1• -

vinieron, como D ios le habia ordenado. ‫עו ה‬ ‫ ר‬w‫כ ו~א ש‬r ‫| או‬ '‫מ כ ל ־ ב ש ר‬
Y el Eterno [la ] cerro ante el. :‫ב ע דו‬
r 1* 1
‫י הו ה‬ ‫וי ס ג ־ ר‬ ‫א ל הי ם‬ ‫א ־ תו‬
0N K EL6S

‫א‬ ‫ל י‬ ‫ע‬ :‫ ל ב ש ר א ד י ב י ה ר ו י ו א ך סיי‬3 (‫טון ־ ע לו ע ם ני ס ל ת ב ו ת א ת ר י ו ונ רי ן פ‬

‫ט י ו‬

:‫ך כ ר ו נ ק ב א כ< כ ל ב ש ר א ע ל ו פ מ א ד י פ ק י ר י ת י ה י י ! א ג ו י י( ? ס י ג ר י ה) י ג לו ר׳י‬

----------------------------------------------------- R A S H f

‫ב ע ד‬ ‫כ ל‬ ‫ןכן‬ . ‫ס פ( י ם‬ ‫מו‬ ‫כנגדו‬ ‫ס ג ר‬ , ‫מ ק ר א‬ ‫ן ש ס ע‬ ‫במו‬ ,‫ ל שון נוצה‬m ‫ (כנף‬.‫חגבי ם‬ ‫לרבות‬

‫ךרום‬ ‫ב ל‬ ‫ב ע ד‬ .‫הוא‬ ‫כנגד‬ ‫לשון‬ ‫ש ב מ ק ך א‬ .‫ש א פ ל ו נוצוזה עולה‬ ,‫יזו‬:‫א ו ת ו ב כ נ פ י ו ( ו י ק ר א א‬
(‫ ד‬: ‫ב ד‬ ‫( מ ל כי ם‬ ‫בניך‬ ‫ובעד‬. ‫ב י^ ד ד‬ ,1‫י ח‬:‫כ‬ ‫) ל ק מ ן‬, ‫ ( ט ז> ! י? ג ר‬: ! ‫מ ר א י ת נ ו צ ה‬ ‫כ ל כ< י ן‬ ‫צפור‬ ‫א ף ב אן‬
‫( ת הי ל י ם‬ ‫ב< ! ך י‬ ‫מגן‬ ,‫ דו‬:‫ב‬ ‫ע ו ר ( א יו ב‬ ‫ב ע ד‬ ‫עור‬ ‫ה ת ב ה‬ ‫הקיף‬ .‫שליא (ץברוה‬ ‫ה ג י ו ?גליו‬ . 1‫ח ' ב י ג ד‬
,1‫י ט‬:‫י ב‬ ‫א‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫ןגבדיד‬ ‫ב ע ד‬ ‫ה ת פ ל ל‬ ,‫ ח‬:‫ג‬ ‫ש ל‬ ‫ופשוטו‬ .‫ב ה ם‬ ‫הורגים‬ ‫ו א ר י ו ת והיו‬ ‫דובים‬

TR A D U C C 16N DE RA SH f —

por 10 que tambien incluy e a la langosta . 72 {La palabra ‫ פ נ ף‬se reflere a alas con plum as, 10 mismo
que en la frase: “L o partir& con sus alas [73, ” [‫ כ ג פ י ו‬donde quiere decir que incluso sus plumas
eran sacrificadas. En e ste caso tambten, ‫ כ נ ף‬se refiere cualquier criatura voladora que tuviera
apariencia de plum aje.}

1 6 . ‫ה׳‬ ‫ וי ס ג ר‬/ Y e l ETERNO l a c e rr< 3 a n t e e l . Esto significa que 10 protegid para que no la
despedazaran y atacaran a N 6aj. Dios roded el area con osos y leones y 6stos m ataban a la gente
que querfa atacar a N 6aj . 74 Esta es su interpretaci6n midrdshica. 75 Pero segun el sentido sim ple, el
significado de esta frase es que cerr 6 la puerta frente a la llegada de las aguas. Y de igual modo,
todo lugar en la E scritura en que aparezca la expresi6n 1 ‫ ע ד‬, su significado es fre n te a, ante, por.
Por ejemplo en: “F rente [*‫| ב ע ז‬ toda m atriz ” 76 “ante ti [‫] ב<! ך ך‬ y ante [‫] ב ע ד‬ tus hijos ” 77 “piel
contra piel ” 78 “eres un escudo ante mi [79”[‫ךי‬ 1;‫“ ב‬ora frente a [‫ ] ב ע ד‬tus siervos” 80, en este

p o r u n la d o , la s a v e s [‫ ] צ פ ו ר‬y , p o r o tro , la s c ria tu ra s t& m in o s fls ic o s sig n ific a frente a, ante. P e ro

v o la d o ra s d e c u a lq u ie r ti p o d e a la s [ ‫] פ ל פ נ ף‬. Y a q u e ta m b i 6 n s ig n if ic a por, en provecho de, c o m o en
e sta en e s ta d o c o n s tr u c to , la e x p r e s i6n ‫פנ ף‬ ‫פל‬ Bemidbar 2 1 :7 . A q u i R a s h i h a c e e s te c o m e n ta rio
m e ra m e n te d e s c rib e a q u 6 tip o d e a v e s la T o r a h a c e p o rq u e la T o ra y a h a m e n c io n a d o q u e N 6 aj y a h a b ia
r e fe re n c ia : a c r ia tu r a s v o la d o ra s que te n g a n in g re sa d o al a r e a , p o r 10 c u al p a re c e ria in n e c e sa rio
c u a lq u ie r tip o d e a la s. d e c ir q u e D io s c e rro la p u e rta “ fre n te a e l” . P o r ello,
se n a la q u e a q u i d e b e e n te n d e rs e e n e l s e n tid o d e q u e
72. Julin 1 3 9b . A unque ta x o n o m ic a m e n te la
la c e rro “e n p ro v e c h o d e 61” . A e s ta p r o te c c i 6 n se
la n g o s ta n o e s u n “ a v e ” , q u e d a in c lu id a d e n tro d e la
re fie re e l p a c to q u e D io s h iz o c o n 61, m e n c io n a d o e n
c a te g o ria d e c r ia tu r a s v o la d o r a s d e sig n a d a p o r el
el v . 6 :1 8 ( Mizrajt).
te rm in o h e b r e o ‫ צ פ ו ר‬. P o r e llo , e n v e z d e tr a d u c ir
‫ צ פ ו ר‬p o r “ a v e ” o “ p a ja ro ” , e n e s te c a so 10 h e m o s 76. Infra, v . 2 0 :1 8 .

tra d u c id o p o r “ c r ia tu r a v o la d o r a ” . 77. Melajim II, 4:4.

7 3 . Vayikra 1:1 7 . 78. / yob 2 :4 .

7 4 . Bereshit Raba 3 2 :8 . 79. Tehilim 3 :4 .

7 5 . L a e x p re s io n ‫בעד‬ tie n e d o b le a c e p c io n . E n 80. Shemuel I, 1 2 :19 .

 9 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 7 :1 7 -2 2 — ‫ז ו י ז ־ כ ב‬

11El Diluvio estuvo cuarenta dias ­ ‫וי הי ה מ ב ו ל א ר ב עי ם יו ם ע ל‬ ‫יז‬

- >. j ' t • “ ‫ע‬ ‫־‬ ‫־‬ s• j ‫­׳‬
sobre la tierra, y las aguas se in
crementaron y alzaron el arca, y esta ‫ה א ר ץ וי ד ב ו ה מי ם וי ־ ש או א ת ־ ה ת ב ה‬
T ‫״‬ ‫־‬ V 5 * ‫־‬ * ‫־‬ ‫־‬ J J * ‫־‬ ‫י‬ V AT T

se elevo p o r encima de la tierra. isLas

aguas se intensificaron y se incre- ‫ה מי ם‬
• V ---------- J
‫וי ג ב רו‬
J : ‫י‬ ‫־‬
‫יח‬ :‫ה א ר ץ‬
p VI T T
‫מעל‬ J- "
‫ותרם‬ T '- T ‫־־‬

mentaron mucho sobre la tierra, y el ‫וי ר בו מ אי ד ע ל ־ ה א ר ץ ו ת ל ד ה ת ב ה‬

arca se deslizo sobre la superficie de u r ‫״‬ ‫־־‬ « v J‫״‬ ‫־‬ I v a t t ^ : j %‫ י‬-

las aguas. i9Las aguas se inten- ‫מ אד‬ j :

‫ו ה מי ם ג ב רו‬
‫ע‬ : it ‫■ ־ ־ ־ י‬ ;
‫י ט‬ :‫ה מי ם‬ • it ‫־־‬
‫ע ל ־ פ ני‬
j ‫״‬ : ^‫־־‬

sificaron mucho mas sobre la tierra

y fueron cubiertas todas las montanas ‫כ ל ־ ה ה רי ם‬
• T IV T
‫וי כ סו‬ ‫י ־‬, : ‫־‬
‫ע ל־ ה א ר ץ‬ * VAT T
‫מ אי ד‬ ‫י‬- :

altas que habia debajo del cielo

‫ כ ח מ ש‬:‫ה ג ב הי ם א ש ר ־ ת ח ת כ ל ־ ה ש מי ם‬
entero. 20 Quince codos p o r encima se * IT T ” T ‫־‬ *.‫־‬ v ‫; ־‬ • : “

habian intensificado las aguas, y ‫ה מי ם‬ ‫מ ל מ ע ל ה ג ב רו‬ ‫א מה‬ ‫ע שרה‬

‫ ־‬: IT T 5 “ J * T AT “
fueron cubiertas las montanas. 21Y
perecio todo ser de carne que se ‫ ה רי מ ש‬1‫ כ א וי ־גו ע כ ל ־ ב ש ר‬:‫וי כ סו ה ה רי ם‬
I* T IVJ ” IT JT T T - j • — ‫י‬- : ‫־‬

mueve sobre la tierra, entre el ave,

la bestia, la fie ra y todo ser
‫ ה‬-;‫ו ב ח‬ ‫ובבהמה‬ ‫מנו ף‬ ‫ע ל־ ה א ר ץ‬
pululante que pulula sobre la tierra, ‫ע ל ־ ה א ר ץ ו כי ל‬ ‫ה שרץ‬ ‫ו ב כ ל־ ה ש ר ץ‬
y toda la humanidad. 22Todo 10 que
tenia aliento de espiritu de vida ‫ח*י ם‬
. ‫ כ ב כי ל א ש ר נ ש מ ת ־ ר ו ח‬:‫ה א ד ם‬IT
- - IT T

------------------------------------------------------------------------------ o n k 8 i ,6 s ---------------------------------------------------------------------------------

‫ י ת ו ת קי פ ו מ י א ו ס ג י א ו‬:‫א ך ע א ו ס ג י א ו מ י א ו נ ט ל ו ן ת ת בוי ת א ו א ת ר מ ת מ ע ל א ר ^ א‬ ‫טו פ נ א א ך ב ע ץ יו מין ע ל‬ ‫י ח ־ הו ה‬

‫ י ס ו מ י א ת קי פו ל חז ־ א ל ח ך א ע ל א ת ג א ן א ק נ ף פי או כ ל טוו ־י א ך מ י א‬:‫ל ח ך א ע ל א ר ע א ו כי ה ל כ א ת בוי ת א ע ל א פי מי א‬
‫א תג א‬ ‫ כ א ו מ י ת ב ל ב ע \ ך א ך ר ח (׳\ ע ל‬: ‫ כ ח מ ש ע ^ ר י א מ י ן מ ל ע ל א ת ק י פ ו מ י א ן א ת מ פ י א ו ט ו מ א‬: ‫ד י ו נ ח ו ת כ ל ש מ י א‬
‫ד חייו‬ ‫רו ח א‬ ‫נ ש מ ת א‬ ‫די‬ ‫כ ב פי ל‬ :‫א נ ש א‬ ‫וכל‬ ‫א מג א‬ ‫על‬ ‫ךך ח ש‬ ‫ר ח ש א‬ ‫ו ב כ ל‬ ‫ו ב חי ת א‬ ‫ו ב ב עי ר א‬ ‫ב עו פ א‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S H f ----------------------------------------------------------------------------------

.‫מ ל מ י צ ל ה‬ ‫א מ ה‬ ‫ע ש ר ה‬ ‫ח מ ש‬ )‫ <נ‬: ‫מ א ל י ה ן‬ . ‫(י ח) ו י ג ב ר ו‬ ‫מ שו ק ע ת הי ת ה‬ .‫מ ע ל ה א ר ץ‬ ‫ <יז> ו ת ר ם‬:‫ע ב ך י ד‬ ‫כנ ג ר‬

‫ל מ ע ל ה ש ל ג ו ב ה כ ל ה ה ר י ם ל א ח ר ש הו שוו ה מ י ם‬ ‫ה מ שו ק ע ת‬ ‫ט עונ ה‬ ‫כ ס פינ ה‬ ,‫א מ ה‬ ‫י״ א‬ ‫ב מי ם‬
) ‫ נ ש י מ ה ( נ ש מ ה‬. ‫ ( ג ג) נ ש מ ת ר ו ח ח י י ם‬: ‫ל ר א ש י ה ה ר י ם‬ ‫יו כי חו‬ ‫ש ל פנינו‬ ‫ו מ ק ר או ת‬ .‫ב מ י ם‬ ‫ מ ק צ ת ה‬:

T R A D U C C IO N D E R A S H I

ultim o ca so queriendo decir: p o r t u s s i e r v o s .

17. ‫ה א ר ץ‬ ‫מ ע ל‬ ‫ ו ת ר ם‬/ s e e l e v 6 p o r e n c im a l a t ie r r a . E l a re a e s ta b a h u n d id a e n el a g u a o n c e

c o d o s , c o m o u n b a r c o c a r g a d o q u e s e h u n d e u n p o c o e n e l a g u a . 81 L o s s i g u i e n t e s v e r s i c u l o s 10

c o n firm a ra n .

1 8 . ‫ ו י ג ב ר ו‬/S E i n t e n s i f i c a r o n . P o r s i s o l a s . 82

20. ‫מ ל מו ל ה‬ ‫א מ ה‬ ‫ ח מ ש י ! ג ש ר ה‬/ q u i n c e c o d o s POR e n c i m a . E s decir, p o r e n c i m a d e

m o n ta f ia s , u n a v e z q u e la s a g u a s h u b ie r o n y a ig u a la d o la s c im a s d e la s m o n t a n a s .

22. ‫חיי ם‬ ‫רו ח‬ ‫נ ש מ ת‬ / ALIENTO d e ESPfRiTU d e VIDA. Esta frase sig n ifica : a lie n to { a lm a } de

81. Bereshit Rabd 3 2 :9 . d e llu v ia. Y p u e sto q u e n o se in te n s ific a ro n a c a u sa

82. E n el v e rsic u lo p r e c e d e n te y a se m e n c io n a q u e d e la llu v ia, 10 h ic ie ro n p o r sf m ism a s (Gur Arye).

el D ilu v io m ism o (la llu v ia ) e stu v o c u a re n ta dfas en E s ta in te n s if ic a tio n se debi'a a la fu e r z a d e las a g u a s

la tie rra . P o r tan to , e s ta in te n s if ic a tio n d e las a gu a s su b te rra n e a s q u e h a b ia n s a lid o d e la s p r o fu n d id a d e s
n e c e sa ria m e n te o c u r rio d e sp u e s d e lo s c u a r e n ta d ias (Mizraji).
7 :2 3 — ‫ כ ג‬:‫ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 98

en sus narices, de todo 10 que habia en :‫ב א פ י ו‬ ‫מ ת ו‬ ‫ב ח ר ב ה‬ ‫א ש ר‬ ‫מ כ ל‬

10 seco, perecio. 23 Y El desintegro toda , ‫י‬ ‫ ך‬rn ■
■
• ‫׳־‬ ‫■׳‬ T :
existencia que estaba sobre la superficie 'V . I ""I}‫ א? ־‬I ‫כ ג ו י ־ מ ח א ת ״ כ ל ״ ה ן ק ו ם‬
de la tierra, desde el hombre hasta la ‫—י‬ ‫ ״‬a‫ ״‬.
bestia,h asta la criatura rastrera y h a sta 1 *‫* י‬
ei ave de 10s deios. Fueron ‫מ ך‬ ‫ה ש מ י ם ויי מ ח ה‬ ‫ר מ ש' ו ע ד ״ עו ף‬
desintegrados de la tierra, y solo ‫י‬ '‫ ־‬T ’ ‫י ־‬ ‫״‬ ‫" ז ״י‬ 1'
sobrevivio Noaj y 10 que estaba con el ‫א ת ו‬ ‫ו א ש ר‬ ‫א ך ״ נ ח‬ ‫ו י ש א ר‬ ‫ה א ר ץ‬
O N K EL6S

‫ע ד‬ ‫מ אנ ש א‬ ‫א ך ע א‬ ‫א פי‬ ‫ כ ג ו כ< רו א י ת ב ל י ק ו מ א ד י ע ל‬:‫ב א נ פ ו ה י מ פי ל ד י ב ל ב ( ^ ו נ א מ ל ת ו‬

‫ע מי ה‬ ‫ב ר ם ני ח ן ד י‬ ‫א ך ע א ו א ^ונ א ר‬ ‫מן‬ ‫עו פ א ד ש מי א ו א ת מ הי או‬ ‫ר ח ש א ו עד‬ ‫עד‬ ‫ב עי ך א‬

r Q s h ! ‫־‬

,‫ק נ ה‬ ,‫מ ח ה‬ ,‫בנה‬ ‫בגול‬ ‫ה ״ א‬ ‫ש ס ו פ ה‬ ‫ת ב ה‬ ‫דגים‬ ‫ול א‬ .‫ב ח ר ב ה‬ ‫ י ר‬4<‫א‬ :‫ח י י ם‬ ‫רוח‬ ‫ש ל‬
‫נקוד‬ ‫ב ר א ש ה‬ ‫יו״ד‬ ‫וי״ו‬ ‫נותן‬ ‫כ ש ה ו א‬ ‫ואינו‬ ‫ה ו א‬ ‫ויפעל‬ ‫לשון‬ . ‫< בג> מ מ ח‬ :‫ש ב י ם‬
‫זהו‬: ,‫ניח‬ ‫ל ב ד‬ .‫נ ח‬ ‫א ך‬ :‫ה י ו ״ ד‬ ‫ת ח ת‬ ‫ב חי ר ק‬ ‫כ ל‬ .‫ויבן‬ ‫!־יפן‬ ‫מגזרת‬ ‫ןהוא‬ .‫ויפעל‬ ‫לשון‬

T R A D U C C IO N D E R A SH T

espi'i i t u de vi da. 83

‫ א ש ר ב ח ר ב ה‬/Q U E HABIA e n l o SECO [PEREC1 6 |. P e r o n o 10s p e c e s e n e l m a r . 84

23. 1‫ י מ ח‬/ DESINTEGR6. En esta frase, el verbo ‫ ו י מ ח‬e s t i en el m o d o k a l activo y n o en el m od o

n i f a l p asivo, y p e r t e n e c e a la m ism a rafz q u e las formas verbales ‫ ו י פ ן‬, “se v o lte 6 ” 85 y ‫ ו י ג ן‬,
“ c o n s tr u y d ” . 86 T o d a r a iz ver b al cu y a letra final de la rafz sea n , co m o ‫ ב נ ה‬, ‫ מ ח ה‬, ‫ ק נ ה‬, al co lo ca r
las letras serviles ‫ ו‬y > al principio de la palabra, la ‫ י‬es v o ca liza d a con jin k , com o en este c a s o .87

‫ א ך גוו‬/ s 6 l o [SOBREVIV161 n 6 a j . Esta frase significa que u n ica m en te N 6aj sobrevivi6. E ste es su

83. E n e s te v e rsic u lo , el v o c a b lo ‫ נ( ץ מ ת‬n o sig n ific a al s e r h u m a n o .

“ a lm a ” [‫] נ ש מ ה‬, sin o “ a lie n to ” , “ r e s p ir a c io n ” [‫] נ ש מ ה‬.
8 4. Scmhedrin 1 08a. E n el v. 6 :1 2 , R a sh ! c o m e n to
E n h e b r e o la p a la b r a ‫ נ ש מ ה‬s e r e fie re a l a lie n to y la
q u e la ra z 6 n p o r la c u a l D io s d e stru y o a 10s a n im a le s
r e s p ir a c io n fls ic a s de un se r v iv o -h u m an o o
te rre s tr e s se d e b i 6 a q u e 6 sto s habi'an v io la d o la
a n im a l- , m ie n tr a s que ‫נ ש מ ה‬ tie n e un se n tid o
p ro h ib ic io n d iv in a d e n o c ru z a rse e n tr e si. L o s
e s p ir itu a l, pues se r e f ie r e al “ a lm a su p e rio r”
p e c e s, sin e m b a rg o , n o se h a lla b a n b a jo el d o m in io
e x c lu s iv a d e l se r h u m a n o , a s o c ia d a a l in te le c to . U n
d e 10s se re s h u m a n o s y e s to s n o h ic ie r o n c ru z a s
e je m p lo d e e s ta U ltim a a c e p c io n 10 v e m o s e n el v.
e n tr e e llo s. Por e s ta ra z o n se sa lv a ro n de la
2 :7 , d o n d e se d ic e q u e D io s so p lo e n e l se r h u m a n o
d e s tru c c io n (Gur Arye).
‫חיי ם‬ ‫ נ ש מ ת‬, “ a lie n to d e v id a ” , 10 q u e e l T a rg u m
tra d u c e p o r espiritu parlante. L o s a n im a le s p o se e n 85. V e r Shemot 2 :1 2 .
‫( נ פ ש‬u n c ie r to tip o d e “ a lm a ” e n c o n ta c to e stre c h o
86 . V e r supra, v . 2 :2 2 . E sto s dos v e rb o s que
con el c u e rp o ), p e ro o b v ia m e n te no un a lm a
R a s h i c ita e x p re s a n u n a a c c io n sim p le y a c tiv a .
in te le c tu a l. P u e s to q u e a q u i R a sh ! se iia la q u e ‫נ קי מ ת‬
S in e m b a rg o , el v e rb o ‫וי מ חו‬ en e s te m ism o
s ig n if ic a a lie n to o r e s p ir a c i 6 n , el v e rs ic u lo q u ie re
v e rsic u lo (q u e e s d e la m is m a ra fz) si e s ta e n el
d e c ir q u e p e r e c ie ro n to d o s 10 s se re s v iv o s c u y a v id a
m o d o p a siv o n ifa l, 10 c u a l e sta in d ic a d o p o r el
d e p e n d e d e la re s p ir a c i 6 n . S in e m b a rg o , e n a lg u n a s
daguesh e n la le tra ©.
e d ic io n e s d e R a s h i, e n v e z d e ‫ נ ש מ ה‬a p a re c e la
p a la b ra ‫ נ ש מ ה‬, “ a lm a ” . S e g u n e sta v e rsi 6 n te x tu a l, 87. L a r a lz d e l v e rb o ‫ ו י מ ח‬e s ‫ מ ח ה‬, d e id d n tic a
e sta p r im e r a fra s e d e l v e rs ic u lo slg n if ic a ria q u e c o n str u c c i 6 n q u e la s ra ic e s q u e R a sh i c ita . L a le tra
p e re c io “ to d o el q u e te n ia alma [‫ ] נ ש מ ת‬d e e sp iritu fin a l d e la ra lz , la ‫ ה‬, se p ie rd e e n las c o n ju g a c io n e s
d e v id a e n s u s n a r ic e s ” , re flr ie n d o se e s p e d f ic a m e n te e n fu tu ro .
 9 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 7:24-8:1 — ‫ א‬: ‫ כ ד ־ ת‬: ‫ז‬

en ei arca. 24 7 las aguas se ‫ע ל ־ ה א ר ץ‬

‫י‬ V A T T
‫ה מי ם‬
1 v
‫כד ויגברו‬
j : ; ■ -
:‫ב ת ב ה‬
IT ” ‫־־‬

intensificaron sobre la tierra ciento ,

cincuenta dias. *‫ ם ה מ ש‬1‫י‬ ‫ם‬

Capi t ui o 8 ‫פ ר ק‬ ‫ח‬
1Dios recordo a Noaj, y a todas las ‫כ ל ־‬ ‫ו א ת‬ ‫את־ניח‬ ‫אליהים‬ ‫ויזכיר‬ ‫א‬
o n k 8 l 6 s

‫ א ו ז ־ כ י ר י י י ת נירו ן< ת פ ל‬: ‫ כ ד ו ת ק י פ ו מ י א ע ל א ך ^ א כ< א ה ן ח מ ש י ן י ו מ י ן‬: ‫ב ת ב ו ת א‬

------------------------------------------------------------- R A S JII ‫י‬

‫הו פ כ ת‬ ‫ר ש עי ם‬ ‫של‬ ‫י ר ש^ תן‬ .‫ה צ ד י ק י ם‬ ‫ת פל ת‬ ‫מ טו ר ח‬ ‫ד ם‬ ‫ן כו ה ה‬ ‫ ג ו נ ח‬:‫א ג ך ה‬ ‫ ו מ ז ־ ר ש‬.‫פ ש ו ט ו‬

‫ה‬ ‫וי ד א‬ ‫שנ א מ ר‬ ,‫ה ד י ו‬ ‫ל מ ד ת‬ ‫ר ח מי ם‬ ‫מ ד ת‬ ‫מזונו ת‬ ‫ש א ח ר‬ ‫או מ רי ם‬ ‫ ו י ש‬.‫ו ה ח י ו ת‬ ‫' ה ב ה מו ת‬
‫א מ ס ה‬ ‫ה׳‬ ‫ויי א מ ר‬ '‫ו ג ו‬ ‫ה א ך ם‬ ‫ר ע ת‬ ‫ר ב ה‬ ‫כי‬ ‫ב א ר ץ‬ ‫צ די ק‬ ‫הן‬ ,‫נ א מ ר‬ ‫מ ג ליו‬ .‫ו ה כ י ש ו‬ ‫ל א רי‬
‫ויז פ ר‬ :‫ה ר ח מי ם‬ ‫מ ד ת‬ ‫ש ם‬ ‫ו הו א‬ ,>‫ז‬,‫ ח‬:‫ו ל ע י ל ו‬ ‫ה ש ם‬ ‫ז ה‬ .‫א ל י ל י ם‬ *‫ ( א) ויזניז‬:‫ ל או‬:‫י ש ו ל ם ( מ ש ל י < א‬
‫ל ב ה מו ת‬ ‫ל ה ם‬ ‫ז כ ר‬ ‫מ ה‬ .‫ו ג ו׳‬ ‫א ת גירו‬ ‫א לי הי ם‬ ‫ע ל י די‬ ‫ר ח מי ם‬ ‫ל מ ד ת‬ ‫ ן נ ס פ כ ה‬,‫ה ו א‬ ‫ה דין‬ ‫? מ ד ת‬

TR A D U C C 16N D E R A SH I

sentido sim ple. P er o segdn un m id rash a g a d ic o ,88 Noaj su fr ia y escupi'a s a n g r e p o r el tr ab a jo

que im plicaba la atenci6n d e los an im ales dom esticos y d e las b e s tia s .89 Y h a y q u ien es op in a n
que d em oro la com ida del le6n, y 6ste 10 mordio. A cerca d e 61 esta escrito: “H e a q u i q u e el ju sto
sera retribuido en la tierra.” 90

8
1. ‫* א ל ה י ט‬tern / DIOS RECORDO. E ste n o m b re divino [‫ ] א ל ר ו י ם‬re p r esen ta el atr ib u to d e J u s t ic ia , 91
el cual se tra n sfo rm a en a tr ib u to d e M iserico rd ia gracias a la plegaria d e los j u s t o s .92 P e r o la
maldad d e los m alvad os tr a n sfor m a el atributo de M iser ico rd ia en atr ib u to d e J u sticia , co m o se
declara con respecto al castigo que D io s envio: “EI E ter n o ['‫ ] ה‬v io q u e era g r a n d e la m a ld a d del
hom bre sob re la tierra, etc., y el E ter n o [‫׳‬fi] dijo: D esin tegrar^ al hombre...” 93 Y este ultimo ['‫] ה‬
es el N o m b re divino que represen ta el atributo d e M is e r ic o r d ia .94

‫ ו י ז פ ר א ל ה י ם א ת נ ר) ו ג ו׳‬/ DIOS RECORD6 A n 6 a j , ETC. i Y q ue r e c o r d 6 so b r e los a n im a les que estaban

88 . El te rm in o ‫ א ך‬e n h e b re o sie m p r e im p lic a u n a 92. L a p r u e b a d e q u e g ra c ia s a las o ra c io n e s d e los

d ism in u c io n , lim ita tio n 0 e x c lu sio n d e u n e le m e n to ju s to s e s q u e , c o m o se in d ic a al fin a l d e l v e rs ic u lo ,
d a d o , d e p c n d ie n d o del c o n te x to . En e ste c a so , las a g u a s a m a in a ro n . S e e n tie n d e q u e el ju sto N o a j
lite ra lm e n te in d ic a la e x c lu sio n d e to d o 10 q u e no re z o y la c o le r a d iv in a se a p a c ig u o .
fu e ra N o aj (“solo so b re v iv io N o a j” ). P e ro ta m b ie n 93. Supra, v v . 6 :5 ,7 .
im p lic a u n a c ie r ta “ d ism in u c io n ” . Y p u e sto q u e ,
94. Bereshit Rabd 3 3 :3 . D e los d o s v e rsic u lo s q u e
h a b la n d o d e N o a j no h a bfa n a d a q u e d is m in u ir m ds
R a sh f cita , el p rim e ro h a b ia d e q u e “ el E te rn o [‫” ] ה ׳‬
q u e su p ro p io c u e rp o , p o r e so e ste te rm in o es
v io la m a ld a d d e los h o m b re s; el se g u n d o , d e q u e a
in te rp re ta d o c o m o 10 h a c e R a sh f a c o n tin u a c io n
c o n se c u e n c ia d e e llo “ el E te rn o ” d e c id io e x te rm in a r
(Sifte Jajamim). a la h u m a n id a d m e d ia n te el D ilu v io . P u e sto q u e el
89. Sanhedrin 1 08b; Tanjumd Yashan 14. N o m b re '‫ה‬ de h ech o r e p re s e n ta el a tr ib u to de
m is e ric o rd ia d iv in a , el q u e h a y a sid o e n u n c ia d o e n
90. Mishle 1 1 :31 ; Tanjumd 9.
e so s v e rsic u lo s e n lu g a r d el n o m b re ‫א ל ה י ם‬ im p lic a
9 1. V e r al re sp e c to las n o ta s 33 y 3 5 7 d e la p a ra sh a t q u e la m is e ric o rd ia d iv in a se h a b fa tr a n s fo rm a d o e n
Bereshit. ju s tic ia e s tric ta .
8:2 — ‫ ב‬:‫וו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 100

fieras y a todas las bestias que estaban ‫א ש ר‬ ‫ו א ת ״ פ ל ״ ה ב ה מ ה‬ '‫החיה‬

con el en el area. Entonces Dios hizo y ^ } ‫'־ א ח‬
pasar un viento sobre la tierra, y las ‫־‬ ‫ ’׳־‬v! . !r‫־‬ M‫ ־ ״‬, f ‫־‬
aguas se calmaron. 2Fueron cerradas ‘^ ! ‫ל ׳ א ל* ׳‬ ‫ה מ י‬ ‫' ו י ש כ ו‬V.
las fuentes del abismo y las ventanas ‫ו א ר ב ת‬ D litJ 7! ‫מ ^ינ ת‬ ‫וי ס כ רו‬ ‫ב‬

0 n k 8 l 6 s

‫ ב ו א ס ת כ ר ו מ ב ו ע י ת ה ו מ א ן כ ו י‬:‫ח י ת א ןי ת פ ל ב ע י ך א ו י ע מ י ה ב ת ב ו ת א ן א ע ב ר יי ר ו ח א י ג ל א ך ע א ן ־נ חו מ י א‬
-------- ------- -- -------------------------------------------------------------- R A S H f --------------------------------------------------------------------------- —

‫פ תי ב‬ ‫כ שנ פ ת חו‬ .‫מ ע מי ת‬ • ‫ <נ> ו י ו פ ר ו‬: ‫ח מ ה‬ ‫ה נ ח ת‬ ‫ן( ץ ל א‬ ‫ל כן‬ ‫קו ד ם‬ ‫ך ך כ ם‬ ‫ה ש חי תו‬ ‫ש ל א‬ ‫ז כו ת‬

.‫פ ל‬ ‫פ תי ב‬ ‫ן כ אן אין‬ ,>‫ י א‬:‫ז‬ ‫( ל עי ל‬ ‫מ ע עו ת‬ ‫פ ל‬ ‫תנ חו מין‬ ‫רו ם‬ .‫יו ם‬ ‫א ל הי ם‬ ‫וי עג ר‬ :‫ב ת ב ה‬ ‫ש מ שו‬
‫צו ך ך‬ ‫ב ה ם‬ ‫שי ש‬ ‫או תן‬ ‫מ ה ם‬ ‫ש נ(׳\ ת י רו‬ ‫ל פי‬ :‫ה א ר ץ‬ ‫ע ס קי‬ ‫ע ל‬ .‫ח א ך ץ‬ ‫ י ג ל‬:‫ע ב ר ה ל ל פ נ י ו‬ ‫ו הנ ח ה‬
:‫ב ה ן‬ ‫ן כיו צ א‬ ‫ט ב ך י א‬ ‫ח מי‬ ‫פגון‬ ‫ל עו ל ם‬ ‫ל שון‬ ,)‫ א‬:‫ה מ ל ך ־ ( א ס ת ר ב‬ ‫ח מ ת‬ ‫כ שיזי‬ ‫פ מו‬ .‫וי שי פו‬

------------------------------------------------ T R A D U C C 1 6 N D E R A S I lf ---------------------------------------------- ‫־‬

en el arca, com o se indica a continuaci6n? El m crito de que no habfan corrom pido sus h&bitos
naturales antes de entrar al arca y, ademds, que no habfan cohabitado entre sf dentro del arca . 95

‫ ו י ע ב ר א ל ה י ם ר ו ח‬/ EN TO N C E S DIOS HIZO PASAR u n VIENTO. U n e sp fr itu d e c o n s o la c io n y d e c a lm a

pas6 delante de EI. 96

‫ יג ל ה א ר ץ‬/ so br e l a T IE R R A . En este caso ‫ ע ל‬significa p o r los asuntos de la tierra . 97

‫ ו י ש פ ו‬/ ILAS AGUAS] se c a l m a r o n . Este verbo es sim ilar en significado al de la frase: “C uando se
apacigu6 ]‫ ש ך‬la ira d el rey.” 98 Es un vocablo que implica que una ctilera se calm a ]99. 3

2 . ‫ ו י ס פ ר ו מ עי ני ת‬/ FU E R O N c e r r a d a s l a s f u e n t e s d e l a b is m o . En relaci6n a cuando las fuentes

subterrdneas se abrieron est£ escrito “ todas las fuentes.” 100 Sin em bargo, aquf no est& escrito que
todas” se cerraron po rq ue perm anecieron abiertas las que eran necesarias para el m undo, com o “
las aguas term ales de T eberia [Tiberiades] y otras sim ilares . 101

9 5. C o m o R a sh f s e n a lo e n el v . 6 :7 , e n a q u e lla Arye). E n e sta tr a d u c c io n d e la T o rd , sin e m b a rg o ,

e p o c a la s e s p e c ie s a n im a le s se h a b fa n c ru z a d o e n tre h e m o s d e ja d o el se n tid o lite ra l q u e se e n tie n d e d el
sf, e x c e p to e s ta s q u e e n tr a r o n al a rc a . A h o ra b ie n , c o n te x to .
e llo no q u ie re d e c ir que las e sp e c ie s h a b fa n 9 7. E l v o c a b lo ‫ ע ל‬, q u e lite ra lm e n te sig n ific a sobre,
c o r ro m p id o su s h a b ito s n a tu r a le s al c ru z a rs e e n tr e sf ta m b ie n tie n e la c o n n o ta c io n d e por, debido a, a
p o r v o lu n ta d p ro p ia . L o q u e o c u rrio e s q u e la g e n te causa de. E s te c o m e n ta rio d e R a sh f e s c o n tin u a c io n
d e e sa g e n e ra c io n se d e d ic o a c ru z a r a lo s a n im a le s e x p lic a tiv a del a n te rio r: D io s h izo p a s a r a n te E l u n
e n tr e sf, 10 q u e le s p ro v o c o u n c a m b io e n su s h a b ito s e sp fritu d e c o n so la c io n y c a lm a a c a u s a d e 10
n a tu ra le s , y luego p o r sf s o lo s sig u ie ro n c ru z a n d o s e su c e d id o e n la tie rra .
(Gur Arye).
9 8. Ester 2 :1.
9 6 . E n h e b re o e l v o c a b lo ‫ ד י ם‬sig n ific a ta n to v ie n to
9 9. L it., “ u n a rd o r [o e n o jo , d e la r a iz ‫ ח ם‬, “ c a lo r” ]
c o m o e sp ir itu . E n e s te c o m e n ta r io R a sh f se a le ja d e l
se c a lm a ” . R a sh f a lu d e a q u f al h e c h o d e q u e la s
s e n tid o lite ra l e x p lic a n d o lo e n el se n tid o d e e sp iritu
a g u a s e ra n h ir v ie n te s p o r la s su sta n c ia s su lf u ric a s
p o rq u e en h e b re o el v e rb o ‫ו? ע ב ר‬, h iz o p a sa r,
q u e c o n te n fa n . V e r a l re s p e c to su c o m e n ta rio a l v .
im p lic a ria q u e D io s 10 transports d e u n la d o a o tro ,
6 :1 4 , s.v. ‫ ע צ י ג פ ר‬.
10 c u a l e v id e n te m e n te n o re s u lta rfa e n q u e la s a g u a s
100. Supra, v. 7 :1 1 .
se a m a in a ra n . P a r a e llo l a T o ra d e b io h a b e r e sc r ito
q u e “ h iz o s o p la r” u n v ie n to so b re las a g u a s ( Gur 101. Sanhedrin 108a.
 101 / B E R E S H I T — P A R A S H A T N tiA J 8 :3 -5 — ‫ ג ־ ה‬: ‫ח‬

de los cielos; y fue detenida la lluvia : ‫מ ן ״ ה ש מ י ם‬ □ ^ ,‫ה ג‬ ‫ו י כ ל א‬ □ ‫ה^ מ י‬

de los cielos. 3Entonces las aguas se ‫מ ט ל ך ; א ך ץ ך ן ^ ך‬ ‫ה מ י ם‬ ‫ג ויישבו‬
fueron
fu p r n n retirando
r p tir r m r ln paulatinamente
n m iln tin n m p .n tp . dde
p 1 ‫ י‬T • K . v u ■ t j - • ■j - - !•., t -

sobre la tierra, y las aguas decrecieron ^ ‫ו ^ ב ו י ־ ח ס ר ו ה מ י □ מ ל ן צ ה ח מ ש י‬

al termino de ciento cincuenta dias. ‫ו מ א ת י ו ם* ד ו ת נ ח ה ת ב ה ' ב ח ד ש‬

Zd^ e ‫״‬l m
*L/13 J * t f r
C f t v v f i J r t / d ' ti( C iu C iL L I / t C ’O f 1 3 1 /t// v & t f 13 ) ‫ ״‬T - w W * i w I*

montanas de Ararat. 5Las aguas fueron ‫היו‬ ‫וה מי ם‬ ‫ה‬ :‫א ר ר ט‬ ‫הרי‬
O N K EL6S ■

‫ ו י ו‬£0‫מ א ה ן ס כ‬ ‫מ סו ף‬ ‫מי א‬ ‫א ז לין ן תי בין ו ח ס ת‬ ‫א ך^ א‬ ‫מ ע ל‬ ‫מי א‬ ‫ ג ו ת ב ו‬:‫ש מ ? א‬ ‫מן‬ ‫מ ט ך א‬ ‫ש מ ל א ו א ת כ לי‬

‫וזוו‬ ‫ה י מי א‬ :‫קן דו‬ ‫טו רי‬ ‫על‬ ‫לי ך ח א‬ ‫יו מ א‬ ‫ע ע\ ר‬ ‫ב (׳ \ ב ע ת‬ ‫ש בי ע א ה‬ ‫בין ח א‬ ‫ת בו ת א‬ ‫ר ונ ח ת‬ :‫י ו מי ן‬

R A SH I

‫והוא‬ ,‫סיין‬ .‫העוגיה‬ ‫<ד> ג ח י ד ש‬ :‫ק ״ נ‬ ‫הרי‬ ‫רחמיד‬ ‫תכלא‬ ‫לא‬ ‫פמו‬ ‫וימנע׳‬ .‫ויפלא‬
‫ג^ י ה‬ :‫ש ב י ע י ל כ ס ל י ו ש ב ן פ ס ק ו ה א ש מ י ם‬ :1‫ו‬:‫ ל א י כ ל ה מ מ ך ( ל ק מ ן כג‬,) ‫י ב‬:‫( ת ה י ל ל ם מ‬
‫התיבה‬ ‫ מ פ א ן א ת ה ל מ ר ש ה ן ת ה‬.‫<ג ש ר י ו ם‬ ‫ ה ת ח י ל ו ל ח ס ו י ה‬. 0 ‫»> מ ל ( צ ה ח מ ש י ם ו מ א ת י ו‬
‫פתיב‬ ‫\ מ רי‬0 . ‫א מ ה‬ ‫ב מ י ם י״א‬ ‫משוקעת‬ ‫בפסליו‬ ‫בפ״ז‬ ?‫ פ י צ ד‬. ‫א ח ד ב ס י ו ן‬ ‫והוא‬
‫ההרים‬ ‫בעשירי ב א ח ד ל ח ד ש נראו ר א ש י‬ ‫ ו פ ״ ט מ ט ב ת‬. ‫פ ס ק ו ה ג ש מ י ם ה ר י ג׳ מ פ ס ל י ו‬
‫ ז ה א ב ש ה ו א !* ש י ר י ל מ ך ח ש ו ן‬.‫( פ ס ו ק הו‬ .‫ קי״ח‬,‫ ו ש ב ט ו א ד ר וניסן ואייר‬,‫ה ר י ל״ב‬
TR A D U C C 16N DE RA SH I

‫ וי פ ל א‬/ Y f u e d e t e n id a . E s te v e r b o tie n e e l s ig n if ic a d o d e retener, 10 m ismo que en lo s v e r s ic u lo s

siguientes: “No retendras [‫ ] ת כ ל א‬Tu com pasion” ; 102 “ninguno de nosotros retendra [‫ ] י כ ל ה‬de
ti...” 103 ” "
3 . oi> ‫ח מ ש י ם ו מ א ת‬ ‫ מ ק צ ה‬/ AL t e r m i n o d e c i e n t o c i n c u e n t a d ia s . L a s a g u a s com enzaron a
decrecer, y ese d ia fue el primero del m e s d e Siv6n. ^Como s e I le g a a e s ta c u e n t a ? El v ein tisie te104
de K islev concluyo la lluvia; hay entonces tres d ia s s o b r a n te s de K islev - q u e e s u n m e s c o m p l e t e
d e 3 0 d i a s - , m^s los veintinueve d ia s de T ebet - q u e e s un m e s i n c o m p l e t e d e 2 9 d i a s - son treinta
y dos; sum ando a e s to s d ia s la c u e n ta d e lo s m e s e s d e Shebat - t r e i n t a d i a s - , A dar - v e i n t i n u e v e
d i a s - , Nisdn - t r e i n t a d i a s - e Iyar - v e i n t i n u e v e d i a s - , que hacen u n to ta l d e ciento dieciocho, se
llega a un total de ciento cincuenta d i a s . 105
4 .‫ ג ח ד ש ה ט בי עי‬/ e n e l s e pt im o m e s . E s d e c ir , Sivdn, que es el s£ptim o mes a partir de K islev,
en el cual concluyeron las llu v ia s.106
d1> ‫ ג ש ג(! ה‬/ A l o s d i e c i s i e t e d Ia s . De aqui aprendes que el area estaba hundida 11 codos
en el agua. Pues estd escrito q u e “en el d lcim o m es, en el prim ero del mes aparecieron las cim as
de las m ontafias”, 107 f r a s e q u e se refiere al m e s d e Ab, que es el d£cimo a partir de M arjeshvan,

102. Tehilim 4 0 :1 2 . c o m p u to sig u ie n d o la o p in io n de R abi E lie z e r

[v e r el c o m e n ta rio de R a sh i al v. 7 :1 1 , s.v.
103. Bereshit 2 3 :6 .
‫\ מ‬£<‫ה‬ ¥<‫] ב ח' ך‬ de que el m es en que com enzo
104. E s d e c ir, c o n ta n d o el p rim e r d ia en que el D ilu v io fu e M a rje s h v a n . V er al re s p e c to
c a y e ro n las llu v ia s. V e r el c o m e n ta rio de R a s h i al v. Rosh Has hand 10b.
7 :1 2 . s . v. ‫ א ך מ ג י ם י ו ם ו גו׳‬. 106. N o el s e p tim o m e s d el c a le n d a rio , n i ta m p o c o
105. P a ra c o m p re n d e r e ste c o m e n ta rio se debe d e l c o m ie n z o d e la llu v ia.

to m a r en c u e n ta que R ashi hace aq ui el 107. Infra, v. 8 :5.

8:5 — ‫ ה‬: ‫ח‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 102

decreciendo paulatinamente hasta el ‫ה ח ד ש‬ ‫^ ד‬ ‫וחסויר‬ ‫ה ל ו ך‬

decimo mes; en el decimo [mes], en el ‫ב א ח ך‬ '‫בעשירי‬ * ‫ה ע ש י ר י‬
primero del mes, aparecieron las cimas JT ! • • <‫״‬ ‫■׳‬
<• • •‫•יי‬
de las montanas. :‫ר א ש י‬ ‫נראו‬ ‫ה ה רי ם ל ח ד ש‬
o n k 8 l 6 s

:‫א ת ח זי א ו רי שי טו רי א‬ ‫ב ^ י ך א ה ב ח ד לי ר ח א‬ ‫א ז ל י ן ן ח ס ך י ן ע ד י ר ח א < ג שי ך א ה‬

---------------------------------------------------------- R A S I I I

‫א ת ה‬ ‫אי‬ ‫ש בי עי‬ ‫פ ר ח ך‬ ‫ע ל‬ ,‫פן‬ ‫לו מ ר‬ ‫א פ ש ר‬ ‫ה ה רי ם‬ ‫ע ל‬ ‫ג בו הי ם‬ ‫היו‬ ‫ו ה ם‬ ,‫ג ש מי ם‬ ‫לי רי ד ת‬

‫־א ג ר ז •ב ׳ ע״ י ם‬ ‫כ ל ו‬t ‫ל א‬ ‫ ה־ ״ר י‬j ‫ש‬v ‫ק ה‬t ‫ס‬t ‫ פ‬1 ‫•ל “ ה‬ ‫ל א‬t v‫א‬ ‫נ ה‬v ‫מ ו‬ ‫ן‬, ‫ו‬t ‫ב ס* י‬J ‫ח ר‬r ‫א‬v ‫•מ י ו ם‬ ‫ ח !ס ר ו‬t ‫ ו‬t , ‫א זמ ה‬-
‫׳‬
‫ ׳ע ן ש ״ ר ה‬v ‫ח ••מ ש‬1‫־‬
‫ש ל‬ ‫ן ח מ^ י ם‬ ‫ו מ א ה‬ ‫ג ש מי ם‬ ‫י רי ד ת‬ ‫יו ם‬ ,‫ין ם‬ ‫י ם‬$‫ל ש‬ ‫א מ ה‬ ‫ע ש ר ה‬ ‫ח מ ש‬ ‫ב א ב‬ ‫א ח ד‬ ‫ע ד‬
‫ת ה‬T ‫א‬- ‫ו • א ם‬I . ‫ ןי‬T‫ב ס* י י‬I ‫ח ד‬T V‫א‬ ‫ע ד‬ ‫מ י י ם‬- ‫ ה‬- ‫ ר ת‬v‫ת ג > ב ו‬. ‫ל א‬ ‫ן‬1 ‫ו‬T ‫ס י‬, ‫ב‬, * ‫ש ןב ט ״‬v ‫ צ א‬T ‫ מ‬I ‫ * נ‬. ‫ •מ י ם‬T‫י‬ ‫ל ד ׳‬t ‫ט ה‬T ‫ א‬m ‫־ה ״« ר י‬
‫ן ה ע שי רי‬ .‫סיון‬ ‫ז ה‬ ‫אין‬ ‫לי רי ד ה‬ ‫ש בי עי‬ ‫או מ ר‬ ‫ליו ם‬ ‫ה ת ב ה‬ ‫ונ ח ה‬ ,‫א מו ת‬ ‫ד׳‬ ‫א ל א‬ ‫ה מ י ם‬ ‫ח ס רו‬
‫א ת ה‬ ‫ש א ם‬ ,‫לי רי ך ה‬ ‫א ל א‬ ‫ל מנו ת‬ ‫א פ ש ר‬ ‫אי‬ ‫א מ ה‬ ‫י ״ א‬ ‫מ שו ק ע ת‬ ‫ש הי ת ה‬ ‫ל מ ד ת‬ ,‫ה מ ח ר ת‬
‫מו צ א‬ ‫א ת ה‬ ‫אי‬ ,‫א לו ל‬ ‫ן הו א‬ ‫ל ה פ ס ק ה‬ ‫או מ ר‬ ‫ נ ר א ו‬.‫ ג ו ׳‬1 ‫ »> ב ע שי רי‬: ‫ה ה ר י ם‬ ‫ר א שי‬ ‫ש ע ל‬ ‫ב מי ם‬
‫ה א ר ץ‬ ‫מ ע ל‬ ‫ה מ י ם‬ ‫ ך ב ו‬1‫ר‬ ‫ל חי ך ש‬ ‫ב א ח ד‬ ‫ב ר א שון‬ ‫ל מ ר ח שון‬ ‫ע שי רי‬ ‫ש הו א‬ ‫א ב‬ ‫ז ה‬ .‫ה ה ר י ם‬ ‫ ר א שי‬.
‫מ שנ ר או‬ ‫יו ם‬ ‫א ר ב ע י ם‬ ‫מ ק ץ‬ ‫ש ה רי‬ 1‫ י ג‬: ‫ח‬ ‫( ל ק מן‬ ‫א לו ל ו ע שי רי‬ ‫הו א‬ ‫תי א מ ר‬ ‫ו א ם‬ .‫ה ג ש ם‬ ‫ש ה ת חי ל‬
‫יו ם‬ ‫ן כ ״ א‬ ,‫ה עו ר ב‬ ‫א ת‬ ‫ש ל ח‬ ,‫ה ה רי ם‬ ‫ר א שי‬ ‫או מ ר‬ ‫ש א ת ה‬ ‫כ ש ם‬ ,‫ה ג ש ם‬ ‫ש פ ס ק‬ ‫ל כ ס ליו‬

‫יו ם‬ ‫ש שי ם‬ ‫ רי‬.‫ה‬ ‫היונ ה׳‬ ‫ב ש לי חו ת‬ ‫הו חי ל‬ ‫אי‬ .‫ל ה פ ס ק ה‬ ‫ש בי עי‬ ‫ן הו א‬ ‫סיון‬ ‫ה ש בי עי‬ ‫ב ח ר ש‬

TRADUCC16N D E RA SH I

en el cual com enzaron las lluvias. Las aguas tenian una altura de 15 codos por encim a de las
m ontafias cuando concluy6 el periodo de turbulencia de las aguas;108 y desde el 1 de Sivan hasta
el 1 de A b dism inuyeron 15 codos en 60 dias, es decir, 1 codo cada 4 dias. T enem os entonces
que el 16 de Sivdn no habian dism inuido sino 4 codos, y al dia siguiente el arca se pos6. Asi,
pues, de aqui aprendes que el arca estaba hundida 11 codos en el agua por sobre la cim a de las
m on tafia s.109

5. ‫ה ה רי ם‬ ‫י‬#‫ך א‬ ‫גן או‬ ‫ג^ שי רי ו ג ר‬ / e n e l d e c i m o !m e s!.‫״‬ a p a r e c ie r o n

m o n t a N a s . Se trata del m es de A b, que es el d6cimo a partir de M arjeshv£n, en el cual com enz6
la lluvia. Pero si dices que se trata del m es de Elul -q u e es el d£cimo a partir de K islev, en el
que se interrum pi6 la llu v ia -, asi com o dices que la frase “en el septimo m es” se refiere a Sivan
- q u e es el septim o a partir de la interrupci6n de la lluvia-, te aclaro que no es posible aflrm ar
algo asi. P ues forzosam ente el “s6ptim o m es” s610 puede ser contado a partir de la interrupci6n
de las lluvias, pues los cuarenta dias de lluvias y los ciento cincuenta de turbulencia de las aguas
no se interrum pieron sino hasta el 1 de Siv&n. Y si dices que se trata del s6ptim o m es a partir
del descenso de la lluvia, este no es Siv&n. Y el “decim o m es” no puede ser contado sino a partir
del descenso de la lluvia, ya que si afirm as que es contado a partir de su interrupci6n y se trata
de Elul, entonces no encontrarem os que se aplique 10 que estd escrito: “Y fue en el prim er [mes]
en el prim ero del m es, que se secaron las aguas de sobre la tierra”, 110 ya que s 610 fue al concluir
los cuarenta dias -d e sp u e s de que aparecieron las cim as de las m o ntafias- que N6aj envi6 al
cuervo, y esper6 veintiun dias hasta enviar al palom o. Esto hace un total de sesenta dias

1 08. V e r supra, v . 7 :2 4 . 110. V e r Supra, v. 8 :13 .

109. Bereshit Rabd 3 3 :7 .

 1 0 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N ^ A J 8 :6 -7 — n : n

6 Y sucedio que al termino de cuarenta ‫מ ק ץ‬ ‫נ חו ו י ה י‬ ‫ו י פ ת ח‬ □‫יל‬ ‫א ר ב ע י ם‬

dias Noaj abrio la ventana del area que .? ‫ ך ן א ת ״ ח ל ו‬£ ^ ‫א ^ ר‬ ‫ה ת כ ה‬
habia hecho. ‫ ר‬Y envid al cuervo, que * T , ,‫'־‬,‫׳‬ 1‫־ ״ ! ־‬ V . v
fue yendo y retornando hasta que se 2 w l 3 ^ 11 ‫א ת‬ ‫ו י^ ל ח‬ ‫ י צ א י ע ו אז‬/ ‫! י‬
secaron las aguas de sobre la tierra, :‫ה א ר ץ ע ד ־ י ב י ש ת‬ ‫מ ע ל‬ ‫ה מ י ם‬
o n k 8 l 6 s

‫ * ו ש ל ח‬: ‫י ו ה ו ה מ ס ו ף א ן ב ע י ן י ו מ י ן ו פ ת ח ניס י ת פ ו ת ת ב ו ת א ד י ע ב ר‬
: ‫א מ ע ל א ך ע א‬-‫י ת ' ע ך ב א ו נ פ ק מ פ ק ו ת י ב ע ד ד י ב י ש ו מיי‬
RA SH I

‫ס בי בו ת‬ ‫ו מ קי ף‬ ‫ ־‬,‫ה ו ל‬ . ‫ ג‬1‫ן ש‬ ‫ א‬1‫»> י צ‬ :‫וי צי א ה‬ .‫ה א ד מ ה‬ ‫פנ ל‬ ‫ש ח ר בו‬ ‫ע ד‬ ‫ה ה רי ם‬ ‫ר א שי‬ ‫מ שנ ר או‬

‫ע ל‬ ‫חו ש דו‬ ‫ש הי ה‬ ,‫ב ש לי חו תו‬ ‫ה ל ך‬ ‫ו ל א‬ ‫ה תי ב ה‬ ‫ש ח ך בו‬ ‫נ מ צ א‬ ,‫נ ר או‬ ‫ב א לו ל‬ ‫תי א מ ר‬ ‫ן א ם‬
‫י בי ש ת‬ ‫ «ג ד‬: ‫ח ל ק‬ ‫ב א ג ד ת‬ ‫ש שנינו‬ ‫כ מו‬ ,‫זו גו‬ ‫ב ת‬ m ‫!־ אין‬ .‫ר א שון‬ ‫או ת ל‬ ‫קו ר א‬ ‫ן הו א‬ ‫ב מ ר ח^ו ה‬
‫א ג ך ה‬ ‫מ ד ר ש‬ ‫א ב ל‬ .‫כ מ ש מ עו‬ ‫פ שו טו‬ .‫ה מי ם‬ ,‫עו ל ם‬ ‫ל ב רי א ת‬ ‫ר א שון‬ ‫ש הו א‬ ‫ת ש רי‬ ‫ א ל א‬,
‫בי צי ר ת‬ ‫א ח ר ת‬ ‫ל ש לי חו ת‬ ‫ה עו ר ב‬ ‫הי ה‬ ‫מו כן‬ .‫יו ם‬ ‫א ר ב עי ם‬ ‫ <ו> מ ל ן ץ‬: ‫נ י ס ן‬ ‫הו א‬ ‫י הו ש ע‬ ‫ו ל ר בי‬

‫ו ה עו ר בי ם‬ ‫שנ א מ ר‬ ,‫א לי הו‬ ‫בי מי‬ ‫ג ש מי ם‬ .‫א^ י ^י ה‬ ‫ה מג ה‬ ‫א ת ה לון‬ :‫ה ה רי ם‬ ‫מ שנ ר או ז ר א שי‬

:1‫ ו‬:‫י ז‬ ‫א‬ ‫( מ ל כי ם‬ ‫ו ב ש ר‬ ‫ל ח ם‬ ‫לו‬ ‫מ בי א י ם‬ ‫ל בי א ה‬ ‫ה^ ש ו י‬ ‫ה תי ב ה‬ ‫פ ת ח‬ ‫ז ה‬ ‫ו ל א‬ ,‫ל צי ה ר‬

TRADUCC16N DE RA SH I —

desde que aparecieron las cimas de las m ontanas hasta que se sec6 la superficie de la tierra. Pero
si dices que en Elul se vieron las cimas, tendriam os entonces que la tierra se sec6 en M arjeshvan
y 6ste seri'a denom inado el “primer m es”. Sin em bargo, no puede ser sino Tishre, el cual es el
prim er mes a partir de la creaci6n del m undo; o segun R abi Y ehoshua, seria N isa n .111

6, ‫ מ ל! ץ א ר ג ע י ם י ו ם‬/ a l t e r m in o de c u a r e n t a d ia s . Contados a partir del momento en que se

vieron las cimas de las montanas.

‫ א ת ח לון ה ת ב ה א ש ר ע ש ה‬/ l a v e n t a n a d e l ARCA q u e h a b ia h e c h o . P ara dar luz al interior del

area.112 Pero no se refiere a la puerta del area, la cual habia sido hecha para entrar y salir.

7. aiv il ‫ י צוי א‬/ y e n d o y r e t o r n a n d o . El cuervo se fue y rode6 el area, pero no cum pli6 su misidn,
ya que sospechaba de Noaj con respecto a su pareja, como aprendim os en una interpretacion
agadica del capltulo talmudico “Jelek”. 113

‫ ע ד י ב ש ת ה מ י ם‬/ HASTA q u e se se c a r o n l a s a g u a s . El sentido sim ple de esta frase es com o se

entiende del contexto. Pero segun un m idrash agadico, aunque el cuervo no cumpli6 la comision
que Noaj le encarg6, estaba destinado a otra misi6n durante la sequia que hubo en la 6poca del
profeta Eliahu, como se declara: “Y los cuervos le trai'an pan y carne.” 114

111. Bereshit Raba 3 3 :7 . q u e su p a re ja ( la c u e rv a ) se c r u z a s e c o n o tro a n im a l.

112. V e r supra, v. 6 :16. S in e m b a rg o , e n el T a lm u d se im p lic a q u e p o r

113. Sanhedrm 108b. E n e se c a p ltu lo ta lm u d ic o , lo s a lSu n a ra z 6 n s o sp e c h a b a q u e N o a j m ism o q u e rla

S a b io s in te rp re ta n q u e el c u e rv o n o h a b ia c u m p lid o
la p r o h ib itio n d iv in a d e c o h a b ita r, y a q u e e ra u n
a n im a l lu ju rio so e in c o n tin e n te . E l c o m e n ta rista
Tzedd laDerej c ita la o p in io n d e M a h a ra m Y a fe e n
el se n tid o d e q u e a c a u s a d e su lu ju ria llego in c lu so
a s o s p e c h a r q u e N oaj d e s e a b a a leja rlo p a ra h a c e r
to m a r a s u p a re ja .
114. Melajim I, 17:6. El M a h a ra l d e P ra g a (Gur
Arye) e x p lic a e l sig n if ic a d o d e e s ta in te rp re ta c i 6 n:
sie n d o p o r n a tu r a le z a el c u e rv o u n a v e c ru e l q u e ni
siq u ie ra a lim e n ta a su s c n 'a s n o e sta b a d isp u e s to a
tr a e r a N o aj la b u e n a n u e v a d e q u e las a g u a s y a s e
8 :8 -1 1 — ‫ ח ־ י א‬: 1‫ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 104

8Luego envio de s i a l palomo p a ra ver ‫ל ר א ו ת‬ ‫מ א ת ו‬ ‫א ת־ היונ ה‬ ‫ח ון של ח‬

si se habian retirado las aguas de la m. . !‫' ״‬ L ,iv*, 4 ‫ ״‬L-*-.
superficiedelatierra. ’Peroelpalomo ‫ ל א‬1‫ט‬ ’A? ‫^ לי‬
no encontro reposo para 1a pianta de su
x x * ,
‫מ ע א ה היונה מנוח ל כ ף ״ ר ג ל ה ו ת ש ב‬
T < T ~ T J - I ‫ ״ ־‬: - T ‫ין‬ - T ! IT

a el al area, . 1?‫ נ< ב‬0 -1^ ‫ מ < ם‬- ‫; ך ן ב י‬21‫ ה ת‬- 1‫א ל‬
1 i f ‫ז‬ ‫״‬
pu es habia agua sobre toda la superficie ‫ •י‬j- ! ■>.‫י‬ ‫■ ־‬ ■ T ••
de toda 1a tierra. y ei extendio su ‫א ׳ ת ה ה א ר ץ ו י ש ל ח י ד ו' ו י ל ן ח ה ו י ב א‬
manoylatomi. y10 trajohacia(Ial
area. 1UEspero otros siete dias mas,J• •••‫־״‬ ‫״‬
^ , .;‫א ^ ב ו‬
‫ ■־‬- •••
^
« ••
y volvio a enviar al palomo del arca. ‫ נ ה‬1‫ש ל ח א ת ״ ה י‬ ‫ויסף‬ □ ‫א ח ר י‬ ‫ימים‬
»r el palomo vima ii hacia a
anochecer, y he aqui que habia T ‫־‬
?‫מ ך ה ת י ב ה‬
<T " , T‫־‬ 'V
‫א לין‬
/
‫ א'ו ת צ א‬-

arrancado una h oja de oiivo con su pico. ‫ ל ה ״ ז י ת ט ר ף‬$< ‫ ך ב ו ה נ ה‬$( ‫ ת‬$ ‫ב פ י ה ל ן‬

o n k e l6 s

‫ ט ו ל א א ש כ ח ת י ו נ ה מ נ ח ל פ ך ס ת ר ג ל ה ו ת ב ת ל ו ת י ה‬:‫ח ו ש ל ח י ת יו צ ה מ ל ו ת י ה ל מ ח ז י ה ק ל י א ו כ<י א מ ע ל א פ י א ת ג א‬
‫ י ן א ו ךי ן ז ע ו ד ש ב ע א יו?< ץ‬:‫ל ת ב ו ת א א ר י מ י א ע ל א פ י כ ל א ר ע א ן א ו ש י ט י ד י ה ן נ ס ב ה ן א ע י ל י ת ה ל ו ת י ה ל ת ב ו ת א‬
‫ י א ו א ת ת ל ו ת י ה י ו נ ה ל ע ד ן ר מ ש א ן ה א ט ר ף ז י ו נ א ת ב י ר נ ח י ת ב פ י מ ה‬:‫א ח ת ין ן א ו ס י ף ש ל ח י ת י ו נ ה מ ן ת ב ו ת א‬
ra sh i

,‫ק ל ו ה מ י ם‬ ‫א ם‬ .
‫ א ה‬V ‫ י ר‬,‫ש ל ח ה ל ל כ ת ל ד ר פ ה ו ב ז ו‬
.. J T J ~ : V V T T ! •
‫ש ה רי כ תי ב‬
‫־‬ ‫י‬ ' 1‫ ־‬I V
.‫ש ב ע י מ י ם‬
• T ‫״‬ V
‫ ל ס ו ף‬.‫> ח> ו י ש ל ח א ת ה י ו נ ה‬
' ! T ‫־‬ V “ - 1 ‫־‬

‫ (י) ו י ח ל‬: ‫א ל י ו‬ ‫ת שו ב‬ ‫ל א‬ ‫מנו ח‬ ‫ת כ( צ א‬ ‫ש א ם‬ ‫ מ כ ל ל ן ה‬,)‫י‬:‫ ו י ח ל ע ו ד ש ב ן ג ה י מ י ם א ח ך י ם ( ל ק מ ן ח‬.

‫ כ א‬:‫ש מ ע ו ו י ח ל ו ( א יו ב כ ט‬ ‫לי‬ ‫ ו כן‬,‫ה מ ת נ ה‬ ‫ל שון‬ :‫ש מ ג ה י מ י ם‬ ‫הו חי ל‬ ‫ב ר א שונ ה‬ ‫ש א ף‬ ‫ל מ ד‬ ‫) א ת ה‬
‫אני‬ ‫או מ ר‬ .‫ <<א> ט ר ף ג פ י ה‬: ‫ב מ ק ר א‬ ‫י ש‬ ‫ו ה ר ב ה‬ .‫ש ל ו ח‬ ‫א ל א ל שון‬ ‫ש לי חו ת‬ ‫ל שון‬ ‫אין ז ה‬ .‫ו י ש ל ח‬
T R A D U C C 1 6 N D E R A S I lf

8. ‫ נ ח‬1‫ ו י ש ל ח א ת ה י‬/ LUEGO ENV1 6 a l PALOMO. Al final de siete dias despuds de haber en
cuervo, puesto que esta escrito: “Y espero otros siete dias”, 115 de 10 cual aprendes que tambien
la prim era ve z ag uard6 siete dias.
‫ \ י ש ל ח‬/E N V 1 6 . E ste verbo ‫ מ ש ל ח‬no significa enviar en m isi6n, sino d esp ed ir.116 L a envi6 lejos
para que siguiera su propio cam ino, y con ello se dan'a cuenta de que las aguas habian
dism inuido, pues si el palomo encontraba un lugar de descanso no volveri'a a 61.

10. ‫ ו י ח ל‬/E S P E R 6 . En este contexto, este verbo significa que esper6. Y asim ism o en la frase: “A mi
m e escuchaban y esperaban [117” .[‫ ו י ח ל ו‬Existen m uchos casos an&logos de la utilizaci6n de este
verbo con esta acepci6n en la E scritu ra .118
11. ‫ ט ך ף ג פ י ח‬/H A B fA a r r a n c a d o ... c o n SU P i c o . Yo afirm o que el ave aqui mencionada se trataba

h a b ia n s e c a d o , p u e s e so im p lic a b a la p o s ib ilid a d de e sta e n el m o d o in te n siv o p i'el [c o m o a q u i ‫] ו י ש ל ח‬

r e c o n s tr u ir e l m u n d o . E n c a m b io , su n a tu ra le z a in d ic a d e s p e d ir 0 e n v ia r le jo s, c o m o e n e l v . 4 5 :2 4 .
m is m a 10 p r e d is p o n ia a a lim e n ta r al p r o f e ta E lia h u , E n e ste c a so , so la m e n te p u e d e s ig n if ic a r d e s p e d ir
q u ie n tr a jo la s e q u ia a l m u n d o se g u n se n a r r a e n p o rq u e e n v ia r e n m isio n u n ic a m e n te se a p lic a a un
Melajim I, c a p . 17. se r c o n c o n c ie n c ia (Sifte Jajamim).

115. Infra, v . 8 :1 0 . 117. Iyob 2 9 :2 1 .

116. E l v e r b o ‫של ח‬ tie n e a m b a s a c e p c io n e s . E n 118. R a sh i e n fa tiz a la a c e p c io n q u e ti e n e el v e rb o

g e n e ra l, c u a n d o e s ta c o n ju g a d o e n e l m o d o kal ‫ וי ו ו ל‬e n e ste c o n te x to p a ra d is tin g u ir lo d e la a c e p c io n
[‫ ל ש ל ו ח‬, q u e c o n ju g a d o c o m o a q u i se ria ‫ ] ו מ ץ ל ח‬in d ic a q u e tie n e e n el v. 9 :2 0 , d o n d e e n v e z d e “ e s p e ro ”
e n v ia r e n m is io n , c o m o e n Bemidbar 1 3 :3 . Y c u a n d o sig n ific a “m a n c illo ” .
 105 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 8 :1 2 — ‫ י ב‬:‫ה‬

Entonces Noaj supo que las aguas ‫־ח‬3 ‫ לוידע‬$‫נ‬ ‫ה מ י ם‬ ‫קלו‬/‫בי‬

habian decrecido de sobre la tierra. ]‫י ב‬* ‫ש ב^ ך ־ ה א ר ץ‬ ‫(ןךך‬ ‫וייחל‬
12Se espero de nuevo otros siete dias y J1 ‫ ־‬: ‫י‬
‫ _י‬. VJT" VIT T
, . ‫ ׳‬a enviar
volvio • al, palomo,
7 ‫ ׳‬, ya no
y este ‫ ת ־‬v‫א‬ ‫ 'ח‬1‫■•*ל‬
‫ו־•י ש‬ ‫ר ־י ם‬- ‫ ח‬:‫א‬-] ‫■מ י ם‬r‫י‬t
voivio a regresar a ei.:‫ש ו ב ״ א ל י ו‬ ‫י ס פ ה‬ ‫ו ל א ״‬ ‫ע ו ד ה י ו^ ה‬
o n k 8 l 6 s

‫ש ב^ ה יו מ ץ‬ ‫ י ב ן א ו ךי ך עו ד‬:‫א ך ^ א‬ ‫ק ל י א ו כ «י א כ^ ע ל‬ ‫ ך י‬.‫א‬ ‫ו י ד ע ני ס‬
:‫ע ו ד‬ ‫לו תי ה‬ ‫ל כ מזו ב‬ ‫ו ל א י או סי פ ת‬ ‫יונ ה‬ ‫י ת‬ ‫'ן ש ל ח‬ ‫א ח ר ניו‬

RA SH I

‫ ו ד ר ש ו‬,‫ ו מ ד ר ש א ג ד ה ל ש ו ן מזוין‬. ‫ ח ט ף‬.‫ט ר ף‬ ‫ ל כ ן ק ל־ ך או־ פ^ מ י ם ל ש ו ן ז כ ר‬, ‫ש ז כ ר ה י ה‬

‫ א מ ר ה ׳ י היו מ זו נו ת י‬. ‫מ א מ ר‬ ‫ב פ י ה ל שון‬ ‫ ל^ פי ש כ ל י ו נ ה ש ב מ ק ך א‬. ‫ו פ ג מ י ם ל ש ו ן נ ק ב ה‬
‫מ ר ו ך י ן כ ז י ת בי דוי ש ל ה ק ד ו ש ב ר ו ד ה ו א‬ ‫ל שון נ ק ב ה כ מ ן כיוני ם ע ל א פ י ק י מ י ם‬
. ‫ <י ב) ו י י ח ל‬:‫ן ל' א מ ת ו ק י ן כ ד ב ש ב י ד י ב ש ר ו ך ם‬ ‫ כ י ו נ י ה ג א י ו ת כ ל ם‬,‫ י ב ו‬:‫ר ו ח צ ו ת ( שי ר ה ש י ר י ם ה‬
‫ א ל א ש ז ה ל ש ן ן ויג פגג ל מ ה‬,‫ה ו א ל ש ו ן ו י ח ל‬ :1‫יא‬:‫ ת ה ( ה ו ש ע ■ז‬1‫ כ י ו נ ה פ‬,)t « t ‫ה ו מ ו ת ( י ח ז ק א ל‬
TRADUCC16N DE RASH f

d e u n p a lo m o m a c h o , r a / .o n p o r la c u a l e n e s te c o n te x to la T o r a u t i l i z a a v e c e s e l m a s c u l i n o y a
v e c e s e l f e m e n i n o p a r a r e f e r ir s e a e lla , y a q u e e n lo s d e m a s c a s o s a p a r t e d e e s te e n la E s c r i t u r a , e l
s u s ta n tiv o 1‫♦ צ ה‬
, “ p a l o m a ” , s i e m p r e e s f e m e n i n o , c o m o e n lo s s i g u i e n t e s v e rs i'c u lo s: “ C o m o p a l o m a s
ju n to a lo s a rro y o s, b a n a n d o s e ” ; 119 “ com o la s p a lo m a s de lo s v a lle s , to d a s e lla s
l a m e n t a n d o s e ” ; 120 “ c o m o u n a p a l o m a t o n t a .” 121

‫ ט ך ף‬/ h a bia ARRANCADO. E s ta p a l a b r a s ig n if ic a q u e la a r r a n c o . 122 P e r o s e g u n u n m i d r a s h a g a d i c o ,

e s ta p a la b ra s ig n ific a “ a l i m e n t o ” , 123 y s ig u ie n d o e s ta e x e g e s is , lo s S a b io s in te rp re ta ro n la
p a l a b r a !‫ ג פ י ו‬e n e l s e n t i d o d e q u e e l p a lo m o h iz o u n a d e c l a r a t i o n . 124 S e g u n e s to , e l p a l o m o d i j o :
“ Q u e m i a l i m e n t o s e a a m a r g o c o m o e l o liv o , p e r o d a d o p o r e l S a n t o - b e n d i t o e s - y n o d u l c e
c o m o la m ie l, p e r o d a d o p o r e l h o m b r e .” 125

12. ‫ ו י י ח ל‬/ AGUARDO. E n e s t e c a s o e l v e r b o ‫ י^ ר ו ל‬t i e n e e l m i s m o s i g n i f i c a d o q u e e l v e r b o 126, ‫ו י ח ל‬

s o lo q u e e s t e u ltim o [‫ ] מ ח ל‬e s tii c o n ju g a d o e n e l m o d o v e r b a l s im p le p a 'al, m i e n t r a s q u e a q u e l

119. Shir haShirim 5 :12. a g re g a e s ta s d o s e x p lic a c io n e s al m a rg e n d e 10 q u e

y a d ijo e n su c o m e n ta rio p re c c d e n te so b re la ra z o n
120. Yejezkel 7 :1 6 .
p o r la q u e ‫ ק\ ך ף‬e s u n v e rb o m a sc u lin o : p a r a in d ic a r
121. Hoshea 7 :1 1 . P a ra d e m o stra r su a firm a c io n ,
q u e se tr a ta b a d e u n p a lo m o y n o u n a p a lo m a .]
R a sh f tr a e c o m o p ru e b a e sto s versi'cu lo s d o n d e se v e
q u e lo s v e rb o s h e b re o s q u e m o d ific a n al su s ta n tiv o 123. S e g u n e sta s e g u n d a e x p lic a c io n , ‫ טו ־ ף‬se rfa u n
‫ י ו נ ה‬, “ p a lo m a ” , so n to d o s d el g e n e ro fe m e n in o . P o r su s ta n tiv o y n o u n v e rb o , c o n 10 c u a l n o se p la n te a ri'a
c o n s ig u ie n te , el h e c h o d e q u e tra ta n d o se d e e sta a v e la d ific u lta d d e r e c o n c ilia r e s ta p a la b r a c o n lo s
a v e c e s la d e sig n e e n te rm in o s m a sc u lin o s in d ic a ria v e rb o s d e l c o n te x to (Najalat Yaacob).
q u e se tra ta b a d e u n m a ch o.
124. In te rp re ta n d o ‫טךף‬ com o su s ta n tiv o
122. S e g u n e sta p rim e ra e x p lic a c io n , ‫ט ר ף‬ e s un (“ a lim e n to ” ) y ‫ב פי ה‬ com o si e x p re s a s e una
v e rb o , n o u n a d je tiv o . E l se n tid o d e la frase se rfa a firm a c io n , la fra s e d eb e ri'a e n te n d e r s e c o m o q u e el
e n to n c e s : “ H e aqui' q u e h a b ia a rra n c a d o [‫ ] ט ר ף‬u n a p a lo m o ten i'a “ a lim e n to e n su b o c a ” , e s d e c ir, q u e
h o ja d e o liv a c o n su b o c a ” . P e ro e s ta e x p lic a c io n h a b lo d e c o m id a .
tie n e la d ific u lta d d e q u e el v e rb o ‫ ק\ ך ף‬e s m a sc u lin o ,
125. Sanhedrin 1 0 8b.
10 q u e n o c o n c u e rd a c o n los d e m a s v e rb o s re fe re n te s
a la p a lo m a , q u e so n fe m en in o s. P o r e llo d a la 126. E l v e rb o ‫ ו י ח ל‬a p a re c e e n el v . 10. V e r a rrib a la
se g u n d a e x p lic a c io n (Lifshuto shel Rashi). [R a sh i n o ta 118.
8 :1 3 -1 4 — ‫ י ג ־ י ד‬: ‫ח‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 106

13 Y fue en el ano seiscientos uno, en el !‫־‬Dt # ‫ ת‬1‫ו ש ש ״ מ א‬ ‫ ת‬1‫ב א ך‬ ‫[י הי‬ ‫יג‬
prim er [mes], en el prim ero del mes, que *" . * wAL
se secaron las aguas de sobre la tierra. ’? 1 0 * ‫׳‬TV? ‫? ™ י‬
Entonces N oaj quito 1a cubierta del area ‫ר ץ ויסר נ ח א ת ״ מ כ ס ה ה ת ב ה‬ ‫מ^ י ל ה א‬
y mird, y he aqui que se habia secado la '‫■ ״‬. «■««. k ‫ ״ ״‬s.
y -
superficte a 7 *'
de la tierra. 114/
4v
en el‫ ן‬segundo
‫ז״‬ ‫ י ד ו־ ב •ח•• ד ש‬: ‫ד מ״ ה‬t ‫ ־א‬ht‫■׳• י ה‬
‫■נ‬
‫<ב ו !פ‬. ‫ ר‬:‫ה■ ח״‬ ‫נ‬->‫■■ה‬
‫■ו‬:‫ו י ר א‬
mes, a los veintisiete dias del mes, ‫לחיך ש‬ ‫ש ב^ ה ו ב ש ר י ם‬ ‫ב‬ ‫השצי‬
o n k e l6 s

‫חו פ א ה‬ ‫א ך ע א ן א ן ג ד י נ׳ ס י ת‬ ‫מ ע ל‬ ‫מי א‬ ‫ש נ י ן ב ע ן ך מ א ה ב ס ד <י ך רו א נ ג ו ב ו‬ ‫מ א ה ן ס ד‬ ‫ב ש ת‬ ‫ע ו הו ה‬

‫ר ס א‬1 “ ‫י‬1 ‫ל‬ ‫ א‬t ‫מ‬t 1 ‫י‬ ‫\ זב" ע א‬1! (‫ו ־‬ 1
‫ •ש ר יי ו‬t ‫ ע‬r •‫ב‬ \
‫• ת ונ זי זנ א‬ ‫ ר ז ח א‬1‫י ר ו ן ב ־י‬ : ‫ ר דע* א‬1 ‫־א‬ ‫•א י •פ י‬ ‫נ ג ו ב ו‬: ‫ןו זה א‬ ‫ז א‬t ‫ ־ח‬1 ‫־ו‬ '‫ת א‬t ‫ ד• •ת ב ו‬1

------------ ----- .— ------------------------------------------------------------- R A SI11

‫של‬ ‫פני ה‬ ‫ש? ן ך מ ו‬ ‫טי ט‬ ‫ב מין‬ ‫ניג ש ה‬ ‫ויי ח ל‬ ,‫ מ מ ת ן‬. ‫וי ח ל‬ .‫וי ת פ ע ל‬ ‫ל שון‬
‫ב חי ך ש‬ ‫ ו י ר י ד ת ו‬. ‫ ן צ ש ביג ה ו א י ר י ם‬m :‫מ ע ל ה‬ ‫הו א‬ ‫א לי עז ר‬ ‫ל ר בי‬ .‫ ג ר א ש ו ן‬0 ‫ <י‬:‫ו י ת מ ת ן‬
‫י מי ם‬ ‫י״א‬ ‫א לו‬ .‫ב ח ד ש‬ ‫בי ״ז‬ ‫ה שני‬ .‫חן בו‬ :‫נ י ס ן‬ ‫הו א‬ ‫י הו ש ע‬ ‫ו ל ר בי‬ ‫ת ש רי‬
T R A D U C C I O N D E R A S I1I

[‫ ] ו י י ח ל‬est& conjugado en el m odo reflexivo h itp a 'el . 127 El verbo 1<‫ ל‬1‫ ר‬significa “61 espero”, mientras
que el verbo 1‫ י<ו) ל‬significa que a “61 se le aguardo”. 128

1 3 . ‫ ג ר א ש ו ן‬/E N EL PRIMER |MES!. Para Rabf Eli6zer serfa el mes de Tishr6 y para R abf Yehoshua
serfa Nissan.129
‫ ף ג ו‬1‫ ו‬/ s e s e c a r o n . El suelo se volvi6 com o arcilla cuya parte superior en d u reci6 .130

14. ‫ ג ו׳ ו ב ש ר י ם‬/‫ ב ש ב‬/ A LOS v e in t is ie t e [DiAS]. La cafda de las aguas habfa c o m e n z a d o un afio antes
en el segundo m es, el decim os6ptim o dia del mes. Estos son los once dfas de diferencia que hay

127. H a y tr e s o p in io n e s a c e r c a d e q u e q u ie r e d e c ir
R a s h i c u a n d o a fir m a q u e e l v e rb o ‫ ו « ח ל‬e s ta e n el
m o d o hitpa'el. U n a 0 p in i 6 n (Beer Rejobot) so stie n e
q u e r e a lm e n te e s ta c o n ju g a d o e n el m o d o n ifa l, c o n
a c t i o n p a s iv a , y a q u e ta n to e n el p a siv o n ifa l c o m o
e n e l m o d o re fle x iv o hitpa'el, la a c c i 6 n re c a e so b re
el su je to . O tr a o p in io n ( Radak ) a fir m a q u e ‫ ו « ח ל‬no
tie n e s e n tid o p a s iv o , s in o p u r a m e n te re fle x iv o , y es
e q u iv a le n te a ‫ ו י ת ע ו ל‬, s o lo q u e el daguesh e n la
se g u n d a le tra ‫ ]>•[ י‬o c u p a e l lu g a r d e la le tr a ‫ ת‬q u e
e s p r o p ia d e l m o d o r e fle x iv o hitpa'el. L a te rc e ra
0 p in i 6 n ( M asquil leDavid) a f ir m a q u e se tr a ta d e un
v e rb o c o m p u e s to , m e z c la d e lo s m o d o s v e rb a le s
n ifa l y pu'al, a m b o s c o n c a r a c te r p a siv o (el n ifa l es
e l p a siv o d e l h ifil y e l pu 'a l e s el p a siv o d e l pi'el),
in d ic a n d o a si q u e la a c t i o n d e e sp e ra r u n tie m p o
re c a y o so b re N o a j m is m o [ v e r la n o ta sig u ie n te ].
1 28. E n e l v . 10, el v e r b o ‫ ו; רו ל‬in d ic a u n a sim p le
a c tio n de esp erar por p a rte de
v e rs ic u lo , el v e rb o p a siv o ‫ ו ” רו ל‬in d ic a q u e n o solo
N o a j e sp e ro , s in o q u e ta m b i 6 n a el se le e sp e ro . El
c a m b io se d e b ia a q u e al p rin c ip io e l u n ic o q u e te n ia
u n a ra z o n p a ra e s p e ra r e ra N o a j, y a q u e a lim e n ta r a
lo s a n im a le s d e p e n d ia d e e l y 61 e s p e r a b a q u e la
tie rra se h u b ie s e s e c a d o 10 s u f ic ie n te p a ra d e ja r
lib re s a los a n im a le s y a si q u ita rs e d e e n c im a la
c a rg a q u e e llo s re p r e se n ta b a n p a ra 61. S in e m b a rg o ,
e n e s ta se g u n d a e sp e ra , lo s a n im a le s y a se h a b ia n
p e rc a ta d o d e q u e la tie rra se h a b ia s e c a d o u n p oco
(p u e sto q u e el p a lo m o h a b ia tr a id o u n a p ru e b a de
e llo ) y p o r e so e llo s ta m b i 6n e sp e ra b a n a N o a j a q u e
v o lv ie r a a e n v ia r al p a lo m o ( Beer baSade).
129. Rosh Hashana l i b .
130. R a sh i e x p lic a a q u i la ra z o n p o r la q u e p a ra
re fe r irs e al e sta d o d e la ti e r r a la T o r a u tiliz a e n e ste
v e rsic u lo el v e rb o ‫קו ר בו‬ m ie n tra s q u e e n el v. 14
u tiliz a el v e rb o ‫ י ב ש ה‬. R e sp o n d e d ic ie n d o q u e ‫חו ־ בו‬
se a p lic a e s p e c if ie a m e n te al e s ta d o q u e la s a g u as
a d q u irie ro n : al se c a r se y m e z c la rse c o n la tie rra , el
N o a j; en e ste su e lo se v o lv io c o m o a rc illa . P o r su p a rte , ‫ ; ב ש ה‬se
a p lic a e s p e c ific a m e n te al e s ta d o d c la tie r r a m ism a ,
la c u a l al se c a rse se v o lv io d u ra c o m o e s su e sta d o
1 0 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 8:15-17 — ‫ת ט ו ־ י ז‬

la tierra se seed [completamente]. ‫י ב ש ה‬ ‫ויךבר‬ ‫טו‬ •«‫רבי‬ ‫ס‬ :‫ה א ר ץ‬

"Entonces Dios hablo a Noaj, ‫ ט ז צ א י מ ך‬: ‫! י ם ' א ל ־ נ י ח ל א מ ר‬1‫א ל‬
diciendo: 10 Sal del arca, tu y tu mujer, '‫י‬ ‫־‬ '‫״־‬ 1 ‫־׳‬ ‫■ע ־‬
•vs
y tus hijos y las mujeres de tus hijos Y3 ?
contigo. 17A todo ser viviente que estd ‫א ^ ר ״ א ת ך מ כ ל ־ א ת ך ^ יז כ ל ״ ה ח ^ ה‬
contigo, de todo ser de carne, tanto ave , 111 ‫' ' ־ י‬ _ L
como bestia y toda criatura rastrera
que se mueve sobre la tierra, sacaras
1 ‫׳‬
) ^‫ה ר מ‬
J-: ‫־‬
‫ הי צ א‬° j
‫הו צ א‬ I V\ _ T T
‫ע ל ״ ה א ר ץ‬
- J" IT

o n k 8 l Os
‫א ת ו א ר נ ת ך ו ב נ ך ו נ( ץ י ב ^ ך‬ ‫ת בו ת א‬ ‫מן‬ ‫טז פ ו ק‬ :‫ע ם נ׳ ח ל מ י ק< ר‬ ‫ טו ו ^ ל י ל יי‬:‫א ר ^ א‬ ‫י בי^ ת‬
‫א פי ק‬ ‫א תג א‬ ‫ א ך ך ס ש ע ל‬$ ‫מ כ ל ב ^ ר א ב עו פ א ו ב ב עי ך א ו ב כ ל ך ח‬ ‫ח י ת א ך ע פ< ף‬ ‫ י* כ ל‬:‫ע ן< ך‬

----------------------------------------------------------------- r Q s h !

‫מ י ש‬. ‫ ת ; ש‬- ‫ ה ם‬v ‫ל‬T ‫*ה *ת י ר‬ ‫כ א ן‬T . ^ ‫ ו •א !ש ת‬: ‫דו ר‬ ‫פ ט‬T‫ ש‬J ‫ ש * מ‬V , ‫ה־ ל! זב נז ה‬ ‫ע ל‬r - ‫ ר ה‬T ‫ת‬- J‫י‬ ‫מ ה‬T ‫ ש ־ ה ־ ח‬V

‫הי צ א‬ ‫כ תי ב‬ ‫הו צ א‬ .‫הי צ א‬ )‫(יז‬ :‫ה מ ט ה‬ ‫ ע ש ה‬4{ .‫י ב ^ ה‬ :‫הי ה‬ ‫ת מי מ ה‬ ‫ ה‬:• y ‫ה מ בו ל‬

,‫ה ^ צ א‬ .‫שי צ או‬ ‫ל ה ם‬ ‫א מו ר‬ ,‫הי צ א‬ .‫ק רי‬ ‫אי ש‬ .‫ו ג *׳‬ ‫ו א ש ת ך‬ ‫א ת ה‬ )‫( טז‬ :‫כ ה ל כ ת ה‬ ‫ג רי ד‬

--------------------------------------------------------------------- T R A D U C C 1 6 N D E R A S I 1 1

e n t r e e l a f io s o l a r y e l l u n a r , p u e s e l j u i c i o a la g e n e r a c i t i n d e l D i l u v i o d u r 6 u n a f io c o m p l e t o . 131

‫ י ב ^ ה‬/ !y Q ! S E H A B f A S E C A D O . E s t o in d ic a q u e la tie r r a se habi'a v u e lto d u r a c o m o e r a n o r m a l ,

16. ‫ א ת ה ו א ש ת ך ו ג ר‬/ t u y t u m u j 8 r , 8 t Y . A q u i s e m e n c io n a a c a d a h o m b r e c o n s u m u j e r , 10 q u e

in d ic a q u e a p a r tir d e a q u i D i o s le s p e r m i t i 6 la s r e l a c i o n e s m a r i t a l e s . 132

17. ‫ הי צ א‬/ s Q Y Q r Q s . E n e l t e x t o h e b r e o e s t d e s c r i t o ‫ ה ו צ א‬p e r o d e b e l e e r s e c o n la v o c a l i z a c i 6 n 133

‫ ה י צ א‬. 134 ‫ה י צ א‬ im p l i c a n a q u e D i o s le d ijo : “ D ile s t u q u e s a l g a n p o r s u p r o p ia v o lu n t a d ” ; p e r o ‫ה ו צ א‬

n o rm a l (Baer Heteb). N o a j q u e fr u c tifica ra n y s e m u ltip lic a r a n [e n el v.

9 :1 , “ fr u c tifiq u e n y m u ltip liq u e n s e , y lle n e n la
131. Bereshit Raba 3 3 :7 . El m e s lunar tie n e 2 9 d ia s
tier ra” ]. E l h e c h o d e q u e en el v. 18, c u a n d o N o a j
y 12 h o ra s. E l afio lunar tie n e 3 5 4 d ia s y 8 h o ra s. E l
s a li 6 d e l A r c a , la T ora d ig a q u e “ sa lie r o n N 6 aj y su s
a n o so la r tie n e 3 6 5 y 6 h o ra s. A s i, p u e s , h a y c a si
h ijo s, y su m u je r y la s m u je r e s d e s u s h ijo s c o n 61” ,
o n c e d ia s d e d if e r e n c ia e n tr e a m b o s a flos. E l D ilu v io
h a b ia c o m e n z a d o el 17 d el se g u n d o m e s lunar y m e n c io n a n d o a lo s h o m b r e s po r se p a ra d o s e p od ria

te r m in o un afio so la r d e s p u e s , el 2 7 d e l m is m o m e s . h ab er e n te n d id o ju s ta m e n te c o m o p ru eb a d e e llo .
P or e llo , R a sh i e n fa t iz a q u e n o e s asi: en este
1 3 2 . En lo s v v . 6 :1 8 y 7 :7 , la T o ra m e n c io n o a lo s
m o m e n to D io s le permiti<5 la s r e la c io n e s in tim a s,
hom bres y a la s m u je r e s por se p a r a d o , 10 c u a l
s o lo q u e en el v. 18 la T o ra 10 m e n c io n a por
in d ic a b a que d e b ia n m a n te n e r se se p a r a d o s y no
se p a r a d o para a lu d ir al h e c h o d e q u e N 6 aj n o 10
te n e r r e la c io n e s in tim a s [v e r m a s arriba la s n o ta s 4 4
a c e p to p or q u e te m ia en g e n d r a r en v a n o , h a sta q u e
y 6 0 ] , A q u i, sin e m b a r g o , d e s p u e s d e m e n c io n a r a
e n e l v. 21 D io s le p r o m e ti 6 q u e y a n o de stru ir ia a
N 6 aj, s e m e n c io n a a su m u jer, y 10 m is m o c o n
la h u m a n id a d [v er al r e s p e c t o el c o m e n ta r io d e
r e s p e c to a s u s h ijo s . E sto im p lic a n a q u e a partir d e
R a sh i al v. 9 :9 , .y.v. ‫]! א נ י ה נ נ י‬ {Baer Heteb).
e s t e m o m e n to D io s le s p e r m itio te n e r r e la c io n e s
in tim a s. R a sh i e n fa tiz a e s t o a q u i p o rq u e se p u d o 1 3 3 . C o m o si d e b ie r a le c r s e en el m o d o c a u sa tiv o

ha b er p e n sa d o q u e a q ui D io s s o la m e n te p e r m itio la s
h ifil ‫ ה ו צ א‬, “ s a c a ” .
r e la c io n e s in tim a s a lo s a n im a le s [en e l v . 17, “ q u e 134. Bereshit Rabd 3 4 :8 . A m b a s fo rm a s v e r b a le s se
p u lu lc n e n la tierra, y fr u c tifiq u e n y s e m u ltip liq u e n d e riv a n d e la r a iz ‫ י צ א‬, la c u a l c u a n d o e s ta co n ju g a d a
so b r e la tierra ” ], p ero q u e a lo s se r e s h u m a n o s D io s en el m o d o s im p le pa'al [kal] p ie r d e la ‫ י‬in ic ia l, p ero
s 610 s e lo s p e r m itio m a s a d e la n te , c u a n d o d ijo a la r e tie n c cuando e sta c o n ju g a d a en el m odo
8 :1 8 -2 0 — ‫ י ח ־ כ‬: ‫ח‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 108

contigo, para que puiuien en 1a tierra, ‫ע ל ־‬ ‫ורבו‬ ‫ופרו‬ ‫ב א ר ץ‬ ‫ושרצו‬ ‫א ת ך‬

‫*־‬ 7 . 1 . 1 1 '‫׳‬ T : J T V T T ‫ג‬ S IT J I AT ‘
y fructifiquen y se multiphquen sobre la
tierra. n Asi, pues, salid Ndaj y sus W ™ £1‫א‬ n- :‫ה א ר ץ‬
hijos, y su mujer y las mujeres de sus “‫כ ל‬ ‫כ ל ״ ה ח י ה‬ ‫יט‬ :1‫א ת‬ ‫ונשי׳׳בניו‬
hijos con el. 19Todo ser viviente, toda , L. '‫ ״‬, ♦*‫ ג‬, -
. t t . . . . , ‫ע ל‬ ‫ח מ ש‬ ‫כ ל‬ ‫העוף‬ ‫וכל‬ ‫ה ר מ ש‬
criatura rastrera y toda ave, todo 10 que j1 1 ‫״‬ t t! •••T
se mueve sobre 1a tierra, segun sus :‫מ ך ה ת ב ה‬ ‫ל מ ש פ ח ת י ה ם יצאו‬ ‫ה א ר ץ‬
salieron del area. 20Entonces ‫ן‬ ‫ןי ^ ח‬ ‫מ ז ב ח ' ל< ה ן ה‬ ‫נ־ ח‬ ‫ ק‬.< ‫ב ן‬
AT r *
Noaj erigio un altar al Eterno y tomo de
1
1J ‫י‬ '‫־ ־ ־‬ AT ‫־׳‬ ‫'■' ״■'־‬
todo animal puro y de toda ave pura, y ‫ה ט הו ר‬ ‫ו מ כ ל‬ ‫ה ט ה ר ה‬ ‫ה ב ה מ ה‬
— 0 n i <8 l 6 s

‫ י ח ו נ פ ק ני ם ו ב נ כ ס י ן א ת ת י ח ו נ (׳\ י‬: ‫א ך ע א‬ ‫ב א ך ע א ןי פ<׳\וי ל ו י ס ג ו ן ע ל‬ ‫ע מ ך וי תי ל דוו‬

‫ י ט כ ל ח י ת א ? ל ו ח ^ י א ן כ ל ע ו פ א בי ל ך ך ח ש ע ל א ך ^ א ל ז ר ע י ת ה ו ו נ פ ק ו‬:‫ב נ ו ה י עי ריי ה‬
‫עו פ א ך כי‬ ‫מ ך ב ח א כן ך כז י י ו נ ט י ב מ פי ל ב ע י ך א ד כ י א ו מ כ י ל‬ ‫ו ב נ א ני ס‬ ‫כ‬ :‫מן ת בו ת א‬
---------------------------------------------------------------------------------------- RASHI

:‫ א מ ר‬.‫ מ פ ל כ ו ר ס מ ה ה ט הי ן ה‬o> :‫ ו ש ר צ ו‬: ‫א ת ה‬ ‫הו צי א ם‬ ‫ל צ א ת‬ ‫רו צי ם‬ ‫אינ ם‬ ‫ע ל מנ ת ל ד ב ק ב מינן א ם‬

‫ש ב ע‬ ‫ל א צו ה לי ה ק דו ש ב ר ו ך ה ו א ל ה כ נ י ס מ א ל ו‬ ‫ה ב ה מ ה ו ה עו ף‬ ‫ש א ף‬ ‫מ גי ד‬ ,‫ב ת ב ה‬ ‫ ן ל י א‬.‫ב א ר ץ‬
‫מ ה ם‬ ‫ק ר בו‬ ‫ל ה ק רי ב‬ ‫כ די‬ ‫א ל א‬ ‫שב ע‬ ‫ע לי ה ם‬ ‫ק ב לו‬ .‫ ל מ ש פ ח מ י ה מ‬: m :‫ב ת ש מ י ש‬ ‫נ א ס רו‬

TRADUCC16N DE RASHI
implicaria que le dijo: “ Si no quieren salir, s&calos tu, aunque sea contra su voluntad .” 135
1<£‫ ו ך צ י ב א ר ץ‬/ pa r a QUE pu l u l e n EN LA t ie r r a . Pero no en el area. Esto ensena que mientras
estuvieron dentro, tam bien a los animales y a las aves se les habian prohibido las relaciones
sexuales . 136
19. ‫ ל מ ש ב חי ד גי ה ם‬/ SEG U N s u s g e n e r o s . 137 Esto indica que los animales aceptaron salir del area a
co nditio n de co hab ita r con sus respectivas especies.
20. ‫ מ פי ל ה ב ה מ ה ה ט הי ר ה‬/ d e t o d o a n im a l pu r o . Noaj se dijo: “ Cuando el Santo -b en d ito e s - me
0 rden 6 m eter siete y siete de estos animales al area, unicam ente 10 hizo con el prop6sito de que,
al salir de ella, de estos animales le ofreciera ofrendas.” 138

c a u s a tiv o hifil. E n e ste c a s o , e l v e rb o ‫ ה ו צ א‬es u n a 136. Bereshit Raba 3 4 :8 .

m e z c la d e pa'al, “ s a l” e h ifil, “ h a z q u e sa lg a n ” (p o r
137. L ite ra lm e n te , “seg u n su s fa m ilia s ” . C ada
e llo en la f o rm a e n q u e s e le e r e tie n e la 10 ,([ ‫ה י צ א ] י‬
“ fa m ilia ” d e a n im a le s a g r u p a v a r ia s e sp e c ie s, p o r 10
c u a l im p lic a ria q u e D io s le d ijo q u e lo s c o n v e n c ie ra q u e aq ui h e m o s tr a d u c id o e s ta e x p re si6 n p o r “ se g u n
d e sa lir. P e r o si se le y e se ta l c o m o lite ra lm e n te e sta su s g e n ero s” .
e sc rito , ‫ ה ו צ א‬, “ sa c a ” , im p lic a r ia q u e N o a j d e b ia
138. Bereshit Raba 3 4 :9 . N 6aj o fre c io e s to s
s a c a rlo s in c lu so c o n tra s u v o lu n ta d ( Gur Arye).
a n im a le s en o fr e n d a a D io s p o r su p ro p ia in ic ia tiv a ,
1 35. L a ra z 6 n p o r la q u e , a d if e r e n c ia d e l p a lo m o , p u e s n o e s ta e sc rito q u e D io s le o rd e n a s e h a c e rlo . Si
a lg u n o s a n im a le s p r e c is a b a n d e s e r c o n v e n c id o s d e n o fu e ra p o rq u e p e n so q u e la u n ic a ra z o n p o r la q u e
s a lir se d e b ia a q u e lo s a n im a le s s a lv a je s no re c ib e n D io s le h a b ia d ic h o a n te rio rm e n te q u e m e tie ra sie te
su a lim e n to d ir e c ta m e n te d e D io s c o m o el p a lo m o , a n im a le s p u ro s al A r e a e r a p a r a q u e el al sa lir
s in o m e d ia n te la c a z a y r a p in a d e o tr o s a n im a le s, 10 o fre c ie ra o fre n d a s, /,d e d o n d e su p o q u e h a b ia q u e
q u e in d ic a q u e n o te n i'an p r is a e n s a lir al m u n d o y h a c e rlo , si D io s n o se 10 h ab i'a o rd e n a d o ? (Sifte
e sp e r a r q u e D io s le s e n v ia s e el a lim e n to (Gur Arye). Jajamim).
 1 0 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 8 :2 1 -2 2 — ‫ כ א ־ כ ב‬:« ‫ו‬

ofrecio ofrendas de ascension en el ‫ו י ר ח יהו־ה א ת ־‬ ‫ב א‬ :‫ויעל עילת ב מז ב ח‬

V T J “J T ‫־‬ “ 1•• : • ‫־‬ ‫י‬. ^ r- j —
altar. 21El Eterno olio la fragancia
placentera, y el Eterno dijo en Su ‫ל א‬ J
‫א ל ־ ל ב ו‬ • V
‫ר י ח ה נ י ח ־ ח ו* א מ ר י ה ו ה‬
T : V ‫־‬ ‫־‬ * ‫־‬ - J• •

corazon: “Ya no volvere a maldecir a la ‫ב ע בו ר‬ ‫א ת ־ ה א ר מ ה‬ ‫ ד‬1‫ל ק ל ל ןן‬ ‫מ א ס ף‬

tierra a causa del hombre, pues todo
designio del corazon del hombre es malo ‫מנעריו‬AT ‫י‬, J ‫״‬
‫ר ע‬
w \T
‫ה א ד ם‬ VJ T IT
‫ל ב‬ J "
‫ה א ד ם כי י צ ר‬
V J*‫׳‬ ‘ T T IT

desde su juventud. Y ya no volvere a ‫א ת ־ פ ל ־ ח י‬ ‫ל־־ ה ב ו ת‬ ‫'ע ו ד‬J ‫ ף‬I‫ו ל י א ־ א י; ס‬

abatir a todos los seres vivos como 10 he ‫י‬.‫־‬ t v 5 ‫ע‬ 1 •‫ע‬

hecho. 22Siempre, todos los dias de la ‫ה א ר ץ‬

> V A T T
‫פל־ימי‬
*!, 5 ‫י‬ T
‫ע ד‬ ‫*י‬
‫ בב‬:‫ע ש י ת י‬ * I ' t
‫כ א ש ר‬
JW 1‫ ־ ־‬:

tierra, la siembra y la siega, la helada y ‫ו ח ר ף ןיום‬ ‫ו ק ר ו ח ־ ם ו_ ק י ץ‬ ‫ז ר ע )לןעיר‬

el calor, el estio y el invierno, el dia y la
noche, no cesaran. ” ‫ל א י ש ב ת ו‬ ‫ולילה‬:
------------------------------------------------------------------------------------ o n k 8 l 6s

‫ כ א ו ק ב י ל י י ב ר ע ו א י ת ק ו ו ־ ב נ י ה ו א מ ר י י ב מ י מ ו ־ י ה ל א א ו ס ף ל מ י ל ט ע ו ד י ת א ר ^ א‬: ‫ ב מ ך ב ח א‬.‫! ־ א ס י ק י ג לי ן‬
:‫ב ד י ל ח ו ב י א נ ש א א ר י י צ ר א ל ב א ד א נ ש א ב י ש כ< ז ע י ך י ה ו ל א א ו ס ף ע^ ד י^ מ מ ח י י ת פ ל ד ת י ב מ א ך ע ב ד י ת‬
:‫ל א' י ב ט ל ו ן‬ ‫ו לי לי א‬ ‫וי פז ם‬ ‫ו ס תו א‬ ‫ו קי ט א‬ ‫ן חו מ א‬ ‫ן קו ־ ך א‬ ‫ו ס צ ך א‬ ‫ך ^י א‬ ‫א מג א‬ ‫פ ל יזי מי‬ ‫כ ב עו ד‬

RA SH I

‫ב מ ס כ ת‬ ‫ח כ מי ם‬ ‫ך ך שו‬ ‫ ן כ ן‬.‫ש ב ^ י ה‬ ‫ ו ה י א‬,‫ד ב ר י ו‬ ‫מ מ עי‬ ‫ל צ א ת‬ ‫מ שננ^י ר‬ .‫כ ת י ב‬ ‫מנ ע ריו‬ .‫< פ א> מ ג ג נ ר י ו‬

‫ ו׳ ע ת י ם‬.■‫ <נ ב) עי ד פ ל י מ י ה א ר ץ ו ג ו׳ ל א י ש בי תו‬: ‫ש ב ו ע ו ת‬ ‫ כ פ ל ה ד ב ר‬.‫ ו ל א א ס ף‬.‫ ל א א ס ף‬:‫א מ ו נ ת ן ב ו י צ ר ה ר ע‬

‫ש בנינו‬
• T V
‫ כ מ ו‬,‫א ח ד ו א ח ד‬
| T V ! T V
‫שני ח ד שי ם ל כ ל‬
T 5 * T TI ” •
,‫ה ל לו‬ T ‫־‬
‫ש כ ת ו ב א ( ץ ר נ(׳\ ב< ג ת י מ<* בו ־ ר מ י ני ח‬ ‫ ה ו א‬.‫ל ו ש ב ו ^ ה‬
‫כ ס ליו‬ ‫ו ח צי‬ ‫ו מ ך ח^ןו‬ ‫ת ש רי‬ ‫ח צי‬ ‫שכפל‬ ‫א ל א זו‬ ‫ש בו^ ה‬ ‫ ו ל א מ צ י נ ו ב ה‬.)‫ ט‬:‫(י ש עי ה נ ד‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

21. ‫מ נ צ ריו‬ / DESDE su ju v e n t u d . E n e l t e x to h e b r e o e s te te r m i n o e s t a e s c r i t o ‫ מ נ ע ר י ו‬, e n f o r m a

d e f e c tiv a , sin la l e t r a 139. ‫ ו‬E llo in d ic a q u e d e s d e e l m o m e n t o e n q u e e l e m b r i d n se agita [‫ ] נ נ ע ר‬p a r a
s a l i r d e l v i e n t r e d e s u m a d r e , s e c o lo c a e n 61 la I n c l i n a t i o n d e M a l . 140

‫ ל א א ס ף ו ל א א ס ף‬/[Y A ] n o v o l v e r e ... y [YA] n o v o l v e r e . D io s r e p i t i o e s t a e x p r e s i o n [‫ ] ל א א ס ף‬p a r a

im p lic a r u n j u r a m e n t o . A e s t e ju r a m e n t o a lu d e 10 q u e e s t a e s c r i t o e n e l v e r s ic u lo : “ ...a s f c o m o Y o
j u r 6 q u e la s a g u a s d e N o a j n o v o l v e r a n a p a s a r . . . ” 141 A u n q u e e n la T o r a n o h a l l a m o s e s c r ito u n
j u r a m e n t o t a l e n f o r m a e x p lic ita , s in o s o la m e n te q u e r e p e t i 6 e s t a e x p r e s i d n , e s la r e p e t i t i o n m is m a
10 q u e d e n o t a e l j u r a m e n t o . A s i 10 i n t e r p r e t a r o n lo s S a b i o s e n e l t r a t a d o t a l m u d i c o d e S h e b u o t . 142

22. ‫ה א ר ץ ו ג ר ל א י ש ג תו‬ ‫ ע ד פ ל י מי‬/ s ie m pr e , t o d o s l o s d ia s d e l a t ie r r a ... n o c e sa r An . E s to s

s e is p e r i o d o s c lim & tic o s c o n s t a n d e d o s m e s e s c a d a u n o , c o m o a p r e n d i m o s e n e l T a lm u d : m e d i o
m es de T is h re , el m es de M a rje s h v a n c o m p le to y m e d io m es de K is le v , es la epoca de

139. Su fo rm a v o c a liz a d a c o m p le ta se ria ‫ מ נ ע ו ר י ו‬. p o sib le s.

P o r e sta r e sc rito sin la le tra ‫ ו‬, e ste te rm in o p o d ria ser
141. Yeshayahu 5 4 :9 . E l v e rs ic u lo c o m p le to es:
le id o c om o ‫מ נ צ ריו‬ “d esd e [el m o m e n to de] su
“ P u e s asi [c o m o c o n ] las a g u a s d e N o a j, e s to m is m o
a g ita tio n ” .
e s p a ra M i: a si c o m o Y o ju r e q u e la s a g u a s d e N o a j
140. Bereshit Rabd 3 4 :1 0 . D e h ec ho , el v o c a b lo
n o v o lv e ra n a p a s a r so b re la tie rra , a si ta m b ie n h e
‫ צ עי רי ם‬, ju v e n tu d o a d o le s c e n c ia , se d e riv a d e la ra iz
ju r a d o c o n re s p e c to a e n fu re c e r m e c o n tig o y a
‫ נ ע ר‬, q u e sig n ific a a g ita r , m e n e a r [ver al re sp e c to ,
re p re n d e rte .” E n e se v e rs ic u lo D io s h a b ia a Isra el.
S a m so n R a fa e l H irs c h , Commentary to the Torah ad
toe.]. Por e llo am bas le c tu ra s son ig u a lm e n te 142. Shebuot 3 6a .
8:22 — ‫ כ ב‬:‫ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 110

RASHi

‫ב‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫הנ ע רי ם‬ ‫ל א כו ל‬ ‫ו ה קי ץ‬ ‫ו ה ל רו ם‬ ‫כ מו‬ :‫ ק ו ר ) י כ ו׳‬1 ‫ש ב ט ח ו ר ף‬ ‫ ח צ י פ ס ל ו ו ט ב ת ו ח צ י‬,‫ז ר ע‬

‫א ב ו א לו ל‬ ‫ ח צ י‬.‫ה ח מ ה‬ ‫הו א סו ף י מו ת‬ .‫ ן חי ם‬:‫ט* בו‬ ‫ש עו רי ם ו ק טניו ת‬ ‫ ע ת ז ר ע‬.‫ ן חיי ף‬: ‫ ק ש ה מ ח ר ף‬. ‫ק י‬
‫ש שנינו‬ ‫פ מו‬ ,‫ב י ו ת ר‬ ‫ח ם‬ ‫ש ה עו ל ם‬ ,‫ת ש ר י‬ ‫! ח צי‬ ‫ש ב ט ן א ך ר‬ ‫ח צי‬ ‫הו א‬ .‫מ ה ר‬ ‫ל ה ת ב של‬ ‫ה ח רי פין‬
0 ! ‫ ו<ו‬: ‫כ ( ק י ט א‬ ‫ק שי‬ ‫קי ט א‬ ‫ש ל הי‬ :‫ב מ ס כ ת י ו מ א‬ .‫ לןי ץ‬:‫ ^ ג י נ י ס ן ן ^ י ר ! ו ז צ י ס י ו ן‬.‫ ק צ י ר‬. ‫ח צ י נ י ס ן‬
‫ה מ בו ל‬ ‫ש ש ב תו פ ל ן מו ת‬ ‫מ פל ל‬ .‫ו ל י ל ה ל א י ש ב י תו‬ ‫ל קי ט ת‬ ‫ז מן‬ ‫הו א‬ .‫א ב‬ ‫ו ח צי‬ ‫ת מוז‬ ,!‫ס י ן‬ ‫ ח צי‬,
‫ש מ שו ה מ ז לו ת ו ל א נ צ ר בין יו ם ו בין לי ל ה‬ ‫של א‬ ‫ ו ש מ ו קי ץ‬.‫א ו ת ן ב ש ד ו ת‬ ‫ש מי ב שי ם‬ ‫ ת א ני ם וז מן‬:

— T R A D U C C IO N D E R A S III

la siem bra [‫ ;] ז י ע‬m edio mes de K islev, T ebet y medio Shebat, es la epoca de invierno [‫] ח ו י ף‬, {la
helada [‫ י‬1‫}] ק‬, e t c .143
‫ קיי‬/ l a h e l a d a . Este periodo clim&tico es mAs severo que el ‫ ו ף‬11‫ ו‬, invierno.

‫ ו חי ף‬/ y e l in v ie r n o . Esta es la 6poca de la siem bra de la cebada y de las legum bres, las cuales
m aduran r&pidamente; este periodo abarca m edio mes de Shebat, A dar complete y medio Nft&n.

‫ ק צ י ר‬/ LA SIEGA. Abarca medio mes de N isan, Iyar completo y m edio Siv&n.

‫ ק י ץ‬/ EL e s t io . Abarca m edio mes de Sivan, Tam uz completo y m edio Ab; es la 6poca de la
recoleccidn de los higos y la 6poca en que son puestos a secar en el campo. Su nom bre ‫ קי ץ‬es
sim ilar en significado al sustantivo siguiente: “El pan y los frutos estivales [‫ ] ק« ץ‬son para que los
com an los j6 v en es.” 144

‫ ו ח ם‬/ Y e l CALOR. E ste es el final de los dias de sol: m edio mes de A b, Elul completo y m edio
Tishre, que es cuando hace m&s calor en el mundo, tal com o aprendim os en el tratado talmudico
de Y o m d :145 “El final del verano es mAs duro que todo el resto del verano.”

‫ ויו ם ו לי ל ה ל א י ש ב תו‬/ e l o iA y l a n o c h e , n o c e sa r An . D e esto se infiere que durante todo el

tiem po que dur6 el D ilu vio el dia y la noche si habian cesado de cumplir sus fiinciones.146 Pues
durante todo este periodo el sistem a planetario [lit., “constelaciones”] no cumplid sus funciones y,
por ello, no se podia distinguir entre el dia y la n o che .147

143. Baba M etzia 1 0 6 b . E n a lg u n a s e d ic io n e s de d e Isra el.

R a sh i, e n v e z d e ‫ ח ו ר ף‬, “ in v ie rn o ” , a p a re c e ‫ ק ו ר‬, 144. Shemuel II, 1 6:2.
“ h e la d a ” . P e r o e n el T a lm u d q u e R a sh i c ita el
145. Yomd 2 9 a .
n o m b r e q u e v a a q u i e s ‫ ח ו ך ף‬. D e c u a lq u ie r m o d o ,
a q u i la T o r a n o d e s c r ib e e sto s p e rio d o s e n su 146. P u e sto q u e el v e rsic u lo d ic e q u e a p a rtir d e
o rd e n c ro n o l6 g ic o . Los sig u ie n te s p e rio d o s en a h o ra “ n o c e sa ra n ” , e llo im p lic a q u e a n te s si h a b ia n
o rd e n c r o n o lo g ic o a p a r tir d e R o sh H a sh a n a , tal c esa d o .
c o m o a p a re c e n e n e l T a lm u d , son: m e d io T ish re , 147. Bereshit Raba 3 4 :1 1 . S in e m b a rg o , en el v.
M a rje s h v a n y m e d io K is le v , e s la e p o c a d e la 8 :1 0 , la T o ra d ic e q u e N 6 a j “e s p e ro sie te d ia s ‫ ״‬a n te s
sie m b r a [‫ ר ע‬$]; m e d io K is le v , T ebet y m ed io d e e n v ia r al p a lo m o a e x p lo ra r la tie rra , 10 c u al
S h e b a t, es la epoca de in v ie rn o [‫;] ח ו ר ף‬ m ed io d e m u e stra q u e si te n ia m o d o d e sa b e r c u a n d o e ra d ia
S h e b a t, A d a r y m e d io N is a n , e s la e p o c a d e la y c u a n d o n o c h e . E sto a p a re n te m e n te c o n tra d e c iria lo
h e la d a [‫ ;] ק ו ר‬m e d io N is a n , Iy a r y m e d io S iv a n , es q u e R a sh i d ic e a q u i. E n re a lid a d , n o e r a la lu z del
la e p o c a d e la sie g a [‫ ;] ק צ י ר‬m e d io S iv an , T a m u z sol o d e la lu n a 10 q u e le in fo rm a b a d e e s to , sin o la
y m e d io A b , e s la e p o c a d e e stio [‫ ;] ק ? ץ‬m e d io A b , p ie d r a p r e c io sa q u e lle v a b a e n el in te rio r d e l a rea :
E lu l y m e d io T is h re , e s la e p o c a d e c a lo r [‫] ח ו ם‬. c u a n d o a fu e ra e ra d e d ia la p ie d ra se ilu m in a b a , y
E sta s s e is e s ta c io n e s d e l a n o e sta n d ire c ta m e n te d e e ste m o d o N 6 a j p o d ia se g u ir la c u e n ta d e lo s d ias
r e la c io n a d a s c o n lo s c ic lo s a g ric o la s d e la T ie rr a (Gur Arye).
 1 1 1 / BERESHIT — PARASHAT NtiAJ 9 :1 -3 — ‫ א ־ ג‬: ‫ט‬

Capf t ui o 9 ‫ט פ ר ק‬
1Dios bendijo a Noaj y a sus hijos, y ‫ו א ת ־ ב נ ץ‬ ‫א ויברך‬ ‫א ל י ה י ם א ת־׳ני ח‬
les dijo; “Fructifiquen y multipliquense, "J ' ‫י ״‬ ‫ " 'י‬.
y llenen la tierra. 1E l temor y el miedo ,? I ' H ? ‫ ל ה ם‬W l
a ustedes estard sobre todo animal de ‫ ב ו מ ו ר א כ ם ו ח ת כ ם י ה? ה‬: ‫ה א ר ץ‬
la tierra, y sobre toda ave de los cielos, ‫׳‬L ‫ י י ' ״‬:
sobre todo 10 que se mueve sobre la •w t - ^ ^ ‫ ל‬j ^: ‫? ל‬
tierra y sobre todos los peces del mar;‫ א^ ן ר ת ך מ י ש ה א ר מ ה ו ב כ ל ־ ד ג י‬°‫ב כ ' ל‬
en las manos de ustedes han sido ‫גדיי ם‬ ♦ ‫נ תנןל‬ ‫בי ר כ ם‬
entregados. 3 Todo 10 que se mueve •‫ ׳‬v T ‘ <■*‫• ״־‬ _ ‫ ״‬:••• ‫־‬
y vive serd alimento para
1
ustedes: AT‫ל א כ ל ה א ^ ר‬
‫• ׳‬
‫ל כ ם י הי ה‬ ‫הו א־ חי‬ AT t T ! L ‫׳‬. ‫• ״‬ 1‫י‬ J».*T - ‫*•ו‬ - •

o n k 8 l 6 s -

‫ ב ו ד ח ל ת כ ו ו ן א י מ ת כ ו ן ת מ י ע ל כ ל ח י ת א ר ^ א ן ע ל‬: ‫א ו ב ר ק י יי י ת ני ח ו י ת ב נ ו ה י ו א מ ר ל ה ו ן פו(׳\ו ו קזגו ו כ< לו י ת א ר ע א‬

‫ ג כ ל ר ח ש א ך ה ו א ח י ל כויו י ס י ל מ י כ ל‬: ‫ ן מ ס י ר י ן‬1‫ ן י ה‬1‫ א י ב כ י ל ד י ת ר ח י ש א ר ע א ו ב כ ל י נו צי י מ א ב י ך כ‬- ‫כ ל ע י פ א ד י ש כ מ‬
R A S I lf

‫שנ א מ ר‬ ,‫ה ע כ ב ר י ם‬ ‫מן‬ ‫ל ש מ רו‬ ‫צ רי ך‬ ,‫מ ת‬ ‫ה ב שן‬ :‫מ ל ה ת נ ה ג כ ס ד ר ו‬ ‫א ל ה‬ ‫ ל א י פ ס ק ו ב ל‬.‫ י תו‬1\!(< ‫ל א‬

<‫מ ^ ר א כ ם‬ ‫אי מ תי י הי ה‬ .‫ו מ ו ר א כ ם ן ח ת כ ם י ק ז י ה‬ .)‫ כ א‬:‫ ב מ ו ת ר א ו ה ת ת ( א י ו ב ו‬, ‫ ן א י מ ת כ ם‬.‫ב> י ח * ה ם‬
‫«) ל ה ם‬ :‫ח י ל ם‬ ‫ש א ת ם‬ ‫ז מן‬ ‫כל‬ ?‫ה חיו ת‬ ‫על‬ ,‫ש ת י נ ז ־ ק ב ן י ו מ ו ח י‬ ‫ש כ ל ז מן‬ ,‫ ל ש ו ן ח י ו ת‬,‫ו א ג ר ה‬
‫ה ר א שון‬ ‫ל א ך ם‬ ‫ר׳ ר ש י ת י‬ ‫ש ל א‬ .‫ל א ב ל ה‬ !‫י ה יו‬ ‫מ ל ך‬ ‫ עו ג‬.‫ה ע כ ב ר י ם‬ ‫מן‬ ‫ל ש מ רו‬ ‫צ רי ך‬ ‫א ת ה‬ ‫אין‬

TRADUCC16ND E RA SH f

‫ל א י ש ג תו‬ / NO c e sa r An . E s d e c ir , q u e to d o s e sto s p e r i o d o s n o in te r r u m p ir a n su fu n c id n
h a b it u a l.148

9
2. ‫ו ח מ פ ם‬ / y e l m ie d o a u st e d e s . E s ta p a la b r a s ig n if ic a : “ el m ied o a u sted es”. E s sim ilar e n
s ig n if ic a d o al d e l v e r s ic u lo : “ U stedes verdn el p a v o r [Jtflf)].” 149 Y s e g u n una in terp re ta cio n
agddica, e s te v o c a b lo esta rela cio n a d o con e l t e r m in o ‫ ח י ו ת‬, v italid a d . P u es to d o el tiem p o q u e un
b eb e vive, in c lu s o si s610 ti e n e un dfa d e edad, n o h ace falta p ro te g erlo d e lo s r a t o n e s . 150 P e r o si
in c lu s o O g , el g ig a n te rey d e B ash a n , muriera, seria n ecesario p r o te g e r su c a d a v e r d e los ratones.
P u esto q u e e l v e r s ic u lo d ecla ra q u e “ el tem or y el m ied o a u sted es estard s o b r e t o d o a n im a l d e la
ti e r r a ...” e llo im p lic a 10 s ig u ie n te : ^cudndo estard el m ied o a u sted es s o b r e los a n im ales? T o d o el
tiem po q u e ustedes v i v a n . 151

3. ‫ ל ב ם < ה י ה ל א ב ל ה‬/ s e r a a l im e n t o pa r a u s t e d e s . P u es a n t e r i o r m e n t e Y o n o le perm it! al p rim er

148. El v e rb o ‫ י ש בי תו‬se d e r iv a d e la m ism a rafz q u e aq u f la T o ra la e sc rib io asf p a ra a lu d ir al c o n c e p to

la p a la b ra ‫ ש ב ת‬, c o n 10 c u a l im p lic a n a un cese d e
a c tiv id a d e s. P e ro R a sh f 10 e x p lic a e n el se n tid o de
interrumpir p o rq u e e n s e n tid o e stric to no se p u e d e
d e c ir q u e lo s dfa “c e s a n ” . E n r e a lid a d sf tie n e n un
“ c e se ” : el d fa te rm in a a la lle g a d a d e la n o c h e y la
n o c h e a la lle g a d a d el d fa (Gur Arye).
149. Iyob 6 :2 1 . L a p a la b r a ‫ח ת כ ם‬ se d e riv a d e la
m ism a ra fz q u e ‫ ס ת ת‬, m ie d o , e sp a n to [‫] ח ת ת‬. P ero
c o m o aq u f ‫ ח ת כ ם‬tie n e u n a so la ‫ ( ת‬la te rm in a c i6 n ‫כ ם‬
e s su fijo p ro n o m in a l) y ‫ח ת ת‬ d o s, R a sh f se n a la q u e
d e v ita lid a d [‫] ח י ו ת‬. E s te e s el u n ic o lu g a r e n lo s
c in c o lib ro s d e la T o rd q u e a p a re c e c o n u n a s o la ‫ת‬
(c n lo s d e m a s lib ro s d e la E s c ritu ra [T a n a j] a p a r e c e
d e a m b a s fo rm a s).
150. Q u ie re d e c ir q u e e s la v ita lid a d p r o p ia d e lo s
se re s h u m a n o s 10 q u e h a c e q u e lo s a n im a le s te n g a n
m ie d o d e a c e rc a rse a e llo s, in c lu so tr a ta n d o s e d e un
se r in d e fe n so c o m o u n b e b e d e u n dfa.
151. Shabat 1 5 1 b .
9 :4 -5 — ‫ ד ־ ה‬: ‫ט‬ ‫ ב ר א ש ל ת — פ ר ש ת נ ח‬/ 112

al igual que la hierba vegetal, Yo :‫א ת ־ ב י ל‬ ‫ל כ ם‬ *‫נ ת ת‬ ‫כ י ר ק (! ש ב‬

les he entregado todo. 4Pero carne ^ ^ '' ‫״‬ ‫י‬ ^ &
con su alma -su sangre- no ■‫ז‬ ■‫־־ ׳‬ ‫׳‬: t t I-
comeran. 5 Y, sin embargo, la sangre ‫א ת ״ ד מ כ ם‬
I
‫ו א ך‬ ‫ה‬ :‫ת א כ לו‬
o n k 8 l 6 s —
‫לת ך מ כון‬ ‫ו ב ר ם‬ ‫ ה‬: ‫ב ^ ך א ב נ פ ש י ו! ד מ י ח ל א ת כ ל ו ן‬ ‫ב ר ם‬ ‫ ד‬:‫ ק ע ^ ב א י ה ב י ת ל כ ו ן י ת פ י ל א‬1‫פ< ר‬
___— . ■‫ ״‬----------- — r Q s h ! — ----- ‫י‬ ‫י‬

‫מן‬ ‫א ב ר‬ ‫ה רי‬ .‫ת א כ ל ו‬ ‫לא‬ 1‫ב נ פ ש‬ ‫ב שר‬ :‫ב ו‬ ‫ע ש ב‬ ‫פי ר ק‬ ,‫ו ל כ ם‬ .‫ע ש ב‬ ‫י ך ק‬ ‫א ל א‬ ‫ב ש ר‬

‫ה רי‬ ,‫תי א כ לו‬ ‫ל א‬ ‫ד מו‬ ‫בנ פ שו‬ ‫ן א ף‬ .‫מ חי‬ ‫א ת‬ ‫ל כ ם‬ ‫נ ת תי‬ ,‫ה ר א שון‬ ‫ל א ד ם‬ ‫ש ה פ ק ר תי‬

‫ע ל‬ ‫א ף‬ .‫ד מ כ ט‬ ‫א ת‬ ‫> ו א ך‬n< : ‫ה ח י‬ ‫מן‬ ‫ד ם‬ ‫מן‬ ‫א ב ר‬ ‫ל ה ם‬ ‫א ס ר‬ .‫ב נ פ ש ו‬ ‫<ד> ב ש ר‬ :‫כ י ל‬

,‫ב ב ה מ ה‬ ‫נ ש מ ה‬ ‫נ טי ל ת‬ ‫ל כ ם‬ ‫ש ה ת ר תי‬ ‫פי‬ !‫( ב ד מו‬ ‫בו‬ ‫שנ פ שו‬ ‫יז מן‬ ‫כ ל‬ ‫כ לו מ ר‬ ,‫ה חי‬

:‫ע צ מו‬ ‫ד ם‬ ‫מ ס שו פ ך‬ ‫א ך רו ש‬ ‫ד מ כ ם‬ ‫א ת‬ ‫נ פ שן‬ ‫ב עו ד‬ .‫ך מו‬ 1‫ב צ פ ש‬ :‫ה ב ש ר‬ ‫ת א כ לו‬ ‫לי א‬

TRADUCC16N 1)E R A S I lf
hom bre, Adam, co m er carne, sino s610 h ierb a s152 Pero a ustedes, asi com o al primer hom bre le
perm iti las liierbas, “Y o les he entregado todo”. 153

4 . 1‫ נ& ש‬4 ‫ ג ש ר‬/ c a r n e c o n s u a l m a . En este enunciado D ios le s p r o h ib i6 c o m e r la came de cualquier

m ie m b r o d e u n s e r v iv o . La frase q u ie r e d e c ir : to d o e l tie m p o q u e el a lm a del animal estd en e lla
- la carne- {en su s a n g r e } ,154 n o deber& n c o m e r la c a r n e .

‫ ב נ פ ש ו ד מ ו‬/ CON SU A L M A - s u
T I “ t
sa n g r e . 155 Es decir,7 m ientras su alm a todavfa este en la came.

‫ ל א מ א ב ל ו‬1‫ ב ש ר ב נ פ ש‬/ CARNE c o n SU a l m a ... n o c o m e r a n . Esta expresidn se refiere al m iem bro

o la carne de un ser v iv o . Y enlazando ‫ ב נ פ ש ו‬, “con su alma” al termino ‫ ד מ ו‬la lectura es: “Incluso
su sangre junto con su alma no com er An”, 10 que se refiere a la sangre de un ser v iv o .156

5. ‫ ו א ך או* ד מ כ ם‬/ y , s in e m ba r g o , l a sa n g r e d e ... u st e d e s . Quiere decir: aun cuando Yo les he

perm itido tom ar el alm a de un anim al y matarlo para comerlo, reclamarS “la sangre de ustedes
m ism os”, es decir, la sangre de quien derram e su propia sangre y se suicide.

1 52. V e r supra, v v . 1 :2 9 -3 0 . “ c a rn e e n su a lm a ” ), la f r a s e n o sig n ific a q u e la

c a rn e e s ta e n el a lm a , sin o al re v es: el a im a e s ta en
1 53. Sanhedrin 5 9 b .
la c a rn e . H a y q u e e n te n d e rla e n e l se n tid o d e “ a lm a
1 54. S e g u n el c o m e n ta r io d e Mizraji, la v e rsio n
en su c a r n e ” . L o s tr e s e n c a b e z a d o s d e e ste t6 p ic o los
te x tu a l c o rre c ta d e R a s h f o m ite la fra s e “ su sa n g re ” .
h e m o s d e ja d o ta l y c o m o a p a re c e la fra se e n la
E l sig n ific a d o d e la f r a s e ‫ב ש ר ב נ פ ש ו‬ se re fie re a
tr a d u c tio n d e la T o ra.
c u a n d o “ la c a r n e ” d e l a n im a l “ e s ta c o n su a lm a ” , e s
d e c ir , c u a n d o e s ta v iv o . E l se n tid o d e la p ro h ib itio n 156. Sanhedrin 5 9 a . E l te r m in o ‫ ב נ פ ש ו‬lite ra lm e n te
e s si a u n a n im a l se le c o r to un m ie m b r o o c u a lq u ie r m o d if ic a a ‫ “ ( ב ש ר‬c a rn e c o n su a lm a ”), c on 10 c u a l
o tr o p e d a z o d e c a r n e m ie n tr a s e s ta b a v iv o , q u e d a ‫ד מו‬ se rfa un te rm in o a p a rte . P e ro la a p a re n te
p ro h ib id o c o m e r e s e p e d a z o d e c a m e , y a q u e e n el r e d u n d a n c ia d e 1‫ך מ‬ o b lig a a in te rp re ta rlo c o m o si
m o m e n to d e l c o r te e l a n im a l e s ta b a v iv o . ta m b ie n m o d ific a ra a 1‫ ב נ פ ש‬. T e n e m o s a si dos

155. S ig u ie n d o la v e r s io n te x tu a l a n te rio r, la fra se le c tu ra s: 1 ) ‫ ב ש ר ב נ פ ש ו‬, q u e s ig n if ic a “ c a m e c o n su

“ su s a n g re ” n o te n d r la c a b id a e n e s te e n c a b e z a d o d e a lm a ” ; y 2 ) ‫ ? נ פ ש ו ז ־ מו‬, q u e s ig n if ic a “ c on su a lm a ,
R a sh f, q u e s e r e f ie r e u n ic a m e n te a la p rim e ra p a rte su sa n g re ” . L a p rim e ra le c tu ra a lu d e a la p ro h ib itio n
d e l v e rs ic u lo , a ‫ ב ש ר ב נ פ ש ו‬. R a sh ! q u ie r e e n fa tiz a r d e c o m e r la c a rn e d e u n a n im a l v iv o , m ie n tra s q u e
a q u i q u e a p e s a r d e l o r d e n en q u e e s ta e sc rita , (lit., la se g u n d a se re fie re a in g e rir la sa n g re (Mizraji).
 113 / B E R E S H I T — P A R A S H A T N tiA J 9:5 — ‫ ה‬: ‫ט‬

de las glmas de ustedes reclamare; de ‫כל־‬ T

‫מי ד‬ *
‫א ד רי ש‬‫י‬ V
‫לנ פ ש תי כ ם‬
V •• I J - J

manos de todo animal la reclamare. Y ‫ ״‬. *. ‫״‬ s s 4 -‫ _ _ ״‬Vk

, 7 «‫ י‬l t ,, ‫האדם‬ ‫ו מי ד‬ ‫א ד ר שנו‬ ‫חי ה‬
de manos del hombre, de manos del .•
‫ ז ז‬IT J‫־ ־‬
* .
: :v
>
‫־‬
hermano de cada hombre reclamare ‫אדר ש‬ 1‫א ח י‬ ‫אי ש‬ ‫מי ד‬
0NKEL6S
‫ ה< א ת ב ע‬1‫א ת ב ע מ י ד כ ל ס ל ת א א ת ב ע נ י ה ו כ ע י א נ ש א כ עז* ג ב ר ד ל ש ו ד י ת ך מ א ך א ח‬ ‫ל נ פ ש תי כון‬

------------------ ‫־‬--------------------------------------------------- R A S H i

‫א ם‬ ‫ א נ י א ך ר ו ש‬,‫ש ה ו א א ו ה ב ל ו כ א ח ו ה ר ג ו• ש ו ג ג‬ ‫של א י צ א‬ ‫א ף ע ל פי‬ ‫ה חונ ק ע צ מו‬ ‫א ף‬ .‫ל צ פ ש ת י נ ם‬

‫ש א ף ה שו ג ג צ רי ך‬ , ‫ל א ע ל ה ו י ב ק ש ע ל י גונו• ל מ ח ל‬ ‫ה מ בו ל‬ ‫דו ר‬ ‫ש ח ט או‬ ‫ ל פ י‬.‫מ י ד פ ל חי ה‬ : ‫מ פ< נ ו ך ם‬
,‫ ן ־ א ם א י ן ע ד י ם ל ח י ב ו ג ל ו ת ו ה ו א א י נ ו נ כ נ ע‬.‫כ פ ר ה‬ ‫שנ א מ ר‬ ,‫! ־ הו פ ק רו ל מ א כ ל ח י ו ת ך ע ו ת ל ש ל ו ט ב ה ם‬
‫ש ך ך שו‬ ‫כ מו‬ ,‫מ מ נ ו‬ ‫דו ל ש‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫ ל פ י כ ך ה ו צ ר ך‬.) ‫י ג‬:‫נ מ ש ל כ ב ה מ ו ת נ ך מ ו ( ת ה י ל י ם מ ט‬
‫ ב מ ס כ ת‬1‫ י ג‬: ‫א נ ה ל י ד ו ( ש מ ו ת כ א‬ ‫ר בו תינו ו ה א ל הי ם‬ ‫ מ י ד ה ה ו ר ג‬.‫ ו מ י ד ה א ך ם‬:‫ל ה ז ה י ר ע ל י ה ן א ת ה ח י ו ת‬
:'‫ ה ק ד ו ש ב ר ו ך ה ו א מ ז מ נ ן ל פ ו נ ך ק א ח ד ו כו‬: ‫מ כ ו ת‬ ‫ מ י ד‬. ‫ מ י י א י ש א ח י ו‬: ‫ א נ י א ך ר ו ש‬, ‫ב כ< ז י ד ו א י ן ע ד י ם‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ ל נ פ שיו ג < ב מ‬/ q 8 l Q s Q l m Q s q 8 u s t 8 q 8 s . E s d e c ir , y t a m b i e n r e c l a m a r e la m u e r t e d e l q u e s e a h o r q u e

a si m i s m o , a u n q u e n o d e r r a m e s a n g r e . 157

‫חי ה‬ ‫מי ד כ ל‬ / DE m Q n o s q 8 t o q o Q n im Q l . D e b id o a que h a b ia n p e c a d o , lo s h o m b r e s d e la

g e n e r a t i o n d e l D i l u v i o h a b i a n s i d o d e j a d o s c o m o a l i m e n t o a l a s f i e r a s s a l v a j e s y q u e e s ta s lo s
d o m i n a s e n , c o m o s e d e c l a r a : “ [E l s e r h u m a n o ] e s d o m i n a d o [ p o r q u e ] s e h a n h e c h o s e m e j a n t e a
la s b e s t i a s . ” 158 P o r e s t a r a z o n , e n e s te v e r s ic u lo f u e n e c e s a r i o q u e la T o r a a d v i r t i e r a a l a s f i e r a s
q u e n o m a ta r a n s e r e s h u m a n o s . 159

0 ‫ ו מי ד ה א ך‬/ q 8 m Q n o s q 8 l h o m H r 8 . Q u ie r e d e c ir : d e m a n o s d e q u i e n a s e s i n e c o n p r e m e d i t a t i o n

y s in t e n e r t e s t i g o s , Y o le r e c l a m a r e la s a n g r e d e r r a m a d a . 160

‫א חיו‬ ‫אי ש‬ ‫ מי ד‬/ q 8 MANOS q 8 l h 8 r m Q n o q 8 CADA h o m H r 8 . E s d e c ir , d e a q u e l q u e 10 a m a c o m o

a u n h e r m a n o , p e r o q u e 10 m a t a i n v o l u n t a r i a m e n t e , Y o r e c l a m a r e s u c a s tig o s i e s q u e n o s e
e x ilia y s o l i c i t a e l p e r d 6 n p o r s u f a l t a . P u e s t a m b i e n q u i e n m a t a i n v o l u n t a r i a m e n t e r e q u i e r e
d e e x p i a t i o n . Y s i n o h a y te s t i g o s q u e 10 o b l i g u e n a e x i l a r s e y e l m i s m o n o s e s o m e t e a su
c a s tig o , de a lg u n a fo rm a el S a n to -b e n d ito es- e x ig ira de el la sa n g re d e rra m a d a, com o
i n t e r p r e t a r o n n u e s t r o s M a e s t r o s e n e l t r a t a d o ta lm u d ic o M a c o t: ]6x la f r a s e “ y D io s h i z o q u e s e
le p r e s e n t a s e a m a n o ” , 162 s ig n if ic a q u e e l S a n t o - b e n d i t o e s - h a c e q u e c o i n c i d a n e n u n m i s m o
a l b e r g u e , e t c ., a l h o m ic id a a c c id e n ta l y a l a s e s in o in te n t i o n a l , r e s u l t a n d o e n q u e a m b o s p a g a n s u f a l t a
r e s p e c t i v a . 163

157. L a p r o h ib itio n del d e rra m a m ie n to d e la sa n g re 160. P e ro si h u b ie r a te stig o s d e l a se sin a to y e s to s

p ro p ia se d e riv a d e la e x p r e s io n a n te rio r, ‫ ד מ כ ם‬, “ la
sa n g re d e u ste d e s” . P o r ta n to , sc
p e n sa d o q u e e s ta p ro h ib itio n no se a p lic a n 'a a un
su ic id io sin d e rra m a m ie n to d e sa n g re . P o r e llo , la
e x p re sio n ‫ ל נ פ ש ת י כ ם‬, q u e n o m e n c io n a la sa n g re sin o
so lo el a lm a , v ie n e p a ra in c lu ir c u a lq u ie r o tro tip o
d e su ic id io .
158. Tehilim 4 9 :1 3 ; Shabat 1 5 1b.
159. Targum Yonatdn.
h u b ie ra n d a d o al a se sin o a d v e rte n c ia p r e v ia , se n 'a
p o d ria haber re sp o n sa b ilid a d d e la ju s tic ia h u m a n a ju z g a r lo y
c o n d e n a rlo , c o m o R a sh i m is m o s e n a la e n el v. 6 , ,v. v.
‫ ב א ד ם ד מ ו יי^ פ ך‬.
161. M acot 10b.
162. Shemot 2 1 :1 3 .
163. E n Macot 10 b , el T a lm u d o fre c e u n e je m p lo
d e c o m o D io s h a r ia p a g a r a a m b o s h o m ic id a s su
fa lta re s p e c tiv a : D io s h a c e q u e c o in c id a n e n u n
9 :6 -8 — ‫ ו ־ ח‬: ‫ש‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬/ 114

el alma del hombre. 6El que vierta la □ ‫ה א ד‬

T T IT
‫ד ם‬
J“
‫שיפד‬
I *‫״‬
‫ ו‬:‫ה א ד ם‬
IT T IT
‫א ת ״נ פ ש‬
VJV V

sangre del hombre. por el hombre su 1 <0 ‫ י ב ע ל ם‬3 ‫ פ ן י‬OT ‫ב א ד ם‬

sangre sera vertida, pues a imagen de • v! •••jv : •-‫••י •■*! ־‬ j T ‫■ ״‬T !T
Dios hizo ai hombre. 7y ustedes, ‫ו ך ם‬ ‫פרו‬
‫ ז ו א ת ם‬: ‫ ש ה א ת ־ ה א ך ם‬$>
y
fructifiquen multipliquense, pululen en ‫ק‬
la tierra y multipliquense en ella. ” * ‫״‬ ! ‫י‬ T -‫• • ׳‬
8 Y Dios hablo a Noaj y a sus hijos ‫׳‬ *‫׳‬ * ‫*׳‬
‫ח מי שי ח ו י א מ ר א ל ה י ם א ל ״ נ ח ו א ל ״ ב נ י ו‬
J T T ».» i - V • V i v < -

o nk e l Gs
‫ ד ך מ א ד א ג ש א ב ס ה ך י ן ע ל מ י מ ר ! י י ג י א ך ב ( י ה י ת ש ד א ר י ב צ ל מ א‬1‫ י ך י ש‬: ‫; ת נ פ ש א ך א נ ש א‬
‫ ח ! א מ ר י י ל ני ח ו ל ב נ ו ח י‬: ‫ ו א ת ו ן פו<׳\ו ו ק ז ג ו א ת י ל י ד ו ב א ת ג א ו ק ז ג ו ב ה‬t : ‫ ע ב ד < ת' א נ ש א‬,< ‫ך י‬

------------------------------------------------------ RASIl f ---------------------------------------------------- ‫־‬

.‫ו ר ג ו‬ ‫פ רו‬ ‫») ו א מ ם‬ :‫ב מ ק ר א‬ ‫ה ך ב ה‬ ‫ן כן‬ ‫ע די ם‬ \‫י(׳‬ ‫א ם‬ .‫י ש פ ך‬ ‫ן מו‬ ‫ & א ן ם‬0<
‫ו כ אן‬ ‫ל ב ר כ ה‬ ‫ה ך א שונ ה‬ ,‫ל פ י פ ש ו ט ו‬ :‫ו גו׳‬ ‫כי ב צ ל ם‬ ?‫ל מ ה‬ .‫א ת ם‬ ‫ה מי תו הו‬
‫ש אינו‬ ‫מי‬ ‫ל ה קי ש‬ ,‫מ ך ך ש ו‬ ‫ו ל פי‬ .‫ל צ ו ו י‬ ,‫ח ס ר‬ ‫מ קו ־ א‬ ‫ז ה‬ .‫ה א ד ם‬ ‫א ת‬ !‫<נ שו‬
:‫ד מ י ם‬ ‫ל שו פ ך‬ ‫ן ך בי ה‬ ‫ע ו ס ק ב פו ־י ה‬ ,‫ה א ך ם‬ ‫ה עו ש ה א ת‬ ‫ע ש ה‬ ‫ל היו ת‬ ‫ן צ ךי ך‬

-------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASIII

6 . ‫ ג א ד ם ך מ ו < עי פ ך‬/ po r e l h o m br e su sa n g r e s e r a v e r t id a . Esta frase quiere decir que si hay
?testigos ustedes m ism os - e l b et din o Corte de Justicia- le aplica rdn la pena de muerte. £Por qud
Este mismo versfculo da la razon: “...pues a im agen de Dios hizo al hombre. ”

‫ ה א ך ם‬1‫ ש ח א ו‬% / HIZO a l h o m b r e . Esta es una frase eliptica que no ex p licita al sujeto que realiza
la acci6n, y de hecho deberi'a estar escrito: “ El H acedor hizo al hom bre”. 164 Y hay muchos casos
andlogos de frases elfpticas 0 abreviadas en la Escritura . 165

7. ‫ ו א מ ם פ רו ו ר ג ו‬/ y u st e d e s , f r u c t if iq u e n y m u l t ipl iq u e n s e . Segun el sentido sim ple, estas

palabras fueron enunciadas aqui porque la primera vez que fueron dichas al ser humano, 166
meramente im plicaban una bendicidn, pero en este versiculo fueron dichas com o m andato . 167
Pero segun su exegesis m idrashica, fueron enunciadas aqui con el prop6sito de com parar a quien
no se dedica a procrear con quien derram a sangre . 168

m ism o a lb e rg u e e l h o m ic id a a c c id e n ta l q u e s e h a 167. Ketubot 5a. E n el v . 1 :2 8 , la T o rd d ic e : “ D io s

n e g a d o a e x p ia r su fa lta m e d ia n te el e x ilio y el lo s b e n d ijo , y D io s les d ijo : ‘F r u c tif iq u e n y
a s e sin o so b r e el q u e n o h a y te stim o n io fe h a c ie n te m u ltip liq u e n s e ...’” E n e s e v e r sic u lo , la e x h o rta c io n
p a ra c o n d e n a rlo . E l p rim e ro c a e d e u n a e s c a le ra a p r o c re a r r e a lm e n te c o n stitu y e u n a c o n tin u a c io n d el
so b r e el se g u n d o y 10 m a ta , e n p r e s e n c ia d e te stig o s. h e c h o d e q u e los b e n d ijo . Y 10 m ism o se a p lic a al
E l p r im e ro e s c o n d e n a d o a l e x ilio y d e e sta fo rm a v. 9 :1 : “ D io s b e n d ijo a N o a j y a su s h ijo s, y les d ijo :

p a g a su fa lta in ic ia l, m ie n tr a s q u e el se g u n d o , al F ru c tif iq u e n y m u ltip liq u e n se , y lle n e n la tie rra .”

m o r ir, p a g a c o n e llo e l a s e s in a to c o m e tid o . E sta te r c e r a e x h o rta c io n , sin e m b a rg o , no fu e

p r e c e d id a p o r u n a b e n d ic io n , 10 c u a l im p lic a q u e es
16 4 . E l v e r sfc u lo n o e s c r ib e e x p lic ita m e n te q u ie n es
d e a q u i q u e se a p re n d e q u e D io s o rd e n o al h o m b re
el su je to d el v e rb o ‫ י\ ש ה‬, “ h iz o ” . R a sh i se n a la q u e
q u e p ro p a g a ra la e s p e c ie (Sifte Jajamim).
im p lic ita m e n te se r e fie re a D io s.
168. Yebamot 6 3 b . E sto e x p lic a la y u x ta p o sic io n de
165. V e r, p o r e je m p lo , e l c o m e n ta rio d e R a sh i a los
e ste v e r sic u lo - c u y o te m a c e n tra l e s la p r o c r e a tio n -
v v . 3 9 :1 4 y 4 1 :1 3 .
con el v e rs ic u lo p re c e d e n te - c u y o te m a c e n tra l e s el
1 66. V e r supra, v . 1:28. d e rra m a m ie n to d e sa ng re.
1 1 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 9:9-10 — ‫ ט ־ י‬:‫ט‬

con el, diciendo: 9 “Y en cuanto a Mi, he ‫א ת ״‬ v

□ ‫מלוי‬ ‫י ע י‬ ‫״‬
‫הנני‬
j ‫ ״‬: *
‫ י‬3‫ ט ו א‬: ‫ל א מ י ר‬
‫י‬ ‫ ־‬: 1‫־‬ 1 ••
,! ‫א ת‬ ‫־‬

aqui que establezco Mi pacto con

ustedes, y con su descendencia despues ♦^‫א ח ר י כ‬
de ustedes; l°y con todo ser viviente que ‫א ת^ ם‬ ‫ה ח י ה' א ^ ך‬ ‫י ןא ת‬
esta con ustedes -con las aves, con las v : ‫׳‬ JV ‫ ־‬: T‫־׳ ־‬ v<v T ‫ ״‬:
bestias y con todo animal de 1a tierra ‫ ף ב ב ה מ ה ו ב כ ל ״ ח י ת ה א ר ץ א ת כ ם‬1‫ב ע‬
‫ן‬ ‫ן‬ ‫ן‬ , * V J * • V W T ■/ " ‫־‬ T VT “ I ‫־‬ • » T

junto con ustedes-, de todos los que t

salieron del area, toda fiera de la tierra. :‫ה א ר ץ‬ JTT1 ‫ל כ ל‬ ‫ה ת ב ה‬ ‫מ כ ל | צ אי‬
— o n k e l 6 s

‫ פ( ^ א‬3 ‫ י ו ע ם ? ל‬:‫ ן‬1‫ב ת ר י כ‬ ‫בני כון‬ ‫ע מ כון ן ע ם‬ ‫קי מי‬ ‫מ קי ם ? ת‬ ‫אנ א‬ ‫ה א‬ ‫ט ו אנ א‬ :‫ל מ י ג ו ר‬ ‫ע מי ה‬
:‫א י ^ נ א‬ ‫חי ת‬ ‫ל כל‬ ‫ ת א‬1‫ת ב‬ ‫מ כ ל נ פ קי‬ ‫ד ע^ כו ל‬ ‫א תג א‬ ‫חיו ת‬ ‫ב ב עי ך א ו ב כ ל‬ ‫ב עו פ א‬ ‫ ן‬1‫ך ע מ כ‬ ‫חי ת א‬

------- - ---------------------------------------------------------------- --------------- R A S H f ---------------------------------------------------------------------------------------

(‫ה א ר ץ‬ ‫חי ת‬ )‫(י‬ :‫או ת‬ ‫ל ד‬ ‫ן א תן‬ ‫ל ה ב ט ח תי‬ ‫נ ח‬ ‫ש הי ה‬ .‫ע מ ך‬ ‫אני‬ ‫מ ס כי ם‬ .‫ה נ ני‬ ‫ט) ו א נ י‬

‫ןפ מ< ל‬ •
: ‫ה ב ־ר י ו ת‬ ‫ע ם‬
• ‫• ן‬
‫ה ל כ י ם‬.• ‫ה• •מ *ת‬ ‫“ה ם‬ . ‫פ ם‬V ‫א• !ת‬ ‫ ב *ט י ח ו‬I ‫▼ ש • ה‬ ‫“ע ד‬ ‫י ה‬T ‫ ר ״ ב‬i ‫ו‬ ‫ ר י ה‬: ‫; ב •פ‬
t
‫ ע ס ו ק‬:‫ל‬ ‫א ג‬- ‫ד ו‬

‫חי ת‬ :‫ו ר מ שי ם‬ ‫ש כן צי ם‬ ‫ל ה בי א‬ .‫ה ת ב ה‬ ‫י ־ צ אי‬ ‫ה עו ל ם‬ ‫; ש ח ת‬ ‫ש ל א‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה כן דו ש‬

‫ה חי ה‬ ‫ב כ׳ ^ ל‬ ‫ש אי נן‬ ,‫ה מ זי קיו‬ ‫ל ה בי א‬ .‫ה א ר ץ‬ ‫הנני‬ :‫לו‬ ‫א מ ר‬ .‫ב א ח רו נ ה‬ ‫^ ש ה‬ ‫ן כן‬ ,‫ע ו ד‬

‫ה ב ריו ת‬ ‫ע ם‬ ‫ה לו כן‬ ‫ש אין‬ ,‫א ת כ ם‬ ‫א ש ר‬ ‫ב רי ת‬ ‫ו חזו ק‬ ‫קיו ם‬ ‫ל ע ^ו ת‬ ‫ מ ס כי ם‬:

T R A D U C C 1 6 N D E RA SI11

9. ‫ה נ ני‬ ‫ו א ני‬ / Y 8 n CUANTO Q M l, h 8 AQUf QUE. E s c o m o si h u b ie r a d ic h o : “ Y o , D io s , c o n c u e r d o

c o n t i g o , N o a j .” 169 P u e s d e b id o a l D ilu v io , N 6 a j e s t a b a a n g u s t i a d o a n t e la p e r s p e c t i v a d e p r o c r e a r
d e n u e v o , y n o q u is o h a c e r lo s i n o h a s t a q u e e l S a n t o - b e n d i t o e s - le p r o m e t i 6 q u e n o v o l v e r f a a
d e s t r u i r e l m u n d o . Y , e n e f e c to , D io s a s i 10 h iz o f i n a l m e n t e . L e d i j o : “ Y o c o n c u e r d o c o n tig o e n
d a r v a l i d e z y f u e r z a a l p a c t o q u e t e h e p r o m e t i d o , y t e d a r e u n a s e f ia l d e e llo : e l a r c o i r is .” 170

10. ‫א ת כ ם‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫חי ת‬ / [t o q o ] Q n im Q l 171 q 8 l Q t i 8 r r Q ju n t o Y o n u s t 8 q 8 s . E s t o se r e f ie r e a lo s

a n im a le s q u e s e p a s e a n j u n t o c o n lo s s e r e s h u m a n o s . 172

‫ה ת ב ה‬ ‫י צ אי‬ ‫מ פי ל‬ / q 8 t o q o s l o s q u 8 s Q l i8 r o n q 8 l Q r Y Q . E s ta f r a s e fu e e n u n c i a d a p a r a in c lu ir a

la s c r i a t u r a s re p u g n a n te s 173 y a la s c r ia tu r a s r a s t r e r a s . 174

‫ה א ר ץ‬ ‫ר ע ת‬ / f i8 r Q q 8 l Q t i 8 r r Q . E s ta f ra s e fu e e n u n c ia d a p a ra in c lu ir a lo s a n im a le s
d a fiin o s , lo s c u a le s no e s ta n in c lu id o s e n tre lo s a n im a le s d o m £ s tic o s p o r q u e n o se p a s e a n
j u n t o c o n lo s s e r e s h u m a n o s .

1 6 9 . E sto s e in fie r e d e l s ig n if ic a d o d e la frase hum ano.

‫ ה נ נ י‬. V e r al r e s p e c to el c o m e n ta r io d e R a sh i al v . 17 3. En h e b r e o , ‫ י ^ ק צ י ם‬. E ste te rm in o s e a p lic a lo s
6 : 1 7 y la n o ta 4 0 d e e s ta m ism a parash a. in s e c to s u o tr o s a n im a le s im p u r o s q u e v u e la n a baja

1 70 . Tanjuma 11. altura 0 q u e s e arrastran. V er al r e sp e c to la n o ta 93

dc la pa rashat Bereshit. E s to s a n im a le s fu ero n
1 71 . D e e s t e v e r s ic u lo s e d e m u e str a q u e la palabra
d e fin id o s por la T o r i m is m a c o m o “ r e p u g n a n te s” en
‫ ח י ה‬a v e c e s e s u tiliz a d a para d e sig n a r a lo s a n im a le s Vayikra 1 1 :2 0 -2 3 ( Maharshal). V er ta m b ie n el
en g e n e r a l, ,in c lu so a lo s d o m e s tic o s , y no s.v. ‫ ך ץ‬$ , a si c o m o
c o m e n ta r io d e R a sh f al v . 1 :2 0 ,
e s p e d f ic a m e n t e a lo s a n im a le s s a lv a je s . V er al la n o ta 9 3 d e la p ar ash at Bereshit.
r e sp e c to la n o ta al v . 1 :2 4 , sefia la d a c o n el s ig n o *.
174. V er al r e sp e c to la s n o ta s 106 y 108 d e la
1 72 . E s d e c ir , lo s a n im a le s d o m e s tic a d o s p o r el ser parash at Bereshit.
9 :1 1 -1 4 — ‫ י א ־ י ד‬: ‫ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 116

11Y confirmare M i pacto con ustedes: ‫א ת כ ם ן ל ' א ־יא‬ ‫א ת ־ ב ר י תי‬ ‫והלןמיתי‬

nunca mas serd exterminado ningun ser J. - ’ *‫ ״ ״ ־ ״‬. ‫ ״‬L- . ........
decarneporlasaguasdelDiluvio;yya ‫* * ®! י ל‬J» ‫ ? י י‬T ? ‫’?• ? ל ל ת‬
no habra diluvio para deslruir la:!*‫ ח ת ה א ר ץ ל א ״ י ה י ה‬$ ‫* מ ט ל ל‬11(?
‫“״‬nY’Diosdijo: ‘■EsiaeslaseUaldel ‫■ וייאמר‬ ^ ^ ‫ב‬
pacto que hago con ustedes y con todo *‫א ש ר ״ א נ י נ ת ן ב י נ י ' ו ב י נ י כ ם ו ב י ן כ ל ׳‬
servivientequeestdconustedes, por ^ ^ '‫” ^ ע " א ׳ ־' ל‬
generaciones perpetuas: 13Mi arco iris ‫ ״‬¥ ^ : a••• : • jv ‫ ־‬:
he puesto en las nubes, y el serd senal del ‫ב ע מ ו ה י ת ה‬ ‫נ ת תי‬ ‫א ת ״ ק^ ת י‬ ‫יג‬
1 1 « . 1 1/ i t t ‫ן‬ r T { IT S ■ ST T IV ‫״‬ V. - T • J 9- V

pacto entre Mi y la tierra . 14/ sucedera

cuando haga oscurecer con nubes ( ‫י ד ־ •י'•י‬ • $' t f J‫’ ״‬ v ^ ‫־‬ ^ :
sobre la tierra y se observe el arco iris‫ל ״ ה א ר ץ ו נ ר א ת ה‬ ‫^ ה^ ש ת‬ f pV ‫ב^ נ נ י‬
o n k 8 l 6 s

:‫ פ נ א ל ח ב ל א א ך ע א‬1 ‫י א ן א ק ם י ת ק י מ י ע פז כוו ן ל א י( ץ תי צי כ ל ב ^ ר א ע ו ד מ מ י ט ו פ נ א ן ל א י ה י ע ו ד ט‬
‫ י ג; ת‬:‫י ב ו א מ ר יי ד א א ת ק י ם ד י א נ א י ה ב ב י ו מ י מ ו י ו ב י נ י ה ן ו ב י ן כ ל נ ה׳ ש א ח י ת א ד י ע מ כ ו ן ל ד ר י ע ל מ א‬
‫ י ד וי ה י ב ע נ נ ו ת י ע נ ג א ע ל א ר ע א ו ת ר נ ח זי ק ש ו נ א‬:‫ק ש ת י י ה ב י ת ב ע נ נ א ו ת ה י ל א ת ק י ם ב י ן מי קי רי ו ב י ן א ר ע א‬
----------------------------------------------------------------------------------- RA SH I

‫ ןזיו־ רו־‬, ‫ כ מ ו ד ו ר ו ש ל ח ז ק י ה ו מ ל ך י ה ו ך ה‬, ‫ג מ ו ר י ם ה י ו‬ ‫ ו מ ה ו ק י ו מ ו ? א ת‬.‫ א ע ש ה ק י ו ם ל ב ר י ת י‬.‫ ו ה ק מ ת י‬m

‫ כ ש ת ג ל ה‬.‫ (י ד) ג ע נ נ י ^ ג ן‬: ‫ש מ ע ו ן ב ו י ו ח א י‬ ‫ש ל ר בי‬ ‫ נ כ ת ב‬.‫ (י ב> ל די ר ת ע ו ל ם‬: ‫ ( ס י ם ו ה ו ל ך‬3 ‫ש‬ ‫ כ מ ו‬,‫ה ק ש ת‬
‫ שי ש דו רו ת ש ל א הו צ ר כו ל א ו ת ל פי ש צ ד י ק י ם‬,‫ח ס ר‬ ‫ל עו ל ם‬ ‫ו א ב דון‬ ‫חי ש ך‬ ‫ל ה בי א‬ ‫ל פני‬ ‫ ב מ ח ש ב ה‬:

T R A D U C C IO N D E R A S III

1 1 . ‫ ו ו׳ ק מ י מ י‬/ y c o n f i r m a r e . En este caso, esta expresi 6n significa: hare una confirm aci 6 n para M i
pacto . 175 1 Y en que consiste tal conf 1rm aci 6 n? En el arco iris, com o la Tora concluye mas
adelante . 176

12. ‫ ל די ר ה עו׳ ל ם‬/ PARA GENERACIONES pe r pe t u a s . La palabra ‫ ד ר ת‬esta escrita en form a defectiva,
sin la letra ‫ ו‬, pues en el futuro habria generaciones que no precisardn de esta senal porque seda n
com pletam ente ju sta s, com o la generaci6n de Jizquiyahu, rey de Yehuda, y la generation de
R abi Shim 6n ben Y o ja i . 177

1 4 . ‫ ! ע נ נ י ן ןנ ן‬/H A G A o sc u r e c e r c o n NUBES. Es decir, cuando en M i m ente surja el pensam iento

de traer oscuridad y destrucci 6n al m undo . 178

175. N o p u e d e r e fe rirs e a l e s ta b le c im ie n to d e l p a c to c u a n d o h a y a g e n e r a c io n e s “ c o m p le ta s” e n e l se n tid o

de no d e s tr u ir al m undo, pues D io s ya h a b ia de que el m e rito de su s h o m b re s ju s to s se a
p ro m e tid o e so a N o a j e n e l v. 8 :2 1 . N e c e s a ria m e n te , su fic ie n te , e sta se n a l se ra in n e c e s a ria (Sifte
p u e s, d e b e r e f e r ir s e a la c o n f ir m a tio n d e l m ism o Jajamim).
(Gur Arye). 178. A unque lite ra lm e n te la fr a s e d ic e “ c u a n d o
h a g a nublar c o n n u b e s ” , n o p u e d e s e r e n te n d id a d e
1 76. E n e l v . 9 :1 3 .
e ste m od o , pues no sie m p re que D io s que
1 77. Bereshit Rabd 3 5 :2 . E l sig n if ic a d o d e la a p a re c e z c a n n u b e s e n e l c ie lo e so im p lic a q u e el
a lu sio n e s el s ig u ie n te : c u a n d o h a y a g e n e ra c io n e s m u n d o e s su je to d e d e s tr u c tio n . P o r ta n to , e ste
“ d e fe c tiv a s ” , e n e l s e n tid o d e q u e n o h a y a e n e lla s “ n u b la r” d e b e s e r e n te n d id o m e ta fo ric a m e n te c o m o
h o m b re s ju s to s cuyo m e r ito s e a s u fic ie n te p a r a una a lu s io n a la “ o s c u r id a d ” que p re s a g ia la
s u s te n ta r a l m u n d o , s e p r e c is a r a d e e sta se n a l. P e r o d e s tr u c tio n (Sifte Jajamim).
 1 1 7 / B E R E S H I T — P A R A S H A T N(!>AJ 9 :1 5 -1 8 — ‫ ט ו ־ י ח‬: ‫ט‬

en las nubes, 15recordare el pacto entre ‫א ש ר ביני‬

‫״‬ •‫״‬ <v - 1
‫טו ו ז כ ר ת י א ת ״ ב ר י ת י‬
‫״‬ • ; v J• : ‫־‬ i t : P1T 4 1v

M iy ustedes y entre todo ser viviente de ‫ ם‬5 ‫כ ל ״ נ פ ^ ךןיךן ו ב י נ י‬ ‫ובין‬

todo ser de carne; y las aguas ya no se a! A l U. 4 J X V-, sX-»
comertimne»diluvioparadestruira *W? ‫ל א י ל ז י ה‬ ‫ י ל‬3“ ? 1%]
todo ser de carne. u El arco iris estara : ‫ה ל] ש ת כ ל ״ ב ש ר‬ ‫[ הן ת ה‬ ‫טז‬
en la nube, y 10 vere para recordar el ‫בין‬ ‫עו ל ם‬ ‫ב ר י ת‬ ‫לז כ ר‬ ‫וך אי תי ה‬
pacto perpetuo entre Dios y todo ser ‫ ^ ב כ ^ ־ ב ^ ר‬f l ‫א ל י ה י ם ) ב י? כ ל ־ נ פ ש‬
viviente de todo ser de carne que esta . T‘ VJ''' _ T. ‫״‬ r ’ . v!
sobre la tierra.” 17 7 Dios dijo a Noaj: '• ■ •‫ל‬ ‫׳‬, ‫^יז‬
"Esta es la senal del pacto que he ‫א ש ל‬ ‫א ו ת ״ ה ב ך י ת‬ ‫ז א ת‬ ‫ ח‬3“ ‫א ל‬
confirmado entre M iy todo ser de carne ‫א ש ר « ל־‬ ‫כ ל ״ ב ש ר‬ ?‫ה ק מ ת י ב י נ י ו ב י‬
‫׳‬- ‫••■ ע‬ ‫־‬ , , : >. T T T ‫י‬J■■ • •• ■ 1 • —!

que esta sobre la tierra. ^ ,‫ך ^ ך ״‬

18Y los hijos de Noaj que salieron ‫־‬ > . .. VIT T
del area fueron Shem, Jam y Yefet; ‫ה ת ב ה‬ ‫ה) ^ א ם מ ן‬ ‫ ויו ה) ו ב נ נ י ח‬n

y Jam es el padre de Kenaan. ‫ש ם‬ ‫א ב י‬ ‫הו א‬ ‫ ם‬1^ 1 ‫ י פ ת‬1 ‫ו ח ם‬

O N K K I .O S

‫ ט ו ו ך כ י ך נ א י ת ק י מ י די בין מ י מ ר י ו בי מ כ ו ל ו בין פ ל נ פ ש א ח י ת א ב כ ל ב ש ר א ו ל א י מי ע ו י‬:‫ב ע נ נ א‬

‫ נ ״ ו ת ה י ק ש ת א ב ע נ נ א ו א ח ז נ ה ל מ ך כ ר ק י ם ע ל ם ב י ן מ י מ ר א ד י י‬: ‫מ י א ל ט ו פ נ א ל ח ב ל א כ ל ב^ ר א‬
‫ ח ו א מ ר ין ל ני ס ד א א ת ק י ם ד י א ע ן מ י ת ב י ן מ י מ ר י‬: ‫ ש א ח י ת א ב כ ל ב ע \ ך א ד י ע ל א ך ע א‬$‫ו ב י ן כ ל נ‬
:‫ י ח ו ה ו ו ב נ י ני ח ד י נ פ ק ו מ ן ת ב ו ת א ( ׳ \ ם ו ח ם ו י פ ת ו ת ם ה ו א א ב ו ה י ד כ נ ע ן‬: ‫ו ב י ן כ ל ב ק \ ך א ד י ע ל א ך ע א‬
-- ------------------------------------------------------------------------- RA SH I

:‫ה א ו ת‬ ‫א ת‬ ‫רו א ה‬ ‫אני‬ ‫א ת כ ם!׳‬ ‫מ ד ת‬ ‫בין‬ .* ♦‫ח‬ ‫נפ ש‬ ‫פל‬ ‫ו בין‬ ‫א ל הי ט‬ ‫בין‬ ‫ ונז כ ר‬m
‫ן א מ ר‬ ‫ה ק ש ת‬ ‫ה ך א הו‬ .‫ה ב ו י ת‬ ‫או ת‬ ‫< ז א ת‬w‫ל כ ת ו ב‬ ‫לו‬ ‫ש הי ה‬ .‫ו ב י נ י כ ם‬ ‫מ ע ל ה‬ ‫של‬ ‫ה דין‬
‫! ־א יב י‬ ‫הו א‬ ‫ח ם‬T ‫ נו‬m :: ‫ ש•ו‬: ‫ר‬- ‫ד‬T ‫ מ‬V ‫ז הו‬ ‫א ל א‬
T
,‫ח י ה‬
••-J
‫נפ ש‬ ‫כ ל‬
T J •
‫ו ביו‬ V
‫ש א מ ר תי ביני‬
T V ‫׳‬ T ‫־‬
‫ה או ת‬
V V T
‫ ר י‬1‫ה‬ ••
‫לו‬ • ‫״‬

‫ש הפר ש ה‬ ‫ל פי‬ ,‫כ א ן‬ ‫לו מ ר‬ ‫הו צ ר ד‬ ‫ל מ ה‬ .‫כ נ ע ן‬ ‫( ל חי ב‬ ‫ע לי כ ם‬ ‫ל ק ט רג‬ ‫ס דין‬ ‫מ ד ת‬ ‫כ ש ת בי א‬

T R A D U C C IO N DE R A SH I :

1 6 . ‫ ח י ה‬¥<‫א ל ה י ם ו ב י ן פ ל נ פ‬ ‫ ב י ן‬/ e n t r e DIOS y t o d o s e r v i v i e n t e . E s decir, entre el atributo de

Justicia divina y u sted es.179 Pues en rigor la Tora deberi'a haber escrito sim p le m en te: “E ntre M i
y toda alma viviente.” 180 Por eso, esta es su exegesis m idrashica: C uando el atributo de Justicia
[‫ ] א ל ה י ם‬los acuse {para condenarlos}, Yo m irare la senal y recordare e l p a cto con u s t e d e s .181

1 7 . ‫ ז א ת א ו ת ה ב ר י ת‬/ ESTA e s l a s e n a l d e l p a c t o . Esto implica qu e D ios le m ostro el arco iris y

le dijo: “Esta es la senal de la que te hable.” 182

18. ‫מ ע ן‬ ‫ א א ב י‬1‫ ו ח ם ה‬/ y j a m e s e l PADRE d e k e n A a n . ;,Por qu e raz6n la T o r a tuvo necesidad de

indicar aqui' q u e J a m e r a e l p a d r e d e K e n a a n ? La raz6n de e l l o es que esta secci6n pasara a h o r a

179. Bereshit Raba 3 5 :3 . E l n o m b re ‫ א ל ה י ט‬, D io s, 181. P a ra a iu d ir a e sta id e a fu e la T o r a e s c r ib io

re p re se n ta a l a trib u to d iv in o d e Ju stic ia . V e r al
re sp e c to las n o ta s 3 2 y 3 5 7 d e la p a ra s h a t Bereshit.
180. E n to d o e ste c o n te x to , la T o ra m e n c io n a a
D io s h a b la n d o d e si m ism o e n p rim e ra p e rso n a . L o
lo g ic o, p u e s, h u b ie ra sid o q u e sig u ie ra u tiliz a n d o
e s te le n g u a je ,
e x p h 'c ita m e n te el N o m b re ‫ א ל ה י ם‬- q u e r e p r e s e n ta al
a trib u to d e J u s tic ia d i v i n a - e n v e z d e e x p re s a r la s
p a ia b ra s d e D io s e n p r im e r a p e r s o n a o u tiliz a r u n
p ro n o m bre .
182. E n la T o ra , e l d e m o s tra tiv o n t [m a sc u lin o ] o
‫[ • ו א ת‬fe m e n in o ] e n c ie rto s c o n te x to s in d ic a m o s tra r
9 :1 9 -2 1 — ‫ י ט ־ כ א‬: ‫ט‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬/ 118

19 Estos tres fueron los hijos de Noaj; ‫ו מ א ל ה‬ ‫בני״נ ח‬ ‫א ל ה‬ ‫י ט‬

yy ae
de esios
estos se disperso toda
uisuersu iu u u la tierra.
iu uerru. . . 1 ' ' 1 '
20 Y Noaj, el amo de la tierra, ^ ‫ ל‬0 *7- ‫ב‬ ‫? ל‬
comenzo y planto un vinedo. 21Bebio ‫<^ ח‬. <‫כ א ן‬ ♦‫כ ר ם‬ ‫ו י ט< ז‬ ‫ה א ד מ ד‬
del vino y se embriago; y se ‘ • J"~ * VIT 1‫־ י ־־‬ ' M T ‫ ' ־‬IT
descubrid dentro de su tienda,:‫ י ן ו י ש ב ר ו י ת ג ל ב ת ו ך א ה ד ה‬- ‫מ ד ה י‬ I T: IT ‫י‬ J X V. “ j • - AT ! ‫״ ־‬ I v I •

o n k 8 l 6 s

‫פ ל ח‬ ‫ כ ו ש ר י ני רו ג ב ר‬: ‫א ך ^ א‬ ‫כל‬ ‫א ת ב ד רו‬ ‫ב נ י ני ח ו מ א ל י ו‬ ‫א לין‬ ‫י ט ונ ל ת א‬

:‫מ ה פ ני ה‬ ‫ב גו‬ ‫ח מ ר א ו ךוי ן א ת ג לי‬ ‫מן‬ ‫כ אי( ץ תי‬ :‫פו ־ מ א‬ ‫ו נ צי ב‬ ‫ב א ת!י א‬

----------------------------------------------------- K A S III

‫אי ש‬ :‫אוז ר ת‬ ‫ב נ ט י י ה‬ ‫ת ח ל ה‬ ‫ל ע סו ק‬ ‫לו‬ ‫ש הי ה‬ ‫ח ם‬ ‫ב ה‬ ‫ש ק ל ק ל‬ ‫ש ל ני ח‬ ‫ב ש כ רו תו‬ ‫ו ב א ה‬ ‫ע סו ק ה‬

:1‫ ג‬: ‫נ ע מ י ( ר ו ת א‬ ‫אי ש‬ ‫כ מו‬ ‫ה א ך מ ה‬ ‫א דוני‬ .‫ה א ך מ ה‬ ‫ח ם‬ ‫תן ל דן ת‬ ‫כ ת ב‬ ‫ל א‬ ‫ ו ע דין‬,‫ו ע ל י רו נ ת ק ל ל כנ ען‬

‫ע מ ן ■ז מו רו ת‬ ‫ה כני ס‬ ‫ל ת ב ה‬ ‫כ שנ כנ ס‬ .‫פ ר ם‬ ‫מ ט ע‬ ‫כ אן‬ ‫א מ ר‬ ‫הו צ ר ך‬ ‫ל פי כ ך‬ .‫ש כ נ ע ן בנן‬ ‫ן לי א י ד ע נו‬

‫ר מז‬ ,‫כ תי ב‬ ‫א ה ל ה‬ . ‫ ה א> א ה ל ה‬1 : ‫ת א נ י ם‬ ‫ף חו ךי‬ ,‫חו לין‬ ‫ע צ מן‬ ‫ע ש ה‬ . ‫ < ב> ו י ח ל‬: ‫כ נ ע ן‬ ‫א בי‬ ‫הו א‬ ‫ו ח ם‬

TRADUCC16N D E RA SH I

a ocuparsc de narrar la em briaguez de N 6aj, en la cual Jam actu6 corruptam ente, a consecuencia
de 10 cual su hijo K enyan fue m aldecido. P ero la Tord aun no ha m encionado cudl era la
descendencia de Jam , ni tam poco sabem os hasta ahora que Kenyan era su hijo. Por eso precisti
decir aqui que Jam era el padre de Kendan.

20. ‫ ו י ח ל‬/ c o m e n z 6. Esto implica que N6aj se p r o f an d a si m ism o ,183 pues primero debi6 ocuparse
de o tro tipo de p la n ta tio n .184

5‫ א י ש ה א ך מ ו‬/ e l se n o r d e l a t ie r r a . Esta expresi6n significa: el sefior de la tierra. El vocablo ‫א י ש‬

tiene aqui un significado sem ejante al del versfculo: “El m arido [‫ ] א י ש‬de N aom i.” 185

3‫ ) ) ך ם‬V * \/Y P L A N T 6 U N v in e d o . Cuando N6aj entr6 al arca, habia introducido con 61 sarm ientos
de vid y vdstagos de h ig u e r a s.186

21. ‫ א ה ל י ה‬/ su t ie n d a . Este termino estd escrito 187. ‫ א ה ל ה‬Este hecho constituye una alusitin a las

a lg o c o n c r e ta m e n te . V e r, p o r e je m p lo , 10 q u e R a sh i [ $ ‫ ] א י‬d e N a o m i” . E l T a rg u m tra d u c e la e x p re sio n

m is m o s e n a la so b re e l te rm in o Dt en Shemot 12:2. ‫ א י ש ה א ך כ( ה‬e n el se n tid o d e “ tra b a ja d o r d e la tie rra ” .

R a sh i n o c o n c u e rd a c o n su tra d u c c io n , se n a la n d o
1 8 3. Bereshit Rabd 3 6 :3 .
q u e ‫ א י ש‬e n la T o ra s ie m p re in d ic a u n a p o s ic i6 n de
184. E l v e rb o ‫מ חל‬ re a lm e n te s ig n if ic a que se n o rfo y m a n d o .
“ c o m e n z o ” , y d e h e c h o a s i e s c o m o 10 tra d u c e el
186. Bereshit Rabd 3 6 :3 . E l te rm in o ‫ נ ט ע‬d e n o ta
T a rg u m d e O n k e lo s . P e r o ta m b ie n e std re la c io n a d o
p la n ta r c o n ra m a s o v d sta g o s d e p la n ta s , n o con
con la r a iz ‫ ח ו ל‬, p r o f a n o . Si la T o r a so la m e n te
se m illa s. N o a j n e c e s a ria m e n te habi'a lle v a d o c o n sig o
h u b ie r a q u e rid o d e c ir que “ com enzo”, h u b ie ra
u tiliz a d o la f o rm a ‫ י ל‬1‫ מ ק נ ר‬. S i u tiliz 6 la fo rm a ‫ ו י ח ל‬fu e e sta s ra m a s, p u e s d e o tro m o d o ^,de d o n d e las

p a r a s u g e r ir q u e el h e c h o d e h a b e r c o m e n z a d o c on o b tu v o , si to d o 10 q u e habi'a e n la tie r r a h a b ia sid o

e s ta p l a n t a t i o n im p lic a b a q u e p ro fa n o o d e g r a d 6 su d e stru id o ? (Sifte Jajamim).

e sta d o e s p ir itu a l (Najalat Yaacob). P a ra una 187. A p e s a r d e q u e se le e e n m a sc u lin o c o m o si
e x p lic a c i6 n m a s d e ta lla d a d e la ra iz d e e ste v e rb o fu e ra u n su sta n tiv o m a sc u lin o , estd e s c rito ‫ א ת ל ה‬con
v e r el c o m e n ta r io d e R a s h i al v . 4 :2 6 , s.v. ‫ א ז ה ו ח ל‬y la le tra ‫ ה‬al fin al c o m o si se tra ta se d e u n su sta n tiv o
la n o ta 3 4 0 d e la p a r a s h a t Bereshit. fe m e n in o . P a ra el m a sc u lin o la fo rm a u su a l seria
18 5 . R ut 1 :3. E s ta fra s e lite ra lm e n te d ic e “ el s e n o r ‫ א ה לו‬.
 119 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 9 :2 2 -2 3 — ‫ כ ב ־ כ ג‬: ‫ט‬

22 Y Jam, el padre de Kendan, vio la ‫^ חי ת‬ ‫א ת‬ ‫א בי‬ □ ‫ח‬ ‫ו^ י ר א‬ ‫כב‬

desnudezdesupadrey10 dijoasusdos ^ ‫״‬
hermanos ajuera. Entonces Shem y ‫׳‬ ‫י‬ ‫־ ׳‬ '•T w -‫־ ־ ״׳‬ ‫ •י׳‬T
Yefet tomaron una prenda y la pusieron ‫ויקימו‬ ‫א ת ״ ה^ מ ל ה‬ ‫ויפ ת‬ Dt #
O N K EL6S

‫ \ ם ו י פ ת י ת כ ס ו ת א ו ^ ו י ו ע ל‬0 ‫ כ ג ו נ ס י ב‬:‫ א ב ו ה י ך כ נ ע ן י ת < גן ץ ת א ך א ב ו ר! י ו ח ו י ל ת ר ץ א ח ו ה י ב(׳\ונן א‬o p ‫כ ג ו ח ז א‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A S H I

:‫ ל כ ך ה ו ז כ ר ע ל ה ר ב ר ן נ ך נ ק ל ל‬, ‫ש<־ מ רו׳ו ך א ה ן ה ג י ד ל א מ ו‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ‫שנקןאו‬ ‫ה שבטים‬ ‫לע שרת‬

‫ י ש מ ר ב ו ת י נ ו א ו מ ר י ם ס ר ס! ־ ן י ש‬.‫ש נ א מ ר ו י ר א א ת י ג י ו ת א ב י ו‬ ,‫א ה ל ה שגלו ע ל ע ס קי מין‬ ‫שנקראת‬
, ‫ א י ו כ ת י ב ו י ק ח ו‬.‫ («) ו י ק ה ש ם ו י פ ת‬:‫ א ו מ ר י ם ר ב ע ו‬:‫ו י ת פ ע ל‬ ‫ ל ש ו ן‬.‫ון ו י ת ג ל‬:‫ה ש ו ת י ם ב מ ז ר ק י יין ( ע מ ו ס ו‬
‫ ל מ ד ע ל ש ם ש נ ת א מ ץ ב מ צ ו ה יו ת ר‬.‫א ל א וי ק ה‬ ‫ כ נ ע ן‬, ‫ י ש מ ר ב ו ת י נ ו א ו מ ר י ם‬.‫> ו י ר א ח ם א ג י פ צ ען‬aa<
T R A D U C C IO N D E R A S III

diez tribus de Israel, las cuales fueron llam adas con el nom bre de su capital, Shom ron - a su vez
tambten llamada 188 - ‫ א ה ל ה‬Aquf se alude a ellas porque fueron exiliadas por asuntos de vino,
como se declara al respecto: “Los que beben vino en tazones... por ello seran ahora exiliados...” 189

‫ וי ת ג ל‬/Y S E D E S C U B R ld Este verbo esta conjugado en el m odo h itp a 'el . 190

22. ‫ א ב י ב נ ע ן‬on ‫ ו י ר א‬/ Y j Q m , 8 l p Q q r 8 q 8 k 8 n AQ n , v io . E n tre nuestros M aestros hay quienes

afirm an que de hecho fue Kenaan el que primero vio la desnudez de N6aj y luego se 10 dijo a su
padre Jam, y por esta razon es m encionado en relaci6n con este suceso y posteriormente
m ald ecid o.191

‫ ו י ר א א מ <{ו ץ ת א ב י ו‬/ V IO l Q q 8 s n u q 8 z q 8 s u p Q q r 8 . Entre nuestros M aestros hay quienes dicen

que 10 castr6, y hay quienes dicen que 10 sodo m izd .192

23. ‫ו י ק ח ש ם ו י פ ת‬ / 8 n t o n Y 8 s s h 8 m y y 8 f 8 t t o m Q r o n . En el texto hebreo no esta escrito ‫ ו י? ן ח ו‬, “y

tom aron”, en plural, sino ‫וי ל ן ח‬, “y tom 6”, en singular. Esto ensena que Shem se esforzo mas que

188. E n Yejezkel 2 3 :4 . no p u e d e s c r la d e e x ilia r s e , sin o la d e sc u b r ir se .

1 8 9 . Amos 6 :6. D esp u es de la m u e rte d el re y 191. Bereshit Rabd 3 6 :7 .

S h e lo m o , h ijo d e l re y D a v id , las d o c e trib u s d e 192. Sanhedrin 7 0 a . L a f r a s e “vio la d e s n u d e z d e su
Isra e l se d iv id ie ro n e n d o s rein o s: el re in o d e Israe l p a d r e ” n o p u e d e se r e n te n d id a lite ra lm e n te , y a q u e
al n o rte , c o n c a p ita l e n S h o m ro n [S a m a ria ] y el e x p lic ita m e n te se d ic e a c o n tin u a c io n (e n el v . 2 4 )
re in o d e Y e h u d a al su r. D ie z trib u s fu e ro n la s q u e q u e N o a j se p e rc a to d e “ 10 q u e le habia hecho su
fo rm a ro n el re in o de Israe l, cu y a h is to ria se h ijo m e no r” , fra se q u e o b v ia m e n te se r e fie re a u n
d istin g u io p o r u n a la rg a se rie d e p e c a d o s, e n tr e los ac to . La e x p re s io n “ v io ” se to m a co m o un

que se c o n ta b a lo s e x c e so s in m o ra le s de la e u fe m ism o d e c u a lq u ie r a d e e sto s d o s a c to s. E l s a b io

e m b ria g u e z . E sta s d ie z trib u s fu ero n c o n q u is ta d a s q u e a firm a q u e 10 c a s tr o se a p o y a e n el h e c h o d e q u e

e n el v . 25 N 6 a j m a ld ijo a K e n a a n , q u e e r a el c u a rto
por el re in o de A shur [A siria] y e x ilia d a s
h ijo d e Ja m , d e 10 c u a l se in f ie r e q u e J a m h ab i'a
d e fin itiv a m e n te .
im p o sib ilita d o q u e su p a d r e e n g e n d r a s e u n c u a rto
190. R a s h i p r e c isa a q u i q u e a u n q u e el v e rb o ‫וי קנ ג ל‬ h ijo. P o r su p a rte , el s a b io q u e s o s tie n e q u e 10
se d e riv a d e la ra iz ‫ ג ל ה‬, u n a d e c u y a s a c e p c io n e s so d o m iz o , se a p o y a e n el h e c h o d e q u e la e x p re sio n
adem as de descubrir es exiliar, p o r h a lla rs e “ v e r” e s u tiliz a d a e n el v. 3 4 :2 p a r a r e f e r ir s e a un
c o n ju g a d o e n el m o d o v e rb a l re fle x iv o su a c e p c io n a c to sex u a l a n tin a tu ra l (Mizraji).
9 :2 4 -2 5 — ‫ כ ד ־ כ ה‬: ‫ט‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬/ 120

sobre los hombros de ambos, y ‫א ד( ך ו! י ת‬ '‫וי ל כו‬ ‫שני ה ם‬ ‫ע ל ״ ש כ ם‬

caminaron hacia atras y cubrieron la ’ '.,.*!-,‫צ ״‬
‫ופני ה ם‬ ‫א בי ה ם‬ ‫ע רו ת‬ ‫א ת‬ ‫וי כ כזו‬ , , * , , ,
desnudez de su padre teniendo sus •‫״‬ ! . ‫■־ ־ • •••<׳‬ J,“•‫־‬ . . ‫• • ״ ־! ־‬
rostros volteados, y no vieron la *‫ל א [* א ו‬ ‫א ב י ה ם‬ ■TTTj ^l ‫א ח ר נ י ת‬
desnudez de su padre. 24Noaj desperto ;‫מ י ע ן‬ ‫ ך ן‬-{ ‫ןייקץ‬ ‫בד‬ ‫א ך‬
de su embriaguez, y supo lo que le habia ’‫ ־־‬. ‫־" ־‬ A‫־ ״‬ ‫ ^ ה ?־‬- ‫ ר‬0 ‫א‬
hecho su hijo menor. 25 Y dijo: “Maldito 1 ‫־■< ••־‬ *I ‫ •״‬It - /: k t Vt
es Kenaan; siervo de siervos sera p ara ‫יהיה‬ ‫^ ב ד י ם‬ ‫ ב ד‬$£ ‫כנען‬ ‫א ך ו ר‬
— —— o n k 8 l 6 s

:‫כ ת ף ת ר ו י ה ו ן ו א ן ל ו מ ח ז ך י ן ו ח פ י א ו י ת ע ך י ת א ך א ב ו ה ו ן ן א פ י ה ו ן ק י ס ץ ך י ן ו^ ר י ת א ד א ב ו ה ו ן ל א חזו‬
‫ כ ח ו א מ ר ל י ט פ ה ע ו ע ב ד י פ ל ח ע ב ד י ו ' י ם י‬:‫ י ה ב ר י ה ז ע י ך א‬1? ‫ ע ב ד‬, ‫כ ר ן א ת ע ר ניח מ ח מ ד י ה ו י ד ע ; ת ד י‬
----------------------------------------------------------------------------------- R A S H f

‫שני ה? מ ל מ ד‬ ‫ ל מ ה נ א מ ר פ ע ם‬.‫ ו פ נ י ה ס א ה ד ג י ת‬:1‫ ד‬:‫כ‬ ‫ ו י פ ת ז כ ה‬.‫ש ל צ י צ י ת‬ ‫ ל כ ך ז כ ו ב נ י ו ל ט ל י ת‬,‫מ י פ ת‬

‫ש כ ש קו ־ בו א צ לו ן הו צ ך כו ל ה פו ך ע צ מ ם ל כ ס ו ת ו‬ ‫ש ם ק ב ר‬ ‫ש נ א מ ר א ת ו ל גו ג מ ק ו ם‬ ,‫ ל ק ב ו ך ה ל ב נ י ו‬,
(‫ה פ ס ו ל‬ .‫ה ל ן ט ן‬ ‫< פ ד> ב נ ו‬ :‫א ח ו ר נ י ת‬ ‫פני ה ם‬ ‫ה פ כו‬ ‫ נ א מ ר ב ז ך ע ו‬,‫ש ב ז ה א ת א ב י ו‬ ‫ ן ה ם‬.)‫ י א‬:‫י ח ז ק א ל ל ט‬
‫ה נ ה ק טין נ ת ת י ך ב ג ו י ם ב ז ו י( עו ב ד י ה‬ ‫ כ מ ו‬,‫ו ה ב ז ו י‬ ‫כן ינ ה ג מ ל ך א שו ר א ת ש בי מ צ ר י ם ו א ת ג לו ת כו ש‬
‫א ת ה ג ך מ ת לי‬ .‫א ר ו ר פ צ ע ן‬ )‫ <ג ה‬: ) ‫ ס ו‬:‫ ב; י ר מ י ה ו מ ט‬:‫א‬ ‫ש ת ו ג ו׳ ( י ש ע י ה‬ ‫נ עו ־י ם ו ז ק נ י ם ע ר ו ם ןי ח ף ו ח שו פי‬

— TRADUCCION DE RASI1I
Y efet en c u m p l i r el precep to d e h o n r a r a su p a d r e y c u b r ir su d e s n u d e z . Esta es la razdn por la que
sus descendientes - e l p u e b l o de Israel- se hicieron dignos de p o r t a r el talit junto con lo s tzitzit . 193
Y , p o r su p a r t e , Y 6fet se hizo m erecedor de una sepultura h o n r o s a para sus hijos, com o esta
escrito: “D ar6 a G og un lugar para sepultura.” 194 Pero sobre la descendencia de Jam , que
hum ill6 a su padre, esta escrito: “A si conducira el rey de A shur a los prisioneros de M itzraim
y a los deportados de Cush, jfivenes y viejos, desnudos y descalzos, con los traseros al
descubierto, etc.” 195
‫ ו פ נ י ה ם א ח ר נ י ת‬/ T E N IEN D O su s r o st r o s v o l t e a d o s . ^Por qu6 se enuncia por segunda vez q u e
s u s r o s t r o s e s t a b a n v o l t e a d o s ? 196 E s to ensefia que in c lu s o cuando se acercaron a 61 y precisaron
girar para cubrirlo, voltearon sus rostros hacia atras p o r r e s p e t o a s u p a d r e .
2 4 . ‫ ב נ ו ה ל ו ט ן‬/ s u IIIJO
m e n o r . E s d e c ir , el in ferior y despreciable. 197 E l a d je tiv o ‫ ה ע ן ט ן‬i m p l i c a a q u i

10 m ism o que en e l v e r s i c u l o : “H e aqui que te he hecho el m&s pequeno [|‫ ] ל | ט‬entre las naciones...
desprecia ble...” 198
2 5 . ‫ א ר ו ר פ נ ע ן‬/ M A LD ITO e s k e n Aa n . N6aj implicitamente dijo a Jam: Tu has provocado que yo

1 93. E l m a n d a m ie n to d e c o lo c a r fle q u illo s [ tzitzit ] 197. L a p a la b r a ‫ לן<^ן‬lite ra lm e n te s ig n if ic a p e q u e n o ,

e n u n m a n to [talit\ fu e d a d o a Isra e l e n el lib ro d e
Bemidbar 1 5 :3 7 -4 1 .
1 94. Yejezkel 3 9 :1 1 . E n e l v . 3 8 :2 d e e s e m ism o
lib r o , G o g e s d e s c rito c o m o re y d e M e sh e j y T u b a l,
p u e b lo s q u e d e s c e n d ie r o n d e Y e fe t, se g u n se n a rra
m a s a d e la n te e n el v . 1 0 :2 .
195. Yeshayahu 2 0 :4 ; Tanjuma 15.
1 96. L a p r im e r a v e z f u e a l d e c ir q u e “ c a m in a ro n
h a c ia a tr a s ” , lo c u a l o b v ia m e n te im p lic a q u e te n ia n
los r o s tr o s v o lte a d o s.
m e n o r. P e ro e n e s ta fra s e a lu d e e s p e c if ic a m e n te a su
“ p e q u e n e z ” m o ra l p o rq u e e n te rm in o s d e 10 q u e h iz o
n o serfa r e le v a n te q u e la T o ra d ije s e q u e e r a el
m e no r e n e d a d (Gur Arye).
198. Obadia 1:2; Yirmeyahu 4 9 :1 5 ; Bereshit Raba
3 6 :7 . E sta fra se a p a re c e c o n lig e ro s c a m b io s e n d o s
p rofe ta s: O b a d ia y Y irm e y a h u ; e n a m b o s c a s o s se
re fie re e s p e c ific a m e n te a E sa v . E n O b a d ia c o n c lu y e :
“...eres muy d e sp re c ia b le ” , y en Y irm e y a h u
c on clu y e: “ ...d e sp re c ia b le entre la hum anidad\
 121 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 9 :2 6 -2 7 — ‫ כ ו ־ מ‬: ‫ט‬

sus hermanos. 26 ‫ ״‬Y dijo: ‫ ״‬Bendito es ‫א לי הי‬

•• J VI
iHiT ‫ כ ו ו י י א מ ר ב ר ו ך‬: ‫ל א ח י ו‬
<. T : p j T V - IT V J

el Eterno, Dios de Shem y sea Kenaan 1: ‫< פ ת‬ ‫ ״‬q L> ‫ע ב ך‬ ^ <| ‫ן< ך‬
siervo de ellos, 27 Que Dios ensanche a • i<_ ‫״‬ vfSv 1 '■•‫• ־ ״* ׳ ׳׳‬
Yefet y resida en las tiendas de Shem, ‫ב א ה ל י ״^ ם‬
A”
J l Sv □ ‫א ל ה י‬
o n k 8 l 6s

‫ב מ ש ב נ י ה ך( ץ ם‬ ‫ש כי נ תי ה‬ ‫ כ ז י פ ת י לי ל י פ ת ף ש ך י‬: ‫ע ב ך א ל ה ו ן‬ ‫א ל מ ה ד ש ם וי הי כ נ ען‬ ‫מ ו א מ ר ב רי ד יי‬ :‫ל א חו הי‬

------------------- ----- --------------------------------------------------------------- R A S I I I

:7‫ך ב י ע י‬ ‫בן‬ ‫מ בנן ש‬ ‫ ך נ ו‬1‫ן ע‬ ‫בני ם‬ ‫של ש‬ ‫לן‬ ‫י ש‬ ‫א רו ר‬ .‫ל ש מ ש נ י‬ ‫א ח ר‬ ‫ך בי עי‬ ‫בן‬ ‫ש ל א או לי ד‬
‫ה ב ט ח תו‬ ‫ל ש מו ר‬ ‫ש ע תי ד‬ .‫ש ט‬ ‫א ל הי‬ ‫ה׳‬ ‫(«> ב ר ו ך‬ ‫של‬ ‫ז תג ם‬: ‫^ ת‬ ‫מ ש מ ש‬ ‫ל היו ת‬ ‫ך בי עי‬ ‫בנ ך‬
‫ל ה ם‬ .‫ו י ה י‬ :‫כ נ ע ן‬ ‫אר ץ‬ ‫א ת‬ ‫ל ה ם‬ ‫ל ת ת‬ ‫א ר עו‬ ‫ן ג בו ך תי‬ ‫טו ר ח‬ ‫גנ לי ה ם‬ ‫ש הו ט ל‬ ,‫ה ג ד ו ל י ם‬ ‫א לו‬
‫לי פ ת‬ ‫א ל הי ט‬ ‫<«> י פ ת‬ :‫ע ו ב ד‬ ‫ל מ ס‬ ‫כנ ען‬ ‫ל ה ם‬ ‫א מ ר‬ ‫ש ס ך סו ל‬ ‫ח ם‬ ‫ז ר א ה‬ ‫ו מ ה‬ .‫ מ ע ת ה‬.
‫ש ם♦ י ש ל ה‬ ‫ג א ה לי‬ ‫ ו י ש פ ן‬:‫ י ו ־ ח י ב‬, ‫י פ ת י‬ ‫מ תו ך ג ם‬ ‫לו ן ה ר ג‬ ‫היו‬ ‫בני ם‬ ‫שני‬ ‫ה ך א שון‬ ‫א ך ם‬ :‫ל א ח ל ו‬
‫פי‬ ‫על‬ ‫א ף‬ :‫ח כ מ י ם‬ ‫ו מדר ש‬ .‫ב י ש ך א ל‬ ‫ש כינ תו‬ ‫ו א בינו‬ ,‫ה ע ו ל ם‬ ‫י רו ש ת‬ ‫ב ש בי ל‬ m ‫^ ת‬ ‫ז ה‬:

• T R A D U C C IO N D E R A S H I

no pueda procrear un cuarto hijo que me sirviera; por 10 tanto, m aldito sera tu cuarto hijo, que
servira a la descendencia de estos hijos m ayores -Sh em y Y efet- sobre quienes desde ahora recae
la carga de mi servicio. por que Jam 10 castro? El habi'a dicho a sus herm anos: “EI prim er
hom bre, Adam, tuvo dos hijos y uno de ellos mato al otro por la herencia del m undo. N uestro
padre tiene tres hijos 1 y aun asf desea un cuarto hijo?” 199

26. ‫ ב ר ו ך ה׳ א ל ה י ש ם‬/ b e n d i t o e s e l ETERNO, DIOS d e s h e m . Q ue en el futuro guardara la

prom esa de entregar la tierra de Kendan a la descend encia200 de Shem .201

‫ וי הי‬/Y se r a . Kendan sera para ellos siervo tribu ta rio .202

27. ‫ י פ ת א ל ה י ם ל י פ ת‬/Q U E DIOS e n sa n c h e a y e f e t . El Targum traduce el termino ‫ י פ ת‬por la palabra
‫ י פ ת י‬, que en arameo significa ensanchard.

‫שם‬ ‫ וי ש פן ב א ה לי‬/ Y r e s id a e n l a s t ie n d a s d e SHEM. La frase quiere decir que D ios hard que Su
Presencia Divina [shejina] resida en el pueblo de Israel, descendiente de Shem .203 P ero segun una
exegesis m idrashica de los Sabios, el nexo entre Shem y Yefet aludido aqui significa que aunque

199. Bereshit Rabd 3 6 :5 . haZikaron; Gur Arye).

2 0 0 . L a d e s c e n d e n c ia d e S h e m a la q u e R a sh f 202. L a “ s e r v id u m b r e ” m e n c io n a d a aquf no
e s p e c if ic a m e n te a lu d e se re fie re al p u e b lo d e Isra el. sig n ific a q u e K e n a a n s e r v ir a f ls ic a m e n te a S h e m y
Y e fe t; e so y a 10 h ab i'a e x p re s a d o N o a j e n el v . 25
2 0 1 . A p rim e ra v ista , n o h a y n e x o lo g ic o e n tre la
c u a n d o d ijo q u e se r a “ sie rv o d e s ie r v o s ” p a ra su s
d e c la ra c io n d e N o a j d e q u e K e n a a n e ra “ m a ld ito ” y
h e rm a n o s. A qui N oaj q u ie re d e c ir que e s ta
su d e c la ra c io n d e q u e D io s es “ b e n d ito ” . R a sh i
se rv id u m b re c o n sistir d en el hecho de que las
e x p lic a a q u f q u e e n re a lid a d a m b a s d e c la ra c io n e s
n a c io n e s su rg id a s de K en aan ta m b ie n q u e d a rd n
estd n c o n e c ta d a s e n tr e sf: la m a ld ic io n a K e n a a n
su b o rd in a d a s e c o n o m ic a m e n te a las n a c io n e s
im p lic a q u e el te rrito rio q u e e ste o c u p a ria p a sa rfa a
su rg id a s d e S h e m y Y e fe t e n el se n tid o d e q u e
m a n o s d e lo s d e sc e n d ie n te s d e S h e m . A l d e c la r a r
e sta ra n su je ta s a p a g a rle s im p u e sto s.
que D io s e ra “ b e n d ito ”, N oaj e x p re so su
a g ra d e c im ie n to a D io s p o r e n tre g a r e ste te rrito rio a 20 3 . R a sh i e x p lic a a q u f q u e el s u je to d el v e rb o ‫ןי( ץ פ'ן‬
los d e sc e n d ie n te s d e S he m . S eg u n e sta e x p lic a c io n , se re fie re a D io s, n o a Y e fe t; n o e s Y e fe t el q u e
el p r o n o m b re ‫ ל מו ־‬, “ d e e llo s” s e r e fie re a los re s id ir a e n la s tie n d a s d c S h e m , s in o la P re s e n c ia
d e sc e n d ie n te s d e S h e m , n o a S h e m y a Y e fe t (Sefer D iv in a .
9 :2 8 -1 0 :2 — ‫ ב‬: < * ‫ כ ח‬:‫ש‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬/ 122

y que sea Kenaan siervo de ellos. 28 ‫ ״‬Y ‫א ח י‬ r 0 ‫ ־‬W1 ‫ב ח‬ :1‫ל מ‬ ‫מ ע ן ^ ב ד‬ ‫ויהי‬

Noaj vivid despuds del Diluvio ‫ן ח מ^ים‬ ‫ ת‬1‫מ א‬ ‫שלי ש‬ ‫ה מ בו ל‬
trescientos cincuenta anos. ^ Todos los t 1■‫י‬ ‫־״־ ׳‬ ‫י ■י ■י‬ ,j >‘ 1 A ' '

dias de N 6aj fueron novedentos ‫מ א ו ת‬ ‫ת ש ע‬ ‫ויהי פ ל ״ י מ י ׳ ׳ נ ח‬ ‫ב ט‬ .‫שנה‬

cincuenta anos; y murio. ‫ ה‬3‫ש‬ ‫פ‬ ./‫ו ח מ ש י ם ^ ך * ו י מ ־ ך‬
I T “ AT T ‫י‬.‫׳‬ ‫׳‬ ‫ ן ־‬r t T

Capf t ul o 10 ‫פ ר ק‬ ‫י‬
1Estas son las generaciones de los □ ‫ ל ל ת ב נ י ״ נ י ח‬1‫ת‬ ' ‫ךן א ו א ל ה‬
hijos de N daj -Shem , Jam y Yefet- a "‫״‬ ‫י‬ 1 , ‘‫! י‬ v !
quienes les nacieron hijos despues del ^‫מ י ל ה ם‬

Dilt2Los
r i0\hijos
- a v ‫׳‬f * r ‫׳‬
de m
Yefet: Gomer y Magog, ‫ ג‬1‫ו מ ג‬
T
‫גימר‬
•J
‫י פ ת‬
••
‫בני‬
J• ‫ב‬ :‫ה מ בו ל‬
‫־ י־‬
M adai y Yavan, Tubal, M eshej y Tiras. :‫ו ת י ר ס‬ *5[ ‫ו מ ש‬ ‫ו ת ב ל‬ ‫ומדי‬
ONKEL6S
‫ כ ל‬1‫ ב ט ! ה ו‬: ‫ כ ח ו ר ו י א ני ס ב ת ר ט ו פ נ א ת ל ת פ י א ה ו ח מ ( ץ י ו ( ן ו נ י ן‬: ‫ו י ה י כ נ ע ן ע ב ד א ל ה ו ן‬
‫ וי פ ת ו ^ ק ני לי דו‬o p ‫ש ם‬ ‫ א ן א ל י ן ת ו ל ד ת ב נ י ני ס‬: ‫י ו מ י נ ס ת ש ע פ ( א ה ן ח מ ש י ו ש נ י ן ו מ י ת‬
:‫מון ן תו ב ל ו מ ש ך ן תי ך ס‬ ‫ ב ? ני י פ ת גו מ ר ו מ גו ג ו מ די‬:‫טו פ נ א‬ ‫ב ת ר‬ ‫ב נין‬ ‫ל הון‬

------------------------------------------------- RASHI

‫פנ ען‬ ♦
‫ו< ח‬ :‫ש ם‬ ‫מ בני‬ ‫ש הי ה‬ ‫ש ל מי ה‬ ‫ש בנ ה‬ ‫ש הי ה‬ ‫כו ך ש‬ ‫ש בנ ה‬ ,‫ל י פ ת‬ ‫א לי הי ם‬ ‫שי פ ת‬
‫י מ כ רו‬ ,‫ש ם‬ ‫בני‬ ‫מ שי ג לו‬ ‫א ף‬ .‫ל מ ו‬ *ray ‫בו‬ ‫שך ת ה‬ ‫ל א‬ ,‫ש נ י‬ ‫בי ת‬ ‫יפ ת‬ ‫מ בני‬
‫פ ר ס‬ ‫זו‬ . ‫(נ> ו ת י ו ס‬ :‫כ נ ע ן‬ ‫מ בני‬ ‫< ג ב ךי ם‬ ‫ל ה ם‬ ‫ך א שון‬ ‫ב מ ק ד ש‬ ‫שו ־ ת הז‬ ‫ו הי כן‬ .‫ ש כ י נ ה‬:

TRADUCC16N DE RASHI ‫י‬

D io s e n sa n c h a r d a Y 6 fe t - p u e s el rey C o r e s h , 204 que era d escen d ien te d e Y e fet, fu e el q ue
c o n s tr u y 6 el S e g u n d o T e m p l o - n o residiti all! la Presen cia D ivina. ^Y d 6 n d e si residi6? Solamente
en el P r im e r T e m p lo , el c u a l h abia sid o co n str u id o p or el rey Shelom d, d e sc e n d ie n te d e S h e m . 205

‫ ו י ה י פ נ ע ו ^נ ב ד‬/ y q u e se a k e n a a n SIERVO d e e l l o s . In cluso cu a n d o los hijos d e S h e m sean

ex ilia d o s, les vender& n a d esce n d ien tes d e K e n y a n co m o e s c la v o s .206

10
2. ‫ ו תי ר ס‬/ y t ir A s . E ste nombre se refiere al fundador de P a r i s . 207

2 0 4 . E ste fu e re y d e P a r a s [P e rsia ] y M a d a i [M e d ia ] d e s c e n d ie n te s de S hem . R e p e tirlo aqui se rfa

d e s p u e s d e l e x ilio d e Is ra e l a B a b e l [B a b ilo n ia ] p o r su p e rflu o a m e n o s q u e se e n tie n d a la p rim e ra fra se
N e b u ja d n e tz a r [N a b u c o d o n o so r]. E l d io p e rm is o a en re fe re n c ia a una epoca en la que lo s
lo s ju d io s de re g re sa r a la T ie r r a de Isra e l y d e sc e n d ie n te s de Shem -e l p u e b lo de Is ra e l-

re c o n s tr u ir el T e m p lo , e n c u y a e d ific a c io n p a rtic ip o . g o z a se n d e lib e rta d y d o m in io e n su tie rra , y la

E l T e m p lo q u e fu e c o n s tr u id o c o n su a s is te n c ia fu e se g u n d a e n re fe re n c ia a u n a e p o c a d is tin ta : c u a n d o

el lla m a d o “ S e g u n d o T e m p lo ”, e l c u a l p e rm a n e c io se a n e n v ia d o s al e x ilio (Gur Arye).

h a s ta la d e s tr u c c i6 n de Y e ru s h a la y im por lo s 207. Yomd 10a. P a ra s [ 2 ‫ ] ך ס‬e s e l n o m b re b f b lic o d e

ro m a n o s e n e l a n o 7 0 d e la e ra c o m u n . 10 q u e e n e sp afio l e s lla m a d o P e rsia . En e ste
v e rsic u lo n o se m e n c io n a e x p lf c ita m e n te a P a ra s,
2 0 5 . Yomd 1 0a.
p e ro p u e sto q u e e n to d o s lo s d e m a s lu g a re s la T o ra
2 0 6 . E n e l v . 2 6 , N o a j y a h a b ia p ro fe tiz a d o q u e lo s m e n c io n a a P a ra s ju n to con M a d a i, de a lii se
d e s c e n d ie n te s d e K e n a a n s e ria n “ s ie rv o s” d e los a p re n d e q u e T ira s e s o tro n o m b re d e P a ra s (Mizraji).
 1 2 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 1 0 :3 -9 — ‫ ג ־ ט‬: ‫י‬

3l o s hijos de Gomer: Ashkenaz, Rifat y :‫ו ת י ג ר מ ה‬ ‫וריפ ת‬ ‫א ש כנז‬ ‫גימר‬ ‫ג ובני‬

Togarma. 4Los hijos de Yavan: Elisha y ‫ד ו מ י " י ה א ל י< צ ן ה י ן ך ; ך ^ < ^ ב ^< ם‬
Tarshish, Kitim y Dodanim. 5De estos se , ‫' ץ‬ ‫ ■' ־״■' יי׳‬JT !_0 ‫־‬V! p 11‫יי‬
‫־‬7 J"‫ י‬.
dividieron las regiones de los pueblos en ^ ‫ ה מ א ל ה נ פ ר ל*^ א י ׳ י ה ג ו י‬: □ ‫ו ד ד נ י‬
sus tierras -cada uno segun su lenguaje- ‫ל מ ש פ ח י ת ם‬ ‫ל ל שנו‬ ‫א י ש‬ ‫ב א ך ע־ ת ם‬
conforme a sus familias, en sus pueblos, ‫ר<’ ח‬ ‫ןמע‬ ‫♦ ו ו ב נ י ח ח‬nn>i l 3
('Los hijos de Jam: C u s h y Mitzraim, ^ ‫־ י ף־‬ r . AT "'! ‫י ״‬:
Put y Kendan. 7Los hijos de Cush: Seba ! 1 3 9 ^*
y Javild, Sabtd, Raamd y Sabtejd. Los ‫ ר ע מ ה‬. ‫ו ב נ י‬ ‫ו ס ב ת ה ו ר ע מ ה ו ס ב ת כ א‬
hijos de Raama: Sheba y Dedan. ^Y Cush *7‫ר‬ ‫ נ מ‬-‫א ת‬ *7 ‫ש ב א ו ה ל*?* ח ו ב ו ש י ל‬
engendro a Nimrod, que comenzo a ser _ A; ' v J"T , 1‫ ! ־‬. l '1 !‫י‬ JT :
poderoso en la tierra. 9El fue poderoso ^ ^ ‫ט ל׳‬ ‫ל ׳^ ל ׳ ל" ל ל ׳ ! '^ ־‬
para la caza frente al Eterno; por eso se '‫ע ל ־ ב ן‬ ‫ ה‬1‫י ה‬ ‫לפני‬ ‫גבר־עיד‬ ‫היה‬
O N K ELO S

‫ ה מ א ל י ן‬: ‫ ד ו ב נ י יון א ל י ש ה ן ו נ ך ש י ש פ ת י ם ו ד י מ י ם‬: ‫ג ו ב נ י ג ו מ ר א ש כ מ ן ך י פ ת ו ת ו ג ך מ ה‬

‫ ו ו בני ח ם כ ו ש ו מ צ ר י ם‬:‫א ת פ ר ש ו נ ג ו ת ע מ מ י א ב א ך ע ה ו ו ג ב ר ל ל י ש נ י ה לז ר ע ע נ הון ב ע מ מי הון‬
‫ ח ן כ י ש‬:‫ \ ו ב נ י כ ו ש ס ב א י ס ו י ל ה ו ס ב ת ה ן ך ע מ ה ו ס ב ת כ א ו ב נ י ר ע מ ה ש ב א ו ך ךן‬:‫ו פ ו ט ו כ נ ע ן‬
‫ ט ה ו א רזי ה ? ב ר ת ק י ף ל ן ך ם יי ע ל כ ן‬: ‫א ו ל י ד י ת נ מ ר י ד ה ו א ש ר י ל כ< ה ו י ג ב ר ת ק י ף ב א ך ע א‬
RASHJ

‫ל כ( ר ו ד‬ ‫ו מ ט ען‬ ‫ב פיו‬ ‫ב ריו ת‬ ‫של‬ ‫ד ע הו‬ ‫צד‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫על‬ ‫ה עו ל ם‬ ‫בל‬ ‫ל הו רי ד‬ .‫<ח> ל ה י ו ת ג ב ר‬

:‫פ נ י ו‬ ‫על‬ ‫ל ה קני טו‬ ‫מ ת פון‬ .‫ה׳‬ ‫ל גני‬ :‫ב מ ק ו ם‬ .‫צי ד‬ ‫ < ט> ג ב ר‬: ‫ה פ ל ג ה‬ ‫ ר‬1‫ד‬ ‫ב ע צ ת‬ ‫הו א‬ ‫■ ב רו ך‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

8. ‫ ל ח י ו ת ג ב ר‬/ A SER po d e r o so . Se hizo poderoso en el sentido de rebelar a todo el m undo contra

el Santo -b en d ito e s - por m edio del consejo que dio a la generaci6n de la D isp ersi6 n .208

9. ‫ ג ב ר צ י ד‬/P O D E R O S O pa r a l a c a z a . Con las palabras que sali'an de su boca N im rod cazaba las
m entes de los hombres y hacia que errasen para rebelarse contra el O m n ip resen te.209210‫׳‬

‫ ל פ ג י ח׳‬/ f r e n t e a l e t e r n o . Nimrod actuaba conscientem ente para provocar a D ios en Su propia

presen cia .211

2 08. Bereshit Rabd 2 3 :7 . E l v e rs ic u lo lite ra lm e n te h o m b re “ p o d e ro s o ” e n e l se n tid o d e h a c e r q u e la

d ic e q u e N im ro d “comemo [‫ ] ה ס ל‬a se r p o d e ro so en
la ti e r r a ” . L o m ism o q u e e n el v . 6 :1 , la u tiliz a c io n
d e l v e rb o ‫ה ח ל‬ e n e ste c o n te x to im p lic a la id e a d e
“ p r o fa n a r” - e s d e c ir, a t e n t a r - c o n tra la a u to rid a d
d iv in a . E l c o n c e p to a qu i e x p r e sa d o es q u e el h e c h o
d e q u e 61 h a y a sid o el p rim e ro e n se r p o d e ro so e n la
tie r r a im p lic a b a un a c to d e re b e lio n c o n tra D io s ,
p u e s “ fre n te a D io s no c a b e la fu e rz a ” (Gur Arye;
Sifte Jajamim). A l m a rg e n d e la e x p re sio n ‫ ה רו ל‬, el
te rm in o ‫ ג ב ר‬, “ p o d e ro so ” ta m b ie n fu e in te rp re ta d o
p o r R a sh i en el se n tid o d e re b e la rse c o n tr a la
a u to rid a d d iv in a en el v. 6 :4 .
2 0 9 . Bereshit Rabd 3 7 :2 . E n e l v e rs ic u lo a n te rio r la
T o r a y a e sc r ib io q u e N im ro d se h a b ia c o n v e rtid o en
g e n te se r e b e la s e c o n tr a D io s. A q u i se fia la q u e e ra
“ p o d e ro so p a r a la c a z a ” c o n el p r o p 6 s ito d e e n fa tiz a r
q u e su p o d e r so b r e la g e n te n o e s ta b a b a sa d o e n la
fu e rz a f is ic a n i e n la c o e rc io n , sin o e n su c a p a c id a d
p a ra c a p tu ra r su s m e n te s m e d ia n te id e a s e n g a fio sas
y e stra ta g e m a s (Beer baSade).
210. L a p a la b r a ‫ צ י ד‬- q u e lite r a lm e n te sig n if ic a c a z a
o p r e s a - tie n e a q u i el m ism o s e n tid o d e “ c a z a r ”
id e o lo g ic a m e n te m e d ia n te p a la b r a s d e m a g o g ic a s
q u e e n el v . 2 5 :2 7 , a p r o p o sito d el tip o d e c a z a q u e
re a liz a b a E sa v .
2 1 1 . D io s se h a lla e n to d a s p a rte s , p o r 10 q u e e n
re a lid a d d o n d e q u ie ra q u e u n a p e r s o n a se e n c u e n tre ,
sie m p re s e h a lla “ fre n te al E te r n o ” . P o r ello , e sta
1 0 :1 0 -1 3 — ‫ י ־ י ג‬:< ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 124

dice: “Como Nimrod, poderoso para ‫לפני‬ ‫ציד‬ ‫גבוד‬ ‫מ מ ר י ד‬ ‫י א מ ר‬

la caza frente al Eterno. ” 10El ' }‫מ מ ל כ ת‬ ‫רא שית‬. ‫ותהי‬ ’‫י‬ : ‫ ה‬1‫< ה‬
principio de su reinado fu e Babel ‫וכלנה ’ ב א ר ץ‬ ‫ו א כ ד‬ ‫ן א ך ך‬ ‫ב ב ל‬
y Erej, Acad, y Jalne, en tierra
‫יצא‬ ’ ‫ה ה ו א‬ ‫מ ך ה א ך ץ‬ ‫’ " א‬: ‫ ר‬#‫ש נ‬
de Shinar. u De esa tierra salio
‫ואת״רחיבית‬ ‫את־נינוה‬ '‫!!• ב ן‬ ‫א ש ו ר‬
Ashur, y edified a Ninve, a
‫בין‬ ‫ן א ת ־ ך סן‬ V :‫ו א ת ־ כ ל ח‬ ‫; נ י ר‬.
Rejobot-Ir y a Kalaj, n y Resen
entre Ninve y Kalaj, que es la gran :‫ה ג ד י ל ה‬
‫״‬ : ‫־‬
‫הו א ’ ה עיר‬ | ‫ ׳‬T ‫•• י‬
‫כ ל ח‬ ‫־‬ AT
‫ובין‬
I JJ.
‫נינוה‬‫ י ״‬, P

ciudad. 13 Y Mitzraim engendro a los ‫ו א ת־‬ ‫א ת־ לו די ם‬ ‫ילד‬ ‫ומצרים‬ ‫יג‬

ludim, anamim, lehabim,naftujim, :‫ו א ת ־ נ פ ת ח י ם‬ v “ \ •1
‫ו א ת ־ ל ה ב י ם‬
‫ ן‬V. ‫׳‬ r i v :
'‫ענמים‬
‫• ע‬ t .

0 n k 8 l 6 s

‫ י א מ ן א ת ג א‬:‫ י ו ה ו ה רי ש מ ל כ ו ת י ה ב ב ל ו א ך ן ז ן א כ ד ו כ ל נ ה ב א ת ג א ך ב ב ל‬:‫י^נ א מ ר כ נ מ ר ד ? ב ר ת ק י ף נ ן ך ם יי‬

‫ י ב ו י ת ך ס ן ב י ן נ י נ ו ה‬:‫( צ ״ א עי צ ה! מי הי א נ פ ק א ת ו ר א ה ו ב נ א י ת נ י נ ו ח וי ת ך חי בי ת <נ ״ א ר חו בי! ? ן ך ת א ןי ת כ ל ח‬
:‫ י ג ו מ צ ר א י » ״ א ו מ צ רי ם! א ו ל י ד י ת ל ו ד א י ןי ת ע נ מ א י מ ת ל מ ב י א י ן י ת נ פ תו חי אי‬:‫ו ב י ן כ ל ח ה י א ק ך ת א י ך ב ת א‬
RASHI

‫ל בנו ת‬ ‫ב מ קו ם‬ ‫לנ כי רו ד ר מ ר ך ךין‬ ‫שו^ עין‬ ‫ב עזו ת‬ ‫מי ־ שי ע‬ ‫א ד ם‬ ‫כ ל‬ ‫על‬ .‫י א מ ר‬ ‫פן‬ ‫על‬

‫הי א‬ .‫ה ג ד י ל ה‬ ‫ ה עי ר‬m :‫מ ת ו כ ם‬ ‫ י צ א‬,‫ה מ ג ד ל‬ ,‫ב ו‬ ‫ו מ ת כון ל מ רו ד‬ ‫ך בונו‬ ‫יו ד ע‬ ‫פני ם‬
‫ל ה‬T ‫•ג ד ו‬ ‫• ׳ע י ר‬ ‫ ת ה‬T‫י‬I ‫ה‬T ‫נ "ו ה‬I ‫ו ־נ י‬8 ‫־‬
‫ר‬VI ‫מ‬v ‫א‬1• ‫ ש נ‬,‫<<א> • מ« ן ♦נ י ןנ ״ו ה ׳‬ :‫•צ י ד‬ -
‫ג •ב ו ר‬ ‫מ ר ו ד‬: ‫כ •נ‬: ‫ז ה‬V
:‫י א מ ר‬ ‫־‬ T *•

‫ ש פ נ י ל ז ם‬.‫ ל ה ב י ט‬m :>‫ג‬:‫ג‬ ‫(יונ ה‬ ‫ל א לוזי ם‬ ‫בניו‬ ‫א ת‬ ‫א שו ר‬ ‫ש ך א ה‬ ‫פיון‬ .‫ה א י ץ‬

------------------------------------------------ TRADUCC16N D E H A S I II

‫ ן י א מ ר‬3 ‫ _ ע ל‬/ POR ESO SE DICE. Sobre todo hom bre que haga el mal con soberbia insolente, que
reconoce a su A m o ,212 pero que aun as! deliberam ente se rebela contra £1, se dird: “ Este es
com o N im rod, hombre poderoso para la caza.213‫״‬
11. ‫ה א ר ץ‬ ‫ מ ן‬/ DE ESA TIERRA. H abiendo visto Ashur que sus hijos escuchaban a N im rod y se
rebelaban contra el O m nipresente al construir la Torre de Babel, sali6 de entre e llo s.214
12. ‫ה ג ד ל ה‬ ‫ ה ע י ר‬/ l a GRAN CIUDAD. E sto se refiere a Ninv6 [Nfnive], puesto que en otro lugar la
Escritura declara con respecto a ella: “Y Ninv6 era una gran ciudad para D ios.” 215
1 3 . ‫ ל ה ג י ם‬/ l e h a b i m . 216 Recibieron este nombre en alusi6n al hecho de que el aspecto de sus rostros

e x p r e s i6 n d e b e s e r e n te n d id a c o m o u n a d e s c rip c i6 n e sp a n o l. E l g e n tilic io s in g u la r e n h e b r e o se fo rm a
d e la a c titu d re b e ld e d e N im r o d (Sifte Jajamim). c o lo c a n d o la le tra ‫י‬ al fin a l del n o m b re (p o r
e jem p lo , ‫ ? נן ג ני‬, d e riv a d o d e ‫ ב מ ג ן‬, K e n a a n ) . P a ra
2 1 2 . E s d e c ir , q u e r e c o n o c e la a u to rid a d d e D io s.
p re se rv a r la sim ilitu d fo n e tic a e n e s p a n o l ta m b ie n
2 1 3 . Torat Kohanim, Bejukotai 2 :2 . c o lo c a re m o s la le tra “ i” al fin a l del n o m b re:
2 1 4 . Bereshit Raba 3 7 :4 . “ k e n a a n i” , u sa n z a q u e tam b i& i e x is te e n e sp a n o l. Su
p lural 10 tra n slite ra re m o s d el h e b re o : “ k e n a a n im ” .
2 1 5 . Yona 3 :3 . E s te v e r s ic u lo e s u n ta n to a m b ig u o :
E s te c rite rio p e rm itira q u e ta n to e n h e b r e o c o m o en
n o re s u lta c la ro si e s R e s e n 0 N in v e la q u e es
e sp a n o l to d o s lo s g e n tilic io s sig a n el m is m o p a tro n .
d e f in id a co m o “ la g ra n c iu d a d ” . E s g r a c ia s al
E sto se a p lic a r a en to d o s lo s c a s o s , sa lv o e n el de
v e r s ic u lo e n e l lib ro d e Yona 3:3 q u e se a c la r a q u e
‫י ש ו ־ א לי‬, que tra d u c ire m o s por “ is ra e lita ” e
la T o r a a lu d e a q u i a N in v e (Mizraji).
“ isra e lita s” , p a ra d ife re n c ia rlo d e “ is r a e li” , n o m b re
2 1 6 . C o m o se se n a lo e n la I n tr o d u c tio n , p a r a los m u y u su al q u e a c tu a lm e n te e s a p lic a d o al c iu d a d a n o
g e n tilic io s s e h a a d o p ta d o u n c rite rio n u e v o e n d e l m o d e rn o E sta d o d e Isra el.
 125 / B E R E S H IT — PA R A SH A T N 6 A J 1 0 :1 4 - 1 9 — ‫ י ר ־ י ט‬:<

14patrusim y caslujim, de donde salieron ‫א^ ר‬ ‫ו א ת ״ כ ס ל ח י ם‬ □ ‫ו א ת ״ פ ת ר ס י‬ ‫יד‬

los peiishtim y los caftorim. 15Kendan :‫ו א ת ־ כ פ ת י ר י ם‬
‫|י‬ i “ ‫י‬.‫י‬ !
‫פ ל ש ת י ם‬ V :
‫מ ש ם‬ ‫־‬ !
‫יצאו‬‫ז ע‬ ‫־‬ ‫ע‬

engendro a Tzidon, su primogenito, y a ‫בכרו‬ ]‫א ת ״ צי ך‬ ‫ילד‬ | ^3‫ו כ‬ ‫טו‬ D

jet! u y ai yebusi, ai emori, ai guirgashi, ‫ טז ו א ת ״ ה י ב ו ס י ו א ת ״ ה א מ י ר י‬: ‫ו א ת ־ ח ת‬
17ai jivi, ai arki, ai sinl, 18ai arvadt, ai
‫* ׳‬
‫ו א ת ־‬ v :
‫ואת״החוי‬
J■ • r v :
‫יז‬ :‫ה ג ר ג ש י‬
r T : ‫״‬ ‫־‬
‫ו א ת‬ v ‫ן‬

tzemari y al jamati; despues se ‫ו א ת ״ ה א ת ד י‬ ‫יח‬ :‫ו א ת ״ ה סיני‬ ‫ה^ ר ל ן י‬

bifurcaron 1as ‫׳‬famiHas del kenaani. 19 y ‫ו א ת ״ ה ח מ ת י ו א ח ר נפצו‬ ‫ו א ת“ ה צ מ ך י‬
el limite del kenaani era desde Tzidon ‫ג בו ל‬ ‫וי הי‬ ‫יט‬ :‫ה כנ עני‬ ‫מ ש פ ח ו ת‬
‫״‬ !* :!‫־‬ - : • : >_ \ I- ‫י‬ ‫■י‬ : : •

llegando a Guerar, hasta Aza, llegando ‫ ־‬1${ ‫ב א כ ה‬ ‫מצידן‬ ‫הכנעני‬

hasta Sedom y Amord, y Admd y ‫ו א ד מ ה‬ ‫ו ע מ ר ה‬ ‫ס ך מ ה‬ ‫ב א כ ה‬ ‫עזיה‬
o nk e l 6s
:‫ טו ו כנ ען א ו ל י ד י ת צי דון ב כ ר י ה וי ת ח ת‬:‫י ד וי ת פ ת ר ו ס א י וי ת כ ס ל ו ח א י די נ פ ק ו מ ת ט ן פ ל ש ת א י וי ת ק פו ט לן אי‬
‫ ו י ת צ מ ר א י ו י ת ח מ ת א י‬t ‫ י ח ו י ת א ר ו ד א י‬: ‫ ר ק א י ו י ת א נ ת ו ס א י‬V‫ י ז ו י ת ה ו א י ו י ת 'ע‬:‫ו י ת י ב ו ס א י ו י ת א מ ו ר א י ו י ת ג ר ג(!\ אי‬1 ‫נ ח‬
T T “I T I ,‘ T T J T " T T I ‫־‬ T ! •• T I " T J ‫״‬ ‫׳‬T I S ‫״‬ T ! •• T T ! • T I •• T VI T! T ! T i '

‫ י ט ו ה ו ה ת ח ו ם כ נ ע נ א י מ צ י ד ו ן מ ט י ל ג ך ר ע ד ע ז ה מ ט י ל ס ד ו ם ו ע מ ו ך ה ן א ך מ ה‬: ‫ו ב ת ר כ ן א ת ב ד ר ו ז ך^ י ת כ נ ע נ א י‬
--------------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ----------------------------------------------------------------------------------------

‫ מ א ל ה נ פ ו צ ו‬.‫ <יח> ו א ר ו ר צ פ צו‬: ‫מ ה ם פ ל ש ת י ם‬ ‫מ צ או‬ ‫ <«ד> ו א ת פ ת ך ס י ם ו א ת פ ס < ח י ם א ש ר‬: ‫ל ל ה ב‬ ‫דו מי ם‬

‫כל‬ .‫א ר צ ו‬ ‫סו ף‬ . ‫ <<ט> ג ב ו ל ה פ נ ו נ י‬: ‫ה ר ב ה‬ ‫מ ש פ חו ת‬ ‫ש היו פ ת רו סי ם‬ , ‫ מ ש נ י ה ם י צ א ו‬.‫י צ א ו מ ש ם ? ל ש ת י ם‬
.‫ד ב ר‬ ‫ש ם‬ .‫ב א פ ה‬ :‫ן ל ן צ ה‬ ‫סו ף‬ ‫ל שון‬ ‫ג בו ל‬ ‫ל א לו‬ ‫א לו‬ ‫מ ש כ ב נ שו תי ה ם‬ ‫מ ח לי פיו‬ ‫ו כ ס לוןוי ם‬

-------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE R A S H I
era sem ejante al de la flam a ]‫[ ל ה ב‬. 217
1 4 .‫ ו א ת פ ת ך ס י ם ו א ת נ ס ל ח י ם א ש ר י צ א ו מ ש ם פ ל ש ת י ם‬/ p a t r u s i m y c a s l u j i m , d e d o n d e s a l i e r o n
l o s p e l i s h t i m . D e am bos p u e b lo s salieron lo s p e iis h tim [filis te o s ], pues los patrusim y los
caslujim intercam biaban a sus m ujeres entre ellos para tener relaciones sexuales con e lla s , y de
tales u n io n e s p r o m is c u a s salieron los peiishtim . 218
18 . ‫ ו א ח ר נ פ צ ו‬/ d e spu e s se b if u r c a r o n . Quiere decir: de estos pueblos ya constituidos se
bifurcaron m uchas fam ilias mds. 219
1 9 . ‫ ג ב ו ל ה פ ני ג ני‬/ EL l i m i t e d e l k e n a a n i. E s d e c ir, el f i n de su territorio. C ualquier in s ta n c ia e n

que aparezca el vocablo ‫ ג ב ו ל‬, siempre significa fin 0 extrem a ,

‫ ב א פ ה‬/ LLEGANDO. Esta palabra es un sustantivo.220 Pero a m i me parece que el termino ‫ ב א כ ה‬sf

217. E n e s ta p a ra sh a la T o ra e n u n c ia m uchos d o n d e sa lie ro n lo s p e iis h tim ” (Najalat Yaacob).

n o m b r e s d e p u e b lo s a n tig u o s. A h o ra b ie n , R a sh i 2 19. L a fra se ‫ה כ נ ע נ י‬ ‫מ ש פ חו ת‬ ‫ ו א ח ר נ פ צ ו‬n o q u ie r e
so la m e n te e x p lic a a q u e llo s n om b re s c u y o o rig en d e c ir q u e la s “ fa m ilia s” (c la n e s , tr ib u s) k e n a a n im s e
e tim o lo g ic o e s h e b re o , y p o r eso e x p lic o e ste (Sifte d isp e rsa ro n p o r to d a la tie rra , p u e s c o m o se in d ic a
Jajamim; Baer Heteb). e n el v. 1 0 :1 9 lo s k e n a a n im h a b ita ro n d e n tr o d e
218. Bereshit Rabd 37:5. Si lo s p e iish tim [filiste o s] lim ite s te rrito ria le s b ie n d e fin id o s . Q u ie re d e c ir q u e
s o la m e n te h u b ie ra n d e sc e n d id o del p u e b lo de e sta s f a m ilia s k e n a a n im ya m e n c io n a d a s se

m e n c io n a d o en se g u n d o lu g a r - l o s c a s lu jim -, la b ifu rc a ro n o tr a s m a s (Gur Arye).

T o ra h u b ie ra fo rm u la d o la fra se d e o tro m odo: 220. R a sh i q u ie re e n f a tiz a r q u e n o se tr a ta d e u n

‫ה פ ל ש תי ם‬ ‫א ת‬ ‫; ל דו‬ ‫ן כ ס לו חי ם‬, “y lo s c a slu jim v e rb o co n su f ijo p r o n o m in a l d e la s e g u n d a p e r s o n a
e n g e n d r a r o n a los p e iis h tim ”, en v e z d e d e c ir “ de d e l sin g u la r (“ c u a n d o lle g u e s” ). A l d e c ir q u e s e tr a ta
1 0 :2 0 -2 1 — ‫ כ ־ כ א‬:‫י‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 126

Tzeboim, hasta Lasha. 20Estos son los ‫ח ם‬ ‫בנ\ ״‬ ‫א ל ה‬ ‫כ‬ □ ‫ו צ בי‬

hijos de Jam segun sus familias, por sus . ' .... . . .
lenguas, en sus tierras y en sus pueblos. ‫ל ל ש נ ת ם ל מ ש פ ח ת ם‬
21A Shem tambien le nacieron hijos -e l ‫ס‬ *‫ א ב ג ו י י ה ם‬:‫ן ל ^ ם < ^ ף { □ ־ ך ;ן‬ ‫כא‬
fu e ancestro de toda la gente de la otra h "■‫ • ־ ׳'־‬J" ! ‫! ' ״‬
ribera-, el hermano de Yefet, el mayor.: ‫ י פ ת‬. ‫א ח י‬ ‫כ ל ״ ב נ י ״^ ב ר‬ '‫הגךויל א בי‬
‫י‬ 0 n k e l6 s

:‫ כ א ל י ן ב נ י ח ם ל ז ך ^ ת ה ז י ן ל ל י ע י כ ת רן ב א ך ע ת ה ו ן ב ע מ מ י ה ו ן‬:‫ו צ ב ו י ם ע ד ל ש ע‬
‫ך ב א‬ ‫ןי פ ת‬ ‫א חו הי‬ ‫ע ב ר‬ ‫ב ני‬ ‫ך בל‬ ‫א בו הון‬ ‫הו א‬ ‫א ף‬ ‫א תי לי ד‬ ‫כ א ו ל ש ם‬:

R A S I lf :

‫א ח ר ה ט ב ו ל ( ל ק מן‬ ‫ש נ ה ו ג ו׳( ץ נ ת י ם‬ ‫מ א ת‬ ‫ש ם בן‬ ‫ מ ג י ע ע ד‬m ‫ ג ב ו ל‬:‫ן לי נ ן א ה ב א ד ם ה א ו מ ר ל ח ב רו‬

‫שנ ה הי ה‬ ‫ש ה רי בן ת ״ ק‬ . ‫ ה ל י א ו מ ר י פ ת ה ג ד ו ל‬1‫י‬:‫י א‬ ‫ א ף‬.‫ <ב> ל ל שני ת ם ב א ר צ י ת ם‬: ‫א ש ר ת ב י א ל מ ק ו י ם פ ל ו נ י‬
‫ש ש‬ ‫ב שנ ת‬ ‫הי ה‬ ‫ ן ה מ ב ו ל‬,‫ל ה ו ל י ד‬ ‫כ ש ה ת חי ל‬ ‫ני ס‬ :‫ כ ל ם ב נ י ח ם ה ם‬,‫ע ל פ י ש נ ח ל ק ו ל ל ש ו נ ו ת ו א ר צ ו ת‬
‫ש ה ג דו ל ב בניו הי ה בן מ א ה‬ ‫ נ מ צ א‬.‫מ א ו ת ש נ ה ל נ י ח‬ .‫ א ח י י פ ת ה ג דוי ל‬:‫ ה י ה ש ם‬, ‫ ה נ ה ר‬.‫( פ א) א ב י ב ל ב נ י ע ב ר‬
:‫ש נ ת י ם א ח ר ה מ ב ו ל‬ ‫ ן ש ם ל א ה ג י ע ל מ א ה ע ד‬,‫ש נ ה‬ ‫ כ ש ה ו א אוי מ ר‬,‫ש ם‬ ‫א ם‬ ‫א ם י פ ת ה ג דו ל‬ ‫א י נ י יו ד ע‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

quiere decir “llegues”. 221 En este caso, la expresi6n serfa sem ejante a com o un hom bre dice a su
com paiiero: “ E ste 11'mite continua h a sta cuando llegues a tal sitio.”

20. ‫ ל ל שני ח צ ם ב א ר צ ת ם‬/ PO R SUS l e n g u a s , e n SUS t i e r r a s . Aunque fueron divididos en diversas

lenguas y paises, to dos estos son descendientes de Jam .222

21. ‫ א ב י פ ל ב נ י ע ב ר‬/ E L a n c e s t r o d e t o d a s l a s g e n t e s d e l a o t r a r ib e r a . D el rfo, era Shem .223

‫ א ח י י פ ת ה ג ד ו ל‬/ EL i i e r m a n o d e y e f e t , e l m a y o r . De la construcci6n sintactica en hebreo de esta

frase no puedo determ inar con certeza si Y efet era el m ayor o Shem. Pero puesto que mas adelante
la Tor& declara que “ Shem tenfa cien anos... dos aflos despues del D iluvio”, 224 hay que decir
entonces que Y 6fet era el m ayor. Pues N6aj tenfa quinientos anos de edad cuando com enz6 a
procrear, y el diluvio ocurrio en el afio seiscientos de N6aj. Resulta asi que el m ayor de sus hijos
tenia cien anos en el momento del Diluvio, y Shem unicam ente alcanz6 los cien afios de edad dos
anos despues del d ilu v io .223

d e u n s u sta n tiv o , q u ie re d e c i r q u e h a y q u e e n te n d e r lo Arye).

e n el se n tid o d e “ tu lle g a d a ” {Sefer haZikaron).
2 21. A d e m a s d e p r e s e n ta r la p rim e ra e x p lic a c i 6 n,
R a sh f o fr e c e a q u f su 0 p in i 6 n d e q u e sf s e tr a ta d e un
v e rb o c o n su fijo d e s e g u n d a p e rs o n a d el sin g u la r. L a
te r m in a c i 6 n ‫ כ ה‬e s id e n tic a e n sig n ific a d o a l su fijo
p ro n o m in a l d e la s e g u n d a p e rs o n a l d e l s in g u la r ‫ ך‬. L a
‫ ה‬fin a l n o c u m p le n in g u n a fu n c io n g r a m a tic a l ( Gur
Arye).
2 2 2 . A m e n o s q u e se e n tie n d a la fra s e “ se g u n su s
fa m ilia s , p o r su s le n g u a s, e n su s tie rra s ” c o m o
e n fa tiz a n d o q u e a p e s a r d e la d iv e rsid a d d e fa m ilia s
(c la n e s , trib u s ) le n g u a s y te rrito rio s , to d o s e sto s so n
223. L a p a la b ra ‫ ע ב ר‬n o a lu d e a q u f al n o m b re d e u n
h om b re , sin o q u e e s u n a d e s ig n a c i 6 n geogr& fica,
sie n d o u n a a b r e v ia c i 6 n d e la f r a s e ‫ ע ב ר ה נ ה ר‬, el otro
lado del rio, re firie n d o s e a l rfo P e r a t [E u fra te s] en
la reg i 6 n q u e e n e s p a n o l se lla m a M e so p o ta m ia L a
fra se n o sig n ific a q u e S h e m e r a “ e l a n c e str o d e to d o s
los d e sc e n d ie n te s d e E b e r” , y a q u e ta m b ie n e ra
a n ce stro d e su s d e m a s d e s c e n d ie n te s . A sf, p u e s, la
fra se sig n ific a q u e e r a e l a n c e s tr o d e to d o s lo s q u e
v ivfan a l o tro la d o d e e s te rfo ( Sifte Jajamim;
Mizraji).
2 2 4. V e r infra, v . 11:10.

d e s c e n d ie n te s d e J a m , s e r f a in n e c e s a rio d e c ir la (Gur 2 2 5 . Bereshit Raba 3 7 :7 .

 127 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 1 0 :2 2 -2 5 — ‫ כ ב ־ כ ה‬: ♦

22Los hijos de Shem fueron Elam, Ashur, ‫ש ם‬ ‫עי ל ם ו א שו ר ו א ר פ כ ש ד כ ב בני‬

Arpajshad L u d y A r a m ‫ ״‬Y lo s hijos de : ‫ ' א ר ם ־ ^ ־ ו ל ו ד ' ו א ר ם‬, !‫ ב נ‬, "( ‫' כ‬
Aram: Utz, Jul, Gueter y Mash. 24Y ^ l " '‫י‬ J:
Arpajshad engendro a Shelaj, y Shelaj ^.‫א ל פ כ ש ד ילל א ג ת ר ומ ש‬
engendro a Eber. 25 Y a Eber le nacieron ‫ ב ה ו ל ע ב ר ש ל ח ו ש ל ח‬: ‫י ל ד א ת ־ ע ב ר‬
dos hijos; el nombre de uno era Peleg,‫י ל* ד ש נ י ב נ י ם ש ם ה א ו ז ד פ ל י ג פ י‬
porque en sus dias fu e dividida la <‫י‬ ‫־‬ ‫ !! ■••־ •־־‬: a- a• ‫ •י‬j- : ^ v-
tierra; y el nombre de su hermano era ‫א ל ) י ו‬ ‫ו ש ם‬ ^‫ה א ר‬ i"IJ‫נ פ ל‬ ‫בי מיו‬
ONKELOS

‫(׳\ ״ל ח‬- ‫ל ח {ו‬- \T‫ל י ד ךי ת (׳‬. ‫ כ ־^ ד א ו‬1 ‫ ר ־ פ‬1‫ ו ־ א‬J‫ כ ל‬:\‫מ(׳‬1 ‫ת ר ו ־‬v ‫ג‬v ‫ו ח ו ל ןו‬j ‫ ו י ץ‬r‫ ר ם ע‬t ‫מ ו ןב * ינ י ו ־א‬ : ‫ר ם‬r -‫א‬t ‫ו‬- ‫ו ל ו ד‬1 ‫א ןר פ־ כן (׳ ־\ ד‬- ‫ \ ו ר !ו‬5! ‫ו ־א‬: ‫ע י דל ם‬r- ‫כ ב ן •ב •נ י (׳ \ ם‬
‫א חו הי י ק טן‬ ‫ ץו ם‬£‫א ו ־ ע א ןי‬ ‫א ת פ לי ג ת‬ ‫ביו מו הי‬ ‫א רי‬ ‫פ לג‬ ‫ס ד‬ ‫שו ם‬ ‫ב ניו‬ ‫ה ריו‬ ‫או ני לי דו‬ ‫ו ל ע ב ר‬ ‫ כ ה‬:‫ א ו ל י ד י ת ע ב ר‬:

RA SH I

‫א ח י ו צ 'ע י ר‬
t • ‫ז‬
‫ ה ר י י ק ט ן‬1 ,‫ש א ם ת י א מ ר ב ת ח ל ת י מ י ו‬
‫ ״‬t ' ‫ ן‬t ••‫־‬ ‫׳‬ ‫ז‬ T ‫־‬ • ‫ן‬ • ‫־‬ • v
‫א ת‬ v
‫ב ד ו‬1 ‫ש א ל ו \ ש נ י ה ם כ‬
• v ‫״‬ •• v
,‫ח ם‬
‫׳‬ ‫ז‬
‫א חי‬
• ‫ן־‬
‫ ו ל א‬.‫א ח י י פ ת‬
j » v 1‫י ־‬

‫ל כן‬
‫ ׳‬I .. T
‫קו ד ם‬ ... I
‫מ ש פ חו ת‬ T ! •
‫כ מ ה‬ T ‫־‬
‫ו הו לי ד‬ • I
,‫מ מ נ ו‬
‫׳‬ V •
‫ה ל שונו ת‬ J ‫־‬
‫ נ ת ב ל ב ל ו‬. ‫ ל ג ה‬I‫ פ‬I‫ ( ב ״) נ‬: ‫ה ה ב ז ה ו‬
J S ‫־־‬ J • T • T • V }
‫ א בי ה ם‬,
V • ‫ג־‬

‫ ו א ח ר כ ך ו י ה י‬.1‫ש נ א מ ר ו י ע ן ט ן י ל ד ן ג ו; ( פ ס ו ק כ ו‬ ‫ ל מ ך נ ו‬.‫ה ע ו ל ם‬ ‫ב כ ל‬ ‫ה ב ק^ ה ונ ת פ ל גו‬ ‫מן‬ ‫ןנ פו צו‬

‫ב א מ צ ע‬ ‫תי א מ ר‬ ‫ ו א ם‬.1‫ א‬:‫ה א ר ץ ו ג ו׳ ( ל ק מ ן י א‬ ‫כל‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ‫בנו‬ ‫ש ם‬ ‫ש קו ־ א‬ ,‫נ ב י א‬ ‫ע ב ר‬ ‫ש הי ה‬
‫ה א‬ .‫א ל א ל פ ר ש‬ ‫ל ס תו ם‬ ‫ה כ תו ב‬ ‫ב א‬ ‫ל א‬ ,‫י מ י ו‬ .‫ש ב ס ו ף { מ י ו נ ת פ ל ג ו‬ ‫עו ל ם‬ ‫ב ס ך ר‬ ‫ ו ש נ י נ ו‬.‫ה ג ג ת י ר‬

TRADUCC16N DE RASIII :
*‫א ח י י פ ו‬ / HERMANO d e YEFET. P e r o , £ a c a s o S h e m no e ra ta m b ie n h e rm a n o d e J a m ? 226 L a
r e s p u e s t a e s q u e e s t o s d o s h i j o s s u y o s - S h e m y Y e f e t - h o n r a r o n a s u p a d r e , m i e n t r a s q u e d s te
- J a m - 10 h u m i l l o . 227

25. ‫ נ פ ל ג י׳‬/ f u e DIVIDIDA. L a t i e r r a “ f u e d i v id id a ” e n e l s e n tid o d e q u e l a s l e n g u a s d e lo s h o m b r e s

f u e r o n c o n f u n d i d a s y e s to s s e d i s p e r s a r o n d e l v a l l e , d i v i d i e n d o s e p o r t o d o e l m u n d o . D e a q u i
a p r e n d e m o s q u e E b e r e r a p r o f e t a , p u e s l l a m 6 e l n o m b r e d e s u h i j o [‫ ] פ ל ג‬e n a l u s i o n a u n s u c e s o
q u e o c u r r ir ia e n e l f u t u r o . 228 Y e n la o b r a d e c r o n o lo g f a b f b l i c a S d d e r O la m 229 a p r e n d e m o s
q u e f u e a l f i n a l d e lo s d i a s d e P e l e g q u e s e d i s p e r s a r o n . P u e s s i d i c e s q u e f u e a l p r i n c i p i o
de s u s d ia s , eso n o p o d ria se r, y a q u e su h e rm a n o Y o k t& n - q u e e ra m is jo v e n que e l-
p r o c r e 6 v a r i a s f a m i l i a s a n t e s d e e s t e s u c e s o , c o m o s e d e c l a r a : “ Y Y o k t i n e n g e n d r o , e t c . ” 230
y s o lo d e s p u £ s e s ta e s c r i t o q u e “ to d a la tie rra te n f a u n a s o la le n g u a ...” 231 Y si d ic e s q u e
s u c e d i 6 a la m i t a d d e s u s d i a s , 232 e llo ta m p o c o p o d r f a se r, y a q u e e l v e r s i c u l o n o v i e n e p a r a
o c u l t a r lo s d a to s n e c e s a r io s p a r a s u c o m p r e n s io n , s i n o a e x p l i c a r . P o r 10 t a n t o , d e e s te v e r s f c u lo

2 2 6 . E n to n c e s, i,p o r que la T o ra 10 d e fin e le n g u a s fu e n a r r a d a d e s p u e s d e q u e Y o k ta n tu v o

e sp e c ific a m e n te c o m o “ h e rm a n o d e Y e fe t” ? h ijo s, ello im p lic a q u e o c u r r io d e s p u e s. E n ta l c a so ,
2 2 7 . A sf, p u e s, la ra z o n p o r la q u e la T o ra d ic e q u e no se Poc*r *a d e c ir que la d iv is io n o c u rrio al
Y e fe t e ra “ h e rm a n o ” d e S h e m , e ra p a ra e n fa tiz a r p rin c ip io d e la v id a d e P e le g , y a q u e e ste e r a m a y o r
q u e a m b o s p o sefan la c a ra c te rfstic a en c o m u n d e 9 u e Y o ktan .
h a b e r h o n ra d o a su p a d re . 2 3 2 . Bereshit Raba 3 7 :7 . E n c u y o c a so n o se p o d ria
2 2 8 . E l n o m b re ‫ פ ל ג‬se d e riv a d e la m ism a r a iz q u e c o n c lu ir <lu e E b e r e r a p ro fe ta , p u e s s e p o d ria h a b e r
el v e r b o ‫ נ פ ל ג ה‬, “ fu e d iv id id a ” . su p u e sto q u e al n a c e r le d io o tro n o m b re y so lo
tie m p o d e sp u e s , c u a n d o o c u rrio la d iv isio n d e la s
2 2 9 . Seder Olam, cap i'tu lo 1.
le n g u a s - a la m ita d d e su v i d a - le c a m b io e l n o m b re
22 33 00 .. Infra, v.
v. 26.
2 6. a P e le g , p re c is a m e n te p a ra a lu d ir a ese
2 3 1. Infra, v. 11:1. P u e s to q u e la d iv isio n d e la s a c o n te c im ie n to {Mizraji).
1 0 :2 6 -3 2 — ‫ כ ו ־ ל ב‬:< ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬/ 128

Yoktan. 26 Y Yoktan engendro aAlmodad, ‫א ת ־ א ל מ ו ד ד‬ ‫יילד־‬ ‫ויקטן‬ » :‫י ק ט ן‬

*. I IT I i T T : “ V - T * JT I : T ;

Shelef, Jatzarmavet, Yeraj, 27Hadoram, :‫ו א ת ־ י ר ח‬ ‫ ח צ ר מו ת‬-‫ו א ת‬ ‫ו א ת ־ ש ל ף‬

I T V J V V .T I J V : IV AT V :

Uzal, Dicla, 2sObal, Abimael, Sheba;

: ‫ ה‬it‫ ל‬f‫ א ת ־* ד ןק‬v‫ ו‬: ‫ ל‬cr
‫ א ת ־ א ח‬v‫ ו‬: ‫ר ם‬jt‫ ־ה ד ז‬v‫ א ת ־‬1‫ ו‬1 ‫מ‬
29Oflr, Javila y Yobab; todos estos
­‫ו א ת‬ ‫ א ב י מ א ל‬-‫ו א ת‬ ‫ו א ת־ עו ב ל‬ ‫כח‬
fueron hijos de Yoktan. 30 Y su lugar de V : ‫י‬." T 1• “ I V : JX r V ?

asentamiento fu e desde Mesha, llegando ‫ו א ת־ חויל ה‬

*w T • - ‫ז‬ v :
‫ או פ ר‬-‫ו א ת‬
->• v :
‫כט‬ :‫ש ב א‬ rr :

a Sefar, la montana del oriente. 31Estos ‫ ל וי הי‬:‫פ ל ־ א ל ה ב נ י י ק ט ן‬

» ‫'׳‬ : “ I •T * J T J " • V V T
‫ו א ת־יובב‬ AT V :

son los hijos de Shem por sus familias, ‫ה ר‬ ‫ס פ ר ה‬ ‫ביאכה‬ ‫מ מ ש א‬ ‫מו ש ב ם‬

•* ,, ‫׳‬ TV T ‫ן‬ JT - ‫ן‬ AT I ‫״״‬ ‫י‬ ^ .T T I

segun sus lenguas, en sus tierras y en sus ‫ל מ ש פ ח׳ ת ם‬ ‫ב נ י ־^ ם‬ ‫א ל ה‬ ‫ ל א‬:‫ה ק ן ך ם‬

pueblos. 32Estas son las familias de los
‫א ל ה‬ ‫ ל ב‬:‫ל ג ו י ה ם‬ ‫ב א ר צי ת ם‬ ‫לל שני ת ם‬
hijos de Noaj segun sus generaciones, en v j •• 1v •‫י‬ 1 ‫ן‬ o r ; - : Q t 1 j •

‫בגויהם‬ ‫ל תול ד־ ת ם‬ ‫בני״גי ח‬ ‫מ ש פ ח׳ ת‬

sus pueblos. Y de estos se dispersaron a v ‫ ״‬v t : 1 ‫ן‬ 1 : ‫•־‬ ‫ע‬ : s i t •

los pueblos en la tierra despues del ‫א ח ר‬ ‫־ ע‬ ‫־‬

‫ב א ר ץ‬
I w r T
‫הגוי ם‬
‫• ע‬ -
‫ ד ו‬s‫נ פ ר‬ : 5 •
‫ו מ א ל ה‬
. . . . . . .

Diluvio. ‫פ‬ :‫ה מ בו ל‬

ONKElAS
‫ כ ח ן ן ת‬:‫ מ ן י ת ו ז ד ח ־ ם ן י ת א ו ז ל ן י ת ף ל ן ל ה‬: ‫מ ן י ק ט ו א ו ל י ד י ת א ל מ ח ־ ד ן < ת ש ל ף ו י ת ס צ ו ־ מ ו ת ן י ת י ר ח‬
‫ ן‬1‫ ת ב נ ה‬1‫ ל ו ה ו ו ז מ‬: ‫ כ ט ו י ת א ו פ ר ן י ת ח ו י ל ה ן י ת י ו ב ב כ ל א ל י ן ב נ י י ק ט ן‬: ‫ע ו ב ל ן י ת א ב י מ א ל ו י ת ( ץ ב א‬
:‫ב ע מ מי הון‬ ‫ל א ר ע ת הון‬ ‫ל לי ש נ הון‬ ‫לז ר עי ת הון‬ ‫ש ם‬ ‫ב ני‬ ‫ ל א א לין‬:‫מ די נ ח א‬ ‫טו ר‬ ‫ל ס פ ר‬ ‫מ טי‬ ‫מ מ ש א‬
:‫טו פ צ א‬ ‫ב ת ר‬ ‫ב א ך ע א‬ ‫ע מ מי א‬ ‫א ת פ ר שו‬ ‫ב ע מ מ י ה ו ן ו ב( א לין‬ ‫ל תו ל ך ת הון‬ ‫ב נ י ני ח‬ ‫ ר עי ת‬/ ‫ל ב א ליו‬

RASIII

.‫<נו> ח צ ר מ ו ת‬ :‫ה ל ל ו‬ ‫ה מ ט פ חו ת‬ ‫פ ל‬ ‫ל ה ע מי ד‬ .‫י ק ט ן‬ :‫נ ת פ ל ג ו‬ ‫פלג‬ ‫מו ת‬ ‫ש ב שנ ת‬ ‫ד ת‬t ‫ל מ‬

T ‫־‬ T

:‫א ג ד ה‬ ‫ד ב רי‬ .,‫מ ק ו מ י‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ‫זכ ה‬ ‫ל כ ך‬ ‫ע צ מו‬ ‫ו מ ק טין‬ ‫עניו‬ ‫ש הי ה‬

---------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASIII --------------------- ‫י‬

a p r e n d e s q u e en el a n o d e la m u er te d e P61eg fueron d is p e r s a d o s .233

‫ י ק טן‬/ y o k t A n . R e c ib i6 e ste nom bre p o r q u e e r a h u m ild e y s e e m p e q u e n e c ia [‫ | ט ץ‬7‫ ] מ‬a s i m is m o .234

E s ta e s la r a z 6 n p o r la q u e m e r e c id fu n d a r to d a s e s ta s f a m ilia s .235

26. ‫ ח צ ר מו ת‬/ j a t z a r m Av e t . Fue lla m a do asi p or el n o m b r e d el lu ga r donde habitaba, segi i n una

interpretacirtn a g a d i c a .236

2 3 3 . A u n q u e la fra s e “ e n su s d ia s fu e d iv id id a la h u m a n id a d , c u y o s p ro g e n ito re s la T o ra d e sc rib e en

tie r r a ” n o e s p e c if ic a e n q u e p u n to d e su v id a fu e e sta p a ra s h a , Y o k ta n fu e el a n c e stro d irec to de
d iv id id a , si n o p u d o h a b e r o c u rrid o ni al p rin c ip io ni d ie c io c h o d e e lla s , u n n u m e ro m a y o r q u e el d e

a la m ita d d e e lla , f o r z o s o e s c o n c lu ir e n to n c e s q u e c u a lq u ie r o tro d e s c e n d ie n te d e N o a j. E l m as c e rc a n o

o c u rrio a l fin a l (Beer baSade). a el e n c a n tid a d fu e K e n a a n , q u ie n p ro c re o o n c e d e

e lla s [v e r m a s a rrib a lo s v v. 1 0 :1 5 -1 8 ].
2 3 4 . Bereshit Raba 3 7 :7 . El n o m b re ‫ ) ק ט ן‬e sta
236. Bereshit Raba 3 7 :8 . E n h e b re o e s te n o m b re
re la c io n a d o e tim o lo g ic a m e n te c o n la p a la b ra ‫ כן טן‬,
sig n ific a “ v a lle d e la m u e rte ” . S u p a d re le d io e s te
p e q u e n o , a s i c o m o c o n e l v e rb o ‫מ ק ט י ן‬ q u e R a sh i
n o m b re p o r q u e e n la re g io n d o n d e v iv ia la g e n te
u tiliz a p a r a e x p lic a rlo .
so lia m o r ir to d o s lo s d ia s, se g u n se d e c la ra e n el
235. D e la s s e te n ta n a c io n e s o r ig in a le s de la m id r a sh (Gur Arye).
 1 2 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 1 1 :1 -2 — ‫ א ־ ב‬:‫י א‬

Capi t ui o 11 ‫<א פ ר ק‬
1En toda la tierra habia una sola ‫א ח ת‬ ‫^ פ ה‬ ‫כ ל ״ ה א ר ץ‬ ‫ויהי‬ ‫ש בי ע י א‬
, . r . , ‫י־‬ x r 7• r AT V JT T * V CT T T -‫* ׳‬ : -
lengua y un mismo proposito. LY sucedio
que cuando se trasladaron del oriente,
J
□ ‫מ ק ד‬
v h v •
‫ ם‬I‫ ס ע‬: ‫ב נ‬
t t ;
‫ ב ו י ה י‬. □ ‫ י‬1‫א ח ד‬
- • t ‫ ־‬:
□ ‫ודברי‬ v t :

— onk8i As
‫ ב ו ה ו ה ב מ ט ל ה ו ן נ נ ק ז ־ מ י ת א‬:‫ ד‬1‫א ו ה י ה כ ל א ר ־ ע א ל י ש ן רו ד ו מ כ< ל ל ר‬
--------------------------------------------------------------------------------------- R A S H I --------------------------------------------------------------------- :

<‫א מ ר ו‬ , )‫ח ך י ם‬ ‫ךבךים‬1 ‫אחדים‬ ‫ וךברים‬,‫אחר‬ ‫ ב א ו‬.‫ ו ך ב ר י ם א ח ד י ם‬: ‫ ל ש ו ן ה ק ד ש‬.‫ פ ה א ח ת‬4/ >‫א‬
‫מתמוטט‬ ‫הרקיע‬ ‫שנים‬ ‫ותרנ״ו‬ ‫לאלף‬ ‫אחת‬ ‫ש י ב ו ר לו‬ ‫הימנו‬ ‫כל‬ ‫א ח ת ו א מ ר ו ליא‬ ‫בעצה‬
‫לו‬ ‫ן נ י* ש ה‬ ‫ביאו‬ .‫המבול‬ ‫בימי‬ ‫ש^ ש ה‬ ‫כ שם‬ ‫עמו‬ ‫ו מ* ש ה‬ ‫לו־קיע‬ ‫ניגלה‬ .‫העליונים‬ ‫א ת‬
‫ש ם‬
‫י‬ T
‫שהיו יושבים‬
• ! T V
.‫מ ק ד ם‬
v»v •
‫ <ג> ב נ ס ע ם‬: ‫ס מ ו כ ו ת‬
,7 7 7 \ }
‫ ד ב ר‬.‫ש ל עולם‬
‫ו ז ו ז‬ r V
‫ ע ל יחידו‬, ‫ ד ב ר א ח ר‬. ‫ מ ל ח מ ה‬,
• i r~ 7 - ‫י‬ ‫״‬ T T T J *

T R A D U C C IO N D E R A S H I

11
1. ‫א ח ת‬ /U N A SOLA l e n g u a . La lengua sagrada, e l h e b r e o . 237

‫ ו ך ב ו י ם א ח ד י ם‬/ ¥ UN m is m o pr o p6 s it o . Los h o m b r e s d e e s a e p o c a vinieron con una m ism a id e a 238

e n mente y dijeron: “ D io s no tiene derecho a reservarse para Si las regiones celestiales; subam os
al firm amento y hagiunosle la guerra.” 239 S e g u n otra explicaci6n, e s t a f r a s e s i g n i f i c a q u e e llo s
h a b la r o n contra el S er unico del m undo.240 S e g u n otra explicaci6n a d i c i o n a l , la f r a s e 1‫ך ב ו י ם א ח ד י ם‬
‫ח די ם‬ ‫ }} ך ב ל י ם‬s i g n i f i c a q u e ellos dijeron: “Cada mil seiscientos cin cuenta y seis a n o s241 el
firm am ento se desplom a, tal como sucedid durante los dfas del D iluvio. V engan y coloquem osle
un soporte.” 242

2. ‫ ג ם מ ל ן ך ם‬/‫ ב נ ס‬/C U A N D O se t r a sl a d a r o n d e l o r ie n t e . Pues allf era donde se habian asentado

23 7 . Tanjumd 19. La p rim e r a le n g u a de la tra n sc u rrid o 1656 an os (Mizraji). E llo s, que

h u m a n id a d fu e e l h e b re o , se g u n in d ico R a sh f en el a trib u y e ro n e l D ilu v io n o a u n c a s tig o d e D io s sin o
v . 2 :2 3 , s.v. ‫ ל ז א ת י ק ר א א ש ה פ י מ א י ש ו ג ו׳‬, y a q u e el a un fe n o m e n o n a tu r a l, pensaron que cuando
m u n d o h a b fa sid o c re a d o c on e s a m is m a le ng u a tr a n sc u rrie ra n o tr o s 1 6 5 6 d e s d e el D ilu v io o c u rrir fa
(Mizraji). u n a c a ta s tr o fe s im ila r que d e s tr u ir la el m u n d o ,
238. L a fra se ‫א ח ךי ם‬ ‫ו ד בו ־י ם‬ lite ra lm e n te d ic e p ro v o c a d a p o r el “d e s p lo m e ” d e l c ie lo . C a b e s e n a la r
“ p a la b ra s [o c o sa s] u n ic a s ” , p o r 10 q u e p o d rfa se r q u e en la a n tig u e d a d m u c h o s p u e b lo s d el m u n d o
e n te n d id a en el se n tid o d e te n e r un u n ic o p ro p o sito te n fa n u n a id e a s im ila r p a r a e x p lic a r la s c a ta s tro f e s .
0 un p e n s a m ie n to e n c o m u n . L o s a z te c a s , p o r e je m p lo , p e n sa b a n q u e c a d a 52

2 3 9 . Tanjumd 18. S u p ro p o s ito al c o n str u ir la to rre aflos el so l d e ja rfa d e d a r su lu z a l m u n d o . E s ta es

e ra a s c e n d e r a las re g io n e s c e le stia le s c o n el fin de u n a d e la s ra z o n e s p o r la s q u e s a c rific a b a n v fc tim a s

a d h e rirse e sp ir itu a lm e n te al c o n ju n to de sere s h u m a n as: p a r a e v ita r q u e o c u r r ie r a ta l c a la m id a d .
su p e rio re s y d e e s te m o d o a d q u irir el p o d e r de 242. Bereshit Raba 3 8 :6 . S e g u n e s ta in te rp re ta c io n ,
a n u la r lo s d e c re to s q u e D io s p ro m u lg a b a so b r e los la fra se ‫ ו ו ־ ב ו ־י ם א ח ר י ם‬e s in te r p r e ta d a e n el s e n tid o
se re s in fe rio re s. E s te e s el s e n tid o d e su p re te n sio n
de ‫א חו די ם‬ ‫ ך ב רי ם‬, “ p a la b r a s de u n if ic a c io n ” ,
de “ h a c e rle la g u e r r a ” a D ios: lib ra rse de Su
a lu d ie n d o al h e c h o d e q u e la g e n te d e a q u e lla e p o c a
a u to rid a d y p o d e r so b re e llo s (Gur Arye).
se u n io e n tre si p a ra c o n s tr u ir s o p o rte s al c ie lo p a ra
240. S e g u n e s ta se g u n d a e x p lic a c io n , la fra se q u e e ste n o se d e s p lo m a s e y q u e d a s e a s e g u ra d o
‫ ו ד ב ר י ם א רו ז ־י ם‬p u e d e s e r in te rp re ta d a en el se n tid o d e (Masquil leDavid). En a lg u n a s e d ic io n e s, sin
“ p a la b ra s” a c e rc a d e l “ U n ic o ” . e m b arg o , a p a r e c e la f r a s e ‫ח ד י ם‬ ‫ ך ב ך י ם‬, “ p a la b ra s
2 4 1 . D e sd e A dam h a s ta el D ilu v io h ab fan filo sa s ” c o n tr a D io s (Maharshal).
1 1 :3 — ‫ ג‬:‫< א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 130

hallaron un valle e fi la tierra de Shinar, ‫ב א ר ץוי מ צ או‬ ‫ב ק^ ה‬

y se asentaron allL 3 Y cada uno dijo a su ‫א ל ״ (“ ^ ך; ן‬ ‫ו י א מ ר ה‬ ‫ג‬ *□ $
companero: “Vengan, hagamos ladrillos ‫ •י‬T- ••• j• . ’, '‫י‬ "
7^3 3 0 ‫ש ך פ ה‬ ‫ו נ‬
y cozamoslos en e l fuego. ” Utilizaron •

ladrillos como piedra , y la arcilla ‫ו ה ח מ ר‬ ‫ל א בן‬ ’‫ה ל ב נ ה‬ ‫ל ה ם‬ ‫ו ת הי‬

0nk e l 6s
‫ ג ו א מ ר ו ג ב ר ל ו ז ב ך י ה ה ב ו נ ך?<י‬: ‫ן א( ׳\ כ ח ו ב כ ן ן^ ת א ב א ך ע א ך ג ב ל ו י ת י ב ו ת מ ו‬
‫ י כ< ך א‬1‫« ך א ן ו ה ו ת ל הזין ל ב נ ת א ל א ב נ א ו ר‬3 ‫ל ב נ י ן ו נ ש ך פ נ ו ן ב נ ו ך א י ו ק ן ך ת א (נ ״ א‬
RA SH f ‫י —י‬

‫ע צ מן‬ ‫ש מ כי ני ם‬ ,‫הוא‬ ‫ה ץ מנ ה‬ ‫לשון‬ ‫וזבה‬ ‫ה ר‬ '1‫ן ג‬ ‫מ ו ש ב ם‬ ‫ויהי‬ ‫ל מ ע ל ה‬ ‫כךכ תי ב‬

‫או‬ ‫ל ע צ ה‬ ‫אוי‬ ‫ל מ ל א כ ה‬ ‫ו מ ת ח ב ר י ם‬ ‫לתור‬ ‫מ ש ם‬ ‫ת ס ע ו‬ .1‫ ל‬:‫( ל ע י ל י‬ ‫ה ק ך ם‬
:‫ב ל ע ״ ז‬ ‫אפריליי״ר‬ .‫הזמינו‬ ,‫הב ה‬ . ‫ל מ ש א‬ ‫ולא‬ ‫כ ל ם‬ ‫א ת‬ ‫מ ק ו ם להחזיק‬ ‫ל ה ם‬
:‫ב ק ע ה‬ ‫ש ה י א‬ ‫ב ב ב ל‬ ‫א ב נ י ם‬ ‫שאין‬ .0 ‫ל ב נ י‬ .‫ר ע הו‬ ‫אל‬ ‫«> א י ש‬ :‫א ל א ש נ ע ר‬ ‫מ צ א ו‬
‫שקוריו‬ ‫ה ל ב נ י ם‬ ‫עוישין‬ ‫כ ך‬ .‫ל ש ר פ ה‬ ‫» שףפה‬ ‫לפו ט‬ ‫ןכוש‬ ‫ל כו ש‬ ‫ מ צ ר י ם‬,‫לאומה‬ ‫א ו מ ה‬
:‫ב כ ב שן‬ ‫אויתם‬ ‫שוו־פים‬ :‫ב ל ע ״ ז‬ ‫טיול״ ש‬ ‫כל‬ .‫ע צ מ כ ם‬ ‫הזמינו‬ .‫ה ב ה‬ :‫ל כ נ ע ן‬ ‫ופוט‬

TRADUCC16N DE RASH f

o rig in a lm en te , com o se describe m is arriba: “Y su lugar de asentam iento fue desde Mesh&... la
m ontafla del oriente.” 243 Y de alii salieron para buscar un sitio que fuera ca p a z de contener a
todos, pero so lam ente encontraron la reg i6 n de Shinar.244

3 . ‫ הו‬#‫א ל ך‬ ‫ א י ש‬/U N O |DlJOj a l OTRO. E s decir, una nacidn a otra: MitzrAim a C ush, Cush a Put,
P ut a K en y a n .245

‫הג ה‬ / VENGAN. Esta expresi6n significa: prepArense. C ualquier instancia en que aparezca la
expresi6n ‫ ה ג ה‬se refiere a una invitaci6n a hacer algo, com o diciendo que se preparen y se unan
para realizar una la bo r, discutir una idea o emprender una tarea. Asi, pues, ‫ה ב ה‬ significa:
“V engan, prep&rense.” Tiene el mismo significado que appareiller en francos a n tig u o .246

0 >‫ ל ג נ‬/ LADRILLOS. P u es no hay piedras en la regi6n de Babel, porque es un valle.

‫פ ה‬t ‫ ש•• י‬1 ‫פ ה •ל‬t ‫ ר‬1‫ ש‬1 ‫ו •נ‬1 / c o z Am o s l o s e n e l FUEGO. D e este m odo se fabrican los ladrillos que
M
son
llam ados tu ile s en francos antiguo:247 se los quem a en un horno.

2 4 3 . Supra, v . 1 0 :3 0 . se ria lo g ic o p e n s a r q u e c a d a in d iv id u o te n fa un
id io m a p a rtic u la r. P o r a n a lo g ia , c u a n d o a q u i el
2 4 4 . L a f ra s e “ h a lla r o n u n v a lle e n la tie rra d e
v e rs ic u lo h a b ia d e “ u n o a o tr o ” [‫ר ע ה ו‬ ‫אל‬ ‫] אי ש‬
S h in a r” , e s c r ita d e s p u 6s d e h a b e r d ic h o q u e se
ta m b i 6n se e s ta re firie n d o a u n a n a t i o n a o tra (Gur
tra s la d a ro n d e l o r ie n te im p lic a q u e p a rtie ro n e n
Arye). A unque la p a la b ra ‫אי ש‬ en h e b re o es
b u s c a d e u n lu g a r p a r a a s e n ta r s e (Mizraji). L a re g io n
g e n e ra lm e n te u tiliz a d a p a r a d e s ig n a r a un h o m b re ,
de S h in a r es la m is m a que B a b e l, la a n tig u a
e n re a lid a d d e s ig n a u n a indmdualidad. P o r e l l o , ‫א י ש‬
B a b ilo n ia .
a q u i se re fie re al conjunto individual d e c a d a p u e b lo
2 4 5 . Bereshit Raba 3 8 :7 . M a s a d e la n te el v e rs ic u lo
c o n re sp e c to a o tro .
1 1 :7 d ic e q u e D io s c o n f u n d io su s le n g u a s “p a ra q u e
c a d a uno [‫] א י ש‬ no e n te n d ie r a la le n g u a d e su 2 4 6 . E n e sp a n o l, a p re sta rse .

companero [‫ ” ] ר ע ה ו‬. A h o r a b ie n , e s a fra s e h a y q u e 2 4 7 . E n fra n c e s m o d e rn o , tuiles s ig n ific a 10 m ism o

e n te n d e r la e n e l s e n tid o d e “ c a d a n a t i o n ” p o rq u e no q u e “ te ja s” e n e sp a n o l.
 131 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N tiA J 1 1 :4 -6 — ‫ ד ־ ו‬:‫< א‬

les servia de limo, *Y dijeron: “Vengan, | ‫ה ב ה‬ ‫!ייא מרו‬ ‫ד‬ :‫ל חי מ ר‬ ‫ל ה ם‬ ‫הי ה‬
edifiquemonos una ciudad y una torre . . • < * 1
cuya cuspide llegue hasta los cielos, j 1
y hagdmonos un nombre, no sea que ‫ ן! ץ‬2 {- ‫ ן‬3 ‫ו נ^ ש ה ״ ל נ ו‬ ‫ י ם‬£‫ כ‬1#‫ב‬
seamos dispersados sobre la superficie 7 v rt" ^ ‫ '■׳׳■׳‬: •- T -
de toda la tierra. ” 5El Eterno descendid ‫וי ר ד ל ״ פני‬
paraobservarlaciudadylatorreque ‫א ע ר‬ 1‫ ^ ״‬- , ^ , ‫ א ' ת א ת ־ ה ע י ף‬1‫ל‬
edificaban los hijos del Hombre. ” Y JV AT ‘ ' " v ‫י‬ 1‫ '־‬1‫י‬
ei Eterno dijo: “He aqui que son ‫" ׳‬ J ■
‫׳‬
‫הן‬
I J••
‫י היו ה‬
T i
‫ויי א מ ר‬
V J ‫־‬
‫ו‬ :‫ה א ד ם‬
IT T IT
‫ י‬J‫ב "נ‬ :
‫בגו‬ V. T

o n k f .i A s

‫די ל מ א‬ ‫שו ם‬ ‫לנ א‬ ‫ת ע בי ד‬ ‫צי ת ( ץ מי א‬ ‫עד‬ ‫מ טי‬ ‫ל נ א נן ך ת א ו מ ג ד ל א ו מ שי ה‬ ‫ ד ו א מ ר ו רז בו נ ב נ י‬:‫ו ן ו ה ל ה ו ן ל שי ע‬

‫ה א‬ ‫ ו ו א מ ר יי‬: ‫א נ ^ א‬ ‫ב ני‬ ‫בנו‬ ‫ק ח ז א ו מ ג ך ל א די‬ ‫עו ב די‬ ‫על‬ ‫ל א ת פ ר ע א‬ ‫ה ן א ו נ ג ל י יי‬ :‫כ לי א ך ^ א‬ ‫נ ת ב ד ר ע ל י א פי‬

RA SH I

?‫ש מ א ב נ י ח מ ו ר י ם ו ג מ ל י ם‬ ?‫א ל א ב נ י מ י‬ . 0 ‫ו( א ך‬ ‫י בי א ^לינו‬ ‫ש ל א‬ .‫ <ך> פ ן נ פו ץ‬: ‫ ט ו ח ה ק י ר‬£ .‫ל חיגג ר‬

‫ה ט ו ב ה‬ ‫א ת‬ ‫ש ב פ ה‬ ‫ה ר א שו ן‬ ‫א ד ם‬ ‫בני‬ ‫א ל א‬ ‫ל א‬ .‫ <מ> ו י ך ד ה׳ ל ר אי ת‬: ‫מ פ ה ל ה פ י צ נ ו מ ב א ן‬ ‫ש ו ם‬
‫א יף‬
‫׳־‬
.‫י בן‬:‫ע מ ד י ( ל ע י ל ג‬
‫י‬ T * T “ T *•‫׳‬ “T
‫נ ת ת‬
• T
‫א ש ר‬
“ T I
‫ה א ש ה‬ :‫ו א מ ר‬ J
‫ \ ל א י ר ש י ע ו‬£‫ א ל א ב א ל ל מ ד ל ד י נ י ם י‬, ‫ה ו צ ר ך ל כ 'ך‬
• : ‫־‬ V • T ‫־ ־‬ •* ‫־‬ : T T V ‫ץ‬ I ‫׳‬ T !

‫ט ו ב ה‬ ‫ש ה ש פ מ ג ם‬ ‫במי‬ ‫למרו ד‬ ‫ב ט ו ב ה‬ ‫כפו‬ ‫אלו‬ ‫ בגי‬: ‫מ ד ר ש ר ב י ת נ ח ו מ א‬ .‫ה נ ד ו ן ע ד ש י ר א ו ויבינו‬

T H A IH JG C IO N D E R A S H I

‫ ל ח מו‬/ d e LIMO. Para revocar la pared.

4. ‫ פ ן נ פ ו ץ‬/ n o se a q u e SEAM OS d is pe r s a d o s . Es decir, para que D ios no traiga sobre nosotros

ninguna calam idad que nos disperse de aqui'.248

5. ‫ ו י ר ד ה' ל ר אי ת‬/ e l ETERNO d e s c e n d i6 pa r a o b s e r v a r . D ios obviamente no necesitri “descender”

para saber 10 que ocurria. La Tord utiliz6 esta expresion con el prop6sito de ensefiar a los ju eces a
no condenar al acusado sino hasta que ellos mismos observen y com prendan completamente el
asunto antes de juzgar.249 A si se declara en el m idrash de R abi T a n ju m d.250

‫ ב נ י ד! א ך ם‬/L O S h ij o s d e l h o m br e . ^Hijos de quien si no? ^Tal vez hijos de asnos o de cam ellos?
En realidad, esta frase debe ser entendida en el sentido de “ los descendientes de A dam [ 0‫”] א ך‬, el
primer hom bre, quien renego de 10 bueno que D ios le habfa dado y dijo: “La m ujer que m e diste
para estar conm igo, ella me dio del drbol, y comi.” 251 De igual m odo, tam bien estos descendientes
de Adam renegaron del bien recibido al rebelarse contra A q uel que los habi'a beneficiado y los

2 48 . L o s h o m b re s de a q u e lla ep oca q u isie ro n 2 4 9 . R a sh i n o q u ie re d e c ir q u e e l q u e los ju e c e s

c o n s tru ir d o s co sa s: u n a to rr e y u n a c iu d a d . L a ra zo n d e b a n o b s e rv a r y c o m p r e n d e r a fo n d o el a su n to q u e
q u e R a sh i a p u n ta a qu i se r e f ie r e e sp e c ific a m e n te a ju z g a n se a p r e n d e d e q u e D io s “ d e sc e n d io p a ra v e r ” ,
la c o n str u c c io n d e la c iu d a d ; c o n e lla p re te n d ia n y a q u e D io s r e a lm e n te n o “ d e s c e n d io ” , S e a p re n d e
e v ita r la d isp e rsio n . L a c o n stru c c io n d e la to rre era d el h e c h o d e q u e ta l fra se h a y a s id o e sc rita e n la
e sp e c ific a m e n te p a ra re b e la rse y p e le a r c o n tr a D ios, T o ra p a ra a lu d ir a la s u p e rv is io n d iv in a d el m u n d o ,
co m o R a s h i m ism o a firm o e n su c o m e n ta rio al v. 1, ya que h u b ie r a b a s ta d o con e s c rib ir que D io s
xv. ‫א ח די ם‬ ‫ ( ו ך ב ר י ם‬Sifte Jajamim). S in e m b argo ,
sim p le m e n te “ v io ” 10 s u c e d id o (Gur Arye).
se g u n el Gur A iye, ta n to la c iu d a d c o m o la to rre
2 50. Tanjumd 18.
te n ia n c o m o p ro p o sito e v ita r la d isp e rs io n : p e le arse
c o n tra D io s e ra u n m o d o d e e v ita r la d isp ersio n . 2 5 1 . Supra, 3 :1 2 .
11:7 — ‫ ז‬:‫< א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת צ ח‬ / 132

un pueblo unico y todos tienen una ‫ןיןךן‬ ‫א ח ת‬ ‫א ח ל ' ר& פ ה‬ DJ?

misma lengua, y esto han comenzado a ’i 1 > ‫״‬ ‫ ־ ־‬, J, ‫ י‬l t I t , "
hacer. Y ahora, in a d a se les retendra de •1 ‫ • ז ״י‬, ‫ ׳‬t : « *‫ ״‬- ‫ ״‬: I-
todo lo que planean hacer? 7 Vengan, ‫יז מו מ ה ם‬ ‫ ר‬$‫א‬ ‫כ ל‬
descendamos y‫ ׳‬confundamos
*‫׳‬ alli su 0 ‫•^יוו‬ ^ T
‫ל ה‬JirX ‫ ב‬1t‫ נ‬11‫• •ו‬
IT J
‫נ ר*• ד ה‬
T :‫•יו‬
‫ה•ז■ב ה‬
< T T
‫ז‬
o n k 8 i A s

‫ ? ר! ב ו נ ת ג ל י ו נ ב ל ב ל ת ט ו‬: ‫ י ב ו ל מ ע ב ד‬$‫ע מ א מ ר ו ל י ש ו ס ד ל כ ל ה ו ן ו ד י ן ך ש ך י ו ל מ ע ב ד י פ ע ן <^ א י ו נ מ נ ע מ נ ה ו ן פי ל ך ח‬

_ _ _ _ _ ---- _ _ ----------------------------------------------------------------- R A S I li

‫לו‬ ‫ודןמה‬ .‫כתךגומו‬ ‫מניעה‬ ‫לשון‬ ‫פ ל יבצר‬ .‫אחד‬ 0 ‫<ג‬ ‫«> מ ן‬ :‫ה ט ב ו ל‬ ‫מן‬ ‫ו מ ל ט ם‬
‫<?> ה ג ה‬ :1‫ י ג‬:‫ע ו‬ ‫נ ג י ד י ם( ת ה ל י ם‬ ‫רוח‬ ‫ן ש פ ה יבצור‬ ‫ה ם‬ ‫א ח ד‬ ‫ש ע ם‬ :‫ע מ ה ן‬ ‫יש‬ ‫יזו‬ ‫ט ו ב ה‬
‫מענותניתו‬ ‫נ מ ל ך‬ 1‫ך י נ‬ ‫ב בי ת‬ . ‫ נ ו ך ה‬: ?‫ל ע ש ו ת‬ ‫ר( ח ל ו‬ ‫זה‬ ‫ןךבר‬ ,‫לכלם‬ ‫א ח ת‬
‫ס ם‬ .‫מדה‬ ‫פנגד‬ ‫מ ך ה‬ .‫הגה‬ :‫ה ם ה י ת ר ה‬ ‫ל ה ת ח י ל‬ .‫ע שותם‬ , ‫א מ ר ם‬ ‫פמוי‬ .‫החלם‬
‫ןהוא‬ , >‫ ד‬:‫י א‬ ‫(לעיל‬ ‫נבנה‬ ‫ה ב ה‬ :‫א פ( ר ו‬ .‫בתמיה‬ .‫ל«*ע\ודזנ‬ ‫ו גו ׳‬ a na ‫יבצר‬ ‫לא‬ : ‫ל ע ש^ ת‬

--------------------------------------------------------------------- T R A D D C C IA n D E R A S H f

habfa sa lvado del D ilu v io . 252

6. ‫א ה ד‬ ‫ חן‬/ h e a q u i q u e so n u n pu e bl o u n ic o . Queria decir: Poseen todas las ventajas: son

un pueblo unico y tiene n una unica lengua para todos; jy esto es 10 que han com enzado a
ha cer ! 253

‫ ה ח ל ם‬/ H AN c o m e n z a d o . Este verbo es sim ilar en construccidn gramatical a ‫ א מ ר ם‬y a 254

Su significado es: co m enzar ellos a hacer .

‫ ת‬1‫מ ח מ ו ג ו׳ ל ע ש‬ ‫ל א יבצר‬ / ;,n a d a se l e s r e t e n d r a ... d e ... iia c e r ? Esta frase tiene sentido
retdrico . 255 ‫ י ב צ ר‬es un verbo que implica la retencidn de algo, com o 10 traduce el T arguin.256 Y
sim ilar a este verbo tenem os el siguiente: “El retendrA |‫ [ י ב צ ו ר‬el espiritu de los principes . ” 257

7. ‫ה ג ה נ ר ד ה‬ / v e n g a n , d e s c e n d a m o s . Dios se aconsej6 con su C orte C elestial debido a Su

inm ensa hum ildad . 258

!‫ ה ב ו‬/ VENGAN. Esta expresidn aqui implica que fueron castigados m edida por m edida. Ellos habfan
dicho: “V en gan !‫ [ ^ ב ה‬construy&monos una ciudad...”, 259 y Dios calculd el tipo de castigo para

2 5 2 . Bereshit Rabd 3 8 :9 . L a fra s e e n h e b re o n o d ic e lite ra lm e n te sig n if ic a n “ el d e c ir d e e llo s” y “ el h a c e r

‫אז ־ ם‬ ‫ ב ני‬, “ h ijo s de h o m b re ” -e s d e c ir “ se re s d e e llo s ” .
h u m a n o s” - , sin o ‫ה א ד ם‬ ‫ ? ני‬, “ h ijo s del [prim er] 2 5 5 . E s d e c ir, n o se tr a ta d e u n a a firm a c io n , p u e s al
h o m b re ” . L a le tr a ‫ ה‬a l p r in c ip io d e la p a la b r a ‫ה א ך ם‬
fin a l D io s si le s im p id io lle v a r a c a b o su p la n
a c tu a c o m o a r tic u lo d e te r m in a d o , p o r 10 q u e la fra se
CMizraji ).
a lu d e e s p e c if ic a m e n te a A d a m , e l p rim e r h o m b re
256. E l T a rg u m 10 tra d u c e por ‫ ת׳נ נו נ ע‬, v e rb o
(M asquil leDavid).
re fle x iv o d e riv a d o d e la r a iz ‫ מ נ ע‬q u e ta n to e n h e b re o
253. Bereshit Rabd 3 8 :9 .
c o m o e n a ra m e o sig n ific a n r e te n e r, c o n te n e r.
2 5 4 . E n to d o s e s to s c a s o s se tr a ta d el in fin itiv o
2 5 7 . Tehilim 7 6 :1 3 .
a b s o lu to [makor] c o n e l s u f ijo p ro n o m in a l d e te rc e ra
2 5 8 . Sanhedrm 3 8 b . E s p a r a a lu d ir a e sto q u e la
p e rs o n a l d e l p lu r a l, r e f e r id o al s u je to q u e re a liz a la
fra s e e s ta e n p lu ra l, “ v e n g a n , d e sc e n d a m o s” .
a c c io n . L ite r a lm e n te s ig n if ic a r ia “ e l c o m e n z a r de
e llo s ” , 10 m is m o que ‫א קי ר ם‬ y ‫ ת ם‬1‫ע ש‬ ta m b ien 2 5 9 . Supra, v . 11:4.
 133 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N O A J 1 1 :8 -9 — ‫ ח ־ ט‬: ‫י א‬

lengua, para que cada uno no entienda J‫ | ־‬D^ 1# ‫י‬ ‫א‬ ‫ ו‬$( ‫י^& מ‬ ‫ל א‬ ‫א ^ ל‬ □ ‫^ פ ת‬
la lengua de su companero. ” 8Entonces ‘ ' 1' ‘
el Eterno los disperso de alli sobre toda P•? ^ 1‫ל‬
la superficie de tierra, y cesaron de‫ט כ ל ״ ה א ך ץ‬ :‫וי ח ד לו ל ב נ ת ה עי ר‬
edificar la ciudad. 9Por eso llamo su . ! ! ' T J' ! Y r ' ATT ‫״‬
nombre Babel, pues alli el Eterno ^ I TP ‫ב ל ל‬ DJ ^ 7 ‫\ ב צ ל ב י‬U $ ‫כ | ק ר א‬
confundio las lenguas de toda la tierra, ‫ה פ י צ ם < ך ץ ן ך ץ‬ ' ‫ו מ ש ם‬ ‫^ פ ת כ ל ״ ה א ר ץ‬
y de alli los disperso el Eterno sobre la r ‘ JT ‘ VI T * VAT T, T f '
superficie de toda la tierra. ‫ע‬ ‫פ‬ : ‫ל" פני כ ל ״ ה א ר ץ‬
o n k 8 i A s

‫ב נ י ( נ ״ א ן א תנינ עו‬
‫ ח ו ב ד ר יי י ת ה ו ן מ ת מ ן ע ל א פ י כ ל א ר ע א ו מ נ ע ו ל מ‬:‫ל י ש נ ה ו ן ד ל א י ש מ ע ו ן א נ ש » ״ א ג ב רו ל י ש ן ח ב ר י ה‬
‫ ט ע ל כ ן ק ך א ש מ ה ב ב ל א ר י ת מ ו ב ל ב ל יי לי ש ן ב ל א ך ע א ו מ ת מ ן ב ך ר נ ו ן יי ע ל א פ י ב ל א ו ־ ע א‬:‫ מ ל מ ב מו ק ך ו נ א‬:
BASHf

‫נ פו ץ‬
‫י‬ T
‫פן‬
‫ ״‬V
:‫ש א מ רו‬
J T V
‫מ ה‬
‫־‬
.‫הז ה‬
V * ‫־‬
‫ב עו ל ם‬
T T
.‫ש ם‬T ‫ת ם •מ‬T ‫ה׳ א ו‬ .‫ו ו נ ז בו לז ה‬ : 1‫ ו‬: ‫ל א‬ ‫( ל עי ל‬
r
‫נ ר ד ה‬
T I
‫ה ב ה‬
~ T T
‫ו א מ ר‬
‫־‬ T S
‫מ ד ד‬
- T
‫פ נ ג ד ם‬
T 1 V {

‫מ גו ר ת‬ ‫ש ל מי ה‬ ‫ש א מ ר‬ ‫ה ו א‬ . ‫ו ל עי ל י א ו ח נ ת ק י ם ^ ל י ה ם‬ ‫א ח רו נ ה‬ ‫ו ה ״ א‬ ‫ר בי ם‬ ‫שיו‬ ‫ב ל‬ ‫ש‬ ‫ש מ‬ ‫מ‬ ‫נו ״ן‬ .‫ו נ ב ל ב ל‬

‫מ ה‬ ‫ל ב נ ה‬ ‫שו א ל‬ ‫ן ה‬ .‫י ש מ ע ו‬ ‫ ל א‬:‫ש ל נ ך ך ה‬ ‫פ ה ״ א‬ ‫י ת ך ה‬ ‫ל מ ר‬ .‫ו כ< ש ם ה פ י צ ם‬ >‫ < ט‬: 1‫ ב ד‬: ‫ש ל י י‬ ‫הי א וז בו אנו( מ‬ ‫ש ע‬ ‫ר‬

‫ש ל‬ 7‫ש ה‬ ‫אי זו נן‬ ‫ ו כי‬.‫ה ב א‬ ‫ל עו ל ם‬ ‫ח ל ק‬ ‫ל ה ם‬ ‫ש איו‬ ‫ ( ח) ו י פ ץ‬: ‫מ ו ח ו‬ ‫ת‬ ‫א‬ ‫ע ליו ו פו צ ע‬ ‫עו מ ד‬ ‫מ ה‬ .‫טי ט‬ ‫מ ב י א‬

TR A D U C C 16N DE K A SH f :

que se correspondiera con ellos y ta m b ie n dijo: “V engan, | ‫ ב ה‬1‫ | ו‬descendam os.” 260

‫ ו נ ב ל ה‬/V c o n f u n d a m o s . Este verbo es equivalente a ‫ ו נ ב ל ב ל‬, y confundam os. L a letra ‫ נ‬al principio
de la palabra indica el plu ra l261 y la letra ‫ ה‬al final de la palabra estd de nies, lo m ism o que la ‫ה‬
en la palabra ‫ ג ר ד ה‬, “descendam os”. 262

‫ ל א י ש מ ע ו‬/ N O e n t i e n d a . Uno pedi'a u n ladrillo y el otro le trafa arcilla; al no recibir 10 pedido,

este agredfa al otro y le abria la cabeza.

8 . ‫ ו י פ ץ ה׳ א ו ז נ ם מ ש ם‬/ ENTONCES e l ETERNO l o s DISPERSO d e a l l i . Esto quiere decir que los disperso
en este m undo. Lo m ism o que ellos habian dicho al construir la Torre: “ No sea que seam os
dispersados”, 263 se cum plio en ellos, com o dijo el rey Shelom o: “ Lo qu e el m a lvado tem e se
cUmplira.” 264

9. ‫ה פ י צ ם‬ ‫ו מ ש ם‬ / V d e ALLI l o s d is pe r s e . Esto ensefta que no tienen parte en cl

M undo V enidero [olam h a b d ].265 Ahora bien, ^qu6 pecado fue mds grave: el de Ia

2 6 0 . Supra, v . 1 1:7; Tanjuma 18. F u e ju s ta m e n te E n a m b o s c a so s , ‫ ו נ ב ל ה‬y ‫ נ ך ך ה‬la ‫ה‬ fin al n o d e b e

p o rq u e e llo s te n fa n m ie d o d e s e r d is p e rs a d o s [v e r el to m a rse com o in d ic a tiv a de que el v e rb o es
v. 1 1:4] y a c o n s e c u e n c ia de e llo d e c id ie ro n fe m e n in o (Mizraji).
c o n stru ir la to rre y l a c iu d a d , q u e D io s d e c id i6
2 6 3 . Supra, v . 1 1 :4 .
c a stig a rlo s con 10 m is m o , d is p e rs a n d o lo s ( Gur
Arye). 2 6 4 . Mishle 1 0 :2 4 ; Tanjuma 18.

261. E n e s te v e rb o , la le tr a ‫ נ‬a l p rin c ip io d e l v e r b o 2 6 5 . Sanhedrin 1 0 7 b . E l h e c h o d e q u e D io s lo s

in d ic a el fu tu ro d e la s e g u n d a p e rs o n a d e l p lu ra l. N o d isp e rso e n e s te m u n d o y a h a s id o s e n a la d o e n e l v.
in d ic a q u e el v e r b o e sta e n el m o d o p a siv o n ifa l 8. L a r e p e titio n a p a r e n te m e n te s u p e r f lu a d e e s ta
(Mizraji). m is m a id e a e s in te r p r e ta d a e n r e la c io n a q u e lo s
262. E s d e c ir, no c u m p le n in g u n a fu n c io n “ d isp e r sd ” d e otro lu g a r: e l M u n d o V e n id e ro ( Baer
g ra m a tic a l, n o sie n d o ni p a r te d e la r a iz ni un su fijo . Heteb).
1 1 :1 0 -1 1 — ‫ י ־ י א‬: ‫« א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 134

10Estos son los descendientes de Shem:

, ^ - - - - J " : * V
‫ב ז ״ מ א תי‬
‫< •״‬ •• J :
‫ת ו ל ד ת‬
I
‫א ל ה‬
Shem tema cien anos de edad cuando - i ‫• ״‬,
1 , j • 1 ‫ ך‬j iv 1 ,‫׳‬ LJ J l J * ‫״‬ !(» J S lv> 171 1 jlJtf✓
engendro a Arpaj shad, dos anos despues ‫ ־■>• י‬t : «r ! - ! - v tt
del Diluvio. 11Y vivid Shem, despues de ‫ ר י‬-I‫א ח‬r ‫ו י ח י ״^ ם‬ ‫יא‬ :‫ה מ ב ו ל‬ ‫א ח ר‬
O N K EL6S —

‫ש ם ב ס ר‬ ‫ י א ו ח ל א‬: ‫ פ נ א‬1‫ כ ( ץ ד ס ך ת ץ ( ץ נ י ן ב ת ר ט‬£ ‫ש ם ב ר כ < א ח ( ץ צ י ן ו א ו ל י ד ל ת א ף‬ ‫ש ם‬ ‫י א לין תו ל ד ת‬

-------------------------------------------------------------------------- R A S H f

,‫ן ר ע ו ת‬ ‫א ה ב ה‬ ‫נוהגים‬ ‫היו‬ ‫אלו‬ ?‫ה פ ל ג ה‬ ‫דור‬ ‫ש ל‬ ‫או׳‬ ‫ה מ ב ו ל‬ ‫ביניהם דור‬

‫ל‬w ‫ע י‬r ‫•( ל‬ ‫א ח ר י ם‬
• T * * >
‫ו דב רים‬‫ ״‬T t
‫א ח ת‬“ ‫־‬
‫ש פ ה‬ T T
‫ש נ א מ ר‬
‫־‬ V I V V
‫ב ע ק ר‬
‫״‬T ^ * T
‫יד‬ T
‫פ ש ט ו‬ I T
‫ו "א ל ו‬I ‫ב ע ק ר‬
*T T
‫יד‬T
‫פ ש ט ו‬
I T
‫ל א‬
‫וגדול‬ ‫המחלועןת‬ ‫ש שנ אוי‬ ‫ל מ ך ת‬ .‫יאואו‬ ‫נאבדו‬ ‫ל א‬ ‫ןאלו‬ ‫נ( ׳ \ ט פ ו‬ ‫ןאלו‬ ,‫בו‬ ‫ל ה ל ח ם‬
‫כ ש הוליר‬ .‫שגה‬ ‫מ א ת‬ ‫בו‬ ‫<<> ש ם‬ :‫ה ש לו ם‬ ‫מ ל נ י ם‬ ‫היו‬ ‫ה מ ב ו ל‬ ‫שדו ר‬ ‫א ל א‬ .‫העולם‬ ‫מן‬
‫ה מ ב ו ל‬ ‫א ח ר‬ ‫ש נ ת י ם‬ ‫א ר פ כ ש ד‬ ‫א ת‬ ‫ואלו‬ ,‫נאבדו‬ ‫ל כ ך‬ ‫ביניהם‬ ‫מ ר י ב ה‬ ‫ןהיתה‬:

TRADUCC16N D E R A S I lf

generaci6n del D ilu vio 0 el de la generaci6n de la D ispersi6n? U nos - lo s del D iluvio- no

a ten ta ro n 266 contra el Fundam ento de la existencia [Dios], pero los otros - lo s de la Dispersi6n-
si atentaron contra el Fundam ento para hacerle la g u e r r a .267 Aun asf, los primeros fueron
arrasados del mundo por el Diluvio, pero los segundos no fueron aniquilados del mundo. Ello
podria parecer parad6jico, pero en realidad los hom bres de la generaci6n del D iluvio se robaban
entre si y siempre habfa disputas entre ellos, raz6n por la cual perecieron; pero los segundos se
trataban con am or y am istad entre ellos, com o se implica de que estd escrito con respecto a ellos,
que tenian “ una sola lengua y un m ismo prop6sito.” 268 D e esto aprendes qu6 tan aborrecible es
para D ios la disputa y qu6 tan grande es para El la p a z .269
10. ‫שנ ה‬ ‫ ש ם ב ן מ א ת‬/ SHEM t e n ia c ie n a n o s d e e d a d . C uando procreo a A rpajshad, d
despugs del D ilu v io .270

2 6 6 . L ite r a lm e n te , “n o e x te n d ie ro n su m ano d u ro e n e ste m u nd o. P e ro a c a u s a del e sp iritu d e

c o n tr a ...” u n id a d que habi'a e n tr e e llo s , D io s so la m e n te
p ro v o c o q u e s e d isp e rs a ra n p o r to d a la tie rra , sin
2 6 7 . E l p e c a d o d e la g e n e ra c io n d e l D ilu v io n o
im p lic a b a la re b e li6 n d ir e c ta c o n tra D io s, y a q u e su e x te rm in a rlo s. C a b e se fia lar q u e el T a lm u d , e n el

c o rru p c i6 n a ta n ia p r in c ip a lm e n te a su fa lta de tr a ta d o d e Sanhedrm 1 0 7 b , d e c la ra q u e n in g u n a d e

c o n tro l e n la s r e la c io n e s h u m a n a s, y d e a h i q u e se la s d o s tie n e p a rte en e l M u n d o V e n id e ro . S ie n d o
d e d ic a r a n a la e x to r s i6 n y a la in m o ra lid a d se x u a l a si, to d a la d if e re n c ia e s tr ib a e n el c a s tig o q u e c a d a
[v e r al re s p e c to el v . 6 :1 1 , y e l c o m e n ta rio d e R a sh i u n a re c ib io en este mundo. L os p e c a d o s d e la
a lli m ism o ] . P e r o a l c o n s tr u ir la T o rr e d e B a b e l, la g e n e ra c io n d el D ilu v io e ra n p r in c ip a lm e n te de
g e n e ra c i6 n d e la D is p e r s io n te n ia c o m o p ro p o sito c a r a c te r fisic o y so c ia l, y p o r e llo - m e d id a p o r
e x p re s o re b e la r s e c o n tr a la a u to rid a d d iv in a . A s i, m e d id a - m e re c ie ro n la e x te rm in a c io n fisic a ; e l d e la
p u e s, e n te rm in o s p u r a m e n te “ re lig io so s” se p o d ria D is p e rsio n e r a e s e n c ia lm e n te d e c a ra c te r e sp iritu a l,
d e c ir que el pecado de la g e n e ra c io n de la p o r lo q u e n o se im p o n ia su e lim in a c i6 n fisic a .
D is p e rs io n fu e m a s g ra v e .
270. Se p o d ria haber e n te n d id o que las fra se s
2 6 8 . Supra, v . 1 1:1. “ S h e m te n ia c ie n afios d e e d a d ” y “ d o s a n o s d e sp u e s
2 6 9 . Bereshit Rabd 3 8 :6 . E l p e c a d o d e re b e la rs e d e l D ilu v io ” so n d o s c la u s u la s in d e p e n d ie n te s e n tre
c o n tr a D io s sin duda a lg u n a q u e e n si m ism o si. R a s h i e n fa tiz a a q u i q u e a m b a s e sta n c o n e c ta d a s
c o n s titu y e u n p e c a d o m a s g ra v e - c o m o R a sh i m ism o e n tre si m e d ia n te la fra s e “ e n g e n d ro a A rp a js h a d ” .
e n f a tiz a al d e c ir que “ a te n ta ro n c o n tra el E l v e rs ic u lo e n te r o d e b e e n te n d e r se asi: “ S h e m te n ia
F u n d a m e n to ”- , p o r lo q u e e n rig o r la g e n e ra c i6 n d e c ie n a n o s d e e d a d cuando e n g e n d ro a A ip a js h a d , d os
la D is p e rs io n d e b io h a b e r re c ib id o el c a stig o m a s a n o s d e sp u e s d el D ilu v io ” (Gur Arye).
‫‪135‬‬ ‫‪/ B E R E S H IT — P A R A S H A T N ^ A J‬‬ ‫< א ‪ :‬י ב ־ כ ה — ‪1 1 :1 2 -2 5‬‬

‫;‪engendrar a Arpajshad, quinientos anos‬‬ ‫מ א ו ת‬ ‫ח מ ש‬ ‫א ת ־ א ך פ כ ש ד‬ ‫הולידו‬

‫‪y engendro hijos e hijas. 12Arpajshad‬‬ ‫ו מו ת‪:‬‬ ‫בנים‬ ‫ויולד‬ ‫שנ ה‬
‫‪vivid treinta y cinco anos y engendro a‬‬ ‫ו שי שי ם‬ ‫ח מ ש‬ ‫ח יז‬ ‫ן א ך פ כ ש ד‬ ‫יב‬ ‫ס ״‬
‫‪Shelaj. 13 Y vivid Arpajshad, despues de‬‬
‫ז! ח י‬ ‫יג‬ ‫א ת ־ ש ל ח‪:‬‬ ‫ויולדי‬ ‫שנ ה‬
‫‪engendrar a Shelaj, cuatrocientos tres‬‬
‫א ת ־^ ל ח‬ ‫הולייךו‬ ‫א ח די‬ ‫א ך פ ב‪ #‬ד‬
‫‪anos; y engendro hijos e hijas.‬‬
‫ש נ ה ויולד‬ ‫שלי שי ש נ י ם ו א ר ב ע י מ א ו ת‬
‫‪14 Shelaj vivid treinta anos y engendro‬‬
‫‪a Eber. 15 Y Shelaj vivid, despues de‬‬ ‫ח י" ש ל י ש י ם‬ ‫ן ש ל ח‬ ‫יד‬ ‫ס‬ ‫ב נ י ם ו ב נ ו ת‪':‬‬
‫‪engendrar a Eber, cuatrocientos tres‬‬ ‫ו ז ח י ־^ ח‬ ‫טו‬ ‫א ת ־^ ב ר ‪:‬‬ ‫ויוילד‬ ‫שנ ה‬
‫‪anos; y engendro hijos e hijas.‬‬ ‫שני ם‬ ‫ש ל ש‬ ‫א תי־ ע ב ר‬ ‫הולייךו‬ ‫א ח רי‬
‫‪16Eber vivid treinta y cuatro anos y‬‬ ‫בנים‬ ‫ויולד‬ ‫שנ ה‬ ‫מ א ו ת‬ ‫ו א ך ב ע'‬
‫‪engendro a Peleg. 17 Y vivid Eber,‬‬ ‫א ר ב ע‬ ‫ט\ ו י ח ו ב ר‬ ‫ס‬ ‫ו ב נ ו ת‪:‬‬
‫‪despues‬‬ ‫‪de engendrar‬‬ ‫‪a Peleg,‬‬ ‫וןחי־‬ ‫יז‬ ‫א ת ־ פ ל ג‪:‬‬ ‫ש נ ה ויולד‬ ‫ו שלי שים‬
‫‪cuatrocientos treinta anos; y engendro‬‬
‫שאי שים‬ ‫א ת־פ״לג‬ ‫א חךי״ הוליךו‬ ‫ע ב ר‬
‫‪hijos e hijas.‬‬
‫בנים‬ ‫ש נ ה ויולד‬ ‫מ א ו ת‬ ‫ן א ך ב ע‬ ‫ש‪ 3‬ה‬
‫‪18Peleg vivid treinta anos y engendro‬‬
‫שנ ה‬ ‫שלי שים‬ ‫ויחי־פלג‬ ‫יח‬ ‫ו ב נ ו ת‪ ’ :‬ס‬
‫‪a Reu. 19 Y vivid Peleg, despues de‬‬
‫;‪engendrar a Reu, doscientos nueve anos‬‬ ‫א ח רי‬ ‫ויחי־פלג‬ ‫י ט‬ ‫א ת ־ ך^ ו ‪:‬‬ ‫ויוילד‬
‫‪y engendro hijos e hijas.‬‬ ‫שני ם ומאיתןם‬ ‫ת ש ע‬ ‫את־ןיעו‬ ‫הוליךו‬
‫‪w Reu vivid treinta y dos anos y‬‬ ‫ס ז כ‪ .‬ף חי‬ ‫ו ב נ ו ת‪:‬‬ ‫בנים‬ ‫שנ ה‪/‬ויו ל ד‬
‫‪engendro a Serug. 21Y vivid Reu,‬‬ ‫א ת ־‬ ‫ש ת י ם ו ש לי שי ם י שנ ה ויולד‬ ‫רעו‬
‫‪despues‬‬ ‫‪de engendrar‬‬ ‫‪a Serug,‬‬ ‫ה‪ 1‬ל ? ו ־‬ ‫א ח ל‬ ‫ר ע ו"‬ ‫‪m‬‬ ‫בא‬ ‫ש ת ג‪:‬‬
‫‪doscientos siete anos; y engendro hijos e‬‬ ‫ו מ או ד ם‬ ‫שני ם‬ ‫ש ב ע‬ ‫א ת ־ ש ח ג‬
‫‪hijas.‬‬
‫כב ויחי‬ ‫ס‬ ‫ב נ י ם ו ב נ ו ת‪:‬‬ ‫ויולד‬ ‫שנ ה‬
‫‪22Serug vivid treinta anos y engendro‬‬
‫א ת ־נ חו ר‪:‬‬ ‫ויולד‬ ‫שנ ה‬ ‫שלי שים‬ ‫ש ח ג‬
‫‪a Najor. 23 Y vivid Serug, despues de‬‬
‫א ת־נ חו ר‬ ‫הוליךו‬ ‫א ח רי‬ ‫שרוג‬ ‫כ \_ ף ח י‬
‫‪engendrar a Najor doscientos anos; y‬‬
‫‪engendro hijos e hijas.‬‬ ‫ו ב נ ו ת‪:‬‬ ‫בנים‬ ‫ויולד‬ ‫שנ ה‬ ‫מ א ת י ם ’‬
‫‪24Najor vivid veintinueve anos y‬‬ ‫שנ ה‬ ‫וע שרי ם‬
‫‪V AT T‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪ V‬״‬ ‫‪:‬‬
‫“ת‪ J‬ש ע‬
‫‪w‬‬ ‫‪-‬‬
‫נחור‬ ‫‪T‬‬
‫ויחי‬
‫* ‪J‬‬ ‫־ ״‬
‫כ ד‬ ‫ס‬
‫‪engendro‬‬ ‫‪aTeraj. 25 Y vivid Najor,‬‬ ‫נחור‬ ‫ויחי‬‫‘‪J‬‬ ‫־ ‪JT‬‬
‫כה‬ ‫‪“ V‬‬
‫א ת ־ ת ר ח‪:‬‬
‫‪V‬‬
‫ויולד‬
‫‪IT‬‬ ‫־־ ‪.‬י‬

‫‪--------------------------------------------------------------------------------- o n k‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪l o s‬‬ ‫— —‬

‫■ —׳ ‪----------------------------------------------------------‬‬ ‫—‬

‫ת ל ת ץ ! ‪ v to q‬ע ו נ י ו ו א ו ל ל ד ל ת‬ ‫חי א‬ ‫ב נ י ן ו ב נו‪< :‬ב ן א ך פ כ ש ד‬ ‫מ א ה עו ניו ו א ו ל י ד‬ ‫ח מ ש‬ ‫א ך פ כ ש ד‬ ‫ד או ל ל ד ל ת‬

‫ש נ י ו ו א ו ל ל ד ב נ ץ ו ב נ ן‪ :‬י ד ו ש ל ח ו ז ל א ר נ ל ת לו‬ ‫ש ל ח א ך ב ע כ< א ה ו ת ל ת‬ ‫ש ל ח‪ :‬ע ו ח ל א א ך פ פ ש ד ב ת ר ך א ו ל י ד י ת‬
‫ש נ ץ ו או ל ל ד ב נ ץ ו ב נן‪ :‬ט ז מ ז י א‬ ‫ש ל ח ב ת ר ן א ו ל ל ד ל ת ע ב ר א ך ב ע כ< א ה ו ת ל ת‬ ‫ש נ ץ ן א ו ל ל ד ל ת ע ב ר‪ :‬ט ו ו ח ^ א‬
‫ש נ ץ ן או ל ל ד‬ ‫ע ב ר ת ל ת ץ ו א ך ב ע ש נ י ו ו א ו ל י ד ל ת פ ל ג‪ :‬י * ו ח ל א ע ב ר ב ת ר ך א ו ל י ד י ת פ ל ג א ו ־ ב ע מ א ה ו ת ל ת ץ‬
‫שנ ץ‬ ‫מ א תן ו ת ש ע‬ ‫ש נ י ו ו א ו ל י ד י ת ך ע ו‪ :‬י ט ו ח ל א פ ל ג ב ת ר ך א ו ל ל ד ל ת ך ע ו‬ ‫ת ל תיו‬ ‫ב נ ץ ו ב נן‪ :‬י ח ו ח ל א פ ל ג‬
‫ש ת ג מ א תן‬ ‫ש נ י ו ו א ו ל י ד ל ת ש ר ו ג‪ :‬כ א ו ^ א ן ־ ע ו ב ת ר ד א ו ל ל ד י ת‬ ‫ו א ו ל ל ד ב נ ץ ו ב; נן‪ :‬כ ו ח ל א ר ע ו ת ל ת י ן ו ת ר ת ץ‬
‫ש רו ג ב ת ר ז ־ או ל ל ד ; ת‬ ‫מו ח ל א‬ ‫ש נ ץ י א ו ל ל ד ל ת נ ח ו ר‪:‬‬ ‫ת ל ת ץ‬ ‫ש רו ג‬ ‫ב נ ץ ו ב נן‪ :‬כ ב ו ח ל א‬ ‫ש ניו ו או לי ד‬ ‫ו ש ב ע‬
‫כ הו ח ל א נ חו ר‬ ‫ת ר ח‪:‬‬ ‫שנ ץ ו או לי ד ל ת‬ ‫ע ש ך ץ ו ת ש ע‬ ‫ב נ ץ ו ב נן‪ :‬כ דו ח ל א נ חו ר‬ ‫ש נ ץ ן או ל ל ד‬ ‫מ א תו‬ ‫נ חו ר‬
1 1 :2 6 -2 8 — ‫ כו ־ כ ח‬:‫י א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 136

despues de engendrar a Teraj, ciento ‫ת ש ע מ ן ש ר ה‬ ‫א ת־וג ך ח‬ ‫א ח ר י’ ד ז ו׳ ל י ך ו ־‬

diecinueve anos; y engendro hijos e ‫בנים‬ ‫ ל ד‬J‫ו י ו‬ ‫שנ ה‬ ‫'ו מ א ת‬ ‫שנ ה‬
hijas. V V T ‫״‬ AT T J - J VT T

26Teraj vivid setenta anos y engendro ‫שנ ה‬ ‫ש מני ם‬ ‫מ ר חי ־ ת ר ח‬ ‫ס‬ :‫ו ב נ ו ת‬

a Abram, a Najor y a Hardn. :‫א ת ־ א ב^ ם א ת ־ נ ח ו ר ן א ת ־ ה ר ן‬ ‫ו* ו ל ד‬
27 Y estas son las generaciones de ‫הוליד‬ ‫ת ר ח‬ ‫תו ל די ת' ת ר ח‬ '‫מ ו א ל ה‬
Teraj: Teraj engendro a Abram, a Najor
‫ן א ת ־ ה ר ן והרן‬ ‫א ת־נ חו ר‬ '‫ א ב ר ם‬-‫א ת‬
y a Martin; y Haran engendro a Lot. 28 Y
Haran murio delante de su padre Teraj, ‫ כ ח ו י מ ת ה ר ןז ע ל ־ פ מ‬: ‫א ת ־ ל ו ט‬ ‫הוליד‬
en la tierra de su nacimiento, en Ur ‫ב או ר‬j :
‫ב א ר ץ" מ ו ל ד ת ו‬
‫ן‬ - t v j v 1 :
'‫א ביו‬ * ‫י‬ t
‫ת ר ח‬ - j v

O N K EL6S

‫ כ י ן ן ז י א ת ו ־ ח ( ץ ב ע י ן ^ נ י ן‬:‫? ס ר ך א ו ל י ד ל ת ת ר ח מ א ה ו ת ש ע < ג^ ר ( ץ נ י ן ו א ו ל י ד ב נ י ו ו ב נ ן‬
‫ מ ו א ל י ו ת ו ל ד ת ת ר ח ת ר ח א ו ל י ד י ת א ב ר ם ל ת י נ ח ו ר ו י ת‬:‫ן א ו ל י ד י ת א ב ר ם י ת נ ח ו ר ן י ת ה ך ן‬
‫ב או ר א‬ ‫א ב ו ה ל ב א ך ^ א■ ך י ל ד ו ת י ה‬ ‫ת ר ח‬ ‫א פי‬ ‫ה רן ע ל‬ ‫ כ ח ו כ<י ת‬:‫א ו ל י ד י ת ל ו ט‬ ‫ה רן ן ה ךן‬
------------------------------------------------------------------ R A S H l

‫אבר ם‬T | -
‫ ו כ ש נ צ ל‬.‫מ ש ל ו‬
T * V t v *
‫א נ י‬-‫ח ן‬- ‫ו א ם נ מ ר ו ד נ ו ״צ‬
. ; . . .
‫ו מדר ש‬ .‫א בי ו‬ ‫ב חיי‬ .‫א ב י ו‬ ‫מרח‬ ‫פני‬ ‫<פ ח> ע ל‬
‫ל ה ם‬
v t
‫א מ ר‬ - T
?‫א ת ה‬
T “
‫מי‬ •
‫מ ר ו ל ו ל ח ו ץ מ ש ל‬: ‫א‬T
V • T T !
‫תרח‬ ‫שקבל‬ ,‫א ב י ו מ ת‬ ‫ש ע ל י די‬ ‫או מ ר‬ ,‫א ג ד ה‬
‫ה ש ל י כ ו ה ו ל כ ב ש•ן ה א ש‬
‫״‬ t ‫״‬ t • ! • : •
‫א ני‬• ‫־‬:
‫אבר ם‬ t :
‫ 'ש ל‬. ‫רן • • 'מ‬
‫ד ד‬
‫ה‬ ‫א ת‬ ‫שבתת‬ ‫על‬ ‫ל פ ני נ מ רו ד‬ ‫בנו‬ ‫אבר ם‬ ‫על‬
‫או ר‬ ‫פר ש‬ ‫ ו מ נ ח ם‬.‫כ ^ די ם‬ ‫או ר‬ ‫ ו ז ה ו‬,‫ו נ ש ר ף‬ ‫יו ש ב‬ ‫ן ה ךו‬ ,‫ה א ש‬ ‫ל כ ב שן‬ ‫ו ה ש לי כו‬ ,‫צ ל מי ו‬
‫ו כן‬ > ‫ ט ו‬:‫כ ד‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫ה׳‬ ‫ב ב די‬ ‫ב אי רי ם‬ ‫ ן כ ן‬.‫ב ק ג ג ה‬ ‫מ ש לו‬ ‫א ני‬ ‫נו צ ח‬ ‫אבר ם‬ ‫א ם‬ :‫ב ל בו‬ ‫ו או מ ר‬
TRADUCC16 N D E RASHl

2 8 . 9 ‫ג« ת ר ח א ב י ו‬ / DELANTE d e s u pa d r e t e r a j . La frase ‫ ע ל פ נ י‬significa aqui: en vida de su

padre. Este es su sentido simple. Pero un m idrash agAdico afirm a que la frase ‫ ע ל פ נ י‬significa que
m urid a causa de su p ad re.271 P ues Tfiraj habi'a denunciado a su hijo A bram ante N im rod por
haber dem olido sus im^genes iddlatras, por 10 que Nimrod arrojd a Abram a l horno ardiente.
Entonces H ardn, hermano de Abram, se sentd y pens6: “Si A bram triunfa, m e pondr£ de su parte;
pero si N im rod venc e, m e pondrd de su parte.” Y cuando Abram se salv6 al salir ileso del horno,
los seguidores de Nimrod dijeron a H ardn: “^De parte de qui£n est£s?” HarAn les dijo: “D e parte
d e A bram .” E n ton ces lo arrojaron al horno ardiente y se incinerd. Y a esto se refiere el nombre
0 272. ‫ ש ךי‬3 ‫ א ו ר‬P e ro M enajem ben Saruk273 explic6 que ‫ א ו ר‬significa “quebrada”, 10 m ism o que
en el versiculo: “H onren al E terno en la quebrada [274” .!‫א ו ר י ם‬ Y asim ism o en la

2 7 1 . L a e x p r e s id n ‫ ? נ י‬, q u e a q u i e s ta e n e s ta d o u n a d e s ig n a tio n g e o g ra fic a e n l a tie r r a d e lo s c a s d im

c o n s tr u c to , lite r a lm e n te sig n ific a presencia, rostro, [c a ld e o s], sin o q u e sig n if ic a r la “ e l fu eg o d e lo s

frente. E n e s te s e n tid o , la fra s e ‫ ני‬$ ‫ ע ל‬p o d r ia se r c a s d im ” . E n o tra s tr a d u c c io n e s se la h a e n te n d id o

tr a d u c id a p o r “ e n p r e s e n c ia d e su p a d r e ” , a lu d ie n d o c o m o e l n o m b re d e u n a a n tig u a c iu d a d e n e s a

a q u e to d a v ia e s ta b a c o n v id a . S in e m b a rg o , p u e sto re g io n , U r.

q u e e l te r m in o ‫ ע ל‬ta m b ie n s ig n ific a por, debido a, 2 7 3 . M e n a je m b e n S a ru k f u e u n s a b io ju d io n a c id o

la e x p r e s io n ‫ ע ל פ נ י‬ta m b ie n p o d r ia s e r e q u iv a le n te d e e n E sp a ffa q u e v iv io e n tr e lo s a n o s 9 2 0 -9 8 0 d e la e ra
‫ מ פ נ י‬, q u e s ig n if ic a a causa de. E s ta in te r p r e ta c io n se c o m tin . F u e u n o d e lo s m a s d e s ta c a d o s g ra m a tic o s
b a s a e n e l h e c h o d e q u e n o e s n e c e s a rio q u e la T o ra de la le n g u a h e b re a , a u to r del Majberet, u n
d ije se q u e m u r i6 e n v id a d e su p a d r e ( Najalat d ic c io n a rio e tim o lo g ic o . R a s h i f r e c u e n te m e n te 10
Yaacob). c ita p a ra e lu c id a r el sig n if ic a d o d e a lg u n te rm in o .

2 7 2 . S e g u n e s ta in te rp re ta c io n , la p a la b r a ‫ א ו ר‬n o e s 2 7 4 . Yeshayahu 2 4 :1 5 .
 137 / B E R E S H IT — P A R A S H A T N 6 A J 1 1 :2 9 -3 2 — ‫ כ ט ־ ל ב‬: ‫< א‬

Casdim. 29 Y Abram y Najor tomaron :‫א ב ר ם כ ש ד י ם‬ ‫מ פ טי ר כ ם ו י י ק ח‬

mujeres para ellos. El nombre de la ‫א ש ת ־ א ב ר ם ' ^ ך ׳ י‬ D& ‫ל ה ם נ ש י ם‬
mujer de Abram era Sarai, y el nombre : - . ! Li ' "
j 7 . 1 x r . , j .. ,
de la mujer de Najor era Milca, hija de 1JTj
‫ל זכ ה ־ב ת ה ר ן‬: ‫נ ח ו ר ■ מ‬T ‫״!א ••• ש ת‬ ‫ו ש ם‬:
Haran, padre de M ilca y padre de Iskd. ^ ^
30 Y Sarai era esteril; no tenia hijos. 31 Y ‫ ל א ו י י ק ח ת ר ח‬: ‫ע ק ר ה א י ן ל ה ו ל ד‬
Teraj tomo a su hijo Abram y a Lot, hijo ‫בן־ ה רן‬ ‫ו א ת־ לו ט‬ i 33 ‫א ת ־ א ב ר ם‬
de Haran, su nieto, y a su nuera Sarai,‫ ' א ב ך ם‬j 1 ‫ ף ^ | ־‬/‫י ג י ל ו‬
la mujer de su hijo Abram, y salieron JV . "‫"־' '־״‬ T ' < J‫ ־‬T >" ! !. v
conellosdeUrCasdimparairala ° ’W ? 9*"‫־‬ ]g
tierra de Kendan. Y llegaron hasta Jaran ‫ל ל כ ת‬ ‫!יי ב או‬ ‫כנ ען‬ ‫א ר צ ה‬
y se asentaron a lli 32Los dias de Teraj‫י מ י ״ ת ר ח‬ ‫־‬ V •• :
‫וי היו‬ J : ‫ •ו‬-
‫ל ב‬ :‫ש ם‬ IT
‫ויי ש בו‬ : J—

o n k 8 l 6 s : . :

‫ ה‬3‫ פ ט ו נ ס י ב א ב ר ם י ן נ ח ו ר ל ה ו ן נ ש י ו ש ו ם א ת ת א ב ל ם ש ר י ן ש ו ם א ת ת נ ח ו ר מ ל ב ה ב ת ה ר ן א ב ו ה א ך מ ל‬: ‫ד כ ק ז ד א י‬
‫ ל א ו ל ב ר ת ר ח י ת א ב ל ם ב ל י ו ן מ ת ל ו ט ב ר ו ן ךן ב ר ב ל י ו ן ן י ת ש ר י פ ל ת י ה‬:‫ ל ו ת ו ת ש ל י ע ק ר ה ל י ת ל ה ו ל ד‬: ‫ו א ב ו ה א ד י ס כ ה‬
‫ ל ב והוו יו מי ת ר ח‬:‫א ת ת א ב ל ם ב ל י ה ו נ פ ק ו ע מ ה ו ן מ א ו ר א ך כ ם ך א י ל מ י ז ל ל א ו ־ ע א ך כ נ ע ן ו א ת ו ע ד ח ל ו וי תי בו ת מ ן‬
RA SH I ■ —

,‫נ ס י כ ו ת‬ ‫לשון‬ ‫הוא‬ ‫יספה‬ ‫ועוד‬ .‫ביפיה‬ ‫ובקע‬ ‫חור‬ ‫כל‬ .1‫ ח‬: ‫י א‬ ‫(שם‬ ‫צפעוני‬ ‫מאורת‬
‫אמט‬ •‫ ל א> וי צ או‬1 :‫שךךה‬ ‫לשון‬ ‫שך ה‬ ‫כמו‬ ‫על‬ .‫שרה‬ ‫•זו‬ . ‫( ב ט) י ס פ ה‬ :‫או ר‬ ‫קרוי‬ ‫עמוק‬.
‫ןשדי‬ ‫לי ט‬ ‫ע ם‬ ‫ןאבך ם‬ ‫תלח‬ ‫ויצאו‬ ‫סוכיו‬ ‫ושהכל‬ ‫הקד ש׳‬ ‫ברוח‬ ‫שסוכה‬ ‫ ש ם‬:
TRADUCC16N D E RA SH I

frase: “La quebrada [‫ ] מ א ו ר ת‬del isp id .” 275 T odo hueco 0 quebrada profunda es llam ado ‫ א ו ר‬en
h eb reo .

29. 1 / ‫ י ס פ ה‬SKA. Ella es S a r i. A q u f se le da e s te n o m b r e en alusion a que vislum braba [‫ פ ה‬1‫ ] ס‬por

m edio de inspiracion profetica,276 y porque todos observaban | ‫ | ס ו כ י ם‬su b elle za .277 E l n o m b r e
‫ ? ל י פ ה‬tam bien p u e d e s e r entendido c o m o una expresi6n de ‫ נ ס י ב ו ת‬, nobleza, 10 m ism o que e l n o m b r e
‫ ^ ר ה‬, S a r i, implica ‫ ש ר ר ה‬, aristocracia.278

31. ‫א ת ם‬ ‫ וי צ או‬/Y s a l ie r o n CON e l l o s . E s decir, Teraj y A bram salieron de a lli con L ot y

S a ra i.279

2 7 5 . Yeshayahu 11:8. P o r e llo h e m o s o p ta d o p o r tra d u c ir la “ in s p ira c io n

p ro fe tic a ” .
2 7 6 . E n h e b re o , ruaj ha'kodesh. E sta e x p r e s io n es
d ific il d e tra d u c ir. L ite ra lm e n te sig n ific a “ e sp iritu 2 7 7 . M eguila 14a.
d e sa n tid a d ” o “e s p iritu sa n to ” . P e ro n o d e b e se r
2 7 8 . L a p a la b ra ‫ י ^ ר ר ה‬ta m b ie n c o n n o ta d o m in io ,
c o n f u n d id a con el c o n c e p to u su a l de “ e sp iritu
a u to rid a d .
s a n to ” , d e o rig e n c ristia n o . A m b o s c o n c e p to s n o
tie n e n n a d a q u e v e r e n tr e sf. E n la T o ra e sta 2 7 9 . E n el v e r sf c u lo n o q u e d a c la ro q u ie n e s sa lie ro n
e x p re sio n d e sig n a , en g e n e ra l, un c ie rto n iv e l p o r si so lo s y q u ie n e s a c o m p a n a ro n a q u ie n . R a sh i
e le v a d o de e sp iritu a lid a d que' im p lic a el e n fa tiz a a qu i q u e la f ra s e “y s a lie r o n ” s e re fie re
a c e rc a m ie n to p ro fu n d o a D io s y el a le ja m ie n to d e 10 e sp e c ific a m e n te a T e ra j y a A b ra m , m ie n tr a s q u e el
m a te ria l (e so e s 10 q u e im p lic a la ‫ ה‬$ ‫ לן ר ו‬o “ s a n tid a d ” p ro n o m b re “ e llo s ” e n la f r a s e “ c o n e llo s ” s e r e fie r e
e n h e b re o ), 10 q u e p o s ib ilita la p e rc e p c io n p ro f e tic a . e s p e c if ic a m e n te a lo s q u e a c o m p a n a ro n a a q u e llo s ,
1 1 :3 2 — ‫ ל ב‬:‫< א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת נ ח‬ / 138

fueron doscientos cinco anos; y murio ‫ת ר ח‬

- W
‫ו י מ ת‬
T J T -
Jl Jt # ‫ו מ א ת י ם‬
<STT * J - T
CTJ t #
V T J** T

Teraj en Jaran. DBS .‫ב ח ר ן‬

o n k 8 l 6 s

:‫מ א ת ן ו ח מ ש ( ץ נ י ן ו מ ל ת ת ר ח ב ק ו ךן‬

----------------------- R A S I lf

‫מ פ ו ך ס ם לפיל ן י א מ ר ו‬ ‫ה ד ב ר‬ ‫י ה א‬ ‫ש ל א‬ ?‫א ב ר ם‬ ‫מ חךן‬ ‫א ב ר ם‬ ‫ש י צ א‬ ‫ל א ח ר‬ .‫מ רו♦ !; ח ו ץ‬ ‫( ל ב) ו י מ ת‬

•‫א ב ר ם פ ב ו ד א ב י ו ל ה נ י ח ו ז ק ן ו ה ל ך לו־‬ ‫ל א ק י ם‬ .‫מ ש ש י ם (ענה‬ ‫לותר‬ ‫ש ם‬ ‫ןהיה‬ ‫פנען‬ ‫ל א ר ץ‬ ‫ובא‬

‫א ף ב חי י ה ם‬ ‫ ש הו־ ש עי ם‬,‫לפיכך ק ר א ו מ פ ת ו ב מת‬ ‫ש הרי כ תי ב ן א ב ר ם בן ח מ ש שני ם ו ש ב עי ם ש נ ה‬
‫קרוים‬ ‫ב מ י ת ת ם‬ ‫א ף‬ ‫ןהצךיקים‬ ‫מ ת י ם‬ ‫קרוים‬ ‫ש נ ה‬ ‫ש ב ע י ם‬ ‫ ן ת ר ח ב ן‬.1‫ ד‬:‫ב צ א ת ו מ ח ו ־ ו ( ל ק מ ן ל ב‬
‫חי‬ ‫א י ש‬ ‫בו‬ ‫יהולךע‬ ‫בן‬ ‫ובניהו‬ ‫ש נ א מ ר‬ ,‫חיים‬ ‫כ ש י צ א‬ ‫ל ת ר ח‬ ‫ק מ ״ ה‬ ‫הרי‬ , ‫א ב ר ם‬ ‫פ שנולד‬ ‫היה‬
‫ ל ו מ ר ל ד ע ד‬, ‫ ה נ ו ״ ן ה פ ו כ ה‬. ‫ ג ח ר ן‬:‫ כ ו‬:‫( ש מ ו א ל ב כ ג‬ ‫ ו ל מ ה‬. ‫א ב ך ם מ ח ו ־ ו <גךין נ ש א ר ו מ ש נ ו ת י ו ה ך ב ה‬
:‫א ב ר ם חרון א ף ש ל מ קו ם‬ ‫ש ל‬ ‫ליציאתו‬ ‫ש ל •תךח‬ ‫מיתתו‬ ‫ה פ ת ו ב‬ ‫ה ק ד י ם‬

--------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A S Ilf

3 2 . )‫ ז י מ ת ת ר ח ב ח ך‬/ Y M U R 1 6 t e u a j e n j a r A n . Esto 0curri6 despues de que Abram hubo salido‫ ׳‬de

Jar&n, llegado a la tierra de Ken&an y perm anecido alli - e n Kenyan- !M s de sesenta anos. Pues
esta escrito que “A bram tenfa setenta y cinco anos al salir de Jar£n ” , 280 y Teraj tenia setenta
afios cuando nacid A bram , 10 cual implica que Teraj tenia ciento cuarenta y cinco afios cuando
A bram salid de Jar&n. Por lo tanto, aun le quedaban muchos afios por vivir, ya que muri6 a los
doscientos cinco afios. Siendo asi, ^por qu 6 la Escritura antepuso la m uerte de T£raj a la salida
de A bram ? P ara que el hecho de su muerte no fuese difundido a todos y dijeran: “A bram no
honrd debidam ente a su padre, pues 10 abandon^ cuando era anciano y se m archd.” Por esta
razdn, antes de relatar que Abram abandond el hogar de T<5raj, la Escritura designa a este como
“m uerto”. Lo hizo asf porque en realidad los m alvados incluso estando en vida son llam ados
“ m uertos”, m ientras que los justos incluso desp 116s de m uertos son llam ados “v iv o s” , como se
declara: “Y B enay ah u, hijo de YehoyadA, hijo de un hom bre vivo .” 281

‫ ב ח ר ן‬/ e n j a u A n . En el texto hebreo la letra ‫ ג‬aparece invertida . 282 Ello es para decirte que hasta
que lleg 6 A bram se m antuvo la ira [‫ ] ח ר ו ן‬del O m nipresente contra el m undo a causa de los
pecados de los seres humanos . 283

L o t y S a ra i (Mizraji). E n los n u e s tro s n o o c u rre asf.

2 8 0 . Infra , v . 1 2 :4 . E n e l v . 12:5 se n a r ra su lle g a d a 2 83. A b ra m [A b ra h a m ] f u e el p r im e r h o m b re q u e

a K enaan . d ifu n d i6 e n e l m u n d o el c o n e e p to m o n o te fs ta . A n te s
d e el, la h u m a n id a d se h a lla b a in m e rs a en la
2 8 1 . Shem uel II, 2 3 :2 0 . S e rfa irre le v a n te q u e la
id o latrfa. L a T o ra d ic e q u e T e ra j m u ri6 e n ‫ח ו ץ‬
E s c r itu r a d e f in ie s e a a lg u ie n c o m o “ h ijo d e h o m b re
[Jaran ] - d a t o q u e e n sf m ism o e s ir r e le v a n te - p a ra
v iv o ” a m enos que ta l c a ra c te riz a c io n q u is ie ra
a lu d ir al h e c h o d e q u e , p o r d e c ir lo a sf, h a sta la
e n f a tiz a r a lg u n a c u a lid a d p e rso n a l d e la p e rs o n a . E n
lleg a d a d e A b ra m D io s te n fa c o le ra [‫ ] ח ר ו ן‬c o n tra el
e s te c a so , q u e su p a d r e e r a u n h o m b re ju s to . m u n do . S e g u n e sta in te rp re ta c io n h o m ile tic a , la

282. Al p a r e c e r, en el sefer tord - e l ro llo de fra se ‫ רוו ץ‬:‫ מ מ ת ת ר ח ב‬d e b e e n te n d e rs e c o m o si d ije se

p e rg a m in o d e la T o r a - q u e R a sh f p o se fa la ‫ נ‬e s ta b a ‫ ו י מ ת ת_ ר ח ב ח ל ו‬, “ T era j m u rio m ie n tr a s to d a v fa habfa

in v e rtid a . Lo m is m o p arece e n te n d e rs e de lo s c o le ra [d iv in a ] ” .

c o m e n ta rio s d e l R a d a k , R a b e n u B e ja y e y R a sh b a m .
 c r o n o l o g i 'a d e n o a j a y a a c o b

2000

2200

2300
2100
1000

1500

1600

1700

19 00
00

1200

1300

1400
700
300

500

600
200

400

006
EDAD NACIO-MURIO o 00
NOMBRE o o
o o o
■ ■
■ 1
N o a j 950 1 0 5 6 -2 0 0 6 1 I
1 ‫ו‬
1 1
ft 1
S h e m 600 1 5 5 8 -2 1 5 8 1 1
I 1
1 1
1 1
Ar pa j s h a d 438 1 6 5 8 -2 0 9 6 1 I
1 1
1 X
1 1
S h e l a j 433 1 6 9 3 -2 1 2 6 1
1
1 1

D 1SPE

---- ---- 1
5 !
Eb e r 464 1 7 2 3 -2 1 8 7

-
i ;
‫ מ‬1
OJ (ft t
Pe l e g 239 1 7 5 7 -1 9 9 6
0 -1
Z K
>‫י מ‬

■ ■■■
9661
1
Re u 239 1 7 8 7 -2 0 2 6
1
1
1 tt
1 1
S e r u g 230 1 8 1 9 -2 0 4 9 1
1
1 1
1 1
1 1
n a j o r 148 1 8 4 9 -1 9 9 7 1
1
1 I
1
Te r a j 205 1 8 7 8 -2 0 8 3 1
1
1
1
A Hr Q h Q m 175 1 9 4 8 -2 1 2 3 1
(V. 2 5 :7 ) 1
1
1
ITZJAK 180 2 0 4 8 -2 2 2 8 1
(V. 3 5 :3 8 ) 1
1
I
Ya a c o b 1
Cv. 4 7 :2 8 ) 147 2 1 0 8 -2 2 5 5
1
1
 L A S S E T E N T A N A C I O N E S P R IM O R D IA L E S

YEFET JAM Shem

I. GOM ER 4 . YQ v Q n 15. C u s h 17. PU T 4 5. E l Q m 48. l u q

4 6 . A SH U R

2. M Q g o g
5. Tu H Q l 1 6 . M it z r Q im IS . K e n aan
6 . M ESHEJ A r p I
3 . M Q q Q i
7 .T 1 R A S F Q j s h Q q

49. A r Q m

11. E l is h Q 19. SEBA 2 3 . SQ Ht 8 jQ 27. Lu 3 4 . T z iq o n 51. Ut z

8 . A SH K EN AZ q im 50. S h £l Q j
9 . R IF A T 1 2 . TQ r s h is h 2 0 . J Q y il Q 2 4 . N im r o q 2 8 . A N A M IM 3 5 . JE T 5 2 . JU L
10. To g Q r m Q 1 3 . K it im 21. S Q H t Q
2 9 . L E H A B IM 3 6 . Y EBU Si 5 3. G u 8t 8r
1 4 . D O D A N IM 3 0 . N A F T U JIM 37. E m o r i 5 4. MQ s h
3 3 .C A F T O R IM 3 8 . G u ir g Q s h i

2 2 . R a a m a I 3 9 . J iv i 55. E H 8 r
4 0 . ARKi
4 1 . S lN i

3 1 . P A T R U S IM 4 2 . ARVADI

3 2 . C A S L U JIM 4 3 . TZEM ARf

2 5 . S t1EB A 1 4 4 . JA M A T I
2 6 . D iDAN I

P l is h t im 5 7 . Yo k t A n
8 56. P 8 l 8 g
1 1

58. A l m o q Q q 6 5 . OBAL
59. S h 8 l 8 f 66. A H im Q 8 l
6 0 . jQ t z Q r m Q v 8 t 67. S h 8 H Q

61. Yer aj 6 8 . O F IR
62. H Q q o r Q m 6 9 . J a v il a
6 3 .U Z A L 7 0 . yo bab
6 4 . D IC L A
^ ‫ד‬ ‫ל‬ ‫ל ך‬ ‫ת‬ ‫ש‬ ‫ר‬ ‫פ‬

S''V . PARASH AT LE J L E JA
1 2 :1 -2 — ‫ א ־ ב‬:‫< ב‬ ‫ל ד‬ ‫ל ך‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 142

Capi t ui o 12 ‫פ ר ק יב‬
xEl Eterno dijo a Abram: “Vete ‫א ל ״ א ב ר ם‬
T J ‫־‬ V
'nirP
T J
‫ויי א מ ר‬
v \ ‫־‬
‫א‬
por ti de tu tierra y de tu lugar de ‫מ א ר צ ך‬ ‫ל ד ״ ל ך‬
nacimiento, y de la casa de tu padre, ‫י־•־‬ ‫ן‬ ! : ‫"י ־‬ ‫! ־‬
a la tierra que Yo te mostrare. 2'■ YY
te convertire en una gran nacion ‫גדול‬ ‫לגוי‬ ‫ו א ע ש ך‬ ‫ב‬ :‫א ר א ך‬
o n k 8 l 6 s

‫בן א ע ב ך נןו ל ע ם ס גי‬ :‫א ב ו ד ל א ר ע א די א ח ז נ ך‬ ‫ ד ו ת ד ו מ ב י ת‬- ‫! ל ? ד כ י א מ ג ך ו מ י י‬,. ‫א ו א מ ר י י ל א ב ר ם א י‬

-------------------------------------------------------------------------- R A S I l f ------------------------------------------------------------- :

,‫הממון‬ ‫א ת‬ ‫ו ה מ ע ט ת‬ ,‫ןךביה‬ ‫פריה‬ ‫כ< מ ע ט ת‬ ‫איגשד‬ ‫ן ש ם‬ .‫ולטובתך‬ ‫ל ה נ א ת ך‬ .‫ל ך‬ ‫< א>י* ך‬

‫ל ש ל ש‬ ‫ה ה? ן ק‬ ‫ל כ ך‬ .‫ה ש ם‬ ‫א ת‬ ‫ו מ מ ע ט ת‬ .‫לבנים‬ . ‫ין‬ ‫ן‬

‫יזוכה‬
...
‫א ת ה‬
T -
‫אי‬
. ‫׳‬
‫ופאן‬T I
,‫גדול‬
‫׳‬ T
‫לגוי‬ |

‫ע׳ ל‬- ‫ו‬

•
‫ה בני ם‬
• T ‫־‬
‫ע ל‬ ‫ש ה ב ט י ח ו‬
• ! • v
,‫הללו‬
‫׳‬ t ‫־‬
‫ברכות‬ ‫ו ז‬
‫ י‬1‫<ןג‬ :‫ב ע ו ל ם‬ ‫ט ב ע ך‬ ‫ש או דיע‬ ‫ןעוד‬
.‫ש מ ך‬ ‫ו אג ד ל ה‬ ‫ןןהו‬1 . ‫ה ש ם‬ ‫ןעל‬ ‫המ מון‬ :‫ד ב ר י ם‬ • T I
‫ל ש ל ש ה‬
T I *
‫גורמת‬
V V 1
‫לפי ש ה ד ר ך‬
V V “ V • I
. ‫ ל‬1‫ג ד‬T

T R A D U C C IO N D E R A S H f

12
1. ‫ ל ך ל ך‬/ VETE POR Ti. Esto significa: vete por tu propio disfrute y para tu propio b ie n .1 Con ello
D ios le queria decir: A llf, en la tierra de Kendan a la que te envio, Yo har£ de ti un gran pueblo.
Pero si te quedas a q u i no conseguir&s tener h ijo s.2 Y adem&s, tambien dar£ a conocer tu
personalidad en el m u n d o .3

2 . ‫ ל‬1‫ ן א ן ג ש ך ל גויי ג ד‬/ y t e c o n v e r t i r e e n u n a g r a n NAC16N. Dios le prometi6 esto porque viajar

provoca tres cosas: dism inuye la capacidad de procreaci6n, dism inuye los bienes y dism inuye el
renom bre. P or esta raz6n , Abram precis6 de estas tres bendiciones, por 10 que Dios le prom etid
otorgarle hijos, dinero y renom bre.4 {Este es el significado de la frase “engrandecere tu nom bre” :

1. L a p a la b r a ‫ל ך‬ lite r a lm e n te s ig n if ic a “ p o r ti” o d e q u e s e c o n ve rtiri'a e n u n g ran p u e b lo , m ie n tr a s

“ p a r a ti ” . S a lv o q u e s e e n tie n d a e s ta e x p re s io n c o m o
u n e n fa s is en q u e e ste m a n d a to d iv in o d e q u e
p a rtie ra e r a p a r a su p ro p io b e n e fic io , n o te n d ria
se n tid o o r d e n a r le q u e s e f u e r a “ p o r e l” ( Gur Arye).
2 . Rosh Hashana 16b. A la sa z o n A b ra h a m (a si 10
lla m a re m o s e n e ste c o m e n ta r io , a u n q u e D io s to d a v ia
n o le c a m b ia b a e l n o m b r e ) h a b ita b a ju n to c o n su
f a m ilia e n J a ra n , al n o r e s te d e la T ie rra d e Isra e l,
c o m o se in d ic a e n el v . 1 1 :3 1 .
3 . Tanjuma 3. L ite r a lm e n te , “ d a re a c o n o c e r tu
n a tu r a le z a [‫ ” ] ט ב י ג ד‬. A q u i D io s p ro m e tio d o s c o s a s a
A b ra h a m : h ijo s y re n o m b r e . P u e sto q u e e l se n tid o
d e l m a n d a to e r a q u e A b r a h a m se fu e ra p o r su p ro p io
b e n e fic io , e llo im p lic a b a d a r le m a s d e u n a c o sa , y a
q u e el s e r h u m a n o ti e n e n e c e sid a d e s v a ria d a s , n o
u n a s o la (G ur Arye).
4 . Bereshit Rabd 3 9 :1 1 . R a s h i p a re c e c o n tra d e c irse .
E n e l v. 1 e x p lic o q u e e l ir s e a la tie r r a d e K e n a a n
e r a p a ra su p ro p io b e n e f ic io , e x p re sa d o e n el h e c h o
q u e si p e rm a n e c fa d o n d e e s ta b a n o te n d r ia h ijo s.
P e ro a q u i e x p lic a q u e e l c o n v e rtirlo e n u n g ra n
p u e b lo fu e p a ra c o m p e n s a r lo s rig o re s d e l v ia je . L os
c o m e n ta rista s h a n dado d iv e rsa s o p in io n e s p ara
c o n c ilia r a m b as e x p lic a c io n e s . S e g u n el Mizraji, en
e s te v e rsic u lo R ash i c ita la in te rp re ta c i6 n del
m id ra sh Bereshit Rabd a u n q u e se c o n tr a d ig a c o n la
p rim e ra , b a sa d a e h e l Tanjuma. P e ro se g u n Sifte
Jajamim, a qu i e x p lic a p o r q u e D io s 10 b e n d ijo
e sp e c if ic a m e n te c o n e sta s tr e s b e n d ic io n e s y n o c o n
o tra s q u e ta m b ie n se ria n p a r a su p ro v e c h o : p o r q u e
c o m p e n sa n 10 q u e el v ia je d ism in u y e . P o r su p a rte ,
el Gur Arye e x p lic a q u e n o h a y c o n tr a d ic c io n
a lg u n a . E n el v . 1 R a sh i e x p lic a q u e a p e s a r d e q u e
su v ia je si te n ia c o m o p ro p o s ito c e n tra l q u e tu v ie ra
h ijo s, d e c u a lq u ie r m o d o p re c is a b a d e u n a p ro m e sa
a d ic io n a l a c e rc a d e lo s h ijo s a fin d e a se g u ra rle q u e
te n d r ia muchos y s e c u m p liria d e u n m o d o c a b a l la
p ro m e s a d e c o n v e rtirlo e n u n p u e b lo g ra n d e .
 1 4 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T L E J L E JA 1 2 :2 — ‫ ב‬:‫< ב‬

y te bendecire; y engrandecere ‫״‬ - L- ‫״ ״‬ •i,

tu nombre y serds bendicion. : ‫ ? ה‬1 ‫?־‬
:----------------------------------------- o n k 8 l 6 s

:•‫ש מ ך ו ת ר ז א מ ב רן‬ ‫ו א ב ר כ ג ך ו א ר בי‬

------------------------ R A S H l -----------------------

‫ ע ד ע כ ש י ו‬. ‫ ה ב ך כ ו ת נ ת ו נ ו ת ב י ד ך‬- ‫ב מ מ י י ו^ ח י ה ג ן ג ה‬ ‫ש מ ך‬ ‫עכשיו‬ ‫ש ע ד‬ , ‫ש מ ך‬ ‫ע ל‬ ‫א ו ת‬ ‫מוסיף‬ ‫הרני‬

‫ מ ע ת ה א ר נ ה‬. ‫ל א ך ם וניח ו א ו ת ך‬ ‫ ברכוני‬,‫היו בידי‬ ‫עולה‬ ‫ן א ב ר ה ם‬ .‫אבו־־הם‬ ‫ואילך‬ ‫מ ב א ן‬ ‫א ב ך ם׳‬
‫ ז ה ו‬, ‫ ך" א ו א י ג ש ך ל ג ו י ג ד ו ל‬. ‫ת ב ך ך א ת א ש ר ת ן ז פ ו ץ‬ .‫ ו א ב ר פ ך‬: }‫ ב ך ש ״ י י ש ן‬. ‫ כ נ ג ד א י ב ר י ו ש ל א ך ם‬, ‫ר מ ״ ח‬

-------------------------------------------------------------------- T R A D U C C I O N D E R A S H I --------------------------------------------------------------- :

H e aqui que mds a d e la n te Yo afiadird una letra a d ic io n a l a tu nom bre. Pues hasta ahora tu
nom bre era Abram ] ‫ [ א ב ר ם‬, pero de ahora en adelante ser& A braham ] ‫ [ א ב ר ה ם‬. Y el valor 5
numdrico [g u em a tria ] 6 de ‫ א ב ר ה ם‬es 248, n u m e r o que se corresponde con los 248 drganos del ser
hum a no.7 E s te c o m e n ta r io a p a r e c e en una antigua edici6n de Rashi '.{

‫ ו א ב ר פ ן‬/¥ t e b e n d e c ir e . C on dinero . 8

‫ ו ו ( י ה ב ר ב ה‬/ y s e r A s b e n d i c i 6 n. E n e i s e n tid o d e q u e e l p o d e r p a r a o t o r g a r bendiciones es puesto en

tus manos. H asta ahora s o la m e n te estuvo en M is manos: S 6 1 0 Y o bendije a A d a m ,9 a N 6 a j 10 y
a t i ; 11 pero desde ahora tu podr£s bendecir a quien tu quieras, y se h a r d r e a l i d a d . 12 S e g iin otra
ex p lic a tio n 13 es en referencia a la f r a s e “te convertira en un gran pueblo”, que e n e l r e z o d ia r io

5. D io s a g reg o al n o m b re ‫ א ב ר ם‬, A b r a m , la le tra ‫ ה‬, c o n tro l e sp iritu a l c o m p le to s o b re to d o su c u e rp o .

y d e e ste m o d o su n o m b re fu e ‫ א מ ־ ה כ ז‬, A b ra h a m . E n V e r ta m b ie n e l c o m e n ta rio d e R a s h i a l v . 17:1.
el v. 17:5, R a sh ! e x p lic a q u e e l n o m b re ‫א ב ל ם‬
8. Bereshit R abd 3 9 :1 1 . El c o n c e p to de ‫ ב רכ ה‬,
sig n if ic a “ p a d re d e A ra m ” , m ie n tr a s q u e e l n o m b re
“ b e n d ic io n ” , e n h e b re o im p lic a la a b u n d a n c ia d e
‫ א ב ך ה ם‬sig n if ic a “ p a d re d e u n a m u ltitu d d e p u e b lo s ” . d in e ro o b ie n e s m a te r ia le s (Baer Heteb).
6 . L a guematria o v a lo r n u m e ric o d e la s le tra s e n 9 . V e r supra, v. 1:28.
h e b re o e s u n m c to d o in te rp re ta tiv o p o r m e d io d el
10. V e r supra, v . 9 :1 .
c ua l se d e riv a n c o n c e p to s q u e n o a p a re c e n e n el
sig n ific a d o lite ra l de una p a la b ra . C ada le tra 11. E n a lg u n a s e d ic io n e s d e R a sh i, e s ta fra se , “ y a
re p re se n ta un n u m e ro , el c u a l, su m a d o al d e las t i ” , n o a p a re c e . E n to d o c a so , p re s u m ib le m e n te se
dem as le tras, da por re su lta d o una c a n tid a d e s ta re firie n d o a la b e n d ic io n q u e D io s le p ro m e te
d e te rm in a d a y e sta e s a s o c ia d a a su e q u iv a le n te e n e n el v. 2 , y a q u e a n te s d e e s te m o m e n to D io s n o 10
o tr a p a la b ra o c o n c e p to . E ste m e to d o n o su b stitu y e habi'a b e n d e c id o .
a la in te rp re ta c io n te x tu a l, sin o q u e la a m p lia ; e n la 12. L a fra se “ y se ra s b e n d ic io n ” n o p u e d e q u e re r
e x e g e sis ra b in ic a su u so e s b a s ta n te d ifu n d id o . L a d e c ir q u e D io s c o n c e d e ra b e n d ic io n e s a A b ra h a m ,
guematria d el n o m b re ‫ א ב ו ־ ם‬e s 2 4 3 . L a a d ic io n d e p u e s e so y a se 10 h a b ia p r o m e tid o a l d e c ir le ‫ ו א ב ר כ ך‬,
la le tra ‫ ה‬, c uyo v a lo r n u m e ric o e s 5 , h a c e q u e ‫א ב ך ה ם‬ “y te b e n d e c ir e ” . P o r 10 ta n to , se r e f ie r e a q u e le
e q u iv a lg a a 2 4 8. c o n c e d e ra la f a c u lta d d e q u e el m ism o im p a rta

7. Bereshit Rabd 3 9 :1 1 . E l s e r h u m a n o p o se e 2 48 b e n d ic io n e s a o tr o s (Baer Heteb).

o rg a n o s p r in c ip a le s e n e l c u e rp o y 3 65 te n d o n e s y 13. C o n fo rm e a la p r im e r a e x p lic a c io n , la fra s e

a rte ria s [ve r al re sp e c to la m ish n a e n Ohalot 1:8], q u ie re d e c ir que D io s c o n c e d io a A b ra h a m la
Los p rim e ro s se c o rre sp o n d e n con lo s 248 c a p a c id a d de im p a rtir b e n d ic io n e s. P e ro tal
m a n d a m ie n to s p o s itiv o s (p re sc rip tiv o s ) d e la T o ra y in te rp re ta c io n e s p ro b le m a tic a , p u e s to q u e e n el
lo s se g u n d o s c o n lo s 36 5 m a n d a m ie n to s n e g a tiv o s te x to d e b e ria e s ta r e sc rito ‫ מ ב ח י‬, “ e l q u e b e n d ic e ” , y
(p ro h ib itiv o s). E l c a m b ia rle el n o m b re a ‫א ב ר ה ס‬ n o ‫ ב ר כ ה‬, “b e n d ic io n ” ( Maharshal). P o r e so R a s h i
im p lic a b a el re c o n o c im ie n to d e q u e h a b ia lo g ra d o el re c u rre a la s e g u n d a e x p lic a c io n . E s ta q u ie r e d e c ir
1 2 :2 — ‫ ב‬:‫< ב‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ך‬ / 144

_ — RA SH f

‫א מ ר‬ ‫א ל א ב ך‬ ?‫מ ש ם ע ם א ב י ו ו ב א ע ד ח ו ץ‬ ‫י צ א‬ ‫זהו ש א ו מ ר י ם‬: , ‫ ! א ב ך כ ך‬. ‫ש א ו מ ר י ם א ל ה י א ב ר ה ם‬

‫א שר‬ :‫א ב י ך‬ ‫מ ב י ת‬ ‫ו צ א‬ ‫כ< ש ם‬ ‫עור‬ ‫ה ת ר ח ק‬ :‫ל ו‬ ‫ זהו ש א ו מ ר י ם א ל ה י‬, ‫ ו א ג ד ל ה ש מ ך‬.‫א ל ה י יצחק‬
‫ פ ד י ל ח ב ב ה ב ע י נ י ו‬, ‫ ל א ג ל ה ל ו ה א ר ץ מ י ד‬.‫ ך‬# ‫א ר‬ ‫ ו ה י ה‬:‫ ת ל מ ו ד ל ו מ ר‬, ‫ י כו ל יהיו ח ו ת מ י ו ב כ ל ן‬. ‫י ע ק ב‬
‫בו‬ ‫כיוצא‬ .‫ד ב ו ר ןךבור‬ ‫כ ל‬ ‫על‬ ‫ש כ ר‬ ‫לו‬ ‫ן ל ת ת‬ ‫ ו ה ל א פ ב ר‬.‫ מ א ר צ ך‬: ‫ ב ך ח ו ת מ י ו ן ל א ב ר ! ם‬. ‫ ב ך כ ה‬:

TRADUCC16N D E RASHi

de la Ainidd dccim os que 61 es el “D ios de A braham ”. Y en referencia a la frase “y te bendecir^‫״‬

es que en el m ism o rezo decim os que 61 es el “D ios de Itzjak”. Finalmente, es en referencia a la
frase “y engrandecer^ tu nom bre” que tambten decim os que EI es el “Dios de Y aacob”. 14 Ahora
bien, se podria haber pensado que deberiam os concluir la primera bendici6n del rezo de la Amidd
con todos los nombres de los Patriarcas. Para ensefiar que no es asi, el versfculo enfatiza: “S e r is
bendici6n”, con ello queri&idole decir: Solamente con tu nom bre Abraham se co n c lu ir i y no con
el de e llo s .15
‫ מ א ר צ ך‬/ DE TU t ie r r a . Pero, £acaso no habia salido ya de ella junto con su padre y habfa
m archado a J a r d n ? 16 ^Por qu6 le dice entonces que saliera de su tierra? En realidad, lo que Dios
le quiso decir fue 10 siguiente: “A lejate aun m is de allf donde estds y sal de la casa de tu padre.” 17

‫ ר א ר א ן‬$$} / Q U E YO t e m o st r a r e . D ios no le revel6 a Abram la identidad de la tierra prometida

inm ediatam ente con el propdsito de hacer que 6sta fuese apreciada en sus ojos y recom pensarlo
por la obediencia a ca da palabra de D ios dicha con respecto al via je.18 E igualm ente vemos que

q u e A b ra h a m m is m o s e r d b e n d ic i6 n , 10 c u a l se g ra c ia s al m e rito d e A b r a h a m m is m o . P o r e llo se
e x p r e s a e n e l h e c h o d e q u e e n el re z o d e la A m id a c o n c lu y e la p rim e ra b e n d ic io n d e l re z o d e la A m id a
D io s a s o c ia S u N o m b r e a l d e A b ra h a m , c u a n d o se c o n u n a re fe re n c ia e x c lu siv a a e l: “B e n d ito e re s T u ,
d ic e : “ B e n d ito e r e s T u , E te r n o , Dios de Abraham...” E te rn o , d e fe n so r [o e sc u d o ] d e A b ra h a m .”

14. D io s n o r m a lm e n te n o a s o c ia S u N o m b r e a l d e
n in g u n in d iv id u o e n p a r tic u la r , sin o so la m e n te a u n
c o n ju n to d e in d iv id u o s . E s p o r e llo q u e e n la T o ra
n o s e d ic e , p o r e je m p lo , q u e E l e s e l “ D io s d e
M o sh e ” , e tc . E n c a m b io , e n m u c h o s lu g a re s d e la
T o r a s i s e d ic e q u e EI e s el “D io s d e Is ra e l” (v.
3 3 :2 0 , Shemot 5 :1 , 2 4 :1 0 , Bemidbar 1 6 :9 , e tc .) , el
“ D io s d e lo s h e b r e o s ” ( Shem ot 5 :3 , 7 :1 6 , e tc .) o , en
un s e n tid o m as u n iv e r s a l, “D io s del
(Yeshayahu 4 0 :2 8 ). A h o r a b ie n , la e s ta tu r a e s p iritu a l
d e A b r a h a m e r a ta l q u e in c lu so c o m o in d iv id u o e r a
c o n sid e ra d o y a c o m o u n a n a c io n , y p o r e s o e n el
re z o d ia rio d e la A m id a s e d ic e q u e E l e s el “ D io s
16. C o m o se in d ic a e n e l v . 1 1 :3 1: T e ra j h a b ia
to rn a d o a A b ra h a m y a L o t y h a b ia s a lid o c o n e llo s
d e U r C a sd im - s u ti e r r a d e o r ig e n - , e n d ire c c i6 n a
la ti e r r a d e K e n a a n [Isra e l], p e ro so lo lle g 6 h a s ta
Ja ra n .
17. D io s d io tre s o rd e n e s a A b ra h a m : q u e se a le ja se
“ d e su tie rra ” , “ d e su lu g a r d e n a c im ie n to ” y “ d e la
c a s a d e su p a d re ” . P u e sto q u e y a n o e sta b a e n su
m undo”
lu g a r d e o rig e n - U r C a s d im - s in o en J a ra n , la
p rim e ra sig n ific a b a q u e se a le ja s e aun m as de
a q u e lla tie rra ; la se g u n d a , sig n if ic a b a q u e se a le ja se
d e la gente d e su lu g a r d e o rig e n ; la te rc e ra fra se

d e A b r a h a m ” . Y p u e s to q u e c a d a fra se a d ic io n a l d e b e e n te n d e rs e lite ra lm e n te ( Najalal Yaacob).

d ic h a a A b r a h a m [“y t e b e n d e c ir e ” , “y e n g ra n d e c e re 18. E n v e z d e sim p le m e n te d e c ir le q u e se fu e ra d e

tu n o m b re “ ] im p lic a u n incremento a la b e n d ic io n
o rig in a l, e s te h e c h o s e e x p r e s a a s o c ia n d o e l N o m b re
d e D io s al d e lo s d o s p a tr ia r c a s s ig u ie n te s, h ijo s d e
A b r a h a m (Baer Heteb; Maharshal).
15. Pesajim 1 1 7b . E s to e n f a tiz a el h e c h o d e q u e se
a s o c ia a D io s c o n lo s n o m b re s d e Itz ja k y Y a a c o b
d o n d e e s ta b a h a c ia la T ie rra d e Is ra e l, D io s le
e sp e c ific o c a d a e x ig e n c ia (irse de su tie r r a d e
o rig e n , d e la g e n te d e su lu g a r y d e su fa m ilia ), d e
e ste m o d o c a u sa n d o le a A b ra h a m u n d o lo r a d ic io n a l
p o r c a d a u n a d e e s ta s c o s a s q u e p e rd ia . S ig u ie n d o el
p r in c ip io d e q u e “ c o n fo rm e al s u frim ie n to e s la
 1 4 5 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 2 :3 -5 — ‫ ג ־ ה‬: ‫י ב‬

3Y bendecire a los que te bendigan, y a ‫א א ר‬ ‫ו מ ק ל ל ך‬ ‫מ ב ר כ י ך‬ ‫ו א ב ר כ ה‬ ‫ג‬

A t O : v I - : I v -•j t ; t : it - : r

los que te maldigan maldecire; y se

:‫ה א ד מ ה‬ ‫מ ש פ חי ת‬ ‫כ ל‬ ‫ ל‬r‫ב ו‬ ‫ונכרכו‬
bendeciran por ti todas las familias de la IT T “ ! it j : : • V ■ J : : • :

tierra. ” ‫אליו‬ T ‫״‬

‫ד ב ר‬ <%• *
‫כ א^ ר‬
V ‫ ־‬: r
‫א כ ר ם‬ T : “
‫ ך‬P‫ו י ל‬
V 4•- ‫״‬
‫ד‬
4Abram se fue conforme le habia ‫ב ך ח מ ש‬ ‫ו א ב ר ם‬ ‫א ת ו לו ט‬ ‫י ה׳ו ה ו י ל ך‬
hablado el Eterno, y Lot fu e con el. Y ‫>•״‬ T I V T J ‫־‬ J 1S V. ‫־‬ I V > ■‫־‬ T J

Abram tenia setenta y cinco anos de :‫מ ו ו ת‬

‫ו‬ IT T P'
‫ב צ א ת ו‬ *‫־‬ *• :
‫ש נ ה‬ T T
‫ע י ם‬X* ‫ ב‬%‫ו ש‬ • ;
‫שנים‬
■ T

edad cuando salio de Jaran. 5Abram ‫א ש ת ו‬ ‫א ת ־ ש ר י‬ ‫א ב ר ם‬ ‫וילןח‬ ‫ה‬

tomo a su mujer Sarai y a Lot, hijo de su
‫ו א ת ־ כ ל ־ ר כו ש ם‬ ‫בךאןחיו‬ ‫ו א ת ־ לו ט‬
hermano, asi como todos sus bienes que T 5 T V : * T * V J V •

habian adquirido y las almas que habian ‫א ש ר ־‬ ‫ו א ת ־ ה נ פ ש‬ ‫ר כ שו‬ ‫א ש ר‬

o n k 8 l 6 s

‫כ מ א‬ ‫א בו ־ ם‬ ‫ ד ו א ז ל‬:‫א ך ע א‬ ‫ב ד י ל ך בי ל ז ך׳ ג י ת‬ ‫ף ת ב ך כיו‬ ‫אי לו ט‬ ‫מ ב ך כ ך ו כז ל ט ט ך‬ ‫ג ו א ב ר ך‬

‫ ה ו ך ב ר א ב ר ם‬:‫ש נין ב מ פ ק י ה מ חו ץ‬ ‫ך מ לי ל ע מ י ה יי ו א ז ל ע מ י ה ל ו ט ן א ב ר ם ב ר ש ב עין ו ח מ ש‬
‫ך ש ע בי דו‬ '‫ק נ ו ן י ת נ פ ש ת א‬ ‫ךי‬ ‫ק ני נ הון‬ ‫כל‬ ‫א ח ו הי וי ת‬ ‫ב ר‬ ‫לו ט‬ ‫א ת תי ה וי ת‬ ‫ש רי‬ ‫י ת‬

--------------------------------------------- RASHl
‫ד ם‬T‫א‬ ‫פ שו טו‬
T
‫ ו ז ה זו‬.V‫ת‬: ‫ר ב ו‬ ‫־‬
‫א ג דו ת‬ T
‫ י ש‬.‫מ ב ר ב«ו י ב י•ך‬1 » ‫׳‬00
‫־‬ I
‫י צ ח ק‬ ‫א ת‬ ‫א ה ב ת‬ ‫א ש ר‬ ‫י חי ך ך‬ ‫א ת‬ ‫בנ ך‬ ‫א ת‬

‫ב ך‬ ‫פ ל ןנ ב ך כו‬ ‫ ו כ ן‬.‫כ א ב ר ה ם‬ ‫ת ה א‬ :‫ל בנו‬ ‫או מ ר‬ ‫א ש ר‬ ‫ה ה ךי ם‬ ‫א ח ר‬ ‫ע ל‬ :‫בו‬ ‫פיו צ א‬ .‫ ב ו‬:‫כ ב‬ ‫( ל ק מן‬

:‫ל א מ י ר‬ ‫י ב ך ך י שן א ל‬ ‫ב ך‬ :‫מו כי ח‬ ‫ ו ז ה‬.‫ש ב מ ק ך א‬ ‫א ת‬ ‫א לי ה‬ ‫ו ק ר א‬ :‫בו‬ ‫פיו צ א‬ .‫ ש ם ו‬1 ‫א ל י ך‬ ‫או מ ר‬

:)‫ כ‬:‫מ ח‬ ‫( ל ק מן‬ ‫ן כ מנ ש ה‬ ‫כ א פ רי ם‬ ‫א לי הי ם‬ ‫י שי מ ך‬ :1‫ ב‬:‫ג‬ ‫(יו נ ה‬ ‫א לי ך‬ ‫דו ב ר‬ ‫אנ כי‬ ‫א ש ר‬ ‫ה ק רי א ה‬

TRADUCC16N D E RA SH l

D io s h iz o e n lo s c a s o s s ig u ie n te s : “Por favor, toma a tu hijo, a l unico, al que am as, a Itzjak.” 19

Y de igual m o d o a l d e c ir le : “ Y o f t e c e l o a llf e n o f r e n d a d e a s c e n s i 6 n sobre una de las m ontaflas
que te m ostrark” 20 E igualm ente c o n r e s p e c t o a l p r o f e ta Y o n d : “ L e v d n ta te y v e h a c i a N in e v 6
[ N in iv e ] , e s a g r a n c iu d a d , y proclama a ella el llam ado que Y o te d ir k ” 21

3. ‫ ו נ ב ו ב ו ב ך‬/ y s e b e n d e c irA n p o r t i. H ay m uchas interpretaciones agddicas s o b r e e l s ig n i f i c a d o

d e e s t a e x p r e s i6 n , pero 10 siguiente es su sentido llano: e s c o m p a r a b l e a un hom bre que dice a s u
hijo: “ ;S 6 como A braham !” 22 Y e n u n s e n tid o sim ilar d e b e n e n t e n d e r s e todos los c a s o s e n q u e
a p a r e c e la e x p r e s id n ‫ ו נ ב ר כ ו ב ך‬en la E scritura. Y el siguiente v e r s i c u l o 10 dem uestra: “P o r ti [‫] ב ך‬
bendecira Israel, diciendo: que Dios te haga como a Efrdim y com o a M enash6.” 23

re c o m p e n sa ” [v e r Pirke Abo( 5 :2 2 ], e llo p ro v o c a ria p rim e r c a so , D io s p rim e ro d ijo a A b ra h a m que

q u e A b ra h a m sin tie ra m a s a p re c io p o r el lu g a r h a c ia to m a ra a Itz ja k , p e ro sin d e c ir le p a r a q u e ; e n e l
d o n d e se d irig ia , ju s ta m e n te p o r el d o lo r d e la se g u n d o c a so , y a h a b ie n d o le d ic h o q u e e r a p a ra q u e
p e rd id a (Baer Heteb). 10 o fre n d a ra , n o le re v e lo e n q u e m o n ta n a e s p c c if ic a

19. Infra, v . 2 2 :2 . A q u i ta m b ie n D io s n o le re v e l6 d e b ia h a c e rlo ; e n el te r c e r c a s o , D io s p rim e ra m e n te

d e e n tr a d a c ua l e ra e l h ijo d e stin a d o al a lta r. n o re v e lo al p ro fe ta Y o n a el c o n te n id o d e lo q u e

2 0 . Infra, v . 2 2 :2 . T a m p o c o e n e se c a so D io s le
re v e lo d e in m ed iato a qu<5 m o n tafia se re fe ria .
2 1 . Yona 3 :2 ; Bereshit Rabd 3 9 :9 . E n to d o s e sto s
c a s o s D io s n o d e c la ro d e sd e el p rin c ip io c u a l e r a e!
p ro p o sito u ltim o d e S u m a n d a to ; m e ra m e n te le s d io
u n a o r d e n y so lo d e s p u e s le s re v e lo 10 d e m a s. E n el
d e b ia p r e d ic a r e n N in e v e .
2 2 . S e g u n e s ta e x p lic a c i6 n , la e x p re s io n d e b e ria
e n te n d e rs e e n el s e n tid o d e “y [lo s h o m b r e s ] se
b e n d e c ir a n [u n o s a o tro s ] p o r ti ...” L a p re p o s ic i6 n
‫ ב ך‬sig n ific a a q u i “ p o r ” y n o “ e n ” o “ c o n ” .
2 3 . Infra, v. 4 8 :2 0 .
12:6 — \ ‫י ב‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 146

hecho en Jaran; y salieron para ‫א ך צ ה פצען‬ ‫ל ל פ ת‬ ‫ב ח ר ן ו י צ& ו‬ ‫ע שו‬

dirigirse a la tierra de Kendan, y '
llegaron a la tierra de Kendan. 6Abram □ ‫א ב ך‬ ‫וי ע ב ר‬ ‫ ו‬:‫כנ ען‬ ‫א ר צ ה‬ ‫וי ב או‬
paso por la tierra hasta el sitio de
Shejem, hasta la planicie de More. r nl D ‫ ד א ל ו ן‬£ ‫ש כ ם‬ ‫מ קו ם‬ ‫ב א ר ץ> ע ד‬
O N K EL6S

‫ל א ו ר י ת א ב ח ר ן ו נ פ ק ו ל מ י ז ל ל א ו ־ ע א ד כ נ ע ו ו א תו ־ ל א ך ע א‬
‫ ך ה‬1‫\ כ ם ע ד מ י ש ר מ‬£< ‫ ע ב ר א ב ר ם ב א ר ע א ע ד א ס ר‬, ‫ ו ן‬:‫ך כ נ ע ן‬
R A S III

<‫ל ש ו ן‬ .) ‫י ח‬:‫כ ד‬ ‫( ב מד ב ר‬ ‫חיל‬ ‫עו ש ה‬ ‫ןי ש ך אל‬ .1‫ א‬: ‫ל א‬ ‫כנפי‬ ‫ונחת‬ ‫ש ה כני סו ם‬ .‫ג ח ו ן‬ ‫ע שו‬ ‫ה> א ש ד‬

‫ל תו כ ה‬ ‫נכנס‬ . ‫ וי ע פ ר א ב ל ם ג א ר ץ‬0< : ‫ק ו נ ה ו כ ו נ ס‬ ‫ו שר ה‬ ‫ה א נ ש י ם‬ ‫א ת‬ ‫מגיר‬ ‫א ב ך ה ם‬ .‫משכינה‬:

‫כ שיבואו‬ ‫ע ל ב נ י ייגקיב‬ ‫ל ה ת פ ל ל‬ .‫ש פ ט‬ ‫ ט‬1‫ע ד מ ק‬ ‫כאלו‬ ‫ה כ ת ו ב‬ ‫יגליהם‬ ‫ומיגלה‬ ,‫הנשים‬ ‫מגירת‬
‫ ה ר א ה ו ה ר‬. ‫ ה י א ש כ ם‬.‫ א ל ו ן מ ו ר ה‬: ‫ל ה ל ח ם ב ש כ ם‬ ‫ו שפחות‬ ‫ע ב ד י ם‬ ,‫מ ק ך א‬ ‫ש ל‬ ‫ופשוטן‬ .‫יישאום‬
‫ש ב ו ע ת‬ ‫י ש ר א ל‬ ‫קבלו‬ ‫ש ש ם‬ ‫עיבל‬ ‫והר‬ ‫גריזים‬ ‫ה ז ה ו ל ק מו‬ ‫א ת כל ה כ בו ד‬ ‫ע ש ה‬ ‫ כ מו‬.‫שקנו להם‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I ■
—

5. ‫ ח‬0 ‫ א ש י ן צ שו ב‬/ Q UE HABIAN HECHO e n ja r a n . La Tord dice que los “habfan hecho” porque
Abraham y Sard los habfan introducido bajo el resguardo de la Presencia D ivina [shejind],
A braham convertfa a los hom bres y Sard convertia a las m ujeres, y por ello la E scritura se los
considera com o si ellos mismos los hubieran “hecho”. 24 Pero de acuerdo con su sentido llano, el
verbo ‫ ע שו‬se refiere a los siervos y siervas que habfan adquirido. En este caso, la expresi6n es
sim ilar en significado a las siguientes: “H a am asado [nt/Jtf] toda esta riqueza”; 25 “ pero Israel hace
[n^yiji] riqueza.” 26 En todos estos casos, "hacer" denota adquisici6n y acum ulacidn de bienes.

6. ‫ וי ס גי ר א ב י ט ב א ר ץ‬/ a b r a m p a s 6 p o r l a t i e r r a . Es decir, entr6 en ella.27

‫שכם‬ ‫ע ד נ< קו ם‬ / h a st a e l s it io d e sh e je m . Para rezar por los hijos de Y aacob cuando

posteriormente viniera n a pelear en S h ejem .28

‫ו* ה‬1‫ א ל ו ן מ‬/ L A pl a n ic ie d e m o r e . Este sitio es el mismo que Shejem .29 All! Dios le ensen6 el m onte
G uerizim y el m onte E bal, donde en el futuro el pueblo de Israel tomarfa sobre sf el juram ento

2 4 . S ig n if ic a q u e lo s “ h iz o ” e n u n se n tid o e s p iritu a l. e n te n d id o q u e p a s o a la tie rra p e ro n o p e rm a n e c io

P u e s el h e c h o d e c o n v e rtirlo s al m o n o te ism o d e la e n e lla , q u e n o fu e el c a so (Sifte Jajamim).
T o ra lo s tr a n sf o rm o en o tro s se re s hu m anos,
28. V e r infra, c a p . 3 4. E sto e x p lic a p o r q u e ra z o n
d is tin to s d e 10 q u e e ra n a n te s.
lle g o p re c is a m e n te h a s ta e s te lu g a r y n o a o tro : en
2 5 . Infra, v . 3 1 :1 . u n se n tid o p ro f e tic o p e rc ib io q u e su s d e s c e n d ie n te s

2 6 . Bemidbar 2 4 :1 8 . La r a iz v e rb a l ‫ע שה‬ tie n e precisari'an d e su s o ra c io n e s (Mizraji).

d iv e rsa s a c e p c io n e s . E n te rm in o s g e n e ra le s sig n if ic a 29. Si la fra s e d ije ra ‫ש ? ם ו ע ד א ל ו ן מ ו ך ה‬ ‫מ קו ם‬ ‫ עד‬,

h a c e r, r e a liz a r o lle v a r a c ab o . S in e m b a rg o , e n “h a s ta el lu g a r d e S h e jem y h a s ta la p la n ic ie d e
c ie r to s c o n te x to s ta m b ie n tie n e e l s ig n ific a d o d e M o re” , im p lic a ria q u e se tr a ta b a d e d o s lu g a re s
a d q u ir ir y a m a s a r b ie n e s m a te ria le s . L a u tiliz a c io n d istin to s y m d s a lld d e S h e je m se h a lla b a la p la n ic ie
d e l v e rb o ‫ ע ש ה‬c o n e s te s ig n if ic a d o se ria se m e ja n te a d e M o re. P u e sto q u e n o lle v a la c o n ju n c io n ‫ ו‬, “ y” ,
la fra se e s p a n o la “hacer d in e r o ” .
la fra se q u ie re d e c ir q u e “ la p la n ic ie d e M o r e ”
2 7. L a r a iz v e rb a l ‫ע ב ר‬ s ig n if ic a a tra v e sa r, c ru z a r. e sp e c ific a c u d l e ra “ el lu g a r d e S h e je m ” (Lebush
R a sh i c o m e n ta e s to p o rq u e se p o d ria haber haOra).
147 / B E R E S H IT — P A R A S H A T L E J L E JA 1 2 :7 -8 — ‫ ד ־ ח‬:‫< ב‬

Y en ese entonces el kenaani estaba en

- .
bin*
T J
‫וי ר א‬
<T‫י‬
f
‫״‬
^ ‫א ר‬
‫־‬ VIT
3
T
‫אז‬
JT
‫ו ה כנ עני‬
: 1‫־‬ :

la tierra. , - ‫־‬ l
‫ י‬El Eterno se le aparecio a Abram, y ‫א תן‬ ‫וי א מ ר‬ ‫א ל ״ א ב ר ם‬
le dijo: “A tu descendencia dare esta , ,
tierra. ” Entonces el construyo alli un ‫מז ב ח‬ ‫הזי א ת וי כן‬ ‫א ת ״ ה א ר ץ‬
altar al Eterno que se le habia , , ! t
aparecido. 8De alli se trasiadd a la O f 12 ‫ ח ו י ^ ת ק‬: ‫ל י ה ו ה ה נ ך א ה א ל י ו‬
— o n k 8 l 6 s ‫׳‬ ‫י‬

‫א ך^ א‬ ‫ל א ב ך ם ו א מ ר ל בנ ך" א תן י ת‬ ‫ ו א ו נ ג ל י י י‬t ;‫ב א ת ג א‬ ‫ב כן‬ ‫ו כנ ענ א ה‬

‫מ ת טן‬ ‫ח ן א ם ת ל ק‬ :‫לי ה‬ ‫ד א ^ נ ג לי‬ ‫יי‬ ‫ק ד ם‬ ‫מ ך ב רו א‬ ‫ת מו‬ ‫ו בנ א‬ ‫ון ך א‬

RASHI

‫ה ז י א ת ( פ סו ק‬ ‫ה א ך ץ‬ ‫א ת‬ ‫א תן‬ ‫לז מנ ך‬ :‫א ב ר ם‬ ‫א ל‬ ‫א ת‬ ‫הו ל ך ו כו ב ש‬ ‫הי ה‬ .‫ ו ה כ נ ע נ י א ז ג א ר ץ‬: ‫ ר ה‬/ ‫ה ת ו‬

‫ש ל‬ ‫מז ך עו‬ ‫ש ה ם‬ ‫ל בני ך‬ ‫ל ה סזי ך ה‬ ‫אני‬ ‫ י ^ ת י ד‬.>‫ז‬ ‫ש ם‬ ‫של‬ ‫ש ב ח ל קו‬ .‫ש ם‬ ‫של‬ ‫מ * ך עו‬ ‫י ש ך א ל‬ ‫א ך ץ‬

‫ו ע ל‬ ‫הז ר ע‬ ‫ב שו ר ת‬ ‫ע ל‬ . 1‫מ ז! ר‬ 0‫ש‬ ‫> ו י ג ן‬0 : ‫ש ם‬ :‫שנ א מ ר‬ ,‫ל ב נ י ו‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫א ת‬ ‫נ ח‬ ‫כ ש ח ל ק‬ ‫נ פ ל ה‬

‫א ה ל ה‬ .‫מ ש ם‬ ‫ ( ח> וי ן ג ת ק‬: ‫י ש ר א ל‬ ‫א ר ץ‬ ‫ב שו ר ת‬ ‫ ויי א מ ר‬,‫ל פ י כ ך‬ .)‫י ח‬:‫ש ל ם ( ל ק מ ן י ד‬ ‫מ ל ך‬ ‫צ ד ק‬ ‫ו מ ל כי‬:

: TRADUCC16N DE RASHf - — ‫י‬ ‫י‬

de aceptar la T o r i.30

‫ ו ה פ נ^ני א ז ב א ר ץ‬/ y e n e s e e n t o n c e s e l k e n a a n i e s t a b a e n l a t i e r r a . 31 El pueblo kenaani,

descendiente de Jam, estaba en proceso de conquistar paulatinam ente la tierra de Israel de m anos
de la descendencia de Shem. Pues inicialmente habia cai'do en la porci6n de Shem cuando N6aj
reparti6 la tierra a sus hijos, como se declara: “Y M alqui-T z6dek, rey de Shalem ...” 32 Es por
eso que mas adelante Dios dijo a Abram : “A tu descendencia dar£ esta tierra”, 33 con ello
diciendole, en efecto: En el futuro Yo la d e v o lv e d a tus hijos, ya que ellos pertenecen a la
descendencia de Shem .34

7 . ‫ ו < ג ן ש ם מ ז ב ח‬/ e n t o n c e s e l c o n s t r u y 6 a l l i u n a l t a r . En agradecimiento por la buena nueva

concerniente a su descendencia y por la buena nueva respecto a la Tierra de Isra e l.35

8 . ‫ מ י צ ת ק מ ש ם‬/ d e a l l i s e t r a s l a d 6 . E s decir, que traslado su tie n d a . 36

3 0 . Sotd 3 2 a . S o b re e ste ju ra m e n to e n e se lu g a r, v e r d e S h e m , in d ic io d e q u e a e s te le fu e a d ju d ic a d a e sa
Debarim c a p . 11, e sp e c ia lm e n te el v . 3 0. E l n o m b re tie rra . L o s k e n a a n im lle g a ro n d e sp u e s y p o c o a p o c o
‫ מ ו ר ה‬lite ra lm e n te e s ta re la c io n a d o e tim o lo g ic a m e n te fu e ro n c o n q u is ta n d o el p a is.
c o n la p a la b r a ‫ ת ו ר ה‬, T o ra ; el n o m b re ‫ א ל ו ן‬, c o n la
3 3. E n el v. 1 2 :7 .
p a la b ra ‫ א ל ה‬, ju ra m e n to . A si, p u e s, el n o m b re m ism o
d e l lu g a r a lu d e a la fu tu ra a c e p ta c io n d e la T o ra 3 4 . Vayikrd Rabd 2 0 :1 9 .

( Maharshal). 3 5 . D e l v e rs fc u lo se p o d ri'a h a b e r e n te n d id o q u e

3 1 . E l te rm in o ‫אז‬ im p lic a q u e en ese entonces e d ific o el a lta r p o r el h e c h o d e la re v e la c io n d iv in a

e sta b a e n la tie rra , p e ro n o a n te s (Gur Arye). que e x p e rim e n to . S in em bargo, de haber sid o
so la m e n te p o r e llo , re su lta ria d if ic il c o m p re n d e r p o r
3 2 . Infra, v. 14:18. S e gu n la tr a d ic io n ,
q u e la T o ra n o d ic e q u e ta m b ie n c o n s tru y o u n a lta r
M a lq u i-T z e d e k e ra S h e m , el h ijo d e N o a j [ve r
e n Ja ra n , q u e fu e la p rim e ra v e z q u e D io s le h a b lo
Nedarim 3 2 b ; Bereshit Rabd 4 3 :6 ; v e r ta m b ie n el
{Sifte Jajamim).
c o m e n ta rio d e R a sh ! al v . 1 4:1 8 ]. S h a le m e r a el
a n tig u o n o m b re d e Y e ru sh a la im [Je ru sa le n ], A si, 36. E l v e rb o ‫ ו מ ג ת ק‬e s ta c o n ju g a d o e n el m o d o
p u e s, se g u n R a s h i, e n tie m p o s d e A b ra h a m to d a v ia c a u sa tiv o h ifil, d e n o ta n d o que tr a sla d o algo,
g o b e rn a b a e n u n a re g io n d e K e n a a n u n d e s c e n d ie n te a lu d ie n d o al c o m p le m e n to im p lfc ito ; su tie n d a .
1 2 :9 — ‫ ט‬:‫< ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 148

montana, al este de Bet-EI y plantd su ‫א ה ל ה‬

A TJ IT
‫וי ט‬
J ‫יי‬
‫ה ה ר ה מ ק ד ם ל בי ת ״ א ל‬
VVY
‫“ ״‬ : ‫י‬ T T T

tienda, [tem endo] Bet-EI al oeste y At al . : , *

este. AlU construyd m altar a l Eterno, e q n * l DT&9 '5™ DJ9 ‫גי ת ־ א ל‬
invoco en el Nom bre del Etem o. 9Luego ‫ ט מ ז ב ח ל י ה י ו ה ו י ק ר א‬.‫* ךןןןן‬
Abram partio [de alli], viajando J“'" IT ! J" ! '•7 ' , ‫ ־‬T
paulatinamente hacia el sur. 3 :*‫־‬ ‫ ה נ ג ב ה‬Ji yn ‫א ב ר ם‬
0 n k 8 l 6 s :
‫מ מ ךי נ ח א‬ ‫ן עי‬ ‫כ< מ ע ך ב א‬ ‫א ל‬ ‫בי ת‬ ‫מ ה פ ני ה‬ ‫ו פ ר ס‬ ‫א ל‬ ‫ל בי ת‬ ‫מ ט ךנ ח‬ ‫ל טו ך א‬
:‫א } ל ן נ נ \ ל ל ך ר ו כ < א‬ ‫א ב ר כז‬ ‫מ ך ב ח א כן ך ם יי ן צ ל י נ ג ^ מ א דיי; ט ו נ ?\ ל‬ ‫ת מן‬ ‫ו בנ א‬
------------------------------------------------------------------- RASII1 ........ ........................... ......................................................

‫ש ם (* ל י ה ם‬ ‫ו ה ת פ ל ל‬ ‫ע ל יגון ן ג כ ן‬ ‫ש ם‬ ‫ל ה פ ש ל‬ ‫ נ מ צ א ת ב י ת‬, ‫ ל מ ז ר ח ה ש ל ב י ת א ל‬.‫מ לן ך ם ל ב י ת א ל‬

‫ \ ב פ א ן ח י ד ש א ו י ו ת ר‬£«‫ י ו‬, ‫ ל פ ר ק י ם‬.‫< ט> ה ל ו ן מ סוי ע‬ .‫ א^ ליוז‬: ‫ ב י ת א ל מ י ם‬, ‫ ן ה ו א ש נ א מ ר‬, ‫א ל ב מ ע ר ב ו‬
‫ ן כ ל מ ס^ י ו‬. ‫ו נ ו ס ע מ ש ם מ ו ט ה א ה ל ו ב מ ק ו ם א ח ר‬ ‫א ת א ה ל א ש ת ו ן א ח ר‬ ‫ ב ת ח ל ה נ ט ע‬.‫א ה ל ה פתיב‬
‫ ל ל כ ת ל ך ר ו מ ה ש ל א ר ץ י ש ך א ל ן ה י א ל צ ז‬,‫הנונבה‬ ‫ נ ת נ ב א ש^ ת י ד י ן ב נ י ו‬.‫ ו י ג ן ש ם מ ז ב ח‬: ‫א ת ש ל ו‬ ‫כ ך‬

TRADUCC16N DE RASHI
‫ מ ע ן ך ם ל ב י ת א׳‬/ A L e s t e DE BET-EL. E l term ino ‫ מ ע ן ך ם‬sig n ific a a l este d e B e t-E I. A s i, p u e s , B e t-E I le
|u e d 6 a l o e s te . Y p o r e llo a c o n tin u a tio n e s ta e s c r ito que A bram ten ia “ B e t-E I al o e s te .” 37

‫ ל'ו‬£‫ אן‬/ SU TIENDA. E n e l te x to he br eo e ste term ino estd e s c r ito ‫ א ה ל ה‬. C o n e llo se im p lic a que
Abraham p r im e r o p la n td Ia tie n d a d e s u esp o S a y lu e g o la s u y a . 38

‫ו‬3 ‫ש ט מ ן‬ ‫ ו י ב ן‬/ a l l ! c o n s t r u y o u n a l t a r . A bram ed ifie d alli este altar porque h a b ia p r o fe tiz a d o

!u e e n e l fu tu r o s u s d e s c e n d ie n te s h a b r fa n d e c a e r a ll( a c a u sa d e l p e c a d o d e A j a n . 39 P o r e sta
■az6 n r e z 6 a ll! p o r e l l o s . 40

> . ‫!ג‬1‫ ה א ך ו נ ס‬/ v i a j a n d o p a u l a t i n a m e n t e . E s decir, p o r e ta p a s . 41 S e a s e n ta b a en u n lu g a r un

n e s 0 m a s; lu e g o s e m a r c h a b a d e a lli e in s ta la b a su tie n d a en o tr a p a r te . P e r o a p esa r d e estos
;am bio s de d ir e c c i 6 n , t o d o s s u s v ia j e s fu e r o n h a c ia e l s u r , 42 y a que su in te n ci 6 n era d ir ig ir s e al

3 r a m a tic a lm e n te n o ti e n e c a r a c te r re fle x iv o . S in p a rte d e l jerem , el b o tin se g re g a d o (c u y a u tiliz a tio n

jm b a rg o , e n la tra d u c c iO n 10 h e m o s v e rtid o c o n e s ta b a p ro h ib id a ) c a p tu ra d o d e la c iu d a d d e YerijO
;a r a c te r r e fle x iv o [ “ s e tr a s la d o “ ] p a ra m a n te n e r el [Je ric d ]. A re su lta s d e e ste p e c a d o e l p u e b lo ju d io
se n tid o n a rra tiv o , e l c u a l se p ie r d e e n la tra d u c c io n su fri6 una d o lo r o s a d e r r o ta a m anos de los
1 c a u s a d e la a u s e n c ia d e l c o m p le m e n to . h a b ita n te s d e A i.

37. L a p a la b r a ‫מ ק ן ך ם‬ e x p lic a la p o sic i6 n de la 4 0 . A b ra h a m y a h a b ia c o n stru id o u n a lta r e n la

m o n ta fia h a c ia la c u a l A b r a h a m v ia jo c o n re sp e c to a p la n ic ie d e M o re p a r a a g ra d e c e r a D io s p o r el
B e t-E I, n o su p u n to d e p a rtid a . L a m o n ta fia e sta b a a n u n c io d e la e n tre g a d e la T ie rra d e Isr a e l y d e su
“a l o r ie n te d e B e t- E I ” , y al v ia ja r A b ra h a m a lia , fu tu ra d e sc e n d e n c ia . P o r e llo , la c o n s tr u c tio n de
B e t-E I le q u e d o h a c ia e l o e s te (Sifte Jajamim). e s te n u e v o a lta r p r e c is a m e n te e n e s te lu g a r s e d e b i6

3 8 . Bereshit Rabd 3 9 :1 5 . E l te x to h e b re o o rig in a l a o tr a ra z6 n : la p e r c e p tio n p r o f e tic a d e u n e v e n to

n o e s ta v o c a liz a d o . P u e s to q u e lite ra lm e n te e sta fu tu ro d o lo ro so p a ra su d e s c e n d e n c ia q u e r e q u e r la la

e s c rito ‫א ה ל ת‬ e n v e z d e la fo rm a u s u a l p a r a el m is e ric o rd ia d iv in a (Mizraji).

m a s c u lin o ‫ א ה ל ו‬, “ la t ie n d a d e e l”, e s e td rm in o p o d n 'a 4 1 . L a e x p r e s io n ‫ה ל ו ך ו נ ס ו ע‬ [lit., “ m a rc h a n d o y

s e r le id o c o m o ‫ א ה ל ה‬, “ l a ti e n d a d e e lla ” . v ia ja n d o “ ] im p lic a u n a s u c e s i6 n d e v a r io s v ia je s

3 9 . V e r a l re s p e c to Yehoshua, c a p s . 7 - 8 . E n e l lib ro (Mizraji).

d e Yehoshua se n a r r a q u e Aj& n, d e l a tr ib u d e 4 2 . R a s h i u tiliz a la p a la b r a ‫[ נ ג ב‬lit., “ r e g io n se c a “ ]
Y e h u d a , se h a b ia a p o d e r a d o ile g a lm e n te d e u n a p a ra d e sig n a r el s u r d e la tie r r a d e Isr a e l y a q u e e sta
 149 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEjA 1 2 :1 0 - 1 1 — ‫י ־י א‬:‫י ב‬

10 F habia hambruna en la tierra, por □ ‫א ב ר‬ ! *t H ‫ב א ר ץ‬ 3 ^‫ר‬ ‫י וי הי‬

10 que Abram descendio a Mitzrdim para ‫ ״ ״ ״‬. ‫״‬ ‫ ״‬,U
habitar alli, porque era grave la 3 S?T> ‫ י‬3 ? ’ ? ‫מ צ ק מ ה לגיי‬
hambruna en la tierra. 11Y sucedio que ‫ל בו א‬ ‫ה ק רי ב‬ ‫כ א ע ר‬ ‫ יא וי הי‬: ‫ב א ר ץ‬
cuando se acerco para entrar en '‫־ א מ ר מ צ ר י מ ה‬$‫ן‬
Mitzraim, dijo a su mujer Sarai: Mira ■‫׳‬ J‫ ־‬T v v ‫־‬ t :at: •
ahora, yo se que eres mujer de bello ‫י פ ת ״‬ ‫ ה‬$‫א‬ ‫כי‬ ‫י ל^ ת י‬ ‫הנ ה ״נ א‬
o n k e l6 s

‫ י א ו הו ה‬:‫י ו הו ה כ פ נ א ב אן ג ג א ו נ ח ת א ב ר ם ל מ צ רי ם ל א ת ו ת ב א ת טו א רי ת קי ף פ פ נ א ב א ת ג א‬
‫כ ד( נ ״ א א ריו ק ר י ב ל מ י ע ל ל י צ ר י ם ו א מ ר ל ש רי א ת ת י ה ה א כ ע ן יז ־ עי ת א ר י א ת ת א ש פ י ר ת‬
--------------------------------------------------------------------------------- - R A S H I ---------------------------------------------------------------------------------- -

‫מ ד ר ש‬ ,.<‫ << א> ה נ ה צ א י ך<ג ת‬: ‫מ מ נ ה‬ ‫ל צ א ת‬ ‫מ שי או‬ ‫שנ ט לו‬ ‫יהוךה‬ ‫ש ל‬ ‫ב ח ל קו‬ ‫ש ה י א‬ ,‫ירושלים‬
‫צניעות‬ ‫מ ת ו ך‬ ‫ב ה‬ ‫הכיר‬ ‫ל א‬ ‫עכשיו‬ ‫עד‬ ,‫אגז־ה‬ ‫ש ה י א‬ ‫ל ה ר המו־ריה‬ ,‫י שךאל‬ ‫א ך ץ‬ ‫ש ל‬ ‫ב ך רו מ ה‬
‫ ד ב ר‬. ‫ ו ע כ ש יו ה כ י ר ב ה ע ל ידי מ ע ש ה‬, ‫ש ב ש נ י ה ם‬ .‫לבדה‬ ‫האו־ץ‬ ‫באויתה‬ .‫ב א ר ץ‬ ‫ ך<ןי ב‬w :‫נ ח ל ת ו‬
‫אז־ם‬ ‫ה ך ך ד‬ ‫ט^ ר ח‬ ‫ש ע ל ידי‬ ‫ה עו ל ם‬ ‫ מנהג‬,‫אחר‬ ‫א ם י ה ך ה ר א ח ר דבריו ש ל הקדויש ברוד‬ ,‫לנסותו‬
:‫מ ק ר א‬ ‫ש ל‬ ,‫ ו פ ש ו ט ו‬. ‫מ ת ב ז ה ו ז א ת ן ג מ ך ה ב י פ י ה‬ ‫ןעכשיו‬ ,‫כנען‬ ‫א ר ץ‬ ‫א ל‬ ‫ל ל כ ת‬ ‫ש א מ ר לו־‬ ‫הו א‬

------------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASHI

sur de la Tierra de Israel, en direcci6n a Y erushalaim desde donde Abram veni'a, y esta se
localizaba en el territorio de la tribu de Y ehu di. Pues los miembros de esta tribu habian tornado
su parte de territorio en el sur de la Tierra de Israel -d ond e estaba el m onte M oria—, 43 y ese era
su patrim onio que habian recibido . 44
10 . ‫ ר ע ב ב א ר ץ‬/ h a m br u n a e n l a t ie r r a . La hambruna solo estaba en esa tierra [Kenaan],45 y su
proposito era ponerlo a prueba para ver si ponia en entredicho las palabras del Santo -b e n d ito
e s -, quien primero le habi'a dicho que fuera a la tierra de K enaan y ahora 10 forzaba a salir de
ella . 46
11 . ‫ ה נ ה צ א♦ז־^ מי‬/ MIRA AHORA, y o se . Un midrash agadico afirma que hasta este m om ento Abram
no se habia percatado de la belleza de su esposa debido al m ucho recato que guardaban entre
ellos. Pero ahora se dio cuenta de su belleza a raiz de este su ceso .47 O tra explicacion de esta frase
es que es com un en el mundo que por las fatigas del cam ino las personas se afeen. Pero esta
mujer [Sarai] habia conservado 1'ntegramente su belleza .48 P ero segun su sentido llano, la expresion

re g io n e s se c a y a rid a . tie r r a en e sp e ci'fico . Si se r e f ir ie s e a to d o el p la n e ta ,

4 3 . Y e ru sh a la im se lo c a liz a en la re g io n d e l m o nte su v o c a liz a c io n h u b ie ra sid o ‫ ב א ר ץ‬, sin e l a rtic u lo
M o ria . L a re g io n d e Ja ra n (A ra m N a h a ra im ) se d e te rm in a d o ( Lebush haOra).
lo c a liz a b a a l n o re ste d e la T ie rra d e Isra el. V in ie n d o 4 6 . Bereshit Rabd 4 0 :2 .
d e sd e Ja ra n , A b ra h a m e n tro e n Isra e l y v ia jo h a c ia 4 7 . Tanjuma 5. R ash i' a q u i in te r p r e ta la f r a s e ‫ה נ ה נ א‬
su la d o su r, e n d ir e c c io n al M o n te M o ria . ‫ ; ד ע ת י‬c o m o u n a s o la c la u su la : “ H e a q u i q u e a h o r a se
4 4 . Bereshit Rabd 3 9 :1 6 . [ q u e e re s u n a m u je r h e r m o s a ] ‫ ״‬, im p lic a n d o q u e
4 5 . A q u i “ la tie r r a ” n o se re fie re a to d o el p la n e ta , a n te s n o se habi'a d a d o c u e n ta d e e llo .
sin o so lo a la T ie r r a d e Israe l [K e n a a n ]. E sto se 4 8 . Bereshit Rabd 4 0 :4 . S e g u n e s ta e x p lic a c io n ,
d e m u e stra p o rq u e e std v o c a liz a d o ‫ ב א ך ץ‬, c o n la v o ca l a n te s d e h a b e r e m p re n d id o e l v ia je A b ra h a m si sa b ia
kamatz d e b a jo d e la le tr a ‫] א ] א‬. E s ta v o c a l c u m p le q u e su e sp o sa e r a b e lla , s o lo q u e a h o r a n o to q u e su
la fu n c io n d e l a rtic u lo d e te rm in a d o ( “ e n la tie rra ” , b e lle z a p o s e ia la e x c e p c io n a l c u a lid a d de no
q u e rie n d o d e c ir “ e n esa tie rra ” ), a lu d ie n d o a u n a p e rd e rse .
1 2 :1 2 -1 3 — ‫ י ב ־ י ג‬: * ♦ ‫ל ך‬ ‫ל ד‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 150

aspecto. 12Y sucederd que cuando los ,

‫פי ־י ר או‬
< • * I*
‫ו הי ה‬
‫ז‬ T !
‫יב‬ :‫א ת‬
: IT
‫מראה‬
w : “

mitzrim te vean, dirdn: 'Esta es su *‫ו א מ ר ן‬ □ ‫ה מ צ ר י‬ ‫ ף [ ן א ת ך‬$‫א‬

mujer’. Entonces me matardn y a ti te . J : ‫י‬ '' ' Lw .‫״״‬L ‫ ״‬.
dejaranvivir.‫ ״‬Porfavor,diqueeresmi , ‫' ! ־‬
j f . ‫א מ רי‬ ‫ע‬ :‫א תי ו א ת ך י חיו‬
> \Y T : v. Jtn‫י‬
‫ו ה ר גו‬
hermana,paraquemebeneficieacausa ‫י‬7 -‫ל‬ <‫א ^י‬ ^
detiyvivamiaimagraciasati.‫״‬ :‫ב ג ל ל ך‬ ‫נ פ שי‬ ‫ן חי ת ה‬ ‫ב ע בו ר ך‬
o n k 8 l 6 s

‫ י ב ןיוןי פ ר י^ ו ן י ת י ד מ צ ר א י ו י י מ ת ן א ר נ ת י ו ז ד׳ א ף כ ן ט ל ו ן י ת י ןיקניןי‬: ‫ח י ז ו א ת‬
‫ ז ן ת ת ק י ב ז נ פ^ ו י ב פ ת ג מ י כ י‬$‫ 'יג א מ ו ־ י כ ע ן א ח ת י א ת ב ד י ל ך י י ט ב ל י ב ך י‬:‫ י כןי מון‬:
RASHl

‫ןרומה‬ .‫יפה‬ ‫ב א ש ה‬ ‫הוו־גלו‬ ‫ו ל א‬ ‫כי שי ם‬ ‫ש ל‬ ‫ י מ ג ת י‬.‫ה נ ה נ א ה ג י ע ה ש ^ ה ש י ש ל ך א ו ג ע ל יפיזי‬

‫ ב ו‬:‫י ט‬ ‫( ל ק מן‬ ‫נ א‬ ‫סורו‬ ‫אדיני‬ ‫נ א‬ ‫ה נ ה‬ ‫לו‬ ‫ ןעכשיו אנו‬,‫מ ך א ה את‬ ‫זה ימים ר ב י ם כי יפת‬:
‫מ תנו ת‬ ‫לי‬ ‫יתנו‬ .‫בעבורך‬ ♦
‫ל‬ ‫ייטב‬ ‫ ל מ ע ן‬0« ‫א ח י ה ם‬ ,‫ומכוערים‬ ‫ש ח ו ר י ם‬ ‫א נ ש י ם‬ ‫ ב א י ם בין‬:

TRADUCC16N D E RASHl

‫ ה נ ה נ א‬significa: “ A hora ya ha llegado el m om ento de preocuparse por tu belleza; desde hace

m ucho tiem po s6 que til eres m ujer de bello aspecto, pero ahora venim os a un sitio de hom bres
obscuros y feos, parientes de los cushim ,49 y ellos no est&n acostum brados a ver m ujeres
herm osas.” 50 Y sim ilar a este significado de la expresidn ‫ ה נ ה נ א‬tenemos: “ Y ahora [51, [ ‫ה נ ה ג א‬
sefiores mfos, desvfense por favo r.” 52

13. ‫♦ גן ג ג^וו‬
‫ ל מ ע ן י י ט ג ל‬/P A R A q u e m e b e n e f ic ie a CAUSA d e t i. Es decir, para que m e
a causa de t i.53

4 9 . L o s h a b ita n te s d e l a n tig u o p a is d e C u sh , el cu a l 5 2 . Infra, v. 19:2.

se lo c a liz a b a en la re g io n que a h o ra se lla m a
5 3 . D ific il e s c o m p re n d e r la in te n tio n e x a c ta d e
E tio p ia . T a n to lo s m itz rim com o lo s c u sh im
A b ra h a m al d e c ir e sto . E l te m a h a sid o a n a liz a d o d e
p ro c e d e n d e l m is m o tr o n c o 6 tn ic o , y a q u e a m b o s
d iv e rso s m o do s p o r lo s c o m e n ta ris ta s , q u ie n e s h a n
e ra n d e s c ie n d e n de M itz ra im y C ush (re sp e c ti-
o fre c id o v a rias in te rp re ta c io n e s p o sib le s, d e sd e la
v a m e n te ), h ijo s d e J a m [ v e r e l v . 1 0 :6 ],
e x c u lp a tio n h a s ta la c r itic a (v e r, p o r e je m p lo , el
5 0 . S e g iin e s ta u ltim a e x p lic a c io n , la e x p re sio n ‫ה נ ה‬ c o m e n ta rio d el R a m b a n ) . E l Gur Arye e x p lic a q u e ,
‫ נ א‬n o e std lig a d a d ir e c ta m e n te c o n el v e rb o ‫י ד ע ר ני‬ a l d e c ir q u e S a ra i e r a su h e rm a n a , A b ra h a m te n ia
q u e le s ig u e y n o fo rm a u n a s o la c la u s u la c o n 61. L a c o m o p ro p 6 sito c o n g ra c ia rs e c o n lo s n o b le s d e l p a is,
frase no d ic e “ m ir a [‫] ה נ ה‬, ah o ra [‫] נ א‬ s6 ...” q u ie n e s , p e n sa n d o que 61 era su h e rm a n o , le
im p lic a n d o q u e ahora se p e r c a ta b a d e su b e lle z a . A l h o n ra ria n (lo s re g a lo s se rfa n e x p re s id n d e e llo ) c o n
c o n s titu ir u n a c la u s u la in d e p e n d ie n te d e l v e rb o q u e e l p ro p o sito d e c o n se g u ir s u a p ro b a c io n p a ra u n
le sig u e , d e b e e n te n d e rs e c o m o u n a e x p r e s io n de e v e n tu a l m a trim o n io c o n e lla . D e e s te m o d o se
q u e a h o r a h a b ia q u e h a c e r a lg o c o n re sp e c to a lib r a ria n a m b os d e u n p o s ib le a ta q u e p o r p a rte d e la
a q u e llo que ya sa b ia : la b e lle z a de su e sp o sa g e n te b a ja, p u e s e s ta te m e r ia danar a a lg u ie n
(Mizraji). h o n ra d o po r los n o b le s. Y d e p a rte d e e sto s A b r a h a m
5 1. E n to d o s e sto s c a so s, la e x p re s io n ‫ נ א‬sig n ific a n o tem i'a n in g u n a ta q u e , n i c o n tr a e l n i c o n tra S a ra i,
e s in te rp re ta d a c o m o “ a h o r a ” . E n o tro s c o n te x to s, dada su c o n d ic io n de g e n te c iv iliz a d a . O tra
sin e m b a rg o , la m is m a e x p re s io n p o d n 'a in d ic a r u n a e x p lic a c io n o fr e c id a es que la s riq u e z a s que
so lic itu d , c o m o R a s h i m is m o lo s e n a la e n n u m e ro sa s A b ra h a m pre te nd i'a r e c ib ir n o e ra n p a ra e n r iq u e c e rs e
o c a sio n e s. V e r, p o r e je m p lo , lo s v v . 2 2 :2 , 3 8 :2 5 y 61 m ism o . A b ra h a m h ab i'a v is lu m b r a d o p ro fe -
4 0 :1 4 ; Shem ot 11:2. tic a m e n te que su s d e s c e n d ie n te s e v e n tu a lm e n te
 151 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 2 :1 4 - 1 6 — ‫ י ד ־ ט ז‬: ‫י ב‬

14 Ysucedio que cuando Abram llego a ‫מ צ ר י מ ה ויד או‬ ‫א ב ר ם‬ ‫פ ^ א‬ ‫יד ו י ה י‬ ‫ש גי‬

Mitzraim, lo s mitzrim vieron que la ^ ' ‫ ^ ־‬, ‫ ” ־‬j ‫ ה א ^ ה י‬-‫א ת‬ '‫ ם‬,'‫ה כ ־ ע ר‬
mujer era muy hermosa. 15Cuando la
/ / » M y t ‫ ׳‬f V‫ ׳‬/ M ft W j r I ► Vf M ► M I I v‘ 'J TT
T
‫־׳‬ T
aT ‫ ־‬JT I*
v ‫־‬: ‫־ ־‬
vieron los ministros del Faradn, la 1‫ * ה ל ל‬1 ‫ ה‬$ ( ‫א ת ה ^ ר י פ ך‬ 1‫ ט ו _ ו י ־ ך א‬: ‫מ א ל‬
alabaron para el Faradn, p or 10 que ella _‫ב< ך ן‬ ‫ ה‬$ ‫ה א‬ ‫ו ת ק ח‬ ‫א ל ״ פ ר ע י ה‬ ‫א ת ה‬
fu e llevada a casa del Faradn. 16Y el '‫י‬ " . J ' V" ' . "T
beneficio a Abram a causa de ella, y el 7‫׳‬Q ^ P - : ‫טז‬
obtuvo rebanos, reses y asnos, siervos y ‫ו ע ב די ם‬ ‫וי הי־ לו־ צ ־ א ך ו ב ל ן ר ו ח מ ־ ר י ם‬
ONKF.lAS
‫ טי ו ח ז ו י ת ה ך ב ן ב י פ ר ע ה ו ש ב ח ו‬:‫א ב ר ם ל מ צ ר י ם ו ח ז ו מ צ ך א י י ת א ת ת א א ר י ש פ י ך א ה י א ל ח ך א‬ ‫י רו הו ה פ ד ע ל‬
‫לי ה ^ אן ו הו ריו ו ח מו י ן ן ע ב ד ץ‬ ‫ב די ל ה ו הוו‬ ‫או טי ב‬ ‫טז ו ל א ב ר ם‬ :‫פ ן ע ה‬ ‫ל בי ת‬ ‫א ת ת א‬ ‫ל פו ־ ע ה ו א ז ־ ב ר ת‬ ‫י ת ה‬
RASHI

(<«‫ה ל ל ו ה‬ .‫פ ו ע ה‬ ‫אל‬ ‫א ת ה‬ •‫ וי ה ל לו‬0 ‫ < ט‬: ‫א ו ת ה‬ ‫וראו‬ ‫ מ ר‬1‫ל‬ ‫לו‬ ‫הי ה‬ .‫מ צ ר י מ ה‬ ‫אב ר ה‬ ‫נ בו א‬ ‫־> ו י ה י‬
‫< טז> ו ל א ב ר ם‬ :‫ל מ ל ד‬ ‫יזו‬ ‫הגונה‬ ‫לומר‬ ‫ביניהם‬ ‫א ו ת ה‬ ‫ש ה ט מ י ן‬ ‫ל מ ד‬ ‫א ל א‬ .‫מצךימ ה‬ ‫כ ב ו א ם‬
‫מ תנו ת‬ ‫לו‬ ‫{נתן‬ ‫ב ע בו ך ה‬ ‫פ ך ע ה׳‬ .‫ה י ט י ב‬ ‫פתחו‬ , ‫ה מ כ ס‬ ‫א ת‬ ‫ש ת ב ע ו‬ ‫ידי‬ ‫ועל‬ ‫) ב ת ב ה‬:

— TRADUCC16N DE RASHI
1 4 .‫ ו י ה י פ ב ו א א ג ר ה מ צ ר י מ ה‬/ ¥ s u c e d i6 q u e c u a n d o a b r a m l l e g 6 a m it z r A i m . E n s e n t i d o e s tr ic to ,
e n la T o r d deberia estar escrito “cuando llegaron a M itzrdim ”, e n p l u r a l . 54 N o obstante, e l u s o
d e l s in g u la r a l u d e a l h e c h o d e q u e A b r a m habi'a escondido a S a r a i en un cofre p a r a p r o t e g e r l a , pero
debido a que le exigieron el im puesto aduanero tuvieron que abrirlo y H ie e n t o n c e s q u e la
v iero n .55
15. ‫ ו י ה ל ל ו א ת ה א ל ? י ע ה‬/ l a ALABARON PARA e l f a r a 6 n . E s d e c ir , q u e la elogiaban entre ellos,
diciendo: “Esta es digna para el rey.” 56

16. ‫ ו ל א ב ר ם ה י ט י ב‬/ Y e :l b e n e f ic i6 a a b r a m . El F a ra6 n57 b e n e f i c i 6 a A b r a m a causa de ella, {y le

dio regalos}.58

h a b ita ria n e n M itz rd im y serfan e s c la v iz a d o s a h i. A l so lo A b ra h a m “ lle g o ” a M itz rd im .

q u e re r re c ib ir re g a lo s, q u e ria s e n ta r el p re c e d e n te
5 6. L a fra se n o s ig n if ic a q u e la a la b a b a n ante el
p a ra sus d e sc e n d ie n te s d e q u e e llo s ta m b ie n se F a ra o n , s in o e n tre e llo s m is m o s p o r c o n s id e ra rla
m a rc h a ra n d e M itz ra im c o n riq u e z a s (Beer baSade). d ig n a del F a ra o n . E sto es 10 que in d ic a la
E n c u a lq u ie r c a so , e s o b v io q u e d e n in g u n m o d o se p re p o sic io n ‫ ל‬$ , a , p a ra . Si la h u b ie ra n a la b a d o a n te
puede e n te n d e r del te x to que A b ra h a m queri'a el F a ra o n el te x to h u b ie ra d ic h o ‫ ב פ נ י‬e n v e z d e ‫א ל‬
a p ro v e c h a rse d e S a ra ; u n g ig a n te e sp iritu a l c o m o el (Sifte Jajamim).
n o a c tu a ria asi.
5 7. E n el te x to h e b r e o el s u je to d e la f r a s e e sta
5 4. P u e s ta n to A b ra h a m c o m o S a rd h a b ia n ido a lli im p lfc ito ; n o in d ic a q u ie n fu e el q u e b e n e fic io a
ju n to s. E n v e rsf c u lo s a n te rio re s lo s v e rb o s q u e h a c c n A b ra h a m . S e e n tie n d e q u e f u e el F a ra o n .
re fe re n c ia a A b r a h a m ta m b ie n e sta n e n sin g u la r.
5 8. E l “ b e n e f ic ia r ” a A b ra h a m c o n sistio e n d a r le lo s
P e ro e n e so s c a so s s o lo se m e n c io n a a el p o rq u e el
o b se q u io s a lo s q u e R a sh i a lu d io e n su c o m e n ta rio
e ra el p ro ta g o n is ta p r in c ip a l. S in e m b a rg o , la
al v. 13. A b r a h a m r e c ib io e s to s o b se q u io s d e p a rte
n a rra tiv a q u e sig u e tr a ta e se n c ia lm e n te d e S ard, p o r
d el F a ra o n p o rq u e e llo e n tr a b a d e n tr o d e la p ro m e sa
10 q u e 10 m ds lo g ic o h u b ie ra sid o ta m b ie n a lu d ir a
q u e D io s le h ab i'a h e c h o d e q u e 10 “ b e n d e c ir ia ” c o n
e lla d ire c ta m e n te (Sifte Jajamim).
b ie n e s m a te ria le s, se g u n in d ic o R a sh i e n el v . 2 , s.v.
55. Bereshit Rabd 4 0 :5 . E n c ie rto se n tid o , p u e s, ‫( ו א ב ר כ ך‬Gur Arye).
1 2 :1 7 -1 9 — ‫ י ז ־ י ט‬: ‫י ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 152

siervas, a sm s y camellos. 1‫ יז וינ ג ע י הו ה‬:‫ו ש פ חי ת ו א ת ־ני ת ו ג מ לי ם‬

ST : w - ‫״‬ : - J V. “ J r T - •1 :

17Pero el Etem o hirio al Faradn y a

su casa con grandes plagas a causa de ‫א ת ״ פ ר ע ־ ה נ ג עי ם ג ד׳ לי ם ו א ת ־ בי תו‬
A ‫״‬ V : ‫י‬.' : J'T J *V : ‫־‬ v

Sarai, mujer de Abram. 18Entonces el ‫וי ק ר א‬> ‫! ח‬ ‫" ׳‬

‫יח‬ :‫ש רי א ש ת א ב ר ם‬ j IT : “ V J ”
‫ע ל״ ד ב ר‬
v .“ T -

Faradn llamo a Abram, y dijo: "iQue

es esto que me has hecho? 1 P 0r que
‫ שי ת‬$< ‫ א מ ר מ ה׳ ־זיי א ת‬-‫פ ר עי ה ל א ב רי ם וי‬
no me dijiste que ella era tu mujer? :‫לי ל מ ה ל ־ א ״ ה ג ד ת לי כי א ש ת ף הו א‬
J J 0 •1 ‫״‬ I T T < A J' ■ T : j - **

191 Por que dijiste: ‘Es mi hermana ’,

‫ל מ ה א מ ר ת א חי תי הו א ו א ק ח אי ת ה‬ ‫יט‬
por 10 que la tome p o r mujer? Y ahora, UT 1‫י‬- V IT * * J - J T J ~ T <T T

he aqui a tu mujer, tomala y vete. ” :‫ ה ו ע ת ה הנ ה א ש ת ך ק ח ו ל ך‬# ‫לי ל א‬

T W - J : : • J ••11 " ‫״‬ T ! A T * : ‫י‬.‫״‬

——— ---------------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s

‫ש רי‬ ‫ ו א י ת י י י ע ל פ ך ע י ה מ כ ת ב י ו ך ב ך ב י ן מ ג ל א נ ע \ ב י ת י ה ע ל ע י ס ק‬t< : ‫ו א מ ה ן ו א ת נ ן ו ג מ ל י ן‬
‫ י חו ק ך א פ ר ע ה ל א ב ר ם ! א מ ר מ ה ד א ע ב ך ת לי ל מ א ל א ח וי ו ז א לי א רי א ת ת ך‬:‫א ת ת א ב ר ם‬
:‫ך ב ר ן א'י } ל‬ ‫אונ ת ך‬ ‫ה א‬ ‫ל א תו ו כ ען‬ ‫לי‬ ‫ כ ר י ת י ת ה‬1‫ה י א ו ך‬ ‫א רז תי‬ ‫א מ ך ת‬ ‫ י ט ל מ א‬:‫הי א‬
---------------------------------------------------------------------- RA SH I

.‫ש ו י‬ ‫ךג ר‬ ‫על‬ : )‫י ש ן‬ ‫ב ך ש ״י‬ .‫ן כ ל י ו‬ ‫ו ע מו דיו‬ ,‫ל ק ה‬ ‫ר א תן‬ ‫ב מ כ ת‬ .‫ו ג ר‬ ‫ה׳‬ ‫ ו עג ע‬w
‫ה ך‬ ‫ל מ ל א ך‬ ‫או מ ר ת‬ .‫ך ב ו ך ה‬ ‫פי‬ ‫ע ל‬ ‫כ ת ך גו מו‬ .‫ב י ת ו‬ ‫ן א ת‬ :‫לו‬ ‫ק ש ה‬ ‫ש ה ת ש מי ש‬

‫פ א בי מ ל ך‬ ‫ל א‬ .‫ו ל ך‬ ‫ני ט) ק ח‬ :‫מ כ ה‬ ‫ן הו א‬ ‫כו ת ליו‬ ‫ל ר בו ת‬ :‫(ו מ ך ך שו‬ ‫בי תי ה‬ ‫אנ ש‬ ‫ן ע ל‬

— TRADUCC16N D E RASH I

1 7 . ‫ ׳‬1‫ ו י נ ג ע ח׳ ו ג‬/ p e r o e l e t e r n o h i r i 6 , e t c . L o c a s tig 6 c o n la p la g a d e ratan ,59q u e le im pedi'a

t e n e r r e la c io n e s s e x u a le s . 60

1‫ ו א ת ב < ת‬/ y a s u c a s a . Esta frase debe ser entendida ta l c o m o la tr a d u c e el T a r g u m : ‫ ו ע ל א נ ש ב י ת י ת‬,

y so b re la g e n te d e su ca sa .61 {Y segun su e x e g e s is m id r d s h ic a , la palabra ‫ ב י ת ו‬fue enunciada p a ra
in c lu ir en la plaga a la s p a r e d e s , la s c o lu m n a s y lo s u te n s ilio s de la casa del Fara6n. Este comentario
aparece e n u n a a n t ig u a e d ic i 6 n d e R a s h i . } 62

‫ ע ל ך ב ר ש ר י‬/ a c a u s a d e s a r a i . E s decir, p o r la p a la b r a d e e lla . 63 E lla le d ecfa a l d n g e l: “ ;H ie r e !‫ ״‬,

y e l angel h e r fa al Fara6n.64

1 9 . 1‫ ק ח ן ל ץ‬/ t 6 m a l a y VETE. El Fara6n n o a c tu 6 c o m o A b im e le j, q u ie n a rafz de un episodio similar

5 9 . S e tr a ta b a d e u n c ie r to tip o d e e n fe rm e d a d ta n to e s tru c tu ra fis ic a , sin o a la g e n te q u e e n e lla

v e n e re a . Segun el T a lm u d , de v e in tic u a tro h a b ita.
e n f e r m e d a d e s c o n u lc e r a s q u e h a b fa e n la e p o c a , la 6 2. E n e ste s e g u n d o c o m e n ta rio , R a sh f in te rp re ta el
d e ratan e r a la m a s d u ra d e to d a s ( Ketubot 7 2 b ) te rm in o ‫ ב י ת ו‬e n r e f e r e n c ia a la “ c a s a ” e n su se n tid o
6 0 . Bereshit Rabd 4 1 :2 . En el v . sig u ie n te , el fisico .
F a ra o n r e c la m o a A b r a h a m q u e e ste n o le h ab fa 6 3 . L a fra se ‫ש ך י‬ ‫ ע ל ד ב ר‬p u e d e s ig n ific a r ta n to “a
d ic h o q u e S a r a e r a su e s p o s a . Si n o se tr a ta b a d e u n a c a u sa d e S a ra i” o , lite ra lm e n te , “ p o r la palabra
e n fe rm e d a d q u e le im p o s ib ilita b a te n e r re la c io n e s [‫ ] ך ב ר‬d e S a ra i” . R a sh f e s c o g e el se g u n d o sig n ific a d o
se x u a le s, £ d e q u e m o d o in f ir io q u e e ra su e sp o sa? p o rq u e si la T o r a h u b ie ra q u e rid o d e c ir “ a c a u s a d e ” ,
(Sifte Jajamim). d e b io h a b e r e s c rito e l te rm in o m a s u su a l ‫א ו ד ו ת‬ en

6 1 . E l T a r g u m tr a d u c e e s te v e rsfc u lo asf: “ E l E te rn o v e z d e ‫( ך ב ר‬Sifte Jajamim).

tr a jo so b re e l F a ra o n g r a n d e s p la g a s, asi como sobre 64. Bereshit Rabd 4 1 :2 . D io s h iz o e ste m ila g ro p o r

la gente de su casa... ” R a s h f se n a la a q u f q u e el S a ra p a ra q u e e l F a ra 6 n se d ie ra c u e n ta d e q u e e m
te rm in o ‫ ב י ת ו‬n o se re fie re a la “ c a sa ” d e l F a ra o n en c a stig a d o p o r h a b e r la to rn a d o ( Dibre David).
 1 5 3 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 2 :2 0 -1 3 :1 — ‫ א‬:‫ כ ־י ג‬:‫< ב‬

20Entonces el Faraon mando hombres 1‫וי צו ע ליו פ ר ע ה אנ ^י □ וי ס ל חו א' ת‬

‫ע‬ j : “ : ‫־‬ <S* T ‫* ־ ״‬.a . i ‫־־‬ V T 0T J" : ‫־‬
‫כ‬
para el, y ellos escoltaron a el y a su
mujer y a todo lo que poseia. ♦V ‫א^ ־‬ ‫]? ל‬

Capi t ui o 13 ‫פ ר ק יג‬
1Entonces Abram subio de Mitzraim, ‫ה ו א ו א ש ת ו‬ ‫מ מ צ ר י ם‬ ‫א ב ר ם‬ ‫א ויי על‬
el y su mujer y todo 10 que poseia 1 • • • T•
- y Lot junto con ei-, hacia ei sur. : ‫מו‬ ‫ע‬ ‫ו א ט‬ 1‫ ר ־ ל‬0 ‫הנ ג ב ה ן ב ל ־ א‬
— • o n k 8 l 6 s

:‫די לי ה‬ ‫מ ת כל‬ ‫א ת תי ה‬ ‫מ ת‬ ‫פ ך ע' ה ג ו ב ר י ן ! ־ א ל מ א ו י ת י ה‬ ‫ י ג לי ־ סי‬.‫כ ו פ ק י ד‬

:‫ע מ י ה לו ־ רו מ א‬ ‫די לי ה ו לו ט‬ ‫הו א ן א ת תי ה ן כ ל‬ ‫מ מ צ רי ם‬ ‫א ב ך ם‬ ‫א ר קז לי ק‬

RASH I

‫בתרגומו‬ .‫ויסלחו‬ :‫ו ל ש מ ר ו‬ ‫ל ש ל חו‬ ,‫אודותיו‬ .>‫ טו‬:‫כ‬ ‫ו ל ק מן‬ ‫לפניד‬ <‫א ך צ‬ ‫ה נ ה‬ :‫ל ו‬ ‫ש א מ ר‬
‫מ צ ג ג ח\ ל ב א‬ ‫ ׳‬1‫ו ג‬ ‫א ב ל ם‬ ‫( א >וי ע ל‬ : ‫ו^ ל י י א ו‬ ‫ש ה מ צ ר י ם‬ .‫תעמוד‬ ‫ו אל‬ ‫ל ד‬ :‫ל י‬ ‫א מ ר‬ ‫א ל א‬
‫ש א מ ר‬ ‫פמו‬ ,‫י שראל‬ ‫א ר ץ‬ ‫ש ל‬ ‫ל ד רו מ ה‬ ‫סו סי ם‬ ‫וזרמת‬ :‫שנ א מ ר‬ ‫ה ם‬ ‫ז מ ה‬ ‫שטופי‬
,1‫ ט‬: ‫י ב‬ ‫ו ל עי ל‬ ‫הנגב ה‬ ‫ונסוע‬ ‫הלוך‬ ,‫למעלה‬ ‫על‬ .‫ע ליו‬ ‫<ג> מ צ ו‬ :‫ כן‬:‫כ ג‬ ‫וי חז ק א ל‬ ‫ז ר מ ת ם‬
■
— -— T R A D U C C IO N D E R A SH I

d i j o a A b r a m : “ H e a q u f q u e m i t i e r r a e s t a d e l a n t e d e t i ” , 65 E n v e z d e e llo , a l d e c i r l e e s ta s p a l a b r a s
e l F a r a 6 n le q u i s o d e c i r : “ V e t e d e a q u i, s i n d e t e n e r t e . ” L o h i z o a s i p o r q u e lo s m i t z r i m e s t a b a n
i n m e r s o s e n la i u j u r i a , c o m o se d e c i a r a c o n r e s p e c to a e llo s : “ S u e m i s i o n s e m i n a l e s c o m o la
e m i s i 6 n s e m i n a l d e c a b a l l o s . ” 66

2 0 . ‫ ע ל י ו‬1‫ ו י צ‬/ ENTONCES [ e l f a r a 6 n | m a n d 6 [ h o m b r e s ) p a r a e l . E s d e c ir , a c e r c a d e 6 1.67 L e s

o r d e n o q u e e s c o lta r a n a A b r a m p a r a d e s p e d i r l o y p r o t e g e r l o . 68

‫ ו י ש ל ח ו‬/ Y LO e s c o l t a r o n . E s t e te r m in o d e b e s e r e n te n d id o t a l c o m o 10 t r a d u c e e l T a r g u m : ‫ ו א ל ו י א ו‬,
y 10 escoltaron , 69 p a r a p r o te g e r lo .

13
1 . ‫ ו י ע ל א ב ר ם ו ג ו׳ ר ו ג ג ב ה‬/ e n t o n c e s a b r a m sn a r o ... h a c i a e l s u r . E s decir, p a r a l l e g a r a l s u r d e la
T i e r r a d e I s r a e l , c o m o s e d e c l a r a m A s a r r i b a : “ V i a j a n d o p a u l a t i n a m e n t e h a c i a e l s u r ” , 70 h a c i a

65. Infra , v. 2 0 :1 5 . A l d e c ir le e sto , A b im e le j 10 o rd e n o a su s h o m b re s e s c o lta r a A b ra h a m p a ra q u e

e sta b a in v ita n d o a a s e n ta rs e d o n d e q u is ie se d e n tro se fu e ra . Si n o e ra p a r a p r o te g e rlo , A b ra h a m no
d e su te rrito rio . te n ia n e c e sid a d a lg u n a d e e s c o lta (Baer Heteb).

6 6 . Yejezkel 2 3 :2 0 . E s ta e x p r e sio n m e ta fo ric a 6 9 . L a ra fz ‫ש ל ח‬ d e la c u a l se d e r iv a e l v e rb o ‫י י ש ל ח ו‬

in d ic a q u e e ra n p ro p e n s o s a la in m o ra lid a d se x u a l tie n e v a ria s a c e p c io n e s . Puede sig n if ic a r e n v ia r
in d isc rim ijia d a , al ig u a l q u e c ie rto s a n im a le s. A fu e ra , e x p u ls a r, m andar o e s c o lta r, se g u n el
c a u s a d el a lto g ra d o d e in m o ra lid a d se x u a l d e su c o n te x to . P u e s to q u e 10 q u e q u e r ia el F a ra o n e ra
p u e b lo , el F a ra o n q u iso p ro te g e r a A b ra h a m de e llo s p ro teg e rlo , R a sh i e n f a tiz a q u e a q u i su s e n tid o e r a el
y p o r e llo le o rd e n o m a rc h a rse . d e e sc o ltar.
6 7. L a p re p o s ic io n ‫על‬ tie n e v a ria s a c e p c io n e s, 7 0. Supra, v . 12:9. E n g e n e ra l, c u a n d o e n la T o ra
d e p e n d ie n d o del c o n te x to . P u e s to que aqui el a p a re c e el te rm in o ‫ ה נ ג ב ה‬, “ h a c ia el s u r (0 N e g u e b )” ,
v e rsi'c ulo no e x p lic ita q u e o rd e n d io el F a ra o n a su s q u ie re d e c ir q u e u n o se d ir ig e h a c ia el sur d e Ia
h o m b r e s , ‫ ע ל‬d e b e e n te n d e rse en el se n tid o d e “ co n T ie rr a d e Is ra e l, sin im p o rta r el p u n to d e p a r tid a (d e
re s p e c to a e l” . n o rte a s u r o s u r a n o rte ), y a q u e la re g i6 n del
6 8. E l v e rsic u lo d ic e e x p h 'c ita m e n te q u e el F a ra o n N e g u e b s e h a lla e n el s u r d e Is ra e l. E n e s te c a so
1 3 :2 -3 — ‫ ב ־ ג‬:‫< ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ך‬ / 154

2Y Abram estaba muy cargado con ‫ב כ ס ף‬ n ! ) p EQ ‫מ א ׳ ד‬ 1 3 3 ‫ ר ם‬3 ‫ו א‬ ‫כ‬

- 1 I r r r I v w - v i : ‫״‬ - A J J*‫־‬ T '•T » ** :

ganado , c o n plata y con oro. marcho t . ‫ ג‬.

segun sus trayectos desde el sur hasta ” 1^1. 3‫מנג‬ *‫ל מ ס ר י ו‬ ‫ג ! ״ ל ך‬ : S i T O1!
O N K ELdS >

‫ ה י מ ך ר ו מ א ן? ג ד‬1‫ ג ו א ז ל ל מ ? \ ^ נ‬: ‫ב ו א ב ו ־ ם ת ק י ף ל ח ך א ב ב ע י ך א ב כ ס פ א ו ב ד ה ב א‬

RASHi

‫ולו‬ ‫הולד‬ ‫הי ה‬ ,‫כנען‬ ‫ל א ר ץ‬ ‫מ? ( צ ר י ם‬ ‫כ ש ח ן ר‬ ‫הולד‬ ‫כ ש ה ו א‬ ‫מ ק ו ם‬ ‫ו מכל‬ .‫המוריה‬ ‫ל ה ר‬

‫ל מ צ ר י ם‬ ‫ב הליכ תו‬ ‫ב ה ם‬ ‫שלן‬ ‫ב א כ סניו ת‬ ‫הו א‬ ‫לצפון‬ ‫כ< ך ר ו ם‬ ,‫כנען‬ ‫ל א ר ץ‬ ‫ מ מ צ ר י ם‬.
‫מ א כ ס מ א‬ ‫א ך ם‬ ‫י שנה‬ ‫ש ל א‬ ,‫ארץ‬ ‫ד ר ך‬ ‫ל מ ך ך‬ ‫א ך ץ‬ ‫ש ל‬ ‫ב ך ר ו מ ה‬ ‫?( צ ר י ם‬ ‫ש א ר ץ‬ ,‫מסלד‬
‫הקןפותיו‬ ‫פ ר ע‬ ‫בחברתו‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫שלו‬ :‫ה א ר ץ‬ ‫ב מ ס ע ו ת ובגבולי‬ ‫ל מו כ י ם‬ ‫כמו‬ ,‫ישראל‬:
‫כנען‬ ‫ןךץ‬$ ‫ש ל‬ ‫ב ך ר ו מ ה‬ ‫מ צ ר י ם‬ ‫א ר ץ‬ .‫מ צ ג ב‬ :‫מ ש או ת‬ ‫טעון‬ .‫?( אי ד‬ ‫ ב ב ד‬: e»>

TRADUCC16N D E RASH{

el m onte M orid. Siem pre que alguien viaja de M itzrdim a K endan, viaja de sur a norte, pues la
tierra de M itzrdim sc halla hacia el sur de la Tierra de Israel [Kendan], com o se dem uestra por
el recuento de los viajes del pueblo judio cuando salieron de Mitzrdim hasta la Tierra de Israel, asi
com o por los Ifmites de la Tierra de Israel m ism a.71

2 . ‫* מ א ך‬f / m u y c a r g a d o . E s decir, repleto de ca rga .72

3. ‫ ציו‬/‫ ! י ל ך ל מ ס‬/ y M ARCH6 se g £i n su s TRAYECTOS. Cuando regres6 de M itzrdim a la tierra de

K endan, Abram visitd los mismos albergues donde habia pernoctado anteriormente al viajar hacia
M itzrdim y pernoctaba alli de nuevo. A l indicar esto, la Tord te ensefta buenas costum bres: que
un hom bre no debe cam biar su lugar habitual de hospedaje.73 Segun otra explicaci6n, la Tord
enfatiza que Abram viaj6 “siguiendo sus trayectos”, para enfatizar que al regresar pag6 todas sus
d eu d a s.74

‫ מ נ ג ב‬/D E SD E e l SUR. L a tierra de M itzrdim estd al sur de la tierra de K endan.75

A b ra h a m v ia ja b a de sur a n o rte , de M itz rd im p a ra q u e n o se p ie n s e m a l d e l v ia je r o m ism o y se

[E g ip to ] a Is ra e l. P e ro m a s a rrib a , e n el v . 9 d o n d e d ig a q u e el d u e fio d e l h o s p e d a je n o 10 q u ie re ( Gur
ta m b i& i a p a re c e la m is m a e x p re sio n , A brah am AryS).
v ia ja b a d e la p a r te n o rte d e Isra el h a c ia su p a r te su r 7 4. Bereshit Rabd 4 1 :3 . C u a n d o A b ra h a m v ia j6
[ v e r a l re s p e c to e l c o m e n ta r io d e R a sh i al v . 9 . s.v. h a c ia M itz ra im , la T ie rra d e Is ra e l e s ta b a su m id a e n
‫ ך ו נ ס ו ע‬1‫[ ה ל‬. la h a m b ru n a . E s p o s ib le q u e p a ra q u e n o 10 a sa lta ra n
71. E n Bemidbar 3 4 :3 , la T o r a d e s c rib e c u a le s son A b ra h a m fin g io se r p o b re . A h o ra la situ a c io n habi'a

la s fr o n te ra s d e la T ie r r a d e Israe l. E n su c o m e n ta rio c a m b ia d o , p o r 10 q u e A b ra h a m in m e d ia ta m e n te q u e

a e s e v e rs ic u lo , R a s h i e x p lic a q u6 r u ta s ig u io el p u d o p a g o su s d e u d a s (Gur Arye). L a s d e u d a s aq ui

p u e b lo ju d io p a r a v ia ja r d e M itz ra im a la T ie r r a d e
Is ra e l.
7 2 . L a e x p re s io n lite ra lm e n te d ic e q u e A b ra h a m
e s ta b a “ m u y pesado [‫ ” ] פ ב ד‬. L a T o ra 10 d e s c rib e asi
a c a u s a d e la s c a r g a s q u e lle v a b a (Mizraji).
73. L a T o ra ensena e s to por dos
p r im e ra , p a ra q u e n o s e p ie n s e m al d e l d u e fio del
h o s p e d a je y se d ig a q u e e l v ia je ro n o p e rn o c to a lli
d e n u e v o p o rq u e se h a b ia p o r ta d o m al. L a se g u n d a ,
a lu d id a s se r e fie re a la s q u e c o n tra y o a l p e d ir fia d o
61 a lb e rg u e y el a lim e n to q u e c o n s u m io d u ra n te su
p rim e r v ia je (Sefer haZikarori).
7 5. A u n q u e ‫ נ ג ב‬ta m b ie n e s e l n o m b re p ro p io d e la
re g io n su r d e Is ra e l [v e r la s n o ta s 4 2 y 7 0 ] , en e ste
c a so se r e f ie r e a l s u r g e o g ra fic o , e s d e c ir, la tie rra
ra z o n e s. La d e M itz ra im d e s d e d o n d e A b ra h a m v ia ja b a h a c ia la
tie rra d e K e n d a n . ‫ נ ג ב‬lite r a lm e n te sig n ific a “tie rr a
se c a , a rid a ” . A q u i 10 h e m o s tra d u c id o p o r “ su r” p a r a
c la rif ic a r m a s el se n tid o d e la n a rra tiv a .
 155 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 3 :4 -6 — ‫ ד ־ו‬:‫י ג‬

Bet-El, hasta el lugar donde habia W ‫א ש ר ־ הי ה‬ ‫בי ת ״ א ל‬

estado su tienda en un principio, entre ‫ב ת ח ל ה בין בי ך[ ־ א ל א ה ל ה‬
Bet-El y Ai, *hacia el sitio del altar que T 1■
‫״‬ J" > . T ‘ L T!IT
habiahechoalli unprincipio; y ™V™*
er, W tW ‫י‬ *V?™ m
Abram invoco alli en el Nombre del ‫ נ ה‬1#‫ב ך א‬ ‫שם אבר ם שם‬ ‫!יי לן ל א‬
Eterno. ‫ב שם‬ ‫ההלך‬ ‫וג ם־ ל א ט‬ ‫ש לי שי ה‬ :‫ ה‬1‫; ה‬
5 Y tambien Lot, que iba con Abram, □ *‫“ א ב ך‬11‫א‬ ‫ ן^ ק ך‬- ‫ךןי ךן ^ א ן‬
poseia rebanos, reses y tiendas. 6 Pero la ‫ יי‬V 1 ! TT . JTT . v
tierra no alcanzaba a sustentar a ambos, ^?5?/ ^?1 1
ya que sus bienes eran abundantes y no
* 1 •‫׳‬
‫ר כו ש ם ר־ ב ו ל ־ א י כ לו‬
: IT J S T T :
‫כי ־ הי ה‬
<TT I'
‫י ח דו‬
AT : “

0 n k e l6 s

‫■ ד ל א ת ר מ ך ב ר ו א‬sy ‫א ל ו ב י ו‬ ‫ת מ ן מ ש כ ני ה ב כן ך מי ת א בין בי ת‬ ‫א ת ר א די פ ר ס‬ ‫א ל עד‬ ‫בי ת‬

‫ ה ו א ף ל ל ו ט ד א ז י ל ע ם א ב ך ם ה ו ה ע א ן‬:‫ד י ע ב ד ת ט ו ב כ ן ך מ י ת א ן צ ל י ת מ ו א ב ר ם ב ש מ א ד י י‬
‫ ו ו ל א ס ו ב ר ת י ת ה ו ו א ת ג א ל מ י ת ב כ ח ך א א ר י רזו ה ק נ י נ ת ו ץ ס ג י ן ל א י כ י ל ו‬: ‫ן ת ו ן י ן ו מ ש כ נ י ן‬

RA SH I

‫ל ה ס פ י ק‬ ‫יכולה‬ ‫ה י ת ה‬ ‫ל א‬ .‫א ו ת ה‬ ‫ ו ל א צ ש א‬0( ‫ו א ש ר‬ .‫ש ם‬ ‫וי ק ר א‬ ‫גן א ש מ ה‬ ‫שם‬ ‫גג ש ה‬ ‫*> א ש ר‬0
‫ןצריך‬ ‫הו א‬ ‫ולשון ק צ ר‬ .‫למקניסם‬ ‫מ ך ע ה‬ ‫לומר‬ ‫יש‬ ‫וגם‬ .‫ה׳‬ ‫ב ש ם‬ ‫א ב ר ם‬ ‫ש ם‬ ‫ק ר א‬
‫מ ר ע ה‬ ‫א ו ת ם‬ ‫נ ש א‬ ‫ןל'א‬ ‫כ מו‬ ‫גגליו‬ ‫להוסיף‬ .‫א ג ר ם‬ ‫א ת‬ ‫ »> ה הי ל ך‬:' ‫ב ש ם ה‬ ‫עכ שיו‬ ‫ש ם‬ ‫ויקךא‬
:‫ז כ ר‬TT
‫בלשון‬
‫״‬ T J
‫ו ל א נ ש א‬
T T I
‫פ ת ב‬
‫־‬ T
‫לפיכך‬
T • S
.‫הארץ‬ ‫י‬ V T T
:‫א ב ד ם‬ I ! “
‫ע ם‬ ‫י‬
‫הליכתו‬ T • ‫!־‬
?‫ז א ת‬ ‫לן‬ ‫ש ה י ה‬
T T V
‫ג ר ם‬
“ T
‫מי‬ ‫׳‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

4. ‫ש ם‬ ‫ש ם ב ר א שונ ה וי ק ר א‬ ‫ א ש ר < ג ש ה‬/ q u e iia m a h e c h o a l l ! e n u n p r i n c i p i o ! y !a b r a m ] i n v o c o

ALLI. E s d e c ir , d o n d e A b r a m h a b i'a i n v o c a d o a n te r io r m e n te e l N o m b r e d e l E t e r n o . P e r o t a m b i e n
p u e d e d e c i r s e q u e s i g n i f i c a q u e ahora in v o c 6 a llf e l N o m b r e d e l E t e r n o . 76

5 . ‫ ה ה ל ך א ת א ב ר ם‬/ q u e IBA c o n a b r a m . i Q u e f u e 10 q u e le p r o v o c 6 a L o t q u e t u v i e r a t o d a e s t a
r iq u e z a ? E l h e c h o d e i r j u n t o c o n A b r a m . 77

6. ‫א ת ם‬ ‫» א‬/‫ ו ל א נ‬/ PERO [LA t ie r r a i n o a l c a n z a ba a su s t e n t a r l o s . E s d e c ir , q u e n o p o d i a

p r o v e e r s u fic ie n te p a s t u r a p a r a s u s g a n a d o s . L a T o rd se e x p r e s a a q u i c o n u n a f r a s e e lip tic a
- a b r e v i a d a - y n o m e n c i o n a e x p lic ita m e n te la p a s tu r a , y d e b i 6 h a b e r a g r e g a d o , p o r e j e m p l o : “ P e r o
la p a stu ra de l a t i e r r a n o p o d i a s u s t e n t a r a a m b o s . ” P o r e s o e s c r i b i 6 ‫) ל א צ ש א‬, c o n e l v e r b o e n
m a s c u l i n o . 78

7 6 . L a fra se ‫ ו ל ק ר א ש ם‬, “ in v o c o a!IP' e s a m b ig u a en acom panaba a A braham , pues la T o ra ya 10

su sig n ific a d o ; p u e d e s ig n if ic a r q u e e s e lu g a r e ra el m e n c io n o en el v. 12 :4. R e p e tirlo aqui en el
m ism o d o n d e a n te s h ab i'a in v o c a d o el N o m b r e de c o n te x to d e la d e s c rip c i6 n d e c u a n ta s p r o p ie d a d e s
D io s o q u e se tr a ta b a d e un n u e v o lu g a r. T o do te n ia s 6 10 p u e d e te n e r c o m o p r o p o s ito e n f a tiz a r q u e
d e p e n d e d e c o m o se la le a: si c o m o c o n tin u a tio n de fu e g r a c ia s a e llo q u e se h iz o ric o (Baer Heteb).
la p rim e ra fra se ( “ ...q u e h a b fa h e c h o a llf al p rin c ip io
78. Si la T o r a h u b ie ra e sc rito el v e rb o e n fe m e n in o ,
y [d o n d e ] h a b fa in v o c a d o el N o m b r e ...” ), o c o m o el
‫ נ ^ א ה‬, e ste h u b ie r a m o d if ic a d o d ir e c ta m e n te a ‫ ה א ר ץ‬,
in ic io d e la se g u n d a fra se del v e rsfc u lo . E n e ste
que es s u s ta n tiv o fe m e n in o . Al e s c rib ir lo en
u ltim o c a so , la s e g u n d a fra se se rfa in d e p e n d ie n te d e
m a sc u lin o , a lu d e al s u s ta n tiv o im p h 'cito ‫ ־ מ ך ע ה‬la
la p rim era .
pastura d e la tie rr a . E n e s p a n o l e s ta d if e r e n c ia n o se
7 7 . Pesikta Rabati 3. Ya se sa b e que L ot a p - e c ia e r la n a rra tiv a .
1 3 :7 -9 — ‫ ז ־ ט‬:‫< ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ד ל ד‬ / 156

podian habitar juntos. 7 Y hubo rina ‫לעי‬ ‫בין‬ ‫ויהי״ריב‬ ‫ז‬ :‫י ח ד ו‬ ‫ל ש ב ת‬
entre los pastores d el ganado de Abram ' i ‘ , "
ylospastoresdelganadodeLot. ¥en “ ? T 1 P3J Dl ? * 9 ?•i?*?
ese entonces ei kenaam y ei perizi :‫ב א ר ץ‬ ‫י ש ב‬ ‫אז‬ ‫והפרז־י‬ ‫והכנעני‬

“ ; ; « o a i ( , , . r or ‫^ א‬: ‫א ל‬ ‫^ ' ■ ^ י‬ ‫״‬

favor, que no haya rina entre m l y tu, ni ‫ובין ל ע י‬ ‫מ ר י ב ה ביני ו בינ ך‬ ‫ת הי‬
entre mis pastores y los tuyos, pues * ‫ א ן ש < ם ־‬- <‫ * כ‬L ‘ ‫־‬
somos varones herm anos.91 N 0 esta toda * ! ‫ ״‬-■ v ‫_־‬ ‫" ־‬/ "' , ‫יי‬ J"
la tierra delante de ti? Apdrtate ahora de •*
‫ל א כ ל ״ ה א ר ץ לפניך ה פ ר! נ א‬
VT VJT ‫״‬ * V T ‫ן‬ * V T T T <
‫ט ה‬
- J

o n k e l6 s

‫ד ל ו ט וכניגנא ה‬ ‫ב ע י ר י ה‬ ‫ן א ב ר ם ו ב י ו ך! ג י‬ ‫ב ע י ר י ה‬ ‫ך עי‬ ‫מ צ ו ת א בין‬ ‫ ו ה ו ת‬t :‫כ ח ך א‬ ‫ל מ י ת ב‬

‫ב י נ א ובינזי יבין‬ ‫מ צ ו ת א‬ ‫ת ה י‬ ‫כ ע ו‬ ‫ל א‬ ‫ל ל ו ט‬ ‫א ב ך ם‬ ‫ח ו א מ ר‬ : ‫ב א ך ע א‬ ‫ב כ ן י תי ב‬ ‫ו פ ת א ה‬
‫פיגו‬ ‫א ת פ ר ש‬ ‫כ ן ך מ ד‬ ‫א ו ־ ע א‬ ‫כ ל‬ ‫ה ל א‬ ‫ס‬ : ‫א נ ח נ א‬ ‫א ח י ן‬ ‫גובךין‬ ‫א ר י‬ ‫ך ע ו ת ך‬ ‫ובין‬ ‫ריעותי‬

------------------------------------------------------------------------------------ R A S H l - ------------------------------------------------------------------------- - -----

:0 > ‫או מ ר‬ ‫ו ה פ תו ב‬ •‫מ ל‬ ‫ז ה‬ ‫ו אין‬ ‫יי ר שו‬ ‫ו לו ט‬ ‫ר ש עי ם‬ ‫לו ט‬ ‫של‬ ‫רו עיו‬ ‫ש היו‬ ‫ל פי‬ .‫רי ב‬ ‫וי ה י‬
‫זכ ה‬ ‫ול א‬ ‫ב אר ץ‬ ‫י שב‬ ‫אז‬ ‫ו ה פ ריזי‬ ‫ו ה כנ עני‬ ‫ו רו עי‬ ,‫^ ח ך י ם‬ ‫ב ש רו ת‬ ‫ב ה מ ת ם‬ ‫ו מ ר עי ם‬
‫ק רו בי ם‬ .‫א ח י ם‬ ‫ < ה> א ג ש י ם‬:‫ע ד י ן‬ ‫א ב ר ם‬ ‫ב ה‬ ‫!־ ה ם‬ ,‫ה ג ז ל‬ ‫על‬ ‫או ת ם‬ ‫מו כי חי ם‬ ‫ א ב ר ם‬.
‫פני ם‬ ‫ב ק ל ס ת ר‬ ‫דו מיו‬ :‫א ג ד ה‬ ‫ ר ש‬/‫ו מ ז‬ ,\!(‫א י ו יו ך‬ ‫ל א ב ר ם ו לו‬ ‫ה אך ץ‬ ‫ נ ת נ ה‬:‫ א ו מ ר י ם‬:

T R A D U C C 16N D E H A S III

7. ‫רי ב‬ * ‫ וי ה‬/ y h u b o r i n a . Porque los pastores de Lot eran deshonestos y pastaban sus animales
en cam pos ajenos, y los pastores de Abram solian am onestarlos por ese robo. Elios - lo s pastores
de L o t- decian para justificarse: “Esta tierra fue entregada a A bram , pero com o no tiene
heredero, su sobrino L ot la heredarA; por 10 tanto, no es un robo 10 que hacemos.” P ero la prueba
de que se equivocaban es que la Escritura explicitamente declara a continuacidn: “Y el kenaani y
el perizi habitaban en ese entonces en la tierra”, 79 10 cual indica que Abram todavia no tenia
derecho a e lla .80

8. ‫א חי ם‬ ‫ אנ שי ם‬/ v a r o n e s h e rm a n o s . Es decir, p a r i e n t e s . 81 Y segun u n m id ra s h a g a d ic o , la Tord

los describe como “hermanos” porque lo s r o s tr o s de a m b o s t e n i a n f a c c i o n e s s i m i l a r e s . 82

7 9 . E n e l v . 1 2 :6 , la T o r a y a in fo rm o q u e e n e p o c a ‫ ] א נ כ י ע מ כ ם‬del c o me n t a r i o d e R a s h f se im p lic a q ue
d e A b r a h a m el k e n a a n i h a b ita b a e n la T ie rra d e in c lu so d e sd e e s e m o m e n to A b ra h a m p o s e ia y a
Is ra e l. R e p e tirlo a q u i e n e l c o n te x to d e la rifla q u e c ie rto d e re c h o a e lla .
h u b o e n tr e lo s p a s to re s d e A b r a h a m y d e L o t tie n e
8 1. E n e s te c o n te x to la p a la b ra ‫א ח י ם‬ no puede
c o m o p ro p o s ito e n f a tiz a r q u e h a s ta e s e m o m e n to los
s ig n ific a r “ h e rm a n o s ” e n u n se n tid o lite ra l, y a q u e
k e n a a n im te n ia n d e r e c h o p le n o a la tie r r a y n o
Lot era su so b r in o . La e x p re s io n “ h e rm a n o s”
A b r a h a m (Mizraji).
ta m b ie n e s u tiliz a d a e n e ste s e n tid o e n lo s v v. 2 9 :1 5
8 0 . Bereshit Rabd 4 1 :5 . L a T ie rra d e Isra e l h a b ia
y 3 1 :4 6.
sid o d a d a a A b ra h a m s o la m e n te c o m o p ro m e sa.
C ie rto e s q u e , sie n d o D io s e l q u e se la p r o m e tio , se 8 2 . Bereshit Raba 4 1 :6 . S e g u n e s ta in te rp re ta c io n ,

p o d r ia a r g u ir q u e e n c ie rto s e n tid o y a e r a su y a. P e ro A b ra h a m q u e r ia se p a ra rs e d e L o t p a r a e v ita r q u e la

A b ra h a m s a b ia q u e e llo n o le d a b a e l d e r e c h o a g e n te lo s c o n f u n d ie r a y p e n sa ra q u e e r a e l el q u e
ap o d e ra rse d e e lla sin c o n s id e r a r a su s d u e fio s p e rm iti'a q u e sus a n im a le s p a sta ra n en cam pos
a c tu a te s . S in e m b a rg o , e n e l v . 2 3 :4 [& v. ‫ג ר ו ת ו ש ב‬ a je n o s (Najalat Yaacob).
 1 5 7 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LE jA 1 3 :1 0 — ‫י‬: ‫י ג‬

m l Si [vas] a la izquierda, yo [estare] a ‫ו א ם־‬

‫ד‬
‫ו אי מנ ה‬
: • • :
‫א ס ״ ה ש מי א ל‬
j : - •
‫מ ע לי‬
a t \ r*

la derecha, y si [vas] a la derecha, yo > :‫ו א ש מ א י ל ה ה י מ י ן‬

[estare1 a la izquierda.” 10Lot alzo sus ‫י‬T : : ‫* ״ ; ״‬J'LY*,
. r ‫ ׳‬. j 1 ji j 1 V j ' ‫ב ל א ת‬ ‫א ת‬ ‫וידא‬ ‫עיניו‬
ojos y observo todo el valle del Yarden, J_ . T v i" T ‫״‬. v
que todor% eA ll sera
/Y1//1
de riego; nantes
> t* n r l n v 'i / y r r r \ n i n
de que el
r fo r tito
■ 1‫י‬ / ? /
11 ‫ י‬7‫■נ‬
■‫פ‬: ‫■ל‬ ‫ה‬1 kv
‫מ ש ק‬ ‫ ל ה‬rl7
‫כ‬ \ ‫כ י״‬ ‫ן‬I ‫'ד‬.I‫! ר‬-(-‫י‬
‫הי‬
Eterno destruyera a Sedom y a Amora ‫ו א ת ״ ע מ ר ה‬ □ ‫א ת ״ ס ד‬ ‫י הו ה‬ ‫ש ח ת‬
0 n k 8 l 6 s

‫ י ו ץ? ן ף ל ו ט י ת‬: ‫כ( ל ו ת י א ם א ת ל צ פ ו נ א ו א נ א ל ד ר ו מ א ו א ם א ת ל ד ר ו מ א ו א נ א ל צ פ ו נ א‬
‫ע י נ ו ה י ו ח ז א י ת כ ל מ י ש ר י ר ד נ א א ר י כ ל ה ב י ת ש ק י א כ ! ך מ ח ב ל ו ת יי י ת ס ד ו ם מ ת ע מ ' ך ה‬
----------------------------------------------------------------- R A S H I --------------------------------------------------- ‫י‬

,<‫ל ה נ ק ד ו א י מ י נ ה‬ ‫לו‬ ‫הי ה‬ :‫ת י א מ ר‬ ‫ן א ם‬ .‫ע צ מ י‬ ‫ל א‬ ‫ת שב‬ ‫א שר‬ ‫ב כל‬ .‫ואימנה‬ ‫ה שמאל‬ 0 ‫ט> א‬
‫ל ה מין‬ ‫א ש‬ ‫א ם‬ :‫א ס ר‬ ‫ב מ קו ם‬ ‫מ צ עו‬ ‫פך‬ ‫ ו ס ו ף‬.‫ו ל ע ז ר‬ ‫ל מגן‬ ‫לך‬ ‫ו א ע מו ד‬ ‫מ מ ך‬ ‫א ת ר ח ק‬
‫(י) פ י‬ :‫ל ה י מ י ן‬ ‫נ קו ד‬ ‫ן אין‬ 1‫ י ט‬: ‫י ד‬ ‫ב‬ ‫(שמואל‬ ‫כי‬ ‫א ב ר ם‬ ‫וי ש מ ע‬ :‫ש נ א מ ר‬ ‫לו‬ ‫הו צ ר ך‬ ‫דב ר‬
‫שוות‬ ‫לפני‬ :‫מ י ם‬ ‫נ ח לי‬ ‫אר ץ‬ .‫משקה‬ ‫בלה‬ ‫אי מין‬ .‫ואימנה‬ :)‫י ד‬:‫י ד‬ ‫(לקמן‬ '‫ן ג ו‬ ‫א חיו‬ ‫נ שב ה‬
‫מי שו ר‬ ‫או תו‬ ‫הי ה‬ . ‫ מ י י ה‬1< ‫ו א ת‬ ‫סז־ום‬ ‫א מ‬ '‫ה‬ ‫א ת‬ ‫א ש כ( א י ל‬ ‫ו א ש מ אי ל ה‬ ‫כ מו‬ ,‫ע צ מ י‬ ‫ א ת‬:
T R A D U C C IO N D E R A S III

9. ‫ א ם ה ש מ א ל ו א י מ נ ה‬/ si [v a s ! a l a iz q u ie r d a , vo [e s t a r e ! a l a d e r e c h a . Queri a decirle: En

cualquier sitio que te asientes, no me alejare de ti y te servire de proteccidn y ay uda . 83 Y al final
de todo Lot si necesito de la ayuda de Abram, puesto que mds adelante se declara: “C uando Abram
0y 6 que su pariente habi'a sido hecho prisionero .” 84
‫ו אי מנ ה‬ / y o [e s t a r e ] a l a d e r e c h a . Este verbo significa: me pond re a la derecha, del m ism o m odo
que ‫ ו א ש מ א י ל ה‬significa: me pondre a la izquierda. Y si dices que de ser asf deberia estar
vocalizado 85‫ ו א י מ י נ ה‬te respondo que tam bien bajo esta form a encontram os el mismo verbo en
otros sitios de la Escritura. Por ejemplo, en la frase: “N adie se puede desviar a la derecha
[86, ”[‫ ל ה מ י ן‬en donde tam poco estd vocalizado 87. ‫ל ה י מי ן‬

10. ‫בי כ ל ה מ( ץ ק ה‬ / q u e t o d o e l e r a d e r ie g o . Era una tierra llena de arroyos . 88

‫ו א ת •ג מ ר ה‬ ‫ס ד ם‬ ‫ ל פ נ י ש ח ת ה׳ א ת‬/ a n t e s d e q u e e l e t e r n o d e s t r u y e r a a s e d o m y a a m o r A . D icha
llanura del Yarden era... [serd explicado en el siguiente comentario ] .89

83. A l d e c ir le ‫ה ש מ א ל ו אי מ נ ה‬ ‫ א ם‬, A braha m no 10 ‫ ו א ש מ א י ל ה‬e sta .

q u e ria d e c ir le q u e se se p a ra ra n y c a d a u n o se fu e ra
88. E l v e rs fc u lo p r e te n d e e lo g ia r la b o n d a d d e e s a
p o r su la d o , p u e s e n e se c a so la fra se h u b ie ra sid o
tie rra . Si f u e r a irrig a d a p o r el s e r h u m a n o , n o h a b rfa
‫ א ם מ ש מ א ל ה י מ נ ה‬, “ si m e v oy a la iz q u ie rd a , v e te tu
n a d a d e e x c e p c io n a l e n e llo . R a sh f e n f a tiz a q u e la
a la d e re c h a ” (Sefer haZikarori).
tie rra e ra ta n buena que la ir r ig a tio n s e h a c fa
84. Infra, v . 1 4:14. n a tu ra lm e n te {Sifte Jajamim).
85. C o n pataj d e b a jo d e la ‫ ] א ] א‬e n v e z d e ‫ ו א כ (י נ ה‬,
89. R a sh f c o m e n ta e sto p a r a e n f a tiz a r q u e la fra s e
c o n tzere.
“ a n te s de que el E te r n o d e s tr u y e s e ...” e std
86. Shemuel II, 1 4 :19. te m a tic a m e n te c o n e c ta d a c o n la f r a s e “ c o m o h u e rto

87. T a n to ‫ ן א י כ ( י נ ה‬c o m o ‫ ו א ש מ א י ל ה‬so n v e rb o s e n el del E te m o ” y n o c o n la fra se p re c e d e n te , “ p le n a d e

m o d o hifil. P o r e sta ra z o n se p o d rfa h a b e r o b je ta d o rie g o ” , la c u a l u n ic a m e n te s e r e fie re al m o m e n to e n

q u e si tie n e n sig n if ic a d o s im ila r ‫ ן א י מ ע ה‬d e b e ria q u e L o t la v io y el to d a v fa n o sa b f a q u e D io s
h a b e r sid o v o c a liz a d o c o n pataj, 10 m is m o q u e d e s tru irfa e s a lla n u ra (Gur Arye).
1 3 :1 1 -1 2 — ‫ י א ־ י ב‬: ‫< ג‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ד ל ד‬/ 1 5 8

[era ] como huerto del Eterno, como la :‫צ ע ר‬ ‫ א כ ה‬3 ‫מ צ ר י ם‬

‫ א ך ץ‬3 ' ‫ ה‬1‫כ ג | “ י ה‬
tierra de Mitzrdim hasta Tzoar. , , / J'' i T •
' •
11 Entonces Lot escogio para si todo el | £31‫ ל‬1/ ‫י א ו י ב ח ר‬
valle del Yarden; y Lot se desplazo desde L‫״ ״‬ . ‫״י״‬,‫״‬..‫״‬ ‫״» ״‬
el este, y cada uno se separo del otro. ‫ ע‬0 ‫ י שוי‬£ ‫^ י י י‬ ‫א ט‬
12Abram se asento en la tierra de :‫ב א ך ץ ״ כ נ ע ן א ח י ו‬ ‫י^ ב‬ ‫א כ ר ם‬ ‫יב‬
Kendan, y Lot se asento en las ciudades ‫ יי"־‬.. -'•'‫! יי‬ .J" ‫ז‬ "‫י‬
del valle, y plantd sus tiendas hasta "‫י ^ ב ב^ ר י ה ב כ ר ו י א ה ל ע ל ו א ט‬
O N K EL6S

‫ ט י ת ב ל מ י ש ר י ך ך צ א ו צ ? \ ל ל ו ט כ( ל } ?ן ך כ( ין‬1‫ י א ו ב ח ר ל י ה ל‬: ‫ך מ צ ר י ם מ ? \ י ל צ ע ר‬ ‫ א ך ע א‬3 ‫כ ג מ ת א דיי‬

‫ע ד‬ ‫מי( ץ ך א ו פ ר ס‬ ‫ב קי רוי‬ ‫ד כנ עו ו לו ט י ת ב‬ ‫ב א ר ע א‬ ‫ י ב א ב ר ם י ת ב‬:‫א חו הי‬ ‫מ לו ת‬ ‫ו א ת פ ר שו ג ב ר‬

h a s h ! ‫י‬

‫נו ס ע‬ ‫ נ מ צ א‬.‫א ב ר ם‬ ‫\ ל‬£‫י‬ ‫ל מ ע ר בו‬ ‫לו‬ ‫ו הלך‬ :‫ל ז ר ע י ם‬ .‫מ צ ר י ם‬ ‫פאר ץ‬ :‫ל א י ל נ ו ת‬ .‫ה׳‬ ‫ גן‬3
‫ע צ מו‬ ‫ה סי ע‬ :‫א ג ך ה‬ ‫ו מדר ש‬ .‫ל מ ע ר ב‬ ‫מ מז ר ח‬ ‫די ר ש ה‬ ‫אג ד ה‬ ‫ו מדר ש‬ .‫צ ע ר‬ ‫עד‬ .‫צ ע ר‬ ‫ב אפה‬
‫א פ שי‬ ‫אי‬ :‫א מ ר‬ .‫ע ו ל ם‬ ‫של‬ ‫מ סן ך מונו‬ ‫לו‬ ‫ב ח ר‬ ,‫ז מ ה‬ ‫ש טו פי‬ ‫ש היו‬ ‫על‬ ,‫ל מ א י‬
.‫ה ל‬- ‫א‬V 1‫י‬V‫ו‬- >‫(יג‬ : ‫ י ו‬T‫”ב א ל ה‬ ‫ ל א‬:‫ו‬ ‫ר ם‬T ‫ב‬J -‫ א‬: ‫ב‬ ‫ל א‬ .‫ <<א> ־נ ־ ב ר‬:‫ ו ר י ו ת‬T‫ה‬ ‫כ ת‬V ‫ס‬V ‫ב ־ מ‬: .‫ ש כ ו נ ת ם‬: ♦‫ב‬
t t
‫לו ט‬
‫עד‬ ‫ו ל מ קנ הו‬ ‫ל רו איו‬ ‫א ה לי ם‬ ‫נ ט ע‬ ‫א ב ר ם‬ ‫מ א צל‬ ‫נ ס ע‬ .‫מ ק ד ם‬ :‫כ ת ר גו מו‬ ,‫מ י ש ו ר‬
--------------------------------------------------------------------- T R A D U C C I O N D E R A S H I

‫ פ ג ו ה׳‬/ COMO h u e r t o d e l e t e r n o . En 10 que respecta a la abundancia de &rboles. 90

‫ פ א ר ץ מ צ רי ם‬/ c o m o l a t ie r r a d e m it z r Ai m . En 10 que respecta a sem illas . 91
‫ ב א כ ה צי ע ר‬/ h a s t a t z 6 a r . La expresidn ‫ בי א כ ה‬significa aqui hasta T z 6ar . 92 Y en un m idrash
ag&dico, este pasaje sobre Lot es interpretado com o un reproche: precisam ente porque la gente
del lugar estaba inm ersa en la lujuria, Lot eligi 6 para si esa regi 6n. Esta interpretacion se halla en
el tratado H oray ot . 93
11. ‫ פ פ ר‬/ VALLE. Esta palabra significa planicie, com o Ia traduce el T argum .
‫ מ ק ן ך ם‬/ ,d e s d e e l e s t e . Lot viaj 6 desde donde estaba Abram y m arch 6 hacia el oeste de A bram
es decir, que via j 6 de este a oeste . 94 Y segun un m idrash agadico sobre el significado de esta
expresidn, Lot se apart 6 a si m ism o del A ntiguo ]‫ [ לן ך מון‬del m undo . 95 Segun esto, era com o si Lot
hubiera dicho: “N o deseo ni a Abram ni a su D ios . ” 96
12. ‫ מ א ה ל‬/ Y pl a n t 6 s u s t ie n d a s . Instalo tiendas para sus pastores y para su ganado “ hasta

9 0 . L a d e s c rip c io n “ c o m o h u e rto [‫ ] פ ג ו‬del E te rn o ” d e su se flo r a lz 6 su s o jo s” (infra, v. 3 9 :7 ), d ic h a c o n

a lu d e a l h u e r to [‫ ] ג ן‬q u e D io s h a b ia p la n ta d o e n re s p e c to al d e se o lu ju rio so q u e la e sp o sa d e P o tif a r
E d e n : e l G a n E d e n (Mizraji). sin tio p o r Y o se f. A si c o m o e n e l v . 3 9 :7 se r e f ie r e a

9 1 . Bereshit Rabd 4 1 :7 . E n Debarim 1 1 :10, la T o rd d e se o s lu ju rio so s, 10 m ism o se a p lic a a q u i.

m is m a a te s tig u a q u e la t ie r r a d e M itz rd im e ra fe rtil 9 4 . E n e ste c a so el p re fijo ‫מ‬ d e la p a la b ra ‫מ פן ך ם‬

e n la p r o d u c tio n d e s e m illa s p a r a se m b ra r. s ig n if ic a de, desde. S u s e n tid o n o e s ig u a l al d e l v .

9 2 . R a sh i e x p lic a e s ta e x p r e s io n e n e l v. 1 0 :1 9, s.v. 1 2 :8 .

‫ ב י א כ ה‬. V e r ta m b ie n la s n o ta s 2 1 8 y 2 1 9 d e la 9 5 . L a . r a i 'z t n p d e d o n d e s e d e riv a la p a la b ra ‫מ ל ן ד ם‬

p a ra s h a t Noaj. im p lic a ta n to la id e a d e oriente [‫ ] לן ך ם‬c o m o la d e

93. Horayot 10b. E l T a lm u d h a c e u n a a n a lo g ia Antiguo [‫] ק ן ך מ ו ן‬. E l “A n tig u o ” d e l m u n d o se re fie re

e n tr e la e x p re s io n ‫א ט א ת ע י נ י ו‬ ‫ “ ו י ש א‬L o t a lz o su s a D io s, q u ie n p re c e d io a l m u n d o (Mizraji).

o jo s” (v . 10) y ‫ ו ת ש א א ש ת א ד נ י ו א ת ע י נ י ה‬, “ y la e sp o sa 9 6. Bereshit Rabd 4 1 :7 .

 159 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 3 :1 3 -1 5 — ‫ י ג ־ ט ו‬: ‫< ג‬

Sedom. 13Y los hombres de Sedom eran ‫“ □ ר ע י ם ו ח ט א י ם‬ID ‫ <ג ו א נ ש י‬: ‫ס ד ם‬

sumamente malos y pecadores hacia el ‫א מ ך‬ ‫ < ך ןי ך;ן ךן‬: ‫מ א ד‬ ‫לי הוי ה‬
Eterno. ./‫ ׳ ־‬T
'■ / ‫־׳‬ * 1 : ‫ י‬7 ‫"י‬
14El Eterno dijo a Abram despues de ^ ‫ ך ר‬5 )1 ‫א ב ר ם א ח ר י‬ ‫ל‬
que L ot se separo de ei: “Aiza ahora tus ‫נ א עיני ך' ו ר א ה מ ן ״ ה מ ל ן ו ם א ש ר ־‬
ojos y mira desde el lugar donde estas: ^ "T" ’ . ‫! ״‬ . ‫< "יי‬T
hacia el norte, hacia el sur, hacia el este f t 11••! ' t :1 !•‫ ״‬Tj t at -
y hacia el oeste. 15Pues toda la tierra que
1 ‫• ׳‬
‫א ת ־ כ ל ־ ה א ר ץ א ש ר ״‬
V ‫־־‬1 ‫י‬
‫ טו כ י‬: ‫ו י מ ה‬
W 7 T T V S' T IT T

6s o nke l
‫ י ד ו יי א כז ר ל א ב ר ם ב ת ר ד א ת פ ר ש ל ו ט‬:‫ י ג ו א נ ש י ו ד ס ד ו ם ב י שי ן ב מ מ ו נ ה ו ן ן ח ל בי ן ב ג ו י ת ה ו ן כן ך ם יי ל ח ך א‬:‫ס ד ו ם‬
‫ טו א ר י י ת ב ל א ך ע א די‬:‫מ ע מ ל ה ז ק ו ף ב ע ן ע ען ד ו ח ז י פ ע א קנו ־ א ד א ת ת מ ן ל צ פ ו נ א ו ל ן ר ו מ א ו ל מ ך י נ ח א ו ל מ ע ר ב א‬
---------- :---------------------------------------- RASHI ----------------------------------------------------
:‫ב מ מו נ ם‬ .‫ו ח ט א י ם‬ :‫ב ג ו פ ם‬ .‫ר ע י ם‬ :‫מזו‬ ‫( מ ש לי‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ו א ף‬ .‫ר ע י ם‬ ‫ס די ם‬ ‫<יג> ו א נ ש י‬ :‫ס ד ו ם‬
‫ל מ רו ד‬ ‫ו מונ פוני ם‬ ‫ך בז ־נ ם‬ ‫יו ך עי ם‬ .‫נ« א ד‬ ‫ל ה׳‬ .‫ע מ ה ם‬ ‫מ ל ש כ חו‬ ‫א ט‬ ‫נ מנ ע‬ ‫ל א‬ ,‫פ ן‬
‫ש הר שע‬ ‫ז מן‬ ‫פל‬ .‫ל ו ט‬ ‫הפרד‬ ‫<י ד) א ח ר י‬ :‫בוי‬ ‫י ר קב‬ ‫ר ש עי ם‬ ‫ו ש ם‬ ‫מ פ אן‬ ‫ל מ דו‬ ‫ו ר בו תינו‬
--------------- ‫י‬-------------------------- TRADUCC16N DE RASHi
Sedom ” . 97

13 . ‫ ו א נ ש י ס ד ם ר ע י ם‬/ \ l o s h o m H r 8 s q 8 s 8 q o m 8 r Q n !s u m Q m 8 n t 8 ] m Q l o s . P ero a pesar de ello

L ot no evit6 establecerse junto con ellos. Y nuestros M aestros aprendieron de esta description
que “y el nom bre de los m alvados se p u d r ir i . ” 98

‫ ר<(י ם‬/ m Q l o s . Con sus cuerpos .

‫ו ח ט אי ם‬/ y p 8 YQ q o r 8 s . Con sus bienes . 99

‫ ל ה׳ מ א ד‬/ s u m Q m 8 n t 8 !m Q l o s !h Q YiQ 8 l 8 t 8 r n o . Reconoci'an la existencia de su A m o [Dios], pero

aun asi pretendian rebelarse contra E l . 100

14 . ‫ א ח ר י ה פ ר ד א ט‬/ q 8 s pu 8 s q 8 q u 8 l o t s 8 SEPA R 6. Todo el tiem po que el m alvado L o t101 estuvo

9 7 . L a s tie n d a s q u e L o t in stalo n o e ra n p a ra el y R a sh i c o n sid e ra que el c a lific a tiv o ‫ךע‬ (m a lo ,

p a ra lo s m ie m b ro s d e su fa m ilia , p u e sto q u e el v. 1 1 m a le v o lo ) , p o r im p lic a r u n a c o r r u p tio n m o ra l m a y o r
a fir m a 61 h a b fa e sc o g id o p a ra sf “ la lla n u ra del que la de ‫חו ט א‬ (p e c a d o r, que y e rra ), es m as
Y a rd e n ” (Gur Arye). a p ro p ia d a p a ra el c u e rp o que p a ra lo s b ie n e s
m a te ria le s (Gur Arye).
9 8 . Mishle 10:7; Yoma 3 8 b . E s d e c ir, y a q u e p a ra
lo s e fe c to s de la n a rra tiv a la T o rd n e c e sita 100. Sanhedrm 1 09a. L o m ism o c o m e n to R a sh f
m e n c io n a r a los m a lv a d o s, ta m b ie n e n fa tiz a su a c e rc a d el c a r a c te r m o ra l d e N im ro d . V e r al re sp e c to
c o n d itio n m o ral p a ra o p ro b io suyo ( “ s e p u d rir a n ” ). su c o m e n ta rio al v . 1 0 :1 9 , s. v. ‫ ע ל כ ן י א מ ר‬.
Y a la in v e rsa ta m b ie n : c u a n d o se p re c is a m e n c io n a r 101. R a sh f 10 c a lific a a q u f d e “ m a lv a d o ” e n u n
a u n h o m b re ju s to , ta m b ie n se le e lo g ia . V e r al se n tid o re la tiv o : e ra “ m a lv a d o ” e n c o m p a ra c io n c o n
re sp e c to el c o m e n ta r io d e R a sh f al v . 6 :9 , s.v. ‫א ל ה‬ el a lto c a r a c te r m o ral d e A b ra h a m , p e ro n o a la p a r
‫ מ ו ל ד ת ני רו ני ס א י ש צ ד י ק‬. c o n lo s h a b ita n te s d e S e d o m [v e r 10 q u e R a sh f
9 9 . E l T a rg u m , sin e m b a rg o , tra d u c e e s to s te rm in o s s e n a la so b re su c a ra c te r m o ra l e n lo s v v . 10 y 13].
e n se n tid o o p u e sto al d e R ashf: “ M a lo s c o n su s S in e m b a rg o , e n el v. 1 3 :7 v e m o s q u e D io s se
b ie n e s y pecadores con su s c u e r p o s” . A m b as m a n ife sto p ro fc tic a m e n te a A b ra h a m m ie n tr a s L o t
p e rsp e c tiv a s se d e riv a n d e u n a d ife re n c ia d e o p in io n to d a v fa e s ta b a c o n e l, 10 c u a l im p lic a ria q u e L o t n o
en e l T a lm u d (Sanhedrm 109a). A p a re n te m e n te e ra m a lv a d o . Q u iz a s e n a q u e l e n to n c e s el c a r a c te r
1 3 :1 6 -1 8 — ‫ ט * ־ י ח‬:‫« ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ד ל ד‬ / 160

v e s,te la dare a ti y a tu descendencia, ‫ל ך א ת נ נ ה ו לז ר ע ך ע ד ־‬ ‫א ת ה רי א ה‬

para siempre. 16Pondre a tu
descendencia como el polvo de la tierra: ‫פ ר‬j ‫ב!■־*ע ־‬j r ‫ע ך‬v ‫ ת ״ ז ר‬:‫ “ א‬: ‫ ו ש מ תי‬ir ‫טז‬r :‫עו ל ם‬p j '

que si pudiera un hombrecontar el ‫ א ס ־י ו ב ל אי ש ל מ נ ו ת‬1 ‫ה א ר ץ א ש ר‬

• « • J - • JV "* » V1 ST T

polvo de latierra, tambien tu

descendencia seria contada. 17Levantate, ‫ יז > ןקו ם‬:‫ ה‬IV
‫ך •י מ נ‬ll*‫ ע‬j‫ ר‬j‫ז‬r‫ג כ ד‬- ‫ץ‬y ‫ ר‬v‫א‬r ‫פ ר ה‬i- *‫ ע‬: ‫א ת ־‬V
T T

marcha en la tierra a 10 largo y a lo ‫ב א ר ץ ל א ר ב ה ו ל ר ח ב ה פי‬ ‫ה תהלך‬

T JJ * PJ
ancho, pues a ti te la dare. ” 18Entonces
AT 5 ‫ י‬-J T J I V T T 7" - : •

Abram traslado su tienda, y llego y se ‫א ב ר ם וי ב ־ א‬

‫ע‬ J - VI I V “
‫ח ו י א ה ל‬J‫ י‬:‫א ת נ נ ה‬
TIV J V
‫לך‬ T -

establecio en la planicie de Mamre que

?‫ב ח ב ה‬ ‫א שר‬ ‫ממרא‬ ‫ב א לי ני‬ ‫וי ש ב‬
esta en Jebron; y edified alli un altar al ‫ן‬ a ‫ן‬ v : j v - ‫ן‬ t - j ‫״״‬ r• : v ‫—• ע‬

Eterno. ‫פ‬ :‫וי בז ־ ש ם מ ז ב ח לי הו ־ ה‬

IT 1‫־‬ - V. " : * JT * V 1• “

------------------------------------------------------------------------------------------------ on k 8 l 6 s

‫א פ ^ ר‬ ‫ל א‬ ‫די‬ ‫פ מ א‬ ‫ך א ך ע א‬ ‫ב ע פ ר א‬ ‫ס גי אין‬ ‫בני ד‬ ‫סזן א שוי < ת‬ :‫ע ל ם‬ ‫ע ד‬ ‫א ת נ נ ה ו ל ב ני ך‬ ‫חזי ל ך‬ ‫א ת‬

‫א רי‬ ‫ל א ך פ ה ו ל פ תי ה‬ ‫ב א ר ע א‬ ‫ה לי ך‬ ‫ יז ק ו ם‬:‫ל א י ת מ נ ו ן‬ ‫בני ך‬ ‫א ף‬ ‫ל א ר ע א‬ ‫ע פ ר א‬ ‫ל מ מני י ת‬ ‫לג ב ר‬

:‫כ ן ך ם יי‬ ‫מ ך ב רו א‬ ‫ת מו‬ ‫ב ח ב רון ו ב נ א‬ ‫די‬ ‫מ כי ר א‬ ‫ב מי ת רי‬ ‫א ב ר ם ו א ת א וי ת ב‬ ‫ י ח ו פ ר ס‬:‫א ת נ נ ה‬ ‫ל ך‬

----------------------------------------------------------------------------- R A S H I

‫ז ךי ג ד‬ ‫כך‬
‫י‬T
,‫להמנות‬
T •‫ ן‬T ‫ ז ׳‬T : V
‫לעפר‬ VV
‫אפ שר‬ :‫מ טנו‬ •
‫פורש‬ ‫״‬
‫הדבור‬ • -
‫היה‬ T T
‫עמו‬ •

:‫אד ם‬T T
‫ש ם‬ .‫ממרא‬ >tv < :‫י מנ ה‬ ‫לא‬ ‫שאי‬ ‫כ ש ם‬ .‫אי ש‬ ‫יו כ ל‬ ‫אם‬ ‫אשר‬ )‫< טז‬

----------------------------------------------------- T R A D U C C 1 6 N D E R A S H I

ju nto con Abram, la com unicaci6n profetica que Dios le enviaba se m antuvo apartada de £ ].102

16. ‫ א ש ר א ם יו ב ל א י ש‬/ Q U E s i pu d ie r a u n iio m b r e . Querla decir: A si como el polvo no

contado, asl tam poco tu descendencia podr£ ser con ta da .103

18. ‫ מ מרא‬/ m a m r e . Es el nom bre de un h o m b re.104

m o ra l d e L o t to d a v ia n o se h a b ia c o rro m p id o (Sifte sim p le m e n te “ d ijo ” y q u e A b ra h a m e s c u c h o ; e s ta

Jajamim). im p lic a q u e D io s d ir e c ta e m tim a m e n te le d ijo a lg o

102. Tanjuma, Vayetze 10. E s to e s 10 q u e se im p lic a (Masquil leDavid).

d e l h e c h o d e q u e D io s le h a b l 6 ju s ta m e n te “ d e s p u e s 103. R a sh i e n fa tiz a a q u i q u e e n e s te v e r s ic u lo el
d e q u e L o t se se p a ro d e e l ” (Mizraji). S in e m b a rg o , te rm in o ‫ א ם‬n o tie n e s e n tid o c o n d ic io n a l (“si p u d ie ra
c o m o v e m o s e n e l v. 1 2 :7 , in c lu so e s ta n d o L o t u n h o m b re ...”), y a q u e e s o b v io q u e n in g u n se r
to d a v ia c o n 61 D io s si le h a b l 6 . E s p o s ib le q u e 10 q u e
h u m a n o p u e d e c o n ta r los g ra n o s d e p o lv o . P o r e llo ,
R a sh i q u ie r a d e c ir es e n f a tiz a r la d ife re n c ia
le d a u n se n tid o c a te g o ric o : “ a s l c o m o ...” (Gur Arye)
c u a lita tiv a e n tr e la c o m u n ic a c io n p ro fS tic a q u e a q u i
E n la tra d u c c i 6 n , sin e m b a rg o , h e m o s d e ja d o el
la T o ra p a sa ra a d e s c r ib ir y la a n te rio r. La
p rim e r sen tid o .
c o m u n ic a c io n a n te rio r n o e s ta b a c a ra c te riz a d a p o r
u n a lto g ra d o d e in tim id a d y a p re c io , m ie n tra s q u e 104. N o e s e l n o m b re d e l lu g a r, c o m o q u iz a s se

e s ta si. E s q u iz a s p o r e s o q u e e n a q u e l v e rsic u lo la p o d ria h a b e r e n te n d id o . E l n o m b re d e l lu g a r e ra

T o r a s im p le m e n te d ic e q u e s e le re v e lo “y d ijo ” Je b ro n . A d e m a s, e n el v. 1 4 :24 , la T o r a h a b ia

[‫] ו י י א מ ר‬, m ie n tr a s q u e a q u i se e n fa tiz a q u e “ d ijo a e fe c tiv a m e n te de un h o m b re lla m a d o M a m re

A b ra h a m ” . La p r im e r a im p lic a que D io s (Mizraji).
 161 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 4 :1 -2 — ‫ א ־ ב‬: ‫« ך‬

Ca p i t u i o 14 ‫פ ר ק יד‬
1Y sucedio en los dias de Amrafel, rey ‫וי הי בי מי א מ ר פ ל מ ל ך ״ ^ נ ^ ר‬ ‫רביעי א‬
de Shinar; de Arioj, rey de Elasar; de ‫ ל ך‬£ ’‫פ ד ר ל ע י מ ך‬ ‫א ל ס ר‬ ‫מ ל ך‬ ‫ ך‬1‫א ר י‬
1 ‫ד‬ r 1 n i 1 rr•• 1 7 ‫ י‬V JV V T : T : 1S T T V I V JV I V : “

Quedorlaomer, rey de Elam; y de Tidal, ^: ^ ‫ן ך ן ך‬ ‫גך י ם ע י ל ם‬

rey de Goyim, 1[que estos] hicieron la J T .1 ‫־‬ ‫יי‬ >' > . l "
J e r r a a L a , rey de Sedan,; a BirsM , ‫**־‬I 9 1 ^ ^ ‫מ ל ח מ ה‬
rey de Amora; a Shinab, rey de A dm i; y !‫ י‬$ ‫ מ ל ך א ך‬I ‫ ) נ א ב מ ל ך‬£ ‫׳‬
a Shemeher, rey de Tzeboim; y al rey de ‫ו מ ל ך‬ ‫עבוים‬° ‫צ ב י* ם‬ ‫מ ל ך‬ ‫ו ש מ א ב ר‬
o n k 8 l 6 s

‫מ ל פ א‬ ‫כ ך ך ל ע מ ר‬ ‫ך א ל ס ר‬ ‫מ ל כ א‬ ‫אןיו ד‬ ‫ך ב ב ל‬ ‫מ ל כ א‬ ‫א מ ר פ ל‬ ‫ביו מי‬ ‫או הו ה‬

‫ך קז די ם‬ ‫מ ל כ א‬ ‫ב ר ע‬ ‫ע ם‬ ‫ ב ס ד ר ו (נ ״ א ! ג ב תו ל ן ך ב א‬: ‫ך ע מ מ י‬ ‫מ ל כ א‬ ‫ך עי ל ם ו ת מ ג ל‬
‫ י ם ו מ ל פ א‬1'‫מ ל פ א ך צ ב‬ ‫מ ל פ א ך א ך מ ה ו ש מ א ב ר‬ ‫מ ל פ א ד ^ מ ר ה ( ץג א ב‬ ‫ו ע ם ב ך ש ע‬

---------------------------------------------------------- R A S III

‫ר׳ ע‬ .‫ג ר ע‬ >‫<ג‬ :‫ת ך(( ל‬ ,‫ו ש מ ו‬ ‫עליהם‬ ‫איש‬ :‫ל א ב ר ה ם‬ ‫ש א מ ר‬ ‫נמרוד‬ ‫הוא‬ .‫א מ ר פ ל‬ >‫<א‬
‫שנתעלה‬ .‫ב ך ש ע‬ :‫ל ב ר י ו ת‬ ‫ןרע‬ ‫לשמים‬ ‫מקום‬ .‫גוי ם‬ ‫מ ל ך‬ :‫ה א ש‬ ‫כבשן‬ ‫לתור‬ ‫פול‬
:‫ש ב ש מ י ם‬ ‫אביו‬ ‫שונא‬ .‫שנאב‬ :‫ב ר ש ע ו‬ ‫שנתקבצו‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ,‫גוים‬ ‫ש^ מ ו‬ ‫יש‬
‫ולמרוד‬ ‫ןלקפוץ‬ ‫לעוף‬ ‫ש םאבר‬ .‫ש מ א ג ר‬ ‫והמליכו‬ ,‫ובקומות‬ ‫אומות‬ ‫מכמה‬ ‫ש מ ה‬
- ------------------------------------------------------------------ T R A D U C C I O N D E R A S H i

14

1. ‫ל‬ 0‫ר‬ ‫א מ‬ / A M RAFEL. E l es e l m is m o q u e N im rod, quien habfa dicho ]‫[ א מ ר‬ a A bram : “ ;Cae ]‫[ פו ל‬

dentro del horno ardiente !” 105

‫ < ם‬1‫מ ל ך ג‬ / REY q 8 g o y im . H abia un sitio cuyo nom bre era G oyim , el cual fu e llamado asf porque
a lli se reunieron grupos de gente de varias naciones y pafses, y proclam aron rey sobre ellos a un
hom bre cuyo nom bre era Tidal . 105

2. ‫ב ר ע‬ / B ER A . E s lla m a d o a sf p o rq u e era m alo hacia el Cielo y m alo hacia la gente . 107

‫ב ר ש ע‬ / B IR SH A . E s lla m a d o a sf p o rq u e se elev 6 al poder por m edio de m aldad . 108

‫שנ א ב‬ / s h in Q H . E s lla m a d o a sf p o rq u e odiaba a su P adre celestial . 109

‫ש מ א ב ר‬ / s h 8 m 8 H 8 r . E s lla m a d o a s ! p o r q u e dispuso sus “a la s” para volar y rebelarse contra el

105. Erubfn 53a. E l n o m b re ‫ א כ< ך פ ל‬es u n n o m b re se n tid o s: h a c ia D io s y h a c ia lo s h o m b re s ( Lifshuto

c o m p u e sto p or las p a la b r a s ‫ א מ ר‬, “ d ijo ” , y ‫ פ ו ל‬, sheI Rashf). P o r su p a rte , e n el m id ra sh Bereshit
“ jc a e !” . V e r al re sp e c to el c o m e n ta rio d e R ash f al v . Rabd 4 2 :5 s e 10 in te rp re ta c o m o c o n tr a c c io n d e la s
1 1 :28 , i . v. ‫ ע ל פ נ י ת ר ח א ב י ו‬. p a la b ra s ‫ ב ן ר ע‬, “ h ijo d e m a le v o lo ” .
106. Bereshit Rabd 4 2 :4 . E l n o m b re G o y im [‫| ג ו י ם‬
108. E l n o m b re ‫ ב ו ־ ^ ע‬e s in te rp re ta d o a q u f c o m o u n a
lite ra lm e n te sig n if ic a “p u e b lo s ”, “g e n te s” . A q u f
a lu sitin a e ste h e c h o . E n h e b re o , “ p o r m e d io d e la
a lu d e a u n c ie rto lu g a r d istin g u id o p o r su d iv e rsid a d
m a ld a d ” s e d ic e ‫ ב ר ש ע‬. E n Bereshit Rabd 4 2 :5 , sin
e tn ic a .
e m b a rg o , se 10 in te rp re ta c o m o c o n tr a c c i6 n d e ‫ג ן‬
107. E l n o m b re ‫ב ר ע‬ lite ra lm e n te p o d rfa s ig n ific a r
‫ ר ^ ע‬, “ h ijo d e m a lv a d o ” .
“con m a ld a d ” . T a m b ie n p o d rfa tra ta rs e de una
p a la b ra c o m p u e s ta d e ‫ ב‬, c u y o v a lo r n u m e ric o e s 2, 109. E ste n o m b r e e s in te rp re ta d o c o m o c o n tra c c io n
y ‫ ר ע‬, m a le v o lo . E sto im p lic a ria q u e e ra m a lo e n d o s d e ‫ ^ נ א א ב‬, “ o d ia al P a d re ” (Mizraji).
1 4 :3 -5 — ‫ ג ־ ה‬:‫« ך‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ד ל ד‬ / 162

Bela, que es Tzoar. 3 Todos estos se r DFI ‫ ג כ ל ־ א ל ה‬: ‫ל ע ה י א ־ צ י ע ר‬ ‫ב‬

juntaron en el valle de Sidim, que :‫ה מ ל ח‬ q> □ >‫ ן ך‬£<;‫ך‬
es el Mar de la Sal 4Doce anos , 2,!‫״‬ ‫" ' י '" ״‬ v
, ,, ^ , , ‫ע ב דו ד‬ ‫שנ ה‬ ‫ע שרה‬ ‫תי ם‬ ‫ש‬
habian servido a Quedorlaomer, y ‫״ !■י‬ TT • ‫״‬ , >‫; ״‬
durante treee anos se rebelaron. 1 7‫ ־‬W ‫ת ־ פ ך ך ל^ מ ר‬ ‫א‬
en ei decimocuarto am vino ‫שנ ה ב א‬ ‫ ה ו ב א ר ב ע ע ש ר ה‬:‫ר דו‬ J T T T ‫״‬ : *V r ~ S ‫־‬ : IT
‫מ‬
T

O N K EL6S

‫ ד ו נ ך ו ג י‬: ‫ ג פ ל א ל י ן א ו נ ב נ ש ו ל מ י ש ר ח ע ן ל י א ה ו א א ת ר י מ א ך מ ל ח א‬:‫ך ב ל ע ה י א צי ע ר‬
‫א ת א‬ ‫ש נין‬ ‫ ת ו ב א ר פ ע ע ^ו ־י‬:‫ש נין מ ר דו‬ ‫ ל ח ו י ת ב ך ך ל עי כ < ר ו ת ל ת ע ש ר י‬$ ‫ש נ י ו‬ ‫ע<י\ ךי‬

-------------------------- RASIlf
‫הצירים‬ ‫ש נ ת ב< ח ע ו‬ ‫אומר‬ ‫אגךה‬ ‫ומדרש‬ :‫ה ע י ר‬ ‫ש ם‬ .‫ב ל ע‬ :‫ה ו א‬ ‫ברוד‬ ‫בההןדוש‬
‫<«׳> ש מ י ם‬ :‫ל ת ו כ ו‬ ‫ןאורים‬ ‫סביבותייונמשכו‬ ‫שהיו‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ,‫ימו‬,‫כ ך (׳‬ .‫ ע מ ק השדים‬w
‫ א ת‬,‫הללו‬ ‫ח מ ש המלכים‬ •my ‫שנ ה‬ ‫שךה‬2 ‫לאחר‬ .‫ה מ ל ח‬ ‫ים‬ ‫הו א‬ :‫ה ר ב ה‬ ‫שדות‬ ‫בו‬
: ‫ ל מ ר ך ן‬.‫ש נ ה‬ ‫ שרה‬# ‫<ה> ו ב א ר ב ע‬ :‫ כ י ר ל ע ו מ ר‬. ‫ה מ ל ח‬ ‫ים‬ ‫וניגשה‬ ‫ה י ם לתוכו‬ ‫נ פ( ש ך‬ ‫זמן‬
--------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASHI

Santo -b e n d ito es . 110

‫ ן ל ע‬/ H8l Q . Este es el noinbre de la ciudad . 111
3. ‫ה ש דינז‬ ‫ ע מ ק‬/ VALLEq8 SIDIM . A si era su nom bre. Fue llamado asf en alusidn a que en dicho
lugar habia m uchos cam pos ]» 1‫[ ש ד‬.

‫ הו א י ם ה^ ל ח‬/ QUE8s 8l mQ r q8 l Q s Q l . Despuds de cierto tiem po el mar entr 6 en el valle y dicha

regidn se conv irti 6 en el M ar de la Sal . 1,2 Un m idrash ag&dico afirma que las rocas alrededor
del valle se partieron y los arroyos entraron en 61, formando asi el Mar de la Sal . 113
n a y .4 ‫ ש מ י ם ע ש ר ה ש ג ה‬/ qo Y8 Q nos h Q HiQ n s 8r viqo . Estos cinco reyes a Q uedorladm er . 114
5. ‫ ו ב א ר ב ע ע ש ר ה שנ ה‬/ y 8n 8l q8Yimo Yu Q r t o .
Q no D e su rebelidn . 115

11 0 . Tanjuma 8 . E s te n o m b r e e s in te rp re ta d o c o m o lla m a rse M a r M u e rto . E n e sp a flo l e s lla m a d o asf

c o n tr a c tio n d e ‫ ש ם א ב ר‬, “ e l q u e d is p o n e o rg a n o s [e n
e s te c a so , a la s ] ” . E n s e n tid o fig u ra d o , su m a ld a d e s
d e s c r ita c o m o si h u b ie r a e x te n d id o su s a la s p a ra
v o la r y a ta c a r a D io s (Sefer haZikaron). R a sh f
in te rp re ta a q u f e n s e n tid o n e g a tiv o lo s n o m b re s d e
e sto s re y e s p o r q u e la T o rd no d a e l n o m b re d el
q u in to re y (e l r e y d e B e la ) , im p lic a n d o a sf q u e h a b ia
a lg o e s p e c if ic o e n lo s n o m b re s d e e sto s c u a tr o q u e
lo s d e fin fa (Gur Arye).
11 1 . Bereshit Raba 4 2 :5 . L a fra se ‫ו מ ל ך ב ל ע ה י א צ ע ר‬
n o q u ie re d e c ir “ y e l re y d e B e la e s T z o a r ” . E s to se
d e m u e s tr a p o r q u e e l p ro n o m b re ‫ ה י א‬e s f e m e n in o ; si
su n o m b re f u e s e T z o a r , e l p r o n o m b re d e b e r ia se r
m a sc u lin o : ‫ ו מ ל ו ב ל ע ה ו א צי ע ר‬. E s a c iu d a d te n fa d os
n o m b re s, B e la y T z o a r.
11 2 . E l la g o q u e e n h e b r e o se lla m a M a r d e la S al
[ ‫ ע ז ה מ ל ח‬, Y a m h a M e la j] e s e l q u e e n e s p a n o l su e le
d e b id o a la g ra n c a n tid a d d e s u s ta n c ia s s a lin a s q u e
h a c e n im p o s ib le q u e la v id a se d e s a rro lle e n e l. E n
la e p o c a d e A b ra h a m , sin e m b a rg o , la re g io n to d a v ia
e ra un v a lle , p o r 10 q u e la T o ra le d a e s te n o m b re
a h o ra e n a lu sio n al e sta d o q u e te n d rf a e n e l fu tu ro .
113. Bereshit Rabd 4 2:5.
114. E s d e c ir, lo s c in c o re y e s m e n c io n a d o s e n e l v .
14:2. L o s m e n c io n a d o s e n el v . 1 4:1 e ra n lo s a lia d o s
d e Q u e d o rla o m e r.
115. L a fra s e ‫ש נ ה מ ר ד ו‬ ‫ י ש ל ש ע ש_ ר ה‬e n e l v e rsfc u lo
a n te rio r se p o d ria h a b e r e n te n d id o e n el se n tid o d e
q u e h a b ia n s e rv id o d o ce a n o s a Q u e d o rla o m e r y e n
el decimotercer afio se re b e la ro n c o n tr a 61. R a sh f
e n fa tiz a q u e n o e s asf, sin o q u e d e s p u e s d e lo s d o c e
aflos d e se rv id u m b re se re b e la ro n c o n tr a 61 d u ra n te
tre c e afios y , lu e g o , e n el d e c im o c u a r to d e e s a
m ism a re b e lio n 10 a ta c a ro n (Sefer haZikaron).
 163 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 4 :6 — ‫ו‬:‫י ך‬

Quedorlaomer y los reyes que estaban 1‫א ת‬ ‫א^ ל‬ ‫ו ה מ ל כי ם‬ ‫כ ך ך ל(( מ ר‬

con el, e hirieron a los refaim en □ ‫קרני‬ rh F 0 ))_ 2 '□ *‫א ת ״ ר פ א‬
Ashterot-Kar^m, a 10S ™in,
Ham, a los emim en Shave-Kiriatayim, ‫״ ״ י‬
^‫ ־ וא‬W
"; » :
‫ו א ת־ מ״י ם י‬
‫־‬ v:
6y al jo r i en su monte Seir, hasta la ^‫ א‬1 ‫ו‬ ‫ב^ ל ה‬
llanura de Pardn, que estd junto al ‫ע ל ־‬ ‫א ש ר‬ ‫פ א רן‬ ‫אי ל‬ ‫;ןד‬
o n k 8 l 6 s

‫ד ב ה מ ת א‬ ‫ת פןי פי א‬ ‫מ ת‬ ‫ק תי ם‬ ‫ב ע ש ת רו ת‬ ‫ד ע מי ה ו מ ח ו ל ת ג ב ך ל א די‬ ‫כ ד ך ל עי מ ר ו מ ל כ ל א‬
‫ב ט ו ך ה ו ו ך ש ע י ר ע ד מ י ש ר פ א ר ן ך ק ז כ(י ך ע ל‬ ‫ ו ןי ת חוו ־ אי ד ל‬:‫מ ת אי כ ג ת נ ל ד ב ש ו ה ק ך ל תי ם‬

RASHI

,‫ א ל א מישו־ר ש ל פ א ו ץ א י ל ש מ ו‬,‫מי שו ר‬ ‫לשון‬ ‫ נ כ נ ס‬, ‫ ל פ י ש ה ו א ה י ה ב ע ל ה מ^ ש ה‬.‫פ א כ ך ף ל ע ז מ ו‬

,‫ ן ש ל יךדן כ כ ר ש מו‬,‫מ מ ר א אלוני ש מו‬ ‫ \ ל‬£‫ף‬ : ‫ א ל ו ש ל^ ו ה מ ל כ י ם‬.‫ ן הנ< ל פי ם ו גו׳‬: ‫ב ע ו ב י ה ק ו ך ה‬
‫ ןכן ב ע ל‬. ‫ א ב ל ה ש ט י ם‬, ‫ש ט י ם א ב ל ש מ ו‬ ‫ןשל‬ ‫אי ל‬ : ‫ ב ה ר ש ל ה ם‬.‫ רן ר ך ם‬# >‫ <י‬: ‫ ה ם ז מ ז ו מ י ם‬.‫ז ו ז י ם‬
‫ וכל א ח ד‬,‫ וכולם מתורגמיו מישר‬,‫גד ב ע ל שמו‬ ‫שאין איל‬ ‫ כ ת ך ג ו מ ו מ י ש י • ו א ו מ ר א נ י‬.‫פ א ו ן‬
T R A D U C C 16N DE KASHI

‫ ג א ג ךי ל ע נו ר‬/ vino qii8qor l Q 6m8r . P u e s t o q u e el e r a e l m a s in v o lu c r a d o e n e l c o n flic to , tu v o

q u e c a r g a r c o n e l p e s o m a y o r d e l a s u n t o . 116

‫ו ו׳ ט ל פ י ם‬ /v l os r 8y 8s . S e r e f i e r e a e s t o s t r e s r e y e s q u e a c o m p a f ia b a n a Q u e d o r l a 6 m e r . 117

‫זוזי ם‬ /LOS zuzim. E l l o s s o n lo s m i s m o s q u e lo s z a m z u m i m . 118

6. ‫ ג ו ז ר ר ם‬/ 8n su mont 8 . E s d e c ir , e n e l m o n t e d e e l l o s . 119

‫פ און‬ ‫ א י ל‬/ l Q l l Q nur Q q8 pQ r A n. E s t a f r a s e d e b e s e r e n t e n d i d a c o m o 10 t r a d u c e e l T a r g u m : ‫ מ י ש ו‬,

p la n ic ie de Pardn. P e r o y o d ig o q u e ‫ א י ל‬n o s i g n i f i c a p l a n i c i e 0 lla n u r a , s i n o q u e ‫ א י ל‬e s e l n o m b r e
d e la p l a n i c i e d e la r e g i6 n d e P a r £ n . Y d e m o d o s im ila r , e l n o m b r e d e l a p l a n i c i e d e M a m r e e s
E l o n e [120[ ‫ נ י‬1‫ א ל‬y e l n o m b r e d e la p l a n i c i e d e l Y a r d 6 n e s K i k a r [121[ ‫ פ פ ו‬y e l n o m b r e d e l a p l a n i c i e
d e S h i t i m e s A b e l [‫ ] א ב ל‬y p o r e s o e s lla m a d o “ A b e l H a s h i t i m ” . 122 Y d e i g u a l m o d o , e n e l n o m b r e
B a a l - G a d , 123 B a a l e s e l n o m b r e d e l v a l l e d e G a d . T o d a s e s t a s p a l a b r a s [ ‫ א ב ל‬, ‫ כ ב ר‬,‫ ] א ל י נ י‬e l T a r g u m
l a s t r a d u c e p o r e l v o c a b lo ‫ מ י ש ו‬, p la n icie, p e r o e n r e a l i d a d c a d a u n a d e e s t a s p l a n i c i e s t i e n e s u

116. Bereshit Rabd 4 2 :6 . E s p o r e sta ra z o n q u e la d e la d o b le ‫ר‬ la p a la b ra ‫ה ד ר‬ ta m b ie n s ig n if ic a 10

T o ra 10 m e n c io n a a p a rte de lo s re y e s que 10 m ism o . D e h e c h o , ‫ה ר‬ se d e r iv a d e la r a iz ‫ה ר ר‬
a c o m p afia b an , u tiliz a n d o a d e m a s el v e rb o “ v in o ” en (Mizraji). L a ‫ ם‬al fin a l d e la p a la b r a in d ic a e l su fijo
s in g u la r en v e z d e d e c ir “ v in ie r o n ” . p ro n o m in a l, “ d e e llo s” . E s ta fo rm a ta m b ie n a p a re c e
e n Bemidbar 2 3 :7 y Debarim 8 :9 , 3 3 :1 5 .
117. N o se re fie re a los re y e s c o n trin c a n te s.
120. E s ta p a la b r a a p a re c e e n lo s w . 1 3 :8 , 1 4 :13 y
118. E n Debarim 2 :1 1 , la T o ra a g ru p a e n u n so lo
18:1.
e n u n c ia d o a los re fa im , a lo s e m im y a lo s
z a m z u m im . P u e sto q u e a q u i se m e n c io n a a lo s d o s 121. E s ta p a la b r a a p a r e c e e n e l v . 1 3 :1 0 . E n la
p rim e ro s, es lo g ic o a su m ir que lo s z u z im tra d u c c i6 n , sin e m b a rg o , la hem os tr a d u c id o

m e n c io n a d o s aqui son lo s m ism o s que lo s sim p le m e n te p o r “ lla n u ra d e l Y a rd e n ” e n v e z d e

z a m z u m im d e alia. K ik a r h a Y a rd e n .

122. V e r Bem idbar 3 3 :4 9 .

119. E n la T o ra , “ m o n ta n a ” g e n e ra lm e n te se d ic e
‫ ה ר‬, c o n u n a so la ‫ ר‬. R a sh i e x p lic a a q u i q u e a p e s a r 123. E n Yehoshua 1 1 :1 7 y 12:7.
1 4 :7 — ‫ ז‬:‫< ך‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ד ל ד‬ / 164

desierto.
‫ י‬Y se volvieron y tte g ^ -m a En-
‫אל־עין‬
. 1J ^ ^
‫וי צי או‬ t :‫ה מ ד ב ר‬
^
Mishpat, que es Kadesh, y abatieron todo . T ••‫־ ־‬ ‫״‬ ‫־‬h ■
‫י‬ ‫■י‬
•: •
el cam po d e l amaleki, y tambien a l em ori ‫את״האמויי‬ □‫וג‬ VJ JT V - :
‫ה ע מ ל קי‬
»A*
iTI{£f
0 n k 8 l 6 s -----------------------------------------------
‫ ע מ ל ק א ת ן א ף י ת א מ ו ך א ה‬, ‫ י ת פ ל ח ק ל‬1‫ ז ו ת ב ו ו א ת ו ל מי ( !\ ר פ ל ו ג ד י נ א ו ! י א ך ק ם ו כ< ח‬: ‫ב ( ך ב ר א‬

---------------------------------------------------------------------- R A S I lf ----------------------------------------------------------------- —

:‫כ פ ש ו ט ל‬ ‫תךג מו‬ ‫ן אונלןלו ס‬ .‫מ רי ב ה‬ ‫מי‬ ‫ן־הם‬ ‫במל‬ ,‫ה מ ך ב ר‬ ‫אצל‬ .‫ה מ ך ב ר‬ ‫על‬ :‫ע ל י ו‬ ‫שמל‬
‫ש ם‬ ‫מ תקב צי ם‬ ‫המדינה‬ ‫בני‬ ‫ש היו‬ ‫מקלם‬ ‫מ שפ ט‬ ‫»> ע ץ‬ :‫ ה‬:‫ב‬ ‫( ב מ ד ב ר‬ ‫מנ שה‬ ‫מ ט ה‬ ‫ן עליו‬
‫ל א‬ ‫ ע דיו‬, •‫?*!*?י ל לוי‬ ‫שדה‬ :‫מ ש פ ט‬ ‫לכל‬ ‫מ ש ה‬ ‫ש ע תידיו‬ ,‫ה ע תי ד‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ .‫לן ד ש‬ ‫הו א‬
‫ה ע תיד‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ‫־ונקך א‬ ‫ע מל ק׳‬ ‫נולד‬ ‫העץ‬ ‫או הל‬ ‫עסקי‬ ‫על‬ ‫ש ם‬ ‫ל ה ש פ ט‬ ‫ןאהרן‬:
TRADUCC16N D E R A S I lf

propio nom bre . 124

‫ה מ ך ג ר‬ ‫ על‬/ j u n t o Q l q 8 s i 8 r t o . Esta frase significa: ju n to a l desierto , 125 10 m ism o que en el

versfculo siguiente: “Y prdxim o a 61 [‫ ] ע ל י ו‬estarA la tribu de M en ashk ” 126

7. ‫! ך ש‬7 ‫ע י ן מ ש פ ט ה ו א‬ / 8 n -m is iip Q t , q u 8 8 s k Q q 8 s h . Este lugar fue llamado ‫מ ש פ ט‬ ‫ ע י ן‬en

hecho de que en el fu tu ro M osh 6 y A h a rfn habrfan de ser juzgados [‫ | ל ה ש פ ט‬por D ios a causa de
10 sucedido en esta m ism a fuente [‫] ע ץ‬. Este es el lugar de las aguas de M eriba . 127 P ero el Targum
de O nkel 6s 10 trad uce segiin el sentido llano del nombre: era el sitio donde los hom bres del pafs
se reunfan para deliberar cualquier aplicaci6n de juicio (128. [ ‫מ ש פ ט‬

‫ה ע מ ל קי‬ / EL Y Q m p o q 8 l Q m Q l 8 k i . A un no habia nacido Am alek, pero este sitio es llam ado

a si en alu si 6n al fu tu ro , pues serfa ahi donde el pueblo de Amalek habitarfa. 129

1 2 4. N o o b s ta n te 10 que R a sh f d ic e , en e s ta B a rn e a , d e sd e d o n d e se e n v ia ro n lo s e s p ia s p a ra
tr a d u c c i6 n s e h a s e g u id o l a e x p lic a c i6 n d e l T a rg u m , e x p lo r a r la T ie r r a d e Isra el.
tra d u c ie n d o to d o s lo s te r m in o s q u e R a sh i m e n c io n a
128. E l T a rg u m tra d u c e el n o m b r e ‫ ע י ן מ י ^ פ ט‬p o r ‫פ ל ו ג‬
por “ lla n u r a ” , “ p la n ic ie ” o “ v a lle ” , se g u n el
‫ ד י נ א‬, [lugar de] deliberation del juicio. L a p a la b ra
c o n te x to .
‫פ לו ג‬ lite r a lm e n te s ig n if ic a “ d istin c io n ” , y a q u e el
1 25. L a p r e p o s ic i6 n ‫על‬ tie n e v a ria s a c e p c io n e s , p ro p o sito d e u n ju ic io e s d if e r e n c ia r y d istin g u ir
s e g u n e l c o n te x to . L a m a s c o m u n e s “ s o b re ” , o e n tre el in o c e n te y e l c u lp a b le . S e g u n e sto , la
“ e n c im a ” . E n e s te c a so s ig n if ic a “ju n to a ” , lo m is m o p a la b ra ‫ע ין‬ [lit., “o jo “ ] d e b e e n te n d e rs e c o m o u n a
q u e e n e l v e rs fc u lo q u e R a s h f c ita . e x p re s io n fig u ra d a q u e a lu d e al h e c h o d e q u e e n un
1 26. Bemidbar 2 :2 0 . R a s h f se n a la q u e tie n e e s ta ju ic io h a y q u e p ro fiin d iz a r el a s u n to e n c u e stio n
m is m a a c e p c io n e n s u c o m e n ta r io a lo s w . 1 8 :2 y [‫ ] ל ע?ו‬p a ra d e te rm in a r q u ie n e s in o c e n te y q u ie n
4 9 :3 . c u lp a b le ( Gur Arye).

127. Tanjuma 8 . V e r a l r e s p e c to Bemidbar 2 0 :1 3 . 129. Bereshit Rabd 4 2 :7 . E l R a m b a n , sin e m b a rg o ,

A lli s e n a r r a q u e lo s H ijo s d e Isra e l se re b e la ro n
c o n tr a D io s , y M oshe y A h a ro n
e x a c ta m e n te 10 q u e E l l e s d ijo , p o r 10 q u e D io s
d e c re to q u e e llo s n o lle v a rfa n al p u e b lo ju d f o a la
t ie r r a p ro m e tid a . A e sto s e r e f ie r e el “ju ic io ” a q u i
m e n c io n a d o . E l R a m b a n , s in e m b a rg o , se n a la q u e el
lu g a r lla m a d o K a d e s h q u e a q u i se m e n c io n a e s el
m is m o q u e e n Bem idbar 1 3 :2 6 e s lla m a d o K a d e s h
o b je ta a R a sh f q u e c u a n d o la T o r a f u e e sc rita
no h ic ie ro n (d ic ta d a p o r D io s a M o sh e ) e l p u e b lo d e A m a le k ya
e x istfa , p o r lo q u e e n r e a lid a d n o se tr a ta b a a q u f d e
u n n o m b re a lu s iv o a u n e v e n to fu tu ro . (P e r o d e ja
a b ie rta la p o s ib ilid a d d e q u e R a sh f te n g a ra z o n , 10
q u e im p lic a rfa q u e la g e n te d e la e p o c a lla m o asf el
n o m b re d e l lu g a r m e r c e d a u n a p e r c e p tio n p ro f e tic a
in c o n sc ie n te .) U n a re s p u e s ta p o sib le a e s te p ro b le m a
 1 6 5 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 4 :8 -1 0 —

que habitaba en Jatzatzdn-Tamar. 8 F el ­‫מלוז‬ ‫ ן‬...

‫ צ א‬-‫ו י‬
. . . . . .
‫ח‬ :‫ת מ ר‬it t
‫בחצצן‬
I ‫ע‬ ‫; ־‬ r 5
‫היי שב‬
v ­

rey de Sedom, el rey de Amora, el rey de

‫סדי ם ו מ ל ך ע מ׳ ר ה ו מ ל ך א ך מ ה ו מ ל ך‬
Admd, el rey de Tzeboyim y el rey de
Bela -q u e es Tzoar- salieron y ‫הו א־ ציער‬ ‫בל ע‬ ‫ומלך‬ ‫!ם‬1‫ צ ב‬° ‫צ מ י ם‬
combatieron contra ellos en el valle de : ‫א ת ם מ ל ח מ ה ב^ מ ק ה ש ד י ם‬ ‫ויעךכו‬
Sidim: 9contra Quedorlaomer, rey de
‫ ל‬$<‫מ ל ך ע י ל ם ו ת ך‬ ‫ט א ת כךךלע־מר‬
Elam; contra Tidal, rey de Goyim;
contra Amrafel, rey de Shinar; y contra ‫ש נ(! ר‬ ‫מ ל ך‬ ‫ן א מרפל‬ ‫גוי ם‬ ‫מלך‬
Arioj, rey de Elasar: cuatro reyes contra ‫מלכים‬ ‫א ר ב ע ה‬ ‫א ל ס ר‬ ‫מל ך‬ ‫ו אריוך‬
‫י‬.‫״‬ T : V T T J *‫״‬ AT T V I V JV I 1. | ‫־‬ !
los cinco.
10Ahora bien, el valle de Sidim tenia
‫ה שרים‬ ‫ מ ק‬$<‫ן‬ ‫י‬ :‫א ת ־ ה ח מ ש ה‬
muchos p o zo s de arcilla, y los reyes de ‫וינסו‬ V. . T ‫־‬
‫ח מר‬ ‫ב א ל ת‬ ‫בארית‬
---------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s ---------------------------------------------------------------------------------
‫צו ע ר‬ ‫הי א‬ ‫ך ב ל ע‬ ‫ך צ בןיי ם ו מ ל כ א‬ ‫ך א ך מ ה ו כ( ל כ א‬ ‫ך ע מו ך ה ו מ ל כ א‬ ‫ו מ ל כ א‬ ‫ל ס דו ם‬ ‫מ ל כ א‬ ‫ח ונ פ ק‬ :‫ב ע ץ ג לי‬ ‫די תי ב‬

‫ך ב ב ל‬ ‫מ ל כ א‬ ‫ך ע מ מין ו א מ ר פ ל‬ ‫מ ל כ א‬ ‫ך עי ל ם ו תז ־ ע ל‬ ‫מ ל כ א‬ ‫כ ך ך ל ע כ < ר‬ ‫ע ם‬ ‫ט‬ :‫ח ק לי א‬ ‫ב מי ש ר‬ ‫ק ך ב א‬ ‫ע מ הון‬ ‫ו ס ד רו‬

‫מ ל פ א‬ ‫ו ע ר קו‬ ‫חי מו ־ א‬ ‫מ ס קן‬ ‫ב ל רין‬ ‫בי ר ץ‬ ‫ח ק ל ל א‬ ‫ י ו מי ש ר‬:‫ח מ ש א‬ ‫ל ק בי ל‬ ‫מ ל כין‬ ‫אן ב ע ה‬ ‫ך א ל ס ר‬ ‫מ ל כ א‬ ‫ן א ךיו ך‬

— ----------------------------------------------------------------------------- RA SH I

‫ <י> ג א ר י ת‬: ‫א ח ר י ה ם‬ ‫מלךדוף‬ ‫אבר ה ם‬ ‫נ כ< נ ע‬ ‫מל א‬ ‫מ ק ר א‬ ,‫ג די‬ ‫עין‬ ‫הו א‬ .‫מ מי‬ ‫ג ח צ צין‬
‫שנוי טלי ם‬ ,‫ש ם‬ ‫היו‬ ‫הךבה‬ ‫ב ארו ת‬ . ‫& איי מ ח מ י‬ ‫אףגןג ח‬ )‫( ט‬ :‫ב י ה ו ש פ ט‬ ‫ בן‬:‫כ‬ ‫ ב‬1 ‫הי מים‬ ‫בךבךי‬
‫אגדה‬ T T ‫־‬
‫ומדר ש‬ ‫* ! ־‬
. ‫יב {נ ץ‬
T
‫של‬ V
‫ל טי ט‬ • I
‫אד מ ה‬T T “I
‫מ ש ם‬ T *
,‫ה מו ס טי ם‬ ‫נ צ חו‬ ‫פן‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ןאף‬ .‫׳‬1‫מ ל ב< ם וג‬
‫נס‬ ‫ןנע שה‬ ,‫ב ה ם‬ ‫( מוג בלו‬ ‫ה טי ט‬ ‫ש הי ה‬ ‫ל א‬ ,‫פן‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ואף‬ ‫היו‬ ‫שגבוךי ם‬ ‫ל ה^ ד י ע ד‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ ג ח צ צן מ מ ר‬/ JA T Z A Z 6 n -T A M A R . Este sitio es el mismo que E n-G uedi. A si lo afirma un versfculo

expli'cito en el libro de D ibre h a Y a m im , escrito en referencia al rey Y eho sha fat . 130

9 . ‫ ׳‬1‫ א ן ב ן ג ה מ ל כ י ם ו ג‬/ Y u Q t r o r 8 y 8 s , 8 t Y . Y a pesar de q u e e ra n c u a tro c o n tr a c in c o , la m inorla de

re y e s gan 6 la g u e rra . E s te hecho se e n fa tiz a para inform arte que se trataba de hom bres muy
poderosos, y aun asf Abraham no se abstuvo de perseguirlos . 131

10. ‫ ג א ר ת | א ר ת ח מ ו‬/ m u Y h o s p o z o s q 8 Q r Y il l Q . En ese lugar habfa m uchos p o z o s 132 de los

que la gente tom aba tierra para fa b ric a r la arcilla utilizada en la construcci 6n. Y seg u n un
m idrash agadico, en esos pozos habi'a arcilla {de consistencia pastosa}, pero se hizo un m ilagro

e s q u e la T o ra , e n re a lid a d , n o h a c e sin o p la s m a r la a s i e s c o m o 10 d e sc rib e el T a lm u d e n Baba Batra

n a rra c io n q u e D io s m ism o h a c e d e los su c eso s 1 6 a (Najalat Yaacob).
te rre n a le s , p o r 10 q u e los n o m b re s q u e la T o ra a sig n a
130. Dibre haYamim II, 2 0 :2 . A lli se n a r r a la g u e r ra
n o h a c e n sin o r e f le ja r el m o d o e n q u e D io s v e los
q u e el re y d e l r e in o d e Y e h u d a , Y e h o s h a fa t, so stu v o
e v e n to s te rr e n o s d e s d e Su in te m p o ra l idad. P o r la
c o n tra lo s p u e b lo s d e A m o n y M o a b .
m is m a ra z o n , e n lo s v v . 2 :1 1 -1 4 , la T o r a d e sc rib e
131. V e r m a s a d e la n te lo s v v . 1 3 -1 5 .
g e o g ra f ic a m e n te lo s ri'os q u e sali'an del Ja rd in d e
E d e n n o m b r e s h a c ie n d o u so d e n o m b re s q u e so lo 132. L a fra se ‫ב אל ת‬ ‫ב אל ת‬ lite ra lm e n te s ig n if ic a
m a s ta rd e se n 'a n u tiliz a d o s p o r la g e n te . S e gu n e sto , “ p o z o s, p o z o s” . L a d u p lic a c i6 n d el te rm in o in d ic a
el ro l q u e M o sh e ju g o al e sc rib ir la T o r a fu e q u e se tra ta b a d e m u c h o s (Gur Arye). E n h e b re o , es
u n ic a m e n te el tra n s c rib ir las p a la b ra s d e D io s, c o m o u su a l r e p re s e n ta r la c a n tid a d d e a lg o m e d ia n te la
u n e sc rib a q u e c o p ia u n tex to y a e sc rito . D e h e ch o , re p e tic i6 n d e lo s te rm in o s.
1 4 :1 1 — ‫ י א‬:‫« ך‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ד ל ד‬ / 166

Sedom y de Amora huyeron y cayeron ‫ מ ר ה ו י ־ פ ל ו ״ ש מ ה ו ה נ ש א ר י ם‬1‫ח‬ *. * t : ‫י‬ - j t ‫ד א‬ : ‫״‬ ‫־‬

‫ס ל ם‬
: c » r

. L alli; y los que quedaron huyeron a la ‫ ״ ״ ״ ״‬£. —

~ ‫» ״‬ j j * j 1 ‫א ת כל‬ ‫י א ויי ק חו‬ :‫נ ס ו‬ ‫הרה‬
11Se apoderaron de toda la T vmontana. ‫־ ־‬ T IT‫•״־‬
riqueza de Sedom y Amora y de todas sus ‫ו א ת ״ פ ד ״‬ ‫ מ ך ה‬$‫מ‬ ‫ס ך ם‬ ‫ר כ ש‬
-------------------------------------------------------------------------------- 0 N K E L 6 S

‫ק ני נ א ד ס ד ו ם ו ע מו ך ה ןי ת פ ל‬ ‫ י א ו ק \ ב ו י ת פ ל‬: ‫ ך ה ו נ פ ל ו ת ט ו ו ך א ( ץ ר נ א ר ו ל ט ו ך א « ג ך ק ו‬1‫ ן ג מ‬1 ‫ד ק ז ד ו ם‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫עומדת‬ ‫אינה‬ ‫אבל‬ ,‫שבראשה‬ ‫ ״ ד‬$‫ל‬ ‫במקום‬ ‫באומות‬ ‫ לפי שהיו‬. ‫מ ש ם‬ ‫שיצא‬ ‫ל מ ל ד קזדום‬
‫ והרי הו־ה‬. ‫ב מ ק ו ם ל מ ״ ר ונ קו ד ה פ ת ח ת ח ת י ה‬ ‫אבךהם‬ ‫שנצל‬ ‫מאמינים‬ ‫היו‬ ‫של א‬ ‫מקצתן‬
‫כ מ ו ל ה ר א ו כ מ ו א ל ה ה ןאינו מ פ ך ש ל א י ז ה‬ ‫ וכיון ש י צ א ז ה מ ן‬, ‫מ א ו ר כ ש ד י ם מ כ ב ש ן ה א ש‬
‫ ה ר ת ח ל ה‬. ‫ א ל א ש כ ל א ח ד נ ס ב א ש ר מ צ א‬.‫הר‬
T * i “ T T V -« “ T T V T V T V -
‫ ל ה ר‬.‫ ה ו ה נ ס ו‬: ‫ ה ח מ ר ה א מ י נ ו ב א ב ר ה ם ל מ פ ר ע‬.
T T T TV « ■ ‫״‬ ! « . T T . _ j ■ VI V T ‫״ ־‬

‫ו כ ש ה ו א נותן ה ״ א ב ר א ש ה ל כ ת ו ב ה ה ר ה א ו‬
T T T ‫׳‬ t * T I 1 ‫״‬ .. $ j
‫ כ ל ת ב ה ש צ ר י כ ה ל מ ״ ד‬. ‫ ה ר ה כ מ ו ל ה ר‬.‫נסו‬
V T T * I V T ‫יי‬ T • ! : T V T

,‫ פ ת ר ו נ ו כ מ ו א ל ה ה ר א ו כ מ ו ל ה ה ר‬, ‫ה מ ך ב ך ה‬ ‫ וי ש ח ל ו ק בין‬. ‫ב ת ח ל ת ה ה ט י ל ל ה ה ״ א ב ס ו פ ה‬
‫בפרשה‬
T T T *
‫ומפורש‬T 1
‫הידוע‬ T ‫־‬
‫הר‬ ‫־‬
‫לאותו‬ I
‫ומשמע‬ 5 ”
‫עומדת‬ V V r
‫התבה‬ T ‫״‬
‫שבסוף‬‫׳‬ t V
‫שה״א‬ ” v '
,‫לההרה‬
t T T S
‫הרה‬: I V

! T R A D lJ C C lA N D E R A S H I

por el rey de Sedom , quien a p e s a r d e t o d o pudo sa lir de alli. L a r a z 6 n del m il a g r o q u e D i o s h iz o

p o r e s te m a l v a d o es l a siguiente: entre las naciones habi'a algunos que no crei'an que A braham
hubiera podido librarse del fuego de los casdim [‫] א ו ר מ ג י ד י ם‬, del horno a r d ien te . 133 Pero a h o r a ,
a rafz de que el r e y d e S e d o m habfa podido salir de la arcilla p a n t a n o s a , tambiSn creyeron
retroactivam ente en e l m il a g r o h e c h o a Abraham . 134

‫ ה ר ה נ סו‬/ h u y 8 r o n Q l Q M o n t Q n Q . E s t a f r a s e s ig n if ic a q u e huyeron a la m ontafla. L a p a l a b r a ‫ה ו ה‬

es equivalente e n s i g n i f i c a d o a ‫ ל ה ר‬, a la montafla. A toda palabra que precisa de una le t r a ‫ ל‬como
prefijo d e d i r e c c i 6 n se le puede agregar una le tr a ‫ ה‬como sufljo. A hora bien, hay diferencia d e
s ig n if ic a d o entre lo s t e r m i n o s ‫ ה ר ה‬y ‫ ה ה ר ה‬, pues la ‫ ה‬com o sufljo de la palabra ‫ ה ר‬puede reem plazar
a la ‫ ל‬cuando 6sta es un prefijo p r e p o s i c i o n a l q u e i n d i c a d ir e c c i6 n : a, hacia, pero no reem plaza al
p r e f i j o ‫ ל‬cuando estd vo calizado con p a ta j [‫] ל‬. En este p a s a je , e l t e r m in o ‫ ה ר ה‬es equivalente a la s
f o r m a s ‫ ל ה ר‬o ‫ א ל ה ר‬, q u e r i e n d o d e c i r , “hacia u n a cierta montafla”, sin explicitar hacia qu 6 montafla
en particular, ya que cada cual se escapaba hacia la primera m ontafla que encontraba. Pero
cuando se coloca la ‫ ה‬com o prefijo de u n s u s ta n tiv o y se escribe, p o r e j e m p l o , ‫ ה ה ר ה‬o ‫ ה ט ן ג ר ה‬su
significado es equivalente a ‫ א ל ה ה ר‬o ‫ ל ה ה ר‬, “a la m ontafla”, y se refiere a una m ontafla que ya
estd conocida y explicitada en la narrativa . 135

13 3 . A b ra h a m h a b ia s id o a rro ja d o e n u n h o rn o p o r c u a n d o v ie ro n q u e el re y d e S e d o m se h a b f a sa lv a d o
o rd e n e s d e N im ro d . V e r a l re s p e c to e l c o m e n ta rio d e ta m b ie n d e u n m o d o s o b r e n a tu ra l, c o m e n z a ro n a
R a sh f a l v . 1 1 :2 8 , s.v. ‫ ע ל פ נ י ת ר ה א ב י ו‬. c re e r en la p o s ib ilid a d de que lo s m ila g ro s
e x istie ra n . E sto lo s lle v o a c re e r ta m b ie n en el
13 4 . Bereshit Rabd 4 2 :7 . L a g e n te d e la e p o c a e ra
m ila g ro o c u rrid o a A b ra h a m {Mizraji).
id o la tra y a d o ra b a n a d io se s q u e re p re se n ta b a n a las
fu e rz a s d e la n a tu r a le z a . P u e sto q u e su s d io se s n o se 1 35. E l su fljo ‫ ה‬p u e d e re e m p la z a r d ire c ta m e n te al
h a lla b a n p o r e n c im a d e la n a tu ra le z a , n o c re ia n q u e p re fijo p re p o sic io n a l ‫ ל‬sie m p r e y c u a n d o la p a la b r a
lo s m ila g ro s fu e ra n p o s ib le s , y a q u e u n m ila g ro p or n o lle v e el a rtfc u lo d e te rm in a d o . E n e s te v ersfc u lo ,
d e fin ic io n im p lic a u n h e c h o q u e tr a s c ie n d e la s ley es ‫ל הר‬ se c o n v ie rte e n ‫ ה ר ה‬. P e ro c u a n d o e l te rm in o
n a tu ra le s. Por e s ta ra z o n no c re y e ro n en que lle v a el a rtfc u lo d e te rm in a d o , re p re s e n ta d o p o r la
A b ra h a m h a b fa sid o sa lv a d o p o r u n m ila g ro . P e ro v o c a l pataj, e n to n c e s e s n e c e s a rio e s c rib ir d o s ‫ ה‬:
 1 6 7 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 4 :1 2 -1 3 — ‫ י ב ־ י ג‬: ‫י ך‬

provisiones, y se fueron. 12 Tambien ‫א ת־ לו־ ט ו א ת ־‬ ‫ יב וי ק חו‬:‫א כ ל □ וי ל כו‬

tomaron a Lot, sobrino de Abram, junto ' ' '
con sus bienes, y se fueron; [pues] el ^ - p ‫^ ־ן‬.‫ף‬ ‫ב ל׳ א חי‬ 15£0‫ר‬
residia en Sedom. ‫־־•י י׳‬ ‫י‬ -‫—! ׳‬ kt ~ -‫* ־•־ ־׳‬
13Entonces vino el que se habia ‫י‬
escapado y [lo] anuncio a Abram, el □ ‫ל א ב ר‬ ‫ה פ ל י ט וי ג ל‬ ‫ויבא‬ ‫ יג‬: □ ‫ב ס ד‬
O N K EL6S

‫ך א ב ר ם‬ ‫א חו הי‬ ‫ב ר‬ ‫ק ני ניוז‬ ‫לו ט ןי ת‬ ‫ י ב ו ש ב ל < ת‬:‫מי כ ל ה ון ו אז לו‬

‫ל א ב ר ם‬ ‫ו חוי‬ ‫מ שיז ב א‬ ‫יג ו א ת א‬ :‫ב ס דו ם‬ ‫י ת ב‬ ‫ו הו א‬ ‫ו אז לו‬

R A S III

‫ומדרש‬ .‫תנחומא‬ ,‫קךנים‬ ‫בעשירות‬ ‫הךפאים‬ ‫ מ י ג ך ם ל ו • ז א ת? י ש י ב ת ו‬. ‫ ו ה ו א י ש ב ב ס ד ם‬m

,‫ל‬ ‫המבו‬ ‫מרור‬ ‫שפלט‬ ‫ ז ה עוג‬:‫ב ר א ש י ת ר ב ה‬ ‫עוג‬ ‫זה‬ ‫פשוטו‬ ‫לפי‬ . ‫וי בי א ה פ ל י ט‬ >‫<<ג‬ :‫ב ס ד ו ם‬
‫שנאמר‬ ‫ י א ו‬:‫ג‬ ‫( ד ב רי ם‬ ,‫הרפאים‬ ‫מיתר‬ ‫וזהו‬ ‫רק‬ ‫כי‬ :‫ש כ ת ו ב‬ ‫והוא‬ ,‫המלחמה‬ ‫מן‬ ‫ שפלט‬:
‫ומקנכון‬ .)‫ד‬:‫ןגל' ( ל ע י ל ו‬ ‫בארץ‬ ‫היו‬ ‫הנפילים‬ ‫תהו‬ ,)‫י א‬:‫ג‬ ‫( ד ב רי ם‬ ‫הו־פאים‬ ‫מיתר‬ ‫נשאר‬ ‫עלג‬
‫שרה‬ T T
‫א ת‬ v
‫וישא‬ T ‫ ־‬:
‫אברם‬ T ! ‫־‬
‫שיהרג‬
‫״‬ T ‫ •׳‬V
‫ כ ש ה כ ו‬,‫א מ ר פ ל וחביריו‬
• V J ‫׳‬ T •• ‫ ־‬1 ‫־‬ T I *I
‫ש ל א הרגוהו‬
T 1‫־‬ V
.‫נשאר‬:
T : •

T R A D U C C IO N D E R A S H I

1 2. ‫והוא י ש ב ב ס ד ם‬ /p u e s e l re s id ia e n se d o m . ;,Que fue 10 q u e le produjo a L o t esta d e s g r a c i a ?

Su estancia en Sedom . 136

1 3. ‫ ו י ב א חפליט‬/e n t o n c e s v in o e l q u e s e h a b ia e s c a p a d o . Segun el sentido llano d e l t e x t o , e s t a

f r a s e se refiere a O g, que habia escapado de la guerra. A esto se refiere 10 que esta escrito: “Pues
solo Og, rey de Bashdn, habi'a quedado del resto de los refaim .” 137 A este h e c h o d e q u e h a b f a
s o b r e v iv id o la T o r a s e r e f ie r e c u a n d o d ic e q u e “ habi'a quedado” , ya que A m rafel y sus com paneros
no 10 m ataron cuando abatieron a los gigantes en A shterot-K arnaim . E s ta e x p l i c a c i o n s e h a l l a e n
e l m id r a s h T anjum a . 138 Pero s e g u n u n a in te r p r e ta c io n c i t a d a e n el m idrash B e re sh it R a b d , este
p a s a je a lu d e a q u e e l g ig a n te O g habi'a escapado de la generacidn del D ilu vio . 139 S e g u n e s t a
in te r p r e ta c i6 n , es a este h e c h o q u e la T o r d s e r e f ie r e c u a n d o d i c e q u e s o lo 61 q u e d o “del resto de los
refaim ” , 140 com o se declara: “Los gigantes estaban en la tierra ...” 141 Y O g , a l v e n i r a d a r la n o t i c i a
a A b r a m d e l c a u t i v e r i o d e L o t, tenia la intencion de que A bram m uriera e n la g u e r r a para que el
pudiera tom ar a Sard . 142

u n a al p rin c ip io d e la p a la b r a p a ra in d ic a r el a rtfc u lo 139. Bereshit Rabd 4 2 :8 . A n te s d e l D ilu v io h a b fa

d e fin id o y la o tr a a m o d o d e su fijo p a ra in d ic a r la g ig a n te s e n la tie r r a , c o m o la T o ra m is m a 10 in d ic a
p re p o sic io n que in d ic a d ir e c tio n : ‫ ה ה ר ה‬, “a la en el v . 6 :4 . A h o r a b ie n , p u e sto q u e in c lu so d e sp u e s
m o n ta n a ‫ ״‬. del D ilu v io la T o r a v u e lv e a h a b la r d e e llo s, e so
136. Bereshit Rabd 4 2 :7 . im p lic a q u e a d e m a s d e N o a j y su f a m ilia , ta m b ie n
e llo s se h a b ia n sa lv a d o ( Najalat Yaacob).
137. Debarim 3 :1 1 . E l te x to h e b re o d ic e ‫ ה פ ל י ט‬, c o n
e! p re fijo ‫ה‬ in d ic a n d o el a rtfc u lo d e te rm in a d o : Debarim 3 . 11.
“aquel que se h a b fa e s c a p a d o ” , a lu d ie n d o a a lg u ie n 141. V e r supra, v. 6 :4 . L o s re fa im y lo s g ig a n te s
q u e el te x to m is m o d a p o r c o n o c id o . R a sh i s e n a la a n tig u o s [e n h e b re o , ‫ ] נ פי לי כ ז‬so n lo s m is m o s, c o m o
q u e tal in d iv id u o so lo p u e d e se r O g , p u e s 61 e s e l R a s h i a fir m a e n su c o m e n ta rio a e se v e rsi'c u lo . E n
u n ic o q u e la T o r a d ic e q u e so b re v iv io d e lo s re fa im Debarim 2 :1 1 ta m b ie n se d e c la r a q u e lo s re fa im
o g ig a n te s, se g u n se in d ic a e n Debarim 3 :1 1 . e ra n ig u a le s a lo s g ig a n te s.

138. Tanjuma, Jukat 25. V e r al re sp e c to el v . 14:5. 142. Bereshit Rabd 4 2 :8 .

1 4 :14 — ‫י ד‬:‫< ד‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ד ל ד‬ / 168

hebreo, quien habitaba en las planicies ‫ה א מ י ל י‬ ‫ א לני מ מ ל א‬3 ‫ה ע ב רי ו הו א‬

del emori Mamre, hermano de Eshkol y ! : ' <. . '
de Aner; y ellos eran socios de pacto con Dm ‫א חי א ש ב לו א חי‬
Abram. 14 Cuando Abram oyd que su >3 ‫א ב ך * ט‬ ‫יד וי ש מ ע‬ :‫א כ ר ם‬
pariente habia sido hecho prisionero, ‫ ך‬1‫י‬ ‫'׳־‬ T! ( " J" 1 ' " IT: "
armo a sus pupilos nacidos en su casa,‫כ י ו י ל י ך י‬
r J. ‫׳‬ "
‫א ת ״ חני‬
J*' ‫י‬
p ‫ ״‬vh ‫א ח י ו‬
T ‫י‬ ‫״‬ V P VT “ A* T

0 n k 8 l 6 s

‫ו א חו הי ך ע ה ר ו אנו ן אנ שי‬ ‫א ח ו ה י ך א ק\ כ ו ל‬ ‫מ מ ר א א מו ך א ה‬ ‫ ך ל ב מי ת רי‬$ ‫ו הו א‬ ‫עבר א ה‬

‫בי תי ה‬ ‫עו ל מו הי י לי די‬ ‫ית‬ ‫א חו חי ןן ךיז‬ ‫א ר י אי^ ת ב ל‬ ‫אבר ם‬ ‫ י ד ו( ץ מ ע‬:‫ך א ב ך ם‬ ‫עןי מ ל רז‬
------------------------------------------------------------------------------- R A S I ji -- --------------------------------------------------------------------------

‫אוןךיכם‬ ‫ןכן !הריקויתי‬ .‫בלע״ז‬ ‫ארמי״ר‬ ‫נ מ ת‬ «‫<גל‬4 :‫ה נ ה ר‬ ‫מעבר‬ ‫ש ב א‬ .‫ה ע ג ר י‬

‫׳ א ז ד י י ן ב ח ך ב י < ג ל י כ ם‬1‫ ל ג‬:‫ח ר ב (וי ק ר א כו‬ ‫ ש ה ב י א ו‬, ‫ ( ד ״ א‬: ‫ ש כ ר ת ו ע מ ו ב ר י ת‬.‫ ך מ‬3 ‫ א‬.
‫ ו כ ן ן ה ך ק‬.1‫ ט‬:‫ו כ ן א ר י ק ח ר ב י ( ש מו ת טו‬ ‫שמפורש‬ ‫במו‬ ,‫המילה‬ ‫על‬ ‫עצה‬ ‫לו‬
‫ ח נ י כ ו כ ת י ב‬.‫ ו ז נ י בי ו‬:)‫ח נ י ת ו ס ג ו ר ( ת ח ל י ם ל ת ג‬ .‫כ ת ך ג ו מ ו וז ריז‬ .‫ ו י ך ק‬. m ‫א ח ת‬ ‫במקום‬
TRA D U C C 16N D E R A SIlf

‫ ה ע ב רי‬/ 8 l h 8 H r 8 o . Abram era llamado asf porque procedia del otro lado [*‫ ] ע ב ו‬del rfo . 143
‫ בי ג לי ב י י ת א ב ל ם‬/ 8 r Q n s o c io s q 8 p Q Y t o con Q H r Q m . Pues habfan establecido un pacto con 61.
{Segun otra ex p lic a tio n , la expresi6n ‫ ב ע ל י ב ר י ת‬alude al hecho de que ellos le aconsejaron sobre la
circuncisi 6n, com o se explica en otro sitio . } 144
14. ‫ וי ר ק‬/ a r m 6 . Este termino debe ser entendido com o 10 traduce el Targum : 41 ,‫ו ז ר י ז‬ armd, el
apresto. Significa 10 m ism o que armer en francos antiguo . 145 Y de igual m odo vemos que la rafz
‫ ה ר ק‬tiene un sentido an&logo en la frase: “Desenvainar^ [*nlpnrji] la espada tras de ustedes 14610, ‫״‬
cual concretamente significa: M e armarg con mi espada contra ustedes. Y 10 mismo en la frase:
“D esenvainar^ [‫] א ר י ק‬ m i espada .” 147 Y de igual modo en la frase: “D esenvaina [‫] ו ה ר ק‬ la lanza y
cierra filas .” 148
‫ ח צי פיו‬/ Q s u s p u p il o s . En el texto hebreo esta palabra aparece escrita 149‫ ח נ י כ ו‬en vez de ‫ ח נ י כ י ו‬en

143. Bereshit Rabd 4 2 :8 . E n e s e m id ra sh , lo s S a b io s 144. V e r al re sp e c to e l c o m e n ta rio d e R a s h i a l v.

e x p lic a ro n e l o r ig e n d e l n o m b r e m y , h e b re o [q u e 18:1, s.v. ‫אי^יו‬ ‫ • ו י ך א‬A b ra h a m te n fa dudas con
e tim 016 g ic a m e n te s ig n if ic a , “ la d o ” , “ rib e ra “ ] de re s p e c to a la c ir c u n c is i 6 n , y e llo s le d ie ro n v a rio s
d iv e rs o s m o d o s. S e g u n u n a 0 p in i 6 n , ‫ע ב ר י‬ es un c o n se jo s al re s p e c to .
so b re n o m b re q u e la T o r d le a s ig n a p o r e l h e c h o d e 145. E n e sp a n o l, a rm a r, a rm a rse .
que “ to d o el m undo se h a lla b a de un la d o y
146. Vayikrd 2 6 :3 3 .
A b r a h a m d p i o tro la d o ” , e s d e c ir, q u e el so lo se
h a b f a e n fr e n ta d o a to d a su g e n e ra c i 6 n y h a b fa 147. Shemot 15:9.

lu c h a d o c o n tr a la id o la tr ia . O tr a 0 p in i 6 n so s tie n e 148. Tehiiim 3 5 :3 . E n to d o s e sto s v e rs fc u lo s , la rafz

q u e A b ra h a m e ra lla m a d o a sf p o r la g e n te de ‫ ה ר ק‬lite ra lm e n te s e r e f ie r e al o b je to q u e e s sa c ad o
K e n d a n p a r a a lu d ir a l h e c h o d e q u e e l p ro c e d ia d el d e u n e s tu c h e (e l a rm a ). D e h e c h o , e n su c o m e n ta rio
“o tro la d o ” d e l rfo Y a r d e n . S e g u n e s to , c u a lq u ie r a Shemot 15 :9 , R a sh f m ism o a firm a q u e e l v e rb o
p e rs o n a q u e p r o c e d ie r a id e n tic o o rig e n ta m b ie n ‫ א מ ק‬, c u y a ra fz e s la m is m a , n o sig n ific a a rm a r, sino
re c ib fa e s te n o m b re . U n a te r c e r a 0 p in i 6 n s o s tie n e d e se n v a in a r ( s a c a r la e s p a d a d e la v a in a ). R a sh f
que ‫ע ב רי‬ e ra el n o m b re qu e se daba a los p o sib le m e n te p ie n s a q u e la m ism a e x p re si 6 n p u e d e
d e s c e n d ie n te s d e E b e r [‫] ע ב ר‬, h ijo d e S h e m . R a sh f se r a p lic a d a a a m b o s a c to s, a rm a r y d e se n v a in a r
a q u i a d o p ta la s e g u n d a o p in io n p o r c o n s id e rla m a s (Sefer haZikarori).
c e rc a n a a l c o n te x to (Beer baSade ). V e r ta m b ie n el 149. C o m o si e s tu v ie s e e sc rita en sin g u la r, ‫ ח נ י כ ו‬,
c o m e n ta rio d e R a sh f a l v . 1 0 :2 1 , s.v. 8 ‫• ב י כ ל ? נ י ע ב ר‬ “ su p u p ilo ” .
 169 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 14 :15 — ‫ ט ו‬:? <

trescientos dieciocho varones, y ‫ ת וי ך־ ךי ף‬1£‫מ‬ ‫ו ש לי ש‬ ‫ע שר‬ ‫ש מינ ה‬

[los] persiguio hasta Dan. 15El ' J ‘ TT <T '
se dividio contra ellos de I □ ‫ ^ ל י ה‬p / Hj ‫ט ו‬ ^‫!״ ע ל ״ ר‬
‫—י‬ o n k 8 l 6 s

‫ ן‬1‫ ו א ת פ ל ג ץ ל י ה‬t o :‫ו ז ל ת כ ( א ה ן ת מ נ י ; ע ס ר ו ך ד ף ע ר ז ץ‬

------------------------------------ R A S H I

‫אליעזר לבדו‬ :‫א מ ר ו‬ ‫ ר ב ו ת י נ ו‬.‫׳‬,‫ש מ צ ה <נ ש ר וגו‬ ‫ל שון‬ ‫והוא‬ .‫למצות‬ ‫שחנכו‬ ‫אליעזר‬ ‫זה‬
‫ע י זין‬
‫ז‬ ‫' ־‬
:1‫ש מ‬ I
‫של‬ V
‫גימטריא‬
T ‫׳‬ S ‫־‬ ’
‫ו ה ו א מנין‬
' ‫־‬ : • I
,‫היה‬ T T
‫לאומנות‬ T S
‫כלי‬
• j
‫או‬ ‫ה אד ם‬
T T T
‫כניסת‬ ‫־‬ ' J
‫התחלת‬. ‫־‬ T ! ‫־־‬

‫בניו‬ ‫שיגתידיו‬ ‫שראה‬ ,1‫כ' ח‬ ‫ת ש ש‬ ‫ש ם‬ ‫לנער‬ ‫ ך‬1‫ח נ‬ ‫ןכן‬ .‫בה‬ ‫ ד‬1‫ל<* מ‬ ‫ש ה ו א ^גתיד‬
(‫פ י‬ ‫ל‬ .‫ע לי ה ם‬ ‫וי ח ל ק‬ 0‫ < ט‬:‫ע ג ל‬ ‫ש ם‬ ‫להעמיד‬ ‫חנכת‬ ,)‫י‬:‫ז‬ ‫( ב מד ב ר‬ ‫המזבח‬ ‫חנכת‬ ,‫ ו ן‬:‫כ ב‬ ‫מ ש לי‬

‫וןגבךיי‬ ‫הוא‬ ‫ויחלק‬ :‫ה מ ק ו ־ א‬ ‫סלס‬ ,‫פ שוטו‬ :‫א א י נ צ י י ״ ר‬ ‫ו ב ל ע ״ז קוריו‬ )‫ א‬:‫ל‬ ‫( ת הי לי ם‬ ‫הבית‬
TRADUCC16N DE R A SH l

p l u r a l . 150 Esto a lu d e a EliSzer, a quien A b r a m habi'a educado [‫ ] ח נ ך‬en los preceptos. L a r a i z ‫ח נ ך‬

d e q u e s e d e r i v a e s te t& m i n o se refiere al com ienzo de iniciaci 6 n de un hom bre o de un utensilio
a un oficio en el cual ha de permanecer. Y asim ism o v e m o s q u e e s t e t e r m i n o im p lic a e s a id e a e n
lo s s ig u ie n te s c a s o s : “Educa [‫ ] ח נ ו ך‬al joven s e g u n s u p r o p io c a m i n o ” ; 151 “la inauguraci 6n [‫] ח צ פ ת‬
del altar ” ; 152 “la inauguration [‫ ] ח נ פ ת‬de la C asa ” . 153 Y en francos antiguo a ta l p r o c e s o 10 llam an
einicier. 154

‫ש מי צ ה ע ש ר ו גו׳‬ / [TRESCIENTOS! d ie c io c h o , e t c . Nuestros M a estro s dijeron que se trataba

solam ente de Eliezer, ya que t r e s c ie n to s d ie c io c h o es el equivalente num erico [g u e m a tria ] de su
nom bre e n h e b r e o , 155. ‫א ל י ע ז ר‬

‫ עי ין‬/ h a st a d a n . A ll! decayeron las fuerzas d e A b r a m , pues vislum brd p r o f e t i c a m e n t e que en

ese lugar sus descendientes posteriorm ente erigin'an un becerro d e i d o l a t r i a . 156

15. ‫ ו י ח ל ק י ג לי ה ם‬/ el, se D1VID16 c o n t r a e l l o s . Conform e al sen tido llano d e la f r a s e e n h e

s e g u n e l c o n te x to , este versiculo debe trasponerse p a r a d e c ir : “Se dividieron, 61 y sus siervos,

150. A l p a re c e r , a si a p a re c ia e n el Sefer Tord - e l 155. Nedarim 3 2 a . E l h e c h o d e q u e so lo fu e ra

ro llo d e p e r g a m in o - e n p o s e sio n d e R a sh f. E n E lie z e r c o n tr a d e c iri a el p rin c ip io d e q u e , a p e s a r d e
n u e s tra s e d ic io n e s , sin e m b a rg o , d ic h o te rm in o la s d iv e rsa s in te r p r e ta c io n e s p o sib le s, “ la E s c r itu r a
a p a re c e ig u al a c o m o se l e e : ‫ ח נ י כ י ו‬, en p lu ra l. n o sa le de su se n tid o s im p le ” . R a b e n u B e ja y e
c o m e n ta al r e s p e c to q u e lo s d is c ip u lo s q u e A b ra h a m
151. Mishle 2 2 :6 .
“ a rm o ” p a ra la g u erra sf fu e ro n in ic ia lm e n te
152. Bemidbar 7 :1 0 .
tre sc ie n to s d ie c io c h o . P e r o fin a lm e n te so lo E li& zer
153. Tehilim 3 0 :1 . q u e d o ju n to c o n A b ra h a m e n la b a ta lla ; lo s d e m a s
se h a b ia n r e g r e s a d o ( Kitzur Mizraji).
154. E l c o n c e p to b a sic o q u e la ra fz ‫ ח נ ך‬e x p r e s a es
in a u g u ra r, in ic ia r, se g u n a fir m a R ash i. P o r 10 m ism o 156. Sanhedrin 9 6 a. E s to e x p lic a p o r q u e s o lo lo s
ta m b ie n se la u tiliz a p a ra e x p re s a r la idea d e e d u c a r p e rsig u io h a s ta la re g io n d e D a n y n o m a s a lia . E l
o c ria r. H a y tr e s v e rs io n e s d e la tra n slite ra c io n al in c id e n te al c u a l R a s h i se r e fie re e s n a rra d o e n
h e b re o d e la p a la b ra e n fra n c e s a n tig u b q u e R a sh i Melajim I, 1 2 :2 9 : a n o s d e s p u e s d e la e s c is io n del
cita : einicier, einsegner y estrener, in iciar, e n se n a r re in o d e Isra e l tr a s la m u e rte d e l re y S h e lo m o e n d os
y e n tr e n a r, re sp e c tiv a m e n te . L o m a s p ro b la b le e s re in o s in d e p e n d ie n te s, Y e h u d a e n el s u r e Isr a e l en
q u e la v e rsio n c o r r e c ta se a la p rim e ra 0 la te rc e ra , el n o rte, el r e y Y e ro b a m de Isra e l in sta lo d os
pues se apega ju s ta m e n te al se n tid o de su im a g e n e s id o la tr a s e n e l pai's, u n a e n B e t-E I y la o tr a
c o m e n ta rio . Einsegner se d e b e p ro b a b le m e n te al e n D a n . C o n e llo q u e r ia e v ita r q u e la g e n te se
e rro r d e u n c o p ista . d irig ie ra al T e m p lo e n Y e ru sh a la im . E s te s u c e so fu e
1 4 :1 6 — ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 170

noche ju n to con s m siervos, y los abatio '‫ו י ־ ר ך פ ם‬ ‫ויכם‬ ‫ועבדיו‬ ‫הו א‬ ‫ליל ה‬
y los persiguio hasta Joba,que esta a la . p ^L, ‫מ ^ מ־ א ל‬ ‫א^ ך‬ ‫עד־חו־בה‬
izquierda de Damesek. * 16 Y trajo de ' ■
■‫־ ״ ־‬: >■ ‫• ־‬ ■
‫־־ •׳‬ ‫ז‬ ‫־‬
vuelta todos los bienes; y tambien trajo ‫י‬ *‫׳‬ J
DAT
- *
‫כ ל ״ ה ר כ ש‬
A*. • IT T
‫א ת‬* ‫י״‬
352^ 1
V T ~
‫טז‬
0 n k 8 l 6 s

‫ ט ^ו א ת ב י ת פ ל ק נ י נ א ן א ף‬:‫נ«ין ו ך ך פ ג ו ן ע ד ח י ב ה ד י מ צ פ ו נ א ל ד מ ש ק‬1 ‫ל י ל י א ה ו א ן ע ^ ד ו ה י ו מ ח‬
---------------------------------------------------------------------- R A S I II

‫ובא‬ ‫נשמר‬ ‫השני‬ ‫ורוקיו‬ ,‫נס‬ ‫לו‬ ‫נעשה‬ ‫ ב ד ר ך הרח־־פים ש מ ת פ ל ג י ם א ח ר‬,‫ע ל י ה ם לילה‬
.‫חובה‬ ‫עד‬ :‫מ צ ר י ם‬ ‫של‬ ‫לחצות א ל ה‬ ‫א‬ :‫ל כ א ן‬ ‫וזה‬ ‫לכאן‬ ‫זה‬ ‫כשבורחים‬ ‫הנו־דפים‬
‫קורא חובה‬ ‫וזץ‬ ‫חובה‬ ‫ששמו‬ ‫כ< ק ו ם‬ ‫אין‬ . ‫ כ א מ ר א ח ר ש ח ש כ ה ל א נ מ נ ע מ י^ ך ך פ ם‬.‫ל<? ח‬
:‫ש ם‬ ‫ש ע ת י ד הלהיות‬ ‫ןז ר ה‬ ‫עבוךה‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ‫ ובחציו ה ך א ש ו ן‬,‫ ש נ ח ל ק הלילה‬,‫ו מ ך ך ש אגךה‬
--------------------------------------------------------------------- TRABUCC16N D E R A S I lf

contra ellos de n o ch e ” . 157 Abram dividi 6 a sus servidores de la misma form a que suelen hacerlo
los perseguidores, quienes dividen sus fuerzas tras los perseguidos cuando estos se escapan en
distintas direccio nes .

‫ ל י ל ה‬/ DE NOCHE. Esto quiere decir que a pesar de que ya habfa oscurecido no por ello dejaron
de perseguirlos . 158 Y segun un m idrash agadico, la frase ‫ ל ן ל ה‬...‫ וי ח ל ק‬tambien puede ser entendida
en el sentido de que “ la noche misma se dividi 6 [para Abram ]” . 159 En la prim era parte de la noche
se hizo un m ilagro p a ra 61, y ia segunda parte fue guardada para el acontecimiento milagroso que
tendrfa lugar en la m edianoche de Mitzr&im . 160

‫ ב ה‬1‫ •ג ד ח‬/ h a st a jo bA . En realidad no hay un sitio especifico llam ado Jobd ]‫[ ח ו ג ה‬, sino que aqui la
Tord llam a ‫ ח ו ב ה‬a la regi6n de D an en alusidn a la idolatria que en un futuro tendrfa lugar 161
alli . 162

u n o d e lo s q u e n o s o la m e n te p ro v o c o m a y o r d iv isio n in c lu so e s ta n d o d iv id id o s (Sefer haZikaron).

en el p u e b lo , sin o que adem ds c o n trib u y o a
159. S e g u n e s ta in te p re ta c i6 n , el o rd e n sin td c tic o d e
in c re m e n ta r la id o la tr ia e n Isra el.
la fra s e n o tie n e q u e se r tr a sp u e sto , y a q u e e n h e b re o
157. E n el o rig in a l, la fra se lle v a la s e c u e n c ia la s e c u e n c ia v e r b o - c o m p le m e n to - s u je to : ‫וי ח ל ק‬
sin ta c tic a sig u ie n te : v e r b o - c o m p le m e n to - s u je to , 10 ‫; ג ל י ה ם ל ן ל ח‬, “ s e d iv id io c o n tr a e llo s la n o c h e ” sf
c u a l e n h e b re o r e s u lta u n ta n to a m b ig u o . R a sh f im p lic a rfa q u e la n o c h e m is m a se d iv id io .
se n a la q u e p a r a e n te n d e r la c o rre c ta m e n te se g u n el
160. Bereshit Rabd 4 3 :3 . C u a n d o D io s m a to a to d o s
se n tid o lla n o hay que c a m b ia r el o rd e n por
lo s p r im o g e n ito s d e M itz ra im , h e c h o q u e o c u rrio
v e r b o - s u je to - c o m p le m e n to . E n e s p a n o l la se c u e n c ia
e x a c ta m e n te a la m e d ia n o c h e , se g u n se n a rra e n
c o r r e c ta se rfa la sig u ie n te : s u je to - v e r b o -
Shemot 1 2 :29.
c o m p le m e n to ( “ el y s u s sie rv o s se d iv id ie ro n c o n tra
161. L ite ra lm e n te , d e u d a , c u lp a .
e llo s d e n o c h e ” ), p e ro e llo im p lic a rfa c a m b ia r ta n to
e l v e rb o ‫ ו י ח ל ק‬c o m o t o d o s lo s d e m a s d e s in g u la r a 162. Tanjuma 13. L o c u a l h a rfa q u e el p u e b lo d e
p lu ra l. P a r a r e s p e ta r e l sin g u la r y al m ism o tie m p o Isra e l se h ic ie r a culpable de tr a n sg re d ir la
se g u ir la s in ta x is en e sp a n o l, h e m o s p u e sto la p r o h ib itio n d e id o la tria . P a r a m a y o re s d e ta lle s d e 10
e x p re sio n ‫ו ע ב דיו‬, “y su s sie rv o s” al fin a l, o c u rrid o , v e r m a s a rrib a la n o ta 156.
c a m b ia n d o la p o r “j u n t o c o n su s sie rv o s ” .
* N o ta a l te x to de la T o ri: D a m e se k e s e l n o m b re
158. E l g r u p o p e r s e g u id o r s e d iv id io d u ra n te el dfa; h e b re o d e la c iu d a d d e D a m a sc o , e n lo q u e a h o r a se
cuando lle g o la n o c h e sig u ie ro n p e rsig u ie n d o lo s lla m a S iria , u n a d e la s m d s a n tig u a s d e l m u nd o.
 171 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 4 :1 7 - 1 8 — ‫י ד ־י ח‬:‫< ך‬

de vuelta a su pariente Lot junto con sus ‫וגם‬ ‫י ב‬$ ‫ה‬ '1^ 0 ^ ‫אחיו‬ ‫א ת ״ ל ו ט‬
bienes, y tambien a las mujeres y a la ‫ ע א‬.‫ ין ן י‬. ‫ ה ע ם‬- ‫א ת ־ ה נ ^ < ם ז ן א ת‬
gente. , ';•- ‫ ־ ״‬. * '‫״ י ז ז‬ ,v ! V " M. ‫״‬
17E l rey de Sedom salio a su encuentro, ‫־‬nt DTO 1311# ‫א ח ר־י‬ 1‫ ל ק ך א ת‬D“fD
despues de que hubo regresado de ‫ו א ת ־ ה מ ל ס ם‬ ‫א ת־ כ ד ר ל ע׳ מ ר‬
veneer a Quedorlaomer y a los reyes que ' vS® ‫א ל ־ ע מ ק ״‬ ' t w ” 1 ‫־‬w *
estaban con el, al valle de Shave, que es . '‫־‬ ‫ ״ י‬tj > ■■
■ a • ‫־‬:
el valle del Rey. 18 Y Malqui-Tzedek, rey ‫מ ל ך‬ ‫ו מ ל כי־ ע ד ק‬ ‫ <ח‬: ‫ה מ ל ך‬ ‫ מ ק‬#
ONKELOS

‫ י► ו נ פ ק מ ל פ א ד ס ד ו ם ל ק ד מ ו ת י ה ב ת ר ך ת ב מ ל מ כי רוי‬:‫י ת ל ו ט ב ר א ח ו ה י ו ק נ י נ י ה אויני ב ו א ף י ת נ ש י א ו י ת ע ט א‬
‫ י ח ו מ ל כ י צ ך ק מ ל כ א‬:‫י ת כ ך ך ל ע ו ^ ר ו י ת מ ל כ י א די ע מ י ה ל מ י ש ר מ פ ה א ה ו א א ת ר ב י ת ר י ס א ך מ ל פ א‬
RA SH I

<‫שהושוו‬ ‫עמק‬ :‫א ג ך ה‬ ‫ומדרש‬ .‫שם‬ ‫לצחק‬ ‫למישר‬ 1‫ן ו נ ך ג ו מ‬ .‫שמו‬ ‫פד‬ .‫שו ה‬ ‫יז > ע מ ק‬

‫אברם‬T ‫ן‬ -
‫את‬ ...
‫והמליפו‬
. . . .
‫האומות‬ ‫ן‬
‫פל‬ j
‫ש ם‬ ‫ך‬
‫ע מ ק‬
tv •'..
:‫מ כ ש ו ל‬
. .
‫ומכל‬ T ‫י‬
‫מאילנות‬T • ‫•־‬
‫פנוי‬ T
.‫מפנא‬
T S -

>‫ < י ״> ו מ ל פ‬:‫א ל ה י ם ו ל ק צ י ן‬ ‫לנשיא‬ ‫י^ ל י ה ם‬ ‫אחד‬ ‫ ב י ת ר י ס‬. ‫ ב י ת ר י ס א ך מ ל כ א‬.‫הפגלך‬

‫נח‬ ‫בן‬ ‫ש ם‬ ‫הוא‬ :‫א ג ך ה‬ ‫מדרש‬ .‫צוק‬ ‫למלך‬ ‫ש ל ש י ם ק נ י ם ש ה י ה כ< י ו ח ר‬ ‫שהוא‬:
T R A D U C C IO N D E R A S H l

1 7. ‫שו ה‬ ‫ע מ ק‬ /V A L L E q 8 S H A V E . 163 A s f e r a el n o m b re d e l v a lle . E s t e n o m b r e d e b e s e r e n t e n d i d o ta l

c o m o 10 t r a d u c e el T a rg u m : ‫מ פ נ א‬ ‫שי‬ ‫ ל מי‬, “ a u n a lla n u ra a b ie rta ” . R e c ib io e s t e n o m b r e p o r q u e e r a

u n a r e g i6 n d e s p e ja d a d e a rb o le s y d e c u a l q u i e r o b s t a c u l o . 164

‫ה מ ל ך‬ ‫ע מ ק‬ / EL v Q l l 8 q 8 l r 8 y . E l T a r g u m tr a d u c e e s ta fra se p o r ‫ך מ ל פ א‬ ‫לי ס א‬ ‫ בי ת‬, u n ris cuadrado

del rey, fra se a r a m e a q u e s ig n if ic a q u e s e tr a t a b a d e u n a r e a d e l t a m a n o d e u n ris c u a d ra d o , q u e so n

tre in ta k a n im , 165 d e s t i n a d a a l a d i v e r s i o n d e l r e y . 166 P e r o seg u n u n m id ra s h a g a d ic o , f u e lla m a d o

a sf p o r q u e era u n v a lle en el q u e to d a s la s n a c io n e s u n a n i m a m e n t e 167 c o ro n a ro n a A b ra m

p rin c ip e de D io s y 1 1 'd e r s o b r e e l l o s . 168

1 8. ‫צ ד ק‬ ‫ ו מ ל פי‬/Y M A L Q U I-T Z E D E K . Segun un m id ra s h a g a d ic o , M a lq u i-T z e d e k era S h e m , el h ijo de

N o a j . 169

163. L ite ra lm e n te , “v a lle p ia n o ” . n a rra q u e A b ra h a m fu e re c o n o c id o c o m o “ p n 'n e ip e

164. L a p ala b ra s ig n if ic a ig u a l, p ian o . d c D io s” p o r p a r te d e la g e n te d e l p ais.

165. U n ris es e q u iv a le n te a tre in ta kanim [en 169. Nedarim 3 2 b . D e los tr e s h ijo s d e N o a j, S h e m

sin g u la r, kane ], u n a a n tig u a u n id a d d e m e d id a . U n h a b fa sid o e sc o g id o p a ra d e s e m p e n a r el c a rg o d e
kane e s e q u iv a le n te a se is am 01 o c od o s. U n co do kohen [ sa c e rd o te , m in istro ] y e sto pru eb a que
te n fa a p ro x . 56 cm . P o r 10 ta n to , c a d a kane e ra igu a l M a lq u i-T z e d e k e r a el m ism o q u e S h e m , y a q u e aq u f
a 3 .3 6 m . Si se tra ta b a d e u n a re a d e un ris c u a d ra d o , se d e c la ra q u e e l e ra “ s a c e rd o te d el D io s A ltf sim o ” .
su s m e d id a s e ra n a p r o x im a d a m e n te 1008 m L a T o ra a lu d e al h e c h o d e q u e S h e m h a b fa sid o
166. S e tra ta b a , p ro b a b le m e n te , d e un e sta d io , u n a e sc o g id o p a ra desem p en ar el sa c e rd o c io al
a re n a d c ju e g o s o a lg o sim ila r. m e n c io n a r a S h e m a n te s q u e a Y e fe t - a p e sa r d e q u e
167. L ite ra lm e n te , “ se ig u a la ro n ” [‫| ה ו ש ו ו‬, e s d ec ir, Y e fe t e ra el p r im o g e n ito - e n el v. 10 :1 . S e g u n el
a c tu a ro n de com un a c u e rd o . S e gu n e s ta T a lm u d (Sanhedrm 6 9 b ) la T o r a 10 m e n c io n o
in te rp re ta c io n , d e e ste h e c h o se d e riv a n los d o s p rim e ro en r a z o n d e su m a y o r s a b id u r fa y e x c e le n c ia
n o m b re s d el v a lle : ‫ ו ו ה‬0 ‫ ע מ ק‬, “ v a lle d el c o m u n m o ral. S hem v iv i6 m u c h o s a n o s ( se is c ie n to s an o s;
a c u e rd o ” y ‫ ע כ( ק ה כ( ל ך‬, “ v a lle d el re y [A b ra h a m ] ” . v e r los v v. 1 1 :1 0 -1 1 ) y lle g o a v iv ir h a s ta la e p o c a
168. Bemidbar Rabd 1 5 :14 . E n el v . 2 3 :6 , la T o ra d c Y aa c ob , c o m o se d e c la ra e n Baba Batra 121b.
1 4 :1 9 — ‫י ט‬:‫י ד‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ד ל ד‬ / 172

de Shalem, saco pa n y vino; y el era ‫יין ו ה ו א כי ה ן‬1 ‫ל ח ם‬ ‫הוציא‬ ‫ש ל ם‬

mimstro del D ios Suprem o* 19Lo ‫ן< א מ ף ל א ל‬ ‫ןיברכהף‬ ‫יט‬ . ‫^ ן‬
bendijo, y dijo: Bendito es Abram para ‫־״‬ ‫־‬ '■
‫׳•־ ־־‬T:r 1 ,:4 •;‫־׳‬- :
ei Dios Supremo, Am o de los d eio s y de ‫ ן ק נ ה ש מ י ם‬1‫ב ר ו ך א ב ך ם ל א ל ^ ל י‬
— — 0N K EL6S

‫ י ט ו ב ך כ י ה ו א כ< ל ב ר י ך א ב ר ם ל א ל ע י^ א ה ד ק נ י נ י ה ש מ י א‬: ‫ך< ר ו( ץ ל ם א פ י ק ל ס ם ו ח מ ר ן ה ו א מ ש מ ש נ ן ך ם א ל ע ל א ה‬

- - : RASI11

‫ ק צ ח ג צ מ י ם‬m :‫מ נ ס כ י ם ו י ק ר י ב ו ש ם ב נ י ו‬ ‫ ן ה ך א ה‬. ‫ל ח ט ח יו• ב ד ע ו ש י ם ל י ג י ע י מ ל ח מ ה‬

‫ו א ר ץ (תהילים‬ ‫שמים‬ ‫עושה‬ ‫כמו‬ .‫וארץ‬ .‫ל ו ש א י ן ב ל ב ו ע ל י ו ע ל ש ה ר ג א ת בניו‬
‫ש לו‬ ‫להיות‬ ‫קנאן‬ ‫עשייתן‬ ‫ידי‬ ‫על‬ . ‫ טוו‬:‫ק טו‬ ‫ןעל‬ ‫האנחות‬ ‫לן • ע ל‬ ‫ךמז‬ :‫א ג ד ה‬ ‫ומדרש‬:
TRADUCC16N DE RASI11
‫ ל ח ם ויי ן‬/ pa n y v in o . Asf se acostum braba hacer con los hom bres fatigados que venfan de la
guerra para que repusieran sus fuerzas . 170 Y por medio de este gesto, Malqui‫ ־‬Tz<5dek dem ostr 6 a
Abram que en su coraz 6n no albergaba nada en sit contra por haber m atado a sus
descendientes . 171 P ero segun un m idrash agadico, al especificamente traerle pan y vino,
Malqui-Tzcdek le hizo una alusi 6n a las oblaciones de harina y a las libaciones de vino que en ese
lu g a r 172 ofreeerfan lo s descendientes de Abraham . 173
19. ‫ש מי ם ן או ץ‬ ‫ קי צ ה‬/ a m o d e l o s c ie l o s y de l a t ie r r a . Esta expresidn es equivalente
significado a la expresi 6n ‫ ה ש מ י ם ו א ר ץ‬4/1‫ ע‬, “H acedor de los cielos y de la tierra ” . 174 Quiere decir
que por el hecho m ism o de haberlos hecho [‫ ע ש י י ו ג ו‬,] Dios los adquiri 6 [‫ ] ל| צ אן‬para E l. 175

170. E l p a n y e l v in o n o te n ia n c o m o p ro p 6 sito A b r a h a m fu e u n g e sto sim b61ico q u e a lu d fa a las

re n d ir le h o n o re s d e h u e s p e d , p u e s en e s e c a so , d a d a o f re n d a s q u e lo s k o h a n im [‫ ] פיון צי ם‬d e s c e n d ie n te s d e
la a lta e s tim a en que M a lq u i-T z e d e k te n ia a A b ra h a m o f re e e rfa n e n e se m ism o lu g a r a D ios.
A b ra h a m , 10 n o rm a l h u b ie ra sid o q u e le tra je se
* N o ta al te x to d e la T ora: E n to d o s 10s p u e b lo s del
p la tillo s m a s s u c u le n to s (Sifte Jajamim).
m undo s ie m p re han h a b id o sa c e rd o te s que se
17 1 . L o s re y e s y la s tr o p a s q u e A b ra h a m h a b ia d e d ic a b a n al c u lto d e los d io se s p a g a n o s, q u e n o
a b a tid o e ra n to d o s d e s c e n d ie n te s d e S h e m . E n el e ra n sin o re p re s e n ta c io n e s d e la s d iv e rsa s fu e rz a s
c a so d e Q u e d o r la 6 m e r , e l e ra rey d e E la m , y e n el n a tu ra le s o e s p iritu a le s que re g u la n el m u n d o .
v . 1 0 :2 2 e x p lic ita m e n te s e d ic e q u e E la m e ra u n o d e M a lq u i-T z e d e k e ra sa c e rd o te e n e s te m ism o sen tid o ,
lo s h ijo s d e S h e m . S e a s u m e e n to n c e s q u e to d o s su s s610 q u e el r e n d ia c u lto al D io s su p re m o q u e
a lia d o s te n ia n o rfg e n e s c o m u n e s (Sifte Jajamim). g o b ie m a a to d o e l u n iv e rso , y e s p o r e s a ra zo n q u e
172. Bereshit Rabd 4 3 :5 . M a lq u i-T z c d e k e s d e sc rito la T o ra 10 d e sig n a com o “ m in is tro del D io s
c o m o “ r e y d e S h a le m ” . S eg iin u n a v ie ja tr a d itio n , S u p re m o ” [ ‫] א ל ן ג לי^ן‬. A l m e n c io n a r e ste n o m b re, la
S h a le m [‫ ] ש ל ם‬e s e l n o m b r e e l sitio q u e m a s ta r d e T o r a q u ie re in d ic a r q u e M a lq u i-T z c d e k re n d ia c u lto
se r ia lla m a d o Y e r u s h a la im [‫] ן ר ו ש ל ? ם‬, y d e h e c h o asi a la fu e rz a m a s p o d e ro s a y su p re m a d e to d a s las
e s c o m o e l T a rg u m l o e x p lic a . S eg iin e l m id ra sh d e m a s fu e rz a s q u e h a y e n el m u n d o . A p e sa r d e no
Bereshit Rabd (5 6 :1 0 ) , S h e m - h i j o d e N o a j - lla m o haber m e n c io n a d o al E te rn o por n o m b re [‫] ה ׳‬,
‫של ם‬ a e s e lu g a r; A b r a h a m , p o r su p a rte , le d io el M a lq u i-T z e d e k re c o n o c la la e x is te n c ia d e u n D io s
n o m b r e d e ‫[ מ * א ה‬v e r infra, v. 2 2 :1 4 ]. A si, p u e s , el su p re m o {Ramban).
n o m b re ‫ י ר ו ש ל י ם‬se r fa u n n o m b re c o m p u e sto d e e sta s 174. Tehilim 1 1 5:15.
d o s p a la b r a s. 175. L a r a iz ‫ ק נ ה‬d e la c u al se d e r iv a la p a la b r a ‫קי צ ה‬
17 3 . E s to se in fie re d e l h e c h o d e q u e la T o r a lite ra lm e n te sig n ific a a d q u irir. A si, p u e s, ‫קצה‬
e n fa tiz a a l fin a l d e l v e rsf c u lo q u e M a lq u i- T z c d e k e ra lite ra lm e n te s i g n i f i c a n t “ el q u e a d q u ie re ” . R a sh i
“ m in is tr o [‫ ] כי הן‬d e l D io s A ltfsim o ” . E n su c a lid a d d e re sp o n d e a q u i a la o b v ia d if ic u lta d d e q u e en se n tid o
m in is tro d e D io s, e l a c to d e d a r p a n y v in o a e stric to ta l n o m b re n o p u e d e s e r a p lic a d o en un
 1 7 3 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 4 :2 0 -2 2 — ‫ כ ־ כ ב‬:‫< ך‬

la tierra. 20 Y bendito es el Dios ‫א ע ר ־ מ ג ן‬ ‫ ל* ו ־ ן‬$< ‫ פ ו ב ת ך א ל‬: ‫ו א ר ץ‬

Supremo, que entrego a tus enemigos en , Lv ‫״‬ -i‫״‬ ‫״ ״‬ i L‫״ ״ ״‬ ‫״_! < ד ן י י ך ף‬
tus m anos.” Y le dio el diezmo de todo. * ‫ ־ ׳‬, ^‫׳‬ !r J /'•‘ ‫ ^ י‬AVT! ^ ^■T
21El rey de Sedom dijo a Abram:^ ‫ר‬ ‫□ א ל א ב‬ ID ‫ח מי שי כ א ו י א מ ר‬
‫ ״‬Dame las personas, y toma para ti los *‫ י א מ ך‬- ‫ כ ב ף‬: ‫ ח ־ ל ך‬1‫ת ? ־ ל י ה נ פ ש ו ה ר כ ש ל‬
bienes.” 22Pero Abram dijo al rey de _L‫׳‬ v "_•‫ ! ! ' «״‬U L ‫' ״‬
Sedom: “Elevo mi mano al Eterno, el $ <-T ■ 19 ^ ‫א כ ר ם‬
Dios Supremo, Amo de los cielos y de la ‫ש מי ם‬ ‫קנ ה‬ ^‫^ ל י‬ ‫א ל‬ ‫ ה‬1‫י ה‬
------------------------------------------------------------------------------ o n k 8 l 6 s

m p t? ‫ע ס ר א‬ ‫מן‬ ‫סד‬ ‫לי ה‬ ‫?י ל ד וי ה ב‬ ‫ד כג ס ר‬ ‫ע ל א ה‬ ‫א ל‬ ‫ כ ו ב ךי ד‬:‫י א ך ץ א‬

‫ כ ג ו א מ ר‬:‫ה ב ל י נ פ׳ ^ ו ע א ן ק נ ע א ( נ ״ א ס בו ד ב ר ל ך‬ ‫ ם ל א ב ר ם‬1‫מ ל פ א ד ל ז ד‬ ‫כא ו א מ ר‬
‫ו מי א‬0 ‫ע ל א ה ד ק ני ני ה‬ ‫א ל‬ ‫א ר י מ י ת י ד י ב צ ל ו נ ן ך ם י י ל! ך ם‬ ‫א ב ר ם ל מ ל כ א ד קז דו ם‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S I l f
.‫ל ב ד ם‬ ‫ה גו פי ם‬ ‫לי‬ ‫ה חז ר‬ ,‫ש ה צ ל ת‬ ‫ש לי‬ ‫ א מ ג נ ד י ש ר א ל‬: ‫ ן כ ן‬.‫ה ס ג י ר‬ ‫א שר‬ .‫מ גן‬ ‫א ש ר‬ 0«
.‫ש ב ו ג ג ה‬ ‫ל שו ן‬ .‫י די‬ ‫הו מ מי‬ )‫< ה ב‬ :‫ב ל ע ״ ז‬ ‫דוניי א ״ ש‬ ‫;א שר‬ .‫מ ג ל‬ ‫מ ע ש ר‬ :‫א ב ר ם‬ .‫א‬ ‫יי מן‬ :)‫ ח‬:‫י א‬ ‫( הו ש ע‬

‫בי נ ש ב ע תי‬ ‫ ו כ ן‬.‫ל א ל ע ל י ו ן‬ ‫א ת י די‬ ‫אני‬ ‫מ רי ם‬ ‫ה ש בי‬ ‫מן‬ .‫ה צ פ ש‬ ‫לי‬ ‫הן‬ )‫< ג א‬ :‫ש ה י ה כי הן‬ ‫ל פי‬ ,‫ל ן‬

T R A D U C C IO N DE R A SH I

2 0 .‫אי ^ ר מ גן‬ /Q U E E N T R E G 6 . El v e rb o ‫מ גן‬ s ig n ific a entrego. Y asim ism o en la fra se : “ ;,Como he de

entregarte [‫] א מ ג צ ן‬, oh Israel?” 176

‫לו‬ ‫ וי תן‬/ y l e d io . Abram le d i o . 177

‫מ פ ל‬ ‫מ<* ש ר‬ / e l d ie z m o d e to d o . Abram le dio el diezm o d e to d o 10 q u e p o se fa p o rq u e

Malqui-Tzedek e ra k o h £ n . 178

21. v a m ‫לי‬ ‫מן‬ / DAME l a s PERSON A S. Queria decir: D e los prisioneros mios que salvaste,
devu£lveme solo las p erso n a s. 179 E l verbo ‫ דנן‬significa 10 mismo que d o n n e z en francos a n tig u o .180

22. >V ‫ה ר מוני‬ / e le v o M I m an o . Esta expresion denota un jura m ento , com o diciendo: Yo elevo
ahora mi m ano al Dios Suprem o para jurar. E igual significado tiene la frase: “P or M i he jurad o

se n tid o lite ra l a D io s, y a q u e E l e s el C re a d o r y, p o r [sa c e r d o te s ] y a lo s le v iim [Ie v ita s] h a y q u e d a rle s

10 ta n to , no “ a d q u irio ” el m u n d o d c n a d ie m a s. P o r el d ie z m o d e lo s b ie n e s p ro p io s, se g u n se d e c la r a e n
e llo e x p lic a q u e el a c to d e c re a c io n d iv in o im p lic a el c a p . 18 d e l lib ro d e Bemidbar. A b ra h a m se
q u e la c r e a c io n es S u y a c o m o si E l la h u b ie ra c o m p o rto h a c ia M a lq u i- T z e d e k sig u ie n d o las le y e s
“a d q u irid o ” (Najalat Yaacob). d e l d ie z m o q u e m a s ta rd e se rfa n e n tr e g a d a s a Isra el

176. Hoshea 1 1 : 8 . ‫ מ ג ן‬e s u n v e rb o e n el m o d o pi'el e n el S ina f. A b ra h a m n o le d io el d ie z m o d e 10 q u e

in ten siv o d e riv a d o d e la ra fz ‫ מ ג ן‬. A u n q u e e sta rafz h a b fa c a p tu ra d o e n la b a ta lla , y a q u e u n ic a m e n te se

ta m b ie n tie n e la a c e p c io n d e p ro te g e r o d e fe n d e r, p u e d e d a r e l d ie z m o d e 10 q u e s e p o s e a , y A b ra h a m
aquf no p u e d e s ig n ific a r e so p o rq u e el o b je to d ire c to no q u is o re c ib ir n a d a d e l b o tfn , se g u n s e in d ic a e n
al cual se re fie re e s ‫ צ ר י ך‬, “ tu s e n e m ig o s” . e l v. 2 2 (Gur Arye).

177. R a sh f e n fa tiz a e sto p o rq u e d e l o rd e n sin ta c tic o 179. L a fra se ‫ ת ן ל י ה נ פ ש‬lite r a lm e n te d ic e “ d a m e la

d e la fra se e n h e b re o n o re s u lta c la ro q u ie n d io a p e rso n a [0 a lm a ] ” , e n sin g u la r. L a p a la b r a ‫ נ פ ש‬e s u n
q u ie n. Se p o d ria haber e n te n d id o que su sta n tiv o g e n e ric o q u e s e r e f ie r e a to d o u n conjunto
M a lq u i-T z e d e k d io a A b ra h a m . d e in d iv id u o s.

178. L a T o ra e stip u la que a los k o h a n im 180. E n e s p a n o l, d a m e (e n sin g u la r).

1 4 :2 3 -2 4 — ‫ כ ג ־ כ ד‬:‫י ד‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 174

tierra: 23que ni desde un hilo hasta una ‫ ל‬$‫ ־ ן ז ־ מ‬1‫ש ר‬ *‫ ־^ ־‬l ‫ ו ט‬1‫ ־‬1‫א ם ־ מ‬ ‫מ‬ :‫ו א ר ץ‬
correa de calzado tomare de todo 10 que ‫ ח‬1‫ו א ם ״ א ל‬
es tuyo. Para que no digas: Yo enriqueci J! AT v . T' v! ‘
a Abram. « !Lejos [tal cosa] de mi! *!W ™ ! ‫ת א מ י‬
Excepto lo que comieron los jovenes y la OH^ r i ‫א כ לו‬ ‫א^ ר‬ ‫ר ק‬ ‫ב ל^ ל י‬ ‫כד‬
o n k 8 l 6 s

‫מ א ם מ ח ו ט א ן ע ד ע ף נן ת מ ס נ א ן א ם א ס ב מ פ ל די ל ד ו ל א‬ :‫ו א ר ע א‬
‫מ ך א כ ל ו עו ל כ <י א‬ )‫ ג ״ א ? ר‬1 ‫ כ ר ל ח ו ד‬: ‫א ב ר ם‬ ‫א נ א אגג רנ ך ל ת י ת‬ ‫תי מ ר‬

RA SH I

:(‫ל א א? ן ח‬ ,‫ג נ זי ך‬ ‫מבי ת‬ ‫שכר‬ ‫ל ת ת לי‬ ‫תי א מ ר‬ ‫ ן כ ן נ ת ת י כ ס ף ה ש ד ה‬. ‫נ( ץ ב ע א נ י‬ ,‫ ס ז ו‬:‫כ ב‬ ‫ל ק מן‬

‫ ש ב ר ו ך ה ו א ה ב ט י ח נ י‬1‫ ש ה? ן ד‬.‫׳‬1‫ו ל א ת א מ ר ןג‬ ‫ נ ו ת ן א נ י ל ך כ ס ף ה ש ד ה‬,)‫ק ח מ מ נ י ( ל ק מ ן כ מ ג‬

‫ ב‬:‫( ל ע י ל י ב‬ ‫ל ע ש תי ש ה א מ ר ו א ב ר כ ך תי׳‬ ‫ א ע כ ב‬.‫ < מ> א ה מ ח ו ט ו ע י ש י ו ך נ ע ל‬:‫) ק ח ה ו מ מ ג י‬:
‫ו עו ד‬ •‫א ת י‬ ‫הלכי‬ ‫א שר‬ ‫<ג ב ךי‬ .‫ופד) ה מ צ ר י ם‬ ‫ ן א ם‬.‫ ו א ם א? ן ח מ פי ל א ש ר ל ך‬: ‫ל ע צ מ י מ ן ה ש ב י‬
‫י‬ — T R A D U C C 1 6N D E R A S I lf :

[10 181, ‫ ״ ןני ש ג ן ג תי‬cual realmente significa: “Y o ju ro a h o r a " Y de igual m od 6, la fra se : “H e dado
[‫ ]נ קנו«י‬el dinero del cam po; t 6maI0 de mi”, 182 d e h e c h o significa: “Y o te entrego ahora el dinero
del cam po; t 6m alo de mf .” 183

23. ‫ א ם מ ח ו ט ו ע י ש רו ך נ ע ל‬/ q u e n i d e s d e u n h il o h a st a u n a c o r r e a d e c a l z a d o . Retendrd para

mf del botin . 184
‫ ו א ם אק ח מכל א שר לך‬/ t o m a r e d e t o d o l o q u e e s t u y o . Y aunque me quieras recom pensar de
tus tesoros personates en v e z d e l b o ti'n , tam poco 10 tom ar £ .185

‫ ו ל א תי א מ ר ו גו׳‬/ PARA q u e n o d ig a s , e t c . Pues el Santo -b en d ito e s - me ha prom etido

enriquecerm e, com o se declara: “Y te bendecira...” 186

24. ‫ ה נ ע ר י ם‬/ l o s j 6 v e n e s . Es decir, mis siervos que fueron conm igo a la guerra. Y ademiis de ellos,

1 8 1. Infra, v . 2 2 :1 6 . d e c a lz a d o . E s te e n u n c ia d o d e A b r a h a m c o n s titu y e
u n a re sp u e s ta d ir e c ta a la p r o p o s itio n d el re y d e
1 82 . Infra , v . 2 3 :1 3 .
S e d o m d e q u e s e q u e d a s e c o n el boti'n [v e r ta m b ie n
1 83 . T a n to e l v e rb o ‫ ה ך טי תי‬c o m o lo s d e m a s v e rb o s la n o ta sig u ie n te ] (Gur Arye).
que R a sh ! c ita aqui g ra m a tic a lm e n te e sta n en
185. D o s v e c e s se e n u n c ia a q u i la p a la b ra ‫ א ם‬, c a d a
p re te rito , p e r o tie n e n la fu e r z a d el p re se n te . E n el
v e z in tr o d u c ie n d o u n a c la u s u la in d e p e n d ie n te . L a
c a s o d e l ju r a m e n to d e A b r a h a m , n o e ra e n si m ism o
p rim e ra se re fie re a n o to m a r d e l boti'n y la se g u n d a
e l a c to d e a lz a r la m a n o 10 q u e in d ic a q u e se tr a ta b a
a n o to m a r d e los b ie n e s p e rs o n a le s d el rey de
d e u n ju r a m e n to , s in o e l h e c h o d e q u e A b ra h a m
S e d o m . S e g u n e sto , h a y q u e le e r la p rim e ra c la s u la
h a b lo del g e sto u tiliz a n d o una e x p re sio n en
c o m o si el v e rb o “ [no ] to m a re ” e stu v ie ra im p lic ito
p re te rito , a p e s a r d e q u e e r a e n e s e m o m e n to q u e (Lifshuto shel Rashi).
a lz a b a la m a n o . E l u tiliz a r el p re te rito d a e n fa sis a
186. Supra, v. 12:2. En ese v e rsi'c ulo, R a sh f
la e x p re s io n , c o m o si s e tr a ta s e d e a lg o y a h e c h o ,
c o m e n to q u e la b e n d ic io n q u e D io s le p ro m e tio
in c q u iv o c o .
d a rle im p lic a b a e n riq u e c e rlo . A b ra h a m se n e g o a
18 4 . R a s h i a g re g a e s to p o rq u e la fra se , q u e e s re c ib ir c u a lq u ie r c o sa d e l rey d e S e d o m c o n el
in d e p e n d ie n te d e la s ig u ie n te , c a re c e d e v e rb o y n o p ro p o sito d e e n fa tiz a r q u e su riq u e z a p ro c e d ia d e la
e s p e c if ic a que h a ra A b ra h a m con lo s o b je to s g e n e ro sid a d d iv in a y n o d e se re s h u m a n o s (Gur
c o m p re n d id o s a lo s c u a le s a lu d e n el h ilo y la c o rr e a Arye).
 175 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 5 :1 — ‫ א‬:‫טו‬

parte de los varones que fueron '*1JV ‫א ת י‬

‫י‬
‫ה ל ם‬
‫ד‬ ‫' א‬
‫א ש ר‬
'* " - : it
‫ה אנ די ם‬
j v ‫ •! ־‬t ‫־־‬: rr
‫ ל ל‬/‫וו‬
I v ■« :

conmigo. [Y] Aner, Eshkol y Mamre, . .

ellos tomardn su parte.” ^ ^ l? > ‫א ^ ^ ל‬

Capi t ui o 15 ‫פ ר ק‬ ‫טי‬
1Despues de estos sucesos la palabra ‫הי לי‬ ‫לו א ל ר‬ □ ‫ה ד ב רי‬ I ‫א ח ר‬ ‫א‬
del Eterno vino a Abram en una vision, ‫ז< ה‬wv‫ ח־‬: ‫מ‬r ‫ב‬r □ ,‫א ל ״ א ב ר‬ ‫דבר״י הזיה‬
o n k 8 l 6 s ----------

‫א נון י ק ב לון וז ל ק הוו‬ ‫ ר א‬. ‫א ( ץ פ' ל ו נ ( מ‬ ‫א ז ל ו ע פ <י ^ נ ר‬ ‫די‬ ‫ן ח ל ק ג ב רי א‬

‫בנ בו א ה‬ ‫א ב ד ם‬ ‫ע ם‬ ‫י דיי‬ ‫פי ת ג מ א‬ ‫הו ה‬ ‫ה א ליו‬ ‫פ ת ג מי א‬ ‫ב ת ר‬ ‫א‬

---------------------------------------------- R A S II I

^‫ ו י ש מ ה ל ח ו ק‬. ‫ה ה ו א ו מ ץ ל ה‬ ‫ו י ה י ?( ה י ו ם‬ ‫ א ף ע ל פ י ש י ג ב ד י‬/‫נ ר א ש ב ו ל ו מ מ ל א ו ג ו‬
‫ ו ל א נ א מ ר ו ה ל א ה ׳ ל פ י‬.) ‫ כ ה‬:‫ל‬ ‫ם‬ ‫ ש‬1 ‫ו ל מ ש פ ט‬ ‫ ש נ א מ ר ה ו א ו ע ב ד י ו ו י ב ם ( ל עי ל‬, ‫נ כ נ ס ו ל מ ל ח מ ה‬

‫ (א) א ח ו ח ך ג ו י ט‬: ‫א ב ר ה ם‬
‫ש ב ב ר נ ת ן ה חו־ ק ב י מ י‬
‫ א ח ל י‬,‫ ב ל מ ק ו ם ש נ א מ ר א ח ר ס מוזי‬.‫ח א ל ח‬
‫ א ח ר ש נ^ ש ה‬: ‫ א ח ר ה ך ב ל י ם ה א ל ה‬. ‫מ ו פ ל ג‬
‫ ש ה ר ג א ת ה מ ל כ י ם ו הי ה ד ו א ג‬m ‫לו נ ס‬
‫י‬
, ‫׳ מ ג נ ר ו ח ב ר י ו { ש ב ו ע ל ה ב ל י ם ל ש מ ו ר‬/)‫טו‬:‫יד‬
‫ ו מ מ נו ל מ ד דו ד‬.‫א פ ל ו ה בי ה ם י ק חו ח ל ק ם‬
‫ש א מ ר ב ח ל ק היול ד ב מ ל ח מ ה ו ב ח ל ק היו ש ב ע ל‬
‫ ו ל כ ך נ א מ ר‬. ) ‫ כ ד‬: ‫ה ב ל י ם י ן ו ך יו י ח א ק ו ( ש מ ו א ל א ל‬
TR A D U C C 16N DE R A S III

“A ner, Eshkol y M am re, etc.” Y a pesar de que solamente m is siervos entraron en la guerra
-co m o estd escrito con respecto a Abram: “El... junto con sus sierv os, y los abatid...” '87- m ientras
que Aner y sus com pafieros se quedaron cuidando los pertrechos y no participaron directamente
en la batalla, aun asf ellos tambien tom aran su parte del botin . 188 Y de 61 aprendid D avid a repartir
el botfn de guerra, com o se declara: “La parte del que entre en batalla serd igual a la del que se
haya quedado con los pertrechos; juntam ente se repartirdn [el botfn].” 189 Y por esta razon en
ese versiculo se declara que “y asi fue que desde ese dfa y desde a n tes 61 [David] 10 instituyo com o
estatuto y ley ” 190 este modo de repartir el botfn. Pero el versfculo no dice: “D esde ese dfa en
adelante”, pues ya habfa sido instituida esta ley del reparto en tiem pos de A braham . 191

15

1. ‫ח אלח‬ ‫ה ך גו < ם‬ ‫ א חו‬/ D ESPU ES q 8 8 s t o s SU CESO S. En todo lu g a r de la Escritura d o n d e se e

la palabra ‫ א ח ו‬, significa que el suceso narrado es cronol6gicamente inm ediato al hecho precedente.
Pero cuando la Escritura dice ‫ א ח ר י‬, tal expresion se refiere a un suceso alejado en el tiem po . 192 Por
10 tanto, en este versfculo la frase “despu 6s d e [‫ ] א ח ו‬estos sucesos” indica que lu e g o d e q u e se habfa
hecho un m ila g ro p o r el y habia m atado a lo s re y e s anteriores, Abraham se preocupo

187. Supra, v. 14:15. to m ara n su p a r te ” . S e g u n e sto , la fra s e “ q u e fu e ro n

188. R a sh f se n a la a q u i q u e el v e rsfc u lo h a b ia d e
tre s g ru p o s d e p e rso n a s: “ lo s jo v e n e s ” , q u e e ra n los
sie rv o s d e A b ra h a m que 10 a c o m p a n a ro n ;
v a ro n e s q u e fu e ro n c o n m ig o ” , q u e so n lo s “ p u p ilo s”
m e n c io n a d o s e n el v . 14; y A n e r, E sh k o l y M a m re .
c o n m ig o ” se r e f ie r e ta n to a “ lo s jo v e n e s ” c o m o a
“ los v a ro n e s” (Sifte Jajamim).
189. Shemuel I, 3 0 :2 4 .
“ los
190. Shemuel I, 3 0 :2 5 . E l v e rsfc u lo lite ra lm e n te
d ic e “ d e sd e e s e d ia y hacia arriba [‫ ”] ו מ ע ל ה‬. “H a c ia

E sto s tre s no son lo s m is m o s q u e “ lo s v a ro n e s q u e a rr ib a ” im p lic a un h e c h o o c u rrid o a n te s (Mizraji).

fu e ro n c o n m ig o ” , p u e s d e se r asf h u b ie ra sid o 191. Bereshit Raba 4 3 :9 .

in n e c e s a rio e n fa tiz a r al fin a l d el v e rsic u lo q u e “ e llo s 192. Bereshit Rabd 4 4 :5 .
1 5 :2 — ‫ ב‬: 1‫ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 176

diciendo: “No temas, Abram, Yo soy Tu‫א נ כ י‬ *I T

‫א ב ר ס‬
T J ‫־־‬
‫א ל ״ ת י ר א‬
J T * -
‫ל א מ ר‬ A ‫״‬

escudo; tu recompensa es muy grande . ”: ‫מ א ד‬ ‫ה ר ב ה‬ * ‫ש פ רן‬ ‫ל ך‬ ‫מ גן‬

2Abram dijo: “Mi Senor, el Eterno, ique Vl i rP ‫א לני‬ ‫א ב ר ם‬ ‫ויי א מר‬ ‫ב‬
me darns, siendo que ando sin hijos‫ע ר י ר י‬ ‫הו ל ך‬ ‫ן א נ כי‬ ‫מ ה ״ ת תן ״ לי‬
------------------------------------------------------------------ 0NKEL6S
‫ יי א ל ה י ם מ ה ו נו זן ל י ו א נ א א ז י ל ב ל א ן ל ד‬.‫ ב ו א מ ר א ב ר ם‬:‫ל מ י מ ר ל א ת ך ח ל א ב ך ם מ י מ ך י ת ק ו ף ל ך א ג ך ך ס ג י לו ז ך א‬

--------------------------------------- : R A S H I ---------------- ™ ------------ ‫י‬-------------

,‫ע רי רי‬ • )‫י ב‬:‫ב‬ ‫א ע ר ו עו נ ה( מ ל א כ י‬ ‫ ו ח ב ר‬,‫ל ש ו ן י ו ר ש‬ ‫ ל כ ך‬.‫ש כ ר ע ל כ ל צ ך ק ו ת י‬ ‫ק ב ל תי‬ ‫ש מ א‬ :‫ו או מ ר‬

‫ת בו א תי ת ש ר ש‬ ‫ת א מ ר ו ב כל‬ ‫ כ א ש ר‬,‫ב ל א י ו ר ש‬ .‫ל ך‬ ‫מ גן‬ ‫א ני צי‬ :‫א ג ר ם‬ ‫א ל ו*י ר א‬ ‫ה מ קו ם‬ ‫א מ ר לו‬
‫ כ ך ל ש ו ן ע ר י ר י ח ס ר‬.‫ש ר ש י ה‬ ‫ונ ע ק ר‬ ,> ‫י ב‬:‫ל א‬ ‫( איו ב‬ ‫או ת ן נ פ שו ת‬ ‫כל‬ ‫על‬ ‫ש ל א ונ ענ ש‬ ,‫ה ע ו נ ש‬ ‫מן‬
‫ ך ל י נ ר א ה ע ר ו ע ו נ ה‬.‫ ו ב ל ע ״ ז ר י ש א נ פ נ ט ״ ש‬. ‫ב נ י ם‬ ‫ ש כ ר ך‬,‫ש כ ר ך‬ ‫ש א ת ה דו א ג ע ל ק בו ל‬ ‫ ו מ ה‬.‫ש ה ת ת‬
‫ל שו ן‬ ‫ו ע רי רי‬ ‫ ט׳‬: ‫ה‬ ‫ה ש רי ם‬ ‫( שי ר‬ ‫ער‬ ‫מ גז ר ת ו ל בי‬ ‫ מ נ ח ם ב ן ס ר ו ק פ ר ש ו‬.‫י ג י י ו י‬ ‫הו ל ד‬ >‫ <ג‬:‫ר ז ר ב ה מ א י ד‬
T R A D U C C IO N D E R A SH I

y dijo: T al vez ya he recibido mi recom pensa por mi rectitud. P o r esta raztin el O m nipresente
le dijo aquf: “N o tem as, A bram .” 193

‫ל ך‬ ‫מ גן‬ ‫א ני פי‬ /Y O SO Y T U e s c u d o . Q u e te p ro te g e de c u a lq u ie r castigo. Pues no seras castigado por

las personas que m ataste. Y en cuanto a que temes no recibir tu recom pensa, ta m p o c o te

p re o c u p e s p o rq u e “tu recom pensa es m uy grand e.” 194

2. ‫ ח י ל ך « ג ר« רי‬/ ANDO SIN h i j o s . M enajem ben Saruk 19s explica el termino ‫ י ג רי רי‬en el sentido d
heredero, relaciondndolo con el vocablo: “H eredero [‫] ע ר‬ y nieto.” 196 Siendo asf, el vocablo >‫י ג ר י ך‬

significaria sin h e r e d e r o .197 Este ejemplo de una rafz con dos signiflcados opuestos es analogo a 10
que el versfculo dice: “ Y extirparfa [ ‫[ !* ש ר ש‬ toda mi cosecha” 198 en donde ‫ת ש ר ש‬ significa extirpar
r a fces.199 A quf tam b ien , la palabra significaria “sin hijos”. Significa 10 mismo que la palabra
d e s a n fa n ts en francos antig u o.200 Hasta aqui su opinion. Pero a mf m e parece q ue la palabra ‫ע ר‬ en

la frase n p ) 201,!!‫ י‬citada por 61 procede de la misma rafz que el vocablo: “Y mi corazon estd
despierto (202, ‫ר‬ ‫״ ] ע‬ mientras que en este versfculo la palabra ♦‫!* ר י ר‬ tiene el significado de

1 93. Bereshit Rabd 4 4 :4 . e n e l sig lo X I d e la e ra c o m u n e n E sp a fla , c u y a o b ra

e s fre c u e n te m e n te c ita d a p o r R a sh i.
194. Bereshit Raba 4 4 :4 . D io s le d ijo tr e s c o sa s: 1)
“ N o te m a s , A b r a m ” ; 2 ) “ Y o so y tu e s c u d o ” ; 3 ) “ tu 196. Malaji 2 :1 2 .
r e c o m p e n s a e s m u y g r a n d e .” L a p ro m e sa d e “ Y o so y 197. S e g u n la o p in io n d e M e n a je m b e n S a ru k , la
tu e s c u d o ” s e re f ie r e e s p e c if ic a m e n te a p ro te g e rlo d e m is m a ra iz de la c u a l p ro c e d e la p a la b r a ‫ער‬,
c a stig o por haber m a ta d o a su s e n e m ig o s . La “ h e re d e ro ” , ta m b ie n d a o rig e n a o tr a e x p r e s io n c on
p r im e r a fra se , “ n o te m a s ” se re fie re a l te m o r q u e se n tid o o p u e s to , ‫ ע ר י ר י‬, “ sin h ijo s ” . E s te fe n o m e n o
A b ra h a m te n fa d e n o r e c ib ir la re c o m p e n sa q u e le lin g iifstic o e s re la tiv a m e n te fre c u e n te e n h e b r e o , y
c o rre s p o n d ia , y e s p o r e s o q u e al fin al d el v e rs ic u lo R a sh i d a ra e je m p lo s d e ello .
D io s le d ijo q u e “ tu re c o m p e n s a e s m u y g ra n d e ” .
198. lyob 3 1 :1 2 .
E s to im p lic a q u e e l te m o r q u e A b r a h a m s e n tia n o s e
199. L a m is m a r a iz [‫ ] ש ר ש‬ta m b ie n p u e d e sig n if ic a r
d e b ia a l h e c h o d e h a b e r m a ta d o a e s a g e n te . L a
10 o p u esto : e c h a r ra ic e s.
ra z o n d e e llo e s q u e A b ra h a m e ra p e rfe c ta m e n te
c o n s c ie n te d e q u e e s a g e n te re a lm e n te m e re c fa la 2 0 0 . E n e sp a n o l, sin h ijo s.

m u e r te (Baer Heteb). 2 0 1 . M alaji 2 :1 2 .

195. C o m e n ta r is ta y g r a m a tic o d e la T o r a q u e v iv io 2 0 2 . Shir haShirim 5 :2.

 177 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 15:3 — ‫ ג‬: ‫ט ו‬

y el mayordomo de mi casa es Eliezer :‫א ל י ע ז ר‬ ‫ר מ^ ק‬ ‫הו א‬ ‫בלגי‬ ‫ו ב ך מ ש ק‬

[el de] Damesek?” 3 Y Abram dijo: .
“Mira, Tu no me has dado ‫נ ת ת ה‬ ‫ל א‬ ‫י‬/ □ *‫א ב ר‬ ‫!י א מ ר‬ ‫ג‬
O NKELOS

‫ ג ו א מ ר א ב ר ם ה א לי ל א י ה ב ת‬:‫ ר‬$ ‫ו ב ר פ ן נ ס א ה די ו ו ב ב י ת י ה ו א ו ־ מ ש ק א ה א לי‬

---------------------------------------------------------- H A S I II

:‫ש ל י‬ ‫על‬ ‫ ר! ן ה ב נ י כ< מ ו נ ה‬,‫ה י ה ל י ב ו‬ ‫ו אלו‬ ‫ ן כ ן ^ ר ו ת‬.)» ‫ק ל‬ ‫( ת ה לי ם‬ ‫ע רו‬ ‫ע רו‬ ‫ ן כן‬.‫ח ך בן‬
‫ ו ל פי מ ד ר ש‬.‫ל פ י ה ת ך ג ו ם מ ד מ ש ק הי ה‬ .‫ד מ ש ק‬ ‫ה ת ע ר ע ר (י ר מי ה‬ ‫ערער‬ ‫ ן כ ן‬.1‫יג‬:‫י ס ו ד ( ח ב ק ו ק ג‬
‫ובגמרא‬ .‫ד מ ש ק‬ ‫עד‬ ‫ה הלכי ם‬ ‫שךדף‬ ‫אגן ה‬ ‫ ו ב ן מ ש ק‬:‫י דו‬:‫א מ ה ע ך ה ( צ פני ה ב‬ ‫ ן כ ן פ י‬.‫נ חו‬:‫נ א‬
‫מ תור ת‬ ‫ומ שקה‬ ‫דול ה‬ :‫ך ר<׳\ו נ ו ט ר י ק ו ן‬ ‫שלנו‬ ‫ ב מ ו‬.‫ע ל פיו‬ ‫מון‬ ‫ש כ ל בי תי‬ , ‫ כ ת ר ג ו מ ו‬.‫בי מ י‬
‫ ו מ ה ת ו ע ל ת‬.‫ «> הן לי ל א נ ת ת ה ז ר ע‬: ‫ר ב ו ל א ח ר י ם‬ .‫ש לי‬ ‫אפו טרופ א‬ .)‫ מ‬:‫מ א‬ ‫( ל ק מן‬ ‫י שק‬ ‫פיך‬ ‫ןעל‬
— ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A S II I

:destru ction . 203 Y asimismo en la frase: “ ;Arrasenla [V)J>] arra senla !” 204 Y tam bien en la frase
D estruyendo “ ]‫ |< צו*ווג‬los fundam entos .” 205 Y de igual m odo en la frase: “Sera destruida ]‫| ע ך ע ר‬
com pletam ente .” 206 Y tambien en la frase: “Pues la obra de cedro sera destruida ]‫ ר ה‬#[. ” 207

‫ ו בן מ ש ק בי תי‬/ y 8 l m Q y o r q o m o q 8 m i YQ s Q . Esta frase debe ser entendida com o la traduce el

Targum , en referencia a la persona por m edio de Ia cual se alim enta toda mi casa. La palabra ‫מ ש ק‬
es sim ilar en significado al verbo: “Y por tu m andato sera sustentado |‫ ” | י ש ק‬El termino 208 ‫ב ן מ ש ק‬
,significa, pues, el adm inistrador de mis bienes . 209 Aqui Abram quiso decir: Pero si tuviera un hijo
el serfa el que estarfa a cargo de mis bienes . 210
‫ י מ ש ק‬/ IE L D EI q Q m 8 s 8 k . Segun el Targum , esta palabra significa que Eliezer era de D am esek
Damasco]. Pero segun un midrash agadico, Eliezer era llamado “el de Dam esek” porque habfa [
perseguido a los reyes hasta Dam esek . 211 Y en nuestra g u e m a ra [el Talmud] los Sabios
interpretan la palabra ‫ ד מ ש ק‬como un acr 6nimo [notarikdn]212 que aludia al hecho de que Eliezer
extrafa y daba de beber de la Tora de su m aestro Abraham a los dem as . 213
3 . ‫הן לי ל א נ ת מ ה ז ר ע‬ / M IR A , t u n o m 8 h Q s q Q q o q 8 s Y8 n q 8 n Y iQ . ;,Y q u e p r o v e c h o hay entonces

2 0 3 . S e g u n R a s h i , ‫ י ג ד י ר י‬d e n u e stro v e rsic u lo n o e sta 2 1 1 . V e r supra, v. 1 4 :15 .

r e la c io n a d a e tim o lo g ic a m e n te con ‫ע ר‬. E llo 2 1 2 . E l m e to d o d e notarikon c o n siste e n in te rp re ta r
e x p lic a ria por que tie n e n sig n if ic a d o s o p u e s to s u n a p a la b ra c o m o c o m p u e s ta d e la c o n tr a c tio n d e
(Sefer haZikaron). v a ria s p a la b ra s, e s d e c ir , c o m o si f u e ra u n a c ro n im o
2 0 4 . Tehilim 137:7. d e o tra s p a la b ra s. E n h e b re o e s m u y f r e c u e n te la

2 0 5 . Habakuk 3 :1 3 . f o r m a tio n d e p a la b ra s d e e s te m o d o .

2 0 6 . Yirmeyahu 5 1 :5 8 . 2 1 3 . Yoma 28b. Segun e s ta in te rp re ta c io n , el

n o m b re ‫ך כ< ש ק‬ es un a c ro n im o de la s p a la b ra s
207■ Tzefanid 2 :1 4 .
“ e x tra fa ” [‫ ל ה‬1‫ ] ד‬y “ d a b a d e b e b e r ” [ ‫] מ ש ק ה‬. R a sh i
2 0 8 . Infra, v . 4 1 :4 0 .
c ita a q u i e s ta in te r p r e ta tio n p a r a e x p lic a r la q u e ja d e
2 0 9 . E s d e c ir, el p ro v e e d o r d e la c a sa . E l te rm in o A b ra h a m . D io s le habi'a d ic h o q u e su r e c o m p e n s a
s e d e riv a d e la r a iz p\S, p ro v e e r, la m is m a q u e e ra m u y g ra n d e . A e sto c o n te s to A b ra h a m q u e si e lla
la d e l v e rb o ‫? ש ק‬. e r a d e l'ndole m a te ria l, el r e a lm e n te n o la g o z a b a , ya
2 1 0 . E s to e x p lic a p o r q u e A b r a h a m a g re g o q u e la q u e el q u e a d m in is tr a b a s u s b ie n e s e r a E lie z e r; y si
p e rso n a q u e p ro v e ia s u c a sa e r a su m a y o rd o m o e r a d e in d o le e s p ir itu a l, E li6 z e r ta m b ie n p a rtic ip a b a
E lie z e r d e sp u e s d e h a b e rse q u e ja d o d e n o te n e r h ijo s e n e llo , y a q u e el tr a n s m itia la s e n s e n a n z a s d e T o r a
(Gur Arye). d e su m a e str o (Gur Arye).
1 5 :4 -6 — ‫ט ר ד ־ ו‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ך‬/ 178

descendencia; y he aqui que uno que ‫ ד ו ה נ ה‬: ‫ י‬j ‫ ר ש א ת‬1‫ ך ב י ת י י‬I ‫ב‬ ‫זר ע והנה‬
“ • : r ■■ ». • ‫״‬ ‫ ־‬.‫־‬ t s t

credo en mi casa me heredara. ”

4Y de subito la palabra del Eterno ‫ל א ייר שך זה‬
AV u : ‫די‬ * J
‫' ר‬6 ‫ד ב ר ־ י ה ו ה א ל י ו ' ל א‬
‫־־‬ T •• <T : - ;

vino a el, diciendo: “No te heredara este, :‫א ש ר י ע א מ מ ע י ך ה ו א י י ך ע ך‬ ‫כי־ א ס‬

sino uno que saldra de tus entranas; el
‫ ט ־נ א‬3‫ה‬ ‫ה ח ו צ ה ו* ' א מ ר‬ ‫א תו‬ ‫ה ויוצ א‬
te heredara. ” SY lo saco afuera, y dijo: JT V ‫־‬ V ‫־‬ T * ‫״‬ -

“Observa ahora los cielos y cuenta las ‫א ם ־ תו כ ל‬

V‫״ ־‬ *
‫הכוכ בי ם‬ T J -
‫ו ס פ ר‬ :
‫ה ש כ י מ ה‬
T : - T -

estrellas, si puedes contarlas. ” Y le

‫יהיה‬ ‫כי ה‬ ‫לו‬ ‫ויי א מר‬ ‫א ת ם‬ ‫לספיר‬
dijo: “Asi serd tu descendencia. ” 6 Y V.V: 1‫־‬ AT J j V J “ : ‫־‬

creyo en el Eterno, y El se lo conto ‫לו‬: ;

‫וי ח ש ב ה‬
a t V. t j v
‫ביהוה‬ ‫ן‬-
‫ו ה א מן‬
‫י‬ 1‫־‬ l
‫ ו‬:‫ז ר ע ך‬
v : 1v : ‫ ״‬r .-

------------------------------------------------------------------ O N K E L O S ------------------------------------------------------------------

‫א ל הין‬ ‫דין‬ ‫ ד‬$‫ל א י ך ת‬ ‫ל מי כ( ר‬ ‫ע מי ה‬ ‫דיי‬ ‫פ תג מ א‬ ‫דן ה א‬ :‫ב י ת י י ר י ת י תי‬ ‫ב ר‬ ‫ןי^ ד ו ה א‬

‫ כ ב י א‬1‫כ‬ ‫כ ע ן ל( ץ מ ? א ו מ נ י‬ ‫א ס ת כי‬ ‫ל ב ך א ו א מ ר‬ ‫מזי ח‬ ‫ ה ן א פ י ק‬:‫ה ו א י ר ת נ ך‬ ‫ד תו לי ד‬ ‫ב ר‬
‫לי ה‬ ‫דין ו ח( ץ ב ה‬ ‫ב מי מ ר א‬ ‫ י ן ה י מ י ו‬:‫ב ני ך‬ ‫כ דין ן הון‬ ‫לי ה‬ ‫ל מ מ ני י ת הוו ו א מ ר‬ ‫ת כו ל‬ ‫א ם‬

--------------------------------------------------------------------- R A SH I ---------------------------------------------------------------------

‫ ו י ש ת נ ה‬-‫א *ח ר‬ ‫ם‬- ‫ש‬ ‫ם‬V T‫כ‬V ‫ל‬- : ‫ •א‬:‫יק ו ־ ר‬ ‫ ־א *נ י‬V -. ‫ ת ל ד‬T T‫ש ר ה‬ T
‫ ב ל‬1 ‫ ־א‬1 ‫ל פי‬ .‫ה חו צ ה‬ ‫או תו‬ ‫ * א‬1«‫ ( ה) ו‬: ‫ל י‬ ‫ונ תן‬ ‫א ש ר‬ ‫ב כ ל‬

‫ ל ם‬1‫ע‬ ‫ש ל‬ ‫?( ח ל לו‬ ‫הו צי או‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫ה מז ל‬ . ‫ כ ב י ם‬1‫ה כ‬ ‫לו ־ או ת‬ ‫ל חו ץ‬ ‫מ א ה לו‬ ‫הו צי או‬ ,‫פ שו טו‬

,‫ה ב ט ה‬ ‫ל שון‬ ‫מ הו‬ ,‫ה כו כ בי ם‬ ‫מן‬ ‫ל מ ע ל ה‬ ‫ן ה ג בי הו‬ ,‫ש ל ך‬ ‫מ א * ק\ ג ני נו ת‬ ‫צ א‬ :‫לו‬ ‫א מ ר‬ ,‫מ ך ך שו‬ ‫ו ל פי‬

‫או ת‬ ‫לו‬ ‫ש א ל‬ ‫ל א‬ . '‫ מ) ו ה א מ ן ב ה‬: ‫ל מ ט ה‬ ‫מ ל מ ע ל ה‬ ‫א ב ך ם‬ .‫ש א י נ ך ^ ת י ד ל ה ע מ י ד בן‬ ‫ב מז לו ת‬ ‫ש ר אי ת‬

‫או ת‬ ‫לו‬ ‫ א ל‬$ ‫ה א ך ץ‬ ‫י רו ש ת‬ ‫ע ל‬ ‫א ב ל‬ ,‫ז א ת‬ ‫ע ל‬ ‫ת ל ד‬ ‫ל א‬ ‫ש רי‬ .‫בן‬ ‫לו‬ ‫א ב ר ה ם י ש‬ ‫א ב ל‬ ‫בן‬ ‫לו‬ ‫אין‬

T R A D U C C 1 6 N D E R A SH I

e n t o d o 10 q u e m e d e s ? 214

5 . ‫ ה ח ו צ ה‬1‫ ו י ו ^ א א ת‬/ Y l o S A C 6 A FU ERA . S e g A n e l s e n t i d o l l a n o d e l v e r s ic u lo , D io s 10 s a c o f u e r a d e

s u t i e n d a p a r a q u e A b r a m o b s e r v a s e la s e s t r e l l a s . P e r o s e g t i n s u e x e g e s is m i d r a s h i c a , a l s a c a r lo
D io s q u i s o d e c i r l e : “ S a l d e t u s c d l c u l o s a s t r o l o g i c o s p o r m e d i o d e lo s c u a l e s h a s v i s t o e n la s
c o n s te la c io n e s q u e n o h a b r ia s d e t e n e r u n h ijo . A b r a m n o te n d r £ u n h ijo , p e ro A b r a h a m si
t e n d r a u n h i j o . 215 D e ig u a l m o d o , S a r a i n o d a r a a lu z , p e r o S a r a s i 10 h a r& . Y o l l a m a r l a a m b o s
c o n o t r o n o m b r e y e l d e s t i n o d e u s te d e s c a m b i a r a . ” 216 S e g u n o t r a e x p l i c a c i 6 n , D io s 10 s a c 6 d e l
e s p a c i o d e l m u n d o y 10 e le v o p o r e n c i m a d e l a s e s t r e l l a s . Y a e s t o s e r e f i e r e la e x p r e s io n ‫ה ^ ט‬ en
e s te p a s a je , la c u a l im p lic a u n m ir a r d e a r r i b a a b a j o . 217

6 . ‫ ה׳‬3 ‫ ן ה א מ ן‬/ ¥ Y r 8 y o 8 n 8 l 8 t 8 r n o . A b r a m n o le p i d i o u n s i g n o a D io s c o n r e s p e c t o a la p r o m e s a

d e d e s c e n d e n c ia , p e r o c o n r e s p e c t o a la h e r e n c i a d e la T i e r r a d e I s r a e l s i le p i d i o u n a s i g n o a l

2 1 4 . L a e x p re sio n ‫[ ה ן‬a q u i tr a d u c id a p o r “ M ir a ...” ] te s e ra lla m a d a d e s c e n d e n c ia ‫{ ״‬Ramban).

im p lic a u n a re p lic a a la p ro m e s a d e D io s d e d a rle
2 16. E l T a lm u d (Rosh Hashana 16b) d e c la ra q u e
u n a g ra n re c o m p e n s a (Gur Arye).
c u a n d o u n a p e rs o n a c a m b ia d e n o m b re ta m b ie n su
2 1 5 . E s to n o q u ie re d e c ir q u e m ie n tra s se lla m a ra d e stin o c a m b ia . E l n o m b re e x p r e s a la e s e n c ia d e
A b ra m e ra b io lo g ic a m e n te in c a p a z d e te n e r h ijo s,
c a d a s e r h u m a n o ; el h e c h o d e c a m b ia rle el n o m b re
p u e s d e h e c h o e n g e n d ro a Ish m a e l c u a n d o to d a v ia
im p lic a b a un c a m b io e n la e se n c ia d e A b ra h a m ,
se lla m a b a a si. Q u ie re d e c ir q u e no p o d ia te n e r un
m tim a m e n te lig a d a a su d e stin o e n el m u n d o (Gur
h ijo q u e fu e ra c a p a z d e se r su h e re d e ro e n to d o
Arye).
se n tid o , y e sto so lo se re fie re a Itz ja k , c o m o se
d e c la ra m a s a d e la n te e n el v. 2 1 :1 2 : “ P u e s e n Itz ja k 2 17. Bereshit Rabd 4 4 :1 2 .
 1 7 9 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEjA 1 5 :7 -9 — ‫ ד ט‬:‫טו‬

como rectitud. 7 7 le dijo: “Yo soy el ‫ ש שי ז ו י י א מ ר א ל י ו א נ י י ז ז ו ה א ש ר‬: ‫צ ד ק ה‬

>V ‫ ־‬J T : J* “ J AT ‫•י‬ V V ‫־‬ »T T :

Eterno, que te saque de Ur Casdim, para ‫הו צ א תי ך מ או ר ב ש די ם ל ת ת ל ך א ת ־‬

darte esta tierra y heredarla. ”
‫וייא מר א דני‬ ‫ח‬ : ‫א ר *ץ ה ז י א ת ל ר ש ת ה‬J T ‫ה‬
8 F el dijo: “Senor, el Eterno, jen JT ‫ ״‬: A“ ‫־־‬ IT : * : V. “ V T

que sabre que la he de heredar?" 9El ‫ ט ו י י א מ ר‬: ‫ י א י ר ש נ ה‬r‫א ד ע פ‬

V J ‫־‬ T IV T I‫״‬ ‫י‬.‫־‬ *'
‫מ ה‬J T ‫ב‬- ‫י ה י ו ה‬ ‫יי‬ VJ

le dijo: “Toma para M i tres becerras, ‫מ ש ל ש ת‬ ‫ע ג ל ה‬ ‫לי‬ ‫ק ח ה‬ ‫אליו‬

------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s ---------------------------------------------------------------

:‫ה ד א ל מי ך ת ה‬ ‫א ך^ א‬ ‫ל מ תן ל ך י ת‬ ‫ך כ ש ך אי‬ ‫מ או ר א‬ ‫א נ א יי ז ־ א פ כן תןז‬ ‫לי ה‬ ‫ ז ו א מ ר‬:‫לז כו‬

‫ונ ל ת א‬ ‫ע ג ליו‬ ‫לן ך מי‬ ‫ק ר ב‬ ‫לי ה‬ ‫ס י א מ ר‬ :‫או ־ תי נ ה‬ ‫א רי‬ ‫א ד ע‬ ‫ב מ ה‬ ‫א ל הי ם‬ ‫יי‬ ‫ח ו א מ ר‬

---------------------------------------------------------------- R A S H i -----------------------------------------------------------------

:‫ל פ ניו‬ “
‫ ר‬T‫א מ‬ ‫א ל א‬
T V T T :
,‫א ו ת‬ ‫לו‬ ‫ ש ־־ א ל‬T ‫ל א‬ )‫ ח‬:‫טו‬ ‫וי ח ש ב ה‬ :)‫ ח‬:‫טו‬ ‫( ל ק מן‬ ‫א ד ע‬ ‫ב מ ה‬ :‫לו‬ ‫ו א מ ר‬
‫א מ ר‬ .‫ב ה‬ ‫י קנ ל ןי מו‬ ‫ז כו ת‬ ‫ב א ק ה‬ ‫הו די עני‬ ‫ח ש ב ה‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה סן דו ש‬ .‫צ ך לן ה‬ ‫לו‬

:‫ה קו ־ בנו ת‬ ‫בז כו ת‬ :‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫לו‬ ‫ה א מונ ה‬ ‫ע ל‬ ‫ו ל צ ד ק ה‬ ‫לז כו ת‬ ‫ל א ב ר ם‬

‫ ש ה‬t ‫•ל נ ש ל‬ ‫מ ז‬%• ‫ ר‬v ‫ע דג •ל י ם‬ •

‫של ש‬ ‫ד‬
. ‫»מ \ש *ל «יש ת‬ ‫ל ה‬t ‫ע״ «ג‬V >‫ז ט‬ ‫( ל ק מו‬ :‫א ד ע‬ ‫ב מ ה‬ ,‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫ב ו‬ ‫ש ה א מיו‬

TRADUCC16N D E RASHi

decirle: “^En qu 6 sabre ...?” 218

‫ ו י ר ו ש ג ה ל ו צ ך ע| ה‬/ y 8 l SE L O C O N T 6 Y o m o R E C T IT U D . Esta frase quiere decir que el Santo -b e n d ito

e s - se 10 consider 6 com o m erito y acto de rectitud de la parte de A bram por la confianza con
la que habia creido en E l . 219 Segun otra explicaci 6n, la frase “ £en que sabre ? ” 220 no quiere
decir que Abram le hubiera pedido un signo a D ios, sino q u e le dijo: “D eclaram e en virtud a
que m erito mis descendientes van a perm anecer en la Tierra de Israel”. Entonces el Santo
-b e n d ito e s - le respondio: “Por el m erito de las ofrendas” , a las que se alude a continuaci6n . 221
9. ‫מ ש ל ש ת‬ ‫ןגג ל ה‬ / TRES B E C E R R A S . 222 Tres becerras que constituyen una alusion a

2 1 8 . Infra, v . 15:8. U n sig n o e x p re s a la c e rtitu d g e n e ra lm e n te s e tra d u c e p o r fe o c r e e n c ia , e n h e b r e o

a b s o lu ta de que a lg o o c u rrira . A b ra h a m te n fa im p lic a confianza e n la fid e lid a d d e otro. P o r e llo ,
c o n f ia n z a p le n a e n D io s, p o r 10 q u e p e d irle u n sig n o u n a p e rs o n a ‫צ א מ ן‬ e s a lg u ie n e n q u ie n se p u e d e
e!‫׳‬a a p a re n te m e n te in n e c e sa rio . L a ra z o n p o r la c u a l c o n fia r q u e c u m p lir a 10 q u e d e el s e e s p e ra . E n e ste
se lo p id i6 c o n re sp e c to a la h e re n c ia d e la T ie r r a d e c a so , al d e c ir q u e A b ra h a m “ c re y o e n el E te rn o ” , el
Is ra e l era p o rq u e te m fa que su s d e sc e n d ie n te s se n tid o e s q u e d e p o s ito e n E l to d a su c o n f ia n z a d e
c o m e tie ra n a lg u n pecado que p u d ie r a a fe c ta r q u e c u m p lir ia S u p ro m e s a . E s e s te h e c h o el q u e
n e g a tiv a m e n te su d e re c h o a re c ib ir la . P u e sto q u e el D io s se 10 c o n t6 a A b ra h a m c o m o u n a c to d e ‫ צ ד ק ה‬.

b ie n q u e D io s c o n c e d e a u n h o m b re e sta e n re la c io n P o r o tr a p a r te , p u e sto e s te te rm in o g e n e r a lm e n te
d e n o ta el a c tu a r c o n b o n d a d h a c ia a lg u ie n , 10 q u e
d ir e c ta c o n la re c titu d d e su s a c to s, seg u n a fir m a el
d iffc ilm e n te se puede d e c ir de A b ra h a m con
T a lm u d (Berajot 4 a ), c o m e te r u n p e c a d o p o d rfa
re sp e c to a D io s , R a sh f a n a d e q u e ta l ‫ צ ך לן ה‬e r a un
a f e c ta r n e g a tiv a m e n te el d e re c h o a re c ib irlo (Gur
m e rito p a ra A b r a h a m [v e r al re s p e c to el c o m e n ta rio
Arye). O ta m b ie n , p o rq u e la e n tre g a d e la T ie r r a d e
d e Mizraji ]. D e h e c h o , el T a rg u m tra d u c e ‫ צ ך קן ה‬p o r
Is ra e l a lo s d e sc e n d ie n te s d e A b ra h a m s e d eb fa en
“ m e rito ” .
p a r te a q u e D io s d c se a b a e x p u ls a r a su s h a b ita n te s
o rig in a le s a c a u s a d e s u s p e c a d o s [v e r al re s p e c to el 2 2 0 . Infra, v . 15 :8 .
v . 1 5 :1 6 ], P o r e llo , A b ra h a m te m fa q u e si e llo s se 2 2 1 . Taanit 2 7 b .
a rre p e n tfa n y m e jo ra b a n su c o m p o rta m ie n to m o ra l
2 2 2 . A u n q u e la e x p r e s io n lite ra lm e n te p o d r fa d e c ir
D io s n o lo s e x p u lsa rfa (Debek Tob).
“ u n a b e c e rr a tr ip le ” , R a sh f la e n tie n d e e n re fe re n c ia
2 1 9 . N o q u e A b ra h a m se 10 h u b ie ra c o n ta d o p o r a tre s b e c e rras in d iv id u a le s. En h e b re o , los
re c titu d a D io s. El c o n c e p to de ‫ א מו צ ת‬, que su sta n tiv o s e n sin g u la r q u e d e sig n a n a a n im a le s (en
1 5 :9 — ‫ ט‬:‫טו‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ך‬/ 180

tres cabras, tres carneros, un tortolo y *trfl ‫מ ש ל ש‬ ‫ו איל‬ ‫מ ש ל ש ת‬ TUI

V. ! AT %, J • J - S V V. 9 ‫״‬ ‫״‬ :• !

: o n k 8 l 6 s •— .
‫ו ב ר‬ ‫ן ע* ץ ר נ ל ת א ן ך כ ך י ו ת ל ת ו( ץ פ נ י ה א‬
-------------------------------------------------------------------- RASIlf

‫בפני ם‬ ‫הנ ע ש ה‬ ‫ל ש עיר‬ ‫ר מז‬ .‫מ ^ ת‬ ‫העלם‬ ‫ופר‬ ‫ה פ פו רי ם‬ ‫פ ר יו ם‬ :‫פ ר י ם‬

‫ח ט א ת‬ ‫ו ש עי ר‬ ‫מו ע ד‬ ‫ל‬$ ‫מו ספין‬ ‫ו צ עי רי‬ ‫ו עז‬ :‫ע ר ו פ ה‬ ‫ןעגלה‬ ‫ש ל צבו ר‬ ‫ךבר‬
------------------------------------------------ TRADUCC16N DE RASIII----------------------------------------------------- _ _ _
nov illos : 223 al novillo ofrecido en el Dfa de la Expiaci 6n [Yom Kipur] para expiar lo s pecados de
Israel, 224 al novillo de la com unidad a causa de un asunto o cu lto 225 por parte del Sanhedrin 226 y
a la Becerra D esn ucad a [egla a r u fd [ . 227

‫ו עז מ^ ל ש ת‬ / y t r 8 s CAB RAS. En alu si 6n al macho cabrfo cuyo s e r v ic io era realizad.o en el

in terio r 228 del lu g a r lla m a d o kddesh , 229 a los machos cabrios de las ofrend as adicionales
m u sa f] de las festividad es , 230 y a l m acho cabrio en ofrenda de un pecado [jatat] de un [

e s te caso, “ b e c e r r a ” ) ta m b ie n pueden se r b e c e rra y la d e c a p ite n p u b lic a m e n te e n u n c a m p o

u tiliz a d o s p a r a a lu d ir a u n c o n ju n to d e a n im a le s.
V e r, p o r e je m p lo , e l v . 6 :7 , d o n d e ‫ ב ה מ ה‬e n s in g u la r
e s u tiliz a d o p a r a d e s ig n a r a m u c h o s a n im a le s ( Gur
Arye). E l R a m b a n , s in e m b a rg o , e n tie n d e
e x p re s io n e n r e f e r e n c ia a u n a b e c e rr a d e tr e s a n o s.
223. E n e s ta e d ic io n se ha tr a d u c id o
“n o v illo ” , y a q u e e s te n o m b r e d e sig n a a la c r la d e la
v a c a d e d o s a tr e s a fios, c a s i a d u lto y a. D e h e c h o , el
Gur Arye a Shemot 2 9 :1 , b a s a d o e n Rosh Hashana
10a d ic e q u e e l ‫ פ ר‬e s d e tr e s a n o s.
2 2 4 . E s ta o f r e n d a e s p r e s c r ita e n Vayikra 16:3.
q u e n u n c a h u b ie ra sid o la b ra d o , d e c la ra n d o q u e
e sta n lib re s d e c u lp a y p id ie n d o a D io s p e rd o n p a ra
to d o el p u e b lo . E s ta c e re m o n ia e s p r e s c r ita en
e sta Debarim 2 1 :1 .
2 2 8 . R a s h i a lu d e a q u i al m a c h o c a b r io [c h iv o ] e n
9‫ר‬ por o fre n d a d e p e c a d o [jatat] q u e e r a o f r e c id o e n Y o m
K ip u r p o r el Kohen Gadol, e l S a c e rd o te M a y o r, p a ra
e x p ia r p e c a d o s d e la c o m u n id a d . S u c e re m o n ia te n ia
lu g a r e n el “ in te rio r” d e l S a n tu a rio , e l lu g a r lla m a d o
kddesh [v e r la n o ta s ig u ie n te ]. E s ta o fre n d a es
p re sc rita e n Vayikra 1 6 :9 -1 5 .

2 2 5 . E n h e b re o , he'elem dabar. E s ta o f r e n d a te n fa 22 9 . E l T e m p lo h a b ia sid o m o d e la d o e n b a se al

lu g a r c u a n d o e l S a n h e d r f n [v e r la n o ta sig u ie n te ] Mishkan, el T a b e rn a c u lo e n e l d e s ie rto . E n t& m in o s
h a b fa e m itid o u n ju i c i o e r r o n e o a c o n s e c u e n c ia d el g e n e ra le s, c o m p re n d ia tre s p a rte s : e l ja tze r o a trio ,
cual la m a y o rfa del p u e b lo tr a n sg re d io un d o n d e s e o f re c ia n la s o fre n d a s; e l kddesh o “ lu g a r
m a n d a m ie n to n e g a tiv o q u e h u b ie ra im p lic a d o la sa n to ” , d o n d e s e lo c a liz a b a n e l a lta r d e o ro p a ra el
p e n a d e karet (m u e r te p r e m a tu r a y /o s in h ijo s a sa h u m e rio , la M e s a y e l C a n d e la b r o ; y e l kddesh
m anos del C ie lo ) si h u b ie ra sid o hecho hakodashim, el re c in to m a s s a n to d e l S a n tu a r io
in te n c io n a lm e n te . E s ta o fre n d a es p r e s c r ita en d o n d e e sta b a d e p o sita d a el A r e a d e l T e s tim o n io . E n
Vayikra 4 :1 3 [ v e r ta m b ie n Horayot 8 a], e sp a n o l s u e le tra d u c irse kddesh hakodashim c o m o

2 2 6 . E l m a x im o o rg a n o le g is la tiv o y ju d ic ia l d el “ lu g a r s a n tis im o ” o “ S a n to d e S a n to s” , d e riv a d o d e

p u e b lo ju d f o , c o m p u e s to p o r se te n ta y u n m ie m b ro s. la tr a d u c c i6 n la tin a sancta sanctorum. R a s h i su e le
S u o r ig e n s e r e m o n ta a lo s se te n ta a n c ia n o s q u e d e s ig n a r al a re a d el kddesh c o m o ‫ ב פ נ י ם‬, “ el
ju z g a r o n a Isra e l e n tie m p o s d e M o s h e . D e jo d e in te rio r” , y e l kddesh hakodashim c o m o ‫ ל פ נ י ו ל פ נ י ם‬,
e x is tir com o ta l a ra fz de la d e s tr u c tio n de “ al in te rio r del in te rio r” . En e sta' e d ic io n
Y e ru s h a la im p o r e l im p e r io ro m a n o . tr a d u c ire m o s e l p rim e r te rm in o p o r “ e l in te rio r” y el
se g u n d o p o r “ e l In te rio r” , c o n m a y u s c u la . C u a n d o el
2 2 7 . L a c e r e m o n ia d e la egla arufd o B e c e r r a
te x to d ig a kddesh 10 tr a d u c ir e m o s p o r “ lu g a r sa n to ”
D e s n u c a d a te n fa lu g a r c u a n d o s e h a b ia d e s c u b ie rto
y kddesh hakodashim p o r “ lu g a r s a n tis im o ” .
el c a d a v e r d e a lg u ie n a s e s in a d o sin te stig o s y a c ie n d o
e n u n lu g a r a b ie rto . E n ta l c a so , la T o r a r e q u ie r e q u e 230. E n to d o fe stiv a l, adem as de la s o fre n d a s
lo s a n c ia n o s d e la c iu d a d m a s c e rc a n a tr a ig a n u n a d ia ria s [tamid], s e o f re c ia n c ie rto t ip o d e o fre n d a s
 1 8 1 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEjA 1 5 :10 — ‫ י‬: ‫ט ו‬

un palom ino. ” 10 Y tomo p a ra El a ‫א ת־ פ ל־ א ל ה‬ ‫וי ק ן ח ־ לו‬ ‫י‬ :‫ו ג ו ז ל‬

todos estos y los partio p o r el medio, ‫ב תו ך‬ ‫י‬ □ ‫א ת‬ *‫וי ב ת ר‬
y puso cada parte frente a su mitad; ‫ל ק ר א ת‬ ‫אי ^ ״ ב ת רו‬
• — — o n k 8 l 6 s

‫ ת ו י ס ב פ ל מ א פ ל ו ג ל ל ן ב ל ח ב ר י ה‬$ ‫ י ן ק ך ב נ ן ד מ ו ה י י ת כ ל א ל י ן ו פ ל י ג י ת ה ו ו ט‬:‫יונ א‬
------- , ----------- ■
------------------------------------------------------ R A S I II

‫מי די‬ .‫יו צ א‬ ‫ה מקרא‬ ‫ן איו‬ .‫ח ל קי ם‬ ‫ת ל ו י ל( ץ נ י‬ ‫ן א^ ם‬ ‫וד אי‬ ‫א ט ם‬ .‫מ ש ל ש‬ ‫ו אי ל‬ :‫י ח י ד‬
‫ע מו‬ ‫ברי ת‬ ‫כו ר ת‬ ‫ל פי ?ו הי ה‬ :‫ת ו ר פ(׳\ו טו‬ .‫ ז ל‬1‫ו ג‬ ‫ו תיו‬ :‫י ח י ד‬ ‫ח ט א ת‬ ‫של‬ ‫וכב שה‬
,‫א ת ה א ר ץ‬ ‫ה ב ט ח ת ו ל הו רי ש ל בניו‬ ‫א ח ד ל ש מו ר‬ ‫כל‬ ‫חלק‬ .‫א ת ם‬ ‫ וי ב ת ר‬w :‫ו ב ן י ו נ ה‬
----------------------------------------------------------- — ----- T R A D U C C 1 6 N D E ItA S H I

individuo . 231

‫ ו אי ל מ ש ל ש‬/ y t r e s c a r n e r o s . En alusidn a la ofrenda de culpa certera [a sh a m vadai ],232 a la

ofrenda de culpa dudosa [asham total ],233 y a la oveja en ofrenda de pecado [jatat] de un
individuo . 234

‫ ן ל‬1‫ ו ת ו ן ג‬/ u n t o r t o l o y u n pa l o m in o . E s to se r e f ie r e a un t 6 rtolo y un palom ino . 235

10 . ‫ ו י ב ת ו א ת ם‬/ l o s pa r t i6. E l v e r b o ‫ ו י ב ת ר‬s ig n if ic a q u e secciond a cada uno en dos partes. Y a

p e s a r d e la i n t e r p r e t a c i o n a g a d ic a a n te r io r , 236 la E scritura no s e aparta del sentido llano c o n
r e s p e c to a l s i g n i f i c a d o d e e s ta c e r e m o n ia c o n e s to s a n im a le s . E s la s ig u ie n te : puesto que D i o s hacia
con el el pacto de m antener Su prom esa de hacer que sus hijos heredasen la Tierra d e I s r a e l

e sp e c ific a s al fe stiv a l. S e las lla m a musaf, o fre n d a c ap . 5.

a d ic io n a l. E s te tip o d e o fre n d a s son p re sc rita s en
2 3 4. Bereshit Rabd 4 4 :1 4 . E s to s e r e f ie r e a la
Bemidbar 28:22.
o fre n d a d e p e c a d o tr a id a p o r u n in d iv id u o p a ra
2 3 1 . Bereshit Rabd 4 4 :1 4 . S e re fie re a la o fre n d a de e x p ia r la tr a n s g r e s io n d e u n a p ro h ib ic io n c u y a p e n a
pecado o f r e c id a por un in d iv id u o cuando ha - e n c a s o d e h a b e r sid o c o m e tid a in te n c io n a lm e n te -
tra n s g re d id o s in in te n tio n la p ro h ib ic io n de seri'a karet ( p o r e je m p lo , r e a liz a r u n a la b o r p ro h ib id a
id o la tria . E s ta o fre n d a e s p r e s c rita e n Vayikra 4 :3 2 .
p o r la T o r a e n S h a b a t). P u e d e s e r u n a c a b ra o u n a
23 2 . S e d a e l n o m b re d e asham vadai, o fre n d a de o v e ja. V e r a l re sp e c to Vayikra 2 7 :3 5 .
c u lp a c e rte ra , a c u a lq u ie r tip o d e o fre n d a s d e c u lp a
2 3 5 . Bereshit Rabd 4 4 :1 4 . El te rm in o ‫גוז ל‬
que no im p lic a n d u d a . E ra o fre c id a c u a n d o un
lite ra lm e n te s ig n if ic a “ p a ja r illo ” . R a sh i e x p lic a q u e
in d iv id u o c o m e tia sin a so m o d e d u d a c ie rto tip o d e
se r e fie re a u n p a lo m in o [ ‫] ב ן י ו נ ה‬, u n p a lo m o jo v e n .
falta s. V e r a l re s p e c to Vayikra 5 :1 5 ,2 5 , 1 4 :12, 19:21
T o r to lo e s e l n o m b re q u e s e le d a a u n a v a rie d a d de
y Bemidbar 6 :1 2 .
p a lo m a s , u n p o c o m a s p e q u e n a s q u e la p a lo m a
2 33. L a o f re n d a d e c u lp a d u d o sa , asham talui, e ra c o m u n . A m b a s a v e s p e r te n e c e n a q u i a la m is m a
o f re c id a p o r u n in d iv id u o q u e e sta b a en d u d a si
e sp e c ie . ‫ תי ר‬e s el p a lo m o a d u lto y ‫ ג ו ז ל‬el p a lo m o
habi'a c o m e tid o u n a c ie rta tra n sg re sio n c u y a p e n a ,
jo v e n .
en c a so d e h a b e r sid o h e c h a in te n cio n a l- m en te ,
c o m p o rta rfa el c a stig o d e karet. E sta o fre n d a 10 2 3 6 . E n el s e n tid o d e q u e e s to s a n im a le s h a c ia n

protegi'a d e l c a s tig o , to d o el tiem p o q u e e stu v ie r a a lu sio n a o fre n d a s que p o s te rio rm e n te se ria n

e n la d u d a . P e r o c u a n d o se e s ta b le tie r a q u e la p re s c rita s al p u e b lo de Is ra e l, uno de cuyos
tra n s g re sio n si h ab i'a sid o c o m e tid a , debi'a tr a e r u n a p ro p o sito s e r a d a rle m e rito p a r a q u e h e re d a s e la
o fre n d a d e p e c a d o . E sta o fre n d a e s p re sc rita en T ie rra de Isra e l, co m o R a sh i e x p lic o en su
Vayikra 5 :1 7 -1 9 ; v e r ta m b ie n la m ish n a e n Zebajim c o m e n ta rio al v. 8, s.v. ‫ ו י ח ש ב ה ל ו צ ד ק ה‬.
1 5 :1 1 — ‫ש מ א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 182

pero no partio la s ' aves. 117 las aves :‫ב ת ר‬ ‫ל א‬ ‫ו א ת ״ ה צ פ ר‬

■ IT T J *. • “ V |

de presa descendieron sobre los "7y ‫ה^ י ט‬ **^‫ ״‬1 ‫יא‬

0NKEL6S
‫ י א ו נ מ ת ע ו פ א ע ל‬:‫ו י ת ע ו פ א ל א פ לי ג‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf ---------------------------------------------------------------------------------

‫ ה א י ל א ש ר ר א י ת ב ע ל‬: ‫ ו א ו מ ר‬, ) ‫ י ג‬: ‫ ב י ו ם ה ה ו א פ ר ת ה ׳ א ת א ב ר ם ב ר י ת וגז־' ( ת ה ל י ם כ ב‬: ‫פ ד כ ת י ב‬

- T • T V *■: ‫־‬ “ T •• t I * t T S “ V ‫ ־‬T - ‫־‬ « J * t

:‫ ו אז־י מ ר‬. 0 : ‫כ ו ך ת י י ב ר י ת ה ע ן ך נ י ם מ ל כ י כ( ך י ו פ ר ס ו ד נ י א ל ח‬ ‫ ך ך‬.‫ן ך‬ ,) ‫י ח‬:‫טו‬ ‫( ל ק מן‬ ‫ ןגו׳‬, ‫ל א מ י ר‬

‫ ן י ש ר א ל‬, ) ‫ כ א‬: ‫ ש ם ח‬1 ‫פ מ ה ש נ א מ ר ו ה צ פ י ר מ ש ע י ר מ ל ך <ון‬ ‫ל ח ל ק ב ה מ ה ן א ג ב ו ר בין ב ת ר י ה‬
‫ י ו נ ת י ב ח ג ו י ה ס ל ע‬: ‫ ש נ א מ ר‬, ‫ נ מ ש ל ו ל ב נ י י ו נ ה‬, 1‫ י ט‬: ‫ ה ע ו י ב ך י ם ב י ן ב ת ר י ה ע ג ל ( י ר מ י ה ל ד‬:‫ל מ ל ן‬
‫ך מז‬ , ‫ ל פ י כ ד ב ת ר ה ב ה מ ו ת‬,) ‫י ד‬:‫א ף פ א ן ת נ ו ר ( ג שו ן ל פ י ד א ש א ש ר ^ ב ר ב י ן ( שי ר ה ש י ר י ם ב‬
‫ ו א ת ה צ פ ו ר‬.‫שי היו ר׳ או מו ת כ ל י ם ו הו ל כי ם‬ : ‫ ש ל ש כ י נ ה ש ה ו א א ש‬1‫ה ג ז ר י ם ה ו א ( ץ ל ו ח‬
:‫ ך מ ז ש י ה י ו י ש ר א ל ק י מ ץ ל ע ו ל ם‬, ‫ל א ב ת ר‬ ‫ ל פ י ש ה א ו מ ו ת נ מ ש ל ו ל פ ר י ם‬.‫ה צ פ ר ל א ג ת ו‬
oy ‫ש ה ו א‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ , ‫ ה ו א ע ו ף‬.‫ ה ע י ט‬m ‫ ס ב בו נ י פ ר י ם ר ב י ם‬:‫ ש נ א מ ר‬,‫ן אי ל י ם ו ש עי רי ם‬
TRADUCC16N D E RASHf

-c o m o estd escrito: “E n ese dfa el Eterno hizo un pacto con A bram , diciendo...237- ‫ ״‬y es
costum bre de los que h a cen un pacto partir un animal y pasar entre sus partes -co m o se declara
en otro lugar de la Escritura: “ A quellos que pasan en m edio de las partes del becerro [para hacer
un pacto ]” - , 238 asf ta m bien en este caso el horno hum eante y la antorcha de fuego que pasaron
entre las partes partidas de los animales eran representantes de la Presencia D ivina [shejina], que
es fuego . 239

*‫ ו א ת ח צ פי ר ל א !ו תו‬/ p 8 r o n o p Q r t iO l Q s Q v 8 s . Pero sf parti6 los demds animales, ya que las naciones

del mundo han sido com paradas con novillos, carneros y cabras. Pues con respecto a las naciones
la Tord dice en nombre de Israel: “M e rodearon muchos novillos ...” 240 Y en otro lugar, la Tord
tambi&i declara: “E l carnero de dos cuernos que viste son los reyes de M adai y de Par&s.” 24' Y
tam bien declara: “Y el m acho cabrfo es el rey de Yavdn.” 242 Y, por su parte, el pueblo de Israel
ha sido com parado con palom inos, como se declara sobre 61: “Oh palom a mfa, que anidas en las
hendiduras de la roca . ” 243 Por esta raz 6 n, Abram partid los anim ales en alusi 6n a que las
naciones ev entualm ente perecerdn, pero “no parti 6 las aves”, y con ello aludia a que Israel
perm anecerd para siem p re . 244

11. ‫ ה עי ט‬/ l Q s Q v 8 s q 8 p r 8 s Q . 245 Este nombre designa una especie de ave. Se le llama ‫עי ט‬ porque

2 3 7 . Infra, v . 1 5:18 . 24 1 . Daniel 8 :2 0 . M a d a i e s el n o m b r e h e b re o del

a n tig u o re in o d e M e d ia ; P a ra s, el n o m b re del
2 3 8 . Yirmeyahu 3 4 :1 9 .
a n tig u o re in o d e P e rs ia , a m b o s ‫ ־‬en la re g io n d e
2 3 9 . E n tie m p o s a n tig u o s, c u a n d o se h a c ia u n p a c to M e so p o ta m ia .
se p a r tia u n a n im a l a la m ita d y s e c o lo c a b a n la s d os
24 2 . Daniel 8 :2 1 . Y a v a n e s el n o m b re h e b re o q u e
m ita d e s a a m b o s la d o s, d e ja n d o u n p a so lib re en
d e sig n a al a n tig u o im p e rio g rie g o .
m e d io . L u e g o , c a d a u n o d e lo s q u e c o n tra fa n el
p a c to p a s a b a e n m e d io d e la s m ita d e s y, d e e ste 24 3 . Shir haShirim 2 :1 4 .
m o d o , se s e lla b a el p a c to . E n e s te c a so , el h o m o 24 4 . Pirke d'Rabi Eliezer 2 8.
h u m e a n te y la a n to r c h a d e fu e g o q u e p a sa ro n p o r
24 5 . E sta a v e h a s id o id e n tific a d a c o n el a g u ila .
e n tre la s m ita d e s re p r e s e n ta b a n a D io s q u ie n , p o r asf
T a n to el te rm in o ‫ ה ע ז ט‬c o m o ‫ ה צ פ ר‬, e n u n c ia d o e n el
d e c ir lo , d e e s te m o d o “ p a s o ” p a r a se lla r el p a c to .
v . 10, lite ra lm e n te e s ta n e n sin g u la r. P e ro los h e m o s
2 4 0 . Tehilim 2 2 :1 3 . tra d u c id o e n p lu ra l p o rq u e se tr a ta d e v a ria s av es:
 1 8 3 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 5 :1 [ — ‫ט ר י א‬

cadaveres, pero Abram las ahuyento. : □ *! ‫א ב‬

IT i ‫־‬
□ ‫א ת‬ t T
‫י^ ב‬ ‫וי‬
j.. - -
‫ה פג רי ם‬ A. T ; -

O N K EL6S

:‫פ! נ לי א ן א פ ך ח י ת ה י ו א ב ו ־ ם‬
--------------------------------------------------------------------------------- - R A S H I ----------------------------------------------------------------------------------

‫שבתרים‬ ,‫לפגרים‬ ‫בתרים‬ ‫להקיש‬ ‫ש א ץ‬ ‫במו ו ת ע ט לפי‬ .‫ו שו א ף ^ ל הנ ב לו ת ל ט ו ש עלי אובל‬

‫לשון‬ ,‫פגליא‬ ‫תרגומו‬ ‫ופגרים‬ ‫פלגיא‬ ‫תרגומו‬ ‫על‬ .‫ה פ ג רי ם‬ ‫על‬ :) ‫ י ט‬:‫ט י‬ ‫א‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫השלל‬ ‫אל‬
:‫פ ג ר ו‬ ‫לשון‬ ^ :‫י ט‬ ‫ויי ק ר א‬ ‫הוא‬ ‫ ב מ ו פגו ל‬,‫מ ת ר ג מ י נ ן פגול‬ ‫ ( הפג רי ם‬.‫ש ר ק י ״ ש בלע״ז‬ .‫הבתרים‬
‫רוחו‬
1 ‫׳‬
‫ישב‬ ‫־‬
‫במו‬ ‫ן‬ ‫׳‬
, ‫ו ה פ ר חך ה‬
T ; ‫־‬ ‫ן‬
‫נשיבה‬
‫ז‬ • ‫ז‬
‫לשון‬
‫׳‬ ‫ז‬
.‫א י ש ב ת ר ו וישב‬
•• ‫־ ־‬ ‫ז‬ ‫״‬ •
‫ג ל ו ל ת ר ג ם‬1 ‫ א ל א מ ת ו ך ש ה ו ר‬, ‫פ ג ל י א‬
•• ! ‫־‬ s v 1 ‫״‬ • ‫ז‬ %• ‫׳‬ ‫־ ז‬ ‫ן‬ ‫ז‬

‫ך מ ז שיבי א דור בן ישי ל ב ל ו ת ם‬ ,1‫ י ח‬: ‫ק מ ז‬ ‫( ת ה לי ם‬ , ‫ויהב פ ל גי א נךנחלף ל ה ם ת ב ת פ ג ל י א ל פ ל מ א‬

‫ואין מ נ י ח י ם א ו ת ו מ ן ה ש מ י ם ע ד ש י ב ו א מ ל ך‬ ,‫ ו ב ל ה מ ת ר ג ם בו ט ו ע ה‬.‫ו ת רג מו ה פ ג ר י ם פלגיא‬
T R A D U C C IO N D E R A S III

vuela [‫ ] ע ט‬y ansi'a la c a r n e d e lo s caddveres, abalanzAndose sobre ellos para com erselos. E s te
t e r m in o tie n e u n s i g n i f i c a d o sim ilar al s ig u ie n te : “T e arrojaste [‫ ] ו מ ע ט‬sobre los despojos .” 246
‫ ע ל ה פ ג ר י ם‬/S O B R E l o s c a d Av e r e s . E s d e c ir , sobre las m itades d e lo s c a d a v e r e s . 247 L a p a l a b r a ‫פ ג ר י ם‬
s ig n if ic a 10 m is m o q u e sarcas en frances antiguo . 248 {El t e r m i n o ‫ה מ ג ר י ם‬ es traducido a l a r a m e o
com o ‫ פ ג ל י א‬, p a rtes execrables. Sin em bargo, com o la s tr a d u c c i o n e s a l a r a m e o soli'an traducir la
f r a s e q u e a p a r e c e e n e s te v e r s ic u lo ‫ א י ש פ ת ר י‬, “cada m itad”, por ‫ ו י ה ב פ ל ג י א‬, “y coloco las m itades”,
confundieron la palabra ‫ פ ג ל י א‬, p a rtes execrables, con ‫ פ ל ג י א‬, m ita des, c a m b i a n d o e l o r d e n d e la s
le tr a s , por 10 que acabaron traduciendo ‫ פ ג ר י ם‬, cadaveres , p a rte s execrables, por ‫ פ ל ג י א‬m itades.
Pero todo aquel que 10 traduzca de este m odo se equivoca, pu es no se puede com parar la p a l a b r a
‫ ב ת ר י ם‬con ‫ פ ג ר י ם‬ya que ‫ ב ת ר י ם‬, partes, e n r e a l i d a d debe traducirse a l a r a m e o por ‫ פ ל ג י א‬, m ientras
que ‫ פ ג ר י ם‬, cadaveres, debe traducirse por ‫ פ ג ל י א‬, e s te tiltim o relacionado con e l te r m i n o ‫ פ ג ו ל‬,
execrable, abom inable, com o en e l p a s a je s ig u ie n te : “ E xecrable [‫ ] פ ג ו ל‬es ” , 249 donde se refiere a un
cad&ver p o r q u e es a lg o e x e c r a b l e y a b o m in a b le . 250}

‫ וי ש ב‬/ pe r o e l [LAS] A H U Y E N T 6. E s te te r m in o significa soplar, y t a m b t e n im p l i c a ahuyentar, 10

m ismo que en: “El hace soplar [‫ ] י ש ב‬Su viento .” 251 El a c t o d e a h u y e n t a r l a s era una alusion a
que D avid hijo de Ishai [e l r e y D a v id ] p o s te r io r m e n te vendria con l a i n t e n t i o n d e exterm inar a
la s n a c io n e s d e l m u n d o , pero desde el Cielo no se 10 perm itirian sino hasta que llegue el rey

d o s en el c aso d e la s a v e s q u e A b ra h a m to m o (u n 2 4 8 . En e sp a n o l, c a d a v e r. E s ta e x p lic a c io n d e R a sh f
to r to lo y u n p a lo m in o ), y v a ria s e n el c a so d e las d e l te rm in o ‫ פ ג ר י ם‬e n h e b re o n o a p a r e c e e n a lg u n a s
a v e s d e p re sa (se g u n el te x to m ism o in d ic a al d e c ir e d ic io n e s a n tig u a s, y p o s ib le m e n te se tr a te d e u n a
q u e A b r a h a m “ las [‫ ] א ת ם‬a h u y e n to ” ). E n h e b re o es in te r p o la tio n p o s te rio r, y a q u e 61 m ism o e x p lic a al
fre c u e n te u tiliz a r u n su s ta n tiv o e n sin g u la r p a ra in ic io d e su c o m e n ta rio q u e a q u f la fra se ‫ע ל ה פ ג ר י ם‬
re fe rirs e a un conjunto g e n e ric o d e algo. P o r sig n ific a " s o b re la s mitades”. E s ta e x p lic a c io n se
e je m p lo , se su e le d e c ir ‫ ב ה מ ה‬, e n sin g u lar, p a ra c o r r e s p o n d e n t e n to n c e s c o n e l c o m e n ta rio s ig u ie n te
h a b la r d e m u c h o s a n im a le s. E n e sta e d ic io n c a d a
q u e a p a re c e e n tr e c o rc h e te s, q u e si d e fin e ‫פ ג ר י ם‬
te rm in o se m e ja n te s e r a tr a d u c id o se g u n su c o n te x to
c o m o " c a d a v e re s " .
[v e r ta m b ie n la n o ta 2 2 2 ].
2 4 9 . Vayikra 1 9:7.
2 4 6 . Shemuel I, 1 5 :19.
2 5 0 . L a m is m a c o n f u s io n q u e R a sh i se n a la a p a re c e
2 4 7 . R a sh i q u ie r e e n f a tiz a r q u e a u n q u e la p a la b ra
g e n e ra lm e n te en la s v e rs io n e s te x tu a le s que
‫פן ר‬ [en p lu ra l, ‫ ] פ ג ר י ם‬g e n e ra lm e n te se a p lic a a un
a c tu a lm e n te p o sc e m o s d e l T a rg u m .
c a d a v e r e n te ro , e n e s te c a so se re fie re a los p e d a z o s
d e lo s a n im a le s q u e p a rtio ( Sifte Jajamim). 251. Tehilim 147:18.
1 5 :1 2 -1 3 — ‫ט מ ב ־ י ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 184

12y sucedio que cuando ei so i se estaba ‫נ פ ל ה‬ ‫ מ^ ' ל ב ו א ו ת ר ד מ ה‬$ ‫יב וי הי ה‬

poniendo, un sueno profundo cayo sobre ?.'" " . ' ‫״‬ T ’ ‘ ‘ '•
Abram, y he aqui que un terror oscuro y ^ 3 *?^ ‫ל‬ ‫^״‬
grande cayo sobre el. 13Entonces dijo a ^ ‫ יג ו י י א מ ר ל א ב ר □ < ך ־‬: ‫נ י פ ל ת ע ל י ו‬
Abram: “Ciertamente sabrds que tu ‫\ ־‬ T; " : v ‫“נ‬ IT T V(JV
descendencia serd extranjera en tierra ‫ב א ר ץ‬ ‫ז ר עך‬ ‫ 'יי הי ה‬, 1 ‫ת ך ע פ י ־ ג ר‬
O N K ELG S ‫י‬ :

‫ס גי‬ ‫ק ב ל‬ ‫אי מ ה‬ ‫א ב ר ם ו ה א‬ ‫על‬ ‫ל מי ע ל ו ש נ ת א נ פ ל ת‬ ‫ש מ ש א‬ ‫י ב! הו ח‬

‫ב א ך ע א‬ ‫ב ני ך‬ ‫ךי ךין י הוו‬ ‫א ךי‬ ‫תד ע‬ ‫מ ד ע‬ ‫ל א ב ר ם‬ ‫ו א מ ר‬ ‫ע‬ :‫ע ל ו הי‬ ‫נ פ ל ת‬

R A S I lf ‫—־‬

‫היו‬ ‫ב מ צ רי ם‬ :‫ת י א מ ר‬ ‫ ן א ם‬.‫ש נ ה‬ ‫מ אוי ת‬ ‫ארב ע‬ ‫של‬ ‫ך מ ז ל צ רו ת ו ח ש ך‬ . ‫א י מ ה ו ג ו׳‬ ‫ו הנ ה‬ (an :‫ה מ ש י ח‬

‫ צ א‬.‫מ צ ר י ם ה י ה‬ ‫ ה ר י ק ה ת מ י ו ך ד י‬,‫א ך ב ע מ א ו ת‬ ‫עד‬ ‫י צ ח ק‬ ‫מ שנו ל ד‬ .‫ן ך^ ך‬ ‫♦ הי ה‬ % ‫פי‬ :‫ג ל י ו ת‬
‫וז מני ם‬ ‫ע מ ך ם‬ ‫ק ה ת ן של‬ ‫של‬ ‫שנ א תיו‬ ‫ו ח שו ב‬ .‫ש נ ה‬ ‫מ אוי ת‬ ‫א רב ע‬ ‫פי פי צ רי ם‬ ‫י שר אל‬ ‫שי צ או‬
‫אין‬ ,‫מ מ צ ר י ם‬ ‫ש הי ה כ שן צ או י ש ר א ל‬ ‫מ ש ה‬ ‫של‬ ‫ ו י^ ק י ב‬,‫ש נ ה כ ש נ ו ל ד יי ג קי ב‬ ‫ש שי ם‬ ‫כ י צ ד? י צ ח ק ב ו‬
‫ ו א ת ה‬,‫מ א ו ת ו ח מ ש י ם‬
5 ‫ז‬ “ } • ■ "! “
‫של ש‬ ‫״‬
‫א ל א‬ T V
‫מו ־ צ א‬
•‫י‬
‫א ת ה‬
T 1
‫ש ל שי ם‬ ‫־׳‬J
‫מ גו רי‬ - J
‫שני‬
• • ‫ן‬
‫ י מ י‬:‫א מ ר‬
‫״‬ { - T
‫ל מ צ רי ם‬
• ‫־‬ S ' :
‫כ שי ר ד‬
“ T V J

‫א ח ר‬ ‫ק ה ת‬ ‫ש מי‬ ‫ה שני ם‬ ‫כל‬ ‫מ הו‬ ‫ל הו צי א‬ ‫צ רי ך‬ .‫ו ת ש ע י ם‬ ‫מ א ה‬ ‫ה רי‬ ,) ‫ ט‬:‫מ ז‬ ‫( ל ק מן‬ ‫שנ ה‬ ‫ו מ א ת‬

‫מ ש ה‬ ‫לי ד ת‬ ‫א מ ר‬ ‫ע מ ר ם‬ ‫ו ש מי‬ ,‫ע מ ר ם‬ ‫לי ד ת‬ ‫ה רי‬ ,‫ר ד ״ ו‬ ‫כ מניו‬ ‫מ א תי ם ו ע ש ר‬ ‫היו‬ ‫ו ב מ צ רי ם‬:

T R A D U C C IO N D E R A S H I

M esfas, descendiente su y o .252

1 2 . ‫ו ג ו׳‬ ‫אי מ ה‬ ‫ ו הנ ה‬/ y h e a q u i q u e u n te r r o r , e tc . Esto era u n a a lu s itfn a la s t r ib u l a c io n e s y a la

o s c u r id a d d e l e x ilio que en el futuro sufrirfa el pueblo de Israel.253

13. ‫ ך‬1« ‫ פ♦ ? ר י ה י ה ! ד‬/ Q U E t u d e s c e n d e n c i a s e r a e x t r a n j e r a . D esde que naci6 Itzjak hasta que

Israel sali6 de M itzrdim transcurrieron cuatrocientos anos. ;,Como se demuestra esto? Itzjak tenfa
sesenta afios cuando na ci6 Y aacob; y Y aacob, al descender a M itzrdim , dijo: “L os afios de mis
nom adeos son ciento treinta.” 254 Ello hace un total de ciento noventa. Y en Mitzrdim los
descendientes de Yaacob perm anecieron doscientos diez afios, cantidad que se corresponde con el
va lo r num erico de la palabra v n 255 10 que hace un total de cuatrocientos afios. Pero si dices que
en M itzraim realmente perm anecieron cuatrocientos afios y no doscientos diez, no puede ser, pues
vem os que K eh at, nieto de Yaacob, fue uno de los que descendieron a M itzrdim ; 256 y si cuentas
los afios de K ehat, los d e su hijo Am ram y los ochenta que M osh6, hijo de Amram, tenfa al salir
de M itzraim , so lam ente llegas a trescientos cincuenta afios. Y ademds deben descontarse todos
los anos que K eh at vivi6 despues del nacimiento de Am ram , y los que vivid A m ram despues del
nacim iento de M o sh k 257

2 5 2 . Pirke d'Rabi Eliezer 2 8 . 2 5 6 . V e r infra, v . 4 6 :1 1 .

2 5 3 . Bereshit Rabd 4 4 :1 7 . 2 5 7 . Seder Olam Rabd 3 . C o n e s ta c u e n ta R a sh i

2 5 4 . Infra, v . 4 7 :9 . d e m u e stra q u e lo s c u a tr o c ie n to s a n o s d e v iv ir “ en
tie rra a je n a ” a lu d id o s aquf n e c e s a ria m e n te
2 5 5 . S e g u n e l m e to d o d e guematria: ‫ = ר‬2 0 0 ; ‫= ד‬
4 ; 6 = ‫ ו‬. E s ta p a la b r a f o r m a p a rte d e 10 d ic h o p o r c o m e n z a ro n a p a r tir d e l n a c im ie n to d e Itzjak , y n o a

Y a a c o b a su s d ijo s : “H e a q u i q u e h e o id o q u e h a y p a r tir d e q u e lo s h ijo s d e Y a a c o b d e sc e n d ie ro n a

a lim e n to en M itz ra im ; d e sc ie n d a n [Y n ] a lia y M itz rd im [E g ip to ]. Su sig u ie n te c o m e n ta rio 10
c o m p re n d e a lia p a r a n o so tro s, p a ra q u e v iv a m o s y c la rific a m d s. P o r su p a rte , e l R a m b a n se n a la q u e los
n o m u ra m o s” {infra, v . 4 2 :2 ). c u a tr o c ie n to s a n o s se a p lic a b a n a l h e c h o d e v iv ir e n
 1 8 5 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEjA 15 :14 — ‫ י ד‬: ‫ט ו‬

ajena, y los esclavizaran y ajligiran )ty ) ‫! ם ל א‬1‫ל‬

fduranteJ cuatrocientos anos.
L J
14Pero :‫ש נ ה א ת ם‬
IT T
‫מאזית‬
J — J
‫א ר ב ע‬
” AT

tambien al pueblo al que serviran ‫י^ ב ד ו‬ ‫ ר‬$‫א‬ ‫את״הגןיי‬ ‫ת ם‬ ‫יד‬

- o n k e l6 s

‫ ן‬1‫ י ד ו א ף י ת י ג מ א ך י פ ל ח ו ן ב ה‬: ‫ש ג ץ‬ ‫ך ל א די ל ה ון ף פ ל ח ו ן ב ה ו ן וי ע נ ו ן י ת ה ו ו א ך ב ע כי א ה‬

RASHI

‫לגור ב א ר ץ ב א נו‬ .> ‫ כ ג‬:‫ק ה‬ ‫גר ב א ך ץ ח ם (תהלים‬ ‫ א ל א ל א‬/‫ו ל א נ א מ ר ב א ר ץ מצרים‬ .‫ב א ר ץ ל א ל ה ם‬

‫ ו ג ם ל ר ב ו ת א ת ה א ך ב ע‬. ‫ י‬1‫( י ד) ן ג ם א ת ו( ג‬:)‫ ד‬:‫( ל ק מ ו מ ז‬ ‫א ב ך ה ם ןגו׳ ( ל ק מ ן‬ ‫ ויגר‬, ‫ ו מ ש נ ו ל ד ? צ ח ק‬. ‫ל ה ם‬

‫ ש א ף ה ם ב ל י ם ע ל ש ש ע ב ד ו א ת י ש ך א ל‬,‫מלכיות‬ ‫ןיעקיב‬ .‫ גו‬:‫כו‬ ‫ ג ו ר ב א ך ץ ה ז י א ת ( ל ק מ ן‬: ‫ ו ב י צ ח ק‬. ‫ ל ח‬:‫ כ א‬:
: TR A D U C C 16N DE RASH I

‫ ב א ר ץ ל א ל ה ם‬/E N t ie r r a AJENA. E s te v e r s ic u lo no dice “en la tierra de M itzraim ” e s p e c if ic a m e n te ,

sino “en tierra ajen a”, e n te r m in o s g e n e r a le s . E s to d e m u e s tr a q u e fue a partir de que naci 6 Itzjak
q u e se a p lic 6 10 q u e e s td e s c r ito : “Y Abraham 11abit 6 [ c o m o e x t r a n j e r o , 258” ...[ ‫ ו י ג ר‬Y ta m b ie n con
respecto a Itzjak e s td e s c r i t o : “H abita [ c o m o e x tr a n je r o , ‫ ] ג ו ר‬en esta tierra .” 259 Y a s im is m o c o n
r e s p e c to a Y a a c o b : “Y Y aacob habit 6 [ c o m o e x tr a n je r o , ‫ ] ג ו‬en la tierra de Jam .” 260 Y d e ig u a l
m o d o , c o n r e s p e c to a lo s h ijo s d e Y a a c o b e s ta e s c rito : “H em os venido a habitar [ c o m o e x tr a n je r o s ,
‫ ] ל ג ו ר‬en esta tierra .” 261
14. ‫ י‬1‫ה ג‬ ‫א מ‬ ‫ת ם‬ / PERO t a m b ie n a l pu e bl o . L a p a la b r a ‫ ג ם‬, tam bien, e s e n u n c i a d a a q u i pa
incluir 262 a las cuatro civilizaciones d e s c r ita s e n e l lib r o d e D a n i e l , 263 las cuales tam bien pereceran
por haber som etido a Israel . 264

tie r r a e x tra n je ra , p e ro n o a la e sc la v itu d ni a la in c lu ir, a g re g a r: ta m b ie n , a d e m a s. A q u i im p lic a q u e

a flic c io n m e n c io n a d o s a q u i; con re sp e c to a e sto D io s ju z g a r a a o tro (s ) p u e b lo (s) ademds d e l p u e b lo
D io s no d ijo c u a n to tie m p o d e b la d u rar. en c u e s tio n q u c lo s e sc la v ic e [M itz ra im ], E n la
h e rm e n e u tic a de la T o ra fre c u e n te m e n te se le
2 5 8 . Infra , v. 2 1 :3 4. E n h e b re o , e x tra n je ro se d ic e
in te rp re ta p a ra a g re g a r a lg u n e le m e n to no
‫ ג ר‬, c o m o e n e ste v e rs ic u lo . E l v e rb o ‫ ל ג ו ר‬sig n ific a ,
e x p lic ita d o e n e l v e rsic u lo , 10 m is m o q u e ‫א ך‬ es
lite ra lm e n te , “ h a b ita r c o m o e x tra n je ro ” . D e n o ta u n a
in te rp re ta d o en s e n tid o e x c lu siv o . P a ra una
re sid e n c ia te m p o ra l e n u n lu g a r a je n o . E n to d o s los
d isc u sio n m a s d e ta lla d a d e e sto , v e r la n o ta 2 2 2 d e
v ersi'cu lo s q u e R a sh f c ita a q u f, p a ra d e s ig n a r la
la p a ra s h a t Bereshit y la n o ta 86 d e la p a ra sh a t Noaj.
re s id e n c ia d e A b ra h a m y d e Itz ja k e n K e n a a n y de
Y a a c o b y su s h ijo s en M itz rd im , la T o ra u tiliz a este 2 6 3. V e r el lib ro d e D a n ie l, c a p . 7. A lli se n a rra la
v e rb o , 10 q u e im p lic a q u e c u a n d o re sid ie ro n e n e sa s v isio n d e c u a tro a n im a le s , c a d a u n o re p r e s e n ta n d o
tie rra s 10 h ic ie ro n c o m o fo r a ste ro s. P u e s to q u e en m e ta fo ric a m e n te a uno de lo s c u a tr o re in o s 0
e sp a n o l no e x iste un v e rb o que ex prese con c iv iliz a c io n e s q u e e je rc e ria n el c o n tro l - p o l i t i c o y
e x a c titu d e sta idea, lo h e m o s tra d u c id o sim p le m e n te c u ltu r a l- d e l m u n d o y so m e te rla n a Is ra e l. E sta s
p o r “ h a b ita r5’ o “ m o ra r” . c iv iliz a c io n e s ta m b ie n so n lla m a d a s “ lo s c u a tro
e x ilio s” ( a p a rte d e l e x ilio e n M itz ra im ). E sto s c u a tro
2 5 9 . Infra , v . 2 6 :3 .
son: M a d a i [M e d ia ], P a r a s [P e rs ia ], Y a v a n [G rec ia ]
2 6 0 . Tehilim 1 0 5:23. M itz ra im , h ijo d e Ja m , q u e e ra
y E d o m [R o m a ], N u e s tr a e p o c a e s c o n tin u a tio n d e
u n o d e los tre s h ijo s d e N o a j fu e el q u e fu n d o el pafs
la c iv iliz a c io n ro m a n a . U n e stu d io d e ta lla d o d e e ste
d e M itz ra im [v e r supra, v. 1 0:6],
c o n c e p to e s e x p u e sto e n el lib ro Ner M itzva del
2 6 1 . Infra, v. 4 7 :4 ; v e r ta m b ie n Meguila 9a. M a h a ra l d e P ra g a .

2 6 2 . E l a d v e rb io ‫ ג ם‬e n h e b re o e x p re sa la id e a d e 2 6 4 . Bereshit Rabd 4 4 :1 9 .

1 5 :1 5 -1 6 — ‫ ט ו ־ ט ז‬: 1‫ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ך‬ / 186

Yo fuzgare; y despues saldrdn con gran ‫ב ר כ ש‬ ‫יצאו‬ ?‫ו א ח ר י ״ כ‬ ‫אנכי‬ ?‫ד‬

A 1• ‫ ■ י ן‬II" I •‫״״׳‬ *'“ * V t • AT. I JT
riqueza. 15Pero tu llegards a tus padres ‫אל״אביתיך‬ ‫ א‬1‫ת ב‬ ‫ו א ת ה‬ ‫טו‬
en paz; seras sepultado en buena vejez. :‫ט ו ב ה‬ ‫ב שי ב ה‬ ‫תלןבר‬ □ ‫ב שלו‬
16Y la cuarta generacion retornard aqui, ‫הנה‬ ‫ישובו‬ ‫ר ב י^ י‬ ‫ ר‬1‫ ך‬1 ‫טז‬
O N K EL6S

‫א ב רן ת ך‬ ‫ טו ו א ת ת י ע ו ל ל ו ת‬:‫ב ק נ י נ א ס גי‬ ‫א נ א ו ב ת ר פו י פ קון‬ ‫דיין‬

‫ה כ א‬ ‫יו נו בון‬ ‫ך בי ע א ה‬ ‫ט< ן ך ך א‬ :‫ט ב א‬ ‫ב סי בו‬ ‫ב של ם' ת ת ק ב ר‬

------------------------------------------------------------------------------------ R A S I lf ---------------------------------------------------------------------------------

‫שי ע ש ה‬ ‫ב ש רו‬ .‫טיו ב ה‬ ‫ב^< ב ה‬ ‫«זנ?ן ב ר‬ :‫ת ש ו ב ה‬ ‫ב מ מון‬ .‫ן ך> ל‬ ‫ב ר^ ש‬ :‫מ פ ו ת‬ ‫ב ע שר‬ .‫ י‬# ‫א‬ ‫ךן‬
‫ע שו‬ ‫י צ א‬ ‫ן לי א‬ ,‫ב י מ י ו‬ ‫ת שו ב ה‬ ‫י ש מ ע אל‬ ‫מ צ ד י ם ( ש מו ת‬ ‫א ת‬ ‫ ! י נ צ ל ו‬:‫ש נ א מ ר‬ ‫ה מו‬ ,‫ג ד ו ל‬
‫שני ם‬ ‫ח מ ש‬ ‫מ ת‬ ‫ ו ל פ י כ ך‬.‫ב י מ י ו‬ ‫מג ה‬ ‫ל ת ך בו ת‬ :‫א ל ה‬ ‫כל‬ ‫ת ך א ה‬ ‫ול א‬ .‫מ גי א‬ ‫* ה‬1‫ < טו>ו א‬:1‫ לו‬:‫י ב‬
‫ ר‬1‫( טז> ן ד‬ :‫ע שו‬ ‫מ ר ד‬ ‫ביו ם‬ ‫ו בו‬ ,‫ז מ נ ו‬ ‫קו ד ם‬ ‫ן הו א‬ ‫ז ר־ ה‬ ‫ע בו ך ה‬ ‫עו ב ד‬ ‫א ביו‬ .‫א גי תי ך‬ ‫אל‬
‫י היו‬ ‫ל מ צ רי ם‬ ‫שי ג לו‬ ‫ל א ח ר‬ .‫ר ג י ע י‬ ‫תר ח‬ ‫שע שה‬ ‫לל מך ד‬ ?‫א ליו‬ ‫שי בי א‬ ‫מ ב ש רו‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I

>3'‫ ך ו א נ‬/Y O JUZGARE. C on diez plagas . 265

‫ דו ל‬$ ‫ ב ף ה ש‬/C O N GRAN r i q u e z a . Esta frase significa: con m uchos bien es.266 Y de hecho, asf 0curri6,
puesto que se declara de los israelitas al salir de Mitzrdim: “ A si vaciaron a M itzraim ” .267

15. ‫ א‬1‫ ו א מ ה מ ב‬/ p e r o t u l l e g a r a s . A tus padres y no veras todos estos acontecimientos . 268

‫ א ל א ב ת י ך‬/ a t u s p a d r e s . E l padre de Abram era id61atra, 1y D ios le anuncia que v o lv er i junto

a 61? En realidad, esto ensefia que al final de su vida T 6raj se arrepinti 6 de su error y regres6 al
m onotefsm o.269

‫ ב ה‬1‫ ת ק ב ר ב ש י ב ה ט‬/ s e r A s s e p u l t a d o e n b u e n a v e j e z . Al decirle esto, Dios le anuncio que su hijo

Ishm ael se arrepentirfa de su mal camino en vid a de 61, y tambidn que Esav no tomarfa el mal
cam ino en vida de 61. Y a causa de esta promesa, Abram murid cinco afios antes de su tiem po; y
en el m ism o dia que muri6 Esav se rebel6 contra D io s.270

16. ‫ ו ד ו ר ר ב י ע י‬/ y l a c u a r t a g e n e r a c i o n . D espu 6s de ser exilados a M itzraim , perm anecenin

2 6 5 . Bereshit Rabd 4 4 :2 0 . L a e x p re si6 n “ju z g a r ” e s 2 6 8 . L a e x p re s itin “ lle g a r [o v e n ir] a los p a d r e s”

a q u f u tiliz a d a e n e l s e n tid o d e “ c a stig a r” . R a sh f q u ie re d e c ir fa lle c e r. A q uf D io s le in fo rm 6 q u e
a lu d e aq uf a la s d ie z p la g a s q u e D io s e n v i6 c o n tr a A b ra h a m m o rir fa a n te s d e v e r la e s c la v itu d d e sus
lo s m itz rim [e g ip c io s] p a ra c a stig a rlo s por su d e s c e n d ie n te s e n M itz ra im ; p e ro el h e c h o d e v iv ir
n e g a tiv a a d e ja r lib re al p u e b lo d e Israe l. L a p rim e ra
e n tie rra a je n a sf se a p lic o a e l, c o m o R a sh f m ism o
fu e la p la g a d e s a n g r e y la u ltim a fu e la m u e rte d e
in d ic o e n su c o m e n ta rio al v . 13, .v. v. ‫ ב א ר ץ ל א ל ה ם‬.
lo s p rim o g e n ito s (G ur Arye). V e r a l re s p e c to el lib ro
d e Shemot c a p s . 7 -1 2 . 2 6 9 . Bereshit Rabd 3 8 :1 2 ; Baba Batra 16b.

2 6 6 . Shemot 1 2 :3 6 . E n la T o r a , la p a la b ra ‫ ך כ ו ש‬se 2 7 0 . Bereshit Rabd 6 3 :1 2 . V er ta m b ie n el

a p lic a a p r o p ie d a d e s a d q u ir id a s o c o m p r a d a s . R a sh f c o m e n ta rio d e R a sh f a l v. 2 5 :3 0 , s.v. ‫ מ ן ה א די ם ה א ד ם‬.
c la r if ic a q u e aquf e s ta e x p re sio n no tie n e ese A q u f s e p la n te a la o b v ia p re g u n ta d e p o r q u e D io s
sig n if ic a d o , y a q u e lo s b ie n e s q u e lo s isra e lita s n o re tra s o la r e b e lio n d e E sa v y no h iz o que
s a c a r o n d e M itz r a im n o h a b ia n sid o a d q u irid o s sin o A b ra h a m v iv ie s e h a s ta su tie m p o fin a l e n v e z d e
q u e lo s h a b fa n to r n a d o p re s ta d o s ( Sifte Jajamim). a c o rta rle la v id a . E n re a lid a d , n o e s q u e E sa v
2 6 7 . Shemot 1 2 :3 6 ; Berajot 9a. e stu v ie s e destinado a re b e la rse c o n tr a D io s el d ia
 1 8 7 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 5 :1 7 — ‫יז‬:‫טו‬

pues hasta entonces no estara ‫ךן א מי ךי‬ vm ‫ל א ״ ^ ל ם‬ ‫פי‬

completa la iniquidad del emori. ” 1‫ ׳־‬v!" ■ T 1 s'
17Y sucedio que cuando el _ ‫־‬ '
«, / «, hubo puesto y se ‫?? ו ה‬ ‫ ש‬9?‫ה‬ ’‫!!יו‬ ‫״‬ :‫ע ד ־ ה נ ה‬
-— . o n k 8 l 6 s

‫ יז! ה ו ה ש כ< ש א ע ל ת‬:‫א רי ל א ש ל י ם ה ו ב א ך א מ ו ך א ה ע ד מ גו‬

----------- -- ----- - --------- . R A S H I ---------------------------------------------------------------------------------- ■

\£‫ש א י ן סיץןדז־׳‬ ,‫מ א ר צ ו ע ד א ו ת ו זמן‬ ‫מ שתלח‬ , ‫ ן ה ך בי עי ל שובו ל א ך ץ ה ז א ת‬,‫ש ם ש ל ש ה דורות‬

,‫ש מ ת מ ל א סאתה‬ ‫ברוד הו א נפרע מ א ו מ ה עד‬ ,‫ל פ י ש ב א ר ץ כ נ ע ן ה ל ה ק ן ך ב ר ע מ ו ־ ו כ ר ת ב ר י ת יזו‬
:)‫ ח‬:‫ב ס א ס א ה ב ש ל ח ה ת ר י ב נ ה (י ש עי ה מ‬ ‫שנאמר‬ ‫ ל ת ת ל ד א ת ה א ר ץ ה ז א ת ל ר ש ת ה( ל ע י ל‬: ‫כ ך כ ת י ב‬
‫ כ מ ו ו י ה י ה ם מ ר י ק י ם ש ק י ה ם‬.‫צ א ו ח ש ו ב <<זו וי ה י ה ש מ ש ג א ה‬ . ‫ י ע ק ב י ר ד ל מ צ ר י ם‬, ‫ ו כ ן ה י ה‬.‫ט מ ן‬
‫א י ש ( מ ל כי ם ב‬ ‫ה ם קוברים‬ ‫ ו י ה י‬,‫ ל הו‬:‫( ל ק מ ן מ ב‬ ‫ ו כ ל ב ב ן ח צ ר ו ן‬,‫ ח צרול‬,‫ פ ך ץ‬,‫ י הו ך ה‬,‫דורותיו‬
: ‫ ש ק^ ה‬.‫ ה ש מ ש ג א ה‬:‫ כ ל ו מ ר ו י ה י ך ב ר ז ה‬,‫ כ אן‬:‫י ג‬ ‫ ל ה י ו ת‬.‫ פ י ל א ש ל ם «^ו! ה א מ י ו י‬: ‫מ ב א י ה א ר ץ ה י ה‬
-- ------------------------------------------------------------------ T R A D U C C IO N D E R A SH I

alld por tres generaciones, y a la cuarta regresaran a esta tierra. Pues fue en la tierra de Ken&an
que Dios habl 6 con 61 y entabld este pacto, como se declara: “P ara darte esta tierra y
heredarla .” 271 Y efectivamente asf sucedi 6 : Yaacob descendi 6 a M itzraim y cuatro generaciones
:despues sus descendientes salieron de Mitzrdim. Para demostrar este punto cuenta sus ge neraciones
Yehudd -h ijo de Y aacob- es la primera; Peretz es la segunda; Jetzrdn es la tercera; y C aleb -h ijo
de Jetzrdn-, que es la cuarta generacidn fue uno de los que salid de Mitzrdim y en tr 6 a Ia Tierra
de Israel. 272
‫ פי ל א ש ל ם יגון ה א מ ר י‬/ pu e s a u n n o e st a c o m pl e t a l a in iq u id a d d e l e m o r i. Lo necesario para
que sea expulsado de su tierra hasta ese momento. Pues el Santo -b e n d ito e s - no castiga a una
naci 6n sino hasta que se colm a su m edida de maldad, com o se declara con respecto a una naci 6n
pecadora: “En su plena m edida, cuando la arrojes, contendrds contra ella . ” 273

17 . ‫ ו י ה י ה ש מ ש פ א ה‬/ v SUCED16 q u e c u a n d o e l s o l s e p u s o . La expresidn ‫ מ ה י‬aquf es sim ilar en

significado a las siguientes: “Y sucedid ]‫ [וי הי‬que cuando vaciaron sus sa cos ” ; 274 “y sucedid ]‫[וי הי‬
que cuando sepultaban a un hom bre ” . 275 Quiere decir: y sucedid tal cosa . 276

‫ ה ש מ ש ב א ה‬/ EL so l se pu s o . Esta frase significa que se puso . 277

m ism o en que A b ra h a m m u rio , pu es e llo 2 7 5 . M elajim II, 1 3 :21 .

c o n tr a d e c in a e l lib re a lb e d rio q u e se le c o n c e d e a 2 7 6 . El v e rb o ‫ ו י ה י‬e s ta e n m a s c u lin o . S u fu n c io n
c a d a se r h u m a n o , E sav se re b e lo p o r su p ro p ia a q u i n o p u e d e se r m o d if ic a r al s u s ta n tiv o ‫ ה ש מ ש‬, q u e
v o lu n ta d , y e n to n c e s D io s le a c o rto la v id a a e s f e m e n in o , q u e a d e m a s e s m o d if ic a d o p o r el v e rb o
A b ra h a m ( Najalat Yaacob). ‫ ב א ה‬. Su fu n c io n aquf es s e r v ir de c la u s u la

2 71 . Supra, v. 15:7. in tr o d u c to ria “ y su c e d io q u e ...” ( Sefer haZikaron)

E n m u c h o s p a sa je s e sta e s su fu n c io n , a u n q u e en
2 72 . Sotd l i b ; Sanhedrin 6 9 b . Y a a c o b n o e s ta b a
a lg u n o s o tr o s si m o d if ic a d ir e c ta m e n te a l s u sta n tiv o
in c lu id o d e n tro d e e sta s c u a tro g e n e ra c io n e s. E s la
en c u e stio n . Por e llo , aunque en g e n e ra l la
c u a rta g e n e r a tio n sin c o n ta r a Y a a c o b a la q u e se
tra d u c im o s “y s u c e d io ” , en o tr o s lu g a re s se rd
m e n c io n a a q u i ( Gur Arye).
tra d u c id a d e p e n d ie n d o d el c o n te x to .
2 7 3. Yeshayahu 2 7 :8 ; Sotd 9 a.
2 7 7 . R a sh ! e n f a tiz a a q u i q u e e l v e rb o ‫ב א ה‬ e s ta en
2 74. Infra, v . 4 2 :3 5 . p re te rito , no en p re s e n te . La fra se ‫ב א ה‬ ‫ה ש מ ש‬
1 5 :1 7 — ‫יז‬:‫טו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 188

habia hecho obscuro, he a q u i que *‫ת ט י ו ע ל ט ה‬ ‫ןהנה‬ ‫היה‬

un horno humeante y una T7 ,* ’ ^T ‫״‬
antorcha de fu eg o pasaron entre ‫בין ו ל פ י ד‬ ‫ ב ר‬$< ‫א ש ר‬ ‫א ש‬
O N K EL6S

‫ו ק ב ל א ה ו ה ן ר! א ת נ ו ר ד ת נ ו ו ב ע ו ר ד א ש ת א ד י <^ ך א ב י ו‬

----------------------------------------- R A SI-It

‫ ן ה ג ג ב ך ת ת ג י ר (( ש ן ל א ח ר‬,) ‫ י ב‬:‫ל ב י א ( ל עי ל ט ו‬ ‫ ר מ ז‬. ‫ן ג ו׳‬ ‫ ו ה ג ה מ ג ו ר‬: ‫ ח ש ך ה י ו ם‬.‫וי ג ל ט ה ה י ה‬

‫ ןזה ח ל ו ק‬.‫ נ מ צ א ש ב ב ר שקנגה‬.‫מ ב א ן היתה‬ , ‫ ט ג נ מ ו ל כ מ ג ל ה‬.‫ ג א ה‬:‫לו־ ש י פ ל ו ה מ ל כ י ו ת ב ג י ה נ י ם‬
‫אותיות‬ •
‫שתי‬ • • I
‫שיסוידה‬ T I V
‫נקבה‬T ‫" ׳‬ I
‫ן‬1 ‫ת ב ה ל ש ו‬
T T ‫״‬
‫בכל‬
T I
1‫ ו א ם ה י ה ט ע מ‬. ‫ל כ ך ה ו א מ ב ו א ר ש ב א ה כ ב ר‬
"■» ‫״‬ T T ‫י‬ » T I T T V T I ‫ ״‬T ‫י‬

‫ב ר‬T ‫ע‬1 ‫ כ ש ה ט ע ם ל מ ע ל ה ל ש ו ן‬: ‫ ש ב‬, ‫ ק ם‬, ‫כ מ ו ־ ב א‬

T T I " 1 ‫״‬ v J T ,T T J
‫ ואי‬.‫ הי ה מ ב ו א ר כ ש ה י א שו ק ע ת‬,‫ל מ ט ה ב אל״ ף‬
• 1 *“ ,‫״‬ • v > T I T T ‫י‬ V T I T ‫״‬ I

‫ ק מ ה‬,‫ ט ו‬:‫ כ ג ו ן ז ה ו כ ג ו ן ן ך ו ו ל ב א ה ( ל ק מן כ ט‬, ‫ה ו א‬ ‫ ש ה ר י כ ב ר כ ת ו ב !־י הי ה ש מ ש‬, ‫א פ ש ר ל ו מ ר כ ן‬

TRADUCC16N DE RASIlf
‫הי ה‬ ‫ ו «! ל ט ה‬/ y s 8 iiiz o o s Y u r o . El d i a m i s m o s e o s c u r e c i t i . 278

‫ ׳‬1‫ ו ה נ ה ת צו ר <( שן ו ג‬/ h 8 Q q u i q u 8 u n h o r n o h u m 8 Q n t 8 , 8 t Y . Por medio de esto Dios le hizo una

alusidn a Abram de qu e las cuatro civilizaciones id61atras del mundo 279 caerfan en el g u e h in o m
[purgatorio ].280
‫ ג א ה‬/ SE PU SO . El verbo ‫ ב א ה‬en este versfculo lleva el acento en la prim era sila b a 281 por 10 que
debe ser explicado en el sentido de que el sol y a se habfa puesto. Pero si llevase el acento en la
ultim a silaba, en la letra a l e f [‫] א‬, significaria que en ese momento se estaba ocultando. 282 Pero
seria im posible decir eso, puesto que ya antes fue escrito: “Y sucedi 6 que cuando el sol se estaba
poniendo ...” , 283 y el paso del horno hum eante sucedi 6 despu£s de esto. Por 10 tanto, esto
demuestra que el sol ya se habia puesto cuando esto 0 curri6 . Y esta es la diferencia que hay en
cada verbo fem enino cuya raiz est 6 form ada por dos letras (por ejem plo ‫ ג א‬, venir, ‫ ק ם‬, pararse,
‫ ש ג‬, regresar): cuando e l acento esta en la prim era silaba, el verbo esta en pretlrito, com o en
este versfculo. Y asim ism o en los casos siguientes: “R ajel lleg 6 [284; ” [‫“ ג א ה‬se levantti [‫ ] ק מ ה‬mi

lite r a lm e n te s ig n if ic a “el so l e n tr o ” . En e ste d e un c o n c e p to d if lc il d e e n te n d e r q u e n o d e b e se r

c o n te x to , q u e el so l “ e n tr e ” s ig n if ic a q u e s e m e te e n te n d id o a la lig era . En e sp a n o l, se le su e le
d e b a jo d e l h o riz o n te , e s to e s , q u e se p o n e. tr a n sc rib ir c o m o “ G u e h e n a ” .

2 7 8 . E l su sta n tiv o ‫ ; ג ל ט ה‬e s fe m e n in o ; el v e rb o ‫ה ; ה‬ 2 8 1 . E s d e c ir, e n la le tr a ‫ ב‬.

e s m a sc u lin o . S i la f r a s e ‫ ו י ג ^ ה ה י ה‬q u is ie ra d e c ir
“hubo o b s c u r id a d ” , el v e rb o
f e m e n in o , ‫ ה ת ז ה‬. P o r e llo , e l s u s ta n tiv o q u e m o d ific a
al v e rb o ‫הי ה‬ n o p u e d e s e r ‫! ג ל ט ה‬, sin o o tro q u e el
v e r s ic u lo no e x p lic ita . R ashf
su sta n tiv o im p lic ito e s ‫ ס י ו ם‬, “ e l d ia ” . L a fra se q u ie r e
d e c ir q u e “ [e l d ia ] s e h iz o o b s c u rid a d ” .
2 7 9 . V e r m a s a r r ib a e l c o m e n ta rio d e R a sh i al v.
1 5 :1 4 , s.v. ‫ ו ג ם א ת ה ג ו י‬, a si c o m o la n o ta 2 6 3 .
2 8 0 . E n e s ta e d ic io n s e h a o p ta d o p o r tra n s lite ra r el
n o m b r e ‫ ג י ה נ ו ם‬y p o n e r e n tr e c o rc h e te s su tr a d u c c io n
p o r “ p u rg a to rio ” . S e p r e te n d e a s i d is o c ia rlo d e l
c o n c e p to u su a l d e “ in f ie m o ” (m u y a le ja d o d e 10 q u e
2 8 2 . E n h e b re o , la m a y o r p a r te d e las p a la b ra s so n
d e b e ria e s ta r en a g u d a s, p e ro a lg u n a s s o n g ra v e s (n o h a y p a la b r a s
e s d ru ju la s). D e te rm in a r si u n a p a la b ra e s a g u d a 0
g ra v e e s im p o rta n te , y a q u e el se n tid o p u e d e v a ria r
e x p lic a que e se d e p e n d ie n d o d e 10 q u e se a . E n e ste c a so , e l v e rb o
fe m e n in o ‫ ב א ה‬e s g ra v e , 10 c u a l in d ic a q u e e std en
p re te rito . Si e s tu v ie se e n p re se n te lle v a rfa e l a c e n to
e n la u ltim a sila b a y se r ia p a la b r a a g u d a . R a sh i
e x p lic a rd e sta re g ia c o n m a s d e ta lle . E n a lg u n a s
e d ic io n e s e n h e b re o , s e s u e le in d ic a r e l a c e n to
m e d ia n te u n a lfn e a v e rtic a l d e b a jo d e la sflab a . E sta
h'nea se lla m a maamid.
2 8 3. Supra, v. 15:12.

la T o rd d ic e al re s p e c to ) y e n f a tiz a r q u e se tr a ta a q u i 2 8 4 . Infra, v. 2 9 :9 .
1 8 9 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 5 :1 8 -1 9 — ‫ י ח ־ י ט‬: ‫ט ו‬

estas partes. n En ese dia el Eterno hizo ‫כ ר ת‬ ‫ה הו א‬ ‫יח‬ :‫ה א ל ה‬ ‫ה גז רי ם‬

un pacto con Abram, diciendo: “a tu ‫ל א מי ר‬ ‫ב רי ת‬ ‫א ת־ א ב ר ם‬ ‫י הו ה‬
A ‫״‬ J ! '‫־‬T \ > '‫'־‬ . JT r
descendencia he entregado esta tierra, ‫עך‬ ‫הז־את‬ ‫ר ץ‬
desde el rio de Mitzrdim hasta el gran
o
‫הגדיל נ ה ר ״‬
- J C T _
‫עד־הנהר‬
J T T ‫־‬ ‫־‬
‫מערים‬ * ‫־‬ : •
‫מנהר‬
J‫־‬ : •

rio, el rio Perat: 19al keni, al kenizi; al 3‫ו א ת‬ ‫ו א ת ״ ה קנ|י‬ ‫את״הלןיני‬ ‫ יט‬: ‫ך ת‬
o n k e iA s

‫ י ח ב י ו מ א ה ה ו א מ ר י י ע ם א ב ר ם ק י ם ל מ י מ ר ל ב נ י ך ? ר ו בי ת י ת א ו ־ ע א‬: ‫פ ל מ א ה א ל י ו‬
‫ק מ אי מ ת‬ ‫ש ל מ אי מ ת‬ ‫ י ט ^ ת‬: ‫מ ן נ ה ר א׳ ד מ צ ר י ם ו ע ד נ ה ר א _ ר ב א נ ה ר א פ ר ת‬ ‫ה ר א‬

-------- ----------- --------------------------------------------- - RASIII ----------------------------------------------------------------

‫א ף‬ ,‫ק ו ר א ה ו ג ד ו ל‬ ‫ל אר ץ י שך אל‬ ‫ד בו ק‬ ‫ש הו א‬ .1‫ ט ו‬: ‫א‬ ‫ש ב ה י ב פ ג ת ך ג רו ת‬ ‫הנ ה‬ ,‫*ו‬:‫א ל מ ו נ י ( ל ק מ ן לז‬

‫מ או ח ר ב א ר ב ע ה נ ה רו ת היו צ אי ם‬ ‫ש הו א‬ ‫ע ל פי‬ ‫שנ ע ש ה‬ ‫ ד ב ר‬,‫ה ו א ל ש ו ן ה ו ו ה‬ ‫וכ ש ה ט ע ם ל מ ט ה‬

‫פ ר ת ( ל עי ל‬ ‫הו א‬ ‫ה ך בי עי‬ ‫ ן ה נ ה ר‬:‫ש נ א מ ר‬ ,‫מ ע ך ו‬ ,> ‫ ט‬:‫ה צ א ן ( ל ק מ ן צ ט‬ ‫ע ם‬ ‫ב א ה‬ ‫ ב מ ו‬,‫ע כ ש י ו ן ה ו ל ך‬
‫ה דב ק‬ ,‫מ ל ך‬ ‫מלך‬ ‫עבד‬ :‫ה ך י ו ט‬ ‫מ של‬ .1‫ י ד‬:‫ב‬ :‫י דו‬:‫ש ב ה ( א ס ת ר ב‬ ‫הי א‬ ‫ב א ה ו ב ב ק ר‬ ‫ ה י א‬.‫ב ^ ר ב‬
‫או מו ת‬ ‫ע שר‬ .‫ א ת ה לןיני‬m :‫ל ש ח ו ר ו י ש ת ח ו ו ל ך‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫של‬ ‫א מי ך תו‬ .‫<יו«> ל ז ו ע ך נ ת ת י‬
.‫ג ו י ם‬ ‫ש מג ה‬ ‫א ל א‬ ‫ל ה ם‬ ‫נ תן‬ ‫ןל א‬ ‫כ אן‬ ‫י ש‬ ‫ ל פ י‬.‫ ל נ ה ו פ ו ת‬1‫ ע ד ה נ ה ו ה ג ד‬:‫ה י א י^ שוי ה‬ ‫כ א לו‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I

gavilla” ;285 “he aquf que ha vuelto [‫ ] ש ב ה‬tu cunada”. 286 Pero cuando el acento se halla en Ia
ultima silaba, el verbo indica que Ia acci6n esta sucediendo en ese m ism o m om ento y se trata de
un verbo en presente. Por ejem plo, en los casos siguientes: “Y he ahi su hija Rajel que viene [‫] ב א ה‬
con el rebano”; 287 “venia [‫ ] ב א ה‬al anochecer, y volvia [‫ ] ש ב ה‬a la m afiana”. 288

18. ‫ ל ז ר ע ך נ ת ת י‬/ a t u d e s c e n d e n c i a h e e n t r e g a d o . La palabra del Santo -b e n d ito e s - es

equivalente a su realizacion.289

‫ ו ת‬3 ‫ ע ד ה נ ח י ה ג ד ל נ ה ו‬/ h a s t a e l g r a n r i o , e l r i o p e r a t . Puesto que este rio 290 se halla proxim o

a la Tierra de Israel, la Tora 10 llam a “el gran rio”, a pesar de que es mencionado en ultim o lugar
de los cuatro rios que salen del Eden, com o se declara: “Y el cuarto rio era el P erat.” 291 Es
como dice el proverbio popular: “El esclavo del rey es como el rey mismo; ap6gate a un m agnate
y se arrodillaran ante ti.” 292

1 9 . ‫ א ת ה ל|<ני‬/A L k e n i. Aqui se m encionan a diez naciones. Sin em bargo, al final D ios unicam ente
entreg6 a Israel el territorio de los siete pueblos que habitaban en Kenyan.293 Y en cuanto a las

2 8 5. Infra, v. 3 7 :7 . la T ie rra d e Isra e l.

2 8 6. Rut 1:15. 2 9 1 . Supra, v . 2 :1 4 . C u a n d o la T o r a e n u m e ra v a rio s

2 8 7. Infra, v . 2 9 :9 . e le m e n to s d e u n m is m o o rd e n - c o m o e n e s te c a so
lo s r io s - , g e n e ra lm e n te 10 hace por o rd e n de
2 8 8 . Ester 2 :1 4 .
im p o rta n cia . R e su lta a si que el rio P e ra t [el
2 8 9 . Bereshit Rabd 4 4 :2 2 . E s p o r e s ta ra z o n q u e
E u fra te s] en si m ism o e s d e m e n o r im p o rta n c ia q u e
e sta fra se e s ta e n p re te rito , c o m o si s e tra ta s e d e un
lo s o tro s. S u im p o rta n c ia aqui' e s ta d e te rm in a d a p o r
h e c h o y a c o n su m a d o . V e r ta m b ie n el c o m e n ta rio de
el h e c h o d e su c o n tig u id a d c o n la T ie r r a d e Isra e l.
R a sh i al v. 1 4:22 , s.v. ‫ ה ך מ ך נ י ; ל י‬y la n o ta 183.
2 9 2 . Shebuot 4 7b .
2 9 0 . E l rio ‫ פ ל ת‬a q u i m e n c io n a d o es el m ism o q u e
en e sp a n o l se lla m a E u fra te s. E s te s e lo c a liz a en el 2 9 3. E n la e p o c a d e M o s h e , c o m o s e n a r r a e n
p a is q u e h o y se lla m a Ira k, q u e se h a lla c o n tig u o a Debarim 7:1.
 1 5 :2 0 -1 6 :1 — ‫ א‬: ‫ כ ־ ט ז‬: 1‫ט‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬/ 190

kadmoni; 20al jiti;a lp e rizi; a los refaim; ‫ו א ת ־ ה פ ת י‬ ‫ו א ת ־ ה ח ת י‬ ‫ב‬ :‫ה ל ן ך מ י נ י‬

21al emorl; al kenaani; al guirgashiy al ‫ו א ת ״ ה א מ ר י‬ ‫בא‬ :□ ‫ו א ת ״ ה ך פ א י‬
yebusi.
✓
‫ת ־ ה ב נ ע נ י‬v‫ א‬J‫"ו א ת ־ ו‬ x• T : • **
‫ו א ת ־ ה ג ת שי‬
V ; • ^ ! ‫ ן‬- : ‫ן‬- v s

‫ס‬ :‫י ב ו •»ס י‬: ‫ה‬-

Capituio 16 ‫טז פ ר ק‬
1Y Sarai, mujer de Abram, no le habia ^ ‫ א א‬1, ' <‫ן^ ך‬
parido [hijos]. Y ella tenia una sierva * VT! ‫״‬ J T! ‫״‬ ‫י'״‬ "T :
mitzrit cuyo nombre era Hagar. ‫שפ ח ה‬ ‫מ צ רי ת‬ Pr71
o n k 8 l 6 s

‫פ נ ע ג אי ןי ת ג ך ג ש אי‬ ‫א מ ו ר אי ןי ת‬ ‫ כ א ןי ת‬:‫פ ך ז א י ןי ת ג ב ר אי‬ ‫ כ ןי ת וזו ג תי וי ת‬:‫?ן ך מו נ אי‬

: ‫ ר‬T‫ ג‬T‫ה‬ ‫־‬
‫מ ה‬T ‫א ו ש‬1 ‫ צ ״ ר י ת‬I ‫* מ‬ ‫ת א‬T ‫ מ‬I ‫א‬ ‫ל ה‬- I‫•ל י ה ו‬t ‫ ד ת‬4 ‫י ‘ל י‬I ‫ל א‬t ‫ ר ם‬T ‫ ב‬I ‫”א‬ ‫• א “ת ת‬ ‫ ר י‬- ‫ש‬T I ‫א ו‬ : ‫ס • •א י‬T ‫י ב ו‬3 ‫י ת‬T ‫ו‬t

R A S III

:(‫יג‬:‫ ה ה ו א י ל ן ר א א ך ץ ר פ א י ם ( ד ב ר י ם ג‬: ‫ב ה‬ ‫ !־הם קיני ק מ י‬,‫ו ה ש ל ש ה א ד ו ם ו מ ו א ב ועמון‬

‫ פ ש ר א ה‬. ‫ ב ת פ ך ע י ה ה י ת ה‬.‫ ש פ ח ה מ צ ר י ת‬00 : ‫כןךמני׳ ע ת י ד י ם ל ה י ו ת י ר ו ש ה ל ע ת י ד ׳ ש נ א מ ר‬
‫ש ת ה א בתי‬ ‫ מ ו ט ב‬:‫ א מ ר‬, ‫נ ס י ם ש נ ע ש ו ל ש ר ה‬ ‫א ד ו ם ו מ ו א ב מ ש ל ו ח י ך ם ובני ע מון מ ש מ ע ת ם‬
(‫א ח ר‬ ‫בבית‬ ‫גבירה‬ ‫ןלא‬ ‫זה‬ ‫בבית‬ ‫שפחה‬ ‫ ש נ א מ ר‬, ‫ א ר ץ ע ו ג‬.‫ »> ו א ת ה ך פ א י ם‬:‫י ח‬:‫ י ש ע י ה י א‬:
‫י‬ — TRADUCC16N D E R A S III — — ■
tierras de las otras tres naciones, Edom , M oab y Am dn -q u e son, respectivamente, el keni, el kenizf
y el kadm oni mencionados aquf-294 solamente en el futuro serdn tomadas en heredad por el pueblo
de Israel, com o se declara: “Extenderan su m ano sobre Edom y M oab. Y los hijos de A m on
estardn bajo su dom inio.” 295

20. ‫ ו א ת ה ר פ אי ם‬/ a l o s r e f a im . La Tord se refiere aqui los habitantes de la tierra de O g, sobre

que estd escrito: “Esa es llam ada tierra de los refaim .” 296

16 °
1. ‫ ש פ ח ה מ צ ר י ת‬/S IE R V A m it z r it . Ella era la hija del Fara6n. Cuando vio los m ilagros que hab
sido hechos por S a rd ,297 el Fara6n dijo: “Es preferible que mi hija sea sierva en esta casa y no
senora en otra casa.” 298

2 9 4 . R a s h f n o q u ie r e d e c ir q u e E d o m , M o a b y 2 9 6 . Debarim 3 :1 3 . R a s h f e n fa tiz a q u e la T o rd se
A m on son ig u a le s al k e nf, k e n izf y kadm oni r e f ie r e a q u f a lo s h a b ita n te s d el p a fs d e O g , q u e e r a
m e n c io n a d o s e n e s te v e rs fc u lo , y a q u e e s to s u ltim o s re fa f, n o a lo s re fa im m ism o s. L o s re fa im a lo s q u e
e ra n n a c io n e s d e s c e n d ie n te s d e K e n a a n , h ijo d e Ja m . e l v e rs fc u lo a lu d e a q u i so n lo s m ism o s q u e lo s ji v i m
E d o m , sin e m b a rg o , d e s c ie n d e d e E s a v , h ijo d e m e n c io n a d o s e n Debarim 7 :1 . O g g o b e rn a b a so b re
Y a a c o b ; p o r su p a rte , A m o n y M o a b d e s c ie n d e n d e e llo s y p o r e so e s a g e n te e s lla m a d a “r e f a im ”
L o t, so b rin o d e A b ra h a m . D e h e c h o , e n u n a a n tig u a (Mizraji).
e d i t i o n d e R a sh f ( R e g g io d e C a la b ria ), s e a g re g a la 2 9 7 . V e r supra, v . 1 2:17.
fra s e “ y ... E d o m , M o a b y A m 6 n conquistaron a e llo s
2 9 8 . Bereshit Rabd 4 5 :1 . Si no fu e ra con el
[la s tr e s n a c io n e s re s ta n te s ] q u e so n e l k e n i, k e n iz i
p ro p o sito d e in sin u a r s u lin a je , se rfa to ta lm e n te
y e l k a d m o n i.”
su p e rflu o que la T o ra nos in fo rm a se que e ra
2 9 5 . Yeshayahu 1 1 :1 4 ; Bereshit Rabd 4 4 :2 3 . “ m itz rit” (Mizraji). A d e m a s, el F a ra o n h a b f a d o n a d o
 191 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 6 :2 -3 — ‫ ב ־ ג‬: ‫ט ז‬

2Entonces Sarai dijo a Abram: “He aqui ‫הנ ה ״נ א‬ □ ‫א ל ״ א ב ר‬ ‫ש ר י‬ ‫ו ת א מ ר‬ ‫ב‬

que [hasta] ahora el Eterno me ha _ L^ ‫ב י א ־ נ א‬ ‫מ ל ד ת‬ “‫ע צ ר נ י <ךץן־ך‬
impedido parir; llegate ahora a mi •‫־‬ T •v ‫ ־‬. T : . ‫ ־ ׳ ׳‬T :
sierva, quizas me construire yo de ella ,” ‫"> ו י י ש מ ע‬1| ‫מ מ‬ !‫ש פ ח ת י א ו ל י א ב נ ל‬
Y Abram obedecid a la voz de Sarai. ‫א ש ת‬ I‫ש ר י‬ ‫ ג ו ת ל ן ח‬: ‫א ב ר □ ק^ ק ו ־ ל ש ר י‬
3Entonces Sarai, mujer de Abram, " ‫• ״‬/ ‫י‬ ‫" ' ״‬L J: *T:
tomo a la mitzrit Hagar, su sierva, al 1 t t : • •: — ‫ ״‬T
termino de diez anos de residir Abram 0‫א ב ך‬ ‫ל ש ב ת‬ □ ‫שני‬ ‫^ ש ר‬ ‫מלן ץ‬
-------------------------------------------------------------------- O N K E L 6 S ----------------------------------------------------------------- ■
—

‫מ נ ה ו ק בי ל‬ ‫אוז ב ני‬ ‫מ אי ם‬ ‫א מ תי‬ ‫מ ל מי ל ד עו ל כ ען לו ת‬ ‫מ נ ע ני יי‬ ‫ה א ב עו‬ ‫ל א ב ר ם‬ ‫ש רי‬ ‫ב ו א מ ר ת‬

‫ ג ו ך ב ר ת ש ר י א ת ת א ב ר ם ן ת ה ג ר מ צ ר י ת א א מ ת ה מ ס ו ף ע ש ר ש נ י ן ל מ ת ב א ב ר ם‬:‫א ב ר ם ל מ י מ ר ש רי‬

---------------------------------------------------------------------- R A S I li

<‫לקחתה‬ .‫ש רי‬ ‫ו ת ק ח‬ 00 :‫ש ב ה‬ ‫הקיךש‬ ‫לרוח‬ ‫לו‬ ‫שאין‬ ‫מי‬ ‫על‬ ‫למר‬ .‫מ מ ג ה‬ ‫א בנ ה‬ ‫או לי‬ >‫ב‬

‫בגוף‬ ‫לךבק‬ ‫שזכית‬ ‫אשריך‬ :‫ב ך ב ך י ם‬ .‫מ מ נ ה‬ ‫א ג נ ה‬ :‫ה ר ו ם‬ ‫אל א‬ ‫בנוי‬ ‫שאינו‬ ‫בנים‬
‫הקבוע‬ ‫מועד‬ .‫ש ני ם‬ ‫ע ש ר‬ ‫מ ק ץ‬ :‫כ ז ה‬ ‫קרוש‬ .‫שיי‬ ‫ ל‬1‫ל ק‬ :‫ל ת ו ך ב י ת י‬ ‫צרתי‬ ‫שאכניס‬ ‫בזכות‬
TRADUCC16N D E R A S II I

2. ‫מ מנ ה‬ ‫א בנ ה‬ ‫או לי‬ / q u iz Q s m 8 Y o n s t r u ir 8 y o q 8 8 l l Q . Esto en sen a q u e q u ie n no tie n e h ijo s no

e s ta c o n s tru id o com o ser hum ano integral, s in o que en cierto sentido esta d e s t r u i d o . 2 99

‫מ מנ ה‬ ‫א בנ ה‬ / M E Y o n s t r u ir 8 y o q 8 ELLA. E s d e c ir, gracias al m erito de introducir a mi rival en

mi propia casa . 300

‫ש רי‬ ‫ ל קו ל‬/A l a v o z d e s a r a i . E s d e c ir, a la in s p ira c io n p ro fe tic a [ruaj h a k o d e sh ] 301 q u e h a b i 'a e n

e l l a . 3 02

3. ‫ ו מ ? ן ח ש רי‬/ s Q r Q i ... t o m o . La “tom o” por m edio de palabras: 303 “A fortunada eres, pues has
m erecido unirte a un cuerpo tan santo com o este, el de Abram .” 304

‫ש ני ם‬ ‫ע ש ר‬ ‫מ ק ץ‬ / Q l t 8 r m in o q 8 q i 8 z Q n o s . Este es el periodo de tiem po establecido por la Tora

a A b ra h a m m u c h o s sie rv o s y sie r v a s, p o r 10 q u e n o ‫א ב ר ם ל שרה‬ ‫ ו י ש מ ע‬, “A b ra m e sc u c h o [o b e d e c io ] a

h a b ia ra z o n a lg u n a p a ra e n fa tiz a r q u e e lla e ra m itz ri, S a ra ” . E n f a tiz a r la “v o z ” de S a ra s o lo puede
a m e n o s q u e fu e ra p a ra r e s a lta r la g r a n d e z a d e sig n if ic a r q u e h iz o c a so a c ie r ta c u a lid a d p a rtic u la r
A b ra h a m . q u e h a b ia e n lo q u e d e c la . E s ta c u a lid a d e s p e c ia l e r a
su d o n p ro f e tic o . D e h e c h o , e n v a rio s lu g a re s d e la
2 9 9 . Bereshit Rabd 4 5 :2 .
T o ra la e x p re sio n ‫ ק ו ל‬, “ v o z ” e s u tiliz a d a p a r a a lu d ir
3 0 0 . S u m e rito c o n sistfa e n su g ran a n h e lo d e te n e r a la p e rc e p c io n p ro fe tic a [v e r, p o r e je m p lo , Debarim
h ijo s d e A b ra h a m al p u n to ta l q u e e s ta b a d isp u e s ta 4 :1 2 ] ( Gur Arye).
a in tr o d u c ir a su rival a su p ro p ia c a sa (Gur Arye).
3 0 3 . E s d e c ir , la p e rs u a d io . E n la T o r a , c u a lq u ie r
3 0 1 . V e r a l re sp ec to la n o ta 2 7 4 d e la p a ra sh a t te rm in o que im p liq u e ‫ ל ק י ח ה‬, to m a r, cuando es
Noaj. a p lic a d a a u n a p e rso n a s ie m p re in d ic a la p e rs u a sio n

3 0 2 . Bereshit Rabd 4 5 :2 . E l v e rb o 1‫ ו מ ע‬0 ‫[ י‬raiz , ‫] ש מ ע‬ y el c o n v e n c im ie n to con p a la b r a s , ya que 10

n o so la m e n te in d ic a “ e s c u c h a r” fisic a m e n te , sin o p rin c ip a l d e u n s e r h u m a n o e s su m e n te , n o su

so b r e to d o “ e sc u c h a r” e n el se n tid o d e o b e d e c e r, c u e rp o (Gur Arye). P o r e s ta m is m a ra z o n , e l T a rg u m

h a c e r 10 q u e a lg u ie n d ic e . P o r e llo , si e l v e rs ic u lo tra d u c e e ste y o tr o s te rm in o s s e m e ja n te s p o r ‫ ו ך ב ך ת‬,

q u e s ig n ific a h a b la r.
q u is ie ra d e c ir q u e A b r a h a m h iz o 10 q u e S a ra le
p e d ia , lo m a s lo g ico h u b ie ra sid o q u e e sc rib ie se 3 04. Bereshit Rabd 4 5 :3 .
1 6 :4 -5 — ‫ ד ־ ה‬: ‫ט ז‬ ‫ב ר א ש ל ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 192

en tierra de Kenaan, y la dio a su □ 3 ‫א ת ה‬

marido Abram por esposa ‘61 se llegi ^ .‫ ' י‬: ‫“ ל א ש ה‬f c ‫א י ע ה‬
a Hagar, y ella concibio. Pero al ver '■
tt ‫••־‬ •‫ ׳‬T‫י • ״‬ •‫׳‬ ‫־‬ « •
que habia concebido, su senora fu e
1 ‫׳‬ *‫׳‬
‫ה ר ת ה ו ת ק ל ג ב ר ת ה‬
VI • : ‫י‬ : w - ‫״‬ ‫״־‬ T T T
‫ו ת ר א’ פ י‬
j•
‫ו ת ה ר‬
~ A- -

menospreciada en sus ojos. 5Entonces >‫ב ע י נ י ה* ה ו ת א מ ר ^ ך‬

Sarai dijo a Abram: “Que m i agravio 7! ‫־‬ v J7‫־‬ v ‫* ' ־‬T ‫ ״ ״‬:
este sobre ti. Yo te entregue a mi sierva, ‫נ ת ת י‬ ‫י‬5 ‫א נ‬ ‫ש פ ח ת י ח מ? ' ^ ל י ך‬
O N K EL6S

‫א רי‬ ‫ ת‬1‫ ד ן ע ל ל ו ת ה ג ר ו ע ד י א ת ו ן ז‬: ‫ב א ת ג א ד כ נ ע ן ו י ה ב ת י ו ג ה ל א ב ר ם ב ע ל ה ל י ה ל א נ ת ו‬

‫א מ תי‬ ‫א ה א י ה בי ת‬ ‫על ך‬ ‫לי‬ ‫דיו‬ ‫ל א ב ר ם‬ ‫ש רי‬ ‫ו א מ ר ת‬ ‫ת‬ :‫ב נ ע י נ מ ה‬ ‫ר בנ ת ה‬ ‫ע די א ת ו ק ל ת‬

--- --------------------------------------------------------------- R A s n i — -------- — — -- ----------- — — — ‫—־‬ ■

— —

‫ מ ך א ה ע צ מ ה כ א ל ו ה י א צ ד ק ת ו א י נ ה‬.‫כגלויה‬
,‫מ ש נ י ם הללו‬ ‫ז כ ת ה להרייו ? ל‬
.‫ (ה> ח מ ס י ?גליד‬: ‫ו א נ י נ ת ע ב ך ת י מ ב י א ה ר א ש ו נ ה‬
. ‫ ע ל י ד א נ י מ ט י ל ה ע ו נ ש‬,‫ח מ ס ה ע ש ו י לי‬
‫ מ ה ונתן לי‬, ‫כ ש ה ת פ ל ל ת ל ה פ ן ר ו ש ב ר ו ד ה ו א‬
‫ ל א ה ן נ פ ל ל ת א ל א‬,)‫ב‬:‫ו א נ כ י ה ו ל ד ע ר י ר י ( ל ע י ל טו‬
, ‫ל א ש ה ש ש ה ת ה ע ש ר ש נ י ם ן ל' א י ל ד ה ל מ ג ל ה‬
‫של א‬ ,‫צדקת‬ ‫ מ ג י ר ש א י ן‬.‫׳‬1‫ ל ש ב ת א ב ך ם ן ג‬: ‫ח י ב ל ש א א ו ז ך ת‬
‫ ל פי ש ל א‬,‫י ש י ב ת ח ו צ ה ל א ר ץ ע ו ל ה לו מו המניו‬
‫נ א מ ר לו ו א י ג ש ד לגוי ג דו ל ע ר ש ב א ל א ר ץ‬
: ‫ <י> ו י ב א א ל ה ג ר ו ת ה י• מ ב י א ה ר א ש ו נ ה‬: ‫י ש ר א ל‬
‫ ש ר י זו א י ו ס ת ר ה‬: ‫ א מ ר ה‬.‫ו ת לו ל ג ב ר ת ה ב עי נ י ה‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I

para una m ujer que ha perm anecido diez afios casada sin procrear hijos para su m arido; mas
alld de dicho periodo 61 estS obligado a tom ar otra esposa . 305

‫׳‬1‫ ל ש ב ת א ב ר ם ו ג‬/ q 8 r 8 s iq ir Q H r Q m ,8t Y . Esto ensefia que su asentam iento fuera de la Tierra de
Israel no le fue tornado en cuenta para el efecto de esperarse diez afios para tener hijos de Sarai, ya
que a Abram no le fue dicho “y te convertirc en una gran naci6n ” 306 sino hasta que lleg 6 a la
Tierra de Israel . 307

4 . ‫ וי בי א א ל ה ג ר ו ת ה ר‬/ 8 l s 8 LLEG6 Q iiQ g Q r ,y 8 l l Q Y o n Y iH i 6. D esde el prim er contacto sexual . 308

?‫ ו ת ק ל ג ב ר ת ה בי גי גיו‬/ su s 8 n o r Q f u 8 m 8 n o s pr 8 Y iQ q Q 8 n s u s o jo s . Hagar dijo: “Sarai no es en su

interior com o dem uestra al exterior. A parenta ser una m ujer virtuosa, pero en realidad no 10 es.
P ues ella no tuvo cl m drito de quedar encinta durante todos estos anos, m ientras que yo quede
encinta al prim er co ntacto sexual .” 309

5. ‫ * לי ד‬,‫ ח מ ס‬/ QUE m i a g r a v io e s t e s o b r e t i. La palabra ‫ ח מ ס י‬significa: el agravio que m e fue

hecho . 310 Sarai querla decir: Y o pongo sobre ti [Abram] el castigo por el. C uando rogaste al Santo
-b e n d ito e s - y le dijiste: “ iQ u 6 m e dar&s, siendo que ando sin hijos ?” 311 solam ente rezaste por

3 0 5 . V e r a l r e s p e c to Yebamot 6 4 a . d e c ir sim p le m e n te q u e e lla c o n c ib io , sin e n fa tiz a r

q u e e l “ se lle g 6 a e lla ” (Mizraji).
3 0 6 . Supra, v . 1 2:2.
3 0 9. Bereshit Raba 4 5 :4 .
3 0 7 . Yebamot 6 3 a .
3 1 0 . R a sh i e x p lic a e sto p o rq u e la e x p re si6 n
3 0 8 . Bereshit Raba 4 5 :4 . E sto se a p re n d e d e l h e c h o
lite ra lm e n te d ic e “m i a g ra v io ” y s e p o d r fa h a b e r
d e q u e la T o r a y u x ta p o n e la r e la c i6 n d e A b ra h a m
e n te n d id o e n el se n tid o d e “ e l a g ra v io q u e y o h a g o ”
c o n e lla ( s u “ lle g a d a ” a H a g a r) y e l h e c h o d e q u e
q u e d o e n c in ta . P u e s to q u e si e lla c o n c ib io e s o b v io
(Sifte Jajamim).
q u e el tu v o r e la c io n e s c o n e lla , h u b ie ra b a s ta d o c o n 311. Supra, v . 15:2.
 1 9 3 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEJA 1 6 :6 -8 — ‫ ו ־ ח‬: ‫ט ז‬

pero cuando ella vio que habia ‫ו א ק ל‬ ‫ה ר ת ה‬ ‫בי‬ ‫ו ת ר א‬ ‫ב חי ק ך‬

T T T J* V K - •• IT •• ‫־־‬ l l v ‫״‬ :

concebido, he sido menospreciada en sus

ojos; que el Eterno juzgue entre tu y y o . ” :‫ו ב י נ י ך‬
I iv ••
‫ביני‬
‫• ע‬
‫יהוה‬
v r :
‫ש פ י ט‬: ‫י‬j •
‫בעיניה‬
t !‫••• ל‬ ‫ן‬

6Abram dijo a Sarai: "He aqui que tu ‫הנ ה‬ ‫א ל ־ ש ר י‬ ‫א ב ר ם‬ ‫וייאמר‬ ‫ו‬

>•• • - T V T ! ‫־‬ V ‫־־‬

sierva esta en tus manos, haz con ella 10

que te parezca bien en tus ojos. ” ‫ה טו ב‬ ‫ע שי ־ ל ה‬ ‫בי ד ך‬ ‫ש פ ח ת ך‬
Entonces Sarai la afligio, por lo que ella :‫מ פ נ י ה‬ ‫ו ת ב ר ח‬ ‫ש רי‬ ‫ו ת ענ ה‬ ‫ ך‬P‫ב י יע י נ י‬
T IV T ‫״‬ V : • “ ‫־‬ T T J ‫י‬ : ‫־‬ ,AT :
huyo de su presencia.
7 Un dngel del Eterno la hallo junto ‫ע ל ־^ י ן‬ ‫ ה‬1‫י ה‬ ‫מ ל א ך‬ ‫וי־מעאה‬ ‫ז‬
a una fuente de agua en el desierto, ‫ב ד ר ך‬ ‫ע ל ־ ה^ ז ן‬ ‫ב מ ך ב ר‬ ‫ה מי ם‬
al lado de la fuente, en el camino de
Shur. 8 Y dijo: "Hagar, sierva de Sarai, ‫ש רי‬ ‫ש פ ח ת‬ ‫הגר‬ ‫וייאמר‬ ‫ח‬ :‫ש ו ר‬
o n k 8 l Gs
‫ה א א כ < תי ך‬ ‫א מ ־ ם ל ש רי‬ ‫ ו י א מ ר‬:‫ב י נ י ו בי נ ך‬ ‫ב ע י נ ס ה י ך ץ יי‬ ‫ רי ע די א ת ו ק לי ת‬$ ‫ל ך ו חז ת‬
‫מ ל א כ א דיי‬ ‫ ו א ש כ ח ה‬t :‫מ ען ך מ ה ה‬ ‫ש רי ן ע ך ק ת‬ ‫ב עי ני כי ן ע ני ת ה‬ ‫כ ך ת קין‬ ‫ע בי די ל ה‬ ‫בי ךי ך‬
‫ך ש_ רי‬ ‫א כ< ת א‬ ‫הג ר‬ ‫ת ו א מ ר‬ :‫ך ר ז ג ך א‬ ‫ב א ך ח א‬ ‫עי נ א‬ ‫יג ל‬ ‫ב מ ך ב ך א‬ ‫ך מי א‬ ‫עי נ א‬ ‫על‬

---------------------------------------------------------------- RA SH I

‫הוא‬ .‫עוברה‬ ‫והפילה‬ ‫הגר‬ ‫של‬ ‫בעבוךה‬ ‫ ו הי ה ל ך ל ה ת פ ל ל ע ל שנינו ןהייתי אני‬,‫^ליך‬

‫פ סו ק‬ ‫( ל ק מן‬ ‫הרה‬ ‫הנך‬ :‫א ו מ ר ל ה ג ר‬ ‫שהמלאך‬ ,‫ח ו מ ס ממני‬ ‫א ת ה‬ ‫ ך ב ר י ך‬,‫ ועוד‬. ‫נ פ ק ד ת ע מ ך‬
‫לה‬ T‫־ ״‬ J
‫מבעור‬ i
‫והוא‬ T S T
?‫ה ר ת ה‬
T i
‫כבר‬ ‫והלא‬ .‫יאו‬
‫ ־‬i ‫־‬
‫ש פ ח תי‬ ‫א צ נ י צ רנ תי‬ :‫ש א ת ה ש ו מ ע בדיוני ו ש ו ת ק‬
:‫ ה פ י ל ה ה ריון ה ר א ש ו ן‬# ‫ש ת ה ר! א ל א מ ל מ ד‬ ‫ח ה‬ ,‫ש ב מ ק ר א חסר‬ ‫ כ ל ב י נ י ך‬.‫' גי צי ו ג י צ י ך‬1‫ו ג‬
:‫ ה ן ת ה מ ש ע ב ד ת ב ה ב ק ו ש י‬.‫ ו ת ע צ ה שוי‬w ‫הרע‬ ‫עץ‬ ‫להכניסה‬ ,‫וביניך‬ ‫ביה‬ ‫קרי‬ .‫מלא‬
T R A D U C C IO N D E R A S III

ti, para que tu tuvieses hijos, pero debiste hacerlo por am bos y asf yo hubiese sido recordada junto
a ti. Y adem as , 312 esta expresi6n alude a que Sarai le dijo: Tu m e robas [‫ ] ח ו מ ס‬tu protecci 6n, pues
escuchas mi hum illaci 6n y te callas . 313

‫א צ כי צ תוני ש פיווני וגוי' גי צי ו בי צי ך‬ /y o te e n t r e g u e a m i s ie r v a ... e n t r e m i y t i . Siem pre que en la

Escritura aparece la expresi 6n ‫ בי צי ו גי צי ך‬con el segundo vocablo masculino, aparece con la escritura
defectiva , 314 pero en este caso aparece con la escritura perfectiva [completa]. Por esta raz 6n podrfa
ser leida como 315. ‫ ו גי צ י ך‬Ello alude a que Sarai ech 6 el mal de ojo al em barazo de H ag ar y esta
abort 6 el feto. Por eso, mas adelante, el angel le dijo a H agar: “H e aqui que concebir^ s .” 316 Pero,
^acaso no estaba ya encinta? Entonces, ;,por que le anuncia que concebira? En realidad, ello
ensena que aborto en su primer em barazo . 317

6 . ‫שיי‬ ! ‫ ו מ ע צ ו‬/ e n t o n c e s SARAI l a a f l i g i o . La hacia trabajar con dureza . 318

3 1 2 . E s ta e s u n a e x p lic a c i6 n a d ic io n a l. A q u i R a sh i que e sta e s c r ito puede im p lic a r a lg u n a id e a

e x p lic a e s te te rm in o b a sa d o en su re la c i6 n c o n el a d ic io n a l. En e ste c a so , si es le ld a ‫ו ב עי ך‬ en
v o c a b lo ‫ ח מ ם‬, ro bo , e x to rs io n [v e r al re s p e c to el v. fe m e n in o , se e s ta r ia r e fir ie n d o a H a g a r y n o a
6 :12 ], ’' A b ra h a m .

313. Bereshit Rabd 4 5 :5 . 3 16 . Infra, v . 1 6 :1 1 .

31 4 . S in la se g u n d a le tra > [‫] ב י נ ך‬. 3 17 . Bereshit Rabd 4 5 :5 .

3 15 . P u e sto q u e el te x to h e b re o o rig in a l d e la T o ra 3 1 8. Bereshit Rabd 4 6 :5 . N o q u ie re d e c ir q u e la

no lle v a v o c a le s, c u a lq u ie r v a ria tio n e n el m o d o e n m a ltra ta b a f is ic a m e n te (Gur Arye).
1 6 :9 -1 1 — ‫ ט ־ י א‬: ‫ט ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 194

id e donde vienes y hacia donde vas? ” ‫ת ל כ י ! תי א מ ר‬ ‫ב א ת ו אנ ה‬ ‫אי־ מ[ה‬

Ella dijo: “Huyo de la presencia de mi ---•- . " '‫ ' י יי‬. L
senora S arai.” 9Y u n angel del Eterno le :1* $ ‫ ת‬1‫ב ל ל‬ ? ‫ נ‬T? ?
dijo: “Vuelve a tu senora, y sometete ­ ‫ל‬ ‫א‬ ‫שובי‬ ‫ ה‬$‫מ ל א ך ן ד‬ ’‫ל ה‬ ‫ט וייאמר‬
bajo su mano. ” 10 Y un angel del Eterno - ---*
le dijo: “M ultiplicare inmensamente tu •■
‫״‬ ‫׳‬ >‫*’* ’ ־‬t -. ‫׳‬- ^ :
descendencia, que no serd posibie ‫א ר ב ה א ת ־‬ ‫ה ר ב ה‬ ‫יהוה‬
‫ל ה מ ל א ך‬
contarla p o r lo abundante.” 11Y un >- L ‫ ״‬, ‫״ • ״ ״‬ vi'L‫ ״‬.
angel del E tem o le dijo; ‫ ״‬He aqui que ‫? ה‬ * I f ‫ !*? י פ י ל א‬TCI ?
concebiras y dards a luz un hijo; y ‫בן‬ ‫ןיילךת‬ ‫ה ר ה‬ ‫הנ ך‬ ‫ ה‬$‫מ ל א ך ; ד‬
0 n k e l6 s

‫ ט ו א מ ר‬:‫מ נ ן א ת א ר נ י א ו ל א ו א ת א ז ל א ! א מ ר ת מ ן כ ן ך ם ש ר י ר ב נ ת י י א נ א ^ ך סן א( ג ״ אי ג ך?ן תו‬

‫ י ו א מ ר ל רז מ ל א כ א ד י י א ס ג א ה‬:‫ל ח מ ל א כ א דיי וזנובי ל ו ת ר ב ו נ ו נ ך ו א ש ת^ ב ד י ו נ ח ו ת ן ך ה א‬
‫ י א ו א מ ר ל ה מ ל א כ א דיי ה א א ת מ ע ך ן א ו חנ ל דין ב ר‬:‫א ס ג י' י' ת' ב נ י כ י ו ל א יי ת מנון מ ס ג י‬
R A S III

»> ‫מ ל א ך‬ ‫ לכך נ א מ ר‬,‫היה שלוח לה מ ל א ך אחר‬ ‫ א ל א‬, ‫א י מ ז ה ב א ת• מ ה י כ ן ב א ת? י ו ד ע ה י ה‬

‫ פ ש ת ש ו ב י‬.‫ ח נ ך ה ך ה‬m :‫ב כ ל א מ י ר ה ו א מ י ך ה‬ ‫ ןל שון אי‬.‫ע מ ה ב ך ב ךי ם‬ ‫לתן ל ה פ ת ח ל כנ ס‬
‫ ד א ש ת מ נ ו ח‬1‫ה‬:‫ כ מ ו ה נ ך ה ר ה ( ש ו פ ט י ם יג‬. ‫ת ה ך י‬ ‫ש ת א מ ר עליו מ ז ה אני‬ ‫ א י ה ה מ ק ו ם‬:‫ מ ז ה‬:
‫ י ש ב ת ב ל ב נ ו ן‬:‫ ו ד ו מ ה לו‬. ‫ כ מ ו ן י ו ל ך ת‬.‫ו י ל ד ת גן‬ ‫ ע ל כ ל א מ י ך ה‬.‫ < ט> ויי א מ ר ל ה מ ל א ך ה׳ ו גו׳‬: ‫ב א ה‬
TRADUCC16N DE R A S H I — —

8. ‫א י מ ז ה ב א ת‬ /iD E d 6 n d e v ie n e s ? Esta frase significa: £de d 6 nde vienes? El £ngel ya 10 sabia,

pero aun asi le hizo se lo pregunt 6 para iniciar la conversaci 6n con ella a fin de que no se espantase.
La expresidn ‫ א י מ ז ה‬est£ compuesta por las palabras: ^d6nde esta [‫ ] א י ה‬el sitio del cual puedas
decir: de allf [‫ ] מ ז ה‬v e n g o ? 319

9 . ‫ ׳‬1‫ ו י א מ ר ל ה מ ל א ך ה׳ ו ג‬/ y u n Q n g 8 l q 8 l 8 t 8 r n o l 8 q ij o , 8t Y . Para cada enunciado d ic h o a Hagar

era enviado un Angel diferente, y por eso esta escrita la palabra ‫ מ ל א ך‬, “Angel”, en cada
enunciado . 320

11. ‫ הנ ך ה ר ה‬/ h e a q u i q u e c o n c e b ira s . Esta frase significa: cuando regreses concebir&s. Igual
sentido tiene en el versiculo: “H e aqui que concebiras [321, ”[ ‫ ה נ ך ה ר ה‬escrito en referencia a la
esposa de M an 6 aj . 322

‫ וי ל ד ת בן‬/ y d a rA s a lu z un iiijo . El verbo ‫וי ל ך ת‬ es gramaticalmente equivalente al presente

323. ‫ ל ך ת‬1‫ ו י‬Y una forma verbal sim ilar a esta es: “Tu que moras [‫ ] י ש ב ת‬en el Lebandn, que haces

3 1 9 . Si la e x p re s i6 n m e r a m e n te q u is ie ra d e c ir “ ,‫׳‬,D e o c u rrira e n el fu tu ro . E l a n g e l le a n u n c ia b a a q u i un
d o n d e v ie n e s ? ” d e b e r ia e s ta r e sc rita ‫מ א י ן ה‬ (Sifte se g u n d o e m b a ra z o , lu e g o d e q u e h ab i'a a b o rta d o el
Jajamim). p rim e ro .

3 2 0 . Bereshit Raba 4 5 :7 . S i se tra ta se d e l m ism o 323. R a sh i q u ie re d e c ir q u e e s te v e rb o n o e s ta en

a n g e l, 10 m as lo g ic o h u b ie r a sid o u tiliz a r un p re te rito c o n ‫ ו‬c o n v e rsiv a a fu tu ro , s in o e n p re se n te .

p ro n o m b re . L a v o c a liz a c io n c o n pataj y sheva e n u n v e rb o en

p re se n te , a u n q u e in u su a l, ta m b ie n se h a lla p r e se n te
3 2 1 . Shofetim 1 3:5.
e n o tro s c a s o s (Sifte Jajamim). P e ro c o m o se tra ta
3 2 2 . E s ta e x p re s io n no se r e f ie re a un hecho d e l a n u n c io d e a lg o q u e o c u rrir a e n el fu tu ro , e n
co n su m ad o (“ h a s c o n c e b id o ” ), sin o a a lg o que e spa no l 10 h e m o s p u e sto e n fu tu ro .
 1 9 5 / BERESHIT — PARASHAT LEJ LEjA 1 6 :1 2 -1 3 — ‫י ב ־י ג‬:‫ט ז‬

llamaras su nombre Ishmael, porque H ilT ‫פ י ׳ ^ מ ע‬ ‫^ מו י ^ מ ^ א ל‬ ‫ו ק ר א ת‬

Dios ha oido tu afliccion. * 12El serd un . ' , ’ ‘ , '
hombre silvestre: su mano estara en ^*1- 5 ^ • ‫יב [ ל‬ *1 ,‫^״‬ ^
todo y la mano de todos e‫[ ״‬contra .‫ל‬ ‫ל‬ '‫י‬ ‫ל‬ ‫י‬ ^ ,
de] el; y frente a todos sus hermanos T j‫־‬ ‫״‬ ‫■״‬ : ‫<׳‬ ■‫־־׳‬
habitara.” 13 Y ella llamo el nombre ‫ י ך^ ה‬- ‫ש ם‬ ‫ו ת ק ר א‬ ‫יג‬ ‫א חיו‬
del Eterno que le hablaba: “Tu eres 11 ” <T! ‫־ י‬ '‫' יי‬ ^ '‫יי‬
ei Dios de vision‫ ״‬, porque dijo: *■ -1 *‫׳‬
‫א מ ר ה‬ T ! IT
‫א ל ר א י ני‬
J* A* T I J ‫״‬
‫א ת ה‬ LT -
‫א לי ה‬
T V ••
‫ה ד ב ר‬
J• 1 -

o n k 8 l 6 s

‫אנ ש א‬ ‫ י ב ו ־ ה ו א י ה א מ ר ו ד ב א נ ש א ה ו א ן ר ו א צ ך י ן ז ל כ ל א ן י ך א ך ב נ י‬:‫ש מ י ה י ש מ ע א ל א ר י ק ב י ל י י צ ל ו ק ני זי‬ ‫ו ת ק רין‬

‫ ז י‬1‫א ל ה א ך ר‬ ‫הו א‬ ‫א ת‬ ‫א מ ר ת‬ ‫ע מ ה‬ ‫ד מ ת מ ל ל‬ ‫דיי‬ ‫ב ש מ א‬ ‫ יג ו צ ל י א ת‬:‫א ח ו ה י י ש רי‬ ‫כ ל‬ ‫א פי‬ ‫לי ה ו ע ל‬ ‫י הו ־ין צ ך י י כ י ן‬

------------------------ ‫י‬------------------------------------------ RASHl

.‫ב ו‬ ‫פי ל‬ ‫וי ד‬ :‫ל ס ט י ם‬ .‫ב פ ל‬ ‫י דו‬ :) ‫ כ‬:‫כ א‬ ‫ק ש ת (לקמן‬ ‫צווי‬ .‫ש מ ו‬ ‫ ן ך א מ‬7‫ו‬ :) ‫ כ ג‬:‫[ י ר מ י ה כ ב‬ ‫מקוננת ב א ח י ם‬
‫א חיו‬ ‫כל‬ ‫פ גי‬ ‫ו ע ל‬ .‫ש ת א י ן א ו ת ו ו מ ת ג ר י ו ב ר‬ ‫הפיל‬ ‫ ו ק ך א ת א ת ש מ ו י צ ח ק‬:‫א פ ר‬ ‫ כ מו ש א ו מ ר‬,‫הוא‬
‫נקוד‬ .‫ר אי‬ ‫א ל‬ ‫א מ ה‬ >‫(<ג‬ :‫ג ד ו ל‬ ‫ש י ה י ה זךעו‬ .‫י ש פ י ן‬ ‫א ו ה ב מ ך ב רו ת לצוד‬ .0 ‫א ך‬ ‫פ ר א‬ m :‫י ט ו‬:‫ח‬ ‫(לקמן‬
, ‫ א ל ו ה ה ך א י ה‬:‫ק מ ץ מ פ נ י ש ה ו א ש ם ך ב ר‬ ‫חטף‬ ‫רובה‬ ‫ב מ ך ב ר ויהי‬ ‫ מ ש ב‬. :‫ש כ ת ו ב‬ ‫כמו‬ ,‫חיות‬
--------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASHI ------------------------------------------------- •
tu nido en los cedros ” , 324 que es equivalente a la forma ‫י ש ב ת‬.

‫ש מוי‬ ‫ ו ק ר א ת‬/ Y L L A M A R A S s u NOM BR E. El v e rb o fe m e n in o ‫ו כ ן ך א ת‬ esta en el m odo im perativo, de

igual m odo que para el m asculino la Tord dice: “Y llam aras ]‫[ו לן ך א ת‬ su nom bre Itzjak . ” 325

12 . ‫א ד ם‬ ‫ פ ר א‬/ UN h o m H r 8 s il v 8 s t r 8 . Es decir, q u e a m a lo s d e s i e r t o s p a r a poder c a z a r a n im a le s

s a lv a je s , c o m o se d e c la ra : “ [Ishmael] se a s e n to e n e l d e s ie rto y se c o n v ir tio en a r q u e r o . ” 326

‫בכל‬ ‫ י דו‬/ s u m a n o e s t a r a e n to d o . Esta e x p re s io n significa q u e s e r d a s a l t a n t e . 327

‫בו‬ ‫ וי ן * פי ל‬/ y l Q m Q n o q 8 t o q o s 8 n !Y o n t r Q q 8 ] 8 l . Esto s ig n ific a que t o d o s 10 o d i a r a n y 10

a ta c a r£ n .

‫א ח י ו י ש פין‬ ‫ ו ע ל פני פ ל‬/ y f r 8 n t 8 Q t o q o s s u s h 8 r m Q n o s h Q H it Q r A. Y a q u e s u d e s c e n d e n c i a s e r a

g r a n d e . 328

13 . ‫ר אי‬ ‫א ל‬ ‫א ת ה‬ / tu e r e s e l d io s d e v is i6 n . El termino ‫ ר א י‬esta vocalizado con jataf kamatz

porque es un sustantivo. Es como si le hubiera dicho: Tu eres ‫ח ר אי ח‬ ‫ א אוז‬, “ el D ios de la visio n ” ,

324. Yirmeyahu 2 2:23 . a a sa lta r g e n te . P e r o ta m b ie n p o dri'a h a b e r sid o

3 2 5 . Infra, v. 17:19. El v e rb o ‫ו קך א ת‬ e s ta en d ic h o en e lo g io suyo p a ra a lu d ir a una c ie r ta
p re te rito e n la se g u n d a p e r so n a d e l fe m e n in o , c o n ‫ו‬ c u a lid a d p o s itiv a d e su c a r a c te r. E n e ste c a so , la
c o n v e rsiv a , 10 q u e 10 h a c e te n e r sen tid o fu tu ro . E n in te n tio n d e la e x p re s i6 n seri'a c o m p a ra rlo c o n las
h e b re o , e l fu tu ro e s u tiliz a d o c on fre c u e n c ia p a ra flo re s silv e s tre s [‫ ] פ ר א י ם‬d e lo s lu g a re s d e se rtic o s a
in d ic a r el im p e ra tiv o . las c u a le s se a lu d e e n lyob 2 4 :5 (Baer Heteb).

* N o ta a l te x to d e la T o rd : E l n o m b r e ‫[ י ש מ ע א ל‬Ish m a e l] 3 2 7 . Tanjuma, Shemot 1.

sig n ific a “ D io s o ira ” . 3 2 8 . E n el v . 2 5 :1 6 , la T o ra d ic e q u e d o c e h 'd e res
3 2 6. Infra, 2 1 :2 0 ; Bereshit Rabd 4 5 :9 . C a lif ic a rlo d e n a c io n e s d e s c e n d ie ro n d e Is h m a e l, y e n e l v.
de ‫א ך ם‬ ‫פ ר א‬ “ h o m b re silv e stre ” p u e d e te n e r d o s 2 5 :1 8 se a firm a q u e su d e s c e n d e n c ia se e x te n d i6 p o r
c o n n o ta c io n e s. U n a, q u e se c o m p o rta b a c o m o un to d o el m e d io o rie n te , d e s d e J a b ila y M itz ra im h a s ta
sa lv a je , d a d o q u e el m id r a s h a firm a q u e se d e d ic a b a A sh u r [A sir ia ] .
1 6 :1 4 -1 5 — ‫ י ד ־ ט ו‬: ‫ט ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ד ל ד‬ / 196

“2Acaso no vi tambien aquidespues de '‫ן‬3 ‫ י ד ־ ע ל ־‬: ‫ה ג □ ה ל ם ר א י ת י א ח ל י ר א י‬

, , . . haber visto?” u P or eso llamo al pozo
Beer-Lajai-Roi; he aqui que esta entre P5 ‫^ ״׳‬/‫ א ל ב א ר ל ח י ר א י ל‬3 ‫ל] ל א ל‬
y B ered Kadesh ‫ל א ב ר ם‬ ‫ טו ו ת ל ד ה ג ר‬: ‫ק ד ש ו ב י ן ב ר ד‬
15Hagar pario un hijo a Abram; y ^ '‫׳‬ 1 ‫ ״‬v s" v TT" ‫"׳־‬ v
Abram Uamo el nombre del hijo que ‫א^ ר ־‬ ‫שס־בנו‬ ‫ א ב ר ם‬. ‫ י^ ק י ״ א‬f g
- ------------------------------------------------- ‫י‬---------------- o n k f .i ,6 s
‫ב א ר א‬ ‫ל ב א ר א‬ ‫ק ך א‬ ‫פן‬ ‫ י ד ע ל‬:‫ל י‬ ‫ך א ת ג לי‬ ‫ב ס ר‬ ‫חןן א‬ ‫ש ר תי‬ )‫ה כ א » ״ א מ א ף א נ א‬ ‫ס ב ר ם‬ ‫א מ ר ת‬ ‫א רי‬ ‫כ ל א‬
‫שו ם ב רי ה‬ ‫א ב ר ם‬ ‫ ט ו ן י ל י ך ת ה ג ר ל א ב ר ם ב ר ו ק ך א‬: ‫א ת ח ז י י ג ל ה ה׳ א ונ ״ א סי א ו ב י ן ך ק ם ו ב י ן ח ג ך א‬ ‫קי מ א‬ ‫ך מ ל א ד‬
............ ............................................................................... RASH) -------------------- ‫י‬

‫שהרי מנוח ר א ה א ת מ מ ל א ך פ ע ם א ח ת‬ ‫ א ת ה‬: ‫ ( ד ב ר א ח ר‬.‫ש ר ו א ה ב ח ל ב ו ן ש ל י ג ל ו ב י ן‬

‫ ר א ת ה‬i n ,1‫ כ ב‬:‫ מ ו ת נ מ ו ת ( ש ו פ ט י ם י ג‬: ‫ו א מ ר‬
T ‫* ־‬I T 1 T “ T I
‫ מ ש מ ע ש ה ו א ר ו א ה הפיל ו אין ש ו ם‬,‫א ל ר אי‬
‫׳‬ J ‫־‬ V V T

‫ל חי‬ ‫ב א ר‬ >‫(י ד‬ : ‫ ך ך ה‬1‫א ח ר ז ח ו ל א ר‬ ‫א ר ב ע ה זה‬ <‫ ן פ‬. ‫ל ש ו ן ת י מ ה‬ .‫מ ם ן ן ל י ם‬ :)‫ר ו א ה א ו ת ו‬ ‫דבר‬

‫ א ף‬.‫ ו י י ק ר א א ב ך ם ש ם וגו׳‬m :‫כ ת ך ג ו מ ו‬ .‫ר י א י‬ ‫ס ב ו ך ה הייתי ש א ף ה ל ו ם ב מ ך ב ר ו ת ך אי תי‬
‫א ב ר ם ךבךי ה מ ל א ך‬ ‫שמע‬ ‫של א‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ א ח ר י רואי א ו ת ם בביתו‬,‫שלוחו ש ל מ קו ם‬
,1‫י ( ץ מ ע א ל ( ל ע י ל פ ס ו ק י א‬ ‫שמו‬ ‫ ןלןךאת‬:‫ש א מ ר‬ ‫לראות‬ ‫ךגילה‬ ‫הייתי‬ ‫ש ש ם‬ ,‫אברהם‬ ‫של‬
:‫י ש מ ע א ל‬ ‫ולןךאו‬ ‫גליו‬/ ‫הקד ש‬ ‫רוח‬ ‫שו־תה‬ ,‫לךאותם‬ ‫רגילה‬ ‫שהיתח‬ ‫ותדע‬ ?‫מ ל א כ י ם‬
--------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASHI
porque observas el sufrim iento de los hum illados y les socorres . 329 {Segun otra explication
cuando Hagar dijo: “T u eres ‫ ” א ל ר אי‬, ello implica que Dios ve todo 10 que existe, pero que nadie
puede ver 10. { 330
‫ח ל ם‬ ‫חג ם‬ / t Q m H i8 n Q q k j I. E s t a frase expresa una actitud de asom bro 331 por parte de Hagar, como
diciendo: “^A caso hubiera podido pensar que tambien aqui, en el desierto, habria de ver a los
enviados de D ios, tras verlos en casa de Abraham , donde yo estaba acostum brada a observar
Angeles?” Y la prueb a de que si estaba acostum brada a observarlos es que, en relacion con
M a n 6aj, cuando 4ste v io al Angel por vez primera, dijo: “Seguram ente hem os de m orir .” 332 Pero
Hagar vio a los Angeles cuatro veces consecutivas y no se aterroriz 6.333
14 . ‫ר אי‬ ‫ב א ר ל חי‬ / H 8 8 r -l Q j Q i- r o i . Este nombre debe entenderse com o 10 traduce el T argum . 334
15 . '‫ש ם ו ג ו‬ ‫א ב ר ם‬ ‫וי ק ר א‬ / y Q H r Q m l l Q m 6, 8 t Y . A pesar de que Abram no habfa escuchado las
palabras que el Angel habfa dicho a Hagar: “Y llamarAs su nom bre Ishm ael ” 335 el espiritu
profGtico se pos 6 en 61 y tambi6n le llam 6 Ishm ael . 336

3 2 9 . E s te ‫ ל א י‬e s u n su s ta n tiv o e q u iv a le n te a ‫ ך א ^ ה‬, 3 3 3 . Bereshit Raba 4 5 :7 .

vision. P e r o el se g u n d o ‫ ל א י‬al fin a l d e l v e rsi'c u lo e s
3 3 4 . E l T a rg u m tra d u jo e s ta e x p re sio n p o r ‫ג נ א ר א‬
u n v e rb o e n p re s e n te c o n su fijo p r o n o m in a l, y e s p o r
‫א ת סזי יג ל ה‬ ‫קי מ א‬ ‫ ד מ ל א ן‬, e l pozo donde el angel
e so q u e la ‫ ר‬e s ta v o c a liz a d a c o n jolam. H a g a r lla m o
viviente se le habia aparecido. L a tr a d u c c io n lite ra l
a s i al a n g e l e n v ia d o p o r D io s p o rq u e h ab i'a v e n id o a
se ria “ P o z o d e l V iv ie n te q u e se m e a p a re c e ” .
v e r su s u fr im ie n to y a s o c o rre rla (Mizraji).

33 0 . A si fu e c o m o la f r a s e el Targum Yonatan. 3 3 5 . Supra, v. 16:11.

3 3 1 . E s to e s 10 q u e in d ic a la le tra ‫ ה‬v o c a liz a d a c o n 3 3 6 . H a b ia sid o a H agar que el £ngel habi'a

j a t a f pataj [‫] ה‬, la c u a l s ir v e p a ra in d ic a r q u e la fra s e o rd e n a d o lla m a r Ish m a e l al n iflo, n o a A b r a h a m .
in d ic a in te r r o g a tio n o a s o m b ro . E lla e r a la q u e d e b io p o n e rle e l n o m b re , p e ro a q u i
3 3 2 . Shofetim 1 3 :2 2 . la T o r£ d ic e q u e fue A b r a h a m el q u e 10 h iz o . A u n
 197 / B E R E S H IT — P A R A S H A T L E J LEjA 1 6 :1 6 -1 7 :1 — ‫ א‬: ‫ ט ד י ז‬: ‫ט ז‬

Hagar le habia parido, Ishmael 16 Y ‫בן־‬ ‫י‬ v

‫ו א ב ר ם‬ t ‫ן‬ “ :
‫ טז‬: ‫י ש מ ע א ל‬ ‫״ ו‬ t s ‫״‬
‫הגר‬ v r t
‫יל ד ה‬ j t : it

Abram tenia ochenta y seis anos de edad

‫ב ל ד ת ־ ה ג ר‬ ‫שני ם‬ ‫ש‬s* ‫ו ש‬ ‫ש נ ה‬ ‫שמינים‬
cuando Hagar parid a Ishmael para j t t v iv ‫ג‬ > t ‫י* ג‬ : v t t ‫■ע‬ !

Abram. ‫ס‬ :‫א ת ־ ־י ש מ ע א ל ל א ב ר ם‬

IT 5 - : V * T : ‫י‬ V

Capi t ui o 17 ‫פ ר ק יז‬
1CuandoAbram tenia noventa y ‫שנ ה‬ ‫ב ך ת ש ע י ם‬ ‫א ב ר ם‬ ‫ויהי‬ ‫א‬
V VT T ‫־‬ ! ‫י‬ J I V T : “ * : “

nueve anos de edad, el Eterno se

‫א ל ־ א ב ר ם‬ ‫יהוה‬ ‫וירא‬ ‫שני ם‬ ‫ו ת ש ע‬
le aparecio a Abram y le dijo: “Yo T : ‫־‬ T V T !“ ‫־‬ — J 1V T ‫״‬ J

soy Dios Omnipotente; marcha ‫ה ת ה ל ך‬

1 J ‘• ‫־‬ J ‫״‬
‫ש די‬ -------
‫אני־ א ל‬J " ‫־‬ ‫ ־‬:
‫אליו‬ T ‫■ י‬
‫וייאמר‬ V > ‫־‬

------------------------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s

:‫ש ני ו ב ד י לי ד ת ה ג ר י ת י ש מ ע א ל י ל א ב ך ם‬ ‫\ ת‬£‫ת מ נ ן ף‬ ‫ ט* ן א ב ר ס ב ר‬: ‫ך י ל י ך ת ה ג ר י ש מ ע א ל‬

‫פל ח‬ ‫ש די‬ ‫א ל‬ ‫אנ א‬ ‫לי ה‬ ‫ל א ב ך ם ו א מ ר‬ ‫ש נין ו א ק נ ג לי יי‬ ‫ת ש עין ו ת( ץ ע‬ ‫ב ר‬ ‫א ב ר ם‬ ‫א ו הו ה‬

---------------------------------------------------------------- R A S H I

‫לכל‬ ‫באלהותי‬ ‫די‬ ‫שיש‬ ‫הוא‬ ‫אני‬ .‫ש די‬ ‫של‬ ‫ל שבחו‬ .‫ו ג ר‬ ‫ש מני ם‬ ‫פן‬ ‫ו אג ר ם‬ m
‫לך‬ ‫ואהיה‬ ‫לפני‬ ‫התהלך‬ ‫לפיכך‬ ,‫בריה‬ ‫של ש‬ ‫בן‬ ‫שהיה‬ ‫להוידיע‬ ,‫נכתב‬ ‫ישמעאל‬
‫שהוא‬ ‫מקום‬ ‫כל‬ ‫ןכן‬ .‫ו ל פ כ\ רו ן‬ ‫ל א א ה‬ ‫א ל‬ ‫אני‬ >‫ א‬1 : ‫ע כ ב‬ ‫וליא‬ ‫כ שנמול‬ ‫שנה‬ ‫עשרה‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I

1 6 . ‫ו ג ו׳‬ ‫ש מ ני ם‬ ‫ ו אג ר ם גן‬/ y A BR A M t e n i a o c h e n t a A N O S, e t c . E s to fue escrito en elogio a Ishm ael,

con el proposito de inform ar que tenia trece afios d e e d a d cuando fue circuncidado, y a p e s a r d e
e s o no se opuso . 337

17

1. ‫ש די‬ ‫א ל‬ ‫אני‬ / yo soy D ios O M N IP O T E N T E . E s t o e s , Y o soy A quel que [‫ ] ש‬posee suficiente

poder en M i divinidad para cualquier creatura .338 Por 10 tan to, anda delante de M i y Yo sere
para ti tu Dios y tu Patron . 339 Y de igual m odo, cada vez q u e e l n o m b r e ‫ש ד י‬ aparece en la

si e lla le c o n to lo q u e el a n g e l le h a b ia d ic h o , n o le c o m p u e s ta d e ‫ ש‬, q u e , y ‫ ד י‬, s u fic ie n te . S u sig n ific a d o

c o rre sp o n d i'a a A b ra h a m h a c e rlo , a m e n o s q u e h a y a es: Y o so y A q u e l q u e n o n e c e s ita d e n a d ie y a q u ie n
sid o p o r in sp ir a c i 6 n p ro f e tic a (Sifte Jajamim). to d a s las c r e a tu r a s n e c e s ita n p o rq u e Y o so y la c a u sa
d e su e x is te n c ia , y Y o p o se o s u f ic ie n te d iv in id a d
3 3 7. E s to se d e m u e stra p o rq u e e n el v. 1 7 :24 la
p a ra to d o s (Mizraji). L a ra z o n p o r la q u e D io s se
T o ra d ic e q u e A b ra h a m te n ia n o v e n ta y n u e v e afios
m a n ife sto a A b ra h a m e s p e c if ic a m e n te con e ste
c u a n d o fu e c irc u n c id a d o , e sto e s, tr e c e a no s d e sp u e s
n o m b re se d e b e a q u e e n e s ta o c a s io n D io s le ib a a
d el n a c im ie n to d e Ish m a e l. A h o ra b ie n en e s e m ism o
o rd e n a r q u e s e c ir c u n c id a ra . P u e sto q u e e s te e r a a c to
v e rsic u lo e x p lic ita m e n te se d ic e q u e Ish m a e l te n ia
q u e p o n d ria a A b ra h a m e n u n a d im e n s io n e sp iritu a l
tr e c e afios c u a n d o fu e c irc u n c id a d o , 10 q u e h a ria
s e p a ra d a de lo s dem as se re s hu m an o s, e sta b a
in n e c e s a rio e ste v e rsic u lo . En re a lid a d , es p re o c u p a d o q u e e llo le p ro v o c a ria el re c h a z o d e su s
ju s ta m e n te el h e c h o d e q u e e n d o s lu g are s d ife re n te s c o n te m p o ra n e o s. C on e s te n o m b re , D io s q u e ria
la T o rd d e c la re (o in sin u e , c o m o a q u i) su e d a d 10 d e c ir le q u e n o d e b ia te m e r, p u e sto q u e a si c o m o E l
q u e im p lic a q u e Ish m a e l no 0 b je t 6 , sin o q u e al e s s u fic ie n te y n o n e c e s ita b a d e n a d ie , a sf ta m b ie n a
c o n tr a rio 10 h iz o d e b u e n g rad o . Si so lo h u b ie ra A b ra h a m le s e r ia s u fic ie n te la r e la c io n c o n E l p a ra
e sc rito el v. 1 7:24 , se h u b ie ra p o d id o p e n s a r q u e 10 v iv ir, sin n e c e s id a d d e lo s d e m a s (Beer baSade).
h iz o p o rq u e su p a d r e 10 o b lig o y n o p o r c u m p lir el
339. R a sh f u tiliz a a q u i la p a la b r a ‫ פ ט ר ו ן‬, d e riv a d a
m a n d a to d e D io s (Sifte Jajamim).
d e l la tfn patronus. L a h e m o s tr a d u c id o lite ra lm e n te
338. E l n o m b re d iv in o ‫ןי‬$ es una p a la b ra p o r “ P a tro n ” . S in e m b a rg o , h a y q u e e n te n d e r q u e
1 7 :2 — ‫ ב‬:‫< ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ד ל ד‬ / 198

delante de m i y se integro. 2 Yo pondre ‫ו א ת נ ה‬ ‫ב‬ :‫ת מי ם‬ ‫והיה‬ ‫לפני‬

0NKE1.6S
‫ ב ו א ת ו‬:‫ל ן ך מ י ו ה ו י ע ו ל י ם‬

-------------- R A S H f

‫מו ם‬ ‫ב על‬ ‫א ת ה‬ ,‫ב ך‬ ‫ש ה ערל ה‬ ‫ש פ ל ז מן‬ ‫ת מי ם‬ :‫ה ע נ י ו‬ ‫ל פי‬ ‫ ן ה פ י ל‬,‫ש ל ו‬ ‫די‬ :‫פ ד‬ ‫פ רו שו‬ ‫ב מ ק ך א‬
‫א ת ה‬ ‫ע כ שיו‬ ,‫ת מ י ם‬ ‫ו הי ה‬ ‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫ל פ נ י‬ ‫ה ד ב ק‬ .‫ק ד מ י‬ ‫פל ח‬ :‫כ ת ך ג ו מ ו‬ .‫ל פ נ י‬ ‫ה ת הלך‬
‫אזני ם‬ ‫ש תי‬ ‫עיני ם‬ ‫ש תי‬ ,‫א ב ר י ם‬ ‫ח מ ש‬ ‫רו ם ר‬ ,‫צ ו ו י‬ ‫א ח ר‬ ‫צווי‬ ,‫א ף ז ה‬ .‫ת מ י ם‬ ‫ ו הי ה‬:‫ב ע בו ד ת י‬
‫ש מד‬ ‫על‬ ‫או ת‬ ‫לד‬ ‫או סי ף‬ .‫ה ג ו י ה‬ ‫ור א ש‬ ,‫מ ך ך ש ו‬ ‫ו ל פי‬ .‫נ ס י ו נ ו ו נ י‬ ‫ב כ ל‬ ‫של ם‬ ‫הי ה‬
‫א ב רי ך‬ ‫פ מנין‬ ‫ר מ״ ח‬ ‫או תיו תי ך‬ ‫מנין‬ ‫ןי היו‬ ‫ת הי ה‬ ‫הז ה‬ ‫ ו ב ד ב ר‬,‫מ י ל ה‬ ‫ב מ צו ת‬ ‫ ה ךנ ה ל ך ל פני‬:
‫י‬ TRADUCC16ND E RASHl

E scritura, su sig nificado general es “EI que es suficiente”, y en cada caso se interpreta
especificam ente de acuerdo con el co ntexto . 340■341
‫ ו!^ו ן ל ך ל פ ג י‬/ m Q r Y h Q q 8 l Q n t 8 q 8 M f. Esta frase debe ser entendida como la trad uce el Targum:
‫ ן ך מי‬7 ‫ פ ל ח‬, rin d e cu lto a n te M i, 10 cual implica: apfigate a M i servicio . 342
0 ‫ ת?(י‬n»Sft/Y S E I n t 8 g r o . Tam bien en este caso, esta frase constituye un im perativo que viene tras
el anterior, y quiere decir: s 6 integro en todas M is pruebas que te impongo . 343 Pero segun su
exegesis m idrashica, D ios le quiso decir: M archa delante de M 1 en 10 to can te al precepto de la
circuncisi 6n, y de este m odo seras Integro . 344 Pues todo el tiem po que teng as prepucio eres
deficiente ante M f . 345 Segun otra explicaci 6n, Dios le dijo a Abram: “A hora te falta el control
espiritual completo de cinco m iem bros: los dos ojos, los dos ofdos, y el extrem o de tu miem bro
viril. Y o agregarS una letra a tu nom bre actual ‫ א ב ך ם‬, cuyo valor num 6rico es 243, para que el
va lo r num&rico d e las letras de tu nuevo nombre, ‫ א ג ו ־ ה ם‬, sum e 248, equiv alen te al num ero de
m iem bros de tu cuerpo .” 346

e s ta p a la b r a s ig n if ic a ta n to am o y sen o r com o 34 3 . L a fra se ‫ ו ה ? ה ת ?(י ם‬, “ y s e in te g r o ” , no es u n a

d e f e n s o r y p ro te c to r, y e s e n e s e s e n tid o q u e R a sh i c o n se c u e n c ia d e l m a n d a to a n te r io r , “ a n d a d e la n te d e
la u tiliz a . M f”, sin o u n n u e v o m a n d a to (Sefer haZikaron). E l
p rim e r m a n d a to e r a “ m a rc h a r d e la n te d e E l” , 10 q u e
3 4 0 . Bereshit Raba 4 6 :3 . E n el v . 2 8 :3 , p o r e je m p lo ,
im p lic a b a se rv irle ; el se g u n d o , “ s e r in te g ro [‫”]>[ נ פ( י ם‬
e n u n c o n te x to d e b e n d ic io n e s d iv in a s, e s te n o m b re
e n to d a s la s p ru e b a s q u e D io s le im p o n g a , e sto e s,
im p lic a q u e S u s b e n d ic io n e s so n s u f ic ie n te s p a ra el
a s u m irla s p le n a m e n te sin o b je ta rla s .
ser hum ano.
3 4 4 . S eg iin la e x p o s itio n m id r a s h ic a , la fra s e ‫ו ך!י ה‬
3 4 1 . P u e s to q u e e n g e n e ra l e s te N o m b r e d e D io s
‫ ת מ י ם‬, “y se in te g ro ” si e s c o n s e c u e n c ia d el m a n d a to
im p lic a la id e a d e suficiencia e n te r m in o s d e p o d e r
a n te rio r. N o se tr a ta d e un m a n d a to tra s o tro
d iv in o , en g e n e ra l 10 tra d u c ir e m o s por
“ O m n ip o te n te ” .
(Mizraji).

3 4 2 . “ M a r c h a r ” d e la n te d e D io s c o n stitu y e u n a 3 4 5 . A si, p u e s, el s e n tid o d e l v e rsi'c u lo se ria: si te

c irc u n c id a s (si m a rc h a s d e la n te d e M 1) e n to n c e s
e x p r e s io n m e ta f o r ic a p a r a d e sig n a r el se rv ic io y el
p o d ra s lle g a r a s e r p e rfe c to . E n e s te c a so , R a sh f
c u lto a E l. A l a g r e g a r la f ra s e “ a p e g a te a M i
in te rp re ta la p a la b ra ‫ת מי ם‬ en el se n tid o de
se r v ic io ” , R a s h i e x p lic a por que “ m a rc h a r” es
“p e r f e c tio n ” fis ic a y e sp ir itu a l y no en el de
e n u n c ia d o c o n la f o r m a v e rb a l re f le x iv a (e n q u e la
“ in te g rid a d ” c o m o e n la p r im e r a e x p lic a c io n .
a c c io n d e l su je to re c a e so b re si m is m o ), ‫ ה ת ה ל ך‬y n o
c o n la fo rm a v e rb a l s im p le ‫ ל ך‬. S u s e n tid o a q u i es 3 4 6 . Nedarim 32b. El ser hum ano p o se e 248
que e s te “ m a rc h a r” debe ser una a c tiv id a d o rg a n o s p r i n c i p a l s e n el c u e rp o y 3 6 5 te n d o n e s y
d e lib e ra d a , in te n s a y c o n s ta n te (Najalat Yaacob) a rte ria s, seg iin s e d e c la ra e n la m is h n a d e Ohalot 1:8
 1 9 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T L E J L E jA 1 7 :3 -5 — ‫ ג ־ ה‬: ‫י ז‬

Mi pacto entre M i y ti, y te increm ental ‫ ז ז ן י‬1‫א‬ ‫ו א ר ב ה‬ ‫ובינך‬ ‫ביני‬ ‫ברי תי‬
inmensamente. ” 3Entonces Abram cayo □ ‫א ב ר‬ ‫מ א ד* ג ויפיל‬ ‫ב מ א ד‬
sobre su rostro y Dios hablo con el, . “ 1 '~T: ~ .1 J * ' ‫י‬ J '
diciendo: 4 “Y en cuanto a Mi, este es Mi *"1‫ל ‘ א מ‬ □ ‫א ל ה י‬ 1‫א ת‬ ‫וןךבר‬ ‫פ^ י ו‬
pacto contigo: seras padre de una‫ו ה י י ת‬ ‫א ת ך‬ ‫ברי תי‬ ‫הנ ה‬ ‫אני‬ ‫ד‬
multitud de naciones; sy tu nombre y a ‫ל א ב‬ ‫ ה ן ל א ־ י ק ך א‬:‫ג ו ־ י ם‬
no serd llamado Abram: Abraham serd , a . T' 1! * ‫יי‬
tu nombre, pues te he convertido en • 1171"‫׳‬
padre de una muttitud de naciones; :‫א ב ר ה ם כ י א ב ״ ה מ ו ן ג ו ״ י ם נ ת ת י ך‬
--------------------------------------------------------- O N K E L O S :- ------

‫א ב ך ם « ל א פו <ז ל ו מ ל י ל‬ ‫ ג ו נ פ ל‬:‫ל ח ד א ל ר ן ך א‬ ‫מי מ ךי ו בי נ ך ו א ס גי י ת ד‬ ‫ביו‬ ‫? ! י מי‬

:‫ע מ מיו‬ ‫ס גי‬ ‫ל א ב‬ ‫ע מ ך ו ת הי‬ ‫קי מי‬ ‫ה א ( מ ר בנ״< אי מ ו ו‬ ‫אנ א‬ ‫ ד‬:‫ל מי מ ר‬ ‫ע מ י ה יי‬
:‫ע מ מ י ו י ה ב תןי‬ ‫ס גי‬ ‫א ב‬ ‫א ךי‬ ‫א ב ך ה ם‬ ‫א ב ר ם וי סי( ץ מןז‬ ‫ש מ ך‬ ‫ה ו ל א י ת ק רי עו ד י ת‬
------------------------------------------------------------ R A S H I ------------------------------------------------------------

«0 ‫ ב ב ר י ת א‬.1‫ ד‬:‫כ ד‬ ‫ו ב מד ב ר‬ ‫ נ ו פ ל וגלוי ע י מ ם‬: ‫ב ב ל ע ם‬ ,‫ וברית האר ץ‬,‫ברית ש ל א ה ב ה‬ . ♦‫ב ר י ת‬ ‫ו אוזנ ה‬

‫גוי ם‬ ‫ה מון‬ ‫א ב‬ <‫ < ה> כ‬:‫מ צ א ת י פ ן‬ ‫דרבי אליעזר‬ ‫ע ל‬ ‫א ב ד ם‬ ‫ «> ו י פ ל‬:‫■זו‬ ‫ ל ה ו ר י ש ה ל ך ע ל ידי מ צ ו ה‬.
‫ ורי״ ש ש ה י ת ה בו‬.‫שמו‬ ‫ל שון נוטריקון ש ל‬ ‫ ש ע ד ש ל א מ ל לי א ה י ה ב ו‬, ‫ מ מ ו ר א ה מ כ י נ ה‬.‫פ מו‬
‫אב א ל א ל אר ם שהוא‬ ‫ שליא הי ה‬,‫ב ת ח ל ה‬ ‫ ת ה ו ש נ א מ ר‬.‫כי ח ל ע מ ו ד ן ר ו ח ה ק י ך ש נ צ ב ת ע ליו‬
T R A D U C C 1 6 N D E R A S II I

2. ♦
‫ ו א תנ ה ב רי ת‬/ YO P O N D r£ M l p a c t o . E ste es un pacto de am or y un pacto con respecto a la
Tierra de Israel, para dartela en patrim onio por medio de este precepto, la circuncision .347
3. ‫ ו י פ ל א בו ־ ם ע ל פ ני ו‬/ e n to n c e s a b ra m c a y o so b re su ro s tro . P or sobrecogim iento ante la
Presencia D ivina . 348 Pues antes de haberse ciruncidado, Abram no posefa la fuerza espiritual
para perm anecer de pie m ientras el espiritu divino se m antenfa sobre £1. Y esto mismo se declara
con respecto a Bilam : “Cafdo, pero con ojos descubiertos .” 349 En una b araitd de Rabf Eli&zer
halle este comentario . 350

5. ‫ פ י א ב ה מו׳ו ג ו י ם‬/ p u es !te h e c o n v e rtid o en! p a d re de u n a m u ltitu d d e p u e b lo s . Esta

expresion [‫ ] א ב ה מ ו ן‬es un acronim o [n otarikon]i5i de su nuevo nom bre, ‫ א ב ך ה ם‬. Pero la letra ‫ ר‬que
ya estaba antes en su nombre [‫ ] א ב ך ם‬que indicaba que s 6I0 era padre de A ram , 352 su lugar de

[v e r a rrib a la n o ta 7 ]. A n te s d e a ho ra, A b r a h a m no e x p re sa al e n tr e g a r e s a ti e r r a e n p e rp e tu id a d a lo s
habi'a lo g ra d o el c o n tro l to ta l d e su c u e rp o ; e sto se d e sc e n d ie n te s d e A b r a h a m (M asquil leDavid).
m a n ife sta b a e n el h e c h o d e q u e lo s o jos, o id o s y el
3 4 8. E l R a m b a n , sin e m b a rg o , a firm a q u e se p o stro
m ie m b ro v iril seg u i'an sie n d o a fe c ta d o s por c on el p r o p o sito d e c o n c e n tr a r to d a s la s fu e rz a s d e
e stlm u lo s e x te rn o s. P a ra s u str a e rs e a ta le s e s tlm u lo s, su m e n te e n la r e v e la tio n .
A b ra h a m lib ra b a una b a ta lla c o n sta n te c o n sig o
34 9 . Bemidbar 2 4 :4 . B ila m ta m p o c o e s ta b a
m ism o . P e ro a h o ra A b ra h a m ya h a b ia lo g ra d o
c irc u n c id a d o y p o r e llo ta m p o c o p o d ia so p o rta r la
c o n tro la rlo s (e sto e s, h ab i'a u n ific a d o to d a s su s
in te n sid a d e s p ir itu a l de la P r e s e n c ia D iv in a sin
te n d e n c ia s e in stin to s). E l n o m b re ‫א ב ן ה ם‬ e ra u n a
c a e rse .
e x p re sio n sim b o lic a d e e llo (Gur Arye).
3 50. Pirke d'R abl Eliezer 2 9 .
34 7 . A q u i el v e rsic u lo n o e s p e c if ic a a q u e se re fie re
el p a c to . Se tr a ta del m ism o p ac to que es 3 5 1. V e r al re s p e c to la n o ta 2 0 7 d e e s ta p a ra s h a .

m e n c io n a d o e n lo s v v. 7 -8 . R a s h i a g re g a q u e se tr a ta 35 2 . ‫א ר ם‬ ‫ א ב‬, “ p a d re de A ra m ”, o m itie n d o la
d e u n p a c to “ d e a m o r” p o rq u e el a m o r d e D io s se se g u n d a ‫ א‬.
1 7 :6 -8 — ‫ ו ־ ח‬:‫< ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ך‬ / 200

6 te hare fruciificar inmensamente y hare ‫ונ ת תי ך‬ ‫מ א ל‬ ‫ מ א ד‬3 ‫א ת ך‬ ‫ו ו ה פ ר תי‬

pueblosdetiy reyessurgirdr, deti. ‫־ ־‬ ' " ' ^
7Establecere Mi p a cto entre Mi y tt, y ‫י‬ t ‫״״י‬ * ■; 1‫ י י‬T ! ,. A' !
entre tu descendencia despues de ti a ‫ז ו ה ק מ י ת י א ת ־ ב ך י ת י ביני ו ב י נ ך ובין‬
traves de sus generaciones como pacto ‫ל ב ר י ת‬ □ ‫ל ד ר ת‬ ‫זרעך א ח ר י ך‬
perpetuo, para ser Dios para ti y para tu ‫״‬ '' ‫־' \ י י‬T ■Y 1
7 7 r \ ! ['
descendencia despues de ti. * Y a t i y a tu ^' ‫ ל ^ ל ל ״‬1 ? ^ ! ‫ל ל י‬
descendencia despues de ti entregare la | ‫א ח ר י ך א ת‬ ‫ ולזרעך‬W ‫ח ונתתי‬
‫ן‬ . . . , ‫ל‬ / V t V ‫־־‬: I“ I : J• - IT J

tierra de tus peregrinaciones -to d a la

tierradeKendan-enposesidnperpetua; -**‫ג‬
HK ‫א ת ? ל‬
‫י‬ ‫ ״‬, . *.
‫א ר ץ ?! ג ״ ר י ך‬
yrosereDiosparaeiios. ‫״‬
✓ j.
: ‫ה ם ל א ל ה י ם‬w r‫ת י ל‬, ‫ ו ה י י‬. ‫ ם‬at‫ \ז ת ע ו ל‬r‫ל א \ח‬r
o n k 8 l 6 s —
‫ ז ו ע ק י ם י ת ק י מ י‬:‫ו ו א פ י ש יונ ך ל ח ד א לן ז ך א ן א ת נ ג ך ל ב נ ז י ן ו מ ל כיו ך ש לי טין ב ע מ מ י א מ נ ך י פ ק ון‬
‫ב נ י ך ב ת ר ך ל ך ך י ח ו ן ל לן ל ם ג ג ל ם ל מ ה ו י ל ד ל א ל ח א ן ל ב נ י ך ' ב ת ך ך ' ח ו ^ ת ו‬ ‫מי מ רי ו בי נ ך ו בין‬ ‫בין‬
:‫ל א ל ה א‬ ‫ל א ח ס נ ת' ; ג ל ם ו א ה ף ל ה ו ן‬ ‫א ךן ^ א ך כי נ ען‬ ‫תו ת בו ת ך י ת ב ל‬ ‫א ך^ א‬ ‫ב ת ר ך י ת‬ ‫ל ך ן ל ב ני ך‬

— -------------------------------------------------------------------------------- R A S I H

‫ ש ה ר י י ש מ ע א ל כ ב ר ה י ה לו ו ל א ה י ה‬,‫ו א דו ם‬ ‫ ו אפלו ךי״ ש‬.‫ ועכ שיו א ב ל כ ל העולם‬,‫מקומו‬

‫ ו מ ה ה י א‬.‫ וי<*י‬3 ‫) ו ה ק מ ת י א ת‬0 :‫מ ב ש ר ו ע ל י ו‬ ‫ש ה י ה ב ו מ ת ח ל ה ל א ז ז ה מ מ ק ו מ ה ׳ ש א ף יו״ר‬
‫*?וז ת ע ו ל ם‬1‫ ל‬. <n> :‫ה ב ר י ת? ל ה י ו ת ל ך ל א ל י ה י ם‬ ‫של שרי נתרעמה על השכינה עד שנתוספה‬
‫ א ב ל בן י ש ר א ל ה ד ר‬. ‫ו ש ם א ה י ה ל כ ם ל א ל ה י ם‬ ‫ ו י ק ר א כ< ש ה ל ה ו ש ע ב ן ניו‬: ‫ל י ה ו ש ע ש נ א מ ר‬
‫ב ח ו צ ה ל א ר ץ ד ו מ ה כ מ י ש א י ן לו א ל ו ה‬ ‫ י ש ר א ל‬.‫ <ו> ו נ ת ת י ך ל ג ו י ט‬:)‫ טז‬:‫ י ה ו ש ע ( ב מ ד ב ר יג‬:
TRADUCC16N D E R A S I li

origen, aun cu a n d o .a h o ra habfa pasado a ser padre de ]todo el m un do 353 no fue borrada de su
lugar . 354 Pues tam bien la letra > del nombre nvJ, Sarai; se quej 6 ante la Presencia D ivina por haber
quedado fuera del nuevo nombre ‫ י ש ך ה‬hasta que, para aplacarla, fue agregada al nom bre de
Y ehoshua, com o se declara : “Y a H oshea [‫ ] הו ג ץ ע‬hijo de Nun 10 Ham6 Y ehoshua [355” .[‫י ה ו ^ ע‬

6. ‫מ מ ת י ן ל גוי ם‬ / y h Q r 8 pu 8 H l o s q 8 t j . Se re fie re a Israel y a Edom , pues ya tenfa a Ishm ael, y

no hubiera sido 16gico que se 10 anunciase.

7 .‫תי‬ ‫א ת גוי‬ ‫ ו ה ק מ תי‬/ e s t a b l e c e r £ m i p a c to . ^Y cual es el pacto? “Ser D ios para ti.”

8. ‫ ל ם‬1‫ ל א ו ז ז ת ע‬/ 8 n po s 8 s io n p 8 r p 8 t u Q . Y allf Yo sere D ios para ustedes . 356 P ero quien habita
fuera de la Tierra de Israel es como uno que careciera de D ios . 357

3 5 3 . Berajot 13a. P u e s a h o ra su n u e v o n o m b r e 3 5 6 . L a .p ro m esa d e q u e E l “se ria D io s p a r a el y su

sig n ific a b a q u e a p a r tir d e a h o ra e ra “ p a d re d e u n a d e sc e n d e n c ia ” , sin c o n d ic io n , y a fu e m e n c io n a d a en
m u ltitu d ” d e n a c io n e s. el v. 7. Si a q u f se tr a ta s e d e 10 m ism o , la r e p e titio n

3 5 4 . R a s h i e x p lic a a q u i p o r q u e sig u io c o n s e rv a n d o h u b ie ra sid o in n e c e sa ria . P o r e llo R a s h i e n tie n d e

e n su n u e v o n o m b re la le tr a ‫ ר‬d e su a n tig u o n o m b re e sta p r o m e sa c o m o c o n d ic io n a d a al h e c h o d e v iv ir

[‫] א ב ך כ ז‬, si e l s ig n if ic a d o d e su n u e v o n o m b r e e ra e n la T ie rra d e Is ra e l, m e n c io n a d o ju s to a n te s (Gur

q u e a p a r tir d e a h o ra e r a “ p a d re d e u n a m u ltitu d ”
[‫ ] א ב ה מ ו ן‬y e n e ste n o m b r e e s a le tra e s su p e rflu a .
3 5 5 . Bemidbar 1 3 :16 ; Bereshit Rabd 4 7 :1 . L a le tra
‫ י‬fu e a g re g a d a al n o m b r e d e ‫ \ ע‬01‫ ה‬p a ra fo rm a r a si el
n o m b re d e ‫ י ה ו י ^ ע‬.
Arye).
357. Ketubot 1 1 0b. E n la T ie r r a d e Isra e l e s p o sib le
e sta b le c e r u n a r e la c i6 n d ir e c ta y e sp e c ia l c o n D io s
q u e n o e x is te f u e ra d e e lla , y a q u e D io s m a n tie n e
u n a su p e rv isio n y p r o te c tio n e sp e c ia l so b r e to d o el
201 / B E R E S H IT — P A R A S H A T L E J L E JA 17:9-11 — ‫ ט ־ י א‬: ‫י ז‬

9D ios dijo a Abraham: “Y en cuanto □ ‫א ל׳ ״ א ב ר ה‬ □ ‫א ל ה י‬ ‫וי א מ ר‬ ‫ט‬

a ‫׳' ״‬ s ‫ ״‬arda m P a c to : y tu ‫א ת ה‬ ‫ת ש מ ר‬ ‫’ א תי ב רי תי‬ ‫ו א ת ה‬

descendencia despues de ti, a traves de J'T ~ * 1 . . J' ’: v '‫־‬T ‫ ־‬:
sus generaciones. 10Este es M i pacto que **1‫ ה י‬/ ! [ ‫י א‬
l \ 9 , {(

guardaran entre M i y ustedes, y entre tu ‫ביני ו ביני כ ם‬

v ‫״‬ J•• . . .
‫ מ ר ו‬5#‫ת‬ . . .
‫א^ ר‬ J V ‫־‬ !
‫ב רי תי‬
• • :

descendencia despues de ti: ^| ‫ ם א^ ר י‬3 ‫ל‬ ‫ ל‬1/377

circuncidarse todo varon de ustedes. ^VT J ■:!*■‫"י*־־‬:‫י׳‬
11 Circuncidaran la carne de su T? ? ‫יא ל‬ ‫? !? ן^ ״‬
prepucio, y serd senal del pacto entre M i ‫ביני‬ ‫ב ר י ת‬ ‫ל א ו ת‬ ‫והיה‬ □ ‫) ך ל ת כ‬£
o n k 8 l 6 s

‫ י ד א ק ז י מ י ד י ת ט ר ו ן ב י ן מ י מ ר י ו ב י נ י כ ו ן‬:‫ ן‬1‫ט ו א מ ר י י ל א ב ך ה ם ן א ת ן ת כ ן ן מ י ת ק\ ר א ת ו ב נ י ך ב ת ר ך < ך ר י ה‬

‫ י מ ר י‬2 ‫ ל א ת ק י ם ב י ן‬1‫ י א ו ת מ ר ו ן י ת ב ש ך א ך ^ ך ל ת כ ו ן ו ת ה י ( נ ״ א מ ז ה א‬: ‫ ת ך ד מ ג ז ר ל כ ו ן כ ל ך כ ו ך א‬3 ‫ו ב י ן ב ; י ד‬

R A SH I

‫ה ע תי דיו‬ .‫א ח רי ך‬ ‫ז ר ע ך‬ ‫ו* ץ‬ :‫ע כ שיו‬ ‫ש ל‬ ‫או ת ם‬ ‫אני‬ :‫ך א שון‬ ‫ע ניו‬ ‫ע ל‬ ‫מו סי ף‬ ft (‫ו י ״ ו‬ . ‫ט) ו א ת ה‬

‫ש א ת ה‬ ‫כ מו‬ , ‫ ל‬1‫ל ה מ‬ 1‫כ מ‬ . ‫ ל‬1‫ה מ‬ :‫א ח ךי ך‬ ‫ל הו ל ד‬ ‫הוי ז הי ר‬ ‫ ן א ת ה‬,)‫פ ס ו ק ד‬ ‫א ת ך ( ל עי ל‬ ‫ב רי תי‬ ‫הנ ה‬

1‫כ מ‬ . ‫(י א) ו נ & ל ת ס‬ : ‫ ת‬1‫ל ע ש‬ ‫כ מו‬ ‫ע שו ת‬ ‫או מ ר‬ ‫א ש ר‬ ‫ב רי תי‬ ‫ז א ת‬ ? 1‫ש מ י ך ת‬ ‫הי א‬ ‫ו מ ה‬ .‫ל ש מ רו‬

‫י תו ־ ה‬ ‫בו‬ ‫ן ה ני ״ו‬ ‫ ט ז ו‬:‫י‬ ‫( ד ב רי ם‬ ‫ו מ ל ת ם׳‬ , '‫ ם ו ג ו‬9 ‫ י‬5‫ב י נ י ו ? י‬ )‫ (י‬:‫ ל י ^ כ ם ־ ו ג ו׳‬1‫ה מ‬ ‫ו ג ו׳‬ ‫ת ש מ רו‬

T R A D U C C 16N DE RA SH I

9 . ‫ ו א ת ה‬/ Y EN Yu Q n t o Q t i. L a c o n ju n c i6 n ‫ ו‬v i e n e a a g r e g a r u n a id e a a d ic io n a l a l p r i m e r t6 p i c o ,
in tr o d u c id o e n la f r a s e : “ Y e n c u a n t o a M i , 6 s t e e s M i p a c t o c o n t i g o . . . ” , 358 y a h o r a a fia d e , “ y e n
c u a n t o a t i ” , s6 c u i d a d o s o e n g u a r d a r l o . 359 e n q u 6 c o n s i s t e e l g u a r d a r l o ? E l s ig u ie n te v e r s ic u lo

10 e x p lic a : “ E s t e e s M i P a c t o q u e g u a r d a r a n . . . c i r c u n c i d a r s e [to d o v a r 6 n ] d e u s t e d e s . ” 360

1 0 . 4 ‫ י כ ם‬3‫ י‬3 ‫ י נ י ו‬/ E N T R E M l y u s t 8 q 8 s . E s t o se r e f ie r e a l o s m i e m b r o s d e la c a s a d e A b r a m q u e

e s t a b a n v iv o s e n e s e m o m e n t o .

‫א ח רי ך‬ m ‫ ו ביו‬/ y e n t r e t u d e s c e n d e n c i a d e s p u £ s d e t i . C o n e s to se a lu d e a l o s d e s c e n d ie n te s

d e A b ram q u e n a c e r i a n e n e l f u t u r o .

‫ ל‬1‫ ה מ‬/ c i r c u n c i d a r s e . E s t a f o r m a v e r b a l e s e q u i v a l e n t e e n s i g n if ic a d o a ‫ ל‬1‫ ל ה מ‬, c i r c u n c i d a r s e , i g u a l

q u e c o m o s e d i c e ‫ ו ת‬4 <‫ > ג‬e n l u g a r d e ‫ ל ^ ׳ ו ת‬, h a c e r . 361

11. ‫ ו נ מ ל ת ס‬/ c i r c u n c i d a r A n . L a fo rm a v e rb a l ‫ ו נ מ ל ת ם‬e s e q u i v a l e n t e en s ig n ific a d o a ‫ו ^ ל ת ם‬,

“ c i r c u n c i d a r a n ” , 362 s 610 q u e la le tr a ‫ נ‬e s t& a g r e g a d a a l a r a i z [‫] מ ו ל‬, s in p o r e llo m o d i f i c a r su

q u e h a b ite e n e lla . P u e sto q u e s e r “ D io s ” [‫] א ל ה י ם‬ e n u n c ia n las o b lig a c io n e s in c u m b e n te s so b re

p a ra a lg u ie n im p lic a p r o te g e rlo y c u id a rlo , fu e ra d e A b ra h a m : la c ir c u n c is io n ( Beer baSade).
la T ie rra d e Isra e l e s ta d im e n s io n se p ie rd e y e s p o r
3 6 0 . Bereshit Raba 4 6 :9 .
e so q u e e s c o m o si c a r e c ie r a d e D io s {Gur Arye).
3 6 1 . ‫ ה מ ו ל‬n o e s un v e rb o im p e ra tiv o , sin o u n makor
3 5 8 . Supra , v . 17:4.
( in fin itiv o a b s o lu to ) en el m odo p a siv o nifal,
3 5 9 . E n e l v . 17:4 se h a b ia d e u n p a c to q u e D io s
d e riv a d o d e la ra iz ‫ מ ו ל‬. A u n q u e e n a lg u n o s c a s o s el
h a c e c o n A b ra h a m . E n e se v e rsi'cu lo y lo s d os
makor sirv e c o m o im p e ra tiv o , e n e ste c a so no 10
sig u ie n te s , 10 q u e se d e s c rib e so n las o b lig a c io n e s
h a c e ; a c tu a c o m o in fin itiv o s im p le {Lifshuto shel
q u e D io s a su m ird c o m o so c io d e l p a c to (c o n v e rtirlo
Rashi).
e n p a d re d e u n a m u ltitu d d e n a c io n e s, e tc .). E ste
v e rsi'c ulo c o m p le m e n ta a a q u e l, so lo q u e a q u i se 3 6 2 . Debarim 10:16.
1 7 :1 2 -1 3 — ‫ י ב ־ י ג‬: ‫< ז‬ ‫ל ד‬ ‫ל ד‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 202

y entre ustedes. n A los ocho dias sera ‫ת ימים ימול ל כ ם‬ ‫ יב ו ב ן ״ ש מ נ‬:‫ו ב י נ י כ ם‬

circuncidado todo varon de ustedes, a J' r J T J ’ ' ‘ ‫' ״‬
traves de sus generaciones: tanto ei
‫מ‬ ‫״‬ ‫״‬
‫ליד ב י ת ו מ קנ ת ־‬ - T J ‫״‬
‫ ד י\ ר י ת י כ ם י‬S‫כ ל ־ ז כ ר ל‬
: AV ‫*״‬ CTT T

nacido en casa com o el comprado p o r , . ! ! . ! >

dinero de todo extranjero que no sea de ‫ ר ל א מ ז ־ ר^ ך‬1#‫א‬ ‫כ ס ף מ כ ל ב ך* נ כ ר‬
tu descendencia. 13D ebera ser L L• L•
circuncidado el nacido en tu casa y el *!‫ד‬ ‫ ל ן ל י‬1‫ב י ת י מ‬ I ‫ יג ה מ ו י ל‬: ‫ה ו א‬
■ — ONKELOS

‫ ן כ ל ך כ ו ך א ל ד ר ת י כ ו ן י ל י ד י ב י ת א ו מ ב י נ י‬1‫ י ב ו ג ר ו נ מ מ א י ו מ י ן י ת ג ז ר ו נ ״ א י ג ז ח ל כ‬: ‫ו ב ע י כ ו ץ‬
‫בי ת ך‬ ‫ ר י גז רו י ל י ד‬1‫ נ ״ א מ ג‬1 ‫ י ג א ת ג ז ך א י ת ג ן ר ו ן‬: ‫ה ו א‬ ‫מ בנ ך‬ ‫ך ל א‬ ‫ע מ מיו‬ ‫ב ר‬ ‫מ פי ל‬ ‫כ ס פ א‬

— ‫ י‬R A S I lf ‫י‬

‫ <«> ח מ ו ל < מו ל‬: ‫מ ש נ ו ל ד‬ ‫ש קנ או‬ .‫ ו מ ל ןנ ת פ^ ף‬:‫ב ב י ת‬ ‫ש ל נו ש ך! נו ״ ן‬ ‫ ב מ ו נ ו ״ ן‬,‫ל י ס ו ד ה נ ו פ ל ב ו ל פ ר ק י ם‬

‫ל ש מונ ה‬
T I ‫׳‬
‫א מ ר‬
“ T
‫ע ליו ו ל א‬
I T ‫ ׳‬T
‫בפל‬
■ ‫ז‬ ‫י‬
‫כ אן‬
‫ז‬
.‫י ל י ד פ י ת ן‬
' 1 ‫י‬ , I
.1‫י ט‬:‫ב מ ו ו נ ש א ת ם ( ל ק מ ן מ ה‬
, ‫״‬ V T I ‫ן‬
‫ ו נ מ ל ת ם‬,‫ש ל נ ו ש א‬
V I “ ! V

‫ל א ח ד‬ ‫נ מו ל‬ ‫בי ת‬ ‫י לי ד‬ ‫ש? ש‬ ‫לל מך ד‬ ,‫י מ י ם‬ ,0 ‫ כ‬: ‫ב מ ו י ^ ש ה ( ל ק מ ן כ ט‬ ,‫א ב ל י מ ו ל ל ש ו ן י פ ע ל‬

‫ב מ ס כ ת‬ ‫ש מ פו ר ש‬ ‫כ מו‬ ,} ‫י מ י ם‬ ‫ש מי נ ה‬ ‫(ל א חר‬ ‫ה שפ ח ה‬ ‫שי ל ד תו‬ .‫< ת‬3 ‫ <ינ> י ל י ד‬:)‫ כ א‬:‫י א כ ל ! ל ע י ל ו‬

‫י‬ TRADUCC16N DE RASHi

significado.363 Y a veces se la om ite en ciertas conjugaciones, 10 m ism o que la ‫ ג‬de los verbos ‫ ג ו ש ן‬,
m uerde, y la ‫ ג‬de ‫ צ ו ^ א‬, p o r ta .364 La forma verbal ‫ ו ג מ ל ת ם‬es sim ilar en forma gramatical a ‫ ו נ ש א ת ם‬,
“transp orten”, 365 que tambien es un imperativo. Pero el verbo ‫* מ ו ל‬, “sera circuncidado” 366 estd
en el m odo pasivo n if a l, siendo sim ilar a los verbos fit/j)?, “serd hecho”, 367 y ‫ י א כ ל‬, “serd
com ido”. 368

12. n>a ‫י ל י ד‬ / E L N A C ID O E N C A SA . Esto se refiere a aquel que una sierva haya dado a luz en la
ca sa .369
‫ ו מ?ןנ ת פ ס ף‬/ e l c o m p r a d o p o r d in e ro , Esto se refiere a aquel que haya sido adquirido luego de
nacido.

13. ‫ ה מ ו ל י מ ו ל י ל י ד פ י ת ך‬/ d e b e ra s e r c irc u n c id a d o e l n a c id o en tu casa. Aqui se repite el

mandamiento de circuncidar a los “nacidos en la casa” 370 pero sin especificar que debe ser hecho “a
los ocho dias”, con el prop6sito de ensefiar que hay siervos nacidos en casa [‫< ת‬3 ‫ ] י ל י ד‬que pueden
ser circuncidados a un [‫ ] ל א ר ו י‬dfa {despu£s de [‫ ] ל א ח ו‬ocho dfa s},371 com o se explica en el tratado

3 6 3 . L a ra fz d e ‫מ ל ת ם‬ e s ‫ ; מ ו ל‬la ra fz d e ‫ נ ט ל ת ם‬e s del a m o .

‫צ מל‬. A pesar de que d s te u ltim o tie n e una ‫נ‬ 3 7 0. P re sc rito e n el v . 12.
a d ic io n a l, a m b a s ra ic e s tie n e n id e n tic o sig n ific a d o .
371. E n la e d ic i6 n del T a lm u d m as d ifu n d id a
Al c o n tr a rio del v e rb o ‫ה מו ל‬ m e n c io n a d o
(e d ic io n V iln a ), la v e rs io n te x tu a l q u e a p a re c e es:
a n te rio rm e n te , a q u f se t r a t a d e u n im p e ra tiv o e n e l
“ q u e e s c irc u n c id a d o a un [‫ ] א ח ד‬d ia ” , y n o “despues
m o d o kal y n o d e u n in f in itiv o e n el m o d o n ifa l
[‫ ] א ח ר‬d e o c h o ” . L a p r im e r a v e rsio n se r e fie re al c aso
3 64. S u s r a ic e s so n ‫ נ ש ך‬y ‫ נ ש א‬, re sp e c tiv a m e n te . d e u n ju d f o q u e a d q u ie r e el h ijo d e u n a sie rv a
3 6 5 . Infra, v . 4 5 :1 9 . e n c in ta , sin p o r e llo a d q u ir ir a la m a d re . P u e sto q ue

3 6 6 . E n e l v . 1 2, q u e e s t6 e n fu tu ro d e la te rc e ra e l c u e rp o m ism o d e la m a d re n o le p e rte n e c e al

p e r s o n a d e l s in g u la r. ju d i'o , el h ijo n o e s c o n s id e ra d o “ n a c id o e n c a sa ” , es
d e c ir, y a e s ta n d o e n la p ro p ie d a d d el ju d fo , p o r 10
3 6 7 . Infra, v. 2 9 :2 6 .
q u e n o se le a p lic a la le y d e c ir c u n c id a rlo a lo s o c ho
3 6 8 . Supra, v . 6 :2 1 . d fas, p u e s e sta se r e f ie r e u n ic a m e n te a q u ie n n a z c a
3 6 9 . E s d e c ir , m ie n tr a s e lla e st6 b a jo la p r o p ie d a d y a sie n d o p ro p ie d a d d e l ju d fo . L a se g u n d a v e rsio n
2 0 3 / B E R E S H I T — P A R A S H A T L E J L E jA 1 7 :1 4 -1 5 — ‫ י ר ־ ט ו‬: ‫י ז‬

comprado con tu dinero, y Mi pacto ‫ ו הי ת ה ב רי תי ב ב ש ר כ ם‬i‫ו מ ק נ ת כ ס פ ך‬

v. v : ‫־‬ : • ‫• ע‬ * : i t : i t I a v j ‫־‬ j ‫ ־‬I : •

estara en su carne como pacto perpetuo. *‫ ז ר ו‬I‫י ד ו ע ר ר ל ב ר י ת‬

14 Y el varon incircunciso que no <v 7 ■‫ ״‬J :! J' T! * IT * . JM'■/
circuncide la carne de su prepucio, esa ‫ל א‬ ‫ ל‬1‫י מ‬
alma serd cortada de su pueblo; ha !‫מ^ מ י ל‬ ‫ה הו א‬ ‫א ת ״ ב רי תי הנ פ ש‬
abrogado Mi p a c to .” :‫ה פ ר‬ ‫א ל הי ם' א ל ־‬ ‫ס י טו ו < א מ ר‬
15 Y Dios dijo a Abraham: “[En v _
Vi : . ‫" יי ־‬
cuanto a] Sarai tu mujer, no llamar as su ^ ‫^ לי‬ t
nombre Sarai, pues Sard es su nombre.
‫׳‬ *■ I. T
.
‫א ת ״^ מ ה‬
»
‫ ר ה‬1^ »l _» T
T T
T JJ •‘ AT
A T
‫י‬3T
T
‫^ רי‬ I T • ••

o n k 8 l 6 s ---------------------------------------------------

‫ י י ו ע ר ל ך כ ו ך א די ל א ע ז ר < ת ב ש ר ן ^ ך ל תי ה ו י ש ת י צ י א נ ( ץ א‬:‫ו ז ב י ן כ ס פ ך ו ת ה י לןי מי ב ב ע ו רי כ ו ן ל ק י ם ץ ל ם‬

:‫ש מ ה‬ ‫א ר י עו ך ה‬ ‫ש רי‬ ‫ש מ ה‬ ‫א ת תזי ל א ת ק רי י ת‬ ‫ט ו ו א מ ר י י ל א ב ר ה ם ע ו רי‬ :‫א ש ני‬ ‫מ ע מ י ה י ת לןי מי‬ ‫ה הי א‬

----------------------------------------------------------------------------- R A S H l

.‫ה נ פ ש‬ ‫ן צ כ ך ת ה‬ : ‫ א ב ל ע ו ב ר ב ע ש ה‬, ‫^ נ ו ש גגליו פ ר ת‬ ‫ש ה מיל ה באותו‬ ‫כאן למד‬ .‫ז כ ר‬ ‫(י ד) ו ^ ר ל‬ :‫ש ב ת‬
‫א ת‬ ‫ת לן ך א‬ ‫ל א‬ >‫ (טו‬:‫ה^ ל ד י ג ר י ר י ו מ ת ק ו ך ם זמני־‬ .‫ל א ♦ מ ו ל‬ ‫א ש ר‬ : ‫ז ש ה ו א נ פ ר ב י ו ז כ ר ל נ ק ב ה‬3‫מ ק ן‬
‫כי‬ ,‫לאחרים‬ ‫ש ר י ל י ן ל' א‬ ‫ךמשמע‬ .‫ש ף‬ ‫ש מ ה‬ ‫ א ב ל א ב י ו אין‬.‫ ןנ כ ך ת ה‬,‫מ ש י ג י ע ל כ ל ל עונשין‬
-------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASHI

ta lm u d ic o S h a b a t . 372

1 4 . ‫וי ^ ר ל ז כ ר‬ / y e l v a r 6 n in c irc u n c is o . Aqui la Tord te ensefia que Ia circuncisitin debe efectuarse

en el sitio por m edio del cual se reconoce si una persona es vartin o m ujer . 373
‫א ש ר ל א < טו ל‬ / QUE n o c ir c u n c id e . Cuando llegue a la edad de hacerse acreedor a los castigos , 374
entonces “serA cortado de su pueblo”. Pero sobre el padre no recae el castigo de escision
ftare/],375 aunque si transgrede un m andam iento positivo si no circuncida al hijo [. 376

‫הנ פ ש‬ ‫מ כ ר ת ה‬ / ESA Q l m Q s 8 r Q Yo r t Q q Q . Es decir, an d a rA en la vida s in h ijo s y m o r irA a n te s d e

tiem po . 377
1 5 . ‫ש רי‬ ‫ש מ ה‬ ‫א ת‬ ‫ל א מ ע !ז ר א‬ / ,” n o lla m a rA s s u n o m b re s a ra i. Nombre que significa “ princesa m ia
con 10 cual se implica: pero no princesa de otros. Pero no la llames asi, ya que su nom bre es

te x tu a l se re fe r irfa al c a so d e q u ie n a d q u ie re u n a 3 7 5 . E l c a s tig o d e karet a lu d id o e n el te x to (“ e sa

sie rv a e n c in ta y e s ta da a lu z en S h ab a t. Su a lm a se rd cortada d e su p u e b lo ” ) s e r e fie re a la
c irc u n c isi6 n no p u e d e v io la r el S h a b a t sig u ie n te , m u e rte sin h ijo s y /0 p r e m a tu ra , com o R ashi
o ch o d fas d e s p u e s [v e r al re s p e c to , Sifte Jajamim', e x p lic a ra a c o n tin u a tio n . E s te te rm in o a lu d e a la
Shabat 135b]. id e a de c o rta r, e s c in d ir, s e p a r a r a lg o d e su ra iz

37 2 . Shabat 135b. (Gur Arye). Su tr a d u c c io n m a s e x a c ta serfa

37 3 . Shabat 10 8 a. E s d e c ir, e n el o rg an o se x u a l.
E sto se a p re n d e d e la a p a re n te re d u n d a n c ia del
te rm in o ‫ ז כ ר‬, “ v a ro n ” , sie n d o q u e ta l re q u e rim ie n to
y a habi'a sid o e n u n c ia d o e n el v. 10 (Sifte Jajamim).
3 74 . A lo s v e in te a n o s la p e rso n a y a es c o n s id e ra d a
re sp o n s a b le d e su s a c to s e n te rm in o s d e h a c e rse
escision (d e l la tin scissio, q u e s ig n if ic a c o rte,
se p a ra tio n ).
3 7 6 . Kidushm 2 9 a . C ir c u n c id a r a c a d a h ijo v a ro n
c o n stitu y e u n p re c e p to in c u m b e n te so b r e el p a d re ,
p e ro no c o n lle v a la p e n a d e karet si n o 10 h a c e . P e ro
p a ra el h ijo m a y o r d e v e in te a n o s, n o h a c e rs e la

a c re e d o r a c a stig o s e n v ia d o s d ir e c ta m e n te p o r D io s c irc u n c is i6 n ( e n c a so d e q u e su p a d r e n o 10 h a y a

si e s q u e tr a n s g re d e los p re c e p to s, e n e ste c a so , la h e c h o ) c o n lle v a la p e n a d e karet.

c irc u n c isio n . 3 77. Yebamot 5 5 a; M oed Katan 2 8 a .

1 7 :1 6 -1 7 — ‫ ט ז ־ י ז‬: ‫< ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 204

16 Yo la bendecire, y tambien te dare un ‫נ ת תי‬ □ il ‫ ה‬/‫או‬ ‫ו ב ר כ תי‬ ‫טז‬

• j - t - ‫ן‬ t j ‫״‬ ‫ן‬ ‫ ״‬r

hijo de ella; la bendecire y serd madre ‫ן ךן^ ך^ ץ‬ ’‫ו ב ר כ ך ן ץ ך ן‬ ?‫ב‬ ‫ל| י‬ ‫מ מנ ה‬

de pueblos; y reyes de naciones saldrdn JT !IT 1 T ' 1 A" , ' T,
deella." *TC T OM ‫מלכי‬
17Abraham cayo sobre su rostro y rid, ‫וי צ ח ק‬ ‫ע ל ־ פניו‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫וי פי ל‬ ‫יז‬
o n k 8 l 6 s —

‫טז ו א ב ר ך י ת ה ו א ף א ת ן מ ג ה ל ך ב ר ו א ב ל כ נ ה ו ת ה י ל כ נ( ץיו מ ל כ י ן‬
‫ די‬0 ‫א פו הי ו‬ ‫א ב ר ה ם יג ל‬ ‫ ו נ פ ל‬p :‫מ נ ה י הו ־ן‬ ‫ב ע ? < מי א‬ ‫ך ש לי טיו‬

— ---------- — -------- ‫י‬---- ‫י‬------------- ■ R A S I li

‫בנים‬ • r
‫הניקה‬ ‫ז‬ ‫י‬ *•
:‫ש נ א מ ר‬ ‫־‬ vi v v
‫הוא‬ .‫כלם‬ t
‫א ת‬ v1 *♦
‫הניקה‬ ‫זי‬ • ••
:‫פיל‬ ‫על‬ ‫שרה‬
“ ‫ז ז‬
‫ש ת ה א‬
v ‫׳‬ t
,‫שמה‬
j
‫ס ת ם‬ t i
‫שרה‬ t t

:‫ ב ר א ש י ת ך ב ה ך מ ז ו ב מ ק צ ת‬1‫ ז‬:‫ש ך ה ( ל ק מ ן כ א‬ ‫שחזךה‬ ?‫ ו מ ה ה י א ה ב ר כ ה‬. ‫ ו ב ו כ ת י א י מ ה‬m

‫תךגם‬ ‫ ז ה‬. ‫(יז) ויפיל א ב ר ה ם « ל פ נ י ו ! י צ ח ק‬ :)‫ ה י ת ה ל י ע מ ה ? ( ל ק מן י תי ב‬: ‫ ש נ א מ ר‬, ‫ל נ ע ר ו ת ה‬

‫ ו ש ל ש ך ה ל^ ש י ן‬, ‫ ו ח ד י‬: ‫א ו^ ק ל ו ס ל ש ו ן ש מ ח ה‬ ‫ פ ש נ צ ך כ ה ל כ ך ב י ו ם‬, ‫ ב ה נ ק ת ש ד י ם‬.‫וגרבמיה‬

‫ו ש מ ח ו ש ר ה‬1 ‫ה א מ י ן‬1 ‫ ש א ב ר ה ם‬1 ‫ ל מ ד ת‬.‫מ ח ו ך‬
‫ז‬ ‫ז‬ ‫ו‬ ‫־‬ ‫ז‬ ‫י‬ • vi v ‫ז‬ ‫ז‬ - v ‫ז‬ - ‫ז‬ ‫״‬ ‫ז‬
‫ ע* ל י ה ם ש ה ב י א ו‬1 ‫נ נ י ם‬1 ‫ ש ה י ו מ ר‬. ‫ח ק‬1 ‫ש ל י יצ‬v ‫מ ש ת ה‬
. . . . . v •• • • ‫ן‬ ‫־‬ t v ‫• ז‬ v ! •

‫הקדוש‬ ‫שהקפיד‬ ‫ ה ו‬$‫ן‬ .‫ולגלגה‬ ‫האמינה‬ ‫ליא‬ ‫ ו ה ב י א ה‬. ‫ ב נ נ ו ה ו א‬:‫א ס ו פ י מ ן ה ש ו ק ו א ו מ ר י ם‬

‫אברהם‬ ‫ש ר ה ן ל' א ה ק פ י ד ע ל‬ ‫ברוך הוא על‬ ‫ והיא‬,‫פל א ח ת בנה ע מ ה ומניקתה ל א הביאה‬:
TRADUCC16N D E RA SH I

sim plem ente “Sard” [‫ י [ ש ך ה‬puesto que serd princesa de todos . 378

16. ‫ו ב ר כ ת י אי מ ה‬ /Y O l a B E N D E C IR E . ^Y en que consiste la bendici 6n? Q ue volvera a la lo z a n f a d e

su ju ventud, com o se declara mds a d e la n te : “ ^TendrG lozanfa ?” 379

‫ ו ב ר כ מי ה‬/ la b e n d e c iriL En que le d a t'd u n a c a p a c id a d s o b r e n a tu r a l d e am am antar, cuando 10

precise el dia del banquete q u e A b r a h a m h iz o p o r e l d e s te ta m ie n to de Itzjak . 380 Pues la g e n te
com entaba despectivam ente de A b r a h a m y S a rd que habian recogido un nifio del m ercado, y
l u e g o dijeron: “ Es nuestro Itijo.” Y en e l d i a d e l b a n q u e te , cada una d e la s m a d r e s trajo a su Itijo
consigo, sin traer a una nodriza p a r a a m a m a n ta r lo . Y e n to n c e s S a r d am am ant 6 a todos lo s n ifio s,
com o se declara: “Sard am am antaria nifios .” 381 E n el m i d r a s h B eresh it R a b d s e alude a esto en
parte . 382

17. ‫ וי פי ל א ב ר ה ם ע ל פ נ י ו ו י צ ח ק‬/ y a b ra iia m c ay 6 so b re su r o s tr o y r i 6 . E s te te r m in o , ‫ ו י צ ח ק‬, el

T a r g u m d e O nkel 6s lo tradujo por ♦

‫ ו ח ך‬, en el sentido de alegria. Pero con respecto a Sara, el
t6 r m in o 10 383‫ ו ו נ צ ר ו ק‬t r a d u j o en el sentido de ‫ מ ח ו ך‬, burla. D e e s to aprendes que A braham creyo y
p o r e s o f u e q u e se r i 6 de alegria, pero Sard no crey 6, s i n o q u e se burl 6. Y por eso el Santo
-b e n d ito e s - tom o a m a l la r is a d e Sa rd 384 pero no la r i s a d e A braham .

3 7 8 . Berajot 1 3a. ‫שר‬ en h e b re o es p rfn c ip e, v e rsfc u lo ), la e x p re s io n ‫ ו ב ך כ ת י ה‬, “ la b e n d e c ir6 ” ,

g o b e rn a d o r . ‫שו ־ ה‬ es la fo rm a f e m in in a d e e ste d e b e tr a ta rs e d e u n a b e n d ic io n a d ic io n a l (Gur Arye).
v o c a b lo . 3 8 1 . Infra , v . 2 1 :7 . E se v e rs fc u lo n o d ic e q u e
3 7 9 . Infra, v . 1 8 :1 2 ; Bereshit Rabd 4 7 :2 . “ ^ T e n d re a m a m a n to “ u n n in o ” , s in o “ n ifios” , e n p lu ra l. E sto
lo z a n f a ? ” e s la p r e g u n ta q u e S a ra se h iz o c u a n d o se s u g ie re q u e no s o la m e n te a m a m a n to a su h ijo

le in f o r m o q u e te n d r ia u n h ijo a p e sa r d e su e d a d . p ro p io , sin o ta m b ie n a o tro s.

3 8 2 . Bereshit Rabd 4 7 :2 .
3 8 0 . V e r infra, v . 2 1 :8 ; Bereshit Rabd 4 7 :2 . P u e sto
q u e D io s y a h a b f a d ic h o q u e b e n d ic irf a a S a ra (e n la 3 8 3. E n e l v. 1 8 :12.

fra s e ‫ ו ב ר כ ת י א ת ה‬, “ Y o l a b e n d e c ire ” d e e s te m ism o 3 8 4. E n el v. 1 8 :13.

 2 0 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T L E J L E JA 1 7 :1 8 — ‫י ח‬:‫יז‬

y d ijo en su corazon: “;A un hombre ‫מ א ה ״ ^ נ ה‬ ,‫ב ל ב ן‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫ה ל בן‬

de cien anos le n acem [un hijo]? y ‫ה ב ת ־ ת^ י ם‬ ‫יו ל ד ו א ם ־ שו ־ ה‬
JSard, de noventa anos, ;d a ra a lu z? ” _ £ T‫י ‘ ־‬ ‫ ■י־ ־‬. ‫ד ד‬ ' ! r ‫"י‬
Y Abraham dijo a Dios: "\Ojala v18 ‫יח‬ ♦v ‫^־‬
que Ishmael viva delante de Ti! ” : ‫ה א ל ה י □ ל ו י ש מ ע א ל י ח י ה ל פ נ י ך‬
-‫׳‬ I IV T : J V : • V • T : • J 1Y V ! IT

------------------------------------------------------- ------------- O N K E L 6S •
‫ו א מ ר ב ל ביוז ה ל ב ר מ א ה שנין ןהי ו ל ד ן א ם ש ר ה ה ב ת ת ש ע י ן‬
:‫ ך כ( ך‬1‫ י ח ו א מ ר א ב ר ה ם ל ן ך ם יי לוי י ש מ ע א ל י ת ק י ם ל‬:‫ש נ י ן ת ל י ד‬
----------------------------------------------------------------------- R A SH l

,‫ בימי א ב ר ה ם נ ת מ ע ט ו ה ש נ י ם כבר‬,‫מ א ו ת שנה‬ ‫ כ מ ו ה נ ג ל ה נ ג ל י ת י‬, ‫ י ש ת מ י ה ו ת ש ה ן ק י מ ו ת‬.‫ו ן ל ג ן‬

‫ צ א ו ל מ ד מ ע ש ר ה ד ו ר ו ת‬. ‫ו ב א ת ש ו ת כיח ל ע ו ל ם‬ ‫ א ף •זו‬.1‫ מ‬: ‫ ה ר ו א ה א ת ה ( ש ם ב ט ו‬, ‫ מ ן‬: ‫( ש מ ו א ל א ב‬

‫ש מני ה ן ע ד א ב ר ה ם ׳ ש מ ה ר ו ת ו ל ד ו ת י ה ם בני‬ ‫ ה נ ע ש ה ח ס ד ז ה‬:‫ ו כ ד א מ ר ב ל ב ו‬, ‫ה י א ק י מ ת‬

‫ ה ל ו א י‬. ‫ <י ח> ל ו ♦ ש מ ע א ל י ח י ה‬: ‫ש ל ו ש י ם ו ב נ י ש ב ע י ם‬ ‫ ו א ם‬:‫ל א ח ר ׳ מ ה ש ה ק ד ו ש ב ר ו ד ה ו א ע ו ש ה לין‬

‫ איני כ ך א י ל ק ב ל מ ת ן ש כ ר‬, ‫שיקזיה י ש מ ע א ל‬ ‫ ו א ף ע ל‬, ‫ ה י ת ה כ ז ־ א י ל י ל ד‬.‫ש ר ה ה ב ת ת ש ע י ם ש ג ה‬

‫ כ מ ו ה ת ה ל ד‬. ‫ י ח י ה ב י ר א ת ך‬. ‫ י ח י ה ל פ נ י ך‬:‫כ ז ה‬ ‫פי ש ד ו ר ו ת ה ך א ש ו נ י ם היו מ ו ל י ד י ם בני ח מ ש‬
----------------------------------------------------------- TRA D UCC16N DE RASHI

‫ה ל גן‬ / u n h o m H r 8 ? H ay frases interrogativas que no implican duda, sino que en realidad \ 1

expresan una aflrm aci 6 n, com o en los versfculos: “^Acaso M e revele ? ” ; 385 “^acaso no eres
vidente ?‫ י‬, Tam bien en este caso, esta frase tiene un sentido afirm ativo. Su significado es el 386
siguiente: A si dijo Abraham en su coraztin: “^Acaso este acto de bondad que el Santo -b e n d ito
e s - hace por mi ha sido hecho por otro ? ” 387
‫שנ ה‬ ‫ת ש עי ם‬ ‫הג ת‬ ‫ש ר ה‬ ‫ו א ם‬ / \ SA R A , q 8 N O V EN T A Q n o s . £Ser£ apta para tener un niflo? Y aunque
las prim eras generaciones de seres humanos procreaban hasta los quinientos afios de edad , 388 en
la £poca de Abraham la capacidad de los seres humanos para vivir muchos anos ya habia
dism inuido y habi'a llegado la debilidad al mundo. A prende esto de las diez generaciones que
transcurrieron desde N 6aj hasta Abraham , las cuales tuvieron hijos a los treinta y setenta aflos
de edad . 389

18 . ‫לו י ש מ ע א ל י חי ה‬ /!o j Q l A q u 8 is h m Q 8 l v iv Q ...! Esta frase expresa un reconocimiento: ;Ojala viva

Ishmael! No m erezco recibir tal recom pensa . 390

‫ל פ ני ך‬ ‫י חי ה‬ / VIVA q 8 l Q n t 8 q 8 t i. Lo cual implica: que viva rin diln do te culto a Ti, 10 m ismo
que la expresi6n “m archa delante de M i ” 391 es traducido por el Targum en el sentido de

3 8 5. Shemuel I, 2 :2 7 . un h ijo a lo s c ie n an os no te n d rf a nada de

3 8 6 . Shemuel II, 15:27. e x tra o rd in a rio .

387. A d ife re n c ia de S a rd , que al re lrs e 3 8 9 . Pirke d'R abl Eliezer 5 2 . M ie n tr a s q u e la s d ie z

b u r lo n a m e n te d ijo: “^ D e sp u ^ s d e h a b e r e n v e je c id o p rim e ra s, d e A d a m a N 6 a j, tu v ie ro n h ijo s in c lu so

te n d re lo z an fa, sie n d o m i se fio r a n c ia n o ? ” , A b ra h a m c ie n to s d e afios d e sp u e s.

n o p u so e n te la d e ju ic io q u e D io s le d a ria u n h ijo. 3 9 0 . Bereshit Raba 4 7 :4 . La e x c la m a tio n de

P o r e llo , R a sh f e n fa tiz a que su risa aquf fu e A b r a h a m n o e x p re s a su te m o r p o r la v id a m is m a d e
p ro v o c a d a p o r un se n tim ie n to d e a le g rfa p o r 10 Ish m a e l, s in o el re c o n o c im ie n to por p a rte de
in so lito del a su n to , no por in c re d u lid a d (Sefer A b ra h a m d e q u e n o se c o n s id e r a b a d ig n o d e q u e
haZikaron). Ish m a e l v iv ie ra ( Gur Arye).

3 88. P o r 10 q u e el h e c h o d e q u e A b ra h a m tu v ie ra 3 9 1 . Supra , v . 17:1.

17:19 — ‫ י ט‬: ‫י ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ד‬ / 206

19 Y D io s dijo: “D e cierto tu mujer Sard te □ *‫א ל ה‬ ‫רי א מ ר‬ ‫ט‬ ‫^ ן ך* ך ן‬ ‫> א ב ל‬

JT T T ‫» ן‬ . • VI . V -

dara a luz un hijo, y llamaras su nombre ,‫ל ך‬ ‫ל ד ת‬ ‫ ת ך‬0 ‫ו ק ר א ת א‬ ‫בן‬

Itzjak. Confirmare M i pacto con el como ‫ו ה ק מ ת י‬ ‫י צ ח ק‬ ,‫א ת ״ א ת ״ ^ מ ן‬
p a cto perpetuo, y con su descendencia ‫א ת ו ’ ל ב ר י ת‬ ‫לז תןו ב רי תי‬ ‫עו ל ם‬
o n k 8 l Gs
‫ ה י‬1‫ ו א ק י ם י ת קי כ<י ע מ י ה ל ק י ם ע ל ם ל ^ נ‬. ‫ש ר ה א ת ת ך ו נ ל י ד ל ך ב ר ן ק נ ק ר י י ת ו ^ מ י ה י צ ח ק‬ ‫י ט ו א מ ר יי ב ק ו ^ ט א‬
R A S I li — .

‫ י א ו נ ה‬: ‫ ל מ ה נ א מ ר ל ה ר י ב ב ר כ ת י ב‬.‫א ת ב ר י ת י‬ ‫לשין‬ .‫ <יט> א ב ל‬:‫ל ן ך מ י‬ ‫פלח‬ ,> ‫י * א‬ ‫( ל עי ל‬ ‫לפני‬

,1‫ ט‬:« ‫( ל ע י ל י‬ ‫א ת ה ן! ך ן ג ד וגו׳‬ ‫א ת ב ר י ת י ת( ץ מ ו ר‬ ‫( ל ק מן‬ ‫א ב ל א ש מ י ם אנחנו‬ ‫ ןכן‬. ‫א מ ו נ ת ך ב ר י ם‬
‫יכול‬ ,)‫ז‬:*‫מ׳ ( ל ע י ל י‬ ‫א ל א לפי ש א ו מ ר והקימותי ן‬ ‫א ת‬ ‫ ן ק ך א ת‬:> ‫י ד‬:‫( מ ל כ י ם ב ד‬ ‫א ב ל בן אין ל ה‬ ,)‫ כ א‬:‫מ ב‬

‫ ת ל מ ו ד‬, ‫בני י ש מ ע א ל ובני ק ט ו ך ה ב כ ל ל ה ק י ו ם‬ ‫ ע ל ש ם‬: ‫ ן י ש א ו מ ר י ם‬. ‫ ע ל ש ם ה צ ח ו ק‬. ‫ג» מו י צ ח ק‬

‫ ן ל' א ע ם א ח ר י ם‬, ‫ ! ה ק מ ת י א ת ב ר י ת י א ת ו‬:‫ל ו מ ר‬ ‫ ע ש ר ה נסיונות ן ת ש ע י ם ש נ ה ש ל ש ר ה ו ש מ ו נ ה‬.
1‫ כ א‬: ‫י ז‬ ‫( ל ק מן‬ ‫יצחק‬ ‫א ת‬ ‫אקים‬ ‫בריתי‬ ‫ואת‬ ‫ !ןןזקמיתי‬: ‫י מ י ם ש נ מ ו ל ו מ א ה ש נ ה ש ל א ב ך ה ם‬
TRADUCC16N D E RA SH I

“rinde culto delante de M f ” .392

19. ‫אג ל‬ / D E C IE R T O . Este t&mino im plica la veracidad de algo. Y de igual m odo, en los siguientes
casos: “D e cierto [‫ ] א ב ל‬som os culpables ” ; 393 “en verdad [‫ ] א ב ל‬ella no tiene hijo ” . 394

‫ו ק ר א ת א ת < ץ מו♦ צ ח ק‬ / y lla m a rA s su n o m b re itz ja k . Recibi 6 el nombre de ‫י צ ח ק‬ en alusidn a la

risa [p in ^ r] asociada a su nacimiento.395 Y hay quienes opinan que la ‫י‬ inicial de su nombre alude
a las diez pruebas que D ios impuso a Abraham; la ‫ צ‬alude a los noventa afios que Sard tenia cuando
Itzjak nacid; la ‫ח‬ alude a los ocho dias en que fue circuncidado; y la ‫ק‬ alude a los cien anos de
edad que tenia A braham cuando le naci 6 Itzjak. 396

{‫ ו ה ק מ ת י א ת ב ר י ת י‬/ c o n f ir m a r e m i p a c to . £P or que raz 6n se enunci 6 esto, si ya antes ha sido

escrito: “Y en cuanto a ti, guarda M i pacto, tu y tu descendencia ...” ? 397 Sin em bargo, puesto
que en otro versiculo D ios dice: “ EstablecerG mi pacto entre M i y tu, y entre tu descendencia despues
de ti, etc .” , 398 se podria haber pensado que su establecim iento tambien incluia a los hijos de
Ishm ael y a los dc K etu r £.399 Por esta raz 6n, aqui la Tord declara: “C onfirm arg M i pacto con
61 [Itzjak]”, pero no con tus otros hijos. Y la frase “pero M i pacto 10 confirm arl con Itzjak ” 400

3 9 2 . P a r a A b ra h a m n o e r a su fic ie n te q u e Ish m ae l 8, e n a lu sid n a lo s o c h o d ia s d e la c irc u n c isi6 n de

v iv ie ra ; n o d e s e a b a a l h ijo p a ra q u e 6 ste le d ie ra Itzjak ; y fin a lm e n te , la p e q u iv a le a 100, e n a lu sio n
s a tis fa c c io n p e r so n a l. Q u e r ia q u e v iv ie r a p a ra q u e a lo s c ie n a fio s d e e d a d d e A b ra h a m .
d ie r a s a tis fa c c io n a su C re a d o r (Beer baSade).
3 9 7. Supra, v . 17:9.
3 9 3 . Infra, v . 4 2 :2 1 .
3 9 8. E n el v. 17:7. El p a c to in c lu fa a “ la
3 9 4 . M elajim II, 4 :1 4 . d e sc e n d e n c ia ” d e A b ra h a m , p e ro n o se e s p e c ific o si
in c lu fa a to d a e lla o so lo a u n a p a rte .
3 9 5 . Midrash Hagadol. V e r al re s p e c to e l v . 17.
3 9 9 . K e tu ra f u e la se g u n d a e s p o s a q u e A b ra h a m
3 9 6 . Bemidbar Rabd 1 8 :2 1 . E l v a lo r n u m e ric o
to m o d e s p u e s d e la m u e rte d e S a ra ; c o n e lla p ro c re o
[guematria] d e c a d a u n a d e la s le tra s d e l n o m b re
o tro s h ijo s. S e la id e n tific a c o n H a g a r. V e r al
‫ י צ רו ק‬e s e l sig u ie n te : la ‫ י‬in ic ia l e q u iv a le a 10,
re s p e c to lo s c o m e n ta rio s d e R a s h i a lo s vv. 2 5 :1 -4 .
a lu d ie n d o a la s d ie z p ru e b a s ; la ‫ צ‬e q u iv a le a 9 0 , e n
a lu sio n a lo s n o v e n ta a fio s d e S a ra ; la ‫ ח‬e q u iv a le a 4 0 0 . Infra, v . 17:21.
 2 0 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T L E J L E J A 1 7 :2 0 -2 1 ‫ כ ־ כ א‬:‫< ז‬

despues de el. 20 7 e « cuanto a Ishmael, 1‫הנ ה‬ ‫ש מ ע תי ך‬ ‫ כ ו ל י ש מ ע א ל‬:‫א ח ר יו‬

te he escuchado: he aqui que lo he
‫ י‬j‫ו ה ר ב י 'ת‬ 1‫א י ת‬ ‫אי תו ו ה פ ר י ת י‬ ‫ב ר כ תי‬
bendecido, Lo hare fructificar y lo •‫י‬ : • : ‫ע‬ ‫• ע‬ •• ‫ן‬ ‫״‬ : • : J- ••

multiplicare inmensamente; doce ‫שני ס ־ ע ש ר נ שי א ם‬

‫־‬ • : >T ‫ז ׳‬ :
‫מ א ד‬ A :
‫ב מ אי ד‬ J » *
‫א תו‬V

principes engendrara, y hare de el un ­‫ו א ת‬ ‫כא‬ :‫ג דו ל‬ ‫ו י‬j ‫ל ג‬ ‫ונ ת תיו‬ ‫יו לי ד‬
J J T V : ‫־‬ : •
gran pueblo. 21 Pero Mi pacto lo
confirmare con Itzjak, a quien Sard dara ‫ת ל ד‬ ‫״‬ ‫'״‬
‫א ש ר‬ V
‫א ת־י ע ח ק‬
‫ו‬ AT : ‫׳‬ V
‫א קי ם‬ lj• T
‫ב רי תי‬
‫י‬.‫״‬ ‫״‬ :

a luz en esta epoca el proximo ano. ” :‫ה א ח ר ת‬ ‫ב שנ ה‬ ‫הז ה‬ ‫ש ר ה ל מו ע ד‬ ‫ל ך‬

VI V “ I T ‫יי‬1 ‫ז‬ — V ‫־׳‬ ‫•י ל‬ ‫״‬ T T >« :

------------------------------------------------------------------------------ o n k 8 l 6 s ---------------------------------------------------------------------------------

‫ע ש ר‬ ‫תו ־ ץ‬ ‫ל ס ך א‬ ‫ל ח ד א‬ ‫בו ־ כי ת י ת י ה ן א פ ש י ת י ה ו א ס ג י י ת ל ה‬ ‫ה א‬ ‫צ לו ת ך‬ ‫ק ב לי ת‬ ‫כ ו ע ל י ש מ ע א ל‬ :‫ב ת רו הי‬

:‫א ח ך נ ת א‬ ‫\ ת א‬£ ‫ה ד י ו בי‬ ‫ש ר ה לז מנ א‬ ‫א ק י ם ע ם י צ ח ק ך י ק נ לי ד ל ך‬ ‫קי מי‬ ‫ כ א ו י ת‬:‫ס גי‬ ‫ך ב ך בי א י לי ד ן אן ז נ ני ה ל ע ם‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ----------------------------------------------------------------------------------

‫ים א ת‬ ‫ ן־את ב ר י ת י א ק‬,‫ ו ק ל וחימר‬. ‫י ש מ ע א ל‬ ‫ ד ״ א‬. ‫ל מ ה נ א מ ר? א ל א ל מ ד ש ה י ה ק ד ו ש מ ב ט ן‬

T ‫ ׳‬V V ‫י‬ 'T T T V •• • T V ‫־‬ V{ V T T

‫כ( ס ו ך ה‬ ‫ ב ר י ת ה מ י ל ה ת ה א‬.‫ א ת ב ר י ת י‬:‫י צ ח ק ו‬ ‫ מ כ א ן ל מ ד ק ל וחימר בן‬: ‫א מ ר ר ב י א ב א‬

‫כוננים‬ .‫ <ה) ש נ י ם ע ש ו נ ש י א י ם‬: ‫א ו ־ ע ו ש ל י צ ח ק‬ ‫ כתיב הנה ברכתי אתו‬.‫הגבירה מבן האמה‬
:‫כ ת י ד ו‬ ‫(משלי‬ ‫ורוח‬ ‫נשיאים‬ ‫במו‬ ,‫יבלו‬ ‫ ז ה‬,1‫ו ה פ ר י ת י א ת ו ן ה ך ב י ת י א ת ו ( ל ק מ ן פ ס ו ק כ‬
TRADUCC16N D E R A SH I

ip o r qu 6 fue dicha entonces, si parece ser innecesaria? P ara ensenarte que Itzjak habia sido
consagrado para el pacto desde el vientre materno. 401 Segun otra explicaci 6n, R abi Aba dijo: D e
aqui se puede aprender por inferencia de m enor a m ayor 402 - e s decir, el hijo de Ia seflora del
hijo de la sie rv a - la siguiente conclusi 6n: con respecto a Ishm ael esta escrito: “H e aqui que 10 he
bendecido. Lo har 6 fructificar y 10 m ultiplicarg ...” 403 Y si esto hace D ios por Ishmael, que era hijo
de la sierva, con m ayor razdn entonces que “M i pacto 10 establecere con Itzjak”. 404}

‫ב לי תי‬ ‫א ת‬ / M i p Q Y t o . Esto indica que el pacto de la circuncisidn solo ser 6 entregado a la

descendencia de Itzjak . 405

20. ‫ ש נ י ם ע ש ר נ שי א י ם‬/ q o Y 8 p r in Y ip 8 s . Q ue eventualmente se extinguirdn. La palabra ‫א ם‬

sim ilar en significado a la de la frase: “N ubes [‫ ] נ ש י א י ם‬y viento .” 406

4 0 1 . V e r Shabat 137b. A l p a re c e r, R a sh i e n tie n d e a Ish m a el, S u p a c to so la m e n te 10 e s ta b le c e ra c on

e sa fra se - c u y o v e rb o [‫ ] א ק י ם‬lite ra lm e n te e s ta en
f u t u r o - en el se n tid o d e “y a 10 h e c o n firm a d o ” ,
a lu d ie n d o al h e c h o d e q u e a p e sa r d e q u e Itz ja k
to d a v ia no h a b ia n a c id o , y a h a b ia sid o “ s a n tific a d o ”
0 “c o n sa g ra d o ” p a ra el p a c to .
Itzjak. A h o ra b ie n , e se “ p a c to ” so lo p u e d e re fe rirse
al “ p a cto d e a m o r ” a lu d id o e n el v. 1 7 :2 , y a q u e e s
so lo en te r m in o s d e u n a r e la c io n d e a m o r q u e tie n e
se n tid o c o n tr a s ta r a Ish m a e l c o n Itz ja k . P o r 10 ta n to ,
e l p a cto a q u f m e n c io n a d o (v . 19) d e b e n e c e sa ria -

402. E n kal vajomer, ta m b ie n lla m a d o

h e b re o , m e n te r e fe rirs e a a lg o d ife re n te : el p a c to d e la
c irc u n c isio n (G ur Arye).
ra z o n a m ie n to a fortiori. P a ra u n a d e f in itio n d e e ste
tip o d e in fe re n c ia lo g ic a , v e r la s n o ta s 6 9 y 3 3 5 d e 406. Mishle 2 5 :1 4 . L a p a la b ra ‫נ ש י א‬ tie n e dos
la p a ra sh a t Bereshit. a ce p c io n es: 11'der o p r in c ip e trib a l y n u b e . C o n e sta
a c e p c io n ta m b ie n im p lic a la c a r a c te r is tic a de
403. Infra, v. 2 0.
d e sv a n e c e rse c o m o n u b e . R a sh i 10 in te rp re ta a q u i
4 0 4 . Bereshit Raba 4 7 :5 .
c om o u n a a lu s io n al h e c h o d e q u e s e d e sv a n e c e ra n
4 0 5 . E l v. 21 c o n tin u a el te m a d e l v . 2 0 ; su c o m o n u b e p o r q u e si so lo q u is ie ra a lu d ir a su ra n g o ,
p ro p o sito es c o n tr a s ta r 10 q u e D io s h a rd p o r Ish m a e l la T o ra los d e b i6 h a b e r lla m a d o ‫ ש ב ט י ם‬, trib u s , c o m o
y 10 q u e h a ra p o r Itzjak : a p e sa r d e q u e e n g ra n d e c e rd h izo co n los h ijo s d e Y a a c o b (Kitzur Mizraji).
1 7 :2 2 -2 3 — ‫ כ ב ־ כ ג‬:‫< ז‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת ל ך ל ך‬ / 208

22Y cuando termirro de hablar con el, ‫א ל הי ם‬ ‫ל ך ב ר א ח ! וי^ ל‬ ‫כב וי כ ל‬

Dios ascendio de sobre Abraham. . >‫״‬ L u
« Entonces Abraham tomd a su hijo , ‫ ת‬$ 0 ‫ א ל י ל‬n i?’l ‫ ל א כ ר ה ® ט‬$<‫מ‬
Ishmael y a todos los nacidos en su casa ‫ביתו‬ ‫ ו א ת כ ל " י ל י ד י‬1‫ נ‬3 ‫ מ ^ א ל‬10‫י‬
y a todos los a tku irid o s con su d in e ro -a ‫^ י‬
todo varon entre la gente de la casa de t t t : - j-t! • t :
Abraham - y circuncidd la carne de sus
✓
‫ א ב ר ה □ ו^ מ ל א ת ״ ב ^ ר‬J T3 ‫ב א נ ^ י‬
j - ‫י‬ v T T “ 1ST T J ** J” V. " : ‫־‬ :

O N K EL6S

‫י ת י ש מ ע א ל‬ ‫א ב ך ה ם‬ ‫כג ו ד ב ר‬ :‫ך א ב ר ה ם‬ ‫מ עייו ^ הי‬ ‫דיי‬ ‫ן א ס ת ל ק י ק ך א‬ ‫ע מי ה‬ ‫ל מ ל ל א‬ ‫כ ב ן( ץי צי‬

‫ב ש ר א‬ ‫ן ר י ת‬:‫א ב ר ה ם י ג‬ ‫בי ת‬ ‫ב אנ שי‬ ‫ך כו ך א‬ ‫פ ל‬ ‫כ ס פי ה‬ ‫פ ל ז ב עי‬ ‫ביוני ת וי ת‬ ‫פ ל י לי די‬ ‫ב רי ה ןי ת‬

RASHi —

,‫הליצנים‬ ‫מן‬ ‫ןל' א‬ ‫מןהגוים‬ ‫לא‬ ‫פלפי‬ ‫הוא‬ ‫נקיה‬ ‫לשון‬ .‫א ב ר ה ם‬ ‫מ ע ל‬ 0‫( ״‬

:‫א ו מ ר י ם‬
, ‫ן‬
‫דורו‬ ‫אויביו ובני‬ , I ‫ן‬
‫יהיו‬ ‫ושלא‬
‫ן‬ •
‫של‬
V I
‫שהצדיקיםמרפבתו‬
V l - I V ........................... V
‫ולמדנו‬ 1 - T 5
.‫שכינה‬ T ‫י‬ |

‫ליא ה נ ח נ ו ה ו ל מ ו ל ו ל ק י ם‬ ‫א לו ןאינוהו‬ ‫ביום‬ ‫בו‬ .‫מ ז ה‬ 01‫הי‬ ‫ב ע צ ם‬ >‫(בג‬: ‫מ ק ו ם‬

:‫! י פ^ י ל‬ ‫לשון‬ .‫ וימל‬:‫מ ק ו ם‬ ‫של‬ ‫מצותו‬ ‫ל אנתירא‬ .‫בלילה‬ ‫ב י ו ם ן ל' א‬ ,‫שנצטוה‬
--------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE R A S I I I
22. ‫א ב ר ה ם‬ ‫מ ע ל‬ / ]D IO S A S C E N D 1 6] q 8 s o H r 8 ABRAHAM . Esta es una expresion lim p id a 407 para
referirse a la P resencia D ivina . 408 Y nos ensefia que los hom bres justos encarnan la “carroza ” 409
del O m nipresente e n el m u n d o . 410

23. ‫חז ה‬ ‫היו ם‬ ‫ב ע צ ם‬ / EN e se M IS M O D fA . En el mismo dia en que le fue ordenado; de dia y no de

noche. Y al hacerlo asf, Abraham demostr6 que no tuvo m iedo ni de los gentiles ni de los ci'nicos
burlones, ni tam poco de que sus enem igos 0 sus contem pordneos pudieran decir: “Si 10
,hu b ilraino s visto no hubi 6ramos dejado que se circuncidara 61 y los miembros de su casa
cum pliendo asf la orden del O m nipresente . ” 411

‫ ו < מ ל‬/ Y C IR C U N C ID 6 . E ste verbo estd en el m odo activo ka l . 412

4 0 7. E s d e c ir , u n e u fe m is m o . e llo s” . L a m e ta fo ra d e la “ c a rro z a ” e x p lic a e n to n c e s

p o r q u e la T o r a d ic e q u e D io s se fu e “ d e so b re
4 0 8 . P u e sto q u e e n r e a lid a d D io s [la P re s e n c ia
A b ra h a m ” .
D iv in a ] e s ta b a “ c o n ” A b r a h a m y n o “ s o b re e l” , la
T o r a d e b i6 h a b e r d ic h o q u e a sc e n d i6 “ d e c o n [‫] מ א ת‬ 4 1 1 . Bereshit Rabd 4 7 :9 . R a sh f a q u f in te rp re ta la

A b ra h a m ” , y n o “ d e s o b r e [61 ”[ ‫ מ ע ל‬. A sf, p u e s, fu e e x p r e si6 n ‫ ב ע צ ם ה י ו ם ה ז ה‬e n el s e n tid o d e “ a p le n o

por re v e r e n c ia a D io s que la T o ra u tiliz o la d fa” , e n fo rm a a n a lo g a a c o m o la in te rp re ta e n e l v .

7 :1 3 , s. v. ‫ה ז ה‬ ‫היו ם‬ ‫בעצ ם‬ [ve r la n o ta 68 d e la
e x p re s i6 n e u fe m fstic a “ d e so b re A b ra h a m ” ( Gur
p a ra sh a t Noaj].
Arye). O tr o c a so a n a lo g o 10 h a lla m o s m a s a d e la n te
e n el v . 18:2. 4 1 2 . L a ra fz d e l v e rb o ‫ מ מ ל‬e s ‫ מ ו ל‬, c o n la ‫ ו‬c o m o
se g u n d a le tra d e la rafz. Si e ste v e rb o e s tu v ie se
409. L a e x p re s io n “ c a r r o z a ” e s u tiliz a d a en el
c o n ju g a d o e n fu tu ro , en la te r c e r a p e rs o n a d el
le n g u a je ta lm u d ic o p a r a a lu d ir a la m a n if e s ta tio n
sin g u la r, la fo rm a q u e a d o p ta rfa s e r ia ‫ י מ ו ל‬. S in
c o n c r e ta d e la P r e s e n c ia d e D io s en el m u n d o .
e m b a rg o , p u e s to q u e aq uf el se n tid o q u e ti e n e e s e n
4 1 0 . Bereshit Rabd 4 7 :6 . P u e s e s g r a c ia s a lo s a c to s p re te rito - e l c u a l e s in d ic a d o p o r la ‫ ו‬al p r in c ip io d e
r e c to s de lo s tzadikim, h o m b re s ju s to s , q u e la la p a la b ra , q u e tra n s fo rm a el v e rb o d e fu tu r o a
P r e s e n c ia d e D io s se h a lla e n el m u n d o . E n Bereshit p r e te r ito - , la v o c a liz a c io n que a d o p ta es ‫וי פ< ל‬,
Rabd 8 6 :6 se d e c la r a q u e “ e n c u a lq u ie r lu g a r q u e lo s a c e n tu a n d o la ‫ י‬c o n daguesh y e lim in a n d o la ‫ו‬
h o m b re s ju s to s e sta n , la P re s e n c ia D iv in a e s ta sobre in te rm e d ia d e la rafz.
 2 0 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T L E J L E JA 1 7 :2 4 -2 7 — ‫ כ ד ־ מ‬: ‫< ז‬

prepucios en ese mismo dia, como Dios ‫ד ב ר‬ ‫כ א ש ר‬ ‫ ה‬-‫ב ע צ ם ה י ו ם ה ז‬ ‫ד ע\ ר ל ת ם‬

‫׳« ״‬.• • ‫■י ־ ע‬ ‫־‬ r v 1 ‫־‬ j ‫־‬ v : t t

le habia hablado. 24Abraham tenia

‫ב ך‬ ‫ו א ב ר ה ם‬ ‫כ ד‬ ‫מ פ טי ר‬ :‫א ל הי ם‬ "! ‫א ת‬
noventa y nueve anos de edad cuando ‫י‬ V T T J ‫־‬ J I* V : V •

fue circuncidado en la carne de su ‫ב ש ר‬ ‫ב ה מ לו‬ ‫שנ ה‬ ‫ו ת ש ע‬ ‫ת ש^ י ם‬

prepucio. 25 Y su hijo Ishmael tenia trece
‫ב ך ש ל ש‬ ‫בצו‬ ‫ף ש מ^ א ל‬ ‫בה‬ : ‫<* ך ל ת ו ־‬
anos de edad cuando fue circuncidado
en la carne de su prepucio. 26En ese : ‫ע * ר ל ת ו‬7 ‫ב ש ר‬
I T ‫ן‬
‫א ת‬ ‫י‬.••
‫ש נ ה בהמילו‬ • • rtT T
‫ע ש ר ה‬W ».•• •

mismo dia fue circuncidado Abraham

‫א ב ר ה ם‬ ‫נ מול‬ ‫ ה‬-‫ה ז‬ ‫היום‬ ‫ע צ ם‬W ‫ב‬ ‫ט‬
junto con su hijo Ishmael. 27 Y todos los ,S T T J ‫־‬ ‫י‬. • V ‫־‬ J ‫־‬ ‫ ־‬.‫־‬ •

varones de su casa, tanto el nacido en '‫בי תו‬ ‫ן כ ל־ אנ שי‬ ‫מ‬ :‫ב נ ו‬ ‫ א ל‬#‫ף ש מ‬
casa como el comprado con dinero de
‫ב ד נ כ ר‬ ‫מ א ת‬ ‫ו מ קנ ת ־ כ ס ף‬ ‫ י ת‬:‫י ל י ד ב‬
extranjero, fueron circuncidados junto A T •‫״‬ p V J ‫•׳‬ •• * v v.v ‫־‬ 1 : ‫י‬ • t j * ‫ן‬

con el. ‫פ פ פ‬ :‫נ מ לו א תו‬

o n k 8 l 6 s

:‫ב ש ר א ך ע ך ל תי ה‬ ‫ש נין כ ד גז ר‬ ‫ כ ר ן א ב ר ה ם ב ר ת ש ע י ן ו ק נ ש ע‬:‫ע מ י ה יי‬ ‫מ לי ל‬ ‫כ מ א די‬ ‫ מ א ה ד י ן‬.‫ך ע ך ל ת ה ו ן ב כ ר ן י ו‬

‫א ת גז ר מ״ א מ ח א ב ך ה ם‬ ‫ ך י ן‬5‫ כ ו ב כ ר ן י ו מ א ר‬: ‫ב ש ר א ך ע ך ל ת י ה‬ ‫כ ד גז ר י ת‬ ‫ש נין‬ ‫ת ל ת ע ש רי‬ ‫ב ר‬ ‫ב רי ה‬ ‫כ ה וי ש מ ע א ל‬
:‫ע מי ה‬ ‫מ תו‬ ‫«״ א‬ ‫א ת גז רו‬ ‫ע מ מיו‬ ‫ב ר‬ ‫מן‬ ‫כ קז פ א‬ ‫ו מ בי ני‬ ‫בי ת א‬ ‫י לי די‬ ‫בי תי ה‬ ‫מן כ לי א נ שי‬ :‫ב רי ה‬ ‫וי ש מ ע א ל‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S II I ---------------------------------------------------------------------------------- .

‫ ל ב ד נ א מ ר‬.‫הוז ק ק להתי־ד ע ך ל ה ולפרוע ה מיל ה‬ :‫ דו‬:‫ב‬ ‫( ל עי ל‬ ‫בהבו־אם‬ ‫כמו‬ ,‫בהפעלו‬ . ‫(גז׳) ב ה מ ל ו‬

‫שמלאו לאברהם‬
T S “ :
.‫ה ז ה‬
S
‫•<גו> ב ע צ ם ה י ו ם‬/ : ‫א ת‬
T V vT ‫־‬ ‫־‬ v ‫׳‬v 1
‫ב א ב ו ־ ה ם ל א נ א מ ב רו‬ .‫א ת ג ש ר ^ ר ל מ ו‬ ‫גהמיא‬ >‫< ב ה‬
,‫ת ש ע י ם ו ת ש ע ש נ ה ו ל י ש מ ע א ל ש ל ש ע ש ו ה שנים‬ ‫ ש פ ב ר‬,‫ לפי ש ל א הי ה ח ס ר א ל א ח ת ו ך ב שר‬,‫את‬
T I V ‫׳‬ ‫ז‬ T ‫״‬ * T V •‫י‬ T T T V • : ‫׳‬ V

:‫ ב נ ו‬1 ‫י ש ד ״מ ע א ל‬s ‫נ מ ו ל א ב ר ה ם ו‬
‫ ״‬s t t ‫ן‬ ‫־‬ •
‫ א ב ל י ש מ ע א ל ש ה י ה ילד׳‬. ‫נ ת מ ע ד ע ל ידי ת ש מ י ש‬
TRADUCC16N DE RASH I

24. ‫ב ה מי א‬ / cuando fu e c irc u n c id a d o . E s te v e r b o e s t d e n el m odo p a s iv o n ifa l, s ie n d o

g r a m a tic a lm e n te s i m i l a r a l d e l v e r s f c u lo : “ C u a n d o f u e r o n c r e a d o s [413” . [‫ג ה ג ר א ם‬

2 5 . 1‫ * ל ת‬$ ‫ ב ה מ ל ו א ת ג ש ר‬/ c u a n d o f u e c i r c u n c i d a d o e n l a c a r n e d e s u p r e p u c i o . S i n e m b a r g o ,
r e f ir ie n d o s e a l p re p u c io d e A b r a h a m n o s e e n u n c i 6 e l t e r m in o in c lu y e n te 414, ‫א ת‬ y a q u e 61 s d lo
p r e c i s a b a d e la i n c i s i 6 n e n la c a r n e p o r q u e s u p r e p u c io y a s e h a b i 'a d e s g a s t a d o a c a u s a d e la s
r e l a c i o n e s s e x u a l e s . P e r o I s h m a e l , q u e e r a u n n i n o , si' p r e c i s t i t a n t o d e l c o r t e d e s u p r e p u c i o c o m o
d e l d e s c u b r i m i e n t o d e la g la n d e . P o r e s t a r a z 6 n , c o n r e s p e c t o a 61 s e e n u n c i a e l t e r m i n o 413. ‫א ת‬

26. ‫ ה ז ה‬01 «‫ ה‬0 ‫ ג< ג צ‬/ e n e s e m i s m o d i a . C u a n d o A b r a h a m c u m p l i 6 n o v e n t a y n u e v e a n o s d e

e I s h m a e l t r e c e a n o s , “ f u e c i r c u n c i d a d o A b r a h a m j u n t o c o n s u h i j o I s h m a e l ” . 416

4 1 3 . Supra, v . 2 :4 . m id ra sh que R a sh f c ita a in te rp re ta r ‫א ת‬ com o

4 1 4 . E n el v. 2 4 , e n la frase ‫ ־ ל ת ו‬$ ‫ ב ה כ ( ל ו ב ע\ ר‬.
4 1 5 . Bereshit Raba 4 7 :8 . C o n re sp e c to a A b ra h a m
e l v e rs ic u lo h a b ia e n te ra m e n te e n el m o d o p a siv o :
in c lu y e n d o a lg o m a s: el h e c h o d e q u e Ish m a e l sf
p re c is o del d e sc u b rim ie n to d e la g la n d e .
416. A p e s a r d e q u e e n el v . 2 3 la T o r a y a h a b fa

1‫( לו ט ץ ר ע ך ל ת‬3‫ “ ב ה‬c u a n d o fu e c irc u n c id a d a la c a rn e d ic h o q u e A b ra h a m se h a b fa c irc u n c id a d o e n el

d e su p re p u c io ” , sin e l a c u sa tiv o ‫ א ת‬. P e r o h a b la n d o “m ism o d fa ” q u e D io s le h a b fa o r d e n a d o h a c e rlo ,
d e Ish m a e l al a n a d ir e i a c u sa tiv o ‫ א ת‬s e d a u n se n tid o aq u f la T o ra e n f a tiz a q u e , a d e m a s, 10 h iz o e n “ el
a c tiv o al v e rb o 1‫ ב ה פ( ל‬, se n tid o q u e e s a p a re n te m e n te m ism o dfa” e n q u e h a b fa lle g a d o a la e d a d d e
su p e rflu o . A I p a r e c e r , e s to e s 10 q u e m o tiv a a l n o v e n ta y n u e v e a fio s (Mizraji).
- P a d r e e h ijo

► M arid o y m u j e r L A F A M IL IA D E A B R A H A M
- H o m b r e y c o n c u b in a

T tR A J
T

A H r Q h Q m H a i ?AN | N A JO R

K 8 t u r Q H Q g Q r S Q r Q
‫כ‬ t Lo t M il Y Q R 8 u m Q j
Z im r Q n
M 8q Q n
Is h H Q k
j— IS H M A E L
‫כ‬
u t z
S h OQ j N EBAYO T A m 6 n T £H AJ
KEDAR M OAB B uz G Q j AM
Aq H8 8 l
K8 s 8 q T Q j ,\ s h
Yo k s h Q n M iH s Q m
J Q z 6 M Q jU A
m is h m a P1LD A SH

D u m Q
Y 1D LA F
M iq iQ n MQ s A
Jad ad KEM UEL
T 8m Q
Y8t u r
N Q f is h
BETUEL
Ked m a

M Q j Q l Q t It z j Q k r iH k Q

‫כ‬ c LABAN A r Q m

S h 8 H Q EFA Es Q v YQ Q Y o H

8 f 8 r
J Q n o j = 1 =
D 8 q Q n A H iq A
E l qQ Q Z il p A B il h Q L8 A R Q j 8 l

Q s h u r im
L 8 t u s h im
L 8 u m im R 8u H £n
G Q q q Q n Yo s 8 f
S h im 6 n
As h 8 r N Q f t Q l i B in y Q m in
L8v i
Y8h u q Q
Is Q j Q r
Z 8Hu l u n
D in Q
 ‫פ ר ש ת וי ר א‬
*V . PA R A SH A T V A YERA
18:1 — ‫ א‬:‫< ח‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 212

Capi t ui o 18 ‫יח פ ר ק‬
1E l Eterno se le aparecio en las ‫באל־ני‬ nf r r ‫אליו‬ ‫וירא‬ ‫א‬
planicies de Mamre, mientras el '‫י ז‬ ‫י י ־‬ T <T
estaba sentado a la entrada de la “‫ פ ת ח מ מ ר א‬j • •
1- IV
‫ ב‬1#‫י‬ •J ;
‫והוא‬ a•• !

O N K E L 6 S -------------------------------------------------------------------------

‫ ךי מ מ ר א ן ח ו א י ת ב ב ת ר ע‬.‫א ו א ת ג ל י ל י ה יי ב מ( ן‬
--------------------- RASHj
‫ א מ ר לו ה ק ד ו ש‬,‫ במן ש א ג מו ר‬.‫י ש ב כתיב‬ .‫י עו ב‬ ‫ א מ ר ר ב י ח מ א‬.‫לבקןר א ת ה חול ה‬ .‫א ליו‬ ‫<א> ן י ר א‬
‫ ש ב ו א נ י ^ מ ו ה ן א ת ה ס י מ ן ל ב נ י ך‬:‫ב ר ו ך ה ו א‬ ‫ י ו ם ש ל י ש י ל מ י ד ת ו ה י ה ו ב א ה ק ר ו ש‬:‫ב ר ( ז נ י נ א‬
,‫ש ע ת י ד א נ י ל ה ת י צ ב ב י ג ד ת הדיניו ןהן יושביו‬ ‫הוא שנתן‬ .‫מ מו א‬ ‫ב א ל גי‬ :‫ב ר ו ך ה ו א ן ש א ל ב ש ל ו מ ו‬
:)‫ א‬:‫א ל ( ת ח ל י ם פ ב‬ ‫ אליהים נ צ ב ביגדת‬:‫ש נ א מ ר‬ :‫ נ ג ל ה א ל י ו ב ח ל ק ו‬, ‫ ל פ י כ ך‬. ‫לו ע צ ה ע ל ה מ י ל ה‬
TRADUCC16N D E R A S I li

18
1 .8 £ / ! ‫א ליו‬ ‫ י ר א‬l 8 Q p Q r 8 Y i 6. Para visitar al enferm o . 1 Al r e s p e c to , R abf JarnS bar JaninA dijo:
“ Era el tercer d fa 2 despu&s de su cir a m cisi 6n, y el Santo -b e n d ito e s - habfa venido para inquirir
por so estado de sa la d .” 3
‫ט מ ר א‬ ‫ב א ל צי‬ / EN LAS p l Q n i Y i 8 s q 8 M AM RE. Mamr6 fue quien le habfa aconsejado con respecto a
la circuncisi 6 n, y p or eso obtuvo el merito de que D ios se revelase en su propiedad . 4
/E S T A B A S E N T A D O . En el texto hebreo esta p a la b ra est& escrita defectivamente, ‫י ש ב‬, sin la letra
5. ‫ ו‬Esto indica que Abraham quiso pararse, pero el Santo -b e n d ito e s - le dijo: “Sigue sentado y
Y o perm anecerS de pie. Y tu servir&s de signo a tus descendientes, pues en el futuro Y o presidir£
de pie en las asam bleas de los jueces estando ellos sentados”, com o se declara: “D ios se planta
[6[ ‫צ צ ב‬ en la asam blea de los jueces .” 7

1. E l e n fe rm o e r a A b ra h a m . E n e l te x to n o se
m e n c io n a q u e e n e s ta re v e la c i6 n d e D io s a A b ra h a m
E l le h a y a c o m u n ic a d o a lg u n m e n s a je , c o m o o c u rre
e n la s d e m a s v e c e s q u e s e le re v e!6 . S u c o n tig tiid a d
con la p a ra s h d a n te r io r , que c o n c lu y e
c ir c u n c is i6 n d e A b r a h a m , im p lic a q u e e s ta a p a ric io n
e stu v o c o n e c ta d a c o n e s e h e c h o (Gur Arye).
2. E n e l tr a ta d o Shabat 1 3 4 b se a firm a q u e lo s d o s
p r im e r o s d ia s s o n lo s m d s p e lig ro so s p a ra la sa lu d
d e u n n ifio q u e h a sid o c ir c u n c id a d o , y e n u n a d u lto
e l te r c e r d fa e s e l d e m a y o r p e lig ro y e s c u a n d o
e x p e r im e n ta m a y o re s d o lo re s (Sifte Jajamim). Y
a s im is m o v e m o s q u e S h im 6 n y L e vf a ta c a ro n a los
h a b ita n te s d e S h e je m “ a l te r c e r d fa , c u a n d o e s ta b a n
a d o lo r id o s ” p o r h a b e r s e p ra c tic a d o la c irc u n c isi6 n
[v e r infra, v . 3 4 :2 5 ] .
3 . Baba M etzia 8 6 b .
4 . Bereshit Rabd 4 2 :8 . A b ra h a m h a b fa p e n s a d o
h a c e r s e la c ir c u n c is i6 n e n se c re to , p e r o M a m r e l e
h a b fa a c o n s e ja d o q u e 10 h ic ie r a e n p u b lic o p a r a a si
d e m o s tr a r a to d o s q u e n o se a v e rg o n z a b a d e 10 q u e
p u d ie ra n d e c ir d e 61, y ta m b id n p a ra q u e n o p e n s a ra n
q u e A b r a h a m se h a b ia c irc u n c id a d o e n u n a c c e so d e
lo c u r a in d u c id o p o r D io s, s in o e n la p le n a p o se si6 n
d e su s fa c u lta d e s ( D ebek Tob).
con la
5. L a le c tu ra d e e s te v e rb o e s ‫ י&\ ב‬c u y a v o c a liz a c i6 n
in d ic a el p r e se n te c o n se n tid o d e p a r tic ip io (“ e s ta b a
s e n ta d o ”), im p lic a n d o a si q u e a n te s se h a b ia se n ta d o
y e n e s te m o m e n to se g u fa e sta n d o lo . P e ro c o m o su
fo rm a e sc rita e s ‫ י ש ב‬, c o m o si e stu v ie s e e sc rito en
p re te rito p lu s c u a m p e rf e c to ( “ se h a b ia se n ta d o ” ), e llo
im p lic a ria q u e a n te s e s ta b a se n ta d o , p e ro a h o r a n o.
E sta a m b ig tie d a d a lu d e al h e c h o d e q u e q u is o
p a ra rs e {Sifte Jajamim).
6. E l v e rb o ‫ נ צ ב‬d e n o ta e s ta r d e p ie c o n flr m e z a , 10
m ism o q u e el v e rb o e sp a flo l “ p la n ta rse ” .
7. Tehilim 8 2 :1 ; Bereshit Rabd 4 8 :7 . E l a c to fu e
sim b o lic o : a sf com o, por d e c ir lo a si, D io s se
m a n tu v o “ d e p ie ” a n te A b ra h a m , d e ig u a l m o d o e n
e l f u tu r o E l p r c s id ir a y s u p e rv is a ra “ d e p ie ” las
re u n io n e s d e lo s ju e c e s c u a n d o e s to s d e lib e re n un
c a so . L a ra z 6 n p o r la c u a l m e d ia n te e s te g e s to D io s
 213 / B E R E S H IT — PA R A S H A T V A Y ER A 18:2 — ‫ ב‬:‫< ח‬

tienda, a l calor del dia. 2Alzo sus ojos y '‫כ ח ם‬ ‫עיני ך ה א ה ל‬ ‫ו י ש א‬ ‫ב‬
T <1 ‫ד‬ • ‫־‬ - j ; v t

m/ Vo, y he aqui que tres varones estaban ‫נ צ בי ם‬ ‫& י ם‬£ 0 ‫א‬ ‫ש ל ש ה‬ ‫והנה‬ ‫ו^ י ר א‬
o n k 8 l 6 s

‫ ב ו ז ק ף ע ל נ ו ה י ו ח ז א ו ה א ת ל ת א ג ב ר י ו ונ ״ א ג ב ריו! ק י מ ץ‬: ‫מ ש כ נ א כ מ ל ח ם י ו מ א‬

------------------------------------------------------ r Q s h i

‫ וזךע‬.‫א ח ד ע ו ש ה ש ת י שליחויו ת‬ ‫שאיו מ ל א ך‬ ‫א ם יש עובר ו ש ב ויכניסם‬ ‫ ל ך א ו ת‬.‫פ ת ח ה א ה ל‬

: ‫ל ד ש כ ן כ ל ה פ ו ־ ש ה ה ו א מ* כ י ו ץ ב ל ש י ־ ו ר ב י ם‬ ‫הוא‬ ‫ברוך‬ ‫הקדוש‬ ‫הוציא‬ .‫ה י ו ם‬ ‫פחם‬ :‫ב ב י ת ו‬
‫פ סו ק‬ ‫( ש ם‬ ‫ויאמרו אליו‬ 1‫ח‬ ‫פ סו ק‬ ‫( ל ק מן‬ ‫וייאכלו‬ ‫ ולפי‬.‫ שלי א ל ס ט ר י ח ו ב א ו ר ח ל ם‬,‫ח מ ה מנךתילןה‬
'
‫א שוב אליך‬
v •• T
‫ ו י י א מ ר ש ו ב‬: ‫ ו ב ב ש ו ר ה נ א מ ר‬,)‫ט‬
V ‫־‬ “ VI V T 5 “
,‫באים‬ * T
‫אורחים‬ • S
‫היו‬ T
‫של א‬ V
‫מצטער‬ ‫שראהו‬ ‫•ך‬ J

‫ כי‬:‫א ו מ ר‬
, ..
‫הוא‬ ‫סדום‬ ‫ן‬
‫ובהפיכת‬ ‫־‬ • ‫ }־‬-
,‫פ ס ו ק ין‬
‫י‬
‫( ש ם‬ ‫ ו ה נ ה‬00 : ‫א נ ש י ם‬
•• • J . T “I
‫ה ב י א ה מ ל א כ י ם עליו ב ד מ ו ת‬
I * T * • T: ‫־‬ ‫־‬ • •*

‫ כ ב) ל ב ל ת י‬:‫י ט‬
■ | ■ S ‫י‬
‫פ סו ק‬ ‫( שם‬ ‫ל א אוכל לע שות דבר‬
T T * 1‫־‬ ‫־‬
‫ואחד‬ T V ‫ז‬
‫שרה‬
T T
‫א ת‬ V
‫לבשר‬
‫״‬ ‫־‬ ‫ן‬
‫אחד‬ T V
.‫א נ ע י ם‬ ■ T ‫ ־‬T
‫טל ט ח‬ 1 ‫ו‬

‫א ת‬ ‫שרפא‬ ,‫וךפאל‬ .1‫ כ א‬:‫י ט‬ ‫פ סו ק‬ ‫( ש ם‬ ‫הפכי‬ <‫ ו א ח ד ל ר פ א ו ת א ת א ב ך ק ! ם‬, ‫ל ה פ ו ך א ת ס ד ו ם‬

--------------- ‫י‬ TRADUCC16N D E RASIII ------------------------------------------------------ —
‫ פ ת ח ה א הל‬/ A la e n tra d a d e la tie n d a . Para ver si habia algun cam inante e invitarlo a entrar
en su ca sa . 8

‫ ם‬1‫ פ ח ם הי‬/ a l c a l o r d e l d ia . El Santo -be nd ito e s - habia sacado el sol de su “estuche ” 9 para
.que calentase intensamente y la gente no saliera al exterior, y de este modo no m olestarlo con visitas
Pero al ver que Abraham sufria porque no llegaban visitas , 10 D ios le envi 6 ;ingeles bajo el aspecto
de seres hum anos . 11

2 . ‫ יו!נ ה ט ל ט ח א נ ש י ם‬/ y h e a q u i q u e t r e s v a r o n e s . U no de ellos para anunciarle a Sara que

tendrfa un hijo, otro para destruir a Sedom y el otro para curar a A braham . 12 Y eran
.necesarios tres dngeles porque un mismo Angel nunca cum ple dos m isiones de distinta naturaleza
Sa b ia s que realmente es asf si consideras que en todo este relato cualquier verbo que habia de
los angeles esta escrito en plural: “y ellos com ieron” ; 13 “y le dijeron ” . 14 P ero en referencia
al anuncio a Sara est& escrito en singular: “Y dijo: D e cierto volverS a ti .” 15 Y en referencia
a la destrucci 6 n de Sedom, igualmente est£ escrito en singular: “Pues no pod re hacer nada ” ; 16
y tambien: “ ...que no trastornar 6...” 17 Y el tercer &ngel, R efael, que fue el que cur 6 a

le in fo r m o de e sto a A b ra h a m fu e p o rq u e la h o sp ita lid a d . V e r al re sp e c to 10 q u e R a sh f c o m e n ta

c ir c u n c is io n c o n stitu y e u n a c to q u e u n ific a a D io s e n e l v . 2 1 :3 3 , s.v. ‫ ל‬$ ‫ א‬.
c o n S u p u e b lo , u n io n q u e se e x p re sa e n el h e c h o d e
11. Babd M etzia 8 6 b .
que D io s s u p e rv is e el ju ic io hum ano. O tro
sim b o lis m o a lu d id o aqui es que sie n d o D io s 12. L o s tr e s a n g e le s e ra n : ‫ מ י כ א ל‬, M ija e l, q u ie n
tra sc e n d e n te , E l se h a lla p o r e n c im a d e l m u nd o, in fo rm o a S a ra ; ‫ ג ב ר י א ל‬, G a b rie l, q u e fu e el q u e
c o m o si e stu v ie ra “ d e p ie ” (Gur Arye). d e str u y o S e d o m ; y ‫ ך פ א ל‬, q u e e u ro a A b ra h a m (Baba

8. E s to se d e d u c e d e l h e c h o d e q u e los e n fe rm o s no
M etzia 8 6 b).
su e le n s e n ta r s e a la s p u e rta s d e la c a sa , sino 13. Infra, v . 18:8.
p e rm a n e c e r e n c a m a , y m u c ho m e n o s a la h o ra en
14. Infra, v . 18:9.
q u e h a y m a s c a lo r (Mizraji).
15. Infra, v . 1 8 :10. L o c u a l im p lic a q u e so lo fu e u n
9. E s ta e s la tr a d u c c io n lite ra l del v o c a b lo ‫נ ך תי לן ה‬
£ n g el el q u e le a n u n c io e sto .
q u e R a sh i u tiliz a . L a m e ta fo ra e s q u e D io s h izo q ue
el so l a lu m b r a s e y c a le n ta s e m a s d e 10 n o rm a l. 16. Infra, v. 1 9 :22.

10. A b ra h a m se d e sta c a b a p o r su e x tra o rd in a ria 17. Infra, v. 19:21.

1 8 :2 — ‫ ב‬: 1‫< ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 214

parados■ delante de el. Viendo 1‫ן י ך ץ י ן‬

[eso], corrio a l encuentro de ellos T 1! ‘ T‘T" !‫■ ־‬ AT T
----------------- o n k 8 l 6 s ----------------

‫ ן‬1 ‫ע לוו ה ל ו ח? א ו ך מ ט ^?ן ך מווזנ ה‬

------------------- R A S I li -------------------

‫ ןה שני‬,‫כ מ ש מ עו‬ ‫הראשון‬ ?‫פ ע מ י ם‬ ‫שתי‬ ‫ויו־א‬ ‫הוא‬ .‫לוט‬ ‫א ת‬ ‫להציל‬ ‫מ ש ם‬ ‫הלך‬ ,‫אברהם‬
‫ נ ס ת כ ל ש היו נ צ בי ם ב מ ק ו ם א ח ד‬.‫ל שון הבנה‬
r ‫״‬ T » • T 1 * ‫י‬ T V ‫״‬ . T T “I ‫י‬ T
‫ וי א מ ר‬,‫א ו ת ם החוצה‬
V “ T “ T
‫ ויהי כ ה ו צ י א ם‬:‫ש נ א מ ר‬
X * 1 ’ I ‫־‬ ‫־‬ VI V V

‫ ן א ף ע ל פי‬.‫ש ל א היו ר ו צ י ם ל ה ט רי חו‬ ‫ןהבין‬ ‫למךת‬ .1‫ ל ז‬:‫י ט‬ ‫פ סו ק‬ ‫שם‬1 ‫נפשך‬ ‫על‬ ‫המלט‬
‫ עמדו ב מ קו מ ם‬,‫שי צ א ל ק ר א ת ם‬ ‫שיו ך עי ם היו‬ :‫ כ מ ו‬, ‫ל פ נ י ו‬ .‫ן ג ל י ו‬ ‫צ צ בי ט‬ :‫מ צ י ל‬ ‫היה‬ ‫שהאחד‬
‫וקדם‬ - ,T « ‫׳‬
,‫רצו להטריחו‬
* I ‫־‬ I T
‫של א‬ V
‫להראותו‬ I“ «
‫לכבודו‬ 1 •
‫ל שון‬
‫י‬ T
‫אבל‬
T ‫ ־‬1
.‫ ה‬: ‫ב‬ ‫( ב מד ב ר‬ ‫מנ שה‬‫־‬.‫־‬ “ J
‫מ ט ה‬ ‫״‬ ‫־‬
‫ועליו‬
7 ‫ד‬ 1

:‫כ ת י ב‬ ,‫מציעא‬ ‫בבב א‬ .‫לקראתם‬ ‫ןךץ‬ ‫הוא‬ ‫יךא‬1 ‫מהו‬ •‫ ו< ך א‬: ‫ה מ ל א כ י ם‬ ‫הו א כלפי‬ ‫נקיה‬
TRADUCC16N D E R A S I li

A braham , 18 se m arch 6 de allf para ir a Sedom y salvar a Lot . 19 A esto se refiere aquello que mds
adelante la Tord dice: “ Y sucedi 6 que al sacarlos fuera, [el dngel] dijo [a Lot]: Escapa por tu
vida ” , 20 de 10 cual se aprende que un solo dngel fue el que salv 6 a Lot . 21
e s t a b a n p a r a d o s d e l a n t e d e e l . Aquf la palabra ‫ ^ ליו‬quiere decir delante de ellos , 22
‫ נ צ ב י ם ן( ל מ‬/
10 m ism o que en el caso siguiente: “ Y junto a el [‫ ל י ו‬l a tribu de M en ashe .” 23 S610 que aqui la
Escritura utiliza una expresi 6n lfm pida 24 - e s decir, un eufem ism o- para referirse a los Angeles. 25
‫ ן« ף א‬/ V I E N D O [E S O ]. *,Por que se repite dos veces la expresi6n ‫ ו י ר א‬en este m ism o versiculo? En el
prim er caso, debe ser entendido com o se entiende usualmente: mirar fisicamente. El segundo debe
ser entendido en el sen tido de com prensi 6n .26 La repetici6n significa aquf que primero Abraham vio
que se habfan quedado parados en su sitio, y por ello com prendid que no querfan m olestaiio. Y
aunque ellos sabfan que 61 saldria a su encuentro, se quedaron en su sitio en honor a 61, para
dem ostrarle que no deseaban causarle m olestias. Y entonces 61 se anticipo y corrio hacia ellos.
Y en el tratado de B a b a M e tz id 27 se hace la siguiente interpretacion: Por un lado estd escrito que

18. S u n o m b re m is m o in d ic a su fu n c io n , y a q u e 2 3 . Bemidbar 2 :2 0 . E n e s e v e rsfc u lo , “ju n to a 61”

‫רפ אל‬ e n h e b re o , s ig n if ic a “ D io s c u r a ” . E n h e b re o sig n ific a 10 m ism o que d e c ir “ d e la n te de e l” .
‫ מ ל א ך‬, d n g e l, s ig n if ic a 10 m is m o q u e “ m e n sa je ro ”. M e ra m e n te q u ie re in d ic a r q u e e s ta b a e n p ro x im id a d .
P u e s to q u e la e s e n c ia m is m a d e u n d n g e l e s c u m p lir 2 4. S ie n d o q u e a q u i la e x p re sio n ‫ע לי ו‬ debe ser
u n a m is i6 n e s p e c ffic a y e s p o r e s o q u e h a sid o e n te n d id a c o m o “d e la n te d e e llo s ” , R a sh i e x p lic a ra
c re a d o , por d e fin itio n no puede r e a liz a r d os a h o ra la ra z 6 n p o r la q u e e n v e z d e u tiliz a r ‫ ל פ נ י ו‬, q u e
m is io n e s d e d is tin to g e n e r a (Gur Arye). sf sig n ific a “ d e la n te d e e llo s ” , la T o rd u tiliz o ‫ ע ל י ו‬,
19. A l p a r e c e r, R a sh i c o n s id e r a q u e e l c u ra r y el q u e lite ra lm e n te q u ie re d e c ir “ s o b re e l” .
s a lv a r so n a c to s q u e c o m p a r te n u n m is m o p rin c ip io 2 5. E l e u fe m ism o se d e b e a q u e , e n c ie rto se n tid o ,
- m a n t e n e r la v id a h u m a n a . P o r e s o , 10 q u e d ic e aquf lo s a n g e le s e sta n e s p iritu a lm e n te p o r e n c im a d e l se r
n o c o n tr a d ic e el h e c h o d e q u e u n a n g e l n o p u e d e h u m a n o , y p o r e llo lite r a lm e n te s e d ic e q u e e sta b a n
r e a liz a r d o s m is io n e s d is tin ta s. “ so b re 61” (Gur Arye). V e r ta m b i6 n el c o m e n ta rio d e
2 0 . Infra, v . 1 9 :1 7 . E n e s a fra s e se v e c la ra m e n te R a s h i al v. 1 7 :22 , .s.v. ‫ מ ע ל א ב ר ה ם‬, asf c o m o la n o ta
q u e f u e u n s o lo a n g e l e l q u e h a b l6 c o n L o t, y a q u e 4 0 8 d e la p a ra sh a t Lej Leja.
e l v e rb o “ d ijo ” e s ta e n sin g u la r. 26. E n e sp a n o l ta m b ie n se u tiliz a la e x p re sio n “ v e r ”
2 1 . Baba Metzid■8 6 b . o “ p e rc ib ir” con e s ta c o n n o ta tio n d o b le : ver

22. ‫ע ליו‬ g e n e r a lm e n te s ig n if ic a “ so b re e l” . R a sh i fisic a m e n te o c o m p re n d e r.

se n a la q u e e n e s te c a so n o e s asf. 2 7. Baba Metzid 8 6 b.

 215 / B E R E S H IT — PA R A S H A T V A Y ER A ‫ נ‬8:3 — ‫ ג‬:‫< ח‬

desde la entrada de la tienda y se :‫ו י מ ת ח ו‬ ‫ה א ה ל‬ ‫מ פ ת ח‬ ‫א ר צ ה‬

prosterno en tierra. 3 Y dijo: "Senores ‫י‬ .
mlos, si ahora he hallado gracia en tus |‫ח‬ ‫מ צ א ת י‬ ‫א ם ״ נ א‬ ‫ ני‬1 ‫א‬ ‫ו י א מ ר‬ ‫ג‬
o n k 8 l 6 s

‫ו א מ ר יי א ם פ עו א ש כ סי ת ר ^ מין‬ ‫ג‬ :‫מו נ ר ע מ ש כ נ א ו ס גי ד יג ל א ת ג א‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S II I ----------------------------------------------------------------------------------

‫ל ה ק ד ו ש ב רו ך ה ו א ל ה מ ת י ן לו ע ד שי רו ץ ויכניס‬ ‫ כ ד ס ז י ו ה ו‬. ‫{ צ ב י ם (גליו ו כ ת י ב ו י ר ץ ל ק ר א ת ם‬

‫א ח ר וירץ‬
‫י‬ XT ‫־‬ ‫־‬ “
‫שכתוב‬ T V
‫ ו א ף ע ל פי‬. ‫א ת ה א ו ר ח י ם‬
• ‫׳‬ ‫־‬ ! * S T V
‫וירץ‬‫ י‬TT ‫־‬
‫מיד‬
T ‫י‬
,‫הימנו‬ V ‫•י‬
‫פרשו‬ j •‫י‬
‫ואסר‬ ‫־‬ T J
‫שרי‬ ‫״‬ T
‫דהוה‬
T ‫ ־‬: ‫־‬

‫ודרך‬
‫י‬v v 1
.‫היתה‬ t s r ‫״‬t
‫ק ו ד ם יל כ ן‬
v ‫ז‬ • “t r 't
‫האמירה‬
• ••• t
,‫לקראתם‬
••• t
‫ ל ג ד ו ל ש ב ה ם‬.‫׳‬1‫ <ג> ו י י א מ ר א ד נ י א ם נ א וג‬: ‫ל ק ר א ת ם‬
i t ‫־‬ * t • t ‫ ־‬1 ‫־‬ ‫ן‬ t 1?

‫ כ מ ו ש פ ר ש ת י א צ ל ל א ידון‬,‫ה מ ק ך א ו ת ל ד ב ר כן‬ ‫ ולגדול א מ ר א ל נ א‬.‫ ו ק ר א ם כ ל ם אדונים‬,‫א מ ר‬

‫ ש ם‬1 ‫ני ס‬ ‫ש נ כ ת ב א ס ר ויולד‬ ,>‫ג‬:‫י‬ ‫ר ו ס י ב א ך ם (לעיל‬ .‫ י ע מ ד ו ח ב ר י ו ע מו‬, ‫ ןכיון ש ל א י ע ב ו ר ה ו א‬, ‫ת ע ב ו ר‬
‫ א ל א ש ה י ת ה ה ג ז ר ה‬, ‫ ו א י א פ ש ר ל ו מ ר כ ן‬.)‫ל ב‬:‫ה‬
T " !‫ ־‬T I T V T V ‫ ׳‬1‫״‬ T T I V • I
‫ ו ה י ה א ו מ ר‬, ‫ ק ד ש ה ו א‬, ‫ ד ״ א‬.‫ו ב ל ש ו ן ז ה ה ו א חול‬
‫•י‬ T T I V ‫׳‬ ‫׳‬ V 1 T

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A S II I ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ■

los dngeles “estaban parados delante de el”, y por otro lado esta escrito que “corri 6 al encuentro
de ellos ” . 28 En realidad, la explicaci 6n es que al principio estaban parados delante de 61, pero cuando
observaron que 61 se estaba quitando y poniendo las vendas se retiraron. Entonces Abraham de
inmediato corrio hacia ellos.

3. ‫׳‬1<‫ו י א מ ר א ד נ י א ם נ א ו‬ / y d ijo : s e n o r e s m io s , s i a h o r a , e t c . Abraham dijo toda

m ayor de ellos, pero Uamando ‫ א ד נ י‬, “sefiores m ios” a todos . 29 AI m ayor de ellos fue que le dijo:
“No pases de largo a tu siervo.” Ahora bien, si el no pasa ba de largo, sus com pafieros se
quedarian con 61. Segun esto, esta expresidn es utilizada en sentido profa no . 30 Segiin otra
explicacitin, este t6rmino tiene una connotaci 6 n sagrada, pues se refiere a D ios, y significa que
Abraham dijo al Santo -b en d ito e s - que 10 esperara hasta que corriera e hiciese entrar a los
hu 6spedes . 31 Y a pesar de que esta peticitin de Abraham a D ios esta escrita despues de la frase
“corrio al encuentro de ellos”, en realidad fue dicha antes de que corriera. Y es usual que la
Escritura se exprese de este m odo, no necesariamente en estricto orden cronol 6gico, com o ya 10
explique en el versfculo: “No contender^ M 1 espiritu por el hom bre... por 10 que sus dfas ser&n
ciento veinte aflos” , 32 el cual esta escrito despues de la frase: “N 6aj engendrti .” 33 P ero
cronol6gicamente seria imposible decir esto, a menos que el decreto hubiera sido promulgado

2 8. L o c u al im p lic a rfa u n a c o n tr a d ic tio n , p u e s si A b ra h a m h a b f a to rn a d o p o r s e re s h u m a n o s. N o fu e

e sta b a n d e la n te d e el n o e ra n e c e s a rio q u e c o rrie ra d ic h a a D io s , a q u ie n ta m b ie n s e le lla m a ‫א ד נ י‬
a su e n c u e n tr o . ( u s u a lm e n te tr a d u c id a p o r “ m i S e n o r” ) e n p lu ra l
p a ra e n f a tiz a r la re v e r e n c ia q u e se le d e b e c o m o
2 9. C o n e sto R a sh f e x p lic a p o r q u e A b ra h a m u tiliz o
S e n o r d e todo 10 q u e e x is te ( Gur Arye).
la e x p re sio n ‫ א ד ני‬, “ m is se fio re s” en p lu ra l si
in m e d ia ta m e n te d e s p u c s h a b lo en sin g u la r al d e c ir 3 1. S eg u n e sto , c u a n d o A b ra h a m d ijo : “N o p a se s d e

“ si h e h a lla d o g r a c ia e n tus o jo s” . A b ra h a m d ijo la rg o a tu s ie rv o ” , q u e rfa d e c ir q u e n o su sp e n d ie ra

“ m is se n o r e s ” d ir ig ie n d o s e a los tre s, y lu e g o se la re v e la c io n m e n c io n a d a e n e l v . 1 8:1.

d irig io e s p e c ffic a m e n te al m a y o r d e to d o s (Sifte 3 2. Supra, v . 6 :3 . A llf s e d ic e q u e D io s c o n c e d io

Jajamim). c ie n to v e in te a n o s d e v id a a lo s h o m b r e s c o n el

30. S e g u n e s ta e x p lic a c io n , la p a la b ra ‫ ^ ריני‬- q u e p ro p o sito de d a rle s o p o rtu n id a d p a ra que se

a rre p in tie ra n .
lite ra lm e n te e s ta e n p l u r a l - tie n e u n se n tid o p rofan o:
“ m is se n o r e s ” , y fu e d ic h a a lo s a n g e le s a los q u e 3 3. Supra, v . 5 :3 2 .
1 8 :4 — ‫ ד‬:‫< ח‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 216

ojos, te ruego que no pases de largo a tu ‫מ^ ל‬ ‫ת^ ב ר‬ ‫א ל ״נ א‬

siervo. 4Serd tornado ahora un poco de □ ‫י ק ח ״נ א‬ ‫ר‬ :‫ב ד ך‬ ‫^ מ^ ט ״ מ י‬
agua, y laven sus p ie s y recuestense bajo ‫ת ח ת‬ ‫ו ה שגנו‬ ‫ך ג לי כ ם‬ ‫ורחצו‬
■
— 0 n k e l6 s

‫ ן ן א ק ת מ י כ ו ו נ ח ו ת‬1‫ך ג ל י כ‬ ‫ י י קז בון פ ען ז עי ר כיי א ו א ס ח ו‬:‫ע ב ד ך‬ ‫מ ע ל‬ ‫ת ע ב ר‬ ‫כ ען‬ ‫ל ן ך מ ך ( נ ״ א ב ע י ני ך ! ל א‬

_____ r Q s h ! -----------------------------------------------------------------

‫ש ה ם‬ ‫כ ס בו ר‬ .‫ר ג לי ה ם‬ ‫ו ר ח צו‬ :‫י או‬:‫כ‬ ‫(ב מדבר‬ ‫ה ל שונו ת‬ ‫ו ש תי‬ .‫ש נ ה‬ ‫ע ש רי ם‬ ‫ל לי ד ה‬ ‫קו ך ם‬

‫ו ה ק פי ד‬ ,‫ר ג ל י ה ם‬ ‫ל א ב ק‬ ‫ש פ( ש ת ח ןי ם‬ ‫ע ך ביי ם‬ .‫ש ל י ח‬ ‫י די‬ ‫ע ל‬ .‫נ א‬ ‫<ד> י ל ן ח‬ :‫ר ב ה‬ ‫ב ב ר א שי ת‬

‫א ב ל‬ .‫ל ב י ת ו‬ ‫ ך ה‬$ ‫< ג בו ך ה‬ ‫ל ה כני ס‬ ‫ש ל א‬ ,‫ש ל י ח‬ ‫י די‬ ‫ע ל‬ ‫ל בניו‬ ‫ש ל ם‬ ‫הו א‬ ‫ב רון ־‬ ‫ו ה ק דו ש‬

,‫ל ך ח י צ ה‬ ‫לינ ה‬ ‫ה ק די ם‬ ,‫ה ק פ י ד‬ ‫ש ל א‬ ,‫ל ו ט‬ ‫ה ס ל ע‬ ‫א ת‬ ‫י דו וי ד‬ ‫א ת‬ ‫מי ש ה‬ ‫וי ר ם‬ :‫נ א מ ר‬#

— -------------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A S I lf

veinte a fio s 34 antes del nacim iento de los hijos de N 6aj. 35 Estas dos interpretaciones del
nombre ‫ א ד נ י‬aparecen en el midrash B ere sh it R abd . 36
4 . ‫ י ?ן ח נ א‬/ s 8 r A t o m Q q o AHO RA. Esta frase implica que el agua serfa tomada por m edio de un
enviado . 37 Y el Santo -b e n d ito e s - ta m b iln retribuyo a los descendientes de Abraham este acto
:suyo de dar agua a los dngeles por m edio de un enviado y no directamente, como se declara
E ntonces M osh 6 alz 6 su m ano y golped la roca [para extraer agua “ ]. ” 38
‫ *ן לי פ ם‬1 ‫ו ר ח צ ו‬ / Y LAVEN s u s p i8 s . Abraham les dijo que primero lavasen sus pies porque pensaba
que estos visitantes eran dra bes 39 que se arrodillan ante el polvo de sus pies , 40 y era muy
estricto en no perm itir que objetos de idolatria -e n este caso el p o lv o - entrasen en su casa. Pero
Lot, que no era estricto en esto, antepuso el pernoctar de los hu£spedes al Iavado de sus pies ,

34. E n la s e d ic io n e s m o d e r n a s d e R ash f h ay d os 6ste to d a v ia no habfa p r o c re a d o d e s c e n d e n c ia ,

v a ria n te s te x tu a le s : u n a c o n la fra se “ v e in te afios“ y c u a n d o R a sh f d ic e q u e A b r a h a m “ p e n s 6 q u e e ra n
la o tr a con “ c ie n to v e in te afios“ . P e ro p a re c e arabes ” n o se re fie re a lo s a ra b e s d e s c e n d ie n te s d e
e v id e n te q u e se r e fie re al h e c h o d e q u e el d e c re to Ish m a e l [q u e a d e m d s ta m b ie n so n d e sc e n d ie n te s d e
fu e p r o m u lg a d o v e in te a fio s a n te s d e q u e N 6 aj A b ra h a m ], E l n o m b re “ a ra b e s ” 10 a p lic a aq u f e n
e n g e n d ra s e , y a q u e asf 10 e x p lic a e n el v . 5 :3 2 . g e n e ra l a las a n tig u a s tr ib u s n o m a d a s d el d e sie rto
[q u e en la a c tu a lid a d re c ib e n el no m bre de
35. P u e s Y ^ f e t, e l m a y o r, te n fa c ie n afios d e e d ad
b e d u in o s] , q u ie n e s e n a q u e lla d p o c a se c o m p o r ta b a n
e n e l m o m e n to d e l D ilu v io , y a q u e N 6 aj te n fa
c o m o 10 h a c fa n e n la d p o c a d e R a sh i lo s m o ra d o re s
q u in ie n to s a n o s cuando e n g e n d r 6 a Y e f e t y el
b e d u in o s d e l d e sie rto ( R abi Obadia de Bertinoro).
D ilu v io 0 c u r r i 6 e n e l afio s e is c ie n to s d e su v id a . V e r
40. L os a n tig u o s n o m a d a s d e l d e sie rto p e n sa b a n
a l re s p e c to lo s v v . 5 :3 2 , 7 :6 .
q u e el p o lv o d e su s p ie s le s tr a fa el su s te n to , y e s
36. Bereshit Rabd 4 8 :1 0 . p o r e llo q u e le re n d ia n c u lto ( Yefe Tdar). O tra
3 7 . E s to e s 10 q u e im p lic a la u tiliz a tio n d e l v e rb o e x p lic a c io n p o s ib le e s q u e e n la a n tig u e d a d la g e n te
‫ י לןוז‬e n e l m o d o p a s iv o . S i A b r a h a m m ism o ib a a so lia r e n d ir c u lto a d iv e rs o s se re s u o b je to s d e la
to m a r el a g u a , e l v e r s ic u lo d e b io h a b e r d ich o : n a tu ra le z a p o rq u e p e n sa b a n q u e el C re a d o r e ra
“T o m a rd a h o r a ...” d e m a s ia d o tr a s c e n d e n te y, p o r 10 ta n to , e sta b a
d e m a sia d o a le ja d o d e e llo s . P o r e sta ra z o n , a d o ra b a n
3 8. Bemidbar 2 0 :1 1 ; Baba M etzid 86 b . E n e s e c a so ,
o b je to s te rr e n a le s c o n c re to s q u e re p r e se n ta s e n a las
D io s p r o p o rc io n o a g u a a lo s isr a e lita s e n el d e sie rto
fu e rz a s e s p iritu a le s q u e lo s d irig e n . E n e ste c a so , los
p o r m e d io d e M o sh e , e n v e z d e p ro p o rc io n a rse la s
a n tig u o s n o m a d a s d e l d e s ie rto re n d fan c u lto al p o lv o
d ir e c ta m e n te .
p o r s e r 6 ste el q u e re p re s e n ta b a e n la tie rra a la
3 9 . P u e s to q u e lo s a r a b e s d e sc ie n d e n d e Ish m a e l y fu e rz a e s p iritu a l m a s b a ja (Gur Arye).
2 1 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 8 :5 — n :m

el arbol. 5 Yo tomare una hogaza de pan ‫פ ת ־ ל ח ם‬ ‫ואקוחה‬ ‫ה‬ : ‫ה^ ץ‬

para que ustedes sustenten su corazon; ‫ת^ י ך ן‬ ‫אן־ןך‬ ‫ל ב כ ם‬
despues partiran, puesto que ustedes han 7 ‫־‬ ‫!יי‬ . J' ' v!'
pasado con su siervo. 7 ‫ ״‬ellos dijeron: ’‫־‬W □ ‫« ל ־« ב ך ב ם ע ב ר ת‬
“Haz asi como dijiste
j .‫״‬ : T‫ ר ת‬. ‫ד • ב‬ ‫ ר‬jv‫ ־א ש‬: ‫כ‬r ‫י ה‬.*‫ש‬,* ‫ *ע‬j ‫ת‬r ‫ן‬I j‫••כ‬
_ : o n k 8 l 6 s

‫ב ת ר פן ת ע ב רון א ר ל‬ ‫ ן‬1‫פ ת א ך ל ו ז מ א ו ס ע ל ד ו ל ב כ‬ ‫ ה ן א ס ב‬:‫אי ל נ א‬

: ‫ך י' כ < ל ל ת א‬ ‫כנ< א‬ ‫פן ו ג ע ב ל ד‬ ‫ע ב ך כון ו א מ רו‬ ‫ע ל‬ ‫ע ל י פן ן ג ב ך תון‬

RA SH I

‫רבי‬. ‫אמר‬ .)‫ טו‬:‫ק ד‬ ‫( ת ה לי ם‬ ‫י ס^ ד‬ ‫אנו ש‬ ‫לבב‬ ‫תחת‬ :‫ ב ו‬:‫< ט‬ ‫( ל ק מן‬ ‫ ולינו ו ר ח צ ו ר ג ל י כ ם‬:‫ש נ א מ ר‬
‫לבכם‬ ‫אל א‬ ,‫כ אן‬ ‫כתיב‬ ‫אין‬ ‫לבבכם‬ :‫ח מ א‬ ,‫בתורה‬ .‫ל ג ב ם‬ ‫ י ג דו‬0 ‫< ה>ו‬ :‫ה א י ל ן‬ ‫תחת‬ .‫ ץ‬$!(‫ו‬.
‫במלאכים‬ ‫שולט‬ ‫הרע‬ ‫יצר‬ ‫שאין‬ ‫מגיד‬ ‫סיגךתא‬ ‫דפתא‬ ‫מצעו‬ ‫ובכתובים‬ ‫בנביאים‬.
‫פי‬ :‫א ח ר פ ן ת ל כ ו‬ .‫ת י ג ג ר ו‬ ‫א ח ר‬ :‫ ר ב ה‬. ‫ב ר א ש י ת‬ ‫ ס^ ד‬: ‫ ’ ב נ ב י א י ם‬. ‫ל ב כ ם‬ ‫ ןסןגדו‬:‫ ב ת ו ר ה‬. ‫ך ל ב א‬
‫ה ז ה אני מ ב לן ש‬ ‫מדבר‬ ‫כל‬ .‫י ג ג ף ת ם‬ ‫פו‬ ‫יג ל‬ ‫ ו ל ח ם‬: ‫ ב כ ת ו ב י ם‬.> ‫ ה‬:‫י ט‬ ‫( ש ו ג׳ ט י ם‬ ‫לבך פת לח ם‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I

com o se declara: “P ernocten y laven sus pies .” 41

‫ה ע ץ‬ ‫ת ח ת‬ /b a jo e l a r b o l. Esta expresidn significa: b a jo e l i J r b o L 42 .

5. 0 ‫ ו סי ג דו ל ג ב‬/ p a r a q u e s u s t e n t e n s u c o r a z 6 n . Tanto en la Tora com o en los NebiMm

[Profetas] y en los K etubim [Escritos] hallam os escrito que el pan es un alim ento que sustenta al
coraz 6n. En la Tord 10 vem os en este mismo versiculo: “Para que sustenten [VTJW] su corazon” ;
en los Nebi'im , en la frase: “Sustenta [1‫ ] ס ן גז‬tu corazon con un bocado de pan .” 43 y en los
Ketubim : “Y el pan sustenta [‫ ]> ס^ י‬el corazon del hom bre .” 44 Por otra parte, R abf Jam a dijo:
En este versiculo no esta escrito “sus corazones” [‫ ] ל ב ב כ ט‬sino “su cora zon” [‫] ל ב כ ם‬. Esto ensena
que la Inclinacion de M al [yetzer h a rd ] no dom ina a los Angeles .45 Esta interpretacion aparece en
el midrash B eresh it R a b a . 46
‫א ח ר ת < ג ב' ר ו‬ / d e s p u e s p a r t i r A n . 47 Queria decir: D espues de esto - la co m ida- se m archaran . 48

‫יגג ר ת ם‬ ‫ כי ע ל פן‬/ p u e s to q u e u s te d e s h a n p a sa d o . Quiere decir: Pues esto, que coman, solicito de

4 1 . Infra, 19:2; Babd M etzia 86 b. el v e rsfc u lo “ a m a r a s al E te rn o c o n to d o tu c o ra z o n

[‫” ] ל ב ב ך‬, lo s S a b io s 10 in te rp re ta n e n el s e n tid o d e
4 2 . N o sig n ific a “ d e b a jo d e la madera”, q u e e s la
q u e h ay q u e a m a r a D io s c o n a m b a s in c lin a c io n e s .
o tr a a c e p c io n d e l te rm in o ‫ ע ץ‬.
‫לב‬ im p lic a u n c o ra z o n u n if ic a d o ; ‫ל ב ב‬ im p lic a un
4 3 . Shofetim 19:5. c ora zo n c o n p lu ra lid a d d e te n d e n c ia s . Y a q u e lo s
4 4 . Tehilim 1 0 4 :1 5 . R a sh f e x p lic a aq ui p o r q u e a n g e le s so n se re s q u e n o p o s e e n lib re a lb e d rfo ,

A b ra h a m les d ijo “ s u ste n te n su s c o ra z o n e s” y n o les ta m p o c o p o s e e n yetzer hard.

d ijo “coman p a n ” . L a e x p re s io n “ s u s te n ta r el 46. Bereshit Raba 4 8 :1 1 .

c o ra z o n ” se re fie re al a c to m ism o de c o m e r, y a q u e 4 7 . L ite ra lm e n te , “ d e s p u e s p a s a ra n [‫ ” ] ת ע ב י ר ו‬.
a tr a v e s d e la in g e s tio n d e p a n el c o ra z o n se su ste n ta
4 8. R a sh i p r e c is a e s to p o rq u e e n h e b re o la fr a s e se
(Lifshuto shel Rashi).
pudo haber e n te n d id o co m o “ su ste n te n su s
4 5. L a fo rm a ‫ל ב ב‬ (c o n d o s ‫ ) ב‬p a ra d e sig n a r el c o ra z o n e s d e s p u e s d e q u e [‫ ] א ס ר‬p a se n ” (10 c u a l no
c o ra z o n e s a lu sio n a la s d o s in c lin a c io n e s q u e p o se e te n d rfa s e n tid o ) , y a q u e la p a la b r a ‫ א ח ר‬g e n e ra lm e n te
e l se r h u m an o : la In c lin a c io n d e M a l [yetzer hard ] e s ta su b o rd in a d a a la p a la b ra q u e le sig a , “ d e sp u e s
y la In c lin a c io n d e B ie n [yetzer hatob]. P o r e je m p lo , d e q u e ...” (Mizraji).
1 8 :6 -7 — r w ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬/ 218

6Entonces Abraham se apresuro hacia ‫א ל ־‬ ‫ה א׳ ה ל ה‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ממהר‬. ‫ו‬

la tienda, hacia Sard, y dijo: “Rapido, □ >‫ק ן א ש ר ה } * י א מ ר י‬ ‫ ן‬#‫^ ל‬ <‫^ ן ץ ך‬

u
toma tres medidas de harina y semola;
amasa y haz panes. ' Y Abraham corrio ■‫׳‬ ”tvau u ‫״‬J '
:‫ע ג ו ת‬
. ‘
‫ו ע שי‬
'‫ ' '־‬L
‫לו שי‬
. l ui ' J1L
‫ס ל ת‬, ‫יי* •׳■ ק מ ח׳ יני ־‬-
hacia las reses y tomo un ternero tierno ‫ז‬ ‫אבר ה ם‬ ‫ר ץ‬ ‫ לן ר‬3 ‫ו א ל ה‬
y bueno que dio al joven, y [este] ‫ו טו ב‬ ‫רך‬ ‫ב ך ב לן ר‬ ‫ ע ר‬3‫א ל ״ ה‬ ‫וי תן‬
0 n k 8 l 6 s

‫ך ס לי נ א לי שי‬ ‫ק מ ח א‬ ‫ס אין‬ ‫ת ל ת‬ ‫ ח א‬1‫א‬ ‫ש ר ה ו א מ ר‬ ‫ו ו א ו ח י א ב ו י ־ ה ם ל מ (׳ \ כ נ א ל ו ת‬

‫ת ו ר י ר ב י ד ן ?\ ב ו י ס ב ל ע ו ל מ א‬ ‫ך ה טי א ב ך ה ם ו ד ב ר ב ר‬ ‫תו רי‬ ‫ יו ו ל ו ת‬: ‫ו ע ב י ד י ג ר י צ ן‬
------------------------------------------------------------------------------------ R A S H f — - -----------------------------------------------------------------------------

‫ ס י ל ת‬. ‫ »> ק מ ח ס י ל ת‬:1‫ ל א‬:‫ן ח ג ת ר ו נ ו ת נ ו ( ב מ ד ב ר י‬ ‫ פ י ע ל‬: ‫ש ד ב ר ת ם ג ג לי ל כ ב ו ך י‬ ‫ מ א ס ר‬,‫מפם‬

‫ ל כ ס ו ת‬, ‫ ק מ ח ל ע מ י ל ו ש ל ט ב ח י ם‬,‫לעוגו ת‬ ‫פן‬ ‫ ןכן כ ל פי ע ל‬. ‫א ש ר‬ ‫ פ מ ו ע ל‬.‫פן‬
‫ (ז) ב ו ג ל ו י‬: ‫א ת ה ק ד ר ה ל ש א ו ב א ת ה ־ ז ו ה מ א‬ ‫ע ל כ ן ב א ו ב צ ל ק ו ר ת י ( ל ק מן‬ ‫ פי‬:‫ש ב מ ק ר א‬
‫ פ ד י ל ה א כ י ל ן‬,‫ש ל ש פ ר י ם היו‬ .‫ר ך ו ט ו ב‬ ‫ פ י‬,1‫י‬:‫פ ן ך א י ת י פ נ י ך ( ש ם לג‬ ‫ כ י ע ל‬,>‫ח‬:‫יט‬
, ‫ ז ה י ש מ ע א ל‬. ‫ א ל ה נ ע ר‬:‫ש ל ש ל ש ו נ ו ת ב ח ו ־ ד ל‬ ‫ פ י ע ל פ ן‬,1‫ כו‬:‫נ ת ו נ י ה ( ש ם ל ח‬ ‫ע ל פן ל א‬
--------------------------------------------------------------------- — - TRADUCC16N DE RA SH I

ustedes, ahora que han pasado junto a mi en mi honor . 49

‫ כי ע ל פ ן‬/ p u e s t o q u e . Esta expresi6n es equivalente en significado a ‫ ע ל א ש ר‬, porque, puesto que . 50
Y en este m ism o sentido debe entenderse cualquier instancia en que aparezca la exp 1 esi 6n ‫כי ע ל ב ן‬
en la E scritura. Por ejem plo, en los siguientes casos: “Puesto que ]‫ [ פי ע ל פ ן‬han venido a la sombra
de m i tech o ” ; 51 “puesto que ]‫ [ פי ע ל פן‬he visto tu rostro ” ; 52 “ya que ]‫ [ פי ע ל פן‬yo no la habi'a
dado ” ; 53 “ puesto que ]‫ [ פי ע ל פ ן‬has conocido nuestro cam pam ento ” . 54
‫ ק מ ח סי ל ת‬/ h a r i n a y s e m o l a . La palabra ‫ סי ל ת‬se refiere a la s£m ola -harina refinada - utilizada
6 .

para panes. La palabra ‫ ק מ ח‬se refiere a la harina comiin utilizada para la masa de los cocineros
para cu brir la 011a y absorber los desechos .
7. ‫ ב ן ב ק ר ר ך ו ט ו ב‬/ U N t e r n e r o tie r n o Y b u e n o . De h ech o eran tres terneros , 55 a fin de servirles
tres lenguas con m ostaza, u n a p a ra c ad a u n o . 56
‫א ל ו! ני גי‬ / AL jo v e n . Este j o v e n era Ishm ael. Abraham 10 envi 6 a preparar la comida con el prop 6sito

49. D e la fra s e e n h e b re o s e p o d ria e n te n d e r q u e lo s 53. Infra, v . 3 8 :2 6 .

a n g e le s h a b ia n v e n id o e x p re s a m e n te p a r a c o m e r c o n
54. Bemidbar 1 0:31 .
e l, q u e n o e r a e l c a so . A d e m a s, n o h u b ie r a sid o
c o rte s d e p a rte d e A b r a h a m d e c irle s q u e c o m ie ra n 5 5. E s ta in te rp re ta c io n a su m e que la fra se
“ p o rq u e p o r e s o h a b ia n p a s a d o ” a su c a sa . P o r e so , sim p le m e n te d e b e ria e sta r e sc rita ‫ ב ן ב ק ר ר ך ט ו ב‬, “un
hay que d iv id ir la frase en dos c la u s u la s te rn e ro tie rn o , b u e n o ” . E l p re f ijo ‫ ן‬e n la p a la b r a ‫ו ט ו ב‬
in d e p e n d ie n te s : e n la p r im e r a A b ra h a m le s p id e q u e im p lic a q u e ‫ט ו ב‬ e s u n a c la s u la in d e p e n d ie n te (es
c o m a n ; e n la se g u n d a , le s d a la ra z o n d e e llo : p u e sto d ec ir, o tro te rn e ro “ b u e n o ” a d e m a s d e l “ tie rn o ” ) y
q u e h a b ia n p a s a d o c o n e l (Sefer haZikarori). no un a d je tiv o de ‫ב קר‬ ‫ בן‬. Y ya que ‫ו טו ב‬ es
50. E n h e b re o , la e x p r e s i 6 n ‫ ע ל פ ן‬p u e d e s ig n if ic a r in te rp re ta d o e n e s te se n tid o , ‫ ר ך‬ta m b i& i 10 es. L a
d o s c o s a s: “ p o r e s o ” o “ p u e s to q u e ” . R a s h i e n fa tiz a fra se d e b e e n te n d e rse a si: “ u n te rn e ro [ ‫] ב ן ב ק ר‬, u no
q u e a q u i d e b e s e r e n te n d id a e n su se g u n d a a c e p c io n . tie rn o [‫ ] ר ך‬y u n o b u e n o [‫( י’ [ ט ו ב‬Mizraji).
E sto s e d e m u e s tr a p o r q u e a n te s d e ‫ ן‬3 ‫ע ל‬ v a la
56. Baba M etzid 86 b . L a le n g u a d e te rn e ro con
p re p o sic i 6 n ‫( פ י‬Lifshuto sheI Rashi).
m o staz a e r a u n p la tillo e s c o g id o d e la 6p o c a , c o m o
5 1. Infra, v . 1 9 :8 . R a sh i m ism o se fia la e n Baba M etzid 86 b: “ E s
52. Infra, v . 3 3 :1 0 . p la tillo d ig n o d e re y e s y p r in c ip e s” .
 219 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 8 :8 — ‫ ח‬: 1‫< ו‬

se apresuro a prepararlo. 8Luego tomo ‫ח‬ :‫א ת ו‬ ‫ל^^ ת‬ ‫וימהר‬

crema y leche y el ternero que habia '*‫ן ך ן^ ׳ ב‬ ‫ח מ א ה‬ ‫ ך ץ^ ק ך‬- ‫ך^ ץ‬
preparado, y lo puso delante de ellos; " ‫"־‬ >
TT‫־‬ v t T T! T‫ ־‬v
a se quedS parado junto a ellos 5« ‫ה‬ ‫&י‬ ‫™ א‬, ‫ל פני ה ם‬ (‫> ח ת‬
debajo del arbol y ellos comieron. :‫! * א ב ל ו‬ ‫ ץ‬$‫ו‬ ‫ת ח ת‬ ‫ע לי ה ם‬
o n k 8 l 6 s •

: ‫ש מ ן ו ח ל ב ו ב ר ת ו ר י ך< < ג ב ד ו יי ס ב נ ן ך מ י ה ו ן ו ה ו א מ ש מ (׳ \ ע ל ו י ה ו ן ו נ ח ו ת א ל ל נ א ו א כ ל ו‬ ‫ ח ו נ ס י ב‬:‫ו א ו ח י ל מ ע ב ד י תי ה‬

------------------------------------------------------------- ------- - r a SHI --------------------------------------------------------------------

‫א שי‬ ‫ה ב לוי‬ ‫ו בן‬ :}*"‫ב ל ע‬ ‫בור״א‬ .‫( ח ט א ה‬ :‫פ נ י ו‬ ‫ולחם‬ .‫ו ג ו׳‬ ‫חנ< א ה‬ ‫<ח> ו י ק ח‬ :‫ב מ צ ו ת‬ ‫לחנכו‬
‫אמטי‬ ‫ ? ! מ א ק מ א ש ת ק ן ן‬.‫ א ש ר ת?ןן‬.‫^ ש ה‬ ‫ ש ח ז ר‬,‫לפי ש פ ך ס ה ש ך ה נדה‬ ,‫הביא‬ ‫לא‬
. ‫ כ ל ו‬:‫ א‬r‫ ש‬v ‫ כ מ ו‬s ‫נ ר א ו‬ .‫ ו« א ב ל ו‬: ‫ו א י ת י ק מ י ה ו‬
1 • - ‫ ן‬- ‫ י‬- •• ‫ן‬ ‫־‬ ‫ז‬
‫ונטמאה‬ r
‫היום‬
•* ‫ז‬
‫אותו‬
* s
‫כנשים‬ ‫־‬ • t ‫־‬
‫אורח‬ ‫־‬
‫לה‬ ‫ז‬

:‫ה מ נ ה ג‬ ‫מן‬ ‫אז־ם‬ ‫י שנה‬ ‫שליא‬ ‫מכאן‬ ‫מעל‬ ‫שקו׳לטין‬ ‫החלב‬ ‫שומן‬ .‫ח מ א ה‬ :‫ה ע ס ה‬
-------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASHI
de educarlo en los preceptos de la Tord. 57
8. ‫! ח ח מ א ה ו גו׳‬7<‫ ו‬/ lu e g o to m 6 c re m a , e tc . Pero no les trajo el pan, ya que en ese momento Sard
tuvo su m enstruacidn . 58 Pues en ese mismo di'a le habi'a v u elto el periodo m enstrual y la masa
se habi'a vuelto im pura . 59
‫ וו מ א ה‬/ CREM A. Esta palabra designa la grasa de la leche que se tom a de su superficie .

}‫ ח מ א ה‬/ c re m a . Esta palabra significa 10 mismo que beurre en francos antiguo . 60{

‫ ו ב ן ה ב לן ר א ש ר ^ ש ה‬/ y e l t e r n e r o q u e h a b I a p r e p a r a d o . En este caso, el verbo ‫ ג ג ש ה‬significa: que

habia preparado . 61 En el orden en que iba preparando la com ida la servia a ellos . 62

ttatfM /Y e l l o s c o m ie ro n . Los angeles unicamente aparentaron com er. D e aqui' se aprende que
una persona no debe m odificar la costum bre del lugar. 63

57. Bereshit Raba 4 8 :1 3 . E n e s te c a so , el p re c e p to la n o ta 8 0] (Sifte Jajamim).

d e a te n d e r a lo s h u e sp e d e s .
60. E n e s p a n o l, m a n te q u illa . E s te c o m e n ta rio no
58. Babd Metzia 8 7 a ; Bereshit Raba 4 8 :1 4 . A u n q u e a p a re c e e n la s p rim e ra s e d ic io n e s d e R a s h i, y m u y
e s ta p e rm itid o c o m e r a lim e n to s n o c o n sa g ra d o s en p o s ib le m e n te se tr a ta d e u n a in te r p o la tio n p o s te rio r,
e s ta d o d e im p u re z a ritu a l [ tuma ], A b ra h a m h a b ia ya que beurre e n fr a n c e s no es c re m a , sin o
a d o p ta d o la c o s tu m b re d e c o m e r su s a lim e n to s en m a n te q u illa .
e s ta d o d e p u re z a [tahara]. P o r e so S a ra n o tra jo el
6 1. L a a c e p c io n u s u a l d e e s te v e rb o e s h a c e r, lle v a r
p an q u e A b ra h a m le habi'a p e d id o , y a q u e la m a sa
a ca bo .
se h u b ie ra im p u rif ic a d o y A b r a h a m n o h u b ie ra
p o d id o c o m e rlo . 6 2. E s d e c ir , la c r e m a y la le c h e p rim e ro , y lu e g o la
c a rn e . A p e s a r d e q u e A b r a h a m le s habi'a se rv id o
5 9. O tra p o sib le e x p lic a c io n d e las p a la b ra s d e
c r e m a d e le c h e y c a rn e , su in te n c i 6 n n o e r a q u e la
R a sh i es q u e a S a ra r e a lm e n te n o le habi'a v u e lto el
c o m ie ra n al m is m o tie m p o , 10 q u e e s ta p ro h ib id o . Su
p e rio d o m e n s tru a l, p u e s m a s a d e la n te , e n el v. 1 2 ,
in te n c i 6 n e r a q u e p r im e ro c o m ie r a n la c r e m a y lu e g o
S a ra m ism a d u d o d e q u e v o lv ie ra m e n str u a r. Q u ie re
la c a m e , y p o r e so le s sirv i 6 c a d a a lim e n to se g u n ib a
d e c ir q u e e lla c o m e n z o a s e n tir lo s m a le sta re s
p re p a ra n d o lo .
p ro p io s d e la m e n s tr u a tio n y p e n s o q u e su p e rio d o
le h a b ia re g re sa d o , p o r 10 q u e d e jo d e p re p a ra r la 6 3. Babd M etzia 87a. C om o en r e a lid a d e ra n
m a sa y e sta fe rm e n to . Y c o m o e s e m is m o d ia e ra A ngeles y n o s e r e s h u m a n o s, n o n e c e s ita b a n c o m e r,
P e saj [la P a sc u a ; v e r R a sh i al v . 10] y no p o d ia n p e ro a p a re n ta ro n h a c e rlo p o r r e s p e to a 10 q u e es
c o m e r p a n le u d a d o , S a ra n o se lo s tr a jo [v e r ta m b ie n us!',al e n trt; la g e n te .
1 8 :9 -1 0 — ‫ ט ־ י‬: ‫< ח‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬/ 2 2 0

9 Y le dijeron: “‫ ג‬D onde estd Sard, tu ‫ע& ר ה‬ ‫אי ה‬ ‫א לי ו‬ ‫וי א מ ר ו‬

‫׳‬ L1' •
mujer? ” E l dijo: “Hela ahi en la :‫ב א ה ל‬ ‫הנ ה‬ '‫ ויי א מ ר‬J ’ '‫ת ך‬
tienda. ” 10 Y dijo: “D e cierto volvere a ti ¥ ‫א ל‬ ‫שו ב‬
>
‫א‬
T
M ‫ויי א מ ר‬
o n k e l6 s

‫א ת ך‬ ‫א תו ב‬ ‫ י ו א מ ר מ ת ב‬:‫א ן ^ ר ה א תו נ ך ו א מ ר ה א ב מ ש פ נ א‬ ‫ט ו א מ רו לי ה‬

------------------------------------------------------ R A S I1 I

.‫ש‬ ‫ה אי‬
‫י‬ r~
‫ע ל‬
T *
‫ש ה‬
T I
‫ו ל א‬
T
‫ש ה‬
* T
‫ה א‬
1
‫ע ל‬
, ‫־‬
‫ש‬ ‫ל אי‬
‫׳‬ V
‫ש לו‬
T
.‫ש ב א ליו‬ ‫אי ״ו‬ ‫?ג ל‬ ‫נ קו ד‬ .‫א ל י ו‬ ‫( ט) ו י א מ ר ו‬
‫מ ל ^ כי‬ ‫היו‬ ‫יו ך עין‬ :‫אי ת א‬ ‫מ צ מ ג א‬ ‫ב ב ב א‬ ‫פ ל‬ :‫או מ ר‬ ‫א ל ^ז ר‬ ‫בן‬ ‫ש מ עון‬ ‫ר בי‬ ‫ו ת ני א‬

‫ל הו לי ע‬ ‫א ל א‬ ,‫הי ת ה‬ ‫הי כ ן‬ ‫א מ נ ו‬ ‫ש ר ה‬ ‫ש ר ת‬ ‫ה‬ ‫א ת ה‬ ,‫ה נ קו ך ה‬ ‫ע ל‬ ‫ר ב ה‬ ‫ש ה פ ת ב‬ ‫מ קו ם‬

.‫ב ע ל ה‬ ‫ע ל‬ ‫ל ח ב ב ה‬ ‫פ די‬ ‫הי ת ח‬ ‫ש צנו ע ה‬ ,‫ה כ ת ב‬ ‫ע ל‬ ‫ר ב ה‬ ‫ה נ קו ד ה‬ ‫ן כ אן‬ .‫ה ב ת ב‬ ‫דו ר ש‬

I “ r- T I - I T I T T ‫ד‬ i V

‫ל ה‬ ‫ש ג ר‬ ‫ל‬ ‫כ די‬ :‫ח ני נ א‬ ‫ב ר‬ ‫יו סי‬ ‫ר בי‬ ‫א מ ר‬ ‫איו‬ ‫ש א לו‬ ‫ש ך ה‬ ‫ל‬ ‫ש א ף‬ :‫ה נ קו ד ה‬ ‫ש‬ ‫דו ר‬ ‫א ת ה‬
I " I TT " ' * ‫“« ־‬ ‫״‬ ♦‫־‬ ‫־‬ T

: ‫ה י א‬. ‫ * ה‬v‫צ נ ו ע‬ .‫ה ל‬T ‫ב א‬ ‫ץ‬

‫הג ה‬ •• •
: ‫כ ה‬T ‫ ר‬T ‫ ב‬: ‫ש ל‬V ‫פו ס‬ ‫ב א כ ס נ י א‬ ‫א ד ם‬ ‫ש א ל‬ ‫שי‬ ‫ל מ ד נו‬ .‫א ב ר ה ם‬

T R A D U C C 1 6 N D E R A SI11

9. ‫ !יי א מ רו א ל י ו‬/ Y l e d ij e r o n . E n e l te x to h e b r e o h a y p u n t o s s o b r e la s le tr a s ‫א‬ ,* y ‫ ו‬d e la p a

‫ א ל י ו‬. Y s e h a e n s e f i a d o q u e R a b f S h i m 6 n b e n E l a z a r d i j o : “ E n t o d o s lo s c a s o s e n q u e e n u n a
p a la b ra la s l e t r a s q u e no lle v a n p u n to s s e a n m as que l a s le tr a s q u e l le v a n p u n t o s , s e d e b e
i n t e r p r e t a r l a s l e t r a s s i n p u n to s . P e r o e n e s t e c a s o l a s le tr a s c o n p u n t o s s o n m a s q u e l a s l e t r a s sin
p u n t o s , p o r 10 q u e s e d e b e i n t e r p r e t a r l a s le tr a s c o n p u n t o s c o m o u n a p a l a b r a i n d e p e n d ie n te . 64 E s to
q u ie re d e c ir q u e ta m b i e n a S ard le p r e g u n t a r o n : “ ^ D 6 n d e e s t d [1‫ ] א י‬A b r a h a m ? ” 65 D e a q u i
a p r e n d e m o s q u e a l d u e f l o d e l a c a s a s e le d e b e p r e g u n t a r p o r s u e s p o s a , y a la e s p o s a p o r s u
m a r i d o . 66 P o r o tra p a rte , en e l tr a t a d o t a lm u d ic o B a b a M e tz id 67 s e d e c l a r a : Los d n g e le s
m in is te ria le s c ie rta m e n te s a b ia n d 6n d e e s ta b a n u e s tra m a tria rc a S a rd , p e ro aun a s f se 10
p re g u n ta ro n a A b ra h a m p o r q u e d e s e a b a n e n f a tiz a r s u r e c a to c o n e l p r o p 6s ito d e h a c e r la q u e r id a
a n t e lo s o j o s d e s u m a r i d o . 68 P o r s u p a r te , R a b i Y o s i b a r J a n i n d d i j o : P r e g u n ta r o n p o r e lla c o n e l
p r o p 6 s i t o d e d a r l e l a c o p a s o b r e l a q u e h a b f a n b e n d e c i d o . 69

‫ חצה ב א ה ל‬/ h e l a a ih e n l a t ie n d a . Q u e r ia im p lic a r : e l l a e s m u j e r r e c a t a d a . 70

6 4 . S i e l n u m e ro d e le tr a s d e u n a p a la b ra p u n te a d a re s p o n d i 6 q u e e lla se h a lla b a d e n tro d e la tie n d a . E l

e s m a y o r q u e el d e lo s p u n to s m ism o s, se lee la hecho de te n e r que p re g u n ta r le su p a ra d e ro
p a la b r a ta l c o m o e s, sin to m a r e n c o n s id e r a tio n los im p lic ita m e n te e n fa tiz a b a a A b ra h a m la a c titu d
p u n to s . P e ro c u a n d o e l n u m e r o d e le tra s p u n te a d a s re c a ta d a d e S a ra (Baer Heteb).
e s m a y o r q u e e l d e la s le tr a s n o p u n te a d a s d e u na 6 9. D e sp u e s d e c o m e r p a n se re c ita bircat hamazon,
p a la b ra , se in te r p r e ta n la s le tr a s p u n te a d a s c o m o u n a la B e n d ic io n p o r e l S u ste n to . E s ta b e n d ic io n es
p a la b ra in d e p e n d ie n te , a l m a rg e n d e la s d e m a s le tra s d ic h a , p r e fe rib le m e n te , so b re u n a c o p a d e v in o [cos
y d e l s e n tid o lite ra l d e la p a la b r a (Mizraji•, Gur Arye shel beraja ], la c u a l e s iu e g o d a d a a la se n o ra d e la
al v. 3 7 :1 2 ). c a s a p a ra q u e b e b a d e e lla . P u e sto q u e S a ra - p o r
65. S i d e l a p a la b r a ‫א ל י ו‬ s o lo se to m a n la s le tra s e sta r e n su p e rio d o m e n s tr u a l- n o h a b ia c o m id o
p u n te a d a s , q u e d a n tr e s ‫ א י ו‬, p a la b ra q u e p u e d e ser ju n to c o n e llo s, lo s a n g e le s in q u irie ro n p o r e lla a

le id a c o m o la f o rm a m a s c u lin a d e “ ^,donde e sta ? A b ra h a m p a ra d a rle la c o p a .

]‫” ?[ איו‬ 70. L a r e s p u e s ta de A brah am d ire c ta m e n te

66 . Bereshit Rabd 4 8 : 15. re sp o n d la a la p r e g u n ta d e los a n g e le s. P u e sto q u e

e n su p r e g u n ta e sto s im p lic ita m e n te e n fa tiz a b a n su
6 7. Baba M etzid 8 7 a.
re c a to , la re s p u e sta d e A b r a h a m ta m b ie n c o n firm a b a
68 . A l p r e g u n ta r le a A b ra h a m d 6 n d e e sta b a , el e se h e c h o (Baer Heteb).
 2 2 1 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 8 :1 0 — ‫י‬:‫♦ ח‬

en esta misma epoca, y he aqui que tu ‫א ש ת ך‬ ‫ל ש ר ה‬ ‫ו הנ ה־בן‬ ‫ח{ ה‬ ‫ ת‬$‫מ‬

mujer Sara tendra un hijo. ” Y Sard
escuchaba a la entrada de la tienda, que ‫ה אי הל‬V >■ T
‫פ ת ח‬ 1‫־‬ JV
‫ש־מעת‬
' ‫י‬- •J-
‫ו שרה‬ JT T :

O N K E L tiS

‫ש מ ע ת ב ת ר ע מ ש פג א‬ ‫ק י מ י ן ו ה א ב ר ל שו ־ ה א תו נ ך ו ש ר ה‬ ‫כ ע דן ר א תון‬

---------------------------------------------------- R A S III

‫ש לי חו תו‬ ‫ב‬ ‫א ל א‬ ‫ל ה ר בו ת‬ ‫בי דו‬ ‫א ץ‬ ‫ו הו א‬ , 1‫י‬:*‫ט‬ ‫ו פ ס ח‬ .‫ה ב א ה‬ ‫ש נ ה‬ ‫ל‬ ‫הזי א ת‬ ‫כ ע ת‬ .‫מי ה‬ ‫ה ע ת‬ w

‫מ קו ם‬ ‫ש ל‬ ‫ש לי חו תו‬ ‫ב‬ ,‫כ אן‬ ‫א ף‬ ,‫מ קו ם‬ ‫ש ל‬ ‫ק רי נן‬ ‫מ ד לי א‬ ,‫י צ ח ק‬ ‫נו ל ד‬ ‫ה ב א‬ ‫ו ל פ ס ח‬ ‫הי ה‬

‫ל מו ע ד‬ :‫שו נ מי ת‬ ‫ל‬ ‫א מ ר‬ ‫ש ע‬ ‫( א לי‬ ,‫כן‬ ‫לו‬ ‫א מ ר‬ ‫הזי א ת‬ ‫כ ע ת‬ ,‫חי ה‬ ‫כ ע ת‬ .‫כ ע ת‬ ‫א ל א‬ ‫כ ע ת‬

‫א ל‬ :‫ו ת א מ ר‬ .‫בן‬ ‫חו ב ק ת‬ ‫א ת‬ ‫חי ה‬ ‫כ ע ת‬ ‫ה ז ה‬ ‫ש ל מי ם‬ ‫כ ל כ ם‬ ‫ש ת ךזיו‬ ,‫ל כ ם‬ ‫חי ה‬ ‫ש תוז א‬

‫ש פ ח ת ך‬ ‫ב‬ ‫ת כ ז ב‬ ‫א ל‬ ‫ה א לי הי ם‬ ‫ש‬ ‫אי‬ ‫א ד ני‬ ‫שו ב‬ ‫שי‬ ‫ה מ ל א ך‬ ‫ש רו‬ ‫ב‬ ‫ל א‬ .‫א ש ו ב‬ ‫שו ב‬ :‫ן קי מי ם‬

‫א ת‬ ‫ש רו‬ ‫ש ב‬ ‫ה מ ל א כי ם‬ ‫א ו תן‬ .‫ ט«ו‬:‫ד‬ ‫ב‬ ‫( מ ל כי ם‬ .‫לו‬ ‫א מ ר‬ ‫מ ק ו ם‬ ‫ש ל‬ ‫ש לי חו תו‬ ‫ב‬ ‫א ל א‬ ,‫א ליו‬

‫ש ע‬
r T
‫א לי‬
* VJ
‫ל ה‬
T
‫א מ ר‬
‫־‬ T
.‫שו ב‬ ‫א‬
T
‫ל מו ע ד‬
‫״‬ ‫־‬
:‫א מ רו‬
J T
‫ש ר ה‬
T T
‫( ל עי ל‬ ‫א ר ב ה‬
V ‫ן‬ ‫־‬
‫ה ר ב ה‬
T J
'‫ה‬
‫־‬
‫מ ל א ך‬
‫׳‬ ‫ ־‬I‫־‬
‫ל ה‬
T
‫ויי א מ ר‬
V ‫־‬
‫ כ מו‬:
:

TR A D U C C 16N D E R A S II I

1 0. ‫חי ה‬ ‫ פ ע ת‬/ e n ESTA M ISM A EPOCA. E s ta e x p r e s io n s ig n if ic a : en este m ism o tiem po, el a

entrante. E s e d i a era P6saj, y en el siguiente dia de Pesaj naci6 Itzjak. P ues la p a l a b r a ‫ כ ע ת‬no la
leemos ‫כ ע ת‬ - i m p l i c a n d o u n a f e c h a i n d e t e r m i n a d a - sino ‫כ ע ת‬ - i m p l i c a n d o u n a f e c h a d e t e r m i n a d a . 71
L a e x p r e s io n ‫ח י ה‬ ‫כ ע ת‬ s ig n if ic a : asi' como en este m om ento d e l a fio h a y v i d a p a r a u s t e d e s , asi habra
vida para ustedes e n e l m is m o m o m e n to d e l a n o e n tr a n te , ya que todos ustedes estaran sanos y
vivirAn.72
‫ ב א ש ו ב‬1‫ ש‬/D E c i e r t o VOLVERE. El Angel no le anunciti que el mi smo regresari'a a el, sino q u e le
dijo e s t a f r a s e co m o en v i a d o del O m n i p r e s e n t e . 73 Es se m e j a n t e a 10 q u e estA e s c r ito : “Y el angel
del E t e r n o le dijo: multiplicar£ i nmensamente tu d es ce nden ci a. ” 74 P e r o a u n q u e s e 10 d i j o a s i, e s
o b v io q u e el a n g e l no tiene la posibilidad de multiplicar la d e s c e n d e n c i a d e lo s s e r e s h u m a n o s p o r
s i m is m o , sino s610 c o m o e n v i a d o de Dios. Asi t a m bi en en este caso se 10 dijo c o m o u n e nv i a do de
Dios. { Y ta m b ie n e l p r o f e t a Elisha dijo a la mujer d e S hunem: “ E n este plazo, e n la m i s m a epoca,
ab r a z a r a s un hijo. Y ella le dijo: N o , seflor mi'o, h o m b r e de Di os, n o falles a tu s i erv a . ” 75 E l l a
q u is o d e c ir : “ Los Angeles q ue an un c ia r o n a SarA q u e te n d r i a u n h i j o dijeron: ‘E n el p laz o fijado
v o l v e r e V 6 p e r o tu n o me 10 a s e g u r a s d e l m is m o m o d o .” E l p ro fe ta E l isha le respondio:

7 1. L a e x p re s io n ‫ב ע ת‬ e s u n a c o n tr a c tio n d e ‫כ מ ו‬ v id a q u e h a y a h o ra p a ra el o y e n te ta m b ie n la h a b r a
‫ ה ע ת‬, “ c o m o e n el m o m e n to ” . L a le tra ‫ ה‬v o c a liz a d a el a n o sig u ie n te e n la m ism a f e c h a (Lifshuto shel
c o n kamatz in d ic a el a rtic u lo d e te rm in a d o , y en la Rashi).
c o n tr a c tio n p a sa a la ‫ כ‬. P u e sto q u e lle v a el a rticu lo 7 3 . E s d e c ir, el a n g e l n o le d ijo e sta fra se en su
d e te r m in a d o , se re fie re a u n m o m e n to e sp e c ific o en p ro p io n o m b re , sin o q u e s e 10 d ijo e n n o m b re d e
el fu tu ro , n o a u n m o m e n to in c ie rto . E n c a m b io , ‫פ ע ת‬ D io s c o m o e n v ia d o S u y o , p u e s e s D io s q u ie n h a n 'a
no lle v a e l a rtic u lo d e te rm in a d o , y su sig n ific a d o es e l m ila g ro p o r S a ra , n o el a n g e l.

“ c o m o e n a lg u n m o m e n to “ , sin e sp e c ific a r. 7 4 . Supra , v . 1 6 :1 0 . E n e s te c a s o ta m b ie n , el a n g e l

h a b lo en p rim e ra p e rs o n a c o m o e n v ia d o d e D io s.
7 2. L a e x p re sio n ‫ פ ע ת ח ; ה‬n o so lo se r e fie re a u na
fe c h a fu tu ra id e n tic a a la a c tu a l, sin o q u e a d e m a s 7 5 . Melajim II, 4 :1 6 . E l p r o f e ta E lis h a n o le d ijo
tie n e u n a im p lic a tio n d e b e n d ic io n p a ra q u ie n e s es que “ el r e g re s a ria ” , sin o s o la m e n te que e lla

d ic h a . P o d ria se r tr a d u c id a lite ra lm e n te p o r “ ig u al “ a b ra z a ria u n h ijo ” .

q u e e n e s te m o m e n to d e v id a ” , im p lic a n d o q u e la 7 6 . Infra, v . 1 7 :14 .

1 8 :1 1 -1 2 — ‫ י א ־ י ב‬:‫<וו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 222

estaba detras de el. ‫ ך ה‬£‫ף‬ OHTIW ‫ י א‬:‫א ח ר יו‬ ‫ו הו א‬

11Y Abraham y Sard eran ancianos, 7* l 1711' -s ill
P r a d o s en aHos: a Sara le habia ™ ! ? 3 ‫לילל ל‬ ‫ים‬
cesado la costumbre de las mujeres. 12y ‫ י ב ו ת צ ח ק‬:‫פ נ ש י ם‬ ‫א ך ח‬ ‫ל ש ר ה‬
Sara se rio en su interior, diciendo: >.WL . *,■‫״ ״‬,. . L
"iDespu&s de haber emejecido tendrG ’* ‫ * ל ל‬E S ‫ ה ל א מ י‬3 ‫ ק ך‬3 ‫מ י ה‬
lozania? jY mi senor es anciano!”
‫י‬
:‫ז ק ז‬
‫י‬ T
‫ואדני‬ ‫עדנה‬V. 1‫־‬
‫היתה״לי‬
‫־‬ T : • J• T ; IT

O N K EL6S ■
— —

‫ ך ח‬1‫א‬ ‫מ ל מ הוי ל ש ך ה‬ ‫פ ס ק‬ ‫בי ס מין‬ ‫ע לו‬ ‫סי בו‬ ‫ י א ו א ב ר ה ם ן ש ר ה‬:‫א חו רו הי‬ ‫ן חו א‬

:‫סי ב‬ ‫ נ י‬1‫ה ו ת ל י ע ו ל י מ ו ן ר ב‬ ‫ב ת ר ך סי בי ת‬ ‫ י בן חי כ ת ^ ך ה ״ ב מ ע ח ה ל מ י מ ר‬:‫כ נ שי א‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf -------------------------------------------------------------------- - ------- —

‫מ ס ת כ ל ת‬ .‫ב ל ן ך ב ה‬ m :‫נ דו ת‬ ‫או ר ח‬ .‫א ו ר ח פ ג ג ץי נ ז‬ ‫ל עו ל ם‬ ‫ו קי מי ם‬ ‫חיי ם‬ ‫ש ס ם‬ ‫ה מ ל א כי ם‬ ‫או תן‬

‫ט עונין‬ ‫ה ל לו‬ ‫ה ק ר בי ם‬ ‫א פ ש ר‬ :‫ן א מ ך ה‬ ‫ב מ עי ה‬ ‫ו ר ם‬ ‫ב ש ר‬ ‫אני‬ ‫א ב ל‬ ,‫א ש ו ב‬ ‫ל מו ע ד‬ ‫א מ רו‬

­/ ‫ח ל ב ן‬ ‫מו ש כי ם‬ ‫ש צ מ קו‬ ‫ה ל לו‬ ‫ה ש די ם‬ ?‫ו ל ד‬ ‫מ ת‬ ‫ו בין‬ ‫חי‬ ‫בין‬ ,‫מ ת‬ ‫ו מ ח ר‬ ‫חי‬ ‫ש היו ם‬

‫מ שי ר‬ :‫מ שנ ה‬ ‫ו ל שון‬ .‫ב ש ר‬ ‫צ ח צו ח‬ .‫ע ז ־ נ ה‬ ‫ה פ ת ח הי ה‬ .‫א ח ר י ו‬ ‫ו הו א‬ :} ‫ו ג ו׳‬ ‫הז ה‬ ‫ל מו ע ד‬

:‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫ה ב ש ר‬ ‫א ת‬ ‫ו מ ע דן‬ ‫ה ש ע ר‬ ‫א ת‬ :‫מ מנ ה‬ ‫פ ס ק‬ .‫<י א) ח ד ל ל ה י ו ת‬ :‫ה מ ל א ך‬ ‫א ח ר‬

TRADUCC16N D E R A S III

“ Aq u e l l o s Angeles que s e aparecieron a Abraham, q ue v i ven y existen e t ern a me nt e , sf podfan decir:

‘E n el p l a z o f i j ad o y o voIver6.’ P e r o y o soy un ser de c a r n e y h ue s o q ue h o y e s t o y vi v o y m a n a n a
podrfa mor ir , por 10 que quizds yo mismo no regrese. Pero en cualquier caso, y a sea que y o vi v a 0
h a y a mu e r t o , e n e s t e plazo... abrazards un hijo.” 77}

‫ ו הו א א ח ריו‬/ q u e e st a ba d e t r As d e e l . La en t r ada est aba detr £s del Angel.78

1 1. ‫ מ‬1‫ ח ד ל ל ה י‬/ i i a i u a c e s a d o .79 Esta frase significa que s e le habfa int err umpi do complet amente.

‫ א ן* ח פ ג ש י כ ז‬/ l a c o s t u m b r e d e l a s m u j e r e s . Es decir, el pe r i o d o de la m e n s t r u a c i 6 n . 80

12. ‫ ב ק ר ב ה‬/ EN s u in t e r io r . Sard o b servo su vi entre y dijo: “ ^Acaso est as entrafias pue de n
a l b e r g a r a un nifio? ^ D e estos p e c h o s secos manard l eche?” 81

‫ ןן ךנ ה‬/ l o z a n ia . Este vocablo se refiere a la s u avidad d e la carne. Y es un t g r mi no que tambi &1

aparece en la Mishnfi: “ Qui t a los cabel l os y suaviz a [‫ ] מ י ג ז ץ‬la carne.” 82 Segun ot r a explicaci6n,

7 7. Bereshit Rabd 5 3 :2 . re g re sa d o la m e n stru a c i 6 n . A dem ds de la s

e x p lic a c io n e s d a d a s e n la s n o ta s 58 y 5 9 , el Sifte
7 8. L a fra s e e n h e b re o e s a m b ig u a . L ite ra lm e n te
Jajamim p ro p o rc io n a a q u i u n a se g u n d a e x p lic a c io n
d ic e “ y 61 e s ta b a d e tr a s d e e l” , d o n d e e l p ro n o m b re
p o s ib le q u e re su e lv e la c o n tr a d ic tio n : S a rd d e h e c h o
“ e l” e n h e b re o ta m b ie n s e a p lic a a u n o b je to . S e
si h a b ia c o m e n z a d o a sa n g r a r, so lo q u e la sa n g re
p o d ri'a h a b e r e n te n d id o q u e e l d n g el e s ta b a d e tr a s d e
m e n str u a l q u e h a b ia v isto la h ab i'a a tr ib u id o a u n
la e n tr a d a , p e ro e llo n o p u e d e s e r p o r q u e ta n to
fa c to r fisic o m o m e n ta n e o , no a que le habi'a
A b ra h a m c o m o lo s d n g e le s e s ta b a n fu e ra , ju n to al
re g re sa d o su c ic lo m e n stru a l.
a rb o l, y si e l d n g e l e s ta b a d e tra s d e la e n tra d a , e llo
8 1 . Tanjuma, Shofetim 18. S e g u n e s ta e x p lic a c io n ,
im p lic a ria q u e e s ta b a d e n tr o d e la tie n d a (Dibre
la e x p re s io n 5 ‫ ק ך ב ה‬n o h a y q u e e n te n d e rla c o m o q u e
David).
“ se rio en su in te rio r ” , e s d e c ir , e n su c o ra z o n , sin o
7 9. L ite ra lm e n te , “ d e jo d e se r” . q u e ri 6 m ie n tra s vei'a su in te rio r. H a y q u e e n te n d e r la
8 0. A q u i p a r e c e h a b e r u n a c o n tr a d ic c i 6 n , p u e s c o m o si d ije s e “ se rio de su in te rio r” .

R a s h i m is m o s e n a lo e n el v . 8 q u e a S a rd le h a b ia 8 2. Menajot 86 a.
2 2 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 8 :1 3 -1 5 — ‫ י ג ־ ט ו‬: ‫י ח‬

13Entonces el Eterno dijo a Abraham:°□ ‫ ל מ ה ?• ה א ל ״ א ב ר ה‬n i i T ‫יג ו י א מ ר‬

“j Por que Sard se ha reido, diciendo: T T ^ AT T' . t ' <. ‫> י‬
iD e verdad dare a luz, si ya he ‫צ ח ק ה‬ ‫^ ] "* ה ל א מ ר‬
envejecido? 14 iA caso hay algo ‫ א מ< ה ן ה ך ב ר‬1? ‫ י ך ה י פ‬: <‫ן א נ י ז ק נ ת‬
inalcanzable para el Eterno? En el plazo AT/ ‫ ^ " ^ _ןי‬T : | : ' T« / T
fijado voivere a ti, en esta misma epoca, 1$ ( ‫\"׳ ל מ ו‬7 ‫ ^ ל‬8 ? ‫ ב‬11#‫א‬
y Sara tendrd un hijo. ‫״‬ ‫ ל א מ ך ל א‬I T]~W t f l k m ‫ « ט ו‬: ?‫ב‬
15 Y Sara nego, diciendo: “No me rei , .J ‫" ע‬ %TT - - : ‫־‬ «,‫״‬
porque tuvo miedo. Pero el dijo: “No, ‫ל א‬ I ‫וי א מ ר‬ ‫י ר א ה‬ I ‫י‬3 ‫צ ח ק ת י‬
o n k 8 l 6 s

‫מ ן כן ך ם יי‬ ‫ י ד ה י ת כ ס י‬:‫ס י ב י ת‬ ‫או לי ד ו א נ א‬ ‫ב ק ו( ץ ט א‬ ‫ה ב ר ם‬ ‫ש ר ה ל מי מ ר‬ ‫ ת‬5‫חי‬ ‫ךןן‬ ‫ל א ב ר ה ם ל ק( א‬ ‫יג ו א מ ר י י‬

‫ ט ו ן כ ך י ב ת ג ^ ך ה ל מ י מ ר ל א ח י כ י ת א ו ־ י ך ח י ל ת ו א מ ר ל א‬:‫ עזיו ך א ת ו ן ק י מ י ן ו ל ^ ך ה ב ר‬:? ‫פ ת ג ? < א ל ז ^ ן א ת ו ב ל ו ת ך‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S H l

‫ל או תו‬ . ‫ י ג י‬1‫ל מ‬ :‫כ ו ־ צ ו נ י ל‬ ‫מ ל ע שו ת‬ ,‫מ מ נ י‬ ‫ו מ כו ס ה‬ ‫הג ם‬ .‫א מ נ ם‬ ‫ (יג> ה א ף‬: ‫נ ד ו ת‬ ‫ו ס ת‬ ‫ז מן‬ ,‫ע ך ן‬ ‫ל שון‬

‫הז ה‬ ‫ל מו ע ד‬ ,‫א ת מ ו ל‬ ‫ל ך‬ ‫ש פן ב ע תי‬ ‫ה מיו ח ד‬ ‫מו ע ד‬ ,‫ה ^ ל ו ם‬ ‫מ פני‬ ‫ה כ תו ב‬ ‫שנ ה‬ .‫ ו א נ י ז ל ן נ ת י‬: ‫א ל ד‬ ‫א מ ת‬

.‫*וו ה ״‬ ‫פי‬ ‫ ׳‬1‫ן ג‬ ‫י ר א ה‬ ‫( טי) פ י‬ :‫ה א ח ר ת‬ ‫ב שנ ה‬ .‫ הי פ ל א‬m :‫ז ק ן‬ ‫ו א דני‬ :‫א מ ר ה‬ ‫הי א‬ ‫ש ה רי‬

:‫ל ד ב ר‬ ‫ש נ ו ת ן ?\ ע ם‬ ,‫ד ה א‬ ‫ל שון‬ ‫מ ש מ ש‬ ‫ה ר א שון‬ ‫מו פ ל א ו מו פ ר ד‬ ‫ד ב ר‬ ‫שו ם‬ ‫ ן כ י‬.‫ה י ת ^ ס י‬ :‫ב ת ך גו מו‬

-------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RA SH l

es u n tg rm in o re la c io n a d o con la p a l a b r a a r a m e a ‫ י ע י ך ן‬q u e d e n o ta e l t i e m p o d e l c ic io d e la
m e n s t r u a c i 6 n . 83

13. ‫ ה א ף א מ נ ם‬/ ^ d e v e rd a d ? E s d e c ir , ^ t a m b i e n ] ‫ [ ה ג ם‬e s v e r d a d q u e d a r e a l u z ? 84

‫ ו א נ י ז ק נ תי‬/ SI y a h e e n v e je c id o . L a E s c r i t u r a m o d i f i e d 10 q u e S a r a h a b i a d ic h o e n a r a s d e la p a z
c o n y u g a l, p u e s e l l a r e a lm e n te h a b i a d i c h o : “ M i s e f l o r e s v i e j o . ” 85

14. ‫ הי פ ל א‬/ iA C A S O h a y ALGO in a lc a n z a b le ? E s ta e x p r e s i o n d e b e s e r e n t e n d i d a c o m o la t r a d u c e

e l T a r g u m : ‫ ה י ת ^ ס י‬, la c a s o se ocultara? S e g u n e s to , D io s d ijo : “ ;,E s q u e h a y a l g o d e m a s i a d o
m a r a v i l l o s o , d i s t a n t e y o c u l t o d e M i p a r a q u e Y o h a g a M i v o l u n t a d ? ” 86

‫ מו ע ד‬£ / EN e l PLA Z O f i j a d o . E s ta e x p r e s io n s ig n if ic a : en el tie m p o e s p e c ific o q u e te f ij6 a y e r: en

e s t a 6 p o c a , e l a f lo e n t r a n t e . 87

15. ‫ פי י ר א ה ו ג ר פי ? ח ק ת‬/ p o rq u e tu v o m ie d o ... !n o !, s i n o q u e r e is te . L a p r i m e r a i n s ta n c ia d e la

p a l a b r a ‫ פ י‬s i g n i f i c a “ p o r q u e ” o “ p u e s ‫ ״‬, y a q u e s i r v e p a r a d a r r a z 6 n y j u s t i f i c a c i 6 n d e la a c t i t u d

8 3. Bereshit R aba 4 8 :1 7 . 8 5. V . 17 :1 2 ; B abd M etzia 8 7 a .

8 4. P o r re g ia g e n e ra l, el T a rg u m d e O n k e lo s tra d u c e 8 6. R a sh i a q u i c o n c u e rd a c o n e l T a rg u m , q u e o p in a
‫ א ף‬e n h e b re o p o r ‫ א ף‬e n a ra m e o , d a n d o le el se n tid o q u e el sig n ific a d o b a s ic o d e la r a iz ‫ פ ל א‬e s oculto,
q u e d j tie n e e n h e b re o : tambien, ademds. P e ro en encubierto. A lu d iria a a lg o q u e p o r su n a tu ra le z a
e s te c a so tr a d u jo ‫ה א ף‬ p o r ‫ ה ? ך ם‬, e x p re s i6 n que m is m a es in a lc a n z a b le . En D ebarim 3 0 :1 1 , la
s ig n ific a i d e verdad? E s p o sib le q u e al e x p lic a r ‫ה א ף‬ p a la b ra ‫ ל א‬$? tie n e el s e n tid o d e a lg o q u e e s ta o c u lto
p o r ‫ ם‬3‫ י ה‬R a sh i q u ie ra e n f a tiz a r q u e n o h a y q u e d e la c o m p re n s io n , y e n e s te c a so d e a lg o m a s a lia

e n te n d e r ‫ ה א ף‬c o m o a q u i lo tra d u c e el T a rg u m , sin o d e 10 r e a liz a b le . E s ta m is m a r a iz ta m b ie n se u tiliz a

co m o 10 h a c e en lo s dem as lu g a re s. La fra se p a ra d e n o ta r a lg o m a ra v illo so , p e ro e sta n o s e ria su

e n to n c e s s i g n i f i c a n t q u e S a r a p re g u n to : 1Adem ds d e a c e p c io n a q u i.

q u e te n d re lo z a n ia , ta m b ie n e s v e rd a d q u e d a re a 8 7. L a p a la b ra ‫מ ו ע ד‬ d e sig n a u n m o m e n to fu tu ro
lu z ? ( Lifshuto shel Rashi). fija d o d e a n te m a n o . V e r ta m b ie n la n o ta 83 d e la
1 8 :1 6 - 1 7 — ‫ ט ד י ז‬: 1‫<ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 224

sino que reiste. ” 16Los varones se ‫ש ם‬

T
‫מ‬
*
‫טז‬ :‫צ ח ק ת‬
J I : IT T
‫כי‬ J•

levantaron de a h i y observaron en
‫ס די ם‬ ‫ע ל ־ פני‬ ‫ויי ש ק פו‬ ‫ה אנ די ם‬
direccion a Sedom; y Abraham iba con
ellos p a r a acompanarlos. :‫ל ש ל ח ם‬ ‫עמם‬ ‫הי ל ך‬ ‫ואברהם‬
T T : - ;

17 Y el Eterno dijo: “ Ocultare a 1 ‫אני‬ ‫ה מכסה‬ ‫א מר‬

AT T
‫וי הו ה‬ ‫יז‬
0 n k 8 l 6 s

‫ ט < ן כן מ ו מ ת מ ן ג ב ר י א ן א ס ת כ ל א ו ? ג ל א פ י ס ד ו ם‬: ‫ב ר ם ס י כ ת‬
‫אנ א‬ ‫ י) ו לי א מ ר ה מ כ ? ו ל‬:‫ ן‬1 ‫ו א ב ך ה ם י א ז ל ע מ ה ו ן ל א ל ו' ו א י ה‬

---------------------------------------- R A S III

‫מ מ עון‬ ‫מ ה ש קי פ ה‬ ‫חו ץ‬ ,‫לו ־^ ה‬ ‫שבמקךא‬ ‫ ו ה ש ני מ ש מ ש ב ל ש ון‬.‫שי ך א ה‬ ‫ש ר ה ל פי‬ ‫ותכח ש‬

‫ש ג ד ו ל כי ח ני ת נ ו ת י ג ניי ם‬ ,)‫ טו‬:‫ק ך ש ד ( ד ב רי ם כו‬ .‫צ ח ק ת‬ ‫אל א‬ ‫הו א‬ ‫ ר ד‬.‫כ ך ב‬ ‫ל א‬ ,‫ !יי א מ ר‬:‫א ל א‬
‫ ל ל ו ו ת ם‬.‫ ל ש ל ח ם‬:‫ש הו פ ך ־ מ זי ת ה ר ו ג ז ל ר ח מ י ם‬ ,‫ א י‬,‫ ש א מ ר ו ר ב ו ת נ ו כי מ ש מ ש ב א ו ־ ב ע ל ש ו נ ו ת‬,
‫ב ת מי ה‬ .‫א ני‬ ‫ (יז> ה מ כ ס ה‬:‫ה ם‬ ‫או ך חי ם‬ ‫כ ס בו ר‬ ‫ה שקפה‬ ‫כל‬ .‫נ טז> ו י נ ק פ ו‬ :‫ד ה א‬ ,‫א ל א‬ ,‫ ד ל מ א‬:
T R A D U C C 1 6 N D E R A S I lf -

de Sard: Sard neg 6 p o r q u e tuvo m iedo. El segundo ‫ כי‬es utilizado en el sentido de “sin o” ,
queriendo decir: “P ero 61 dijo: N o es com o tu dices, sin o que reiste”. N uestros M aestros dijeron
que en el lenguaje de la Tord, la palabra ‫ פ י‬puede ser utilizada con cuatro acepciones: si [‫] א ם‬, tal
vez [‫] ד י ל מ א‬, sino [‫] א ל א‬, porque [88.[ ‫ך ה א‬
16. ‫ו י ש ק י פ ו‬ / y o b s e rv a r o n . C ualquier termino derivado de la misma rafz de ‫ ה ש ק פ ה‬, m irada,
0bservaci 6 n, que aparezca en la Escritura presagia algo m alo , 89 como en este versfculo,
exceptuando el caso siguiente: “O bserva [‫ ] ה ז ק י פ ה‬desde el recinto de Tu santidad... y bendice a
Tu pueblo ...” 90 En ese versfculo implica algo positivo porque tan grande es el poder de las
donaciones a los pob res que convierte el atributo de ira divina en m isericordia . 91

‫ ל ש ל ח ם‬/ p a r a Aquf este verbo significa: para escortarlos. Abraham los acompafi6
a c o m p a n a r lo s .

porque pensaba que eran visitantes y no dngeles .92

17. ‫ ה מ ב ס ה א נ י‬/ ;,O C U L T A R E ? Esta frase tiene sentido interrogativo . 93

p a r a s h a t Bereshit. el te r c e r a n o d e l c ic lo d e sie te a n o s d e d ie z m o s [v e r

88. Rosh Hashana 3 a . R a s h i u tiliz a a q u i te rm in o s Debarim 2 6 :1 2 -1 5 ], C u a n d o se d a b a e s te d ie z m o a

a ra m e o s p a r a e x p lic a r la s c u a tro a c e p c io n e s q u e lo s p o b re s s e h a c ia u n a d e c la r a tio n en la q u e

tie n e el v o c a b lo h e b re o ‫ פ י‬. a p a re c e la e x p re s i6 n ‫ ה ש ק י פ ה‬, “c o n te m p la ” . P o r se r

a q u e lla la u n ic a in s ta n c ia e n q u e e s ta e x p re sio n
8 9. P o r el c o n te x to r e s u lta c la ro que en e s te
im p lic a b e n e v o le n c ia d iv in a , se in fie re que la
v e r s ic u lo si tie n e e s ta im p lic a tio n . L a r a iz ‫ ש ק ף‬, d e
g e n e ro s id a d h a c ia lo s p o b r e s tra n s fo rm a la ira d iv in a
la c u a l se d e r iv a e s te te rm in o , tie n e el se n tid o
e n m ise ric o rd ia .
p r im a r io d e g o lp e a r o a b a tir , y d e a h i q u e e s te a c to
d e m ir a r o c o n te m p la r s e a p a ra m a l. O tro te rm in o 92. E l v e rb o ‫ ל ש ל ח ם‬ta m b ie n p o d ria sig n if ic a r e n v ia r
d e riv a d o d e la m is m a r a i z e s ‫ מ עו קזי ף‬, d in te l, p o r se r le jo s o d e sp e d ir. R a s h i s e n a la q u e e s e n o e s su
e l lu g a r d o n d e la p u e r ta s e g o lp e a a l c e rr a r s e [v e r al se n tid o e n e ste c o n te x to .
Shem ot
re sp e c to , 1 2 :2 2 y Radak, Sefer
9 3 . G e n e ra lm e n te , c u a n d o e l p re fijo d e u n v e rb o es
Hashorashim, Shoresh ‫] ש ק ף‬.
la le tra ‫ ה‬v o c a liz a d a c o n ja ta f pataj [‫] ה‬, e s a le tra
9 0 . Debarim 2 6 :1 5 . in d ic a que la fra se que el v e rb o in tro d u c e es
9 1 . Shemot Rabd 4 1 :1 . E s e v e rsic u lo h a b ia del in te rro g a tiv a . E n e ste c a so , a u n q u e la le tra ‫ה‬ lle v a
maaser am, e l d ie z m o q u e se d a b a a lo s p o b r e s e n pataj [‫ ] ה‬y n o ja ta f pataj, si in tro d u c e u n a p re g u n ta ,
 2 2 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E R A 1 8 :1 8 -1 9 — ‫ י ח ־ י ט‬: ‫י ח‬

Abraham 10 que Yo hare, 1ssi Abraham

r
*,7WV
rIV
‫אני‬
J* -J
‫א ^ ר‬
V. V -S
□ ‫מ א ב ר ה‬
T T : ‫־‬ r

ciertamente se convertira en una nation 1‫< ך ן< ך‬ >‫ךן<ן‬ □ ; ‫ו^ ב ר ך‬ ‫יח‬ ‫^ךןיק‬
grande y poderosa, y en el se ,‫יי־‬ J :, '‫ י‬. T Tt T! " !
bendecM n todas las naciones de la • ? ‫?!*! י‬ ‫? ל‬ ™ ‫)> ב ך‬ OKf l )
>. Q I ,
tierra? 19Pues lo he conocido porque el ‫^ ר‬/ ‫א‬ \V_Q~) ‫ידע תיו‬ ‫י‬3 ‫יט‬
: o n k e lo s — ■

‫ס ג י ן ת עןי ף וי ך נ ב ך כ ו ן‬ ‫מ הו ה י הוי ל ע ם‬ ‫ י ח ן א ב ר ה ם‬:‫מ א ב ר ה ם ד י ; א נ א ע ב ד‬

‫די‬ ‫ב לי לי‬ ‫ צ ״ א י ד^ ת צי הו‬1 ‫כ ן ך מ י‬ ‫? לי‬ ‫א רי‬ ‫יט‬ :‫א ן ־ ע א‬ ‫ע מ מי‬ ‫בי ל‬ ‫ב די לי ה‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S II I

‫מךך ש‬ .‫י הי ה‬ ‫ו א ב ר ה ם היו׳‬ >n<( :?‫או ה בי‬ ‫ש הו א‬ ‫ל^ שו ת‬ ‫לי‬ ‫ל א יפה‬ ,‫ב ס ד ו ם‬ .‫ע ש ה‬ ‫א ני‬ ‫א ש ל‬

,‫מז׳ז כי רו‬ ‫ ה ו א י ל‬,‫ל ב ר כ ה‬ ‫צ ךי ק‬ ‫ז כ ר‬: ,‫א ג ך ה‬ ‫א ני נ ת תי לו א ת ה א ר ץ‬ .‫ש לי א מ ד ג נ תו‬ ‫דבר ןה‬

‫מ ע לי ם ו ה רי‬ ‫א ני‬ ‫נו‬# ‫מ‬ ‫ ן כי‬:‫ ו פ ש ו ט ו‬,‫ב ר כו‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫הן‬ ‫ש לו‬ ‫ה ל לו‬ ‫כ ך כי ו‬ ‫ ו ח מ ש ה‬,‫ה ז א ת‬
‫ל ג וי ג דו ל ו ל ה ת ב ר ך‬ ‫ל הי ו ת‬ ‫ל פ ני‬ ‫ח בי ב‬ ‫הו א‬ ‫ג ב ו ל ה כ נ ע נ י מ ציי דו ו גו׳ בי א כ ה ס רי מ ה ו א מ ו ר ה‬
‫ל ש ון‬ .‫י ד ן ג ת י ו‬ ‫גי‬ >‫(י ט‬ :?‫ה א ר ץ‬ ‫ג ויי‬ ‫כל‬ ‫בו‬ ‫ א ב ה מ ו ן‬,‫ ק ך א ת י א ו ת ו א ב ר ה ם‬.‫י טו‬:< ‫ן גו׳"( ל עי ל‬
‫הל א‬ ,) ‫ א‬:‫ג‬ ‫ז רו ת‬ ‫ל אי ש ה‬ ‫מו ד ע‬ ‫כ מו‬ ,‫ח ב ה‬ ,‫ל א ב‬ ‫או די ע‬ ‫ה ב ני ם ו ל א‬ ‫א ת‬ ‫ ו א ש מ י ד‬,‫ג וי ם‬
T R A D U C C IO N D E R A S H f

!‫ ד‬4«‫ א ש ר א נ י ע‬/ l o q u e y o HARE. A Sedom . N o cstari'a bien de mi parte que Y o hiciera esto q u e
p la n e o h a c e r sin que 61 10 sepa. Yo le he entregado esta tierra d e K e n a d n , y estas cinco ciudades
q u e Y o p ie n s o d e s tr u ir le pertenecen, com o se declara: “Y el 11'mite del kenaani era desde Tzidon...
Uegando hasta Sedom y Amord, etc.” 94 Lo he llam ado A braham , “padre de una m ultitud de
naciones”, j y he de exterm inar a los hijos sin avisar a su padre, quien a d e m a s es mi am a do ? 95
18. ‫ו א ב ר ה ם היו י ה י ה‬ /si A B R A H A M c ie r ta m e n te se c o n v e r tir a . S e g u n un m idrash agadico, a e s te
p a s a j e se a p lic a e l p r i n c i p i o d e “la m encion [o e l re c u e r d o ] de un ju sto serd para bendicion.” 96
P uesto que D io s habia m encionado a A b r a h a m , 10 bendijo d i c i e n d o q u e s e c o n v e r t i r i a e n “ u n g ra n ,
p u e b l o , e tc .” 97 Pero s e g u n su sentido llano, D io s q u is o d e c ir: “^H e de ocultar a l g o de 61? H e aqui
que A b r a h a m me es querido para que se convierta en un gran pueblo y para que a travGs de 61
se bendigan todos los pueblos de la tierra.” 98
19. ‫פ י י ד ע תיו‬ /p u e s LO h e c o n o c id o . L a e x p r e s i o n “ c o n o c e r ” e n e s te c a s o expresa carino, a m is ta d ,
10 m ismo que en lo s s ig u ie n te s v e r s lc u lo s : “Un ultim o am igo [‫ ] מ ו ד ע‬de su m arido” ; 99 “ ^acaso

y a q u e a n te s d e u n a sheva [ , ] la ja ta f pataj se 9 8. S egun e l se n tid o lla n o d e l v e rsfc u lo , la fra se

c a m b ia a pataj. “A b ra h a m c ie rta m e n te s e c o n v e rtir a e n u n a n a c io n
94 Supra v 10-19 g ra n d e y p o d e ro s a , y e n el se b e n d e c ir a n to d a s las
‫׳‬ ■ n ac io n e s d e la ti e r r a ” si c o n s titu y e la ra z o n p o r la
9 5. Bereshit Rabd 4 9 .1 . q Ue q ; q s n 0 d e b e r ia d e s tr u ir a las c in c o c iu d a d e s sin

9 6. Mishle 10:17. a n te s in fo rm a r a A b ra h a m d e e llo , y a q u e ta n to el

9 7. Bereshit Rabd 4 9 :1 . S e g u n e sta in te p r e ta c io n , la
fra s e “A b ra h a m c ie rta m e n te se c o n v e rtira e n u n a
n a c io n g ra n d e y p o d e ro sa , e tc .” no c o n stitu y e la
ra z o n p o r la q u e D io s d e c id irfa no
A b ra h a m 10 q u e ib a a h a c e r. E s m e ra m e n te u n
c o m e n ta r io in te rc a la d o m o tiv a d o p o r el h e c h o d e
q u e D io s habi'a m e n c io n a d o a A b ra h a m (Lifshuto
she I Rashf).
c o m o su d e s c e n d e n c ia se ria n f u e n te d e b e n d ic io n
Pa ra 108 Pu e b lo s d e la t ie r r a • A l re sP e c t0 > el R a m b a n
se ‫ ״‬a la ^ si D io s h u b ie ra d e s tr u id o a S e d o m y
o c u lta r d e A m o ra sin in fo rm a r a A b ra h a m , la s g e n e r a c io n e s
v e n id e ra s p e n s a rfa n q u e si se e n te ro , p e ro q u e p o r
fa lta d e m is e ric o rd ia n o q u is o in te rc e d e r p o r e llo s
a n lc ^ >10s'
99. Rut 2 :1.
1 8 :19 — ‫ י ט‬: ‫< ח‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 226

encomienda a sus hijos y a su casa ‫א חריו‬

T “ I r
'1‫ו א ת ״ ב י ת‬
‫•״‬ V J
‫א ת ״ בניו‬
< T T V
‫ ה‬1‫י צ‬
v - :

despues de el que guarden el camino del ‫י^ ץ ך ן ך ך‬ ‫יהוה‬ ‫ר ר ד‬ ‫ו^ מ ר ן‬

Eterno, p ara hacer rectitud y ju sticia a , / T' J T !,. VJV ’ ,T !
fm de que el E tem o traiga sobre ^ ‫ל?י א‬ ‫ו ^ § ט י‬
Abraham 10 que hablo con respecto a □ ‫ל ״ א ב ר ה‬ ‫ ר ״ ך ב ר‬1#‫א‬ ‫^ א ת‬
-------------------------------------------- o n k 8 l 6 s -------------------------------------------
‫מ ת א נ ש בי תי ה ב ת ר ו ה י ו י ט ר ו ן א ר ח ו ך ת פן נן נן ך ם‬ ‫י פ קן ד י ת ב נוי הי‬
‫ ל‬-‫ד מי‬ ‫א ב ר ה ם י ת‬ ‫אי תי יי יג ל‬ ‫ב ךי ל‬ ‫צ ד ק ת א ן די נ א‬ ‫ל מןנ ב ד‬ ‫יי‬

----------------------------------------------- R A S H l ------ :

‫ל מ עו‬ ‫א ץ‬ /‫ן ג ו‬ ‫בניי‬ ‫א ת‬ ‫שי צו ה‬ ia ‫אני‬ ‫( ש מו ת‬ ‫ב ש ם‬ ‫ו א ךי ג ך‬ ,)‫ ב‬:‫( ש ם ג‬ ‫מו ד ע תנו‬ ‫בו עז‬
‫כ מו‬ ,‫הו ו ה‬ ‫ל^ שו ן‬ .‫י צ ו ח‬ :‫ה ל ש ו ן‬ ‫על‬ ‫נו פ ל‬ ‫א ל א‬ ‫אינו‬ ‫כ ל ם‬ ‫ל שון‬ ‫ע? ן ר‬ ‫ן א מנ ם‬ .1‫יז‬:‫ ל ג‬:
‫ה בי א‬ ‫ל מ ען‬ :.)‫ ה‬:‫א‬ ‫( איו ב‬ ‫איו ב‬ ‫י י^ ש ה‬ ‫פ פ ה‬ ‫מ ק ך בו‬ ,‫ה א ד ם‬ ‫א ת‬ ‫ש ה מ ח ב ב‬ ,‫י ך מ ג ה‬ ‫ ל שון‬.
‫פ די‬ /‫ה‬ ‫ך ך ך‬ ‫ש מ רו‬ :‫ל ב נ י ו‬ ‫מ צו ת‬ ‫הו א‬ ‫פ ך‬ ‫ל מ עו‬ ‫י ת ג תיוז‬ ‫ןל ט ה‬ .‫ו מ פ י רו‬ ‫ןיו ך עו‬ ‫א צ לו‬
‫בי ת‬ ‫״‬
‫על‬ .‫ו ג ו׳‬I
‫א ב ר ה ם‬
T T 1 ‫״‬
‫ע ל‬- ‫ה׳‬ ‫שי בי א‬ • T V
‫דע ל י‬
-
‫בניו‬ T T
‫א ת‬ V
‫מ צו ה‬V“ I
‫ש הו א‬ 5
‫ל פי‬ ,‫י צ ו ה‬ ‫א ש ר‬
v ” !

,‫ע ל‬ ‫א ל א‬ ‫נ א מ ר‬ ‫ל א‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫יו ד ע‬ ,‫כ ת ך גו מו‬ ‫ת פ ך ש הו‬ ‫ו א ם‬ .‫ך ך כ י‬ ‫ל ש מו ר‬ ‫א ב ר ה ם‬

T R A D U C C 16N D E RASHI

B o az no es nuestro am ig o fntimo [100; ‫“ י י | מ ו ך ע‬te he conocido [‫ | ו א ך ^ ך‬por nom bre”. 101 A un asi el
sentido principal de todas estas expresiones es “conocer”, ya que aquel que quiere a una persona
la acerca a sf y la c o n o c e .102 El significado de este versfculo es el siguiente: por qu6 “10 he
conocido” - e s decir, “por qu6 le he querido”? Por 10 que se dice a continuaci6n: “ ...porque 61
encom ienda, etc.”, Quiere decir: le he querido porque Abraham encom ienda a sus hijos con
respecto a M f que guarden M is cam inos. Y si se 10 explica de acuerdo con el T a r g u m ,103 esta
frase tiene un sentido enf&tico, queriendo decir: “Y o sd que 61 ha de ordenar a sus hijos, etc.” Pero
segiin la traduccion del Targum el termino ‫ ל מ ע ן‬no concuerda 16gicamente con el sentido de la
fr a se .104
‫י צו ה‬ / e n c o m ie n d a . Este verbo tiene aqui el sentido de una acci6n presente continua. Es sim ilar en
significado al siguiente verbo: “A si hacfa ly ob.” 105

‫ ל מ ע ן ה ב י א‬/ A f i n d e q u e ! Q U E e l e t e r n o ] t r a i g a . Asf ordena Abraham a sus hijos: “G uarden el

cam ino del E terno a fin de que el E terno traiga sobre A braham , etc.” 106 Ahora bien, el versfculo
no dice “sobre la casa de A braham ” sino “sobre A braham ” mismo, de 10 cual

10 0 . Rut 3 :2 . a su s h ijo s, e tc . S e g u n el T a rg u m e n tie n d e la frase ,

1 01. Shem ot 3 3 :1 7 . ‫ ל מ ע ן‬d e b io h a b e r sid o o m i t i d o . (‫ ל מ ע ן‬s ig n ific a ta n to

1 02. E l v e rb o ‫ ל ד ע ת‬e n h e b re o , d el c u a l s e d e riv a
‫ י ד ע ת י ו‬, lite r a lm e n te s ig n if ic a c o n o c e r o s a b e r. R a sh f
e x p lic a a q u i la r e la c i6 n q u e h a y e n tr e c o n o c e r a
a lg u ie n y e stim a rlo .
“ p a ra q u e ” c o m o “ p o rq u e ” , y e n e s te c a s o a m b a s
a c e p c io n e s im p lic a n la m ism a id e a .)
105. lyob 1:5. L a fo rm a v e rb a l ‫ י צ ו ה‬, a l ig u a l q u e
‫ ה‬4‫?יגי‬, e sta n g r a m a tic a lm e n te e n fu tu ro . S in e m b a rg o ,

103. Q u ie n tr a d u jo la f r a s e ‫ כ י מ ־ ע תי ו‬e n e l se n tid o d e am bas so n u tiliz a d a s p a ra in d ic a r una a c c io n

“ m e e s r e v e la d o ” . h a b itu a l y c o n tin u a .

104. E l te r m in o ‫ל מ ע ן‬ e x p r e s a sie m p re la ra z o n o 106. Q u ie re d e c ir q u e A b ra h a m s u e le o r d e n a r “ a su

j u s t i f i c a t i o n d e a lg o (Mizraji). S ie n d o a sf, n o se rfa c a s a ” [a su s d e sc e n d ie n te s] q u e “ g u a rd e n e l c a m in o
lo g ic o d e c ir q u e D io s “ sa b e ” [‫ ] י ד ע ת י ו‬c o n c e rte z a , del E te m o ... para que el E te m o tr a ig a so b r e
“ p a r a q u e ” o “ p o rq u e ” [‫ ] ל מ ע ן‬A b ra h a m e n c o m ie n d e A b ra h a m [m ism o ] a q u e llo q u e h a b lo a c e r c a d e 61” .
 2 2 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 8 :2 0 -2 1 — ‫י ת כ ־ כ א‬

e l.” 20Y el Eterno dijo: “El clamor ‫ז^ י ק ת‬ i 1f ! T ‫ו י י א מ ר‬ ‫ב‬ :‫^ ל י ו‬

de Sedom y de Amora ha aumen- ‫כ י ״ ר ב ה ו ח ט א ת ם ו ע מ ר ה‬
tado, y su pecado es sumamente ^ ■. n r T T- : TAT • . K-
grave. 21 Descendere ahora y vere; (‫ א‬5 ” 1"! ‫א ך ד‬
. -
‫כא‬
JT
: ‫ * א ל מ א י ד‬1‫ א‬1
ON Kia.rts
‫ כ א אן נ ג לי כ ען ן א ד ו ן‬:‫ס ג י א ת ו ח ו ב ת ה ון א ר י ת קי פ ת ל ח ד א‬ ‫ק ב ל ת ך ס ד ו ם ו ע מ ו ך ה א רי‬ ‫ ב ו א מ ר יי‬:‫ע לו הי‬

-------------------------------------------------------------------------- RA SH I

‫ש פ ר ש ת י ויהי‬
‫׳‬ { ‫־‬ • ; ‫־‬ ‫״‬ V
‫ ב מו‬,‫ש מ ת ו ר ג ם ג ד ל ה בבר‬
: ‫׳‬ T I I V • I r :
‫לפי‬
T ! T
: ‫ב א ל ו אינו׳ מ ת‬
•‫י‬ ‫י־‬ • ‫ו‬ ‫י‬
‫ה מ ע מ י ד בן צ די ק‬
• ‫־‬ ‫•• ׳‬ . -
‫למדנו בל‬
T T . .

‫ ת ת‬1‫ה נ ה ש ב ה י ב מ ת ד‬ , 1‫ ח‬: ‫ט ו‬ ‫ה ש מ ש ב א ה (לעיל‬ ‫אמר‬ ‫בא שר‬ ‫שץ שה‬ ,‫אברהם‬ ‫אל‬ .‫ה׳‬ ‫ו ל א מו‬ 0(
‫ל מ ד ל ד י נ י ם ש ל א י פ ס ק ו דיני‬ .‫א ו ך ה נ א‬ )‫( פ א‬ :1‫ ס ו‬:‫א‬ ‫שבמקךא‬ ‫רבה‬ ‫בל‬ . ‫פי ו ג ה‬ :‫ש ל א י כ ס ה מ מ נ ו‬
‫ הכיל כ מ ו ש פ ר ש ת י ב פ ר ש ת‬, ‫נ פ ש ו ת א ל א ב ך א י ה‬ ‫ ל פי ש ה ן מתוו־גמיו ? דו ל ה‬,‫ה ט ע ם ל מ ט ה ב בי ״ ת‬
:‫ ר ך ה נ א ל ס ו ף מ נ ש י ה ם‬,‫ א‬:‫ ד ב ר א ח ר‬. ‫ה פ ל ג ה‬ , ‫זה ט ע מ ו ל מ^ ל ה ב ר י ״ ש‬: ‫ א ב ל‬. ‫א ו ? ד ל ה ו ה ו ל כ ת‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I

aprendem os que todo el que procrea un hijo justo es com o si no m u r ie se .107

20. ‫ ו ל א מ י ה׳‬/ Y E L E T E R N O D IJO . A A braham se 10 dijo, ya que D ios habfa hecho conform e a 10
que habi'a dicho: que no se 10 o cultan 'a .108

«‫ פ< ן ג ו‬/ H A A U M E N T A D O . Siem pre que a p a r e c e la p a la b r a rtai en la E scritura, el acento tonico esta
debajo de la le tr a a, ya que es traducido c o m o u n a d j e t i v o , “ grande”, 0 com o u n g e r u n d io ,
“engrandeciendo”. 109 Pero aqui el acento esta en la le tr a ‫ י ו‬ya que se 10 traduce c o m o un v e r b o
e n p r e te r ito p e r f e c to , q u e r ie n d o d e c i r q u e “ya ha aum entado”, 110 com o ya expliqu6 s o b r e la f r a s e :
“ Y sucedi6 que cuando el sol se hubo puesto [111” ...[ ‫ ג א ה‬O tr o e j e m p l o a n a l o g o e s e l s ig u ie n te : “H e
aqui' que regres6 [Maui] tu cuflada.” 112
21. ‫ א ך ך ה נ א‬/ D ESCEN D ERE a h o r a . L a u t i l i z a c i 6 n d e la e x p r e s i o n “ d e s c e n d e r e a h o r a ” p a r a r e f e r i r s e
a la P r o v id e n c ia ensena a los jueces que no deben juzgar ca sos de pena capital sin antes m irar
d e te n id a m e n te la e v i d e n c i a , 113 com o expliqu6 en la secci6n q u e h a b i a s o b r e la g e n e r a c i 6 n de la
D ispe rsi6 n. 114 S e g u n otra explicaci6n, e s ta f r a s e s ig n if ic a : “D escendere ahora hasta el final de sus
actos.” 115

107. Bereshit Rabd 4 9 :4 . P u e sto q u e c u a n d o e sto se v e rb o ; si s e p r o n u n c ia s e c o m o a g u d a [raba], se

c u m p la A b ra h a m y a h a b ria fa lle c id o fisic a m e n te , tratari'a d e u n a d je tiv o o u n p a rtic ip io .
e llo im p lic a q u e el h e c h o d e h a b e r p ro c re a d o h ijo s 111. Supra, v . 1 5:17 .
ju sto s q u e g u a rd e n el c a m in o del E te rn o e q u iv a ld ria
112. Rut 1 :15.
a q u e e l, e n c ie rto se n tid o , sig u e e n v id a .
113. E n s e n tid o fig u r a d o , e s .c o m o u n a p e rs o n a q u e
108. A d if e re n c ia d e la s p a la b ra s d ic h a s e n lo s vv.
“ s e b a ja ” d e s u a s ie n to p a ra o b s e r v a r d e te n id a m e n te
1 7-19, q u e e ra n u n m o n o lo g o d e D io s, 10 d ic h o en
e in v e stig a r u n a su n to (Sifte Jajamim).
los v v. 2 0-21 fu e d irig id o a A b ra h a m . L a p r u e b a d e
114. V e r el c o m e n ta r io d e R a sh f al v . 1 1 :5 , x v . ‫ו י ר ד‬
e llo e s q u e e n el v . 23 la T o r a d ic e q u e A b ra h a m “ se
‫ ת‬1‫ל ך א‬ ‫ ה׳‬. V e r ta m b ie n 10 q u e R a s h i c o m e n to a
a c e rc o ” p a ra h a b la r c on D io s, 10 c u a l im p lic a q u e le
p r o p o s ito d e u n a e x p re s io n sim ila r e n e l v, 1 1 :7 , j.v .
iba a re sp o n d e r so b re a lg o (Mizraji).
‫ הב ה נךך ה‬.
109. E n el se n tid o d e a lg o q u e p ro g re siv a m e n te se
115. S e gu n la p r im e r a e x p lic a c io n , D io s
e sta h a c ie n d o m a s g ra n d e ,
“ d e sc e n d io ” p a r a e x a m in a r lo s p e c a d o s q u e la g e n te
110. E n e s te v e rsic u lo , la p a la b ra ‫ ך ב ה‬se p r o n u n c ia y a h a b ia c o m e tid o ; se g u n la se g u n d a , D io s q u is o
c o m o g ra v e [raba]‫׳‬, e llo in d ic a q u e s e tr a ta d e un d e c ir q u e “d e s c e n d e r ia ” p a r a in v e stig a r h a s ta d o n d e
1 8 :2 2 — ‫ כ ב‬: 1‫< ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 228

si como el clamor que ha llegado a Mi | ‫א ל י ה פ צ ע ק ת ה‬ ‫ה ב א ה‬

han hecho, [h abra] aniquilacion; y si J ‫זי‬ *‫י‬
no, 10 sabre." «3n ‫נב‬ : ‫א^ ה‬ ‫ו א ם ־ ל א‬ ‫? ל ה‬
22Los varones se volvieron de alii y ‫ק ך^ ך ן‬ ‫וי־לכף‬ ‫ה א נ ד י ם‬
marcharon hacia Sedom; pero Abraham T A! ^ 'T ' ■IT t T /
aun estaba de pie delante del Eterno. ♦‫׳‬Tj TP ‫לפני‬ ‫ע מ ד‬ ‫עולנו‬ □ ‫ו א ב ך ה‬
o n k 8 l 6 s

‫ל א‬ ‫תי בין‬ ‫ צ ״ א א ם י! א ת ^ י ו ו ן א ם‬1 ‫ע מ ה ו ן ג נ < י ך א‬ ‫א ע ב ד‬ ‫ ע ב רו‬,‫ק ב ל ת ה ו ן ר ע ל ת ל כן ך מי‬ ‫ה כי‬

:‫ ם ו א ב ר ה ם ע ר פ ע ו מ ( ץ מ ע\ ב צ ל י' כ ן ך ם יי‬1 ‫ ב ב ו א ת פ נ י א ו מ ת מ ן ג ב מ א ו א ן ל ו ל ס ד‬: ‫א ת פ ר ע‬

------------------------------------------------------------------ R A S I lf

‫כ רי‬ ,‫ל פ י^ ה‬ ‫ג ג שו‬ ‫בין‬ ‫פ סי ק‬ ‫נ קו ד ת‬ ‫ה פ ס ק‬ ‫י ש‬ ‫ן כן‬ . 1‫ן ג ש‬ ‫א לי‬ ‫הב א ה‬ :‫מ ד י נ ה‬ ‫של‬ .‫ יג?! קנ ה‬3 ?‫יז‬
‫ד ר שו‬
} T
‫ו ר בו תנו‬
‫״‬ ‫ן ־‬
.‫מ ח ב ר ת ה‬
T I v ‫ ־‬: ••
‫ת ב ה‬
‫ז‬ ‫״‬
‫ל ה פ רי ד‬
• I ‫״‬ I
‫ו א ם‬I , ‫ב ה ם‬
‫י‬ ‫׳‬ v r
‫*ע ו ש ה‬
V
‫אני‬
,
‫כ ל ה‬ T T
,‫ב מ ר ד ם‬
T } ‫׳‬ 1
‫*ע ו ן מ ד י ם‬
*

‫ש ה ר גו ה‬ ,‫א ח ת‬ ‫רי ב ה‬ ‫צגג ק ת‬ ,‫ה כ צ< ג ק ת ה‬ ‫ל הפ ר ע‬ ‫א י^ ש ה‬ ‫מ ה‬ ‫א ך^ ה‬ ,‫ב מ ך ך ם‬ ‫יי ג מ רו‬ ‫ל א‬

‫כ מ פו ר ש‬ ,‫מ ז ו ן ל ג ג נ י‬ ‫שנ תנ ה‬ ‫על‬ ‫מ שונ ה‬ ‫ב כ( י ת ה‬ ‫בו‬ ‫ן כיו צ א‬ .‫א ו ת ן‬ ‫א כ ל ה‬ ‫ןל א‬ ‫בי סו ריו‬ ‫מ הן‬
‫לו ם‬ ‫ש א ב ר ה ם‬ ‫מ מ קו ם‬ .‫מ ש ם‬ ‫ ( ה ב> ו י פ נ ו‬: ‫ב ח ל ק‬ ‫מ ג ג לי ך‬ ‫ע ךי ך‬ ‫הו ר ד‬ ‫ ו ע ת ה‬:‫א ח ר‬ ‫ב מ קו ם‬ ‫מ צינו‬
‫ו ה ל א‬ . '‫ח‬ ‫ל פ גי‬ ‫עו מ ד‬ ‫עו דנו‬ ‫ן אברהם‬ :‫ש ם‬ ,‫ו ל פ י כ ך‬ .1‫ ת‬:‫ל ג‬ ‫( ש מו ת‬ ‫ל ך‬ ‫א ע ש ה‬ ‫מ ה‬ ‫ן א ך ע ה‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I
116
‫ כו ב צי ג לן ת ה‬/ s i c o m o e l c la m o r . D el p a is.116
Wi> ‫ ה ג א ה א ל י‬/ Q U E i i a l l e g a d o a M i i i a n h e c h o . El sentido del versfculo es: Y si se m antienen
en su rebelidn, entonces Yo traer6 la “aniquilacitin [‫ ”] פ ל ה‬sobre ellos; “y si no” perm anecen en
su rebelidn, entonces sabrg que hacer para castigarlos con sufrim ientos, pero sin exterm inarlos.
U n ejem plo anAlogo al sentido de esta frase 10 hallam os en otro sitio: “Y ahora, quita tus adornos
de encim a de ti y sa br£ qu6 hacer contigo.” 1'7 Es por esta raztin que en este versfculo hay una
pausa indicada por una 11'nea vertical \pesik] entre ‫ ןג ע\ו‬y ‫ ] | [ פ ל ה‬para separar una palabra de la
o tr a .118 Y nuestros M a estro s interpretaron la expresi6n ‫ ה פ צ^ ק ת ה‬en referencia al gem ido de una
jo ven a quien habian inatado de un m odo antinatural por haber dado de coiner a un pobre, tal
com o se 10 explica en el capftulo talmudico J il e k . 119
22. ‫מ ש ם‬ ‫ ו י פ נ ו‬/ SE v o l v ie r o n d e ALLi. E s decir, del sitio hasta el que Abraham los habfa
acom paftado.
‫ ן נ ו ע מ ד ל פ נ י ה׳‬1‫ו א ב ר ה ם ע‬ / p e r o a b ra h a m a u n e s ta b a d e p ie d e l a n t e d e l e te r n o . Pero ;,acaso

lle g a ria n , e s d e c ir, si se a rre p e n tiria n o n o (Najalat 118. L a ra y a v e rtic a l in d ic a q u e e sta s d o s p a la b ra s

Yaacob). d e b e n se r le id a s se p a ra d a m e n te , fo rm a n d o a si d o s
c la u su la s in d e p e n d ie n te s: “si c o m o el c la m o r q u e h a
116. E l s u je to q u e m o d if ic a al s u s ta n tiv o fe m e n in o
‫ צ ע ק ת‬e s ta im p lic ito . R a s h f lo su p le in s e rta n d o aq uf lle g a d o a M f h a n h e c h o [‫ ]^ ש י‬, entonces fh a b ra ]

e l su sta n tiv o ‫ מ ד י נ ה‬, p a is , q u e ta m b ie n e s fe m e n in o . a n iq u ila c i 6 n ” .

L a fra se lite r a lm e n te d ic e “ si c o m o e l c la m o r d e 119. Sanhedrin 1 0 9b. L a e x p re sio n ‫ ה כ צ ע ק ת ה‬p u e d e

e lla ” . Si n o h u b ie r a a q u f u n s u sta n tiv o fe m e n in o se r e n te n d id a lite r a lm e n te e n e l s e n tid o d e “ si c o m o
im p lic ito , 10 n o rm a l h u b ie r a sid o q u e la p a la b ra el c la m o r de ella", re fir ie n d o s e a u n a m u je r
d ije r a ‫ ה כ צ ע ל ן ת ם‬, “ si c o m o e l c la m o r de ellos ” , y a q u e e sp e c ific a . A dem as de la p rim e ra e x p lic a c io n
e n e l v . 2 0 la T o rd h a b ia d e la s g e n te s d e S e d o m y c o n fo rm e a su s e n tid o lla n o , aq u f R a sh f o fr e c e u n a
A m o r a e n p lu ra l (M izraji). se g u n d a e x p lic a c io n d e c a ra c te r a g a d ic o a p o r q u e
117. Shem ot 3 3 :5 . el v e rsfc u lo n o d ic e ‫ ה פ צ( { לן ת ם‬.
 2 2 9 / B E R E S H IT — PA R A SH A T V A Y ER A 1 8 :2 3 -2 4 — ‫ כ ג ־ כ ד‬: ‫י ח‬

23Entonces Abraham se acerco y dijo: HBDP l ‫ה א ף‬ ‫וייאמר‬ □ ‫ויג ש א ב ר ה‬ ‫כג‬

“iTambien al justo destruiras junto con ' ' ' A tTT ' J
el malvado? 24Quizds hay cincuenta □ ‫או לי‬ ‫כד‬ ‫ע ר י ק‬ ‫ח מ ש י‬
• o n k 8 l 6 s

‫אי ת ח מ ^ין‬ ‫מ אי ם‬ ‫כ ד‬ :‫ ב ך מ ת (!\י צ י ז פ א ה ע ם ר ו י ב א‬. ‫א ב ר ה ם ו א כ י ר ה‬ ‫כ גו ק ר ב‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S I li -‫י‬------------------- ‫י‬

:‫ל ת פ ל ה‬ ‫ו הג ש ה‬ . 1‫ י ח‬: ‫מ ד‬ ‫( ל ק מו‬ ‫א ליו י הו ך ה‬ ‫וי ג ש‬ ‫ב רו ד‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫א ל א‬ ‫ל פניו‬ ‫לי ג מו ד‬ ‫ה ל ך‬ ‫ל א‬

‫ולכל‬ ‫י ת לו א‬ ‫א‬ ‫( מ ל כי ם‬ ‫הנ בי א‬ ‫א לי הו‬ ‫וי ג ש‬ ‫ס ד ו ם וי ג מו ך ה‬ ‫לו זי ג ק ת‬ ‫ו א מ ר‬ ‫א צ לו‬ ‫ב א‬ ‫הו א‬
‫ו ל פיו ס‬ ‫ק שו ת‬ ‫ל ד ב ר‬ ,‫א ב ר ה ם‬ ‫נ כנ ם‬ ‫א ל ה‬ ‫עו ךנו‬ '‫ל כ ת ו ב ו ה‬ ‫לו‬ ‫ן הי ה‬ ? ‫י ת כן‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ר ב ה‬ ‫פי‬
‫ו ל ת ך גו ם‬ .‫ת ס פ ה‬ ‫הג ם‬ .‫ ה‬$ ‫י < ם‬ ‫■? א ף‬ :‫ו ל ק נ פ ל ה‬ ‫הו א‬ ‫סו פ רי ם‬ ‫ת קוו‬ ‫א ל א‬ ,‫א ב ר ה ם‬ ‫על‬ ‫עו מ ד‬
‫פ רו שו‬ ‫כ ך‬ ,‫ר ו ג ז‬ ‫ל שון‬ ‫ש ת ך ג מו‬ ‫אונ ק לו ס‬ ‫של‬ :‫ל מ ל ח מ ה‬ ‫הג ש ה‬ ‫מ צינו‬ .‫א ב ר ה ם‬ ‫< מג> ו י ג ש‬ :‫ ז ה‬:
‫ר ש ע‬ ‫ע ם‬ ‫צ די ק‬ ‫ש ת ק פ ה‬ ,‫י ש י א ך‬ ‫ה א ף‬ :‫ל פ י ו ס‬ ‫הג ש ה‬ .) ‫י ג‬:‫י‬ ‫ב‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫ו גו׳‬ ‫יו א ב‬ ‫? ו י ג ש‬:

T R A D U C C IO N D E R A S H I

n o e s c i e r t o q u e e n r e a lid a d n o f u e A b r a h a m e l q u e habi'a ido a p a r a r s e d el a nt e de Dios, s i no q u e

el S a n t o - b e n d i t o e s - fue el q u e habi'a v en i do a el pa r a decirle: “ E l c l a m o r de S e d o m y de A m o r a
ha a u m e n t a d o . ” 120 P o r 10 tanto, d e h e c h o deberia est ar escrito: “ Y el E t e r n o a u n es t aba d e pie
delant e d e A b r a h a m ”. N o obstante, la T o r a u tiliz a a q u i un em b e l l e c i mi e n t o lingiiistico s i m i l a r a l
q u e h a c e n los cscribas p a r a e v ita r u n a e x p r e s io n i r r e v e r e n t e . 121

23. ‫א ב ר ה ם‬ ‫ וי ג ש‬/ ENTONCES ABRAHAM s e a c e r c o . H a l l a m o s la e x p r e s i o n ‫ ה ג ש ה‬, ac e rcar se,

s e n tid o d e guerrear; p o r e je m p lo , e n e l v e r s ic u lo : “Y o a b se ace rco [ ‫] ו י ג ש‬... p a r a h a c e r l e la g u e r r a a
A r a m .” 122 En e l s e n tid o d e apaciguar; p o r e je m p lo , e n e l v e r s ic u lo : “ Y Y e h u d a se a c e r c 6 [‫ ] ו י ג ש‬a
el.” 123 Y ta m b ie n en e l s e n t i d o d e rezar; p o r e je m p lo , e n e l v e r s ic u lo : “ El profeta El iah u se ace rco
[‫ | ו י ג ש‬y d ijo : O h E te r n o , D io s d e A b r a h a m ...” 124 Y con t odas estas i n te n c io n e s A b r a h a m se ace rco
p a r a h a b l a r c o n D io s: para h abl ar dur amente , para a p a c i g ua r y para r e z a r . 125

‫ת ס פ ה‬ ‫ה א ף‬ / * ta m b ie n [A L ju s to ] d e s tru irA s ? La e x p re s io n ‫ה א ף‬ s ig n ific a a q u f: ita m b ie n

d e s t r u i r a s ? 126 Pero segun el T a r g u m de O n k e l o s que la t r adujo en el sen t i do de ira , 127 e s t a f r a s e
de b e s er explicada del siguiente modo: ^Acaso la ira te lleva a e x t e r m i n a r al j u s t o con el
malvado?

120. Supra, v . 18:20. 123. Infra, v . 4 4 :1 8 .

121. Bereshit Raba 4 9 :8 . El “ e m b e lle c im ie n to 124. Melajim I, 1 8 :36.

lin g iiis tic o ” , tikun sofrim, se re fie re a c u a n d o la T o ra
125. Bereshit Rabd 4 9 :8 . L a a c titu d d e “ g u e r r a ”
m ism a u tiliz a u n a e x p re sio n q u e m o d ific a el se n tid o
(e sto e s , e sta r d is p u e sto a h a b la r a D io s e n te rm in o s
lite ra l se g u n el c o n te x to c o n el p ro p o sito d e e v ita r
e stric to s y d u ro s), c u a n d o d ijo : “ ,‫׳‬,T a m b ie n al ju s to
u n a e x p re s io n q u e, a u n q u e e x a c ta , se ria irre v e re n te
d e s tru ira s ju n to c o n el m a lv a d o ? ” L a a c titu d d e
h a c ia D io s ( Rashba ; Mizraji). E n e ste c a so , h a b ia
a p a c ig u a m ie n to (e s to e s, d e h u m ild a d ), e n el v. 2 7 ,
sid o D io s el q u e fu e h a c ia A b r a h a m p a ra h a b la rle ,
c u a n d o d ijo: “ S ie n d o y o p o lv o y c e n i? a .” Y la
n o a la in v e rsa , p o r 10 q u e e n rig o r el te x to d e b e ria
d is p o s itio n a r e z a r , e n el v . 3 0 , c u a n d o d ijo : “N o se
h a b e r d ic h o q u e “el E te rn o a u n e sta b a d e la n te d e
e n o je a h o ra M i S efio r” (Gur Arye).
A b ra h a m ” . P e ro p a ra e v ita r e s ta e x p re sio n un ta n to
irre v e re n te , la T o ra m is m a m o d ific o su fo rm a d e 126. V e r m as a rr ib a el c o m e n ta rio d e R a sh i al v.
e x p re sio n e in d ic o q u e “ A b ra h a m a u n e s ta b a d e la n te 1 8 :13 , j . v . ‫ ה א ף א מ נ ם‬, a si c o m o la n o ta 8 4.
del E te rn o ” . 127. E l v o c a b lo ‫ א ף‬ta m b ie n tie n e e s ta a c e p c io n . P o r
122. Shemuel II, 10:13. e je m p lo , e n lo s v v . 2 7 :4 5 , 3 0 :2 .
1 8 :2 5 — ‫ כ ה‬:‫<וו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 230

justos dentro de la ciudad: 1 tambien asi "‫ה א ף ת ס פ ה ' ן ל א‬ ‫ ף ה ע י ר‬1‫ ת‬3 ‫צ ד י ק ם‬

P osl d e s t r o y noperdonaras el lugar '^ ' ' ^ ‫ת& א‬
p o r los cm cuenta ju sto s que hay en el? “ 16 • - 7 “ ‫ ־‬I* ‫׳‬£=:' “ r ! - •
25Seria una profanacion para Ti hacer \ ‫ כה ח ל ל ה ל ך מ ע ש ת‬:‫א ש ר ב ק ר ב ה‬
algo como eso, matar al ju sto ju n to con
v i v ♦ * ‫ ׳‬J t't k J v 1 / J M ‫ ׳‬f f C1 ‫ ׳‬/ v l / f f 1 "" ! T‫ז י־־‬ ‫^ ״‬: • : »
‫ןן‬ |

el malvado, y que el justo sea igual que ^‫ר ש‬ □ ‫ע‬ ‫צדיק‬ ‫ל ה מ י ת‬ ‫ה| ה‬ ‫כ ד ב ר‬
el malvado. Seria una profanacion para ’‫ ך ן^ פ ט‬r A » # ‫כ ע ך< ק ( י ף‬ ‫ןהיה‬
Ti; lacaso el Juez de toda la tierra no " ‫ ' ־‬,T T J' T AT TIT 1 ^ JTT '•
hard ju sticia ? ”:‫מ ש פ ט‬
‫* ׳‬
‫י ע ש ה‬ ‫ל א‬ ‫בל־׳ה אר ץ‬
jt ‫ן‬ • w * » r ‫ע‬ ) v T T T

o n k 8 l 6 s

:‫ז כ א י ו ב ג ו ?ן ך ת א ה ב ך ג ז ר נ שי צי ו ל א ת( ץ ב ו ק ל א ת ר א ב ד י ל ח מ ( ץי ו ז כ א י ו ד י ב ג ו ה‬
‫כ ח קו( ץ ק\ א א נ ו ן ד י נ ך מ ה מ ע ב ד כ פ ת ג מ א ה ד י ו י ^ כן ט ^ א ז כ א ה ע ם ח י ב א ו י ה י זי פ א ה‬
:‫ד י י נ א‬ ‫ נ ״ א ב ר ם! י ע ב ד‬1 ‫ל א‬ ‫א ר ע א‬ ‫פ ל‬ ‫ד ל י ו « ״ א לז חוו‬ ‫די נ ך‬ ‫אנון‬ ‫קו ^ ק\ א‬ ‫פ חי ב א‬

------------------------------------------------------------ R A S H I

<»> ‫צ ד י ק י ם‬ ‫ה כי ל‬ ‫של ט ף‬ ‫או מנ תי‬ ‫הי א‬ ‫כ ך‬ :‫י א מ רו‬ ‫לכל‬ ‫צ די קי ם‬ ‫ _ ע ש ך ה‬.‫א ו ל י י ש ח מ ש י ם צ ךי ל ןי ם‬

‫ו ל דו ר‬ ‫ה מ בו ל‬ ‫ל דו ר‬ ‫ג ג שי ת‬ ‫כ ך‬ ,‫ו ו ־ ש ע י ם‬ ‫תי א מ ר‬ ‫ ו א ם‬.‫מ ק ו מ ו ת ? ש‬ ‫ה מ ש‬ ‫כי‬ ,‫כ ך ך ו כ ך ך‬
‫בו‬ ‫כיו צ א‬ ‫ן ל א‬ ‫הו א‬ ‫ל א‬ .‫ה ז ה‬ ‫פךבר‬ :‫ה פ ל ג ה‬ ‫ת מי ת‬ ‫ל מ ה‬ ,‫ה ך ש ע י ם‬ ‫א ת‬ ‫ה צ די קי ם‬ ‫ ל א י צי לו‬:
‫נ קו ד‬ .‫ה א ר ץ‬ ‫ ט ? ל‬£<‫ ן? ש־‬: ‫ה ב א‬ ‫ל עי ל ם‬ .‫ה ל י ל ה ל ך‬ .‫ל ך‬ ‫הו א‬ ‫חו לין‬ .‫ל ך‬ ‫( ב ה) ה ל י ל ה‬ :‫ה צ ך י ק י ם י‬

— ‫י‬ t r Q q u YY i Gn q 8 r Q s h !

24. ‫ א ו ל י י ש ח מ שי ם צ די קי ם‬/ q u iz As h a y c in c u e n t a JUSTOS. D iez justos por cada ciudad, pues eran
cinco ciudades las que integraban la regidn donde se localizaba la ciudad de Sedom. Abraham dijo a
Dios: “Y si dices que los justos no podr&n salvar a los m alvados, aun asf £por qu6 has de m atar
a los ju sto s? ”
25. ‫ ה ל י ל ה ל ך‬/SE R IA u n a pr 0 f a n a c i6 n pa r a t i. Esta expresidn literalmente quiere decir: serfa algo
profano [‫ ] ח ו ל י ן‬para T i .128 Si los destruyes, la gente dir£: “Ese es Su oficio: arrasar con todos,
tanto justo s com o m alvados. A si hiciste con la generation del Diluvio y con la genera tion de la
D ispersidn.” 129
‫ פ ד ב ר הז ה‬/ a l g o c o m o e st o . Es decir, ni e s to n i a lg o s e m e ja n te a 61.
‫ ח ל י ל ה ל ך‬/ s e r I a u n a p r o f a n a c i 6 n p a r a t i . Con respecto al mundo v e n id e ro .130
‫ ה שפ ט פל ה אר ץ‬/ e l ju e z d e t o d a l a t ie r r a . La letra ‫ ה‬de la palabra ‫ ה ש פ ט‬esta vocalizada con

1 2 8. Q u ie re d e c ir q u e si D io s lle v a b a a c a b o 10 q u e h a b fa sa lv a d o a N 6 aj y a su fa m ilia , la g e n te d iria

p e n s a b a h a c e r, la consecuencia d e e llo s e rfa q u e S u q u e h a b fa o tro s ju s to s q u e n o s a lv 6 (Sifte Jajamim).
N o m b re s e r ia p r o fa n a d o (m e n o sp re c ia d o ) a lo s o jo s 130. E s d e c ir, si “ el J u e z d e to d a la tie r r a ” no
d e la g e n te . h ic ie ra ju ic io en e ste m u n d o , e llo p r o v o c a ria “ u n a
12 9 . Tanjuma 10. L a “ p ro fa n a c io n ” se r e f ie r e a la p r o f a n a c io n ” d e Su c u a lid a d d e J u e z d e l m u n d o p a r a
o p in io n e rro n e a q u e la g e n te te n d r ia d e D io s, p u e s sie m p re , incluso e n e l M u n d o V e n id e ro (Gur Arye).
p e n s a ria n q u e E l n o a c tu a c o n ju s t i c i a s in o q u e S eg u n el Jizkuni, la e x p re s io n “ m u n d o v e n id e ro “ n o
in d is c rim in a d a m e n te d e stru y e a h o m b r e s ju s to s se r e f ie r e al m u n d o e s p iritu a l q u e v e n d r a d e sp u d s d e
ju n to c o n in ju s to s. Y a p e s a r d e q u e D io s n o h a b fa e sta v id a , sin o a las g e n e ra c io n e s v e n id e ra s. P a ra
e x te rm in a d o a Ia g e n era ciO n q u e c o n stru y o la T o rre p r e se rv a r su in te rp re ta c io n hem os d e ja d o e sta
de B a b e l, sf h a b f a d is p e rs a d o a to d o s . Y con e x p r e sio n (“ m u n d o v e n id e ro ” ) sin m a y u s c u la s , a
r e s p e c to a la g e n era ciO n d e l D ilu v io , a p e s a r d e q u e p e s a r d e q u e e n g e n e ra l la e s c rib im o s c o n e lla s .
 231 / B E R E S H IT — PA R A SH A T V A Y ER A 1 8 :2 6 -2 9 — ‫ כ ו ־ כ ט‬: ‫< ח‬

26El Eterno dijo: “Si hallo en Sedom ‫כ ס ל ם‬ ‫א ם ־ א מ צ א‬ ‫ןה|ה‬ ‫וןיאמר‬ ‫בו‬

cincuenta justos dentro de la ciudad, ‫ונ ש א תי‬ ‫ה^ י ר‬ ‫ב תו ך‬ ‫צךילןם‬ ‫ח מ ש י ם‬
perdonare a todo el lugar p or ellos. ” ‫א ב ר ה ם‬ ‫ בז ו י ע ן‬: ‫ל כ ל ־ ה מ ק ו ם ב ע ב ו ר ם‬
A T T ! ‫־‬ I - J — IT ‫״‬r K T: 6 ‫־‬ T :

27Abraham respondio y dijo: “He aqui

‫א ל ־‬ ‫ל ך ב ר‬ ‫הו א ל תי‬ ‫הנ ה־נ א‬ ‫וי־אמר‬
que ahora he comenzado a hablar a mi
‫ כ ח * א ו ל י י ח ס ח ן‬: ‫ פ ר ו א פ ר‬$< ‫א ד י צ י ן א נ ־ כ י‬
Senor, siendo yo polvo y ceniza. 28 Quizd
‫ה ת ש ח י ת‬ ‫ח מ^ ה‬ ‫ה ע די ק ם‬ ‫ח מ ש י ם‬
falten cinco de los cincuenta justos;
‫ל א‬ ‫וי־אמר‬ ‫א ת ־ פ ל ־ ה^ י ר‬ ‫ב ח מ ש ה‬
I destruiras p o r cinco a toda la ciudad? ”
Y El dijo: “No destruire si hallo alli ‫א ר ב ע י ם‬ ‫ש ם‬ ‫א ס ־ א מ צ א‬ ‫א ש ח י ת‬
cuarenta y cinco. ” 29 Y volvio a hablarle, ‫אליו‬ ‫ל ך ב ר‬ ‫עוד‬ ‫ו* ' ס ף‬ ‫כט‬ :‫ו ח מ ש ה‬
y dijo: “Quizd se hallen alli cuarenta”. ‫א ך ב^ י ם‬ ‫ש ם‬ ‫ימצאון‬ ‫אולי‬ ‫וייאמר‬
------------------ :- ------------------------------------------ o n k 8 l 6 s ----------------------------------------------------------------
:‫ב ךי ל הון‬ ‫א ת ר א‬ ‫לכל‬ ‫קו ־ונ א ן א ש ב ו ק‬ ‫ב גו‬ ‫ \ ץ } ב א ץ‬£0‫ב ס ד ו ם ו ו כ‬ ‫א ש ב ח‬ ‫א ם‬ ‫מ י א מ ר יי‬
‫מ אי ם‬ ‫כ ח‬ : ‫לן ך ם י י ו א נ א ^ פ ר ו ק ט ם‬ ‫ל מ ל ל א‬ ‫ רי תי‬¥ ( ‫כ ע ן‬ ‫ה א‬ ‫א בו ־ ה ם ו א מ ר‬ ‫« ו א ת ב‬
‫א ם א( ץ ב ח‬ ‫א ח ב ל‬ ‫ק ך ת א ו א מ ר ל א‬ ‫ב ח מ^ א י ת בל‬ ‫ח כי ^ א ה ת רז ב ל‬ ‫ח מ שין } כ אין‬ ‫? ח ס רון‬
‫ כ ט ו א ו ס י ף ע ו ד ל מ ל ל א ל ן ן מ ו ה י ו א מ ר מ א י ם י ש ת ב ח ו ן ת ק ע א ך ב ע י ן‬:‫א ך ב ע י ן ן ח כ < ש א‬ ‫מ טין‬

---------------------------------------------------------------- RA SHI

‫ו א פ ר‬
V
,‫ה מ ל כי ם‬
‫׳‬ • T : ‫־‬
‫י די‬
‫ ״‬S
‫על‬ ‫עפר‬7 T
‫ל היו ־ ת‬
! ‫׳‬
‫ר אוי‬ T
‫ל שז ץ‬ ‫ה שו פ ט‬ ‫של‬ ‫ה ״ א‬ ‫פ ת ח‬ ‫ב ח ט׳׳ ף‬
‫ץ כ< ד ו‬ ‫א ש ר‬ ‫ך ח מי ד‬ ‫לו לי‬ ,‫נ מ ר ו ד‬ ‫י די‬ ‫על‬ ‫יי ג ש ה‬ ‫לי א‬ ,‫ש ו פ ט‬ ‫ש הו א‬ ‫מי‬ ‫ו כי‬ :‫ת מ י ה‬
‫ת ש ע‬ ‫הן‬ ‫ו ה רי‬ .‫ב ח מ ש ה‬ ‫( פ ח) ה מ ש ח י ת‬ :‫ל י‬ ‫ן ג ו׳‬ ‫ב ס די ם‬ ‫א מ צ א‬ ‫א ם‬ )‫( פו‬ :?‫א מ ת‬ ‫מ ש פ ט‬
‫ת צ ט ר ף‬ ‫עו ל ם‬ ‫של‬ ‫צ די קו‬ ‫ו אונ ה‬ ‫כ ר ך‬ ‫לכל‬ ‫ש ס דו ם‬ ‫ו ל פי‬ .‫ה כ ר כ י ם‬ ‫ל כ ל‬ .‫ה מ ק ו ם‬ ‫לג ל‬

.‫א ך ב עי ם‬ ‫ש ם‬ ‫♦ מ צ און‬ ‫או לי‬ )‫( פ ט‬ :‫ע מ ה ם‬ ‫ב ה‬ ‫תל ה‬T 7

, ‫י מ \כ ל ם‬
TT
‫ו ח שו ב ה‬
T ‫ ־‬1 ‫־‬
‫מ ט רי פו לין‬
‫׳‬ • J V
‫הי ת ה‬
T J T

‫ש ל שי ם‬ ‫ו כן‬ .‫ה כ ך כ י ם‬ ‫א ר ב ע‬ ‫ןי מ ל טו‬ ‫היי תי‬ ‫ו כ ב ר‬ .‫ו א פ ל‬ ‫עפ ר‬ ‫( פז) ו א נ כ י‬ :‫ה כ ת ו ב‬
TRADUCC16N DE RASH I

j a t a f p a ta j, e x p r e s a n d o i n t e r r o g a t i o n . 131 E s c o m o s i h u b i e r a d ic h o : ^ A c a s o A q u e l q u e e s J u e z n o
h a r a u n ju ic io v e rd a d e ro ?

2 6 . ‫א מ צ א ב ס ד י ם ו ג ו׳ ל כ ל ה מ ק ו ם‬ ‫ א ם‬/ si h a l l o e n se d o m , e tc ., a to d o e l lu g a r . E n r e a l i d a d se
r e f ie r e a t o d a s la s c in c o c i u d a d e s , p e r o p u e s t o q u e S e d o m e ra u n a m e tro p o li y e r a la m a s
i m p o r t a n t e d e t o d a s , la E s c r i t u r a a d j u d i c a a e l l a lo s c in c u e n ta j u s t o s .

2 7 . ‫ו א נ כ י ן!נ פ ל ו א פ ל‬ /s ie n d o y o p o lv o y c e n iz a . Q u e r i a d e c ir: Y a h u b i e r a s i d o y o p o l v o e n m a n o s
d e lo s c u a tr o r e y e s a lo s c u a le s h ic e l a g u e r r a , 132 o c e n i z a e n m a n o s d e N i m r o d d e n o h a b e r s i d o
p o r T u m i s e r i c o r d i a q u e m e p r o t e g i o . 133

28. ‫ ה ת ש חי ת ב ח מ ש ה‬/ ^ d e s t r u i r a s p o r C IN C O ? ^ A c a s o n o s e r f a n e n to n c e s n u e v e p o r c a d a c i u d a d ?
Y T u , e l J u s t o d e l m u n d o , t e s u m a r f a s a e llo s p a r a f o r m a r d i e z “j u s t o s ” p o r c a d a c i u d a d . 134

29. ‫ש ם א ל ב עי ם‬ ‫או לי י מ צ או ץ‬ /q u iz A se h a lle n a l l ! c u a r e n ta . Y d e e s te m o d o s e s a l v a r i a n c u a t r o

c i u d a d e s . E i g u a l m e n t e , c o n r e s p e c to a c a d a u n a d e la s p e t i c i o n e s d e A b r a h a m : t r e i n t a h o m b r e s

131. V e r al re sp e c to la n o ta 9 3. a A b ra h a m a m o r ir q u e m a d o . V e r al re sp e c to el
132. V e r al rc sp e c to el v. 14:16. c o m c n ta rio d e R a sh i al v . l 1 :2 8 , v. ‫ ע ל פ נ י ת ך ח א ב י ו‬.

133. Bereshit Rabd 4 9 :1 1 . N im ro d habi'a c o n d e n a d o 134. Bereshit Rabd 4 9 :9 .

1 8 :3 0 -3 3 — ‫ ל ־ ל ג‬: ‫י ו ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 232

Y E l dijo: “No lo hare por los cuarenta. ‫״‬ : ‫ ^ ם‬3 ‫ ר ה א | ־‬1‫ ב‬$ ‫מ‬ ‫א ^ ה‬ ‫ו* א מ ר ל י א‬
30 Y dijo: “No se enoje ahora mi Senor, m3 * ‫־‬M ‫ א י ח ר ל א ד נ י‬3‫א ל ־‬ ‫ל ^ א מ י‬
‫״• ז־‬ ‫ ־‬-! r ‫יד‬ r - <• ‫ז־‬ - v -

y hablare: quizd se hallen alli treinta. ‫״‬ ‫ש ל ש י ם ו* ־ א מ ר ל י א‬ ‫ש ם‬ ‫אולי ימעאוז‬

, J v “ K : V1T I J : IT •

Y El dijo: “No lo hare si hallo alli : □ >^' 7 $ ‫א ס ״ א מ צ א א ע& ה‬

treinta.’■ 7 • ‫ & ־‬dijo: "He aqui que ^
ahora he deseado hablar a mi Senor. 71‫ ( צ א א ל ״ א ד י נ י‬2 ‫א ו ל י י‬
quizd se hallen a lli veinte.” Y El dijo: K v '•T ■
‫ • ״ ! ׳‬, ‫׳־‬- /‫י־ •י‬ •••
, > . n v J ■ :‫ו * א מ ר ל א א ש ח י ת ב ע ב ו ר ה ע ש ר י ם‬
No destruire p o r los veinte. 32 Y dijo: , , ‫•׳‬.j VIT«.*• ! - 1 #0‫ ״ ־ ״‬-
“No se enoje ahora mi Senor y hablare
solo esta vez: quizd se hallen alli diez. ” !’'‫י מ צ א ו א ך ב ך ה‬ ‫ ל י‬1‫א‬ ‫ה פ ע ם‬ ‫א ך‬
y e i dijo: ‫ ״‬No destruire p o r esos diez . ‫״‬ ‫ב^ ב ו ר‬ ‫א ש ח י ת‬ ‫ל א‬ ‫ו^ א מ ר‬ ‫ע ש ר ה‬
33El E tem o se fu e cuando termino de ‫*׳‬
‫כ ל ה‬T •
‫כ א ש ר‬
JV ‫ ־‬: r
‫ ה‬1‫י ה‬ T :
‫ו י ל יך‬
V J“ ■
‫לג‬ :‫ה ע ש ר ה‬ I T T, ! IT

o n k 8 l Gs

‫ ל ו א מ ר ל א פ ע ו י ת קי ף ל ן ך ם ונ ״ א רו מ א! ד י י ו א מ ל ל מ א י ם י (׳\ ו נ פ ח ו ץ‬: ‫ו א מ ר ל א א ע ב ד ג מ ר א ב ד י ל א ך ב ע י ו‬
‫ש רי תי ל פ( ל ל א לן ך ם יי‬ ‫מ גו‬ ‫ה א‬ ‫ ל א ו א מ ר‬:‫ת מ ו ר נ ל ת ין‬ ‫א ם א ש כ ח‬ ‫א ע ב ד ג מ ר א‬ ‫ת מו ו נ ל תיו ו א מ ר ל א‬
‫ ל ב ו א מ ר ל א כ ע ן י ת קי ף לן ך ם י י ו א כ י ל ל ב ר ם‬:‫מ א י ם י ש ת כ ח ו ן ת מ ו ע ש ך ץ ו א מ ר ל א א ר ו ב ל ב ד י ל ע ש ךין‬
‫ש צי‬ ‫ ל ג ן א ס ו נ ל ק י ? ן ך א ד י י פ ד‬:‫א ח ב ל ב ד י ל ע שו ־ א‬ ‫ת ט ו ע שו ־ א ו א מ ר ל א‬ ‫מ אי ם י ש ת כ חון‬ ‫ז מנ א ה ך א‬
■
— - ------------------------------------------------------------------------- R A S H f

‫ ני רו ו ב נ י ו‬, ‫ש מ ו נ ה‬ ‫היו‬ ‫ה מ בו ל‬ ‫דו ר‬ ,‫א מ ר‬ .‫ב פ ן ש‬ ‫שני ם‬ ‫י צי לו‬ ‫ע ש רי ם‬ ‫או‬ ,‫מ ה ם‬ ‫של ש‬ ‫י צי לו‬
‫על‬ ‫ת ש ע‬ ‫ו על‬ .‫דו ך ם‬ ‫על‬ ‫ה צי לו‬ ‫ ן לי א‬,‫ו נ ש י ה ם‬ :‫מ ה ם‬ ‫א ח ת‬ ‫י צי לו‬ ‫({ ש ר ה‬ ‫או‬ ,‫מ ה ם‬
<‫ה׳‬ ‫ <לג> ו י ל ך‬: ‫מ צ א‬ ‫ו ל א‬ ‫ב קן ש‬ ‫ה ב ר‬ ‫צי רו ף‬ ‫י די‬ ‫( ש מו ת‬ ‫מי ש ה‬ ‫ויו א ל‬ :‫ב מ ו‬ .‫ך צ י ו נ י‬ .‫ל א> ה ו א ל ת י‬
‫ה דין‬ ‫לו‬ ‫ה ל ך‬ ,‫ה ס נ ג ו ר‬ ‫שנ ש ת ת ק‬ ‫כיון‬ .‫ו גו׳‬ ‫פ ח ו ת לי א‬ ‫על‬ .‫ש ם •! שי ה‬ ‫ ל ב> א ו ל י י מ צ או ך‬1 :1‫ כ א‬:‫ ב‬:
TRADUCC16ND E R A S H i
justos salvarian a tres de ellas; veinte salvarfan a dos de ellas; y diez salvarian a una de ellas.
31. ‫ה ו א ל ת י‬ /H E d e s e a d o . Este verbo significa aqui: quise. Es sim ilar en significado al del versiculo:
“M osh6 consintid [135” .[‫ו י ו א ל‬
32. ‫ א ו ל י י ט צ א ו ן ש ם ץ ע>ן ה‬/ q u i z A s e h a l l e n a l l i d i e z . Pero por un num ero m enor de diez justos,
Abraham no pidi6 que D ios los perdonase. Abraham se dijo: “La generacidn del D iluvio estaba
com puesta por ocho personas: N 6aj, sus tres hijos y sus m ujeres respectivas, pero aun asi no
lograron sa lva r a su gene ra tio n.” Y por nueve justos -m ed ia nte la participacidn d iv in a -136
Abraham ya habia rogado a D ios, pero su petition no habia sido aceptada.
3 3 . ‫ ׳‬1‫ ו י ל ך ה׳ ן ג‬/ e l ETERNO s e fu e , e tc . Puesto que el defensor [Abraham] habia callado, el Juez
[Dios] se r e tir 6 .137

1 35. Shemot 2 :2 1 . El v e rb o ‫הו א ל‬ tie n e dos d ia lo g o c o n D io s (Baer Heteb).

a c e p c io n e s : q u e re r (o a c e p ta r, c o n se n tir) y 136. E s d e c ir, D io s r e e m p la z a n d o al d e c im o ju sto .
c o m e n z a r. E n e s te c a s o tie n e la p r im e r a a c e p c io n .
137. Bereshit Rabd 4 9 :1 4 . E s to e n s e n a q u e D io s n o
R a sh i n o c o m e n to 10 m is m o e n el v . 2 7 , d o n d e d e se a la m u e rte de lo s m a lv a d o s, sin o su
ta m b ie n a p a r e c e ‫ה ו א ל ת י‬ p o rq u e a llf e s te v e rb o si a rre p e n tim ie n to . P o r e so e s q u e , p o r d e c irlo a si,
p u e d e s e r e x p lic a d o e n e l s e n tid o d e c o m e n z a r. e sp e ra a n s io sa m e n te 01'r a rg u m e n to s e n su fav o r;
A q u i, sin e m b a rg o , e s ta b a y a a la m ita d d e su so lo c u a n d o re a lm e n te n o h a y n a d a q u e d e c ir e n su
 2 3 3 / B E R E S H IT — PA R A SH A T V A Y ER A 19:1 — ‫ א‬: ‫י ט‬

hablar con Abraham. Y Abraham ‫ ב‬1# JT

□ ‫ו א ב ר ה‬ T ! ‫־‬ !
□ ‫א ל ״ א ב ר ה‬
( ST T J ‫*־‬ V
‫ל ד ב ר‬
V.” ‫־‬ :

regreso a su lugar. :‫ל מ ק מ ו‬

Capi t ui o 19 ‫יט פ ר ק‬
1Los dos angeles vinieron a Sedom al ‫ס ל מ ה‬ □ ‫ה מ ל א כ י‬ ‫^ני‬ ‫ויב או‬ ‫א‬ ‫ש לי שי‬
o n k 8 l 6 s

‫ ס ד ו ם‬1 ‫ל זא ״כ זי א •ל‬1 ‫ת•׳ ר י ׳ן * מ‬1 ‫ו ע ל ו‬: ‫ א‬: ‫ת• •ר י ה‬5 ‫ל *א‬1 ‫ה ם זת ב‬r ‫ב ז ר‬: ‫ ו • א‬t ‫ ם‬t ‫ה‬j ‫ב ר‬8 ‫ע ם ־א‬r ' ‫ל ־ מ ■ןל זל א‬1

--------------------------------------------------- R A S H I

‫ש לי חו תו‬ ‫ש^ ש ה‬ ‫כיון‬ ,‫ש ך ה‬ ‫א ת‬ ‫לב ש ר‬ ‫נ ס ת ל ק‬ ‫ה דין‬ ‫נ ס ת ל ק‬ .‫ל מ ק מ ו‬ ‫שב‬ ‫ו אברהם‬

.‫א נ ש י ם‬ ‫ק ך א ם‬ ‫ו ל ה לן‬ .‫ה מ ל א כ י ם‬ :‫ל ו‬ ‫וי בי או נ ס ת ל ק‬ ‫ו ל פי כ ך‬ .‫מ ק ט ר ג‬ ‫ו ה ק טגו ר‬ ‫ה סנ גו ר׳‬
,‫א נ ש י ם‬
• T ‫ ־‬t t !
‫ק ר א ם‬V i
‫ע מ ה ם‬ 1‫״‬
‫ש כינ ה‬
T • J
‫כ ש הי ת ה‬
T ‫ן‬ T v 1
‫< א> ש נ י‬‫ו ״‬
:‫ל ה ש ח י ת‬ • 5 ‫־‬ ‫ו‬
,‫ס דו מ ה‬
' ‫ז‬ ‫ז‬
‫ה מ ל א כי ם‬
• t $ ‫־‬ ‫־‬
‫שני‬ ••‫ז‬

‫ו היו‬ ‫ג דו ל‬ ‫ש כ חו‬ ,‫א ב ך ה ם‬ ‫א צל‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ ‫ ח ד‬$‫ו‬ ‫ס דו ם‬ ‫א ת‬ ‫ל ה ש חי ת‬ ‫א ח ד‬ .‫ה מ ל א ב י ם‬

‫ק ך א ם‬ ,‫כ א נ ש י ם‬ ‫א צ לו‬ ‫ת ךי ךין‬ ‫ה מ ל א כי ם‬ ‫ש ב א‬ ‫או תו‬ ‫ו הו א‬ ,‫לו ט‬ ‫א ת‬ ‫ל ה צי ל‬
:‫מ ל א כ י ם‬
‫י‬ ‫ז‬ : ‫־‬
‫א ם‬1 ‫ק ר‬ ‫! ' ז‬
‫לו ט‬ ‫ו א צל‬
V •* ‫ו‬
,‫א נ שי ם‬ • T ‫ן־‬
‫ש ב א‬ T V
‫ו ה ש ל י ש י‬l
• • J ‫־‬
.‫א ב ר ה ם‬
T T I ‫־‬
‫א ת‬ V
‫ל ר פ או ת‬ : -‫ן‬

TRADUCC16N DE RA SH I

‫ל מ ק מו‬ ‫ו אבר ה ם שב‬ / y a b ra h a m r e g r e s 6 a su LUGAR. Ya se habian retirado tan to el J uez como

el defensor, pero el acusador prosigui6 acusando, y por eso e s t a e s c r i t o q u e “vinieron los dos
angeles a Sedom ”, para destruirla .138

19
1. ‫ ש גי ה מ ל א ב י ם‬/ l o s d o s A n g e l e s . U no para exterm inar a Sedom y el otro para salvar a L
este lilt im o es el m ism o que habi'a venido para curar a A b ra h a m .139 Y e n c u a n to al tercer d n g e l,
que habia venido para anunciar a Sard que t e n d r i a h ijo s,140 una v ez cum plida su misidn se
r e tiro .141
‫ה מ ל א כי ם‬ /L O S A n g e l e s . A q u i la T o r a lo s lla m a “ a n g e l e s ” , pero mas arriba los llam a “va ro nes” 142
L a r a z 6 n d e e s to e s Ia s ig u ie n te : cuando la Presencia D ivina estaba con e llo s 143 la T o r d los llam o
“varones”, p e r o a h o r a q u e D io s y a s e h a b ia r e tir a d o , lo s l la m a “ d n g e le s ” . 144 S e g iin otra explicacion,
en relacion con A braham , cuya fuerza e s p ir itu a l era m uy grande y los angeles solian siem pre
estar con el com o personas, la T o r a los llama “varones” ; 145 pero en relacion con L ot, c u y a f u e r z a
e s p ir itu a l e r a m u c h o m e n o r , lo s llama “angeles” p a r a e n f a t i z a r la d i f e r e n c i a e n tr e e l l o s . 146

fa v o r e s q u e e l J u e z se v a (Mizraji). 142. Supra , v. 18:2.

138. E sto e x p lic a por que Ia fra se “ A b ra h a m 143. E s d e c ir , c u a n d o p rim e ro D io s se le a p a re c io a

re g re s 6 a su lu g a r” e s y u x ta p u e sta al h e c h o d e q u e A b ra h a m , y so lo d e s p u d s v in ie ro n io s a n g e le s , c o m o
los a n g e le s fu e ro n a S e d o m p a ra d e s tru ir la . Q u ie re se n a r r a e n !o s v v _ ! 8 :1 - 2 ,
d e c ir q u e m ie n tr a s to d a v ia e x istia la p o s ib ilid a d de
q u e el d e fe n s o r e sg rim ie ra a rg u m e n to s e n fa v o r d el ' 4 4 ' Rash1' £iu ie re d e c ir fre n te a D io s la T o r*
a c u sa d o , el fisc a l (e l “ a c u sa d o r ”) n o p o d ia c u m p lir *os c o n s '^ e r a c o m o s im p le s h o m b re s ; p e ro a h o ra
su ta re a (Gur Arye). D ‘os se h a b f a re tir a d o , la T o r a lo s lla m a p o r

139. V e r a l re sp e c to el c o m e n ta rio d e R a sh f ai v. 10 ^ u e e n r e a lid a d e ra n : d n 8 e I e s'

18:2, s.v. 1 45 .‫י ם‬¥<‫ ן ה נ ה ש ל^ ה אנ‬. P a r a in d ic a r q u e n o e s ta b a n p o r e n c im a
140. V e r el v. 1 8:9. en g ra n d e z a e s p ir itu a l, s in o q u e e n c ie rto se n tid o

141. Tanjuma 8 . V e r ta m b ie n las n o ta s 12, 18 y 19 e ra n s u s lg u a lc s •

d e e sta m is m a p a ra s h a . 146. Bereshit Raba 5 0 :2 .
1 9 :2 — ‫ ב‬:‫« ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 234

anochecer, y L ot se habia sentado a la ‫ב ש ע ר ־‬ ‫י ש ב‬ ‫ו א ט‬ ‫ב^ ר ב‬

pu erta de Sedom. L ot vio y se levanto □ /‫ל ק ר א ן‬ D p -Vl □ ‫ו י י ר א" א ט ס ל‬
[para ir] a l encuentro de ellos, y se T *‘ ’ 7 ■V
p o stro sobre su rostro a tierra. 2Y * t !‫< י״‬
dijo: “Ahora, senores mios, desviense ‫סו רו‬ ‫נ א ״ א דני‬ ‫הנ ה‬ ‫ו^־ א מ ר‬ ‫ב‬
o n k 8 l 6 s

‫לי ט ן ?ן ם‬ ‫ד ס דזי ם ן ח ן א‬ )‫ נ ״ א ? ת ר ע‬1 ‫ב ת ך ע א‬ ‫י ת ב‬ ‫ ט‬1‫ן ל‬ ‫ב ר מ ש א‬

‫ ב ו א כ ( ר ב ב ע ו כ ע ן ך ב ו נ י ז ו ר ו‬: ‫ ה י ע ל א ת ג א‬1‫ ן ו ק ז ג י ד ע ל א פ‬1 ‫ל ? ן ך מ ו ו נ ח‬

----------------------------------------------- U A S I li

‫ ח נ ה‬0«< : ‫ה א ו ר ח י ם‬ ‫על‬ ‫ל חזי ר‬ ‫ל מ ד‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫מ ח ב ריו‬ ‫ה מ ל א כי ם‬ ‫ש הו‬ '‫פ ז י‬ ‫כל‬ ‫ו כי‬ .‫ג ע ר ב‬

‫א ח ר‬ ‫לי‬ ‫א דוני ם‬ ‫א ת ם‬ ‫נ א‬ ‫הנ ה‬ .‫א ד נ י‬ ‫גא‬ ‫ו מ מ תיני ם‬ ‫היו‬ ‫ר ח מי ם‬ ‫מ ל א כי‬ ‫א ל א‬ ?‫ל ס דו ם‬
‫• צ ר *י ן כ י ם‬ ‫נ א‬T ‫*ה ״נ ה‬ : ‫־א ■יח ר‬ ‫ב ר‬T ‫ ד‬T . ‫דע ל“ י‬ ‫ ת ם‬V ‫ * ע“ \ב ר‬I‫ ש‬V : ‫ א‬T‫ ר י‬I ‫“ס נ ג ו‬ ‫ ה ם‬V ‫ *ע ••ל י‬J ‫ל ״מ ד‬- ‫ןל‬ ‫ה ם‬T ‫ ר‬T ‫א ןב‬- ‫י ו ־כ ל‬ ‫ מ א‬t ‫ש‬v
‫ש לי א‬ ‫ה ל לו‬ ‫ה ר ש עי ם‬ ‫על‬ ‫ל ב‬ ‫ל ת ת‬ ‫א ת ם‬ ‫היו ם‬ ‫או תי‬ .‫כ ת י ב‬ ‫י שב‬ .‫ס ד ט‬ ‫ב שער‬ avp‫ ט <׳‬1‫ו ל‬
‫נ כינ ה‬ ‫ע צ ה‬ ‫הי א‬ ‫וזו‬ ,‫ב כ ם‬ ‫י כי רו‬ ‫מ בי ת‬ .‫ו גו׳‬ ‫לו ט‬ ‫וי ך א‬ :‫( ג ל י ה ם‬ ‫שו פ ט‬ ‫ מנו הו‬:

TRADUCC16N D E RASHI

‫בן ג ך ב‬ / a l a n o c h e c e r . P ero, ^acaso tanto dem oraron los dngeles para llegar desde Jebr6n, donde
estaba Abraham, hasta S e d o m ? 147 En realidad, se demoraron tanto porque se trataba de Angeles
m isericordiosos que aguardab an antes de destruir, quizes Abraham encontrarfa alguna defensa
p a r a s a l v a r l a s c i u d a d e s . 148

‫ס ד ם‬
1
‫ב ש ע ר‬
• «
‫י ש ב‬
••
‫ו לו ט‬
I
/ y l o t s e h a b ia s e n ta d o a l a p u e r ta d e se d o m . En el te x to h e b re o la

palabra ‫ י ש ב‬esta escrita defectivamente, sin la letra ‫ ו‬. Esto alude a que ese m ism o dfa lo habfan
nom brado ju e z sobre e llo s .149

'‫ ו י ר א ל ו ט ו ג ו‬/ L O T V I O , ETC. En casa de A braham Lot habfa aprendido a procurar activamente
recibir h u 6 sp ed es.150
2. ‫ ה נ ה ג א א ד נ י‬/ a h o r a , S E N O R E S m i o s . Esta frase significa: H e aquf que ahora ustedes son mis
sefiores porque han pasado jun to a m f.151 Segun otra explication, Lot les dijo: “H e aquf que
ahora ustedes deben ten er cuidado que estos m alvados no los reconozcan; este es un buen
consejo que les d o y /’

1 47 . L o s a n g e le s h a b ia n lle g a d o a n te A b r a h a m al d e j u e z y a u to rid a d , y a q u e a n tig u a m e n te lo s ju e c e s

m e d io d f a , “ a l c a lo r d e l d f a ” (v . 18:1). E n e se s e se n ta b a n a la p u e rta d e la c iu d a d p a ra ju z g a r a los
e n to n c e s A b r a h a m s e h a lla b a e n la p la n ic ie d e c iu d a d a n o s.
M a m re , e n J e b r o n (v . 1 3 :1 8 ). L a d is ta n c ia e n tre
150. Bereshit Raba 5 0 :4 . L o t n o e r a u n h o m b re q u e
Je b ro n y S e d o m n o e s m u y g r a n d e .
se p r e o c u p a se m u c h o p o r c u m p lir c a b a lm e n te los
1 4 8. Bereshit R aba 5 0 :1 . p re c e p to s. E sto s e d e m u e s tr a p o rq u e h a b ia e s c o g id o
v iv ir e n tre m a lv a d o s . P o r 10 ta n to , 10 q u e le m o tiv o
1 49 . B e re s h it R a b d 5 0 :3 . V o c a liz a d o c o m o ‫ י ש ב‬, e ste
a s e r h o sp ita la r io f u e e l a p r e n d iz a je q u e habi'a te n id o
v e r b o in d ic a u n a a c c io n p r e s e n te , “ e sta b a se n ta d o ” .
e n c a s a d e A b ra h a m (Mizraji).
P e r o p u e sto q u e e s ta e s c r ita ‫ י ש ב‬sin la ‫ ו‬, se la p u e d e
le e r c o m o “ se h a b f a s e n ta d o “ , in d ic a n d o u n a a c c io n 151. L a e x p re sio n ‫נ א‬ en g e n e ra l d e s ig n a a lg o
p r e te r ita in m e d ia ta . Un c a so sim ila r de p re se n te e in m e d ia to , y a se tr a te d e u n a so lic itu d o
in te rp re ta c io n d e l m is m o v e rb o d e fe c tiv o (a u n q u e e n un ru e g o (e q u iv a le n te a “p o r fa v o r” ) o una
o tr o s e n tid o ) se h a lla en el v . 18 :1 , s.v. ‫י ש ב‬, c o n sta ta c io n [v e r, p o r e je m p lo , el v . 1 2:1 1 ]. R a sh i
e x p lic a d o e n la n o ta 5 , y e n el v. 2 3 :1 0 . E l “ e s ta r se n a la q ue e n e ste c a s o , ‫ נ א‬n o d e n o ta u n a so lic itu d ,
s e n ta d o ” a la p u e r ta d e la c iu d a d a lu d e a su fu n c io n sin o la c o n sta ta c io n d e u n h e c h o : u s te d e s so n ahora
 2 3 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 9 :2 — ‫ ב‬:‫< ט‬

p o r fa vo r hacia la casa de su siervo. ‫[לינו‬ ‫ע ב ד כ ם‬ ‫א ל ״ ב י ת‬ ‫נ א‬

Pernocten laven sus pies; y
madrugarart y proseguiran su camino.
y ‫ מ ת ם‬3 ‫ ־ ' י ״ ן ה ש‬D i , t, ‫ר ג ן ר ח ע ו‬
«• ! ‫! ■ = ־‬ •• •• •: - , :
Pero eiios dijeron: ‫ ״‬No, sino que ‫ל א כי‬ ‫ל ד ר כ כ ם ויאמרו‬ ‫ו ה ל כ ת ם‬
o n k 8 l 6 s —

‫כ ען ל ב י ת ע ב ך כ ו ן ו בי ת ו ו א ס ח ו ר ג לי כ וו ווז קן ך מון ו ת ו ט מן ל או ־ ח כ ון ו א מ ר ו ל א א ל מ ן‬

------------------------------------------------------------ R A S I li

‫ב ב ר‬ : ‫ י ע ל י ל ו י^נ לי ו י א מ ר ו‬, ‫ר ג ל י ה ם‬ ‫ש ב ב ר ז ר ח צו‬ ‫ע ק ל תון‬ ‫ד ר ך‬ ‫ל בי תי‬ ‫ה ד ר ך‬ ‫א ת‬ ‫ע ק מו‬ .‫ס ו ר ו ג א‬

‫ל בי ת ך ו ל א‬
: ‫׳‬ T V T
‫ב א ו‬1 ‫ש‬ ‫של ש ה‬ • T
‫או ־‬ S
‫שני י מי ם‬
I 7
‫עד ב ר ו‬
•• 1
‫נ א מ ר‬
‫־‬ VJ V
‫ל כ ך‬X
‫י‬ T
.‫ש ם‬ T
‫נ כנ סי ם‬
• ‫ז‬ I •
‫ש א ת ם‬
V ‫־‬ V
‫י כי רו‬ • ‫־‬
‫ש ל א‬ V

‫כ אן‬ ‫שי ת ע כ בו‬ ‫מו ט ב‬ :‫א מ ר‬ ,‫ל פי כ ך‬ .‫ה ו ר א ת נ ו‬ ‫א ד ם‬ ‫ש ל בני‬ ‫ ן כ י ד ך ב ן‬.‫ ן ל< צו ו ר ח צ י ר ג ל י כ ם‬1 : ‫ס ו ר ו‬
.‫ע כ ש י ו‬ ‫ש ב או‬ ‫שי מיו נו ־ אין ב מ ן‬ ‫ת לי ה ם‬ ‫ב א ב ק‬ ‫ש ה רי‬ ,‫ו ע ו ד‬ ?‫ל ו ־ ח^ ץ‬ ‫ב ך‬ ‫ו א ס ר‬ ‫ת ח ל ה‬ ‫ל לון‬
‫ ר ו‬I ‫} ו“י א מ‬: ‫ב ך “ רן ־ ח צ ו‬r T ‫■־ ח״ ר‬S‫ ו א‬T ‫ ח* ל ה‬:‫ת‬ ‫א מ ר לינו‬
• ‫־‬ ‫ז‬
‫ פ י כ ך‬X‫ל‬
‫ י‬T •
,‫א ל א‬ T •••
.‫ר ג ל י כ ם‬
v •• ! -
‫ר ח צו‬
‫|־‬ ‫־‬
‫ת ח ל ה‬X ‫ל ה ם‬
T 1 V T
‫א מ ר‬
- 7
‫א ב ר ה ם‬
T T I ‫־‬

,‫י ת ה ו‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ת<* ש ה‬ ‫כן‬ :‫א מ ר ו‬ ‫ו ל א ב ר ה ם‬ .‫ל א‬ ‫ס דו ם וי ר או‬ ‫אנ שי‬ ‫כ שי בו או‬ ‫א ם‬ :‫א מ ר ל ו ט‬ ‫בך‬

-------------------------------------------------------------------- T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ סו רו צ א‬/ d e s v ie n s e p o r f a v o r . Q u e r i a d e c ir le s : “ P o r f a v o r hagan un rodeo hacia mi casa s ig u ie n d o

un cam ino indirecto para que ellos no se den cuenta de que ustedes entran allf.” 152 P or eso esta
escrito e l v e r b o ‫ ס ו ר ו‬, “ d e s v ie n s e ” . 153

}‫ י ל י נו י י ח צ ו ר ג ל י כ ם‬/ p e r n o c te n y la v e n s u s p ie s . Pero ^acaso la costum bre de la gente es

pernoctar [ d o r m ir ] primero y luego lavarse? A dem as, e n e l c a s o d e A braham , 61 prim ero les dijo
laven sus pies” y s610 d e s p u ^ s le s d ijo “ p e r n o c te n ” . 154 En realidad, esto es 10 que L ot les quiso “
decir: “C uando los habitantes de Sedom vengan y vean que l o s h u £ s p e d e s ya se han lavado los
pies, m e acusar£n y dir&n: S in d u d a q u e ya han transcurrido dos o tres dias desde que llegaron
a tu casa, pero tu no nos 10 habias dicho.” P or esta razon, L o t le s dijo: “Es preferible que
perm anezcan aquf con el polvo en sus pies para aparentar qu e han llegado hace poco.” Por eso
prim ero les dijo “pernocten” y luego “laven sus pies ” . 155{

‫וי א מ רו ל א‬/ p e ro e llo s d ije ro n : n o . Pero a A braham le habfan dicho: “H az asi com o d i j i s t e . ” 156

m is s e n o re s p o rq u e h a n p a sa d o ju n to a m f ( Gur c o n tra d ic e 10 q u e d ijo e n e l v . 1 8 :4 . A llf d ijo q u e

Arye; Sefer haZikarori). S e g u n e sta e x p lic a c io n , el A b ra h a m p r im e r o le s d ijo q u e se la v a ra n lo s p ie s
p ro n o m b re “ u ste d e s ” se rfa el su je to im p h 'cito d e la p o rq u e e r a e sc ru p u lo so e n el tip o d e g e n te q u e
fra se . re c ib fa e n su c a sa , m ie n tr a s q u e L o t n o. A q u f, sin
152. Bereshit Rabd 5 0 :4 . De a c u e rd o co n e sta e m b a rg o , a d u c e c o m o ra z o n d e l c o m p o rta m ie n to d e
se g u n d a e x p lic a c io n , el p rim e r ‫ צ א‬d e e ste v c rsfc u lo L o t su d e s e o d e p r o te g e r a su s h u e sp e d e s . En
d e s ta c a la g ra v e d a d del m o m e n to : “ ahora d e b e n re a lid a d , la ra z o n d e l c o m p o rta m ie n to d e L o t es
te n e r c u id a d o ...” E l se g u n d o ‫( נ א‬en la fr a s e ‫) ס ו ר ו נ א‬ m a te ria d e c o n tr o v e r s ia e n el m id ra s h , y e n c a d a
im p lic a ria una so lic itu d : “ p o r fa v o r, d e sv ie n s e ” c a so R a sh f e s ta c ita n d o u n a o p in io n d ife re n te . E s
(Sifte Jajamim). S eg u n e sto , el su jeto im p lfc ito d e la p o s ib le q u e 10 q u e 10 h a y a m o tiv a d o a d a r a q u f u n a
fra se s e rfa e l “ c o n s e jo ” q u e L ot les da. ra z o n d if e r e n te se a n la s p r o p ia s p a la b r a s d e L ot. A l
153. A l m a rg e n d e la e x p lic a c io n d e R a sh f, el d e c ir “ d e s v ie n s e ” y “y m a d ru g a ra n y p r o s e g u ir a n su
T a rg u m tra d u c e ‫ נ א‬en to d o s los c a so s p o r ‫ כ ע ן‬, q u e c a m in o ” (10 q u e im p lic a b a q u e n o d e se a b a q u e
s ig n if ic a ahora. L a d o b le im p lic a tio n q u e R a sh f p e rm a n e c ie ra n m u ch o tie m p o en su c a sa ), Lot
' a p u n ta n o s e a p re c ia e n la tra d u c c io n . m a n ifie sta su te m o r d e u n a ta q u e p o r p a rte d e la
154. Supra, v . 18:4. g e n te d e la c iu d a d ( Lifshuto shel Rashi).

155. Bereshit Rabd 5 0 :4 . E ste c o m e n ta rio d e R a sh f 156. Supra, v . 18:5.

1 9 :3 -4 — ‫ ג ־ ד‬: ‫« ט‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬/ 236

dormiremos en 1a caiie.” 3Pero ei les ‫ ג ו י פ ע ר ״ ב ם מ א ד ו י ס ר ו‬: ‫ב ר ח ו ב נ ל י ן‬

insistio mucho, p o r lo que se desviaron 1.
. I I ‫ד‬ , J \ T - J JT - I ‫״‬ - ‫י‬ ‫•ו‬ T V : IT

‫!י‬
hacia el y entraron en su casa. El les □ ‫ל ה‬
‫* ׳‬
‫ ש‬$7‫ ו י‬1‫א ל ״ ב י ת‬ ‫אליו ויבאו‬ V T ‫ ״‬- <— A ‫״‬ V V. T ‫־‬ T ”

hizo un banquete y horned panes dzimos, ‫ ״‬N , ,

y comieron. ‫ ך ם מ ש ת ה‬8 ‫ ד‬: ‫ו מ ע ו ת א פ ה ו י; א כ ל ו‬
4Aun no se habian acostado cuando . , ... .
los hombres de la ciudad -hombres de"1* ‫ו א נ ש‬ ‫י י ש כ ב ו‬$ ‫ה‬
0nkel 6s
‫ ן‬1 ‫ ן ל ח ד א ן ן ר ו ל ו ת י ה ן ע ל ו ל ב י ת י ה ! י ג ב ר לן ה‬1 ‫ ג ו א ת ק ן ף ב ה‬:‫ ב א צ ב י ת‬1 ‫ב ך ח‬
‫א ב ?\י‬ ‫קו ־ ת א‬ ‫ י‬# ‫ל א (; ו כ י ב ו ו א נ‬ *‫ י ?גז‬: ‫א פ א ל הו ־ ו ו א כ ל י‬ ‫מ ^ ו ו נ י א ו פ קוי ר‬

-------------------------------------------- RASI11

‫פ ך נ ךו ־ ש‬ .‫ס ד ם‬ ‫א ג שי‬ ‫הי צי ר‬ ‫ו א צ שי‬ ‫ י ש פ בו‬: ‫ל ג ד י ל‬ ‫מ ס ך בין‬ ‫ו אין‬ ‫ל ק טן‬ ‫ש מ ס ך בין‬ ‫מ פ אן‬
‫ה עי ר‬ ‫ן אנ שי‬ ‫י(׳\ פ ב ו‬ ‫ט ר ם‬ :‫ר ב ה‬ ‫ ב ב ר א ש י ת‬.‫א ל א‬ ‫ב ל שין‬ ‫מ ש מ ש‬ ‫פי‬ ‫ה רי‬ .‫צ ל ץ‬ ‫ב ך חו ב‬ ‫פי‬

•
‫שו א לי ם‬
‫ן־‬
‫ש היו‬
T V
.‫מ ל א כ י ם‬
* T I ’ v
‫ב פי ה ם ש ל‬
V * |
‫ב ר ח י ב ה היו‬
T T I ‫י‬
‫א ל א‬ T V
‫בי ת ך‬ * I ‫יי‬
‫א ל‬ V
‫נ סו ר‬ T
‫ל א‬ :‫ש א מ ר ו‬
J T V

‫או מ ר‬ ‫ן הו א‬ ?‫ו מ ע שי ה ם‬ ‫טי ב ם‬ ‫מ ה‬ :‫ל ל ו ט‬ ‫ה ד ר ך‬ ‫א ת‬ ‫ע ק מו‬ .‫א ל י ו‬ :‫ע י ר נ ל י ן‬ ‫של‬

‫ב ה ם‬ ‫?( ך ב ך י ם‬ ‫עו ד ם‬ .‫ך ש ע י ם‬ ‫רו ב ם‬ ‫■> ט ר ם ל ה ם‬0 :‫ה י ה‬ ‫פ ס ח‬ .‫א פ ה‬ ‫וני צו ת‬ :‫ב י ת ו‬ ‫ל צ ד‬

TRADUCCION DE RASHI
D e a q u f v e m o s q u e s e re c ha z a la in v ita tio n d e un ho mbr e de m e n o r im porta ncia, pero no se
r e ch aza la d e un h o m b r e d e m a y o r im portancia . 157

‫ ג ג ל ץ‬1‫ פ י ב ך ה‬/ s in o q u e d o r m ir e m o s e n l a c a l l e . En este caso, e l tdrm ino ‫ פ י‬es utilizado en el

s en t i do d e “ s i n o ”. 158 P u e s los a n g e le s dijeron: “N o nos des viaremos h a c i a tu casa, sino q u e
p e r n o c t a r e m o s en !as calles de Ia ci u da d . ”

3. ‫ ו י^ ר ו• א ל י ו‬/ POR l o q u e se d e s v ia r o n h a c ia e l . E s decir, desvi aron s u c a m i n o en dir ect i on

hacia s u c a s a . 159
‫ ה‬$ ‫ ו מ צ ו ת א‬/ y h o r n e 6 p a n e s A z im o s . Porque e se dfa e r a P 6s a j . 160

4 . ‫ ט ר ם י ש פ ב ו ו א ג ש י הי צי ר א ג ש י ? י ד ם‬/ a u n n o se h a b ia n a c o st a d o c u a n d o l o s h o m br e s d e l a

c iu d a d -h o m br e s D E SEDOM . E n el m idrash B eresh it R a b a 161 se interpreta la s d o s prim eras frases

c o m o una s o la cM usula: “ A u n n o s e habian acost ado” c ua ndo los a n g e l e s h a b l a ba n de “ los
h o m b r e s d e la c i u d a d . ” Pu e s lo s a n g e le s p regu nt ab an a Lot cual era la na t u r a l e z a d e la gente del
lugar y c 6 m o e r a n s u s actos. El les dijo: “La mayorfa son mal vados.” Y aun habl a b a n de ellos

1 57. Bereshit Raba 5 0 :4 . E s ta es la u n ic a v e rsic u lo y ‫ ס ו ר ו‬d e l a n te rio r (d e riv a d o s d e la ra iz ‫) ס ר‬

e x p lic a c io n lo g ic a de por que in ic ia lm e n te se e sp e c if ic a m e n te sig n ific a n “ d e s v ia rs e ” h a c ie n d o un
n e g a ro n a su h o s p ita lid a d . P u e s n o e s lo g ic o su p o n e r ro de o. E n e ste c a so , 10 q u e h ic ie ro n fu e h a c e r un
q u e se n e g a ro n p o r q u e q u e ria n d e s tr u ir la c iu d a d ro d e o p a ra ir a su c a sa c o n e l p ro p o sito d e q u e la
in m e d ia ta m e n te , y a q u e d e ig u al m o d o se e sp e ra ro n g e n te d e l lu g a r n o los v ie r a e n tr a r a lii.
h a s ta la m anana s ig u ie n te . T am p o co es lo g ic o
160. Bereshit Raba 4 8 :1 2 . Un “ b a n q u e te ”
s u p o n e r q u e se n e g a ro n p o r q u e n o q u e ria n p o n e r en
g e n e ra lm e n te va acom panado de pan; si
rie s g o a L o t, y a que d isp o n ia n del p o d e r p a ra
e sp e c if ic a m e n te le s h iz o p a n a z im o fu e p o rq u e p or
sa lv a rlo , com o se v e ra m as a d e la n te ( Masquil
a lg u n a ra z o n e n e s e d ia n o s e p o d ia c o m e r p a n :
leDavid). p o rq u e e ra P e sa j [la P a s c u a ] ( Beer baSade). V e r
158. V e r al re s p e c to e l c o m e n ta rio d e R a sh i al v. ta m b ie n el c o m e n ta rio d e R a sh f al v . 1 8 :10, s.v. ‫כ ע ת‬
1 8 :1 5 , s.v. ‫ פ י י ר א ה ו ג ו׳ פ י צ רו ק ךנ‬. ‫ חי ה‬.

159. Bereshit Raba 5 0 :4 . E l v e r b o ‫ מ ס ר ו‬. d e e ste 161. Bereshit Raba 50 :5 .

 2 3 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 19:5-7 — r n :o >

Sedom - rodearon la casa, desde los ‫ס ד י ם ' נ ס ב ו ע ל ־ ה ב נ י ת מ נ ע ר ו ע ד ־ ז ק ן‬

jovenes hasta los viejos; todo el pueblo ^ . 3 ‫א ל‬ ‘ :‫” מ ק ע ה‬ ‫ל‬
desde cada extremo. 5Llamaron a Lot y v ‫־•='= ׳‬ ‫ ״‬,t ' ‫ ■׳ ל‬r
le dijeron: “1 Donde estan los varones ‫י א מ ר ו‬ ‫! א ש ד י ״^ א ו‬
que vinieron a ti esta noche? Sacalos a *! ‫ ן^ ך^ ך ן א ל י‬: ‫ה ל י ל ה ה ו צ י א □ א ל י נ ן‬
nosotros para que los conozcamos.” ‫ז‬ J" •' 1 T 1'‫ ־ " ־ ־‬V
6Lot salio a ellos al portal y cerro la ♦^ ‫ו א ת‬
puerta tras de s i 1y dijo: ‫ ״‬Por favor, ‫ א מ ר א ל ״ נ א ו ה ד ל ת‬- ‫ ז ו י‬: ‫ס ג ר א ח ר י ו‬
o n k 8 l 6 s

1‫ ה ו ק ר ו ל א ט ו א מ ר ו ל י ה א ן ג ב ר י א ד י א ת‬: ‫ס ב א ב ל ע מ א כ י ס ו פ י ה‬ ‫מ עו לי מ א ו ע ד‬ ‫א קי פו ע ל בי ת א‬ ‫ס דו ם‬
‫ ז ו א מ ר ב ב עו כ ען‬:‫א ח ד ב ת רו הי‬ ‫ י ו ? פ ק ל ו ת ה ו ן ל ו ט ל ת ך ע א וז ־ ש א‬:‫א פ ק נ ו ן ל ו ת נ א ן נ ד ע י ת הו ל‬ ‫לו ת ך לי לי א‬

----------------------------------------------------------------------------- R A S H I ----------------- — ‫י‬

,‫ה ק צ ה‬ ‫עד‬ ‫ה עי ר‬ ‫ מ ק צ ה‬.‫מ לן צ ח‬ ‫פ ל ו!^ ם‬ :‫יגו‬:‫יג‬ ‫ו אנ שי‬ :‫ש ל ?< ק ך א‬ ‫ו פ שו טו‬ .‫ן ג ו׳‬ ‫ס דו ם‬ ‫ו אנ שי‬
‫צ די ק‬ ‫ש א פ לו‬ ,‫ב י ד ם‬ ‫מו ח ה‬ ‫א ח ד‬ ‫ש א ץ‬ ‫ש היו‬ ‫על‬ .‫ה ב? ת‬ ‫על‬ ‫נ ס בו‬ ‫ך ש ע‬ ‫אנ שי‬ ‫ה עי ר‬
‫ב מ ש כ ב‬ .‫א ת ם‬ ‫ <ח> מ ך^ ג ה‬: ‫ב ה ם‬ ‫אין‬ ‫א ח ד‬ ‫ש א מ ר‬ ‫כ מו‬ ,‫ס דו ם‬ ‫אנ שי‬ ‫נ ק ך אי ם‬ ‫ך ש עי ם‬
:‫חו‬ ‫( פ סו ק‬ ‫אי ש‬ ‫י ך עו‬ ‫לי א‬ ‫א שר‬ :‫ כ מ ו‬,‫ז כ ר‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ו ח ט אי ם‬ ‫ך עי ם‬ ‫ס דו ם‬ ‫ו אנ שי‬ :‫ה כ ת ו ב‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

cuando sucediti que “hom bres de Sedom , etc.” 162 Pero el sentido sim ple de este pasaje es el
siguiente: “...y los hom bres de la ciudad, que eran hom bres m alvados, rodearon la casa.” Y
porque eran m alvados son llamados “ hom bres de Sedom ”, com o la E scritura m isma 10 afirm a:
“Y los hom bres de Sedom eran sumamente m alos y pecadores.” 163
3‫ ל ד!(( ם מ לן צ ה‬/ to d o e l p u e b lo d e sd e c a d a e x tre m o . Esta frase significa: desde un extrem o de
la ciudad al o tr o .164 Tanta gente habi'a venido porque no habfa quien los am onestara, ya que ni
siquiera un solo ju sto habfa entre e llo s.163
5. ‫ ו צ ךן ג ה א ת ם‬/ PA RA q u e lo s CON O ZCA M OS. Por medio de relaciones ho m o sex u a les.166 La
expresion ‫ ו נ ך ע ה‬, “conozcam os” implica aquf relaciones sexuales 10 m ism o que en la frase: “Q ue no
han conocido [‫ ]> ך ע י‬v ar6n.” 167

162. S eg un e sta in te rp re ta c io n , e ste p a sa je d e b e se r q u e e n te n d e rla c o m o si d ije s e “ d e s d e u n e x tre m o al

d iv id id o e n d o s c la u s u la s in d e p e n d ie n te s. P rim ero , o tro ” .
“ aun no se h a b fa n a c o s ta d o , m ie n tr a s [h a b la b a n de]
165. Bereshit Rabd 4 8 :1 2 . D e l te x to o rig in a l p a re c e
lo s h o m b re s d e la c iu d a d ...” E sta serfa u n a c la u su la
c o m o si to d a la g e n te d e la c iu d a d h a b fa v e n id o a la
in tro d u c to r ia q u e a lu d irfa la p re g u n ta de lo s a n g e le s p u e rta de L o t. E sto e s u n p o c o d if lc il d e e n te n d e r,
so b re la g e n te d e la c iu d a d . Y la se g u n d a c la u su la , ya q u e e s im p ro b a b le q u e u n lu g a r ta n p e q u e n o
“ h o m b re s de Sedom ” es la d e s c r ip tio n de 10 p u d ie ra a lb e rg a r a ta n to s . P o r e s o , R a sh f e x p lic a q u e
o c u rrid o . c u a n d o la T o r a d ic e q u e to d o s v in ie ro n a su p u e r ta
163. Supra, v . 1 3 :13. S e g u n e sta e x p lic a c io n , el q u ie re d e c ir q u e p u e sto q u e n o h a b fa n a d ie q u e lo s

a p e la tiv o “ h o m b re s d e S e d o m ” serfa e q u iv a le n te a a m o n e sta se , es co m o si to d o s e fe c tiv a m e n te

h u b ie ra n v e n id o (Baer Heteb).
d e c ir “ h o m b re s m a lv a d o s“ (Sifte Jajamim). R a sh f
o fre c e am bas in te rp re ta c io n e s p a ra e x p lic a r la 166. Infra, v . 8 . E sto se in fie re d e la re sp u e sta q u e
a p a re n te r e d u n d a n c ia d e “ h o m b re s d e S e d o m “ si el L o t les d a ra e n e s e v e rs fc u lo e n el se n tid o d e
te x to y a m e n c io n o a “ lo s h o m b re s del lu g a r” . o fre c e rle s a su s h ija s (Gur Arye).

164. E l te rm in o ‫ מיןן צ ה‬, q u e lite ra lm e n te so lo d ic e 167. Infra, v. 1 9 :8 ; Bereshit Rabd 5 0 :5 . V er

“ d e sd e un e x tr e m o “ e s u n a e x p re sio n a b re v ia d a. H a y ta m b ie n id e n tic a e x p re s io n e n lo s v v . 4 :1 ,1 7 , 2 5.
1 9 :8 -9 — ‫ ח ־ ט‬:‫< ש‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 238

hermanos mios, no cometan [esta] ‫ ת‬1‫ ח ה נ ה ״ פ א ל י ש ת י ב נ‬: ‫א ח י ת ר ע ו‬

maldad. *He aqui que tengo dos hijas ‫ א‬3- ^ ‫' ^ א‬ *, ‫ ״‬-, , -‫!• א‬, "' ‫א ע ף י‬
que no han conocido varon; las sacare <r ‫ ׳‬V ‫ל‬ • '*‫ ׳‬In ' '<“? *-?
ahora a ustedes, y podran hacer con ‫פ ט ו י ב‬ ‫ל הן‬ ‫ו ע שו‬ □ ‫א ל י ב‬ (‫א ת ה‬
ellas como les plazca. Pero a estos . 1 t ’ J ". l !> '
varones no hagan nada, puesto que han ‫ ל א נ ש י ה ל י ^ ל‬P*1
venido a la sombra de mi techo. ”:‫ב צ ל‬ ‫ב או‬ ‫כי״ על״ פן‬ ‫ נ ר‬1‫ק ר ת י ד‬
9Pero ellos dijeron: “jQuitate de ‫ יי‬T' , ‫’ "׳־‬ "T, , ‫״‬ "‫י י‬ TT
aqui!” Y dijeron: “Este vino p ara habitar ‫ ג ש ״ ה ל א ה ו י א מ ר ו ה א ח ד‬I ‫ט ו י א מ ר ו‬
[aqui], i y pretende juzgar? Ahora te ^ ' ‫^ ך‬- ‫ב א‬ ‫ ט ' ^ ו ט‬3 ‫ מ‬,‫ן‬
haremos mas dano a ti que a ellos. Y J‫ ־‬T T‫־‬ T J ! 7‫־ ־‬ ‫ז‬ ‫י‬
porfiaron mucho con el varon, con Lot, y ‫מ א י ד‬ ‫* מ ה □ ו י פ צ ר ו ב א י ש‬J?
o n k 8 l 6 s

‫לו ^ן‬ ‫ו עי בי רו‬ ‫לו ת כון‬ ‫י ת הו‬ ‫כ עו‬ ‫א פ ק‬ ‫ג ב ר‬ ‫י ד ענון‬ ‫ל א‬ ‫די‬ ‫בנן‬ ‫תןו גין‬ ‫לי‬ ‫כ ען‬ ‫ה א‬ ‫ח‬ :‫ת ב אי שון‬ ‫ל א‬ ‫א סי‬

‫קי ר ב‬ ‫ט ו א מ רו‬ :‫( ץ רו תי‬ ‫ב ק\ ל ל‬ ‫ע ליו‬ ‫פן‬ ‫ע ל‬ ‫^ רי‬ ‫מ ד ע ם‬ ‫ת ע ב דון‬ ‫ל א‬ ‫ה א לין‬ ‫ל ג ב רי א‬ ‫ל חו ר‬ ‫ב עיני כון‬ ‫כ ך תנןן‬

‫ל ח ד א‬ ‫ ט‬1‫ב ל‬ ‫ב ג ב ר א‬ ‫מ ךי ל הון ו ת קי פו‬ ‫ל ד‬ ‫נ ב א ש‬ ‫כ ען‬ ‫דינ א‬ ‫דיין‬ ‫ן ה א‬ ‫ל א תו ת ב א‬ ‫א ת א‬ ‫רז ד‬ ‫ו א מ רו‬ ‫ל ה ל א‬

------------------------------------------------------------------------------ R A S H I

‫ו ה ו ר ח ק‬ ‫ל צ ך ך י ן‬ ‫ה ת ק ר ב‬ ‫כ ל ו מ ר‬ , ‫ל ה ל א ה‬ ‫כ י‬ .‫ג א ו‬ ‫ ן‬5< ‫«ל‬ ‫כי‬ : ‫ה א ל ה‬ ‫כ מ י‬ .‫ה א ל‬ ( n)

,‫ר ח ו ק‬ ‫ל ^ ו‬ , ‫ש ב מ ק ר א‬ ‫ה ל א ה‬ ‫כ ל‬ ‫ן כ ן‬ . ‫מ מ נ ו‬ ‫ב א ו‬ ‫א ש ר‬ ‫ע ל‬ ‫ל כ ב ו ד י‬ ‫ת ע ש ו‬ ‫ה ז א ת‬ ‫ה ט י ב ה‬

‫ה ח צ י‬ ‫ה נ ה‬ , 1‫ ב‬: ‫י ז‬ ‫( ב מ ד ב ר‬ ‫ה ל א ה‬ ‫ז ר ה‬ :‫כ מ י‬ ‫ת ך ג ו ם‬ . ‫ש ר ו ת י‬ ‫ב ט ל ל‬ ‫ת ו ־ ג ו ם‬ . ‫ק י ר ת י‬ ‫ב צ ל‬

‫ה ל א ה‬ ‫ג ש‬ . )‫ כ ב‬:‫כ‬ ‫א‬ ‫( ש מ ו א ל‬ ‫ו ה ל א ה‬ ‫מ מ ד‬ ‫ק ר ב‬ .‫ה ל א ה‬ ‫ג ש‬ •‫ו«י א מ מ‬ )‫( ט‬ : ‫ש ר ו ת א‬ ‫ק י ך ה‬ ‫ ש ל‬,

TRADUCC16N DE RASI11
8. ‫ה אל‬ / e s to s . Este termino es equivalente en significado a ‫ ה א ל ה‬, e s to s .168

‫ כי ע ל פ ן ב א ו‬/ p u e s t o q u e h a n v e n i d o . Quiere decir: Pues [‫ ] פ י‬les pido que en mi honor me hagan

este favor, puesto qu e [‫ ]> ג ל פ ן‬los visitantes han venido “a la som bra de mi techo”. 169 El Targum
traduce la frase ‫קיו־וני‬ ‫ב צ ל‬ por ‫ פ ט ל ל ש רו חני‬, bajo la som bra d e m i m adero. La traducci6n al arameo
de la palabra hebrea ‫ ק ו ר ה‬, “m adero”, es ‫ ש ר ו ת א‬.
9 .‫וי א מ רו ג ש ה ל א ה‬ /p e r o e l l o s d ije ro n : ! q u ita te d e a q u I! La frase ‫ה‬ ‫ה ל א‬ ‫ ג ש‬significa literalmente:
;A c6rcate hacia alld! Es decir, hazte a un lado y alejate de n o so tro s.170 Y de igual modo,
cualquier caso en que aparezca la expresidn ‫ ה ל א ה‬en la E scritura, siem pre implica alejam iento.
P or ejem plo, en los versi'culos: “D ispersa lejos de si [17; ” [‫“ ’ ה ל א ה‬he aquf que la flecha estd mas
all& [‫ ] ה ל א ה‬d e ti”. 172 A si, pues, la expresion ‫ ג ש ה ל א ה‬significa aquf: “retfrate hacia alia”, y es

168. ‫ה א ל‬ e s u n a f o r m a a b re v ia d a d e l p ro n o m b r e p ro te g e rse d e e llo s (Gur Arye).

‫ ה א ל ה‬, “ e sto s ” . A si ta m b ie n a p a re c e e n el v . 25 y e n
170. R a s h i e x p lic a e sto p o rq u e el s e n tid o d e la frase
el’ v . '2 6 :3 .
es p a ra d 6jic o : ‫ ג ש‬im p lic a a c e rc a rse , m ie n tra s q u e
16 9 . L a e x p re s io n ‫ פ י ע ל פ ן‬e s e x p lic a d a p o r R a sh i e n ‫ ה ל א ה‬im p lic a p r e c is a m e n tc 10 o p u e sto : a le ja rse. E sto
su c o m e n ta rio a l v . 1 8 :5 , s.v. ‫ פ י ע ל פ ן‬, a sl c o m o e n se ra e x p lic a d o e n la n o ta 176.
la n o ta 50. R ash i p r e c is a de nuevo aqui el
171. Bemidbar 17:2.
s ig n if ic a d o d e e s ta e x p re s io n p a ra e v ita r q u e la fra se
se e n tie n d a c o m o q u e L o t les p e d ia q u e n o h ic ie ra n 172. Shemuel I, 2 0 :2 2 . E n la s e d ic io n e s d e R a sh i la
d a n o a su s h u e s p e d e s p o rq u e “ p o r e s o ” h a b ia n c ita q u e a p a re c e e s ‫מ?ז ך ו ה ל א ה‬ ‫ה ח צי‬ ‫ ה נ ה‬. E sto
v e n id o a c o b ija rs e b a jo su te c h o , im p lic a n d o a si q u e p o sib le m e n te s e d e b a al e rro r d e u n c o p is ta , y a q u e
h a b ia n v e n id o a s u c a s a c o n la in te n tio n e x p re sa d e en e l o rig in a l la fra se e s ‫ ה נ ה ה ח צ י ם מ פ< ך ו ה ל א ה‬, c o n
 2 3 9 / BERESHIT — PARASHAT VAYERA 1 9 :1 0 -1 1 — ‫ י ־ י א‬: ‫< ט‬

se acercaron p ara romper la puerta. ‫וישלחו‬ ‫י‬ :‫ה ד ל ת‬ ‫ל שבי ר‬ ‫ויגשו‬

10Pero los varones extendieron sus ‫^ ט‬- ‫א ן ן‬ ‫ ב י א ן‬-‫א ת ־ ל ׳ ם" ו י‬ ‫ה אנ שי ם‬
manos y trajeron a Lot hacia ellos, hacia * v . 1‫" ז י‬ Tt v ■‫ ד‬- : ‫״‬
la casa, y cerraron la puerta. 11Y a los *^9 ^ v ^0 ‫״ ״‬
hombres que estaban a la entrada de la
1
‫ש ר ״ פ ת ח‬
I- JV V
‫א‬
‫ ־‬:
‫שי ם‬
•
‫ו א ת ״ ה א נ‬
T ‫ ! ־‬IT V ‫ג‬
‫י א‬

O N K EL6S

‫ג ב רי א י ת י די הון ן אי תי או י ת‬ ‫ י ן א ו ש י ט ו‬:‫ד ש א‬ ‫ל מ ת ב ר‬ ‫ו ק רי בו‬

‫מז ר ע‬ ‫די‬ ‫ג ב רי א‬ ‫ י א וי ת‬:‫א ח דו‬ ‫ד ש א‬ ‫ל בי ת א ןי ת‬ ‫ ן‬1 ‫ל ו ת’ ה‬ ‫לו ט‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ------------------------------------ ‫י‬

,‫נ ח ת‬ ‫ל שון‬ ,‫ה ל א ה‬ ‫ג ש‬ :‫א‬ ‫א מ רו‬ , ‫ ת‬1‫ה ב נ‬ ‫על‬ ‫ ו ך ב ר‬,‫ד נ ו ״ ש‬ ‫ט רי טי‬ ‫ל ע ״ז‬ ‫ב ל שון‬ .‫ל ה ל ן‬ ‫ה מ ש ך‬
‫ה א ח ד‬ :‫א מ ר ו‬ ,‫ה א ו ך ח י ם‬ ‫על‬ ‫מ לי ץ‬ ‫ש הי ה‬ ‫ו על‬ ‫ ו ד ו מ ה‬.‫ל ד‬ ‫חו ש שין‬ ‫אנו‬ ‫אין‬ ‫לו מ ר‬ ,‫ה ו א‬ ‫נזי פ ה‬
‫בינינו‬ ‫א ת ה‬ ‫י חי די‬ ‫נ כו ־י‬ ‫אז־ ם‬ ,‫ל ג ו ר‬ ‫ב א‬ :‫ ו כ ן‬,‫ הן‬: 1‫ס ר‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫בי‬ ‫תג ש‬ ‫א ל‬ ‫א לי ך‬ ‫ק ך ב‬ :‫ל ו‬
‫מו כי ח‬
- ‫י‬
‫ונ ע שי ת‬ T ‫״‬
‫ש פו ט‬
I ‫״‬ I
‫וי ש פו ט‬
T J
‫ל גו ר‬
' “
‫ש ב א ת‬
T T T V
‫ל צ ד דיו‬
' ‫י‬ T I ‫״‬
‫ה מ ש ך‬
« »• j •
, 1‫ כ‬:‫מ ט‬
«
‫ ש ם‬1 ‫ו א ש ב ה‬
T .. .. .
‫לי‬
,
‫ג ש ה‬
T ‫ן‬

:‫ו ל פ ת ו ח‬ ‫ל נ ע ו׳ ל‬ ‫ה סו ב ב ת‬ ‫הי א‬ . ‫ ך ל ת‬1‫י‬ :?‫א ו ת נ ו‬ ‫על‬ ‫מ לי ץ‬ ‫א ת ה‬ .‫א צ ל ך‬ ‫ו א ש ב‬ ‫ב צ בי רי‬

:‫ו י ו צ א י ן‬ ‫נ כנ סין‬ ‫ש בו‬ ‫ה חל ל‬ ‫הו א‬ . ‫ ת ה‬3 >‫<י א‬ ‫ל ה ם‬ ‫ש א מ ר‬ ‫על‬ ?‫ל ב ך‬ ‫מ ל א ך‬ ‫אי ך‬ ,‫ה או ר חי ם‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

equivalente a la frase trais-tei de n o u s en frances antig u o.173 Y es una expresitin que tiene una
connotaci6n despreciativa, como diciendo: “Til nos tienes sin cu idado.” Y an&logamente a esta
acepci6n de la rafz ‫ נ ג ש‬tenemos el ejemplo siguiente: “Q u6date donde estes; no te acerques [‫א ל‬
‫ו‬0‫ ] ת ג‬a m i.” 174 Y asim ism o en: “H azm e un lugar [!‫ ] ג^ ו‬para que pueda habitar”, 175 10 cual
literalmente significa: reti'rate a un lado por mi, para que yo pueda habitar c o n tig o .176 La gente
de Sedom quiso decir: “ ^Tu defiendes a estos visitantes? ^C6m o te atreves?” Y al decirles Lot 10
de sus hijas, ellos simplemente le dijeron: “ ;Qui'tate de aqui!”, que es una expresi6n un poco m is
su a v e .177 Pero con respecto a la defensa que Lot hizo de los visitantes, ellos dijeron: “Este
individuo ha venido a vivir como extranjero...”, queriendo decir: “Tu no eres mas que un
extranjero solitario entre nosotros que has venido aqui para viv ir com o forastero; 1 y quieres
juzgar y convertirte en el que nos am onesta?” 178

‫ הדל ת‬/ l a pu e r t a . En una entrada este termino se refiere a la p a r t e q u e g ir a p a r a c e r r a r y a b r ir .

11. ‫ פ ת ח‬/ e n t r a d a . Este termino se refiere e l espacio p o r el q u e s e e n tr a y se sa le .

la p a la b ra ‫ ה ח צ י ם‬, “ fle c h a s ” e n p lu r a l. P o sib le m e n te se a le ja ra d e e llo s ( Mizraji ; Baer Heteb).

fu e c o n fu n d id o c o n e l v. 2 0 :3 7 d el m ism o lib ro, q u e
177. E sto a p a r e n te m e n te c o n tr a d ic e 10 q u e re c ie n
si lle v a la p a la b ra ‫ ה ח צ י‬.
e x p lic o so b re la e x p re s io n ‫ ה ל א ה‬vis, q u e s e r ia u n a
173. E n fra n c e s m o d e rn o , retire-toi de nous ; en e x p re sio n que im p lic a d u re z a . A lg u n o s
e sp a n o l, reti'rate d e n o so tro s. c o m e n ta ris ta s p ie n sa n la p rim e ra e x p lic a c io n n o fu e
174. Yeshayahu 6 5 :5 . e sc rita p o r R a s h i m ism o , sin o p o r u n d is c ip u lo su y o

175. Yeshayahu 4 9 :2 0 .
(Lifshuto shel Rashi). O tro s o p in a n q u e R a s h i q u ie re
d e c ir q u e e r a m a s su a v e c o n re sp e c to a 10 q u e le
176. L a r a iz ‫מ ש‬ sig n if ic a a c e rc a rse , a p ro x im a rse.
d ije ro n d e sp u e s [v e r la n o ta sig u ie n te ] (Masquil
P o r su p a rte , ‫ה ל א ה‬ im p lic a a le jam ie n to . E n rigo r,
leDavid).
p u e sto q u e a m b as e x p r e sio n e s se c o n tra d ic e n e n tre
si n o p o d ria n ser u tiliz a d a s ju n ta s , P o r e so , R a sh i 178. L ot les h a b ia d ic h o d o s c o sa s: la p rim e ra , q u e
e x p lic a q u e re a lm e n te se re fie re a d o s m o v im ien to s: no h ic ie ran m a l a su s v is ita n te s; la se g u n d a , q u e
q u e L o t se “ a c e rc a ra ” m d s h a c ia o tro la d o y , c on eso , to m a ra n a su s h ija s. S e g u n e s ta e x p lic a c io n , ‫ ה ל א ה‬v)j!
1 9 :12 — ‫ י ב‬:‫< ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 240

casa hirieron con ceguera, desde el ‫מ? ן ט ' ן ו ע ד ־ ג ד ו ־ ל‬ ‫ה בז ת הפו בסנורים‬

pequeno hasta el grande, y ellos se , . ’ ■ L L
fatigaban buscando la puerta. ‫וי א מרויל או‬
12 7 los varones dijeron a Lot: pf'rj ‫מי ״ ל ך‬ ‫ ט ע י ך‬1‫א ל " ל‬ ‫ה א נ ד י ם‬
quien mds tienes aqui; aun yerno, a hijos ' t * ! ' ” ‫״‬
o hijas tuyos? a todo aquel que tengas en ‫א ש ר ״ל ך‬ ‫רותן ו בני ך ו ב נ ת י ך ו כ ל‬
o n k 8 l 6 s

:‫תן ע א‬ ‫ל א ק\ כ ח א‬ ‫ו ל א לו‬ ‫ר ב א‬ ‫ו עד‬ ‫מן עי ך א‬ ‫ב (׳ \ ב ך י ך י א‬ ‫מ חו‬ ‫בי ת א‬

‫ך י לזי‬ ‫מ ת נ א ו ב נ ך ו ב ג ת ך ו כי ל‬ ‫ה כ א‬ ‫לד‬ ‫מו‬ ‫עו ד‬ ‫ל לו ט‬ ‫י ב ו א מ רו ג ב רי א‬

----------------------------------------------------- R A S H f

: ?‫ע ו ד ב ע י ר ה ז א ת ח ו ץ מ א ש ת ך ו ב ע ת י ד ש ב ב י ת‬ ‫ ה ק ט נ י ם‬. ‫ מ לן טין ו ע ד ג ד ו ל‬:‫ מ פ ת ע ו ר ו ן‬. ‫ג ס מ ר י ם‬

‫ א ם י ש ל ד ח^ נ ן א ו ב נ י ם‬.‫ח ת ן ו ג צ י ך ו ב צ י תי ך‬ ‫זקן‬: ‫ מ נ ע ר ן ע ד‬: ‫ ש נ א מ ר‬, ‫ה ת ח י ל ו ב ע ב ר ה ת ח ל ה‬
‫ ב נ י ב נ ו ת י ך‬.‫ ו ג צי ך‬: ‫ ה ו צ א מ ן ה מ ק ו ם‬, ‫ו ב נ ו ת‬ : ‫ ה ת ח י ל ה ה פ ו ו ־ ע נ ו ת מ ה ם‬, ‫ ל פ י כ ך‬.‫( ל עי ל פ ס ו ק ד ו‬
‫ מ א ח ר ש ע ו ש י ן‬,‫ עו ד‬, ‫א ג ך ה‬ ‫ ו מ ד ר ש‬.‫הנ שו או ת‬ ‫ מ י י ש ל ך‬: ‫ פ ש ו ט ו ש ל מ כ ן ך א‬. n o ‫<<ב> ע ד מ י ל ך‬
------------------------------------------------ TRADUCC16N D E RA SH I

‫ & ס צון*י ם‬/ CON CEGUERA. E s te te r m i n o s e r e f i e r e a u n g o l p e d e c e g u e r a . 179

‫ מ לן טין ו ע ד ג ד ו ל‬/ d e sd e e l m a s pe q u e n o h a st a e l m As g r a n d e . L o s p e q u e iio s h a b f a n c o m e n z a d o

a p e c a r p r i m e r o , c o m o s e d e c l a r a “ d e s d e lo s j 6 v e n e s h a s t a lo s v i e j o s ” , 180 m e n c io n £ n d o lo s e n
p r i m e r lu g a r . P o r e s t a r a z d n e l c a s t i g o c o m e n z d p o r e l l o s . 181

12. ‫ עו ד מי ל ך פ ה‬/;,A q u ie n m As t ie n e s a q u i? C o n f o r m e a l s e n t i d o s i m p l e d e l v e r s i c u l o , e s ta f r a s e
s ig n if ic a : “ ^ A q u i £ n m d s t i e n e s e n e s t a c i u d a d a p a r t e d e t u m u j e r y d e t u s h i j a s q u e e s t £ n e n
casa?”

‫ ח ת ן ו ג צ י ך ו ב צ ת י ך‬/ a u n y e r n o , a h i j o s o i i i j a s t u y o s . Q u i e r e d e c ir : s i e s q u e t i e n e s un y e r n o 0
h i j o s e h i j a s , t a m b i e n s& c a lo s d e e s t e l u g a r . 182

‫ ו ג נ י ך‬/ HIJOS TUYOS. E s d e c ir , lo s h i j o s d e t u s h i j a s c a s a d a s . 183 Y s e g u n u n m i d r a s h a g a d i c o d e

la p a la b ra ‫ עו ד‬, “ a d e m d s ” , lo s a n g e le s le d ije r o n : “A dem ds de que e llo s q u ie re n c o m e te r

no es una e x p r e s io n de e n o jo y d e sp re c io , d ic h o “ lo s jd v e n e s y lo s v ie jo s ” . La fra se
m e ra m e n te u n a n e g a tiv a a a c e p ta r su o f e r ta d e to m a r “ d e s d e ...h a sta ” im p lic a que lo s jo v e n e s h a b ia n
a su s h ija s. P e ro la s e g u n d a fra se “ e s te in d iv id u o h a c o m e n z a d o p rim e ro . E ra lo g ic o e n to n c e s q u e se
v e n id o ...” si s e r ia u n a r e s p u e s ta d e s p re c ia tiv a y d u ra c a s tig a s e p r im e r o a e llo s (Gur Arye).
c o n re sp e c to a la a d v e r te n c ia d e L o t d e n o h a c e r
182. L a fra se “ ,‫׳‬,a q u ie n m a s tie n e s a q u i? ” im p lic a
da fio a su s v is ita n te s (G ur Arye).
que lo s a n g e le s no sa b ia n si te n ia 0 no m ds
179. Pirke d'Rabi E liezer 5 . E n su c o m e n ta rio a fa m ilia re s; p e ro lu e g o , al d e c ir “ a u n y e rn o , a tus
Melajim II, 6 :1 8 , R a s h i p r e c is a m a s el sig n ific a d o de h ijo s e h ija s” , se im p lic a q u e si 10 sa b ia n . P o r eso ,
‫ ס נ ו ר י ם‬, a f irm a n d o q u e s e tr a ta d e u n e s ta d o m e n tal R a sh i se n a la q u e la fra se d e b e s e r e n te n d id a con
de c o n fu s io n to ta l, donde los o b je to s si so n se n tid o c o n d ic io n a l: si es que tie n e s a a lg u ie n m a s,
p e rc ib id o s, p e ro sin p o d e r re c o n o c e rlo s . S e g u n e sto , sa c alo d e a q u i (Mizraji).
n o e ra c e g u e r a to ta l.
183. N e c e s a r ia m e n te s e re fie re a su s n ie to s, h ijo s de
180. Supra, v . 1 9:4. su s h ija s c a s a d a s c o n su s y e rn o s, y a q u e lo s a n g e le s
181. Bereshit Rabd 5 0 :8 . S i la T o ra n o h u b ie se h a b ia n d ic h o ‫ ח ת ן י מ י ך ו נ נ ני תי ך‬im p lic a n d o a si q u e lo s
q u e rid o e n f a tiz a r q u e lo s p e q u e fio s p e c a ro n p rim e ro , te rm in o s ‫ ו ב נ י ד‬, “ tu s h ijo s” y ‫ ו ב נ ת י ך‬, “ tu s h ija s” e sta n
e n e l v . 1 9 :4 e n v e z d e d e c ir ‫ מ נ ע ר ו ע ר ז ק ן‬, “desde lo s re la c io n a d o s c o n ‫ ח ת ן‬, lo s “y e r n o ” (Sifte Jajamim■,
jo v e n e s hasta lo s v ie jo s ”, h u b ie ra s im p le m e n te Mizraji). E n la T o rd , lo s n ie to s so n a v e c e s lla m a d o s
 2 4 1 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 9 :1 3 -1 5 — ‫ י ג ־ ט ו‬: ‫י ט‬

la ciudad, sacalo de este lugar. n Pues "‫יג ( י י‬ :‫מ ן ״ ה מ ק ו י ם‬ ‫הו צ א‬ ‫ב^ י ר‬

nosotros destruiremos este lugar porque _‫ ב י‬m ‫ ך ןנן א ת ־ ה מ ק ן ם‬3‫מ נ ח ת י ם א‬
su clamor ha aumentado ante el Eterno, • a••- .,'■‫־• י‬ ••• ^- ‫י ־‬ j• ■: -
y el Eterno nos ha enviado para ‫ג ד ״ ל ה צ ע ק ת □ א ת ״ פ נ י י הו ה וי ש ל חנו‬
destruirla.” u Entonces Lot salio y hablo ‫ן< ך^ ך ן‬ ‫ י ד ו י צ א‬: ‫ ל ש ח ת ה‬iliiT
o susyernos, los comprometidos con sus J" / ‫־‬ , "‫ ■' ־'•' ־‬£ !
hijas, y dijo: “Levdntense, salgan de este 9 ^ ‫ ^ קו מו‬- *PI?! I
lugar, pues el Eterno destruira la ‫ ה } ה כ י ־ מ ש ח י ת י ךןן־ ךן‬Di p Qi Tf D ‫צ א ו‬
ciudad " Pero a sus yernos les parecio " ‫י‬ ' ! " ’
como si el bromeara. !?‫־‬C' H ?: 1 ^ ^ ‫ל׳‬
15 Y cuando apenas despuntaba el alba, ‫ ל ה ו י א י צ ו ה מ ל א כ י ם‬$< ‫ט ו ו כ מ ו ' ה ש ח ר‬
los angeles apremiaron a Lot, diciendo: ‫ז‬
"Levantate, toma a tu mujer y a tus dos , , ‫" י׳‬ J !
hijas que se hallan [aqui]; no sea que “‫ ן‬3 ‫ה נ מ צ א ת‬ ‫בנ תי ך‬ ‫ו א ת ״ ש ת י‬
o n k 8 l 6 s

‫ק ב ל ת ה ון קז ־ ם‬ ‫ס גי א ת‬ ‫א רי‬ ‫א ת ך א ה דין‬ ‫אנ חנ א י ת‬ ‫מ ח ב לין‬ ‫י ג א ךי‬:‫א ת ך א‬ ‫מן‬ ‫א פי ק‬ ‫ב ק חז א‬

‫מן‬ ‫פו קו‬ ‫קו מו‬ ‫ב נ תי ה ו א מ ר‬ ‫ת ת נו הי נ ס בי‬ ‫ע ם‬ ‫לו ט ו מ לי ל‬ ‫ונ פ ק‬ ‫יד‬ :‫ל ח ב לו ת ה‬ ‫יי ו ש ל ח נ א יי‬
‫ טו ו כ מ ס ק צ פו ־ א ה ו א ו ך חי קו‬:‫א ת ר א ה די ו א רי מ ח ב ל יי י ת ק ךו נ א ו הו ה כ כי חי ך ב עי ני ח ת נו הי‬
‫א ת ת ך וי ת תו ־ תין ב נ ת ך ד א ש ו נ כ ח ן מ ה י כ י נ ן ע מ ך ד י ל מ א‬ ‫קו ם ד ב ר י ת‬ ‫ב לו ט ל מי מ ר‬ ‫מ ל א מ א‬

----------------------------------------------------------------- R A S H I

‫א רו סו ת‬ ‫היו‬ ‫ש ב בי ת‬ ‫ש או תן‬ .‫ב נ ת י ו‬ ‫ל ק חי‬ ‫ל ל מ ד‬ ‫פ ה‬ ‫פ ת חון‬ ‫ל ד‬ ‫מי‬ ,‫כ ז א ת‬ ‫נ ב ל ה‬

‫מ ה רו הו‬ ,‫ו ך ח י קו‬ :‫כ ת ך ג ו מ ו‬ .‫ ו י א י צ ו‬: m :‫מ ל י ץ‬ ‫הי ה‬ ‫ה לי ל ה‬ ‫שפל‬ ?‫ע לי ה ם‬ ‫ל ה ם סניגו ךי א‬
‫ל ה צי ל ם‬ ‫ב בי ת‬ ‫ל ד‬ ‫ה מזו מנו ת‬ .‫ח נ מ צ א ת‬ :‫פ ה‬ ‫לד‬ ‫מי‬ ‫בי ה‬ ‫ק רי‬ .‫ט ו ב ו ת‬ ‫ ע לי ה ם‬.
‫של‬ ‫י שו בו‬ ‫וז ה‬ ,‫י ש‬ ‫אג ד ה‬ ‫ו מ ד ר שי‬ :‫ב ע י ר‬ ‫לו‬ ‫היו‬ ‫נ שו או ת‬ ‫בנו ת‬ ‫ש תי‬ .‫)י ד> ח ת נ י ו‬

T R A D U C C 16N D E HASH[

esta abom inacion, ^todavia tienes boca para defenderlos?” Pues durante toda la noche L o t habia
intercedido por ellos d ic ie n d o c o s a s buenas e n s u f a v o r . P a r a o b t e n e r e s t a i n t e r p r e t a c i o n hay que
leer la f r a s e ‫ מ י ל ך פ ה‬e n e l s e n t i d o d e ‫ מ י ל ך פ ה‬, “^acaso tienes boca [D3] p a r a d e f e n d e r l o s ? ” 184
1 4. ‫ח ת נ י ו‬ /A SUS Y ER N O S. Lot tenia dos hijas ya casadas en la ciudad.
‫ל ק חי בנ תין‬ /L O S c o m p r o m e t i d o s c o n s u s h i j a s . Con quienes las hijas que tenia en casa estaban
com prom etidas.185
1 5. ‫ו י א י צ ו‬ / a p re m ia ro n . E s te t e r m in o d e b e e n te n d e r s e segun 10 traduce el Targum : 10 ,‫ו ך ח י ק ו‬
aprem iaron.
‫ הנ מ צ א ת‬/ QUE se h a lla n . E s d e c ir , las que estan listas en tu casa para ser salvadas. H ay o tr o s
midrashim agadicos s o b r e e l s ig n if ic a d o d e e s te te r m in o , pero esta es la e x p l i c a c i o n que se asienta

“ h ijo s” . H a s ta a q u i R a sh f e x p lic a el v e rsfc u lo se gu n re a liz a ro n la “ b o d a ” [‫ ח ת ו נ ה‬, d e d o n d e se d e riv a

su s e n tid o sim p le. ‫ ] ח ת ו‬c on su s h ija s; se g u n d o a lo s q u e s o la m e n te

184. Bereshit Raba 5 0 :5 . “ se c o m p ro m e tie ro n ” [‫ ] ל ק ח י‬c o n e lla s. E s te u ltim o

te rm in o d e sig n a al h o m b re q u e y a h a re a liz a d o la
185. Bereshit Raba 5 0 :9 . R a sh f s e p a r a e sta s d o s
fra se s e n c la u s u la s in d e p e n d ie n te s: “ s u s y e rn o s ” y c e re m o n ia d e erusin c o n su f u tu ra e sp o sa , p e ro sin
“ los d e sp o sa d o s c o n s u s h ija s” . S e h a c e re fe re n c ia c u lm in a r to d a v ia la c e r e m o n ia m a tr im o n ia l
a q u f a d o s tip o s d e y e rn o s: p rim e ro , a lo s q u e y a (nisuiri).
1 9 :1 6 -1 7 — ‫ ט ז ־ י ז‬: ‫< ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 242

seas aniquilado por la iniquidad de la | ‫ ט ז ! י ת מ ה מ ה‬: ‫ה ^ י ר‬ ‫ פ ה‬0‫ת‬

ciudad.16 ‫ ״‬Pero el se demoraba, por lo < . . . .. ‫י‬
que los varones agarraron su m anoy la ‫ד‬ ‫י‬ ‫ב‬ ‫ו‬ ‫ו‬ ‫ת‬ ‫ש‬ ‫א‬ ‫״‬
-! ' : • ‫ד‬ ‫י‬ ‫ב‬ ‫ו‬ ‫ו‬ ‫ד‬ ‫י‬ ‫ב‬ ‫ם‬ ‫י‬ ‫ש‬ ‫נ‬ ‫א‬ ‫ה‬• f ‫! ־‬V V ■ ,
‫ו‬ ‫ק‬ ‫י‬ ‫ז‬ ‫ח‬ ‫י‬ ‫ו‬
mano de su mujer, y la mano de sus dos ‫ ל< ן ן י י ע א ך ן ן‬$; ‫ י ו ב ח מ ל ת י ך ן ך‬/ ‫ש ת י ב נ ו‬
hijas - por la piedad del Eterno hacia el-, ,A ‫ ־‬1‫ ^ ־‬T ‫■־‬ T ! •‫!••• ־ ־ ׳‬ t : j■• :
y 10 sacaron dejandoio fuera de 1a cm- ‫ו י נ ח ה ו מ ח ו ץ ל^ י ר♦ יז ו י ה י ב ה ו צ י א ם‬
dad. 17 Ysucedio que cuando los hubieron ‫ ם‬/‫ה מ ל ט או‬ ‫^' א מ ל‬ ‫ה חו צ ה‬
sacado afuera, dijo: “Escapa por tu vida; ‫־‬ J" ‫י ז‬ ‫■י‬ ‫־‬ T ‫־‬ T
no mires tras de ti y no te detengas ‫א ח לי ף ו א ל ־ ת ^ מ ד‬ ‫א ל ־ ת בי ט‬ ‫ןז‬$‫נ פ‬
o n k 8 l 6 s

‫ ו א ת ע פ ב ו א ת ק ל פ ו ג ב ר י א ב ל ד ל ה ו ב ל ך א ך א ת ת ל ה ו ב י ד ת ך ת ל ו ב נ ת ל ה פ ך ח ם ( צ ״ א ? ד י ו ט ו ” י ^ ל ו י׳ י‬ro :‫ת ל ק י ב ח ו ב ל ע ן ך ו נ א‬
‫ ח ו ה ו א פ ד א פ י ק ו י ת הוו ל ב ר א ו א מ ר ח ו ס יג ל נ פ ש ך ל א ת ס ו נ כי ל א ח ו ר ך ו ל א‬:‫מ ב ר א ל ק ך ת א‬ ‫ן א פ ק ו ה י ו א( ץ רו ה ל‬

R A S I lf —

.‫ ו ח ב ר ו ל ה פ ו ך א ת ס ד ו ם‬. , ‫ש ל י ם ל ה צ י ל ו‬ ‫מ ה ם ה מז‬ ‫ה דו ר‬ ‫ב ל‬ ‫תו ם‬ ‫עד‬ .‫פ ל ה‬ ‫ ו נ ה י ה‬.‫ת ס פ ה‬ :‫מ ק ך א‬

(‫ו י א מ ר ו‬ ‫ ו ל א נ א מ ר‬,‫ה מ ל ט‬ ‫ ויי א מ ר‬:‫ל פ ך נ א מ ר‬ :‫ד ר א‬ ‫פ ל‬ ‫ך ס ף‬ ‫עד‬ ‫מ תוו ־ ג ם‬ )‫י ר‬:‫ב‬ ‫ ד ב רי ם‬:

‫ת חו ס‬ ‫א ל‬ , ‫ ד י ך ל ה צ י ל נ פ ש ו ת‬.‫ ה מ ל ט ע ל נ פ ש ך‬0 «« ‫ א ח ד‬.‫ ו י ח ז י ק ו‬: ‫ פ ך י ל ה צ י ל א ת מ מ ו נ ו‬.‫ ו י ת מ ח מ ה‬m

TRADUCC16ND E RA SHI

con el sentido llano del v ersfcu lo .186

‫ ת ס פ ה‬/ s e a s a n i q u i l a d o . Este termino significa: seas an iq uila d o .187 Y de modo semejante, el
versfculo: “H asta que se acabe [‫ ] ת ו ם‬toda la gencraci6n”, 188 es traducido por el Targum en el
sentido de hasta que se a a n iq uila da [‫ ] ס ף‬toda la generaci6n.
1 6 . !‫ ה מ ו‬# ‫ ו י ת‬/P E R O e l SE DEM ORABA. Con el prop6sito de salvar sus b ien es.189
‫ ! י ח ז י ק ו‬/ AGARRARON. U no de los Angeles era el enviado para salvarlo, y su colega era para
destruir a Sedom . P o r esta raz6n, aunque eran dos angeles estd escrito en singular “y [el dngel]
dijo: E scapa por tu vida...”, pero no estd escrito “y dijeron...” 190

17. ‫ ה מ ל ט י ג ל ג פ י^ ך‬/E SC A PA po r t u v id a . Q ue te sea suficiente con salvar vidas. No repares en los

1 8 6. V e r al re s p e c to Bereshit Rabd 5 0 :1 0 . S e g u n el 189. Bereshit Rabd 5 0 :1 1 . E sto s e in fie re d e q u e e n

m id ra sh , la e x p re sio n ‫ ה צ מ צ א ת‬, “ q u e s e h a lla n ” es el v e rsfc u lo sig u ie n te , u n o d e lo s a n g e le s d ijo a L o t
e n te n d id a c o m o u n a a lu s i 6 n a la s d o s m u je re s q u e “ e s c a p a p o r tu vida", lo q u e im p lic a b a q u e se
so n d e fin id a s c o m o ‫ מ צ י א ו ת‬, “ a lg o v a lio so h a lla d o sin p re o c u p a se p o r v id a s hum anas y no p o r c o sa s
e s p e ra rlo ” : R u t y N a a m d . A m b a s so n d e s c e n d ie n te s m a te ria le s , c o m o R a sh f m ism o e n fa tiz a . P o r 10 ta n to ,
d e M o a b y A m o n , p u e b lo s e n g e n d r a d o s p o r las h ija s si se d e m o ra b a e ra p o rq u e q u e ria sa lv a r su s b ie n e s
d e L o t, y a m b a s se c o n v irtie ro n e n a n c e s tra s del rey (Mizraji).
D a v id . El tn id ra sh hace ta m b ie n la sig u ie n te
190. R a s h f e x p lic a a q u f u n a a p a re n te in c o n siste n c ia
in te rp re ta c i 6 n d e l sig u ie n te v e rsfcu lo : “ H a lle a M i
d e lo s v e rsi'c ulo s. E n lo s v v. 1 5 -1 6 , to d o s lo s v e rb o s
sie rv o D a v id ” (Tehilim 8 9 :2 1 ). ^ D o n d e 10 h a lle ? jE n
que h a b ia n de lo s a n g e le s e sta n en p lu ra l:
Sedom !
“ a p re m ia ro n ” , “ a g a rra ro n ” “ sa c a ro n ” , e tc . S in
1 87. E l v e rb o ‫ ו נ ס פ ה‬e std re la c io n a d o c o n la p a la b ra e m b a rg o , aq u f el v e rb o e std e n sin g u la r, ‫ י י א מ ר‬,
‫ ס ו ף‬, fin . S ig n if ic a ria a lg o a si c o m o “ q u e lle g u e tu
“d ijo ” . L a re s p u e s ta e s q u e a m b o s 10 a p re m ia ro n y
fin ” .
sa c a ro n , p e ro so lo u n o d e e llo s - e l c o m isio n a d o p a ra
1 88. Debarim 2 :1 4 . s a lv a r lo - le d ijo q u e se e sc a p a ra .
2 4 3 / BERESHIT — PARASHAT VAYERA 19 :17 — ‫ י ז‬: ‫י ט‬

en toda la llanura; escapa a la montana, t .

:‫פז ־ ת ס פ ה‬ ‫ה מ ל ט‬ ‫ה ה ר ה‬ ‫ב כ ל ־ ה פ פ ר‬
no sea que seas arrasado. ” IV T‫״‬ I V ‫י‬.‫• ־‬ T ‫״‬ T J T T AT ‫״‬ “ T :

------------------------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s

: ‫ן ב ך ל מ א ת ל ק י‬:‫ת ק ו ם ב כ ל מ י ש ר א ל ט ו ך א א( ץ ר נ‬

-------------------------------- RASHI

‫פי‬ ‫על‬ ‫ו א ף‬ .1‫ג‬:‫יג‬ ‫( ל עי ל‬ ‫בונ ח ל ה‬ ‫א ה לו‬ ‫ש ם‬ ‫הר ש ע ת‬ ‫א ת ה‬ .‫א ח ר י ך‬ ‫מ בי ט‬ ‫אל‬ :‫ה מ מו ן‬ ‫על‬
,‫י מ ח ו‬ ‫( ל עי ל‬ '‫ו ג ו‬ ‫א ב ר ם‬ ‫וי א ה ל‬ :‫ש כ ת ו ב‬ ‫אינ ך‬ .‫נ צ ו ל‬ ‫א ת ה‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ו מ כו ת‬ ‫ע מ ה ם‬
:‫ח ב ר ו ן‬ ‫עד‬ ‫ת מ ש כו‬ ‫לו‬ ‫היו‬ ‫מ ך ב ה‬ ‫א ה לי ם‬ ‫גנ ל‬ :‫נ צ ו ל‬ ‫ו א ת ה‬ ‫ב פו ך ענו ת ם‬ ‫ל ך או ת‬ ‫כ ך אי‬
‫ה מ ל ט ה‬
TT ; ‫״‬
‫כל‬T
‫ו כן‬
, ” t
.‫ה ש מ ט ה‬
T T J ‫־‬ ‫י‬
‫ל(׳\ו ־ן‬
‫ז‬
.‫ח ט ל ט‬
• • r •
‫א ב ר ה ם‬
T T ! ‫־‬
‫א צ ל‬ V ••
.‫ה מ ל ט‬
•• t •
‫ ר ה‬t ‫ה דה‬t
:‫ה י ר ד ן‬ ‫כ כ ר‬ .‫ה פ פ ר‬
t • ‫־‬

‫ו ה מ לי ט ה‬ ‫ו כן‬ .‫ב ל ע ״ ז‬ ‫א ש מו צי ״ ר‬ .‫ו ש ב מ ק ר א‬ ‫ו מג ת ק‬ :‫שנ א מ ר‬ ,‫ב ה ר‬ ‫יו ש ב‬ ‫ש הו א‬ ,‫ב ר ח‬

,‫ה ך ר ו ם‬ ‫מן‬ ‫ה עו ב ר‬ ‫שנ ש מ ט‬ ,‫ס מן‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫זכר‬ ‫הי ה‬ ‫ע כ שיו‬ ‫ו א ף‬ .‫ ח ן‬:‫י ב‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ה ר! ך ה‬ ‫מ ש ם‬
‫מ ל ט‬ ‫י כ לו‬ ‫ל א‬ ,‫ק כ ה ז ו‬ ‫( ת ה לי ם‬ ‫נ מ ל ט ה‬ ‫כ צ פו ר‬ ‫הי ה‬ ‫א ש ר‬ ‫ה מ קו ם‬ ‫א ל‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫ש ם‬ ‫יו ש ב‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

b i e n e s m a t e r i a l e s . 191

‫א ח רי ך‬ ‫ת גי ט‬ ‫א ל‬ / n o m ir 8 s t r Q s q 8 t i . T u h as h ech o el m al ju n to c o n e llo s , p e r o g r a c ia s a l m e rito

d e A b ra h a m se te s a lv a . N o e re s d ig n o d e v e r su d e s g ra c ia m ie n tra s tu te s a l v a s . 192

‫ה פ פ ר‬ ‫בנ ל‬ / e n to d a l a LLANURA. S e r e f ie r e a l v a l l e d e l Y a r d e n .

‫ה מ ל ט‬ ‫ ה ה ר ה‬/E S C A P A a l a M ONTANA. Q u e r ia d e c ir le : E s c a p a e n d i r e c t i o n a A b r a h a m , q u i e n h a b i t a
e n l a m o n t a n a , c o m o s e d e c l a r a : “ D e a l i i [ A b r a h a m ] s e t r a s l a d d a Ia m o n t a f i a . ” 193 Y t a m b i e n e n
e s t e m o m e n t o A b r a h a m to d a v f a s e h a l l a b a a llf , c o m o s e d e c l a r a : “ [ A b r a h a m v ia jo ] h a s t a e l l u g a r
d o n d e h a b f a e s t a d o s u t i e n d a e n u n p r i n c i p i o .” 194 Y a p e s a r d e q u e e s t a e s c r i t o q u e d e s p u e s
“ A b ra m tra s la d d su tie n d a [d e a llf ] ” , 195 e l p o s e i a m u c h a s t i e n d a s e n la r e g i 6 n , l a s c u a l e s s e
e x t e n d i a n h a s t a J e b r o n . 196

‫ה מ ל ט‬ / ESC A PA . E s te t e r m in o lite r a lm e n te s i g n i f i c a s a l i r s e d e a l g u n lu g a r . Y a s i m i s m o , c u a l q u i e r
e x p r e s io n e n la E s c r i t u r a q u e im p liq u e 197‫ה‬ ‫הני ל ט‬ t ie n e e s te m i s m o s e n tid o . S ig n if ic a 10 m is m o q u e
e sm u cer e n f r a n c e s a n t i g u o . 198 Y a n a l o g a m e n t e tie n e e s te s ig n if ic a d o e n Ia f r a s e : “ Y p a r i 6
[‫] י ה מ ל י ט ה‬ u n v a r o n .” 199 A l p a r to s e a p lic a e s ta e x p r e s io n p o r q u e e l f e t o s e s a l e d e l v i e n t r e . Y
ta m b i e n e n : “ S e e s c a p a [‫] נ מ ל ט ה‬ c o m o u n p a j a r o .” 200 Y a s im is m o e n : “ N o p u d i e r o n l i b e r a r [‫] מ ל ט‬

191. E s to e x p lic a la a p a re n te re d u n d a n c ia d e “p o r 196. A b ra h a m o rig in a lm e n te se a s e n to en la

tu v id a ” [ ‫] ע ל נ פ ש ך‬. H u b ie ra b a s ta d o c o n q u e le d ije ra m o n ta fia q u e e s ta e ritre B e t-E I y A i (v. 1 2 :8). L u e g o ,
q u e e s c a p a se (Gur Aiye). a su re g re so d e M itz ra im , A b ra h a m d e n u e v o fu e a
e s e lu g a r (v . 1 3 :3 ). A u n q u e la T o ra d ic e q u e d e sp u e s
192. Bereshit Raba 5 0 :1 1 . E n el v. 2 8 , la T o ra
d e m u d o d e a llf p a ra a s e n ta rs e e n Je b ro n (v. 1 3:18 ),
e x p re sa m e n te d ic e q u e A b ra h a m sf p u d o o b s e rv a r la
e sto no s ig n if ic a q u e 10 a b a n d o n o d e fin itiv a m e n te ,
d e s tru c c io n d e S ed o m y las d e m a s c iu d a d e s. D e aquf
sin o q ue a g re g o o tro lu g a r d e r e s id e n c ia al a n te rio r .
se im p lic a q ue , si los a n g e le s se 10 p ro h ib ie ro n a L ot,
e so se d e b ia a a lg u n a d if e r e n c ia in trfn se c a q u e h ab fa 197. E s d e c ir, c u a lq u ie r te rm in o d e riv a d o d e la ra fz
e n tr e a m b o s {Beer baSade). ‫ מל ט‬.

193. Supra, v. 12:8. 198. E n e sp a n o l, e sc a b u llirs e .

194. Supra, v. 13:3. 199. Yeshayahu 6 6 :7 .

195. Supra, v. 13:18. 2 0 0. Tehilim 124:7.

1 9 :1 8 -2 0 — ‫ י ח ־ כ‬: ‫< ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 244

1*Pero Lot les dijo: “No, mi Senor, por ‫א ל ״ נ א‬

<7 ‫־־‬
□ ‫א ל ה‬
A V " ‫־־‬I
‫לו ט‬
V.
‫וי א מ ר‬
V ‫ע‬ ‫־‬
‫י ח‬

favor; 19he aqui que tu siervo ha hallado | ‫ךן‬ ‫ע ב ד ך‬ ‫ א‬$‫מ‬ ‫ ה ~ נ א‬3‫ה‬ ‫יט‬ :‫אדני‬
ahora gracia en Tus ojos, y ha sido ! ‫ גז‬. ‫ן ת ; ך ל * ך ן ס ךז‬ ‫ י ך‬3‫ב ע י‬
grande la bondad que hiciste conmigo al T,. ‫ ־‬T ‘‫י•־‬.‫י־‬ 1‫־ ! י‬ /"■ V 1 ‫־•' י‬, ‫״‬
hacer vivir mi alma. Pero yo no puedo ^ *‫» י‬
escapar a la montana, no sea que el mal ‘" H ? ? ‫^ ? ל‬ ^ ‫ל‬
se adhiera a mi y yo muera. He aqui ✓ ✓ A
‫הנ ה ״נ א‬
T *• ‫י‬
‫ב‬ :‫ו מ תי‬
• I- T
‫ה ר ע ה‬
V T T IT
‫ת ד ב ק ני‬
• k " T s *

o n k 8 l Os

‫ י ט ה א כ ע ו א ( ץ כ ח ע ב ך ך ר ח מ י ו ען ך מ ן ז ו א ק ז ג ל ת א נ ץ י ב ו ת ד ד י י ג ב ך ת‬:1‫י ח ו א מ ר ל ו׳ ט ל ה ו ן ב ב ע ו כ ע ן ו ב ו נ י ונ ״ א יי‬
‫ כ ה א ? עין‬: ‫א נ א י כ י ל ל א ( ץ ת ן ב א ל ט ו ך א ד י ל מ א ת ע ך ע נ נ י ב ( ץ ת א ן א י מ ו ת‬ ‫ע ט י ק י נ ן י מ א י ת נ פ ג׳יוי ו א נ א ל י ת‬
. — _---------------------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫ל שון‬ .‫נ א‬ :‫ה ה ך ה‬ ‫ל ה מ ל ט‬ ‫א לי‬ ‫ת א מ רו‬ ‫א ל‬ ‫הו ־ עי‬ ‫מ ש א‬ ‫ל ה ש מי ט‬ ,‫ ב ו‬:‫מ ו‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫מ ש א‬

‫א צ ל‬ ‫פ ש היי תי‬ .‫ה ך ן ג ה‬ ‫מ ך ג? ן נ י‬ ‫(< ט> פ ו‬ :‫ב ל ן ש ה‬ ‫א מ רו‬ ‫ר בו תנו‬ .‫א ד נ י‬ ‫נ א‬ ‫< א ל‬n»> :‫ש ב נ ק ב י ה ם‬
‫רו א ה‬ ‫הו א‬ ‫ברוד‬ \ ‫ה מ ן ד ו( ׳‬ ‫הי ה‬ ,‫ס דו ם‬ ‫א? ש י‬ ‫א ת‬ ‫ל ה חיו ת‬ ‫בו‬ ‫ש נ א מ ר‬ ,‫קי ך ש‬ ‫זה‬ ‫ש ש ם‬
‫נ ך א ה‬ ‫ן היי תי‬ ‫ה עי ר‬ ‫בני‬ ‫ו מןע שי‬ ‫מיג שי‬ ‫ל ה מי ת‬ ‫בידו‬ ‫שי ש‬ ‫מי‬ ,‫י טו‬ ‫( פ סו ק‬ ‫נפ שי‬
‫צדי ק‬ ‫א צ ל‬ ‫ו כ ש א ב א‬ .‫ל הנ צל‬ ‫וכך אי‬ ‫צדיק‬ .‫נ א‬ ‫אל‬ :‫ה ׳‬ ‫מגו‬ ‫בב עו‬ ‫ן תךגו מו‬ .‫ול ה חיו ת‬,

— — - — TRADUCC16N D E R A S I lf

la carga” , 201 10 cual en efecto quiere decir: dejar salir la carga de excrem ento de sus intestinos.202

18. ‫א ךי ני‬ ‫נ א‬ ‫א ל‬ / n o , m i s e n o r, p o r f a v o r . N uestros M aestros dijeron que este nom bre [‫] א ד ני‬

tiene aquf una connotacidn sag rad a,203 puesto que se declara que Lot dijo al que le habfa salvado:
“ ...al hacer que mi alm a viva”, 204 lo cual obviamente implica que estaba hablando a A quel que
tiene en Su m ano el poder de m atar y dar v id a .205 Y el Targum traduce esta frase por ‫ב ב ע ו ני גן‬
‫ ח׳‬, la cual significa: te ruego ahora, oh E terno .206
‫א ל נ א‬ /N O ... P O R F A V O R . N o m e d ig a n q u e h u y a a l a m o n t a f l a . 207

‫ נא‬/ f o r f a v o r . En este contexto, ‫ נ א‬expresa una so licitu d.208

19. ‫ה י ^ ה‬ ‫ת ך ב לן ני‬ ‫ פן‬/ n o s e a q u e e l m a l s e a d h ie r a a m i. C uando me hallaba entre la gente de
Sedom , el Santo -b e n d ito e s - observaba mis actos y los actos de los hom bres de la ciudad, y ante
E l yo apa retfa com o un hom bre ju sto , digno de ser salvado. P ero si voy donde ya hay un justo

2 0 1 . Yeshayahu 4 6 :2 . E te rn o ” , in d ic a n d o asf q u e n o tie n e c o n n o ta tio n

2 0 2 . E l c o n c e p to b S sic o q u e la ra fz ‫ מ ל ט‬e x p re s a e s p ro fa n a (“ se fio re s m io s”), s in o s a g ra d a (“ m i S e n o r ”).

sa lir se , e s c a b u llir se . Por e llo a d o p ta d iv e rsa s E n a lg u n a s e d ic io n e s m o d e m a s d e l T a rg u m se o m ite

a c e p c io n e s . C o n ju g a d o e n el m o d o c a u sa tiv o hifil, la p a la b ra ‫ ? ע ו‬, ahora.
d e n o ta p a r ir . C o n ju g a d o e n e l m o d o in te n siv o pi'el 207. A q u f R a sh f se a p a r ta d e la in te rp re ta c io n d e
d e n o ta d e fe c a r. E n e s te v e rsfc u lo , el v e rb o ‫ך! ק( ל ט‬ los S a b io s a p u n ta d a en su c o m e n ta rio a n te rio r, p u e s
e s ta c o n ju g a d o e n el m o d o p a siv o nifal; lite ra lm e n te
u tiliz a e l v e rb o “ d e c ir” e n p lu ra l: “ n o m e digan...”
s ig n if ic a r ia “ d e ja rs e s a lir ” en el s e n tid o d e e sc a p a r.
c o n 10 c u a l L o t se esta rfa re fir ie n d o a lo s d ng eles. A l
2 0 3 . E s d e c ir , e s a p lic a d a aq u f a D io s, n o a u n se r p a re c e r, c o n s id e r a q u e la in te rp re ta c io n m id ra s h ic a
hum ano. a n te rio r n o se a sie n ta c o n e l se n tid o lla n o del
2 0 4 . Infra, v . 1 9 :1 9 . v e rsfc u lo .

2 0 5 . Shebuot 3 5 b . 2 0 8 . A q u f n o sig n if ic a “ a h o r a ” , c o m o e n el v . 19:2.

2 0 6 . E l T a rg u m tr a d u jo e l te rm in o ‫ א ד נ י‬p o r '‫ ה‬, “ e l V e r ta m b ie n la s n o ta s 1 5 1 -1 5 3 d e e s ta p a ra sh a .
 2 4 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 9 :20 — ‫ כ‬: ‫י ט‬

que esta ciudad es cercana para huir ‫לנוס‬

J T
‫קר־בה‬ ‫ה ז א ת‬ ‫ה ע< ר‬
ON KELO S —

‫ק ר ת א ה ד א ק רי ב א ל מ עי רו ק‬

------------------ R A S H I

‫ כ י צ ד? פ ל ג ח י א ח ר י ה י ל י ד י‬. ‫ב ( ! \ נ ת מ ״ ח ל א ב ר ה ם‬
• •’ - ‫ן‬ ‫־‬ ‫־‬ V V T‫״‬ T T I ‫־‬ I ‫־‬ I ‫י‬
‫בי‬ ‫י‬
:‫ל א ל י ה ו‬
T ‫י‬ ‫״‬ I
‫ה צ ר פ תי ת‬
‫י‬ ‫־‬ ‫ ז‬T “
‫א מ ר ה‬T t T
‫ וכן‬.‫כ ר ש ע‬
‫״ ׳‬ I T T J
‫אני‬
• “ I

,‫מ ה ם ל ״ ב כ ש נ ו ל ד שרוג‬ ‫צ א‬ .‫א ת ך עו ר ״ ט שנ ה‬ ‫עד‬ .‫י חו‬:‫א <ז‬ ‫א ת י ג י נ י? ( מ ל כ י ם‬ ‫ל הזכיר‬ ‫אלי‬ ‫ב א ת‬

‫ ו מנ חי ר ע ד‬.‫ ה רי ס ״ ב‬/‫ל‬ ‫ו מ ש רוג ע ד שנילד נחיר‬ ‫רי א ה‬ ‫הו א‬ ‫ברוד‬ ‫ה ק די ש‬ ‫ הי ה‬,‫א צלי‬ ‫ב א ת‬ ‫ש ל א‬
‫שנוילד‬ ‫עד‬ ‫ו מ ש ם‬ .‫צ ״ א‬ ‫הרי‬ ,‫ כ ״ ט‬. ‫ת ר ח‬ ‫שנילד‬ ‫ ו מ ש ב א ת‬. ‫כ ק^ ש י ו מ י ש ש ה ע מ י ו א נ י צ ד ק ת ב י נ י ס ם‬
,‫מ ״ ח ה רי ר ״ ט‬ ‫ל ה ם‬ ‫תן‬ .‫ הרי ק ס ״ א‬/‫ע‬ ‫א ב ר ה ם‬ . ‫ <נ> ו ן ע י ר ה ז א ת ק ר ב ה‬: ‫ ל פ י מ י^ ש י ך א נ י ר ש^ ה‬, ‫א צ ל י‬
‫ ו כ ש נ ח ר ב ה ס ד ו ם‬,‫ו אז־ ת ה ש נ ה ה י ת ה ש נ ת ה פ ל ג ה‬
: T I I V V J ' T T : ‫־‬ ‫־‬ T I T T T T i
‫לי א‬ ' T5
‫ל פי כ ך‬ .‫מ ק רי ב‬ ‫נ תי ש ב ה‬ ,‫י שיב ת ה‬ ‫׳‬ !
‫ק רו ב ה‬ ,T T • ! ‫! *־‬ ‫־‬

‫ ג ה ע ד‬r‫ל‬- ‫ ה ר י מ ד י ר ה פ‬. ‫א ב ר ה ם ב ן צ ״ ט ש נ ה‬
T T ! ‫״‬ ‫י‬ "‫! ־‬ T T , V T T ! ‫־‬
‫הי ה‬ T T
‫ ר‬1‫מ ד‬ ‫׳‬
?‫ה י א ק ר י ב ת ה‬
T T •‫ ״‬: •
‫ ו מ ה‬.‫ס א ת ה ע דיו‬
‫־‬ ‫•׳‬ ‫! * ־‬ T T I
‫נ ת מ ל א ה‬
T S ‫־‬ ! ‘

‫א ח רי‬
••‫ ־‬: ‫־‬
‫י שיב ת ה‬
T T ‫־‬ !
‫אי ח ר ה‬ T ‫ו־‬ ••
‫ צ י ע ר‬I‫ו‬ ,‫שנ ה‬T T
‫נ״ ב‬ ‫כ אן‬‫׳‬ T
‫ל ה תי ש ב‬ • • ‫! ■ ! ־‬
‫וה תחילו‬ • ! ‫־‬ J
‫ה אנ שי ם‬ • T ‫!־‬ T
‫שנ תפלגו‬
I ‫־‬ I ■ V
,‫ה פ ל ג ה י‬
TT S ‫־‬

:‫ ה ו א ש נ א מ ר‬.‫י שי ב ת ס ד י ם ו נ ר ו ת י ה ש נ ה א ח ת‬ ,‫מ י ת פ לג‬ ‫ב שנ ת‬ ‫הי ת ה‬ ‫ ו ה י א‬.‫א י ש ב כן קי־ מי‬ ‫אי ש‬

:‫נ ״ א‬ ‫בגי מ טריי א‬
T • • - • :
‫נ א‬ T
.‫נ א‬ T
‫א מ ל ט ה‬
T J T *
‫מ ת‬
‫• ׳‬V V
‫שפלג‬
V T T
.‫שנ ה‬ ‫ח מ ש י ם ו ש תי ם‬
• ‫־‬ I * • “!
‫כ אן‬‫׳‬ T
‫ו מ ש ם \ו ע ד‬ T •

T R A D U C C IO N D E R A S H I

[ A b r a h a m ] , y o a p a r e c e r e c o m o m a l v a d o . 209 Y d e m o d o s i m i l a r d i j o la m u j e r d e T z a r e f a t a E l i a h u :
“ ^ H a s v e n i d o a m i p a r a r e c o r d a r m is p e c a d o s ? ” 210 c o n e l l o q u e r i e n d o l e d e c ir : “ H a s t a q u e t u
l l e g a r a s , e l S a n t o - b e n d i t o e s - o b s e r v a b a m is a c t o s y lo s a c t o s d e m i p u e b l o , y y o e r a j u s t a e n t r e
e llo s ; p e r o d e s d e q u e v i n i s t e a m i, e n c o m p a r a c i 6 n c o n t u s a c t o s y o s o y m a l v a d a .” 211
<
20. ‫ ה עי ר ה ז א ת ק ר ב ה‬/ ESTA c i u d a d e s CERCANA. Q u e r la d e c ir : S u a s e n t a m i e n t o e s c e r c a n
tiempo, e s to e s , f u e h a b i t a d a r e c i e n t e m e n t e , p o r 10 q u e s u m e d i d a d e m a l d a d a u n n o h a s i d o
c o l m a d a . 212 que ta n re c ie n te m e n te ? D e s d e la g e n e r a c i 6 n d e Ia D i s p e r s i o n , c u a n d o lo s
h o m b r e s s e d i s p e r s a r o n p o r e l m u n d o y c o m e n z a r o n a a s e n t a r s e c a d a u n o e n s u s i t i o , 10 q u e
s u c e d i 6 e n e l m is m o a n o d e la m u e r t e d e P e le g . Y d e s d e e s e m o m e n t o h a s t a a h o r a h a b ia n
t r a n s c u r r id o c i n c u e n t a y d o s a n o s , p u e s P e l e g m u r i t i e n e l a n o c u a r e n t a y o c h o d e l a v i d a d e
A b r a h a m . /,D e q u e m o d o se lle g a a e s t a c u e n ta ? P e l e g v i v i 6 d o s c i e n t o s n u e v e a n o s t r a s p r o c r e a r
a R e u ; re s ta d e a h i tr e in ta y d o s a n o s d e s d e q u e n a c i6 S e ru g , m £ s tr e in ta a n o s d e S e r u g h a s ta
q u e n a c i 6 N a j o r , e llo s u m a s e s e n t a y d o s a fio s. Y d e s d e N a j o r h a s t a q u e n a c i o T 6 r a j p a s a r o n
v e i n t i n u e v e a fio s, 10 q u e d a u n t o t a l d e n o v e n t a y u n a fios. Y d e s d e a l i i h a s t a q u e n a c i 6 A b r a h a m
p a s a r o n s e t e n t a a fio s, 10 c u a l s u m a c i e n t o s e s e n t a y u n a fio s. A g r e g a c u a r e n t a y o c h o a n o s d e la
v id a d e A b r a h a m y t e n d r a s u n t o t a l d e d o s c i e n t o s n u e v e a fio s , y e n e s e m i s m o a n o 0 c u r r i 6 la
D i s p e r s i o n . Y c u a n d o S e d o m f u e d e s t r u i d a A b r a h a m t e n i a n o v e n t a y n u e v e a n o s d e e d a d . A s i,
p u e s , d e s d e la D i s p e r s i o n h a s t a e s t e m o m e n t o h a b ia n tr a n s c u r r i d o c i n c u e n t a y d o s a n o s . Y T z 6 a r
d e m o ro u n a n o m as su a s e n ta m ie n to , d e sp u e s d el a s e n ta m ie n to d e S e d o m y d e la s d e m £ s
c i u d a d e s d e la r e g io n . A e s to s e r e f i e r e 10 q u e s e d e c l a r a : “ E s c a p a r 6 a l i a a h o r a [‫ ” ] ג א‬. L a p a l a b r a
‫ ג א‬t i e n e u n v a l o r n u m e r i c o [g u em a trid ] d e 5 1 . 213

2 0 9. E sto e x p lic a p o r q u e segui'a te n ie n d o m ie d o d e “ c e r c a n a ” e n u n s e n tid o g e o g ra fic o , s in o te m p o ra l.

m o rir, a p e s a r d e q u e el a n g el habi'a p ro m e tid o q u e
21 3 . Shabat 10b. S e do m h ab i'a s id o f u n d a d a p o r la
s e salv a n 'a si e s c a p a b a (Baer Heteb).
g e n te d e la g e n e r a tio n d e la D is p e rs io n ( la T o rre d e
2 1 0 . Melajim I, 1 7 :1 8 .
B a b el), al fin a l d e la v id a d e P e le g . E n e s e e n to n c e s
2 1 1 . Bereshit Raba 5 0:11 . A b ra h a m ten i'a 4 8 a n o s d e e d a d . C u a n d o S e d o m fu e
2 1 2 . S e gu n e sta in te rp re ta c io n , ‫ק רי ב ה‬ no d e n o ta d e stru id a, A b ra h a m te n ia y a 9 9 a n o s. S i s e c a lc u la
1 9 :2 1 -2 2 — ‫ כ א ־ כ ב‬: ‫י ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 246

alia, y es pequefia. Escapare alia ahora; T T

‫נ א‬
T
‫א מ ל ט ה‬
T t IT ‫י‬
‫מ צ ע ר‬
W T J ‫״‬
‫והוא‬
J* :
‫ מ ה‬$
T » .T

lacaso no es pequefia y podra vivir mi ‫ה ל א‬ ‫ו ת חי‬ ‫הו א‬ ‫מ צ ע ר‬

aima7 " 21 Y le dijo: “He aqui que he >‫ ה' נ ^ ן א ת‬3‫רבי עי ב א ן* א מ ר א^< ן ן ץ‬
aceptado tu ruego tambien en esto, que '‫ '׳‬c ' " T V »‫ " ז‬v ‫! "נ‬
no m sto r n a r i la ciudad dc la q«e ’? ? ‫ * י ־‬t f a V ™ ‫ ל ד ב ר י‬DJ
hablaste. 22Apresurate, escapa alli, pues ‫כב‬
no podre hacer nada sino hasta que ‫ע ד ״‬ ‫ד ב ר‬ ‫א ו כ ל ל ע^ ו י ת‬ ‫ל א‬ ‫ כ י‬T\t20
— — — O N K EL6S :

‫א ף ל פ תג מ א‬ ‫ כ א ו א מ ר ל י ה ו ! א נ ק ז י ב י ת א פ ך‬: ‫ ז ב ב ע ן ו נ מ ן ה ל א ן ע י ך א ה י א ן ו נ ת כ ן י ם נ פ ש י‬.‫ל ת מ ן ו ה י א ן ע י ך א א( ץ ו נ‬
‫עד‬ ‫פ תג מ א‬ ‫ל מ ע ב ד‬ ‫א כו ל‬ ‫ל א‬ ‫א רי‬ ‫ל א ג ץ תן ב ונ מו‬ ‫ כ ב א ו ח י‬:‫ד ב ע י ת א י ג ל ה‬ ‫ל מ ה פ ך י ת כן ך ר נ א‬ ‫ד ל א‬ ‫ב לי ל‬ ‫ו׳ ד י ו‬
R A S I lf

‫ב ו א י ( ל ק מן‬ ‫ע ד‬ :‫כ מ ו‬ ,‫אני‬ ‫הופך‬ .‫ה פ פ י‬ :‫ב ג ל ל ך‬ ‫מכול‬ ‫מו ע טין‬ ‫עונו תי ה‬ ‫ו ה ל א‬ .‫ה ו א‬ ‫ה ל א נ< צןגי‬
‫בו‬ ‫ךבךי‬ ‫מ די‬ , 1‫ י ג‬:‫ט ז‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ר אי‬ ‫א ח רי‬ , 1‫ ה‬:‫מ ח‬ .‫מדר שו‬ ‫ז הו‬ ?‫ב ה‬ ‫נפ שי‬ ‫ו תחי‬ ‫ל הני ח ה‬ ‫א ת ה‬
‫עונ שן‬ ‫זה‬ .‫א ו פ ל ל^ שו ת‬ ‫ ג> פ י ל א‬3( :)‫ י ס‬:‫( י ר מ י ה ל א‬ ‫הי א‬ ‫ק טנ ה‬ ‫עיר‬ ‫ה ל א‬ :‫מ ק ר א‬ ‫ש ל‬ ‫ופ שו טו‬
‫מ ש חי תי ם‬ ‫כי‬ :‫ש א מ רו‬ ‫על‬ ‫מ ל א כי ם‬ ‫ש ל‬ ‫א ם‬ ‫ל ה ק פי ד‬ ‫ל ך‬ ‫אין‬ ?‫מ ע ט‬ ‫ב ה‬ ‫ו אנ שי ם‬
‫לפיכך‬ .‫ב ע צ מן‬ ‫ה ד ב ר‬ ‫ותלו‬ ‫י גו‬:‫א נ ח נ ו ( ל ע י ל י ט‬ ‫ל א‬ .‫ < פ א> ג ם ל ד ב ר ה ז ה‬: ‫ב ה‬ ‫נפ שי‬ ‫ותחי‬ ‫תניחנ ה‬
‫ה ד ב ר‬ ‫ש אין‬ ‫לו מ ר‬ ‫ש הוז ק קו‬ ‫ער‬ ‫מ ש ם‬ ‫ל א זזו‬ ‫א ציל‬ ‫העיר‬ ‫כ ל‬ ‫א ף‬ ‫א ל א‬ ‫נ צול‬ ‫ש א ת ה‬ ‫דיך‬

TRADUCC16N D E RA SH f

‫הו א‬ ‫ ה ל א‬/iA C A S O n o e s p e q u e i ^ a ? Querfa decir: ^Acaso sus pecados no son escasos, y puedes
entonces dejarla sin destruir, a fin de que mi alma viva en ella? Esta es su exegesis m idrashica.214
P ero segun el sen tido llano de la frase, Lot dijo: “ ^Acaso no es una ciudad pequefia y sus
habitantes escasos? N o debes ser estricto; si la dejas libre, vivird mi alma en ella.”
21. ‫ ה‬-‫ ן‬0 ‫ ג ם ל ד ב ר‬/T A M B IE N e n e st o . Es decir, no solam ente te salvar&s tu, sino que tam bien salvarg
a toda la ciudad por ti.
>?‫ ה פ‬/ t r a st o r n a r £ . 215 La forma verbal ‫ ה פ כ י‬es equivalente a ‫ ה ו פ ך א ג י‬, “yo trastorno”. 216 Es
sim ilar en construcci6n gramatical a los siguientes verbos: “Antes de que yo viniera [217; ” [‫ג צ ו א י‬
“despu6s de haber v isto [218; ” [‫ “ ר א י‬cuando yo hablo [‫ ] ך פ ן י‬de 61.” 219
22. ‫ ת‬1>‫ פ י ל א א ו פ ל ל«! ע‬/P U E S n o p o d r e i i a c e r . Esta admisi6n constituye el castigo que D ios impuso
a los angeles por haber dicho: “P or cuanto destruirem os” 220 con 10 cual hicieron depender el
asunto de la destrucci6n de ellos m ism os y no de Dios. En consecuencia, no pudieron
m overse de allf sino hasta que se vieron obligados a afirm ar que el asunto estaba fuera

el ano 48 m ism o , r e s u lta que Sedo m h a b fa d e d e s tr u c tio n to ta l. V e r ta m b ie n m a s a d e la n te el v.

p e r d u r a d o 5 2 afios. S ie n d o T z o a r m a s r e c ie n te , se 2 5.
im p lic a q u e 10 fu e e n u n a no . 2 1 6 . E s d e c ir, se tr a ta d e un v e rb o e n p re se n te
[‫ ] ה^ פ ך‬c o n el su fijo p ro n o m in a l d e p rim e ra p e rso n a
2 1 4 . Shabat 10b.
q u e re e m p la z a al p ro n o m b re ‫ א נ י‬.
2 1 5 . E l v o c a b lo h e b re o ‫ה ? כ י‬ s e d e riv a d e la ra fz
2 1 7 . Infra, v . 4 8 :5 .
‫ ה פ ך‬, q u e sig n ific a in v e rtir , tra sto c a r, v o lte a r. P o r
2 1 8 . Supra, v. 1 6 :1 3 . L a frase lite ra lm e n te d ic e
e llo 10 hem os tr a d u c id o c a si lite ra lm e n te por
“ d e s p u e s d e q u e y o v i” .
“ tr a s to r n a r e ” , y a q u e tr a s to r n a r ta m b ie n tie n e la
a c e p c io n d e d a r v u e lta s a a lg o , in v e rtir u n o rd e n 2 1 9 . Yirmeyahu 3 1 :1 9 .

d a d o . E n e s te c a so , h a y q u e e n te n d e rlo e n el se n tid o 2 2 0 . Supra, v. 1 9 :1 3 .

 2 4 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 9 :2 3 - 2 4 — ‫ כ ג ־ כ ד‬: ‫י ט‬

llegues alia. ” Por eso llamo el nombre ‫ל ן י אביאןז‬ ‫ מ ה‬0

de esa ciudad Tzoar. 23El sol habia ! • . .
salido sobre la tierra cuando Lot llego a ^V] 'V- ^ ! ! ‫כג‬
Tz6“r■ , ‫״ ב א‬ , ‫ע ל ־‬ ‫ה מ ט י ר‬ ‫ כד וי הו ה‬:‫ע; ע ר ה‬
24 Y el Eterno habia hecho llover sobre ' ‫׳‬ T ' T!1 ‫׳־‬T
Sedom y Amora azufre y fuego, de parte ‫מ א ת‬ ‫ א ש‬1 ‫ס ך □ ו^ ל ״^ מ ר ה ג פ ל י ת‬
0 n k e l6 s

‫ ט‬1‫ כ ג ש כ < ש א נ פ ק ע ל א ת ג א ן ל‬:‫ש מ א ך ק ך ת א צו ע ר‬ ‫מי ת ך ל ת מן ע ל בן ק ך א‬

‫מ ן לן ך ם‬ ‫ע מו ך ה ג פ ך ל ת א ן א ש ת א‬ ‫ס דו ם ו ע ל‬ ‫א מ ט ר על‬ ‫ כ ד ויי‬:‫ע ל ל צו ע ר‬

RA SH I ■

.‫ה מ ט י ר ע ל ס די ם‬ :‫ד י נ ו׳‬ ‫ובי ת‬ ‫הו א‬ /‫ש נ א מ ר ו ה‬ ‫מ כ אן‬ .‫י חי ד‬ ‫ל שין‬ .‫א ו פ ל‬ ‫לא‬ ‫פי‬ :‫ב ך ש ו ת ן‬
‫ה ש ח ר‬
- - -
‫וכ מו‬
‫ן‬
:‫ש נ א מ ר‬
- vi v v
‫כ מו‬ ‫ן‬ ‫׳‬
,‫ה ש ח ר‬
‫־‬ ‫־‬ -
‫ב עלו ת‬
* ‫ו‬ ‫־‬
,‫מ ציל‬
‫׳‬ • ‫־‬
‫ א ח ד‬v‫ו ה‬
t t s
‫הו פ ך‬
‫״ ׳‬
‫ל מ ד ש ה א ח ד‬
r v r v ‫״‬ t
‫א ת ה‬
t ‫־‬

‫עו מז־ ת‬ ‫ש ה ל בנ ה‬ ‫ש< ג ה‬ ,‫ ט ון‬:‫י ט‬ ‫( ל עי ל‬ ‫גגלה‬ :‫א ח ד‬ ‫< ך ב ר‬ ‫נ ש ל חי ם‬ ‫מ ל א כ י ם‬ ‫שני‬ ‫ש אין‬

‫ען־בךין‬ ‫מ ה ם‬ ‫לפי ש היו‬ .‫ה מ מ ה‬ ‫ע ם‬ ‫בר קי ע‬ ‫והי א‬ ‫ש ם‬ ‫ע ל‬ .‫ ע ר‬1 ‫צ‬ ‫ה עי ר‬ ‫ש ם‬ ‫ן ך א‬7 ‫פן‬ ‫על‬

‫ברוך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫א מ ר‬ ‫לל בנ ה׳‬ ‫ו מ ה ם‬ ‫ל ח מ ה‬ ‫מ קו ם‬ ‫כל‬ .‫ה מ טי ר‬ ‫( פ ד > ו ה׳‬ :1‫ כ‬: ‫( ל ע י ל י ט‬ ‫מ צ< ג ר‬

-------------------------------------------------------------------- T R A D U C C IO N D E R A S H l

d e su p o d e r y u n ic a m e n te e n m a n o s d e D i o s . 221

‫ פי ל א א ו פ ל‬/ PUES n o p o d re . E l v e rb o ‫א ו כ ל‬ esta en singular. D e aquf se aprende que un a n g e l

destruye y otro d if e r e n te salva, pues dos Angeles no son envia dos para una m ism a m isi6n . 222

‫ ע ר‬1‫ ע ל פ ן לן ך א ש ם ה עי ר צ‬/ p o r e s o lla m o e l n o m b re d e l a c iu d a d tz o a r . En alusion a 10 que

L o t h a b f a d ic h o d e e s a c iu d a d : “ Y e s p e q u e n a ] ‫ [ מ צ ע ר‬. ” 223

24 . ‫ ו ה' ה מ ט י ר‬/ y e l e te rn o h a b ia HECHO llo v e r . Cada vez que aparece la e x p r e s i o n ‫ו ה׳‬, “ y el

Eterno”, 224 la T o r d s e r e f ie r e a El y a su C orte de Justicia c e l e s t i a l . 225

‫ ה מ ט י ר ע ל קו ד ם‬/ H A B IA h e c h o l l o v e r s o b r e s e d o m . 226 Al alba, puesto que se declara q u e h a b ia n

s a lid o d e Sedom “cuando apenas despuntaba el alba”, 227 qu e es el m om ento en que la luna se
encuentra en el cielo junto con el sol. E l c a s tig o t u v o lu g a r p r e c i s a m e n t e e n e s t e m o m e n t o porque
entre ellos habfa algunos que le rendi'an culto al sol, y otros a la luna. E n t o n c e s el Santo -b e n d ito

2 21 . Bereshit Raba 5 0 :9 . 22 5 . Bereshit Raba 5 1 :2 . S e g u n el c o m e n ta rio

2 2 2. V e r m a s a rrib a el c o m e n ta rio d e R a sh i al v.
Minjat Yehudd a R a sh i, la ‫ ו‬s ig n if ic a r la q u e la C o rte
c e le s tia l to m o la d e c is io n d e c a s tig a r d e e s te m o d o
18:2, s.v. ‫י ם‬¥ (‫ ו ה ג ה ש ל?^ ה א נ‬, as! c o m o la n o ta 18 d e
e sta m ism a p a ra sh a . a la re g io n d e S e d o m , y D io s e s tu v o d e a c u e r d o c on
ello.
2 2 3. Supra, v . 1 9:20 . L a ra iz ‫צ ע ר‬ d e la c u a l se
d e riv a el n o m b re ‫ ע ר‬1‫צ‬ tie n e el sig n ific a d o de 2 2 6 . C o m o R a s h i s e n a la r a a c o n tin u a tio n , D io s

p eq u efio , e s tre c h o . E sta c iu d a d a n te rio rm e n te se e n v io la llu v ia so b r e S e d o m a l a lb a . P u e s to q u e en

lla m a b a B e la , c o m o s e a firm a e n el v. 14 :2. el v e rsi'cu lo p re c e d e n te la T o r a d ic e q u e “ e l sol

habi'a s a lid o ” y a c u a n d o L o t lle g o a T z o a r, el v e rb o
2 2 4 . L a le tra ‫ ו‬e n e ste c a so n o e s u n a c o n ju n c i 6 n
‫ה כ< טי ר‬ no d e b e se r e n te n d id o c o m o u n p r e te rito
q u e u n e e s te p a s a je c o n el a n te rio r, sin o q u e im p lic a
sim p le , s in o que tie n e el s e n tid o del
u n a a d ic io n : el E te rn o y Su bet din o C o rte C e le stia l
p lu sc u a m p e rfe c to , “ h a b ia h e c h o llo v e r” , a lu d ie n d o a
d e Ju stic ia , e sto u ltim o q u e d a n d o im p lic ito . E s ta
un h e c h o a n te r io r a l in d ic a d o e n e s e ve rsi'c ulo.
in te rp re ta c i 6 n d e la e x p re sio n ‫ ו ה׳‬se a p lic a sie m p re
q u e la ‫ ו‬n o c o n stitu y a e n la c e c o n el v e rsic u lo 2 2 7. Supra, v . 1 9 :1 5 . L o s a n g e le s sa c a ro n a L o t d e
a n te rio r, c o m o e s el c a so en el v. 1 8 :17 {Gur Arye). S ed om ju s to c u a n d o a p e n a s d e s p u n ta b a el a lb a . L a
1 9 :2 4 — ‫ כ ד‬:‫< ש‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 248

del Eterno, desde los cielos. Jl i i T

• IT T ‫״־‬ ‫י‬ ‫י‬ '-T J

0 n k 8 l 6 s

:‫יי מ ן ש מ י א‬
----------------------------------------------------------------------------------- R A S I l i ----------------------------------------------------------------------------------

‫ה מ לן ר אן ת‬ ‫ד ר ך‬ .‫ח׳‬ ‫מ א ת‬ :‫ז ו א ש‬ ‫ג פ רי ת‬ ‫ו מג ש ה‬ ‫ל בנ ה‬ ‫עו ב די‬ ‫ י ה יו‬,‫ב י ו ם‬ ‫מ ה ם‬ ‫א פ ר ע‬ ‫א ם‬ :‫הו א‬

‫א כ< ר‬ ‫ן ל א‬ ,)‫ ב ג‬:‫ל מ ך ו ל ע י ל ד‬ ‫ נ ש י‬:‫פ מו‬ ,‫פ ן‬ ‫ל ד ב ר‬ ‫ל א‬ ‫מו ש ל ת‬ ‫ש ה ל בנ ה‬ ‫ב לי ל ה‬ ‫הי ה‬ ‫א לו‬ :‫או מ רי ם‬

‫ע ב די‬ ‫א ת‬ ‫ע מ כ ם‬ ‫ק חו‬ :‫דו ד‬ ‫א מ ר‬ ‫ן כן‬ .‫נ ש י‬ ‫י היו‬ ,‫ב ל י ל ה‬ ‫מ ה ם‬ ‫א פ ר ע‬ ‫ו א ם‬ .‫ח ר ב י ן‬ ‫היינו‬

‫ ן כ ן‬.‫מ ץ ב ד י‬ ‫א מ ר‬ ‫ו ל א‬ ,)‫ ל ב‬:‫א ד ו נ י כ ם ( מ ל כ י ם א א‬ ‫כ ש ה ח מ ה‬ ‫ביו ם‬ ‫הי ה‬ ‫א לו‬ :‫או מ רי ם‬ ‫ה ח מ ה‬ ‫עו ב די‬

‫ו ל א‬ ,1‫ ח‬:‫ה מ ל ך ( א ס ת ר ח‬ ‫ב ש ם‬ :‫א מ ר‬ ‫א ח שו רו ש‬ ‫ה ש ח ר‬ ‫כ תי ב ו כ מו‬ ‫ל כ ך‬ .‫ח ר ב י ן‬ ‫היינו‬ ‫ל א‬ ‫מו ש ל ת‬

‫א מ ר‬ ‫ ו ל א‬/‫ה‬ ‫מ א ת‬ ‫א כ< ר‬ ‫כ אן‬ ‫א ף‬ .‫ב ש מ י‬ ‫א מ ר‬ ‫ן ה ל בנ ה‬ ‫ש ה רו א ה‬ ‫ב ש ע ה‬ ‫מ ה ם‬ ‫ןנ פ ר ע‬ ,‫ע ל ה‬

‫ב ם‬ ‫כי‬ :‫ה כ תו ב‬ ‫ש א מ ר‬ ‫ו הו א‬ .‫ מ ן ה ^ מ י ם‬: ‫מ א ת ו‬ ‫מ ט ר‬ ‫ב ת ח ל ה‬ .‫ה מ ט י ר ו גו׳ ג פ ר י ת ן א ש‬ :‫מו ש ל י ם‬

TRADUCC16N D E R A S I lf .

e s - dijo: Si los ca stigo durante el dia, los adoradores de la luna dirdn: “Si hubiera sido de noche,
cuando la luna g o b iern a, no hubidsemos sido destruidos.” Y si los castigo durante la noche, los
adoradores del sol dirdn: “Si hubiera sido de dia, cuando gobierna el sol, no hubi&semos sido
destruidos.” Es por e sto que estd escrito el momento preciso en que 0curri6, “cuando apenas
despuntaba el a lb a ”, con ello aludiendo que D ios los castigd en el m om ento en que tanto el sol
com o la luna g o b iern a n . 228

1£>‫ ה מ ט י ר ו ג ו׳ ג פ ר י ו! ן א‬/H A B fA h e c h o l l o v e r . . . a z u f r e y f u e g o . A l p r in c ip io era llu v ia para darles

la oportunidad de arrepentirse; lu e g o s e c o n v ir tid en a z u fr e y f u e g o .229

‫ מ א ת ה׳‬/ DE pa r t e d e l e t e r n o . C onstituye un m odo de expresi 6n propio de los versi'culos de la

Tord espresarse a si 230 co m o vemos en el versfculo siguiente, cuando Ldmej dijo: “M ujeres de L 6m ej,
presten ofdo a mis palabras .” 231 Pero no dijo “m ujeres nuas”, que hubiera sido 10 mds exacto, puesto
que hablaba a sus esposas. Y asim ism o David dijo refirtendose a sf mismo: “Tom en con ustedes a
los siervos de su sefior ” , 232 pero no dijo “ mis siervos” . Y de igual m odo se expres 6 A jashverosh:
“ En el nom bre del rey ” , 233 pero no dijo “en mi nom bre”, a pesar de que hablaba de sf mismo. En
este caso tam bien, el versfculo dice “de parte del E terno”, pero no dice “de parte de E l” , que
hubiera sido la forma usual de expresion . 234
‫ מן ה ש מי ט‬/ d e s d e l o s c ie l o s . A esto se refiere 10 que afirm a el versiculo: “A travds de ellos [los

llu v ia d e a z u f r e y fu e g o o c u r r id ju s to d e s p u e s d e su d sta se c o n v irtid e n a z u fre y fu eg o ( Najalat Yaacob).

s a lid a , c u a n d o e l a lb a y a h a b fa a p a re c id o .
2 3 0 . E s d e c ir, m e n c io n a r e x p lic ita m e n te e l su je to
2 2 8 . Bereshit Rabd 5 0 :1 2 . O b v ia m e n te , d e sp u e s d e l de la fra se en vez del p ro n o m b re o a d je tiv o
c a s tig o d e d e s tr u c tio n , y a n o h a b ria so b re v iv ie n te s p o se siv o , seg u n e l c a so .
q u e p u d ie r a n a le g a r n a d a . R a sh i q u ie re d e c ir q u e
2 3 1 . Infra, v. 4 :2 3 .
D io s a c tu 6 a si p a r a d e m o s tr a r q u e e l c a s tig o e r a
2 3 2 . Melajim I, 1:32.
ju s to : a p e s a r d e q u e e n e s e m o m e n to n o p o d fa n
a le g a r q u e su s d e id a d e s lo s p o d fa n sa lv a r, a u n asf n o 2 3 3 . Ester 8 :8 .
d e se a ro n a rr e p e n tir s e ( B aer Heteb).
2 3 4 . Bereshit Rabd 5 1 :2 . E n e ste c a so , la fo rm a
2 2 9 . M ejilta, Beshalaj 1 5 . E n h e b re o , e l v e rb o u su a l d e e x p re sio n se rfa e n u n c ia r el p ro n o m b re ‫מ א ת ו‬
‫ ה מ ט י ר‬, “ h iz o llo v e r” e s e n u n c ia d o a n te s d e “ a z u fre “ d e E l” , y a q u e e l v e rs fc u lo e sta h a b la n d o d e l E te rn o
y fu e g o ” , im p lic a n d o a sf q u e h u b o d o s m o m e n to s : el e n te rc e ra p e rso n a . Ig u a lm e n te e n lo s d e m a s c a so s
p rim e ro , c u a n d o c a y o la llu v ia ; el se g u n d o , c u a n d o c ita d o s p o r R a sh f, d o n d e e l p ro n o m b re o e l a d je tiv o
 2 4 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 9 :2 5 -2 8 — ‫ ב ה ־ ב ח‬: ‫< ט‬

25 F trastorno a estas ciudades y a toda ­‫פ ל‬ ‫ו א ת‬ ‫ה א ל‬ ‫ע ר י ם‬T ‫א ת ־ ה‬ ‫ ך‬1‫ב ה ו י ה פ י‬

T V : •• T Jf IV V “ : ! ‫­ו ­ ־‬

la llanura, a todos los habitantes de las

‫ו צ מ ח‬ ‫ה ע לי ם‬ ‫כ ל־י ש בי‬ ‫ו א ת‬ ‫ה פ כ ר‬
ciudades y a la hierba de la tierra. 26 Y ‫־‬ V. V J •‫ ״‬V IV J•• : I T ” : AT * “

su mujer miro detras de el, y se convirtio ‫מ א חריו‬ ‫א ש ת ו‬ ‫ב ט‬J " ‫ו ת‬ ‫מ‬ :‫ה א ד מ ה‬
AT‫; ־‬ 1‫־‬ •• ‫־י‬ : ‫״‬ ‫־‬ ‫־‬ IT T ‫ ־‬: IT

en pilar de sal
‫א ב ר ה ם‬ ‫וי ש כ ם‬ ‫ ב ז‬: ‫מ ל ח‬J ‫נ 'צ י ב‬ ‫ותהי‬
2‫ י‬Abraham madrugo muy de manana - - IV V. T T ! “ 2 ‫י‬.• ‫ן‬ ‫־‬

[y fue] al lugar donde habia estado ‫ש ם‬ ‫א ש ר ־ ע מ ד‬

‫ ^ ־־‬T V ‫ ־‬:
‫א ל ־ ה מ צ זי ו ם‬T ‫־‬ V
‫בביקר‬IV A ‫־‬

parado delante del Eterno. 28 Observo en

‫ ב ח ו י ש ק ף ע ל ־ פ נ י ס ד י ם‬: ‫ ה‬1‫א ת ־ פ נ י ן ה‬
direccion a Sedom y Amora, y hacia toda
la superficie de la tierra en la llanura, y ‫ה פ כ ר וירא‬
! - ‫־‬ )S T * ‫־־‬
‫א ר ץ‬
I VJV
‫ ר ה ו ע ל כ ל ־ פ נ י‬7‫ו ע מ י‬
L• • : T V ‫! ־‬ : 1‫־‬

o n k 8 l 6 s

‫ כ י ן א ק ז ז ז כ י א ת‬: ‫כ ה ו ה פ ך י ת ק ו ־ ו י א ה א ל י ן ן י ת <י ל מ י ש ר א ן י ת כ ל י ת ב י ק ר ו י א ן צ כ < ח א ך א ת ג א‬

‫ת מו‬ ‫ל א ת ר א ד ש מ ש‬ ‫ב צ פ ר א‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ו א קז ־י ם‬ ‫מ‬ :‫ך מ ל ח א‬ ‫ק מ א‬ ‫ ו ת‬5‫מ ב ת ר ו ה י ו ק‬ ‫א ת תי ה‬
‫ך מי ( ץ ך א ו חזי א‬ ‫ א‬:! ‫א ת‬ ‫א פי‬ ‫כל‬ ‫ס דו ם ו ע מו ך ה ו ע ל‬ ‫א פי‬ ‫על‬ ‫ כ ח ו א ס ף נ כ י‬:‫ב צ ל ו נ ן ך ם יי‬

RA SHI

‫ש ל ח‬
‫־‬ T
‫ב ח ל מי ש‬‫־‬ T ‫ ־‬J ‫־‬
:‫ש נ א מ ר‬
‫־‬ V{ V V
,‫ל מ ט ה‬
‫׳‬ T - !
‫מ ל מ ע ל ה‬
T . ‫״‬ ! •
‫לי סר‬ ‫ב ש ב א‬ . >‫ ל א‬:‫ל ו‬ ‫( איו ב‬ ‫וגו׳‬ ‫ע מי ם‬ ‫ידלן‬
.‫? ( א ח ר י ו‬ ‫א ש תו‬ ‫ו תג ט‬ > ‫( גו‬ :‫ ט ן‬:‫כ ח‬ ‫( איוב‬ ‫ןגו׳‬ ‫ידו‬ ‫ה ש מי ם‬ ‫מן‬ ‫א ש‬ ‫י^ ל י ה ם‬ ‫מ בי א‬ ,‫ה ב ריו ת‬
‫ב מ ל ח‬ .‫מ ל ח‬ ‫ג צי ג‬ ‫ו ת הי‬ :‫ל ו ט‬ ‫ש ל‬ ‫מ א ח ריו‬ ,‫ה מן‬ ‫ל הוריד‬ ‫ו ב ש ב א‬ ,‫ל ס דו ם‬ ‫שגג שה‬ ‫ב מו‬
‫ קנני מ ^ ט‬:‫א מ ר ל ה‬ .‫ל ק ת ה‬ ‫ו ב מ ל ח‬ ‫ח ט א ה‬ ‫מן‬ ‫ל ח ם‬ ‫ל ב ם‬ ‫מ מ טי ר‬ ‫הנני‬ :‫ה ש מי ם‬ ‫מן‬

T
‫א ף ה מנ הג‬
8 * ‫״‬ ‫׳‬ ‫־‬
:‫א מ ר ה ל ו‬
T
.‫ה ל לו‬
T S T ‫־‬
‫ל או ר חי ם‬
‘ S T
‫מ ל ח‬“ V
.‫ה ^ ר י ם ו גוי׳‬ ‫א ת‬ ‫ < פ ה> ו י ה פ י ך‬:)‫ ר‬:‫ט ז‬ ‫( ש מו ת‬ ‫ה ש מי ם‬
:‫ה ז ה ל‬ ‫ב מ קו ם‬ ‫להנהיג‬ ‫ב א‬ ‫א ת ה‬ ‫הז ה‬ ‫ה ר ע‬ ‫והפכן‬ ‫א ח ד‬ ‫ב ס ל ע‬ ‫יו שבות‬ ‫ארבערנן‬

TRADUCC16N D E RASHI

c ie lo s , D io s ] j u z g a a lo s p u e b l o s . . . 233‫ ״‬C u a n d o D io s c a s t i g a a l a h u m a n i d a d , t r a e s o b r e e llo s f u e g o

d e l c ie lo , c o m o 10 h i z o c o n S e d o m . P e r o n o s o lo p a r a c a s tig a r D io s u t i l i z a c o m o m e d io a l c ie lo , s in o
q u e t a m b i e n c u a n d o h i z o d e s c e n d e r e l m a n a 10 h iz o a tr a v e s d e l c i e l o , c o m o e s t a e s c r ito : “ H e a q u i
q u e Y o h a r e l l o v e r p a r a u s t e d e s p a n d e l c i e l o .” 236

25. ‫א ת ה^ ר י ם‬ ‫_ו < ה פ ך‬ / ^ TRA ST0R N 6 a e s ta s c iu d a d e s , e tc . L a s r e s t a n t e s c u a t r o c i u d a d e s 237 e s t a b a n

a s e n t a d a s s o b r e u n m is m o t e r r e n o r o c o s o , y D io s la s v o l t e d d e a r r i b a a b a j o , c o m o s e d e c l a r a :
“ [ D io s ] e n v i o S u m a n o s o b r e Ia r o c a p e d e r n a l , d io v u e lta a la s m o n t a n a s d e s d e l a r a f z . ” 238

2 6 .‫ריו‬ ‫מ א ח‬ ‫א ש תו‬ ‫ ו ת ג ט‬/ y su m u je r m irO d e trA s d e e l. D e L o t.

‫מ ל ח‬ ‫ג צ ע‬ ‫ ו ת הי‬/ y se c o n v ir ti6 e n p ila r d e s a l. E lla h a b ia p e c a d o p o r m e d io d e s a l, y p o r eso

m is m o ta m b ie n f u e c a s t i g a d a p o r m e d i o d e s a l . L o t le h a b i a d i c h o : “ D a l e s u n p o c o d e s a l a e s t o s
h u e s p e d e s . ” P e r o e l l a le h a b i'a r e s p o n d i d o : “ / , T a m b i e n e s t a m a l a c o s t u m b r e d e d a r d e c o m e r a lo s
f o r a s te r o s t u d e s e a s i m p o n e r e n e s t e s i t i o ? ” 239

posesivo hubieran sido los mas apropiados humano.

gramaticalmente. 237. Menos la ciudad de Tzoar, hacia donde Lot
235. lyob 36:31. habi'a escapado.

236. Shemot 16:4; Yalkut, lyob 36. Rashf agrega 238. lyob 28:9; Bereshit Raba 51:4. Ver mas arriba
esto para enfatizar que “el Cielo” constituye tanto el la nota 215.
origen de la recompensa como del castigo al ser 239. Bereshit Raba. 50:4.
1 9 :2 9 -3 1 — ‫ כ ט ־ ל א‬: ‫< ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 250

he aqui que la humareda de la tierra .‫כ ק י ט ־ ר‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫קי ט ר‬ ‫;* ל ה‬ ‫והנה‬

subia como humareda de hornaza. 29 Y
‫א ת ״‬ ’‫א ל ה י ם‬ ‫ב ש ח ת‬ ‫ כ ט _ולןי‬: ‫ה כ ב ש ן‬
fue a si que cuando Dios arraso las
ciudades de la llanura, Dios recordo a ‫א ת ־‬ ...
‫אליהים‬
W* VI
‫ויזכיר‬
j \ ‫ ״‬-
‫ה כ כ ר‬ T * “
‫ערי‬ J*‘‫ ״‬T

Abraham y envio a Lot fuera del ‫מ ת ו ך‬ '‫את־לוט‬ ‫וי של ח‬ ‫א ב ר ה ם‬

‫י‬ J ‫״‬ V < - - J - AT T : -

cataclismo cuando destruyo las ciudades

‫א ש ר ־‬ ‫א ת ׳ ׳ ה^ ר י ם‬ ’‫ב ה פ י ך‬ ‫ה ה פ כ ה‬
donde Lot habitaba.
30Lot subio de T zoary se asento en la ‫ ו ע ר‬£‫מ‬ ‫לו ט‬ ‫ל‬ :‫ל ו ט‬ ‫בהן‬ ‫י ש ב‬
montana, y sus dos hijas con el, pues ‫יר א‬ ‫ע מ ו כי‬ ‫ו ש ת י בנ־תיו‬ ‫ב ה ר‬ ‫וי־שב‬
l " T J* T ‫ן‬ : T T V J•- ‫״‬

temia permanecer en Tzoar. Y habito en

‫הו א‬ ‫ ר ה‬$‫ב מ‬ ’‫! { • ש ב‬ ‫יעוער‬1 ‫ל ש ב ת‬
una cueva, el y sus dos hijas. 31 Entonces
la mayor dijo a la menor: “Nuestro ‫ה ב כ י ר ה‬
VT ‫״‬ J -
‫ת ־ א מ ר‬S ‫ל א “ ו‬
• V
:‫ב נ ׳ ת י ו‬ IT i
‫ י‬J ‫ ש "ת‬t ‫ו‬
padre es anciano, y no hay varon en la ‫אין‬ ‫ן אי ש‬ ‫זלןן‬ ‫אבינו‬ ‫א ל ־ ה ע ע י ר ה‬
O N K ELO S

‫א בו ־ ה ם‬ ‫מי ( ץ ך א וז ־ כי ר יי י ת‬ ‫קןוי‬ ‫יי י ת‬ ‫ ב ט ו ה ו ה ? ח ב ל ו ת ונ ״ א ? ד ח ב לו‬: ‫ך א ת ו נ א‬ ‫פ תננ א‬ ‫ך א ת ג א‬ ‫ס לי ק ונננ א‬ ‫ו ה א‬

‫ב נ תי ה‬ ‫ב טוו ־ ־ א ן ת ן ת י ו‬ ‫מ צו ע ר וי ת ב‬ ‫לו ט‬ ‫ ל ו ס ל ק‬:‫א ט‬ ‫ב הן‬ ‫הו ה י ת ב‬ ‫די‬ ‫ק ךוי א‬ ‫כ ד רז פ ך י ת‬ ‫ה פ כ ת א‬ ‫מ גו‬ ‫לו ט‬ ‫ו ש ל ח י ת‬

‫לי ת‬ ‫סי ב ו ג ב ר‬ ‫א בו נ א‬ ‫לז עו ־ ת א‬ ‫ ל א ו א מ ר ת _ ר ב ת א‬:‫ב נ תי ה‬ ‫הו א ן ת ך תיו‬ ‫ב מ ע ך ת א‬ ‫ב צו ע ר וי ת ב‬ ‫ל מ ת ב‬ ‫ד חי ל‬ ‫א רי‬ ‫ע מי ה‬

RASH I

‫ ה י א‬.. ‫י‬- T‫ ת‬T‫א ח ו‬ r

:‫ש ר ה‬ ‫ע ל‬ j~
‫ צ • ר י ם‬- ‫מ‬1 ‫יב‬ ‫ן‬
‫ ה ם‬T ‫ ר‬T‫־ א « ב‬ :‫ב ל ע ״ ז‬ ‫ט ו ר ק׳׳ א‬ .‫? ג ש ן‬ ‫של‬ ‫תי מו ר‬ .‫( ה ש ק י ט ו‬
‫ח ס‬T ‫י ה‬T ‫ה‬T ‫ש‬V ‫ב ר‬T ‫ד‬T ‫־ה‬ ‫ל ה‬T ‫*ג‬ ‫ו ל א‬I ,‫ ׳‬1‫ י ט‬:‫< ב‬ ‫( ל ^ע י ל‬ ‫ה א בני ם‬ ‫א ת‬ ‫ב ה‬ ‫ש שו ר פיו‬ ‫ח פי ר ה‬ .‫ב ב ש ן‬
:‫ג ג ל יו‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ען דו ש‬ ‫ח ס‬ ‫ל פי כ ך‬ .‫ע ל י ו‬ ‫ יי‬3 ‫<ן‬1 )‫( פ ט‬ :‫ש ב תו ר ה‬ ‫כ ב שן‬ ‫פ ל‬ ‫ן כן‬ .‫ל סי ר‬
‫ק רו ב ה‬ ‫ש הי ת ה‬ ‫ל פי‬ .‫ב צ ו ע ר‬ ‫ל שבת‬ ‫( ל) ב י י ר א‬ ‫של‬ ‫ז כי ך תו‬ ‫מ הו‬ •‫א ב ר ה ם‬ ‫א ת‬ ‫א ל הי ם‬
‫ע כ שיו‬ ‫ל א‬ ‫ן א ם‬ .‫ז ק ן‬ ‫( ל א) א ב י נ ו‬ :‫ל ס דו ם‬ ‫י ו ״ ד ־ע‬ ‫לו ש‬ ‫ה‬T T‫ ה י‬V ‫ש‬ ‫מ ־ ־כ ר‬J ‫י‬
?‫לו ט‬ ‫ע ל‬ ‫ ה ם‬T ‫ ר‬T ‫ב‬: ‫־ א‬

:‫מ ל הו לי ד‬ ‫י פ סו ק‬ ‫או‬ ‫י מו ת‬ ‫ש מ א‬ ?‫אי מ תי‬ ‫ש א מ ר‬ ‫!־ ש מ ע‬ ,‫א ב ך ה ם‬ ‫ש ל‬ ‫א ש תו‬ ‫ש ש ר ה‬

TRADUCC16N D E RASH I

28. ‫ ק י ט ר‬/ h u m a r e d a . Este termino designa una colum na de hum o. Significa 10 mismo que torche
en francos antiguo.240

‫ ב ב ש ן‬/ H O R N A Z A . La palabra ‫ כ ב ש ן‬designa una fosa en la que se quem an piedras para fabricar cal.
Y asim ism o tiene este significado cualquier ‫ פ ב*»ן‬que aparezca en la Tord.

29. ‫ ו י ז ב ר א ל ה י ם א ת א ב ר ה ם‬/ D IO S R E C O R D 6 a ABRAHAM . iQ u 6 tiene que ver el recuerdo de

A braham en relacidn con la salvaci6n de Lot? La respuesta es que D ios record6 el hecho de que
Lot sabia que Sard era la esposa de A braham , y que habia escuchado que A braham dijo en
M itzrdim con respecto a Sard: “ Es mi herm ana”, 241 pero a pesar de ello no revelo el secreto
porque se apiado de 61. Por este merito suyo, el Santo -b en d ito e s - tuvo piedad de 61 y 10 salvo.242
30. ‫ פ י י ר א ל ש ב ת ב צ ו ע ר‬/ P U E S T E M IA p e r m a n e c e r e n t z 6 a r . Porque estaba cercana a Sedom.
31. ‫ א ב י נ ו ז ק ן‬/ n u e s t r o p a d r e e s a n c ia n o . ;,Y si no lo hacemos ahora, cudndo? Tal vez muera
o pierda la capacidad de procrear.

2 4 0 . E s te v o c a b lo e s ta re la c io n a d o c o n la p a la b r a 2 4 1 . Supra, v. 1 2:19.
antorcha e n e sp a n o l, d e c u y a fla m a se e le v a el h u m o 2 42 . Bereshit Rabd 5 1 :6 .
e n f o r m a d e c o lu m n a .
 2 5 1 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 1 9 :3 2 -3 3 — ‫ ל ב ־ ל ג‬: ‫< ט‬

tierra para llegarse a nosotros como es ‫ב ל ־‬ ‫כ ד ר ך‬ ‫ ל י נ ו‬$< ‫ל ב ו א‬ '‫בארץ‬

la usanza en toda la tierra . 32 Ven, demos ‫ ״‬j l t. ' *. 1
de beber vino a nuestro padre y ?•>.- ^
acostemonos con el, y [asi] haremos ^ ‫מ א ב י נ ו ץ ך ו נ ש כ ב ה‬ ‫ונ חי ה‬
vivir
» * descendencia de nuestro padre.
.viva uedueriutrf^iu nutoiru” yuurv‫ז י‬ T‫י‬ : A' ‫■■■■■■ ״‬
33Dieron de beber vino a su padre esa ‫ב לי ל ה‬ H *. 1£[ ‫א ת ^ ב י‬ ^ ) ‫לג ו ת ש ל‬
noche. y vino 1a mayor y se acosto con - ‫א ת‬ ‫ו ת ש כ ב‬ ‫ה ב כ י ר ה‬ ‫הו א ותביא‬
v, Jsu padre; pero el no. se dio cuenta ni ": ' ‫־‬ T’ ’‫־‬ / T’ . A
cuando se acosto ni cuando se levanto . : ‫ו ב ק ו מ ה‬ ‫ב ש כ ב ה‬ ‫ול א״יד ע‬ ‫א ב י ה‬
•------------------------------------------------------------------------------ O N K E L & S ------------------------------------------------------------------- :

:‫ ל ב א י ת א נ ש ק י י ת א ב ו נ א ו ז מ ו ־ א ו נ ש כ ו ב ע מ י ה ו נ ק י ם מ א ב ת א ב נ י ן‬:‫ב א ך ע א ל מ י ע ל ע ל נ א כ א ו ר ח כ ל א ו ־ ע א‬
: ‫ל ג ו א ש ק י א ה י ת א ב ו ה ן ח מ ר א ב ל י ל י א ה ו א ו ע ל ת ר ב ת א ו ש כ י ב א ע ם א ב ו ה א ו ל א י ד ע ב?((׳\ פ ב ה ו ב ק י מ ה‬
------- ---- --------------------------------------------------------------------- R A S H I

,‫ב ז נ ו ת‬ ‫ש פ קנ ח ה‬ ‫ב כי ך ה‬ ‫א ב ל‬ .‫ג נ ו ת ה‬ ‫פר ש‬ ‫ה עו ל ם נ ח ך ב‬ ‫שכל‬ ‫היו‬ ‫ס בו רו ת‬ .‫ן א י ש א ץ ב א ר ץ‬

-, ‫ב כ י ו ־ ה‬ ‫של‬ .‫ ו ב ק ו מ ה‬:‫ב מ פ ו ו ־ ש‬ ‫ה כ תו ב‬ ‫פ ך ס מ ה‬ ‫מ ד מן‬ ‫יין‬ .‫ ו לג> ו ת ש ק ץ ו ג ו׳‬: ‫ה מ ב ו ל‬ ‫ב די ר‬ ‫כ מו‬
‫ש ב קו מ ה י ד ע‬ ‫לו מ ר‬ ,‫ש ל ו ב ק ו מ ה‬ ‫ע ל וי ״ו‬ ‫נ קו ד‬ :‫א ו מ ו ת‬ ‫ש תי‬ ‫מ הן‬ ‫ל הו צי א‬ ,‫ב פ מ ג ך ה‬ ‫ל ה ם‬
.‫מ ל פ ת ו ת‬ ‫שני‬ ‫לי ל‬ ‫נ ש מ ר‬ ‫ל א‬ ‫כן‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ו א ף‬ ‫ע מו‬ ‫ו ת שכ ב‬ :‫כ ת י ב‬ ‫ו ב צ עיו ־ ה‬ .‫א ב י ה‬ ‫א ת‬ ‫ו ת ש<׳ ב‬
‫א ח ר‬ ‫ל הו ט‬ ‫ש הו א‬ ‫מי‬ ‫כל‬ ‫לוי‬ ‫ר בי‬ ‫( א מ ר‬ ‫בזנו ת‬ ‫פ ת ח ה‬ ‫ש ל א‬ ‫ל פי‬ ,‫צ עי ר ה‬ .‫ ל ה ו‬:‫י ט‬ ‫( ל ק מן‬
‫אי תי‬ ‫מ א כי לי ם‬ ‫ל סו ף‬ ‫י ג ךיו ת‬ ‫של‬ ‫בו ל מו ס‬ ‫ה כ ת ו ב ן לי א‬ ‫ע לי ה‬ ‫ח ס ך‬ ,‫ל מ ד ת ה‬ ‫א חו ת ה‬ ‫א ל א‬

TRADUCCI&N DE RASH1
‫ ו אי ש א ץ ב א ר ץ‬/ y n o h a y v a r 6n e n l a t ie r r a . Ellas p e n s a b a n q u e t o d o el m u n d o habi'a sido
destruido, al igual q u e habi'a ocurrido du r a n t e la gener aci 6n d e l Diluvio. Este comentario aparece
en el midrash B ereshit R abd . 243
3 3 . ‫ ו ג ו ׳‬, ‫ ו מ ש ק ץ‬/ DI ERON d e be be r , e t c . Milagrosamente le s h a b fa s id o d is p u e s to v in o e n la c u e v a ,
a fin d e q u e d e e lla s s u r g ie r a n d o s p u e b lo s .244

!‫ ו ת ש כ ב א ת א ב י ר‬/ SE ACOST6 CON su pa d r e . Sin e m b a r g o , en r e f er enci a a la m a s j o v e n solamente

esta escrito que ella “se acost 6 con eV \ 245 A la mas jo v e n, c o m o no habi'a s i d o ella la q u e c o m e n z o
con la promi scui dad, sino q ue habi'a si do instruida por su h e r m a n a , la E s c r i t u r a le tuv o
co mpa si 6 n y no explicit6 con quien habi'a cometido su acto v e r g o n z o s o . P e r o c o n re spe ct o a la
ma y o r , co m o habfa sido ella la que c o m e n z 6 con Ia p r o mi sc u i d a d , Ia Escrit ura e x p u s o su incesto
explfci tamente. 246

‫ ו ב קו מ ה‬/ n i c u a n d o se l e v a n t 6 . La mayor . En el texto hebreo esta palabra lleva u n p u n t o e n c i ma

de la segunda letra % para indicar q u e c u a n d o Lot se levant<5 s e di o c u e n t a de 10 que habi'a pasado,
pero a pesar de ello no se cuidd de no be b e r vino la s eg un da n o c h e . {Al respecto, R a b f L e v f dijo:
“ T o d o el q u e esta i nf l a ma do por un fuerte deseo sexual al final se le h a r £ c o m e r d e su propia

2 4 3 . Bereshit Rabd 5 1 :8 . p u ras: p r e se rv a r el g e n e ro h u m a n o . P e r o se g u n o tr a

o p in io n , el h e c h o d e q u e D io s le s h ic ie r a e ste
2 4 4 . Mejilta, Beshalaj 2. E sto e x p lic a rfa d e d o n d e
m ila g ro no d e ci'a n a d a so b re su s in te n c io n e s , sin o
h a b fa n o b te n id o v in o en la c u e v a , c o sa q u e la T o r a
q u e D io s asf lo d is p u so c o n el fin d e q u e su rg ie ra n
n o m e n c io n a . S e gu n u n a o p in io n e n tre lo s S a b io s
d o s n a c io n e s d e e lla s (Sifte Jajamim)
(Bereshit Rabd 5 1 :8 ), D io s m ila g ro s a m e n te h iz o q u e
e n la c u e v a m ism a a p a re c ie ra u n m a n a n tia l q u e flu fa 2 4 5 . Infra, v . 1 9 :3 5 . S in m e n c io n a r e x p lf c ita m e n te
q u e 10 h iz o “ c o n su p a d r e ” .
c o n v in o . S e g u n e s ta in te rp re ta c io n , las in te n c io n e s
q u e e lla s tu v ie r o n al a c o s ta r se c o n su p a d r e fu e ro n 2 4 6 . Tanjuma, Balak 17. E s to a p a re n te m e n te
1 9 :3 4 -3 7 — ‫ ל ד ־ ל ז‬: ‫< ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 252

34A l dia siguiente, la m ayor dijo a la ‫א ל ־‬ ‫לד ויהי מ מ ח ל ת ! ת י א מ ר‬

menor: ‫ ״‬He aqui que anoche me acoste "I T ' i ‫ ״ ״‬. ‫״‬
con mi padre. D em osle a beber vino ‫? י‬$ $ ?‫ל ״‬ ^¥>‫ל‬
tambien esta noche y ve, acuestate con ‫ל^ ק נ ו י י ן ג ס ״ ה ל י ל ה ו ב נ א י ' ^ כ ב י‬
el, y a si haremos vivir descendencia de ^ . ’ ‫״‬ ' '
nuestro padre. ” 35 Y tambien esa noche J W ™ ‫ ל ה‬: ‫ת ח י ה מ א ב י נ ו ז ו* ע‬
dieron a beber vino a su padre. Y se ‫א ת ־ א כ י ה ן יין‬ ‫ה הו א‬ ‫ב לי ל ה‬
levanto la m e n o ry se acosto con e l;p e ro ‫״! ״ ״ ״ ״‬
el no se dio cuenta ni cuando se acosto ^‫י‬: ^ ^¥‫ל ׳‬ ‫זל‬
ni cuando se levanto. 36Las dos hijas de >p\0 J >^l | Jjl l ‫ ל ו‬: ‫ו ב ק מ ה‬ ‫ב^ כ ב ה‬
L ot concibieron de su padre. 37La m ayor * “X " ‫י' ״‬ ,lZ L 1
dio a luz un hijo, y llamd su nombre 1 • ! ‫ ל ז ו ת ל ^ ל׳‬. ‫ ט מ א ב ה ן‬1‫ב ע ת ל‬
M oab; el es el ancestro de los moabim ‫ א ב‬1‫ב? ו ת ק ר א ש מ ו י ^ א ב ה ו א א ב י ״ מ‬
W 1• 1‫־‬ J AT : j t I ! ‫־‬ ‫־‬ I ••

: o n k 8 l 6 s —
‫א ב א מ׳\ ק נ ה‬ ‫עם‬ ‫א בי בי ת ו מ ש א‬ ‫ה א‬ ‫ ר בו נ א ל ז^ ו ־ ת א‬. ‫ו א מ ר ת‬ ‫ל ד ו ר!ו ה ב י ו מ א ך ב ך נ רו ה י‬
‫א ף ב לי לי א‬ ‫ץ קי א ה‬ ‫ ל ה ו א ג‬:‫מ א ב ו נ א ב ני ן‬ ‫( ןו כי בי ע מ י ה ו ג כ ןי ם‬ ‫א ף ב ל י ל י א ן עו לי‬ ‫ח מר א‬
‫ לו ו ע ד י א ו‬:‫ו ב ק י מ ה‬ ‫ק מ ת ז עו ־ ת א ו ש כ י ב ת ע מ י ה ו ל א י ד ע ב מ( ץ פ ב ה‬ ‫ה הו א י ת א ב ו ה ן' ח מ ר א ו‬
‫א א בו הו ן ד מו א ב א‬ ‫לי ו י ל י ד ת ר ב ת א ב ר ו ק ר ת ( ץ מי ה מ ו א ב ה ו‬ ‫ת ר תין ' ב נ ת לו ט מ א בו ה ר‬
-------------------------------------------------------------------- HASI11 ------------------------------------------------------ — <

‫ב ל שון‬ ‫ק ר א תו‬ ‫צ עי ר ה‬ ‫א ב ל‬ ,‫ה ו א‬ ‫ש ל א בי ה‬ ‫ה א ש ה‬ ‫ש אין‬ ‫ע ל פי‬ ‫א ף‬ .‫ ו ג ו׳‬, ‫ ( לו) ו מ ה י ץ‬: ) ‫מ ב ש ר ו‬

‫ב נ י‬1 ‫ב‬
‫יי‬ *
‫ ש נ א מ ר‬,‫מ י ש ה‬
‫־‬ v vt v v
‫בי מי‬. . .
‫שכ ר‬
‫ז‬ ‫ז‬
‫ב ל ה‬1 ‫ו ק‬
t ‫•י‬ :
‫נ קי ה‬
‫•י ד‬ !
‫ב ע צ מן‬
‫ד י‬ i t
‫ ט ו‬1‫ש ל‬
!
‫ר א שונ ה א לו‬
‫״‬ ‫ז‬ ‫י‬
‫מ בי א ה‬
w t
‫ ע ב ר ת‬/‫מו‬
• •' : •

‫ ו ב מ ו א ב‬. ‫ כ ל ל‬,‫ טו‬:‫ב ם ( ד ב ר י ם ב‬ ‫תונ ג ר‬ ‫א ל‬ :‫ע מ ו ן‬ ‫מ בי א ה‬ ‫ל חי ץ ונ ת ע ב רו‬ ‫ע מ דנו‬ ‫ו הו צי או‬

‫א ב ל‬ ,‫ב ם‬ ‫ש ל אי ל ח מו‬ ‫א ל א‬ ‫הז הי ר‬ ‫ל א‬ ‫צנו ע ה פ ר ש ה‬ ‫הי ת ה‬ ‫ש ל א‬ ‫ ז ו‬. ‫ מ ו א ב‬0 ‫< ל‬: ‫ר א ש ו נ ה‬

TRADUCC16N D E R A S III

ca rne.” 247}
36. ‫ ו ת ה י י( ו ג ו׳‬/ c o n c ib ie ro n , e tc . A pesar de que por 10 general una m ujer no queda encinta a
rafz del prim er contacto sex u a l,248 dstas ejercieron dom inio sobre sf mismas y extrajeron su
him en {su testim o n io }249 fuera de su cuerpo, quedando encintas al primer contacto sexual.

37. ‫ מ ו א ב‬/ M O A B . La qu e no tuvo recato explicit6 por medio de este nombre que el hijo que habfa
parido era de su propio padre, pero la mds jov en , que era mds recatada, Ham6 a su hijo con un
nom bre 11'mpido -u n eufemismo. Por esto Hie que ella recibi6 una recom pensa en tiem pos de
M oshd. P ues en referencia a los hijos de Am 6n Dios declar6: “No los afligiras ni los
hostigar&s”, 250 implicando asf que no podfan provocarlos ni hostigarlos en absoluto. P ero con
respecto a los hijos de M oab, D ios unicam ente advirti6 a Israel que no les hiciera la guerra, pero

im p lic a r ia q u e la m a y o r, a d e m a s d e q u e re r p r e se rv a r 2 4 9. U n a v a ria n te te x tu a l le e ‫ ע ך ו ת ן‬, “ su h im e n ” ,

e l g e n e r o h u m a n o , si tu v o in te n c io n e s in m o ra le s al m ie n tra s q u e o tr a le e ‫ ע ד ו ת ן‬, “ su te s tim o n io ” . A m b a s
a c o s ta rs e c o n su p a d r e . D e h e c h o , a si se a fir m a e n v a ria n te s se re fie re n a 10 m ism o . A l h im e n s e le
Bereshit Rabd 5 1 :8 . lla m a ‫ ע ד ו ת‬, te s tim o n io , p o rq u e e s 10 q u e a te stig u a
2 4 7 . Bereshit Rabd 5 1 :8 . Es d e c ir, c o m e te ra so b re la v irg in id a d d e u n a m u je r ( Gur Arye). V e r
in c e s to . E n la s e d ic io n e s a c tu a te s d e Bereshit Rabd ta m b ie n e l Targum Yonatan a Debarim 2 2 :1 7 . E n
a p a r e c e “ R a b i N a jm a n d i j o . n o “ R a b i L e v i” . u n a m u je r v irg e n , el h im e n a c tu a c o m o b a r re ra , 10
q u e d ific u lta la c o n c e p c i 6 n.
2 4 8 . E s d e c ir, d e la p r im e r a p e n e tr a c i 6 n d e l 6 rg a n o
m a s c u lin o , y a q u e el h im e n a c tu a c o m o b a rre ra . 2 5 0 . Debarim 2 :9 .
 2 5 3 / B E R E S H IT — PA R A S H A T V AY ER A 1 9 :3 8 -2 0 :2 — ‫ ב‬: ‫ ל ח ־ פ‬: ‫י ט‬

hasta hoy. 38 Y la menor tambien dio a ‫ילד ה‬ ‫גם־הוא‬ ‫ לח ו ה צ ע י ר ה‬:‫ע ד ־ ה י ו ם‬

luz un hijo, y llamo su nombre Ben-Ami; =
‫״‬ , , , , a . ‫בן‬ ‫א ב‬ ‫ו ת ק ר א ש מ ו בן ע מי הו א‬
el es el ancestro de los hijos de Amon ‫'׳־‬ : JT>: • - •• 1
hasta hoy ‫בני־עמון‬ ‫ס‬ :‫ע ד ־ ה יו ם‬

C a p f tu io 20 ‫כ פ ר ק‬
1Abraham viajo de aiu hacia 1a region ‫א ו י ס *ע מ ש ם א ב ר ה ם ' א ר צ ה ה נ ג ב ו י ־ ש ב‬
V ‫־ ״ ע‬ V V ‫־‬ T : J“ T T : - <T • ‫־‬ ‫—י‬

del sur y se asento entre Kadesh y Shur, •

y habito en Guerar. 2YAbraham dijo de “ - ‫•־?*״‬ * I ‫ ^ ל‬, ! 1‫*־• ) 'ז‬
su mujer Sard: J
‫ ״‬Es mi hermana." ‫ה ו א‬K ‫אחיתי‬ • J
1‫ ת‬# ‫א‬ t ! •
‫א ל ־ ^ ר ה‬V
JT T
‫■ה ם‬JT ‫א ב ר‬
T : ‫־‬

o n k 8 l 6 s — -

‫ א ו נ ט ל מ ת מ ן‬: ‫ ל ח ו ז ע ו ־ ת א א ף ה ל א י ל י ד ת ב ר ו ק ר ת ( ^ מ ל ה ב ר ע מ ל ה ו א א ב ו ה ו ן ד ב נ י ע מ ו ן ע ד י ו מ א ד י ן‬:‫ע ד י ו מ א ד לן‬

‫א ת תי ה ל א‬ ‫ש ר ה אונ ת ל ה‬ ‫א ב ר ה ם על‬ ‫ ב ו א מ ר‬:‫ח ג ך א ו א ת ו ת ב ב ג ך ר‬ ‫ל א ך ע א ך ר ו מ א ו ל ת ב ב לן ך ? ן ם ו ב י ן‬ ‫א ב ך ה ם‬
RASHI :

‫נ ט ל‬ ‫ל א‬ ‫פ אן‬ .‫א ב ר ה ם‬ ‫ ג> ו י י א מ ר‬1 : ‫ב נ ו ת י ו‬ ‫על‬ •‫א ב ר ה ם‬ ‫מ שם‬ ‫< א> מ ס ע‬ :‫ל ו‬ ‫ה תי ר‬ ‫ ץ‬$‫ל צ‬
‫ב ט ו ־ ב ת יה‬
T T ‫ן‬
‫ש ל א‬ v
‫פ ר ח ה‬
T J T
‫על‬ ‫א ל א‬T *‫׳‬
,‫ר ש ו ת‬
‫ן‬ ‫יי‬
‫ה עו ־ ב רי ם‬
* J ^ T
‫ו פ ס קו‬ • T
‫ה פ ר כי ם‬ ‫־‬ T .‫־‬ ‫־‬
‫ח ר ב ו‬i ‫ש‬ T V
‫ פ ש ר א ה‬,
T T V {

‫י ךי‬ ‫על‬ ‫פר ע ה‬ ‫ל בי ת‬ ‫לו ק ח ה‬ ‫ש פ ב ר‬ ‫ל פי‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫מ ש ם‬ 1‫ל‬ ‫נ ס ע‬ ‫ו ה ש בי ם‬

‫א ש תו‬ ‫שו ־ ה‬ ‫על‬ . 1‫א ג ץ מ‬ ‫שרה‬ ‫אל‬ :‫פ ן‬ ‫ש ב א‬ ‫ך ע‬ ‫ש ם‬ ‫^ ליו‬ ‫שי צ א‬ ‫מ א ט‬ ‫ ל ה ת ר ח ק‬,.
T R A D U C C 16N DE R A SH i

si le perm iti6 hostigarlos.251

20
1. ‫ מ ס ע מ ש ם א ב ר ה ם‬/ ABRAHAM V IA J6 d e a lli. Cuando Abraham observo que estas ciudades
habian sido destruidas y, a consecuencia de ello, habian dejado de pasar los viajeros, se m arch6
de a ll(.252 Segun otra explicacion, se march6 de alli para alejarse de L ot, sobre quien se habi'a
difundido la m ala fama de que habi'a tenido relaciones sexuales con sus h ija s.233

2. ‫ ויי א מ ר א ב י ה ם‬/ y a b ra h a m d ijo . En este caso Abraham no le pidi6 perm iso a Sard para decir que
era su hermana, sino que 10 hizo contra su voluntad y sin su consentim iento, ya que a causa de
este m ism o ardid ella habia habia sido llevada antes a la casa del F a ra 6 n .234

‫ א ל ש ר ה א ש ת ו‬/D E su m u je r S a ra . Aqui la preposicion ‫ א ל‬significa acerca d e Sard, su m ujer. Y de

2 5 1 . Bereshit Rabd 5 1 :1 1 . e x p lic a si se a s u m e q u e su e s ta n c ia e n e s e lu g a r le

e ra p e rju d ic ia l {Beer baSade).
2 5 2 . Bereshit Rabd 5 2 :3 . L a T o ra no e x p lic a el
m o tiv o q u e tu v o A b ra h a m p a ra p a rtir d e d o n de 2 5 4. Bereshit Rabd 5 2 :3 . V e r al re s p e c to lo s v v.
e sta b a . D e la y u x ta p o sic io n d e e ste capi'tulo c o n el 1 2 :1 3 -1 9. P u e s to que en la vez a n te rio r la

a n te rio r se p u e d e in fe rir q u e se d e b io a c a u s a d e 10 c o n s e c u e n c ia d e e s te m is m o a rd id h a b ia sid o q u e

S a rd fu e lle v a d a a la c a s a d e l F a ra o n , e ra o b v io p a ra
o c u rrid o . S e g u n e s ta e x p lic a c io n , A b ra h a m p a rti 6
A b ra h a m q u e e lla n o d a ria su c o n se n tim ie n to p a ra
p o rq u e y a n o e ra c a p a z d e b rin d a r h o s p ita lid a d a la
e sto . A b ra h a m a c tu o a si p o rq u e c o n fia b a q u e , al
g e n te {Mizraji).
ig u a l q u e la v e z p a sa d a , el m e rito d e S ard lo g ra ria
2 5 3 . Bereshit Rabd 5 2 :3 . E l e n fa sis e n q u e se que se h ic ie r a u n m ila g ro p o r e lla (Masquil
m a rc h o “ d e a lli‫״‬ d e ja e n tre v e r q u e su p ro p o sito le David). P o r su p a rte , e l R a m b a n a p u n ta q u e en
p rin c ip a l no e ra ir a la tie rra del su r, sin o e s te c a so A b ra h a m a c tu o m o v id o p o r u n e x c e so d e
sim p le m e n te p a rtir d e d o n d e e sta b a . E sto s610 se so sp e c h a , y a que a d ife re n c ia de lo s m itz rim ,
2 0 :3 -5 — ‫ ג ־ ה‬: ‫ב‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 254

Entonces Abimelej, rey de Guerar, envio ‫א ת ־‬ ‫מ ל ך ג ר ר ו?? ן ח‬ ‫א ב י מ ל ך‬ ‫ו^ ז ל ח‬

y tomo a Sard. 3 Y D ios vino a Abimelej
‫א ל ״ א ב י מ ל ך‬ ‫א ל ה י ם‬ ‫ג ויביא‬ :‫ש ר ה‬
en un sueno nocturno y le dijo: "He aqui
‫מ ת‬ ‫הנזי‬ ‫לו‬ ‫א מ ר‬j ‫ו י י‬ ‫ה^ י ל ה‬ ‫ב ח לו ם‬
que moriras a causa de la mujer que ‫יי‬ V J 5 • ‫־‬ T :«ST ‫״‬ J r

tomaste, pues es mujer casada. ” 4Pero ‫ב ע ל ת‬ ‫ד‬ !

‫ק ח ת ו ה ו א‬P - ‫א ש ר ־ ל‬
‫•יי‬ ! T i T V - J
‫ע ל ־ ה א ש ה‬
JT ‫״‬ IT

Abimelej no se habia acercado a ella, ‫א לי ה‬ ‫ק ר ב‬ ‫ל א‬ ‫ו א ב י מ ל ך‬ ‫ד‬ :‫ב ע ל‬

T AV •‫י‬ V. - VT ‫*י‬ « V V • ‫ו‬- *‫־ ־‬ IT

p o r 10 que dijo: “Senor, 1 tambien a

: ‫ י ג‬1‫ ־ר‬1‫ ה‬r‫ת‬ ‫ק‬I ‫ יד י‬. ‫ע׳‬- ‫־ג ם ״‬ ‫ ו י‬J‫־־ ג‬:
‫" ד י נ י ה‬S
‫־ו י ־ א מ ר א‬
gente ju sta matar as? 5,?Acaso el mismo T -

no me dijo: ‘Es mi hermana’; y ella ‫הוא‬ ‫י‬

‫א מ ר ־ ל י אחיתי‬
• J ‫״‬ - it
‫הו א‬ >
‫ה ל א‬ - ‫ן‬
‫ה‬

tambien dijo: ‘Es mi hermano’? Con ‫אה ו א‬ ‫א מ ר ה א חי‬ ‫והיא־גס־הוא‬

o nk e l 6s —
‫ ג ן א ת א מ י מ ר מ ן ל ן ך ם י י ל ו ת א ב י מ ל ד ב ו ו ל מ א ך ל י ל י א‬:‫ו (ן\ ל ח א ב ל מ ל ך מ ל כ א ך ג ך ר ו ך ב ר י ת ש ר ה‬
‫ק ר ב לו ת ה‬ ‫ א‬£ ‫ ד ו א ב י מ ל ד‬:‫א ת ת ג ב ר‬ ‫ד ך ב ך מ א ן הי א‬ ‫א רנונ א‬ ‫עי ס ק‬ ‫מי ת יג ל‬ ‫א ת‬ ‫ה א‬ ‫ו א מ ר לי ה‬
‫הו א‬ ‫א חי‬ ‫א מ ר ת‬ ‫א ף רזי א‬ ‫הי א ו הי א‬ ‫א מ ר לי א רז תי‬ ‫הו א‬ ‫ה ל א‬ ‫ח‬ :‫א ף } פ אי ת ק ט ו ל‬ ‫ה^ ם‬ ‫ו א מ ר יי‬

------------------------------------------------------------------------ R A S H I

‫ל דו ר‬ ‫ע שי ת‬ ‫פ ך‬ .‫ח נ ם‬ ‫ה או מו ת‬ ‫ל א ב ד‬ ‫כ ך ד ך כןז‬ ‫מו ת‬ ‫ו אל‬ ‫ן ג ו׳‬ ‫א רון‬ ‫ה ל ק ח‬ ‫א ל‬ :‫ב ו‬ ‫ו כיו צ א‬

‫ש ה רג ת ם‬ T I “ “I V
‫או מ ר‬
••
‫אני‬ • ‫ ־‬1
‫א יף‬
‫־‬
.‫ה פ ל ג ה‬
T T J -
‫ה מ בו ל ו ל דו ר‬
! ‫־‬ ‫־‬
‫על‬ ‫ב ל שון‬ ‫שני ה ם‬ , 1‫ כ א‬:‫ר‬ ‫א‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫ ח מי ה‬:
:‫ל ה ו ־ מ י‬ ‫או מ ר‬ ‫ש א ת ה‬ ‫פ ש ם‬ ,‫ד ב ר‬ ‫ל א‬ ‫על‬ 0•> ‫ש נ א מ ר‬ ‫כ מו‬ ,‫מ נ ע ו‬ ‫ה מ ל אז ל‬ .‫א לי ה‬ ‫קו ב‬ ‫ ל א‬:

.‫ו ח מ ר י ם‬
­ ‫ז‬ ­ :
‫ר ב ו ת ע ב ד י ם ו ג מ ל י ם‬t ‫ל‬
• t ‫־‬ i • t ‫ז ־‬
.‫ה ו א‬ ■
o mm
‫־‬
‫< ג ם‬1 ‫ה ג‬ :>‫פ ס ו ק ו‬ ‫( ל ק מן‬ ‫א לי ה‬ ‫לנ גו ע‬ ‫נ ת תי ך‬ ‫ל א‬
:‫ה ו א‬ ‫א חי ה‬ :‫ש א ל ת י ו א מ ר ו ל י‬ ‫פ ל ם‬ ‫א ת‬ ‫ש כ( א‬ ?‫ת ה ו ־ ג נ ו‬ ‫צ די ק‬ ‫הו א‬ ‫א ם‬ ‫א ף‬ .‫מ ה ר ג‬ ‫צ ךי ק‬

TRADUCCION DE RASHI
i g u a l m o d o e n e l v e r s i c u l o s ig u ie n te : “ A c e r c a d e [‫ ] א ל‬l a c a p t u r a d e l A r e a . . . y s o b r e [‫ ] א ל‬e l d e c e s o
d e s u s u e g r o . 255‫ י י‬E n e s t e v e r s f c u lo , l a s d o s in s ta n c ia s d e ‫ א ל‬s i g n i f i c a n a cerca de, sobre . 256

4. ‫ ל א ק ר ב א לי ה‬/ n o se iia b ia ACERCADO a e lla . E l i n g e l e n v ia d o p o r D io s s e l o h a b i a i m p e d i d o ,

c o m o s e d e c l a r a m 3 s a d e l a n t e q u e D io s le d ijo : “ N o t e d e j d q u e la t o c a r a s .” 257

‫ ה ג ויי ג ם צ ך י ק ת ה ר ג‬/ ^ T A M B IE N a g e n te ju s ta m a ta rA s ? Q u e r ia d e c ir le : £ A u n c u a n d o e s j u s t a la
m a t a r & s ? Q u iz A e s c o s t u m b r e T u y a e x t e r m i n a r n a c i o n e s g r a t u i t a m e n t e : a s i h a b r a s h e c h o c o n la
g e n e r a c i o n d e l D i l u v i o y c o n la g e n e r a c i 6 n d e la D i s p e r s i 6 n . A s i t a m b i e n , s i m e c a s tig a s p o r e sto ,
s ie n d o c o m o s o y , in o c e n te , y o a f i r m o q u e ta m b i& i a e llo s T u lo s m a t a s t e s i n r a z 6 n , t a l c o m o d ic e s
a h o r a q u e m e m a t a r A s . 258

5. ‫ ג ם ה ו א‬/ e l l a ta m b ie n . E s t o file e n u n c ia d o p a r a i n c l u i r e n la p r e g u n ta y r e s p u e s t a a lo s e s c la v o s
y a lo s c o n d u c t o r e s d e c a m e l l o s y d e a s n o s q u e e l te n f a . A b im e le j q u e r i a d e c ir : A t o d o s p r e g u n t e
y m e d i j e r o n q u e 61 e r a s u h e r m a n o . 259

q u ie n e s e ra n lu ju rio s o s, la g e n te d e e ste lu g a r e ra “ /,tam b ien a u n p u e b lo [‫ ] ג ו י‬ju s t o m a ta ra s ? ” P u e sto

re c ta . q u e aquf s 610 se tr a ta b a d e la v id a d e u n in d iv id u o
- A b im e le j- , el q u e c stc h a y a m e n c io n a d o a u n a
2 5 5 . Shemuel II, 4 :2 1 .
c o le c tiv id a d im p lic a q u e A b im e le j c u e stio n 6 a D io s,
2 5 6 . L a p re p o sic io n ‫ א ל‬e n g e n e ra l s ig n if ic a hacia,
in sin u an d o que si D io s 10 m a ta b a a e l, eso
a. P e ro a q u i n o p u e d e se r e x p lic a d a e n e ste se n tid o ,
sig n ific a b a q u e te n ia c o s tu m b r e d e m a ta r a n a c io n e s
y a q u e se rfa a b su rd o q u e A b r a h a m m ism o d ije ra a
e n te ra s p o r n a d a .
S a ra q u e e lla e r a su h e rm a n a .
259. Bereshit Rabd 5 2 :6 . E l v o c a b lo ‫ ג ם‬, q u e re a liz a
2 5 7 . Infra, v . 2 0 :6 . la fu n c io n a d v e rb ia l de “ ta m b ie n ” , tie n e una
2 5 8 . Bereshit Rabd 5 2 :6 . L a fra s e lite ra lm e n te d ic e c o n n o ta tio n in c lu y e n te . E n e s te c a so , in c lu y e e n la
2 5 5 / B E R E S H IT — PA R A S H A T V A Y ER A 2 0 :6 -7 — \ - \ ‫כ‬

integridad de mi corazon y con limpieza ‫ע^ י ת י‬ ‫כ פי‬ ‫ובנקין‬ ‫ב ת ם ״ ל ב ב י‬

de mis manos he hecho esto. ” 6 Y Dios le Q'*?| ‫ |־‬3 ‫ז א ת * ו ו ב א מ ר י א ל י ן ה א ל ה י ם‬
dijo en el sueno: “Tambien Yo se que con ^, ‫י ך ע ן ק‬ ‫אנכי‬
integridad de tu corazon hiciste esto, y ‫ '׳‬T : J : <’ . ' ! "T '1: " J"
,tambien
t ‫ ׳‬Yov te
, impedi
•a / ‫ד‬que
‫ו ת‬pecaras
‫ א נ כ י א‬contra
‫ ש ך ג ם ־‬J‫־«א ת י ו א־ ח‬-‫י ע ־ש י ת ״ ז‬1» : ‫• ״‬ t j- ‫זי׳‬ ‫׳‬

Mi, p o r 10 que no te deje que la tocaras. 7‫^ ל‬ ‫י‬

7Pero ahora, devuelve la mujer del varon; ‫א ש ת ״ ה א י ש‬
• T V I"
‫ה ש ב‬
<‫״‬ T
‫ו ע ת ה‬i
T
‫ז‬ :‫א לי ה‬
T IV •'

— O N K EL6S

‫ \ י ט ו ת ל ב ך‬0‫א ר י ב ק‬ ‫מ י מ ר מ ן לן ך ם זי ב רו ל מ א א ף לן ך מי ג לי‬ ‫ י ו א מ ר ל י ה‬:‫ב ק ש י ט ו ת ל ב י ו ב ז כ א ו ת י ד י ( { ב די ת ד א‬

‫א ת ת ג ב ר א‬ ‫א תי ב‬ ‫ ו כ ען‬t :‫ל מ ק ר ב לו ת ה‬ ‫ש ב קו ני ד‬ ‫ל א‬ ‫פן‬ ‫על‬ ‫לן ך מי‬ ‫מ ל מ רז טי‬ ‫אנ א י ת ד‬ ‫א ף‬ ‫^ ב ך ת ז־ א ו מ נ ע י ת‬

• R A S II I ------ :------------------------------------------------------------------------ —

‫ן כן‬ .‫כ י ח‬ ‫ל ך‬ ‫נ ת תי‬ ‫ול א‬ ‫מ ח טו א‬ ‫או ת ך‬ ‫אני‬ .‫פ פי‬ ‫ו ב צ ג ן ין‬ :‫ל ח טו א‬ ‫ד מי תי‬ ‫ש ל א‬ .‫ל ב בי‬ ‫ב ת ם‬
‫נ תנו‬ ‫ול א‬ ‫ו כן‬ .)‫ז‬:‫א ל ה י ם ( ל ק מ ן ל א‬ ‫נ תנו‬ ‫ול א‬ ‫ י ^ נ ת י‬0< : ‫ב ה‬ ‫נג ע תי‬ ‫ש ל א‬ ,‫ה ח ט א‬ ‫מן‬ ‫אני‬ ‫נ קי‬
.‫ה א י ש‬ ‫א ש ת‬ ‫ <ז> ה ש ב‬:)‫ א‬:‫ט ו‬ ‫( שו פ טי ם‬ ‫ל בו א‬ ‫א בי ה‬ ‫מ ת ח ל ה‬ ‫ד מי ת‬ ‫ש ל א‬ ‫א מ ת‬ .‫ל ב ב ך ו ג ו ״‬ ‫ב ת ם‬ ‫כי‬

‫ו ל א‬ ‫ב עיניו‬ ‫ת ת מ ה‬ ‫ש מ א‬ ‫ס בו ר‬ ‫ת ה א‬ ‫ן אל‬ .‫צ ת תי ך‬ ‫ל א‬ :‫כ א ן‬ ‫אין‬ ‫כ פי ם‬ ‫א ב ל נ קיון‬ ,‫ל ח ט ו א‬

:‫ע ל י ך‬ ‫י ת פלל‬ ‫ו ל א‬ ‫י שנ א ך‬ ‫או‬ ,‫י ק ב ל נ ה‬ ‫ח ש כ תי‬ ‫א ל א‬ ,‫ב ה‬ ‫נג ע ת‬ ‫ש ל א‬ ‫הי ה‬ ‫מ מ ך‬ ‫ל א‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ ב ת ם ל ב ב י‬/ CON in t e g r id a d d e m i C O R A Z 6N . Pues no pense pecar.

‫ ו ב צ קין כ פי‬/ y c o n l im pie z a d e m is m a n o s . Y en todo c a so , lim pio esto y de pecado, puesto que no
la toqu6.
6 . /1‫ י ד ע ת י כ י ב ת ם ל ב ב ך ן ג‬/ t a m b ie n y o se q u e c o n in t e g r id a d d e t u c o r a z o n , e t c . E s c ie r to
q u e en u n p r in c ip io n o p e n sa ste p e c a r , p ero de h ech o tu s m a n o s n o est&n lim p ia s .260

‫ ל א צ ת תי ך‬/ n o t e de jh :. N o fue por causa tuya que no la tocaste, sino que fui Y o quien te impidio
que pecaras y no te di [‫ ] צ ת ת י‬la posibilidad de hacerlo. Y de igual m odo vem os que el verbo 261‫נ ת ן‬
tambien tiene la acepci6n de dejar o permitir en la frase: “P ero D ios no le ha dejado [262‫ | צ ת צ ו‬. ‫ מ‬Y
tambien en la frase: “Pero su padre no le permiti6 [‫ ] צ ת צוי‬que viniera.” 263
7. ‫ ה ש ב א ש ת ה א י ש‬/D E V U E L V E l a MUJER d e l v a r 6 n . Y no pienses que tal v ez ella sera despreciada
a los ojos de el y no la recibir^ 0 que te odiar£ y no rezar& por ti.264

p re g u n ta y r e s p u e s ta a o tr a s p e rso n a s a d e m a s de A n a lo g a m e n te , e n e s p a n o l se d ic e ta m b ie n “dar
S ara. Si A b im e le j a fir m a q u e “ e lla tambien” le d ijo p e rm is o ” .
q u e A b ra h a m e r a su h e rm a n o , ello im p lic a q u e o tras
2 6 2 . Infra, v . 3 1 :7 .
p e rso n a s ta m b ie n se 10 d ije ro n . V e r ta m b ie n la n o ta
2 2 2 d e la p a r a s h a t Bereshit. 2 6 3 . Shofetim 15:1.

260. L a d e fe n s a de A b im e lej se b a so en dos 2 6 4 . R a sh f a g re g a e sto p o rq u e d el v e rs fc u lo se

ra z o n e s: la p rim e ra , q u e a c tu 6 sin m a la in te n tio n ; la in f ie re q u e la u n ic a ra z 6 n p o r la q u e A b im e le j d e b fa
se g u n d a , q u e d e c u a lq u ie r m o d o n o la h a b fa to c ad o d e v o lv e r a S a ra e ra p o r q u e A b ra h a m e ra p ro fe ta ,
y, p o r 10 ta n to , n o m e re c fa el c a stig o . D io s e stu v o de h e c h o q u e al p a re c e r n o tie n e re la c io n a lg u n a c o n su
a c u e rd o c o n el so b re 10 p rim e ro , p e ro n o so b re 10 o b lig a tio n d e h a c e rlo . A u n si el n o f u e ra p ro fe ta ,
se g u n d o , p u e s si n o la to c o n o fu e p o rq u e se retuv o , A b im e le j te n fa la o b lig a tio n le g a l y m o ra l de
sin o p o rq u e D io s se 10 h a b fa im p ed id o. h a c e rlo . Q u e r ia d e c ir, p u e sto q u e e s p ro fe ta el sa b e
2 6 1. E l s ig n ific a d o p rim a rio d e e s ta ra fz e s dar, q u e n o la h a s to c a d o y n o la m e n o sp re c ia ra ; y
e n tre g a r; p o r e x te n s io n se a p lic a a p e rm itir o dejar. a d e m a s, ta m b ie n r e z a r a p o r ti (Gur Arye).
2 0 :8 -1 1 — ‫ ח ־י א‬:‫פ‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 256

porque el es profeta, el rezara p o r ti y ‫וחיה‬ ‫ב ע ך ך‬ ‫ה ת פ ל ל‬ ‫הו א‬ ‫פי־נביא‬

viviras. Pero si no la devuelves, sabe que ‫ת מ ו ת‬ ‫פי־מות‬ ‫מ^ ז י ב י ד ע‬ ‫ן אכד אינך‬
ciertamente moriras, tu y todo 10 que es
‫וי שפם‬ ‫ח‬ : ‫ן כ ל ־ ־ א^ ר ־ ל ך‬ ‫א ת ה‬
tuyo. ”
8Abimelej madrugd muy de manana, y ‫ל כ ל ־^ ב ד י ו‬ ‫ר־ קך א‬ ‫בביקר‬ ‫א ב י מ ל ך‬
llamo a todos sus siervos y hablo en sus ‫ה א ל ה‬ ‫א ת ־ פ ל~ ה ך ב ך י ם‬ ‫וןךבר‬
oidos todas estas palabras; y la gente : ‫מ^ ד‬ ‫ה א נ ד י ם‬ ‫וייראו‬ ‫באזניהם‬
tuvo mucho miedo. 9Entonces Abimelej
‫וייאמר‬ ‫ל א ב ר ה ם‬ ‫א ב י מ ל ך‬ ‫ויקר א‬ ‫ט‬
llamo a Abraham y le dijo: “iQ ue nos
‫ל ך‬ ‫ו מ ה ־ ח ט א ת י‬ ‫לנו‬ ‫מ ה ־^ ש י ת‬ ‫לו‬
has hecho? 1 En que peque contra ti para
que hayas traido sobre mi y sobre mi ‫ח ט א ה‬ ‫ו ע ל ־ מ מ ל כ ת י‬ ‫ י‬5?$< ‫פ י ־ ה ב א ת‬
reino pecado tan grande? Hechos que ‫ע ש י ת‬
t o ‫■ד״‬
‫א ש ר ל י א ־ י ע^ ו‬
t 1‫״‬ j v - ‫נ‬
‫מ ע ש י ם‬ • * j r
‫גדילה‬
Q t j

no deben hacerse hiciste conmigo. ” ‫א ל ־ א ב ר ה ם‬ ‫מ ל ך‬S .V‫א •ב י‬ ‫ י י א מ ר‬J‫ י ו‬: ‫ע מ ד י‬

AT T ! ‫־‬ V P V - ! V “ I* T

10Y Abimelej dijo a Abraham: “iQue

‫ב ר‬J J ‫א ת ־ ה ד‬
T ‫־‬ V
‫ע ש י ת‬
T V *T
‫פי‬ ‫• ע‬
‫ר& י ת‬
T * T
‫מ ה‬ JT
viste p a ra que hicieras esto?”
‫ ך ת י‬£‫א נ‬ ‫פי‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫יא ו י י א מ ר‬ :‫ה ז ה‬
11Abraham dijo: “Porque [m e] dije: De
seguro no hay temor de Dios en este ‫ב מ קו ם‬ ‫אליהים‬ ‫א י ך י ך א ת‬ ‫ר ק‬
lugar y me mataran a causa de mi mujer. :‫א ש תי‬
‫•ן‬ : •
‫ע ל ־ ד ב ר‬
J - J
‫והרגוני‬
• *. T 1‫־‬
‫ ה‬-‫ה ז‬ A V -

O N K EL6S

‫ ח ן א ל ן ך י ם א ב י מ ל ך‬:‫א ר י נ מ א ה ו א ו י צ ל י ע ל ך ו ת ר ז י! ־ א ם ל י ת ד מ ת י ב ד ע א ר י מ י מ ת ת מ ו ת א ת ן כ ל ד י ל ד‬
‫ו ען ך א א בי מ לןז‬ ‫ט‬ : ‫ב צ פ ך א י ו ל ן ך א ל ב ל ע ב י ד ו ו׳ י ו מ ל י ל י ת ב ל פ ו נ ג מ י א ה א ל י ן כ ן ך מ י ה ו ן ו ך ח י ל ו ג ו ב ר י א ל ח ד א‬
‫ל ך א ךי אן רני ת א ע לי ן ע ל מ ל כו ת י ח ו ב א ך ב א‬ ‫? ! ?י י תן‬ ‫ל א ב ר ה ם ו א מ ר ל י ה מ ה ע ב ך ת ל נ א ו מ ה ח ב י ת זנ ״ א‬
‫א רי ע ב ך ת י ת פ ת ג מ א‬ ‫מ ה חזי ת‬ ‫א בי מ ל ך ל א ב ר ה ם‬ ‫ י ו א מ ר‬:‫ע ו ב ד י ו ' ד י ל א כ( ץ ן י ן ל א ת ע ב ד א ע ב ד ת ע מ י‬
:‫א ת ת י‬ ‫עי ס ק‬ ‫על‬ ‫ה דין וי ק ט ל צני‬ ‫ב א ת ר א‬ ‫ד ח ל ת א דיי‬ ‫א מ ךי ת ל חו ד לי ת‬ ‫א רי‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ י א ו א מ ר‬:‫ה ד י ן‬
------------------------------------------------------------------------------ R A S H I — —

:‫ש ל ז ר ע ו ש ל ק ט נ י ם ו ך ע י ן א ז נ י כ ז ן ח ו ־ ט ם‬ ,‫נ ק ב י ם‬ ‫ ל פ י כ ך ו י ת פ ל ל‬,‫ש ל א נ ג ע ת ב ה‬ ‫ ו י ו ד ע‬.‫בי נ ב י א ה ו א‬

‫על‬ ‫ש ב א ל עי ר‬ ‫א כ סנ אי‬ . ‫(י א) י ק א ע י ר א ת א ל ה י ם‬ ‫א ש ר לי א‬ ‫מ כ ה‬ .‫»י ם א ש ר ל א מ ג שו‬/!<‫ ( ט) מ‬: ‫ב ע ד ך‬
‫או ע ל ע ס קי‬ ,‫שו א ל י ן או ת ו‬ ‫א כי ל ה ו ש תי ה‬ ‫ע קז קי‬ ‫ ע צ י ר ת כ ל‬,‫ה ו ך ג ל ה ל ב י א ע ל ב ד י ה ב א ה ל נ ו ע ל י ד ך‬

TRADUCC16N DE RASHI
‫ ב י נ בי א ה ו א‬/ p o r q u e ic l e s p r o f e t a . Y p o r 10 t a n to , 61 s a b e q u e n o la h a s to c a d o , y p o r e so r e z a r a
p o r t i . 265

9. ‫ ש י ם א ש ר ל א <ןג ע\ו‬1«‫ מ‬/ HECHOS q u e n o d e b e n h a c e r s e . Q u e r ia decirle: A causa tuya ha venido

sobre nosotros un ca stigo que no es usual que sobrevenga a ninguna creatura: el bloqueo de
todos los orificios del c u e r p o : del sem en, de la orina y los excrem entos, los oidos y la na riz.266
11. ‫ ר ק א י ן י ר א ת א ל ה י ם‬/ DE s e g u r o n o h a y t e m o r d e DIOS. C uando un visitante I
ciudad, 1 s t le pregunta por asuntos de com ida y de bebida, o se le pregunta por asuntos

2 6 5 . Bereshit Rabd 5 2 :8 . su frio e n c a rn e p ro p ia . E s to se in fie re d el le n g u a je

2 6 6 . Baba K am a 9 2 a . L o s “ a c to s q u e no d e b e n m ism o , y a q u e A b ra h a m n o h a b f a re a lm e n te “ h e c h o ”
h a c e r s e ” so b re lo s q u e se q u e ja A b im e le j n o se n a d a , sin o s o la m e n te h a b fa h a b la d o . A d e m a s , el
r e f ie r e al c o m p o rta m ie n to d e A b ra h a m d e o c u lta r la p lu ra l “ a c to s ” ta m p o c o p o d r fa e n rig o r a p lic a rs e a 10
v e r d a d e r a id e n tid a d d e S ard , s in o a a qu e l lo s q u e q u e A b ra h a m h u b ie ra p o d id o h a b e r “h e c h o ” , p u es
 2 5 7 / BERESHIT — PARASHAT VAYERA 2 0 :1 2 -1 3 — ‫י ב ־י ג‬:‫ב‬

12 Y ademds, en verdad es mi hermana: ‫א ךי ב‬ ‫א ח ת* ב ת ״ א ב י ' ה ו א‬ ‫וג ס״ א מנ ה‬

hija de mi padre, aunque no hija de mi 1( ‫ז‬ ' T' T ' ’
madre; y se convirtio en mi esposa. 13Y
/ r • ‫ ן‬- 1
‫ יג ו י ה י‬: ‫ ה‬1^ ‫ל א‬
1 ‫־‬ <v
‫ב ת ״ א מי ו ת הי ״ לי‬
• ‫־‬
‫ל א‬
j

sucedio que cuando Dios me hizo . w ‫י‬

vagabundear de la casa de mi padre, le ‫י‬3 ‫א‬ ‫ י ת‬3‫מ‬ ‫א ל ה י ם‬ ‫א ת י‬ ‫כ א^ [ ר‬
o n k 8 l 6 s

:‫ל א נ תו‬ ‫לי‬ ‫א מי ו הו ת‬ ‫ב ת‬ ‫ל א‬ ‫ב ך ם‬ ‫הי א‬ ‫א ב א‬ ‫ב ת‬ ‫א ח תי‬ ‫ב קו ש ט א‬ ‫יב ו ב ר ם‬

‫א ב א‬ ‫מ בי ת‬ ‫ע ו ב ד י י ד י ה ו ן' י ת י ל ן ר י ב י י ל ד ח ל ת י ר ז‬ ‫ב ת ר‬ ‫ע מ מי א‬ ‫ט עו‬ ‫בד‬ ‫יג ו ה ו ה‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ----------------------------------------------------------------------------------

‫של‬ ‫א ח ו ת ך ב נ י ב נ י ם ה ר י ה ם כ ב נ י ם׳ ו ה ר י ה י א ב ת ו‬ ‫ה י א או־‬ ‫א ש תך‬ :‫א ו ת ו‬ ‫שו א ל ץ‬ ‫א ש תו‬

‫א חי ם‬ ‫אנ שי ם‬ ‫ כי‬:‫ל לו ט‬ ‫או מ ר‬ ‫ ן כ ד ה ו א‬.‫מ ת ר ת ו ז ר ח‬ ‫אב‬ ‫ובת‬ .‫ה ו א‬ ‫א בי‬ ‫ב ת‬ ‫א חי תי‬ m :?‫הי א‬
‫מ א ם‬ ‫ה רו‬ .‫א מי‬ ‫ב ת‬ ‫ל א‬ ‫א ך‬ :1‫ ח‬:‫א נ ח נ ו ( ל עי ל יג‬ ‫ל א מ ת ך ב ריו‬ ‫ ו כ ד י‬.‫א ב ו ת ל גוי‬ ‫ש א ץ‬ ,‫ל ב ן ני ח‬
. ‫ו »׳‬ \
‫א •י תי‬ .
‫ ת ״ ע ו‬I‫ה‬ •
‫ ש ר‬V‫■ א‬I‫־כ‬ ‫ו ־י ן ה •י‬ m :‫ה י ה‬
V V
‫ב ת א ח י ו ה י ת ה? א ח ר ת‬
T T ‫־‬ T I T * T ‫־‬
‫ ו א ם ת י א מ ר ו ה ל א‬.‫ה ש י ב ם כן‬
‫ ־‬1 ‫־‬ ‫־‬ • | « T * VI

TRADUCC16N DE RASHI

c o n c e r n i e n t e s a s u m u j e r : “ E s t u m u j e r o t u h e r m a n a ” ? 267

12. ‫א ח תי ב ת א בי הו א‬ / e s m i HERM ANA; h ija d e m i p a d re . Y la h ija d e l m is m o p a d r e , q u e n o se a

h ija d e la m is m a m a d r e , e s t d p e r m i t i d a c o m o e s p o s a a lo s H i j o s d e N 6 a j , 268 y a q u e s u l i n a j e
p a t e r n a l n o e s t o r n a d o e n c o n s i d e r a c i 6 n p a r a e f e c to s le g a le s e n te r m in o s d e c o n t r a e r m a t r i m o n i o . 269
Y f u e p a r a c o n f e r i r v e r a c i d a d a s u s p r o p i a s p a l a b r a s q u e A b r a h a m le s r e s p o n d i t i a s f . P e r o s i
d i c e s : ^ a c a s o n o e r a e l l a la h i j a d e s u h e r m a n o ? , 270 t e r e s p o n d o q u e e n la T o r a lo s n i e t o s s o n
c o n s i d e r a d o s e n c i e r t o s e n tid o c o m o h i j o s , 271 p o r 10 q u e e n e s t e s e n t i d o e l l a e r a c o n s i d e r a d a c o m o
h i j a d e T e r a j y , p o r 10 ta n to , “ su h e r m a n a ” . Y a s i m i s m o A b r a h a m h a b f a d i c h o a L o t : “ P u e s v a r o n e s
h e rm a n o s s o m o s .” 272
‫א ך ל א ב ת א מי‬ /A U N Q U E n o iiija d e m i m a d re . I l a r a n , p a d re d e S a rd y h e rm a n o d e A b ra h a m , e r a
h ijo d e o tr a m a d re .

1 3 . ‫ א ת י ו ג ו׳‬1‫ כ א ש ר ה ת ע‬w \/y s u c e d io q u e c u a n d o !d io s ! m e h i z o v a g a b u n d e a r , e t c . E l T arg u m

s o la m e n te d ijo u n a so la c o sa (Gur Arye). p o sitiv o d e in s ta u ra r c o rte s d e ju s tic ia . E sto s so n

m a n d a m ie n to s g e n e ra ie s que c o n tie n e n m uchas
2 6 7 . Bereshit Raba 5 2 :8 . La T o ra no d ic e
le y e s e sp e ci'fic as [v e r al re s p e c to el tr a ta d o dc
e x p lfc ita m e n te q u e la g e n te del lu ga r le p re g u n to
Sanhedrin 5 6 b y « ‫׳‬.].
e sp e c ffic a m e n te p o r la m u je r q u e 10 a c o m p a n a b a ,
p e ro se in fie re q u e asf 10 h iz o , p u e sto q u e d e o tro 2 6 9 . H a sta la e n tr e g a d e la T o r a , lo s d e s c e n d ie n te s
m o d o, ,‫׳‬,d e d o n d e su p o A b ra h a m q u e no h a b fa d e A b r a h a m te n ia n la c a te g o rfa d e bene noaj y, p o r
“te m o r d e D io s ” e n e se lu g a r? (Gur Arye). lo ta n to , e s ta b a n s u je to s a su s le y e s. C u a n d o e n
m u c h o s o tr o s v e rsi'c u lo s R a sh f a f ir m a q u e A b r a h a m
2 6 8. E n h e b re o , bene noaj. E s te te rm in o d e s ig n a a
(0 Itz ja k y Y aacob) h ic ie r o n a lg o que e std
to d a la h u m a n id a d - e x c e p to a los ju d fo s o “ H ijo s d e sa n c io n a d o p o r lo s 6 1 3 m a n d a m ie n to s d e la T o rd , n o
Isra e l’ - , la c u a l d e s c ie n d e d e lo s tre s h ijo s d e N o a j: q u ie re d e c ir q u e e s ta b a n o b lig a d o s a e llo , sin o q u e
S h em , Ja m y Y e fet. A d if e re n c ia d e lo s H ijo s d e lo h ic ie ro n en f o rm a v o lu n ta r ia , in sp ira d o s
Isra el, que e s ta n o b lig a d o s a c u m p lir los 613 p ro feti c a m e n te .
m a n d a m ie n to s p re sc rito s e n la T o ra , a lo s H ijo s d e
2 7 0 . Y p o r 10 ta n to , r e a lm e n te n o e r a su m e d ia
N o a j u n ic a m e n te s e les a p lic a n sie te m a n d a m ie n to s
h e rm a n a , sin o su so b rin a .
g e n e ra ie s (c u y a tr a n sg re sio n in cu rre en la p e n a d e
m u e rte ): las p ro h ib ic io n e s d e id o latrfa, a se sin a to , 2 7 1 . Yebamot 6 2 b .

in c e sto y a d u lte rio , c o m e r la c a rn e d e u n a n im a l 2 7 2 . Supra , v . 13:8. D e h e c h o , L o t e r a su so b rin o y

v iv o , b la s fe m a r y ro b a r, asf co m o el m a n d a m ie n to no su h e rm a no .
2 0 :1 3 — ‫ י ג‬: ‫פ‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 258

----------------------------------------------------------------------------------- R A S H l

,)‫ כ ג‬:‫א ל ה י ם ( ש מ ו א ל ב ז‬ ‫ה ל כו‬ ‫א ש ר‬ :‫ב ל ש י ו ר ב י ם‬ ‫ ןי ש ל י ש בו עו ד ד ב ר‬,‫ש ת ך ג ם‬ ‫אונ ק לו ס ת ך ג ם מ ה‬

‫ א ל י ה י ם ק ד ו ש י ם ( י ה ו ש ע‬,)‫ כ ג‬:‫א ל י ו ז י ם ס י י ם ( ד ב ר י ם ה‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫כ ש הו צי אני‬ :‫א פ נ י ו‬ ‫על‬ ‫ד בו ר‬
‫ ו כ ה ו י ק ה א ד ׳ נ י‬. ‫י ט) ׳ ן כ ל ל ש ו ן א ל ה י ס ל ש ^ ו ר ב י ם‬:‫כ ד‬ ,‫מ מ ק ו ם ל מ קו ם‬ ‫מ שו ט ט ונ ד‬ ‫ ל ה י ו ת‬,‫א ב י‬ ‫מ בי ת‬
‫ א ד ו נ י‬, 1‫יז‬:‫ ו א ד ו נ י ה א ד ו נ י ם ( ד ב ר י ם י‬,)‫ כ‬:‫ ל ק מ ו ל ט‬1‫ ס ף‬1‫י‬ m :‫ב מ ק ו ם ו ־ ש ע י ם ו א ו מ ר ל ה‬ ‫ש א ע בו ר‬ ‫וי ד ע תי‬
,)‫י ד‬:‫ע מ ו ( ש מו ת כ ב‬ ‫ב ע ליו‬ :‫ ! ־ כן‬.1‫ ל‬:‫ה א ר ץ ( ל ק מ ו מ ב‬ ‫ כי‬,‫ת ת מ ה‬ ‫ ן א ל‬, ‫ ל ש ו ן ר ב י ם‬.‫ פ א ש ר ה ת ע ו‬: ‫ח ס ד ך‬
‫ מ ה ו ל ש ו ן‬: ‫ ו א ם ת י א מ ר‬.)‫ כ ט‬:‫ן ה ו ע ד ב ב ע ל י ו ו ש ם כ א‬ ‫מ רו ת ק רוי‬ ‫א ל ה ו ת ו ל שון‬ ‫מ קו מו ת ל שון‬ ‫ב ה ך ב ה‬

TRADUCC16N D E R A S Ilf

de OnkeUSs tradujo este pasaje a su m od o.273 Pero tambi6n puede ser explicado de otra forma
que tam bien concuerda con su contexto: cuando el Santo -b e n d ito e s - me sac6 de la casa de mi
padre para ser un ndm ada y deam bular de un sitio a otro, supe que pasarfam os por lugares
donde habita gente m alvada, y por ello “ le dije: Esta es la bondad que hards conm igo...” 274
‫ פ א^ו ר ה ת ע ו‬/ C U A N D O !D IO S ] m e i i i z o v a g a b u n d e a r. E l verbo ‫ ה ת עו‬, que se refiere a D ios, estd en
p lu ra l.273 Pero que esto no te sorprenda, ya que en muchos pasajes las palabras que se refieren
a la divinidad 0 a la autoridad est&n en p lu ra l.276 Por ejemplo, en los versfculos: “C on quien Dios
fue [‫ ] ה ל פ ו א ל ה י ט‬para redimir” ; 277 “D ios viviente [278; ” [ ‫“ א ל ה י ט ח י י ט‬D ios santo [279. ”[ ‫א ל ו ז י ם ק ד ו ש י ם‬
Y en la Tord cualq uier t6rm ino ‫א ל ה י ט‬ estd en plural. D e igual m odo, cualquier referencia a
una autoridad humana [ ‫ ] א ד נ ו ת‬tambien estd en plural. Por ejemplo, en los versfculos: “E ntonces
el seflor [‫ ] א ד נ י‬de Y o se f 10 tom 6” 280 “Sefior de sefiores [281; ”[ ‫“ א ד ו נ י ה א ד ו נ י ם‬Sefior [‫ ] א ד ו נ י‬de
la tierra ” . 282 Y tam bien en los pasajes siguientes: “Su duefio [‫ ] ב ע ל י ו‬estuviera con 61” ; 283 “y
ya se le hubiese advertido a su duefio [284. ”[‫ ב^ ל י ו‬Y si preguntas qu6 significa la expresi6n

2 73. L ite ra lm e n te , “ tr a d u jo 10 q u e tr a d u jo ” . S u sie nd o q u e g e n e ra lm e n te lo s v e rb o s q u e m o d if ic a n a

tr a d u c c i6 n e s: “ Y s u c e d i6 q u e c u a n d o la s n a c io n e s ‫ א ל ה י ם‬e s ta n e n sin g u la r.
e rra ro n tr a s la o b r a s d e su s m a n o s [la id o la tria ], a m f 2 7 6 . V e r al re s p e c to la s n o ta s 3 2 -3 3 y 3 5 7 d e la
m e a c e rc 6 el E te rn o a s u c u lto d e la c a sa d e m i p a ra sh a t Bereshit.
p a d r e ...” S e g u n e l T a r g u m la p rim e ra fra s e d el
277. Shemuel II, 7 :2 3 . A u n q u e el n o m b re ‫א ל ה י ם‬
v e rsf c u lo d e b e se r e n te n d id a c o m o c o m p u e sta p o r
u su a lm e n te a p a re c e e n p lu ra l, c u a n d o e s a p lic a d o a
d o s c la u su la s . L a p r i me r a , ‫ ו ן ה י כ א ש ר י׳ מ ע ו‬c o m o u n a D io s c asi sie m p re v a a c o m p a n a d o d e u n v e rb o en
in tr o d u c c i6 n a 10 q u e sig u e , “y su c e d i6 q u e c u a n d o sin g ular. E n e ste v e rsfc u lo , s in e m b a rg o , el v e rb o
[la s n a c io n e s e r r a r o n ] ” ; la se g u n d a , ‫א ת י א ל ה י ם מ ב י ת‬ ‫ ה ל כ ו‬ta m b ie n e std e n p lu ra l.
‫ א ב י‬, c o m o la d e s c r ip c i6 n d e 10 q u e le su c e d io a
2 78. Debarim 5 :2 3 . E n e ste c a so , el a d je tiv o ‫ח י י ם‬
A b ra h a m , “ a m f [D io s m e sa c 6 ] d e la c a s a d e m i
q u e m o d ific a a ‫ א ל ה י ם‬ta m b ie n e s ta e n p lu ra l.
p a d re , e tc .”
2 79. Yehoshua 2 4 :1 9 . E n e s te c a so , el a d je tiv o
2 7 4 . A l m a rg e n d e la e x p lic a c i6 n d e l T a r g u m , la
‫ ק ד ו ש י ם‬e sta e n p lu r a l.
e x p lic a c i6 n d e R a s h i p e rm ite e n te n d e r la c o n e x i6 n
2 8 0 . Infra, v . 3 9 :2 0 .
q u e h a y e n tr e el h e c h o d e q u e D io s 10 sa c o d e la
c a s a d e su p a d r e y la p e t i t i o n q u e h iz o a S a rd d e 2 8 1 . Debarim 1 0 :17.

d e c ir q u e e ra n h e rm a n o s : e r a p o r q u e sa b fa q u e D io s 2 82. Infra, v . 4 2 :3 0 .
10 h a rfa d e a m b u la r [‫ ] הו* עו‬d e lu g a r e n lu g a r y 2 8 3. Shemot 2 2 :1 4 .
p a s a rla n p o r lu g a r e s p e lig ro so s.
2 8 4 . Shemot 2 1 :2 9 . E n to d o s lo s v e rsfc u lo s c ita d o s
2 7 5 . S ig u ie n d o su e x p lic a c i6 n a n te r io r , donde aquf p o r R a sh f, lo s v o c a b lo s q u e im p lic a n a u to rid a d
e n tie n d e q u e e l v e rb o ‫ ה ת ע ו‬s e re f ie re al h e c h o d e q u e y d o m in io , y a s e a a u to rid a d h u m a n a 0 d iv in a , e sta n
D io s [10 [‫א ל ה י ם‬ h iz o “ v a g a b u n d e a r” , R a sh i e n p lu ra l. E n la n o ta 3 5 7 d e la p a ra sh a t Bereshit se
e x p lic a r a a h o r a la ra z 6 n p o r la q u e e sta e n p lu r a l, e x p lic a e x te n sa m e n te e s te fe n o m e n o lin g u fstico .
 2 5 9 / B E R E S H IT — PA R A SH A T V A Y ER A 2 0 :1 4 -1 5 — ‫ י ד ־ ט ו‬: ‫ה‬

dije: Esta es la bondad que hards ‫ת ע ש י‬

‫י‬.* » ‫ן‬
‫א ש ר‬ ‫ ע‬... - ‫ן‬
*‫ה ס ר ח‬
| —
‫זה‬
J V
‫ל ה‬ T
‫ו א מ ר‬
j _ lT

conmigo: a todo lugar al que lleguemos, ‫נבוא‬ ‫א ש ר‬ '‫בל־ה מקום‬ ‫א ל‬ ‫ע מ די‬

J T J V ‫ ־‬: I t - T <V K f '
d i de mi: ‘Es mi hermano '."
5£‫ו י ק ח‬ ‫י ד‬ :‫ה ו א‬ ‫א ח י‬ ‫א מ רי־ לי‬ ‫מ ה‬
14Entonces Abimelej tomo rebafios y ‫ו‬ “ * J' T V ‫׳‬ : * T T

‫ועבדים' ו ש פ חי ת‬ ‫ו ב ק ר‬ ‫א ב י מ ל ך ע־אן‬
reses, siervos y siervas, y los obsequio a
Abraham; y le devolvid a su mujer Sard. ‫ש ר ה‬ ^ T T
‫א ת‬
V- • •
‫לו‬ ‫וי שב‬ V J T “
‫ל א ב ר ה ם‬
AT T : ‫־־‬ :
‫ ת ן‬-‫ו י‬
I - • " . ‫י‬

15 Y Abimelej dijo: “He aqui que mi ‫הנה‬ ‫אבי מלו־‬ ‫וי־אמר‬ ‫טו‬ :‫א ש ת ו‬
o n k 8 l 6 s

‫ יו ו ך ב ר‬:‫א ח י ה ו א‬ ‫א ת ר א ד י נ ח ד ל ת מ ן א פ י ר י <* ל ל‬ ‫ת ג נ בז ־י ע מ י ל כ ל‬ ‫טי בוו ני ך די‬ ‫ נ ״ א ד או‬1 ‫ו א מ ך י ת ל ה ד י ן‬

‫ה א‬ ‫א בי מ לזי‬ ‫ו א מ ר‬ ‫ טי‬: ‫א ת ת י ה‬ ‫ש ר ה‬ ‫ ר י ן ן ע ב ך י ו ן א כ < הו ו י ס ב ל א ב ר ה ם ו א ת י ב ל י ה י ת‬1‫ע א ן ן ת‬ ‫א בי מ ל ד‬

------------------------------------------------------------------------------ R A S H f ------------------------------------------------------------------------------

‫על‬ ,‫כ מו‬ ‫( ל ק מן‬ ‫ל א ש תו‬ ‫מ מ קו ם‬ ‫אנ שי‬ ‫מיו ש ב‬ ‫ו אינו‬ ‫מ מ קו מו‬ ‫ה גו ל ה‬ ‫בל‬ ?‫ה ת עו‬
‫י ש ר אל‬ ‫ל בני‬ ‫פ ר ע ה‬ ‫ו א מ ר‬ ‫וכר‬ .‫א ש תו‬ ,1‫ י ד‬:‫כ א‬ ‫( ל ק מן‬ ‫ו ת ת ע‬ ‫ו תל ך‬ :‫כ מ ו‬ ,‫ת ו ע ה‬ ‫ק רוי‬
‫פן‬ ,‫י ש ר א ל‬ ‫בני‬ ‫על‬ ‫ כ מ ו‬,‫י ה ג ו‬ ‫( ש מו ת‬ ‫י ת עו‬ ,‫ ק ע ו ו‬:‫ו ת ה ל י ם ק י ט‬ ‫או ב ד‬ ‫ב ש ה‬ ‫ת עי תי‬
:‫ נ ד *ו‬:‫ט‬ ‫( שו פ טי ם‬ ‫ ר ג ת ה ו‬T‫ ׳ה‬l
s ‫ז‬
‫א ש ה‬
‫ז‬ •
‫לי‬
•
‫יי א מ רו‬
‫ן‬
‫ויו ־ נ עו‬ ‫י צ או‬ ,) ‫ מ א‬: ‫ל ח‬ ‫א ו כ ל ( איו ב‬ ‫ל ב לי‬
:‫ע ל י ו‬ ‫וי ת פ ל ל‬ ‫שי ת פי ס‬ ‫כ די‬ .‫ל א ב ר ה ם‬ ‫ וי מן‬m ‫וי ש א לו‬ :‫ו כ ן‬ .‫ע ל י‬ .‫א מ ר י ל י‬ :‫א כ ל ם‬ ‫ל ב? ן ש‬

TRADUCC16N DE RASHf

285, ‫ה ת ע ו‬ te r e s p o n d o q u e t o d o e l q u e s e e x i l i a d e s u s i t i o y n o e s t d a s e n t a d o e s l l a m a d o ‫ ה‬# 1 ‫ ת‬,

v a g a b u n d o , n 6 m a d a , 10 m is m o q u e e n lo s s ig u ie n te s v e r s i'c u lo s : “ E l l a s e f u e y e r r 6 [286; ” [ ‫ת ת ע‬
“ v a g u e [‫ ] ת ע י ת י‬c o m o u n a o v e j a e x t r a v i a d a ” ; 287 “ d e a m b u l a n [ ‫ ] י ת ע ו‬p o r f a l t a d e a l i m e n t o ” . 288 E n
e s te u ltim o v e r s i c u l o , ‫ י ת ע ו‬q u ie r e d e c i r q u e s o l i a n s a l i r d e s u l u g a r y d e a m b u l a r e n b u s c a d e
a l i m e n t o . 289

‫ א מ רי לי‬/ d i d e m i. L a p r e p o s i c i 6 n ‫ ל י‬e n e s t e c o n te x to e s e q u i v a l e n t e a *fy, s o b r e m i . 290 Y 10 m i s m o

e n e l v e r s ic u lo : “ L o s lu g a r e iS o s le i n t e r r o g a r o n c o n r e s p e c t o a s u m u j e r [291, ” [‫ ל א ש ת ו‬e n d o n d e e l
p r e f ijo ‫ ל‬s i g n i f i c a acerca d e s u e s p o s a . Y t a m b i e n e n lo s s i g u i e n t e s c a s o s : “ Y e l F a r a 6 n d i r £ d e lo s
H i j o s [‫ ] ל ב צי‬d e I s r a e l ” , 292 q u e e s e q u i v a l e n t e a d e c ir “ a c e r c a d e [‫ ] ע ל‬lo s h i j o s d e I s r a e l ” ; “ p a r a
q u e n o s e d i g a d e m i : [‫ ] ל י‬L o m a t 6 u n a m u j e r ” . 293

14. 1‫ל א ב ר ה ם‬ * iM /y LOS o b s e q u i6 A ABRAHAM . P a r a q u e A b ra h a m se a p a c ig u a s e y re z a s e p o r 6

2 8 5 . L a r a iz ‫ת ע ה‬ d e la c u a l se d e riv a e s te v e rb o e ste en p lu r a l. El T a rg u m de O n k e lo s, sin

ta m b ie n tie n e la a c e p c i 6 n d e e rra r, e q u iv o c a rse . e m b a rg o , n o 10 e n tie n d e e n r e f e r e n c ia a D io s ,
E s ta ra fz p o d n 'a ser c o m p a ra d a al v e rb o sin o c o m o f o rm a n d o una c la s u la in d e p e n d ie n te ,
extraviarse e n e s p a n o l, q u e ta m b ie n p u e d e se r c o m o se in d ic o e n la n o ta 2 7 3 .
u tiliz a d o con la s dos a c e p c io n e s de e rr a r y
290. E n h e b re o hay v a ria s p re p o s ic io n e s que
v a g a r.
c u a n d o c u m p le n fu n c io n p ro n o m in a l se a b re v ia n
2 8 6 . Infra, v . 2 1 :1 4 . c o m o ‫ ל‬: la s p re p o sic io n e s ‫ של‬, ‫אל‬ y ‫ ע ל‬. E n e s te
c a so , ‫ ל י‬n o e s a b re v ia c io n d e “ d im e a mi' [‫ ” ] א ל י‬,
2 8 7 . Tehilim 1 1 9 :1 7 6 .
sin o “de m i [‫ ”] ע ל י‬.
2 8 8 . lyob 3 8 :4 1 .
29 1 . Infra, v . 2 6 :7 .
2 8 9 . C o n e s te c o m e n ta rio , R a s h i q u iere e n fa tiz a r
29 2 . Shemot 14:3.
que el v e rb o ‫ה ת עו‬ se re fie re a D io s [‫] א ל י ה י ם‬,
e x p lic a n d o q u e n o ti e n e n a d a d e e x c e p c io n a l q u e 29 3 . Shofetim 9 :5 4 .
2 0 :1 6 -1 7 — * ‫ ט ד י‬: ‫צ‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 260

tierra estd delante de ti; habita donde :3 1 # ‫ב ע י נ י ך‬ ‫ ב‬1‫ב ט‬ ‫ל פני ך‬ ‫א ר צי‬

mejor te parezca.” 16 Y a Sard dijo: “He ‫< י‬ ‫ ״‬a ‫ ״‬1‫' ! ״ • ״ ״‬
aqui que he entregado mil piezas de T C3 ^ ‫ל* ה‬ ‫טז‬
plata a tu hermano; que esto sea para ti ‫ י ם‬3‫ל א ח י ך הי | ה ה ו א ״ ל ך כ ס ו ת ע י‬
velo de ojos para todos los que estdn L■‫״ ״ ״ ״‬ . l ‫״־‬, L
. : ‫ ו נ כ ח ת‬y ‫ כ ל‬ante
contigo, ‫ ו א ת‬todos
‫א ת ך‬ ‫ ר‬podras
‫א ש‬ ‫ל כ ל‬ ‫־‬
‫ ״ ־‬: >• ••• ! •at • Jv >.:
reivindicarte. ” 17Abraham rezo a Dios, y ‫א ל ־ ה א ל ה י ם‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫וי ת פ ל ל‬ ‫יז‬
o n k 8 l 6 s

‫ה ו א לי ך פ סו ת ךי ק ר‬ ‫ה א‬ ‫ס ל עיו ך כ ס ף ל א חי ך‬ ‫א מ ר ה א י ה בי ת א ל ף‬ ‫ ט♦ ו ל ש ר ה‬: ‫א ך ע י ל ן ך מ ך ב ך ו ג ק ן י ו ב ע י נ י ך ו נ י ב‬
‫ ח ו צ ל י א ב ך ה ם נ ן ך ם י י י‬: ‫ זי ת י ת י ך ן י ת ה ל ך ע מ ן י ו ז ל י א ו ע ל פ ל מ ה ו א מ ר ת א ת ו כ ר ו ת‬.‫ ון ז‬. ‫( ע ע י ח ״ ח ל ף ד ^ י ל ח י ת ך ב ך ת י ך‬

----- ------ ----------------------------------------------------------------------- R A S I lf -------------------------------------------------- — .................. - ■

‫לאחר‬ ‫לומר‬ ‫ל ה ם‬ ‫יש‬ ,‫רי קני ת‬ ‫ה שיבו תיך‬ :‫לו‬ ‫א מ ר‬ ‫פךעי ה‬ ‫אבל‬ . ‫ל פ ן< ך‬ ‫אךצי‬ ‫הנה‬ 0‫<ט‬

‫שהוצרכ תי‬ ‫עכ שיו‬ ,‫ה חזי ך ה‬ ‫בה‬ ‫שנתעלל‬ ‫לפי‬ ,1‫ י ט‬:‫י ב‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ולך‬ ‫קח‬ ‫א ש תך‬ ‫הגה‬
‫שעל‬ ‫י היו‬ ‫יוךעי ם‬ ,‫ול פי ס ך‬ ‫ממון‬ *‫ל ב* ב‬ ‫ (טז) ו ל ש ר ה‬:‫ש ט ו פ י ■ז מ ה‬ ‫שהמצרים‬ ‫שנ תיר א‬
.‫ב ל‬ ‫ואת‬ :‫נ ס‬ ‫ידי‬ ‫ועל‬ ‫ה שיבו תיך‬ ‫כרחי‬ ‫הנה‬ :‫ל פי ס ה‬ ‫פדי‬ ,‫לכ בוי ה‬ ,‫אבי מלך‬ .‫א מ ר‬
‫לך‬ ‫יהי‬ .‫ו ני כ ח ת‬ :‫עו ל ם‬ ‫באי‬ ‫כל‬ ‫ןעם‬ ‫לאחיך‬ ‫ממון‬ ‫נ ת תי‬ ,‫ז ה‬ ‫כבוי‬ ‫לך‬ ‫ע שי תי‬
‫דברי ם‬ ‫ולהךאות‬ ‫להתוכח‬ ‫פח‬ ‫פ ת חון‬ ‫הממון‬ ‫הנה‬ ,‫הו א‬ ‫אחי‬ ‫עליו‬ ‫ש א מ חז‬

‫מקום‬ ‫בכל‬ ‫הוכחה‬ ‫ןל שון‬ .‫ה ל לו‬ ‫נכרי ם‬ ‫א שר‬ ‫לכל‬ ‫עיני ם‬ ‫גי סו ת‬ ‫לך‬ ‫הזה‬ ‫ןהכבוד‬
.‫אי שפ רובי״ ר‬ ‫וגנלע״ז‬ •‫ד ב ר י ם‬ ‫ברור‬ ‫שאלו‬ .‫י קי לו ך‬ ‫של א‬ ‫עיני ה ם‬ ‫יכסו‬ ,‫א ת ך‬
TRADUCC16N DE RA SH f

15. ‫ לינ ה א ר צ י ל פ נ י ך‬/ h e a q u i q u e m i t ie r r a e st A d e l a n t e d e t i. P ero el Faratin, quien pas6 por

un episodio semejante, le habfa dicho: “H e aquf a tu m ujer, t6m ala y vete.” 294 Le habfa dicho esto
porque tuvo m iedo por la seguridad de Sard, ya que los m itzrim estaban inmersos en la lujuria y
temfa por la seguridad de Abraham y de Sard.
16. ‫ ו ל ש ר ה א מ ר‬/ Y A SARA d i j o . Abimelej dijo esto en honor a ella con el prop6sito de apaciguarla,
com o dicendo: “M ira, te he hecho este honor: he entregado algunos bienes a tu ‘herm ano5, de
quien habias dicho: ‘E s mi herm ano’. H e aquf que estos bienes y este honor son para ti ‘velo de
o jo s’ para todos los qu e estdn contigo. Es decir, que con ello la gente figuradamente ‘cubrird sus
ojos’ para no m eno spreciarte por 10 ocurrido.295 Pues si yo te devolviera a tu marido sin nada
podrian decir: ‘L uego d e que abus6 de ella la devolviti.’ Pero ahora que me vi precisado a gastar
parte de mis bienes y apaciguarte, sabrdn que fue contra mi voluntad que te devolvf y a causa
de un m ilagro.”
‫ ל‬3 ‫ ו א ת‬/Y a n t e TO DO S. E s decir, y a n te t o d a s la s p e r so n a s e n e l m u n d o .
‫ וני כ ח ת‬/ po d r As r e iv in d ic a r t e . 296 E s decir, tendrds argum entos para dem ostrar estos hechos
conocidos por todos. Cualquier expresitin relacionada con la idea de 297‫ פ ח ה‬1‫ ה‬en todos los casos
indica la aclaracitin de un hecho. Significa 10 mismo que e sprouver en francos antig u o.298 Pero el

2 9 4 . Supra, v . 1 2 :19 . d a b a, se d e m o s tr a rf a a n te to d o s q u e el n o habi'a

to c a d o a S a ra .
295. L a e x p re si6 n ‫עי ני ם‬ ‫כ סו ת‬ lite ra lm e n te
s ig n if ic a “ c u b ie r ta p a ra o jo s ” o “ v e lo d e o jo s” . 29 6 . L ite ra lm e n te , “ e r e s d e m o str a d a ” o “ p ro b a d a ” .
A q u f tie n e e l se n tid o f ig u r a d o d e j u s tif ic a tio n o
2 97. C o m o el v e rb o ‫ תי כ כו ת‬d e e ste v e rsfc u lo .
d e m o stra c io n d e alg o . L a fr a se q u ie r e d e c ir q u e
por m e d io de lo s o b s e q u io s que A b im e le j le 2 98. E n e s p a n o l, d e m o stra r, p ro b a r.
 2 6 1 / BERESHIT — PARASIIAT VAYERA 2 0 :1 8 — ‫ י ח‬: ‫פ‬

Dios euro a Abimelej, a su mujer y a sus ‫א ת ״ א ב י מ ל ך‬ ‫א ל ה י ם‬ ‫ו א ת ״וירפא‬

siervas, y parieron. 18Pues el Eterno
‫* ׳‬ x
‫יח‬ <
:1 ‫ו י ל ד ו‬
r
‫ו א מ ה תיו‬ -
! ‫כ י" ע צ ר א ^ ת‬
v r : ‫ך‬ : ‫ע‬ : •

habia cerrado completamente toda ‫כ ל ״ ר ח ם‬ ‫ב^ ד‬ ‫ה‬ ‫ ל ב י ת‬VI ‫י‬ ‫) צ ר‬£

matriz de la casa de Abimelej a causa de J
‫^ ר ה‬ V j ‫•״‬
‫^ ל ״ ד ב ר‬
V -T T J -
‫ ת א ב י מ ל ך‬5#‫א‬
: - I v < sv • ‫ ־‬:

Sard, mujer de Abraham. D :‫א ב ר ה ם‬

o n k 8 l 6 s

‫ ־א ר י ••מ ל ־ח ד ו ­א ­ח ד‬1 ‫ י ח‬: ‫ר זו ח ו‬: ‫ת‬1 ‫א‬1 ‫ו‬: ‫ א ז מ ״ ה ת י ה‬s ‫ה ־ ו‬j ‫א ת ת י‬ •

‫ ו י ת‬r ‫ י !• מ• ל !ך‬v‫ ת ן ־א ■ב‬t ' ‫ן ו ־ א • ס י ! י ז י‬
: ‫ ם‬1‫א ב ך ר‬ ‫א ת ת‬ ‫ש ר ה‬ ‫עי ס ק‬ ‫על‬ ‫א בי מ ל ך‬ ‫ל בי ת‬ ‫פ ת ת י ל ר א‬ ‫כ ל‬ ‫ב א פי‬ ‫יי‬

R A S JII

:‫ה מ ק ו ־ א פ ל ש ת י‬ ‫א ב ל י ש ו ב ל ש ל׳ ו‬ ,‫א ג ד ה‬ ‫מ ך ך שי‬ ‫ה מ ק ר א‬ ‫ ו ל ש ו ן‬,‫א ח ר י ם‬ ‫ב פני ם‬ ‫ת ת ם‬ ‫ו אונ ק לו ס‬

‫נ ק בי ה ם‬ ‫נ פ ת חו‬ .‫ן א ת ך ן ח ו‬ :‫כ ת ר ג ו מ ו‬ .‫<*ז> ו< לי ו‬ ‫של‬ ‫ ה נ ה ה ו א ל ך כ ס ו ת‬:‫פ ך ה ו א נ ו פ ל ע ל ה ת ר גו ם‬
‫ כ נ ג ד‬.‫ « ״> ב ע י כ ל ר ח ם‬: ‫ש ל ה ם‬
v j v vv ‫ ז‬v r v T 1
‫ ו ה י א ל י ד ה‬,‫ו ה ו צ י או‬
‫״‬ • : • v
‫א ש ר‬ 1 ‫ן־‬
‫ש ש ל ט ו דיב ך ו ב כ ל‬
t : t v
‫ש לי‬ ‫י‬ v
‫ה עיני ם‬
• ‫־‬ t
‫על‬ r~
,‫כ ב ו ד‬ t

:‫ש ר ה‬ ‫של‬ ‫ך בו ך ה‬ ‫פי‬ ‫על‬ .‫ש ר ה‬ ‫ ע ל י ב ר‬:‫כ ל פ ת ח‬ ‫ וי ש‬,‫ ו ע ל כ ן ת ך ג מ ו ו ח ז י ת י ת י ך ו י ת כ ל ד ע מ ך‬.‫א ת ך‬

-------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASHI

Targum de Onkelds 10 tradujo de otro modo, y el lenguaje del versi'culo se adecua a su
traducci6n, la cual tiene el sentido de: “Esto es para ti un velo de honor por mis ojos que te
contem plaron299 y a todos los que estan contigo”. Y por eso el Targum tradujo este pasaje del
siguiente modo: “Esto es un velo de honor porque te he visto y a todos los que estdn con tig o.” Y
hay otros m idrashim agadicos sobre el significado de estas palabras, pero ya he explicado 10 que
se asienta con el contexto del versiculo .

17 . ‫ ו י ל י ו‬/ Y P A R IE R O N . Este verbo debe ser entendido com o lo traduce el T argum : ‫ ו א ת ן ץ ח ו‬, j ‫׳‬
obtuvieron respiro. Pues se les abrieron los oriflcios del cuerpo y dejaron salir 10 que cada uno
debia dejar salir, y a esto se refiere el acto de “parir” dicho con respecto a ello s . 300

18 . & ‫כ ל ך ח‬ ‫ב עי‬ / TODA m a tr iz . Aqui el termino D m se refiere a cualquier abertura u orificio del
cuerpo . 301
‫ על י בו שר ה‬/ A CA U SA d e s a r A . Es decir, por la palabra302 dicha por Sard . 303

2 9 9 . L ite ra lm e n te , “p o r m is o jo s q u e d o m in a ro n A b im e le j, n o m e n c io n a a o tr o s h o m b r e s, s in o a “ su
so b re ti” . L a id e a e s q u e el a c to d e c o n te m p la r a e sp o sa y su s sie rv a s” , in tim a n d o q u e e s te “ o b te n e r
S ara im p lic a b a el d e se o d e apoderarse d e e lla . re s p iro ” se ria a lg o e s p e c ific o d e la s m u je re s .

3 0 0 . R a sh i p a re c e q u e re r d e c ir q u e el te rm in o ‫ו^ ל דו‬ 3 0 1 . Y n o e s p e c if ic a m e n te “ m a tr iz ” , q u e e s su
n o d e b e s e r e n te n d id o lite ra lm e n te c o m o “ a lu m b ra r” a c e p c io n u su al. E s te c o m e n ta rio sig u e la m is m a id e a

o “p a rir ” - q u e e s su a c e p c io n u s u a l - p u e sto q u e q u e el a n te rio r.

ta m b ie n se a p lic a a A b im e le j, c o m o el v e rsic u lo 3 0 2 . E l te rm in o ‫ך ב ר‬ [a q u i e n e s ta d o c o n s tr u c to ,
m ism o a firm a a l d e c ir q u e D io s 10 “ e u r o ” (Mizraji). v o c a liz a d o ‫]דב ר‬ tie n e v a ria s a c e p c io n e s . Puede
E n e ste c a so sig n ific a rla q u e lo s o rific io s d e los s ig n ific a r p a la b ra , c o sa , o b je to o a su n to ,
h o m b re s y la s m u je re s se a b rie ro n , del m ism o m o d o d e p e n d ie n d o d el c o n te x to . R a s h i a q u i 10 e n tie n d e
q u e c u a n d o u n a m u je r a lu m b ra u n c ie rto o rific io lite ra lm e n te c o m o “ p a la b r a ” .

su y o se a b r e p a r a d a r p a s o a l nifio. P o r e so R a s h i se 3 0 3 . Bereshit Raba 5 2 :1 3 . E s d e c ir , d e la s p a la b ra s

a p o y aria e n la tr a d u c c io n d e l T a rg u m . S in e m b a rg o , d ic h a s p o r e lla e n o r a t i o n a D io s p a ra q u e la sa lv a se
el Gur Arye an ad e que e sta e x p lic a c io n es d e A b im e le j. D io s le h a b ia r e s p o n d id o e n v ia n d o u n
p r o b le m a tic a p o rq u e el v ersi'cu lo, a p a rte de a n g e l p a ra c a stig a rlo . R a s h i h a c e u n c o m e n ta rio
2 1 :1 — ‫ א‬:‫ב א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 262

Capi t ui o 21 ‫פ ר ק‬ ‫כ א‬
1Ahora bien, el Eterno habia recordado 7 5 )1 * ‫ ך‬£ ( ‫ א ^ ר א‬3 ‫ ! א ת ״ ^ ל ה‬Ti m ‫א‬
a Sard conforme habia dicho; y el Eterno " T ‫“ ״‬ >'TT ’’ J_T ‫' זע‬
hizo a Sard conforme habia hablado. :‫ד ב ר‬ "It#1‫ א‬3 51*1 ^ 7 ‫ ה‬1‫י ה‬
o n k 8 l Gs
: ‫א מ ר ו ^ ב ד <י ל ^ ר ה כ מ א ד י מ ל י ל‬ <‫ש ר ה כ מ א ך‬ ‫א ויי ך כ< ר י ת‬

------------------------------------ RASI11
‫ש פ ק ד ה‬ ,‫ש ר ה‬ ‫א ת‬ ‫פ ק ד‬ ‫ו ה׳‬ ‫לל ה‬ ‫ן ס מי ך‬ ‫זו‬ ‫פ ר ש ה‬ ‫ ס ^ ן ו‬.‫ו ג ו׳‬ ‫שי ה‬ ‫א ת‬ ‫פקד‬ ‫ א> ו ה׳‬1
‫א ת‬ ‫פ?ן ך‬ :‫א ת א ב י מ ל ך‬ ‫ש ח פ א‬ ‫קו ד ם‬ ‫כ ב ר‬ ‫על‬ ‫ר ח מי ם‬ ‫ה מ ב ק ש‬ ‫שכל‬ ‫ל כ אן ל ל מ ך ד‬
.‫ב ל י ד ה‬ .‫ך פ ר‬ ‫פ א^י‬ :‫ב ה ר י ו ן‬ .‫א נ< י‬ ‫^י ר‬/‫פ א‬ ‫שי ה‬ ‫ני גנ ה‬ ‫הו א‬ ,‫ד ב ר‬ ‫ל או תו‬ ‫צ רי ך‬ ‫ן הו א‬ ‫ח ב רו‬
?‫ך ב ו ר‬ ‫הו א‬ ‫ן הי כן‬ ,‫א מ י ך ה‬ ‫הל א‬ ‫ו הי כן‬ ,>*‫י‬:‫כ‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ו י ת פ ל ל ן ג ו׳‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫ת ח ל ה‬

TRADUCC16N DE RASIlf
21
1 . ‫ ! ה׳ פ?ן ד א ת ש י ה ו גו׳‬/ a h o r a b i e n , e l e t e r n o i i a b I a r e c o r d a d o 30 4 a s a r A , e t c . Esta secci6n
fue yux tapuesta a la anterio r con el objeto de ensefiar que a todo aquel que pida m isericordia
a D ios por su prdjim o, precisando 61 de 10 m ism o, se le responde primero. Pues en la secci6n
anterior la Tord declara que Abraham “rez6” por Abim elej,305 y seguidam ente se declara que “el
E terno habfa recordado [‫ ] פ ? ן ד‬a Sard”. Esto indica que la habia recordado aun antes de curar a
A biindlcj.306
‫ פ ק ד א ת שי ה פ א שי א מי‬/ h a b ia r e c o r d a d o a s a r a c o n fo rm e h a b ia d ic h o . Con respecto a su
em barazo.
‫ ב א ש י ך * י‬/ c o n f o r m e H A B I A h a b l a d o . C on respecto al nacimiento de Itzjak.307 ddnde
hallam os la ‫ א מ י י ה‬, el “ dicho”, y ddnde el ‫ ך&וי‬, el “habia” a los que se hace referencia aquf?308 El

sim ila r e n el v . 1 2 :1 7 , s. v. ‫ ע ל ד ב ר <ן> רי‬. V e r ta m b ie n 3 0 5 . Supra, v . 2 0 :1 7 .

la s n o ta s 63 y 6 4 d e la p a r a s h a t Lej Leja. 3 0 6 . Baba Kama 9 2 a . E n e s te v e rsic u lo , el v e rb o
304. L a r a iz ‫ פ ק ד‬d e l c u a l s e d e riv a el v e rb o ‫ פ ק ד‬q u e ‫ לן ד‬£ tie n e el s e n tid o d e l p re te rito p lu sc u a m p e rfe c to
aquf h e m o s tr a d u c id o p o r “ h a b ia re c o rd a d o ” tie n e ( “ h a b ia record ado ”) o p re te rito a n te rio r (“ h u b o
v a ria s a c e p c io n e s . E l c o n c e p to b d sico q u e e x p re sa es re c o rd a d o ” ), im p lic a n d o u n a a c c io n pasada co n
el d e tomar en cuenta a lg o e n fo rm a c o n c re ta y re sp e c to a o tr a ta m b ie n y a tra n s c u r rid a . E n e ste
d e ta lla d a , y d e a h f q u e p u e d a se r u tiliz a d a ta n to p a ra c a so , el h e c h o d e q u e la re c o rd o (o v is ito ) a n te s d e

sig n if ic a r hacer la cuenta c o m o comisionar, e n el c u ra r a A b im e le j. E l p r e te rito sim p le e n h e b re o

se n tid o d e “ c o n ta r ” a a lg u ie n p a r a u n c a rg o (c u a n d o b ib lic o g e n e ra lm e n te se d e n o ta p o r el tie m p o fiitu ro

su s e n tid o e s e l d e contar se r e f ie r e a la c u e n ta to ta l m d s la ‫ ו‬c o n v e rsiv a : ‫[ וי פ קי ד‬v e r el c o m e n ta r io d e

de un g ru p o de e le m e n to s , no al c 6 m p u to R a sh i a Baba Kama 9 2 a].

in d iv id u a l). Por e x te n s i6 n , ta m b ie n im p lic a 3 0 7. E s te v e rsic u lo u tiliz a dos e x p re sio n e s

considerar, recordar y , c u a n d o se tr a ta d e u n a c to d if e re n te s p a ra in d ic a r q u e D io s h iz o a S a ra
q u e te n d r a c o n s e c u e n c ia s c o n c re ta s, visitor (10 q u e c o n fo rm e h a b ia p ro m e tid o . En su c o m e n ta rio
im p lic a e l to m a r e n c u e n ta a a lg u ie n y h a c e r a lg o p o r a n te rio r y en 6 ste, R a sh f e x p lic a que e sta s
61). E n la T o r a e s ta r a iz se rd u tiliz a d a c o n to d a s e sta s e x p re sio n e s n o so n re p e titiv a s , sin o q u e se re f ie r e n
a c e p c io n e s ; c a d a in s ta n c ia s e ra tr a d u c id a se g u n su a d o s m o m e n to s d is tin to s d e l p ro c e s o d e te n e r h ijo s:
c o n te x to . E n e s te c a so 10 h e m o s v e rtid o p o r “ h a b ia el e m b a ra z o y e l p a rto .

re c o rd a d o ” s ig u ie n d o la tra d u c c i6 n d e l T a rg u m . V e r 3 0 8 . E s d e c ir, <^en q u e v e rsfc u lo s v e m o s q u e e s ta s

al re sp e c to , Radak, Sefer haShorashim, "pakad"; e x p re sio n e s so n u tiliz a d a s p a ra re fe rirse a e s to s d os
Sefer haCarmel, Otzar Jojmat Malbim, p a g. 2 8 1 . e v e n to s, el e m b a ra z o y el n a c im ie n to d e Itz ja k ?
 2 6 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 2 1 :2 — ‫ ב‬:‫ב א‬

2Sard concibio y dio a luz un hijo ‫ ו ת ה ר ו ת ל ד ש ר ה ל א ב ר ה ם בנ ץ ל ז ק נ י ו‬. ‫ב‬

para Abraham en su vejez, en el plazo . . ‫״‬ . ^
que Dios le habia hablado. :‫א ל ה י ם‬ !‫א ת‬ ‫א ש ר ״ ד ב ר‬ ‫ ד‬$( ‫ל מ ו‬
O N K ELbS

:‫ש ר ה ל א ב ר ה ם ב ר ל ס י ב ת ו ה י ל ז מ ן ד י מ ל י ל י ת י ה יי‬ ‫ב ו ע די א ת וי לי ד ת‬

------------------------------------------------- R A S H l

‫ך בי‬ .‫ח כ ( א‬ ‫ו ר בי‬ ‫יו דן‬ ‫ר בי‬ .‫ך ג ר‬ ‫א ש ר‬ ‫{ ל מו ע ד‬ ‫ו ג ו׳‬ ‫א ש ת ך‬ ‫ש ר ה‬ ‫א ב ל‬ ‫א ל הי ם‬ ‫וי א מ ר‬ :‫א מי ר ה‬

‫ח ד שי ם‬ ‫לונ שי^ ה‬ ‫שנו ל ד‬ ‫מ ל מ ד‬ :‫או מ ר‬ ‫יי דן‬ ‫א ב ך ם‬ ‫א ל‬ ‫ה׳‬ ‫ך ב ר‬ ‫הי ה‬ :‫ד בו ר‬ .‫י ט ו‬:‫י ז‬ ‫( ל עי ל‬

‫ר בי‬ .‫ה ו א‬ ‫א בי מ ל ך‬ ‫של‬ ‫מ בי תו‬ ‫יי א מ רו‬ ‫ש ל א‬ :‫נ א מ ר‬ ‫ו ש ם‬ •‫ה ב ת רי ם‬ ‫בין‬ ‫ב ב רי ת‬ ,‫ א ו‬: ‫ט ו‬ ‫( ל עי ל‬

‫א שי‬ ‫ל מו ע ד‬ :}‫ח ן שי ם‬ ‫ל ש ב^ ה‬ :‫או מ ר‬ ‫רו מ א‬ ‫היו ר ש‬ ‫ו ה בי א‬ ‫ט ר ד ו׳‬ ‫( ל עי ל‬ ‫וג ר‬ ‫ז ה‬ ‫יי ר ש ך‬ ‫ל א‬

‫א ש ר‬ ‫ה מ ו ע ד‬- ‫א ת‬V . ‫י ״ת י ה‬T ‫ד ־ מ• ל י ל‬ I

‫*ד י‬ .‫א ת ו‬ ‫ג ר‬V ‫• ד‬ : ‫ ה ם‬T ‫ ר‬T‫ב‬5 ‫ל ־א‬S . ‫־ ד •־ב ר‬ ‫ש ר‬V ‫־ב « ־א‬ ‫ ר ה‬T‫ש‬T ‫ל‬I ‫ה׳‬ ‫־ו ־י ־ע» ש‬ : ‫ ר ה‬T ‫ש‬T ‫־ מ‬

‫א שו ב‬ ‫ל מו ע ד‬ :‫לו‬ ‫פ ש א מ ר‬ ,‫ו ק ב ע‬ ‫ך ב ר‬ :‫לו‬ ‫דו מ ה‬ ‫ש לו‬ ‫אי קונין‬ ‫זיו‬ ‫ש ה? ה‬ . ‫ ל ז ק נ י ו‬00

TRADUCC16N DE RASHl

“ d i c h o ” e n e l v e r s ic u lo : “ D io s le d i j o [‫] ו י א מ ר‬: D e c i e r t o t u m u j e r S a r d d a r d a lu z u n h i j o ...” 309 Y

el “ h a b i a ” en e l v e rs i'c u lo : “La p a la b ra [‫ ][ ל ג ר‬d e l E te rn o v in o a A b ra m en una v is i6n,
d ic ie n d o ...” 310 E s ta U ltim a c o m u n i c a c i 6 n d iv in a t u v o l u g a r e n e l P a c t o e n t r e l a s P a r t e s \b rit ben
habeta rim ], e n d o n d e e s p e c if ic a m e n te s e d e c l a r a q u e “ 6 s t e [ E li 6 z e r ] n o s e r d t u h e r e d e r o ” . 311 Y ,
e n e f e c to , D i o s h i z o q u e e l h e r e d e r o d e A b r a h a m s a l i e r a d e S a r d .

‫ א ש ר ד ב ר‬3 ‫ה׳ ל ש ר ה‬ e l e t e r n o h iz o a s a r A c o n f o r m e h a b i a h a b l a d o . A A b r a h a m . 312

2 . ‫ לז ^ ציו‬/ e n s u v e je z . E s to im p lic a q u e e l e s p le n d o r d e l r o s t r o [‫ ] ז י ו א י ק ו נ ץ‬d e Itz ja k e r a s e m e ja n te

a l d e A b r a h a m . 313

{‫ ל מ ו ע ד א ש ר ד ג ר‬/ e n e l pl a z o q u e [D IO S LE] h a b i a h a b l a d o . S o b r e e l s i g n i f i c a d o d e e s t a f r a s e h u b o
u n a d i f e r e n c i a d e 0p i n i 6n e n t r e R a b f Y u d d n y R a b f J a m a . R a b f Y u d d n d i j o : “ E s t o e n s e n a q u e
I tz ja k n a c i 6 a lo s n u e v e m e s e s , p a r a q u e la g e n t e n o d i j e s e q u e e n r e a l i d a d p e r t e n e r i a a l a c a s a
d e A b i m e l e j . ” R a b f J a m d d i j o : “ I t z j a k n a c i 6 a lo s s i e t e m e s e s .” 314}

‫ ל מו ע ד א ש ר ד ב ר א תו‬/ e n e l pl a z o Q U E IDIOS] l e h a b i a h a b l a d o . E s t a f r a s e d e b e s e r e n t e n d i d a c o m o
la tr a d u c e e l T a r g u m : ‫ ד י מ ל י ל י ת י ה‬, en el pla zo del q u e E l h abia h a b lado. E l v e r s i c u l o s e r e f i e r e a l
p la z o [‫ ] מ ו ע ד‬d e l c u a l h a b i'a h a b l a d o y f i j a d o c u a n d o le d i j o : “ E n e l p l a z o f i j a d o [‫ ] ל מ > ע ד‬v o l v e r l

309. Supra, v. 17:19. P u e sto que e s e v e rsfc u lo habi'a h a b la d o ’’, s e re fie re a la p ro m e sa d a d a en

u tiliz a la e x p re sio n ‫ ויי א מ ר‬, “ d ijo ” , p o r a n a lo g fa de a q u e lla 0 c a si 6 n .
te rm in o s, la fr a se del v e rsfc u lo 2 1 : 1 q u e d ic e ‫ ר‬$ ‫פ א‬
3 1 2 . L a p r o m e s a d el n a c im ie n to d e u n h e re d e r o
‫ א מ ר‬, “ c o n fo rm e h a b ia d ic h o ” d e b e n e c e sa ria m e n te p a ra A b r a h a m le fu e h e c h a a e l, n o a S a ra . R a sh f
re fe rirse a la p ro m e s a d a d a e n a q u e lla o c a sio n . q u ie re e n f a tiz a r a q u f q u e a p e s a r d e q u e D io s n o le
310. Supra , v . 15:1. h a b fa d ic h o q u e ta l h ijo sa ld rfa d e S ara , a u n asf
“ h iz o a S a ra ta l c o m o h a b fa h a b la d o ” a A b ra h a m
3 11. Supra, v . 15:4. T a n to e n e l v e rsfc u lo q u e
( Maharshal).
in tro d u c e la re v e la c io n d e D io s e n el P a c to e n tre las
P a rtes (v. 1 5:1) com o en 6 ste , donde 3 1 3 . Bereshit Raba 5 3 :6 . L a p a la b r a ‫ ן ניו‬7‫ ן‬, “ v e je z ” ,

e s p e c ffic a m e n te d ic e a A b r a h a m q u e E lie z e r n o se ra e s in te rp re ta d a c o m o u n a c ro n im o d e ‫א י ק ו נ י ן‬ ‫( י ו‬,

su h e re d e ro , sin o un h ijo q u e s a ld ra d e el se e n u n c ia “ e s p le n d o r d e ro s tr o ” , e x p re sio n q u e d e s ig n a las

fa c c io n e s y el a s p e c to d e l rostro.
un te rm in o d e riv a d o d e la ra fz ‫( ד ב ר‬e n a m b o s c aso s,
‫ ך ב ר‬, “ la p a la b ra ” ). P o r a n a lo g fa d e te rm in o s , la fra se 314. Bereshit Raba 5 3 :6 . E s te c o m e n ta rio no
d e n u e stro v e rs fc u lo q u e d ic e ‫ ר ד ב ר‬$ 1^ ‫ פ‬, “ c o n fo rm e a p a re c e e n la s e d ic io n e s o r ig in a le s d e R a sh f.
2 1 :3 -7 — 2 6 4 / ‫ ג ־ז‬:‫כ א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬

3 Abraham llamo Itzjak el nombre del hijo ‫ה נו ל ד ״‬ ‫א ת ־ ^ ם ־ ב נ ו‬ ‫ג וי ק ר א‬

que le habia nacido, que le habia dado ‫^ ל‬. <‫ א ^ ר ״ י ל ד ה ״ ל ן■ <^ ר ך ן <^ ך ן ק« ך ן‬1‫ל‬
a luz Sard. 4Abraham circuncido a su ! . " : . * ‫! ״‬,'‫״ ז ז" י‬ ‫ ז יי ז‬u L 2 j ‫״‬
hijo Itzjak a los ocho dias de edad, como '•‫ ־‬j^ f : I
Dios le habia ordenado. 5Abraham tenia : ‫ ז י ם‬1‫א ל‬ ‫א תו‬ ‫צו ה‬ ‫כ א ש ר‬ ‫י מי ם‬ A* T

cien anos de ed a d cuando le nacio su ‫ו א ב ר ה ם‬ ‫ש נ ה ב הו ל ד‬

‫ה‬ ‫ב ך מ א ת‬ ‫ח מי שי‬
hijo Itzjak. «Sard dijo: “Dios ha hecho p fo ‫ ן ת־א מ ר‬, ‫א ת < ע ח ק‬ ft
alegria p a ra mi; todo el que oiga [esto] ‫״‬ ‫״‬ ‫־ א‬ ‫׳י‬ ‫י‬ V !i ‫־״‬
.ve alegrara p o r mi." 7 7 dijo: “!Quien U ‫ ״‬t‫ל‬
[sino D ios] habria dicho a Abraham ‫ל א ב ר ה ם‬ ‫מ ל ל‬ ‫מי‬ ‫ו ת א מ ר‬ ‫ז‬ :‫לי‬

0NKEL6S
‫א ב ר ה ם י ת י צ ח ק‬ ‫ ד וג* ר‬:‫ש ך ה י צ ח ק‬ ‫ך א תי לי ד לי ה די לי ד ת לי ה‬ ‫ב רי ה‬ ‫שו ם‬ ‫א ב ר ה ם י ת‬ ‫ג ו ק ך א‬
‫ ה ן א ב ר ה ם ב ר מ א ה י רי ביו פ ר א ת י ל י ד ל י ה י ת י צ ר ו ק‬:‫ת מ מ א י ו מ י ן פ כ ( א ד י פ ק י ר י ת י ה יי‬ ‫ב רי ה ב ר‬
‫ד א מ ר ל א בו ־ ח ם‬ ‫מ סי מן‬ ‫מ אן‬ ‫ ו א מ ר ת‬t :‫ש ר ה ר ו ך ו א ^ ב ד ל י י י פ ל ד ש מ ע י ח ד י ל י‬ ‫ ו ו א מ ר ת‬:‫ב רי ה‬

------------------------------------------------------------------------ R A S H I ---------------------- ‫י‬

‫ <ז) מ * מ ל ל‬: ‫ש ח ו ק ה י ה ב ע ו ל ם‬ ‫ ו_ ר ב‬, ‫ת פ ל ו ת נ י ג נ ו ע מ ה‬ :‫ש ר ט ל י ש ר י ט ה ב כ ו ת ל ן א מ ר ל ו‬ .‫א ל י ך ( ל ע י ל י תי ד ו‬

‫ ר א ו מ י ה ו א ו כ מ ה‬:‫ש ב ח ו ח ש י ב ו ת‬
‫ז‬ ‫־‬ ! • ! . -j - - ..
‫ן‬1 ‫ל ש ו‬J . ‫ב ר ה ם‬I ‫ל א‬
T T ‫־‬ I
: ‫ ד‬V‫ ת ל‬, ‫ה א ח ר ת‬
•• V V “ T
‫ב שנ ה‬
T T ‫־‬
‫ח ט ה ל ש ר י ט ה זו‬
T * 5 • T
‫כ ש ת גי ע‬
‫־‬ ‫־‬ • ‫ ־‬V:

<0 ‫מ ב ט י ח‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ .‫ה ב ט ח ת ו‬ ‫שו מ ר‬ ‫הו א‬ ‫ ה ך ב ה י ג ק ר ו ת‬: ‫ ו מ ד ר ש א ג ד ה‬.‫? ש מ ח ג ג ל י‬ .‫י צ ח ק לי‬

‫ ג י מ ש ר י א‬.‫ש נ ה ה כ ת ו ב ו ל א א מ ר ד ב ר‬ .‫ מ ל ל‬:‫ו ע ו ש ה‬ ‫ ה ך ב ה ח ו ל י ם נ ן נ_ ר פ א ו ב ו ב י ו ם ׳ ה ך ב ה‬, ‫נ פ ק ד ו ע ט ה‬

—— TRADUCC16N D E R A S Ili

a ti.” 315 El dngel ha bia hecho una m arca en la pared y le habi'a dicho: “C uando el sol llegue a
esta m arca, al afio entran te en esta misma fecha, ella darfi a luz.” 316
6 . ‫לי‬ ‫ י צ ח ק‬/ s e A L E G R A R A p o r m i. Esta frase significa: s e a le g ra rA p o r m i . 317 Y segun u n m id ra s h

esta alegria se debi6 a que

a g d d ic o , ju n to con Sara m u c h a s m u je re s e s te rile s fu e ro n re c o rd a d a s y
concibieron; e n e s e d f a tambi&i fu e ro n cu ra d o s m u ch o s e n fe rm o s; m u ch o s ru e g o s fu e ro n

re s p o n d id o s ju n to c o n los de e lla , y h u b o u n a g ra n a le g ria en e l m u n d o . 318

7. ‫ל א ב ר ה ם‬ ‫מ ל ל‬ ‫מי‬ / !q u ie n [s in o d io s ] h a b r i a d ic h o a a b ra h a m ! Esta frase implica alabanza e

im portancia, com o diciendo: M iren q u iin es Dios y hasta qu6 punto £1 guarda Su prom esa. El
Santo -b e n d ito e s - prom ete y cum ple.319
‫מ ל ל‬ /iia b r ia d ic h o . En este versfculo la Escritura m odified su estilo usual de expresi6n y no utilizo
el term ino ‫ ד ב ר‬com o 10 habfa hecho antes en el v. 2. Esto alude a 10 siguiente: el valor num 6rico

3 1 5 . Supra, v . 1 8 :1 4 . E n la fra s e e n h e b r e o ‫ל מ ו ע ד‬ lo tr a d u jo p o r ‫; ח ד י‬, se alegrara.

‫ א ש ר ד ב ר א ת ו א ל ה י ם‬e l a c u s a tiv o ‫ א ת ו‬n o se re fie re a
318. Bereshit Rabd 5 3 :8 . E sto e x p lic a r ia p o r q u e
A b ra h a m (p u e s de ser a si d e b e ria h a b e r sid o
S a rd d ijo q u e “to d o s” lo s q u e se e n te ra ra n se
v o c a liz a d o ‫ א ת ו‬, c o n jir ik d e b a jo d e la ‫) א‬, sin o al
a le g ra rfa n : la a le g ria fu e g e n e ra l p o r la b e n d ic io n
p la z o [‫ ] מ ו ע ד‬m is m o ( Sifte Jajamim). c o le c tiv a q u e tra jo e l n a c im ie n to d e Itz ja k ( Najalat
3 1 6 . Tanjuma 13. Yaacob).

3 1 7 . N o s ig n if ic a “ s e r e i r a de m i” . L o m ism o q u e 3 1 9 . R a sh i se n a la a q u i q u e la fra s e ‫מ י מ ל ל ל א מ ־ ה ם‬
e n su c o m e n ta rio a l v . 1 7 :1 7 , R a sh i d a a l v e rb o ‫; צ ח ק‬ n o d e b e s e r e n te n d id a c o m o u n a p re g u n ta re to ric a ,
e l s e n tid o d e “ se a le g r a r a ” e n v e z d e “ s e re ird ” . E sto sin o m a s b ie n c o m o u n a a firm a c io n d e la fid e lid a d
10 h a c e sig u ie n d o la tr a d u c c io n d e l T a rg u m , q u ie n d e A qu61 q u e le d ijo q u e te n d ria un h ijo (Sefer
 2 6 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 2 1 :8 -9 — ‫ ח ־ ט‬: ‫כ א‬

que Sard amamantaria hijos! Pues he ‫ב י ־ י ל ר ת י ב ן‬ ‫ר ה‬

V ‫״‬ I J - T ‫ין‬
‫ש‬
A T T
‫בנים‬
^‫* י‬ T
‫היניקה‬
It J' •'

dado a luz un hijo en su vejez . 712 %*( ‫ ך‬7 ‫ך< ־‬ ‫ויגדל‬ ‫ח‬ ^‫״ ל ץ ק נ< ן‬
nino credo y se desteto. Y ^ "‫א ב ר ה ם‬ W
Abraham hizo un gran banquete el dia J JV : ' TV ‫־‬
‫ ״‬ue m a l ‫ ״‬desteto. > r Sara vio al « T f l B * W f * ‫ ל‬5 «‫ל‬
hijo de la mitzrit Hagar que esta habia *‫א ת ב | ה ג ל‬
dado a luz para Abraham divirtiendose. :‫מ צ ח ק א ש ר ־ י ל ר ה‬ ‫ל א ב ר ה ם‬
o n k 8 i A s

‫א ב ר ה ם מ ש תי א‬ ‫ ח ו ך ב א _ ר ב ל א ו א ת ח סי ל ו ע ב ד‬:‫ק ל ם ך תו נ ל ק בנ לו י צ ר ה א ר ל ל ל ל ד ל ת ב ר ל סי ב תו הי‬
:‫מ ח לי ד‬ ‫ל א ב ר ה ם‬ ‫מ צ רל ת א דלללד ת‬ ‫הג ר‬ ‫ב ר‬ ‫ט ו חז ת & ר ה ל ת‬ :‫ל צ ח ק‬ ‫ך אוז ח ס ל ל ל ת‬ ‫ב לו מ א‬ ‫ך ב א‬

RASHI

‫ש היו‬ . ‫ מ ש ת ה ג ד ו ל‬:‫ ל ס ו ף כ ״ ד ח' ך ש‬. ‫ < ח> ו י ג מ ל‬: ‫ה ש ו ק‬ ‫ ה עי ק ה ג ני ם‬: ‫ כ ל ו מ ר ל ס ו ף מ א ה ל א ב ר ה ם‬,‫ש לו מ א ה‬

. ‫ < ט> מ צ ח ק‬: ‫ש ם ו ע ב ר ו א ב י מ ל ך‬ :‫ה דו ר‬ ‫ג דו לי‬ ‫ש ם‬ ‫ ו מ ה ו ב נ י ם ל ש ו ן ו ב י ט ל ב י ו ם ה מ ש ת ה ה ב י א ו‬.‫ש ר ה‬

‫ ו י ק ו מ ו ל ל צ ח ק( ש מו ת‬:‫ש נ א מ ר‬ ‫ כ מ ו‬,‫< ש ו ו י { ב ו ך ה ז ר ה‬ ‫ש היו‬ .‫א ו ת ם‬ ‫ו היני ק ה‬ ‫ע מ הן‬ ‫בני הן‬ ‫א ת‬ ‫מ ש רו ת‬

‫ד תי מ א‬ ‫כ מ ה‬ ,‫ל ש ו ן ג ל ו י י ג ר י ו ת‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫ ו ו‬:‫ל ב‬ ‫מן‬ ‫ה בי א ה‬ ‫א סו פי‬ ‫א ל א‬ ,‫ש ך ה‬ ‫ל א י א* ה‬ :‫או מ רו ת‬

TRADUCC16N DE RASH1
d e la p a l a b r a ‫ כ( ל ל‬e s c i e n , 320 10 c u a l q u i e r e d e c i r q u e I t z j a k n a c i 6 a l t e r m i n o d e lo s c i e n a fio s d e
e d a d d e A b r a h a m . 321

‫ש ר ה‬ ‫ג ני ם‬ ‫ה עי ק ה‬ /O U E SA R A a m a m a n t a r i a iiijo s . p o r q u 6 d ic e h ijo s e n p l u r a l ? L a re s p u e s ta
e s q u e e l d i a d e l b a n q u e t e l a s p r i n c e s a s t r a j e r o n a s u s h i j o s c o n e l l a s , y S a r d m il a g r o s a m e n t e lo s
a m a m a n t d . P u e s la g e n te d e c i'a : “ E n r e a l i d a d S a r a n o d i o a l u z , s i n o q u e t r a j o d e l m e r c a d o a u n
n if io a b a n d o n a d o . ” 322

8. ‫ו י י ג מ ל‬ SE D E ST E T 6. A l t l r m i i i o d e v e i n t i c u a t r o m e s e s . 323

‫ ל‬1‫ג ד‬ ‫מ ש ת ה‬ / UN g r a n b a n q u e te . L a T o rd 10 lla m a “gran b a n q u e te ” p o rq u e a ll! e s t a b a n la s

p e r s o n a lid a d e s m a s g r a n d e s d e la g e n e r a t i o n : S h e m , E b e r y A b i m e l e j . 324

9. ‫מ צ ח ק‬ /d iv irtie n d o s e . E n e s te c o n te x to , e s te v e r b o i m p l i c a i d o l a t r i a . S u s e n t i d o a q u i e s s i m i l a r
a l q u e tie n e e n e l v e rs i'c u lo q u e d e c l a r a : “ Y s e l e v a n t a r o n p a r a d i v e r t i r s e [325” . [‫ל צ ח ק‬ Segun o tra
e x p l i c a t i o n , i m p l i c a p r o m i s c u i d a d . E n e s te c a s o , su s e n tid o s e r i a s i m i l a r a l q u e t i e n e e n e l v e r s ic u lo

haZikaron). an o s (Maharshal).

3 2 0. L a 4 0 = ‫ ; מ‬c a d a 3 0 = ‫ ; ל‬la su m a d e la s d o s 3 2 4 ‫ ל‬. Bereshit Raba 5 3 :1 0 . E n la s e d ic io n e s a c tu a te s

= 6 0. d e e s te m id ra sh n o a p a re c e n e sto s n o m b re s, sin o q u e
321 Bereshit Raba 53 9 sim p le m e n te d ic e el “g ra n b a n q u e te ” fu e lla m a d o a si
’ p o rq u e fu e “ u n b a n q u e te d e g ra n d e s h o m b re s” . E n
3 2 2 . Babd Metzia 87a. c u a lq u ie r c a so , el a d je tiv o “ g r a n ” n o e s d ic h o aq uf
3 2 3 . E l v e rb o ‫ ויי ג מ ל‬e sta c o n ju g a d o en el m o d o n ifa l en u n s e n tid o c u a n tita tiv o , sin o c u a lita tiv o (Mizraji).

e n la te rc e ra p e rso n a d e l sin g u la r; lite ra lm e n te d ic e 3 2 5 . Shemot 3 2 :6 . E s e v e rsf c u lo h a b ia d e la a c titu d

“ se d e s te to ” . E so im p lic a q u e S a ra n o 10 d e ste to , d el p u e b lo d e Isra e l c u a n d o h iz o e l B e c e rro d e O ro
sin o q u e Itz ja k m ism o d e jo d e b e b e r la le c h e d e su [eguel hazahab ]. D e l m ism o m o d o q u e e n e sa
m a d re . Y la e d a d n o rm a l a la q u e u n n in o d e ja p o r o c a sio n ‫ ל צ ח ק‬se r e fie re a u n a c to id o la tra , 10 m ism o
sf m ism o d e b e b e r la le c h e d e su m a d re e s a lo s d o s se a p lic a aq u f.
2 1 :1 0 -1 2 — ‫י ־י ב‬:‫ב א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 266

10Entonces eiia dijo a Abraham: ‫י ו ת א מ ר ל א ב ר ן ז ם ג ר ש ה א מ ה ה ז י י א ת‬ ‫י‬. “ JT T IT y ‫ ״‬T T T J ‫ן‬ ‫־‬ V ‫״‬

“Expulsa a esta sierva y a su hijo, pues 1 # 1 ‫ל א‬ ‫ נ ה (יי‬3 ‫א ת ״‬ ‫ך‬

el hijo de esta sierva no heredara ju n to " * IT '‫'־‬ ‘ *•:'J
con mi­ hijo, n •1r»\w
‫ן‬,•■ con Itzjak. ,
11Y esto •‫ ׳ ה ז ־ א ת‬. !‫־;־י־ ו י ר ־ ע‬
ajligio ‫ י א‬.: ‫צ ח ק‬1 ‫>■־ ״י‬
‫­ ע ם ־ ב נ י* !ע■■מ‬
mucho a Abraham, a causa de su hijo.‫ב ^ י^ י א ב ר ה ^ ^ ל א ו ך ת ה ד ב ר מ א ד‬
12Entonces Dios dijo a Abraham: “No ­ ‫ י ב ו י י א מ ר א ל ה י ם א ל ־ א ב ר ה ם א ל‬: ‫ב נ ו‬
‫׳י‬ - T T • •♦ ‫י י‬ ‫י‬ •• •* M ‫••• י‬

O N K E L tiS

‫ע ם‬ ‫ה ד א ע ם ב רי‬ ‫א מ ת א‬ ‫ה ך א וי ת ? ר ה א רי ל א י ר ת ב ר‬ ‫א מ ת א‬ ‫ ם ת ך ן י‬1‫י ו א מ ר ת ל א ב ך ר‬
‫ ל א‬T ‫ם‬T I‫ ר* ה‬t‫א ב‬T I‫ל‬ ‫י‬-‫• י‬j‫ר‬T-‫ו אן ״מ‬1 ‫&•ב‬
‫* י‬:‫־‬.,‫ ר י ה‬r -‫י ךס ק ב‬-‫ע‬ ‫ם •”ע ”ל‬I ‫ ר ה‬T‫“ ב‬I‫א‬ ‫ב עי ני‬ ‫ד א‬r ‫ מ א ־ל |ח‬T ‫ ג‬T‫ ת‬I ‫ ב "א י ש ־ פ‬I ‫ י א ו‬:‫{ •ח קי‬
‫ צ‬T‫י‬
------------------------------------------------------------------- R A S I lf ------------------------------------- :

‫ פ מ ת ל ה ל ה ה י י ך ה‬:‫ פ מ ה ד א ת א מ ר‬,‫ויו ר ה ב ו ח צ י ם‬ ‫ל שון‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .>‫יז‬:‫ל ט‬ ‫( ל ק מן‬ ‫בי‬ ‫ל צ ח ק‬ :‫א מ ר‬

‫ ע ט‬: ) ‫ ה ל א מ ש ח ק א נ י ? ו מ ש ל י כ מ ט‬: ‫ז ק י ם ו ג ו׳ ן א מ ר‬ ‫ י ק ו מ ו נ א ה נ ג ר י ם ו י ש ח ק ו‬:‫ פ מ ה ך ת י מ א‬,‫ר צ י ח ה‬
‫ א פ ל ו א ם א י נ ו ה גו ן‬,‫ש ה ו א ב נ י‬ ‫ מ פ י ו ן‬.‫ג נ י ע ם י צ ח ק‬ ‫ מ ת ש ו ב ת‬. ‫ <«> ע ם ג נ י ו ג ו׳‬:‫י ד ו‬:‫ל פ נ י נ ו ן ג ו׳ ( ש מ ו א ל ב ב‬
‫אין ז ה‬ ,‫א י נ ו ב נ י‬ ‫א פ לו‬ ,‫א ו ה גון כ י צ ח ק‬ ,‫כ י צ ח ק‬ ‫א ת ה ל מ ד‬ ‫ע ם בני‬ ‫ה א מ ה‬ ‫ש ך ה פי ל א יי ר ש בן‬
‫ע ם י צ ח ק‬ ‫ע ם גנני‬ ‫ק ל ו חו מ ר‬ ,‫ע מ ו‬ ‫לי ר ש‬ ‫פ ך אי‬ ‫אני‬ :‫ה י ר ו ש ה ן א ו מ ר‬ ‫על‬ ‫ע ם י צוז ק‬ ‫מ רי ב‬ ‫ש הי ה‬
‫שי צ א‬ ‫ש ש מ ע‬ .‫ג נ ו‬ ‫או די ת‬ ‫ <י א> ע ל‬:‫ב ו‬ ‫ש ש תי הן‬ ‫ ו י ו צ א י ם ב ש ד ה! ־ נ ו ט ל ק ש ת ו‬.‫ י ש נ י ם‬9 ‫ב כ ו ר ו נ ו ט ל‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

que d ecla ra :326 “P ara divertirse [‫ ] ל צ ח ק‬conm igo.327‫ ״‬O tra explicacidn es que implica
derram am iento de sa ngre. En este caso, su sentido seria sim ilar al que tiene en el versiculo que
declara: “Q ue los jdvenes se levanten y jueguen [‫ ] ו י ש ח ק ו‬ante nosotros.” 328329‫׳‬
10. ‫׳‬1‫ ע ם ג ג י ן ג‬/ j u n t o c o n m i h i j o , e t c . D e la respuesta de Sard: “ ...pues el hijo de esta sierva
no heredard ju nto con ini hijo”, se aprende que Ishmael peleaba con Itzjak por la herencia
paternal, y d ed a : “Y o soy el prim ogenito y por ello tomard el doble de la herencia.” Y cuando
salian al cam po Ishmael solia tom ar el arco y, pretendiendo que era una broma, lanzar flechas a
Itzjak, com o se declara con respecto a 61: “C om o uno que se fatiga arrojando flechas... y dice:
^A caso no 10 hago en brom a?” 330
‫ ע ם ב נ י ע ם י צ ח ק‬/ j u n t o c o n m i h i j o , c o n i t z j a k . Queria decir: Simplemente porque es mi hijo,
aun si no fuese tan dign o com o de hecho es Itzjak, 0 simplemente porque es tan moralmente digno
com o de hecho es Itzjak, aun si no fuera mi hijo. En cualquiera de los dos casos, Ishmael no es
digno de heredar ju n to con Itzjak. C on m ayor raz6n entonces, Ishmael no heredard “junto con mi
hijo, con Itzjak”, que reune am bas condiciones: el ser mi hijo y ser digno.331
11. ‫ע ל או ד ת ב נו‬ / a c a u s a d e s u h ijo . Abraham se entristeci6 porque habia oido que Ishmael habia

3 2 6 . L ite ra lm e n te , “e s s im ila r a c o m o d ic e s ” . E s sig n ific a d o a la fo rm a ‫ ו י צ ח ק ו‬, y a q u e la ‫ ש‬y la ‫ צ‬son

d e c ir, a c o m o d ic e s c u a n d o le e s e se v e rsic u lo . le tra s in te rc a m b ia b le s d e b id o a su sim ilitu d fo n e tic a .

3 2 7 . Infra, v . 3 9 :1 7 . E s e v e rs ic u lo h a b ia d e la 3 2 9. R a s h i c ita tr e s p o s ib le s in te rp re ta c io n e s d e la
a c u s a c io n d e in te n to d e v io la tio n se x u a l q u e la e x p r e sio n ‫ ק( צ ח ק‬, to d a s e lla s con c o n n o ta tio n
m u je r d e P o tif a r h a b ia le v a n ta d o c o n tra Y o s e f p o r n e g a tiv a p o rq u e se ria in c o n c e b ib le q u e S ard q u isie s e
h a b e r s e n e g a d o e s te a c a e r e n su s e d u c tio n . e x p u ls a r a Ish m a e l sim p le m e n te p o rq u e e ste se
c o m p o rta b a c o n lig e re z a (Lifshuto shel Rashi).
3 2 8 . Shem uel II, 2 :1 4 . E n e s e p a sa je se n a rra la
lu c h a e n tr e lo s jo v e n e s d e A b n e r h ijo d e N e r y Y o a b 3 30 . Mishle 2 6 :1 9 ; Bereshit Rabd 5 3 :1 1 .

h ijo d e T z e ru y a , q u ie n e s lu c h a ro n e n tre si c o m o 3 3 1 . Bereshit Rabd 5 3 :1 1 . La p r e p o sic i 6 n ‫ ע ם‬,

g la d ia d o re s p a r a v e r q u e g ru p o e ra el m d s fu e rte . E l “ c o n ” , se p a ra la s m e n c io n e s d e “ m i h ijo ” y d e
v e rb o u tiliz a d o a ll! es ‫וי ד ח קו‬, e q u iv a le n te en “ Itz ja k ” , p o n ie n d o la s com o c la u su la s in d e p e n -
 2 6 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 2 1 :1 3 -1 4 — ‫ י ג ־ י ד‬: ‫נ א‬

te aflijas por el muchacho y por tu ‫ ך‬/‫ו ע ל ־ א מ ו‬ ‫ע ל ־ הנ ע ר‬ '‫ב ע י נ י ך‬ ‫יר ע‬

sierva; en todo 10 que Sard te diga, ‫^ ר ה‬ ‫תי א מ ך‬ ‫א ^ ך‬ CJ
escucha su voz, ya que en Itzjak tu J‫! ־‬ /•TT 1 ‫״‬ . j‫־‬ ‫>־‬,
descendencia serd llamada tuya. 137 *‫ז ר ע‬ ‫ל ך‬ ‫י ק ר א‬ ‫ב י צ ח ק‬ ‫כי‬ ‫ב ק ל ה‬
tambien al hijo de la sierva 10 convertiri ‫א י י מ נ ו‬ ‫לגו׳י‬ ‫א ת ״ ב? ״ ה א מ ה‬ ‫וגם‬ ‫יג‬
en nacion, porque i l es simiente tuya. ” *v • ‫׳־‬ j‫־‬ ‫ ״‬r IT I ••• j-:
14Asi, pues, Abraham madrugo muy de ' l l i Qt ‫? ־ י‬
manana, tomo pan y tin odre de agua, y ‫ו יי ת ן‬ ‫מי ם‬ ‫ו ח מ ת‬ ‫וי ק ח ־ ל ח ם‬ ‫ב בי ק ר‬

• k m w
Ella se fue y erro en el desierto de ‫ב מ ך ב ר‬ ‫ ת ת ע‬1 ‫ו ת ל ך‬ ‫וי ש ל ח ה‬
o n k 8 l 6 s

‫י ב א( צ ב ע י נ י ך ע ל ע ו ל י מ א ו ע ל א מ ת ך פי ל ד י ת י מ ר ל ך ש ר ה ק ב ל מ נ ה א ר י ב י צ ח ק י ת ק ר ו ן ל ד‬
‫ י ר ן א ק ך י ם א ב ר ה ם ב צ פ ר א ו נ ק ז י ב ל ח מ א‬: ‫ י ג י ן א ף י ת ב ר א מ ת א ל ע ם א ד ו נ י ה א ר י ב נ ך ה ו א‬:‫ב נין‬
‫ב ר א (נ״ א ב ינ ימ ־ ב ח‬s ‫ ב מ ז ד‬t ‫ל ח ה ו »א זז ל ת זו זת ע ת‬1 ‫פ ה ןו וי ת ־ ר !ב זל א » ו ש‬- ‫ ןת‬-‫ק? ב א ! ד ־מ ץי א ו •י ־ ה ב «ל ה ג ר ־ש •ו י ־ע ל כ‬11‫ וז ר‬1
t t t

------------------------------------------------------------------------ R A S I I I --------------------

‫א ף‬ .‫ה י ל ד‬ ‫ו א ת‬ :‫ר ע ה‬ ‫קי ת ך בו ת‬ ‫שי צ א‬ ‫על‬ ‫לו‬ ‫ש או מו ־ ת‬ ‫על‬ ‫ו פ שו טי‬ .‫ר ע ה‬ ‫ל ת ך בו ת‬

‫שך ה‬ ‫בו‬ ‫ש ה כני ס ה‬ .‫ש כ מ ה‬ ‫על‬ ‫ש ם‬ ‫הי ל ד‬ ‫ש הי ה‬ ‫ל מ דנו‬ .‫ג קי ל ה‬ ‫ש מ ע‬ )‫<י ב‬ :‫ל ש ל ח ו‬
‫לי ל ך‬ ‫י כ^ ל‬ ‫ו ל א‬ ,‫ח מ ה‬ ‫ו א חז תו‬ ‫ך ע ה‬ ‫עין‬ ‫ן ח מ ת‬ ‫ל ח ם‬ m :‫ב נ ב י א ו ת‬ ‫ל ש ר ה‬ ‫ט פ ל‬ ‫א ב ר ה ם‬
‫בי ת‬ ‫ל ג לו לי‬ ‫ח ץךה‬ .‫ו ת ת ע‬ ‫והלך‬ :‫ב ר ג ל י ו‬ ‫שונ או‬ ‫ש הי ה‬ ‫ל פי‬ ,‫ה ה ב‬ ‫כ ס ף‬ ‫ו ל א‬ .‫מ < ם‬

TRADUCC16N D E RASHI

seguido el mal cam ino. 332 Esta es una interpretation midrashica. Pero segun el sentido sim ple de
la frase, se entristecid porque Sard le decfa que 10 expulsara.
12. ‫ב ק ל ח‬ ‫ש מ ע‬ / ESCU CH A su v o z . De aquf aprendem os que en 10 concerniente al e s p iritu d
profecia, Abraham era secundario ante SarA.333
14. ‫ ל ח ם ו ח מ ת מ« ם‬/ p a n y u n o d r e d e a g u a . Pero no le dio ni plata ni oro, pues Abraham 10 de
por haber seguido el mal cam ino.334
‫ ו א ת ו(< ל ד‬/ JU N T O c o n e l N IN O . Ademds del pan y el odre de agua, ta m biln al nifio tuvo que poner
sobre el hom bro de e lla ,335 pues Sar£ le habi'a echado el m al de ojo a Ishmael y, a consecuencia
de ello, la fiebre 10 atac6 y sus piernas no 10 sostenfan para a n d a r .336
‫ ו ת ל ך ו תי ג ע‬/ e l l a s e f u e y e r r 6 . “Err6” en el sentido de que regres6 a la idolatria de la casa de

d ie n te s u n a d e o tra , a lu d ie n d o a sl a d o s c u a lid a d e s situ a c i 6 n [‫ ] א ו די ת‬d e su h ijo ” .

d istin ta s. 3 3 3 . Shemot Raba 1:1. D io s n o le d ijo a A b ra h a m
332. Shemot Raba 1:1. R a s h i c ita e n p rim e r lu g a r la q u e e s c u c h a ra “ la s p a la b r a s ” d e S a ra , sin o “ la v o z ” .

in te rp re ta c io n d el m id r a s h p o rq u e si A braham E llo a lu d e a la “voz” p ro f e tic a q u e sa lla d e e lla

(1S ifte Jajamim). Si a e l, q u e e r a u n p ro fe ta , D io s le
so la m e n te se h u b ie ra e n triste c id o p o rq u e S a ra le d ijo
d ijo q u e “e s c u c h a ra la v o z d e e lla ” e llo im p lic a q u e
q u e e x p u lsa ra a Is h m a e l, no e ra n e c e s a rio q u e el
su n iv e l d e p r o fe c ia e r a m e n o r.
v ersi'cu lo e n f a tiz a ra q u e 10 h iz o ‫ “ ע ל א ו די ת ב נ ו‬a c a u s a
d e su h ijo ” . H u b ie ra b a s ta d o c o n d e c ir s im p le m e n te 3 3 4. Shemot Raba 1:1.

q u e se e n triste c io , y h u b ie ra sid o o b v io q u e e ra 3 3 5 . R a sh i a c la r a a q u i q u e el v e rb o tiy), “ p u so ” ,

p o rq u e S ard le d ijo q u e 10 e x p u lsa ra (Mizraji). ta m b ie n se re fie re al “ n in o ” , n o so la m e n te al p a n y
S e g u n esto , e s p o sib le q u e R a sh i e n tie n d a la fra se ‫ע ל‬ a l o d re de a g u a (Gur Arye).
‫ א ו רי ת ן נ ו‬en el s e n tid o d e q u e se e n tris te c i 6 “ p o r la 3 36. Bereshit Raba 5 3 :1 3 .
2 1 :1 5 -1 6 — ‫ ט ו ־ ט ז‬: ‫פ א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 268

Beer-Sheba. 15 Y se acabo el agua del ‫מ ך ״ ה ח מ ת‬ □ ‫ה מי‬ ‫טו ו י כ ל ו‬ ‫ב א ר‬

odre, p o r 10 que ella echo al nifio bajo :‫ם‬ ‫ ל ך ת ח ת א ךן ך‬-‫ו ת^ ל ך א ת ־ ה י‬
‫ך; ^ < ךן‬
uno de los arbustos. 16 Y fue y se sento a '‫" ' י‬, ‫־‬,‫ " י‬T V" •V
10 lejos, a una distancia de como un tiro W W P O ™ * W * 1* ^ ‫» ל‬
de arco, pues dijo: “No vere morir al ‫ב מו ת‬ ‫א ל ״ א ר א ה‬ ‫א מ ך ה‬ ‫כי‬ P i0 \}
0 n k 8 l 6 s :

‫ ט ז ו א ן ל ת‬: ‫ ט ו ו ש ל י מ ו מ י א ?זן ך כ ן ב א ו ו ־ מ ת י ת ך ב י א ו נ ח ו ת ח ד מ ן א י ל מ י א‬:‫ב א ר ש ב ע‬

‫א חןי ב מו ת א‬ ‫ ריזי קו ? מ י ג ר ק ש ת א א ר י א מ ו ־ ת ל א‬# ‫ י ק ת < נ ״ א‬1‫א ך ו‬ ‫ו י ת י ב ת ל ה מ מן ב ל‬
------ -------------------------------------------------------------- RASI11 ---------------------------------------------------- ‫י‬------------------- — —

‫ מ ש פ ט ה ו י ״ ו‬, ‫ ה י ה ל ן ל כ ת ו ב ב מ ט ח י ק ש ת‬:‫ת י א מ ר‬ ‫חו לי ם ל ש תו ת‬ ‫ש ך ךןי‬ ‫ ל פ י‬.‫ ו י פ ל ו ח מ< ט‬0 ‫ < ט‬: ‫א ב י ה‬

‫ י ח׳‬: ‫ג‬ ‫ה שי רי ם‬ ‫( שי ר‬ ‫ה ס ל ע‬ ‫ כ מ ו ב ח גוי‬,‫ל כ נ ס ל כ א ן‬ ‫כ ש תי‬ .‫?; ש ת‬ ‫פ ט ט ח ף‬ :‫מ ך ח ו ק‬ . ‫ < ט» מ ג ג ד‬: ‫ה ך ב ה‬
‫(י ש עי ה‬ ‫מ ג ך ת ו ר( י ת ה א ך מ ת י ה ו ך ה ל מ צ ר י ם ל ח ג א‬ :‫מ ש נ ה‬ ‫ב ל שון‬ .‫ח ץ‬ ‫י רי ת‬ ‫ל שון‬ ‫ן הו א‬ ,‫ט י ח ו ת‬
‫ ו כ ן‬.1‫י« ו מ ג ב ר ת י ח ו ג ו ו י נ ו ע ו פ ש כ ו ר ( ת ה ל י ם ק * מ‬:‫י ט‬ ‫ ן א ם‬.‫ש ה ז ר ע י ן ך ה כ ח ץ‬ ‫ש ם‬ ‫ ע ל‬,‫ ש ה ט י ס ב א ש תו‬:

‫י‬ T R A D U C C IO N D E R A S H I

su p a d re.337 .

15. ‫ ו« ג ל ו ה מ י ם‬/ Y SE A C A B 6 EL a g u a . Pues los enferm os suelen beber m ucho.338

16. ‫ מ ג ג ד‬/ A l o L E JO S . Esta expresi6n significa aqui: a 10 lejo s.339

‫ן ש ת‬7 ‫פ מ ט חוי‬ / COM O u n t i r o d e a r c o . Especificamente, com o a dos tiros de a r c o .340 ‫מ ס חוי‬ es

una expresi6n que alud e al acto de arro jar flechas. Un vocablo similar lo vem os en el lenguaje
de la M ishna: “Q ue tuvo relacioncs sexuales [ ‫ ] ו ! ט < ח‬con su esposa.” 341 La relaci6n sexual es
llamada asi porque el semen sale disparado com o una flecha. Y si objetases que si en verdad
se refiere a este concepto, deberia estar escrito ‫ק ש ת‬ * ‫נ מ ט ח‬ , sin la letra ‫ו‬, te respondo que es com un
que la letra ‫ ו‬se introduzca en vocablos cuya letra final de la raiz sea ‫ ה‬, reemplazandola. Por
ejem plo, en el versiculo: “En las hendiduras [ ‫ ] ב ח ג ו י‬de la roca” , 342 donde la palabra ‫ ח ג ו י‬es de
la m ism a raiz que el termino ‫ ח ג א‬en el versiculo: “Y la tierra de Y ehuda se convertira en brecha
[‫ ] ח ג א‬para M itzrdim ” , 343 y que en el versfculo: “Van de un lado a otro [‫ ג ו‬1‫ ] י ח‬y se tam balean
com o un borracho.” 344 Y asiinisnio tenemos otro caso de inserci6n de la letra ‫ ו‬en la palabra:

3 3 7 . Pirke d'R abi Eliezer 3 0 . L a e x p re s io n ‫ ו ת ל ך‬,“ s e e s q u e n o q u e r ia v e r la m u e r te d e l m u c h a c h o , es

f u e ” im p lic a q u e e lla s a b ia h a c ia d o n d e m a rc h a b a , o b v io q u e a q u i sig n if ic a q u e se se n to “ a 10 le jo s ” y
p u e s e s e e s e l s e n tid o d e la e x p re sio n “ ir” e n h e b re o . n o “ fre n te a ‫ ״‬e l.
P e r o e l d e c ir q u e “ e rr 6 ” c o n tr a d e c iria e sto , p u e s
34 0 . L a p a la b ra ‫ פ ק ז ט ח ו י‬e s ta e n p lu ra l, d e n o ta n d o
im p lic a q u e n o s a b ia h a c ia d o n d e ib a . P o r ta n to ,
m ds d e u n tir o d e a rc o . Y la p lu ra lid a d m in im a son
“ e r r a r ” a q u i n o s ig n if ic a q u e fis ic a m e n te d e a m b u lo
d o s (M izraji ).
si n ru m b o , s in o q u e e r r o e n u n s e n tid o e sp ir itu a l
341. Sanhedrm 4 6 a . L a fra se lite ra lm e n te d ic e “ q u e
(Sifte Jajamim).
a rro jo fle c h a s ” . E s u n a e x p r e s io n fig u ra d a p a ra
3 38. Bereshit Rabd 5 3 :1 3 , S e a su m e q u e A b ra h a m
a lu d ir a la s re la c io n e s se x u a le s d e r iv a d a d e l a c to d e
le s d io pan y agua su fic ie n te s y en m e d id a
la n z a r el se m e n .
p ro p o rc io n a l. P o r ta n to , si el a g u a s e a c a b o a n te s
34 2 . Shir haShirim 2 :1 4 .
q u e e l p a n , e llo s e d e b io a q u e Is h m a e l, e n fe rm o
c o m o e s ta b a , b e b i 6 m u c h o . 34 3 . Yeshayahu 1 9 :17.

3 3 9 . E n o tr o s c o n te x to s , ‫ מ ג ? ד‬sig n if ic a “ fre n te a ” . 3 44 . Tehilim 1 0 7 :2 7 . E n to d o s e sto s c a s o s la r a iz es

P u e s to q u e la r a z o n q u e e lla d io p a ra s e n ta r s e ‫מ נ ג ד‬ ‫ ח ג ה‬. E n e l te rm in o ‫ח מ י‬ a d u c id o p o r R a sh i p a r a
 2 6 9 / BERESHIT — PARASHAT VAYERA 2 1 :1 7 -1 8 — ‫ י ד י ח‬: ‫ה א‬

nihq. ” Y se sento [aun] mds lej os, y alzo ‫א ת ־ קי ל ה‬ ‫ו ת ש א‬ ‫מנ ג ד‬ ‫ו ת ש ב‬ ‫הי ל ד‬

su voz y lloro. ‫א ת ־ קו ־ ל‬ ‫א ל הי ם‬ ‫וי ש מ ע‬ ‫יז‬ :‫ו ת ב ך‬
i7Dios escucho la voz del muchacho;
1 ‫א לי הי ם‬ ‫מ ל א ך‬ "‫וי ק ך א‬ ‫ה| ע ר ־‬
y un angel de Dios llamo a Hagar desde
‫ל ה‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫מ ך ה ש מי ם‬ ‫א ל־ הג ר‬
los cielos, y le dijo; “iQ ue tienes,
Hagar? No temas, pues Dios ha ‫כי ־ ש מ ע‬ ‫א ל ״ ־ תי ר^י‬ ‫הג ר‬ ‫מ ה ־ ל* ך‬
escuchado la voz del muchacho en donde ‫ב א ש ר‬
JV “ 5 1‫־‬
‫הנ ע ר‬ ‫א ל ־ קו ל‬
| J ..
‫א ל הי ם‬
y . .‫״‬

esta. 18Levantate, alza al muchacho y ‫א ת ־ הנ ע ר‬ ‫ש אי‬ ‫^ קו מ י‬ ‫י ח‬ :‫ה ו א ־ ש ם‬

o n k 8 l 6 s

‫ש מי א‬ ‫ י! ו ש מ י ע ק ד ם י י { ת ק ל י ה ד ר ב י א ו ק ך א מ ל א כ א ד י י ל ה ג ר מ ן‬: ‫ד ר ב י א ו י ת י ב ת מ ע ן ב ל ו א ך י מ ת י ת ק ל ה ו ב ר ת‬
‫טו לי { ת ר בי א‬ ‫ י ח קו כ(י‬:‫ב א ת ר ד ה ו א ת מ ן‬ ‫ק לי ה ד ר בי א‬ ‫ת ך ח ל י א רי ( ץ; כ <י ע ק ד ם י י י ת‬ ‫הג ר ל א‬ ‫מ ה ל ך‬ ‫ו א מ ר ל ה‬

RA SH I

‫מ ק ט רגי ם‬ ‫ה ש ר ת‬ ‫מ ל א כי‬ ‫ש היו‬ ‫ל פי‬ .‫ל ע ש ו ת‬ ‫ות שב‬ :‫ק צ ה‬ ‫מ מ ר ת‬ ,‫ ו ו‬:‫ס ה‬ ‫( ת ה לי ם‬ ‫א ר ץ‬ ‫ק צוי‬
‫ז ר עו‬ ‫ש^ תי ד‬ ‫מי‬ ,‫ע ו ל ם‬ ‫של‬ ‫ר בונו‬ :‫ו א ו מ ר י ם‬ :‫ל ה ת ר ח ק‬ ‫הו סי פ ה‬ ,‫ל מ ו ת‬ ‫ש ק ר ב‬ ‫ביון‬ .‫מ נ ג ד‬
? ‫א ר‬. . ‫ב‬. ‫ ל ה ל ו‬...‫ע‬r ‫ ןמ‬- ‫ תץ ה‬-‫א‬ ‫בך צ מ א‬ ‫ך‬ -‫י‬
‫בני ך‬
V T
‫ל ה מי ת‬
‫׳‬ T I
‫ה חו ל ה‬ ‫ת פ ל ת‬ ‫שי פ ה‬ ‫מ כ אן‬ .‫ה נ ע ל‬ ‫ ל‬1‫ק‬ ‫<<ז> א ת‬
7‫א ו ז ר ש ע‬ ‫צ די ק‬ ‫הו א‬ ‫מ ה‬ ‫ע כ שיו‬ :‫מ ש י ב ם‬ ‫ן הו א‬ :‫ל ה ת ק ב ל‬ ‫קו ר מ ת‬ ‫ו הי א‬ ,‫א ח ר י ם ^ ל י ו‬ ‫מ ת פ ל ת‬
‫של‬ ‫ע ש י ו‬I ‫מ‬
T V ‫־‬
‫ל פי‬
‫י‬ :
:‫ל ה ם‬
TV
‫א מ ר‬
‫־־‬ T ‫י‬
.‫צ ד י ק‬
. ‫־‬
:‫א מ ר ו ל ו‬ ! T
‫עו ש ה‬ ‫ש הו א‬ ‫מ ע שי ם‬ ‫ל פי‬ .‫ט ס‬ ‫הו א‬ ‫גא שר‬
‫ו הי כן‬ .‫ש ם‬ ‫ןן הו ב א ש ר ה ו א‬ .‫ד נ ו‬ ‫אני‬ ‫ע כ שיו‬ ‫ץ תי ד‬ ‫ש הו א‬ ‫מ ה‬ ‫ל פי‬ ‫ול א‬ ,‫נ ד ו ן‬ ‫הו א‬ ‫ע כ שיו‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

“L os confines [‫ ] ק צ ו י‬de Ia tierra”, 345 la c u a l se deriva de la m is m a rafz q u e la p a l a b r a ‫ ק צ ה‬, Jin ,

346
extremo.

‫ ו ת שג מגג ד‬/Y s e s e n t6 [A U N ] m A s L E J O S . Puesto que I s h m a e l estaba a punto de m orir, H a g a r se

alejo aun m&s.347

17. ‫א ת קו ל הנ ע ל‬ / l a v o z d e l M UCHACHO. De aquf se a p r e n d e que la plegaria del enferm o mis

es m ejor que Ia que los dem £s hacen por 61, y es aceptada prim ero .348
‫ ג א ^ ל ה ו א ש ם‬/ e n d o n d e e s t A . 3 49 E s to q u ie r e d e c ir que I s h m a e l fue juzg a do conform e a los actos
que ahora hacfa, pero no conform e a los actos que harfa en el futuro. Pues habi'a angeles
celestiales que acusaban a I s h m a e l, diciendo: “Sefior del universo, <,a aquel cuya descendencia
hara m orir a Tus hijos de sed tu le haces brotar una fuente?” P ero EI les respondi6: “;,Ahora
que es? ;,Justo o m alvado?” Le dijeron: “Justo” . E n t o n c e s EI les dijo: “Y o 10 ju zg o por sus actos
presentes.” A esto se refiere la f r a s e “en donde est£”. 350 ^Y cuando fue que lo s d e s c e n d i e n t e s d e

p ro b a r 10 q u e d ic e , la ‫ה‬ fin a l de la ra fz es p u e d e q u e re r s ig n if ic a r q u e se a le jo a u n m a s.
re e m p la z a d a p o r ‫ ו‬c u a n d o el su s ta n tiv o e s ta en 3 4 8 . Bereshit Raba 5 3 :1 4 ,
p lu ra l.
3 4 9 . E s ta fra s e ta m b ie n p u e d e s ig n if ic a r “ se g u n el
3 4 5 . Tehilim 6 5 :6 . lu g a r d o n d e e s ta ” .
3 4 6 . E n e s te c a so , la ra fz n o e s ‫ ח ג ה‬, sin o ‫ ק צ ת‬, p e ro 3 5 0 . S egiin e s ta in te rp re ta c io n , la fra s e “ e n d o n d e
el fe n o m e n o g ra m a tic a l que R a sh i m e n c io n a e s ta ” n o d e sig n a u n a lo c a liz a tio n e n el e sp a c io , sin o
ta m b ie n se a p lic a a e s ta rafz, p u e sto q u e te rm in a en u n e s ta d o e tic o . E s e q u iv a le n te a d e c ir q u e D io s
n. e s c u c h o la v o z d e Ish m a e l “ ta l c o m o a h o ra e r a ” ,
3 4 7 . A l p rin c ip io d e l v e rsfc u lo y a se n o s d ijo q u e A d e m a s, e ra im p o sib le c a s tig a rlo a h o r a p o r 10 q u e
H a g a r se se n to “ a lo le jo s” . R e p e tir lo aquf so la m e n te h a ria n sus d e s c e n d ie n te s p o rq u e e l m ism o n o habi'a
2 1 :1 9 -2 1 — ‫ י ט ־ כ א‬: ‫פ א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 270

agarra tu mano de el, pues Yo 10 ‫ג דו ל‬ ‫ י‬J‫ב ו כ י ־ ל ג ו‬ ‫י ד ך‬-‫א ת‬ ‫ו ה חזי קי‬

SV T ‫ •ו‬K “ T V A * ‫י‬ / ‫ך‬ ‫־■ן‬ :

convertire en una gran nacion. ”

19Entonces Dios abrio los ojos de ella, y ‫א ת מןיני ה‬ ‫א ל הי ם‬ ‫ י ט וי פ ״ ק ח‬:‫א ש י מ נו‬
vio un pozo de agua y se acerco; lleno el ­‫א ת‬ ‫מי ם ו ת ל ך ו ת מ ל א‬ ‫ב א ר‬ ‫ו ת ר א‬
... - . - \ - * AT j V •‫״‬ : W • ­
odre de agua y dio de beber al
muchacho. ‫ כ וי הי‬:‫א ת ־ ה נ ע ר‬ ‫מי ם ו ת ש ק‬ ‫הוו מ ת‬
20Dios estuvo con el muchacho, y este
‫ו* ש ב‬ ‫וי ־ ג ד ל‬ ‫א ת־ הנ ע ר‬ ‫א ל הי ם‬
credo; se asento en el desierto y se ... - * 5 -v Q t ; • - - - . .. ‫• ע‬ v i

convirtio en arquero. 21 Se asento en el ‫כ א ויי ש ב‬

V V “
:‫ק ש ת‬ IT *‫• י‬
‫ב ה‬J V ‫ר‬ ‫וי הי‬
C J “
‫ ר‬:‫ב מ ד פ‬
T : ‫י‬ ‫־־‬

o n k 8 l 6 s

‫מי א‬ ‫ ( ל ת י ת ך ק ב א‬0‫ < ט ו ג ל א י י י ת ע י נ ת ה ו ו ז ו ת ב י ך א ך מ י א ו א ן ל ת ו‬: ‫מ ג י א מ ו צ י ה‬ ‫א רי ל ע ם‬ ‫בי ה‬ ‫ו א ת קי פי י ת י ד ד‬

‫וי ת ב‬ ‫כא‬ :‫ק( ץ ת א‬ ‫ר בי‬ ‫ב מ ך ב ר א ו רזי ה‬ ‫ך ר בי א ו ן ב א וי ת ב‬ ‫ב ס ע די ה‬ ‫דיי‬ ‫מי מ ר א‬ ‫ כ ו הן ה‬:‫ר בי א‬ ‫ו א ^ קי א ת י ת‬
--- ------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫ו א לו‬ . ‫ ך י ם‬1‫ד‬ ‫א ל א‬ ‫ך ךני ם‬ ‫ת ק רי‬ ‫א ל‬ .‫ י ג ו‬:‫כ א‬ ,‫כ ש ה ג ל ם נ בו כ ד נ צ ר‬

“ V I “ : T ‫ן‬ T T
?‫ב צ מ א‬V V ! ‫“־‬
‫א ת י ש ר אל‬‫״‬ T ! • V
‫ה מי ת‬ •

‫מ לו ח‬ ‫ב ש ר ן ךג‬ ‫ל ה ם‬ ‫ל ק ר א ת ם ו מ בי איו‬ ‫יו צ אי ם‬ ‫ה תיו‬ T ‫״‬

‫צ מ א‬‫״‬ T
‫ל ק ר א ת‬ - I . .
/‫ב ע ר ב ו גו‬
‫׳‬ .T * “ T
‫מ ש א‬ ‫־‬
:‫ש נ א מ ר‬ - VJ V V

‫ ט ••ל • א י ם‬s ‫ש ״ה ם‬V ‫ ס ב ו • ר י ם יי ו ש ז ר • י א ל‬1 ‫ • כ‬, ‫ ו נ ו ד ו ת {נ פ ו •ח י ם‬: ‫או ת ם‬ ‫מו לי כיו‬ ‫כ ש היו‬ .‫ י ר ן‬:‫כ א‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫ן ג ו׳‬ ‫מי ם‬
‫ ס ת‬v‫ ו כ ש מ כ נ י ס ו ל ת ו ן ־ פ י ו ו פ ו ת ח ו ה ר ו ח נ כ נ‬, ‫מ י ם‬
I • - T Sv 1 ‫י‬ ! * 8 ‫־‬ v S • ‫־‬
:‫ל ש ו ב י ה ם‬ ‫או מ רי ם‬ ‫י ש ך אל‬ ‫היו‬ ,‫ע ר ב י י ם‬ ‫א צל‬
:‫ב ק ש ת‬ ‫ח צי ם‬ ‫יו ך ה‬ .‫ל ן ש ת‬ ‫ < ה) רי ב ה‬: ‫ו מ ת‬ ‫ב גו פו‬ ‫א צ ל בני דו דנו י ש מ ע א ל‬ ‫מ כ ם הו לי כונו‬ ‫ב ב ק ש ה‬
.‫צ י ד‬ ,‫ג מ ל‬ ,‫ח מ ר‬ ‫כ מו‬ ,‫ה א ו מ נו ת‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ .‫? ן^ ת‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫ך ךני ם‬ ‫או ר חו ת‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫ע ל י נ ו‬ ‫וי ר ח מו‬

TRADUCC16N D E R A S II I

I s h m a e l m a t a r o n a lo s i s r a e l i t a s d e s e d ? C u a n d o N e b u j a d n e t z a r c x i l i 6 a l p u e b l o d e I s r a e l a B a b e l,
c o m o s e d e c l a r a : “ E l f a r d o p r o f g t i c o e n A r a b i a [v in o a m i] ... a l q u e e s t e s e d i e n t o t r A ig a n le
a g u a . 351‫״‬ E s t e v e r s i c u l o h a b i a d e c u a n d o lo s is r a e lita s f u e r o n c o n d u c i d o s a B a b e l y p a s a r o n c e r c a
d e lo s A r a b e s . E n e s a 0 c a s i 6 n , lo s i s r a e l i t a s d i j e r o n a lo s q u e lo s h a b f a n c a p t u r a d o : “ P o r f a v o r ,
l l l v e n o s h a c i a lo s d e s c e n d i e n t e s d e n u e s t r o t i o , I s h m a e l , y e llo s s e a p i a d a r a n d e n o s o t r o s ” , c o m o
s e d e c l a r a a l l i m is m o q u e h a b i a “ c a r a v a n a s d e d e d a n i m [352. ” [‫ך ך נ י ם‬ N o d e b e le e rs e ‫ך ך ני ם‬ s in o
‫ ד ו ך י ם‬, “ t f o s ” . 353 Y lo s d e s c e n d i e n t e s d e I s h m a e l s a l i e r o n a s u e n c u e n t r o y le s d i e r o n c a r n e , p e s c a d o
s a la d o y c a n t i m p l o r a s in f la d a s c o n a ire . L o s is r a e lita s p e n s a b a n q u e e s ta b a n lle n a s d e a g u a , p e ro
cuando la s p u s ie ro n d e n tro de sus bocas y la s a b r ie r o n , el a ir e q u e e s t a b a d e n t r o d e las
c a n t i m p l o r a s e n t r 6 a s u s c u e r p o s y , a c a u s a d e e llo , m u c h o s m u r i e r o n . 354

2 0 . JWJj? ‫ ו׳י ב ה‬/ a r q u e r o . E s te te r m i n o d e s i g n a a un la n z a d o r d e fle c h a s c o n a r c o [‫] ק ש ת‬.

/ arq u e ro . E s t a p a l a b r a e s td v o c a l i z a d a c o n kam atz d e b a jo d e la le tr a ‫ש‬ p o r q u e d e s ig n a u n

o f i c i o , 355 10 m i s m o q u e lo s n o m b r e s ‫ ט ל‬1‫ » ר‬a r r i e r o d e b u r r o s ; ‫ ג מ ל‬, a r r i e r o d e c a m e l l o s ; ‫ צ י ד‬, c a z a d o r .

p e c a d o e n e sto , sin o e llo s (Debek Tob). e n te n d ie n d o la fr a s e c o m o r e f e r e n c ia a Is h m a e l, h ijo

d e Itz jak , q u e e ra tio d e Y a a c o b .
351. Yeshayahu 2 1 :1 4 .
3 5 2 . Yeshayahu 2 1 :1 3 . 3 54 . Eja Rabati 2 :4 .

353. E l Targum Yonatan ben Uziel in te rp re ta la 3 55 . L a p a la b ra ‫ ה‬3‫ל‬ es un v e rb o su sta n tiv a d o

p a la b ra ‫ ך ך נ י ם‬c o m o e q u iv a le n te d e 3 ‫ נ י ך ז ץ‬, “ h ijo s d e d e riv a d o d e la ra iz ‫ ר ב ב‬, la n z a r, tirar. E n si m ism o

D e d a n ” , a p lic a n d o la a lo s d e d a n im , u n a trib u o sig n ific a “ a rq u e ro ” . L a p a la b ra ‫ק ש ת‬ no es un

p u e b lo d e la a n tig iie d a d [v e r al re s p e c to e l v . 2 5 :3 ]. su sta n tiv o q u e d e sig n a el o b je to [‫ ת‬# ‫ ל ן‬, fle c h a ], sino
S in e m b a rg o , R a s h i la in te rp re ta en el s e n tid o d e el e x p e rto e n el o fic io d e la n z a r f le c h a s. A si, p u e s,
“ h ijo s de sus tio s” . En h e b re o , “ tio ” es ‫ די ד‬, la e x p re s io n ‫ ר ו ב ה ק ש ת‬es u n n o m b re d o b le ; el p rim er
 271 / B E R E S H IT — PA R A S H A T V A Y ER A 2 1 :2 2 -2 3 — ‫ כ ב ־ כ ג‬:‫ה א‬

desierto de Paran, y su madre tomo para 1‫ ח ״ ל‬1‫ו ת ל‬ ?‫פ א ר‬ ‫א ש ה ב מ ד ב ר‬ *1‫א מ‬

‫י‬-‫ז‬ * v • j I - 1• ‫־־‬ I a t t J - : ‫״‬ :

el una mujer de la tierra de Mitzraim, rj :‫מ ע ר י ם‬ ‫מ א ר ץ‬

22 Y sucedio que en ese tiempo Abimelej ‫א ב ^ ך ה ן^ ן א ף ־ א מ ר‬ J‫־‬l p '‫ ו י ה י‬M w
y Pijol, jefe de su ejercito, hablaron con ‫ל א ^ י ך ו פ י כ י ל ש ר ־ צ ב א ״ ן‬
Abraham, diciendo: “Dios esta contigo \ ” T: “ . vt_. T '"‫־‬
23 , , ‫ י‬,v u •‫׳‬ :‫ע מ ך ב כ ל א ש ר ־ א ת ה ע ש ה‬ ‫א ל הי ם‬
en todo 10 que haces. Y ahora, jurame ‫ ;•׳‬, ‫־ ך‬ • ‫ק‬ : • ,J‫־‬ ‫״•־‬
aqui p o r Dios que no me engaharas, ni0 ‫ לי י כ ג [ ע ת ה ה ש ב ^ ה ל י‬7 ‫ב א‬
a mi hijo ni a mi nieto. Conforme a la *P— : • *^1?^‫^־‬
bondad que hice contigo hards conmigo, ‫“ י‬1 ‫ע מ‬ ‫ת ע ש ה‬ ‫ע מ ך‬ ‫א ש ר ״^ שי תי‬
■ ONKFXOS

‫ה הי א ו א מ ר‬ ‫ב ע ךנ א‬ ‫כ ב ו הו ה‬ :‫ך מ צ רי ם‬ ‫מ או ־ ע א‬ ‫א ת ת א‬ ‫א מי ה‬ ‫לי ה‬ ‫ך פ א ךו ו נ סי ב ת‬ ‫ב מ ך ב ך א‬
‫« ו מ ג ו י קי ם‬ :‫א ו ז י גי ב ד‬ ‫ביי ל די‬ ‫ב סי ג ך ד‬ ‫מי מ ך א דיי‬ ‫ל מי מ ר‬ ‫ל א ב ר ה ם‬ ‫ר ב ווי לי ה‬ ‫א ב י מ ל ד ו פי כי ל‬
‫ע מי‬ ‫ת ע ב ד‬ ‫ע מ ך‬ ‫ע ב די ת‬ ‫די‬ ‫כ טי בו ת א‬ ‫בוי‬ ‫בי ו ב ב רי ו ב ב ר‬ ‫ך ל א ך נ(׳\ ק ר‬ ‫ה פ א‬ ‫דיי‬ ‫ב מי מ ר א‬ ‫לי‬

RA SH I

‫ל פי‬ .‫< ך‬3‫ע‬ ‫א ל הי ם‬ >‫< פנ‬ :‫ק א י‬ ‫א עי קוי ה‬ ‫ל אוי ך א‬ ‫ב מ ך ב ר‬ ‫יו ש ב‬ ‫הי ה‬ ,‫מ ו ך ג ש ת‬ ‫ה שי ״ן‬ ‫ל פי כ ך‬
‫ו ע ם‬ ,‫ל ש ל ו ם‬ ‫ס דו ם‬ ‫מ ש כונ ת‬ ‫שי צ א‬ ‫ש ר או‬ ‫י דו ב כי ל‬ :‫ש נ א מ ר‬ ‫הו א‬ ,‫ה ע ו ב ר י ם‬ ‫א ת‬ ‫ו מ ל קז ט ם‬
‫א ש תו‬ ‫ןנ פ ק ך ה‬ ,‫ב י דו‬ ‫ונ פ לו‬ ‫נ ל ח ם‬ ‫ה מ ל כי ם‬ ‫מ מ קו ם‬ •‫מ צ ח ם‬ ‫< כ א> מ א ר ץ‬ :‫י ב ו‬:* ‫ט‬ ‫ו ל עי ל‬ ;‫ו ג ו‬
‫ה א ב‬ ‫ר ח מי‬ ‫כ אן‬ ‫עד‬ . ‫ < פג) ו ל נ י נ י ו ל נ כ ד י‬: ‫ל ז ק ו נ י ו‬ ‫ו ג ו׳ ( ל ע י ל‬ ‫מ צ רי ת‬ ‫ש פ ח ה‬ ‫ ו ל ה‬:‫ש נ א מ ר‬ ,‫ג ד ו ל י ה‬
.‫ע מ די‬ ‫וג ע ש ה‬ ‫ע מ ך‬ ‫ע שי תי‬ ‫א ש ר‬ ‫פ ה ס ד‬ :‫ה ב ן‬ ‫על‬ ‫חו ט ר א‬ ‫ז רו ק‬ :‫א י נ ש י‬ ‫ך א מ ךי‬ ‫היינו‬ .) ‫ א‬:‫ט ז‬

T R A D U C C I O N D E R A S I if

P o r esta ra z o n la letra intermedia, tt), esta a c e n t u a d a con daguesh . 356 Ishmael h a bi t a ba en el

desierto y asaltaba a los viajeros, cumpliendo la profecia q u e de c l a r a respecto a el: “ Su m a n o
estara en todo, etc.” 357

21. ‫מ א ר ץ מ צ ר י ם‬ / d e l a t i e r r a d e m itz ra im . Del m i s m o l ug a r d o n d e ella ha bi a cr eci do , c o m o se

declara con respecto a la procedencia de Hagar: “ Y tenia una s i e r v a mitzrit...” 358 Es c o m o dice el
p ro v er bi o popular: “ Arroja un palo al aire y c a e r a s o b r e su raiz.” 359

22. ‫א ל ה י ם ע מ ך‬ /d io s e s ta c o n tig o . Le dijeron esto p o r q u e habf an vi sto q u e Abraham h a bia salido

en p a z d e la region de Sedom, q u e habia peleado c o n t r a los re yes y q u e estos h a b i a n c ai d o en su
m a n o , y q ue su esposa habia sido recordada por D i o s en su v e j e z al darle un hij o. 360

23. *‫ו ל נ י נ י ו ל נ ב ך‬ / NI A m i h ijo n i a m i N IE T O . Ha s t a a q u i - l a tercera g e n e r a t i o n - llega la piedad de

un p a dr e p o r un h i j o . 361

‫ פ ח ס ד א ש ר ע שי תי ע מ ך ת ע ש ה ע מ ד י‬/ c o n fo rm e a l a b o n d a d q u e h ic e c o n tig o iia r a s c o n m ig o .

te rm in o se re fie re a u no q u e la n z a fle c h a s; el e n lo s e je m p lo s q u e R a sh f c ita .

se g u n d o al e x p e rto e n e ste o fic io ( Lebush haOra).
3 5 7 . Supra, v . 1 6 :12.
D e b id o a la im p o sib ilid a d de tra d u c ir
3 5 8 . Supra, v . 16:1.
a d e c u a d a m e n te e sta e x p re sio n d o b le , la h em o s
v e rtid o sim p le m e n te p o r “ a rq u e ro ” . 3 5 9 . Bereshit Raba 5 3 :1 5 . E s d e c ir , q u e la g e n te
su e le re g re sa r a su lu g a r o c u ltu r a n a ta le s.
356. C u a n d o u n su s ta n tiv o se re fie re a la p e rso n a
360.‫ ׳‬Bereshit Raba 5 3 :2 .
q u e re a liz a u n o fic io d e te rm in a d o , sie m p re lle va
daguesh e n la le tra in te r m e d ia d e la p a la b ra , com o• 3 6 1 . Bereshit Raba 5 3 :2 .
2 1 :2 4 -3 0 — ‫ כ ד ־ ל‬:‫ה א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 272

y con la tierra en la que habitaste. ” :‫ב ה‬ ‫א ש ר־ג ר ת ה‬ ‫ו ע ם־ ה א ך ץ‬

24Abraham dijo: “Yo jurare. ” 25 Y :‫א ש ב ע‬ ‫אני כי‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ו^ א מ ר‬ ‫כד‬
Abraham discutid con Abimelej a causa "‫ע ל‬ ‫א ת ־ א בי מ ל ך‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫כ ה ו הו כ ח‬
del pozo de agua que habian robado los ‫ע ב די‬ ‫ב א ר ’ ה ! י ם י א ש ר גז ״ לו‬ ‫אי דו ת‬
‫ן‬ K . . , | T « , . - - j ‫ ״‬.

siervos de Abimelej. 26 Y Abimelej dijo:

‫לי א‬ ‫א בי מ ל ך‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫ם‬ :‫א ב י מ ל ך‬
“No se quien hizo eso; y tampoco tu me
‫ה ז ה ן ג םי ־‬ ‫א ת־ ה ד ב ר‬ ‫ ש ה‬$< ‫מ י‬ ‫י ד ע תי‬
10 dijiste, ni yo he oido nada [de eso]
‫אני כי י לי א‬ ‫וג ם‬ ‫לי‬ ‫ל א־ הג ד ת‬ ‫א רנ ה‬
hasta hoy. ”
‫א ב ר ה ם‬ ‫מ וי לן ח‬ :‫ה יו ם‬ ‫ב ל תי‬ ‫ש מ ע תי‬
27Entonces Abraham tomo rebanos y
‫וי כ ר תו‬ ‫ל א בי מ לי ך‬ ‫עי א ן' ו ב ל ן ר' ו י י ת ן‬
reses, y los entrego a Abimelej; y ambos
‫א ת־‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ כ ח_ ף ־ ע ב‬:‫ש נ י ה ם " ב ר י ת‬
hicieron un pacto. 28 F Abraham puso
‫ כ ט ו י י א מ ר‬: ‫ ב ד ה ן‬1‫כ ב ש ת ה ע י א ן ?־‬ ‫ש ב ע‬
aparte siete corderas del rebano.
29Abimelej dijo a Abraham: “iQ ue son ‫הנ ה‬ ‫מ ה‬ ‫א ל־ א ב ר ה ם‬ ‫א בי מ ל ך‬

estas siete corderas que pusiste aparte? ” ‫ה ע ב ת‬ ‫א ש ר‬ ‫ה & לי ה‬ ‫כ ב ש ת‬ ‫ש ב ע‬

30El dijo: “Porque estas siete corderas ‫א ת־ ש ב ע‬ ‫כי‬ ‫!יי א מ ר‬ ‫ל‬ :‫ל ב ד נ ה‬
tomaras de mi mano p ara que sea ‫ת הי ה ־ לי‬ ‫ב ע בו ר‬ «S* T *
‫מי די‬k J*
‫ת ק ח‬
V : 1■" ‫י‬
‫כ ב ש ת‬ T :

O N K I iL O S

‫עי ס ק‬ ‫על‬ ‫א בי מ ל ד‬ ‫א ב ר ה ם י ת‬ ‫ כ ח‬1‫ כ ה ו א‬: ‫א ק י ם‬ ‫אנ א‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ כ ר ו א מ ר‬:‫ב ה‬ ‫ך א תו ת ב ת א‬ ‫א תג א‬ ‫ן ע ם‬

‫א ת‬ ‫ה דיו ו א ף‬ ‫פ תג מ א‬ ‫ ע ב ד י ת‬,‫ל א י ד ע י ת כ < א ן‬ ‫א בי מ ל ד‬ ‫ט ו א מ ר‬ :‫א בי מ ל ך‬ ‫ע ב די‬ ‫א ני סו‬ ‫ך מי א די‬ ‫בי ך א‬
‫ רו‬$ ‫ל א בי מ ל ך ו‬ ‫ע א ן ן תוי ריו ו י ה ב‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ם ו ך ב ר‬ :‫א ל ה י ו י ו מ א דין‬ ‫ש מ עי ת‬ ‫ל א‬ ‫אנ א‬ ‫חוי ת לי ן א ף‬ ‫ל א‬
‫אנון‬ ‫מ ה‬ ‫א בי מ לזי ל א ב ר רז ם‬ ‫ו א מ ר‬ ‫ כ ט‬:‫ח ו ן פ ן די ג אן ב ל חו די הן‬ ‫ש ב ע‬ ‫א ב ר ה ם י ת‬ ‫ כ ח ו א ק י ם‬:‫ת ריי ה ון קי ם‬
‫לי‬ ‫ך ת הי‬ ‫ב די ל‬ ‫מן י די‬ ‫ת ק ב ל‬ ‫חוו ־ פן‬ ‫ש ב ע‬ ‫א רי י ת‬ ‫ ל ו א מ ר‬:‫ב ל חו די הן‬ ‫ך א ק מ ת א‬ ‫א לין‬ ‫חו ך פן‬ ‫שב ע‬

------------------------------------------------------------------------------ R A S I li

:‫ז א ת‬ .‫ל י‬ ‫ ל> ג י ג ג ו ר ! * הי ה‬1 : ‫פ ך‬ ‫על‬ ‫ע מו‬ ‫נ תו כ ח‬ . ‫ (נ ה> ו ה ו כ ח‬:1‫ ט ו‬: ‫ש א מ ך ת י ל ך ה נ ה א ך צ י ל פ נ י ך ( ל ע י ל כ‬

TRADUCC16N D E RASH I

C u a n d o t e d i j e : “ H e a q u i q u e m i t i e r r a e s t a d e l a n t e d e t i ; h a b ita d o n d e m e j o r t e p a r e z c a .” 362

25. ‫ ו הונ ח‬/ y [ABRAHAM ! d is c u t i6. A q u i e s te v e r b o s ig n if ic a q u e d i s c u t i t i c o n a c e r c a d e e s t o . 363

3 0 . ‫ ב ו ר ת הי ה ל י‬/ pa r a q u e s e a ... pa r a m i. E s t o . 364

3 6 2 . Supra, v . 2 0 :1 5 ; Bereshit Rabd 5 4 :2 . sig n ific ad o .

3 6 3 . E l v e rb o ‫ל ה ו כ י ח‬ e n e l m o d o h ifil c a u sa tiv o 364. E s d e c ir, la s s ie te o v e ja s . R a sh i e n tie n d e q u e

ti e n e v a ria s a c e p c io n e s : reprender, amonestar, e l v e r b o ‫ ו נ ו!ן ה‬e s ta c o n ju g a d o e n la te r c e r a p e rso n a
demostrar. P e ro e n e s te c a so n in g u n a d e e sta s fe m e n in a del sin g u la r , p o r 10 q u e su o b je to d ire c to
a c e p c io n e s cu a d ra con e l v e rs ic u lo , y a q u e p o r se r ia el d e m o stra tiv o f e m e n in o im p lic ito ‫> א ת‬, “ e sta ” ,
r e sp e to a la r e a le z a A b r a h a m n o h u b ie r a re p re n d id o q u e se re fie re a la s o v e ja s q u e h a b ia to rn a d o . [E n la
a A b im e le j, q u e e ra u n re y ( Gur Arye). R ash i tra d u c c io n e s c a m b ia d o a l m a sc u lin o p o r ra z o n e s
tra n s fo rm a e s te v e rb o d e l c a u s a tiv o h ifil al re fle x iv o p ro p ia s del le n g u a je .] Si ‫ת חי ה‬ fu e se un v e rb o
hitpa'el, ‫ ל ה ת ו פ ח‬, c u y o s ig n if ic a d o e s d is c u tir . E ste m a s c u lin o en la segunda p e rso n a del sin g u la r,
v e rb o se d e r iv a d e la m is m a r a iz q u e la p a la b ra r e fie rie n d o se a A b im e le j, el s u s ta n tiv o fe m e n in o
‫ ו כי כ רו ת‬e n e l v . 2 0 :1 6 , a u n q u e a q u i tie n e d istin to ‫ ל ע ך ה‬h u b ie ra sid o c a m b ia d o p o r ‫ ל ע ד‬y la fra se d iria
 2 7 3 / BERESHIT — PARASHAT VAYERA 2 1 :3 1 -3 3 — ‫ ל א ־ ל ג‬: ‫פ א‬

testimonio para mi de que yo cave este :‫ה ז ־ א ת‬ ‫א ת־ ה ב א ר‬ ‫ח פ ר תי‬ ‫פי‬ ‫ל ע ד ה‬

‫ו‬ - j•• • — ... * ; V. ” ‫יד‬ j• t :

p o z o .” 31 Por eso llamo [el nombre de

ese] lugar Beer-Sheba * porque alii ‫ב א ר‬ ‫ה הו א‬ ‫ל מ קו ם‬ ‫ק ר א‬ ‫ע ל־ כן‬ ‫לא‬
ambos hicieron un juramento. :‫ש נ י ה ם‬ ‫נ ש ב עו‬ ‫ש ם‬ ‫כי‬ ‫ש ב ע‬
IV : ‫•י‬ : • * ‫•ע‬ “
32Hicieron un pacto en Beer-Sheba, y Q t

[luego] se levantaron Abimelej y Pijol, ‫ ק ם‬-‫ ו י‬r‫ש ב ע‬

P T JT ‫־‬ “ AT
‫ב ב ••א ר‬
j : •
‫ב רי ת‬ ‫•« י‬ ;
‫ת ו‬j ‫ו י כ ר‬ : : • -
‫ל ב‬

jefe de su ejercito, y regresaron a la

‫וי ש בו‬ ‫ש ר ־ ע ב &ו‬ ‫ו פי כ ל‬ ‫א בי מ ל ך‬
tierra de los pelishtim.
33T [Abraham] plantd un albergue en ‫א ש ל‬ ‫וי ט ע‬ ‫לג‬ :‫פ ל ש תי ם‬ ‫א ל־ א ר ץ‬
o n k 8 l 6 s

:‫ש ב ע א רי ת מ ו ק ן מ ו ת ר וי ה ון‬ ‫ ל א ע ל כ ן ק ז ר א ל א ת ר א מ ה ו א ב א ר‬:‫ל ס ה ד ו א ר י ח פ ר י ת י ת ב י ך א ה ד י ן ( נ ״ א הז־ אן‬

‫ ל ג ו נ צ י ב נ צ ב א ( צ ״ א אי ל צ או‬: ‫ר ב ר ו י ל י ה ן ת ב ו ל א ר ע פ ל ^ ו נ א י‬ ‫א ב י מ ל ד ו פ י כי ל‬ ‫ש ב ע ו ק ם‬ ‫ב ב א ר‬ ‫קי ם‬ ‫לב ו מ רו‬

RASHI

.‫ו ש מ ו א ל‬ ‫ר ב‬ .‫א ש ל‬ m :‫א ב ר ה ם‬ ‫ל ק ר א ת‬ ‫ו ע לו‬ ‫ן ע ך ה‬ :‫כ מו‬ ,‫נ ק ב ה‬ ‫של‬ ‫ע דו ת‬ ‫ל ( ׳\ ו ן‬ .‫ ך ה‬# ‫ל‬

‫ר ח י ם‬. ‫ ו‬.‫ל א‬ ‫•ן‬

‫פ ר ו ת‬. . ‫מ נ ו‬. . . ‫מ‬. ‫ ה י ב י א‬T ‫ל‬I , ‫ ר ״ ר ס‬I ‫״פ‬ : ‫א ־מ ר‬T ‫־ח ד‬ .‫ה ב א ר‬ ‫א מ‬ ‫וו ג ף תי‬ ‫פי‬ :‫ נ ב ו‬:‫ל א‬ ‫( ל ק מו‬ ‫ה מ צ ב ה‬

‫כ ל‬ ‫ו בו‬ ‫ל א כ סני א‬ ‫פונ ך ק‬ :‫א מ ר‬ ‫ו ח ד‬ .‫ב ס ע ו ד ה‬ :‫ו או מ רי ם‬ ‫א בי מ ל ד‬ ‫רו עי‬ ‫ע לי ה‬ ‫היו‬ ‫מ רי בי ם‬

‫ב א ה לי ם‬ ‫נ טי ע ה‬ ‫ל שון‬ ‫ו מ צינו‬ .‫פ ר ו ת‬ ‫מיני‬ ‫שי ת ר א ה‬ ‫מי‬ ‫כ ל‬ :‫ביני ה ם‬ ‫א מ רו‬ .‫ח פ ת ו ה‬ ‫אנ חנו‬

:1‫ מ ה‬: ‫י א‬ ‫( ד ני א ל‬ ‫א פ מו‬ ‫א ה לי‬ ‫וי ש ע‬ :‫ש נ א מ ר‬ .‫ה י א‬ ‫ש לו‬ ,‫ל ק ר א ת ו‬ ‫ה מי ם‬ ‫וי ע לו‬ ‫ה ב א ר‬ ‫ע ל‬

TRADUCC16N D E R A SH I

‫ ל עד ה‬/ t 8 s t im o n io . E s te te r m in o e s t a e n e l g e n e r o f e m e n i n o y s ig n if ic a “ t e s t i m o n i o ” , 10 m is m o
q u e e n e l v e r s ic u lo : “ Y e s t e m o n u m e n t o s e r d t e s t i g o [365” . [‫ע ך ח‬

‫ה פ אי‬ ‫א ת‬ ‫פי וו פ ך מי‬ / d e q u e y o c a v e ESTE pozo. L os p a s to r e s d e A b im e le j r e n i 'a n p o r el p o zo ,

d i c i e n d o : “ N o s o t r o s 10 c a v a m o s . ” P a r a d ir im ir el c o n f lic to , A b r a h a m y A b im e le j a c o r d a r o n e n t r e
s i q u e a l q u e s e m o s t r a r a a n t e e l p o z o y la s a g u a s a s c e n d i e r a n h a c i a 61, a 61 le p e r t e n e c e r i a . Y
la s a g u a s a s c e n d i e r o n h a c i a A b r a h a m . 366

33. ‫ א( » ל‬/ UN a lb e r g u e . S o b r e e l s ig n if ic a d o d e e s t a p a l a b r a h u b o u n a d i f e r e n c i a d e o p i n i o n e n tr e
R a b y S h e m u e l . U n o d i j o q u e se tr a t a b a d e u n h u e r t o d e l c u a l s e o f r e c i a n f r u t o s a lo s v i s i t a n t e s
d u - a n t e l a c o m i d a , y e l o t r o a f i r m r i q u e se tr a t a b a d e u n a l b e r g u e p a r a b r i n d a r h o s p i t a l i d a d a lo s
v is ita n te s e n e l q u e h a b i 'a t o d o c la s e d e f r u t o s . 367 Y h a l l a m o s q u e la e x p r e s i t i n “ p l a n t a r ” u t i l i z a d a
e n e s te v e rsi'c u lo ta m b ie n s e a p lic a a t i e n d a s , 368 c o m o s e d e c l a r a : “ Y p l a n t a r ^ [‫ ] ו י ט ע‬l a s t i e n d a s
d e s u p a l a c i o .” 369

“ p a ra q u e tu m e se a s te s tig o ” (Gur Arye). ju ra m e n to , se d e riv a n d e la m is m a ra iz .

3 6 5 . Infra, v. 3 1 :5 2 . R a sh f se n a la que es el 3 6 7 . Sotd 10a. L a p a la b ra ‫א ש ל‬ e n g e n e ra l se 10

e q u iv a le n te fe m e n in o d el su sta n tiv o m a sc u lin o ‫ ע ד‬, e n tie n d e c o m o e l n o m b r e h e b re o d el a rb o l del

q u e s ig n if ic a “ te stim o n io ” (Sifte Jajamim). N o tie n e ta m a risc o . E n e sta tr a d u c c io n s e g u ir e m o s u n a d e la s

el m ism o sig n ific a d o q u e ‫ עו ־ ה‬e n Bemidbar 14:27 y o p in io n e s c o n sig n a d a s en el T a lm u d , y no su
2 0 :2 , d o n d e q u ie re d e c ir “ a sa m b le a ” . tra d u c c io n h a b itu a l.

36 6 . Bereshit Raba 5 4 :5 . 3 6 8 . A b r a h a m v iv ia e n tie n d a s (o c a rp a s ), n o e n

c a sa s p e rm a n e n te s.
* N o ta al te x to de la T o ri. E l n o m b re B e e r-S h e b a
s ig n if ic a “pozo del ju ra m e n to ” . E s te n o m b re 3 6 9 . Daniel 1 1 :45 . P o r 10 ta n to , e l q u e la T o ra h a y a
p o s ib le m e n te ta m b i& i a lu d e a las s ie te c o rd e ra s q u e u tiliz a d o la e x p re s io n ‫ מ ט ע‬, “ p la n to ” , n o c o n stitu y e
A b r a h a m to m o . L a s p a te b ra s ‫ ש ג ע‬, sie te , y ‫ י ^ ב ו ע ה‬, p ru e b a a lg u n a d e q u e ‫א ש ל‬ se r e f ie r e a u n h u e rto .
2 1 :3 4 — ‫ ל ד‬:‫פ א‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬/ 274

Beer-Sheba, y proclamo alli en el PlirP □ ^ " 3 ‫ב א ר‬

VT 1 •>** : T T * ! * ‫־ ־־‬ “ AT J•• : •

Nombre del Etem o Dios del universo. ‫ב א ף ץ‬ ‫א ב ך ה ם‬ ^ ^ ^ ‫א ל‬

34 Y Abraham habito muchos dias en la ' ‫ ״‬v: “TT: ‫־‬ TST,-‫־׳‬ ‫־‬ ‫•״‬
tierra de los pelishtim. ®
— ONKELOS

:‫ מ י ן ס ג י א י ן‬1‫ ל י ו א ת ו ת ב א ב ר ה ם ב א ר ע פ ל ש ת א י י‬:‫ב ב א ר ש ב ע ן צ ל י ת מ ן ב ש מ א ד י י א ל ר׳ א ך ע ל מ א‬
------- -------------------------------------------------------------------------- R A S I lf ------------------------------------------------------------------- -- -----

‫ ך ם‬1‫ק‬ ‫מ צינו‬ ‫ש ל א‬ , ) ‫( ל עי ל י מ ח‬ ‫מ מ ר א‬ ‫ב א לוני‬ ‫נ ק ר א ■ ש מו‬ ‫א ש ל‬ ‫או תו‬ ‫ע ל י רי‬ .‫׳‬1‫ש ם ו ג‬ ‫וי לן ך א‬

‫הי ה‬ ‫מ קו מו תיו‬ ‫ש ב כ ל‬ .‫ש ם‬ ‫א ל א‬ ‫שנ תי ש ב‬ ‫ל כן‬ .‫ה ע ו ל ם‬ ‫ל כ ל‬ ‫א לו ה‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫של‬

‫וי ע בו ר‬
‫׳‬ * ‫ ן‬- i
:‫ש נ א מ ר‬ - •; ‫ ן‬v V
,‫ו הו ל ד‬
‫׳‬ ‫״ י‬
‫ ס ע‬r‫ו נ ו‬
I - ‫״‬
‫חונ ה‬
: V
‫כ או ר ח‬ “ “ J
‫ב ר כו‬ ‫ ־‬v t
:‫ל ה ם‬ •*
‫או מ ר‬ •
‫ו שו תי ם‬
: • J
‫ש או כ לי ם‬ VI T
‫ל א ח ר‬
‫ י ה י‬1 ,) ‫ ח‬:‫מ ש ם ( ל ע י ל י ב‬ ‫מ ע ת ק‬ , 1‫ ו‬:‫א ב ך ם ( ל ע י ל י ב‬ ‫ש מ ש לי‬ ‫א ת ם‬ ‫ס בו רי ם‬ .‫מ ש ל ו‬ ‫ש א כ ל ת ם‬ ‫ל מי‬
.1‫י‬: ‫י ב‬ ‫( ל עי ל‬ ‫מ צ רי מ ה‬ ‫א ב ר ם‬ ‫מך ד‬ ‫ב א ך ץ‬ ‫ר ע ב‬ ‫ה עו ל ם‬ ‫ן הי ה‬ ‫ש א מ ר‬ ‫מי‬ ‫מ ש ל‬ ?‫א כ ל ת ם‬
‫ש ה רי‬
••-t v ‫׳‬
,‫ח ד ש י ם‬
• T Tt
‫של ש ה‬ T I
‫א ל א‬
T V
‫ ש ה‬1‫ע‬
T
‫ל א‬ ‫ו ב מ צ רי ם‬
• ‫־‬ t * t
‫של‬ V
‫ ע ל‬r- ‫מ רו בי ם‬ • |
.‫ד ג י ם‬ • *
‫ י מי ם‬m • T
:‫א כ ל ת ם‬ V! ‫־‬ “ I

,‫ גו‬:‫י ג‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ל מ ס ריו‬ ‫ הלך‬. .‫מ י ד‬ ‫פ ר ע ה‬ ‫ש ל חו‬ ‫שנ ה ו כ אן‬ ‫ע ש רי ם ו ח מ ש‬ ‫ע ש ה‬ ‫ב ח ב רון‬ .‫ח ב ר ו ן‬

‫ב ח ב רון‬ ‫א ש ר‬ ‫מ מ ר א‬ ‫ב א לוני‬ ‫ מ ש ב‬. ‫וי בי א‬ ‫עד‬ ‫שנ ה‬ ‫ן רו מ ש‬ ‫ש ב עי ם‬ ‫בן‬ ‫ש ה רי‬ .‫ן ש ש‬ ‫ע ש רי ם‬
‫מי ד‬ S
.‫ס ד ו ם‬ ‫שנ ה פ כ ה‬
T S V V V T • ‫׳‬T T-
‫ע ד‬
4
‫י שב‬ ‫ש ם‬ .1‫ י ח‬:‫( ל ע י׳ ל י ג‬ ‫וי ש ב‬ “
‫וי בי א‬ T ‫־‬
‫שנ ה‬ T T
‫או ת ה‬
T
,‫מ ח ו ץ‬
' ‫׳‬ 1 ‫ז‬ ‫״‬
‫ב צ א תו‬ ‫הי ה‬ T T

T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ ׳‬1‫ וי ל ן ך א ש ם ן ג‬/ Y P R 0CL A M 6 ALLf, e t c . G racias a 10 que Abraham hacfa en ese ‫ א ש ל‬-y a haya sido
huerto 0 albergue- el N om bre del Santo -b en d ito e s - era llam ado “D ios de todo el universo370. ‫״‬
Por ejemplo, del siguiente modo: despuds de com er y beber Abraham les decia: “ B endigan a Aqudl
que de 10 suyo ustedes han com ido. ^Acaso piensan que de 10 mio han com ido? N o, sino que
ustedes han com ido de Aqudl que habld y el mundo fue crcado.” 371
34. ‫ י מ י ם ל ב י ם‬/ MUCHOS DIAS. Es decir, m£s que los dfas que perm aneci6 en Jebr6n. En Jebr
estuvo veinticinco afios y aqui veintisgis afios. Pues cuando sali6 de Jar&n, Abraham tenia setenta
y cinco afios de edad, y en ese m ism o afio “llego y se estableci6 en la planicie de Mamrd372. ‫״‬
Pues no hallam os versiculo que indique que antes de llegar a ese sitio se hubiera establecido en
otro lugar, sino solam ente alli, ya que en todos los demas sitios a los cuales se dirigi6 estaba como
visitante, acam pando un poco y luego continuando su cam ino, com o se declara: “Abram pas6
por la tierra...” ; 373 “se traslado de a lli” ; 374 “y habia ham bruna en la tierra, por 10 que Abram
descendid a Mitzr&im”. 375 Y en cuanto a su viaje a M itzrdim , alli no estuvo mds de tres meses,
ya que inm ediatam ente 10 expuls6 el F ara6n .376 Y despuds de eso estd escrito que Abraham
“m arch6 segun sus trayectos” 377 hasta que “Ueg6 y se estableci6 en la planicie de Mamrd que
estd en Jebr6n”, 378 y alli perm anecid hasta que Sedom fue destruida. E inm ediatam ente despues

3 7 0 . E s d e c ir , g ra c ia s a 10 q u e A b ra h a m h a c ia p a ra 3 7 1 . Sotd 10a.
su s h u 6 sp c d c s e n e s e lu g a r, la g e n te re c o n o c fa q u e el 372- Supra, v . 1 3 :18 .
E te r n o e r a “ D io s d e l U n iv e rs o ” . A d e m a s d e l e je m p lo
j , , ... . 3 7 3. Supra, v . 12:6.
d e su c o n d u c ta e tic a y d e la h o s p ita h d a a q u e
b r in d a b a a su s h u e s p e d e s , e l p ro p 6 sito p rin c ip a l d e 3 4 ‫ • ל‬Supra, v . 12:8.
A b ra h a m a l e s ta b le c e r e s e lu g a r e r a q u e s irv ie ra d e 3 7 5 . Supra, v . 1 2 :10.
c e n tr a d e e stu d io d o n d e e n se n a r la s a b id u ria d e la
37 6 . V e r al re s p e c to e l v . 1 2:2 0 .
T o r a a la g e n te (Gur Arye). S e g u n e l R a m b a n , 10 q u e
A b ra h a m p r in c ip a lm e n te e x p lic a b a a la g e n te e ra el ^77■ Supra, v . 13.3.
m o d o e n q u e D io s s u p e rv is a y d ir ig e e l m u n d o . 3 7 8. Supra, v . 1 3 :18.
2 7 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ER A 2 2 :1 — ‫ א‬:‫פ ב‬

C apituio 22 ‫פ ר ק כ ב‬
‫ג‬ ♦

1Y sucedio que despues de estos □ ‫!יהי‬ ‫הזיברי א‬

sucesos, Dios puso a prueba a Abraham, □ ‫א ת ״ א ב ר ה‬ ‫נ ס ה‬ □ *! ‫! ה א ל י ל‬ ‫ה א ל ה‬
o n k 8 l 6 s

‫א ו ה ו ה ב ת ר פ ת ג מי א ה א ליו ויי נ סי י ת א ב ר ה ם‬

------------------------------- RASHl ■

‫אי נ ם ? ת ךי ם‬ ‫פ ר ח ך‬ ‫ י ע ל‬.‫מ פ ר ש ם‬ ‫ ה י ה‬,‫א ו י ו ת ר‬ ‫ מ פ נ י ב ו ש ה ש ל ל ו ט‬1‫ א‬:‫א ב ר ה ם ( ל ע י ל כ‬ ‫ויי ס ע מ ש ם‬

‫מי ד י צ א‬ .‫ש נ ה‬ ‫ע ש רי ם ו ש ש‬ ‫ה רי‬ ,‫מ ש נ ה‬ ‫יו ת ר‬ ,‫ש נ ה ה י ה‬ ‫ ו ב ן ת ש ע י ם ו ת ש ע‬.‫ו ב א ל א ר ץ פ ל ש ת י ם‬
‫ל פני‬
. . . .
‫ק ד מ ה‬
T : T
‫שנ ה‬T T
‫ו או ת ה‬
T S
. ‫ל יח ב ר ו ן‬
8 V J
‫ו ח ז ר‬t ‫מ ש ם‬
‫־‬ T T ‫־‬
‫ ה רי‬,‫ש ה רי ב ש לי שי ל מי ל תו ב או א צ לו ה מ ל א כ י ם‬
‫י‬ ‫• ־ ‘י‬ T 8 ‫־‬ ‫־‬ J V T T 5‫־‬ ‫׳ ־ ״‬ ! ‫י‬ *

‫שנוי ה‬ ‫ כ ך‬.‫ש נ י ם‬ ‫ש תי ם ע ש ר ה‬ ‫של י צ ח ק‬ ‫ע קי ד תו‬ ,‫ר ב י ם‬ ‫י מי ם‬ ‫כ תי ב‬ ‫ן כ אן‬ .‫ש נ ה‬ ‫ן רו מ ש‬ ‫ע ש רי ם‬

‫ י ש מ ר ב ו ת י נ ו‬.‫ ( א) א ח ר ה ך ב י י ם ה א ל ה‬: ‫ב ס ד ר ע ו ל ם‬ ‫ה כ תו ב ל ס תו ם‬ ‫ב א‬ ‫ ו ל א‬.‫ה ר א ש ו נ י ם‬ ‫מ רו בי ם ע ל‬
‫מ ק ט רג‬ ‫ש הי ה‬ ,‫ש ט ן‬ ‫של‬ ‫ד ב ריו‬ ‫א ח ר‬ :‫א ו מ ר י ם‬ ‫שני ם‬ ‫ש תי‬ ‫מ רו בי ם ע לי ה ם‬ ‫ ן א ם היו‬,‫א ל א ל פ ר ש‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

v em o s que “ A b r a h a m v ia j 6 d e allf” 379 a c a u s a d e la v e r g iie n z a que sin tio ante 10 ocurrido co n L o t

y sus hijas, y s e fu e a la tie r r a d e lo s p e lis h tim . Y en e s e e n to n c e s te n ia n o v e n ta y n u e v e a n o s de
ed ad, p u e s a l te r c e r d ia d e su c ir c u n c is io n 10 v is ita r o n lo s A n g e le s .380 E s to h a c e un total de
v e in tic in c o a n o s d e sd e q u e estuv o en Jebron hasta que lle g 6 a la tierra de lo s p elish tim . Y a q u f est&
e s c r ito que perm a n ecio “ m u c h o s d ia s” , 10 que realm ente quiere decir: “ m a s ” 381 q u e lo s p r im e r o s
d ia s en Jebron. Y p u esto que la E sc r itu r a n o v ie n e a o c u lt a r la s c o s a s , s in o a e x p lic a r la s , s i lo s
dias en la tierra d e lo s p elishtim h u b ie r a n s id o m a s q u e lo s de Jebr6n en d o s o m a s a n o s , 10 h u b ie r a
e s p e c ific a d o . F o r z o s a m e n te , pues, no s o n m a s que lo s prim eros s in o e n u n a n o , 10 q u e e q u iv a le a
v e in tis 6 is a n o s . I n m e d ia ta m e n te de spu es de este periodo A braham p a r tio d e a lii y r e g r e s o a
J e b r o n ; y e s e a n o p r e c e d id en d o c e a n o s a l s a c r ific io d e I t z j a k .382 A s i s e e x p lic a e n S e d e r
Olam . 383

22
1. ‫ א ח ר ה ך ב ר י ם ה א ל ה‬/ DESPUES de ESTOS su c e so s . E n tr e n u e s tr o s M a e s tr o s h a y q u ie n e s
que esto ocurrio d c sp u d s d e la s p a la b r a s [384[ ‫ ך ב ר י ם‬dichas p o r el S a td n , q u ie n a c u s o a A braham

3 7 9 . Supra, v. 2 0 :1 . cronologi'a b i'blica.

3 8 0 . V e r al re s p e c to el v. 17:24. 3 8 4. El v o c a b lo ‫ד ב ר י ם‬ ti e n e v a ria s a c e p c io n e s :
3 8 1 . R a sh f e n tie n d e q u e la p a la b ra ‫ר ב י ם‬ es un su c eso s, a s u n to s , o b je to s, p a la b r a s . E n la T o ra , c a d a
te rm in o re la tiv o ; a q u f n o sig n ific a “m u c h o s ” sin o a c e p c io n es in te rp r e ta d a se g u n el c o n te x to .
“ m a s” c o n re s p e c to a o tr a c a n tid a d . L ite ra lm e n te a q u i sig n ific a ri'a s u c e so s, e n a lu s io n a

3 8 2 . M e d ia n te e s te c a lc u lo , R a sh f p ru e b a q u e la los h e c h o s n a r r a d o s a n te rio rm e n te . P e ro c o m o R a sh i

n a rra c i6 n s ig u ie n te q u e h a b ia d el casi s a c rif ic io d e y a se n a lo e n s u c o m e n ta rio a n te rio r, lo n a rra d o e n

Itz ja k [akedat itzjak, A ta d u ra d e Itzjak] n o tu v o e ste c ap i'tu lo , la A ta d u r a d e Itz ja k , c ro n o lo g ic a m e n te
lu g a r in m e d ia ta m e n te d e s p u 6 s d el e n c u e n tr o de no depende en m odo a lg u n o d el p a c to e n tr e
A b ra h a m con A b im e le j. A sf, p ues, lo s ‫ך ב ךי ט‬ A b ra h a m y A b im e le j (Gur Arye). P o r e llo R a sh i 10
[“ su c e so s” o “p a la b r a s ” ] a lu d id o s en la p rim e ra e n tie n d e e n el se n tid o d e “ p a la b ra s ” , e n a lu s io n a la
fra se d el sig u ie n te v e rs fc u lo , “ y su c ed io q u e d e sp u e s a c u sa c io n d e l S a ta n d e s e n c a d e n a d a a ra fz d e lo s
d e e sto s ‫ ” ך ב ר י ם‬n o s e r e fie re a 10 o c u rrid o c on b a n q u e te s q u e h a b fa re a liz a d o a n te rio rm e n te . E n el
A b im e le j (Mizraji). te x to d e la T o r a 10 tra d u c ir e m o s e n g e n e ra l p o r
3 8 3 . Seder Olam 1. E s ta e s u n a a n tig u a o b ra d e “ su c e so s ” p a r a se g u ir la c o n tin u id a d d e l re la to ; sin
2 2 :2 — ‫ ב‬:‫פ פ‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת יי ר א‬ / 276

y le dijo: “}Abraham!” Y e l dijo: “Heme ‫ויאמר‬ □ ‫א ב ר ה‬ ‫אליו‬ ‫וייאמר‬

aqui. 2‫ ״‬e i dijo: “Por favor toma a tu ‫א ת׳׳ ב נ ך‬ ‫ק ח ״נ א‬ ‫וי א מ ר‬ ‫ב‬ ‫הנניז‬
hijo - a l unico, al que amas, a Itzjak- y ‫א ת ״ י צ ח ק‬ ‫א ש ר ״ א ה ב ת‬ ‫את׳׳יחיךך‬
0 n k 8 l 6 s

‫ ב ו א מ ר ך ב ר פ ע ו י ת ב ך ןז ל ת י ח י ך ך ד י ר ח מ ת י ת י צ ח ק‬:‫ו א מ ר ל י ה א ב ר ה ם ו א מ ר ה א א נ א‬
-------------------------------------------------------------------- RASI11 --------------------------------------------------------- ‫י‬

‫היי תי‬ ‫ל א‬ ‫ל פני‬ ‫ע צ מ ך־‬ ‫ז ב ח‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫ה ק רי ב‬ ‫ל א‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ש^ ש ה‬ ‫ס עו ך ה‬ ‫מ פ ל‬ :‫ן א ו מ ר‬

‫ י^ שו ן‬, ‫ח ס י ד י ם‬ ‫של‬ ‫ה י א י ג צי ת ם‬ ‫פ ך‬ .«‫ ה נ נ‬: ‫מ ע כ ב‬ ‫כ לו ם‬ :‫א מ ר ל ו‬ .‫א ח ד‬ ‫אי ל‬ ‫או‬ ‫א ח ד‬ ‫פ ר‬ ‫ל פני ך‬
‫א ל א‬ ‫א ץ נ א‬ . ‫) ?ן ח נ א‬a< :‫ה ו א ו ל ש ו ו ז מ ו ן‬ ‫< גנן ה‬ ‫או מ ר לו ז ב ח‬ ‫א ל א ב ש ב י ל ב נ ו? א ל ו ה י י ת י‬ ‫גג ש ה‬
‫ ב ב ק ש ה מ מ ך < ג מ ו ד ל י ב ז ה‬:‫ א מ ר ל ו‬. ‫ל ש ו ן ב ק ש ה‬ ‫א ח ר‬ :‫או מ רי ם‬ ‫ ןי ש‬.‫מ ע פ ב‬ ‫הי ה‬ ‫ל א‬ ,‫א ו ת ו ל פ נ י‬
‫ ה ן‬T‫ב‬
’ V
‫ ה‬T ‫י‬T ‫ה‬ ‫ל א‬ ‫ ר* א ש ו נ ו ת‬T‫ה‬ :‫ ר ו‬I‫ ל א י י א מ‬V‫ש‬ ,‫י ץ ׳‬T‫ה נ ס י‬ ‫ח יק‬T ‫ צ‬I ‫ע ל יי‬ ‫פ ”א ר‬T ‫ ת‬I ‫• מ‬ ‫י ה‬T ‫ה‬T ‫ש‬V , ‫ ׳ע א ל‬5‫י• !ש ז מ י‬ ‫ש ל‬V ‫ר י ו‬T ‫ב‬T ‫ד‬I
‫ א מ ר ל ו‬.‫ש נ י ב נ י ם י ש ל י‬ :‫א מ ר לו‬ ‫ א ת‬:‫מ מ ש‬ ‫א מ ר לו‬ .‫מ י ח ה‬ ‫שנ ה ו ל א‬ ‫ע שר ה‬ ‫של ש‬ ‫בן‬ ‫ש מל‬
‫מ ה‬ ‫ל א מו‬ ‫י חי ד‬ ‫ז ה‬ :‫ל ו‬ ‫א מ ר‬ .‫י ח י ד ך‬ ‫א ת‬ ‫א מ ר לי‬ ‫א לו‬ ?‫מי ך אני‬ ‫א ת ה‬ ‫א ח ד‬ ‫ב א ב ר‬ :‫י צ ח ק‬

--------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E RASIlf

ante D ios, diciendo: “ D e todos los banquetes que Abraham hizo, no sacrific 6 delante de Ti ni un
buey ni un ca rnero.” D io s le dijo: “E sto unicam ente 10 hizo por su hijo. P ero si Y o le pidiera
que 10 sacrificara d ela n te de M i, Abraham no se abstendria de hacerlo.” 38s Y tambien hay quienes
afirm an que esto 0curri6 despuds de las palabras dichas por Ishm ael, quien se jactaba de si mismo
frente a Itzja k por h a b er sido circuncidado a los trece afios y no haber protestado . 386 Entonces
Itzjak le dijo: “^Por s 6lo un m iem bro que has dedicado a D ios quieres intim idarm e? Si el Santo
-b e n d ito e s - m e dijera: ‘Sacrificate todo tti a M F, yo no m e abstendria de hacerlo .” 387
/ h e m e a q u i. E sta es la respuesta de los hom bres devotos, siempre prestos a cumplir el mandato
de D ios. Es un termino que implica una actitud de humildad y presteza . 388

2. ‫ קח נ א‬/ po r f a v o r t o m a . En este contexto, la expresi 6n ‫ ג א‬no significa otra cosa que una
petici 6 n . 389 D ios le dijo: “H azm e el favor de pasar esta prueba, para que la gente no diga que
las prim eras pruebas n o habian sido realm ente duras. 390

‫ נ ך‬3 ‫ א ת‬/ A TU HIJO. Cuando D ios le dijo esto, Abraham le respondid: “^Cual de ellos? Tengo dos
hijos.” D ios le dijo: “ E l hijo unico.” Abraham repuso: “Este es hijo unico para su m adre y este

e m b a rg o , h a y q u e e n te n d e r e sto s “ s u c e so s” c o m o 19:19, s.v. ‫ נ א‬, a sf c o m o la s n o ta s 1 5 1-1 5 3 y 2 0 8 .

R a sh f 10 h a c e .
3 90. Tanjuma 2 2 . E n Pirke Abot 5 :3 , la m ish n a
3 8 5 . E s e n to n c e s q u e D io s p id i6 a A b ra h a m q u e a firm a q u e D io s im p u so a A b ra h a m d ie z p ru e b a s.
p u s ie r a a s u h ijo e n e l a lta r , c o m o se n a rra e n e s te E sta fu e la u ltim a d e e lla s. L a s d ie z p ru e b a s fue ro n :
c a p itu io . 1) A b ra h a m s e e s c o n d io e n u n a c u e v a d u ra n te tre c e

3 8 6 . L a e d a d d e Ish m a e l a l s e r c irc u n c id a d o e s an os p a ra e s c a p a r d e N im ro d , q u ie n 10 q u e r ia m a tar.

m e n c io n a d a e n e l v. 1 7 :2 5 . S o b re su a c e p ta c i6 n d e 2) N im ro d lo a r ro j6 al h o rn o a rd ic n tc [v e r el

la c ir c u n c is io n a e s ta edad, ver 10 q u e R a sh f c o m e n ta rio d e R a sh f al v . 1 1 :2 8 ]. 3 ) D io s m a n d o a

c o m e n ta e n e l v . 1 6 :1 6 , s . v . ‫ ך ש ב ו ש כ ( מ נ ז ו ג ו׳‬3 ‫ ן א‬, A b ra h a m q u e s e f u e r a d e su lu g a r d e o r ig e n [v e r el
v , 1 2:1]. 4 ) D io s e n v io h a m b ru n a a la tie r r a d o n d e
3 8 7 . Sanhedrm 8 9 b.
h a b ita b a A b r a h a m , a c o n s c c u e n c ia d e 10 c u a l el se
3 8 8 . Tanjuma 2 2 . m a rc h o a M itz rd im [v e r e l v . 1 2 :1 0 ]. 5 ) S ard fu e
3 8 9 . V e r ta m b ie n e l c o m e n ta rio d e R a sh f a l v . se c u e s tra d a por el F a ra o n y por A b im elej
 2 7 7 / B E R E S H IT — PA R A S H A T V AY ER A 2 2 :2 — ‫ ב‬:‫צ ב‬

vete a la tierra de Morid, y subelo alii en ‫ מ ך י ה [ ה ^ ל ה ו‬II‫א ל ״ א ר ץ‬ ‫ן ל ך ״ ל ך‬

o nk e l 6s
‫ ז ל ל ד ל א ך ע א פ ו ל ח נ א ן א ס ק ן י ה ל ן ד מ י ת מ ו‬.‫ן א י‬

------------------------- RASI1I

:‫ ו ר ב ו ת נ ו פ ו ־ ש ו‬.>‫ א‬:‫ה מ ו ר י ה ( ב ג‬ ‫ב ה ר‬ ‫בי רו ש לי ם‬ :‫ל ו‬ ‫א מ ר‬ .‫א ה ב ת‬ ‫א ש ר‬ :‫ל ו‬ ‫א מ ר‬ .‫ל א מ ו‬ ‫י חי ד‬

.‫ל י ש ר א ל‬
■‫י‬ ‫ז‬ ! ‫! י‬
‫יו צ א ה‬
T !
‫הו ר א ה‬
T T
‫ש מ ש ם‬
T • V
‫ש ם‬••
‫ ל‬r‫ע‬- ‫ ו ל מ ה ל א‬.‫א ת י צ ח ק‬
T T • * T 1 ‫י‬ V
:‫א מ ר ל ו‬‫־‬ T
.‫א ו ה ב‬
**
‫אני‬‫־‬ ‫!־‬
‫שני ה ם‬
V •• :

‫שי ש‬ ,‫ה ק ט ו ר ת‬ ‫ש ם י^ ב ו ד ת‬ ‫על‬ ‫ת ך ג מו‬ ‫ו אונ ק לו ס‬ ‫פ קנ או ם ו תזו ח‬ ‫ל ע ך ב בו‬ ‫ש ל א‬ ?‫מ ת ח ל ה‬ ‫לו‬ ‫גל ה‬
‫א מ ר לו‬ ‫ל א‬ .‫ ו ה ג ל ה ו‬: ‫ב ו מ ו ר נ ך ך ו ש א ר ב ש מ י ם‬ ‫ה מ צו ה‬ ‫א ת‬ ‫ ו כ ד י ל ח ב ב ע ליו‬,‫ד ע תו ע ליו ו ת ט ר ף‬
‫הו א‬ ‫ב ת ד‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫חפ ץ‬ ‫הי ה‬ ‫ש ל א‬ ‫ ל פ י‬,‫ש ח ט הו‬ .‫א ר ץ ה מיוי ה‬ :‫ד ב ו ר ו ד ב ו ר‬ ‫כל‬ ‫על‬ ‫שכ ר‬ ‫לו‬ ‫ו ל תן‬
.‫ע ו ל ה‬ ‫לי שו תו‬ ‫ל ה ר‬ ‫ל ה י^ ל ה ו‬ ‫א ל א‬ ,‫ל ש ח טו‬ ‫א ת ב י ת ה׳‬ ‫ ל ב נ ו ת‬:‫ה י מ י ם‬ ‫ב ד ב רי‬ ‫ ו כ ן‬.‫י ר ו ש ל י ם‬

TRADUCCION DE RASHI
tambien es hijo tinico para su m adre.” Entonces Dios le dijo: “A l que am as.” Abraham respondi6:
“A am bos am o.” Finalmente Dios le dijo: “A Itzjak.” 391 <,Y por qu6 D ios no le revelo que se
trataba de Itzjak desde un principio? Para no confundirlo repentinam ente ni trastornar su m ente
a causa de 10 insolito de Su petition, 10 que podn'a haberlo enloquecido. Y adem as, con el
proposito de que Abraham se encarinase con este m andam iento y recom pensarlo por la
obediencia a cada enunciado dicho con respecto a 61.392

‫ א ר ץ ה טי רי ה‬/ T IE R R A d e m o riA . Esta es Yerushalaim . Y asim ism o esta escrito: “P ara edificar la
Casa del E terno en Yerushalaim , en el m onte M oria.” 393 Y nuestros M aestros explicaron que el
nombre M oria [‫ ר י ה‬1‫ ] מ‬alude al hecho de que de alii se im partia la in struction [‫ ] ה ו ר א ה‬acerca de
las leyes de la Tora a todo Israel.394 Pero el Targum de O nkelos tradujo este nombre en alusion
al servicio del sahum erio realizado en el Templo en Yerushalaim, el cual contenia m irra [‫ ר‬1‫י [ מ‬
nardo y otras esp ecias.395
‫ו ה ע ל הו‬/ y SUBELO. D ios no le dijo “degii611alo”, ya que el Santo -b e n d ito e s - realmente no deseaba
que fuera degollado, sino solo que 10 subiera al m onte en ofrenda de ascension [396. [‫ ע ו ל ה‬Y una

[v e r lo s v v. 1 2 :15 y 2 0 :2 ] , 6 ) A b ra h a m se e n fra sc o de q u e m a rc h a s e a la tie r r a q u e E l “ le m o s tra rla ” .

en u n a g u e rra c o n tra Q u e d o rla o m e r y su s a lia d o s
p a ra lib e ra r a L o t [v e r los v v. 1 4 :1 4 -1 6 ]. 7) E n el
P a c to e n tre la s P a rte s, D io s m o stro a A b r a h a m u n a
v isio n d e la fu tu ra su b y u g a c i6 n d e su s d e sc e n d ie n te s
a m a no s d e las c u a tr o c iv iliz a c io n e s p r in c ip a le s e n
R a sh i 10 c o m e n ta e n e l v. 1 2:2, s.v. ‫ • א ש ל א ר א ל‬V e r
ta m b ie n la n o ta 18 d e la p a r a s h a t Lej Leja.
393. Dibre haYamim II, 3 :1 .
3 9 4. Bereshit Raba 5 5 :7 . S e g u n e s ta e x p lic a c io n , el

la h isto ria [v e r el c o m e n ta rio d e R a sh i al v. 1 4:15], n o m b re ‫ מ ו ר י ה‬se d e r iv a d e la ra f z ‫ ה ו ר ה‬, q u e sig n ific a

8) D io s le o rd e n o q u e se c irc u n c id a ra ju n to c o n su in stru ir, p re c e p tu a r.

p ro g ie n e [v e r el v . 1 7:1 0 ], 9 ) D io s le o rd e n o e c h a r 3 9 5 . E l T a rg u m tr a d u jo la fra se ‫ה ט ת ה‬ ‫אר ץ‬ por

a su h ijo Ish m a e l y a la m a d re d e el [v e r e l v. 2 1 :1 2 ], tierra del culto. S e g u n su i n t e r p r e t a t i o n , la p a la b r a
10) D io s le o rd e n o s a c rif ic a r a su h ijo Itz ja k [e ste ‫ ר‬1‫ מ‬, m irra , y ‫ ה מ ך י ה‬, M o ria , e s ta n r e la c io n a d a s e n tre
versi'culo], si, sie n d o ‫ ה מי רי ה‬u n a a lu sio n a la m ir r a [‫ ] מ ו ר‬q u e e ra
3 9 1 . E sta c o n v e r s a tio n im p lic ita e x p lic a la u tiliz a d a p a ra la f a b ric a c io n del s a h u m e rio del
se c u e n c ia d el v e rs ic u lo : “ P o r fa v o r, to m a a tu h ijo, T e m p lo .
a tu u n ic o, al q u e a m a s, a Itz ja k ” . C a d a c la u s u la es 3 96. C o m o y a s e se n a lo e n la I n tr o d u c tio n , e n e sta
in d e p e n d ie n te d e la o tra.
e d itio n se h a in te n ta d o q u e lo s te rm in o s h e b re o s
3 9 2 . Sanhedrin 8 9 b . U n c a so sim ila r a e s te se h a lla se a n tr a d u c id o s al e s p a n o l 10 m a s c e rc a n a m e n te
e n el v. 12:1, a c e r c a de l m a n d a to d e D io s a A b ra h a m p o sib le al c o n c e p to q u e e x p re s a n . P o r e s ta ra z o n se
2 2 :3 — ‫ ג‬: ‫ב ב‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 278

ofrenda de ascension sobre una de las ‫ א מ ר‬Jm ‫ל ע ל ה ע ל א ח ד ה ה ר י ם א ^ ר‬

: CV • T IV “ < T

montanas que Yo te dire . ” ‫ ׳‬, , ■‫״ ״ ״‬

*A b r a h L madrugo muy de mafiana , ,‫י‬6‫ ׳‬T 3 3 ® 3 “ ? ^ 0 9 ^ ‫ ג‬:‫א ל י ף‬
ensiiiosuasnoytomoasusdospajes '‫ ך י ו‬$‫מ‬ ‫את״שני‬ ‫ו י§ ן ח‬ ,‫א ת ״ ח מ ר ן‬
-------------------------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s

‫ת ריו עו לי מ ^ הי‬ ‫ח מ רי ה ו ך ב ר י ת‬ ‫ י ת‬n p , ‫ב צ פ ר א‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ ג ו א כ ן ך י ם‬:‫א י מ ר ל ך‬ ‫טו רי א די‬ ‫מן‬ ‫ס ד‬ ‫לי ג ל ת א יג ל‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫ק ד ח‬ .‫ ז‬1‫ «) ו י < ן י ן‬:>‫ ב‬:‫ה ק ר י א ה ( י ו נ ה ג‬ ‫א ת‬ ‫אליה‬ .‫ה ח ר י ם‬ ‫א הד‬ :‫ה ו ר י ד ה ו‬ ‫לו‬ ‫א מ ר‬ ,‫ומשהץלהו‬
‫ל א ח ד‬ ‫צוה‬ ‫ןליא‬ .‫בעצמו‬ ‫הו א‬ .‫ןיחנש‬ :‫ל מ צ ו ה‬ ‫פך‬ ‫ואחר‬ ‫הצדיקים‬ ‫מ ת ה א‬ ‫הוא‬ ‫ברוך‬ ‫הקדו ש‬
<‫א ת !גץנ‬ :‫ר! ש ו ך ה‬ ‫מ ק ל ק ל ת‬ ‫ש ה א ה ב ה‬ ‫מעבדיו׳‬ ‫ ןכן א ל‬.‫ ן כ ל ז ה פ ד י ל מ ך ב ו ת ש כ רן‬, ‫מ ג ל ה ל ה ם‬
‫ח שו ב‬ ‫א ך ם‬ ‫שאין‬ ,‫ואליעזר‬ ‫י ש מ ע א ל‬ .‫מ ג ך י ו‬ ‫ ו ק ך א‬: ‫ ן כ ן ב י ו נ ה‬.)‫ א‬:‫א ך א ך ( ל ע י ל י ב‬ ‫א ש ר‬ ‫ה א ר ץ‬

--------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E RASIlf

v e z q u e Abraham 10 h u b o su b id o sobre el altar en el monte, D io s le d ijo q ue 10 b ajara de ahf . 397

‫ א ה ד ה ה ר י ם‬/ UNA d e l a s MONTANAS. E l S a n to - b e n d it o e s - p rim er o h a ce q u e los h o m b r e s justos

tzadikim ] se q u e d e n p e r p le jo s ante la naturaleza exacta de la voluntad divina, y solamente despues [
les revela Su verdadero prop 6 sito. Y to d o esto tiene el p ro p 6 sito d e a u m en tarles la recom p en sa
por acatar Su voluntad . 398 E igualm en te, en el versfculo: “Vete a la tiejrra q u e Y o te m ostrard ” , 399
:vem o s que D io s no revel 6 todo Su prop 6 sito desde el inicio. Y 10 m ism o 0 curri 6 con el profeta Y o n a
Y p r o c la m a en ella el llam am ien to que Y o te dir6“ . ” 400

3 . ‫ י י ^ פ ם‬/ MADRUG 6 . Abraham actu 6 asf porque se ap resu r 6 a cumplir el m an d ato de D io s . 401

tfatj? t/E N S 1L L d . Abraham m ism o 10 ensill 6 , s in o r d e n a r s e lo a u n o d e s u s s ir v ie n te s , p u e s e l am o r

tr a sto r n a el c o m p o r t a m ie n t o c o r r e c to . 402

‫ א ת ש נ י נ ן ג ףיו‬/ a SUS DOS p a j e s .403 Ellos eran Ish m ael y E liezer . 404 P u e s n in g u n h o m b re im portante

h a tr a d u c id o ‫ ע ו ל ה‬p o r “ o f r e n d a d e a s c e n s io n ” y no 400. Yona 3 :2 ; Bereshit Rabd 5 5 :7 .

p o r el m a s c o m u n d e “ h o lo c a u s to ” , y a q u e e sta
4 0 1 . Pesajim 4 a.
o fre n d a a n im a l r e c ib i 6 e s te n o m b re d e b id o a q u e es
4 0 2 . Bereshit Rabd 5 5 :8 . A b ra h a m te n ia m u ch o s
c o m p le ta m e n te q u e m a d a e n el a lta r y su h u m o
sirv ie n te s, y 10 m a s c o rre c to h u b ie ra sid o que
asciende [‫] ע ו ל ה‬. M a s s e r a e x p lic a d o al re s p e c to en
m a n d a r a a u n o d e e llo s q u e e n a lb a rd a ra su asn o . Si
lo s lib ro s d e Shemot y Vayikra al d e sc rib ir e sta y
e n e ste c a so n o 10 h iz o a sf se d e b io al a m o r que
o tr a s o fre n d a s.
se n tia p o r D io s y p o r el m a n d a m ie n to q u e E l le
3 9 7 . Bereshit Rabd 5 6 :8 . h a b ia d ad o .
3 9 8 . L o s tzadikim b u s c a n c u m p lir la v o lu n ta d d e 4 0 3 . L a p a la b r a ‫ נ ע ר‬lite ra lm e n te s ig n if ic a jo v e n o
D io s. Y c u a n d o E l n o le s re v e la d e sd e el p rin c ip io m o z u e lo ; por e x te n s io n , ta m b ie n se a p lic a al
to d o S u p r o p o s ito , e l s u frim ie n to q u e s ie n te n p o r la sirv ie n te d e u n h o m b re im p ortan te . A p e s a r d e que
d u d a y la p e r p le jid a d q u e se a p o d e ra d e e llo s les E lie z e r n o e r a u n jo v e n e Ish m a e l n o e ra c ria d o de
h a c e a n s ia r a u n m a s c u m p lir S u v o lu n ta d . Y e sto A b ra h a m , sin o su h ijo , p u e sto que am bos son
hace que D io s le s a u m e n te la re c o m p e n s a p o r in c lu id o s e n e ste te rm in o , e n e ste c a so 10 h e m o s
o b e d e c e rlo , y a q u e “ se g u n el su f rim ie n to e s la tra d u c id o p o r “ p a je ” , p a la b r a q u e d e sig n a a un
r e c o m p e n s a ” (Mizraji). V e r al re s p e c to , la m ish n a c ria d o jo v e n q u e a c o m p a n a a su sefior.
e n Pirke Abot 5 :2 2.
4 0 4 . L a fra s e ‫ א ת ש נ י מ נ ר י ו‬, “ a su s d o s p a je s ‫ ״‬im p lic a
3 9 9. Supra, v . 1 2 :1 . V e r ta m b ie n la n o ta 18 d e la q u e el te x to h a b ia d e d o s p a je s en p a rtic u la r. C o m o
s e c c io n Lej Leja. A b ra h a m te n ia m u c h o s sirv ie n te s, e l m e n c io n a r a
 27 9 / BERESHIT — PARASHAT VAYERA 22:4-5 — ‫ ד ־ ה‬: ‫כ ב‬

con el, y a su hijo Itzjak. Partio los lenos ‫עצי‬ V‫י צ ח ק‬ ‫ן א ת‬ 1‫א ת‬ ‫ויבלן‬
de la ofrenda de acension, y se levanto ‫א^ ר ־‬ ‫א ל ״ ה מ ק ו ם‬ ‫ ל ך‬$‫ן‬ ‫ן< ק ם‬
y se dirigio al lugar que Dios le habia >^>^‫ה‬ ‫ב< ך ם‬ ‫ך‬ ‘□ ‫ה א ל ה י‬ ^‫א מ ר ־ ל‬
hablado. 4Al ,ercer dia Abraham ako ^
sus ojos y vio el lugar desde lejos. , ‫•׳‬ :J‫־ ־‬ ‫ ף‬, v ‫ ״‬T: - T •-
5Entonces Abraham dijo a sus pajes: t ‫ה‬ *P' ^HP ^ ‫ה מ ק‬
“Permanezcan aqui junto con el as- *Ti OHp EJJ 3*0 3 ‫ ל׳‬/ v
no, y yo y el joven iremos hasta alU; ‫ע ל ״ כ ה‬
A
‫נ ל כ ה‬ ‫ו ה נ^ ר‬ ‫ו אני‬
ONKELOS -

:‫ל י ה יי‬ ‫א מ ר‬ ‫די‬ ‫ל א ת ך א‬ ‫ל ע ל ת א ו ק ם ן א} ל‬ ‫א עי‬ ‫בו ־יוז ן צ ל ח‬ ‫ע מי ה וי ת י צ ח ק‬

‫ו א מ ר‬ ‫ה‬ :‫מ ר חי ק‬ ‫א ת ר א‬ ‫עי ב ו ־ הי ו ח ז א י ת‬ ‫א בו ־ ה ם י ת‬ ‫מ ק ף‬ ‫ת לי ת א ה‬ ‫ב י וי כן א‬ ‫ד‬

‫פ א‬ ‫עד‬ ‫ח מ ך א ו א נ א ו עו לי מ א נ ת מ טי‬ ‫ע ם‬ ‫ה כ א‬ ‫ ך י כ ו ל כז ־ן‬1 ‫א‬ ‫ל עו לי מו חי‬ ‫א ב ר ה ם‬

R A SH I

,‫ד ע ת ו‬ ‫!־טרף‬ ‫פ ת א ו ם‬ ‫ועךבבי־‬ ‫הממו‬ :‫י י א מ ר ו‬ ‫ש א ם‬ ,‫אנשים‬ ‫שני‬ ‫ב ל א‬ ‫לךךד‬ ‫ל צ א ת‬ ‫ר ש א י‬

‫היה‬ ‫ל א‬ ,‫א ל לבו‬ ‫ל ה מ ל ד‬ ‫ש חו ת‬ ‫ה י ה לו‬ ‫ןאלו‬ :‫ י ה י ה ה ש נ י ע מ ו‬, ‫ה א ח ד ל נ ק ב י ו ן י ת ר ח ק‬ ‫יצטרד‬
‫ר א ה ענן ק ש ו ר ע ל ה ה ר‬ .‫הטקו־ם‬: m ‫ וייא‬:‫ע ו ש ה‬ ‫ה י ר ד ן( ש מו א ל‬ ‫ ן צ ל ח ו‬: ‫ כ מ ו‬, ‫ו י ב ל ו ע• ת ר ג ו מ ו ו צ ל ח‬
‫א ש ר‬ ‫ל מ קו ם‬ ‫מועט‬ ‫דרך‬ ,‫כלומר‬ .‫פי ה‬ ‫»> < גי‬ ‫ <י) ג י ו ם‬: ‫ב ל ע ״ ז‬ ‫פינדר״א‬ .‫בקוע‬ ‫לשון‬ 1‫ י ח‬: ‫ב י ט‬

‫ימ ה‬ ‫הוא‬ ‫ן‬- ‫כ‬T‫ה י‬

‫״‬
‫א ר א ה‬
V : V
:‫א ג ד ה‬
T T ‫־‬
‫ומדר ש‬‫־‬ I ‫׳‬
.‫לפנינו‬
•• T {
‫ש ל א‬ V
‫מ ל ה ר א ו ת ו מ י ד? כ ד י‬
‫״‬ ! T * ! ‫־‬
‫איחר‬
! • ‫־‬
‫ל מ ה‬
‫■ ׳‬T T
.‫השלישי‬
• • I ‫־‬

TR A D U C C 16N DE RASHI

d eb e salir de viaje sin dos h om b res q u e le a c o m p a ffe n , para q u e si u no d e ellos p recisa h a cer sus
necesid ad es y se aleja, el s e g u n d o p erm an ezca a su la d o . 405

‫ וי ג ען ע‬/ PA R T16. El T a r g u m t r a d u jo e s te v e r b o p o r ‫ ו צ ל ח‬, partio, p a l a b r a a r a m e a sim ilar e n

s ig n if ic a d o al v o c a b lo h e b r e o : “ Y partieron [‫ ] ו צ ל ח י‬el Y a r d e n .” 406 L a r a f z ‫ צ ל ח‬tien e el s ig n ific a d o
de partir, h e n d e r . S ig n if ic a 10 m is m o q u e fen dre en francos a n t i g u o . 407

4 . 3 ‫ ט ה ש ל י ש י‬1‫י‬ / a l t e r c e r d Ja. ^Por qu£ D io s se d em o r o en m o str a rselo in m e d ia ta m e n te d e s p u e s

d e h a b e r s a l i d o ? P ara q ue la gente no dijera: “ D io s a n o n a d o y co n fu n d i6 re p e n tin a m e n te a
A b r a h a m , tr a sto rn an d o su mente; pero si h u b iera tenido tiem p o d e reflexio n a r, n o 10 h abria
h ech o .” 408

‫ ם‬1‫ה » ק‬ » ‫א‬ ‫וי ל א‬ / v io e l lu g a r . A b ra h a m o b se rv o u n a n u b e a d h e rid a a la c u s p id e de la

m o n t a n a . 409

5. ‫עז* < ה‬ / h a s t a a l l i . Es decir, ire m o s un corto tr ech o de c a m in o hasta el sitio q u e esta d ela n te
de nosotros. Y s e g u n un m idrash agadico, A b r a h a m d ijo : V e r e d o n d e esta aq u e llo q u e D io s m e

“ su s d o s p a je s” so la m e n te p u e d e re fe r irs e a a q u e llo s 409. Tanjuma 2 2 . A p e s a r d e q u e e n el v. 2 D io s le

q u e te n ia n a lg o de c sp e c ia l (Sifte Jajamim). d ijo q u e fu e ra a “ u n a d e la s m o n ta n a s ” q u e E l le
d in 'a , a qu i n o s e d ic e q u e se 10 h a y a m o str a d o , sin o
405. Vayikra Raba 2 6 :7 .
sim p le m e n te q u e a lz o la v is ta y “ v io el lu g a r” . E llo
40 6 . Shemuel II, 19:18.
im p lic a q u e sin n e c e s id a d d e q u e D io s se 10 d ije ra
4 0 7 . E sta p a la b ra e sta re la c io n a d a c o n el v e rb o A b ra h a m m ism o p e rc ib io c u a l e ra . E s to se d e b io a
e sp a n o l “ h e n d e r”. la se na l (la n u b e ) q u e D io s h a b ia p u e s to e n c im a d e
408. Tanjuma 2 2. la m o n ta n a (Beer Itzjak).
2 2 :6 -7 — ‫ו ־ז‬:‫ב ב‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 280

nos postrarem os y regresarem os a ‫ ו וי־?ן ח‬:‫א לי כ ם‬

‫ י‬- .. -T j t : V.V
‫ו נ ש ת חו ה ו נ ש ו ב ה‬ J‫־־‬: 1- ‫ן‬ 1‫ ״‬:

ustedes. ” 6Abraham tomo los lenos de la

‫ע ל־‬ ‫ה ע ל ה ו* ש ם‬ ‫א ת ־ ע צי‬ ‫אברהם‬
ofrenda de ascensidn y los pu so sobre su *V T ** T IT J • 5‫״‬ * l V

hijo Itzjak; y tomo en su mano e l fu ego y ‫י צ ח ק ב נו וי ק ח בי דו א ת ״ ה א ש ו א ת ־‬

V : *. ‫״ ״‬ T V T : l j - • - ! I JT ! *

el cuchillo. Y am bos marcharon juntos.

:‫י ח דו‬ ‫ש ני ה ם‬ ‫וי ־ ל ם‬ ‫ה מ אכל ת‬
7Itzjak habld a su padre Abraham, y i t : ■‫״־‬ v ,* • ‫ן ״‬ j : ‫״ ־ •♦ו‬ v a v *‫־‬: r r

dijo: “Padre mio. ” Y el dijo: “Heme ‫א בי ו‬ ‫״‬ T

‫א ל־ א ב ר ה ם‬
<T T : “ v
‫ז ו* א מ ר י עו^ו ק‬
> t : • v -

aqui, hijo mio. ” Y dijo.: “He aqui el

‫א ב י ויי א מ ר ה נ ני ב ני ו*' א מ ר‬ ‫ויי א מ ר‬
fu ego y los lenos, p ero id o n d e esta el ... ‫־‬ ‫ין‬,‫״‬ : • J V ‫״‬ V “ ‫״‬ T V J ‫־־‬

cordero p a ra la ofrenda de ascension? ” :‫ה נ ה ה א ש' ו ה ע צי ם ו אי ה ה ש ה ל ע ל ה‬

IT w : y .V “ j ‘• - J • ^ J T ! *• t >*• •

------------------------------ :--------------- O N K EL6S

‫ב די ה ו נ סי ב‬ ‫על י צ ח ק‬ ‫די ג ל ת א ו שוי‬ ‫א עי‬ ‫א ב ר ה ם <ת‬ ‫ ו ו נ ס י ב‬:‫ל ו ת כ ון‬ ‫ונ ס גו ד ונ תו ב‬

‫ל א ב ר ה ם‬ ‫ ו א מ ר י צ ח ק‬t :) ‫ב ת ר א ( פ ח ך א‬ ‫ת רוי חוו‬ ‫ס פי נ א ו אן לו‬ ‫ ת' א' ן י ת‬$ ‫א‬ ‫בי די ה י ת‬
:‫א י מ ר א לי ג ל ת א‬ ‫א ^ ת א ו א ע י א ן ־ אן‬ ‫ה א‬ ‫ב ךי! א מ ר‬ ‫אנ א‬ ‫ה א‬ ‫א ב א ו א מ ר‬ ‫א בו הי ו א מ ר‬

----------------------------------------- RASHl ------- :

‫על‬ ‫מ א כ ל ת‬ .‫נ ק ר א ת‬ ‫•ז א ת‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ ‫( ל עי ל‬ ‫זר עך‬ ‫י הי ה‬ ‫כי ה‬ :‫ה מ קו ם‬ ‫לי‬ ‫ש א מ ר‬
• ‫זי ל פ ו‬ :‫ש כ ר ה‬ ‫מ תן‬ ‫או כ לי ם‬ ‫שי ש ר א ל‬ ‫ש ם‬ :‫ש נ י ה ם‬ ‫שי שו בו‬ ‫נ תנ ב א‬ .‫ו נ ש ו ב ה‬ :‫ ה ו‬:‫ט ו‬

‫ש הו ל ד‬ ‫יו ד ע‬ ‫ש הי ה‬ ‫א ב ר ה ם‬ .‫י ח ך ו‬ ‫ש ני ה ם‬ ‫א ת‬ ‫ש או כ ל ת‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ,‫ס כ י ן‬ . ‫(י) ה מ א כ ל ת‬

‫ב ר צון‬ ‫הו ל ך‬ ‫הי ה‬ ,‫ב נ ו‬ ‫א ת‬ ‫ל ש חו ט‬ ‫ב שר‬
T T
‫ת א כ ל‬ ‫־‬
‫ו ח ר בי‬ • S ‫־‬ J
:‫ד ת י מ א‬ T‫•י‬ !
‫כ מ ה‬ T t
,‫ה ב ש ר‬ T T “

:‫ב ד ב ר‬ ‫מ רגי ש‬ ‫הי ה‬ ‫של א‬ ‫כי צ ח ק‬ ,‫ו ש מ ח ה‬ .‫ל א כ י ל ה‬ ‫ב ש ר‬ ‫ן ש מכ ש ך ת‬ ,‫ מ ב ו‬: ‫ל ב‬ ‫( ד ב רי ם‬

TRADUCC16N DE RASHl
dijo: “ A s ! [‫ } פ ה‬serd tu sim ien te.” 410

‫ ו נ ש י פ ה‬/ y r e g r e s a r e mo s . Al decir esto, sin propondrselo Abraham profetizti q u e am b os

v o l v e r i a n . 411

6 . ‫ ה מ א פ ל ת‬/ ‫ נ פ‬. c u c h i l l o . jEste t e r m i n o s ig n if ic a c u c h illo . E s l l a m a d o a s ! p o r q u e a l c o r t a r e n c i e t t o

s e n t i d o c o n s u m e [ ‫ פ ל ת‬1‫ ] א‬l a c a r n e , d e l m i s m o m o d o q u e e n o t r o v e r s f c u lo s e d i c e : “ Y m i e s p a d a
d e v o r a r d [‫ ] ת י א פ ל‬c a r n e . ” 412 Y t a m b i e n e s lla m a d o a si p o r q u e h a c e q u e l a c a r n e s e a a p t a p a r a s u
in g e s titin [413. [ ‫א פ י ל ה‬ Segun o tra e x p l i c a t i o n , s o la m e n te e s t e c u c h illo e n p a r t i c u l a r e s l l a m a d o
‫ מ א פ ל ת‬, e n a l u s i d n a q u e e l p u e b l o d e I s r a e l s e n u t r e [‫ ] א ו ה ל י ם‬d e s u r e c o m p e n s a . 414

‫ ו י ל פ ו ש נ י ה ם י ח ך ו‬/ y a m b o s m a r c h a r o n j u n t o s . A b ra h a m , q u e sab ia q u e iba a d e g o llar a su hijo,

m a r c h a b a v o lu n ta r ia y a leg re m en te al igual q ue Itzjak, q u ien 110 se d a b a cu e n ta d e e llo .415

4 1 0 . Supra, v. 1 5 :5 ; Tanjuma 22. E sta 41 1 . Tanjuma 22.

in te rp re ta c io n a n a liz a 10 q u e p a sa b a e n la m e n te d e
4 1 2 . Debarim 3 2 :4 2 .
A b r a h a m . P o r u n la d o , D io s le h a b fa d ic h o q u e
4 1 3 . Bereshit Rabd 5 6 :3 .
te n d r ia d e s c e n d e n c ia , p e ro a q u i le o rd e n a b a (al
m e n o s a sf 10 p e n s a b a e l) q u e s a c rif ic a se a su h ijo. 41 4 . Bereshit Rabd 5 6 :3 . E s to q u ie re d e c ir q u e
E s ta c o n tr a d ic tio n p ro v o c o d u d a s e n la m e n te de Isra el se su ste n ta d e la re c o m p e n sa q u e A b ra h a m

A b ra h a m . P u e s to que A b ra h a m sa b f a que una m e re c io p o r h a b e r e sta d o d is p u e s to a s a c rific a r a su

p a la b r a e m itid a p o r D io s n u n c a d e ja d e c u m p lirse , h ijo c o n e s te c u c h illo .

se p re g u n ta b a d e q u e m o d o su d e s c e n d e n c ia se 4 1 5 . E n h e b re o , la p a la b ra ‫ י ח ד ו‬, “ju n to s ” , im p lic a

p e rp e tu a rfa (Beer baSade). u n a c o m u n io n d e p ro p o sito .
 2 8 1 / BERESHIT — PARASHAT VAYERA 2 2 :8 -1 1 — ‫ ח ־י א‬:‫כ ב‬

8Abraham dijo: "D ios escogera p a ra s i ‫ח ויי א מ ר א ב ר א ם א לי הי ם ז ך א ה ־ ל ו‬

el cordero p a ra la ofrenda de ascension, :‫ה ש ה ל ע ל ה' ב נ י וי ל כ ו ש ני ה ם !וז רו‬
hijo mio. ” Y ambos marcharon juntos.
‫ט וי צי או א ל ־ ה מ קו ־ ם א ש ר א מ ר ־ ל ו‬
9Llegaron al lugar que D ios le habia j - i t j v r t ‫־‬ t v -

dicho, y Abraham construyo ahi un altar. ‫ ן ש ם א ב ר ה ם א ת ־ ה מ ז ב ח‬5 ‫ה א ל ה י ם וי‬

Arreglo los lenos, ato a su hijo Itzjak y ‫א ת ־י צ ח ק‬ '‫א ת ־ ה ע צ י ם וי ע קי ד‬ ‫וי ע רי ך‬
lo puso sobre el altar, encima de los ‫מ מ על‬ *‫ע ^ ה מז ב‬ K i ‫ ו^ ש ם‬115‫־‬
lenos. 10Abraham extendid su mano y ‫ י ו י ש ל ח א ב י ר ה ם א ת ־ א • ו י ק ח‬:‫ל ע צ י ם‬
• - T V T T Jk - ‫־‬ > ‫״‬ : • * * I* ** IT
tomo el cuchillo p a ra degollar a su hijo.
:‫א ת ־ ב נ ו‬ ‫ל ש חי ט‬ ‫א ת־ ה מ א כ ל ת‬
11Entonces un angel del Eterno 10 llamo
desde los Cielos, y dijo: "}Abraham, ‫י א וי ק ר א א לי ו מ ל א ך ן הו ה' מ ך ה ש כןי ם‬
Abraham !” Y e l dijo: "Heme a q u i.” :‫ויי א מ ר א ב ר ה ם א ב ר ה ם וי א מ ר ה נ ני‬
........... V L ‫־־‬ AT T : ‫־‬

---------------------------------------------------------------------------- o n k e l6 s

‫ ט ו א ת ו ל א ת ו ־ א‬:‫ ו א מ ר א ב ר ה ם לן ך ם יי ג לי ל י ה א י מ ר א ל ע ל ת א ב רי י א ז ל ו ת ר וי ה ו ו פ ס ך א‬n
‫א ע י א ו ע ק ר י ת י צ ח ק ב רי ה ו שוי‬ ‫מ ך ב ח א ו ס ד ר י ת‬ ‫א ב ר ה ם י ת‬ ‫ת מן‬ ‫א מ ר לי ה יי ו ב נ א‬ ‫די‬
‫ל מי כ ס י ת‬ ‫ס פי נ א‬ ‫א ב ר ה ם י ת י די ה ו נ טי ב י ת‬ ‫ י ו או שי ט‬:‫א עי א‬ ‫מן‬ ‫עי ל‬ ‫י תי ה ע ל מ ך ב רו א‬
:‫א נ א‬ ‫ה א‬ ‫א ב ר ה ם ו א מ ר‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ש מי א ו א מ ר‬ ‫מן‬ ‫דיי‬ ‫מ ל א כ א‬ ‫לי ה‬ ‫ י א ו ק ר א‬:‫? די ה‬

RASHI

‫ל שון‬ ‫ ו ה ו א‬,‫ע ק י ד ה‬ ‫הי א‬ ‫בי ח ד‬ ‫הי די ם ו ה ר ג לי ם‬ ,‫ה ש ה‬ ‫לו‬ ‫ י ך א ה ו י ב ח ר‬,‫ב ל ו מ ר‬ .‫ה ש ה‬ \‫ י ר א ה ל‬0 ‫<ו‬
,‫ל ב נ י ם‬ ‫ק ר סו לי ה ם‬ ‫י^ י ז י י‬ ')‫ ל ט‬:‫ל‬ ‫ע ק ו ד י ם ( ל עי ל‬ ‫ש ה בין‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ו א ף‬ .‫ב נ י‬ ‫ל עו ל ה‬ ,‫ש ה‬ ‫אין‬ ‫ו א ם‬
‫א בי ה ם‬ >‫<י א‬ :‫ה י ה נ ב ר‬ ‫בו‬ ‫או תן‬ ‫ש עו ק די ם‬ ‫מ קו ם‬ ,‫ ך ו‬0 ‫ש נ י ה ם י‬ ‫ ו י ל בו‬,‫ל ה ש ח ט‬ ‫הו ל ך‬ ‫ש הו א‬ ‫י צ ח ק‬
‫א ת‬ ‫ש בו פ ל‬ ,‫ה ו א‬ ‫ח ב ה‬ ‫ל שו ן‬ .‫א ב ר ה ם‬ ,‫מ א ח ו ר י ו‬ ‫י ר ג ליו‬ ‫י דיו‬ . ‫< ט> ו י ע ק ד‬ :‫ש ו ה‬ ‫ב ל ב‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

8. ‫ה ש ה‬ ‫א‬ ‫ י ר א ה‬/ 8 s Y o g 8 r A pQ r Q si 8 l Y o r q 8 r o . E s te v e r s i c u l o q u i e r e d e c i r : D io s “ v e r a ” 416 y

e l e g i r a “ p a r a S i e l c o r d e r o ” ; y si n o h a y c o r d e r o , e n to n c e s p a r a “ la o f r e n d a d e a s c e n s i 6 n [ ‫ ל ה‬1‫] ע‬
s e r d m i h i j o ” . 417 Y a u n q u e I t z j a k , a l o ir e s ta s p a la b r a s d e s u p a d r e , c o m p r e n d i 6 e n to n c e s q u e i b a
a s e r d e g o l l a d o , “ a m b o s m a r c h a r o n ju n to s ”, 10 c u a l im p lic a q u e 10 h i c i e r o n c o n e l c o r a z o n
u n a n i m e . 418

9 . ‫ ו י׳ ג ק ד‬/ Q t o . A b r a h a m le a to a I tz ja k la s m a n o s y lo s p ie s p o r d e t r a s . E l a c to d e a m a r r a r l a s m a n o s
y lo s p ie s j u n t o s s e d e n o m i n a 419.( ‫ צ?|י ך ה‬E s t e t e r m i n o e s t d r e l a c i o n a d o c o n la p a l a b r a ‫» ג ק ו ך י ם‬,
“ m a n c h a d o s ” , 420 la c u a l d e s i g n a a o v in o s q u e t e n i a n lo s t o b i l l o s b l a n c o s e n e l s e n tid o d e q u e e l
s i t i o d o n d e s e lo s a t a b a [ ‫ ל ן ך י ם‬1 ‫ ] ע‬e r a r e c o n o c i b l e .

11. ‫א גי ה ם‬ ‫א ב ר ה ם‬ / !A B R A H A M , A B R A H A M ! L a r e p e t i c i 6 n d e s u n o m b r e c o n s t i t u y e u n a e x p r e

4 1 6 . L a fra se lite ra lm e n te d ic e : “ D io s verd p a ra Si 4 1 8 . B ereshit Raba 5 6 :4 .

el c a rn e ro ” .
4 1 9 . Shabat 5 4 a . E n h e b re o se su e le d e sig n a r e s te
4 1 7 . R a sh i se p a ra e n tre s c la u su la s in d e p e n d ie n te s e p is o d io p o r akedat itzjak, q u e lite ra lm e n te s ig n ific a
e ste v e rsic u lo , cada una c o n s e c u e n c ia de la “ a ta d u ra de Itz ja k ” . A unque en espanol s u e le
p r e c e d e n te y e n r e s p u e s ta a e lla: p rim e ro , “ ...D io s
lla m a rse lo “ s a c rific io d e Itz ja k ” , p u e sto q u e al fin a l
v e ra p a ra Si [e sc o g e ra ] el c o rd e ro ...” ; lu e g o , si no se
no 10 s a c rific o , s ie m p re q u e R a sh i se r e fie ra a e s te
d isp o n e d e el, su lu g a r s e ra o c u p a d o p o r “ ...m i h ijo .”
e p iso d io 10 tr a d u c ire m o s p o r “A ta d u ra d e Itz ja k ” .
F in a lm e n te , a p e s a r d e to d o , “ am b o s m arc h a ro n
ju n to s ” . 4 2 0. Infra, v . 3 0 :3 9 .
2 2 :1 2 — ‫י ב‬:‫ב ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 282

12 Y dijo: ‘‘No extiendas tu mano contra ‫א ל ״ הנ ^ ר‬ '‫י ך ך‬ ‫ש ל ח‬ ‫א ל ״ ת‬ ‫וי א מ ר‬ ‫יב‬

el jo v en y no le hagas nada, pu es ahora $7‫ת ה‬ I *5 ‫מ או מ ה‬ ‫לוי‬ ‫ו א ל ״ ת ע ש‬

se que eres tem eroso de D ios y no Me ‫וליא‬ ‫א ת ה‬ ‫א ל ה< ם‬ ‫כי־ירא‬ ‫ ע ת י‬1‫י‬
has rehusado a tu hijo, a tu m ic o . ‫״‬ :‫מ מ נ י‬ ‫את־יחיךןז‬ ‫את״בנןל‬ ‫ח ש כ ת‬
O N K EL6S

‫כ עו‬ ‫א רי‬ ‫מ מג ם‬ ‫לי ה‬ ‫ת^ ב ד‬ ‫ו ל א‬ ‫ל עו לי מ א‬ ‫יד ך‬ ‫תו ?\י ט‬ ‫ל א‬ ‫יב ו א מ ר‬

:‫מ ני‬ ‫ב ר ך י ת ל סי ל ד‬ ‫מנ ע ת י ת‬ ‫א ת ן ל א‬ ‫ד ח ל א דיי‬ ‫א רי‬ !‫ נ ״ א י ד עי ה‬1 ‫י ר ע נ א‬

----------------------------------------------------- R A S I li

‫לו‬ ‫א מ ר‬ ?‫הנ ע ר‬ ‫א ל‬ ‫ת של ח י ך ך‬ ‫א ל‬ :‫ל י‬ ‫או מ ר‬ ‫ א ם פ ן ל ח נ ם‬:,‫ א מ ר ל ו‬. ‫ ל ש ח ו ט‬. ‫ <י ב> א ל ת ש ל ח‬:‫ש מ ן‬
‫ש פ תי‬ ‫ ל א א ח ל ל ב ר י ת י ו מ ו צ א‬:‫ה ק ד ו ש ב ר ו ך ה ו א‬ ‫ א י ^ ש ה בוי ח ב ל ה ו א ו צ י א מ מ נ ו מ ^ ט‬, ‫ב א ת י ל כ א ן‬
‫ מ ו צ א‬, ‫ כ ש א מ ך ת י ל ך ק ח‬.‫ ל ה ו‬:‫ל א א ש נ ה ( ת ח ל י ם פ ט‬ ‫ת ע ש בו‬ ‫א ל‬ ,‫מ א ו מ ה‬ ‫ת ע ש לו‬ ‫א ל‬ :‫א מ ר ל ו‬ .‫ד ם‬
‫א ל א‬T V
, ‫ש ח ק\ ה ו‬ ‫ל ך‬ ‫א מ ר ת י‬V ‫א‬T ‫ל‬
*‫י‬ I
.‫א ש נ ה‬
, J •
‫ ל א‬T‫ש פ “ת י־ ־‬
1 “ TJ ‫ן‬
‫לו‬ ‫א מ ר‬ :‫א ב א‬ ‫ר בי‬ ‫א מ ר‬ .‫ע ת ה י ד ע תי‬ ‫הי‬ :‫מ ו ם‬
‫מ ע ת ה‬ .‫הי ע ת ה י ד ע תי‬ :‫א ח ת י ה‬ ,‫א ס ק ת י ה‬ ,‫ה ע ל ה ו‬ ‫ ר ת‬T ‫ מ‬S‫ ־ א‬:‫ו ל‬V ‫א ת מ‬T . ‫ח ־ת י‬T ‫א ת • ש י‬V ‫י י ך‬T‫נ‬V ‫ א פ ״ר ש !ל פ‬:T ‫ ם‬T‫ה‬T "I‫־א !ב ר‬
‫מ ה‬ ‫ה ת מ הי ם‬ ‫מ ה ל ה שי ב ל ש טן ו ל או מו ת‬ ‫י ש לי‬ ‫ ן ח ז ך ת‬.1‫ י ב‬: ‫ב י צ ח ק י ק ר א ל ך ז ר ע ( ל ע י ל כ א‬ ‫לי פי‬
,‫ע כ ש י ו‬ ‫פ ה‬ ‫פ ת חון‬ ‫לי‬ ‫י ש‬ .‫א צ ל ך‬ ‫ח ב תי‬ ‫הי א‬ ‫ ע כ ש י ו א ת ה‬.)‫ ק ח נ א א ת ב נ ך ( ל ע י ל פ ס ו ק ב‬: ‫ו א מ ר ת‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

d e c a r i n o . 421

12. ‫א ל מ של ח‬ / n o e x tie n d a s . T u m a n o , p a r a d e g o l l a r . E n t o n c e s A b r a h a m d i j o a D io s : “ S i e n d o a
d e b a l d e h e v e n i d o a q u f ; p o r 10 ta n to , le h a r d u n a h e r i d a y le s a c a r e u n p o c o d e s a n g r e . ” E n to n c e s
D io s le d i j o : “ N o le h a g a s n a d a [‫ ” ] מ א ו מ ה‬, e s d e c i r , n o le c a u s e s n i n g u n d e f e c t o [422. [ ‫מ ו ט‬

‫ע ת ה י ד ע תי‬ ‫הי‬ / PUES a h o r a SE. R a b f A b £ d i j o : A b r a h a m d i j o a D io s : “ T e e x p i i c a r e m i q u e j a . T u

a y e r [ a n te s ] m e d i j i s t e : ‘ P u e s e n I t z j a k t u d e s c e n d e n c i a s e r d l l a m a d a t u y a . ’ 423 Y l u e g o m e d i j i s t e :
‘P o r f a v o r t o m a a t u 11 ^ 0 ...424‫ י‬£ Y a h o r a m e d ic e s : N o e x t i e n d a s t u m a n o c o n t r a e l j o v e n ? ” E l
S a n t o - b e n d i t o e s - le r e s p o n d i d c o n la s p a la b r a s d e l v e r s f c u lo : “ N o p r o f a n a r d M i p a c t o , n i
c a m b i a r d l a e x p r e s i 6 n d e M i s l a b i o s .” 425 Q u e r f a d e c ir le : E n r e a l i d a d , tu n o c o m p r e n d i s t e b ie n M is
p a la b r a s . C o n r e s p e c t o a c u a n d o Y o t e d i j e “ t o m a l o ” , a c e r c a d e e s t o “ n o c a m b i a r d la e x p r e s i 6 n d e
M i s l a b i o s ” . Y o n o t e d i j e “ d e g iid H a lo ” , s i n o s o la m e n te “ s u b e l o ” [‫] ו ה ג ל ה ו‬ a l a l t a r . 426 Y a 10 s u b i s t e ,
a h o ra b a ja lo .

‫ע ת ה י ד ע תי‬ ‫ הי‬/ p u e s a h o r a s e . Q u ie r e d e c ir : D e a h o r a e n a d e la n te t e n g o con q u d r e s p o n d e r a l S a ta n

y a l a s n a c i o n e s q u e s e s o r p r e n d e n a n t e M i c a r i n o p o r ti. A h o r a y a t e n g o u n a j u s t i f i c a t i o n , p u e s

4 2 1 . Bereshit R aba 5 6 :7 . 42 4 . Supra, v. 2 2 :2 ,

4 2 2 . Bereshit R aba 5 6 .7 . A b ra h a m in tu fa 4 2 5 . Tehilim 8 9 :3 5 . E s d e c ir, n o c re a s q u e m e

p ro fe tic a m e n te q u e en e s te lu g a r e v e n tu a lm e n te re tra c to d e 10 q u e h e d ic h o .
se ria c o n stru id o e l T e m p lo y a q u f se rfa n o fre c id a s
4 2 6. Supra, v. 2 2 :2 . L a s p a la b ra s ‫ ו ה ע ל ה ו‬, “ su b e lo ” ,
o fre n d a s a D io s. P o r e s ta ra z o n , p e n s o q u e p o r 10
y ‫ ע ו ל ה‬, “ o f r e n d a d e a s c e n sio n ”, s e d e riv a n a m b a s d e
m e n o s d e b fa e x tr a e r u n p o c o d e sa n g re d e Itz ja k y
la m ism a ra fz , ‫ ע ל ה‬. L a p rim e ra p u e d e sig n ific a r
q u e e sto s im b o lic a m e n te f u e ra e q u iv a le n te a u n a
“ o fre c e lo e n o f r e n d a d e a s c e n s i6 n ” o sim p le m e n te
o fre n d a (M asquil leD avid).
“ su b e lo ” . A b ra h a m e n te n d io q u e D io s q u e ria d e c ir
4 2 3 . Supra, v. 2 1 :1 2 . 10 p rim e ro .
2 8 3 / BERESHIT — PARASHAT VAYERA 2 2 :1 3 — ‫י ג‬:‫כ ב‬

13 L m g o A b ra h a m a iz o sus o jo s y ‫ויירא‬ ‫את״עיניו‬ ‫א ב ך ה ם‬ ‫ויישא‬ ‫יג‬

miro, y he ahi un carnero enredado en el ‫ב ס ב ך‬ ‫נ א ח ז‬ ‫א ח ר‬ ‫ו הנ ה״ אי ל‬

arbusto p o r sus cuernos. Abraham fu e y _ : ’ J" VV " " !
tomo el carnero y ofrecio en ofrenda 10 1 ‫ ״> ל‬-
de ascension en lugar de su hijo. :‫ב נ ו‬ DJIJjl ‫ל ע ל ה‬ ‫ויעלהו‬ ‫ה אי ל‬
O H K E I.O S

‫א חי ד ב אי ל נ א‬ ‫ לן ו ח ז א ו ה א ך כ ר א ב ת ר‬-<‫א ב ר ה ם י ת ע י נ ו ה י ב ת ר א‬ ‫י גוז ק ף‬
:‫ב רי ה‬ ‫סל ף‬ ‫ל ע ל ת א‬ ‫ד ב ר א ו א קז קי ה‬ ‫ו נ סי ב < ת‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ב ק ך מ הי ו אז ל‬

RASHI

:‫א ב ך ה םן‬ ‫של‬ ‫ט ענו תיו‬ ‫ו א ח ר‬ ‫ה מ ל א ך ו ה ש כינ ה‬ ‫מו כן‬ . ‫ <יג> ו ה נ ה א י ל‬: ‫א ת ה‬ ‫א ל הי ם‬ ‫כי י ר א‬ ‫ל רו אי ם‬

,‫א ב ר ה ם‬ ‫א צ ל‬ ‫זר ץ‬ ‫ש הי ה‬ .‫ג קי ניו‬ :‫אי ל ן‬ .‫ג ס ג ך‬ ‫ש א מ ר‬ ‫א ח רי‬ .‫א חי‬ :‫מ ש ש ת י מי ב ר א שי ת‬ ‫הי ה ל כ ך‬

‫ מ ה מ‬:‫ו ה ש ט ן ס ו ב כ ו ו מ ע ך ב ב ו ב א י ל נ ו ת כ ד י ל ע כ בו‬ ‫ר א הו‬ ,> ‫ י ב‬:‫כ ב‬ ‫( ל עי ל‬ ‫י ך ך‬ ‫ת ש ל ח‬ ‫א ל‬ ‫ה מ ל א ך‬ ‫לו‬

‫ח ס ר‬ ‫ל א‬ ‫ל עו ל ה‬ ‫וי ג ל הו‬ ‫ש כ תו ב‬ ‫מ א ח ר‬ .‫ג נו‬ ‫א ב ר ה ם י ת‬ ‫ש מ ת ך ג מינן ון ק ף‬ ‫ ו ה ו א‬,‫כ ש הו א נ א ח ז‬

‫ן ג בו ך ה‬ ‫כ ל‬ ‫ע ל‬ ?‫בנו‬ ‫ת ח ת‬ ‫מ הו‬ .‫כ ל ו ם‬ ‫ה מ קו ־ א‬ ‫ד ב רי‬ ‫כ ל‬ ‫א ח ר‬ ,‫ה א ג ך ה‬ ‫ ( ו ל פ י‬.‫א ל י ן‬ ‫ב ת ר‬ ‫עינו הי‬

T R A D U C C 16N DE RASHI

s e d a r d n c u e n t a d e q u e e r e s t e m e r o s o d e D io s . 427

13. ‫ן ה נ ה אי ל‬ / y h e a h i u n c a r n e r o . E l c a r n e r o h a b i a s i d o d e s t i n a d o p a r a e s t e p r o p o s i t o d e s d e lo s
s e is d i'a s d e l a c r e a c i o n . 428

‫א ה ל‬ /lu e g o . E s d e c ir , l u e g o d e q u e e l d n g e l le d i j o : “ N o e x t i e n d a s t u m a n o ” , 429 A b r a h a m o b s e r v o
a l c a rn e ro y a e n r e d a d o . Y es p o r e s o q u e el T a r g u m t r a d u c e e s ta fra s e p o r: “ A b r a h a m e le v 6 su s
o jo s d e s p u e s d e e s t a s [ p a la b r a s d ic h a s p o r e l a n g e l] y m ir o , y h e a q u i q u e u n c a r n e r o ...” {Y s e g u n
u n a i n t e r p r e t a c i 6 n a g a d i c a , e l c a r n e r o a p a r e c io d e s p u e s [‫ ] א ח ר‬d e t o d a s l a s p a l a b r a s d i c h a s p o r
el a n g e l y p o r la P r e s e n c ia D iv in a , a s i c o m o d e s p u e s d e la s q u e j a s d e A b r a h a m .}

‫ ג ס ב ך‬/ e n e l a r b u s to . L a p a la b ra ‫ס ב ך‬ d e n o ta u n a e s p e c ie d e d r b o l . 430

‫ ג לן ך ניו‬/ p o r su s c u e rn o s . P u e s e l c a r n e r o c o r r i a e n d i r e c c i o n a A b r a h a m , p e r o e l S a t a n 10
e n r e d a b a y c o n f u n d i a e n t r e lo s a r b o l e s p a r a i m p e d i r s e l o . 431

‫ת ח ת גנו‬ /e n l u g a r d e su h ijo . L u e g o d e q u e a q u i m is m o y a f u e e s c r i t o : “ Y 10 o fre c io e n o f r e n d a

d e a s c e n s i o n ’’, y a n o f a l t a n a d a e n e l t e x t o p a r a c o m p r e n d e r p l e n a m e n t e s u s i g n i f i c a d o . S ie n d o asf,
; , P o r q u e e n f a t i z a r q u e 10 h iz o “ e n l u g a r d e s u h i j o ” ? 432 A l u d e a l h e c h o d e q u e p o r c a d a t a r e a

4 2 7 . Bereshit Rabd 5 6 :7 . R a sh i c o m e n ta e sto c o m e n ta rio d e R a s h i al v. 2 2 :1 , j .v , ‫] ה נ נ י‬. A h o ra

p o rq u e en s e n tid o e stric to n o se p u e d e d e c ir d e D io s b ie n , c o m o la T o r a n o e s p e c if ic a d e s d e c u a n d o
“ a h o ra s e ” , p u e s e llo im p lic a ria q u e a n te s n o 10 e sta b a p re p a ra d o p a ra e s to , sig u ie n d o la
sa b ia, 10 c u a l c o n tr a d e c ir ia su o m n is c ie n c ia . P o r 10 in te rp re ta c io n e n Pirke Abot, R a sh i 10 re m ite a los
tan to , “ a h o ra se ” debe e n te n d e rs e co m o una seis p r im e ro s d ia s d e la c re a c io n (Gur Arye).
e x p re sio n fig u r a d a q u e a lu d e al h e c h o d e q u e a h o ra
429. Supra , v. 2 2 :1 2 .
h a b ia u n a j u s tif ic a tio n e tic a p a ra e l h e c h o d e q ue
4 3 0. R a sh i s ig u e a q u i la o p in io n del T a rg u m , q u e 10
D io s h u b ie ra e sc o g id o a A b ra h a m (Sefer
tr a d u c e p o r ‫ א י ל נ א‬, arbol.
haZikarori).
431. Pirke d ‘'Rabi Eliezer 3 1 .
4 2 8 . Pirke Abot 5 :6. A u n q u e g e n e ra lm e n te se la
tra d u c e com o una in te r je c tio n [“ !he a h i! ” ], la 4 3 2 . E r a o b v io q u e el c a rn e ro habi'a o c u p a d o el
e x p re sio n ‫ ו ה נ ה‬y su s d e riv a d a s sie m p re in d ic a n u n a lu g a r d e Itz ja k e n e l a lta r, p o r 10 q u e e s ta fra se
d is p o sitio n y p r e p a r a tio n p r e v ia p a ra a lg o [v e r el p a 1v2c e r e d u n d a n te .
2 2 :1 4 — ‫ י ד‬: ‫פ ב‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 284

14Abraham llamo e l nombre de ese lugar ‫ו י ־ ק ר א‬ ‫םי ד‬ 1‫מ ל ן‬ ‫ם ״ ה‬ ‫ש‬ □ ‫ה‬ ‫ר‬ ‫ב‬ ‫א‬

“A donai-Y ire”, [so b re e l] que hoy se ‫א ^ ל‬ ‫י ל א ה‬ I‫ ה‬1‫י ה‬ ‫ה ה ו א‬

dice: “En e l monte e l Eterno serd visto. ” : ‫ ם‬1‫ה^ י‬ ‫י ר א ה י א מ ר‬ ‫ ה‬1‫י ה‬ ‫ ה ר‬3
o n k 8 l 6 s

‫פ ל סו‬ ‫ה כ א י הון‬ ‫נן ך ם יי‬ ‫ו א מ ר‬ ‫ה הו א‬ ‫ב א ת ר א‬ ‫ת מן‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫יי ו פ ל ח ו צ לי‬

:‫פ ל ח‬ ‫יי‬ ‫כן ך ם‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫רו דיו‬ ‫ב טו ך א‬ ‫ר! ךיו‬ ‫ביו מ א‬ ‫י ת א מ ר‬ ‫ב כן‬ ‫ד ריי א‬

----------------------- RASHf
‫ הי מי ם‬.01‫ הי‬:‫ ר א ה ה ק דו ש ב רו ך הו א ל ע מו‬1 ”‫ה׳ י‬
‫י‬ T ‫־‬ ‫־‬ ‫ן ־‬ T ‫ז׳‬ •/
‫ר צון‬
‫י‬ ‫ד‬
‫ י הי‬:‫מ ת פ ל ל ו או מ ר‬
‫ו י‬ ‫יי‬ ‫ן‬ • • “ ‫ן‬ ‫י‬
‫הי ה‬ ‫ד ד‬
,‫מ מ נו‬
‫י‬ v ‫י‬
‫שע שה‬
t ‫״‬t v

‫ש פ ל‬ .‫ ל ה מ ל ן ך א‬9 ? ‫ה ז ה ש‬ ‫סיו ם‬ ‫ פ מ ו ע ד‬,‫ה ע ת י ד י ו‬ ‫בני‬ ‫פ א לו‬ .‫ב ב נ י‬ ‫ע שוי ה‬ ‫הי א‬ ‫פ א לו‬ ‫זו‬ ‫ש קנ ה א‬

‫מז ה‬ ‫ס מ מ! ך א‬ ‫ה קו ר אי ם‬ ‫מ ב אי ם‬ ‫ה דו רו ת‬ ‫פ א לו‬ ,‫מ ו פ ש ט‬ ‫כ א לו בני‬ ,‫ד מ ו ז ר ו ק‬ ‫כ א לו‬ ,‫ש ח ו ט‬

.‫ב ו‬ ‫ש עו מ די ם‬ ‫מיו ם‬ ‫ע ל‬ ‫מז ה‬ ‫מיו ם‬ ‫ע ד‬ :‫או מ ךי ם‬ ‫פ שו טו‬ .‫ ח׳ < י א ה‬m :‫ד ש ן‬ ‫ןנ ע ש ה‬ ‫נ לן ט ר‬ ‫הו א‬

‫ל ס לו ח‬ ,‫ז ו‬ ‫ע ק ד ה‬ ‫י ר א ה‬ ‫מ׳‬ ,‫א ג ך ה‬ ‫ו מ ך ר ש‬ ‫מז ה‬ ‫מ מ קו ם‬ ‫א ת‬ ‫לו‬ ‫ןי ך א ה‬ ‫י ב ח ר‬ ‫ה׳‬ :‫כ ת ר גו מו‬

‫כ די‬ ,‫מ פ ו ר ע נ ו ת‬ ‫מו‬ ‫ ו ל ה צ י ל ם‬,‫ש נ ה‬ ‫ב כ ל‬ ‫לי ש ר א ל‬ ‫ א ש ר‬:‫ק ר ב נו ת‬ ‫כ אן‬ ‫ל מ ק רי ב‬ ‫ש כינ תי‬ ‫בו‬ ‫ל ה ש רו ת‬

‫ה׳‬ ‫ב מ ר‬ :‫מ ב אי ם‬ ‫מ דו רו ת‬ ‫ב כ ל‬ ‫מז ה‬ ‫מיו ם‬ ‫שי א מ ר‬ ‫ב מ ר ז ה‬ :‫ע ל יו‬ ‫מ דו רו ת‬ ‫לי מי‬ ‫שיי א מ רו‬ .‫ ם‬1‫י א מ ר ה י‬

------------------------------------------------ TRADUCC16N DERASHI

s a c rific ia l que re a liz a b a en el c a rn e ro , A b ra h a m re z a b a , d ic ie n d o : “ O ja lA que e s to sea
c o n s i d e r a d o c o m o s i le f u e r a h e c h o a m i h i j o ; c o m o s i m i h i j o f u e s e d e g o l l a d o ; c o m o s i s u s a n g r e
f u e s e v e r t i d a ; c o m o s i s u p i e l f u e s e t o m a d a ; c o m o s i 61 f u e s e q u e m a d o y t r a n s f o r m a d o e n
c e n i z a . ” 433

1 4 . ‫ ה׳ « ך א ה‬/ ADONAI-YIR& E l s e n tid o lla n o d e e s te n o m b re c o n c u e r d a c o n la t r a d u c c io n d e l

T a r g u m : “ E l E t e r n o e l e g i r a y v e r &434 p a r a S i e s t e l u g a r a f in d e h a c e r q u e S u P r e s e n c i a D i v i n a
r e s i d a e n 61 y s e e l e v e n a q u f o f r e n d a s a E l . ”

‫ א ש ר י א מ ו* ה י ו ם‬/ sobre el que hoy se dice. E s t a f r a s e q u ie r e d e c i r q u e a c e r c a d e e s t a m o n ta f ia la

g e n te e n l a s g e n e r a c i o n e s v e n id e r a s d i r a c u a n d o le a e s te v e r s ic u lo : “ E n e s t e m o n t e e l S a n t o
b e n d i t o e s - s e m o s t r a r A a S u p u e b l o - . ” 435

‫ ה י ו ם‬/ HOY. E s t a e x p r e s i d n s i g n i f i c a a q u f: lo s d i a s v e n i d e r o s . E s e q u i v a l e n t e e n s ig n if ic a d o a d e c i r
‫ ם ה ז ה‬1 ‫ ד ה י‬# , “ h a s t a e s t e d i a ” q u e a p a r e c e e n t o d a la E s c r i t u r a , Ia c u a l s ig n if ic a q u e t o d a s la s
g e n e r a c io n e s v e n id e r a s q u e le a n e s te p a s a je , d i r a n “ h a s ta e s te d ia ” e n r e f e r e n c ia a l d ia e n q u e
s e h a l l a n . 436 P e r o s e g u n u n m i d r a s h a g a d i c o , e s t a f r a s e q u ie r e d e c i r q u e e l E t e r n o o b s e r v a r A e s t a
a t a d u r a d e Itz ja k p a r a p e r d o n a r c a d a a n o a I s r a e l y s a lv a r lo d e l c a s tig o , c o n e l p r o p d s ito d e
q u e “ e n e s t e d i a ” ] ‫ מ‬1‫ [ ה י‬s e a d i c h o e n l a s g e n e r a c i o n e s v e n i d e r a s : “ E n e l m o n t e d e l E t e r n o 437

4 3 3 . Tanjuma, Shelaj 14. Al c a rn e ro A b ra h a m e l v. 2 2 :8 .

a p lic o to d a s la s le y e s q u e re g u la n e l m o d o e n q u e s e
4 3 5 . E n e s te lu g a r e v e n tu a lm e n te se ria c o n stru id o el
d e b e o f r e c e r u n a o f r e n d a d e a s c e n s i 6 n . A l a g re g a r
T e m p lo , d o n d e h u b o u n a m a n ife sta c io n p e rm a n e n te
q u e 10 0 f r e c i 6 “ e n lu g a r d e su h ijo ” , la T o ra q u ie re
d e la P re se n c ia D iv in a .
e n f a tiz a r que en cada a c to del p ro c e d im ie n to
s a c rif ic ia l A b r a h a m tu v o e n m e n te q u e su h ijo 4 3 6 . E sta fra s e no se r e f ie r e a u n d ia e n p a rtic u la r,

s im b o lic a m e n te e r a sa c riO c a d o . sin o q u e e n c u a lq u ie r d ia fu tu ro q u e a lg u ie n le a e ste

4 3 4 . L a f r a s e lite r a lm e n te d ic e “ e l E te rn o v e ra ” . E n
h e b re o , l a e x p re sio n “ v e r” ta m b ie n se a p lic a e n
se n tid o fig u ra d o a escoger. E l m ism o sig n ific a d o
tie n e la f r a s e “ e l E te r n o v e ra p a r a S i el c o rd e ro ” e n
re la to e n la T o ra , d ir a c o n re sp e c to a e s ta m o n ta n a
q u e “ e n la m o n ta n a e l E te rn o s e m o s tra ra ” .
4 3 7 . L a e x p re sio n ‫ה י ו ם‬ lite ra lm e n te s ig n if ic a “ en
e s te d ia ” . S e g u n e s ta in te rp r e ta c io n , se re fie re a l d ia
 2 8 5 / BERESHIT — PARASHAT VAYERA 2 2 :1 5 - 1 9 — ‫ ט ו ־ י ט‬: ‫ב ב‬

15El angel del Eterno llamo a ‫ט ו ויי ק ר א מ ל א ך י הו ה א ל ־ א ב ר ה ם‬

T AT: ‫־‬ V J I J‫־‬ I “ V7*i * ‫־‬

Abraham p o r segunda vez desde los ‫ א מ ר בי‬-*‫ ט ז ו‬:‫מ ך ה ש מ ז ם‬ ‫שני ת‬

Cielos. i6 Y dijo: "Por M i he ju rado
- ajirmacion del Eterno- que porque ‫נ ש ב ע ת י נ א ם ־ ן הו ה כי ^ ען א ש ר‬
hiciste esto y no rehusaste a tu hijo, a tu ‫ ה ו ל א ח ש כ ת‬-‫י ת א ת ־ ה ד ב ר הז‬$‫ע ע‬
T : T J : V ‫־‬ JT T ‫־‬ V T * T

unico, 17ciertamente te bendecire y ‫ יז כ י ־ ב ר ך‬:‫א ת ץ ח י ך ך‬ ‫א ת ־ בנ ך‬

multiplicare tu descendencia como las
‫א ת ־ז ר ע ך‬ ‫אךבה‬ ‫א ב ר כ^ ן ה ך ב ה‬
estrellas de los cielos y como la arena a
la orilla del mar, y tu descendencia ‫א שר‬ ‫י ם ’ ו כ חו ל‬6 ‫כ כו כ ב י ’ ה ש‬
heredera la puerta de sus enemigos. ‫א ת‬ ‫ה י ם וי ר ש ז ר ע ך‬ ‫ע^ ־ ש פ ת‬
: r J - • : A T V. ‘ • ‫־‬ J “ : -
lsEn tu descendencia se bendecir an
‫ י ח ו ה ת ב ר כ ו ב ז ר ע ך‬:‫ש ע ר איי ביו‬
todos los pueblos de la tierra, porque I ‫י‬ : 1‫־‬ : J ‫ ־ ־‬:IT : I J IT J * :-

escuchaste Mi voz. ” ‫כ ל גויי ה א ר ץ ע ק ב א ש ר ש מ ע ת‬

T . ‫י‬-“ T - ‫׳‬V ‫ ־‬: P v ^ * P VAT T J *‘

19Abraham regreso a sus pajes, y se ‫ י ט ו י ש ב א ב ר ה ם א ל ־ נ ע ר י ו‬:‫ב ק ל י‬ T ! “ T < T T T : V T ‫ ־‬I* I :

-------------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s --------------------------------------------------------------------

‫חל ף‬ ‫ ךי‬.‫א‬ ‫א מ ר יי‬ ‫קי מי ת‬ ‫ב מי מ רי‬ ‫ו א מ ר‬ *‫ט‬ :‫ש מי א‬ ‫מן‬ ‫ל א ב ר ה ם ו נ גי נו ת‬ ‫דיי‬ ‫מ ל א כ א‬ ‫ו ק ך א‬ ‫טו‬

‫א ב ר כנ ך ו א ס ג א ה‬ ‫ב ר כ א‬ ‫! ־י‬# «‫ י‬: ‫ב ר ך י ת י ח י ך ד‬ ‫כגנ ע ת א י ת‬ ‫ה דין ו ל א‬ ‫פ תג מ א‬ ‫די ( ג ב ך ת א י ת‬

‫ י ח וי ת ב ך כון‬:‫ס נ אי הון‬ ‫ק רוי‬ ‫ש מ י א ו כ ח ל א ד י ע ל כי ף י מ א ו י ך ת ו ן ב נין ד י ת‬ ‫א ס ג י י ת ב ? ד פ כוי כ בי‬
‫עו לי מו הי‬ ‫לו ת‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ י ט ן ת ב‬:‫ל מי מ רי‬ ‫ק ב< ת א‬ ‫די‬ ‫חל ף‬ ‫ך א ך ע א‬ ‫ע מ מי א‬ ‫פי ל‬ ‫ב ני ך‬ ‫ ךי ל‬5

----------------------------------------------------------------------- R A S H I -----------------------------------------------------------------------

‫ו הו ב ל‬ :‫ל בו‬ ‫ו א ח ת‬ ‫ל אב‬ T T

‫אח ת‬
‫־‬ ‫־‬
‫צ בו ר‬ T
‫י צ ח ק‬ ‫של‬ ‫ א ןפ ר ו‬v ‫ן ך א ה׳‬

:‫ל בו‬ ‫ו א ח ת‬ ‫ל א ב‬ ‫אח ת‬ .‫א ר ג ה‬ .‫א ב ר כ ך‬ ‫נ י ד‬ )‫(יז‬ :‫ל כ פ ר ה‬ ‫ מ ד‬1‫ו ע‬

T R A D U C C I O N D E R A SH I

se ve la ceniza de Itzjak apilada y lista para s e rv ir de expiation.” 438

17. ‫ברך אברכך‬ /c ie r ta m e n te t e b e n d e c ire . Una b e n d ic io n para el padre y una para el h ijo .4
‫אן ב ה‬ ‫ ו הן ג ה‬/Y m u ltip lic a re . Una e x p re s io n de “ m u ltip lic a tio n ” para el padre y otra para el
hijo. 4 4 0

d e R o sh H a sh a n a , q u e seg u n el T a lm u d fu e el d ia d u p lic a tio n e s q u e el in fin itiv o a b so lu to a lu d e al

q u e tu vo lu g a r la akedat itzjak, la A ta d u ra d e Itz ja k c o n c e p to de la a c c io n , m ie n tra s que el v e rb o
so b re el a lta r. O se re fie re al d ia d e Y o m K ip u r, q u e c o n ju g a d o d e s c rib e los te rm in o s de la a c c io n
es c u an d o s e e x p ia n los p e c a d o s d e Isra e l (Masquil (Mizraji). P o r e llo m ism o , no to d a s la s d u p lic a c io n e s
leDavid). v e rb a le s so n in te rp re ta d a s p a ra a lu d ir a un

438, Talmud Yerushalmi, Taanit 2 :4 . sig n ific a d o a d ic io n a l, com o R ash i h ace en e ste
lug a r. P e ro en e ste c a so , la d u p lic a tio n es
4 3 9. Bereshit Rabd 5 6 :11 . E s p o r e sta ra z o n q u e
p r o b le m a tic a si la b e n d ic io n u n ic a m e n te a ta n e a
a q u i la e x p re sio n h e b re a q u e a lu d e a la b e n d ic io n ,
A b ra h a m , y a q u e in d u d a b le m e n te e l m e rito d e Itz ja k
‫ ב ר ף >? ב ך כ ד‬, e sta d u p lic a d a . E n la T o ra , e n m u c h a s
ta m b ie n a m e rita b a u n a b e n d ic io n ( Gur Arye). E n
o c asio n e s la s e x p re sio n e s v e rb a le s se d u p lic a n ,
e sta e d itio n , g e n e ra lm e n te se tra d u c ir a n las
c o m o en e ste c a so . E n g en e ra l e sta n c o m p u e sta s d el
d u p lic a c io n e s v e rb a le s ( in tra d u c ib ie s lite ra lm e n te al
makor, el in f in itiv o a b so lu to (e n e ste c a s o , ‫ ) ב ח י‬m as
e sp a n o l) con a lg u n e n fa sis p ro p io al c o n c e p to ; en
el m ism o v e rb o c o n ju g a d o c on su s d e s in e n c ia s
e ste c a so , “ ciertamente te b e n d e c ire ” .
(‫) א ב ר כ ד‬. E n e ste c a so , su tr a d u c c io n litera l seri'a
“ b e n d e c ir, te b e n d e c ir e ” . L a ra z o n g ra m a tic a l d e la 44 0 . Bereshit Rabd 5 6 :1 1 . V e r la n o ta a n te rio r.
2 2 :2 0 — ‫ כ‬:‫פ ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ר א‬ / 286

levantaron y fueron jun tos a Beer-Sheba. JDt # ‫א ל ״ ב א ר‬ ‫יחדו‬ ‫וילכו‬ ‫וייבמו‬

Y Abraham habito en Beer-Sheba. q ‫א ב ר ה □ ב ב א ר ו י י^ ב‬
20Y sucedio que despues de estos ‫! ״‬, . ‫י‬ JL "J‘ ''
, ‫ ״‬. r ‫ה א ל ה‬ ‫מ פ טי ר כ ו י ה י א ח ר י ה ד ב ר י ם‬
sucesos se anuncio a Abraham, diciendo: p £ T ! " , "‫!־‬r ‘
“He aqui que Milcd, tambien ella, ha *V I □ ‫ל א ב ר ה‬ ‫לאמיי‬
dado a luz hijos a tu hermano Najor: :‫א ח י ך‬
‫*׳‬ ■/ P ‫•ן‬
‫לנחור‬
T J T
‫בנים‬
: v. » t
‫גמ־הוא‬ ‫מ ל כ ה‬ ‫• ע ע‬ *‫ ־‬T : •

O N K EL6S

‫ב ת ר פ ת ג כ(י א‬ ‫ כ ו ה ו ו ז‬:‫ש ב ע‬ ‫ב ב א ר‬ ‫א ב ר רן ם‬ ‫ש ב ע וי תי ב‬ ‫פ ח ך א ל ב א ר‬ ‫ן ק מו ו אז לו‬

‫א חו ד‬ ‫לנ חו ר‬ ‫ב ניו‬ ‫הי א‬ ‫א ף‬ ‫מ ל כ ה‬ ‫ה א י לי ד ת‬ ‫ל מי מ ר‬ ‫ל א ב ר ה ם‬ ‫ ה א ל י ו' ן א ת ח ו א‬:

R A S I lf

<‫ל ה ש י א ו‬ ‫לי‬ ‫הי ה‬ ,‫ב נ י ם‬ ‫ב ל א‬ ‫הו ל ך‬ ‫היי תי‬ ‫כ ב ר‬ ,‫מ מ ש‬ ‫י שי ב ה‬ ‫ל א‬ .‫ש ב ע‬ ‫בב אר‬ ‫אבר ה ט‬ ‫י ט> ו י ש ב‬
‫ב ש רו‬ ‫ן‬
.‫ו"מ מ ר א‬
“ :
‫א ש כו ל‬
• : v
‫?ע “נ ר‬ ‫ב נ ו ת‬s ‫'מ‬ ‫א ש ה‬ T •
‫שני ם‬ ■ T
‫ע שר ה‬
‫״‬ j ‫״‬V
‫ש תי ם‬ , ‫י ה י ו ש ב‬j 1‫ה‬ ‫ד‬
‫ב ח ב רון‬j v j
‫ש ה רי‬ ‫ “ ״‬t v

‫ה הו‬ .‫ב ת •זו גו‬ ‫ר ב ק ה‬ ‫שנו ל ך ה‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ען דו ש‬ ‫שב ע ו הל ך‬ ‫מ ב א ר‬ ‫ י צ א‬,‫ש ל ל צ ח ק‬ ‫ל פ נ י ן ג ק ן ך תו‬

‫ע ל י די‬
‫׳׳‬ ...-
‫ י ו‬X‫ ה‬V‫ש‬ ‫ב • ר י ם‬X ‫ד‬ :
‫ה ר הו רי‬
‫״‬ I •
:‫ה א ל ה‬
V •• T
‫ה ד ב רי ם‬
‫ ׳‬T S ‫־‬
‫ב א ר ץ‬ ‫ י‬V V:
‫א ב ר ה ם‬
T T ‫ן‬ ”
‫ ו י ג ר‬: ‫ש נ א מ ר‬V
T T ‫־‬ ‫־‬ V: V
‫כ מו‬ J
, ‫ל ח ׳ב ר ו ן‬ 5 ‫י‬ V :
‫לו‬
‫מ ש פ חו תי ה‬ ‫ה שו ת ה‬ ‫הי א‬ ‫א ף‬ .‫ה ו א‬ ‫* ם‬ :‫ע ק ר ה‬ ‫מ רו בי ם‬ ,‫ ל ח‬:‫כ א‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ר בי ם‬ ‫י מי ם‬ ‫פ ל ש תי ם‬
‫א ב ר ה ם‬ ‫מ ה‬ .‫ע ש ר ה‬ ‫ש תי ם‬ ,‫א ב ר ה ם‬ ‫ל מ ש פ חו ת‬ ‫ו ש ש‬ ‫ע ש רי ם‬ ‫ן ה ם‬ ,‫ה ר א ש ו נ י ם‬ ‫ח ב רון‬ ‫מ ש ל‬
‫ש מונ ה‬ ,‫מ י ע ק ב‬ ‫שי צ או‬ ‫ש ב טי ם‬ ‫^ שר‬ ‫שני ם‬ ‫ה ך בוי ם‬ ‫< פ > א ח ךי‬ :‫ל מ ע ל ה‬ ‫ש פ ר שנו‬ ‫כ מו‬ ,‫ש נ ה‬
‫א לו‬ ‫א ף‬ ,‫ש פ ח ו ת‬ ‫בני‬ ‫ן א ך ב ע‬ ‫ה ג בי רו ת‬ ‫בני‬ ‫הי ה‬ ‫ה מו רי ה‬ ‫מ ה ר‬ ‫ב שו בו‬ .‫ ׳‬1‫ו ג‬ * ‫וי גן‬ ‫ ה א ל ה‬,

‫פי ל ג ש‬
VV «
‫בני‬ ‫ו א ר ב ע‬
^ ‫־‬ : ‫־‬ :
‫ג בי רו ת‬ • :
‫בני‬ ‫ש מונ ה‬
T :
,‫ש ח ו ט‬
‫׳‬ T
‫בני‬
• J
‫הי ה‬ T T
‫א לו‬ •
:‫מ ה ר ה ר ו או מ ר‬
‫•י‬ : • • : ‫־‬ :
‫ א ב ר ה ם‬: T T J ‫־‬

TRADUCC16N DE RASHI
19. ‫ו י ש ב א ב ר ה ט ב ב א ר ^י ב ע‬ / y a b r a iia m i i a b i t 6 e n b e e r - s i i e b a . E n e s te c a s o , la e x p r e s id n ‫ ו י ש ב‬n o
se re fie re r e a lm e n te a u n a s e n t a m i e n t o f i j o e n e s e lu g a r , y a q u e A b r a h a m re s id ia d e m o d o
p e r m a n e n te e n J e b r 6 n . D o c e a n o s a n t e s d e l a a t a d u r a d e I t z j a k , A b r a h a m s a l i 6 d e B e e r - S h e b a y
m a r c h o a J e b r d n , c o m o s e d e c l a r a : “ Y A b r a h a m h a b i t 6 e n la t i e r r a d e lo s p e l i s h t i m m u c h o s
d i a s ” , 441 e n d o n d e “ m u c h o s ” r e a l m e n t e s ig n if ic a , m d s q u e lo s d i a s q u e e s t u v o e n J e b r t i n , lo s c u a l e s
f u e r o n v e i n t i s c i s a n o s , c o m o y a 10 h e m o s e x p l i c a d o . 442

2 0 . '1‫ י ג ד ו ג‬1 ‫ה א ל ה‬ ‫ה ך ביי ם‬ ‫א ח רי‬ / d e spu e s d e e st o s su c e so s se a n u n c i6 , e t c . AI re g re sa r del

M o n te M o ria , A b r a h a m re fle x io n 6 y d ijo : “ S i m i h ijo h u b ie r a s id o d e g o lla d o , y o h a b r i a
p e r m a n e c i d o s i n d e s c e n d i e n t e s . D e b i h a b e r l e t o r n a d o p o r e s p o s a a u n a d e la s h i j a s d e A n e r ,
E s h k o l y M a m r d .” 443 E n to n c e s e l S a n t o - b e n d i t o e s - le a n u n c ir i q u e h a b i 'a n a c i d o R i b k a , l a
p a r e j a d e I t z j a k . Y a e s t o s e r e f i e r e l a f r a s e 444‫ ה ך ב ר י ם ה א ל ה‬e s d e c ir , l a s r e f l e x i o n e s d e e s t a s c o s a s
q u e h u b o a c o n s e c u e n c i a d e l a A t a d u r a d e I t z j a k . 445

‫ ג ם הו א‬/ t a m b ie n e l l a . E s ta f r a s e a l u d e a l h e c h o d e q u e t a m b i e n e l l a i g u a l 6 a l a s d o c e f a m i l i a s
q u e s a lie r o n d e A b r a h a m : a s i c o m o d e A b r a h a m d e s c e n d ie r o n l a s d o c e t r i b u s q u e s a l i e r o n d e
Y a a c o b - o c h o d e l a s e s p o s a s [ R a je l y L e d ] y c u a t r o d e l a s s i r v i e n t a s [ B ilh d y Z i l p d ] - , a s i t a m b i e n
e s t o s h ijo s d e N a j o r e r a n o c h o d e l a e s p o s a d e N a j o r , M ilc a , y c u a t r o d e la c o n c u b i n a , R e u m a . 446

4 4 1 . Supra, v . 2 1 :3 4 . 4 4 4 . L a fra se ‫ה ך ב ר י ם ה א ל ה‬ lite ra lm e n te p u e d e se r

4 4 2 . V e r el c o m e n ta r io d e R a sh i al v. 2 1 :3 4 , s.v. e n te n d id a c om o “ e s ta s c o s a s ” . V e r ta m b ie n la n o ta

‫י מי ם ר בי ם‬. 3 8 4 d e e sta se c cio n .

443. Y de e s te m odo, por 10 m e n o s h u b ie ra 4 4 5 . Bereshit Raba 5 7 :3 .

p re s e rv a d o d e s c e n d e n c ia d e el. 4 4 6 . Bereshit Raba 5 7 :3 .

2 8 7 / BERESHIT — PARASHAT VAYERA 2 2 :2 1 -2 4 — ‫ כ א ־ כ ד‬:‫ב ב‬

21 Utz, su primogenito; Buz, su hermano; ‫בא א ת ־; ן ו ץ ב כ י ה ו א ת ־ ב ו ז א ח יו ו א ת ־‬

Kemuel, padre de Aram; 22Kesed'; Jazo; ­‫ו א ת ־ כ ש ד ו א ת‬
V V S V JV
‫כ ב‬ : ‫ א ל א ב י א ר ם‬J '‫ק מ ו‬
V S IT -S .‫״ ־‬ !:

Pildash; Yidlaf y Betuel. 23 Y Betuel ‫ו א ת‬ ‫ו א ת ־י ד ל ף‬ ‫ו א ת ־ פ ל ד ש‬ ‫חזו‬

*■‫״‬ : *A T : ‫י‬ V ! I.T J ‫״‬ V : “ S

engendro a Ribkd. A estos ocho Milca ‫א ת־ ר ב לן ה‬ ‫ילד‬ ‫ו ב תו א ל‬ ‫ פג‬: ‫ב ת ו א ל‬

dio a luz para Najor, hermano de ‫א חי‬ -« • ‫ ־‬:
‫מ^ כ ה ל נ ח ו ר‬
‫•י‬ T : T J ‫״‬
‫א ל ה י ל ד ה‬
JT : IT V ‫•״‬
‫נ ה‬J T‫ש מ י‬ 5

Abraham. 24 Y su concubina, cuyo ‫ר או מ ה‬ i

‫ו ש מ ה‬
JT S
‫ופילג שו‬
t “ 1•
‫כ ד‬ :‫א ב ר ה ם‬
IT T AT 5 ‫־‬

nombre es Reuma, tambien ella dio a ‫ו א ת־ג ח ם‬ ‫א ת ־ ט ב ח‬ ‫ג ס־ הו א‬ ‫ו ת ל ד‬

luz: a Tebaj, Gajam, Tajash y Maaja. ” ‫פ פ פ‬ :‫ו א ת ־ ת ח ש ו א ת ־ מ ע כ ה‬
i t : r i v : - v. ‫־‬ v ;

o n k 8 i A s

\ ‫ ל ך <׳‬£ ( ‫מ ת‬ if ‫ח‬ ‫מ ת‬ ‫כ ש ד‬ ‫כ ב מ ת‬ :‫ד א ר ם‬ ‫א בי חי‬ ‫ק מו א ל‬ ‫מ ת‬ ‫א ח ו ו׳ י‬ m ‫מ ת‬ ‫בו כ רי ה‬ ‫עו ץ‬ ‫כ אי ת‬

‫א חו הי‬ ‫לנ חו ר‬ ‫מ ל ב ה‬ ‫א לין י לי ד ת‬ ‫ת מ מ א‬ ‫ך ב ק ה‬ ‫או לי ד י ת‬ ‫כ גו ב תו א ל‬ :‫ב תו א ל‬ ‫מ ת‬ ‫מ ת יז ־ ל ף‬

:‫מ ע כ ה‬ ‫מ ת‬ ‫ת ח ש‬ ‫מ ת ג ח ם ןי ת‬ ‫ט ב ח‬ ‫הי א י ת‬ ‫א ף‬ ‫ך או מ ה וי לי ד ת‬ ‫כ רו ל חנ תי ה ו ש מ ה‬ :‫ך א ב ר ה ם‬

---------------------------------------------------------------- r Q s h !

:‫ א ל א ב (׳ \ ב י ל פ ס ו ק ז ה‬, ‫נ כ ד נ ב ו‬ ‫ל א‬ ‫ה ל לו‬ ‫הי חו סיו‬ ‫כ ל‬ .‫ ה‬,‫ד בי‬ ‫א ת‬ ‫י ל ד‬ ‫<«> ו ב ת ו א ל‬

------------------------------------- T R A D U C C lr tN D E R A S H I

23. ‫ר ב ק ה‬ ‫א ת‬ ‫ ו ב תו א ל י ל ד‬/ y BETUEL ENGENDR6 a r ib k a . T o d a s esta s re la c io n e s gen ea I6 g i

escritas u n ica m en te p o r este versfcu lo.447

4 4 7 . Bereshit Rabd 5 7 :3 . E s d e c ir, so la m e n te p a ra d e sc e n d e n c ia d e B e tu e l y n o la d e lo s d e m a s h ijo s .

d e s c rib ir e l o rig e n g e n e a lo g ic o d e R ib k a, e sp o s a d e S eg u n d o , d e lo s h ijo s d e B e tu e l la T o r a u n ic a m e n te
Itz ja k . E sto se d e m u e stra d e d o s h e c h o s: p rim e ro , d e m e n c io n a a q u i a R ib k a , a p e s a r d e q u e e s ta te n ia u n
to d o s lo s h ijo s d e M ilc a , la T o ra so lo m e n c io n a a la h e rm a n o , L a b a n (Najalat Yaacob).
 ‫פ ר ש ת חיי שי ה‬
® *V PARASHAT JAYE SAR A
2 3 :1 - 2 — ‫ א ־ ב‬: ‫ה ג‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 290

capi t ui o 23 ‫פ ר ק כג‬
1La vida de Sard fue de ciento ‫* ׳‬ J• : ‫״‬V :
7\M ‫מ א ה‬
VT T ->T ”
‫^ ר ה‬ T T
*•‫א ו י ה י ו ח י‬
J” “ S I* ‫־‬

veintisiete anos, los anos de vida de IT T

‫חיי ש נ ה‬
J‫ ״‬- V. " J
‫שני‬ ‫שני ם‬
A‫ ״‬T r "
‫! ש ב ע‬
JV J K.T T

Sard. 1Sard murio en Kiriat-Arba, que es ‫*־‬

‫הו א‬
J'
‫א ר ב ע‬
‫״ ע‬ J ‫־‬
‫ב ק רי ת‬
J - ♦P • :
‫ש י ה‬
T T
‫ו ת מ ת‬
T JT “
‫ב‬
o n k 8 l 6 s

‫א ך ב ע הי א‬ ‫ב ק מ ת‬ ‫ש ר ה‬ ‫ ב ו מ י ת ת‬:‫ש ר ה‬ ‫ש ני חיי‬ ‫ש נין‬ ‫מ א ה ו א ש ריו ו ש ב ע‬ ‫ש ך ה‬ ‫א ו הוו חיי‬

R A S I lf

‫ כ ל ן‬.‫ש נ י ח י י ש ר ה‬ : ‫ ו ב ת כ' כ ב ת זי ל י ו פ י‬. ‫ב ל א ח ט א‬ .‫ש נ י ם‬ ‫שנ ה ו ש ג ע‬ ‫שנ ה ו ב ש רי ם‬ ‫שךה מ א ה‬ ‫< א> ו י ה י ו ח י י‬

‫א ך ב ע‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ .‫א ו׳ ג ע‬ ‫ ג ? ן ף ת‬1‫ < ב‬: ‫ל ט ו ב ה‬ ‫ש ריו‬ ‫שכל‬ ‫ ל ו מ ר ל ך‬:‫כ ל ל ו כ ל ל‬ ‫ב כ ל‬ ‫שנ ה‬ ‫ל כ ך נ כ ת ב‬
.‫ן ת ל מ י ו א ב י ה ם‬ ‫ש שי‬ ‫א חי מן‬ :‫ש ם‬ ‫ש היו‬ ‫ענ קי ם‬ ‫ מ ה ב ת‬. ‫ ב ת ק ׳ כ ב ת כ ׳ ל ח ט א‬.‫א ח ד נ ד ר ש ל ע צ מ ו ־‬
‫ א י ש‬,‫ש ם‬ ‫שנ ק ב רו‬ ‫ש ם או ־ ב ע זו גו ת‬ ‫ ע ל‬:‫ד ב ר א ח ר‬ '‫ א ף ב ת ק‬, ‫א י נ ה ב ת ע ו נ ש י ו‬ ‫ש ה רי‬ , ‫כ' ל א ח ט א ה‬

--------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A S I lf

23
1 . ‫ ו י ה י י ח י י ש ר ה מ א ה ש נ ה וי ג ש רי ם ש נ ה ן ש ב ע ש ני ם‬/ l Q v iq Q q 8 s Q r Q f u 8 q 8 Y i 8 n t o v 8 in t is i8 t 8 Q n o s . 1
P o r l a s i g u i e n t e r a z 6 n la p a l a b r a ‫ ש נ ה‬, “ :a f io s ’’, f u e e s c r i t a d e s p u e s d e c a d a e x p r e s i o n n u i n c r i c a
p a r a i n f o r m a r t e q u e c a d a s u m a d e a fio s d e b e s e r i n t e r p r e t a d o i n d i v i d u a l m e n t e c o n r e s p e c to a lo s
:d e n i e s . 2 A lo s c i e n a fio s S a r a e r a c o m o a lo s v e i n t e a fio s e n t e r m i n o s d e la c o m is io n d e p e c a d o s
a s f c o m o a lo s v e i n t e n o s e c o n s i d e r a b a q u e h a b i a p e c a d o - p u e s t o q u e n o e r a a c r e e d o r a a r e c i b i r
c a s t i g o s a m a n o s d e l C i e l o - 3 a s i t a m b i d n a lo s c i e n a fio s d e e d a d e s t a b a s i n p e c a d o . Y a lo s v e i n t e
a f io s S a r d e r a c o m o a lo s s i e t e a f io s e n t d r m i n o s d e b e l l e z a . 4

‫שי ה‬ ‫ש ני חי י‬ / l o s Aftos q 8 v iq Q q 8 S A R A . T o d o s f u e r o n ig u a lm e n te b u e n o s . 5

2. ‫ ג קןי ת א ר ג ע‬/ 8 n K I R I A T - A R B A . 6 E s t a c iu d a d f u e l l a m a d a a s i e n a l u s i d n a lo s c u a t r o g i g a n t e s q u e

h u b o a l l i : A j i m d n , S h e s h a i , T a l m a i y e l p a d r e d e e l l o s . 7 S e g u n o t r a e x p l i c a c i 6 n , r e c i b i d e s te
n o m b re e n a lu s id n a la s c u a t r o p a r e j a s q u e f u e r o n s e p u lta d a s a lli, c a d a m a r id o j u n t o c o n su

1. L ite ra lm e n te , “ la v id a d e S a ra fu e c ie n a n o s y 4. Bereshit Rabd 5 8 :1 . Es d ec ir, que a am b as

v e in te a n o s y sie te a n o s ” . e d a d e s e ra ig u a lm e n te b e lla . E s ta b e lle z a n o e r a

2 . L o p e c u lia r e n e s te v e rs ic u lo e s q u e se e sp e c if ic a m e ra m e n te fisica. S u o rig e n e sta b a e n el a lto n iv e l

‫ ש נ ה‬, “ a n o s ” , d e s p u e s d e la s c e n te n a s , d e las d e c e n a s e sp iritu a l q u e S a ra p o se ia , sie n d o su b e lle z a fisic a

y d e la s u n id a d e s . L o n o rm a l en el le n g u a je d e la u n a m e ra e x p re sio n d e e llo ( Gur Arye).

T o r a c u a n d o se tr a ta d e u n n u m e ro su p e rio r a c ie n 5. E n e l m id ra sh Bereshit Rabd , Noaj 1, lo s S a b io s
e s e s p e c if ic a r “ a n o s ” u n ic a m e n te d e s p u e s d e las ta lm u d ic o s a p lic a ro n a S a ra y a o tro s in d iv id u o s d e
c e n te n a s y d e las d e c e n a s ju n to c o n su s u n id a d e s. a lta c a lid a d m o ral el v e rs ic u lo : “E l E te rn o c o n o c e
P o r e je m p lo e n los lin a je s d e sc rito s en el c a p itu io 5. lo s d ia s de los in te g ro s ” ( Tehilim 3 7 :1 8 ),
A s i, p u e s , la p a la b ra “ a n o s ” e sc rito d e s p u e s d e
e x p lic a n d o lo asi: A si com o e llo s so n in te g r o s
“ v e in te ” se r ia g ra m a tic a lm e n te su p e rflu o . Su
( c o m p le te s , sin d iv is io n e s) , a si ta m b ie n su s a n o s so n
i n s e r tio n a q u i ti e n e c o m o p ro p o sito s e r in te rp re ta d o
in te g ro s. E sto in d ic a q u e la v id a e n te ra d e S a ra fu e
p a ra d e s ta c a r a lg o p e c u lia r e n su s “ v e in te a n o s” en
un m o d e lo de continuidad ta n to en su
c o m p a r a c i 6 n c o n su s d e m a s a n o s. Y y a q u e e ste
c o m p o r ta m ie n to e tic o c o m o e n su b elle z a.
te rm in o d e b e s e r in te rp re ta d o , los d e m a s ta m b ie n
( M izraji , Sifte Jajamim). 6 . L ite ra lm e n te , “ C iu d a d d e C u a tr o ” .

3. N in g u n a c to re a liz a d o a n te s d e lo s v e in te a n o s e s 7 . Bereshit Rabd 5 8 :4 . V e r al re sp e c to , Bemidbar

c o n s id e r a d o ‫ ח ט א‬, fa lta , p e c a d o , y a q u e n o e n tr a n a 1 3:22 . A h i la T o ra d ic e q u e e s to s g ig a n te s h a b ita b a n
c a s tig o d ir e c to p o r p a rte d e D io s (Mizraji). e n J e b 16 ‫׳‬n.
 2 9 1 / BERESHIT — PARASHAT JAYE SARA 2 3 :3 -4 — ‫ ג ־ ד‬: ‫ב ג‬

Jebron, en tierra de Kenaan; y Abraham ‫ ן ב א ר ץ כ נ ע ? ו י ב ־ א א ב ר ז ז ם ל ס פ י ד‬1‫ח ב ר‬

. , J : • T T I: ‫־‬ T - I '- H T ! I V JV ! ‫י‬. : V

vino para hacer duelo p o r Sara y . , . L • L

llorarla. 3Abraham se levanto de la 0 ‫ □ א ב ך ה‬p Tl ‫ ג‬:!‫ ת ה (פ ז עי ר א‬3 ‫"ו ן ל ב‬1‫ל ש ר‬
presencia de su muerto y hablo a los ‫וידבר מ ע ל‬ 1‫מ ח‬ ‫ני‬3
hijos de Jet, diciendo: 4 “Forastero y ‫־י‬ v ■
‫•• י׳‬ -■
••‫־‬ "‫־‬ ‫•• ׳‬-‫■ ־ ־‬
■
residente soy yo con ustedes; denme una
*
‫ ד ג ר ־ ו ת ו ש ב אנ־כי ע מ כ ם ת נ ו לי‬:‫ל א מ ־ ר‬
<■ J fiV T v IT JT ! '* I •*

0NKEL6S
‫א ב ר ה ם‬ ‫ ג ו לן ם‬:‫ל ש ר ה ו ל מ ב כ ה‬ ‫קי כן ס פ ך ה‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ד כנ ען ו א ת א‬ ‫ב א תג א‬ ‫ח ב רון‬
‫ה בו לי‬ ‫ע מ כון‬ ‫אנ א‬ ‫ ד די ר ו ת ו ת ב‬:‫ח ת א ה ל מי מ ר‬ ‫ב ני‬ ‫ע ם‬ ‫מי תי ה ו מ ל ל‬ ‫א פי‬ ‫מ ע ל‬

RASHI

, ‫\ ח ט‬£‫ ג ל א נ י‬£‫ו כ מ ע ט י‬
‫׳‬ ! : ■ v T I • !
‫לשחיטה‬
‫ז‬ ‫־‬ : ‫י‬
‫בנה‬T !
‫שנזדמן‬
11. - ‫• ן‬ V
‫יצחק‬ T ‫ז‬ *
,‫ו שרה‬
‫׳‬ T T I
‫אבר ה ם‬
T T 1 ‫־‬
,‫וחוה‬
‫׳‬ 7 ‫־‬ }
‫א ד ם‬
T T
:‫ו א ש ת ו‬
I ‘ !

‫אניני‬ ‫הנו ש ב‬ ‫?ר‬ >1( : ‫מ מ נ ה ו מ ת ה‬ ‫נשמתה‬ ‫פרחה‬ :‫מ ב א ר ש ב ע‬ .‫א ב ר ה ם‬ ‫וי ב א‬ :‫ י ע ק ב ו ל א ה‬,‫וךבעןה‬
. ‫ ג ר מ א ל ץ א ח ר ת ן נ ת י ש ב ת י ע מ כ ם‬.‫ע מ ב ם‬ ‫שרה‬ ‫מיתת‬ ‫ ו נ ס מ כ ה‬.‫י ד ל ש ר ה ו ל ב פ ת ה‬3 ‫ל ם‬
‫ ו א ם ל א ו‬,‫ א ם ת ר צ ו ה ר י נ י גר‬:‫ו מ ד ר ש א ג ך ה‬ , ‫ ל פ י ש ע ל ידי ב ש ו ר ת ה ע ק ר ה‬, ‫ל ע ק ד ת י צ ח ק‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I

e s p o s a : A d a m y J a v d , A b r a h a m y S a r d , I tz ja k y R ib k d , Y a a c o b y L e a . 8

‫וי גי א א ב ר ה ם‬ / y Q Hr Q hQ mvino . D e B e e r - S h e b a . 9
‫ש ר ה ו ל? פ מ ה‬ ‫ ל ס פי ך ל‬/PARAh Q Y8r qu 8l o por sQ r Ay l l or Q r l Q. El r e l a t o d e la m u e r t e d e S a r d fu e
y u x ta p u e s to a l r e la to q u e n a rra la A ta d u ra de Itz ja k [akedat itzja k ] 10 p a r a e n s e f ia r q u e a
c o n s e c u e n c i a d e la n o t i c i a q u e e l l a r e c i b i 6 c o n r e s p e c t o a l a A t a d u r a d e I tz ja k , d e q u e s u h i j o
h a b f a s i d o d e s t i n a d o p a r a s e r d e g o l l a d o y q u e c a s i 10 f u e , s u a l m a la a b a n d o n 6 y m u r i 6 . 11

4. ‫ ג ר ו תו ש ב א נ כי ע מ ג ם‬/ for Q st 8r o y r 8siq8nt 8 soy yo Yon ust 8q8s .Al u tiliz a r a m b o

A b r a h a m q u e r i a d e c ir : S o y u n f o r a s t e r o [‫ ] ג ר‬p r o c e d e n te d e o t r a tie r r a q u e h a e s ta b le c id o su
r e s i d e n c i a [‫ ] צ ו נ י ש ב ת י‬e n t r e u s t e d e s . 12 P e r o s e g u n u n m i d r a s h a g d d i c o , A b r a h a m q u i s o d e c ir : “ S i
tie n e n a b ie n v e n d e rm e la p ro p ie d a d que le s p i d o , s e r 6 f o r a s t e r o p a ra u s te d e s ; p e ro si no

8. Sotd 13a. a S a ra 10 o c u rrid o en el m o n te M o rid habi'a

c o m e n z a d o a r e la ta rle lo o c u rrid o , e x p lic a n d o q u e su
9 . E l v ersi'c ulo no e x p lic ita de que sitio habi'a
h ijo habi'a sid o d e s tin a d o al a lta r. A l 01'r e s to S ard,
v en id o. S in e m b a rg o , p u e s to q u e en el v . 2 2 :1 9 la
su m e n te se tr a s to r n o y e x p ir o su b ita m e n te , sin q u e
T o ra so lo m e n c io n a a B e e r-S h e b a c o m o lu g a r de
el m e n s a je ro h u b ie r a te n id o tie m p o d e a c la r a rlc q u e
re sid e n c ia d e A b ra h a m d e sp u e s d e la A ta d u ra de
el sa c rif ic io f in a lm e n te n o tu v o lu g a r. S in e m b a rg o ,
Itzja k [akedat itzjak], se a s u m e q u e A b r a h a m v e n ia
ta m b ie n e s p o s ib le q u e in c lu so h a b ic n d o s c e n te r a d o
d e a h i (Sifte Jajamim). V e r ta m b ie n lo s c o m e n ta rio s
d e q u e Itz ja k f in a lm e n te n o fu e s a c rific a d o , el solo
d e R a sh i a lo s v v. 2 2 :1 9 , s.v. ‫ ב ע‬$ ‫ו;< ץ ב א ב ר ה ם ב ב א ר‬
h e c h o d e q u e c a si p c rd i'a la v id a f u e la n o tic ia q u e
y 2 1 :3 4 , s.v. ‫ י מ י ם ר ב י ם‬.
p ro v o c o su m u e rte (Baer Heteb).
10. L a y u x ta p o sic io n n o e s d ire c ta , p u e s lo s vv.
12. L o s n o m b re s ‫ ג ר‬y ‫ ת ו ש ב‬so n a n tite tic o s e n tr e sf
2 2 :2 0 -2 4 in te rru m p e n la c o n tin u id a d p a ra n a rra r el
(Gur Arye). C uando se es ‫ תו ש ב‬, “ r e s id e n te ”
n a c im ie n to d e R ib k a . D e c u a lq u ie r m o d o , co m o
p e rm a m e n te c o n d e re c h o s p le n o s e n u n lu g a r, se
R ashf se fialo e n su c o m e n ta rio al v . 2 0 , s.v. ‫א ס ר י‬
d e ja d e se r ‫ ג ר‬, n o m b re que im p lic a h a b ita r en
‫ ה ד ב ר י ם ה א ל ה ו? ג ר ו ג ו׳‬, e so s v e rsi'cu lo s ta m b ie n esta n
c a lid a d de “ fo r a s te r o ” , sin d e r e c h o s p le n o s . R a sh i
re la c io n a d o s c o n el te m a d el c a si sa c rific io d e Itzjak .
e x p lic a e s ta c o n tr a d ic tio n a c la ra n d o q u e “ fo ra s te ro ”
11. Pirke d'Rabi Eliezer 32. Segun a lg un o s se r e f ie r e a su c o n d ic io n o rig in a l, m ie n tr a s q u e
c o m e n ta ris ta s, el m e n sa je ro q u e v in o p a ra a n u n c ia r “ re sid e n te ” a lu d e a su s itu a tio n a c tu a l.
2 3 :5 - 7 — ‫ ה ־ ז‬: ‫ה ג‬ ‫ש ר ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת חיי‬ / 292

propiedad de sepultura junto con ustedes ‫מ תי‬ ‫ואקברה‬ ‫עמכ ם‬ ‫א חז ־ ת ־ לן ב ר‬

y enterrare a mi muerto de mi
presencia. ” ­‫א ת‬ ...
‫ב גי ־ ח ת‬ ‫ ע‬.. .. .
‫וי ע נו‬ ‫ה‬ :‫מ ל פ ני‬
IT T : •

■ 5 7 los hijos de Jet respondieron a 1 ‫ש מ ע נו‬ ‫ו‬ :‫לו‬ ‫ל א מי ר‬ ‫אברהם‬

‫״* ל‬ T J I J •‫׳‬ ' •T T { “
Abraham, diciendole: 6 “Escuchanos,
senor mio; prlncipe de Dios eres tu entre ‫ב תו כ נו‬. . .
'‫א ת ה‬ J -
‫א ל הי ם‬>. ....
‫י א‬$‫א דיני נ ע‬
. . . - ‫ן‬

nosotros. En 10 mejor de nuestras ‫א ת־ מ ת ך‬ ‫לן בי ר‬ ‫ק ב רי נו‬ ‫במבחר‬

sepulturas entierra a tu muerto; ninguno
de nosotros retendra de ti su sepulcro ‫לי א ־י כ ל ה‬
JV : ‫״‬ f
‫א ת׳ ־׳ ק ב רו‬
v : r• V
‫מ מ נו‬V ‫״‬
‫אי ש‬ J *

para enterrar a tu muerto. ”

‫וי ק ם‬ ‫ז‬ :‫מ ת ך‬ ‫מ לן בי ר‬ ‫ממך‬
‫ י‬Entonces Abraham se levant0 y se
inclino ante la gente de la tierra, ante ‫ל ע ם־ ה א ר ץ‬
‫י‬ V W T ~ ‫ז‬
‫וי ־ ש ת חו‬
•<- 1 ‫ ״‬-
‫אברהם‬VT T : ‫־‬

-------------------------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s

‫א ב ר ר ; ם ל כ(י כ( ר‬ ‫ב ני ו ז ת א ה י ת‬ ‫ ח ו א ת י ב ו‬:‫מ ן ל ן ך מ י‬ ‫מי תי‬ ‫ע ט כון ן א ק ב ר‬ ‫ק בו ך א‬ ‫א ח סנ ת‬

‫אג ש‬ ‫מי ת ך‬ ‫ק ב ר י ת‬ ‫ק ב רנ א‬ ‫ב( ץ פ ר‬ ‫בינ נ א‬ ‫א ת‬ ‫לן ך ם יי‬ ‫ ר ב‬. ‫ נ נ א‬1‫ר ב‬ ‫מ מ א‬ ‫ ו ק ב ל‬:‫לי ה‬
‫ך א מג א‬ ‫ל ע מ א‬ ‫א ב ר ה ם ו ס גי ד‬ ‫ ז ן ק ם‬:‫מי תןי‬ ‫מי ^ מ ק ב ר‬ ‫מ נזי‬ ‫ל א י מנ ע‬ ‫ק ב רי ה‬ ‫מ מ א י ת‬

------------------------------------------------------------------ R A S H I

‫ל א‬ .‫י פ ל ח‬ ‫(י) לי א‬ :‫ה ק ב רו ת‬ ‫ל בי ת‬ ‫?ז ר?! ע‬ ‫ש א מ ר‬ ,‫ה ד י ן‬ ‫מן‬ ‫ן א ט לנ ה‬ ‫תו ש ב‬ ‫א הי ה‬

‫( ת ה לי ם‬ ‫ר ח מי ך‬ ‫ת כ ל א‬ ‫ל א‬ ‫כ מו‬ ‫י מ נ ע׳‬ ‫א תל‬ ‫לז מג ד‬ :‫ה ו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫לי‬
:‫ ב ו‬:‫ח‬ ‫( ל עי ל‬ ‫הג ש ם‬ ‫וי כ ל א‬ ‫ו כ מו‬ ,) ‫י ב‬:‫מ‬ ‫א חוז ת‬ .‫ ן ב ר‬7 ‫א חז ת‬ :‫ה ז א ת‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫א ת‬

T R A D U C C 1 6 N D E R A S III ^

q u ie r e n v e n d 6 r r n e la , e n t o n c e s s e r d r e s i d e n t e 13 y t o m a r d la T i e r r a d e I s r a e l p o r le y , p u e s e l S a n t o
- b e n d i t o e s - m e d i j o : ‘A t u d e s c e n d e n c i a d a r d e s t a t i e r r a 5.” 14

‫ן ב ר‬7 ‫א ח ז ת‬ /PROPIEDADq8 s8pul t ur Q . Es decir, u n a p ro p ie d a d d e t e r r e n o p a r a s e p u l t u r a . 15

6. ‫ ל א י פל ח‬/ n in g u n o [DE n o so t r o si r e t e n d r A d e t i. E s t a f r a s e s ig n if ic a : n o r e t e n d r a . E s te v e r b o
t i e n e e s t a m i s m a a c e p c i 6 n e n e l v e r s ic u lo : “ N o r e t e n d r ^ s [ ‫] ל א מ כ ל א‬ T u c o m p a s i 6 n .” 16Y a s i i n i s i n o
e n e l c a s o s ig u ie n te : “ F u e d e t e n i d a l a l l u v i a [17” .[ ‫ו י פ ל א‬

13. S e g u n e s to , al u tiliz a r am bos te rm in o s, 15. R a sh i a g re g a aq u f la p a la b ra “ te rre n o ” p o rq u e la

A b ra h a m le s p la n te o su d o b le c o n d itio n c on fra se ‫ א ח ז ת ק ב ר‬, “ p ro p ie d a d d e se p u ltu ra ” e s u n ta n to
re s p e c to a la T ie r r a d e Isra e l, p re se n ta n d o le s la e q u iv o c a . E l v o c a b lo ‫ א ח ז ת‬, q u e a lu d e al c o n c e p to d e
a lte r n a tiv a d e q u e e n f u n c io n d e la a c titu d d e e llo s p o se e r o a g a rra r fis ic a m e n te , d if ic ilm e n te p u e d e
a n te e l, el p o d ia c o m p o r ta r s e c o m o c u a lq u ie ra d e lo s a p lic a rs e a u n a tu m b a , y a q u e el n o m b re ‫ לן ב ר‬,
d o s. S in e m b a rg o , e s ta e x p lic a c io n e s p ro b le m a tic a , se p u ltu ra o tu m b a e n r e a lid a d so lo se a p lic a a la
p u e s R a s h i m is m o se n a lo e n el v . 1 3:7, .v. v. ‫ו י ה י ד י ב‬ c a v id a d q u e la c o m p o n e . C o m o u n a c a v id a d n o
q u e A b ra h a m to d a v ia n o h a b ia a d q u irid o p le n o p u e d e s e r a g a rra d a fis ic a m e n te , R a s h i e n fa tiz a a q u i
d e re c h o so b re la ti e r r a [v e r al re s p e c to la s n o ta s 7 9 q u e m n ^ se re fie re al s u s ta n tiv o im p lic ito ‫?ן ך קן ע‬,
y 8 0 d e la p a r a s h a t Lej Leja\. E l c o m e n ta rio Gur “ te rre n o ” (Sifte Jajamim).

Arye re s p o n d e a e s ta c u e s tio n a rg u m e n ta d o q u e si 16. Tehilim 4 0 :1 2 .

b ie n A b ra h a m to d a v ia n o te n ia d e re c h o s p le n o s
17. Supra, v. 8 :2 . L a ra iz ‫ כ ל ה‬d e la cu a l se d e riv a
s o b r e e lla , la p r o m e s a q u e D io s le h a b ia d a d o p o r 10
el v e rb o ‫ ? כ ל ה‬e s sin o n im a d e la r a iz ‫ כ ל א‬, y a q u e la s
m e n o s d e b la g a r a n tiz a rle u n p e d a z o d e tie rra p a ra
le tra s ‫ ה‬y ‫ א‬fo rm a n p a rte d e l g ru p o d e le tra s h e b re a s
u tiliz a d o c o m o se p u ltu ra . in te rc a m b ia b le s e n tre si (Gur Arye). E sta s son: ‫ א‬, ‫ ה‬,
14. Supra, v . 1 2 :7 ; Bereshit Rabd 5 8 :6 . ' y ‫•׳‬
 2 9 3 / BERESHIT — PARASHAT JAYE SARA 2 3 :8 -1 0 — ‫ ח ־ י‬: ‫כ ג‬

los hijos de Jet. 8 Y hablo a ellos, ‫ח‬ :‫ל א מי ר ל בני ־ ח ת‬ ‫א ת ם‬ ‫וק־בר‬

diciendo: “Si es la voluntad de ustedes
‫ז‬ . ‫פ ש כ ם ל ק ב ר א ת מ תי‬ ‫א ם י ש א ת נ‬
*.4, *a
, .
.* ‫״ ״ ״■ ״‬
..
4
que. entierre a mi muerta de mi ‫״ ־‬ •. <! : • j•• .
presencia, escuchenme e insistanpor mi ‫מלפני‬ ‫^ { ^” ל י‬ ‫ש מ חוני‬
a Efron, hijo de Tzojar, 9 Que el me de la /‫ט‬ : ‫ ך ך ב ל ־ צ ח ר‬$<‫א ת ־ מ‬ ‫וי ת ך לי‬
cueva de Majpela que le pertenece, la <_ T ! v . .^. ‫י‬ ‫ י י י ־‬L~
cual esta en el extremo de su campo. *"^1?^ ‫׳*י‬
Que por su precio completo me la de, ‫ב כ ס ף‬ ‫לי ש ך הו‬ ‫יתננה‬ ‫מ ל א‬
como propiedad de sepultura entre J ‫ ״‬, ‫ ״‬, ‫ ״ ״‬TJ’ ' ’ •‫ ״‬. - / . - L
ustedes. ” 10Ahora bien, Efron se habia
sentado entre los hijos de Jet. Y Efron el ‫בני־ ח ת‬ ‫ב ת ו ך‬ ‫ ן י ש ב‬1*‫ פ ר‬3^
-------------------------------------------------------------- O N K E L O S ---------------------------------------------------------

‫מ ן לן ד מי‬ ‫מי תי‬ ‫ל מ ק ב ר י ת‬ ‫בנ פ ש כוו‬ ‫ א‬$ ‫ך‬ ‫אי ת‬ ‫א ם‬ ‫ע מ הון ל מי מ ר‬ ‫ו מ לי ל‬ ‫ח‬ :‫ח ת א ה‬ ‫ל ב ני‬
‫ ט ןי ף גן ל י י ת מ ע ר ת פ פ ל ת א ד י ל י ה ך י ב ס ט ר ס ק ל י ה‬: ‫ק ב י ל ו מ נ י ו ב ע ו ל י מ ן ע פ ר ו ן ב ר צ ו ח ר‬
‫ י ו ע פ ר ון י ת ב ב גו ב נ י ו ז ת א ה ו א תי ב ע פ ר ון‬:‫ש לי ם י ר נ ני נ ה לי בי ני כוין ל א ח ס נ ת ק ב ו ך א‬ ‫ב כ ס פ א‬

----------------------------------------------------------------- R A S III ------

‫ו בן‬ .‫ש מ ה‬ ‫כל‬ ‫א ש ל ם‬ .‫מ ל א‬ ‫ב צ& ף‬ :‫ב זו גו ת‬ ,‫ב מ ן ש ה‬ ‫ל שו ן‬ .‫לי‬ ‫ פן עו‬1 :‫ך צ ו נ כ ם‬ . ‫< ח> ג פ ש ג ם‬

‫( ד ב רי‬ ‫מ ל א‬ ‫ב כ ס ף‬ :‫ל א ר ו נ ה‬ ‫א מ ר‬ ‫דו ד‬ . ‫< ט> ה מ פ פ ל ה‬ :)‫ ט ז‬:‫א‬ ‫( רו ת‬ ‫בי‬ ‫ת פ ג עי‬ ‫א ל‬ ‫כ מו‬
,‫ח ס ר‬ ‫כ תי ב‬ .‫יי ש ב‬ ‫ ן‬1‫ <<> ן ^ פ ר‬:1‫ כ ב‬:‫כ א‬ ‫א‬ ‫הי מי ם‬ ‫ש כ פו ל ה‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬ .‫ג ב י ו‬ ‫על‬ ‫ו ע לי ה‬ ‫בי ת‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

8. ‫ נ פ( ץ פ מ‬/ l a v o l u n t a d d e u s t e d e s . E n e s te c a s o , e s te t e r m in o s ig n if ic a : s u v o lu n t a d . 18
‫ ו פ ג ע ו ל י‬/ e i n s i s t a n p o k m i. A q u f e l v e r b o ‫} ע ו‬£> im p lic a u na p e t ic i 6 n , 10 m ism o q u e en e l v e rsi'c u lo :
“ N o m e in s is ta s [19” .[‫ת פ ג ע י‬

9. ‫ה מ כ פ ל ה‬ / m Q jp 8 l A. 20 R e c i b i o e s te n o m b r e p o r q u e e r a u n a c a s a c o n d o s p l a n t a s . S e g u n o t r a
e x p l i c a c i 6 n , fiie ll a m a d a a s f p o r q u e h a b i 'a s i d o “ d u p l i c a d a ” [‫ ] פ פ ו ל ה‬c o n l a s p a r e j a s q u e a llf s e r ia n
s e p u lta d a s . 21

‫ ב ה ס ף מל א‬/ po r s u pr e c io c o m pl e t o . A b r a h a m q u e r ia d e c ir : P a g a r e t o d o s u v a l o r . 22 Y d e i g u a l
m o d o e l r e y D a v i d u t iliz 6 la m is m a e x p r e s i 6 n c u a n d o d i j o a A r a v n a : “ [ T e 10 c o m p r a r e ] p o r s u
p r e c i o c o m p l e t o [‫ | מ ל א‬. ” 2‫ו‬

1 0 . ‫ ן י ש ב‬1‫ ו ע צ! ר‬/ e f r o n s e h a b ia se n t a d o . E l v e r b o ‫ י ש ב‬e s t a e s c r i t o a q u i e n f o r m a d e f e c t i v a , s in la

18. L a a c e p c io n b a sic a d e l te rm in o ‫ נ פ ש‬e s v o lu n ta d , a c e p c io n d e e n c u e n tr o , c o n ta c to in te n se .

d eseo , q u e re r. P o r 10 m ism o , d e f in e el p rin c ip io
2 0 . L ite ra lm e n te , “ d u p lic a d a ” , “ d o b la d a ” .
in m a te ria l d el se r h u m a n o q u e e s el o rig e n d e su
2 1. Erubin 5 3 a. V e r el c o m e n ta rio d e R a sh f al v. 2,
v o lu n ta d y d e su s d e seo s. A sf lo d e fin e R a sh f en
Debarim 2 3 :2 5 , lyob 6:11 y Julin 120a. E s p o r e llo s.v. 3 ‫א ו ־ ב ע‬ ‫ • ק ח ת‬A unque las p a re ja s to d a v fa no
h a b ia n sidp s e p u lta d a s allf, al lla m a rla c o n e ste
que g e n e r a lm e n te es tr a d u c id o por “ a lm a ” (o
“ p e rso n a ” e n c ie rto s c o n te x to s). L a p a la b ra “ a lm a " n o m b re A b ra h a m se e s ta b a re fir ie n d o a su c a p a c id a d
p a ra a lb e rg a r c u a tr o p a r e ja s d e d if u n to s (Gur Arye).
se d e riv a d el la tin anima , q u e d e n o ta a q u e llo q u e d a
ammo y v id a a los se re s. 2 2. E l te rm in o ‫מ ל א‬ lite ra lm e n te s ig n if ic a “ lle n o ” .
P o r e x te n si 6 n , e n e s te c a so q u ie re d e c ir c o m p le to ,
19. Rut 1:16. E n e se v e rsfc u lo , R ash f e x p lic a el
to tal.
v e rb o ‫ת פ ג ע י‬ p o r ‫ ו נ פ צ רי‬, e x p re sio n q u e d e n o ta un
ru e g o in sis te n te . L a m ism a ra fz ‫ פ ג ע‬ta m b ie n tie n e la 2 3. Dibre haYamim I, 2 1 :2 2 .
2 3 :1 1 -1 3 — ‫י א ־י ג‬:‫פ ג‬ ‫ש ר ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת חיי‬ / 294

jiti respondio a Abraham en presencia ‫בני ״ ח ת‬ ‫ב אזני‬ □ ‫א ת ״ א ב ר ה‬ ‫ה ח תי‬

de los hijos de Jet y de todos los que ‫^ו ף־ מו ךן־‬
entraban p o r la puerta de su ciudad, * 1‫י ״‬ ‫‘ ■י‬ ‫־' ־‬ J" T , “!
diciendo: 11 “No, mi senor, escuchame: ‫נ ת תי‬ ‫ה ש ל ה‬ ‫^ מ עני‬ ‫ל א ״ א דני‬ ‫יא‬
el campo te lo he dado, y la cueva que ‫^ י ך ן‬/ ‫ל ך { ך‬ *‫א ש ר ״ ׳ ב ן‬ ‫ו ה מ א ר ה‬ ‫ל ך‬
estd en su interior a ti la he entregado. T. *‫ " י‬1 ! ! '‫י‬ v ‫'־‬ JTT ! ‫ ־‬: ?
Ante los ojos de los hijos de mi pueblo te W ‫ל עיני‬
la he entregado; entierra a tu muerto. ‫״‬ ‫לפני‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫וי ש ת חו‬ ‫יב‬ :‫מ ת ך‬
12Abraham se inclino ante la gente de la ‫ י‬- ‫ן< ך ך ן‬
tierra. 13 Y hablo a Efron en presencia de ‫י‬ ! • " V VIT<T
la gente de la tierra, diciendo: "Sin ‫א ך‬ *‫ל א מו‬ ‫ע ם ״ ה א ך ץ‬ ‫ב אזני‬
o n k e l6 s

‫ק ב י ל כ ג ני‬ ‫ < א ל א ך בו נ ל‬:‫ח ת א ה ל כ ל ע לי ת ר ע נן ך תי ה ל מי מ ר‬ ‫א ב ר ה ם מן ך ם ב צ י‬ ‫ח ת א ה י ת‬

:‫ק ב ר כ (י ת ך‬ ‫ע מ י י ה ב י ת ה לזי‬ ‫ב ני‬ ‫ל עי ני‬ ‫ב י ה לןי י ה ב י ת ה‬ ‫די‬ ‫ח ק ל א י ה ב י ת לזי ו מ ע ו ־ ת א‬
‫ב ר ם‬ ‫ל מי מ ר‬ ‫ע ט א ד א תנ א‬ ‫ יג ו מ ל י ל ע ם ע ^ ר ו ן כ ן ך ם‬: ‫א ב ר ה ם ל ן ך ם ע ט א ך א ך ע א‬ ‫י ב ו קז גי ד‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ---------------------------------------------------------------------------------

‫ל ע\ ך ה‬ ‫ח ס ר‬ ‫ל ג מו ל‬ ‫ו ב או‬ ,‫מ כ ג ל א כ ת ן‬ ‫ב קו לו‬ ‫מ פני‬ .‫ע ל י ה ם‬ ‫שו ט ר‬ ‫מנו הו‬ ‫היו ם‬ ‫או תו‬
‫ב ד מי ם‬ ‫או ת ה‬ ‫ת קנ ה‬ ‫ל א‬ .‫א ד נ י‬ ‫<י א> ל א‬: ,‫ל ו‬ ‫צ רי ד‬ ‫ש הי ה‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫של‬ ‫ ח שי בו תו‬:
‫ל ך‬ ‫שנ תוני ה‬ ‫ב מו‬ ‫הי א‬ ‫ה רי‬ .‫ל ך‬ ‫צ חנ תי‬ ‫ש ב לו‬ .‫ע י ד ו‬ ‫שער‬ ‫ג אי‬ ‫לבל‬ :‫ל ג ד ל ה‬ ‫ ל ה‬:^

— — T R A D U C C IO N D E R A S H I

letra 24. ‫ ו‬E sto in d ic a q u e e n e s e m i s m o d i a lo s habitantes d el lugar 10 n o m b r a r o n o f i c i a l s o b r e e llo s .

A c a u s a d e l a i m p o r t a n c i a personal d e A b r a h a m , q u e n e c e s i t a b a n ego cia r co n d l, Efr 6 n a s c e n d i o
a l a g r a n d e z a . 25

‫ש ע ר עי רו‬ ‫ ל ב ל ב אי‬/ d e t o d o s l o s q u e e n t r a ba n po r l a pu e r t a d e su c iu d a d . P u e s to d o s h a b ia n
a b a n d o n a d o s u s l a b o r e s y h a b i a n v e n i d o a r e n d i r s u u l t i m o r e s p e t o a S a r a . 26

11. ‫ ל א א ד נ י‬/N O , m i SENOR. N o c o m p r a r a s la propiedad p o r d in e r o .

‫ נ ת ו נ י ל ך‬/ t e l o h e DADO. Q ueria decir: E s c o m o si y a te h u b ie r a d a d o e l terreno sin dinero . 27

24. La le c tu ra de e ste v e rb o es se g u n
v o c a liz a c io n ‫ י ו ש ב‬, im p lic a n d o un e s ta d o p r e s e n te
c o n tin u o : a n te s y a e s ta b a se n ta d o y a h o ra ta m b ie n .
P e ro c o m o e n el te x to o rig in a l d e la T o ra , q u e n o
e s ta v o c a liz a d o , a p a r e c e sin la le tra ‫ ] י ש ב ] ו‬ta m b ie n
p o d r ia se r le id o c o m o ‫ ב‬$ ; , co n se n tid o d e p re te rito
p lu s c u a m p e rf e c to . E llo im p lic a ria q u e a h o ra e s ta
s e n ta d o , p e ro h u b o u n m o m e n to en el p a sa d o q u e n o
10 e s ta b a : “ se h a b ia se n ta d o ” . R a sh i h a c e
in te rp re ta c io n s im ila r e n lo s vv. 18 :1 , s. v. ‫ י ש ב‬y
1 9 :1 , s.v. ‫ ו ל ו ט י ש ב ב ש ע ר ס רי ם‬a p ro p o sito d e A b ra h a m
y L o t. A m b o s c a so s so n e x p lic a d o s e n las n o ta s 5 y
1 49 d e la p a r a s h a t Vayera, re sp e c tiv a m e n te .
2 5 . Bereshit Rabd 5 8 :7 . R a sh i no q u ie re d e c ir q u e
a c a u s a d e A b ra h a m la g e n te d e l lu g a r h a b ia h e c h o
q u e E f ro n a s c e n d ie r a a u n a p o sic io n so c ia l m a s
la e le v a d a . Q u ie re d e c ir q u e la P ro v id e n c ia d iv in a h iz o
q u e su a s c e n so c o in c id ie ra c o n su e n c u e n tro c on
A b r a h a m ( Najalat Yaacob).
2 6 . Bereshit Rabd 5 8 :7 . E s to e x p lic a ria c o m o e s
q u e to d o s lo s q u e n o rm a lm e n te p a sa b a n p o r a h i se
h a lla b a n re u n id o s p r e c is a m e n te e n e s e d ia ( Gur
Arye).
2 7 . R a sh i e x p lic a q u e a u n q u e el v e rb o ‫ נ ת ת י‬e sta
una
g r a m a tic a lm e n te en p re te rito , es u tiliz a d o p a ra
in d ic a r a lg o q u e su c e d e e n el p re se n te . C u m p le a q u i
u n a fu n c io n e n fa tic a , p o rq u e 10 q u e E fro n q u e ria
d e c ir e s q u e su d e c is io n d e d a rle el te rre n o e ra
d e fin itiv a e irre v o c a b le como si y a se 10 h u b ie ra
d a d o . E n el le n g u a je d e la T o r a e s fre c u e n te q u e se
u tilic e u n a e x p re sio n e n p re te rito p a ra d e sig n a r u n
a c to p r e se n te ( Gur Arye).
 2 9 5 / BERESHIT — PARASHAT JAYE SARA 2 3 :1 4 -1 6 — ‫ י ד ־ ט ז‬: ‫כ ג‬

embargo, ojaia me escuchases: doy ei '‫א ם ״ א ת ה ל ו ש מ ע נ י נ ת ת י כ ס ף ה ש ז ״ ה‬

precio del campo, aceptaio de m i y :‫עז מ ה‬ ‫מ^ נ י ' ו א ק ב ר ה ' א ת ־ מ ת י‬ ‫ק ח‬
enterrare a lii a mi m uerto.” 14Efron .' '‫־‬I " v JT! ! v ; ' ' J'
respondio a Abraham, diciendo: 15 “Mi *1‫א ת ־ א ב ר ה ם ל א מ ׳ ר ל‬ ‫ ן‬1‫ו י ע ן ן ן פ ר‬ ‫יד‬
^ . ‫י‬ ‫י‬ °• : . .

senor, escuchame: una tierra de " ‫טו א ל נ י ש מ ע נ י א ל ץ א ר ב ע מ א ת ש ק ל‬

cuatrocientos sicios de piata, entre yo y ‫כ ס ף ביני ובינןז מ ה ״ ה ו א ן א ת ־ מ ת ן ז‬
tu ;qu e es? Entierra a tu muerto. ” ! r • v ! ‫ ״‬JA' " !' " .'‫'־‬
" Abraham escucho a Efron, a sl q«e 0 ? ‫־‬D * ‫ש מ ע‬ ‫ויי‬ ,« ‫ק ב ה‬

Abraham p eso p a ra Efron la p la ta de la ‫א ת ״ ה כ ס ף‬ ‫ל ע פ רן‬ □ ‫א ב ך ה‬ ‫וי שלןל‬

------------------------------------------ .------------------------------------ o n k 8 l 6 s --------------------------------------------------------------------------- — ■
‫ ו א ת י ב‬- ‫ י ז‬: ‫־ ל י ט י ב ו ק ב ל כ<ני א ת ן פ ס פ א ן מ י ח ק ל א ס ב כ<ני ו א ק ב ר י ת כ<י תי ת מ ו‬n y ‫א ם א ת‬
‫ ט ו ר ב ו נ י ק ב ל מ נ י א ך ע א (׳ \ ן י א א ו ־ ב ע מ א ה ס ל ע י ו ד פ ס ף ב י נ א‬: ‫ ־ו י ת א ב ך ה ם ל מ י מ ר ל י ה‬1‫< ג פ ר‬
‫ כ ק ז פ א‬.‫ ט ץ ק ב ל א ב ר ה ם מ ן ע פ ר ו ן ו ת ק ל א ב ר ה ם ל ס פ ר ו ן י ר‬: ‫ה י א ו י ת מ י ת ך ק ב ר‬ ‫ו בי נ ך מ ה‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S II I ----------------------------------------------------------------------------------- ■

.(«» ‫ו ב י נ ך‬ ‫ < טו> נ י נ י‬: ‫כ ב ר‬ ‫ל ך‬ ‫נ ת תי‬ ‫ו ה לו אי‬ /‫א צ ל י‬ ‫לי‬ ‫או מ ר‬ ‫א ת ה‬ .‫ש מ ע נ י‬ •‫לו‬ ‫א מ ה‬ ‫א ט‬ ‫אן‬

‫ח שו ב ה‬ ‫הי א‬ ‫מ ה‬ ‫כ מונו‬ ‫או ה בי ם‬ ‫שני‬ ‫בין‬ ‫א פ שי‬ ‫אי‬ ,‫א נ י‬ .‫ב ח נ ם‬ ‫ו ל ק ח‬ ‫ל ך‬ ‫? ל ש מוי ע‬
‫ן א ת‬ ‫ה מ כ ר‬ ‫א ת‬ ‫הנ ח‬ ,‫א ל א‬ .‫ל כ לו ם‬ ‫ה לו אי‬ ,‫ש מ ע נ י‬ ‫לו‬ ‫א ת ה‬ ‫א ם‬ ‫א ך‬ .‫ב כ ך‬
‫ח ס ר‬ .‫ל ע פ ר ן‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫( טז) ו י ש ק ל‬ :‫ק ב ו ר‬ ‫מ ת ך‬ ‫הו א‬ ‫מו כן‬ .‫ב ל ע ״ ז‬ ‫דונ א ״י‬ .‫נ מ תי‬ :‫ו ת ש מ ע נ י‬

T R A D U C C 16N DE R A S I I I

1 3. ‫ א ך א ם א רנ ה לו ^ מ ע ני‬/ s in e m ba r g o , o ja l A m e e sc u c h a se s . Q u e ria d e c irle : T u m

d e b o e s c u c h a r t e y t o m a r l a g r a t u i t a m e n t e , p e r o 28 y o n o q u i e r o h a c e r l o a s i . L a f r a s e ‫א מ ה‬ ‫א ך א ם‬
‫ש מ ע ני‬ •‫ לו‬, q u ie r e d e c ir : “ 6 j a l a q u e m e e s c u c h e s ” 10 q u e y o t e d i g o e n e l s e n t i d o d e q u e d e s e o
c o m p r a r la .

‫ נ ת ת י‬/ DOY. E s te v e r b o s ig n if ic a 10 m is m o q u e d o n a i29 e n f r a n c o s a n t i g u o . 30 A b r a h a m q u e r i a d e c ir :

“ Y a 10 t e n g o p r e p a r a d o y o ja l& y a t e 10 h u b i e r a d a d o . 31‫״‬

15. ‫ ב מ י ו בי נ ך‬/ e n t r e y o y Tti. E n t r e d o s a m i g o s q u e r i d o s c o m o n o s o t r o s , i q u e v a l o r t i e n e e l

d in e r o ? N i n g u n o . P o r e s o , o l v i d a la t r a n s a c t i o n y e n t i e r r a a t u f a l l e c i d a .

1 6 . ‫ ו י ש ק ל א ב ר ה ם ל ע פ רן‬/ a br a h a m pe s 6 pa r a e f r o n . E n e s ta f r a s e a la p a l a b r a ‫ ע פ ל ן‬le f a l t a l a le tr a

2 8. L a p a la b ra ‫ א ך‬, e n g e n e ral tie n e u n se n tid o d e p a rte d e E fr o n d e d a r e l c a m p o a A b ra h a m sin

a d v e rsa tiv o q u e lim ita a lg u n e le m e n to d e l e n u n c ia d o d in e ro , q u e e r a como s iy a le h u b ie r a d a d o e l c a m p o .
e n c u e stio n (Talmud Yerushalmi, Berajot 1 4:2). P o r P o r e so R a sh f 10 e x p lic a e n p re te rito . P e r o e n e s te
e llo en e ste c a so sig n ific a p e ro , sin e m b a rg o . V e r ca so n o p u e d e te n e r el m ism o s e n tid o , y a q u e a

ta m b ie n la n o ta 86 d e la p a ra s h a t Noaj. c o n tin u a tio n A b ra h a m in v ita a E fro n a to m a r el

d in e ro (“ to m a lo d e m f” ). P o r 10 ta n to , a q u f s e n a la
29. E n fra n c e s m o d e rn o , done ; e n e sp a n o l, “ [he]
q u e e ste v e rb o tie n e a q u f la f u e r z a d e l p r e s e n te , a
d a d o ” , en p re te rito . E n a lg u n a s e d ic io n e s d e R a sh f
p e sa r de e s ta r en p re te rito (Gur Arye, Sifte
a p a re c e la p a la b ra dones, “ d o y ” , e n p re se n te . L a Jajamim).
e x p lic a c io n d e la n o ta sig u ie n te s ig u e e sta v a ria n te
31. L a u tiliz a tio n d e l p re te rito p a r a in d ic a r u n a
te x tu a l.
a c c io n p re s e n te s ir v e aq uf p a r a d a r e n f a s is a la
3 0. L a e x p lic a c io n q u e e n e ste v e rsfc u lo R a sh f h a c e e x p re sio n . V e r el c o m e n ta rio d e R a sh f a l v. 1 4 :2 2 ,
d el v e rb o ‫ נ ת ת י‬n o e s e x a c ta m e n te la m is m a q u e en x v . ‫ ה ר כ( ו ני י ד י‬, asf c o m o la n o ta 183 d e la p a ra sh a t
el v. 11. A llf el p re te rito in d ic a la d is p o s itio n to tal Lej Leja.
2 3 :1 7 -1 8 — ‫ י ז ־ י ח‬: ‫ה ג‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 296

que habia hablado en los oidos de los ‫א ר ב ע‬

r <“ } “
‫ב נ< ־ ח ת‬
‫" א‬ ‫״‬ :
‫באזני‬
J '‫ ״‬J T J
‫ד ב ר‬ V .V •
‫א ש ר‬JV - 1

hijos de Jet: cuatrocientos siclos de

plata en moneda negociable. 17 Y se :‫ל כ \ ח ר‬ ‫ע׳בר‬ ‫כ ס ף‬ ‫שלןל‬ ‫מ א ו ת‬
levanto el campo de Efron que estd en ‫א ש ר ב מ כ פ ל ה‬ ‫ש ד ה עפרון‬ 1‫ם‬ ‫ו י ־ \ק‬ ‫שגי יז‬
Majpela frente a Mamre -e l campo y la T ‫״‬ S “ ~ V ‫״־‬J I : *V JM : TJT*‫־‬

cueva que habia en el, asi como todo ‫ו ה מ ע ר ה‬

JT ^t : ‫״־‬ :
’‫ה ש ד ה‬ V T •‫י‬
‫מ מ ר א‬
< s‫״‬ : **
‫לפני‬ j ‫• ״‬: *
‫א ש ר‬V .V : * ‫־‬

arbol que habia en el campo dentro de

todo su lindero alrededor- 18para ‫א ש ר‬j v - ‫ן‬
‫ב ש ד ה‬ v t
‫א ש ר‬
‫־־‬ j v ‫ר‬ I
'‫ ה ע ץ‬-‫א ש ר ־ ב ו ו כ ל‬
‫ ׳‬5‫י‬ t t ‫ן‬ v

Abraham como adquisicion, a la vista de ‫ <ח ל א ב ר ה ם ל מ ק נ ה‬: ‫ב כ ל ־ ג ב ל ו ס ב י ב‬

los hijos de Jet, de todos los que V. T1 !‫ ״‬: • : ; ‫ז‬ ‫ז‬ ‫ו‬ ‫־‬ ‫־‬ • t ‫•י‬ '% t t :

entraban por la puerta de su ciudad. :‫ ר ־ ע י ר ו‬n ‫ע‬. r‫ש‬

, ri
‫ב אי‬ f
‫בכיל‬ ^ .
‫ ח ת‬-‫בני‬ a ‫״‬ ‫״‬ :
‫לעיני‬ J *‫״‬ :

-------------------------------------------------------------------------------- 0 n k e l 6 s

‫ב כ ל‬ ‫ס ח ו ד א (נ ״ א׳ ך מ ת כן ב ל ס ח ה ־ ת או‬ ‫מ ת נן ב ל‬ ‫ד כ ס ף‬ ‫ס ל עיו‬ ‫כ( א ה‬ ‫א ך ב ע‬ ‫ח ת א ח‬ ‫ב ני‬ ‫י ל נן ך ם‬-‫ך מז‬

‫אי ל ני די‬ ‫בי ה ן כ ל‬ ‫די‬ ‫ח כן ל א ו מ ע ך ת א‬ ‫ ך א‬.‫מ מ‬ ‫ב כ פ ל ו נ א ד י כן ך ם‬ ‫ י« ו ק ם ח ? ן ל י ^ ר ו ו ד י‬: ‫מ ך י נ ת א‬
:‫ ה י ל ע י נ י ב נ י ח ת א ה ב כ ל ג ג לי ת ר ע ?ן ך תי ד ז‬1 ‫ י ח ל א ב ר ה ם ל ן ב י נ‬: ‫ ר ק ח ו ר‬1 ‫ב ח ק ל א ד י ב כ ל ת ח ו מ י ה ס ח‬

------------------------------------------------------------------------ R A S H f

‫ת קו מ ה‬ .‫ע פ ר ון‬ ‫שד ה‬ ‫ (<ז> ו י ל ן ט‬: ‫ב ל ע ״ ז‬ ‫צנ טינ א ר ״ ש‬ ,‫ע ש ה‬ ‫ל א‬ ‫מ ע ט‬ ‫ה ך ב ה ו א פ לו‬ ‫ש א מ ר‬ ‫ל פי‬ ,‫ף ״ ו‬
‫של‬ ‫מ ל ד• ו פ שו ט ו‬ ‫מ י ד ה ךיו ־ ט ל י ד‬ ‫שי צ א‬ ,‫ה י ת ה ל ו‬ ‫כ ן נ ש ך י ו׳‬ ‫ש הו‬ ‫!נ רו לי ם‬ ‫ש ק לי ם‬ ‫מ מנו‬ ‫שנ ט ל‬
‫ה ע ץ‬ ‫בו ו כ ל‬ ‫א ש ר‬ ‫ה ש ד ה ן ה מ ע ך ה‬ ‫ וי ק ם‬:‫מ ק ך א‬ ‫ב כ ל‬ ‫ב ש קל‬ ‫ש מ ת ק ב לי ם‬ ,‫ל ס ו ח ר‬ ‫עו ב ר‬ :‫ש נ א מ ר‬
­ ‫עי רוי‬ ‫ש ער‬ ‫ג אי‬ ‫ בבל‬m :/ ‫ן ג ר‬ ‫ל מ קנ ה‬ ‫ל א ב ך ה ם‬ .‫ש ה ן ק נ ט ר י ן‬ ‫ש ש ק לי הן ג דו לי ם‬ ‫ וי ש מ ק ו ם‬.‫מ קו ם‬

TRADUCC16N D E R A S III

32. ‫ ו‬E s t o a l u d e a l h e c h o d e q u e q u e E f r 6 n h a b l 6 m u c h o p e r o n i s i q u i e r a h i z o u n p o c o d e 10 q u e
h a b f a d i c h o , 33 y a q u e a l f in a l t o m 6 d e A b r a h a m s ic lo s g r a n d e s . E s ta s m o n e d a s q u e le d io s o n la s
q u e a n t i g u a m e n t e s e l l a m a b a n kanterfn, y a q u e s e d e c l a r a q u e le d io “ m o n e d a n e g o c i a b l e ” , e s d e c ir ,
m o n e d a s q u e s o n r e c i b i d a s e n c u a l q u i e r l u g a r , 10 m is m o q u e lo s c e n te n a r io s . P u e s h a y l u g a r e s
d o n d e e l s i c l o e s g r a n d e - e s d e c ir , d e m u c h o p e s o y v a l o r - , y s e t r a t a d e c e n t e n a r i o s . 34 E n f r a n c o s
a n t i g u o s o n l l a m a d o s c a n ten iers . 35

1 7 . ‫ ן‬1‫ש ד ה ע פ ר‬ ‫ וי לן ם‬/ Y s e l e v a n t 6 e l c a m po d e e f r 6 n . E s ta e x p r e s i 6 n 36 a lu d e a q u e e l c a m p o
m is m o r e c i b i 6 u n a scen so p o r h a b e r s a l i d o d e m a n o s d e u n h o m b r e s i m p l e , E f r 6 n , y p a s a r a
m a n o s d e u n a p e r s o n a d e r a n g o r e a l , A b r a h a m . 37 E s t a e s s u in te r p r e ta c i6 n a g a d ic a . P e r o s e g u n s u
s e n t i d o l l a n o , e s t a f r a s e s ig n if ic a q u e “ ...e l c a m p o y l a c u e v a q u e h a b f a e n e l, a s f c o m o t o d o A rb o l
q u e h a b f a e n e l c a m p o . . . ” s e l e v a n t a r o n p a r a A b r a h a m “ c o m o a d q u i s i c i 6 n . . . ” 38

1 8. ‫ש ע ר עי רו‬ ‫ אי‬3 ‫ ב ב ל‬/ d e t o d o s l o s q u e e n t r a b a n po r l a pu e r t a d e s u c iu d a d . E s to in d ic a q u e

32. E n to d o s lo s d e m a s v e rsfc u lo s, su n o m b re e s d io a E fro n m o n e d a s c u y o v a lo r e r a ig u a l a c ie n

e sc rito e n fo rm a p e r f e c tiv a ( c o m p l e t a ) : ‫ ן‬1‫^ פ ר‬, c o n la sic lo s d e p la ta [shekalim].
le tr a 1. R a s h i e x p lic a r a l a ra z o n d e e llo . 3 6 . E l v e rb o ‫ו י ק ם‬ lite ra lm e n te q u ie re d e c ir “ se
3 3. L a f o rm a d e f e c tiv a e n e l n o m b re a lu d e asi le v a n to ” . R a sh i e x p lic a ra la ra z o n d e e s ta e x p r e sio n
a u n d e fe c to e n su c a r a c te r : q u e le faltaba s in c e rid a d in u su a l p a ra in d ic a r que p a so a p r o p ie d a d de
en 10 q u e d e c ia {Gur Arye). A b ra h a m .

3 4 . Baba M etzia 9 7 a . 3 7 . Bereshit Rabd 5 8 :8 .

3 5. E n e sp a fio l, c e n te n a r io s . E l c e n te n a rio e r a u n a 3 8. E s d e c ir, p a sa ro n a su p ro p ie d a d . E n h e b re o se

a n tig u a m o n e d a q u e e q u iv a lf a a c ie n v e c e s e l v a lo r u tiliz a la e x p re sio n “ ie v a n ta rse c o m o a d q u is ic io n ”
d e la m o n e d a e n c u r s o . E n el c a so d e A b ra h a m , e ste p a ra in d ic a r q u e u n o b je to p a so a p r o p ie d a d d e o tro.
 2 9 7 / BERESHIT — PARASHAT JAYE SARA 2 3 :1 9 -2 4 :2 — ‫ ב‬: ‫ י ט ־ ה ך‬: ‫ב ג‬

19 Y despues de eso, Abraham enterro ‫א ת־ ש ר ה‬ ‫אבר ה ם‬ ‫ו א ח רי ־ כ{ ק ב ר‬ ‫יט‬

j t t v T t : ‫־‬ - I t I ‫ •יי ״‬- ! r :

a su mujer Sard en la cueva del campo ‫ש ד ה ה מ כ פ ל ה ע ל־‬ ‫א ש תו א ל ־ מ ע ר ת‬

r ‫»־‬ - J ., . ‫ * ־׳‬T : V : ‫״‬

de Majpela frente a Mamre, que es

‫ב א ר ץ כנ ען‬ ‫ח ב רו ן‬ ‫הו א‬ ‫מ מר א‬ ‫ פני‬:
Jebron, en tierra de Kenaan. 20Asi se
levanto para Abraham el campo y la ‫א ש ר ־ בו‬
‫ע‬ V ‫! ־‬
‫ו ה מ ער ה‬
IT T : “ :
‫ה שדה‬ V T ‫־‬
‫כ וי ־ ק ם‬
‫ ׳‬T T ‫״‬

cueva que en el habia como propiedad ‫מ א ת‬ ‫י‬- • • ••

‫ל א חז ־ ת ־ ק ב ר‬
V V 1T “ “ :1 ‫־‬
‫ל אבר ה ם‬ T : “ :

de sepultura de parte de los hijos de Jet. ‫ס‬ :‫ח ת‬1♦:‫״ב נ י••־‬

C a p itu lo 24 ‫פ ר ק כ ד‬
1 Y Abraham era anciano, entrado en ‫א ו א ב ר ה ם ז ק ן ב א ב י מ י ם וי הו ה ב ר ך‬
I J - •• VT ‫ן‬- rV T ‫־‬ V .T M •• T JT T :: ‫־‬

dias; y el Eterno habia bendecido a

Abraham en todo. 2Entonces Abraham ‫אבר ה ם‬ T T : ‫־‬
‫ ב ויי א מ ר‬: ‫ב כ ל‬
V J “ I -
‫א ת־ א ב ר ה ם‬
»«T T : ‫־‬ V

dijo a su siervo, el decano de su casa, ‫ב כ ל־‬ ‫ה מ של‬ ‫ ו‬/‫ב י ו‬ ‫א ל ־ ע ב ד ו' ז ק ן‬

que gobernaba todo 10 que era de el:
“Pon ahora tu mano bajo mi muslo. ‫ת ח ת י ר כי‬
P ” 5 - J “ J
‫ידך‬ JIT
‫שי ם ־נ א‬
JX *
‫ א ש ר ־ לו‬:
rt V ‫ ־‬:

-------------------------------------------------------------------------- o n k 8 l o s ---------------------------------------------------------------------------

:‫ב א ן ע א ד כ נ ען‬ ‫א ת תי ה ב מ ע ר ת ה ק ל כ פ ל ת א ע ל א פי מ מ ר א הי א ח ב רון‬ ‫ש ך ה‬ ‫א ב ר ה ם י ת‬ ‫י ט ו ב ת ר פו ק ב ר‬

‫ א ו א ב ר ה ם ס י ב ע ל ב י ו מ י ן ויי ב ו ק ז‬:‫כ ו ק ם ח ק ל א ו כ< ע ך רנ א ד י ב י ה ל א ב ר ה ם ל א ח ס נ ת ק מ ר א מ ן ב נ י ו ז ת א ה‬
:‫ת ח ו ת י ך פי‬ ‫שוי פ עו י ד ך‬ ‫ס ב א ך בי תי ה ך ש לי ט ב כ ל די לי ה‬ ‫א ב ר ה ם ל ע ב די ה‬ ‫ ב ו א מ ר‬:‫א ב ר ה ם ב כ ל א‬ ‫י ת‬

--------------------- ‫ ג‬----------------------------------------------------- - R A S H I ------------------------------------------------------------------------------

. ‫)ן ג י ה ו‬7‫ <ג> ן‬: ‫צ ך י ך ל ה ש י א ו א ש ה‬ ‫ש הן ה לי ב ן הי ה‬ ‫ ( א) ב ר ך א ת‬: ‫ה ק נ ה ו ל ו‬ ‫כ ל ם‬ ‫ ו ב מ ל מ ד‬,‫כ ל ם‬ ‫ב קו ־ ב‬

‫ל פי‬ .‫י ו ג י‬ ‫ת רו ת‬ :‫ז ק ן‬ ‫נ קו ד‬ ‫ד בו ק‬ ‫ש הו א‬ ‫ל פי‬ ‫ו מ א ח ר‬ .‫ב ן‬ ‫ב גי מ ט ךי א‬ ‫עו ל ה‬ ‫ב כ ל‬ .‫א ב ר ה ט ג פ י ל‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

s e 10 v e n d i t i e n m e d i o d e to d o s y e n p r e s e n c i a d e t o d o s . 39

24
1. ‫ ב ר ד א ב ר ה ם ג פ ל‬/ HABIA b e n d e c i d o a ABRAHAM e n t o d o . E l v a l o r n u m e r i c o [g u em a tria ] d e la
e x p r e s id n ‫ ב כ ל‬, “ e n t o d o ” , e s e q u i v a l e n t e a l d e la p a l a b r a ‫ ב ן‬, h i j o . 40. Y p u e s t o q u e y a t e n i a u n h i j o ,
a h o r a n e c e s i t a b a c o n s e g u i r l e u n a e s p o s a . 41

2 . 1‫ ןן ב י ת‬7 ‫ ז‬/ e l DECANO d e s u CASA. P u e s t o q u e e l v o c a b lo ‫ ז ק ן‬e s t a e n e s t a d o c o n s t r u c t o , e s

v o c a l i z a d o p t . 42

‫ ת ח ת י ר כ י‬/ B A JO m i m u s l o . A b r a h a m le p id io q u e p u s i e r a a ll! s u m a n o p o r q u e c u a n d o u n a p e r s o n a

39. El p re fijo a g e n e ra lm e n te sig n if ic a “ en ”, c o n tin u a tio n .

“ e n tr e ” , “ e n m e d io d e ” . R a sh f e x p lic a q u e p u e sto
42. L a v o c a liz a c io n n o rm a l d e e s ta p a la b ra e s ‫ ־ז קן‬,
q u e se tra ta d e u n g ru p o d e in d iv id u o s, en e ste c a so
c o n kamatz p r im e r o y lu e g o tzere, c o m o e n el v. 2 4:1
el p re f ijo ‫ב‬ de la p a la b r a ‫ב כי ל‬ tie n e aq uf el
y 19:4. A q u i sin e m b a rg o , a p a r e c e v o c a liz a d a co n
sig n ific a d o d e “ e n p re se n c ia d e ” (Sifte Jajamim).
sheba p rim e r o y lu e g o pataj. E sto se d e b e a q u e se
4 0 . E s d e c ir, 5 2. E n la p a la b r a 2 0 = ‫ ב פי ל‬, ‫ = ב‬2 ; ‫ כ‬y h a lla s u b o rd in a d a (e n e s ta d o c o n s tr u c to ) con
3 0 = ‫ ל‬. P o r su p a rte , e n la p a la b r a 5 0 = ‫ בן‬, ‫ = ב‬2 ; ‫ ו‬. E sto re s p e c to al su sta n tiv o q u e le s ig u e , ‫ ב י ת ו‬. L a p a la b ra
in d ic a q u e el “ to d o ” al q u e la T o ra a lu d e a q u f se ‫ ן כןן‬p u e d e sig n if ic a r ta n to “ a n c ia n o ” c o m o “ a n tig u o ” .
r e fie re e s p e c ific a m e n te a u n hijo. P o r e sta ra z o n a q u f 10 tra d u c im o s p o r “ d e c a n o ” ,
41. Q ue es 10 q u e la T o ra p a sa ra a r e la ta r a sin o n im o d e a n tig u o .
2 4 :3 -7 — ‫ב ז׳ ג ־ ז‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 298

3 Y te hare ju ro r p o r el Eterno, Dios de□ ‫ה ש מ י‬ ‫א ל הי‬ ' ‫ ה‬1‫ י ה‬3 ‫ו א ש ב י ע ך‬ ‫ג‬

los cielos y Dios de la tierra, que no ‫א^ ן ך ן‬ ‫ ח‬1‫ל א ״ ת ל‬ ‫א^ ר‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫ו אלהי‬

r . . 1 . . ‫ל‬ ‫״‬ ‫ן‬ ‫יי‬ • ‫־ > ״‬ *I V ‫ ־ ־‬: » 1
V ST T ‫י‬ I‫• ״‬

tomaras mujer p a ra mi hijo de entre las >^‫ל ב נ י מ ב נ ו ת ה כ נ ע צ י א ש ר‬ ‫אנ‬

h ya sd elk en a an i, en med,o d e q u ie n y o , ' ‫״ א ^ ^ ל ך כ י‬
habito; 4sino que iras a mi tierra y a '• ! ‫ ־‬j •••! 1: ! ■! ••• - : ■‫ •״‬:
mi lugar natal, y tomaras mujer para mi '‫ז‬1‫ נ י ל‬$ ‫^‘ ל‬
hijo, p a ra Itzjak. ” 5El siervo le dijo: ‫ה‬ ‫ ב ל א ו ל י ל א ״ ת א ב ה‬${ ‫א ל י ו ה‬
“Quizds la mujer no quiera seguirme a ]‫ ה ל ל כ ת א ח ר י א ל ־ ה א ר ץ ה ז י י א ן ־‬$ ‫ה א‬
1S ” i V JT T V V ." - | I- V JV T T ‫״‬ »T

esta tierra; idebere hacer que tu hijo ‫ ~ ך ן א ך ץ‬7 ‫א‬ ‫א ת~ ב נ ך‬ ‫א^ י ב‬ ‫ ז ב‬#‫ה ה‬
regrese a la tierra de la que saliste? ‫ש ר ״יי ^ א ת‬ ‫א‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫ו‬ * ‫מ ש ם‬
6Abraham le dijo: “Guardate de hacer KT " J1 ‫־‬ ‫'_ ־‬T ' .T JTT '‫!' יי‬
regresar a mi hijo alia. 7El Eterno,
Dios de los cielos, que me tomo de la ‫ה ש מ י ם‬ ‫א ל הי‬ I ^"i i T ‫ ז‬: ‫ש מ ה‬ ‫בני‬
casa de mi padre y de la tierra de mi ‫ו מ א ר ץ‬ ‫א בי‬ ‫מ ב י ת‬ ‫ל ק חני‬ ‫א ש ר‬
O N K I iI.O S

‫אנ א‬ ‫כ נ ע נ אי די‬ ‫א ת ת א ל ב ג רי מ ? נ נ ת‬ ‫ך אן ע א ד ל א ת ס ב‬ ‫א ל ה א ד ש מי א ו א ל ה א‬ ‫ג ו א קי ם ע ל ך ב מי מ ר א דיי‬

‫מ א י ם' ל א‬ ‫ע ב ך א‬ ‫לי ה‬ ‫ ה ו א מ ר‬:‫תי זי ל ו ת ס ב או נ ר נ א ל ב רי לי צ ח ק‬ ‫ו לי ל דו תי‬ ‫ ד א ל הי ו ל א ך עי‬:‫בי ני ה ן‬ ‫י ת ב‬
‫ י ו א מ ר לי ה‬:‫מ ת מן‬ ‫נ פ ק ת א‬ ‫די‬ ‫ל א ך ע א‬ ‫ב ר ך‬ ‫א תי ב י ת‬ ‫ב ת ר י ל א ו ־ ע א ר! ך א ה א ת ב א‬ ‫ל מי תי‬ ‫א ת ת א‬ ‫תי בי‬
‫ע‬r ‫ *א • ר‬1 ‫״א זב א ו ״*מ‬ ‫•מ • יב י ת‬ ‫ב * ר •נ י‬j ‫ד י• • ד‬ ‫ מ *י זא‬1 ‫ד י ש‬ ‫ א‬t ‫ל זה‬v i ‫א‬ ‫ ז‬1
‫ יי‬t : ‫ מ׳ן‬t ‫ ל■ ת‬8 ‫ תי* ת י ב ז י ת ז ב• ר י‬t ‫ מ א‬t ‫ ך • ד י ז ל‬, ‫ל‬t ‫* א !ס ת ־מ ר‬ ‫ה ם‬- t ‫ ר‬t ‫ ב‬i ‫א‬

------------------------------------------------------------------------------ R A S I I I

‫א מ ר‬ ‫!* ל א‬ .‫א ב י‬ ‫מ בי ת‬ <‫ל לן חנ‬ ‫א שר‬ ‫ה ש מי ט‬ ‫ש ל מ צו ה‬ ‫חפ ץ‬ ‫בי דו‬ ‫שי טו ל‬ ‫צ רי ך‬ ‫ש הו ש ב ע‬

:‫א מ ר‬ ‫הו א‬ ‫ו ל מ ע ל ה‬ ‫ה א ר ץ׳‬ ‫ו א ל הי‬ ‫ו ה מ י ל ה היונ ה‬ ,‫ך נ פ ל י ו‬ ‫או‬ ‫תו ר ה‬ ‫ס פ ר‬ ‫? גו ן‬
‫ע כ שיו‬ :‫ל ו‬ ‫א מ ר‬ .1‫ ג‬:‫כ ד‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ן ג ו׳‬ ‫ן א ש בי ע ך‬ ,‫צ ע ר‬ ‫י די‬ ‫על‬ ‫לו‬ ‫ו ב א ה‬ ‫לו‬ ‫ר א שונ ה‬ ‫מ צו ה‬
‫ ה• רו ג ־ ל { ת •י ו‬V‫ש‬ ‫י‬
‫ ץ‬V‫ ר‬T ‫ א‬T‫ה‬ ‫״ו א ל ה״ י‬ ‫־ה ש מ יי ם‬
‫־‬ T
‫א ל ה־• י‬ ‫הו א‬ ‫ א• ל• ה י‬VI ‫»> ה׳‬: : ‫ ה‬T‫ט ל‬T ‫נ‬: ‫ו‬ ‫ל י ו‬T ‫ע‬T ‫ב ה‬T ‫ ח ־ב י‬T
‫־‬ S T S
‫ו ה י ת ה‬5

T R A D U C C IO N D E R A S H I

h ace un j u r a m e n t o d e b e to m a r en su m a n o un o b jeto con el q u e se cu m p la un p r e c e p to , 43 co m o

un s if e r to r d u 0 los tefilin . 45 En este caso, la circuncision habfa sido el p rim e r p r e c e p to que
Abraham habfa cum plido y habfa llegado a el p o r m edio d e su frim ien to fisico, p o r 10 q u e le era
m u y q u e rid a . P o r e so la escogid para hacer el juramento sobre ella .46

7 . ‫א בי‬ ‫מ בי ת‬ ‫א ש ד ל לן ח ני‬ ‫ה ש מי ם‬ ‫א ל הי‬ ‫ה׳‬ / e l e te r n o , d io s d e l o s c ie lo s , q u e m e to m 6 d e l a c a s a

d e M l PA D RE. Aquf Abraham n o d ijo “ D ios d e la tierra”, p ero m £s arriba sf habfa d ic h o : “ Y te

h are j u r a r por el Eterno, D io s de la tierra...” 47 A l utilizar estas dos expresiones diferentes, Abraham
q u iso d ecir: “ A h o r a y a es el D io s d e los cielos y de la tierra, pues yo ya logre q u e hablar de El

4 3 . E sto c o n f ie r e u n c a r a c te r sa g ra d o al ju ra m e n to . la T o ra , la s c u a le s se a ta n e n el b r a z o y e n la
R a sh i e x p lic a r a a c o n tin u a tio n la ra z o n d e e llo . c a b e za.

4 4 . L it., “ lib ro d e la T o r a ” . E n h e b re o se d a e s te 4 6. Bereshit Rabd 5 9 :8 . E lie z e r, sin e m b a rg o , no

n o m b re al ro llo d e p e rg a m in o d o n d e e s ta e s c rito el p o d ia to m a r su p ro p ia c ir c u n c is io n , s in o la d e
te x to o rig in a l d e la T o ra . A b ra h a m , y a q u e el ju r a m e n to n o s e p u e d e h a c e r
so b re u n a p a rte d e l c u e rp o p ro p io , sin o so b re a lg o
4 5 . Shebuot 3 8 b . Tefilin e s el n o m b re h e b re o d e 10
e x te rio r a u n o (Gur Arye).
q u e e n e s p a n o l e s lla m a d o “ fila c te ria s ” , c a jita s d e
c u e ro e n c u y o in te rio r se p o n e n te x to s e sc o g id o s d e 4 7 . Supra, v . 2 4 :3 .
 2 4 :8 -1 0 — ‫ ח ־ י‬: ‫כ ך‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ח י י ש ר ה‬/ 300

entregare esta tierra', El enviard Su ‫ז ע ל ח‬ ‫הוא‬ ‫ י א ת‬-‫ה ז‬ ‫א ת ־ ה א ר ץ‬ ‫א ת ן‬

angel delante de ti, y tomards de alia ;‫מ ל א כ ו ל פ נ י ך ו ל ל ח ת א^ ן ־‬
una mujer para mi hijo. sPero si la f ■' “T ' Jr : IT ' ' VT! T! ‫־‬
mujer no consintiera en seguirte, ‫ל ו א^ ה‬ ‫ת א ב ה‬ ‫ח [ א □ ל א‬ :□ ‫מ ש‬
quedards libre de este juram ento mio; _‫מ ג ב ע ת י ץ' א ך ן‬ ‫א ח רי ך !נלית‬ ‫ל ל כ ת‬
‫ן‬ ‫ן‬ . . . . , A ^ *T < \ : ‫־‬ T I ‫־‬ ‫־‬ I I V - ! I‫־‬ V J V T

s o o qu e a m h.jo 10 ‫ ״ ״‬haras regresar ^ ‫ א ת ע ב‬.‫^ ל‬

alia. JEl siervo puso su mano bajo el <*‫־‬ ■t it t j •: 1 ‫ ״‬j-
muslo de su sefior Abraham, y le ju ro ‫א ב ך ה ם‬ '!]‘T ‫ת ח ת‬ ‫א ת״ילו‬
con respecto a esto. .‫ן י ץ ך‬ ‫ע ל ־ ה ד ב ר‬ ‫א‬ ‫וי ש ב ע‬ ‫אדניו‬
10Asi, pues, el siervo tomo diez £ "T T,. P P ' JT ' AT !
camellos de los camellos de su senor y ^ ^ ■- ’ >‫ י ש‬1‫ש ל‬
se fue, con todos 10s bienes de su senor
v‫׳‬
‫אדניו‬
vr ‫־־‬:
‫וכל״טוב‬ j t :
‫וילד‬
P v •* ‫־‬
‫אדניו‬ t ‫־‬ : >
‫מג מלי‬
• • ‫־‬ ‫־‬ : •

ONKELOS

‫א ת ת א ל מי תי‬ ‫ו א ם ל א תי בי‬ ‫ח‬ :‫א ו ז ת א ל ב ר י מ ת פ ע‬ ‫מ ל א כ י ה לן ך מ ך ו ת ס ב‬ ‫ו ל ח‬£‫ה ו א ןי‬ ‫ה ד א‬ ‫א ר ע א‬ ‫א תל י ת‬

‫\וי ע ב ך א י ת י ד י ה ת ח ו ת י ך כ א ך א ב ר ה ם‬£‫ ט ף‬: ‫מ מ ו מ ת י ד א ל ח ו ד י ת ב ר י ל א ת ת ב ל ת מ ן‬ ‫ב ת ר ך ו ת הי * כ א ה‬
‫ר בו ני ה‬ ‫שפ ר‬ ‫ך בונ ה ו אז ל ן כ ל‬ ‫ע ^ ו ר א ג ק ג לי ו כ<ג כ< לי‬ ‫ע ב ך א‬ ‫ י ו ך ב ר‬:‫ה דיו‬ ‫פ תג מ א‬ ‫על‬ ‫לי ה‬ ‫ ם‬- ‫ר ב ו נ י ה ו קי‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ----------------------------------------------------------------------------------

‫נ ב ריו‬ .‫א דו ניו‬ ‫<י> מ ג מ ל י‬ :‫ל ח^ ־ ר‬ ‫ס ל פו‬ ‫בני‬ ‫בן‬ ‫מ בנזי ת‬ ‫א ש ה‬ ‫לו‬ ‫ן ק ח‬ . ‫ו ג ו׳‬ ‫נ « » ב ו <( תי‬ ‫< מ) ו נ ק י ת‬

‫ז מו מין‬ ‫ייי צ איו‬ ‫ש היו‬ ,‫ו נ מ ל י ם‬ ‫מ ש א ר‬ ‫היו‬ ‫ר ק‬ •‫׳‬1‫ן ג‬ ‫ב ני‬ ‫א ת‬ ‫ר ק‬ :‫ו מ מ ר א‬ ‫א ש פו ל‬ ‫ענ ר‬
:‫א ח ר י ם‬ ‫ב ש דו ת‬ ‫ז ר עו‬ ‫של א‬ ,‫ ז ל‬:‫ה ג‬ ‫מ פני‬ ‫י ע ק ב‬ ‫א ב ל‬ ,‫ח ו ־ ז ר‬ ‫אינו‬ ‫בני‬ .‫ה ו א‬ ‫מי עו ט‬

T R A D U C C IO N D E R A S II I

8. ‫ ו נ קי ת מ ש בו ע תי ו ג ר‬/ q u e d a r As l ib r e de e st e ju r a m e n t o m io , e t c . Y e n to n c e s p o d r
e s p o s a p a r a e l d e la s h i j a s d e A n e r , E s h k o l y M a m r e . 55

'‫ ל ק א ת ב ני ו גו‬/ so l o q u e a m i h ij o , e t c . L a p a l a b r a ‫ ל ק‬tie n e u n s e n tid o e x c l u y e n t e . 56 E n e s te c a s o

in d ic a q u e A b r a h a m q u is o d e c ir : “ M i h i j o I tz ja k n o r e g r e s a r a , p e r o m i n i e t o Y a a c o b e v e n tu a lm e n te
s i r e g r e s a r a a J a r a n .” 57

10. ‫א ד ניו‬ ‫ מ ג מ לי‬/ d e l o s c a m e l l o s d e su se n o r . E s t o s s e d i s t i n g u i a n d e lo s c a m e l l o s d e o t

p e r s o n a s p o r q u e s a l i a n c o n b o z a l e s p o r q u e A b r a h a m q u e r i a e v ita r in c u r r i r e n e l m d s m f n im o r o b o ,
p o r 10 q u e n o p a s t a b a n e n c a r n p o s a j e n o s . 58

5 5. E n el v . 2 4 :3 , A b ra h a m h iz o q u e E lie z e r ju r a s e v . 1 4 :1 3 ], c uyo a n c e stro e r a h ijo d e K e n a a n [v e r el

q u e n o to m a rfa e sp o sa p a ra Itz ja k d e las m u je re s d c v . 10:15 ],
K e n a a n . A q u i le in f o n n a q u e so lo 10 a b so lv e ra de 5 6. S u fu n c io n es a d v e rs a tiv a , lim ita tiv a 0
e ste ju r a m e n to si e s q ue no h a lla e sp o sa p a ra el e x c lu y e n te , se g u n el c a so . E x c lu y e u n e le m e n to d e
p e rte n e c ie n te a su fa m ilia , en c u y o c a so p o d ra to m a r a q u e llo que se va a e n u n c ia r. Es s im ila r al
d e la s m u je re s d e K e n aa n . A h o ra b ie n , e n e se m ism o sig n ific a d o q u e tie n e la p a la b ra ‫ א ך‬, la c u a l es
v e rsfc u lo A b ra h a m h a b ia del p u e b lo “ k en aan !'... en e x p lic a d a en la n o ta 86 d e la p a ra s h a t Noaj.

medio de quien h a b ito ” . E sa e x p r e s io n no se re fie re 57. Bereshit Raba 5 9 :1 0 .

a to d a la g e n te d e K e n aa n , sin o c o n c re ta m e n te a 5 8 . Bereshit Raba 5 9 :1 1 . E n el v. 2 4 :3 2 , la T o ra
a q u e llo s in d iv id u o s c o n q u ie n e s A b r a h a m te n ia u n a d ic e q u e E lie z e r “ d e s a to ” lo s c a m e llo s, 10 q u e R a sh i
re la c io n e stre c h a : A ne r, E sh k o l y M a m re (Gur e x p lic a q u e se re fie re e sp e c if ic a m e n te a d e sa ta rle s
Arye). E sto s tr e s p e rten e cfa n al p u e b lo e m o ri [ve r el e l b oz a l.
2 9 9 / BERESHIT — PARASHAT JAYfc SARA 2 4 :7 — ‫ ז‬:‫ב ד‬

nacimiento, y hablo con respecto a mi y ‫ו א ש ר‬

B <V ■ I P
‫ד ב ר ״ לי‬
• V J
‫ו א^ ר‬
V “ 11‫־‬
‫מו ל ד תי‬
» : “ I

me ju ro diciendo: ‘A tu descendencia :
‫ל א מ ר נ ש ב ע־ לי‬
o n k 8 l 6 s -
‫י ל דו תי ו די מ ל ל לי י די קי ם לי ל מי מ ר ל ב ך ך‬

------------------------------ R A S I l f

,‫ע ל‬ ‫ב ל שון‬ ‫מ פו ר שי ם‬ ,‫ד ב ו ר‬ ‫א צ ל‬ ‫ה ס מו כי ם‬ ‫הי ה‬ ,‫א ב י‬ ‫מ בי ת‬ ‫כ ש ל ק חני‬ ‫א ב ל‬ ,‫ה ב ר י ו ת‬ ‫ב פי‬

‫ש אין‬ .‫ע ל י ה ו ן‬ ‫ע לו הי‬ ‫ע לי‬ ‫ש ל ה ם‬ ‫ן ת ך גו ם‬ ‫היו‬ ‫של א‬ ,‫ה א ר ץ‬ ‫א ל הי‬ ‫ן ל א‬ ‫ה ש מי ם‬ ‫א ל הי‬
‫א ל א‬
V T T V 1‫׳ י ז‬
‫ו ל ה ם‬
V
‫ו לו‬
*
‫לי‬ 1 ‫״‬
‫ל שון‬ ‫ד בו ר‬
••
‫א צ ל‬ * T
‫ו פ ל‬T‫נ‬ T
‫ר גי ל‬ ‫הי ה‬ J
‫ל א‬ ‫ו ש מו‬
. . .
‫בו‬
T‫ב א י ע ו ל ם מ כ י ר י ם‬ ‫״‬ T

‫ע מי‬ ‫ש ל ה ם‬ ‫ו ת ך גו ם‬ ,‫א ל י ה ם‬ ‫א ליו‬ ‫א לי‬ ‫מ או ר‬ .‫מו ל ד תי‬ ‫ ו מ א ר ץ‬:‫ מ ה ר ן‬.‫ מ ב י ת א ב י‬:‫ב א ר ץ‬

‫ל שון‬ ‫נו פ ל‬ ‫א מי ר ה‬ ‫א צ ל‬ ‫א ב ל‬ .‫ע מ ה ו ן‬ ‫ע מי ה‬ ‫ד ב ר‬ ‫א ש ר‬ ‫כ מו‬ .‫ל צ ו ־ כ י‬ .‫ל י‬ ‫ד ב ר‬ ‫ו א שי‬ :‫כ ש ד י ם‬

:‫ר ז ב ת ר י ם‬ ‫בין‬ .‫לי‬ ‫צ שבע‬ ‫ו א ש ר‬ :‫ן ל ה ם‬ ‫ן לו‬ ‫לי‬ ‫ן ל ה ם‬ ‫ן לו‬ ‫לי‬ ‫בל‬ ‫ן כן‬ .)‫ ד‬:‫ב‬ ‫א‬ ‫( מ ל א כי ם‬ ‫ע לי‬

TRADUCC16N D E R A S I lf

f u e s e a l g o f a m i l i a r e n la b o c a d e l a g e n t e . P e r o a l p r in c ip io , c u a n d o E l m e t o m 6 d e l a c a s a d e m i
p a d r e , a lo s o j o s d e la g e n t e s o l a m e n t e e r a e l D io s d e lo s c ie lo s , p e r o n o d e l a t i e r r a , y a q u e la
g e n t e e n e l m u n d o n o 10 c o n o c i a y S u n o m b r e n o e r a f a m i l i a r e h la t i e r r a . 48

‫ מ בי ת א בי‬/ d e l a c a sa d e m i pa d r e . D e J a r a n . 49

‫ ו מ א ר ץ מו ל ד תי‬/ y d e l a t ie r r a d e m i n a c im ie n t o . D e U r C a s d i m . 50

‫ ו א ש ר ד ב ר לי‬/ Y iia b l 6 c o n r e s pe c t o a m i. E n e s te c a s o la p r e p o s ic io n ‫ ל י‬s ig n if ic a : “ p a r a m is

n e c e s i d a d e s ” , 51 10 m i s m o q u e e n e l v e r s f c u lo : “ Q u e h a b l 6 s o b r e m i [ 52” [ ‫ל י‬ Y d e m o d o s im ila r,
s i e m p r e q u e la s p r e p o s i c i o n e s ‫ ל ה ם‬, ‫ ל ו‬, ‫ ל י‬m o d i f i q u e n a la s f o r m a s c o n j u g a d a s d e l v e r b o ‫ ד ב ר‬, h a b l a r ,
h a y q u e e x p l i c a r l a s e n e l s e n t i d o d e ‫* ג ל‬, s o b r e , d e , a c e r c a d e . Y e s p o r e s o q u e s u t r a d u c c i 6 n al
a r a m e o d e b e s e r ‫ < נ לי ה ון‬, ‫ ל ו ה י‬4‫ י‬,< ‫> ג ל‬, so b re m i, sobre 61, sobre ellos, r e s p e c t i v a m e n t e . E s t o s e d e b e a
q u e a la s f o r m a s v e r b a le s d e r i v a d a s d e la r a f z ‫ ד ב ר‬n o s e le a p l i c a n la s f o r m a s p r e p o s i c i o n a l e s ‫ ל ו‬, ‫ל י‬
‫ ל ה ם‬, c u a n d o s e q u ie r e s ig n i f i c a r h a b la r a, s i n o q u e se le s a p lic a la s f o r m a s ‫ א ל י ה ם‬, ‫ א ל י ו‬, ‫ א ל י‬, y e s p o r
e s o q u e l a t r a d u c c i 6 n d e d s t a s a l a r a m e o d e b e s e r ‫ ע מ ה ו ץ‬, ‫ ע מ י ה‬, ‫ ע מ י‬, co n m ig o , con dl, con ellos,
r e s p e c t i v a m e n t e . P e r o a la s f o r m a s v e r b a le s d e r iv a d a s d e la ra f z ‫ א מ ר‬, d e c i r , s f s e a p l i c a n la s f o r m a s
p r e p o s i c i o n a l e s ‫ ל ה ם‬, ‫ ל ו‬, ‫ ל י‬c u a n d o s e q u ie r e d e c i r hablar a . 53

‫ ו א ש ר צ ש ב ע לי‬/ y m e ju r 6 . E n e l P a c t o e n t r e la s P a r t e s . 54

4 8 . Bereshit Rabd 5 9 :8 . En aquel v e rsfcu lo , 5 1. E x p re sio n id io m a tic a en h e b re o que q u iere

A b ra h a m h a b lo d e u n m o m e n to p r e te r ito e n su v id a d e c ir, “ so b re m i” o “ c o n re sp e c to a m f” . R ashf
p e rso n a l, c u a n d o D io s 10 h a b fa s a c a d o d e c a s a d e su q u ie re e n fa tiz a r q u e e n e ste c a so la p re p o sic io n ‫לי‬
p a d re . E n a q u e l e n to n c e s D io s so lo e r a c o n o c id o p o r n o sig n ific a q u e h a b lo “a m f” , c o m o p a sa ra a
la h u m a n id a d e n ta n to q u e “ D io s d e l c ie lo ” . A q u f, e x p lic a r.
sin e m b a rg o , h a b ia d e a lg o p r e s e n te , d e sp u e s d e
5 2. Melajim I, 2^4.
h a b e r d ifu n d id o la c re e n c ia e n E l, y p o r e so 10 lla m a
“ D io s d e la tie r r a ” . 5 3. R a sh f o p in a q u e c u a n d o lo s v e rb o s d e riv a d o s d e

4 9 . Bereshit Rabd 5 9 :1 0 . R a sh f p r e c is a a q u f q u e la la ra fz ‫ ד ב ר‬, h a b la r, lle v e n c u a lq u ie r p r e p o sic io n d e

e x p re sio n “ c a sa de mi p a d re ” no se re fie re la fo rm a ‫ ל‬, su sig n if ic a d o n o e s “ h a b la r a a lg u ie n ” ,

e x c lu s iv a m e n te a su fa m ilia in m e d ia ta , sin o a la sin o “ h a b la r de a lg u ie n ” . L a fo rm a p re p o sic io n a l ‫ל‬
g e n te d e l lu g a r d o n d e n a c io , la c iu d a d d e Ja ra n . so la m e n te sig n ific a “a a lg u ie n ” cuando van
a s o c ia d a s c on el v e rb o ‫ א מ ר‬, d e c ir. E n e sto R ashf
5 0 . Bereshit Rabd 5 9 :1 0 . A d if e r e n c ia d el v. 4,
e sta e n d e sa c u e rd o c o n el T a rg u m d e O n k e lo s, q ue
d o n d e ‫ מ ו ל ד ת י‬se r e fie re e s p e c if ic a m e n te a su fa m ilia
sf tra d u jo la p re p o s ic io n ‫ ל י‬p o r “ [h a b la r] a m f” .
c e rc a n a , a q u f la e x p re sio n ‫ ו מ א ר ץ מ ו ל ד ת י‬s e re fie re a
la ti e r r a q u e c o n stitu fa su “ p a tr ia ” o rig in a l. 5 4. Ver supra, v v. 1 5:7 y 15:8.
 3 0 1 / BERESHIT — PARASHAT JAYE SARA 2 4 :1 1 - 1 4 — ‫ י א ־ י ד‬: ‫כ ד‬

en su poder. Se levanto y se dirigid hacia ‫נ ה רי ם‬ ‫א ל־ א ר ם‬ ‫וי ל ך‬ ‫וי ק ם‬ ‫בי דו‬

‫* ״‬.— 11‫־‬ ‫ע‬ - - : V I v y - I t t - Q t :

Aram-Naharaim, a la ciudad de Najor.

n Hizo arrodillar los camellos fuera de ‫ה ג מ לי ם‬ ‫י א וי ב ר ך‬ :‫ נ חו ר‬,‫א ל ־ ע י ר‬
la ciudad junto al pozo de agua, a la ‫ל ע ת‬ ‫ה מ^ ם‬ ‫א ל־ ב א ר‬ ‫ל עי ר‬ ‫מ חו ץ‬
hora de la tarde, cuando suelen salir las
1 ‫ויי א מ ר‬ ‫יב‬ :‫ ך ב ל ע ת צ א ת ה שי א בי ת‬$(
mujeres que extraen [agua], 12 Y dijo:
“Oh Eterno, Dios de mi senor Abraham, ‫ה ק ר ה ־נ א‬‫‘• ע‬I t “ T
‫אבר ה ם‬
TT
‫א דיני‬ :
‫א ל הי‬
‫־‬
‫י הו ה‬ •• v :

por favor haz que tenga hoy un ‫א דיני‬ ‫עם‬ ‫ו ע ש ה ־ רו ס ד‬ ‫ה יו ם‬ ‫ל פני‬

encuentro, y haz bondad con mi sefior ‫• ע‬ ‫; *׳‬ ‫״‬V v v •• « : ! - Q ‫־־‬ v. ‫״‬ T »

Abraham. 13He aqui que yo estoy junto a ?‫ע ל ־ עי‬

‫ו‬ ‫ ׳‬V .T
‫אנ ־ כי נ צ ב‬ “ 5 • - ‫־׳‬ IT
‫הנ ה‬ ‫• •• ע‬
‫יג‬ :‫א ב ר ה ם‬
IT T 5 ‫״‬

la fuente de agua y las hijas de los ‫יי צ אי ת‬ ‫ה עי ר‬ ‫אנ שי‬ ‫ו בנו ת‬ ‫ה מי ם‬

^ : J I T" : ‫־‬ : • AT ‫־‬
varones de la ciudad salen por agua.
14 Que a la joven a quien yo diga: ,Por ‫א^ ר‬ V ‫ ־‬:
‫הנ ע ר‬
T ^ J I - r
‫ו הי ה‬ JT T :
‫יד‬ :‫מי ם‬ ■ IT
‫ל ש אי ב‬ J J •

favor inclina tu cantaro para que yo ‫בדך‬ ‫ה טי ־נ א‬ ‫א לי ה‬ ‫אי מ ר‬

T< - ••1 • ‫־‬ T V *• >“

beba ’, y ella responda: ‘Bebe, y tambien

a tus camellos dare de beber’, que ella ‫ו ג ם ־ ג מ לי ך‬
I ‫••• ־י‬ ‫־‬ : “ :
‫ש ת ה‬ :
‫ו א מר ה‬ JT S IT :
‫ו א ש רנ ה‬
V J V •

sea la que has aprobado para Tu siervo ‫הכ ח ת‬ ‫א־ ת ה‬ ‫א שק ה‬

JT ‫־‬ >T 1‫• \ ל‬ : ‫־‬

o n k 8 l 6 s

‫ י א י א ש ר י ג כ( לי א מ ב ר א ל ק ו ־ ת א ל ב א ר א ד מ ? א ל ע ד ו‬:‫ ך ת ל ק ו ־ ת א מ ח וי ר‬$ ‫ב י ד י ה ן ק ם ו א ז ל ל א ר ם ד י ע ל‬
‫טי בו ע ם‬ ‫ק ד מי י ו מ א דין ו ע ב ד‬ ‫א ב ר ה ם * מיו פ ע ו‬ ‫א ל ה ה ך ך בו ני‬ ‫ י ב ו א מ ר יי‬:‫מ לי ת א‬ ‫ך מ (׳ ץ א ל ע ד ן ד נ פ ק ו‬
‫ י ר ו מ סי ע ו ל מ ת א‬:‫מי א‬ ‫ק ן ת א נ פ ק ו ל פ( כ( לי‬ ‫ך מ י א ו ב נ ת א נ( ץי‬ ‫ע ע א‬ ‫על‬ ‫ק א ם‬ ‫אנ א‬ ‫ יג ה א‬:‫א ב ר ה ם‬ ‫ נ י‬1‫ך ב‬
‫לי צ רו ק‬ ‫ל ע בד ך‬ ‫א( ץ קןי ן ת ה ז מ נ ת א‬ ‫\ונ ו א ף ג כ< ל ך‬£<‫ו תי ו ת י מ ר א‬£<$‫ק ו ל ת י ך ן‬ ‫כ ען‬ ‫אן כי ני‬ ‫ל ה‬ ‫ד אי מ ר‬

RASHI

.‫ה ו כ ח ת‬ ‫(י ד) א ו ת ה‬ :‫ה ך ב י צ ם‬ .‫ה ג מ ל י ם‬ ‫(י א) ו י ב ר ן‬ ‫לי צ ח ק‬ ‫כ ת ב‬ ‫מ תנ ה‬ ‫ש ט ר‬ .‫ב י ד ו‬ ‫א לוניו‬ ‫טו ב‬ ‫ןפל‬
,‫ח ס ך י ם‬ ‫גו מ ל ת‬ ‫ש ת ה א‬ ‫ליי‬ ‫הי א‬ ‫ך אוי ה‬ ‫לו‬ ‫ל ש לו ח‬ ‫שי ק פ צו‬ ‫פ די‬ ,‫ל ו‬ ‫א ש ר‬ ‫כל‬ ‫על‬
,‫א ב ר ה ם‬ ‫של‬ ‫ב בי תו‬ ‫ל כנ ס‬ ‫הי א‬ ‫ו כ ד אי‬ :‫יו ש ב ת‬ ‫נ ה רו ת‬ ‫ש תי‬ ‫ביו‬ .‫נ ה י י ם‬ ‫אר ם‬ :‫ב ת ם‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ו ב ל טו ב א דוניו בי דו‬ / [ l l 8 v Q n q o i t o q o s l o s H i8 n 8 s q 8 s u s 8 n o r 8 n s u p o q 8 r . A b ra h a m le habi'a

e s c r ito a Itz ja k un d o c u m e n to de d o n a c itin d e to d o 10 q u e p o s e ia , c o n e l o b je to d e q u e lo s
m ie m b r o s d e s u f u tu r a f a m ilia p o litic a se a p r e s u r a r a n a e n v ia r le s u h ija . 59

‫ א י ם נ ה י י ם‬/ a r a m - n a h a r A i m . E s ta c iu d a d e r a lla m a d a a s i p o r q u e e s ta b a u b ic a d a e n tr e d o s r io s . 60

11. ‫ ו י ב י ן ה ג מ ד י ם‬/ H I Z O A R R O D IL L A R l o s Y Q m 8 l l o s . E l v e r b o ‫ ו י ב ו ־ ך‬s i g n i f i c a q u e lo s h i z o ec

a l s u e l o . 61

14. ‫ א ת ה הו כ ח ת‬/ QUE 8 l l Q s 8 Q l Q q u 8 h Q s APRO BA D O. E s d e c ir , s i e lla h a c e e s to q u e d ig o , d ig

es d e 61, y a q u e ser& b o n d a d o s a y m e r e c e d o r a d e e n tr a r a f o r m a r p a r t e d e la c a s a d e A b r a h a m .

5 9 . Bereshit Raba 5 9 :1 1 . E r a o b vio q u e A b ra h a m n os” .

n o p u d o h a b e r e n tre g a d o fis ic a m e n te en la m a n o d e
6 1. Bereshit Raba 5 9 :1 1 . L a ra fz ‫ ב ר ך‬d a o rig e n a
E lie z e r todo 10 q u e posei'a, p o r 10 q ue e sta e x p r e s io n
p a la b r a s c on s ig n ific a d o s d if e re n te s. E l v e rb o ‫ ל ב ר ך‬,
d e b e e n te n d e rs e e n re fe re n c ia a un d o c u m e n to d e
e n cl m o d o pi'el, s ig n if ic a b e n d e c ir . E n el m o d o
p ro p ie d a d {Mizraji).
c a u sa tiv o h ifil, ‫ל ה ב ר י ך‬ 0■ ‫ל ח ב ר ך‬ s ig n if ic a hacer
6 0 . E l n o m b re ‫נ ה רי ם‬ lite ra lm e n te sig n ific a "dos a rro d illa r, re la c io n a d o c o n e l s u s ta n tiv o ‫ ב ר ך‬, ro d illa .
2 4 :1 5 -1 6 — ‫ ט ו ־ ט ז‬: 1‫ב׳‬ ‫ש ר ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת חיי‬ / 302

Itzjak. Y en ella sabre que hiciste bondad “IDPl ‫כ י ״ ע ש י ת‬ ‫א ד ע‬ ‫ו ב ה‬ ‫ל י צ ח ק‬

con mi senor . ‫ב ^ ה‬ ^ ‫ ^ א‬- <‫ ט ן ן י ה‬: <‫״ ע ם ־ א ד ־ נ‬
15Y sucedio que antes de que el JT. ‘ vv ' !r '‫ ־‬:: /
terminase de hablar, he aqui que Ribkd ‫י צ א ת ל ד ב ר‬ ‫ר ב ק ה‬ ‫ ה‬3‫ן ה‬
-nacida a Betuel, hijo de Milca, mujer ‫א ש ת י ל ד ה‬ ‫בז ־ מ ל פ ה‬ ‫ל ב תו א ל‬ V / ' T • • • V J " J • T J \

de Najor, hermano de Abraham- salia -t-j‫״ נ ח! ״ ר‬ ‫לכדה‬ □ ‫אבר ה‬ ‫אחי‬

con su cantaro sobre su hombro. 16La ‫" י‬ ^‘ AT. T‫~ י‬ r "! 17
joven era de muy buen aspecto, virgen, ‫טז‬ •
y ningun varon la habia conocido. ‫י ד ^ ה‬ ‫ל א‬ ‫ו אי ש‬ ‫ב תו ל ה‬ ‫מ& ד‬ W T !

0 n k 8 l 6 s —
‫ל מ ל ל א ו ה א‬ ‫שי צי‬ ‫ל א‬ ‫עד‬ ‫הו א‬ ‫ טי ו ה ו ה‬: ‫ע ם ך ב ו נ י‬ ‫טי בו‬ ‫ע ב ך ת‬ ‫א רי‬ ‫אי ד ע‬ ‫ו ב ה‬
‫ך א ג ר ה ם ן קו ל ת ה‬ ‫א ת ת נ ח ו ר א חו ר!י‬ ‫ך א ת י ל י ד ת ל ב ת ו א ל ב ר ?( ל פ ה‬ ‫ר ב ק ה נ פ הן ת‬
‫ש פ י ר ת ס י ז ו ( ג ״ א ש פי ר א ל מ חזיו ל ח ד א ב ת ל ת א ו ג ב ר ל א י ך ע ה‬ ‫ <» ן ע ו ל מ ת א‬:‫ע ל ב ר נ פ ה‬

----------------------------------------------------------- R A S I II

‫מ פן קו ם‬ .‫ < טז> ב ת ו ל ה‬: ‫ח ס ד‬ ‫ע שי ת‬ ‫פי‬ ‫א ד ע‬ :‫ב ל ע ״ ז‬ ‫א פ רו בי ש ״ ט‬ .‫ב י ר ר ת‬ ,‫ה ו כ ח ת‬ ‫ו ל שון‬

‫ל פי‬ .‫כ ד ך כ ה‬ ‫ש לי א‬ .‫י ד ע ה‬ ‫ל א‬ ‫ו אי ש‬ :‫ב ת ו ל י ם‬ ‫פי‬ :‫ב ה‬ ‫לי‬ ‫הי ד ע‬ .‫ך נ ח נ ה‬ ‫ל שון‬ .‫א ד ע‬ ‫וג ה‬
‫מ קו ם‬ ‫מ ש א רו ת‬ ‫היו‬ ‫ה כנ עני ם‬ ‫ש בנו ת‬ ,‫ל ו‬ ‫ו הו גנ ת‬ ‫מ מ ש פ ח תו‬ ‫ת הי ה‬ ‫א ם‬ .‫ח ס ד‬ ‫ע שי ת‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

E n e s te c a s o , e l v e r b o ‫ ה«׳ ב ח מ‬s ig n ific a “ d e m o s tr a s te ” 0 “ a c la r a s te ” . S ig n if ic a 10 m is m o q u e aprovest62

en fr a n c o s a n t ig u o . 63

‫ ו ב ה א ד ע‬/Y e n ELLA s a br e . E s ta f r a s e im p lic a un r u e g o a D io s , c o m o d ic ie n d o : p o r m e d io d e ella

h a z m e s a b e r ... [10 q u e s e d ic e a c o n t i n u a t i o n ] . 64

‫ח ס ד‬ ‫ע שי ת‬ *a / q u e h ic is t e bo n d a d . S i l a m u j e r q u e h a g a e s to e s d e la m i s m a f a m i l i a q u e 61
[ A b r a h a m ] y e s d i g n a d e 61 [ I tz ja k ] , e n t o n c e s s a b r d q u e h a s h e c h o b o n d a d c o n m i se fio r.

1 6 . ‫ ב ת ו ל ה‬/ v i r g e n . E s t e t e r m in o i m p l i c a q u e e lla n o h a b ia te n id o n in g u n c o n ta c to s e x u a l e n e l sitio

d e s u v ir g in id a d . 65

‫ ו א י ש ל א « ך ע ה‬/ Y n i n g u n v a r 6 n l a h a b i a c o n o c i d o . E s t a e x p r e s id n im p lic a q u e e l l a n o h a b i a te n id o
n in g u n a c to s e x u a l a n o r m a l . 66 P u e s l a s h i j a s d e a q u e l l o s p u e b l o s c u i d a b a n el s itio d e su

62. E n fr a n c e s m o d e rn o , prouver, en esp a fto l, ya que a p ro b a r a a lg u ie n im p lic a que se ha

p ro b a ste , d e m o s tra ste .
6 3 . E l T a rg u m tr a d u c e e s te te r m in o e n e l se n tid o d e
“ d e s tin a r ” : “E lla s e ra la q u e h a b ra s destinado... p a ra
Itz ja k ’’. P e ro se g u n R a s h i, E lie z e r q u is o d e c ir q u e si
d e m o stra d o su a p titu d . E n f r a n c e s m o d e rn o , e ste
n e x o ta m b ie n e s e v id e n te , y a q u e aprouver [a pro b a r]
tam b i& i se d e riv a d e prouver [p ro b a r, d e m o stra r],
6 4 . C o n e sta s p a la b ra s, E lie z e r n o q u e r ia d e c ir q ue

R ib k a h a t i a 10 q u e el d e c la , c o n e llo D io s h a b ria e l c o m p o r ta m ie n to g e n e ro so d e la m u je r s e ria un

sig n o d e q u e D io s h a b fa h e c h o b o n d a d c o n su se n o r
probado q u e e r a la m u je r id o n e a p a r a Itz ja k . L a
A b ra h a m . L e ro g a b a a D io s q u e la m u je r q u e fu e ra
f r a s e d e b e s e r e n te n d id a e n el s e n tid o d e “ h a b ra s
asi d e g e n e ro sa ta m b ie n f u e ra d e la fa m ilia de
d e m o stra d o que e lla es p a ra Itz ja k ” . S o b re el
A b ra h a m , y e n to n c e s sab ri'a q u e D io s habi'a h ec h o
s ig n ific a d o d e te rm in o s a n a lo g o s, v e r s u c o m e n ta rio
b o n d a d c o n A b ra h a m (Lifshuto shel Rashi).
a lo s v v . 2 0 :1 6 y 2 4 : 4 4 . E n la tr a d u c c io n d e l te x to
de la T o ra e s ta e x p re s io n la tra d u c im o s por 6 5. E s d ec ir, en el o rg a n o se x u a l fe m e n in o .

“ a p r o b a d o ” , p u e s a u n q u e n o sig n ific a 10 m ism o q u e 66. L a T o ra y a a firm o q u e e r a “ v ir g e n 5’, 10 cual

“ p ro b a r” , e tim o lo g ic a m e n te se d e riv a d e e s ta u ltim a , im p lic a q u e n o h a b ia te n id o r e la c io n e s se x u a le s
3 0 3 / BERESHIT — PARASHAT JAYfc SARA 2 4 :1 7 -1 9 — ‫ י ז ־ י ט‬: ‫כ ד‬

Ella descendid a la fuente y lleno su :‫ו ת ע ל‬ ‫ו ת מל א כד ה‬ ‫ה עינ ה‬ ‫ו תרד‬

‫ז ח‬ ‫־‬ ‫־‬ - ‫ ד‬: ‫ד‬ v j •‫־‬ -

cantaro, y subio. 17Entonces el siervo

corrio a su encuentro, y dijo: “Por ‫וי׳ א מ ר‬
v ‫־‬
‫ה עבדל ק ר א ת ה‬
*‫ד‬ ‫ י ד‬: ‫־‬ v w ‫ד‬ <
‫וי ר ץ‬‫־ ־ ל עז‬
‫יז‬
favor, dame de beber un poco de agua :‫מ כ ד ך‬ ‫מ ע ט ־ מ! ם‬ ‫נ א‬ ‫ה ג מי איני‬
de tu cantaro. ” 18 Y ella dijo: “Bebe,
senor m io”; y se apresuro a bajar su ‫ו ת מ הר‬
‫״‬ ‫־‬ : ‫־‬
‫א דני‬ ‫״‬V ‫־־‬:
‫ע ת ה‬
J " :
‫ו ת א מר‬ V ‫־‬
‫י ח‬

cantaro en sus manos y le dio de beber. :‫ו ת ש ק ה ו‬

‫' •| י‬ : ‫־‬ ‫־‬
‫ע ל ־י ד ה‬ T v. t
‫כד ה‬‫ ע‬T ‫־‬
‫ו תרד‬ V S ‫־‬

19 Y cuando ella termino de darle de

beber, dijo: “Tambien para tus camellos
‫גם‬ ‫ו ת א מר‬ 1‫ל ה ש ק ת‬ ‫ו תכל‬ ‫< ט‬

sacare agua, hasta que terminen de ‫א ם ־ כ לו‬ ‫_עד‬ ‫א ש אב‬ ‫ל ג מ לי ף‬

------------------------------------------------------------------------------------- o n k e l 6 s

‫א ש קי ני‬ ‫ל ק ך מו ת ה ו א מ ר‬ ‫ע ב ך א‬ ‫ח ו ר ה ט‬ :‫קו ל ת ה ו ס ל ק ת‬ ‫ל עין א ו מ ל ת‬ ‫ונ ח ת ת‬

‫ י ח ו א מ ר ת א ק\ ת ך ב ו נ י ן א ו ח י א ת ו א ח י ת ת ק ו ל ת ה‬:‫ו א ט ע מ נ י ) כ ען ז עי ר מ י א מ ק ו ל תי ך‬
‫ י ט ן( ץי צי א ת ל א( ץ קיו תי ה ו א מ ר ת א ף ל ג מ ל ך ־ א מ ל י ע ד די ס ^ ק ו ן‬:‫ע ל י ל ה ו א( ץ ק תי ה‬

--------------------------------------------------------------- R A S H i

:‫ש כ מ ה‬ ‫מעל‬ .‫פ ד ה‬ ‫<י ח> ו ת ר ד‬ :‫ב ל ע ״ז‬ ‫הו מי ״ ר‬ ,‫א ח ר‬ ‫מ מ קו ם‬ ‫ע צ מן‬ ‫ו מ פ קי דו ת‬ ,‫ב תו לי הו‬
‫מ ש מ ש‬ ‫א ם‬ •
‫ה רי‬
“ -‫ז‬
. ‫•פ ל ו‬ ‫*א ם‬ ‫( י ט) ־ ע ד‬ ‫וי ר ץ‬ )‫(י ז‬ :‫מ כ י ל‬ ‫(׳ \ נ ק י ה‬ ‫זו‬ ‫על‬ ‫ה עי ד‬
,‫ס פ קון‬ ‫די‬ ‫אונ ק לו ס‬ ‫תךג ם‬ .‫פ ל ו‬ ‫א ם‬ :‫א ש ר‬ ‫ה מי ם‬ ‫ש?^ ל ו‬ ‫ש ר א ה‬ ‫ל פי‬ .‫ל ק ר א ת ה‬

:‫ס פו קן‬ ‫די‬ ‫כ ש^ ת ו‬ :‫ש תי תן‬ ‫גמר‬ ‫הי א‬ ‫שזו‬ .‫ג מי ע ה‬ ‫ל שון‬ .‫ן א‬ ‫ה ג מי איני‬ :‫ל ק ר א ת ה‬
T R A D U C C I O N D E R A SH I

v i r g i n i d a d , p e r o s e p r e s t a b a n a la p e n e t r a c io n s e x u a l e n o t r o s i t i o d e l c u e r p o . P o r e s t a r a z o n , a q u i
la T o r a a t e s t i g u a q u e e l l a e s t a b a l i m p i a d e t o d o e s o . 67

17. ‫ ו י ר ץ ה ע ^ ד ל ק ר א ת ה‬/ e n t o n c e s e l s i e r v o c o r r i o a s u e n c u e n t r o . P u e s h a b ia o b s e rv a d o q u e
la s a g u a s d e l p o z o s u b i a n a l e n c u e n t r o d e e l l a . 68

‫ה ג מי איני נ א‬ / p o r fa v o r, dam e d e b e b e r. El verbo ‫ה ג מי אי ני‬ tie n e el s ig n ific a d o d e “ s o r b e r ” .

S ig n i f i c a 10 m i s m o q u e /turner e n f r a n c e s a n t i g u o . 69
1 8 . ‫ ו ת ר ד פ ד ה‬/ a b a j a r s u c a n t a r o . D e e n c im a d e su h o m b r o .

1 9 . ‫ ע ד א ם פ לו‬/ h a s t a q u e t e r m i n e n . E l te r m in o ‫א ם‬ e s u t i l i z a d o a q u i e n e l s e n t i d o d e ‫ א ש ר‬, q u e . 70

‫א ם פ לו‬ / q u e te rm in e n . E l T a r g u m d e O n k e l o s t r a d u j o la fr a s e ‫א ם כ ל ו‬ e n e l s e n t id o d e ‫ ד י ס פ ק ו ן‬,
hasta que beban 10 q u e necesiten. E l T a r g u m 10 tr a d u j o a s f p o r q u e s e c o n s i d e r a q u e t e r m i n a n d e
b e b e r c u a n d o h a n b e b i d o t o d o 10 q u e n e c e s i t a n . 71

n o r m a le s. A l e n fa tiz a r a h o ra q u e “ n in g u n h o m b r e la E lie z e r s o la m e n te le p id io m u y p o c a a g u a , y aun a si

h a b ia c o n o c id o ” , n e c e s a r ia m e n te e x c lu y e e! c o n ta c to R ib k a s e o fr e c io n o s o lo a d a rle d e b e b er en ca n tid a d
se x u a l en otras partes d el cu e rp o . s u f ic ie n t e sin o a d e m a s dar d e b e b er a su s c a m e llo s

67. Bereshit Raba 6 0 :5 . to d o 10 q u e q u is ie ra n .

68 . Bereshit Raba 6 0 :5 . E l v e r s ic u lo no d ic e qu e 7 0 . L a pa la b ra ‫א ם‬ u s u a lm e n te in d ic a el c o n d ic io n a l

e lla “ e x tr a jo a g u a ” , s in o s im p le m e n te q u e “ lle n o su “ s i” , p ero p u e d e te n e r o tr a s a c e p c io n e s . En e s te

ca n ta r o ” , im p lic a n d o a si q u e sin e s f u e r z o a lg u n o la s caso, fo r z o s a m e n te s ig n if ic a “q u e” p o rq u e no
a g u a s ha b ia n lle g a d o h a sta e lla {Ramban). te n d ria s e n tid o d e c ir “ h a sta si te r m in e n ” . E ste
m is m o s ig n ific a d o 10 tie n e e n el v . 2 4 :3 3 y 3 1 :5 2 .
69. El verbo ‫ה ג מ י א י נ י‬ s ig n if ic a b e b e r m e n o s d e 10
q u e d e n o ta e l v e r b o rmy), “ b c b e ” c o n el q u e e lla le 7 1 . P er o no n e c e s a r ia m e n te cu a n d o haya n
r e sp o n d io (Najalat Yaacob ). E sto im p lic a que te rm in a d o el ag u a . “T e r m in a r ” en este caso sc
2 4 :2 0 -2 1 — ‫ כ ־ כ א‬:‫כ ד‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 304

beber. ” 20 Y se apresuro y vertid su ‫כ ר ה‬ ‫ו ת^ ר‬ ‫ו ת מ ה ר‬ ‫כ‬ :‫ל ש ת י ת‬

cantaro en el abrevadero; y corrio de ‫ו ת ר ץ א ל ״ ה^ ל ת‬
nuevo al pozo para sacar agua, y extra !0 . v. “ '‫" ז ״ך־‬,
[agua] p ara todos sus cameiios. ‫ ״‬e i ‫ל כ ל ־‬ ‫ו ת ש א ב‬ ‫ל ש א ב‬ ‫ה ב א ר‬
varon se asombro de ella, [pensando] ‫■* ־‬
* •*
‫ ה‬A‫ל‬T
AT
‫מ ש ת א ה‬
1*‫י‬ T ‫י‬ •
‫ו ה אי ש‬
J* T I
‫כא‬ :‫ג מ ל י ו‬
IT - •

0 n k 8 l 6 s ‫־‬

‫ש הי ב ה‬ ‫ כ א ו ג ב ר א‬: ‫ש ק י א ו ך ר! כ\ ת ע ו ד ל ב י ך א ל מ מ ל י ו מ ל ת ל כ ל ג מ ל ו ה י‬ ‫ י א ת ו נ פ צ ת ק ו ל ת ה ל ב י ת‬1‫ כ ן א ו ר‬:‫ל מ (׳\ ת י‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫שי ר א ה‬ ‫על‬ ,‫ו מ ו נ ב ה ל‬ ‫מ ש תו מ ם‬ .‫מ ש ת א ה‬ :)‫ו ש ם‬ :‫מ ש נ ה‬ ‫ב ל שון‬ ‫ ו ה ך ב ה י ש‬, ‫ ל ש ו ן נ פ י צ ה‬. ‫<פ> ו ת ע ד‬
‫א ם‬ ‫יו ד ע‬ ‫אינו‬ ‫א ב ל‬ ,‫ל ה צ ל י ח‬ ‫ק רו ב‬ ‫ד ב רו‬ :‫ד ו מ ה‬ ‫לו‬ ‫ ו ב מ ק ר א י ש‬,‫כ ל י‬ ‫א ל‬ ‫מ כ לי‬ ‫ה מ ע ר ה‬
‫ת ת מ ה‬ ‫ו א ל‬ .‫ל א ו‬ ‫א ם‬ ‫הי א‬ ‫א ב ך ה ם‬ ‫מ מ ש פ ח ת‬ ‫ה ע ר ה‬ ‫א ש ר‬ , 1‫ ח‬: ‫ק מ א‬ ‫ו ת ה לי ם‬ ‫נ פ שי‬ ‫ת ע ר‬ ‫א ל‬
‫שז ע ח ל ת‬ ‫ת ב ה‬ ‫ל ך‬ ‫ש אין‬ ,‫מ ש ת א ה‬ ‫ ל‬$ ‫ב ^ י ׳׳ ו‬ ‫ח לו ל ה‬ ‫א בן‬ .‫כ! שי ע! ת‬ :‫י ב ו‬:‫נ ג‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫נ פ שו‬ ‫ל מל ת‬
‫תי ״ו‬ ‫ש אין‬ ‫מ ת פ ע ל‬ ‫ב ל שון‬ ‫שי ״ן ו מ ך ב ך ת‬ ‫י סו ד ה‬ ,‫ש א י ה‬ ‫ ל ש ו ן‬. ‫ < כ א) מ ש ת א ה‬: ‫ה ג מ ל י ם‬ ‫ב ה‬ ‫ש שו תי ם‬
‫כ גון‬ .‫ה י ס ו ד‬ ‫ע ק ר‬ ‫של‬ ‫ ת י ו ת‬1‫א‬ ‫ש קני‬ ‫מ פ רי ד ה בין‬ ‫ש מ מ ה‬ ‫ת ש א ה‬ ,)‫י א‬:‫ו‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫ע רי ם‬ ‫ש או‬ ‫כ מו‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

20. ‫ ן ו׳ נ ע ר‬/ V E U T l b . E s t e v e r b o s i g n i f i c a “ v e r t e r ” . E x i s t e n m u c h o s e j e m p l o s a n a lo g o s e n e l l e n g u a j e
U e l a M is h n A . P o r e j e m p l o e n la f r a s e : “ E l q u e v i e r t e [‫ ] מ ע ד ה‬d e u n r e c i p i e n t e a o t r o . ” 72 Y e n la
E s c r i t u r a t a m b i6 n h a y t e r m i n o s a n a l o g o s : “ N o d e r r a m e s [‫] ת ע ו‬, a l m a m f a . ” 73 “ p o r q u e v e r t i o
[‫ ] ה י ן ך ה‬s u a l m a h a s t a l a m u e r t e . ” 74

‫ ן ת‬7 ‫ ה( צי‬/ e l a br e v a d e r o . E s t a p a l a b r a d e s i g n a u n a p i e d r a h u e c a e n l a q u e lo s c a m e l l o s b e b e n a g u a .

21. ‫מ ^\ ת א ה‬ / s e a s o m b r6 . E s te v e rb o e s ta r e la c io n a d o c o n la p a la b ra ‫ ש איי ה‬, d e s o la c i6 n . E s s im ila r

e n s i g n i f i c a d o a lo s v o c a b l o s : “ ...h a s ta q u e l a s c i u d a d e s q u e d e n a s o l a d a s [‫] ש א ו‬. . . y l a t i e r r a se
c o n v i e r t a e n d e s o I a c i 6 n [75. ] ‫ת ש א ה‬

‫מ ש ת א ה‬ / SE ASOMBR6. E lie z e r s e q u e d 6 a s o m b r a d o y e s tu p e f a c to a l v e r q u e la s p a l a b r a s
de o ra c id n que h ab fa p ro n u n c ia d o casi se h a b fa n c u m p lid o to d a s . S in e m b a r g o , to d a v i a le
fa lta b a a v e rig u a r a lg o : no s a b ia s i e lla p e rte n e c fa 0 no a la fa m ilia de A b ra h a m . Y no
te so rp re n d a s por la u b ic a c i6 n de la le tr a ‫ת‬ en el v e rb o ‫ מ ש ת א ה‬, ya que en to d a ra fz
v e rb a l cuya le t r a in ic ia l sea ‫ ש‬, cuando es c o n ju g a d a en el m odo re fle x iv o h itp a 'e l s e
i n s e r ta la l e t r a ‫ ת‬, la c u a l s e p a r a l a s d o s p r i m e r a s l e t r a s d e l a r a f z e n tr e s i . 76 P o r e j e m p l o ,

re fie re al fin d e la s n e c e s id a d e s d e l su je to q u e ra z o n q u e R a s h i in d ic a ra e n su c o m e n ta rio sig u ie n te .

re a liz a la a c c io n , n o a l o b je to c o n e l q u e 61 la V e r ta m b ie n su c o m e n ta rio al v . 1 :2 , s. v ., ‫תי הו ו ב ה ו‬
re a liz a . A u n q u e el v e rb o ‫ ב ל ו‬lite ra lm e n te sig n ific a donde a p u n ta que la r e a c tio n n o rm a l a n te la
te r m in a r 0 a c a b a r, el T a r g u m 10 tra d u c e e n el se n tid o d e so la c io n e s el e s tu p o r y e l a s o m b ro .
d e necesidad p o r la r a z o n q u e R a sh i se n a la . 7 6. E n h e b re o , el m o d o v e rb a l re fle x iv o , hitpa'el,
7 2. Abode! Zara 7 2 a . g e n e ra lm e n te se fo rm a a n a d ie n d o la le tra ‫ ת‬a la ra iz
d e c a d a p a la b ra . E n c a si to d a s la s rai'ces, e s ta le tra
7 3. Tehilim 1 41 :8 .
g e n e ra lm e n te p re c e d e a las le tr a s d e la ra iz. (P o r
7 4 . Yeshayahu 5 3 :1 2 . eje m p lo , en la r a iz ‫ פ ע ל‬, su fo rm a re fle x iv a en
7 5 . Yeshayahu 6 :1 1 . La ra iz ‫ש א ה‬ g e n e ra lm e n te p re te rito d e la te r c e r a p e rs o n a d e l sin g u la r se ria
d e n o ta d e s o la c io n y v a c io e n un s e n tid o fisic o. P e ro ‫ ה ת פ ע ל‬, c on la ‫ ת‬p re c e d ie n d o a la s le tra s d e la raiz;
e n e l m o d o re fle x iv o hitpa'el e s u tiliz a d o e n el la ‫ה‬ e s le tra se rv il q u e in d ic a el tie m p o .) S in
se n tid o d e a s o m b ra rs e o q u e d a rse p e rp le jo , p o r la e m b a rgo , h a y a lg u n a s r a ic e s q u e n o lle v a n la ‫ ת‬a n te s
 3 0 5 / BERESHIT — PARASHAT JAYE SARA 2 4 :2 1 — ‫ כ א‬:‫צ ד‬

RASHI

‫א ש תו מ ם י‬ ‫ ׳‬1‫ י ב‬:‫ב‬ ‫(י ר מי ה‬ ‫ש מי ם‬ ‫שו מו‬ , 1‫ כ‬: ‫( א י ו ב י ח‬ ,‫ש ו ל ל‬ ‫מ מ ר ת‬ ‫ טוו‬:‫נ ס‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫מ ש תו ל ל‬ ,‫מ ש ת א ה‬

‫ש אי ה‬ ‫ל שון‬ ‫ת פ ר ש‬ ‫ב ך‬ ,‫ ט ז ן‬:‫ח ך א ( ד נ י א ל ד‬ ‫ב שגג ה‬ ‫וי ש ת מ ר‬ ,‫ש מ מ ה‬ ‫מגז ר ת‬ ‫ ט זו‬:‫נ ט‬ ‫( ש ם‬ ‫וי ש תו מ ם‬

‫ת ךג ם‬ ‫ן אונ ק לו ס‬ .‫מ ח ש ב ו ת‬ ‫ו ב ע ל‬ ‫ב הו ל‬ ‫ב אז ־ ם‬ ,‫כ א ן‬ ‫א ף‬ .‫מ ג ך ת ו י ש מ ר‬ )‫ ט ז‬:‫ח ק ו ת ג ג מ ר י ( מ י כ ה ו‬

‫ ק יו ם‬T‫ב! מ‬ ‫ו מ״ ר‬r ‫ ע‬X‫ה א ו‬V ‫ש ו‬ . ‫ ה ״ י‬T‫ש‬ ‫ר א‬T ‫ב‬J ‫ו ג־‬I : ‫ש• ה זי ה‬ t

‫ ל ש ’ו ן‬I ‫מו צ א‬ ‫א ת ה‬T‫ ש ־‬V ‫ו { כ •• ש ם‬ . ‫א ה‬V ‫ ש‬T ‫* ת‬ ‫ ר ת‬- ‫•מ יג ןז‬ ‫ א ה‬. . ‫ ת‬T‫ מ ן ש‬,

‫ל ת ךג ם‬ ‫ו אין‬ .‫ך ך פ ו‬ ‫ה׳‬ ‫ה ה צ לי ח‬ ‫ל ך או ת‬ ‫א ח ד‬ ‫ונ א ל ם‬ ‫נ ב ה ל‬ ‫ ם‬1‫ב א‬ 0 :‫ט‬ ‫( עז ר א‬ ‫מ שו מ ם‬ ‫ל שו ־ו‬

‫א ל ״ ף‬ ‫ש א ץ‬ ,‫ש ת י ה‬ ‫ל שון‬ ‫א י נ ו׳‬ ‫ש ה רי‬ ‫ש תי‬ ‫א ח רוני ם‬ ‫נ ש מו‬ ‫יו מו‬ ‫ע ל‬ ‫ *ו‬# ,‫מ ח ש ב ו ת‬ ‫ו ב ע ל‬

TRADUCC16N DE RASHI

77‫ פ י ש ת א ה‬e n e s te v e r s f c u lo . Y a s im is in o ' e l v e r b o ‫ מ ש ת ו ל ל‬, “ e n l o q u e c i d o ” 78 q u e e s d e l a m i s m a r a f z

q u e la p a la b r a ‫ ל ל‬1‫ ש‬, p r i v a d o d e r a z 6 n . 79 Y ta m b id n e l v e r b o ‫ מ ם‬1‫ ן < ש ת‬, “ s e a s o m b r 6 ” , 80 q u e e s d e
la m i s m a r a i z q u e l a p a l a b r a ‫ ש מ מ ה‬, d e s o l a c i 6 n . 81 Y ta m b ie n e l v e r b o ‫ ו י ש ת מ ר‬e n la f r a s e : “ P o r q u e
lo s e s t a t u t o s d e O m r i s o n g u a r d a d o s [*82, ” | ‫מ ש ת מ ו‬ q u e e s d e la m is m a r a i z q u e el v e rb o ‫ ו י ש מ ר‬,
g u a r d o . 83 D e i g u a l m o d o , e n e s t e v e r s f c u lo e l v e r b o ‫מ ש ת א ה‬ p r o c e d e d e la m is m a r a i z q u e ‫ ת ש א ה‬,
“ q u e d a r a d e s o l a d a ” . 84 Y a s i c o m o e n la E s c r i t u r a h a l l a s la p a l a b r a 0 ‫ מ‬1‫ מ ש‬, “ e s t a r d e s o l a d o ” , 85
p a r a r e f e r i r s e a u n a p e r s o n a d e s c o n c e r t a d a , m u d a y m e d i t a b u n d a a n t e u n h e c h o q u e le p r o v o c a
a s o m b r o , c o m o e n lo s s ig u ie n te s c a s o s : “ L o s p o s t e r i o r e s s e q u e d a r A n p e r p l e j o s [1‫ ] צ ש מ‬p o r s u
d i a ” ; 86 “ a s o m b r e n s e [ ‫ מ ו‬1‫] ש‬, o h c ie lo s ” 87 “ s e q u e d 6 a n o n a d a d o [ ‫ מ ם‬1‫ ] א < ץ ת‬p o r u n i n s t a n t e ” , 88 e n
e s e m is m o s e n tid o p u e d e s e x p l i c a r la p a l a b r a ‫ ש א « ה‬, “ d e s o l a c i 6 n ” a p l i c a n d o l a a u n a p e r s o n a
p e r p l e j a y m e d i t a b u n d a . 89 P e r o e l T a r g u m d e O n k e l 6 s t r a d u j o e l v e r b o ‫מ ש ת א ה‬ d e e s t e v e r s f c u lo
e n el s e n tid o d e ‫ ש ה י ה‬, e s p e r a : ‫ש חי‬ ‫ ו ג ב ר א‬, e l h o m b re esperd. 90 S e g tin e l T a r g u m , E l i e z e r a g u a r d o y
s e p a r 6 e n s u s i t i o p a r a v e r s i D io s h a c i a p r o s p e r a r s u c a m i n o . P e r o y a s e a q u e e l v e r b o ‫כ < ש ת א ה‬
s e a u n d e r iv a d o d e la r a f z ‫ ש א ה‬, d e s o la r , 0 d e la r a f z ‫)!\ ה ה‬, a g u a r d a r , n o p u e d e s e r t r a d u c i d o a l a r a m e o
p o r ‫ ש מ י‬, y a q u e d e n in g iin m o d o p u e d e s i g n i f i c a r “ b e b e r ” , p u e s t o q u e l a le t r a ‫א‬ q u e tie n e e s te

d e las le tra s d e la ra iz , sin o in s e rta d a e n m e d io . d o n d e p a la b ra s d e riv a d a s d e e s ta m is m a ra fz se

R a sh f e x p lic a q u e e sto se d e b e a q u e la p rim e ra le tra a p lic a n ta m b ie n a e sta d o s d e a so m b ro o p e rp le jid a d
ra d ic a l e s ‫ ש‬. E n ta l c a s o , la ‫ת‬ sie m p re se in se rta m e n tal.
d e s p u e s d e la ‫ ש‬.
86. lyob 1 8 :20.
7 7 . S u rafz e s ‫ ; ש א ה‬la ‫ ת‬se in se rta e n tre la y la ‫ א‬.
87. Yirmeyahu 2 :1 2 . A u n q u e e s te v e rs ic u lo n o e sta
7 8 . Yeshayahu 5 9 :1 5 . h a b la n d o d e u n a p e rs o n a , s in o d e lo s c ie lo s , se tr a ta
7 9. L a ra fz d e a m b a s p a la b ra s e s ‫ ש ל ל‬, te rm in o q u e de una e x p re s i6 n fig u ra d a con c o n n o ta tio n
ta m b ie n c o n n o ta p riv a r, n e g ar. a n tr o p o m o rfic a , com o si lo s c ie lo s fu e ra n una
80. Yeshayahu 5 9 :1 6 . p e rson a.

8 1. L a rafz e s a m b a s p a la b ra s es ‫ ש מ ם‬. P o r su 88. Daniel 4 :1 6 .

sig n ific a d o , e s ta ra fz e s s in o n im a d e la ra f z ‫\ א ה‬£>;
89. T a n to ‫ש מ ם‬ com o ‫ש א ה‬ so n ra ic e s que
a m b a s d e n o ta n d e so la c io n e n te rm in o s fisic o s y
p rin c ip a lm e n te d e n o ta n d e s o la r e n u n s e n tid o fisic o .
ta m b ie n e s tu p e fa c c i6 n , a s o m b ro , p e rp le jid a d en
R ashf a p u n ta aq uf q u e e s ta m is m a e x p re s io n p u e d e
te rm in o s p sic o lo g ic o s.
se r u tiliz a d a p a r a a lu d ir a u n e sta d o d e “ d e so la c io n ”
8 2. Mijd 6 :1 6 . m e n ta l: el a so m b ro o la p e rp le jid a d .
8 3. L a ra iz d e a m b o s v e rb o s e s ‫ ש מ ר‬.
9 0. E n v e z d e re la c io n a rlo c o n la ra fz ‫ ש א ה‬, el
8 4. Yeshayahu 6 :1 1 . T a rg u m 10 r e la c io n o con la ra fz ‫ ש ה ה‬, e s p e ra r,
8 5. Ezra 9 :3 . E s ta p a la b ra s e d e riv a d e ‫ ש מ ם‬, rafz a g u ard ar, d e la c u a l se d e r iv a la p a la b r a ‫»^ ה ן ה‬. S e g u n
q u e e n o tro s c o n te x to s s ig n ific a d e so la r e n u n e l, la tr a d u c c io n d e la fra se se rfa : “ ...e l h o m b re
se n tid o fisico . R a s h i ciitara a h o ra a lg u n o s c a so s e sp e ro ” .
2 4 :2 2 — ‫ כ ב‬: ‫ה ד‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 306

13“n i l i rPsilenciosamente p ara saber si el Eterno ‫מ ח ר י ש ל ד ע ת ה ה צ ל י ח‬ ^ • »‫י‬ • ‫■י‬ • » ‫■ן‬ r— — ‫•ך‬ # »■ ‫• ן‬

habia hecho prosperor su camino o no. ! !_ !‫׳‬ . .! '

Y sucedio que cuando los camellos 22‫ ה ג מ ל י ם‬1 7 3 ‫ כ ב _ ו ן ה י כ א ש ר‬: ‫א □ ל א‬
hubieron terminado de beber, el varon •^‫ה א י ש’ ץ ךן‬ 1*1!‫ויי ל‬ ‫ל ש ^ ת‬
tomo un arete de oro cuyo peso era de TT ‫ י‬VJV ‫ ־‬T ‫־' ־ ״‬ ! ■
medio siclo y dos brazaletes para sus " ‫צ מ י ך י □ ע ל‬ ‫ו שני‬ 17 ‫מ ש ל ן‬ ‫ב ק ע‬
0 n k 8 l 6 s

‫ י ק ו ג מ ל י א‬$ ‫ ה ן ה פ ד ס‬1 ‫ כ ב‬:‫מ ס ת כ ל ש ת י ק ל מ י ד ע ה א צ ל ח יי א ך ח י ה א ם ל א‬

‫ ע ל‬V T # ‫ל מ ש ת י ו נ ס י ב ג ב ר א קז ־ ש א ך ד ה ב א ת ק ל א מ ת ק ל י ה ו ת ר ץ‬
----------------------------------------------------- R A S H l

, ‫ ך מ ז ל ש ק ל י י ש ו ־ א ל‬.‫( ה ב) ב ק ע‬ :> ‫ו ( ל ק מ ן כ מ‬ ‫לא שת‬ ‫ א ש ט ו ר ד י ש ו ״ ן‬.‫ { מ ה ק נ א ה ל ה‬: ‫נ ו פ ל ת ב ל ש ו ן ש ת י ה‬

‫ ת‬1‫ל ש נ י ל ו ח‬ ‫ר מז‬ .‫צ מ י ד י ם‬ ‫ ו עיני‬: ‫ב ק ע ל ג ל ג ל ת‬ ‫ כ מ ו א מ ר י ל י‬. ‫ מ ש ת ו מ ם ; ג ל י ה‬.‫ מ ש ת א ה ל ה‬.)‫ב ל ע ״ ז‬
‫ ר מ ז ל^ ש ר ת ה ד ב ר ו ת‬.‫ן ה ב מ ש ק ל ם‬ :‫מ צ ו מ ד ו ת‬ ‫ ו כ מ ו ו י ש א ל ו א נ ש י ה מ ק ו ם‬,‫י גו‬:‫א ח י ה ו א ( ל עי ל כ‬
------------------------------------------------ TRADUCC16N D E R A S I lf

verbo no form a parte de la rafz que da origen a la palabra ‫ ש ת י ה‬, bebida . 91

}‫ מ ש ת א ה‬/ SE A S0M B R 6. Esta palabra significa 10 mismo que estordison en frances antiguo . 92 {

*‫ מ ש ת א ה לו‬/
S E A S O M I J r 6 D E E L L A . En este caso, la preposici6n !‫ לו‬significa que se quedti asombrado

de ella. El significado de ‫ ל ה‬aquf es sim ilar al de los siguientes versi'culos: “D i de mf ]‫[ לי‬: ‘Es mi
herm ano” ’; 93 “y los hom bres del lugar le preguntaron sobre su m ujer ]‫ ” [ ל א ש ת ו‬. 94

2 2 . ‫ ב ק ע‬/ M E D I O S I C L O . En alusi6n a los siclos de plata que el pueblo de Israel entregarfa en ofrenda
para el Tabernaculo [mishkan] en el desierto, un siclo por cabeza . 95, 96

‫צ מי ךי ם‬ / §<y D O S b r a z a l e t e s . En alusidn a las d o s Tablas de la Ley que Dios entregarfa a Mosh

‫ו ש ני‬

en el Sinai, las cuales estaban unidas entre sf ]‫[ מ צ ו ט ד ו ת‬. 97

‫מ ש ק ל ם‬ ‫ «{ ש ך ה ז ה ב‬/ c u y o p e s o e r a d e d ie z !s ic lo s ! d e o r o . En alusi6n a los Diez M andam ientos

9 1 . Si la tr a d u c c i6 n d e l v e rb o ‫מ ^ ו ז א ה‬ al a ra m e o el v. 2 4 :4 7 .
fu e se ‫ ש ת י‬, e llo im p lic a rf a q u e su rafz e s ‫( ש ת ה‬c o n 10
9 6. A l e x p lic a r el p e s o d el a re te c o m o u n a a lu sio n
q u e la fra se d irfa “ e l h o m b re bebid”). R a sh f s e n a la a lo s sic lo s d e p la ta d e l mishkan, R a s h i re sp o n d e a
que e s ta e x p lic a c io n es im p o sib le , ya que en
la o b v ia d ific u lta d d e p o r q u e la T o ra tu v o n e c e sid a d
n in g u n a f o rm a v e rb a l d e riv a d a d e la ra fz ‫ע\ ת ה‬
de e s p e c ific a r el p e so d e l a rete. Si su p e so h u b ie ra
a p a r e c e la le tr a ‫ א‬. sid o m u y g ra n d e , q u iz a s s e e n te n d e rfa c o m o e nfasis
92. En e s p a n o l, a tu rd im ie n to , p e rp le jid a d . E ste en 10 v a lio so d e l re g a lo . P e ro p u e sto q u e s610 p e sa b a
c o m e n ta rio n o a p a r e c e e n v a ria s d e la s p rim e ra s m e d io sic lo (a p ro x . 6 g rs.), n o se rfa re le v a n te
e d ic io n e s de R a sh f. De h e ch o , p a re c e una m e n c io n a rlo a m e n o s q u e se 10 in te rp re te c o m o u na
in te r p o la tio n p o s te r io r c o p ia d a d e su c o m e n ta rio al a lu sio n a a lg o m a s (Gur Arye).
v . 1:2, s . v. , ‫ ת ה ו ו ב ה ו‬. 97. Bereshit Raba 6 0 :6 . L a p a la b ra ‫ צ מ י ד‬, q u e aquf

9 3 . Supra, v . 2 0 :1 3 . sig n ific a b ra z a le te , se d e riv a d e la ra fz ‫ צ מ ד‬, qu e

9 4 . Infra, v . 2 6 :7 . V e r ta m b ie n el c o m e n ta rio d e
R a sh f al v . 2 4 :7 , s.v . ‫ ו א ש ר ד ב ר ל י‬..
9 5 . V e r Shemot 3 8 :2 6 . U n sic lo [shekel e n h e b re o ]
e s u n a u n id a d d e p e so q u e e q u iv a le a a p ro x . 11 grs.
d e p la ta . E l “ a r e te ” [‫ ] מ ם‬q u e E lie z e r le d io n o e ra
p a r a su o re ja , sin o p a r a su n a riz , c om o se in d ic a en
sig n ific a u n io n , ju n tu r a . E n e ste c a so , la a p a re n te
su p e rflu id a d d e la p a la b ra “ d o s” e s 10 q u e llev a a
R a sh f a e x p lic a r (sig u ie n d o la in te rp re ta c i6 n del
m id ra sh ) q u e lo s b ra z a le te s e ra n u n a a lu s io n a las
d os T a b la s d e la L e y; h u b ie ra b a sta d o c o n d e c ir
“b ra z a le te s ” y se h u b ie ra e n te n d id o q u e se tra ta b a
del n u m e ro m fn im o d e l p lu ra l, “ d o s” {Mizraji).
 3 0 7 / BERESHIT — PARASHAT JAYE SARA 2 4 :2 3 -2 5 — ‫ כ ג ־ כ ה‬: ‫כ ד‬

manos cuyo peso era de diez [siclos] de ‫מ ו*' א מ ר‬

V ‫־‬
:‫מ ש ק ל ם‬
IT ‫ ׳‬T ! *
‫ע שרה ז הב‬
V .T T 1‫ע‬ T 5
‫י די ה‬
T V T

oro. 23 Ydijo: “/,De quien eres hija? Por ‫הגי די ב ת ״ מי‬ ‫א ת‬

favor dime si en casa de tu padre hay :‫" ל נ ו ׳ ל י ל י ן‬ ‫ ם‬1‫מ ק‬ ’ ‫כ י ת ־ א כ י ך‬
lugar para nosotros para alojamiento. . T ! w T: 1 1 ‫ 'ע‬T "
24Ella le dijo: “Soy hija de Betuel, hijo * W ‫* ל’ י‬
de Milca, a quien ella dio a luz para : *"Q: * ^ t?
N a j o r .” 257 le d ijo : “P a j a y f o r r a j e ‫א ליו ג ס ״ ת ב ן ג ס ״ מ ס פו א‬ ‫ו ת א מר‬ ‫כ ה‬

o n k e l 6 s

‫א ת ר כ ש ר‬ ‫א ת ה ו י כ ען־ < י ה א י ת ב י ת א ב י ן‬ ‫ב ת מן‬ ‫ כ ג ו א מ ר‬:‫ד ד ה ב א כי ת ק ל הון‬ ‫מ ת ק ל < נ ש ר ס^ י י ן‬ ‫י ד ה א‬

‫ כ ה ו א מ ר ת ל י ה א ף ת ב נ א א ף כ ס ת א‬: ‫ כ ד ו א מ ר ת ל י ה ב ת ב ת ו א ל א נ א ב ר מ ל פ א ד י ל י ר ת ל נ ח^ ר‬: ‫ל נ א ל כ< ב ת‬

R A S III

. ‫ ( ה ד) ג ת פ ת ו א ל‬: ‫ כ מ ה ל י נ ו ת‬, ‫א מ ך ה ל ל ו ן‬ ‫ ו ה י א‬.‫ד ב ר‬ ,‫ש א ל ה‬ ‫ש נ ת ן ל רז‬ ‫ ל א ח ר‬. * ‫ < מ) ו י י א מ ר ג ת מ י א‬: ‫ש ב ה ן‬

:‫א ח רו ן‬ ‫ ן‬1‫א ח ר‬ ‫ן ע ל‬ ‫ך א שו ץ‬ ‫ר א שון‬ ‫ע ל‬ ‫ה שי ב תו‬ ‫ש ה צ לי ח‬ ,‫א ב ר ה ם‬ ‫של‬ ‫ב ץ כו תו‬ ‫ב טו ח‬ ‫ש הי ה‬ ‫ל פי‬

,‫מ ס פ ו א‬ ‫ק רוי‬ ‫ה ג מ לי ם‬ ‫מ א כ ל‬ ‫כ ל‬ . ‫ ו א‬3 ‫<ג ה> נ< ס‬ ‫ש ם‬ ‫ ל י ן‬.‫א ח ת‬ ‫ ל י נ ה‬.‫ ל ל! ץ‬: ‫ה ו א ז י ת כ ו‬ ‫ב רו ד‬ ‫ה ק דו ש‬

----------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A S III

q u e e s t a b a n e s c r ito s e n la s d o s T a b la s d e la L e y . 98

2 3 . ‫ (יי א מ ר ג ת מ י א ת‬/ y d ij o : iDE q u ie n ERES h ij a ? F u e d e s p u e s d e h a b e r l e e n t r e g a d o lo s r e g a lo s

q u e E l i e z e r le h i z o e s t a p r e g u n t a , y a q u e c o n f i a b a e n q u e e l S a n t o - b e n d i t o e s - h a r i a q u e s u
e m p r e s a tu v ie r a e x ito g r a c ia s a l m e r ito d e A b r a h a m ,

‫ לל ץ‬/ pa r a a l o j a m ie n t o . E s te v e r b o in d ic a p e r n o c t a r u n a s o l a n o c h e . E l v o c a b l o ‫ל י ן‬ e n e s te
v e r s f c u lo e s u n s u s t a n t i v o . 99 P e r o e lla d i j o ‫ ל ל ו ן‬, q u e n o e s u n s u s t a n t i v o , s in o u n v e r b o q u e s ig n if ic a
a l o j a r s e d u r a n t e p o r 10 m e n o s v a r i a s n o c h e s . 100

2 4 . ‫ ב ת ג ת ו א ל‬/ HIJA d e BETUEL. R i b k a p r i m e r o le r e s p o n d i o a l a p r i m e r a p r e g u n t a y l u e g o a la

s e g u n d a p r e g u n t a . 101

2 5 . ‫ א‬1‫ מ ס פ‬/ FORRAJE. C u a l q u i e r c l a s e d e a l i m e n t o q u e s e d a a lo s c a m c l l o s e s l l a m a d o ‫מ ס פ ו א‬ en

9 8. Bereshit Rabd 6 0 :6 . E sta s tre s a lu s io n e s q u e 99. R a sh f o p in a que el te rm in o u tiliz a d o p or

E lie z e r h iz o a R ib k a n o n e c e sa ria m e n te fu e ro n E l i e z e r , ‫ ל ל י ן‬, e s u n su s ta n tiv o c o n el p re fijo ‫ ל‬, para,
c o m p re n d id a s por e lla . A unque e lla no fue y n o un v erb o . ‫ל ין‬ se rfa asf se m e ja n te a los
c o n s c ie n te del sig n if ic a d o q u e E lie z e r c o n firio a los su s ta n tiv o s T V ), c a n c io n , y ‫ני ר‬, cam po la b ra d o

o b je to s q u e le d io , 10 q u e im p o rta b a e ra el v a lo r (Mizraji). E n e ste c a so , la tr a d u c c io n d e la s p a la b ra s

sim b o lic o e n sf m ism o . A h o ra b ie n , la ra z o n p o r la d c E lie z e r serfa: “ ...^ h a y e n la c a s a d e tu p a d re un

que le h iz o e sta s a lu sio n e s sim b o lic a s e ra la lu g a r p a ra a lo ja m ie n to por una noche?” El

c o m e n ta ris ta y g ra m a tic o Ib n E z ra , sin e m b a rg o ,
sig u ie n te : se g u n se in d ic a e n Pirke Abot 1:2, el
o p in a q u e se tr a ta d e un v e rb o e n el m o d o c a u sa tiv o
m u n d o se m a n tie n e so b re tre s p ila re s: la b o n da d
h ifil, a b re v ia c io n d e ‫ ל ה לין‬. A q u f 10 h e m o s tra d u c id o
h a c ia los d e m a s, el se rv ic io a D io s y el e stu d io d e la
se g u n e sta u ltim a 0 p in i 6 n p a ra fa c ilita r el e stilo
T o ra . E lie z e r y a h a b fa c o m p ro b a d o q u e e lla e ra
n a rra tiv o .
b o n d a d o sa ; al d a rle lo s re g a lo s q u iso sim b o liz a r que
s 610 le fa lta b a n los o tro s d o s p ila re s p a ra a lc a n z a r la 100. Bereshit Rabd 6 0 :6 .

p e r f e c tio n h u m a n a . E l a re te s im b o liz a b a el se rv icio 101. L a p rim e ra p r e g u n ta d e E lie z e r se r e f e r ia a la

a D io s p o r m e d io d e las o fre n d a s del T e m p lo y los id e n tid a d d e e lla ; la se g u n d a a .s i h a b f a .e n su c a sa
b r a z a le te s el e stu d io d e la T o ra (Gur Arye). un lu g a r p a ra p e rn o c ta r.
2 4 :2 6 -2 9 — ‫ כ ו ־ כ ט‬: 1 ‫פ׳‬ ‫ש ר ה‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת חיי‬/ 3 0 8

tenemos mucho; tambien un lugar para ‫ם ויי קי ד‬ :‫ל ל ו ן‬ ‫ג ם ־ מ קו ם‬ ‫ע מ נו‬ ‫רב‬

• - P i t K t m ‫־׳‬ j Q t '• -
pernoctar. ” 26Entonces el varon se
inclino y se postro ante el Eterno. 27 Y ‫ רבי עי בז ויי א מ ר‬:‫ה א י ש ויי ש ת חו ל י הו ה‬
... - ,‫ז‬ ‫ ן‬- v. - ‫י‬ • - • ‫■ך‬

dijo: “Bendito es el Eterno, Dios de mi ‫אבר ה ם‬ ‫א דני‬ ‫א ל הי‬ <‫ז‬1‫י ה‬ ‫ב רו ך‬

T T ‫ן‬ “ j■ " I ‫״‬ V* T : ‫י‬ > T
senor Abraham, que no ha retenido Su
bondad y Su verdad de mi senor. A mi el ‫מעם‬ J*
‫ו א מ תו‬
‫י‬. ‫י‬ - ! v
‫ח ס דו‬ - 1 : -
‫ל א ־ עז ב‬
‫• ד׳ ־ ע‬ v
‫ ר‬$‫א‬ 1 ‫ ־‬:

Eterno me ha guiado en el camino a casa ‫בי ת‬ ‫נ ח נ י י הו ה‬ ‫בדרך‬ ‫אנ ־ כי‬ ‫א דיני‬

de los hermanos de mi senor. ”
28Entonces la joven corrio y conto en ‫ו תג ד‬
v . - -
‫הנ ע ר‬
t ^ j r r
‫ותר ץ‬
‫״‬ t t : - • • ‫־‬
‫כ ח‬ :‫א דיני‬ 1•
‫א חי‬ ‫ע‬

casa de su madre estas cosas.

‫ה אל ה‬ ‫ב ד ב רי ם‬ ‫א מ ה‬ ‫ ל בי ת‬:
29 Y Ribka tenia un hermano, cuyo V ‫•יו‬ T ‫י‬.‫״‬ T J ‫־‬ AT • J*5 ‫״‬

nombre era Labdn. Y Labdn corrio ‫ו* ר ץ‬

‫״‬ T T “
‫ל בז‬• AT T
‫ו ש מו‬
J :
‫א ח‬ CT
‫ולרבק ה‬U T : ‫״‬ J
‫כ ט‬

-------------------------------------------------------------- — o n k 8 l 6 s ---------------------------------- ‫י‬

‫ צ י‬1‫ך ך ב‬ ‫א ל ה א‬ ‫ב ר קי יי‬ ‫כזו א מ ר‬ :‫מ ו כ ר ע ג ב ר א ו ס ג י ד ל ן ך ם יי‬ :‫א ת ר כ ש ר ל מ ב ת‬ ‫א ף‬ ‫ע טנ א‬ ‫ס גי‬

:‫א נ א ? א ו ר ח ת ק נ א זי ב ר ני יי ב י ת א ח ו מ י ך ר בו ני‬ ‫א ב ר ה ם ד י ל א כ<נ ע ט י ב ו ת י ה ן ק ו ( ץ ?\ י ה מ ן ר ב ו נ י‬
‫ל בו ו ר ה ט‬ ‫א רז א ו ש מי ה‬ ‫ כ ט ו ל ר ב ק ה‬:‫ה א לין‬ ‫כ פ ת ג מי א‬ ‫א מ ה‬ ‫ל בי ת‬ ‫עו ל מ ת א ו חוי א ת‬ ‫כ חו ר ה ט ת‬

---- ----- -------------------------------------------------------------- R A S H I

‫הן ת ה‬ ‫מנ שי ם‬ ‫ ך ד‬.‫ך‬ •‫א מ ה‬ ‫ פ ח> ל ב י ת‬1 : ‫מ ד ב ר‬ ‫הו א‬ ‫ד חי‬ ,‫ה מ ז ו מ ן‬ ‫ד חי‬ .‫ <») ב ך ך ך‬: ‫ת ב ן ו ש ע ו ר י ם‬ ‫כ גון‬
‫ן אין‬ ,‫ל מ ל א כ ת ן‬ ,‫ב י‬ ‫לי ש ב‬ ‫בי ת‬ ‫ל הן‬ ‫ל היו ת‬ ‫בי ״ ת‬ ‫כ ל‬ ‫ ו כ ן‬.‫צ ר י ז י‬ ‫ ך ד ( ץ ה י י ת י‬.‫ב א ו ת ו ך‬ ,‫ה י ש ר‬
‫ל מ ה‬ . ‫( ב ט) ו י י ץ‬ :‫ל א מ ה‬ ‫א ל א‬ ‫מג ד ת‬ ‫ה ב ת‬ ‫ה ת ב ה ונ קו לי ם‬ ‫ב ר א ש‬ ‫ה מ ש מ שי ם‬ ‫ןל מ״ד ו ה״ א‬
‫הנז ם‬ ‫א ת‬ ‫כ ך או ת‬ ‫וי הי‬ ‫ך ץ‬ ‫מ ה‬ ‫ו על‬ ‫זר ץ‬ ‫כ ב ר‬ ‫שנז כ ר‬ ‫ה פ שו ט‬ ‫ב ד ב ר‬ ‫מ ד ב רי ם‬ ,‫ ב פ ת ח‬,
‫ב מ מון‬ ‫עיניו‬ ‫ןנ תן‬ ,‫ז ה‬ ‫הו א‬ ‫ע שי ר‬ :‫א מ ר‬ ‫ב איזו‬ ‫ונ כ ר‬ ‫מ בו ך ר‬ ‫ש הו א‬ ‫או‬ ,‫א ח ר‬ ‫ ב מ קו ם‬:

TRADUCC16ND E RASHi

h e b r e o , c o m o la p a j a y la c e b a d a .

27. ‫ג ן ך ן‬ / e n e l c a m in o . E l i e z e r u tiliz o a q u i e l a r tf c u lo d e te r m in a d o “ e l” 102 p a r a e n f a tiz a r q u e h a b f a

s id o g u i a d o p o r e l c a m i n o d e s i g n a d o , e l c a m i n o d e r e c h o , p o r e l m ism o c a m i n o q u e y o n e c e s i t a b a
ir. Y a s i m i s m o , s i e m p r e q u e la s le tr a s ‫ ב‬, ‫ ל‬o ‫ה‬ s i r v a n c o m o p r e f i j o s d e u n a p a l a b r a y e s t£ n
v o c a l i z a d a s c o n p a ta j, s e r e f i e r e n a u n o b j e t o d e f i n i d o q u e y a f u e m e n c i o n a d o e n o t r o l u g a r d e
la n a r r a c i 6 n , o q u e e s c l a r o y e v i d e n t e a q u d o b j e t o s e h a c e r e f e r e n c i a . 103

28. ‫( ה‬3‫א‬ ‫ ל בי ת‬/ EN c a s a d e SU M A D RE. E l v e r s ic u lo m e n c io n a q u e R ib k d c o r r i 6 a “ c a s a d e s u m a d r e ”

p o rq u e e r a c o s t u m b r e e n t r e la s m u je r e s d e a q u e lla 6 p o c a t e n e r u n a c a s a p r o p ia p a r a p e r m a n e c e r
a l i i y e f e c t u a r s u s l a b o r e s . Y e s u s u a l q u e l a h i j a s o l a m e n t e c u e n t e c ie r to t i p o d e c o s a s [ c o m o e n
e s te c a s o la ll e g a d a d e E lie z e r ] a s u m a d r e . 104

29. ‫יי ר ץ‬/ ¥ [L A B A N ] C O R R 16. ^ P o r q u d r a z 6 n y c o n q u d p r o p 6 s i t o c o r r i 6 ? L a r e s p u e s ta e s i n d ic a d a

p o r e l v e r s i c u l o q u e s ig u e : “ P u e s a l v e r e l a r e t e . . . ” L a b £ n s e d i j o : “ E s t e t i p o [E lie z e r ] e s r i c o . ” Y
p o r e llo d i r i g i 6 s u a t e n c i 6 n a lo s b i e n e s q u e E l i e z e r t r a i a c o n s i g o . 105

102. E l a rtic u lo d e te rm in a d o e s ta in d ic a d o a q u i p o r p a la b ra , se e lim in a la ‫ ה‬, q u e d a n d o so la m e n te la

la v o c a l pataj d e b a jo d e la le tra ‫] ב ] ב‬. v o c a l pataj d e b a jo d e la c o n ju n c io n .

103. L o d ic h o a q u i ta m b ie n v a le p a ra e l p re fijo 0 . 104. Bereshit Raba 6 0 :7 .

En h e b re o n o rm a lm e n te se d e sig n a el a rtic u lo 105. R a sh i in v ie rte el se n tid o d e lo s v e rs ic u lo s 2 9 y

d e te rm in a d o c o n e l p re fijo ‫ ה‬, v o c a iiz a n d a lo c o n 3 0 . P u e s la T o ra p r im e ro d ic e q u e “ L a b a n c o r r io ” (v.
pataj. P e r o c u a n d o h a y o tra c o n ju n c io n u n id a a la 2 9 ), y so lo d e sp u e s d ic e q u e “v io lo s b r a z a le te s ” (v.
24:34-37 — ‫ ל ד ־ ל ן‬:‫כ ד‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 310

comere sino hasta que haya hablado mis ‫ד ב ר י !יי א מר‬ ‫א ם ״ ך ב ר תי‬ ‫ ל‬5‫א‬
palabras.’’ y d ijo : “H abia.” :‫ ל ד ו י י א מ ר ע ב ד א ב ר ה ם א נ י כ י‬: ‫ד ב ר‬
34Entonces dijo: boy siervo de , ‫ ' י‬T ^ T: ‫־‬ J'■
A‫־‬ ‫־ ־ ״י‬
Abraham, 35e i Eterno ha bendecido ‫ב ר ך א ת ״ א ד נ י מ א ד וייג דלל ה וי הו ה‬
AT } • ‫־‬ v : ‫• ע‬ v I s - •• t r

mucho a mi senor, y el se ha •‫ן ז ^ ב ו י י ת י ־ ל ן‬ ‫ןבס ף‬ ‫ן ב ק ך*י‬ ‫ע־ אי‬

engrandecido. Le ha dado rebanos y TT; '•‫ ״‬Jv! , TT . ' ‫י־‬ ‫יי‬
reses, plata y oro, siervos y siervas, y ^‫{ מ ל י ו ע ב ד ם‬1 ‫ו^ פ ח ת‬
camellos y asnos. 36 Y Sard, la mujer de ‫בן‬ ‫אדני‬
‫א^ ת‬ ‫ו ת ל ד‬ ‫לו‬
mi senor, dio a luz un hijo para mi senor, _' v " TT v i.” .
ya en su vejez; y el le ha entregado todo ^‫ל א ד‬ ‫ל‬
10 que posee. 37 Y mi senor me hizo ‫אדני‬ ‫ו י י^ ב^ נ י‬ !‫ל‬ :‫ב ל ־ א ש ר ־ ל ן‬
jurar, diciendo: -N o tomaras mujer ^ ‫ ' ל י‬Q
para mi hijo de las nijas de los ■. ■■■. ■ T • k- • ‫׳‬ ■>, -•
kenaanim en cuya tierra yo habito; ^‫ב א ל צ ה כ נ ע נ י‬ ‫י^ ב‬ ‫אנכי‬ ‫א^ ר‬
O N K ELO S

‫ל ח ד א ו ן ב א וי ה ב‬ ‫ר בו ני‬ ‫ב ךי ך ; ת‬ ‫ ל ה ויי‬:‫א נ א‬ ‫ך א ב ך ה ם‬ ‫ע ב ד א‬ ‫ ל ד ו א כז ר‬:‫מ ל ל‬ ‫פ ת ג מי ו א מ ר‬ ‫ד א מ ל ל‬ ‫ע ר‬ ‫אי כו ל‬

‫ד סי ב ת‬ ‫ב ת ר‬ ‫ב ר לו ־ בו ני‬ ‫ך בו ני‬ ‫א ת ת‬ ‫ש ר ה‬ ‫ לו ו י ל י ד ת‬:‫ל י ה ג ג א ן ו ת ו ר י ן ו כ ס ף ו ך ה ב ן ע ב ך י ן ן א מ י׳ ו ן ג מ ל י ן ון ז קי ר ין‬
‫א נ א י ת ב ב או ־ עי ה‬ ‫כ נ ^ נ עי די‬ ‫מ בנ ת‬ ‫א ת ת א ל ב רי‬ ‫ת ס ב‬ ‫ל א‬ ‫ך בו ני ל מי מ ר‬ ‫ ל* ו ק י ם ג ג לי‬: ‫כ ל ד י ל י ה‬ ‫לי ה י ת‬ ‫וי ס ב‬:

■ RASHI

. 1 ‫לוי‬ ‫א שר‬
‫א שה‬ ‫ת? ן ח‬ ‫»ז> ל א‬ :‫ל ה ם‬ ‫ה ך א ה‬ ‫מ תנ ה‬ ‫ש ט ר‬ ‫שי ל ה‬ ‫י ב א‬ ‫כי‬ ‫עד‬ ‫כ מו‬ ,‫כ י‬ ‫ו ב ל שון‬ ‫א ש ר‬
(‫ת ח ל ה‬ ‫ת ל ד‬ ‫ל א‬ ‫א ם‬ .♦
‫ה פ צי ג ג‬ ‫מ בנו ת‬ ‫ל בני‬ ‫ז כ רונ ם‬ ‫ח כ מינו‬ ‫ש א מ רו‬ ‫ת הו‬ .)‫י‬:‫מ ט‬ ‫ל ק מן‬
‫א ח רי ד‬ ‫ל ל כ ת‬ ‫ת א ב ה‬ ‫ו ל א‬ ,‫א ב י‬ ‫בי ת‬ ‫א ל‬ ‫ו הו רו ד‬ ,‫ל ש ו נ ו ת‬ ‫ב א ך ב ע‬ ‫מ ש מ ש‬ ‫כי‬ :‫ ל ב ר כ ה‬:

T R A D U C C IO N D E R A SH I

33. ‫ע ד א ם ד בן תי‬ / h a s t a q u e HAYA HABLADO. E n e s t e c a s o e l te r m i n o ‫ א ם‬e s u t i l i z a d o e n e l s e n t i d o

de ‫א ש ל‬ y ‫ פ י‬, q u e . 109 L a e x p r e s i 6 n ‫א ם‬ ‫ ע ד‬d e e s te v e r s ic u lo e s e q u i v a l e n t e e n s i g n i f i c a d o a la d e l
v e r s ic u lo : “ H a s t a q u e [ ‫ ] ע ד פ י‬v e n g a S h i l o . ” 110 Y e s t o e s 10 q u e d i j e r o n n u e s t r o s M a e s t r o s a l
r e s p e c t o : 111 e l v o c a b lo ‫פ י‬ e n la T o r a p u e d e s e r u t i l i z a d o c o n c u a l q u i e r a d e c u a t r o a c e p c i o n e s , y
u n a d e e l l a s e s ‫ א י‬, q u e e s e l t e r m in o a r a m e o e q u i v a l e n t e a l h e b r e o ‫ א ם‬, s i . 112

36. ‫א‬ ‫א ^ ד‬ ‫פ ל‬ ‫א ת‬ ‫א‬ ‫וי מן‬ / y e l l e h a ENTREGADO to d o lo q u e p o se e . E lie z e r le s e n s e fio el

d o c u m e n to d e d o n a c i d n . 113

37. ‫ה פ נו ני‬ ‫ מ‬1‫מ ב נ‬ ‫א ש ה ל ב גי‬ ‫ת?ן ח‬ ‫ל א‬ / n o to m a rA s m u je r p a r a m i h ijo d e l a s h ija s d e lo s

K E N A A N IM . E s d e c ir , a m e n o s q u e p r i m e r o v a y a s a la c a s a d e m i p a d r e y l a m u j e r q u e e s c o ja s
p a r a I t z j a k n o d e s e e s e g u i r t e . 114

109. Y n o e n el se n tid o c o n d ic io n a l d e “ s i” . ‫ א ם‬, d e ahi se sig u e q u e el ‫א ם‬ e n n u e s tro v e rs ic u lo

110. Infra, v. 4 9 :1 0 . tie n e el se n tid o d e ‫ פ י‬. E s te m ism o s e n tid o le d io en

e l v. 2 4 :1 9 , en la fra se ‫ ע ד א ם פ ל ו‬.
111. Rosh Hashana 3a.
113. Pirke d'Rabi Eliezer 16. V e r el c o m e n ta rio d e
112. L os M a e s tro s d e l T a lm u d e x p lic a ro n las c u a tro
R a sh ( al v . 2 4 :1 0 , s. v. ‫ ; ד ו‬9 ‫ ו כ ל ט ו ב א רי ני ו‬.
a c e p c io n e s d e l v o c a b lo ‫ פ י‬c o n lo s sig u ie n te s c u a tro
v o c a b lo s a ra m c o s: ‫ א ל א‬, “ sin o ” , ‫ ך י ל מ א‬, “ q u iz a s” , 114. L a frase “ n o to m a ra s m u je r p a ra m i h ijo d e las
‫ ד ה א‬, “ p o rq u e ” , e ‫ א י‬, “ si” . R a s h i se n a la a q u i que, h ija s d e los k e n a a n im ’’ se p o d r la h a b e r e n te n d id o
p u e sto q u e ‫א י‬ e s el e q u iv a le n te a ra m e o d e l h e b re o c o m o u n a p ro h ib ic io n a b so lu ta . P e ro e s to n o e s 10
3 0 9 / BERESHIT ‫ — ־‬PARASHAT JAYE SAItA 2 4 :3 0 -3 3 — ‫ ל ־ ל ג‬: ‫ב ד‬

afuera hacia el varon, hacia la fuente. :‫א ל ־ ה ע י ן‬

* T t T V
‫ה חו צ ה‬
T I *‫י‬ •‫־‬
‫א ל ״ ה אי ש‬ V T V
‫ל בז‬
* JT T

30Pues cuando vio el arete y los

□ ‫כ ך אי ת א ת ־ ה נ ז ם ו א ת ״ ה צ מ ך‬ 1 ‫הי‬ ‫וי‬ ‫ל‬
brazaletes en las manos de su hermana,
y hubo escuchado las palabras de su ‫א ת ־ ד ב רי‬ ‫ו כ ש מ עו‬ 1‫א ח' ת‬ ‫ע ל ־י די‬
hermana Ribka, diciendo: “A si me hablo ‫א לי‬ ‫כי ה ־ ד ב ר‬ ‫ל א מי ר‬ '‫א חי תו‬ ‫רבק ה‬
V. " •• •<‫ ״‬.‫״‬ • ‫ו‬ ‫*״‬ - *k t 1 ; •

el varon ”, vino ante el varon, y he aqui

‫ בי א' א ל ״ ה א י ש ו ה נ ה עי מ ד ע ל ״‬-‫ה א י ש וי‬
que el estaba parado junto a los ‫׳‬% . J .. V ‫• ■• ע‬ • ‫י‬ T V r “ A* T

camellos al lado de la fuente. 31Y dijo: ‫ ל א ו*י א מ ר ב ו א ב ר ו ך‬:‫ה ג מ ל י ם ע ל ־ ה ^ ן‬

"Ven, bendito del Eterno; ip o r que estas ‫ ה ל מ ה ת ע מי ד' ב חו ץ ו אני כי פ נ י ת י‬1‫י ה‬
. j . . ‫י‬ IT 8 * ‫״‬ * 11‫־‬ T <T AT I
parado afuera, si ya he desalojado la
'‫וי בי א ה אי ש‬ ‫ל ב‬ :‫ה ב י ת ו מ קו ם ל ג מ ל י ם‬
casa y [hay] lugar para los camellos?" ‫י‬ T < T “ 1' - • - P v . T

32El varon entro en la casa, desato los ‫ת בן‬ ‫ה ג מ ל י ם וי ־ תן‬ ‫ון פ ת ח‬ ‫ה בי ת ה‬

camellos, les dio p a ja y forraje, asi como ‫ד ג ליו‬ ‫ו מ ס פו א' ל ג מ ל י ם ו מ י ם ל ך ח ץ‬
agua para lavar sus pies y los pies de los
varones que estaban con el. 33 Y se puso ‫ויי ש ם‬ >
‫לג‬ :‫א תו‬ 1 •
‫א שר‬‫ ״ ע‬.‫״‬ ‫ ־‬:
‫ה אנ שי ם‬ V.• T *‫ ־‬: IT
‫ו ר ג לי‬
-‫• ״ י‬ : ‫־‬ :

alimento delante de el, pero el dijo: "No ‫ל א‬ ‫וי א מ ר‬ ‫ל א צי ל‬ '‫ל פניו‬ ‫ויו ש ם‬0

o n k 8 l 6 s

‫פ ת ג מי‬ ‫א ח תי ה ו כ ד ( ץ מ ע י ת‬ ‫ש י ר י א ?ג ל י ד י‬ ‫קז ־ ש א וי ת‬ ‫חז א י ת‬ ‫כ ד‬ ‫ ל ו הו ח‬:‫עי נ א‬ ‫לו ת‬ ‫ל ב ר א‬ ‫לו ת ג ב ר א‬ ‫ל בן‬

‫ ל א ו א מ ר עו ל‬:‫עי נ א‬ ‫ע ל‬ ‫ק א ם ע לוי ג מ לי א‬ ‫לו ת ג ב ר א ו ה א‬ ‫ע מי ג ב ר א ו א ת א‬ ‫מ לי ל‬ ‫כ דיו‬ ‫א ח תי ה ל מי מ ר‬ ‫ך? ק ה‬
‫ל ב י ת א ו (׳ \ ך א ג מ ל י א‬ ‫ ל ב ן ע ל ג ב ר א‬:‫ב י ת א ו א ת ר כ( ץ ר ל ג כ « לי א‬ ‫פ ני תי‬ ‫ב ב ר א ו אנ א‬ ‫ק א ם‬ ‫א ת‬ ‫ל מ א‬ ‫ג נ רי כ א דיי‬
‫ לג ו ש ו י א ו לן ך מו הי ל כ(י כ ל ו א מ ר ל א‬:‫ל א ס ח א ה ך ג לו ךזי ן ך ג לי ג ב ר י א ד ע מי ה‬ ‫ל ג מ לי א ו מי א‬ ‫ת בנ א ו כ ס ת א‬ ‫וי ה ב‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫סו ת ם‬ ‫ש הי ה‬ ,‫ש ל ה ם‬ ‫ה תי ר ז מ ם‬ . ‫ < ל ב> ו י פ ת ח‬:‫ז ך ה‬ ‫ע לי ה ם‬ ‫עו מ ד‬ ‫פ מו ן הו א‬ ,‫ל ש מ ר ן‬ .‫ה ג מ לי ם‬ ‫על‬

:‫א ח ר י ם‬ ‫ב ש דו ת‬ ‫ב דו ־ ך‬ ‫י ר עו‬ ‫של א‬ ‫פי ה ם‬ ‫א ת‬ ‫מ ע בוז ־ ה‬ .‫ה בי ת‬ ‫( ל א) פ נ י ת י‬ :)‫ ח‬:‫י ח‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ל ש מ ש ם‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

30. ‫ ע ל! ? ג מ לי ם‬/ ju n t o A LOS CAM ELLOS. P a r a c u i d a r l o s . E n e s te v e r s f c u lo , la e x p r e s id n ‫ ע ו מ ד ע ל‬tie n e

e l m i s m o s i g n i f i c a d o q u e e n e l v e r s f c u lo : “ [A b r a h a m ] s e q u e d o p a r a d o j u n t o a e llo s [ ‫ ”] ע ו מ ד ע ל י ה ם‬,
q u e e n e s e c a s o s i g n i f i c a q u e 10 h i z o p a r a a t e n d e r l o s . 106

3 1 . ‫פ ני ת * ה ב י ת‬ / h e d e s a lo ja d o l a c a s a . D e i d o l o s . 107

32. ‫ וי פ ת ח‬/ d e s a t6 . E l i f e e r le s d e s a t t i lo s b o z a l e s , y a q u e h a s ta a h o r a lo s c a m e llo s h a b i a n t e n i d o

l a s b o c a s t a p a d a s p a r a q u e d u r a n t e e l v i a j e n o p a s t a r a n e n c a m p o s a j e n o s . 108

3 0 ). E s to lo h a c e p a r a e n fa tiz a r q u e a p e s a r del 107. Bereshit Raba 6 0 :7 . E n el v . 2 5 , R ib k a y a

o r d e n c r o n o lo g ic o e n q u e e sta n e sc rito s, la p rim e ra
fra s e e n re a lid a d e s c o n s e c u e n c ia d e la se g u n d a
{Sifte Jajamim).
106. Supra, v . 1 8 :8 . D e l m ism o m o d o q u e e n a q u e l
v e rs fc u lo la e x p r e s io n ‫ ע ו מ ר ע ל‬, “ p a ra d o ju n to a ...”
h ab i'a a firm a d o q u e h a b fa s u fic ie n te lu g a r ta n to p a ra
E lie z e r y su s h o m b re s c o m o p a r a lo s c a m e llo s. E ra
o b v io , p o r 10 ta n to , q u e la c a s a e s ta b a d e sp e ja d a en
u n s e n tid o fisic o . P o r e s ta ra z o n , h ay q u e e n te n d e r
la f ra s e d e L a b a n e n re f e r e n c ia a un “ e sto rb o ” no

s ig n if ic a q u e s e q u e d o p a ra d o p a ra a te n d e r a sus fisic o : la s im a g e n e s id o la tr a s {Gur Arye).

h u e s p e d e s , a q u i ta m b ie n E lie z e r se h a b ia q u e d a d o 108. Bereshit Raba 6 0 :8 . V e r el c o m e n ta rio d e

p a ra d o j u n to a lo s c a m e llo s p a ra c u id a rlo s. R a sh i al v . 2 4 :1 0 , s.v. ‫ מ ג מ ל י א ד נ י ו‬.
 3 1 1 / BERESHIT — PARASHAT JAYE SARA 24 :3 8 -4 2 — ‫ ל ח ־ מ ב‬. ‫ב ד‬

38sino que iras a la casa de mi padre y ‫ י ת ־ א כ י ת ל ך ו א ל ־‬3 ‫ל ח א ם ־ ל א א ל ־‬

a mi familia y tomurm mujer para mi ^ ^ '‫ ק ח ת א ע ה‬1‫ ן ל‬,'‫ ח ת‬3 ) ‫מ ׳ ־‬
hijo. JJY y o dije a mi senor: Quizas la IT . r : ' *_‫ ' ־ז‬J] '‫ ׳‬V_'T ! ! '
mujer no me sig a ’. 40Pero el me dijo: 'El 1 / 7 ^ ^‫־‬ v
Eterno, delante de quien he marchado,‫מ ו י י א מ ר א ל י י ה ו ה א ש ר ־ ה ת ה ל כ ת י‬
enviard Su dngel contigo y hard n ^ yr ‫א ת ך' ' ״‬ ‫מ ל א ב ך‬ ‫ל פ צ י! " י ש ל ח‬
prosperar tu camino, y tomaras mujer ‫ •>■ ־‬: • : ‫י‬r • <>! ‫־‬ - : ■ ‫ך‬t:
para mi hijo de mi fam ilia y de 1a casa 7*‫! ר ב{ ־* ו ל ק ח ת א ש ה ל ב נ י מ מ ש פ ח ת י‬
de mi padre. 41 Entonces quedaras libre>tj >/ ‫ת נ ק ה ' מ א ל ן‬ ‫ מ א א ז‬:‫ו מ ב י ת א ב י‬
de mi juram ento cuando llegues a mi "u,' ‫ י‬1 '‫•" ז‬L-” * , " h ‫ ״‬w . ‫׳‬L ‫״‬
familia; y si no te la dan, quedaras libre‫ ם ל א ■^־ נ ו‬# 1 ^ ‫ח י‬ ‫ת בו א א ל מ ש פ‬
de mi juram ento’. 42 7 hoy llegue a la‫מ ב ו א ב י א ה י ו ם א ל ־‬
J *‫׳‬ ° V C ‫־‬ J T I T
:‫ו היי ת נ קי מ א ל ת י‬
‫•ו‬ T IT *‫״‬ K * T T ‫■ ע‬T J

ONKEL6S
‫ מ ו א מ ר‬:‫א ת ת א ב ת רי‬ ‫מ אי ם ל א תי תי‬ ‫ ל ט ו א כ ז רי ת ל ר בו ? י‬:‫א ת ת א ל ב רי‬ ‫א ב א תזי ל ו ל זן עי תי ו ת ס ב‬ ‫ל ח א ל הן ל בי ת‬
‫ מ א ב כן ת סי‬:‫א ת ת א ל ב רי מזו ־ עי תי ו מ בי ת א ב א‬ ‫מ ל א כ י ה ע מ ך וי צ ל ח א ך רו ך ו ת ס ב‬ ‫לי יי ד י פ ל ח י ת לן ך מו הי י ש ל ח‬
‫ד ץ‬ ‫מ מ ו מ ת י ; מ ב ו א ת י ת (נ ״ א ו א תי תיו י ו מ א‬ ‫ל א י ת נ ו ן ל ך ו ת ה י } כי‬ ‫לז ך עי תי ו א ם‬ ‫ת ה ך‬ ‫א רי‬ ‫מ מו מ תי‬ ‫ פ או‬1 ‫ז כ י ( נ ״ א‬

R A S I II

<‫ו א ץ‬ ,‫א ר ו ר‬ ‫ן א ת ה‬ ‫ב רו ך‬ ‫בני‬ :‫א ב ך ה ם‬ ‫לו‬ ‫ה מז ה‬ ‫ב ת‬ .‫פ ת י ב‬ ‫א לי‬ .‫ה א ש ה‬ ‫תלך‬ ‫ל א‬ ‫ל ט> א ל י‬
‫היו ם‬ .0 1 ‫ה י‬ ‫< מ ב> ו א ב א‬ :‫ב ב רו ך‬ ‫מ ד ב ק‬ ‫א רו ר‬ ‫שיי א מ ר‬ ‫על ה‬ ‫ל כ< צו א‬ ‫מ חז ר‬ ‫ל א ל י ב י׳ ו הי ה‬ ‫לו‬
‫ה א ר ץ‬ ‫לו‬ ‫שיןן פ צ ה‬ ‫מ פ אן‬ .‫ב א ת י‬ ‫י צ א תי ן היו ם‬ ‫א מ ר‬ .‫ב ת ו‬ ‫ל ה שי או‬ ‫א ליו‬ ‫ל פנו ת‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ לו‬.

TRADUCC16N DE R A S H I
39. ‫ א ל י ל א ת ל ך וו א ש ה‬/ q u iz As l a m u je r n o [m e! s ig a . L a p a l a b r a “q u iz a s” e n h e b r e o e s t a
d e f e c tiv a m e n te , ‫ א ל י‬, e n v e z d e e s ta r e n su f o r m a p e r f e c tiv a , 115. ‫א ו ל י‬ E s to a lu d e a q u e E lie z e r te n fa
u n a h i j a y a n d a b a b u s c a n d o la f o r m a d e q u e A b r a h a m le d i j e r a q u e l a d i e r a p o r e s p o s a a I tz ja k .
P ero A b r a h a m le d i j o : “ M i h i j o e s b e n d i t o y t u h a s s id o m a l d e c i d o , 116 y u n o q u e h a s i d o
m a l d e c i d o n o s e u n e a u n b e n d i t o . ” 117

42. ‫ ם‬1‫ ו א ב א ו!י‬/ y HOY LLEG U E. H o y s a l f d e a l i a y h o y m i s m o l l e g u e . 118 D e a q u f s e a p r e n d e q u e

t i e r r a m i l a g r o s a m e n te s e c o n t r a j o p a r a e l y p u d o r e c o r r e r e n u n s o l o d i a u n a d i s t a n c i a t a n g r a n d e . 119

q u e c n re a lid a d s ig n if ic a , p u e s e n su c o m e n ta rio al
v. 8 R a sh f m ism o e n f a tiz o q u e E lie z e r p o d ia to m a r
u n a m u je r k e n a an f si n in g u n a d e la fa m ilia d e
A b ra h a m q u isie ra se g u irlo . P o r e sta ra z o n , R ash!
p r e c isa q u e la p ro h ib ic io n q u e d a ria sin e fe c to si
E lie z e r p rim e ro ib a a c a sa d e la fa m ilia d e A b ra h a m
y no h u b ie ra n in g u n a m u je r d is p u e s ta a seg u irlo
(Sefer haZikarori).
115. D e tal m o d o q u e p u e d e se r le fd a c o m o si d ijese
‫ א ל י‬, “ a m f” .
116. E lie z e r e ra d e sc e n d ie n te d e K e n a a n , q u ie n
h a b fa sid o m a ld e c id o p o r N o a j a ra fz d e 10 q u e Jam
le h a b fa h e c h o ; Itz ja k , p o r su p a rte , e ra d e s c e n d ie n te
d e S h e m , q u ie n h a b fa sid o b e n d e c id o p o r N o a j [ver
al re sp e c to lo s v. 9 :2 5 -2 6 ].
117. Bereshit Rabd 59:9.
118. R a sh i in te rp re ta a q u i el e n fa s is , a p a re n te m e n te
in n e c e sa rio , d e la p a la b ra “ h o y ” . P u e sto q u e e ra
o b v io q u e lle g o e s e m is m o d fa, e n f a tiz a rlo te n fa
c o m o p ro p o s ito q u e ta m b ie n e n e s e m ism o d fa h a b fa
s a lid o (Mizraji).
119. Sanhedrm 9 5 a; Bereshit Rabd 6 0 :8 . D e la
T ie rra d e Isra e l h a sta Ja ra n h ay u n a d is ta n c ia d e p o r
10 m e n o s 4 0 0 k m . Si n o r e a liz o el v ia je e n fo rm a
m ila g ro sa , no s e e x p lic a r ia c o m o e s q u e lle g o e n un
so lo dfa. S e g u n e l T a lm u d , E lie z e r fu e u n o d e los
tre s h o m b re s ju s to s d e la a n tig iie d a d a q u ie n e s D io s
m ila g r o s a m e n te c o n tra jo la s d is ta n c ia s que
2 4 :4 3 -4 4 — ‫ מ ג ־ מ ד‬: ? ‫ה‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 312

fuente, y dije: Oh Eterno, Dios de mi ‫ א ל ה י א ד נ י א ב ך ה ם‬hl r P ‫ה^ י | ו א מ ר‬

senor Abraham, p o r fa vo r haz prosperar '‫' ^ ך א ם ־׳י ש ך ־נ א‬ <^‫ך ך‬
mi camino p o r el que ando. 43He aqui Jv ‫■י־‬ ‫־! ־‬ - j■ ! ‫־‬ T I : ••• •
que estoy parado junto a la fuente de ‫ מ ג ה נ ה א נ כ י נ צ ב‬:>1 ‫ ל י‬$7 ‫א נ כ י ה ל ך‬
agua; haz que la joven que saiga para ‫ה ע ל מ ה ך< ' ע א ת‬ ‫ע ל־ עין ה מי □ ו הי ה‬
extraer [agua] a quien yo diga: ‘Por J" ‫ ״‬. T ! <TT ! ' " 1
fa vo r dame de beber un poco de agua de ^ 3 ‫ א‬1#‫ל׳ ל‬
tu cantaro 44y ella me responda: ‘Bebe ‫א לי‬ ‫ו א מ ר ה‬:‫מ כ ד ך‬ ‫מ ע ט־ מי ם‬
‫מד‬
tu, y tambien para tus camellos extraere _ ‫ י‬.. '
r 7
[agua] 1 ‫״‬
, que ella sea la7 .
mujer que el7 ‫ •א ! ש «א ב‬. 1‫ ־מ ל י ך‬w
‫ש ת ה וגם ל ג‬
: ‫״‬ ‫ג ם א ת ה‬-
‫■ ! ־‬-
Eterno ha aprobado para el hijo de mi "| ‫ ו ה ל ב‬71‫ה ו א ה א ^ ה א ש ר ״ ה כ י ך ן י‬
: o n k 8 l 6 s ■
‫־‬
‫א נ א אזי ל‬ ‫א ך חי די‬ ‫א ם א י ת כ ע ן ר ע ו א ל ן ך מ ןי ל א צ ל ח א‬ ‫א ל ה א ד ר בוני א ב ר ה ם‬ ‫ל עי נ א ו א מ ר י ת יי‬
,‫א ש ק י נ י כ ע ן ז ע י ר‬ ‫ק א ם ע ל י ג י נ א ך מ י י א ו י ה י ע ו ל כ ז ת א ך ת פ ו ק ל מ מ ל י ו אי כ < ר ל ר ז‬ ‫אנ א‬ ‫ מ ג ה א‬:‫ע ל ה‬
‫ל ב ר‬ ‫יי‬ ‫ךן מין‬ ‫אונ ת א‬ ‫הי א‬ ‫א מ לי‬ ‫ל ג מ לזי‬ ‫א ש ת ו א ף‬ ‫א ת‬ ‫א ף‬ ‫לי‬ ‫מ ד ו תי מ ר‬ :‫מ קו ל תי ך‬ ‫מי א‬

‫*■> ־‬ RASHI — —

.‫א מ ה‬
« ‫־‬
‫ <« ד> ג ם‬: ‫ב ר מ י ז ה‬
‫־‬ T • : •
‫א ל א‬
T V
‫נ תנו‬
: •
‫ל א‬ ‫תו ר ה‬
T
‫א בו ת‬ T
‫ע ב די‬‫־־‬ ! r~
‫של‬ V
‫ש י ח ״ת ן‬
T T •
‫יפ ה‬ T T
:‫א ח א‬
T‫־‬
‫ר בי‬
• ‫־‬
‫א מ ר‬
- T

‫ב ר ר‬ .‫ה ו כי ח‬ :‫ש ע מ ן‬ ‫אנ שי ם‬ ‫ל ר בו ת‬ ‫ג ם‬ ‫פ ר ש ה‬ ‫ש ה רי‬ ,‫ב נ י ם‬ ‫של‬ ‫מ תו ר תן‬ ‫ה מ קו ם‬ ‫ל פני‬

:‫ד ב ר‬ ‫ב רו ר‬ ‫ש ב מ ק ך א‬ ‫הו כ ח ה‬ ‫כל‬ ‫ן כן‬ .‫ן ה ו ך י ע‬ ‫גו פי‬ ‫ן ה ך ב ה‬ ,‫ב ת ו ר ה‬ ‫כ פו ל ה‬ ‫א לי עז ר‬ ‫של‬

--------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RASIII

P o r o t r a p a r t e , R a b f A j a d i j o : M d s a g r a d a b l e e s a n t e e l O m n i p r e s e n t e la c o n v e r s a c i d n m u n d a n a
d e lo s s i e r v o s d e lo s p a t r i a r c a s q u e la s p a l a b r a s d e T o r& d e lo s d e s c e n d i e n t e s d e e llo s . E s to se
d e m u e s t r a p o r q u e e l r e l a t o d e la m is id n d e E l i d z e r f u e r e p e t i d o e n la T o r i , 120 m i e n t r a s q u e
m u c h a s l e y e s b d s i c a s d e Ia T o r d u n i c a m e n t e f u e r o n d a d a s a I s r a e l e n f o r m a d e a l u s i o n e s v e la d a s
e n e l t e x t o q u e p r e c i s a n d e m u c h o a n& lisis p a r a d e s c u b r i r l a s . 121

44. ‫ ג ם א מ ה‬/ t u ... t a m b ie n . E l v o c a b l o ‫ ג ם‬f u e e n u n c ia d o a q u f p a r a i n c l u i r a lo s h o m b r e s q u e 122

e s t a b a n c o n 6 1 .123

‫ ה כ י ח‬/ .HA a p r o b a d o . E s t e v e r b o s ig n if ic a q u e a c l a r o e h i z o s a b e r q u e R ib k d e r a la m u je r d e s t i n a d a
C u a l q u i e r e x p r e s i o n r e l a c i o n a d a c o n e l c o n c e p to d e ‫ כ ח ה‬1‫ ה‬e n l a E s c r i t u r a s i e m p r e i m p l i c a l a i d e a
d e d e m o s t r a r a l g o . 124

re c o rrie ro n . L o s o tr o s d o s so n Y a a c o b y A b ish a i h ijo c a m e llo s , ta m b ie n d io d e b e b e r a lo s h o m b re s q u e 10

d e T z e ru y a , u n o d e lo s g e n e ra ie s d e D a v id . V e r ac om p a fla ro n .
ta m b ie n 10 q u e R a sh f c o m e n ta e n el v . 2 8 :1 7 , s.v. ‫פ י‬
123. E sto s so n m e n c io n a d o s e n lo s v v. 2 4 :5 4 y
‫ א ם בי ת א לי הי ם‬.
2 4 :5 9 . A u n q u e ni e n las p a la b r a s d e R ib k a [vv.
120. L a p r im e r a v e z , al re la ta rlo la T o ra m ism a e n 2 4 :1 8 -1 9 ] n i e n la s d e E lie z e r [v. 2 4 :1 4 ] se h a c e
lo s v v . 2 4 :1 0 -2 6 y la s e g u n d a a q u i, al re la ta rlo el a m e n c io n e x p lic ita d e d a r d e b e b e r a los h o m b re s q ue
la fa m ilia d e R ib k a . 10 a c o m p a fla ro n , e s o b v io q u e e sta b a n in c lu id o s
12 1 . Bereshit Raba 6 0 :8 . ta n to en la p e tic i6 n de E lie z e r co m o en el
o fre c im ie n to d e R ib k a , y a q u e n o h u b ie ra sid o lo g ic o
122. E l v o c a b lo ‫ג ם‬ en h e b re o es un te r m in o
d a r d e b e b e r a lo s a n im a le s y n o a lo s h o m b re s (Gur
in c lu y e n te , en c ie rto s e n tid o a n a lo g o a 10 que
sig n if ic a n la s voces e sp a fio las “ta m b ie n ” o
Arye).
“ a d e m a s ” . E n e s te c a s o e s in te rp re ta d o e n el se n tid o 124. V e r m a s a rrib a el c o m e n ta rio d e R a sh f al v.
d e q u e a d e m a s d e d a r d e b e b e r a E lie z e r y a su s 2 4 :1 4 , s.v. ‫ א ת ה ה ו כ ן ו ת‬, a sl c o m o la s n o ta s 6 2 y 63 d e
 3 1 3 / BER ESHIT — PA R A SH A T JAYE SA R A 2 4 :4 5 -4 7 — ‫ מ ה ־ מז‬:‫ב ך‬

senor, 45 Yo todavia no habia terminado ‫ ר א ל ־‬3 ‫ מ ה א נ י" ט ר ם א כ ל ה ל ך‬: ‫א ד נ י‬

de hablar en mi corazon, y he aqui que t ‘ '. !L
Ribka salia con su cantaro sobre su ^ 3 P] —
hombro. Descendio a 1a fuente y extrajo ‫ש כ מ ה ו ת ר ד ה עינ ה ו ת ש א ב ו א מ ר‬
[agual. Y le dije: ‘Por favor dame de J , IT A,T ' T’ T w. ‫ ז‬.! '
beber’. 46Entonces ella se apresuro a ‫מו א ל י ל ׳‬
bajar su cantaro de encima de ella, y '‫ ךן כ ד ה‬/‫ו ת א מ ר ^ן‬ ‫מ ע לי ה‬
dijo:
u t/is . ‘Bebe, yy tambien *a tus camellos
1 ‫ !׳‬1 "! v J, " T v T T \ '
dare de beber’. Yo bebi, y tambien a los ‫הג מ לי ם‬ ‫ת ם‬ ‫א שלן ה ו א ש ת‬ ‫ג מ לי ך‬
camellos ella dio de beber. 47 Y le ‫^ ' ו א מ ף‬ L , ^ :‫ה ע ק ת ה‬
pregunte, y dije: ;D e quien eres hijac ' 17 T J‫ ! ־‬v 17 T,IT : ‫־‬
Eiia dyo: ‫׳‬so y hija de Betuel, hijo de ‫ב ת ־ מ י א ת ו תי א מ ר ב ת ־ ב ת ו א ל בן־‬
o n k 8 l 6 s

‫ב ל בי ו ה א ך ב ק ה נ פ ק ת ו קו ל ת ה יג ל כ ת פ ה ו נ ח ת ת ל עי נ א‬ ‫ל מ ל ל א‬ ‫ש ל ציו ני‬ ‫ל א‬ ‫ מ ה א נ א ע ד‬:‫ך בו ני‬

‫מ נ ה ו א מ ר ת א( ץ ו נ ו א ף ג מ ל ן ד א ש ק י‬ ‫ מו ן א ו ח י א ת ו א ר ז י ת ת ק ו ל ת ה‬:‫ו כ( ל ת ו א מ ר י ת ל ה א ( ץ ק י נ י מ ג ו‬
‫ב ת ו א ל' ב ר‬ ‫א?נ ו א מ ר תי ב ת‬ ‫מן‬ ‫ב ת‬ ‫ל ת ה ו א מ ךי ת‬ ‫ ו ש א י ל י ת‬m :‫א( ץ קי א ת‬ ‫ א‬-‫ו ה ת ל ת י ן א ף ג כ ( לי‬

---------------------------------------------------------------------- RASM I

<‫י ע ש ה‬ ‫ב כ ה‬ .‫ג ג ב ר‬ ‫ל שון‬ ‫ה רי‬ ,‫ ה ו‬:‫א‬ ‫( איו ב‬ ‫ב ל‬ ‫ן כן‬ .‫מ כ ל ה‬ ‫ש אני‬ ‫ט ר ם‬ .‫א כ ל ה‬ ‫ט ר ם‬ >‫מ ה‬

‫ו פי רו ש‬ .‫< ג ת י ד‬ ‫ל שון‬ ‫ה רי‬ ,> ‫ ש ם‬1 ‫איו ב‬ ‫ב ל שון‬ ‫מ ד ב ר‬ ‫ש הו א‬ ‫פ ג ג מי ם‬ ,‫ה ו ו ה‬ ‫ל שון‬

‫איו ב‬ ‫הי ה‬ ‫או מ ר‬ ‫כי‬ :‫ה וו ה‬ ‫ל שון‬ ‫שני ה ם‬ ‫ו א ג מי ם‬ ,‫כ ל י ת י‬ ‫ט ר ם‬ ‫ל כ תו ב‬ ‫ןי כו ל‬ ,‫י^י ב ר‬

‫פ ך‬ ‫עוי ^ ה‬ ‫ן הי ה‬ /‫ו ג ו‬ ‫בני‬ ‫ח ט או‬ ‫או לי‬ ‫איו ב‬ ‫א מ ר‬ ‫כי‬ ‫כ מו‬ .‫^ ת י ד‬ ‫ב ל שון‬ ‫ ש מ ד ב ר‬:

T R A D U C C IO N D E R A S H I

45. ‫ ט ר ם א כ ל ה‬/ [YO] t o d a v i a n o h a b i a t e r m i n a d o . E s ta f r a s e e s e q u i v a l e n t e e n s i g n i f i c a d o a ‫ר ם‬

‫ ע א נ י מ כ ל ה‬, “ a n t e s d e q u e y o t e r m i n a s e ” . 125 Y d e i g u a l m o d o , c u a l q u i e r v e r b o c u y a a c c i o n se
d e s a r r o lle e n e l p r e s e n t e c o n t i n u o 126 a v e c e s e s e n u n c i a d o e n p r e t e r i t o . E n e s te c a s o , t a m b i e n s e
p u d o h a b e r e s c r i t o ‫ כ ל י ת י‬0 ‫ ט ו‬. Y t a m b i e n a v e c e s e s e n u n c i a d o e n f u t u r o . 127 P o r e j e m p l o , e n la
f r a s e “ l y o b d e c i a [128” [‫א מ י‬ el v erb o ‫א מ ר‬ e s t a e n p r e t e r i t o . Y e n la f r a s e “ A s f s o lf a h a c e r [‫]י(! ע י ה‬
l y o b ” 129 e l v e r b o ‫ י י ג ש ה‬e s ta e n f u t u r o . P e r o a p e s a r d e la d i f e r e n c i a g r a m a t i c a l , a m b o s v e r b o s se
r e f i e r e n a u n a c c i o n c o n t i n u a y h a b itu a l. E n e l p r im e r c a s o , s ig n if ic a q u e l y o b s o lf a d e c i r : “ Q u i z a s
m is h i j o s h a n p e c a d o , e t c .” Y e n e l s e g u n d o c a s o , s ig n if ic a q u e a s f s o l i a h a c e r s i e m p r e . 130

e sta p arash a . u tiliz a r el v e rb o ‫ מ כ ל ה‬, la T o r a u tiliz e la fo rm a fu tu r a

125. E n e sta fr a se el v e rb o ‫א כ ל ה‬ lite ra lm e n te e sta ‫ אכ ל ה‬.

en fu tu ro . P a ra e x p lic a rlo , Rashi' u tiliz a la fo rm a 128. lyob 1:5.
p re s e n te del v e rb o , ‫?) כ ל ת‬, p u e s c o m o e x p lic a ra a
129. Idem.
c o n tin u a tio n , en e s te c o n tex to am bas fo rm a s
v e rb a le s e x p re sa n el m ism o c o n c e p to . 130. A m b o s v e rb o s, ‫א מ ר‬ y ‫י ע י ^ ה‬, el p r im e r o en

126. R ashf d a e l n o m b re de “ p re se n te ” a la a c c io n p re te rito [lit., “ d ijo ”] y e l s e g u n d o e n f u tu ro [lit.,

q u e es c o n tin u a y h a b itu a l, 10 q u e e n e sp a n o l “ h a ra ”] c u m p le n la fu n c io n del p re te rito im p e rfe c to ,

g e n e ra lm e n te s e e x p re s a p o r el p re te rito im p e rfe c to . in d ic a n d o una a c c io n c o n tin u a y h a b itu a l. El
E ste p rin c ip io g ra m a tic a l no se a p lic a e n c a so d e q u e versi'culo q u ie re d e c ir q u e ly o b so lia d e c ir: “ Q u iz a s
la a c c io n p re se n te s e a tinica; so lo e n c a so d e q u e se a m is h ijo s h a n p e c a d o , e t c .” c u a n d o e llo s h a c ia n un
c o n tin u a y h a b itu a l. b a n q u e te , y por ta l e v e n tu a lid a d soh 'a e le v a r
127. C o m o e n e s te versi'culo, en el c u al e n v e z d e o fre n d a s a D io s; e sto 10 h ac i'a sie m p re .
2 4 :4 8 -5 0 — ‫ מ ח ־ נ‬: ‫ה ד‬ ‫ש ר ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת חיי‬ / 314

Najor, a quien M ilca dio a lu z E n to n c e s □‫מ ל כ ה ו א ש‬ ‫א ש ר י ל ד ה־ לו‬ ‫נחור‬

<* T IT AT J ‫״‬ ‫י‬. T J IT JV *‫ ־‬J T

puse el arete en s u n a r iz y los brazaletes ^ - 1, ‫ו ה צ מ י ך י ם ״‬

en sus manos. 48 Y me incline y me postre Tt ‫״׳׳‬ >. ■• ! - : T- r- ■
.‫ ״‬.• -
ante el Eterno; y bendije al Eterno, Dios ‫מ ח ו א ל ן ד ו א ש ת ח ^ ה ל י ה^ ה ו א ב ר ך‬
de mi senor Abraham, que me habia ‫ ך‬1£‫א ת ^ ה ־ א א ז י ' א י נ< א ב ר ה ם א ׳‬
guiado p o r un camino verdadero para <v ‫־ י ז י‬ ‫ יי‬J‫ ן ד ׳ ״‬v! T ‫ ( ; י‬v
tomar a la hija del hermano de mi senor ‫ה נ ח נ י ב ד ר ך א מ ת ל ל ן ח ת א ת ׳ ׳ ב ת ״‬
para su hijo. 49 Y ahora, si ustedes ‫א חי‬ ‫מט ו ע ת ה‬ : 1‫ל ב נ‬ ‫אדני‬
quieren hacer bondad y verdad con mi . ' T‫ ״‬1 , '‫יי‬
seHor, dtganmelo; y si no, tam biin W ™ D>f i ‫׳‬V D? ^
diganmelo, para que me marche hacia la ‫ל י ו א פ נ ה‬ ‫הגידו לי ו א ם ״ ל א הגידו‬
derecha o hacia la izquierda. ” ' Y' ' L ‫ ״‬w ,. 1 ‫״‬ ' *
50 YLabdn respondio, asi como Betuel, ^ ‫נ ־־‬ * ‫ע ל ש^ א ל‬ ‫או‬ [£‫ע ל ז‬
y dijeron: "Del Eterno ha surgido este ‫י צ א‬ ‫מיהויה‬ ‫ו י י א מ ר* ו‬ ‫ו ב ת ו א ל‬ ‫לבן‬
* >T T

--------------------------------------------------------------- O N K E L O S

‫ו ס ג ךי ת‬ ‫ו ק ר עי ת‬ ‫מח‬ :‫י ך ה א‬ ‫ע ל‬ ‫ן שי רי א‬ ‫א פ ה‬ ‫ע ל‬ ‫ק ד ש א‬ ‫ן שוי תי‬ ‫מ ל ב ה‬ ‫לי ה‬ ‫ךי לי ך ת‬ ‫נ חו ר‬

‫א חו הי‬ ‫ב ת‬ ‫ל כ <י ס ב י ת‬ ‫ק שו ט‬ ‫ב או ר ח‬ ‫דו ־ ב ר ני‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ך ך ב מי‬ ‫א ל ה ה‬ ‫מז יי‬ ‫לן ך ם יי ו ב ר כי ת‬

‫חוו‬ ‫ל א‬ ‫ן א ם‬ ‫לי‬ in n ‫ נ י‬1‫ר ב‬ ‫ע ם‬ ‫ו ק שו ט‬ ‫טי בו‬ ‫ע ב דיו‬ ‫אי תי כון‬ ‫א ם‬ ‫ו כ ען‬ ‫מט‬ :‫ל ב די ה‬ ‫ד ר בו ני‬

‫נ פ ק‬ ‫יי‬ ‫לן ך ם‬ ‫מן‬ ‫ו א מ רו‬ ‫ו ב תו א ל‬ ‫ל בן‬ ‫ן א תי ב‬ ‫נ‬ :‫ש מ א ל א‬ ‫ע ל‬ ‫או‬ ‫י מי נ א‬ ‫ע ל‬ ‫ו א ת פ ני‬ ‫לי‬

R A S I1 !

‫מ בנו ת‬ .‫ש מ א ל‬ ‫ע ל‬ :‫מ ב נ ו ת י ש מ ע א ל‬ •‫ע ל י מיו‬ >‫< ט ט‬ ‫ש ה רי הו א ה ח ל ה‬ ,‫ש נ ה ה ס ד ר‬ .‫ ו א ש ם‬...‫ו א ש א ל‬ m

‫<נ> ו י ע ן‬ :‫א ב ר ה ם‬ ‫של‬ ‫ל ש מ א לו‬ ‫ש הי ה יו ש ב‬ ,‫א ט‬ ‫ש ל א י ת פ שו הו בז ־ ב ריו‬ ‫א ל א‬ .‫ש א ל‬ ‫נ תן ו א ח ר פ ד‬
:‫א ב י ו‬ ‫ ן לן פ ץ ל ה ש י ב ל פ נ י‬,‫ר ש ע ה י ה‬ .‫ל ג ן ו ב תו א ל‬ :? ‫ ה י א ד נ ת ת ל ה ו ע ד י ן א י נ ך י ו ד ע מ י ה י א‬: ‫ו י א מ ר ו‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

47. ‫ו א ש ם‬ ...‫ ו א ש א ל‬/ y l e p r e g u n te ... e n to n c e s p u se. AI relatar 10 que habia ocurrido, Eliezer
c am b i6 el o r d e n de lo que habfa hecho, ya q u e en realidad prim ero le dio a ella el regalo y luego
le hizo la p r e g u n ta . P e r o en este relato invirtio la secuencia de 10 ocurrido con el p r o p 6 sito d e q u e
n o se a g a r r a r a n d e su s p a la b ras y le d ijeran: “ ^C 6m o pudiste d £ rselo si tod avia no sabfas qui£n
era e lla ? ”

49. ‫ע ל י מיו‬ /H A C IA l a d e r e c h a . H a cia las hijas d e I s h m a e l.131

0 ]/ ‫ע ל ש מ א ל‬ ! H A C IA L A IZ Q U IE R D A . H a c ia las hijas d e Lot, quien s e h a b ia asen tad o a la izq u ierd a

d e A b r a h a m . 132

50. ‫ל בן ו ב תו א ל‬ ‫ וי ען‬/ y la b a n re s p o n d i6 , a s i c o m o b e tu e l. L a b a n era un m alv a d o y por ello se

a p resu r6 a r e s p o n d e r a n te s que su p a d r e . 133

131. Is h m a e l s e h a b fa a s e n ta d o e n la tie rra d e P a ra n (Lifshuto she I Rashf).

[v e r supra, 2 1 :2 1 ] , la c u a l se h a lla u b ic a d a al s u r d e 132. Bereshit Rabd 6 0 :9 . V e r supra, 13:9.
Je b r6 n , lu g a r d e r e s id e n c ia d e A b ra h a m . A h o r a b ie n ,
133. L a frase lite ra lm e n te d ice “respondio L a b a n y
el sur a veces es d e s ig n a d o en te rm in o s de B e tu e l, y dijeron ” . P r im e ra m e n te se d ic e q u e L a b an
“ d e r e c h a ” , c o m o e n e l v e rs fc u lo : “N o rte y d e r e c h a “ re sp o n d i6 ” , e n s in g u la r, y so lo lu e g o s e d ic e q u e
[‫ ] ז מ י ן‬T u h a s c r e a d o ” (Tehilim 8 9 :1 3 ). D e ig u a l a m b o s “ d ije ro n ” . E sto im p lic a q u e L a b a n re sp o n d io
m o d o , el n o rte e s a lu d id o e n te rm in o s d e “ iz q u ie rd a ” p rim e ro , a n te s q u e su p a d re .
 3 1 5 / BERESHIT — PARASHAT JAYE SARA 2 4 :5 1 -5 4 — ‫ נ א ־ נ ד‬: ‫ב ך‬

asunto; no podemos hablarte ni mal ni ”‫א ל י ך ר ע אוי‬ r J — P ‫י‬-\• *•

‫ה ד ב ר ל א נו כ ל ד ב ר‬
J" “ ‫ ע‬- J 1ST T ‫־‬

bien. 51He aqui a Ribkd delante de ti;

tomala y vete, y que sea mujer del hijo
‫קח ולך‬ (* ‫״‬ T ‫־ ״‬
‫ל פני ך‬ WT J
‫ ה‬P‫ה נ ה ־ ר ב ק‬
,■•V T : ....................... I
‫נ א‬ :‫טו ב‬
de tu senor, como hablo el Eterno. ” 52 Y ‫דבר‬ ‫כ א שר‬ ‫ל ב ך א דיני ך‬ ‫א שה‬ ‫ו ת הי‬
sucedio que cuando el siervo de
‫עבד‬ ‫ש מע‬ ‫כ א ש ר‬r ‫וי הי‬ ‫נב‬ :‫י הו ה‬
Abraham escucho las palabras de ellos. v v v ‫ ע‬- ‫■ך‬ j v - j • : ‫־‬ it :

se postro en tierra ante el Eterno. 53 Y el ‫אר צה‬ T JV"

‫א ת ־ ד ב ר י ה ם וי ש ת חו‬
‫ ע‬- : « - AV ‫ •־‬: ‫־‬ V
‫אבר ה ם‬ '•T T ! -

siervo saco utensilios de plata, y

‫ה ע ב ד כ לי ־ כ ס ף‬ ‫ויו צ א‬ ‫ח מי שי נ ג‬ :‫ל י ה[ ה‬
utensilios de oro y panos, que entrego a
Ribkd; y dio frutas a su hermano y a su ‫ו כ ל י ז ה ב ו ב ג ד י ם ויי תן ל ר ב ק ה ו מ ג דנ ־ ת‬
T 5 * Y*T : ‫ י‬: K •* * “ ‘ T‫ן‬ T T >‫• ״‬ 1

madre. 54 Y comieron y bebieron, el y los

‫ו י י א כ לו ו י ש תו‬ ‫ נ ד‬:‫ה‬ ‫נ ת ון ל א ח י ה ו ל א מ‬
varones que estaban con el, y : * - J : ‫־־ ו‬ IT ‫״‬ ; T V.‫״‬ T i ‫ ע‬- T

pernoctaron. Y se levantaron en la ‫הו א ו ה א נ ש י ם א ש ר ־ ע מ ו ו י ל י נ ו ו י קו מו‬

«J T “ A‫־‬ T “ ‫«י‬ V ‫ ־‬: J ‫־‬ T ‫! ־‬ IT ! ‫ע‬

O N K ELO S

‫ ר ב ו נ ך כ מ א‬. ‫ נ א ה א ך ב ק ן ה נ ן ך מ ך ד ב ר ן א י ז י ל ו ת ה י א ק נ ת א ל ב ר‬:‫פ ת ג מ א ל י ת א נ ח נ א י כ ל י ן ל מ ל ל א ע מ ך ב י ש א ו ט ב‬
‫ נ ג ן א פ ק ע ב ך א מ נ ץ ד כ ס ף ו מ נ י ן‬:‫ נ ב ו ה ו ה ב ד ש מ ע ע ב ך א ך א ב ר ה ם { ת פ ת ג מ י ה ו ן ו ס ג ד ע ל א ת ג א ל! ך ם יי‬:‫ד י מ ל ל יי‬
‫(< ה ו ב ת ו ו ק מ ו‬3‫ נ ד ו א כ ל ו ו ש ת י א ו ה ו א ו ג ו ב ק י א ד י ע‬: ‫ד ך ה ב ו ל ב ו ש י ן ו י ה ב ל ר ב ג ק ה ו מ ג ד נ י ן י ה ב ל א ח ו ה א ו ל א מ ה‬
RA SH I

‫ ל ש ו ן‬.‫<«> ו ט ג ד צי ת‬ :‫ט ו ־ ב ה‬ ‫ע ל ב שו ר ה‬ ‫ש מ א די ם‬ ‫ל א‬ ,‫ה ז ה‬ ‫ב ד ב ר‬ ‫ל מ אן‬ .‫א ל י ך‬ ‫דג ר‬ ‫נו כ ל‬ ‫ל א‬

‫מיני‬ ‫ע מו‬ ‫ש ה בי א‬ .1‫י ג‬:‫ד‬ ‫( שי ר ה ש י ר י ם‬ ‫מ ג די ם‬ ‫ת שו ב ת‬
‫־‬ !
‫י די‬•• I
‫ע ל‬r - ‫ ו ל א‬,‫ר ע‬
: T
‫ד ב ר‬ 7 T
‫ת שו ב ת‬
‫־‬ :
‫ע ל י ד י‬r -
‫ י־‬:

‫בל‬ .‫ו י ל י נ ו‬ >‫« ד‬ :‫י ש ר א ל‬ ‫אר ץ‬ ‫של‬ ‫פ רו ־ ת‬ ‫ל פי‬ ■ S

,‫ה ד ב ר‬ T T “
‫י צ א‬ T T
'‫ש מ ה‬ ” V
‫שנ פ ר‬T
‫ל פי‬ ,‫ה ג ו ן‬ ‫י‬ V
‫ד ב ר‬ * ! ‫׳‬ T

:‫ל י ל ה א ח ד‬ ‫לינ ת‬ ‫ש ב מ ק ך א‬ ‫לינ ה‬ ‫מ כ אן‬ .‫א ר צ ה‬ ‫ וי ש מ חו‬m :‫ל ך‬ ‫שז מנ ה‬ ‫ך ב ךי ד‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ ר א ל י ן‬3 ‫ ל א נ ו כ ל ך‬/ NO p o d e m o s h a b l a r t e . Para rechazar este asunto, ni respondiendo con algo

negativo ni respondiendo con algo correcto, pues es evidente que esto ha salido del E terno, segun
tus propias palabras, y que El dispuso a Ribkd para t i . 134
52. ‫ ו י ש ת ח ו א ר צ ה‬/ s e p o s t r 6 e n t i e r r a . De aqui s e a p r e n d e que hay que agradecer a D i o s por
una buena n o tic ia .135
53. ‫ ו מ ג מ ת‬/ y [DIO] f r u t a s . E s te v o c a b lo ‫ מ ג ד נ ו ת‬esta relacionado con la p a l a b r a ‫ מ ג ד י ם‬,
“ m anjares”. 136 Pues E l i e z e r habfa traido consigo varias clases de frutas de la T ierra de I sr a e l.137
54. ‫ וי לינו‬/ Y pe r n o c t a r o n . Cualquier p a l a b r a r e la c io n a d a c o n ‫ ל י נ ה‬en la E sc r itu r a , 138 s e r e f i e r e a
pernoctar una sola n o c h e .139

134. L a fra se “ no p o d e m o s h a b la rte ni m al ni b ie n ” c ita , se a s o c ia la p a la b r a ‫ ?) ג ד י ם‬a ‫ פ ו ־י‬, “ fru to ” ,

p o d rfa h a b e rs e e n te n d id o c o m o q u e no p o d fa n h a b la r im p lic a n d o as! que lo s m a n ja re s en c u e stio n
en a b so lu to c o n e l, p e ro ta l e x p lic a c io n no es c o n sistla n e n fru ta s se le c ta s .
p o sib le , y a q u e e n el v e rsfc u lo sig u ie n te le d ije ro n
137. Bereshit Rabd 6 0 :1 1 .
q u e p o d fa to m a r a R ib k a . L o q u e q u ie re d e c ir e s q u e
no p od fan a le g a r n in g u n p re tc x to q u e im p id ie ra q u e 138. E s d e c ir, c u a lq u ie r e x p re s io n d e r iv a d a d e la
R ib k a fu e se c o n e l, y a se a q u e e l p re te x to fu e se fa lso m ism a ra fz q u e e l su sta n tiv o ‫ ל י נ ה‬, c o m o e n e s te c aso
o v e rd a d e ro ; p o r e je m p lo , q u e R ib k a e ra d e m a sia d o el v e rb o ‫ ה ל י נ ו‬.
jo v e n (Mizraji).
139. V e r ta m b ie n la n o ta 99 de e sta p a ra sh a .
135. Bereshit Rabd 60:6. A u n q u e en su c o m e n ta rio a l v . 2 4 :2 3 , j . v . ‫ ל ל י ן‬, R a sh f
136. Shir haShirim 4 :1 3 . E n el v e rsfc u lo q u e R ashf c x p lic o q u e ‫ל ל י ו‬ s e r e f ie r e a p e r n o c ta r u n a so la
2 4 :5 5 -5 6 — ‫ נ ה ע ו‬: ‫ב ד‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 316

manana, y el dijo: “Envienme a mi :‫ש ל ח נ י‬ ‫וייאמר‬ ‫לאדיניבבי ק ר‬

sen o r.” ‫י‬ , ", ‫״‬ , , ‫^ י‬ _ ’
35 Y dijo su hermano, a si como su ^‫ת ש‬ ‫ו א מ ה‬ ‫אחיה‬ ‫וייאמר‬ ‫נה‬
madre: “Que la jo v e n perm anezca con ‫אךןך‬ D>Q> ‫א _ נ ן ך נ ע ך‬
nosotros un ano o diez meses; despues ^ r '■•‫■י‬ • *Mirr
p a r tir d .” 56P ero e l les dijo: “No me ‫א ל־ ת א ח ף‬ □ ‫אל ה‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫נו‬ :‫ת ל ך‬
hagan demorar, ahora que el Eterno ha J '' ' w" ! v ‘ "
hecho p ro sp era r m i camino; envienme e ‫ש ל חוני‬ ‫כ י‬1V‫ד ר‬ ‫ה צ לי ח‬ ‫ ה‬1‫וי ה‬ ‫א תי‬
0 n k 8 l 6 s ---------------------

‫ נ ה יו א מ ר א ח ו ה א ן א מ ה ת ת י ב ע ו ל כ מ ז א ע מ נ א ע ד ו ב ע ד ו‬:‫ב צ פ ר א ו א מ ר ש ל ח ו נ י ל ו ת ו ב ו נ י‬
‫ נו ו א מ ר ל ה ו ן ל א ת א ח ר ו ן ן ת י ו יי א צ ל ח א ך ח י ש ל ח ו נ י ו א י ה ך‬:‫א ו י ג ס ר א י ך ח י ו ב ת ר פ ן תיזי ל‬
----------------------------- RAsrif------------------------ ‫—־‬
:‫ע צ מ ה ב ת כ ש י ט י ם‬ ‫א ת‬ ‫חי ר ש ל פ ר נ ס‬ ‫ע שר‬ ‫הי ה ל‬ ‫הי כן‬ ‫ו ב תו א ל‬ .‫ו א מ ה‬ ‫א חי ה‬ ‫« ח> ויי א מ ר‬
‫תי א מ ר ן מי ם‬ ‫ן א ם‬ .‫ח ך ש י ם‬ ‫ע שן ה‬ .‫א ו ^ שו ר‬ ‫ו ה מי ת ה‬ ‫מ ל א ך‬ ‫ו ב א‬ ‫ל ע כ ב‬ ‫רוי צ ה‬ ‫הי ה‬ ‫הו א‬
‫ר ב ר‬ ‫ל ב ען ש‬ ‫ה מ ב ען שי ם‬ ‫א י ן ךו ־ ך‬ ,‫מ מ ש‬ ‫(וי ק ר א‬ ‫ג א ל תו‬ ‫ת הי ה‬ ‫י מי ם‬ ‫כ מו‬ .‫ש נ ה‬ .‫♦ מי ם‬
:‫מ ז ח‬ ‫מ רו ב ה‬ ‫לנו‬ ‫תן‬ ‫תו ־ צ ה‬ ‫ן א ם ל א‬ ,‫מ ו ע ט‬ ‫שני ם‬ ‫ ז מ ן‬:‫ל ב תו ל ה‬ ‫נו תנין‬ ‫שכ ך‬ ,)‫ כ ט‬:‫כ ה‬

T R A D U C C IO N DE R A SH I

55. ‫♦?! ו א מ ה‬
‫וי א מ ר א ח‬ / y qijo su h 8r mQ no , Q si Yomo su mQ qr 8 . Pero <d<5nde estaba B
respuesta es que habi'a querido im pedir que Ribka se fuese con Eliezer, por 10 que durante la noche
vino un dngcl y 10 m a t6 .140

‫ י מ י ם‬/Afto. En este contexto, esta palabra significa un a flo ,141 10 m ism o que en el versiculo siguiente:
“Un ano [‫ ] י מ י ם‬serd su periodo de rescate.” 142 Le pidieron este lapso de tiempo porque a una
joven virgen se le concede un periodo de doce meses para hacerse de adornos antes de ingresar
al palio nupcial.143

‫ א ו ןג ע>ו ר‬/ o DIEZm8s 8s . Esta expresion significa diez meses. Pero si dijeras que la palabra ‫ י מ י ם‬se
refiere literalm ente a “ di'as” y no a un ano, te respondo que eso no puede ser, ya que no seri'a
norm al que los que solicitan algo pidan algo minimo y luego digan: “Pero si no accedes a esto,
entonces co nccdenos m ds que eso.” 144

n o c h e , m ie n tr a s q u e ‫ ל ל ו ן‬s e re fie re a v a ria s n o c h e s, afio, y a q u e a lii m ism o se d ic e : “ ...su re s c a te sera

a lii se v io o b lig a d o a d a r u n s e n tid o d ife re n te a h a sta el te r m in o d e l ano d e su v e n ta ; ‫ ; מ י ם‬se ra su
a m b o s v e rb o s p o rq u e g ra m a tic a lm e n te su e sc ritu ra p e rio d o d e r e s c a te .”
e r a d if e r e n te . P e ro e llo n o q u ita q u e , e n g e n e ra l, se
143. V e r Ketubot 5 7b.
re f ie r a a u n a s o la n o c h e (G ur Arye).
144. Ketubot 57b. L a p a la b ra ‫ע ש ו ר‬ lite ra lm e n te
14 0 . Bereshit Raba 6 0 :1 2 . E llo e x p lic a ria p o r q u e
sig n ific a “ u n a d e c e n a ” . R a s h i e x p lic a a q u i q u e esta
n o se h a lla b a a lii p a r a re s p o n d e r.
“ d e c e n a ” e s p e c ific a m e n te se r e fie re a d ie z m e se s.
141. Ketubot 5 7 b . A u n q u e en o tro s c o n te x to s la L a p r u e b a d e e llo e s q u e si ‫ ; מ י ם‬sig n ific a s e solo
p a la b r a ‫ י מ י ם‬p o d r ia s ig n if ic a r lite ra lm e n te “ di'as” , es a lg u n o s “ d ia s” , e llo im p lic a ria que p rim e ro le
o b v io q u e a q u i se r e f ie r e a u n a n o c o m p le to , y a q u e p id ie ro n u n a p e q u e n a c a n tid a d d e d ia s y lu e g o “ u n a
n o te n d n 'a se n tid o q u e le p id ie ra n so la m e n te a lg u n o s d e c e n a ” d e di'as, p e titio n c o m p le ta m e n te ilo g ica.
d ia s ( M asquil leDayid). P o r e s ta ra z o n , h a y q u e e n te n d e r ‫ ; מ י ם‬c o m o la
1 4 2 . Vayikra 2 5 :2 9 . D e e s e v ersi'cu lo se d e m u e str a c a n tid a d m a s g ra n d e (u n a fio ) y ‫ ^ ש ו ר‬c o m o la
q u e la e x p re s io n ‫ ; מ י ם‬ta m b ie n p u e d e sig n if ic a r un c a n tid a d m e n o r ( d ie z m e se s).
 3 1 7 / BERESHIT — PARASHAT JAYti SARA 2 4 :5 7 -6 2 — ‫ נ ז ־ ס ב‬: ‫כ ך‬

ire a mi senor. ” 57Entonces ellos ‫ר א‬.it‫*ק‬: ‫•נ‬ ‫ מ> רו‬1‫ויי א‬1 ‫־‬ ‫מ‬ :‫ני‬r ‫<ל א די‬t i ‫ה‬r ‫* א ל כ‬1‫ ו‬:
dijeron: “Llamemos a la joven y le
‫וי ק ר או‬ ‫נ ח‬ :‫א ת ־ פ י ה‬ ‫לנ ע ר ונ ש א ל ה‬
preguntaremos su decision. ” 58Llamaron > : ‫; י‬ • ‫־‬ T 1• V \.T ‫־־‬: : • : )S T ^ r r r

a Ribka, y le dijeron: “1 Iras con este ‫ע ם־‬ p

‫ה ת ל כי‬
c‫״‬ : r
‫א לי ה‬
t v • •
‫ל ר ב ק ה ויי א מ רו‬
.j : 1 ‫־־‬ «t : • :

varon?” Ella dijo: “Ire.” 59Asi, pues, ‫ נ ט ו י ש ל חו‬:‫א ל ך‬

‫ע‬ : ‫־־‬ : 1‫־‬ *
‫ה א י ש הז ־ ה ו ת א מ ר‬ A V V C “ ‫־‬ J* T

enviaron a su hermana Ribka, junto con

‫ו א ת ־ מנ ק ת ה‬ ‫א ח ת ם‬ ‫א ת־ ר ב ק ה‬
su nodriza, y al siervo de Abraham y a 1ST ‫ י‬i * I •• v : V .T “ 8 h r : • V

sus varones. 60 Y bendijeron a Ribka y le :‫ו א ת ־ א נ ש י ו‬

IT T‫־־‬: V :
‫אבר ה ם‬ V .T T J “
‫ו א ת־ ע ב ר‬
V ‫ ״ ל‬.‫־‬ V ;

dijeron: “Hermana nuestra, conviertete ‫ל ה‬ ‫וי ־ א מ ח‬ : JT -

‫א ת־ ר ב ק ה‬ 1‫ך‬ ‫ן‬ • < “ S IT
‫וי ב ר כו‬ v : ‫־־‬
‫ס‬
tu en miles de miriadas, y que tu
‫א ת היי ל א ל פ י ר ב ב ה ויי ר ש‬ ‫א ח תנו‬
descendencia herede la puerta de sus J‫־‬ * ! J 1 ST T ; •• :- : ‫י‬-•* ‫ ־‬: : J" •• ‫! ־‬

enemigos. ” 61 Y se levanto Ribka, junto ‫סא ו ת ק ם‬ :‫ש נ א יו‬ ‫שער‬ ‫א ת‬ ‫ ך‬$(‫ז ר‬

con sus mozas, y montaron sobre los ‫ע ל־‬ ‫ו ת ר כ בנ ה‬ ‫ונ ע ר תי ה‬ ‫רבק ה‬
camellos y siguieron al varon. Y el
‫ויי ק ח‬ ‫א ח רי ה אי ש‬ ‫ה ג מ לי ם ו ת ל כ נ ה‬
siervo tomo a Ribka, y partio. W- • ‫־‬ J A ' T• • - : 1‫־‬ T : ‫־ ■י‬ •• “ • ‫ ; ־ ־‬- ‫׳ ־‬

62 E Itzjak llegaba de haber ido a ‫ס ב וי צ ח ק‬ :‫ו י ל ך‬ ‫א ת־ ר ב ק ה‬ ‫ ב ד‬$‫ד‬

Beer-Lajai-Roi, pues habitaba en la ‫מ צ ו א ב א ר ל ח י ר ־ אי ו ה ו א יו ש ב‬ ‫ב א‬
-------------------------------------------------------------------- o n k 8 l 6 s ----------------------------------------------------------- -----------
‫ נ ח ו ק רו ל ר ב ק ה ו א מ ר ו ל ה ה תיז לי‬:‫א מ ר ה‬ ‫מ ה ך הי א‬ ‫ נ) ו א מ ר ו נ ק ר י ל ע ו ל מ ר נ א ו נ ש מ ע‬: ‫ל ו ת ך ב ו נ י‬
‫ך א ב ר ה ם וי ת‬ ‫ע ב ך א‬ ‫מ ת‬ ‫מנ ק ת ה‬ ‫א ח ת ה ון וי ת‬ ‫ נ ט ו ש ל חו י ת ר ב ק ה‬:‫איזי ל‬ ‫ה דין ו א מ ר ת‬ ‫ע ם ג ב ר א‬
‫ק רוי‬ ‫ב ני כי י ת‬ ‫ל א ל פיו ו ל ך בון וי ך תון‬ ‫הוי‬ ‫א ת‬ ‫א ח תנ א‬ ‫ל ה‬ ‫ר ב ק ה ו א מ רו‬ ‫ ס ו ב ך י כ ו י ת‬:‫ג ב רו הי‬
‫ ס א ן ק מ ת ר ב ק ה ו עו ל מ ת ה א ו ך כי ב א ע ל ג מ לי א ו אז ל ת ב ת ר ג ב ך א ו ך ב ר ע ב ך א י ת ר ב ק ה‬:‫ס נ אי הון‬
‫ע ל ה ו הו א י ת ב‬ ‫א ת סזי‬ ‫קי מ א‬ ‫ך מ ל א ך‬ ‫מ בי ך א‬ ‫מ מ ת ו ה י (נ ״ א ע ל ב מ תי מיו‬ ‫א ת א‬ ‫ס ב וי צ ח ק‬ :‫ו אן ל‬

- --------------- ------------------------------------------------------ R A S H I -----------------------------------------------------------------------

‫ו ה ר ב ה‬
T : ‫־‬ !
:‫ה מ ו ר י ה‬
T 1 ‫־‬
‫ב ה ר‬I ‫־‬
‫ ר ה ם‬T‫ל א ב‬S
T ! ‫־‬
‫א מ ר‬V! ‫נ‬V‫ ש‬V
‫־‬
‫א ת‬ ‫מ שי אין‬ ‫ג!\ א י ן‬ ‫מ כ אן‬ •‫פ י ס‬ *‫אי‬ ‫<«> ו ג ו א ל ה‬
‫ר צון‬ ‫י הי‬ .)‫יז‬:‫כ ב‬ ‫( ל עי ל‬ '1‫ו ג‬ ‫ז חג ך‬ ‫א ת‬ ‫א ך ב ה‬ .‫א ל ך‬ ‫<נ ח) ו ת א מ ר‬ :‫מ ד ע ת ה‬ ‫א ל א‬ ‫ה א ש ה‬
:‫א ח ר ת‬ ‫מ א׳ ^ ה‬ ‫ו ל א‬ ‫מ מ ך‬ ‫הז ר ע‬ ‫או תו‬ ‫שי ה א‬ ‫היי‬ ‫ ( ס> א ת‬: ‫ר ו צ י ם‬ ‫אינ כ ם‬ ‫א ם‬ ‫!־ א ף‬ ,‫מ ע צ מ י‬
‫הג ר‬
T T
‫ל ה בי א‬
‫׳‬ T S
‫(׳ \ ה ל ך‬
‫׳‬ ‫־‬ T V
.‫רי אי‬‫־‬
‫ל הי‬
‫־‬ ‫־‬
‫ב אר‬ ‫־׳‬ »
‫מ בו א‬ ‫׳‬
>‫< ס ב‬ ‫ב ר כ ה‬ ‫או ת ה‬ ‫ת ק ב לו‬ ‫ןז ך ע ך‬ ‫א ת‬ .‫ר ג ב ה‬ ‫ל א ל פי‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

57. ‫ו ג ש א ל ה או« פ י ה‬ / y l 8 p r iYg q n t Q r 8 m o s s u DEC1S16N.145 D e aqui se aprende que no se tom a por

esposa a una m ujer sin su consentim iento.146

58. ‫ו ת א מ ר א ל ך‬ /E L L A q ij o : “ir 8 .” Por mi misma, y aunque ustedes no 10 q u ie r a n .147

60. ‫ א ת היי ל א ל פ י ך ב ב ה‬/ Y o n v i 8 r t 8 t 8 t u 8 n m il 8 s q 8 m ir iQ q Q s . Con estas palabras le quisieron

decir: Q ue Tti y tu descendencia reciban Ia misma bendicitin anunciada a A braham en el m onte
M oria: “M ultiplicarS tu descendencia.” 148 O jala que esa descendencia venga de ti y no d e otra
mujer.

6 2 . ‫ר אי‬ ‫ י‬1‫ל ר‬ ‫מ גו א ב א ר‬ / q 8 iiQ H 8 r iq o Q H 8 8 r -l Q j Q i- r o i . Pues Itzjak habi'a id o alia a traer a H agar

145. L ite ra lm e n te , “ le p re g u n ta re m o s a su b o c a ” . re sp o n d e r d ir e c ta m e n te a la p r e g u n ta c o n u n “ s i” o

146. Bereshit Raba 6 0 :1 2 . “ n o ” , e lla sim p le m e n te a fir m o q u e iria, im p lic a n d o

asi q u e iria a to d a c o s ta (Gur Arye).
147. Bereshit Raba 6 0 :1 2 . A R ib k a se le h a b ia
p re g u n ta d o si q u e ria ir c o n E lie z er. E n v e z d e 148. Supra, v. 2 2 :1 7 .
2 4 :6 3 -6 4 — ‫ ס ג ־ ס ד‬: ‫ב ך‬ ‫ש ר ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת חיי‬ / 318

region del sur. 63Itzjak habia salidopara ‫י צ ח ק ב א ר ץ‬ ‫ צ א‬/‫וי‬ ‫סג‬ :‫ה נ ג ב‬

orar en el campo a la hora de la tarde; ‫ן י^ } א‬ ‫ע ר ב‬ ‫ל פנו ת‬ ‫ב& ד ה‬ ‫ל^ ו ו ח‬
<T * ‫*־‬ v w r J : • V.‫״‬ T ‫־‬ ‫•־־‬ j T

y aizo sus ojos y miro, y he aqw que :‫ב א י ם‬ r t

‫ג מ לי ם‬
‫י‬.‫י‬ ‫•׳‬ ‫ן‬
‫והנה‬J " • ‫ז‬
‫ויירא‬‫ן‬
‫עינל‬
! — ■‫־‬

venian camellos. 64Ribka alzo sus ojos y ‫א ת״ עיני ה‬ '‫רב ק ה‬ ‫ו ת^ | א‬ ‫סך‬

vio a Itzjak, y se inclino sobre el byn ‫ותפיל‬ ‫א ת ־ ז צ ח ק‬ ‫ו ת ר א‬
o n k 8 l 6 s

‫עי נו הי ן ח ן א‬ ‫ך מ ש א ון לן ף‬ ‫ל מ פ ני‬ ‫ב ח ק ל א‬ ‫ל צ ל א ח‬ ‫ סג ו נ פ ק י צ וו ק‬:‫ך רו מ א‬ ‫ב א ר ע‬

‫ע ע ה א ו ח ז ת י ת י צ ר ו ק ו א ת ך כ י ג ת כ< ע ל‬ ‫ר ב ק ה ן ת‬ ‫ס ר וז ק פ ת‬ :‫א תן‬ ‫ א ג מ ל י א‬5‫ו ו‬

----------------------------------------------------------- U A S I li

‫שי חו‬ ‫י ש פ^ ך‬ ‫פ מו‬ ,‫ת פ ל ה‬ ‫ל שון‬ .‫< סג> ל ש ו ח‬ .‫ה מ ג‬ ‫ב א ר ץ‬ :‫יו ש ב‬ :‫ש י ש א נ ה‬ ‫א ביו‬ ‫ל א ב ר ה ם‬
‫ך א ת ה‬ .‫י צ ח ק‬ ‫א ת‬ ‫( ס ד) ו ת ר א‬ :)‫ א‬:‫ק ב‬ ‫( ת ח לי ם‬ ‫מ ש ם‬ ‫וי ס ע‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫ב א ר‬ ‫ל או תו‬ ‫ק רו ב‬
‫ה ש מי ט ה‬ .‫< ת פ ל‬ :‫מ פ נ י י‬ ‫ן תו ־ ה ה‬ ‫ה דו ר‬ ‫אי תי‬ ‫ו בין‬ ‫ק ר ש‬ ‫בין‬ ‫וי ש ב‬ ,‫ה נ ג ב‬ ‫א ך צ ה‬ ‫א ב ך ה ם‬
‫ה ט ת ה‬ ,‫ן א ך נ ך כ י נ ת‬ :‫כ ת ך גו מו‬ ,‫ל א ר ץ‬ ‫ע צ מ ה‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫ה ב א ר‬ ‫הי ה‬ ‫ן ש ם‬ .>‫ א‬:‫ב‬ ‫( ל עי ל‬ ‫שו ר‬
.‫ה ק ן ך ק ע‬ ‫ע ר‬ ‫ה גי ג ג ה‬ ‫ו ל א‬ ‫ל א ר ץ‬ ‫ע צ מ ה‬ :)‫י ד‬:‫ט ז‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ב ר ד‬ ‫ו בין‬ ‫לן ך ש‬ ‫בין‬ ‫הנ ה‬

--------------------------------------------------------------------- T R A D U C C IO N D E R A S H I

p a r a q u e s u p a d r e A b r a h a m la t o m a r a p o r e s p o s a . 149

‫הנגג‬ ‫ י ו ^ י ב ב א ר ץ‬/ ,] i i a b it a b a e n l a r e g i6 n d e l su r . C e r c a d e e s e m i s m o p o z o [ B e e r - L a ja i- R o f
p u e s t o q u e s e d e c l a r a q u e “ A b r a h a m v i a j 6 d e a llf h a c i a Ia 1‫׳‬e g i 6 n d e l s u r y s e a s e n t 6 e n t r e
K a d e s h y S h u r ” 150 y e n e s e l u g a r e s t a b a e s t e p o z o , c o m o s e d e c l a r a : “ H e a q u i q u e e s t a e n t r e
K a d e s h y B d r e d . ” 151

63. ‫ ל שו ח‬/ pa r a ORAR. E s t e v e r b o s i g n i f i c a r e z a r . E s s i m i l a r e n s ig n if ic a d o a l v o c a b l o ‫ש י ח ו‬ e n el

v e r s ic u lo : “ C u a n d o v i e r t e s u p l e g a r i a ] 4‫ ” • [ ש י ח ו‬152

6 4 . ‫ ו ת ר א א ת י ? ח ק‬/ Y VIO a it z j a k . O b s e r v o 10 m a j e s t u o s o q u e e r a y s e q u e d 6 p e r p l e j a a n t e 61. 153

‫ ו תפל‬/ Y se IN C L 1N 6. E n e s te c o n te x to , e s te v e r b o s ig n if ic a q u e s e i n c l i n 6 a t i e r r a , c o m o 10 t r a d u c e
e l T a r g u m : ‫ ו א ת ר צ י צ ת‬, q u e r i e n d o d e c ir q u e s e in c l i n t i a t i e r r a p e r o s i n U e g a r h a s t a e l s u e l o . 154 E s te

149. Bereshit Raba 6 0 :1 4 . El lu g a r lla m a d o ‫ ש ו ח‬d e la c u a l se d e riv a el v e rb o ‫ ל ש ו ח‬y el su sta n tiv o

B e e r- L a ja i-R o l [“ p o z o d e l V iv ie n te A p a re c id o ” ] e ra q u e R a sh i c ita ta m b ie n sig n ific a sim p le m e n te
u n p o z o d o n d e u n a n g e l s e le h ab fa a p a re c id o a c o n v e rsa r o h a b la r. S in e m b a rg o , n o te n d r ia se n tid o
H a g a r p o r p r im e r a v e z , se g u n se n a rra e n e l v . 1 6:14. q u e la T o r a d ije r a q u e re g re s a b a d e “ c o n v e rs a r” en
S e g u n e ste m id ra s h c ita d o p o r R a s h i, d e sp u e s d e el c a m p o sin e s p e c if ic a r c o n q u ie n h a b lo . E s por
h a b e r s id o e x p u ls a d a d e c a s a d e A b ra h a m , H a g a r se e sto que aqui e s ta e x p re si 6 n e sp e c ific a m e n te
a s e n to a llf. A q u f se in te r p r e ta el te rm in o ‫ מ ב ו א‬, sig n ific a que v e n ia de h a b la r con D io s ( Sifte
a p a r e n te m e n te s u p e r f lu o en el v e rsfcu lo , en el Jajamim).
s e n tid o d e ‫ מ ה ב י א‬, “ d e tr a e r ” , e s d e c ir, q u e “ v e n f a d e
153. Bereshit Raba 6 0 :1 5 . R ib k a n o sa b ia q u e era
tr a e r ” a H a g a r p a r a A b r a h a m (Lifshuto shel Rashi).
Itzjak ; p o r 10 ta n to , la u n ic a ra z o n p o r la q u e pudo
1 50. Supra, v . 2 0 :1 . h a b e rse in c lin a d o al v e r le fu e p o r la im p re sio n q u e
151. Supra, v. 1 6 :1 4 . S h u r y B e re d se re fie re n al el le c a u s 6 (Sifte Jajamim).
m is m o lu g a r, y a q u e a m b o s n o m b re s el T a rg u m los
154. L a r a iz ‫ נ פ ל‬q u e d a o rig e n a e s te v e rb o ta m b ien
tr a d u c e p o r Jagra.
sig n ific a “ c a e r” . R a sh i e x p lic a ra p o r q u e a q u i su
152. Tehilim 1 0 2 :1 ; Bereshit Raba 6 0 :1 2 . L a ra fz se n tid o e s m a s b ie n el d e in c lin a rse .
 3 1 9 / BER ESHIT — P AR ASH A T JA Y E SARA 2 4 :6 5 -6 7 — ‫ ס ה ־ ס ז‬: ‫ה ד‬

camello. 65 Y dijo al siervo: “iQ uien es ‫מ< ־‬

‫•ו‬
‫א ל ־ ה ע ב ד‬
V * T V
‫ו ת א מ ר‬
v J -
‫סה‬ :‫ה ג מ ל‬
IT T ‫־‬

ese varon que camina en el campo hacia ‫ה ה ל ך ב ש ל ה ל ק ר א ת ה‬ '‫ה א י ש הלז ה‬

nosotros?” El siervo dijo: ‫ ״‬El es mi ‫ ז “ ״‬, ; ^ ‫ך 'י> ה ן א ז ״‬ ‫״ ״‬
sefior.” Entonces ella tomo el velo y se A' "! J '‫'׳‬ T J~
cubrio. 66 Y el siervo relato a Itzjak todas 1p
las cosas que habia hecho. 67Itzjak la ^* ‫ה ז י ב ל‬ ‫ ל‬3 ‫א ת‬ ‫לי צ ח ק‬
< L_ •<
llevo a la tienda [de] su madre Sard; J
‫א מו‬
‫״‬
‫ש ר ה‬
JT T
‫ה א ה ל ה‬
T V ! T
‫י צ ח ק‬
* T ‫ן‬ ‫י‬
‫וי ב א ה‬
T JV * ; ‫״‬
‫סז‬

------------------------------------------------------------ O N K E L O S

‫ ס ה ו א מ ך ת ל ע ב ד א מ ן ג ב ך א ל י כ י ך כ< ה לן ד ב ח ק ל א ל ק ד מ ו ת נ א ו א מ ר ע ב ך א‬: ‫ג מ ל א‬
‫פ ת ג מי א‬ ‫לי צ ח ק י ת כ ל‬ ‫ע ב ד א‬ ‫ סו ו א ש ת ע י‬: ‫ע י פ א ו א ו ז כ ס י א ת‬ ‫ך בו ני ו נ סי ב ת‬ ‫הו א‬
‫ (י ה‬3 ‫א‬ ‫ע ו ב ן ה א כ ע ו ב ך י ע\ ך ה‬ ‫ת ק נין‬ ‫ ?» ו א ע ל ה י צ ח ק ל מ ש ב נ א ו ח ן א ו ה א‬: ‫ד י ע ב ד‬

-------------------------------------------------------------- R A SH I

‫ <י»> ו י ס פ ר‬: ‫ד י ח ו‬ ‫א‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫ו ת ש ב ר‬ ,) ‫ י ט‬:‫ל ה‬ ,‫ ח‬:‫ל ה‬ ‫ ו י ט‬.‫א ר ב י נ י‬ , 1‫פ ס ו ק י ר‬ ‫ב ד ך ( ל עי ל‬ ‫נ א‬ ‫ה טי‬ ‫ב מו‬

‫לו‬ ‫ש מן פ צ ה‬ :‫ל ו‬ ‫שנ ע שו‬ ‫נ סי ם‬ ‫לו‬ ‫גל ה‬ .‫ה ^ ב ד‬ .‫ל א ר ץ‬ ‫מו ט ה‬ ‫ל שון‬ , ‫ ו א ר ב י ן‬,‫י ו‬:‫ש מ י ם ( ת ה ל י ם י ח‬
‫ < םז> ה א ה ל ה‬:‫ר ב ק ה ג נ ק נ פ ל ת ו‬ ‫ !• ש נ ז ד מ נ ה ל ו‬,‫ה א ר ץ‬ ,‫ כ דו‬:*‫ל‬ ‫( ת ה לי ם‬ ‫יו ט ל‬ ‫ל א‬ ‫י פו ל‬ ‫בי‬ ‫לו‬ ‫ו דו מ ה‬
,‫א מ ו‬ ‫שר ה‬ ‫הי א‬ ‫ה א ה ל ה ו ה רי‬ ‫ ו י ב א ה‬.‫ש י ה א מ ו‬ :‫ה? ן ך ק ן ע‬ ‫עד‬ ‫י גי ע‬ ‫ל א‬ ‫ל א ר ץ‬ ‫י ט ה‬ ‫א ם‬ ‫ב לו מ ר‬
‫ן מן‬ ‫שבל‬ .‫א מ ו‬ ‫שך ה‬ ‫דו ג מ ת‬ ‫וני ג שי ת‬ ‫ב לו מ ר‬ ‫( ל ק מן‬ ‫ו ת ק ב ר‬ ‫ב מו‬ ,‫ו ת ת פ ע ל‬ ‫ל שון‬ .‫> ו מ ח צ פ ס‬m «

t r a d u c c io n d e r a s h i

v o c a b lo a r a m e o es sim ilar e n s ig n if ic a d o a lo s v o c a b lo s u tiliz a d o s p o r e l T a r g u m p a r a t r a d u c i r lo s

te r m in o s h e b r e o s : “ P o r favor, inclina [‫ ] ל ט י‬tu c a n ta r o ” , 155, c u y a t r a d u c c i o n a l a r a m e o e s ‫ א ר נ י נ י‬,
inclina; “ inclino [‫ ] ו י ט‬los c ielo s” , 156 c u y a tr a d u c c io n a l a r a m e o e s ‫ ו א ר ה ץ‬, h izo q u e s e inclinaran.
O tro ejem p lo sem eja n te d e l u s o d e l v e r b o ‫ ל י פ ו ל‬e n e l s e n tid o d e in c l i n a r s e o c a e r , p e r o s in lle g a r al
s u e lo es e l s ig u ie n te : “A u n q u e caiga [‫ ל‬1‫ ]» פ‬no q u e d a r £ p o str a d o ” 157 d o n d e q u ier e d ecir q u e aun
si se inclinase a tierra no llegar£ hasta el s u e l o . 158
65. ‫ ו ת ת ה ס‬/ y s e c u b r i 6 . E s te v e r b o esta en el m o d o reflexivo h itp a 'el. E n e s te c a s o ti e n e u n
s ig n if ic a d o a n a lo go al d e lo s s ig u ie n te s v e r b o s p a s iv o s : “ Y fue se p u lta d a [159” [ ‫ “ ו מ ל ן ב ר‬y se q u eb ro
[160” . [‫ו מ ע ג ר‬

66. ‫ ! י ס פ ר הי)י ב ד‬/ y e l s i e r v o r e l a t o . E lie z e r le relato a I t z j a k los d o s m ila g ro s q u e le habian

ocurrido: q u e la tierra se h abia con traid o p a r a a c o r ta r le e l ti e m p o d e l v i a j e y q u e R ib k a se le
habi'a presentado gracias a su p le g a r i a . 161
6 7 . ‫ ה א ה ל ה ש ר ה א מ ו‬/ a l a t i e n d a [de! s u m a d r e s a r A . E s ta f r a s e h a y q u e e n t e n d e r l a a s i: “ I t z j a k la
llevo a la tien d a ” y he a q u i q u e R ib k a “era su m a d r e S a r i ”. E s to q u ie r e d e c ir q u e d e s p u ^ s d e
h a b e r la lle v a d o a la t ie n d a , s u b ita m e n te R ib k a e r a c o m o su m ad re S a r a . 162 P u e s to d o el tiem p o q ue

155. Supra, v. 2 4 :1 4 . no so n v e rb o s a c tiv o s q u e e x p re s a n la r e a liz a tio n d e

156. Tehilim 18:10. u n a a c c io n , sin o e l r e c ib ir la .

157. Tehilim 37:24. 161. Bereshit Rabd 6 0 :1 5 . V er ta m b ie n el

158. Bereshit Rabd 6 0 :1 5 . c o m e n ta r io d e R a sh f al v . 2 4 :4 2 , s. v. ‫ ו א ב י א ה י ו ם‬, asf

c o m o la n o ta 119 d e e s ta p a ra sh a .
159. Infra, v v. 3 5 :8 y 3 5 :1 9 .

160. Shemuel II, 4 :1 8 . L o s d os v e rb o s c ita d o s p o r 162. Bereshit Rabd 6 0 :1 5 . T o r n a d o lite ra lm e n te , el

R a sh f n o e sta n e n el m o d o hitpa'el (re fle x iv o ), sino te x to n o d ic e q u e la lle v o “ a la tie n d a de su m a d r e

en el m o d o n ifa l (p a siv o ). L a sim ilitu d e sta e n q ue S a r a ” , y a q u e p a ra e so d e b e ria h a b e r e sc rito ‫ל א ה ל‬
2 5 :1 -2 — ‫ב ת א ־ ב‬ ‫ש ר ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת חיי‬ / 320

tomo a Ribka y ella se convirtio en su ‫ ה‬0‫ל א‬

V.T ‫׳‬ :
‫ו ת הי־ א‬
J • J ‫־־‬
‫א ת־ ר ב ק ה‬
rJ T ! • V
‫וי קוו‬
Ij- • -

esposa, y el la amd; a si se consold Itzjak

tras [la muerte d e ] su madre. ® ‫ ז‬1‫* ' א ( צ‬i n‫^ל׳ ו י י נ ח ם ! צ ח ק א‬-‫ל׳‬

Capi t ui o 25 ‫פ ר ק כ ה‬
1Abraham volvio a tom ar una mujer, ‫ויקח‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫וי־סף‬ ‫א‬ ‫ש שי‬

y su nombre era K e tu ra .2 Y ella dio a luz ‫ו תלך‬ ‫ב‬ :‫ק ט ו ר ה‬ ‫ו^ מ ה‬ ‫ ה‬$‫א‬
V J” ~ IT *: JT ‫ן‬ ^.r •

o n k e l6 s

‫ד מי ת ת‬ ‫ל א נ ת ו ו ך ח י מ ה ן א ת נ ר ו ם י צ ח ק בוי נ ר‬ ‫לי ה‬ ‫ך ב כן ה ו ה ו ת‬ ‫ו נ סי ב י ת‬
‫ב וי לי ד ת‬ :‫ק טו ך ה‬ ‫ו( ץ?< ה‬ ‫א ת ת א‬ ‫ו נ סי ב‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫א ו או סי ף‬ ‫י‬ :‫א מי ה‬
RASH(

‫מ תנ ח ם‬ ‫הו א‬ ,‫ ו מ ש מ ת ה‬,‫א צ ל ה‬ ‫הו א‬ ‫קי מ ת פ רו ד‬ ‫ל ע ר ב‬ ‫ש ב ת‬ ‫מ ע ר ב‬ ‫ד לו ק‬ ‫הי ה נ ר‬ ‫קי מ ת‬ ‫ש שר ה‬

‫על‬ ‫ק טו ך ה‬ ‫ ו נ ק ר א ת‬,‫ה ג ר‬ ‫ ז ו‬.‫ < א> ק ט ו ך ה‬: ‫ב א ש ת ו‬ .‫ ו ב ר כ ה מ צ ו י ה ב ע י ס ה ו ע נ ן ק ש ו ר ע ל ה א ה ל‬,‫ש ב ת‬
‫פ ת ח ה‬ ‫ו ש ק ש ר ה‬ ,‫כ ק ס י ר ת‬ ‫מי ג שי ה‬ ‫שנ אי ם‬ ‫ש ם‬ ‫ ב ר א ש י ת‬.‫ח ז ר ו‬ ‫ ו כ ש ב א ת ר ב ק ה‬,‫ו מ ש מ ת ה פ ס ק ו‬
:‫מ א ב ר ה ם‬ ‫ש פ ר ש ה‬ ‫כ( י ו ם‬ ‫ל א ך ם‬ ‫מ דו ג ה‬ ‫של א‬ ‫של א ד ם‬ ‫ש א מו‬ ‫ פ ל ז מ ן‬, ‫ ד ר ך א ר ץ‬.‫ א ח ר י א מ ו‬: ‫ר ב ה‬

--------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A S III

Sar£ estuvo en vida, tr e s h e c h o s m ila g ro s o s la a c o m p a fia ro n : una vela se m antenia encendida desde
la vfspera de un Shabat hasta el siguiente, habia bendicidn en la m a sa 163 y una nube estaba
adherida a su tie n d a .164 Pero cuando ella murid todo esto ces6. Y cuando vino RibkA todo
regresd de nuevo. E s te c o m e n ta rio ap are ce en Bereshit Raba . 165
‫א מו‬ ‫א ח רי‬ / T U A S [L A m u e r t e d e! su m a d re . E s natural en el m undo que todo el tiem po que la
m adre de un hom bre viva, 61 este unido a ella; y cuando ella m uera 61 se consuele con su
m ujer . 166

25
1. ‫ ן ט ו ו ה‬k e tu r a . E lla es H agar. Y aqui es llam ada / 7 ‫ ק ט ו ר ה‬en alusidn al hecho de que sus actos
eran tan placenteros com o el sahum erio ]‫[ ק ט ו ר ת‬. Y ta m b ie n fu e lla m a d a as! porque se 167
c o n tu v o 168 para no unirse con ningun hom bre desde el dia en que se habia separado de
A braham . 169

1‫ ש ר ה א מ‬. L a f r a s e lite ra lm e n te d ic e ‫ ה א ה ^ ה י ^ ר ה א מ ו‬, 165. Bereshit Raba 6 0 :16. E l re g re so d e e sto s tre s

“ a la tie n d a , S a ra su m a d r e ” , fra s e q u e im p lic a q u e
“ su m a d re S a rd ” e s u n a c ld u s u la in d e p e n d ie n te d e la
a n te rio r, “ la tie n d a ” . A s i, p u e s , R a sh i e x p lic a q u e la
fr a se e n te r a s ig n if ic a q u e la llev o a la tie n d a y, e n
c ie rto s e n tid o , d e r e p e n te R ib k a fu e c o m o su m a d re
S a rd .
1 63. E s d e c ir , a b u n d a n c ia d e a lim e n to .
164. E sto s tr e s h e c h o s m ila g ro s o s e ra n e x p re sio n
del a lto n iv e l e s p ir itu a l de S a ra . In d ic a b a n
c u m p lim ie n to p e r f e c to d e lo s tre s p re c e p to s p ro p io s
d e la s m u je re s : e l e n c e n d id o d e v e la s e n Ia n o c h e d e
S h a b a t, la s e p a r a t i o n d e la ja la d e la m a s a y las
le y e s d e p u r e z a m e n stru a l (Gur Arye).
fe n o m e n o s e x p lic a e n q u e s e n tid o R ib k a d e re p e n te
fue s e m e ja n te a Sard.
166. Pirke d'Rabi Eliezer 3 2.
167. S e g u n e sto , el n o m b re ‫ ק ט ו ר ת‬e s ta re la c io n a d o
c o n Ia p a la b ra ‫ ק ט ו ך ת‬, s a h u m e rio [la m e z c la d e
in c ie n so y o tr a s e s p e c ie s a ro m a tic a s u tiliz a d a s e n el
T e m p lo ].
168. L ite ra lm e n te , “ a to su a b e r tu r a ” .
su
169. Bereshit Raba 6 1 :4 . L a r a iz ‫ ק ט ר‬, d e la cu a l se
d e riv a el n o m b re ‫ לן ט ו ך ה‬es e l e q u iv a le n te a ra m e o d e
la r a iz h e b re a ‫ ק ש ר‬, q u e s ig n if ic a a ta r. S eg u n la
p rim e ra e x p lic a c io n , ‫ לן ט ו ך ה‬se ria u n n o m b re h e b re o ;
3 2 1 / B E R ESH IT — PAR ASH AT JA Y E SARA 2 5 :3 — ‫ ג‬: ‫כ ה‬

p a ra ei a zimran, Yokshan, Medan, ‫ו א ת ־ ן ק^ ן‬ ‫א ת־ז מרן‬ ‫ו א ת ־ מ ד ןלו‬

Midian, Ishbak y Shuaj. 3 7 Yokshan : W ‫ ־‬J‫ ־‬I W ‫ן א ת ־^ ז ב ק‬ | HP ‫ ־‬J‫ ־‬I W
engendro a Sheba y a Deddn, Y los hijos ‫ש ב א ג‬ ‫א ת ־‬ ‫י ל ד‬

de D eddn fueron: Ashurim, Letushim y ‫א שו ר ם‬ ‫היו‬ ‫ךךן‬ ‫ו ל ט ו ש םובני‬

o n k 8 l 6 s

:‫מ ת י ש ב ק ו י ת (׳\ו ח‬ ‫מז ־ ץ‬ ‫ל י ה י ת ז מ ר ן ו י ת ; ק ש ו ן < ת כ< ךן ן ל ת‬

‫ל מ ש י ו ץ ן ל( ץ כו נין‬ ‫ך ך ן ו ב נ י ך ן ץ היו ־‬ ‫או לי ד ן ת ( ץ ב א וי ת‬ ‫ג מ ק שן‬

---------------------------------------------- R A S H f

»>
1
‫אנ ך‬ ‫חו מ ת‬
“ 1‫ז‬ ‫־‬
‫כ מו‬
*
,‫ב ר א ש ם‬
t ‫ן‬ ’
‫אל״ ף‬
••• t t
‫ונ תו ס פ ה‬
‫ן‬ ‫י‬ !
,‫א ו מ ו ת‬ ‫״‬
‫ר א שי‬
t ••
‫ש ם‬ .‫ו ל ט ו ש ם‬
1• • ‫י‬
‫א שו ר ם‬
‫ז‬

‫( ש מו א ל‬ ‫רג לי ם‬ ‫נ כ ה‬ ‫מן‬ ‫ש הו א‬ ,‫זו‬:* ‫( ע מו ס‬ ‫על‬ ‫לי ש בו‬ ‫לי‬ ‫איו‬ ‫אונ ק לו ס‬ ‫של‬ ‫)ן ת ך גו ם‬
,1‫ ב‬:‫ד‬ ‫ב‬ ‫( מ ל כי ם‬ ‫ש מן‬ ‫א סו ך‬ ‫כ מו‬ .1‫ ר‬:‫ד‬ ‫ב‬ ,‫מ ח נ ה‬ ‫ל שון‬ ,‫ל מ ש י ך ץ‬ ‫שפר ש‬ ,‫ה מ ק ר א‬ ‫ל שון‬
‫ ש ם‬-‫(ו ל טו‬ :)1‫ ג‬:‫ג‬ ‫( רו ת‬ ‫ן ס כ ת‬ ‫ןז ר ח צ ת‬ ‫מן‬ ‫ש הו א‬ ‫ש אינ ה‬ ‫ה אל ״ ף‬ ‫מ פני‬ ‫פן‬ ‫ש אינו‬ ‫תי א מ ר‬ ‫ו א ם‬.
‫ו אנ ה‬
T T T
‫אנ ה‬ V T
‫ה מ ת פז רי ם‬
• : ‫־‬ ! • “
‫א ה לי ם‬
‫־‬ T
‫ב ע לי‬
. . «• ! ‫־‬
‫ה ם‬ ‫״‬
‫א ל ״• ף‬ ... T
‫ב ר א ש ם‬I
T
‫ש אין‬
‫׳‬ ‫ ״‬V
‫ת בו ת‬ ‫״‬
‫לנו‬ T
‫ה רי‬" ‫! ־‬
,‫י ס ו ד י ת‬
• i

T R A D U C C IO N D E R A S H f —

3. 0 ‫ א ג ו ר י ם ו ל טו( ץ‬/ a s h u r i m , l e t u s h i m . E s to s s o n nom bres de cabezas de p u e b lo s.170 Pero no

logro con ciliar la traducci6n d e l T a r g u m de O nkel6s con el lenguaje del versiculo. {Pues e l
T a r g u m explico la p a la b r a ‫ א ש ו ך י ם‬e n e l s e n tid o d e ‫ ל מ ג!יי ן ץ‬, p a l a b r a q u e significa c a m p a m e n to . 171 Y
si dices que no podrfa ser asi c o m o tr a d u c e e l T a r g u m porque la le tr a ‫ א‬d e la p a l a b r a ‫ א ש ו ך י ם‬no
forma parte de la rafz, e s a n o es la r e f u t a t i o n c o r r e c t a , puesto que tenem os term inos que
o r ig in a lm e n te tam poco tienen la le tr a ‫א‬ al principio d e la r a i z y , s in e m b a r g o , lu e g o se les agrega
la ‫ א‬al principio d e la ra iz . Por ejem plo, en lo s s i g u i e n t e s c a s o s : “M uro hecho de plom ada
[172, ”[‫ א נ י‬d o n d e ‫ א נ ן ז‬se deriva de la m is m a r a iz q u e la p a l a b r a : “ C ojo [‫ ] נ ג ה‬de los pies.” 173 Y de
igual m odo, la p a l a b r a ‫ א ס י ד‬e n la f r a s e : “Una vasija [‫ ] א ס י ך‬de aceite”, 174 se deriva de la m is m a
r a iz q u e la p a la b r a : “Lavate y ungete [{176 ‫ [ ו ס כ ת‬. ” 175‫׳‬

‫}ו ל טו ^י ט‬ / le tu s h im . E llo s era n d u en o s d e tie n d a s e s p a rc id a s p o r. to d a s p a rte s , y cad a u n o d e

se g u n la se g u n d a e x p lic a c io n , ‫ק טו ר ה‬ serfa un te r m in a tio n p lu ra l d e e sto s v o c a b lo s.

n o m b re a ra m e o d e riv a d o d e la rafz ‫ ק ט ר‬, a tar.
170. Bereshit Rabd 6 1 :5 . N o so n n o m b re s d e
in d iv id u o s, c o m o e n el c a so de los n o m b re s K itim y
D o d a n im [v e r supra, v. 10:4], lo s c u a le s s! se
re fle re n a in d iv id u o s e s p e d f ic o s
te r m in a tio n e n p lu ra l. E n e ste v e rsfc u lo , lo s h ijo s de
D e d a n se c o n v irtie ro n en p ro g e n ito re s (“ c a b e z a s ” )
d e los p u e b lo s d e los a sh u rim , le tu sh im , c tc ., y p o r
e so se les d a el n o m b r e e n p lural (Mizraji).
171. E l T a rg u m tr a d u jo e sta fra se p o r “y los h ijos
d e D e d a n fu e ro n c a ra v a n e ro s, m o ra d o r e s e n tie n d a s
y h a b ita n te s d e is la s ” , e n te n d ie n d o lo s te rm in o s
‫ א ש ו ן י ם ו ל ט ו ש י ם ו ל א מ י ם‬c o m o a d je tiv o s, n o n om b res.
L a in te rp re ta asf p o r d o s raz o n e s: la p rim e ra , p o rq u e
el v e rb o ‫ ה י ו‬p o d rfa e n te n d e rsc en el se n tid o d e “ se
c o n v irtie ro n e n ” (Ramban); la se g u n d a , d e b id o a la
172. Am os 7 :7.
173. Shemuel II, 4 :4 . A m bas p a la b ra s, ‫ אנ ך‬,
“ p lo m a d a ” y ‫ נ כ ה‬, “ c o jo ” , se d e r iv a n d e la r a iz •p. L a
le tra ‫ א‬en la p a la b ra ‫ א נ ן י‬n o fo rm a p a rte d e su rafz.
a p e s a r d e su 174. Melajim II, 4:2.
175. Rut 3 :3 . E n e s te c a so ta m b ie n , la p a la b ra ‫ א ם ו ן י‬,
“ v a s ija ” s e d e riv a d e la m is m a r a iz q u e el v e rb o
‫ ו ס כ ו ג‬, “ u n g e te ” . L a ra fz d e a m b o s e s ‫ ס ך‬. L a le tra ‫א‬
e n la p a la b ra ‫ א ס ו ך‬n o f o rm a p a rte d e la rafz.
176. E ste c o m e n ta rio e n tre c o rc h e te s (e n el c u a l se
in te n ta a p o y a r la o p in io n d e l T a rg u m ) n o a p a re c e e n
la p r im e r a e d itio n d e R a sh f y p ro b a b le m e n te s e tr a ta
d e u n a in te r p o la tio n p o ste rio r, y a q u e R a sh f m is m o
d ijo al p r in c ip io q u e n o v e fa c o m o se p o d ia c o n c ilia r
la tr a d u c c io n d e l T a rg u m c o n el le n g u a je d e l te x to
(Lifshutd she/ Rashi).
2 5 :4 -6 — ‫ ר ־ ו‬: ‫ב ה‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 322

Leumim. 4 Y los hijos de Midian fueron: :□ ‫ו ל א מי‬ ‫ו^ פ ל‬ ‫^י פ ה‬ |‫מךי‬ ‫ובני‬ ‫ד‬

Efa, Efer, Janoj, Abida, y Eldaa. Todos ‫ך ע ו א ל ר ^ ה ב ל“ א ל ך ן ו ח נ ך‬ ‫ן א בי‬

estos fueron hijos de Ketura. 5Y jj 'J T ‫ ״‬T! ‫' ״‬ '‫ז‬ ^
AU j , , u. .‫ה‬ ‫א ת ב ד ק טו ר‬ □ ‫א ב ר ה‬ ‫ה וייתן‬
Abraham entrego todos sus bienes a ‫ י‬T . ■
‫•י‬ ‫־ יי ״‬ 1
! $- • - ‫״‬:
itzjak. 6Pero a los hijos de las ‫ה פי לג שי ם א ש ר‬ ‫ולבני‬ ‫ ו‬:‫לי ע ח ק‬ ‫לו‬
concubinas de Abraham, Abraham dio □ ‫א ב ר ה א ש ר‬
<- T T : ‫־‬ IJ - T
?‫נ ת‬ T T
‫ל א ב ר ה ם‬
: ‫־‬ ! JV ‫ ־‬:

0 n k 8 l 6 s

: ‫ ר ו ב נ י מ ך י ו ע י פ ה ו ע פ ר ו ח מ ד ו א ב י ך ע ן א ל ד< ג ה פ ל א ל י ו ב נ י ק ט ו ך ה‬:‫ו ל נ ג ו ן‬
‫ ו ו ל \ב נ י ל ח י נ ת א ד י ל א ב ר ה ם י ח ב א ב ר ה ם‬: ‫פ ל ד י ל י ה ל י צ ח ק‬t ‫ח י ו י ה ב א ב ר ה ם י ת‬
‫ז‬ ‫ז‬ ‫ו‬ ‫־‬ “ 1 ‫ז‬ ‫ז‬ » ‫־‬ « ‘ ‫ז‬ ‫ז‬ ‫״‬ 1 •• • ! ' ‫ז‬ ‫ו‬ ‫־‬ ‫ו‬ • • • ‫ז‬ ‫ז‬ ‫ז‬ : » * •

----------------------------------------------------------- R A S Ilf

‫הו א‬ ‫ב ר ו ן׳‬ ‫ה ק ד^ ש‬ ‫א‬ ‫ש א מ ר‬ .‫א‬ ‫די א תי קי נ תן‬ :‫או מ ר‬ ‫הו א‬ ‫ו כן‬ .‫א פ ך נ ו‬ ‫ב א ח א‬ ‫אי ש‬ ‫ןנו ס עי ם‬
‫ה ב ר כו ת‬ ,>‫ ב‬:‫י ב‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ב ך כ ה‬ ‫ו הי ה‬ :‫א ל א ב ר ה ם‬ ‫ה א ך ץ ( ש מו א ל‬ ‫כל‬ ‫פני‬ ‫על‬ ‫נ טו שי ם‬ ‫ן הנ ה‬
‫ ן א ב ר ה ם‬,‫ש ת ך צ ה‬ ‫מי‬ ‫א ת‬ ‫מ סו רו ת ?י ך ך ל ב רן־‬ :)‫ב ז ו‬ ‫זו‬ ‫מ ת ח ל פו ת‬ ‫ןנו ״ן‬ ‫ל מ ״ד‬ ‫ש כן‬ ;>‫ טז‬:‫ל‬
,‫כ ת י ב‬ ‫ח ס ר‬ .‫<ו> ה פ י ל ג ש י ם‬ :‫א צ ח ק‬ ‫ב ך כ ת פ ג סו ץ‬ :‫נ ח פ( י ה‬ ‫ר בי‬ ‫א מ ר‬ .‫ת ו׳‬ ‫אברהם‬ ‫(״> ו י ת ן‬

------------------------------------------------ TRADUCC16N D E R A S II I

ellos viajaba con su propia tienda. Y es por eso que con respecto a ellos se declara: “Y he aqui
que estaban dispersos ]‫ [ נ טו ש י ם‬por toda la faz de la tierra.” 177 Pues la letra ‫ ל‬de la palabra ‫ל ט ו ש י ם‬
y la ‫ נ‬de la palabra ‫ נ ט ו ו י ם‬son letras intercam biables entre si . 178{

5 . ‫ א ב י ה ם ו גו׳‬v&»i/Y a b r a iia m ENTREG6, e t c . R abf Nejemia dijo: Abraham legd a Itzjak la facultad
para b e n d e c ir.179 Pues el Santo -b e n d ito e s - habfa dicho a Abraham : “ Serds bendicidn”, 180 con
cual querla decir: “En tu s m anos ha sido entregado el poder para bendecir a quien desees”. Y 10
esta capacidad A braham se Ia dio a Itzjak . 181
6 . ‫ ה פ י ל ג ש י ם‬/ LAS c o n c u b in a s . Esta palabra estd escrita en forma d e fe c tiv a .182 Esto alude a que

17 7 . Shemuel I, 3 0 :1 6 . S e g u n e s to , ‫ ל ט ו ש י ם‬se ria un e n tr e si y fo rm a r dos ra ic e s con el m ism o

te r m in o e q u iv a le n te a ‫ נ ט ו ש י ם‬, a m b o s te n ie n d o el sig n ific a d o : ‫ ל ט ש‬y ‫ נ ט ש‬, c a d a u n a d a n d o o rig e n a un
sig n if ic a d o d e “ v iv ir d is p e r s o s ” . te rm in o p ro p io , ‫ ל ט ו ש י ם‬y ‫ נ ט ו ש י ם‬, re sp e c tiv a m e n te .

17 8 . L a s le tr a s d e l a lf a b e to h e b re o so n c la sif ic a d a s 179. E n el v. 2 4 :3 6 , E iie z e r h a b ia a flrm a d o q u e

fo n & ic a m e n te c o n b a s e e n e l m o d o e n q u e so n
p ro n u n c ia d a s. L a s le tr a s H, ‫ ה‬, ‫ח‬
“ g u tu ra le s ” p o rq u e so n p ro n u n c ia d a s
g a rg a n ta . L as le tra s ‫ג‬, ‫י‬, ‫כ‬
“ p a la ta le s ” p o rq u e so n p ro n u n c ia d a s c o n el p a la d a r.
L a s le tra s ‫ ד‬, ‫ ט‬, ‫ ל‬, ‫ נ‬y ‫ת‬ so n lla m a d a s “ d e n ta le s”
p o r q u e so n p ro n u n c ia d a s c o n la le n g u a p e g a d a a lo s
d ie n te s . L a s le tra s t , ‫ ס‬, ‫ צ‬, ‫ר‬
“ sib ila n te s ” p o rq u e se p r o n u n c ia n c o n lo s d ie n te s.
L a s le tra s ‫ ב‬, ‫ ו‬, ‫ מ‬y ‫ פ‬so n lla m a d a s “ la b ia le s” p o rq u e
so n p ro n u n c ia d a s c o n lo s la b io s. C u a lq u ie r le tra d e
u n g ru p o fo n e tic o e n o c a s io n e s se in te rc a m b ia c o n
o tr a le tra d e l m ism o g r u p o . U n e je m p lo c o m u n d e
e s te fe n o m e n o 10 c o n s titu y e n la s r a ic e s ‫ ז ע ק‬y ‫ צ ע ק‬,
q u e sig n ific a n a m b a s “ g r ita r ” . E n e s te c a so , la ‫ ל‬y la
‫ נ‬so n le tr a s d e n ta le s y p o r e llo p u e d e n c a m b ia rse
A b ra h a m h a b ia e n tr e g a d o “ to d o 10 q u e p o s e ia ” a
y ‫ ע‬so n lla m a d a s Itz jak , d o n a c i6 n q u e R a s h i m ism o h a b ia e n fa tiz a d o
con la e n su c o m e n ta rio a l v . 2 4 :1 0 , s.v. ‫ ; ד ו‬3 ‫ ו כ ל ט ו ב ל די ני ו‬.
y ‫ק‬ so n lla m a d a s P o r c o n sig u ie n te , n o h a b ia y a n in g u n a riq u e z a m a s
q u e le h u b ie ra p o d id o d a r , a m e n o s q u e 10 q u e a q u i
se d ig a se re fie ra a u n le g a d o d e in d o le e sp iritu a l
(Gur Arye).
y ‫ש‬ so n lla m a d a s
180. Supra, v . 12:2.
181. Bereshit Raba 6 1 :6 . S o b r e e s ta id e a , v e r el
c o m e n ta rio d e R a sh i a l v . 1 2 :2 , s.v. ‫ ו ה י ה ב ך כ ה‬, asi
c o m o la n o ta 12 d e la p a r a s h a t Lej Leja.
182. P a re c e se r q u e e n el sefer tord [el p e rg a m in o
en el c ua l e sta e s c rita la T o ra ] q u e R a sh i te n ia , e sta
p a la b ra a p a re c ia e n fo rm a d e fe c tiv a , fa lta n d o le la
le tra ‫] ה פ ל ג ש ם ] י‬, q u e e s la q u e ju n to c on la ‫ם‬ final
 3 2 3 / B E R ESH IT — P AR A SH A T JAYE SARA 2 5 :7 — ‫ ז‬:‫ב ה‬

obsequios y los envio lejos de su hijo '‫בנו‬ ‫!צחק‬ ‫מ על‬ ‫וי ש ל ח ם‬ ‫מ תני ת‬
Itzjak, estando aun en vida, hacia el este,
:‫לן ך ם‬ ‫א ל־ א ר ץ‬ ‫קד מ ה‬ ‫חי‬ ‫ב עו דנו‬
a la tierra del oriente.
7Estos son los dias de los anos de vida ‫אבר ה ם‬ *- T T : ‫־‬
‫י‬-‫שני ־ חי‬ ‫י מי‬ ‫ו אל ה‬ ‫ז‬
que Abraham vivid: ciento setenta y ‫שנ ה‬ '•T T
‫שנ ה ו ש ב עי ם‬ ‫< ״‬ J ‫״‬ J “ :
‫מ א ת‬
t ST
‫א ש ר ״ חי‬
V J 'J T T

o n k 8 l 6 s

‫ל א ר ע‬ ‫קי דו מ א‬ ‫ד ה ו א קי■ ם‬ ‫ב עו ד‬ ‫ב ךי ה‬ ‫מ ע ל י צ ח ק‬ ‫מ מ ן ן ש ל חנון‬

‫ש ב* ע•י ן‬j -‫ו‬ ‫ן‬
‫ א ה‬r‫מ‬ ‫נ‬
‫ח ־ י ז א‬1 ‫*ד‬ ‫א־ בו זר זה ם‬ ‫־ח י י‬ ‫ ש•־נ י‬t ‫י ו ••מ י‬ ‫ו • א ••ל י ׳ו‬1 ‫ז‬ : ‫זמ • ד י ןנ זת א‬

RASHI

‫ד ב ר‬
T T
.‫ל ה ם‬ TV
‫מ ס ר‬ ‫־‬ T
‫טו מ א ה‬
T |
‫ש ם‬ ••
:‫ר ב ו ת י נ ו‬
. . .
,‫ה ג ר‬ TT
‫הי א‬ ‫־‬
:‫א ח ת‬ ‫־‬ ‫־‬
‫פ לג ש‬ V V •
‫א ל א‬
T V
‫הי ת ה‬
T S T
‫של א‬ V

‫שר ה‬ T T
‫או רו ת‬ ‫על‬ ‫לו‬ ‫שנ תן‬ ‫מ ה‬ :‫א ח ר‬ ‫פ ל ג שי ם‬ .‫ב כ ת ו ב ה‬ ‫נ שי ם‬ .‫ק ט ו ו ־ ה‬ ‫הי א‬

‫נ תו‬ ‫ה כ ל‬ ,‫ל ו‬ ‫מ תנו ת שנ תנו‬ ‫ו ש א ר‬ ‫בנ שי ם‬ ‫ב סנ מ ך ריו‬ ‫כ ך א מ רינן‬ ,‫כ ת ו ב ה‬ ‫ב ל א‬

:‫מ ה ם‬ ‫לי הנו ת‬ ‫של א ר צ ה‬ ,‫ל ה ם‬ ‫פ ר ש ו‬.. ‫ן‬
.‫ת נ ת‬T-‫מ‬ ‫־א ב ר ה ם‬
T ‫ז‬ 1
‫נ ״ת״ן‬ T
: ‫ד ר יו ד‬T I
‫ג ’ ש י ם‬: ‫ו ' פ ־ל‬

TRADUCC16N D E R A SH I

e n r e a l i d a d solam ente tenfa una concubina: H agar, que es l a m is m a q u e K e tu r £ .183 Una esposa
e s con l a q u e se h a c e contrato m atrimonial [k e tu b d ], y una concubina e s con la q u e n o s e h a c e
contrato m atrim onial, com o se declara en e l tr a ta d o d e S a n h e d r ( n m con respecto a las m ujeres
y concubinas del r e y D a v id .185

‫ נ תן א ב ר ה ם מ תנ ת‬/ a br a h a m d io o b s e q u io s . N uestros M aestros explicaron que e s to s “ o b s e q u i o s ”

s e r e f i e r e n a q u e A b r a h a m les entreg6 el “ nom bre” 186 de la s f u e r z a s e s p ir i t u a l e s im puras. 187■188
S e g u n otra explicaci6n, A b r a h a m le s e n tr e g 6 lo s r e g a lo s que habfa recibido gracias a S a r a ,189 asf
como los dem as regalos que la g e n te le habfa obsequiado; todo e s to entreg6 a ellos, ya que no
querfa obtener beneficio de ellos.

in d ic a el p lu r a l. S in e m b a rg o , en el te x to d e la T o ra 187. Sanhedrm 91a. Los “ o b s e q u io s ” aqui

que p o se e m o s a c tu a lm e n te e sta p a la b ra a p a re c e m e n c io n a d o s n o c o n sisti'an e n o b je to s m a te ria le s , y a
c o m p le ta . q u e A b ra h a m h a b fa e n tr e g a d o to d o 10 q u e te n ia a
Itz ja k [v e r m a s a rrib a los v v . 2 4 :1 0 y 2 4 :3 6 , asi
183. Bereshit Rabd 61:4.
c o m o los c o m e n ta rio s re s p e c tiv o s d e R a s h i; v e r
184. Sanhedrm 2 1 a . ta m b ie n la n o ta 179 d e e s ta p a ra sh a ], p o r 10 q u e es
185. S in e m b a rg o , e n n u e stra s e d ic io n e s d el T a lm u d o b v io q u e y a n o le q u e d a b a n a d a m a te ria l q u e
la v e rs io n te x tu a l es: “ L a s e sp o sa s con ketubd p u d ie ra r e g a la r a su s d e m a s h ijo s (Mizraji).
(c o n tra to m a trim o n ia l) y kidushin; las c o n c u b in a s 188. N o e s c la r o a q u e a lu d e la fra se “ el n o m b re d e
sin ketubd y sin kidushin ” (Sanhedrin 2 1 a). R ash i, [la s fu e rz a s e s p iritu a le s ] im p u ra s” . R a sh i e x p lic a en
al p a re c e r , te n ia u n a v e r si6 n te x tu a l d ife re n te . L a e l T a lm u d q u e a lu d e a p r a c tic a s r e la c io n a d a s c o n
ketubd e s el d o c u m e n to m a trim o n ia l m e d ia n te el shedim (d e m o n io s, se re s e sp ir itu a le s, sin c u e r p o
c u a l, e n c a so d e d iv o rc io , el m a rid o se c o m p ro m e te fisic o ) y b ru je ria . Es im p e n sa b le q u e A b ra h a m
a d a r a la e s p o s a c ie rta c a n tid a d d e d in e ro . S e g u n el h u b ie ra tr a n s m itid o a su s dem as h ijo s el
Ramban, b a s a d o e n el tr a ta d o d e Ketubot 5 6 a, la c o n o c im ie n to d e e sta s p ra c tic a s p a r a h a c e r u so d e
ketubd e s d e o rig e n ra b in ic o (d'rabanan) y no e lla s, y a q u e la T o ra las p r o h ib e te rm in a n te m e n te .
e s c ritu ris tic o (d'oraita o d e la T o ra m ism a). L a u n ic a e x p lic a c io n p o s ib le e s q u e les tr a n s m itio el
Kidushin e s e l a c to q u e re a liz a el m a trim o n io ; su c o n o c im ie n to de co m o c o n tra rre s ta r su s e fe c to s
o rig e n e s e s c ritu ris tic o . s o b re los s e re s h u m a n o s (Dibre David, Gur Arye).

186. E s d e c ir , e l c o n o c im ie n to . 189. V e r m a s a rrib a lo s v v . 1 2 :1 6 y 2 0 :1 4 .

2 5 :8 -1 1 — ‫ ח ־ י א‬: ‫ה ה‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 324

dn co a n o s .8Abraham expiro y murio en‫א ב ר ה ם‬ ‫וי מ ת‬ ‫וייגוע‬ ‫ח‬ :‫ש נ י ם‬ ‫ו ח מ ש‬

buena vejez, anciano y satisfecho, y fue ‫ א ס ה א ל ־‬- ‫ט ו ב ה ז ק ן י ו ש ב ע " ן י‬ ‫ב שי ב ה‬
reunido con su pueblo. 9 Y lo sepultaron ! ‫״‬ ' ‫ ־ ־ ״ ׳‬A" T . T , ^ ■
‫ ״ ז׳‬:
sus hijos Itzjak e Ishmael en la cueva de‫ו י י ל ן ב ר! א ת ו י צ ח ק ו י ש מ ע א ל‬ ‫ ט‬:‫ע מ י ו‬
Majpeia, en ei campo de Efron, hijo del ‫ל ״ מ ^ ר ת ה מ כ פ ל ה א ל ״ ש ד ה‬ ‫א‬ ‫בניו‬
jiti Tzojar, la cual esta frente a Mamre;’ ‫ע פ ר י ן ב ן ־^ י י ח ך ' ה ך ן ף ן< א ^ ף‬
10el campo que habia comprado J"'' ‫־‬ 1‫יי י־'־‬ ‫"י' י‬ ‫״‬ ‫•••י‬ ‫< י‬: •••
Abraham de los hijos de Jet. A lii fue. ‫״׳‬U17
sepultado Abraham y su esposa Sard.‫ש מ ה ק ב ר א ב ך ה ם‬ ‫בני״ ח ת‬ ‫מ א ת‬
" r * ‫״‬ ® f e sp u (s f e m o r l ,r ‫ת‬ 1' ‫" מ‬ '‫י א ח ר‬ '‫׳‬f i n" ‫<א‬ : ‫א מ ת ו‬ rn e n
Abraham, Dios bendijo a su hijo Itzjak. . J ''■'‫י‬ ‫־‬,>■' , JT T !
E Itzjak se asento cerca deW P ™ ' ‫ זי ם ™ ־‬1‫א ב ר ה □ ו י ב ר ך א ל‬
Beer-Lajai-Roi ‫ פ ו י ש ב‬:‫י צ ח ק ע מ ־ ב א ר ל ח י ר־ אי‬
O N K EL6S

‫ט ו ק ב רו‬ :‫ל ע מי ה‬ ‫סי ב ו ש ב ע יו מין ו א ת כ ני ש‬ ‫ט ב א‬ ‫ב סי בו‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ ח ן א ת נ ג י ר ו מ י ת‬:‫ן ח מ ש ק ו נ ץ‬

‫מ מ ר א‬ ‫א פי‬ ‫ע ל‬ ‫די‬ ‫ח ת א ה‬ ‫ב ר צי מ ר‬ ‫ע פ רון‬ ‫ב ח ק ל‬ ‫ב פ ל ת א‬ ‫ב מ ע ר ת‬ ‫ב נו הי‬ ‫י תי ה ו צ ח ק וי ש מ ע א ל‬:
‫ י א ו הו ה ' ב ת ר‬:‫א דו ני ה‬ ‫א ב ר ה ם ו ש ר ה‬ ‫א ת ק ב ר‬ ‫ר נ טן‬ ‫ח ת א ה‬ ‫ב ני‬ ‫מן‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫די ז בן‬ ‫י ח ק ל א‬
‫ע ל ה‬ ‫א ת חזי‬ ‫קי מ א‬ ‫ך מ ל א ד‬ ‫בי ך א‬ ‫ע ם‬ ‫ב רי ה וי ת ב י צ ח ק‬ ‫ו ב י ד יי י ת י צ ח ק‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ ך מי ת‬:

RA SH I

0> ‫ש י ב ה‬ ‫ו הי א‬ .‫ל פ נ י ו‬ ‫תנ ח ק‬ ‫א ת‬ ‫ן הו לי ך‬ ‫ת שו ב ה‬ '‫ק‬ ‫בן‬ .0 ‫ש צי‬ ‫ו ח מ ש‬ ‫ש^ ה‬ ‫ו ש ב עי ם‬ ‫שנ ה‬ ‫מ א ת‬

‫מו ת‬ ‫א ח רי‬ ‫( < א >וי הי‬ :‫ב א ב ר ה ם‬ ‫שנ א מ ר ה‬ ‫טו ב ה‬ :‫ח ט א‬ ‫ב ל א‬ ‫ה׳‬ ‫כ בן‬ ‫ע׳‬ ‫ו בן‬ ‫( ל כי חו‬ ‫ע׳‬ ‫כ בן‬
‫א ב לי ם‬ ‫תנ חו מי‬ ‫נ ח מו‬ .‫ ׳‬,‫ו גו‬ ‫וי ב ךו‬ ‫אברה ם‬ ‫י ש מ ע אל‬ ‫שגג ש ה‬ ‫מ כ אן‬ .‫ו י ש מ ע א ל‬ ‫י צ ח ק‬ >‫ ט‬.>

TRADUCC16N DE RASIlf
7. ‫ נ ה ו ח מ ש שני ט‬$ ‫מ א ת שנ ה ו ש ב עי ם‬ / c ie n to s e te n ta y c in c o a n o s . 190

Abraham era com o de setenta anos {en term inos de fuerza}; y a la edad de setenta afios era como
un nifio de cinco afios: sin p e c a d o .191
9. ‫י צ ח ק וי ש מ ע א ל‬ /IT Z J A K E i s h m a e l. D e a q u f192 se aprende que al final Ishm ael se arrepi
su mal comportamiento y perm iti6 que Itzjak m archara delante de 61.193 Y esta es la “buena
vejez” que se m enciona con respecto a A b ra h am .194
11. ‫ו ג ו׳‬ ‫וי ב ר ך‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫מו ת‬ ‫א ח רי‬ ‫וי הי‬ / y s u c e d i6 q u e d e sp u e s d e

b e n d ijo , ETC. D ios 10 c o n s o l6 p o r m e d io del c o n s u e lo q u e se e x p re sa a lo s d e u d o s . 195 Segun

190. L ite ra lm e n te : “ c ie n a n o s y s e te n ta a n o s y c in c o d e fe re n te a n te Itzja k, p u e s Ish m a e l e ra m a y o r q u e el

an o s” . e n e d a d . S ig n ific a q u e r e c o n o c io q u e Itz ja k e ra
e s p iritu a lm e n te su p e rio r a e l.
191. E l h e c h o d e e s c r ib ir la fra se “ c ie n afios y
se te n ta afios y c in c o a fio s” re p itie n d o “ a n o s” e n c a d a 194. Bereshit Raba 3 8 :1 2 . S o b re la p r o m e s a d e
u n o d e lo s te rm in o s n u m e r ic o s im p lic a ria q u e c a d a “ b u e n a v e je z ” q u e D io s h iz o a A b ra h a m , v e r supra,
c la u su la e s in d e p e n d ie n te . V e r m a s a rrib a el p r im e r v. 15:15.
c o m e n ta rio d e R a s h i a l v . 2 3 :1 , y la s n o ta s 1-5 d e
195. Sotd 14a. La e x p re s io n “ b e n d e c ir” no es
e s ta m is m a p a ra sh a .
e n te n d id a a q u i e n su se n tid o lite ra l de c o n c e d e rle
192. E s d e c ir, del hecho de que Ish m a e l es alg o , p u e s d e se r a si n o se e x p lic a r ia p o r q u e e sp e ro
m e n c io n a d o d e sp u e s d e Itz ja k . h a sta la m u e rte d e A b ra h a m p a ra h a c e rlo (Najalat
193. Babd Batra 1 6b. E s to in d ic a b a u n a a c titu d Yaacob).
 3 2 5 / B ER ESHIT — P A R A SH A T JAYE SARA 2 5 :1 2 -1 7 — ‫י ב ־י ז‬:‫כ ה‬

12 Estos
son los descendientes de ‫ב ך‬ ‫ת ל ך ת ? ש מ^ א ל‬ ‫ו אל ה‬ ‫יב‬ ‫שכי׳ן׳‬
Ishmael, hijo de Abraham, a quien habia ‫ה מ צ רי ת‬ ‫הג ר‬ ‫ילד ה‬ ‫א^ ר‬ ‫אבר ה ם‬
dado a luz para Abraham la mitzri
Hagar, sierva de Sard. 13Estos son los
‫ש מו ת‬ ‫ו אל ה‬ ‫יג‬ :‫ש ר ה ל א ב ר ה ם‬ ‫שפ ח ת‬
nombres de los hijos de Ishmael, por sus ‫ל תו ל די ת ם‬ ‫ב ש מ־ ת ם‬ ‫י ש מ ע אל‬ ‫בני‬
nombres segun sus nacimientos: el ‫ב כי ר י ש מ ע א ל נ בי ־ ת ו ק ד ר ו א ד ב א ל‬
: : - ; JTf•‘ : T : T V. " : • > ;

primogenito de Ishmael, Nebayot; y

:‫ו מ ש א‬ ‫ו דו מ ה‬ ‫ו מ ש מע‬ ‫יד‬ :‫ו מ ב ש ם‬
Kedar, Adbeel, Mibsam, u Mishma, IT “ VT ! JT .* * IT ! *

Duma; Masa, 15Jadad\ Tema, Yetur, :‫ח ד ד ו תינ ש א י טו ר נ פ י ש ו ק ד מ ה‬

J h " T T ‫י‬-’ T J : T ‫״‬ : J ‫ “ ־־‬5
‫ש‬
Naflsh y Kedma. 16 Estos son los hijos de ‫י ש מ ע אל‬ ‫בני‬ ‫הם‬ ‫אל ה‬ ‫מפ טיר טז‬
Ishmael y estos son sus nombres, en sus ‫ו ב טי ל ת ם‬ ‫ב ח צ רי ה ם‬ ‫ש מ ת ם‬ ‫ו אל ה‬
poblados y en sus fortalezas; doce
:‫ל א מ׳ ת ם‬ ‫נ שי א ם‬ ‫שני ם ־<* ש ר‬
prlncipes para sus pueblos.
17 Estos fueron los anos de vida de
‫מ א ת‬ ‫י ש מ ע אל‬ ‫חיי‬ ‫ש ני‬ ‫ן אל ה‬ ‫יז‬

Ishmael: ciento treinta y siete anos. ‫ש ני ם‬v t T

‫ו שבע‬ J* :
‫שנ ה‬ v t T
‫ו ש ל שי ם‬ T
‫שנ ה‬ r - JV : *1*1

------------------------------------------------------------- ONKELOS -------------------------------------------------------------

‫ש מ הן‬ ‫ו א ליו‬ ‫ יג‬:‫ל א ב ר ה ם‬ ‫־ ה‬$‫ך‬ ‫א מ ת א‬ ‫מ צ ר ת א‬ ‫הג ר‬ ‫די י לי ד ת‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ב ר‬ ‫תו ל ד ת י ש מ ע א ל‬ ‫י ב ן א לין‬
‫ י ד ו מ ש מ ע‬:‫ו מ ב ש ם‬ ‫ן א ך ב א ל‬ ‫נ ב י ו ת ן לן ך ר‬ ‫ךי( ץ מ ע א ל‬ ‫בו כ ר א‬ ‫ל תו ל ד ךנ הון‬ ‫ב( ץ מ ה ך נ הון‬ ‫י ש מ ע א ל‬ ‫ב ני‬
‫ב פ צ חי הון‬ ‫ב ני י ש מ ע א ל ו א ליו( ץ מ הו ז הוו‬ ‫אנון‬ ‫ ט« א ל י ן‬: ‫\ ו ק ז ־ מ ה‬£ ‫טי ס ד ד ו ת י מ א י ט ו ר נ פיי‬ :‫ו דו מ ה ו מ א‬
‫< ץ גין‬ ‫ו( ץ ב ע‬ ‫ו ת ל תיו‬ ‫מ א ה‬ ‫י ש מ ע אל‬ ‫חיי‬ ‫(׳\ ני‬ ‫יז ן א ל י ו‬ :‫ל א מי הון‬ ‫ך ב ך בין‬ ‫<* ס ר‬ ‫ת ר לן‬ ‫ו ב ב ר פי הון‬

--------------------------------------------------------------- RASH1 ----------------------------------------------------------------

:‫א ח ר ז ה‬
... - -
‫ז ה‬
%•
‫ל י ד ת •ן‬
T T ‫״‬
‫ס ד ר‬V ‫•י‬
. ‫ת ם‬T ‫ל ת ו !ל ד‬I ‫ ת ם‬T ‫ ש מ‬I : !• >‫<יג‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק רו ש‬ ‫ש מ ס ר‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫א ף‬ :‫א ח ר‬ ‫ד ב ר‬
.‫ח ו מ ה‬ ‫ל ה ם‬ ‫ש אין‬ ‫כ ר כי ם‬ .‫ ג ח צ ו י ה ם‬m ‫ל ב ך ך‬ ‫נ תי ר א‬ ,‫ל א ב ך ה ם‬ ‫ה ב ר כו ת‬ ‫א ת‬ ‫הו א‬
‫\ו ן‬£‫לי‬ ,‫מ פ ו צ ח י ם‬ ‫ש ה ם‬ ,‫ב פ צ ר ו י ה ו ץ‬ ‫ו ת ך גו מו‬ .‫מ ג^ נו‬ ‫יו צ א‬ ‫ע שו‬ ‫א ת‬ ‫ש צ פ ה‬ ‫מ פני‬ ‫י צ ח ק‬ ‫א ת‬
:‫צ ת ח‬ ‫( ת ה לי ם‬ ‫י ר כנו‬ ‫פ צ חי‬ ‫כ מו‬ ,‫פ ת י ח ה‬ ‫\ ר‬£‫א י‬ ‫א ת‬ ‫וי ב ר ך‬ ‫ה ב ר כו ת‬ ‫ב על‬ ‫י בי א‬ ‫א מ ר‬
‫חיי א‬ ‫ר בי‬ ‫א מ ר‬ /‫ו גו‬ ‫מיי י ש מ ע א ל‬ ‫ש ני‬ ‫(יז> ו א ל ה‬ :‫ו ב ו ־ כ ו‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫ו ב א‬ ,‫ב ע י נ י ו‬ ‫יי ט ב‬

TRADUCC16N DE RASHI

o t r a e x p l i c a t i o n , a p e s a r d e q u e e l S a n t o - b e n d i t o e s - h a b i'a e n t r e g a d o a A b r a h a m e l p o d e r p a r a
b e n d e c i r , A b r a h a m t e n i a t e m o r d e b e n d e c i r a I t z j a k , p u e s h a b i 'a v i s l u m b r a d o p r o f e t i c a m e n t e q u e
E s a v s a l d n 'a d e e l. P o r e s t a ra z o n , A b r a h a m d i j o : “ Q u e v e n g a e l S e n o r d e l a s b e n d i c i o n e s y
b e n d i g a a q u i e n le p a r e z c a b i e n a S u s o j o s . ” Y e s p o r e s o q u e v i n o e l S a n t o - b e n d i t o e s - , y E l
m is m o b e n d i j o a I t z j a k . 196

13. ‫ ב ש מ ת ם ל ת ו ל ד ת ם‬/ p o r su s n o m b re s s e g u n su s n a c im ie n to s . L a p a la b ra ‫ל תו ל דו ת ם‬ s ig n if ic a :
“ s e g u n e l o r d e n d e s u s n a c i m i e n t o s ” , e s d e c ir , u n o t r a s o t r o . 197

16. ‫ ג ח צ ו י ה ם‬/ EN SUS p o b l a d o s . E s ta e x p r e s io n se r e f ie r e a c i u d a d e s c a r e n t e s d e m u r a l l a s . Y e s

p o r e s o q u e e l T a r g u m 10 t r a d u c e p o r ‫ ג פ צ ח י ה ^ ן‬, y a q u e s e t r a t a d e l u g a r e s a b i e r t o s , s in m u r a lla s .
L a r a i z ‫ פ צ ח‬s i g n i f i c a “ a p e r t u r a ” , 10 m is m o q u e e n e l s ig u ie n te v e r s ic u lo : “ P r o r r u m p a n [‫ ] פ צ ח ו‬e n
c a n t o s . ” 198

1 7 . ‫ י י י ש מ ע א ל ו ג ו׳‬1‫ש נ י ר‬ ‫ ו א ל ה‬/ e s to s f u e r o n lo s a n o s d e v id a d e is h m a e l, e tc . R a b i J iy a B a r

196. Bereshit Rabd 6 1 :6 . sig u ie n d o el o r d e n en q u e h a b i'a n n a c id o .

197. E s d e c ir, q u e su s n o m b re s son e n u n c ia d o s 198. Tehilim 9 8 :4 .

2 5 :1 8 — ‫י ח‬:‫ה ה‬ ‫ש ר ה‬ ‫חיי‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 326

Expiro y murio, y fu e reunido con su ‫ י ח ו י ש כ נ ו‬: ‫ו י י ג ו ע ו* ־ מ ת ו י י א ס ף א ל ״ ע מ י ו‬

pueblo. Y se asentaron desde Javila 0 /1"1‫ח ו י ל‬ ‫* א ש !"* ע ל ״ פ נ י‬1‫ ו‬1^"*‫ל‬
hasta Shur, que esta cerca de Mitzraim, ■- : ■ j‫ ״‬: - - T •-!!■•
llegando hasta Ashur; el habito frente a
todos sus hermanos. :‫נ פ ל‬ ‫ פ פ‬0
o n k 8 l 6 s

: ‫ י מ צ ר י ם מ ט י ל א ת ו ר ע ל א פ י כ ל א ח ו ה י ( ץ ך א‬3 ‫ י ח ו( ץ רו מ ח ו י ל ה ע ד ו ו ג ך א ד י ע ל א‬: ‫ו א ת נ ג י ר ו מ י ת ן א ^ כ נ י ש ל ע מ י ה‬

----------------------------------------------------------------------------------- R A S I I I ---------- .

‫ל א‬ .‫ןי גן ע‬ :‫נ ק ר א ת‬ ‫מג ל ה‬ ‫ב סו ף‬ ‫ש מ פו ד ש‬ ‫כ מו‬ ‫פ די‬ ?‫ש ל י ש מ ע א ל‬ ‫שנו תיו‬ ‫ל מ ה נ מנו‬ ‫א ב א‬ ‫בר‬
‫ כ מ ו‬,‫ש פ ן‬ .‫> נ פ ל‬n«< : ‫א ל א ב צ ד י ק י ם‬ ‫וי ע ה‬$ ‫נ א מ ר ה‬ ‫של‬ ‫מ שנו תיו‬ .‫י ע ק ב‬ ‫של‬ ‫שנו תיו‬ ‫ב ה ם‬ ‫לי ח ס‬
‫ק ד ם נ ו פ ל י ם ב ע מ ק( שו פ טי ם‬ ‫ו מ ך י ן ו ע כ< ל ק ו כ ל ב נ י‬ ‫א ך ב ע‬ ‫ב בי ת ע ב ר‬ ‫ש ש מ ש י ע ק ב‬ ‫י ש מ ע א ל ל מ ךנו‬
‫הו א‬ ‫נ פי ל ה ו ל ה לן‬ ‫ל שון‬ ‫או מ ר‬ ‫הו א‬ ‫כ אן‬ .)‫י ב‬:‫ז‬ .‫ש ב א א צ ל ל ב ן‬ ‫שנ ה כ ש פ ר ש מ א ביו קו ך ם‬ ‫ע ג׳ ו ר ה‬
‫ש ל א‬ ‫ ע ד‬.‫י בו‬:‫ ע ל פ נ י כ ל א ח י ו י ש כ ו ן ( ל ע י ל טז‬: ‫א ו מ ר‬ ,‫י ש מ ע א ל‬ ‫מ ת‬ ‫מ א ביו‬ ‫י ע ק ב‬ ‫כ שפ ר ש‬ ‫ש ה רי‬
:‫א ב ר ה ם נ פ ל‬ ‫ מ ש מ ת‬,‫א ב ר ה ם י ש כ ו ן‬ ‫מ ת‬ ,>‫ ט‬:‫ ׳ ( ל ק מ ו כ ח‬1‫א ל י ש מ ע א ל ן ג‬ ‫ ו י ל ד ע ש ו‬:‫ש נ א מ ר‬

TRADUCC16N D E R A S I II

A ba dijo: £P or qu£ fueron enum erados los anos de Ishm ael? P ara deducir a partir de ellos los
afios de la vida de Y aa co b. D e los anos de Ishm ael aprendem os que Y aacob asisti6 a la Academ ia
de E ber durante ca to rce anos despu£s de separarse de su padre, antes de llegar con Lab£n. Pues
cuando Y aacob se sepa ro de su padre Ishm ael murid, com o esta escrito: “E sav fue con
Ishm ael...” 199 segun se explica al final del capi'tulo talmudico “M eguila N ikret.” 200

‫ וי מ ע‬/ e x p ir6 . La expresion ‫ מי ן ג ה‬, “expirar”, unicam ente es enunciada en referencia a hombres
ju s to s .201
18. 11/ ‫ נ פ ל‬ABI T6 . En este contexto, este verbo significa “ residid”, 202 lo m ism o que en el versfculo:
“ Y los m idianim y los am alekim y todos los hijos del oriente residieron [203” . [‫ נ פ ל ו‬Ahora bien, en
este versiculo se enuncia la expresi6n ‫ נ פ ל‬, que tambibn significa “cayd”, pero en otro lugar la Tord
declara con respecto a Ishmael: “Y frente a todos sus herm anos residird [204‫ ״■ ]? ש פ ו ן‬La explicacion
de esta discrepancia es que hasta la m uerte de Abraham Ishmael “ residi6” [‫] י ש פ ו ן‬, pero despues
de que A braham m urid “cayd” [205. [ ‫נ פ ל‬

1 99. Infra, v. 2 8 :9 . En su c o m e n ta rio a ese ‫ מ א ס ף‬, “ f u e r e u n id o ” , c o m o en e ste c a so . P e ro

v e rs ic u lo , R a s h i h a c e e l c a lc u lo en fo rm a e x te n sa c u a n d o ‫ י מ ע‬a p a re c e so la n o im p lic a q u e e l fa lle c id o
d e l tie m p o q u e Y a a c o b e s tu d io en la A c a d e m ia d e e ra ju s to ( Sifte Jajamim).

E b e r. 202. R a s h i sig u e aqui' la o p in io n d e l T a rg u m , q u ien

tra d u jo ‫ נ פ ל‬p o r ‫ ש ו ־ א‬, residid, habito.
2 0 0 . M eguila 17a.
203. Shofetim 7 :1 2.
2 0 1 . Babd Batra 16 b . D e h e c h o , con re s p e c to a la
g e n e r a tio n d e l D ilu v io ta m b ie n s e e n u n c ia u n a 204. Supra, v . 1 6:12 .
e x p r e s id n id e n tic a , ‫י?ו ע‬ [all! tr a d u c id o por 20 5 . Bereshit Raba 6 2 :5 . L a e x p r e s io n ‫ נ פ ל‬p a ra
“ p e r e c e r a ” ], y o b v ia m e n te n o se tr a ta b a d e g e n te a lu d ir a u n a s e n ta m ie n to im p lic a r e s id ir e n fo rm a
ju s ta . E l T a lm u d ( Babd Batra 1 6b) e x p lic a q u e e sta p re c a ria e n u n lu g a r, c o m o c a i ' do; ‫ י ש כ ו ן‬, e n c a m b io ,
e x p r e s id n se a p lic a a h o m b re s ju sto s u n ic a m e n te im p lic a ‫ ־‬h a b ita r e n se g u rid a d (Maharzo a Bereshit
c u a n d o e s e n u n c ia d a e n c o n ju n c id n c o n la e x p re sio n Raba).
‫פ ר ש ת תו ל ד ז ת‬
PARASHAT TO LE D O T
2 5 :1 9 -2 0 — ‫ י ט ־ פ‬: ‫פ ה‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ת ו ל ד ו ת‬/ 328

19 Y estas son las generaciones de ‫ו א ל ה ת ו ל ל ה י צ ח ק ב ך א ב ך ה ם‬ ‫יט‬

Itzjak, hijo de Abraham; Abraham habia ‫י‬ ' '
engendrado a Itzjak 20 Itzjak tenia ‫ ק‬11‫ כ ו י ה י י צ‬: ‫ ה ו ל י ל א ת ״ י צ ח ק‬0 ‫א ב ך ה‬
o n k 8 l 6 s

‫ כ ו ה ו ה י צ ח ק‬:‫י ט ו א ל י ן ת ו ל ד ת י צ ח ק ב ר א ב ר ו ז ם א ב ר ה ם א ו ל י ד י ת י צ ח ק‬
---------------------------------------------------- K A S I li

‫ע ם‬ ‫ש ה ת ה‬ ‫שני ם‬ ‫פ מ ה‬ ‫ש ה רי‬ ,‫ש ז ר ה‬ ‫נ ת ע ב ר ה‬ ‫ה א מו רי ם‬ ‫ן ע שו‬ ‫י ע ק ב‬ .‫ת ו ל ד ת י צ ח ק‬ ‫ ו אל ה‬m

‫ה ק דו ש‬ ‫ע ש ה‬ ‫מ ה‬ .‫ה י מ נ ו‬ ‫א ב ר ה ם ן ל א נ ת ע ב ר ה‬ ‫ש ק ר א‬ ‫(ל א ח ר‬ .‫א ת י צ ח ק‬ ‫א ב ר ה ם הו לי ד‬ :‫ב פ ר ש ה‬
‫דו מ ה‬ ‫י צ ח ק‬ ‫של‬ ‫פניו‬ ‫ק ל ס ת ר‬ ‫צר‬ ‫הו אן‬ ‫ב רו ך‬ ‫ א ח רי כן הו לי ד‬,‫א ב ר ה ם‬ ‫ש מו‬ ‫ה ק דו ש ב רו ך הו א‬
‫א ת‬ V
‫הו לי ד‬
•
‫א ב ר ה ם‬
T T t “
‫ה פי ל‬
‫־‬
‫ו ה עי דו‬
‫י׳‬ •• J
,‫ל א ב ר ה ם‬
T T I “ 1
‫ש פ ת ב ה פ תו ב י צ ח ק‬
, T t * T “ T V
‫} ע ל י ד י‬:‫ ד ב ר א ח ר‬.‫א ת י צ ח ק‬
. .‫ן‬ / ‫־‬ - . . . T T T I ‫י‬ V

,‫א ב ר ה ם‬ ‫בן‬ ‫י צ ח ק‬ :‫פ א ן‬ ‫ש פ ת ב‬ ‫וז הו‬ .‫י צ ח ק‬ ‫א ת‬ ‫הו לי ד‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫לו מ ר‬ ‫הוז ק ק‬ ,‫א ב ר ה ם‬ ‫בן‬
‫י צ ח ק‬ ‫א ת‬ ‫הו לי ד‬ ‫ש א ב ר ה ם‬ ‫י ש‬ ‫ע דו ת‬ ‫ש ה רי‬ ‫מ א בי מ ל ך‬ :‫ש ה יו ל י צ נ י ה ד ו ר א ו מ ר י ם‬ ‫ ל פ י‬,‫ י צ ח ק‬:

TRADUCC16N D E R A S I li

19. ‫ ל ד ו נ י צ ח ק‬1‫ ו א ל ה מ‬/ Y ESTAS s o n l a s g e n e r a c io n e s d e it z j a k . Estas “generaciones”

a Y aacob y a Esav, quienes son m encionados en esta se cc io n .1
‫ א ב ר ה ם ה ו ל י ד א ת י צ ח ק‬/A B R A H A M iia m a e n g e n d r a d o a it z j a k . {Despues de que el Santo -bendito
e s - hubo llam ado su nom bre “A braham ”, 2 fue precisamente luego de eso que 61 “engendr6 a
Itzjak”. 3 Segun otra explication,} puesto que la Escritura ya habfa escrito: “Y estas son las
generaciones de Itzjak, hijo de A braham ”, se vio precisada a enfatizar inmediatamente despues
que “A braham habi'a engendrado a Itzjak” , porque los tinico s de la generation deci'an: “En
realidad, S a r i quedd em barazada de Abim elej y no de Abraham, pues durante muchos afios habi'a
estado ju nto con A braham sin haber quedado embarazada de 61.” Para desmentir esto, ^qu6 hizo
el Santo, bendito es? H izo que los rasgos fisicos del rostro de Itzjak fueran sim ilares a los de
A braham , y asi todos pudieron atestiguar que Abraham si habia engendrado a Itzjak. Es por
ello que aquf estd escrito “ ...Itzjak, hijo de A braham ”, puesto que aqui habia un testim onio
inequfvoco de que, en efecto, “Abraham habi'a engendrado a Itzjak.” 4

1. L a e x p r e s i6 n ‫תו ל דו ת‬ lite ra lm e n te sig n ific a g e n e ra c io n e s d e Itz ja k , h ijo d e A b ra h a m .” S ie nd o

“ g e n e r a c io n e s ” , d e la r a iz ‫ י ל ד‬, p r o c re a r, g e n e ra r. a si, la fra s e a c o n tin u a tio n , “ A b ra h a m e n g e n d r6 a
P e r o ta m b ie n p u e d e s e r e n te n d id a c o m o “ su c e s o s ” o Itz ja k ” p a re c e re d u n d a n te . En e sta e x p lic a c io n ,
“ p ro d u c to s ” , re f ir ie n d o s e a la s c o n se c u e n c ia o los R a sh i a p u n ta q u e la T o r a 10 r e p ite p a ra e n fa tiz a r q u e
p ro d u c to s d e a lg o . R a s h i se n a la q u e e n e s te c a so tal no fu e sin o c u a n d o y a se lla m a b a A b r a h a m q u e el

e x p re s i6 n debe s e r e n te n d id a lite ra lm e n te com o e n g e n d ro a Itzjak .

“ g e n e r a c io n e s ” , e n re f e r e n c ia a lo s h ijo s d e Itzjak , 4 . Baba Metzia 87a. Segun e s ta se g u n d a

s o b r e q u ie n e s la T o r a tr a ta r a d ire c ta m e n te e n e sta e x p lic a c io n , la T o ra a fia d e la fra s e “A b ra h a m
p a ra s h a . T o d o s lo s s u c e s o s h a s ta a h o ra d e s c rito s no e n g e n d ro a Itz ja k ” p a ra e n fa tiz a r q u e , e n e fe c to , si
so n m a s q u e u n a in tr o d u c tio n p a ra lle g a r a e sto s e ra su h ijo , a p e s a r d e lo s a le g a to s d e lo s c in ic o s d e
h ijo s (Sefer haZikarori). V e r ta m b ie n la n o ta 147 de la e p o c a . L a ra z o n p o r la c u al a lg u n o s d e c ia n q u e
la p a r a s h a t Bereshit, a s i c o m o el c o m e n ta rio d e S a ra n o h a b ia d a d o a lu z d e A b r a h a m sin o d e

R a s h i al v . 6 :9 , s.v. ‫ א ל ה ת ו ל ד ת נ ח נ ח א י ש צ ד י ק‬y la A b im e le j fu e ju s ta m e n te p o rq u e a Itz ja k le h a b ia

n o ta 3 d e la p a r a s h a t Noaj. n a c id o u n h ijo ju s to (Y a a c o b ) y u no m a lv a d o (E sav ).

E sto 10 a rg u ia n c o m o p r u e b a d e q u e S a ra h a b ia
2 . V e r m a s a r r ib a e l v. 17:5.
q u e d a d o e m b a ra z a d a d e A b im e le j e Itz ja k h a b ia
3. E n e s te v e rs ic u lo , la p rim e ra fra se d e ja c la ro q u e h e re d a d o la s a m b ig u a s c a ra c te n 's tic a s m o ra le s d e el,
Itz ja k e ra h ijo de A braham : “Y e sta s so n las p u e s p e n sa b a n q u e si le h u b ie ra n a c id o a A b ra h a m ,
 3 2 9 / BER ESHIT — P A R ASH A T TOLEDO T 2 5 :2 0 — ‫ כ‬: ‫פ ה‬

cuarenta anos de edad cuando tomo ‫ א ת ״ ר ב ק ה‬1‫ב ן ״ א ר ב^ י ם ש נ ה ב ק ח ת‬

p ara si p o r esposa a Ribka, hija ^ ^ ” 1 ^ , 1 ^
de Betuel el arami de ra d a n - ■ --!‫״‬ ‫־־״‬ •• : -
Aram, hermana del arami Labdn. :‫ל א ש ה‬
IT •
1‫ל‬ :
‫ה א ר מי‬ ?‫ל ב‬
J
‫א חו ת‬
5“ ‫י‬.* ‫־‬ IT » jr T ‫ע‬ ‫* ־‬:

o n k 8 l 6 s

:‫ש נ י ן ב ד נ ס י ב י ת ר ב ק ה ב ת ב ת ו א ל א ר כ < א ה ?( פ דן א ר ם א ח ת י ה ך ל ב ן א ר מ א ה ל י ה ל א נ ת ו‬ ‫ ר אן ב ע ץ‬3

--------- ------------------------------------------------------------------------- R A S I lf ------------------------------------------------------------------------- :------ U

‫ש ך ה‬ ‫חיי‬ ‫וי היו‬ :‫שנ א מ ר‬ ,‫כ ש מ ת ה‬ ‫ק כ ״ז‬ ‫ו ב ת‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫כ ש ב א‬ ‫ש ה רי‬ .‫ש נ ה‬ ‫א ר ג עי ם‬ ‫(נ) ג ן‬

‫ו ש ב ע‬ ‫ש ל שי ם‬ ‫לי צ ח ק‬ ‫ה רי‬ .‫ א ו‬: ‫מ‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ו ג ו׳‬ ‫וי צ ח ק‬ .‫ר ב ק ה‬ ‫שנו ל ך ה‬ ‫? ת ב ש ר‬ ‫ה מו רי ה‬ ‫מ ה ר‬

‫ל ה‬ ‫ה מ תין‬ .‫ר ב ק ה‬ ‫נו ל ך ה‬ ‫ב פ ר ק‬ ‫ו בו‬ ,‫ש נ י ם‬ ‫בו‬ ‫ש ה רי‬ ,‫ש נ ה‬ ‫ו ש ב ע‬ ‫ש ל שי ם‬ ‫בן‬ ‫הי ה‬

:‫ש נ י ם ו ^ ש א ה‬ ‫של ש‬ ‫ל בי א ה‬ ‫ך אוי ה‬ ‫ש קנ ה א‬ ‫ע ד‬ ‫ע ד‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ו מ שנו ל ד‬ ,‫ש ך ה‬ ‫מ ת ה‬ ‫ב פ ר ק‬

‫ן כי‬ .‫ל ג ן‬ ‫ ת‬1‫ א ח‬. ‫א ו ם‬ ‫מ פ דן‬ ‫ה א ר מי‬ ‫ג תו א ל‬ ‫ג ת‬ ‫שנ ה‬ ‫ו ש ב ע‬ ‫ש ל| ץ י ם‬ ‫ש ר ה‬ ‫ש מ ת ה‬ ‫ה ע כן ך ה‬

‫ו א חו ת‬ ,‫ב ת ו א ל‬ ‫ב ת‬ ‫ש הי א‬ ‫נ כ ת ב‬ ‫ל א‬ ‫ג ג דין‬ ,‫י צ ח ק‬ ‫כ שנו ל ד‬ ‫הי ת ה‬ ‫ת(׳\ ע י ם‬ ‫ב ת‬ ‫כי‬ ,‫ה י ו‬

TRADUCC16N D E R A S III

20. ‫ ג ן א ר ג ז י ם שנ ה‬/ c u a r e n t a a n o s . Pues cuando Abraham vino del M onte M oria, fue
momento que se le anunci6 que habfa nacido R ib k i,5 e Itzjak contaba a la saz6n con treinta y
siete afios de edad. Pues justamente en ese m ismo periodo de tiempo Sara m urio, y desde que naci6
Itzjak hasta que tuvo lugar la Atadura de Itzjak sobre el altar -c u a n d o Sara m u r id -6
transcurrieron treinta y siete afios. ^Como se explica esto? Porque ella tenfa noventa anos de edad
cuando Itzjak naci6, y ciento veintisiete afios cuando m uri6, com o explfcitamente se declara: “La
vida de S a r i fue de ciento veintisiete afios.” 7 Asf, pues, Itzjak contaba a Ia sazon con treinta y
siete afios de edad, y en esa misma 6poca nacio Ribk£. Itzjak la aguardo tres anos hasta que fuera
apta para tener relaciones sexuales y luego se cas6 con e lla .8, 9
‫ ת ל ג ן‬1‫ ג ת ג ת ו א ל ה א ר מ י מ פ ד ן א ר ם א ח‬/ h ij a de be t u e l e l a r a m i d e p a d a n -a r a m , h e r m a n a d e l

a r a m i l a b An . P ero, ^acaso no ha sido escrito ya que Ribka era hija de Betuel y herm ana de

q u e e ra un ju s to r e c o n o c id o p o r to d o s, su s d o s h ijo s e d a d (Baer Heteb).

ta m b ie n deberi'an h a b e r s id o ju s to s (Debek 7 0 6).
9. V a ria s o p in io n e s h a n o fre c id o lo s c o m e n ta ris ta s
5 . D e sp u e s d e la A ta d u r a d e Itz ja k. V e r al re sp e c to d e R a shi p a ra e x p lic a r p o r q u e Itz ja k se c a so co n
lo s vv. 2 2 :1 9 -2 4 . u n a m u je r d e e d a d ta n te m p ra n a . S e g u n u n a o p in io n ,
6 . V e r al re sp e c to el c o m e n ta rio d e R a sh i al v . 2 3 :2 , a u n q u e R ib k a to d a v ia no e ra capaz de quedar
x v . ‫ ל ק פ ד ל ש ך ה ו ל ב כי ת ה‬, a si c o m o la n o ta 11 d e la e m b a ra z a d a , a u n a si I tz ja k se c a so c o n e lla p a ra
p a ra s h a t Jaye Sard. e v ita r p e rm a n e c e r so lte ro (Mizraji). O tr a o p in io n

7 . Supra, v. 2 3 :1 . a firm a q u e e n a q u e lla e p o c a la n a tu r a le z a d e la

g e n te e ra a lg o d if e r e n te a la a c tu a l, y lo s n in o s
8. Pirke d'Rabl Eliezer 3 1 ; Seder Olam 1. E n e ste
lle g ab a n a la m a d u re z f is ic a m u c h o a n te s q u e e n la
c o m e n ta rio , R a s h i n o p re te n d e p ro b a r q u e Itz ja k
a c tu a lid a d (Najalat Yaacob). U n a te rc e ra o p in io n
teni'a c u a re n ta afios d e e d a d c u a n d o se c a s o co n
R ib k a, y a q u e u n a n a lis is d e ta lla d o d e lo s v e rsi'cu los so stie n e q u e e sp e c if ic a m e n te R ib k a y a habi'a lle g a d o

d e m u e stra n q u e a sl e ra . Q u ie re e x p lic a r p o r q u e a la m a d u re z fisic a y m e n ta l a e s a e d a d , y e s p o r e so

Itz ja k no se c a so a n te s c u a n d o e r a m a s jo v e n . L a q u e e n el c a p itu lo 2 4 , la T o r a s is te m a tic a m e n te la
r e sp u e s ta d e R a sh i e s e n f a tiz a r q u e R ib k a e ra la lla m a ‫ ה נ ע ר ה‬, “ la jo v e n ” [v e r, p o r e je m p o , lo s v v.
p a re ja d e s tin a d a a Itz ja k y q u e so lo se su p o q u e tal 2 4 :1 6 y 2 8 ], e x p r e s io n que en h e b re o sie m p r e
p a re ja ideal habi'a n a c id o c u a n d o el re g r e s o del d e sig n a a a lg u ie n q u e y a lle g o a la a d o le s c e n c ia
M o n te M o ria , c u a n d o y a te n ia tr e in ta y sie te a n o s d e (Beer baSade).
25 :21 — ‫ כ א‬: ‫כ ה‬ ‫תו ל דו ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 330

21Itzjak rezo insistentemente al Eterno ‫א ש תו‬ ‫ ה ל נ כ ח‬1‫י צ ח ק ל י ה‬ ‫ויי ע ת ר‬ ‫כא‬

frente a su mujer, pues ella era esteril. . ' . ‫״‬ ' ’
El Eterno se dejo convencer p o r el, y su m! T i7 3 ‫ י ־^ ת ר‬1 ‫ א‬1‫ה‬ ‫י‬
0 n k k l 6 s

‫כ א ן צ ל י י צ ח ק ל ן ך ם יי ל כ ן ב ל א ת ת י ה א ר י ע כ ן ך ה ךןי א ן?ן ב ל צ ל ו ת י ה י י‬
------------------------------------------------- R A S I lf ----------- ‫י‬

:‫ק ו ר י ו ל ש ז ־ ה פ ד ן‬ ‫ש ב ל שון י ש מ ע א ל‬ ,>‫י ג‬:‫ו ה ו ש ע י ב‬ ‫ש הי ת ה‬ ,‫ש ב ח ה‬ ‫ל ה גי ד‬ ‫א ל א‬ ?‫א ר ם‬ ‫ל בן ו מ פ דן‬

.‫ל ו‬ ‫ויי ג ת ל‬ :‫ב ת פ ל ה‬ ‫ו ה פ צי ר‬ ‫מ ר ב ה‬ .‫<ג א> ו מ נ ת ר‬ ‫ ו ל א‬,‫א נ ש י ך ש ע‬ ‫ ו מ ק ו מ ה‬,‫ ו א ח ו ת ר ש ע‬,‫ב ת ר ש ע‬
‫כ •ל‬T
: ‫א “נ י‬I
*
‫ו א ו מ״ ר‬ !
.‫ל ו‬ ‫ פ ת ה‬I‫ ני ת‬1‫ו‬
T ‫״‬
) ‫ פ י ס‬I‫ו נ ת‬I (
‫״‬ ‫״‬ ♦
‫נ ת פ צ ר‬
■‫י‬ ‫־‬ I ‫י‬
‫א ר ם‬
T ‫ ־‬1
‫ש ש נ י‬V ‫ש ם‬
‫״‬ ! ‫•י‬
‫על‬ ‫—׳‬
. ‫א י ה‬- ‫ פ ד ו ן‬: ‫מ מ ע ש י ה ם‬
T v - - 1 ‫״‬ - .
‫מ ד ה‬i ‫ל‬
T T

‫ ן כ ן ו ע ת ר‬.‫ה ו א‬ ‫ה פ צ ך ה ו ר בוי‬ ‫ל שון‬ ‫ע ת ר‬ ‫ל שון‬ ,‫א ו ת ו פ ד ן‬ ‫קו ר א‬ ,‫צ ו ב ה‬ ‫א ר ם נ ה רי ם ו א ר ם‬ ,‫ה י ו‬

.‫ה ע ש ן‬ ‫ע לי ת‬ ‫מו ־ בי ת‬ , 1‫ י א‬: ‫ח‬ ‫ה ס ן ט ו ך ת (י חז ק א ל‬ ‫ענן‬ ,‫פ ד ן‬ ‫רנ ך גו ם‬ .1‫ ז‬: ‫י א‬ ‫א‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫ב ק ר‬ ‫צ מ ד‬ ‫ל שו ן‬
.1‫ י ג‬: ‫ל ה‬ ‫(י חז ק א ל‬ ‫ד ב רי כ ם‬ ‫ע לי‬ ‫ן ה ע ת ך ת ם‬ ‫ן כן‬ ‫א ר ם‬ ‫ש ד ה‬ ‫כ מ י׳‬ ‫א ר ם‬ ‫פ דן‬ ‫פו ת רין‬ ‫ ן י ש‬.‫ת י ר ץ‬

TRADUCC16N D E R A S I lf

L a b in , asf com o que era oriunda de Paddn-A ram , como se describe en la secci6n precedente? ^Por
qu<$ se 10 repite entonces? En realidad, la Tori repite aqui estos datos para expresarse
elogiosam ente de ella, queriendo decir que a pesar de haber sido hija de un m alvado -B etu el-,
herm ana de otro m alvado -L aban-, y provenir de un lugar de m alvados - la ciudad donde estos
vivfan-, aun asf no aprendid de los malos actos de e llo s.10

0 0 ‫ ך ן א ן‬/ P A D A N - A R A M . Este lugar fue llamado asi porque de hecho habia dos lugares llamados
“A ram ” : A ram N a h a riim y Aram T z o b i. Por esta raz6n, a este “Aram” la T o ri 10 distingue
lla m in d o lo “P a d in ” , vocablo relacionado con el de la frase “ un par [‫ ] צ מ ד‬de bueyes” 11 la
cual es trad ucida por el Targum Yonatan ben Uziel com o ‫ ו*י ם‬1‫ י פ ך ן מ‬paddn to rim . 12 P ero hay
quienes interpretan el nombre ‫ פז ץ א ר ם‬como teniendo el mismo significado que la frase “el campo
de Aram [ 013, ”[ ^ ‫ ד ח א ך‬ya que en el idiom a de Ishmael - e l ir a b e - un cam po es llam ado ‫ פ? ץ‬,
paddn.
21. ‫ ו< ן ן ת ר‬/ R E Z 6 in s is t 8 n t 8 m 8 n t 8 . Este verbo implica que insistid abundantem ente por medio de
r e z o s.14
‫לו‬ ‫וי ן ג ת ר‬ / SE q 8 j 6 CONVENCER p o r 8 l . Esta expresi6n implica que Dios se dej6 convencer
{conciliar} y seducir por el rezo de e l .15 Y yo digo que cualquier palabra derivada de la rafz ‫ע ת ר‬
etim016gicamente significa insistencia y exceso de algo, como en el siguiente versfculo: “Una densa
[‫ ]ן« ג מ ר‬nube de incienso ascendfa”, 16 frase que quiere decir: una abundancia de hum o que subfa.
Y de igual m odo, en la frase: “U stedes han increm entado [ 0‫ ] ו ד» ג ת ף מ‬sus palabras contra Mf.” 17

10. Bereshit Rabd 6 3 :4 . R a sh i 10 e x p lic a e n el se n tid o d e e sfo rz a rse en

11. Shem uel I, 1 1 :7 . re z a r],

12. S e g u n e s to , el n o m b re “ P a d a n -A ra m ” 15. A d if e r e n c ia d e l v e rb o ‫ ו מ ג ת ר‬al p rin c ip io del

s ig n if ic a r ia e n a r a m e o “ u n p a r d e A ra m ” , a lu d ie n d o v e rsic u lo , q u e e s ta e n el m o d o s im p le kal, el v e rb o
al h e c h o d e q u e s e tr a ta b a d e u n a re g io n d o n d e h a b ia ‫ ו? ץ ת ר‬e s ta c o n ju g a d o e n el m o d o p a s iv o nifal,
d o s lu g a re s lla m a d o s “A ra m ” . im p lic a n d o q u e se re c ib e la a c c io n d e o tro ; e n e ste
c a so , d e ja rs e c o n v e n c e r p o r lo s ru e g o s in siste n te s d e
13. Hoshea 1 2 :1 3 .
Itz ja k.
14. T a l c o m o R a sh ! la e n tie n d e a q u i, la r a iz ‫ ע ת ר‬d e
16. Yejezkel 8 :1 1 .
la c u a l s e d e r iv a el v e rb o ‫ ו; ע ת ר‬im p lic a u n ru e g o
a b u n d a n te , in s is te n te y p o r fia d o [en Shemot 8 :2 6 , 17. Yejezkel 3 5 :1 3 .
 3 3 1 / B ER ESH IT — P AR A SH A T TOLEDO T 2 5 :2 2 — ‫ כ ב‬: ‫ב ה‬

mujer Ribka concibio. :1‫א ש ת ו ת ה ר‬ ‫ר ב ק ה‬

I { • W T : * ‫־‬ ‫־‬

11L o s hijos se agitaban en su interior, ‫ב ק ר ב ה‬

‫י‬ .‫׳‬ .
‫ה ב ני ם‬
.
‫ויי ת ר צ צו‬
> ” I 5
‫כ ב‬

O N K IilA S

‫ כ ב ן ד ף ק י ו ב נ י א ב מ ^ ה א‬:‫ן ע ך י א ת ר ב ק ה א^נ תי ה‬
-------------------------------- R A S Ili

.‫צ ך י ק‬ ‫בן‬ ‫צ די ק‬ ‫ל ת פ ל ת‬ ‫ך^ ע‬ ‫בן‬ ‫צ די ק‬ ,‫ ון‬:‫מ‬ ‫(מ שלל‬ ‫שונ א‬ ‫\ י ק ו ת‬£ ‫נ י‬ ‫ן מ ג ת רו ת‬ ‫ן כן‬
‫על‬ . ‫< ״> ו י ר ו צ צ ו‬ :‫ל ה‬ ‫ול א‬ ‫לו‬ ,‫ל פ י כ ך‬ ‫אנ ק רי ש ר ״ א‬ .‫ל מ ש א‬ ‫ן הנ ם‬ ‫ל?< רו בו ת‬ ‫דו מו ת‬
‫ש ס ת ם‬ , ‫ \ נ י‬2‫ך ך‬ ‫או מ ר‬ ‫הז ה‬ ‫ה מ ק ך א‬ ‫כ ך ח ד‬ ‫זו‬ ‫בזוי ת‬ ‫עו מ ד‬ ‫ז ה‬ .‫א ג ן\ ת ו‬ ‫לנ ב ה‬ :‫ב ל ע ״ ז‬
‫כן‬ ‫א ם‬ :‫ו כ ת ב‬ ‫זו‬ ‫ך צי צ ה‬ ‫מ ה הי א‬ :‫ו מ ת פ ל ל ת‬ ‫זו‬ ‫בזוי ת‬ ‫עו מ ך ת‬ ‫וזו‬ ‫ו מ ת פ ל ל׳‬
‫\ו ן‬£‫ל׳‬ ‫ד ר( ׳\ ו ה ו‬ ‫ר בו תינו‬ .‫א נ כ י‬ ‫ז ה‬ ‫ל מ ה‬ ‫ת פ ל ת‬ ‫דו מ ה‬ ‫ש אין‬ ,‫ל ה‬ ‫ו ל א‬ .‫ל ו‬ ‫וי ע תו‬

TRADUCC16N D E R A SH I

Y a s i m i s m o e n e l v e rs i'c u lo : “ L o s b e s o s d e u n e n e m i g o s o n m o l e s t o s [1 8 10, [ ‫ נ ץ ת ו ו ת‬c u a l q u ie r e d e c i r

q u e m o le s ta n p o r q u e s o n e x c e s iv o s y c o n s t i t u y e n u n a c a r g a . 19 L a r a i z ‫ ע ת ר‬s i g n i f i c a 10 m is m o q u e
engreisser 20 e n f r a n c o s a n t i g u o . 21

1‫ לני ה ח א ש ת‬/ FRENTE A SU MUJER. I t z j a k se p o n ia en un rin c 6 n d e la h a b i t a t i o n y r e z a b a ; y R ib k a

s e c o lo c a b a en e l o tr o r in c 6 n y r e z a b a .22

1‫ ג ת ו ל‬/ ‫ ו י‬/ S E d e j 6 CONVENCER POR e l . P e r o n o p o r e l l a , p u e s n o e s c o m p a r a b l e la p l e g a r i a d e u n

i n d i v i d u o j u s t o q u e e s h i j o d e u n m a l v a d o , c o n Ia p l e g a r i a d e u n i n d i v i d u o j u s t o q u e e s h i j o d e
o tr o i n d i v i d u o j u s t o . E s p o r e s t a r a z 6 n q u e D io s a c e p to e l r u e g o d e 61 p e r o n o e l d e e l l a . 23

22. ‫ ו י ת י צ צ ו‬/ S E AGITABAN. E s t e p a s a j e f o r z o s a m e n t e r e q u i e r e u n a e x e g e s is m i d r a s h i c a in c lu s o

p a r a c o m p r e n d e r s u s e n tid o s im p le , y a q u e o c u l t a e n q u 6 c o n s i s t e e s t a ‫ ו צ י צ ה‬q u e h a b i'a e n tr e
e llo s y , a d e m d s , e s c r i b e q u e h a b la n d o d e e lla R ib k d d ijo : “ S i a s i e s , £ p o r q u 6 y o ? ” P a r a e x p l i c a r
e s ta d if ic u lta d , n u e s t r o s M a e s t r o s i n t e r p r e t a r o n e l v e r b o ‫ ו י ת ר י צ צ ו‬r e l a c i o n d n d o l o c o n e l t e r m in o

18. Mishle 2 7 :6 . Jajamim). P e r o e n e ste c o n te x to , el v e rb o ‫ו י ע ת ר‬

19. L o s e n e m ig o s n o su e le n b e sa rs e m u c h o ; to d o 10 d e n o ta a lg o m as que sim p le “ p ro fu sio n ” :

c o n tra rio . E sta fr a s e s ig n ific a q u e c u a lq u ie r “ b e so ” e s p e c ific a m e n te se r e f ie r e a u n ru e g o in sis te n te y

q u e d e un e n e m ig o , sie m p re se ra e x c e siv o y se o b stin a d o . Si so lo q u is ie ra a lu d ir a la a b u n d a n c ia d e l

c o n v e rtira e n u n a c a rg a y m o le stia p a ra el q u e 10 re z o , la T o ra d e b io h a b e r e s c rito ‫( ו י ן ב ה‬Gur Arye).

re c ib a (Gur A/ye). 2 2 , Bereshit Raba 6 3 :5 ; Yebamot 6 4 a. E s ta

20. E n e sp a n o l, in sis tir , im p o rtu n a r. E ste a n tig u o
v o c a b lo fra n c e s p o s ib le m e n te e ste re la c io n a d o c o n
la v o z e sp a n o la “ e n g o rra r ” , sin 6 n im o d e im p o rtu n a r.
E n a lg u n a s e d ic io n e s a p a re c e la p a la b r a encresser,
que sim p le m e n te s ig n if ic a in c re m e n ta r.
d iffc ilm e n te es a e ste c o n c e p to al q u e R a sh f a lu d e
aquf [ve r la n o ta sig u ie n te ].
in te rp re ta c io n , b a s a d a e n el T a lm u d , se n a la q u e el
v e rsi'c ulo n o d ic e q u e re z 6 ‫ ו‬1‫יי‬£ ‫ ע ל א‬, ‘■
‘■por [‫ ] ע ל‬su
m u je r” , sin o lite ra lm e n te ‫ ל ני כ ח א< ץ תז־‬, “frente a [‫] ל נ פ ח‬
su m u je r” . A h o ra b ie n , c o m o n o e s u su a l q u e c u a n d o
P e ro se re z a a D io s la g e n te se c o lo q u e c a ra a c a ra , R a sh f
a g re g a q u e e sto im p lic a q u e c a d a u n o se situ o e n u n a
e s q u in a o p u e sta a la e s q u in a d e l o tr o (Mizraji).

21. R a sh f q u ie re d e c ir q u e a p e s a r d e q u e en e ste 2 3 . Yebamot 6 4 a . Itz ja k e ra u n h o m b re ju s to , h ijo

c o n te x to los d o s v e rb o s d e riv a d o s d e la rafz ‫ע ת ר‬
tie n e n aquf el sig n ific a d o d e in sistir e n d e m a sfa , ‫ע ת ר‬
e tim o lo g ic a m e n te n o s ig n ific a in sis tir 0 ro ga r, sin o
m e ra m e n te el h e c h o d e a u m e n ta r a lg o en p ro fu sio n ;
e n e ste ca so , la s p a la b ra s d e l re z o d e Itz ja k (Sifte
d e o tro h o m b re ju s to , A b ra h a m , y p o r e so c o n ta b a
c on el m e rito d e su p a d re a d e m a s d e l suy o ; R ib k a ,
e n c a m b io , e r a h ija d e B e tu e l, q u e e ra u n h o m b r e
m a lv a d o , p o r 10 q u e s 6 10 c o n ta b a c o n su p ro p io
m e rito .
2 5 :23 — ‫ כ ג‬: ‫כ ה‬ ‫תו ל דו ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 332

y ella dijo: “Si asi es, ip o r que yo...?” ‫אני כי‬ i‫־‬R ‫ל מ ה‬ | ‫א ם“ כ‬ ‫! תי א מ ר‬

Y fu e a inquirir del Eterno. 23El ‫!* א מ ר‬ ‫בג‬ :‫א ת ־י ה[ ה‬ ‫ש‬ ‫ל ד ר‬ ‫! ת ל ך‬

Eterno le dijo: “Dos pueblos hay en ‫ ג ויי ם‬0 □ ‫גיי‬ ‫ש ני‬ ‫ל ה‬ ‫י הוי ה‬

0 n k 8 l 6 s

‫ ך ין ע מ מ י ו‬.‫ ג ג ו א מ ר י י ל ה ת‬:‫א צ א ו א ז ל ת ל מ ת ב ע א ו ל פ ן מ ן ל ן ך ם י י‬ ‫מן‬ ‫א ם בן ל מ ה‬ ‫ו א מ ר ת‬

-------------------------------------------------------------------- R A S III ------------------------------------------------------------------

‫ו מ ת פ ל ל ת‬ ‫מ ת או ה‬ .‫א ג כי‬ !‫ ל מ ה ז ר‬: ‫ה ע ב ו ר‬ ‫צ ער‬ ‫של‬ ‫תו ך ה‬ ‫פ ת חי‬ ‫על‬ ‫עו ב ר ת‬ ‫פ ש הי ת ה‬ :‫ר י צ ה‬
‫של‬ ‫מ ד ר שו‬ ‫ל בי ת‬ .‫ ו מ ל ך ל ך ר ש‬: ‫ה ה ר י ו ן‬ ‫על‬ ‫עו ב ר ת‬ .‫ל צ א ת‬ ‫ו מ פ ך פ ס‬ ‫ר ץ‬ ‫י ע ק ב‬ ,‫ו ע ב ר‬ ‫ש ם‬
‫מ ה‬ -
‫ל ה‬ T
‫שי גי ד‬ • ‫־‬ V
.‫ה׳‬ ‫א ת‬ V I •
:)‫( ו ע ב ר‬
V ‫ ■ז״‬T
‫ש ם‬ ‫״‬
.‫ל צ א ת‬ •• T
‫מ פ ר פ ס‬
‫״‬ ! ‫־‬ J
‫ שו‬1‫״ ע‬ ,‫ז ר ה‬
TT
‫ע בו ד ה‬
‫־‬
‫פ ת חי‬
“ I *
‫על‬
.‫ש ל י ח‬
‫־‬ ■ T
‫י די‬•• t
‫על‬ .‫ל ה‬
‫ז‬v
‫ח׳‬ ‫ <«> ו י י א מ ר‬: ‫ב ס ו פ ה‬
T I
‫ת ה א‬
‫״‬ I
‫ו מ רי בי ם‬
* ‫״‬ t
‫ז ה‬ V
‫ע ם‬r ~ ‫ז ה‬ V
‫מ ת רו צ צי ם‬
• J I •
:‫א ח ר‬•• ‫־‬
‫ד ב ר‬
T T

:‫ל ה‬ ‫א מ ר‬ ‫ן הו א‬ ‫ה קי ך ש‬ ‫ב רו ח‬ ‫נ א מ ר‬ ‫ל ש ם‬ ‫ג דו ל‬ .‫ <נן‬0 ‫א‬ ‫ו ת א מר‬ :‫ע ו ל מ ו ת‬ ‫שני‬ ‫בנ ח ל ת‬

--------------------------------------------------------- TKADUCC16N DE RASI11

‫ ר י צ ה‬, co r rid a . 24 Segun esta interpretacidn, el sentido del versiculo es que cuando e lla pasaba frente
a la puerta de la casa de estudio de T o r i de Shem y Eber, Y aacob “corria” en el vientre de ella
y se agitaba por salir; pero cuando pasaba por una casa de idolatria, Esav se agitaba por salir . 23
Segtin otra ex plicaci6n, luchaban entre s i26 dispiitinclose la herencia de los dos m undos . 27

‫ ו ת א מ ר א ם פ ן‬/ Y ELLA d ij o : si a si e s . Que grande es el dolor del em barazo . 28

‫ ל מ ה ז ה א צי בי‬/ ; , POR q u e y o ? D esee y rec£ tanto por quedar em barazada .

‫ ו ת לזי לז ־ ר ש‬/ Y f u e A in q u ir ir . A la c a sa d e e s tu d io d e S h e m {y E b e r { . 29

‫ ל ד ר ש א ת ה׳‬/ A i n q u i r i r d e l e t e r n o . Para que le dijera c u i l seri'a el final de su embarazo .

2 3 . ‫ ו י א מ ר ה׳ ל ה‬/ E L e t e r n o l e DIJO. Por medio de un en v ia d o .30 A Shem le fue revelada la

respuesta por m edio de inspiracion profetica,31 y el se 10 dijo a ella .

2 4 . L a r a iz ‫ר ץ‬ s ig n if ic a c o rre r. L a r a iz d e l v e rb o 2 8 . N o d ijo e s to p o r la p u g n a q u e e x p e rim e n ta b a en

re fle x iv o ‫ ו י ה ל צ צ ו‬e s ‫ ר צ ץ‬, u n a fo rm a in te n siv a d e la su in te rio r e n tr e su s d o s h ijo s, sin o p o r el d o lo r q u e
p r im e ra , que ta m b ie n tie n e la s a c e p c io n e s de sen tia .
d e s tr o z a r y a p la s ta r. S e g u n e sta e x p lic a c io n , la fra se 2 9 . Bereshit Rabd 6 3 :7 . E s d e c ir, fu e a la c a sa d e
sig n ific a q u e lo s n ifio s se a g ita b a n y c o rria n p a ra e stu d io d e S h e m y E b e r p a ra a ll! p re g u n ta r a e llo s y
sa lir. q u e e llo s, a su v e z , le tra n sm itie ra n 10 q u e D io s
d ije ra . E sto s e in fie re d el h e c h o d e q u e la T o ra no
2 5 . Bereshit Rabd 6 3 :7 .
d ic e s im p le m e n te q u e e lla “ in iq u irio d e l E te rn o ” ,
26. Segun e s ta segunda e x p lic a c io n , el v e rb o sin o q u e “ fu e a in q u irir” , im p lic a n d o q u e fu e a
‫ ויו נ רי צ צו‬n o s ig n if ic a q u e c o rria n , sin o q u e al lu c h a r c ie rto lu g a r e n e s p e c lf ic o . Si e lla m is m a h u b ie ra
se a p la s ta b a n e n tr e si. P o r su p a rte , el T a rg u m p re g u n ta d o a D io s , la T o r a n o h u b ie ra m e n c io n a d o
tr a d u c e e s te v e rb o p o r ‫ ו ד ו ז ק ל ו‬, se empujaban e n tre si. q u e e lla “ f u e ” a a lg u n lu g a r, y a q u e D io s e sta en

2 7 . M idrash Abkir, c ita d o e n Yalkut Shimoni, 110. to d a s p a rte s (Sifte Jajamim).

E s d e c ir , e s te m u n d o y el M u n d o V e n id e ro . E sa v y 3 0 . E sto se in fie re d e l h e c h o d e q u e e lla n o le

Y a a c o b te n la n n a tu r a le z a s o p u e sta s e n tr e si. E s ta p re g u n to d ire c ta m e n te a D io s, sin o a S h em ; al no
o p o sic io n n o e r a u n m e ro a c c id e n te fisic o , sin o q u e h a b e rlo hecho d ir e c ta m e n te , D io s ta m p o c o le
re f le ja b a u n a o p o s ic i6 n fu n d a m e n ta l e n tr e e llo s q u e h u b ie ra re sp o n d id o d ire c ta m e n te (Sifte Jajamim).
se e x p r e s a b a ta n to e n s u a c titu d h a c ia 10 fisic o [“ e ste 3 1 . E n h e b re o , ruaj ha'kodesh. S o b re el sig n ific a d o
m undo”] com o h a c ia 10 e sp iritu a l [“ el M undo d e e sta e x p re sio n , v e r la n o ta 2 7 4 d e la p a ra sh a t
V e n id e r o ” ] ( Gur Arye). Noaj.
 3 3 3 / BER ESH IT — P AR A SH A T T 0 L E D 0 T 25:23 — ‫ כ ג‬:‫כ ה‬

tu vientre, y dos civilizaciones de tus ‫ל א מי ם‬ ‫ו ש ני‬ ‫ב ב טנ ך‬

entranas se separardn; una civilizacion ‫ו ל א ם‬ ‫י פ ר דו‬ ‫מ מ^י ך‬
ONKELOS

‫\ ן ו מ ל כ ו‬£ ‫ב כ י ע ל כ ל ו ת ן ו ג ל ו מ ל כ ו ן מ מ ע ל כ י ל ת פ ף‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S I I I ------------------------------------------------------------------------------ —

: ‫ר מ י ם‬j ‫ה ג‬
. ‫ן‬ -
‫בי מו ת‬ .
‫ו ל א‬‫ן‬
‫ה ח מ ה‬
‫ז‬ ‫־‬ ‫־‬
‫בי מו ת‬ •
‫א לו‬ ••
.‫ג י י ם כ ת י ב‬
■ S
. ‫ ט נ ך‬1 ‫ ב■ ב‬I ‫ויי ם‬
•
‫ג‬ ‫ש ני‬

:‫מ ל כו ת‬ ‫א ל א‬ ‫ל או ם‬ ‫אין‬ .‫ל > ן מ י ם‬ ‫ו שני‬ ‫מ על‬ ‫\ ל א פ ק ז ק ו‬£< ,‫ו ר ב י‬ ‫אנ טונינו ם‬
:‫נ פ ך ך י ם‬ ‫ה ם‬ ‫ה מ עי ם‬ ‫מן‬ .‫י פ ו ד ו‬ ‫מ מ עי ך‬ ‫ל א‬ ,‫ח ן ך ת‬ ‫ן ל א‬ ‫צנון‬ ‫ל א‬ ‫ש ל חנ ם‬

-------------------------------------------------------------------- T R A D U C C I O N D E R A S H I

‫ב ב טנ ך‬ ‫ י ם‬1‫ש נ י ג‬ / DOS pu e b l o s h a y e n t u v ie n t r e . E n e s te v e rs i'c u lo , e l v o c a b l o “ p u e b l o s ” , e s t a

e s c r i t o ‫ ג י י ם‬. E s to h a c e a l u s i o n a l e m p e r a d o r r o m a n o A n t o n i n o 33 y a R e b i 34 a q u i e n e s , e n s u s 32
r e s p e c tiv a s m e s a s , n o f a l t a r o n n i r a b a n o s n i l e c h u g a , n i e n e l v e r a n o n i e n la e p o c a d e I l u v i a . 3s

‫ ו שני ל א מ י ם‬/ y DOS c iv il iz a c io n e s . 36 E l t6 r m in o ‫ ם‬1‫ ל א‬sie m p r e s e r e fie r e a u n a c iv iliz a c i6 n . 37

‫ מ מ ע י ז י י פ ו ד ו‬/ DE t u s e n t r a n a s se se pa r a r a n . D e s d e la s e n t r a n a s m i s m a s y a e s t a n s e p a r a d o s 38

32. L a le c tu ra d e e s te v o c a b lo es ‫ גויי ם‬, sig n if ic a n d o Arye). L a g ra n d e z a d e a m b o s se n 'a e x p re sio n d e la

p u e b lo s , n a c io n e s. S in e m b a rg o , p u e sto que su im p o r ta n c ia in tn 'n se c a que ta n to la c iv iliz a c io n
fo rm a e sc rita es ‫( ג י י ם‬q u e e s u n a fo rm a g ra m a tic a l o c c id e n ta l - h e r e d e r a d e E s a v - c o m o la c iv iliz a c io n
e q u iv a le n te a ‫ ג א י ם‬, e n c u m b r a d o s , p rin c ip e s, y a q u e ju d ia - h e r e d e r a d e Y a a c o b - te n d ria n e n el m u n d o .
las le tra s ‫ י‬y ‫ א‬so n in te rc a m b ia b le s ), e llo a lu d e a u n a
3 6. A p e sa r de que la p a la b r a ‫מ ל כו ת‬ [maljut ]
c ie rta g ra n d e z a q u e se h a lla en e sto s p u e b lo s. R a s h i
u tiliz a d a a q u f p o r R a sh i p a r a e x p lic a r el v o c a b lo
la e x p lic a ra a c o n tin u a c io n .
‫( ל אי ם‬p lu ra l, ‫ ) ל א מ ל ם‬d e e s te v e rs ic u lo e n g e n e ra l es
3 3. L a id e n tid a d d e e ste e m p e ra d o r ro m a n o , a m ig o tra d u c id a p o r re in o , e n r e a lid a d im p lic a m u c h o m a s
in tim o d e R a b i Y e h u d a h a N a s i, n o es c la ra. A lg u n o s q u e eso, p u e s el maljut e x is te in c lu so c u a n d o n o h ay
h isto r ia d o r e s 10 id e n tif ic a n c on M a rco A u re lio re y d c p o r m e d io , c o m o e n el c a so d e la c iv iliz a c io n
(1 2 1 -1 8 0 de le e ra c o m u n ), q u ie n adem as de o c c id e n ta l, d e la c u a l s e d ic e q u e e s “ el c u a rto
e m p e ra d o r e ra h o m b re sa b io y filo so fo e tic o maljut” [v e r al re sp e c to el lib ro N e r M itz v a del
p r o fu n d o , m ie n tr a s que o tro s 10 h a c e n con el M a h a ra l d e P r a g a ], S e g u n el M a lb im , ‫ ל אי ם‬se re fie re
e m p e ra d o r A n to n in o P io (83 -1 6 1 e ra c o m u n ), g ra n a “ u n a n a c io n u n if ic a d a p o r el h e c h o d e c o m p a rtir
a d m in is tra d o r d e l im p e rio . A m b o s p e rte n e c ia n a la u n a id e o lo g ia y u n a c r e e n c ia que a s o c ia a su s
d in a s tia d e los A n to n in o s, p o r 10 q u e el n o m b re [m ie m b ro s] e n tre si. ‫ל א ם‬ im p lic a m as que [el
“ A n to n in o ” a qu i n o p ro p o r c io n a d a to s su fic ie n te s te rm in o ] ‫ ע ם‬, n a c io n o p u e b lo , ya que m u chas
p a ra a v e rig u a r su v e rd a d e ra id e n tid a d . A n to n in o P io n a c io n e s y re in o s d if e r e n te s e n tr e si pu eden
re in o d e 138 a 161 d e la e ra c o m u n , sien d o su c e d id o a g ru p a rse b a jo u n a s o la id e o lo g ia . [L a fra se ] ‫ו ל א י ם‬
p o r M a rc o A u re lio , q u ie n re in o d e 161 a 180 d e la ‫מ ל אי ם י א מ ץ‬ s ig n ific a q u e e n tr e e llo s h a b ra una
e ra c o m u n . E n e sta m ism a e p o c a v iv io R a b i Y e h u d a d ife re n c ia d e id e o lo g ia ” (M albim , C o m e n ta rio a
h a N a si (“ el P r in c ip e ” ). Yeshayahu 1 7:1 2 ). P o r e s ta ra z o n , h e m o s p r e fe rid o
tra d u c ir maljut p o r c iv iliz a c io n , d a n d o le a ‫ ל אי ם‬el
3 4. R a b i Y e h u d a h a N a si, c o m p ila d o r d e la M ish n a
m ism o se n tid o .
y 11'der d e Isra el, q u e v iv io e n tr e lo s sig los II y III d e
la e r a c o m u n . A n to n in o y el fu e ro n g ran d e s a m ig o s. 3 7 . Aboda Zara 11a.

3 5 . Berajot 5 7 b . En a q u e lla e p o ca , e ste hecho 3 8 . R a sh i c a m b ia a q u i el se n tid o d e l v e rb o ‫ י פ רו ־ ו‬del

c o n stitu ia un in d ic io d e la riq u e z a y el p o d e r d e v e rsic u lo , que g r a m a tic a lm e n te e s ta en fu tu ro ,
a m b o s. E ste te rm in o n o h a c e re fe re n c ia a e sto s d os e x p lic a n d o lo p o r “y a e s ta n s e p a r a d o s ” e n p re se n te .
h o m b re s en ta n to q u e in d iv id u o s, sin o en ta n to q u e C o n ello q u ie re e x p lic a r q u e la in te n c io n d e e sta
re p re se n ta n te s de su s re s p e c tiv o s p u e b lo s (Gur fra s e n o e s d e c ir q u e h a b ia e n e l v ie n tr e d e R ib k a ,
2 5 :2 4 — ‫ כ ד‬: ‫ב ה‬ ‫תו ל דו ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 334

se fortalecera de la otra civilization, y el ‫י^ ב ד‬ 3 *11. ‫י א מ ץ‬ ‫מ ל א ם‬

mayor servira a l menor. ”
24Se cumplieron los dias de ella para ‫י מי ה‬ ‫וי מ ל או‬ ‫כ ד‬ ! ‫צ^ י ר‬
O N K EL6S

‫ כ ד ו ש ל י מ ו י ו מ ה א‬: ‫מ מ ל כ ו י ת ען ף ן ך ב א י ש ת ע ב י ד ל ז ע י ך א‬

--------------------------------------- R A S I lf

.‫ ( פ׳׳> ו י מ ל א ו י מ י ה‬: ‫י ר ו ש ל י ם‬ ‫של‬ ‫מ חו ־ בנ ה‬ ‫א ל א‬ ‫י שוו‬ ‫ל א‬ .‫מ ל א ם י א מ ץ‬ :1‫ל ת ו מ‬ ‫ןז ה‬ ‫ל ך ש עו‬ ‫ז ה‬

, 1‫ מ‬: ‫ל ך ת ה ( ל ק מ ו ל ח‬ ‫ב ע ת‬ ‫ ו י ה י‬:‫ב ת מ ר כ ת י ב‬ ‫א ב ל‬ ‫או מ ר‬ ‫הו א‬ ‫ו כן‬ .‫נ ו פ ל‬ ‫ז ה‬ ‫ק ם‬ ‫כ שז ה‬ ,‫ב מ ־ ל ה‬
:‫י ל ד ת ם‬
- T T I
‫ח ד שי ם‬
• T T I
‫ל ש ב ע ה‬
*T I ♦ 1
‫בי‬ •
,‫מ ל א ו י מ י ה‬
T V T I T
‫של א‬ V
‫ל א נ ת מ ל א ה צו ר‬
T} “ * ‫׳‬
.>‫ ב‬:‫ב ה ( י ח ז יק א ל כו‬T ‫ר‬T T‫ ח‬J ‫ה‬T ‫א מ ל א ה‬
T t T *

TRADUCC16N D E R A S I lf

uno de otro; uno para seguir su m aldad y el otro para seguir su integridad . 39
‫ מ ץ‬$>< ‫ מ ל א י ם‬/ UNA c iv il iz a c i6 n s e f o r t a l e c e r a de l a o t r a c i v i l i z a c i Gn . N o s e r in iguales en
grandeza; cuando una se levante la otra c a e r i. Y es por eso que se declara con respecto a Tzur:40
“M e Uenar 6 con la que e s ti en ruinas ” , 41 10 cual quiere decir que Tzur no se colm 6 sino gracias
a la destrucci 6n de Y eru sh a liim . 42
24. ‫ ו י מ ל א ו ינ<י ה‬/ SE CUM PLIERON l o s DIAS d e e l l a . Pero con respecto a Tam ar esta escrito
sucedi 6 que en el m om ento de su parto ...” 43 En aquel caso se dice que el nacimiento 0curri6 “en
el momento de su parto” porque de hecho no se habfan com pletado todos los dias de Tamar para
que diera a luz normalmente, y dio a luz a los siete meses . 44

p u e s to q u e D io s y a le h a b ia d ic h o “ d o s p u e b lo s h a y d e s tru id a p o r N e b u ja d n e tz a r [N a b u c o d o n o so r] y la
en tu v ie n tr e ” , s in o d e s c r ib ir la s c a ra c te rfstic a s c iu d a d d e T z u r se lle n 6 d e c o m e rc io g ra c ia s a la
e s p e c lf ic a s d e c a d a u n o d e e s to s d o s p u e b lo s in c lu so d e rro ta d e Y erushal& im , y a q u e a m b a s e ra n riv a le s
en el v ie n tr e m ism o(Mizraji). E l T a rg u m , sin en el c o m e rc io d e la 6 p o ca . P e ro e n u n se n tid o m as
e m b a rg o , tr a d u c e la e x p r e s i 6 n ‫ ? פ ר ד י‬p o r se dividiran, a m p lio , h a b ia a c e r c a d e la lu c h a id e 016 g ic a e n tre la
e n fu tu ro . c iv iliz a c io n su rg id a d e E sa v y la su rg id a d e Y a ac ob .

3 9 . E s to im p lic a que ta n to Y aacob co m o E sav 41. Yejezkel 2 6 :2 .

p o se fa n te n d e n c ia s n a tu r a le s d iv e rg e n te s, c a d a u n o 42. M eguila 6 a. R a s h i e n fa tiz a a q u i q u e la fra se

b u s c a n d o s a lir al m u n d o p a r a se g u irla s . L a “ m a ld a d ” ‫ ו ל א ם מ ל א ם ; א מ ץ‬n o d e b e se r e n te n d id a a q u i e n el
de E sav y la “ in te g rid a d ” de Y aacob aqui se n tid o d e “ u n a c iv iliz a c i 6 n p re v a le c e ra sob re la
m e n c io n a d a s n o d e b e n e n te n d e rs e e n el s e n tid o d e o tra ” , s in o que en el s e n tid o de que nunca
d e c is io n e s c o n s c ie n te s p a r a se g u ir la m a ld a d o la c o m p a rtirla n la g ra n d e z a e n u n m ism o m o m e n to , y
in te g rid a d , s in o e n el se n tid o d e s e g u ir la n a tu ra le z a q u e c u a n d o u n a s e le v a n ta se , 10 h a rfa p re c isa m e n te
p r o p ia ( Gur Arye). En el m ism o se n tid o debe g ra c ia s a la d e r r o ta d e la o tra , e s d e c ir , q u e d e riv a ra
e n te n d e r s e e l c o m e n ta rio d e R a s h i al v. 2 2 , s.v. su p o d e r d e la d e b ilid a d d e la o tra . E sto e sta
‫ ו י ת ל צ צ ו‬a p ro p 6 sito d e su lu c h a [v e r ta m b ie n la n o ta in d ic a d o p o r e l p re fijo ‫מ‬ e n la p a la b ra ‫ מ ל א י ם‬, q u e
2 7 d e e s ta p a ra sh a ]. sig n ific a “ d e ” ( Mizraji ; Masquil leDavid).

4 0 . T z u r e s el n o m b re h e b r e o d e l a n tig u o p u e rto d e 43. Infra, v. 3 8 :2 7 . E se v e rsic u lo h a b ia del

T ir o , e n L i'ban o . S in e m b a rg o , seg u n la tra d ic io n n a c im ie n to d e P e re tz y Z e ra j, lo s d o s g e m elo s q u e

ra b ln ic a m e ta f o r ic a m e n te a lu d e a la c iv iliz a c io n Y e h u d a p r o c re o c o n T a m a r. E l lin a je d e l rey D a v id

su rg id a d e E sa v (Mizraji). S e gu n el c o m e n ta rio d e d e s c ie n d e d e P e re tz .

R a sh f a Pesajim 42b, Tzur fu e fu n d ad a por 44. Bereshit Rabd 6 3 :8 . E n e s te c a s o , sin e m b arg o ,

d e s c e n d ie n te s d e E sa v . E l v e rs ic u lo q u e R a sh ! c ita la fra se “ se c u m p lie ro n su s d ia s ” im p lic a q u e d io a
a q u i lite r a lm e n te h a b ia d e c u a n d o Y e ru s h a la im fu e lu z al te rm in o n o rm a l d e su e m b a ra z o .
 3 3 5 / B ER ESHIT — P AR ASH AT TO LED O T 2 5 :2 5 -2 6 — ‫ כ ה ־ כ ו‬: ‫כ ה‬

dar a luz, y he aqui que habia gemelos 1

: ‫ מ ם‬1‫ת‬
IT : ’ :
‫ו הנ ה‬
V
‫ל ל ד ת‬
J" * I
‫ב ב טנ ה‬
VAV T

en su vientre. 25El primero salio rojizo, ^ ‫כ ה‬ ‫ נ י‬1‫א ך מ‬ ?^‫ה ר א‬ ‫וי צ א‬

todo el como un manto velludo; y ‫■י' י‬ ' :“ '‫״‬ '
llamaron su nombre Esav. 26Despues * «*!?. ! W ‫כ א ר י ת‬
> >. , * a
salio su hermano, su mano agarrando el ‫א חז ת‬ l“f|1 ‫א ח י ו‬ ‫י צ א‬ ‫ו א חךי״כן‬ ‫כן‬
■ O N K ELO S

‫כ ג ל י ם (נ׳׳ א‬ ‫כ לי ה‬ ‫ס מו ק‬ ‫ק ל מ א ה‬ ‫ כ ה ו נ פ ק‬:‫ב מ ץ ה א‬ ‫תיו מין‬ ‫ל מי ל ר ן ה א‬

‫א רזי ל א‬ ‫וי די ה‬ ‫א חו הי‬ ‫נ פ ק‬ ‫כן‬ ‫מ ו ב ת ר‬ :‫ע ש ו‬ ‫ש מי ה‬ ‫ו ק רו‬ ‫ד שגג ר‬ ‫כ כ לוו‬

RASHI

‫ק ר אי‬ ‫ס כ ל‬ .‫ע ש ו‬ ‫ש מוי‬ •‫ ו י ק ר א ו‬: ‫ב ל ע ״ ז‬ ‫פ לו קי ד ״ א‬ ‫ מ ן‬:‫ת א ו מ י ם ( ל ק מ ן ל ח‬ ,‫ ו ב ת מ ר‬.‫ח ס ר‬ .‫מ ו מ ם‬ ‫ו הנ ה‬

‫ב עו ב רו כ ב ן‬ ‫ונ ג מ ר‬ ‫נ ע ש ה‬ ‫ש הי ה‬ ‫ל פי‬ ,‫כ ן‬ ‫לו‬ ‫א ח ד‬ ‫פ אן‬ ‫א ב ל‬ ,‫ש ב נ י ה ם צ ד י ק י ם‬ ‫ל פי‬ ,‫מ ל א‬
.‫ו ג ר‬ ‫א חיו‬ ‫י צ א‬ ‫פן‬ ‫<»> ן א ח ר י‬ :‫ה ך ב ה‬ ‫שני ם‬ ‫הו א‬ ‫סי מן‬ .‫ <נ ה> א ך מ ו צ י‬: ‫ך ש ע‬ ‫ו א ח ד‬ ‫צ די ק‬
:‫פ ש ו ט ו‬ ‫ס דו ך שו ל פי‬ ‫אג ל ה‬ ‫מ ד ר ש‬ ‫ש מ עוני‬ ‫מ ל א‬ .‫ש^ ר‬ ‫פ אךך מ‬ ‫ פ לו‬:‫ד מ י ם‬ ‫שו פ ך‬ ‫שי ה א‬
‫י ע ק ב נו צ ר‬ .‫ל ע כ ב ו‬ ‫בו‬ ‫או חז‬ ‫הי ה‬ ‫ב דין‬ .‫ש ^ ר‬ ‫וז מ ל א ה‬ ‫צ מ ר‬ ‫כ ט לי ת ש ל‬ ‫ש^ ג ר‬

-------------------------------------------------------------------- T R A D U C C I O N D E R A S H I

‫ מ ם‬1‫מ‬ ‫ו הג ה‬ / y h e a q u i q u e h a b ia g e m e l o s . A quf la p a la b ra “ g e m e lo s ” , e s ta e s c rita

d e f e c t i v a m e n t e . 45 P e r o c o n re s p e c to a lo s h ijo s d e T a m a r , e s t a e s c r i t a e n fo rm a c o m p le ta ,
‫ מ א ו מ י ם‬, y a q u e lo s d o s h i j o s d e T a m a r f u e r o n h o m b r e s j u s t o s . P e r o e n e s t e c a s o u n o f u e j u s t o 46
y e l o t r o m a l v a d o . 47

2 5 . ‫ נ י‬1‫ א ך מ‬/ ROJIZO. E s to e r a s ig n o d e q u e d e r r a m a r i a s a n g r e . 48 E s t a p a l a b r a s i g n i f i c a 10 m is m o

q u e ro u x e n f r a n c o s a n t i g u o . 49

‫ פ ל ו פ א ך ך מ ש ע ר‬/ TODO e l c o m o u n m a n t o v e l l u d o . E sa v e s t a b a lle n o d e v e llo s , s e m e ja n te a u n a

v e s t i m e n t a d e l a n a ll e n a d e p e lo . L a e x p r e s io n ‫ א ך ך ת ש ע ר‬s i g n i f i c a 10 m is m o q u e fto k e y c le e n f r a n c e s
a n t i g u o . 50

‫ש מו ע שו‬ ‫ ו י ק ר א ו‬/ v LLAMARON su n o m br e e sa v . T o d o s 10 l l a m a r o n a s i , p u e s y a e s t a b a h e c h o y

c o m p l e t o ] ‫ [ ע ש ו י‬c o n v e llo s c o m o u n h o m b r e m a y o r . 51

2 6 . ‫א ח י ו ו ג ו׳‬ ‫ ו א ח ר י פ ן * צ א‬/ DESPUES s a l io su HERMANO, e t c . E s c u c h e u n m id ra s h a g a d ic o q u e

i n t e r p r e t a e s te p a s a je c o n f o r m e a s u s e n t i d o l l a n o : 52 Y a a c o b c o n j u s t i c i a a g a r r a b a a s u h e r m a n o
p a ra re te n e rlo d e q u e s a l i e r a e n p r im e r l u g a r , 53 y a q u e Y a a c o b h a b i a s id o fo rm a d o con la

4 5. ‫ ת ו מ ם‬, sin la le tra ‫ א‬y la le tra ‫ י‬. L a fo rm a n o rm a l 50. E ste a n tig u o v o c a b lo fra n c e s d e s ig n a b a u n a
se ria ‫ ת א ו מ י ם‬, c o m o e sta e sc rito en el c a so d e los c ie rta p re n d a d e la n a.
g e m e lo s P e r e tz y Z e ra j.
51. E l n o m b re ‫ עו^ו‬es u n d e riv a d o d el v e rb o ‫ ע ש ו י‬,
4 6. Infra, v . 3 8 :2 7 . q u e sig n ific a a lg o y a h e c h o , te rm in a d o .

4 7. Bereshit Raba 63:8. 5 2. S e gu n el c o m e n ta rio Sefer haZikaron la fra se

48. L a p a la b r a ro jo e n h e b re o e s ‫ א ד ו ם‬, d e riv a d o d e in ic ia l n o fu e e s c r ita p o r R a sh i, sin o q u e se tr a ta de

la m ism a r a iz q u e ‫ י ך ם‬sa n g re . E l in fo rm a m o s d e la la a d ic io n d e a lg u n c o p is ta .
c o m p le x io n d e E sa v se ria in n e c e sa rio , sa lv o c o m o 53. L a p re g u n ta im p lic ita a la q u e R a sh i re s p o n d e
in d icio de su n a tu r a le z a , que m as ta rd e se aq ui e s la s ig u ie n te : u n a v e z q u e el te x to d ic e q u e
m a n ife sta ria e n su p ro p e n sio n al d e rra m a m ie n to d e
“ sa lio el p rim e ro ” , d e b io c o n tin u a l‫ ׳‬e n el m ism o
sa n g re (Sifte Jajamim).
te n o r y d e c ir q u e “ sa lio el se g u n d o ” . L a ra z o n p o r la
4 9 . E n e sp a n o l, ro jiz o , p e lirro jo . q u e la T o ra n o 10 lla m o “ se g u n d o ” a Y a a c o b es
2 5 :2 6 — ‫ כ ו‬: ‫ב ה‬ ‫תו ל דו ת‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬ / 336

talon de Esav; y llamo su nombre ‫ י^ ל ן י ב ו י צ ח ק‬i Qt # ‫ו י י ק ר א‬

Yaacob. Itzjak tenia sesenta anos de ’ ’ '‫יי‬ ‫י‬
edad cuando ella los dio a luz.: □ ‫ ל ך ת‬3 ‫ ה‬3‫ש‬ ‫ י ם‬$‫ ן‬#‫א ת ב ן ״‬
o n k 8 i .6 s

:‫ב ע ק ב א ך ע שי ו ק ר א ^ מ י ה י^ קי ב ו י צ ח ק ב ר ( ! ו ת י ו ?\ צ ץ ? ד י ל י ד ת י ת ה ו ו‬
--------------------------------------------------- R A S I lf

‫שז ה‬ ‫ע ד‬ ‫מ ל כו תי‬ ‫ל ג מו ר‬ ‫מ ס פי ק‬ ‫ש אין ן ה‬ ‫סי ק<ן‬ ‫ו ל מ ד‬ ‫צ א‬ .‫ה ש נ י ה‬ ‫מן‬ ‫ן ע שו‬ ‫ר א שונ ה‬ ‫מ ט פ ה‬

‫מ ק דו ש‬ •‫ י ן ג קי ב‬1« ‫ש‬ ‫ ו י ק ר א‬:‫ה י ק י נו‬ ‫ןנו ט ל ה‬ ‫עו מ ד‬ ‫א ב נ י ם יזו‬ ‫ש תי‬ ‫ב ה‬ ‫תן‬ ‫ק צ ר ה‬ ‫ש פי ה‬ ‫מ ש פו פ ר ת‬

/
, ‫״ש ם‬ ‫כ ם‬V ‫ י‬I ‫ב כ ו ר‬1 ‫•ל‬ ‫«ק ' •ר י ת ו ין‬ ‫ת ם‬V ‫*א‬ : ‫ ר‬-‫ה ו א ( א ך מ‬ ‫ב ר ו יך‬T ,‫נ ה ׳‬T ‫ “ח ר ו‬I ‫־ א‬ . ‫ צ א‬V ‫״ת‬ ‫נ ה‬T ‫ר א י ש ו‬ •
‫נ• • •ס ת‬V ‫ כ‬i ‫■ ה •נ‬ ‫־‬ ‫׳‬
,‫יזו‬ ‫ח ת‬- ‫ א‬-

‫הו א‬ ‫ ך א‬5‫ר‬ .‫ש ם‬ ‫ב בי ־ רי‬ ‫ל בני‬ ‫א ק ר א‬ ‫אני‬ ‫א ף‬ ‫ע שו‬ ‫נ מ צ א‬ .‫ר א ש ו נ ה‬ ‫ת צ א‬ ‫א ח רונ ה‬ ‫ן הנ כנ ס ת‬

‫קי ר א‬ ‫א ^יו‬ :‫א סי‬ ‫ך^ ר‬ ) .‫ש מ ו י ע ק י ב‬ ‫ ן י ק ך א‬:‫ד כ תי ב‬ ‫שנו צ ר‬ ‫ן ־י ע קי ב‬ ,‫ר א ש ו ן‬ ‫י צ א‬ ‫ב א ח רונ ה‬ ‫הנו צ ר‬

.‫(^ צ ה‬ ‫ןן‬ :‫ ג ק ב‬/‫ה‬ ‫א ח ק ת‬ ‫ע ל (׳\ ם‬ ,‫ל ו י י ^ ק ב‬ ‫שי ה א‬ ‫ל ע כ בו‬ ‫ב א‬ ‫ךי ג ג ק ־ ב‬ ,‫א ה ר ו ן‬ ‫י צ א‬ ‫ר א שונ ה‬

‫ש ל ש‬ ‫ב ת‬ ‫שנ ע שי ת‬ ‫ע ד‬ ‫מ שנ ש א ה‬ ‫שני ם‬ ‫ע ש ר‬ ‫א ת‬ ‫וי פ טו ר‬ ‫לי צי ך ה‬ ‫כ ר א שון‬ ‫ל לי ד ה‬ ‫ר א שון‬

‫ה ל לו‬ ‫שני ם‬ ‫ ו ע ש ר‬.‫ל ה ר י י ־ ן‬ ‫ו ך אוי ה‬ ‫שנ ה‬ ‫ע ש ר ה‬ .‫ב ן ג ל ן ב » ^ ו‬ :‫ס ד י ן‬ ‫מן‬ ‫ה ב כו ר ה‬ ‫א ת‬ ‫ ו י ט ו ל‬,‫ר ח מ ה‬

TRADUCC16N DE RA SH f

p rim er a g o ta de sem en de su padre y E s a v con la s eg u n d a . P u ed es a p r e n d e r el significado d e esto

tomando c o m o ejem plo un tu b o c u y a b o ca sea an gosta: si colocas en 61 d o s piedras, u na detras
d e la otr a , la q u e h a y a en tr a d o p rim er o sa ld r a al ultim o, y la que entr6 al ultim o s a l d r i prim ero.
Siguiendo este ejemplo, te n e m o s q u e E sa v - q u e habi'a sido form ad o al tiltim o - sali6 prim ero; y
Y a a c o b - q u e habfa s id o fo rm a d o p r i m e r o - sali6 al u ltim o. Por esta razon, Y a a c o b queria r e te n e r
a Esav p a r a q u e 61 fu e s e el prim ero e n nacer, d el m ism o m o d o q ue habfa sido el p rim er o en la
gesta ci6n . D e esta forma, Yaacob serfa el q u e abrirfa la m a triz de su madre en el momento de nacer
y tom a 1 fa la p r im o g e n itu r a con p leno d e r e c h o . 54

Vi/!> ‫ ג< ג קן ב‬/ E L t a l 6 n d e e s a v . Esto e r a s ig n o d e q u e Esav n o a lc a n z a r i a c o m p le ta r su d o m in io

en el m undo c u a n d o Y aacob se le v a n ta r it y se 10 q u i t a r i . 55

‫ ו י ק ר א ש מ ו‬/ y l l a m 6 s u n o m b r e y a a c o b . EI Santo, b endito es, dijo: {“U sted es llam aron su

n o m b r e al p r im o g 6 n ito d e ustedes; Y o tam bi6n Uamar6 el n o m b re de M i prim og6n ito. A esto se
refiere 10 q u e e s t i escrito: “ Y llamd su n o m b r e Y a a c o b .” } 56 Segun otra explicacidn, fu e su p a d r e
el q u e 10 lla m 6 p o r el hecho de q u e se a g a rr 6 al tal6n | ‫ ] ץ ק ג‬de su herm ano.37

‫י^ צ ה‬ ‫ ג ן‬/ s e s e n t a Aftos. D iez aiios d esp ues de h a b e r tornado p or esp o sa a R ibki, h asta q u e
ella tu vo t r e c e afios d e edad y se v o lv i6 a p ta p a ra c o n c e b i r . 38 D u ra n te d ie z afios Itzjak esp er a b a

p o rq u e , com o R ash! e x p lic a ra , en r e a lid a d fu e so b re el q u e la T o ra d ic e q u e “ 10 lla m a ro n E s a v ” ,

c re a d o p r im e r o (Sifte Jajamim). a q u i n o e sp e c ific a q u ie n le d io su n o m b re . R a sh i

5 4 . Bereshit Rabd 6 3 :8 . El d e re c h o de c ita dos p o sib le s e x p lic a c io n e s . La p r im e r a

p rim o g e n itu ra \bejora\ le c o rre sp o n d e al q u e , e n el e x p lic a c io n no a p a re c e e n v a ria s d e la s a n tig u a s

m o m e n to d e n a c e r, a b r a p o r p rim e ra v e z la m a tr iz e d ic io n e s d e R ash i.

m a te rn a . V e r e l r e s p e c to el lib ro d e Shemot, v. 13:2. 5 7 . E l n o m b re ‫ ק' ב‬1<‫ י‬se d e r iv a d e la m is m a r a iz ‫ ע ק ב‬,

5 5 . Pirked'Rabi Eliezer 3 2 . E n se n tid o fig u ra d o , el ta lo n . A sf, p u es, el n o m b re Y a a c o b sig n if ic a ria a lg o
ta l6 n re p r e s e n ta e l fin d e a lg o , d e l m ism o m o d o q u e as! c o m o “ el q u e v e n c e a l fin a l” o “ e l q u e su p la n ta
“ c a b e z a ” e s e x p r e s io n fig u ra d a p a ra r e fe rir s e al al fin a l” .
p rin c ip io d e a lg o ( Ramban a Debarim 7 :1 2 ). 58. V e r m a s a rrib a el c o m e n ta rio d e R a sh i a l v .
5 6 . Tanjuma, Shem ot 4. A d if e re n c ia d e E sa v , 2 5 :2 0 , s.v. 3 ‫ ן א ו ־ ב ע י ם ש נ ה‬y la n o ta 9 d e e sta p a ra sh a .
 3 3 7 / B ER ESH IT — PA R A SH A T TOLEDO T 25:27 — ‫ מ‬: ‫ב מ‬

27Los jovenes crecieron; y Esav ‫ויהי‬ ‫ה נ^ ו ־ י ם‬ ‫ויגדלו‬ ‫מ‬

se convirtio en un hombre
conocedor de la caza, hombre de ‫א י ש‬ ‫ציד‬• l. ‫־ ־‬
‫י׳ד ע‬
J ••
‫א י ש‬ ‫ ע‬.

o n k 8 l 6 s

‫ ב ר נ פ ק‬5‫ ( ץ י ך כ ו ו‬1‫כ« ו ו ־ ב י ו ע ו ל מ ן א ו ה ו ה ע ש ו ג ב ר נ ר‬

---------------------------------- R A S H I

‫שני ג שו‬ ‫פיון‬ .‫ט י ב ם‬ ‫מ ה‬ ‫ב ה ם‬ ‫מ ד ק ד ק‬ ‫א ך ם‬ .‫ל ש ך ה‬ ‫א ביו‬ ‫ש^ ץ ה‬ ‫כ מו‬ ‫ל ה‬ ‫ן ה מ ת ץ‬ ‫ ח‬$‫צ‬

‫ל ב תי‬ ‫פר ש‬ ‫ז ה‬ ,‫ש נ ה‬ ‫^ שר ה‬ ‫של ש‬ ‫בני‬ ‫<* ק ך ה‬ ‫ש הי א‬ ‫יד ע‬ ‫נ ת ע ב ך ה‬ ‫של א‬ ‫פיון‬
.‫צי ד‬ ‫יי ד ע‬ :‫ז ר ה‬ ‫ל כ בו ד ה‬ ‫פר ש‬ ‫מ ה‬ ‫מ ך ך שו ת‬ ‫ל פי‬ ‫ל ש א‬ ‫ר צ ה‬ ‫ל א‬ ‫ו שפ ח ה‬ .‫ג ג ל י ה‬ ‫ן ה ת פלל‬
‫א ב א‬ :‫ן ש ו א ל ו‬ ,‫ב פ י ו‬ ‫א ביו‬ ‫א ת‬ ‫ו ל ר מו ת‬ ‫ל צו ד‬ :‫ת מ י מ ה‬ ‫עו ל ה‬ ‫ל היו ת‬ ‫ה מו ךי ה‬ ‫ב ה ר‬ ‫שנ ת ק ד ש‬
?‫ה ת ב ן‬ ‫ו א ת‬ ‫ה מל ח‬ ‫א ת‬ ‫מ ע ש רין‬ ‫הי א ך‬ ‫ש היו‬ ‫ז מן‬ ‫כל‬ .‫ע שו‬ ♦‫וי ה‬ ‫ה ג עוי ם‬ ‫( הז>וי? ך לו‬
:‫ב מ צו ת‬ ‫מ ד ק ד ק‬ ‫ש הו א‬ ‫א ביו‬ ‫כ ס בו ר‬ ‫ו אין‬ ,‫ב מ ע ש י ה ם‬ ‫נ כןי ם‬ ‫היו‬ ‫ל א‬ ‫ק טני ם‬

-------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N DE RA SH I

tener hijos de ella, por 10 que la aguardti, al igual que su padre habi'a hecho con su esposa Sara.
P ero al ver que ella no quedaba encinta, Itzjak se dio cuenta de que era esteril, y entonces rez6
por ella. P ero, a diferencia de su padre, 61 no quiso tom ar una sie r v a 59 para engendrar un hijo con
ella porque habia sido consagrado en el BiOnte M oria com o ofrenda sin d efecto .60

27. ‫ ו י ג ד ל ו ה נ ע ר י ם ו י ה י ע שו‬/ l o s j 6 v e n e s c r e c ie r o n , y e sa v se c o n v ir t i6 . T odo e

fueron pequefios, no se distinguian en trt w' p o r sus actos, y nadie podia precisar cual iba a ser
el caracter propio de cada uno. Pero1cua ndo llega ro n a la edad de trece a fio s,61 Yaacob se apart6
de su hermano, yendo a la casa de estudio, m ientras que Esav, por su parte, se apartti de Yaacob
para dirigirse a las casas de idolatrfa.62

‫ י ד ע צי ד‬/ c o n o c e d o r de l a c a z a . Para cazar y engafiar a su padre por m edio de las palabras de

su b o ca .63 Esav le preguntaba: “Padre, ^ctimo se separa el diezm o de la sal y de la paja?” 64 Y
con ello su padre pensaba que era escrupuloso en la observancia de los m an dam iento s.65

59. N o p r e c is a m e n te u n a sie rv a , sin o c u a lq u ie r o tra e llo n o im p lic a b a q u e e s ta d if e re n c ia e r a m a n if ie s ta

m u jer. R a sh i se e x p r e sa aq u i en te rm in o s de 10 q u e d e s d e el p rin c ip io . S e m a n ife sto e n 10 c o n c re to
e ra h a b itu a l en a q u c lla e p oc a, y a q u e a n tig u a m e n te s o la m e n te c u a n d o c u m p lie ro n tr e c e a n o s d e e d a d
e ra c o stu m b re q u e u n a m u je r e steril d ie ra a su sie rv a (Baer Heteb).
p rin c ip a l a su m a rid o p a ra q u e e sta le d ie ra h ijos. D e
6 3. Si el v e rs ic u lo so lo q u is ie r a d e c ir q u e E sa v e ra
e s te m o d o se e v ita b a q u e el m a rid o to m a ra o tra
e sp o sa y, ta m b ie n , la sie rv a y su p ro g e n ie q u e d a b a n un c a z a d o r, h u b ie r a d ic h o s im p le m e n te que

s u b o r d in a d o s a la se n o ra d e la c a sa (Mizraji). “ c a z a d o r” [ ‫] א י ש צ י ד‬. A d e m a s , el o tr o a d je tiv o q u e se

le a p lic a , “ h o m b re d e c a m p o ” [rn to $ ‫ ] א י‬y a im p lic a
6 0 . Bereshit Raba 6 4 :3 .
que e ra un c a z a d o r. La e x p re s io n ‫צי ד‬ ‫ י' ך ע‬,
6 1 . E s ta e s ju s ta m e n te la e d ad fija d a p o r la T o ra
“conocedor d e la c a z a ” im p lic a q u e su c a p a c id a d d e
p a ra la a c e p ta c io n de los p re c e p to s, ya q ue
“ca z a r” no e ra m e ra m e n te fis ic a , sin o
r e p re se n ta e l m o m e n to en q u e un n in o p a sa a la
p rin c ip a lm e n te in te le c tu a l ( Baer Heteb).
m a y o ria d e e d a d .
64. L a p re g u n ta m is m a e r a fa lsa , y a q u e e sto s d os
6 2 . Bereshit Raba 6 3 :1 0 . A u n q u e R a sh ! m ism o
a rtic u lo s n o r e q u ie re n q u e se se p a re el d ie z m o
e x p lic o e n su c o m e n ta rio a l v . 2 5 :2 3 , x v . ‫מ ט ע ח י‬
[maaser] d e e llo s.
v n a > q u e y a d e s d e e l v ie n tr e E s a v y Y a a c o b te n ia n
n a tu ra le z a s o p u e s ta s [v e r ta m b ie n la s n o ta s 2 7 y 3 9 ], 6 5 . Bereshit Raba 6 3 :1 0 .
2 5 :2 8 -2 9 — ‫ כ ח ־ ב ט‬:‫ה ה‬ ‫תו ל דו ת‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת‬/ 338

cmatemproo;, pm
g erooradYoaracdoebtie
erandausn. h2*oItz
1
mbjarek :7‫י^ ב א ה ל י ם‬. ‫ת ם‬
1 I ‫© ד‬ r ‫ו‬ ‫״‬ 1• T I V ‫״‬ T
‫אי ש‬
v »
‫ויעקב‬
* : r :
TW AV T

amabaaEsav,puestenialapresaensu 3 ‫« י י‬ ™ ‫ י׳ ־‬W ™ PU T- ‫״‬

boc29aY
;apaecroobRib kd a m a
ba a Y a a co b .
cocino unguiso; y vino ' "" WT' 1 sr 2 'p m ‫ ט ן« ץ ך‬3 : ‫א ת ־ י ע ה י ב‬
v
‫אי ה ב ת‬
v JV ‫ו ר ב ק ה‬
T! ‘!
Esav del campo, y estaba exhausto. ‫ו הו א‬ ‫ ד ה‬1‫מ ן ״ ה ^ ן‬ ‫שו‬ $7 ‫נ ז י ד ! ' י ב א‬

— o nkel 6s —
‫א כי ל‬ ‫הו ה‬ ‫מ צי רי ה‬ ‫א רי‬ ‫ ם י צ ח ק י ת ע שו‬0 ‫ כ ח י ך‬:‫או ל פ נ א‬ ‫ש לי ם מ ש מ ש בי ת‬ ‫ל ח ק ל א וי ע ק ב ג ב ר‬
:‫מ ש ל הי‬ ‫מן ח פן ל א ו הו א‬ ‫ת ב ש י ל א ו א ת א ( נ ״ א ן ע לו ע ש ו‬ ‫ כ ט ו ב ש י ל י ע קו ב‬:‫ן ך ? ק ה ך ח י מ ת ; ת י ע ק ב‬

-- -------------------------------------- ‫י‬ R A S IH ------

:‫ ו מ ך ך ש ו‬.‫ ח ק‬:‫ת‬ ‫של‬ ‫ב פיו‬ :‫כ ת ר ג ו מ ו‬ .‫ ג פ י ו‬m ‫ב ק ש תו‬ ‫ב ט ל ן צו ך ה‬ ‫אז ־ ם‬ :‫כ מ ש מ ע ו‬ .‫ש ד ה‬ ‫אי ש‬
‫ו כ< ך מ הו‬ ‫או תו‬ ‫צ ד‬ ‫ש הי ה‬ ,‫ע ש ו‬ ‫של‬ ‫ב פיו‬ ‫פ ל בו‬ ,‫א ל ה‬ ‫ב כ ל‬ ‫ב קי‬ ‫אינו‬ .‫ת ם‬ :‫ח י ו ת ו ע ו פו ת‬
:‫כ ת ך ג ו מ ו‬ ,‫ב ש ו ל‬ ‫ ל ש ו ן‬.‫< ב ט>ו< ז י‬ :‫ב ך ב ך י ו‬ :‫ת ם‬ ‫לן רוי‬ ‫ל ר מו ת‬ ‫חו ־י ף‬ ‫ש אינו‬ ‫מי‬ .‫פ יו‬ ‫פן‬
‫עי פ ה‬ ‫פי‬ :‫פ מ ה ד ת י מ א‬ ,‫ב ר צ י ח ה‬ .‫ן ה ו א ןןי ף‬ :‫ע ב ר‬ ‫של‬ ‫ן א ה לו‬ ‫ש ם‬ ‫של‬ ‫א ה לו‬ .‫א ה ל י ם‬ ‫< שג‬

■
— -------------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A S H i ------------------------------------------------------------

‫ ש ד ה‬0 ‫ א י‬/ H O M BRE d e c a m p o . El significado de esta frase es com o se entiende usualmente:66 Esav
era un hom bre desocupado y ocioso que cazaba animales salvajes y aves con su arco .

‫ ת ם‬/ 1 NTEGRO. Este adjetivo implica q u e Yaacob no era experto en t o d a s estas practicas engafiosas
q u e Esav solfa practicar: asf com o era su coraz6n era su boca. Quien no es h&bil para engafiar es
llam ado ‫ ת ם‬, fntegro, sencillo .

‫ י ש ב אי ח לי ם‬/ m o r a d o r d e t ie n d a s . Se refiere a la tienda de Shem y la tienda de Eber . 67

2 8 . ‫ ג פ י ו‬/ ]t e n ia l a pr e s a ! e n s u bo c a . La frase ‫ כ י צי ר ב פי ו‬debe entenderse com o la traduce el
Targum , en referencia a la boca de Itzjak.68 Pero segtin su exegesis ntidrashica, la palabra ‫ ב פ י ו‬se
refiere a la boca de E sav, ya que el “cazaba” y engafiaba a Itzjak con sus palabras . 69
t $ » 1 /o o c i n 6. Este verbo significa cocinar, com o 10 traduce el Targum * .70. 29
‫ ו הי א‬/ v e st a ba e x iia u s t o . D e m atar, com o se declara: “Pues mi alm a est& exhausta ]‫ן^י פ ה‬

66. E n h e b re o , la e x p re s io n es ‫ פ מ ש מ עי‬, que tie n d a s ” no sig n ific a 10 m ism o q u e la fra s e ‫י׳ ש ב א ה ל‬

lite ra lm e n te s ig n if ic a “ ta l c o m o s u e n a ” , “ ta l c o m o se
oye”. Es una e x p re s io n fre c u e n te
sie m p re q u e la u tiliz a q u ie re d e c ir q u e ta l o c u al
f ra se o p a la b r a d e b e s e r e n te n d id a se g u n e l sen tid o
u su a l d e la s p a la b ra s. E n e ste c a so , la fra se “ h o m b re
d e c a m p o ” e n h e b r e o n o d e s ig n a a a lg u ie n q u e
tr a b a ja la tie r r a , s in o a a lg u ie n q u e g u s ta b a d e e sta r
fu e ra , s in p r o p 6 s ito fijo . A si e s c o m o 10 tra d u c e el
T a rg u m : “ h o m b re q u e sa lfa a l c a m p o ” . T a m b ie n
p o d rfa s e r tr a d u c id o p o r “ h o m b re a g r e s te ” .
6 7 . Bereshit Rabd 6 3 :1 0 . S e g u n la tra d ic io n , S h e m
y E b e r e r a n d ir e c to r e s d e u n c e n tr a d e e stu d io s
d o n d e im p a rtla n e n se fia n z a s d e c a r a c te r e sp iritu a l.
Y a a c o b f u e d is c fp u lo su y o . C o n e ste c o m e n ta rio ,
R a sh f e n f a tiz a q u e la fra se ‫ י ש ב א ה ל י ם‬, “ m o ra d o r d e
‫[ ו מ ק נ ה‬v e r supra, v . 4 :2 0 ], la c u a l e s p e c if ic a m e n te
en R a s h i, y a lu d e a u no q u e c rfa g a n a d o y v iv e e n e l e x te rio r , en
tie n d a s d e c a m p a n a . A q u i la s “ tie n d a s ” d e S h e m y
E b e r se re fie re a la s c a s a s d e e llo s d o n d e e n s e n a b a n .
6 8 . E s ta fra se lite ra lm e n te s ig n if ic a “ p u e s la p re sa
e s ta b a e n su b o c a [‫ ” ] ב פ י ו‬. E l T a rg u m la tra d u c e e n
e l se n tid o d e q u e Itz ja k c o m la 10 q u e E sa v c a z a b a
p a ra 61. S eg un e s to , “ su b o c a ” se r e fie re a la d e
Itz ja k y “ su p re s a ” se r e fie re a E sa v .
6 9 . Tanjuma 8. S e g u n e s ta s e g u n d a e x p lic a c io n , la
“ p re sa ” se re fie re a lo s e n g a n o s y tr a m p a s d e E sa v .
7 0 . E l T a rg u m 10 tr a d u jo p o r e l te rm in o a ra m e o
‫ י ב ש ל‬, cocino, re la c io n a d o c o n la r a iz h e b re a ‫ ב ש ל‬,
c o c in ar.
 339 / B E R E S H IT — PA R A SH A T T O L E D O T 2 5 :3 0 — ‫ ל‬: ‫ב ה‬

30Esav dijo a Yaacob: “Porfavor, hazme ‫הלעיטני‬ ‫א ל ״ י^ ק ב‬ ‫!י א מ ר‬ ‫ל‬

tragar de este [guiso] rojizo, rojizo, pues ‫כי‬ ‫הז ה‬ '‫ה אל ט‬ ‫מ ך ה א ך ם‬ '‫נ א‬
O N K E L 6S

‫ל ו א מ ר ע שו לי ע ק ב א ט ע מ נ י כ ען מ ן ס מ ו ק א ס מו ?! א ה די ו א רי‬
---------------------------------------------- R A S III

‫שני ם‬ ‫ח מ ש‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫ק צר‬ ,‫ל פ י כ ך‬ ‫א פ ת ח פי‬ .‫ <ל> ה ל ע י ט נ י‬:‫נ פ ש י ל ה ר ג י ם (י ר מ י ה ה ל א ו‬

‫ק ע״ ה‬ ‫וז ה‬ ‫שנ ה‬ ‫ק'׳ פ‬ ‫חי‬ ‫שי צ ח ק‬ .‫מ ש נ ו ת י ו‬ ‫או ב ס ץ‬ ‫א ץ‬ :‫ש ש נ י נ ו‬ ‫כ מו‬ ,‫ל ת ו כ ו‬ ‫ה ר ב ה‬ ‫ו ש פו ך‬
.‫ה א ב ל‬ ‫א ת‬ ‫ל ה ב רו ת‬ ‫ע ך שי ם‬ ‫שנ ה ו ב ש ל י ע ק ב‬ .‫מ ן ה א די ם ה א די ם‬ :‫או תו‬ ‫מ ל עי ט ץ‬ ‫א ב ל‬ ‫הג מ ל‬ ‫א ת‬
‫ש ה א ב לו ת‬ ,‫ל ג ל ג ל‬ ‫ש דו מו ת‬ ?‫ע ך שי ם‬ ‫ול מ ה‬ ‫של א‬ ,‫א ב ך ה ם‬ ‫מ ת‬ ‫ ו א ו ת ו ה י ו ם‬.‫א ד ו מ ו ת‬ ‫ע ך שי ם‬
‫א ץ‬ ‫ ע ך שי ם‬: ‫מ ה‬ ‫וו עו ד‬ .‫ב ע ו ל ם‬ ‫ה חוז ר‬ ‫ג לג ל‬ ‫ ו א י ן‬,‫א ת ע ש ו ב ן ב נ ו י ו צ א ל ת ך ב ו ת ת ג ה‬ ‫י ר א ה‬
‫ש א סו ר‬ ,‫פ ה‬ ‫לו‬ ‫א ץ‬ ‫ה א בל‬ ‫כך‬ ,‫פ ה‬ ‫ל ה ם‬ .‫ה ו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫ש ה ב טי חו‬ ‫טו ב ה‬ ‫שי ב ה‬ ‫זו‬

T R A D U C C I O N D E R A SH I

a causa de los ascsinos .” 71

3 0 .‫ ה ל ע י ט נ י‬/ h Q z m8 t r Q g Q r. Esta expresi 6 n implica: Abrirfi m i boca y tu echaras inuclia comida

en su interior. Esta expresion es sim ilar en significado a aquella que hem os aprendido en la
M ishna: “N o se puede alim entar directamente a un cam ello en Shabat, pero se puede echar
com ida en su boca [72” .[‫מ ל ע י ט י ן‬

‫ מ ן ה א די ם ה א ד ם‬/ ✄✹8 {g u i s o } r o j i z o , r o j i z o . Eran lentejas rojas. Y en ese m ism o dia en que

q8 8

Esav habia salido a matar m uri6 Abraham , para que no viera que su nieto E sav habia seguido el
mal cam in o . 73 P ues el verlo asi no habria sido la “buena vejez” que el Santo, bendito es, le habia
prom etido . 74 Por eso el Santo -b en d ito e s - le acort 6 cinco anos de su vida. Esto se demuestra por
el hecho de que Itzjak vivi 6 ciento ochenta afios y Abraham solamente ciento setenta y cinco anos.
Y por esta raz6 n Y aacob habia cocinado lentejas, a fin de proveer la com ida que usualmente se
come en el dia de luto. ^Y por que precisamente lentejas? P orque son sim ilares a una rueda, ya
que el luto es com o una rueda que gira y regresa al mundo. {Adem&s, asi com o las lentejas no
tienen boca, tam poco el que esta de luto tiene boca para expresarse, ya que le esta prohibido

71. Yirmeyahu 4 :3 1 ; Bereshit Raba 6 3 :12. La ‫ ו י ה י ע ש ו‬, Ra s h i a firm o q u e el m al c o m p o r ta m ie n to d e

e x p re sio n ‫ עי ף‬ta m b ie n se a p lic a a q u ie n d c sfa lle c e E sa v habi'a c o m e n z a d o a la e d a d d e tr e c e a n o s ,
d e h a m b re , c o m o e n Tehilim 113:6. P e ro en e ste m ie n tr a s q u e a q u i se im p lic a q u e c o m e n z o ju s to e n
c a so , e n e l o rig in a l h e b re o el v e rsic u lo se p a ra e n d os el m is m o di'a que m u rio A b ra h a m , cuando el

c la u s u la s e l re g re s o d e E sa v d e l c a m p o y el h e c h o c u m p lio q u in c e a n o s. A e s ta d is c r e p a n c ia s e h a n

d e q u e e s ta b a e x h a u sto , 10 q u e su g ie re q u e su fa tig a o f re c id o v a r ia s re sp u e s ta s . U n a d e e lla s , b a s a d a e n

n o s e d e b ia a l h e c h o d e h a b e r sa lid o al c a m p o , sin o e l T a lm u d Y e ru sh a lm i, a firm a q u e a la e d a d d e tr e c e

a n o s c o m e n z o a a c tu a r e rro n e a m e n te , p e ro n o d e
a a lg o m a s ( Gur Arye).
m o d o a b ie rto y e n p u b lic o ; e s to so lo 10 h iz o a la
7 2. Shabat 155b. L a r a iz ‫ ל ע ט‬u n ic a m e n te se h a lla
e d a d d e q u in c e a n o s ( Beer baSade). O tr a p o s ib le
a q u i y e n la M ish n a . A lla sie m p r e d e n o ta a lim e n ta r re s p u e sta e s q u e su m a l c o m p o rta m ie n to a la e d a d
a lo s a n im a le s ( Lifshuto shel Rashi). L a im p lic a tio n de tr e c e an o s se c e n tr o e x c lu s iv a m e n te en su
e s q u e E s a v p id io a Y a a c o b q u e le d ie ra d e c o m er se g u im ie n to d e la id o la tria . S in e m b a rg o , c ri'm e n es
c o m o a u n a n im a l, v o ra z m e n te . s o c ia le s ta le s c o m o el a s e s in a to y la v io la tio n d e

7 3. E s a v c o n ta b a a la sa z o n c o n q u in c e a n o s d e m u je re s c o m e n z o s o lo c u a n d o c u m p lio q u in c e a n o s.

e d a d . E n su c o m e n ta rio al v . 2 7 , .v. v. ‫ו י ח י ל ו ה נ ע ר י ם‬ 7 4 . V e r supra, 1 5 :15.

2 5 :3 1 -3 2 — ‫ ל א ־ ל ב‬: 5‫ב ו‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת תו ל דו ת‬/ 3 4 0

estoy exhausto. ‫ ״‬Por eso llamo su :‫^ ק ר א ״^ מ ו‘ א ך ו י ם י ף א נ כ י‬

dneom
mebrceom
Eodoem.*diaYatuacporbimdoijo
ste g
voy
:itu“rVad.n”
e
n
dijo: "He aqui que
- - ‫ ת‬. ‫א‬v'"‫' כ *״ ו ם‬,‫ ה‬JT‫ ר ’"י" ע ק* י ב 'מ 'כ ר‬tv‫ י« א מ‬1' ‫ל א‬
«) > ‫ ל ב ( י א מ ר‬:‫ ל י‬f t n S 3
a morir,
iparaquemesirvelaprimogenitura?” :‫ה ו ל ך ל מ ו ת ו ל מ ה ״^ ה ל י ב כ ר ה‬
0 n k e l 6 s

‫ד ל הן‬ ‫כיו ם‬ ‫ל א ן א מ ר י ע ק ב } בין‬ : ‫ ם‬1‫א ד‬ ‫ק ך א <׳\ מי ה‬ ‫פן‬ ‫ע ל‬ ‫אנ א‬ ‫מ ש ל הי‬

:‫א ז ל ל מ מ ת ו ל בי ה ד נ ן לי ב כ ר ו ת א‬ ‫אנ א‬ ‫ה א‬ ‫ ל ב ו א מ ר ע ש ו‬:‫ב כ ר ו ת ך ל י‬ ‫י ת‬

---------------------------------------------------------------------------------------- R A S I 11

.‫ ת י ך‬I ‫פ פ י» ל‬I : ‫ר ה‬T ‫ ר ה !ב ר ו‬T ‫ מ ‘כ י‬I ‫ כ ך מ כ ו ר ל י‬,‫ש ה ו א ב ר ו ר‬

♦ 1 ‫״‬ T ‫׳‬ ‫ז‬
‫ה א בל‬ V
‫א ת‬ '* T
‫ל ה ב רו ת‬
T V
‫ה מנ ה ג‬
« ‫־‬ I
,‫ו ל פ י כ ך‬
T t ' • “
.‫ל ד בד יר‬
‫ו י‬

‫איו ר ש ע‬ :‫א מ ר ין ג קי ב‬ .‫ב ב כ ו ר ו ת‬ ‫ש ה ע בו ד ה‬ ‫ל פי‬ ‫ש ה ם י ג גו לי ם ן אי ן ל ה ם‬ ‫מ א כ לו בי צי ם‬ ‫ב תו ח ל ת‬

‫מ ה‬ >‫ < ל ב‬: ‫ה ו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫כ ך א י ו י ק ר י ב ל ה פ ן דו ש‬ ‫ז ה‬ :‫ כ ך א מ ך י נ ן ב מ ו ע ד ל ן ט ן‬,‫א ב ל א י ן ל ו פ ה‬ ‫ כ ך‬,‫פ ה‬

'
, ‫ ( מ ת נ ו ד ד ת ו ה ו ל כ ת ה י א ה ב ־ כ ו ז ר זה‬.‫א ג פ י יהו ל ך ל מ ו ת‬
•v v 1 v v j * S •‫׳‬ • r
‫מ שי ב‬ ‫אינו‬
• • ‫׳‬
‫ה ר א שוני ם‬• » t
‫ש ל ש דה• י מ י ם‬7 ‫ל‬1 ‫כ‬ ‫א בל‬
‫ז‬ ‫יי‬ -

‫שב ט‬ ‫פי‬ ‫ב ב כו רו ת‬ ‫ה א בו ד ה‬ ‫ע ת‬ ‫כל‬ ‫ש ל א ונ ה א‬ ‫ ב ת ח ל ה‬.‫ש ו א ל‬ ‫ש אינו‬ ‫ש כן‬ ‫א ד ם ןכל‬ ‫ש לו ם ל כ ל‬

‫של‬ ‫טי ב ה‬ ‫ כ< ה‬:‫א מ ר ע שו‬ )‫ ו ע ו ד‬.‫א ו ת ה‬ ‫לוי י טו ל‬ ‫ ר ש ״ י‬3 ‫ש ו א ל ו כ ו׳‬ ‫מ שי ב ן אינו‬ ‫שבע‬ ‫מ של ש ו עד‬
‫ן ע ו נ( ץ ץ‬ ‫אז ה רו ת‬ ‫כ מ ה‬ :‫לו‬ ‫א מ ר‬ ?‫זו‬ ‫ע בו ז ־ ה‬ ‫ כ י ו ם‬,‫ כ י ו ם ד י ל ה ן‬: ‫ כ ת ך ג ו מ ו‬.‫ <ל א> מ פ ר ה ה י ו ם‬:}‫י שן‬

T R A D U C C 1 6 N D E R A SH I

h a b la r.75 Y por ello tambi&i se acostum bra servir huevos al deudo en su prim era com ida, pues
son redondos y no tienen boca, 10 mismo que el deudo no tiene boca. A si se declara en el tratado
de M o e d K a td m 76 “Un deudo, en los primeros tres dias de su duelo, no puede responder al saludo
de ningun hombre; y por supuesto que no puede hablar primero. D esde los prim eros tres dfas hasta
los prim eros siete, puede responder, pero no preguntar...” Este comentario se encuentra en una
antigua edicidn de R ashi.}
31. t»>3 ‫ נ ו פ י ה‬/ v e n d e m e c o m o e s t e d U . La expresi6n ‫ כ י ו ם‬debe entenderse tal como la traduce
el Targum : ‫ פ י ו ם ך ל ה ן‬, a s i c o m o este ilia .11 Yaacob queria decir: Asf com o el dfa es claro, asf
tam bien v6ndem ela de un m odo claro y neto.

‫ ג פ י ו ת ך‬/ t u p r i m o g e n i t u r a . Yaacob queria la primogenitura porque el servicio sacrificial de las

ofrendas recafa sobre los prim oggnitos.78 Yaacob dijo: “Este m alvado no es digno de ofrecer
ofrendas al Santo, bendito es.” 79
32 ‫ ה ג ה ><נ'?י ה ו ל ך ל מ ו ת‬/ h e AQUf q u e v o y a m o r i r . {Esav dijo, en efecto: “L a prim ogenitura no
es algo estable, ya que el servicio sacrificial no estard para siem pre en m anos de los primog6nitos,
pues en el futuro la tribu de Levf 10 tomard para sf. Y ademds,} E sav preguntd: “^Cudl es la
naturaleza de este serv icio ? ” Y aacob le dijo: “H ay m uchas prohibiciones, castigos y sentencias

75. V e r Baba Batra 16b. d e las o f re n d a s p a so a s e r p riv ile g io e x c lu s iv o d e la

7 6 . M oed Katdn 2 1b. trib u d e L e v i y la fa m ilia d e lo s k o h a n im , u n ic a trib u

q u e n o p e c o e n a q u e l in c id e n te .
*Nota al texto de la T o ri: E l n o m b re E d o m [‫] א ד ם‬
s ig n if ic a “ ro jo ” , “ ro jiz o ” . 7 9. Bereshit Rabd 6 3 :1 3 . La v e n ta de la
77. L a e x p r e s io n ‫ ם‬1‫כ י‬ no s ig n if ic a “ [v d n d e m e ] p rim o g e n itu ra n o h a r la d e Y a a c o b el p rim o g e n ito en
hoy”. te rm i n o s d e s e r 61 e l q u e re a liz a se el se rv ic io

7 8 . A n te s d e l p e c a d o d e l eguel ha'zahav, e l B e c e ro s a c rif ic ia l, p e ro p o r 10 m e n o s e v ita rla q u e E s a v 10

d e O ro . A p a r tir d e e n to n c e s e l se rv ic io sa c rif ic ia l re a liz a se (Mizraji).
 341 / B E R E S H IT — P A R A SH A T T O L E D O T 2 5 :3 3 -2 6 :2 — ‫ ב‬: ‫ ל ג ־ ב ו‬: ; ‫כ ו‬

33 Yaacobdijo: “Juramelo hoy. ” Se 10 a ib ‫לי‬ ‫ה שב עה‬ ‫וי ־ א מ ר י ע ק ב‬ ‫לג‬

‫־‬ ■ * t : < t ‫״‬ 1 ‫ ״‬v j 1j r -

juro, y vendio su primogenitura a

:‫ו י ש ב ע ל ו ו י מ כו* א ת ־ ב כ ר ת ו ל י ע ק י ב‬
1 1 ^ : 1‫ ־‬: ‫י‬- t 1 ‫ן‬ v ‫ע‬ ; • - a ‫~ ־י‬ T • ‫־‬

Yaacob. Entonces Yaacob dio a Esav

‫ונזי ד‬ ‫ל ח ם‬ ‫ל ע^ו‬ ‫נ תן‬ ‫ןי ע ק ב‬ ‫לד‬
pan y guiso de lentejas; este comio y
bebio, y se levanto y se fue. Asi ‫ע ד ש י ם ו י ־ א ב ל ו* ש ת ו י ק ם ו י ל ך ו י ב ז‬
•••‫• ע‬- 1) \ - ‫־ •׳‬ : : • • - - • t j - .

menosprecid Esav la primogenitura. ‫פ‬ :‫ע ש ו א ת ־ ה ב ב י ר ה‬

IT : ‫־‬ V t»T "

Capi ' t ul o 26 ‫פ ר ק בו‬

1Hubo hambruna en la tierra, ademds ‫הר עב‬ T IT
‫מלבד‬
j T “ 5
‫ב אר ץ‬
‫י‬ ‫״‬ V T
‫ר עב‬
T
‫וי הי‬
t T <•
‫א‬
J -

de la primera hambruna que hubo en los

‫ה ר א שון א ש ר הי ה בי מי א ב ר ה ם וי ל ך‬
‫ י‬v J ‫“ ״‬ A T T : ‫־‬ J** * I.T T JV ‫־‬ : I •IT

dias de Abraham, e Itzjak marcho con

Abimelej, rey de los pelishtim, a Guerar. ‫מ ל ך ־ פ ל ש תי ם‬ ‫א ל ־ א בי מ ל ך‬ ‫יצחק‬
2El Eterno se le aparecio y le dijo: “No ­ ‫ ב ו י ר א א ל י ו י ה ו ה ו י ־ א מ ר א ל‬:‫ג ר ר ה‬
‫־־‬ t it v L “ T ; T •• <T** “ :

------------------------------------------------------------------------------------ O N K E L O S -------------------------------------------------------------------------------------

‫ ל ד ו י ע ק ב י ר ז ב ל ע ע\ ו ל ח ם ו ת ב ( ץ י ל‬: ‫ל ג ו א מ ר י ע ק ב ק י י ם ל י ב י י ם ד ל ה ן ן ק י י ם ל י ה ה ב י ו י ת ב כ ר ו ת י ו ז ל י ע ק ב‬
‫ק ך מ א ה די‬ ‫מ ב פנ א‬ ‫ב ר‬ ‫ב או ־ ^ א‬ ‫כ פנ א‬ ‫ א ווןו ה‬:‫ב ב רו ת א‬ ‫ע שו י ת‬ ‫ד ט ל י פ ח ץ' י א ב ל ו ש ת י' ן ק ם ו א ז ל ן( ץ ט‬
‫ל א‬ ‫ו א מ ר‬ ‫לי ה יי‬ ‫בי א ת ג לי‬ :‫ל ג ד ר‬ ‫ך פ ל שונ אי‬ ‫מ ל כ א‬ ‫א בי מ ל ד‬ ‫לו ת‬ ‫י צ ח ק‬ ‫א ב ר ה ם ו אז ל‬ ‫ביו מי‬ ‫הו ה‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A S H i - ----------------------------------------------------------------------------------------

.‫וי בז ע שו‬ >‫ < לז‬: ? ‫ל י ב ה‬ ‫ח פ ץ‬ ‫מ ה‬ ,‫א ס פ ן‬ .‫ע ל י ך ה‬ ‫ל מו ת‬ ‫הן‬ ‫א ל ו‬ :‫ש ני נו‬ ‫ש‬ ‫פ אי ת ה‬ ,‫ב ה‬ ‫ת לוי ץ‬ ‫ו מי תו ת‬

:‫מ קי ם‬ ‫ש ל‬ ‫ע בו ך תו‬ ‫ש ב ו ה‬ ‫ש ע י‬ ‫ן‬ ‫ע ל‬ ‫ה כ תו ב‬ ‫ה עי ד‬ ‫הי ל ך‬ ‫א ני‬ :‫א מ ר‬ .‫רי א ש‬ ‫ש תויי יין ו פ רו עי‬ ,‫ש ב מי ת ה‬

------------------------------------------------------------------------- T R A D U C C IO N D E R A S H I

de m uerte que estan asociados con su desempeno”, tal com o aprcndim os en la M ish na : 80 “Estos
son los kohanim 81 que se hacen acreedores a la pena de m uerte: los que oficiaron em briagados
;con vino 0 con el cabello largo...”. Al ofr esto, Esav le dijo: “M orire a causa de ese servicio
entonccs, ;,que interns tengo en la primogenitura? ”

3 4 . ‫ ו« בז ע שו‬/ ASf MENOSPREC16 8 s Q v . La Escritura misma atestigua sobre su m aldad: que

m enosprecki el servicio al O m nipresente . 82

80. Sanhedrin 22b. 8 2. D el hecho de que E sa v habfa v e n d id o la

81. L a p a la b ra ‫ כי ה ני ם‬d e sig n a a los d e sc e n d ie n te s d e p rim o g e n itu ra , re s u lta e v id e n te q u e n o la q u e rfa ,

A h a ro n , q u e p e rte n e c fa a la trib u d e L e v i. D e sd e cl E sto m ism o y a e r a in d ic io d e su m a ld a d . P o r 10

m o m e n to en que los p rim o g c n ito s p e rd ie ro n la ta n to , e n f a tiz a r a q u f q u e , a d e m a s , la m e n o sp re c ia b a

p re rro g a tiv a d e d e se m p e n a r el se rv ic io sa c rific ia l, so lo p u e d e te n e r c o m o p r o p o s ito a te s tig u a r q u e no

e llo s fu e ro n los u n ico s h a b ilita d o s p ara so lo no la q u e ria , sin o q u e a d e m a s d e s p r e c ia b a 10

d e se m p e n a rla . E n c ie rto sen tid o , p u e s, c u m p lfa n la q u e e lla im p lic a b a . E sto ta m b ie n su b r a y a el h e c h o
fu n c io n d e “ s a c e rd o te s” , y es p o r e so q u e asf es d e q u e al c o m p ra rse la Y a a c o b , e s te n o a c tu o d e
tra d u c id a u s u a lm e n te . S in e m b a rg o , e n e s ta e d itio n m odo in c o rre c to , a p ro v e c h a n d o se de E sa v . En
la tr a n s lite ra re m o s por “ k o h a n im ” , ya que el re a lid a d so lo d io e x p re s io n c o n c re ta al d e s p re c io
sig n ific a d o de e s ta p a la b ra no es e x a c ta m e n te que E sa v s e n tfa por el s e rv ic io a D io s (Sifte
id e n tic o al q u e tie n e “ sa c e rd o te ” e n e sp a n o l. Jajamim; Beer baSade).
2 6 :3 -4 — ‫ ג ־ ד‬: ‫ה ו‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ת ו ל ד ו ת‬/ 342

desciendas a Mitzraim; reside en la ‫א מ ר‬ ‫א ש ר‬ ‫ב א ר ץ‬ ‫ת ר ד מ צ ר י מ ה שכ׳ן‬

J“ W ‫*׳‬I • V T T ‫ו‬ J : T : A T : * J•• ‫״‬

tierra que Yo te diga. 3Habita en esta ‫גור ב א ר ץ ה ז ־ א ת ו א ה י ה ע מ ך‬ ‫ג‬ :‫א ל י ך‬

tierra, y Yo estare contigo y te
‫א ת ־‬ ‫ן‬I •‫א ת״‬ ‫ז ר ע ך‬: *‫ו ל״‬ ‫ך‬ji‫ ל‬: ‫כ י ־‬ ‫ו א ב ר כ ך‬
bendecire; pues a ti y a tu descendencia V V * t •. I I* V A V " « T ‫־‬,I I ‫־‬

dare todas estas tierras, y confirmare el ‫א ת ־‬ '‫ו הלן מי תי‬ ‫ה א ל‬ ‫כ ל ־ ה א ך צ ־ ת‬

juramento que jure a tu padre Abraham. ‫ל א ב ר ה ם‬ ‫נ ש ב ע ת י‬ ‫א ש ר‬ ‫ה ש ב ע ה‬
a t ! • ‫״‬ ‫! ! • ־‬ v s • j v ‫ד ־‬ \ •

4Multiplicare tu descendencia como las

‫א ת ־ ז ר ע ך ככוכבי‬ ‫והרביתי‬ ‫ד‬ : ‫ך‬P ‫א ב י‬
estrellas de los cielos; a tu descendencia J•• ‫ן‬ | • ! ,6 ‫ן‬ JI- V < • ‫•״‬ : * ! I* T

dare todas estas tierras, y por tu ‫כ ל־‬ ‫א ת‬ ‫ל ז ר ע ך‬ ‫ןנתתי‬ ‫ה ש מ^ ם‬

descendencia se bendeciran todos los ‫כ־ל‬ W
‫ ר ע ך‬s‫ ז‬r ‫ב‬
1 * 1 8
‫ו ה ת ב ר כו‬
J “ JIT J * J
‫ה א ל‬ A‫•״‬ T
‫ה א ר צי ת‬ ‫י‬.T 1 : ‫ ־‬T

O N K E L 6S

‫ב ס ע ד ד ן א ב ך כ ג ך‬ ‫מי מ ךי‬ ‫ר׳ ך א ו י ס י‬ ‫ב א ת ג א‬ ‫ ג ד ו ר‬:‫א י מ ר ל ך‬ ‫די‬ ‫ב א ת נ א‬ ‫ רי‬.‫ל מ צ רי ם ( ץ‬ ‫ת חו ת‬

‫ י ו א ס גי‬:‫א בו ד‬ ‫ל א ב ר ה ם‬ ‫קי מי ת‬ ‫די‬ ‫קי מ א‬ ‫ה א לין ן א כן ם י ת‬ ‫א ת ג ת א‬ ‫פ ל‬ ‫א תן י ת‬ ‫א ר י לן ־ ן ל ב נ ך‬

‫פ ל‬ ‫בנ ך‬ ‫ב די ל‬ ‫ה א לין וי ת בו ־ כיו‬ ‫א ת ג ת א‬ ‫פ ל‬ ‫ל בני ך י ת‬ ‫ש מי א ן א תן‬ ‫כ כו כ בי‬ ‫ס גי אין‬ ‫בנ ד‬ ‫י ת‬

---------------------------------------------------------------------- U A S lli

:‫ל ב נו‬ ‫או מ ר‬ ‫א ך ם‬ .‫ ז ר ע ך‬: ‫ג‬ • ‫( ד> ו ה ת ג ר ב ו‬ :‫ה א ל ה‬ ‫ ד ת‬V T‫ל ר‬ ‫ע ת ו‬- ‫ד‬ ‫ה‬T T‫ה י‬V ‫ש‬ .‫ה‬T ‫ מ‬T‫רי‬1 ‫מ ■צ‬
J
‫ד‬V ‫ ר‬V‫ה‬ ‫׳(נ> • א ל‬ ‫י‬

,‫ה מ ק ך א‬ ‫ב כל‬ ‫ ן כ ן‬.‫ ל י צ ח ק‬$ ‫י ה א * ך ע ך כ ז ו ־ ע ן‬ ‫דא ­מ ר‬ . ‫ע ב‬x ‫ה ר‬T t

‫ב י ״מ י‬. ‫א •ב י ו‬T ‫ן ■ש י ר ד‬ v
‫!כ מ ו‬ , ‫צ ־ ר י דמ ה‬: ‫* מ‬

‫ל א מי ר י שי מ ך‬ ‫ב ך י ב ר ך י שר אל‬ :‫א ב ל כ ל ן‬ ‫ה ה‬ ‫ מ ה‬T‫ מ י‬. ‫ת‬ {

‫ ל ה‬T‫ע ו‬ ‫ ת ה‬T‫ א‬- ‫ש‬ V
,‫ מ ה ׳‬T ‫ י‬S‫ ר‬T‫ צ‬5 ‫מ‬ *
‫ ר ד‬V‫׳■ת‬ ‫־א ל‬ :‫ל ו‬

:‫מ צ י נ ו כ ן‬ ‫ה ען ל ל ה‬ ‫ל עניו‬ ‫ ן א ף‬.)‫ כ‬:‫ו ג ו׳ ( ל ק מ ן מ ח‬ ‫כ מו‬ .‫« > ה א ל‬ :‫ל ך‬ ‫כ ך אי‬ ‫ל א ר ץ‬ ‫חו צ ה‬ ‫ו אין‬

‫י‬ T R A D U C C IO N D E R A SH I

26
2. ‫ א ל ת ר ד מ צ ר י י ה‬/ n o d e s c i e n d a s a m i t z r a i m . P u e s I tz ja k t e n i a la i d e a d e d e s c e n d e r a M itz r A im ,
d e l m i s m o m o d o q u e s u p a d r e h a b i a d e s c e n d i d o e n l a 6 p o c a d e l a h a m b r u n a q u e se a b a ti 6 s o b r e
la t i e r r a d e K e n a a n . 83 E n t o n c e s D io s le d i j o : “ N o d e s c i e n d a s a M i t z r A i m , y a q u e t u e r e s c o m o u n a
o f r e n d a d e a s c e n s i 6 n 84 s i n d e f e c t o , y e s t a r f u e r a d e la T i e r r a d e I s r a e l n o e s e s p ir itu a lm e n te
a d e c u a d o p a r a t i . ” 85

3. ‫ ה א ל‬/ e s t a s . E s t a p a l a b r a e s e q u i v a l e n t e e n s ig n if ic a d o a ‫ ה א ל ה‬, e s t a s . 86

4 . ‫ ו ה ו ז נ ב ר ה ו ג ז י י ג ד‬/ y p o r t u d e s c e n d e n c i a s e b e n d e c i r A n . E s ta e x p r e s i 6 n e s c o m p a r a b l e a c u a n d o

u n h o m b r e d i c e a s u h i j o : “ Q u e t u d e s c e n d e n c i a s e a c o m o la d e s c e n d e n c i a d e I t z j a k . ” Y d e i g u a l
m o d o , e s e e s e l s i g n i f i c a d o q u e tie n e e s ta e x p r e s i 6 n e n t o d a la E s c r i t u r a . E l s i g u i e n t e p a s a j e e s e l
p a r a d i g m a p a r a t o d o s lo s d e m a s c a s o s : “ P o r t i I s r a e l b e n d e c i r a , d i c i e n d o : Q u e D i o s t e h a g a c o m o
a E f r a i m y c o m o a M e n a s h e .” 87 Y t a m b i e n c o n r e s p e c t o a m a l d i c i o n e s h a l l a m o s u n a id e a s i m i l a r :

8 3 . V e r supra, v . 12:10. 87. Infra, v. 4 8 :2 0 . R a sh i c ita e ste v ersi'c ulo p a ra

p ro b a r q u e la e x p re si 6 n “ b e n d e c ir se p o r ” sig n ific a
84. E s ta o f r e n d a e s lla m a d a ‫ ע ו ל ה‬, “ d e a s c e n s io n ”
q u e la p e rso n a e n c u e sti 6 n e s to m a d a c o m o e je m p lo
[ 0 /a ] p o rq u e e r a c o n s u m id a to ta lm e n te e n el a lta r y
d e b e n d ic id n . S e g u n e s to , el p re fijo ‫ ב‬e n la p a la b r a
su h u m o ascendta al s e r q u e m a d a . E s la m ism a
‫בז ח ג ד‬ n0 sig n ific a “ e n ” o “ g ra c ia s a ” , q u e r ie n d o
o f re n d a q u e e n e sp a flo l h a sid o u s u a lm e n te lla m a d a
d e c ir qu e g ra c ia s a la d e s c e n d e n c ia d e Y a a c o b - e l
“ h o lo c a u sto ” , p a la b r a q u e se d e riv a d e l g rie g o holos
p u e b lo d e I s r a e l- D io s b e n d e c ir a a lo s p u e b lo s d e la
y caustos, “ c o m p le ta m e n te q u e m a d a ” .
tie rra (d e h e c h o , a si e s c o m o el T a rg u m in te r p re ta
8 5. Bereshit Raba 6 4 :3 .
e s ta e x p re sio n ). V e r ta m b ie n el c o m e n ta rio d e R a sh i
86 . A p e s a r d e o m itir la ‫ ה‬fin a l, se tr a ta d e l a d je tiv o al v . 12:3, s.v. ‫ ו נ ב ר כ ו ב ך‬, a si c o m o la n o ta 2 2 d e la
d e m o s tr a tiv o p lu ra l “ e s ta s ” . p a ra sh a t Lej Leja.
 343 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 6 :5 — ‫כ ר ה‬

de la tierra. 5Porque Abraham pueblos ^ ‫א ^ ר ״ ^ ם‬ ‫ה‬ :‫ה א ר ץ‬ ‫י‬

obedecid M i voz y guardo Mi custodia ,‫מ ל מ ל ת י‬ ■ : ‫־‬ •
‫ויחמיר‬
: ‫׳‬ ‫־‬
‫ ק לי‬3
1V I :
□ ‫א ב ר ה‬
*- T T ; ‫־‬

------------------------------------------------------------------------------------ O N K E L 6 S -------------------------------------------------------------------------------- —

‫א ב ר ה ם ב מ י מ ר י ו נ ט ר מ ט ר ת מ ל כ < ךי‬ ‫ ה ח ל ף ד י ק ב י ל‬: ‫ע כ < מי א ך ע א‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A S H I

‫ כ ש נ ס י ת י‬.‫ש מ ע א ג ר ה ם ב קוי לי‬ >‫ < ה‬: ‫א ם ע ש י ת י פ ך ו כ ך‬ ‫שונ או‬ ‫ש ה מ ק ל ל‬ ,) ‫ מ‬:‫ה א ש ה ל א ל ה ( ב מ ד ב ר ה‬ ‫ו היונ ה‬

‫ ג ז ר ו ת ל ס ך ח ק ה ע ל א ז ה ר ו ת‬. ‫ ר מ ש מ ך מ י‬1‫ ו< ש מ‬: ‫א ו ת ו‬ ‫ש מ כ ם ל ש בוי ה‬ ‫ ן כן ו ה נ ח ת ם‬.‫ ת ה א כ פ ל ו מ ת‬:‫או מ ר‬

:‫ל ש ב ת‬ ‫י ש בו ת‬ ‫לי ג ריו ת׳‬ ‫שניו ת‬ ‫פגון‬ ,‫ש ב תו ר ה‬ ‫א ה א כ פ לוני‬ :‫ש ה נ ש ב ע או מ ר‬ , 1‫ ט ו‬: ‫ל ב ח י ר י ו י ש ע י ה ס ה‬

------------------------------------------------------------------------- T R A D U C C I O N D E R A SH I

Y la m ujer ser& com o m aldicion .” 88 Pues el que m aldice a su enem igo dice: “Q ue seas como “
fulana.” Y asim ism o, vemos una idea similar en el versiculo siguiente: “D ejariin su nom bre por
m aldicion para M is elegidos ” 89 ya que el que hace un juram ento dice: “Q ue yo sea com o fulano
si he hecho esto 0 aquello . ”
5. ‫ ש מ ע א ג ך ה ם ג ק ל י‬/ ABRAHAM o b e d e c i6 mi v o z . Cuando 10 puse a prueba . 90’91
‫ ו י ש מ ו נ< ש מ ך דני‬/ y g u a r d o mi C U S T O D IA .92 Esto se refiere a los decretos de prevenci 6 n relacionados
con las prohibiciones de la Tora, com o por ejemplo la prohibicion de incesto entre parientes de
segundo grado y los decretos rabfnicos que prohiben determ inados actos en Sh ab at . 93‫ ׳‬94

88. Bemidbar 5:27. q u e a 10 la rg o d e la h is to ria ju d i'a fu e ro n p re sc rita s

p o r los p ro f e ta s o sa b io s d e c a d a g e n e ra c io n . L as
89. Yeshayahu 6 5 :1 5 .
p rim e ra s s o n lla m a d a s d'oraila, e s to e s, le y e s d e
9 0. Pirke d'Rabi Eliezer 3 1. “ E sc u c h a r la v o z ” de
o rig e n e s c ritu ris tic o ; la s segundas so n lla m a d a s
D io s no p u e d e re fe rir s e al a c a ta m ie n to d e S u s le ye s,
d'rabanan, le y e s d e o rig e n ra b in ic o . R a sh ! c ita aq u f
y a q u e e sto es e x p lic ita m e n te e n u n c ia d o en las
d os e je m p lo s d e le y e s d e o rig e n ra b in ic o . E l p rim e r
fra se s sig u ie n te s ( Najalat Yaacob).
e je m p lo , la p ro h ib ic io n d e re la c io n e s s e x u a le s e n tr e
9 1 . S eg u n el T a lm u d (Pirke Abot 5 :3 ), A b r a h a m fu e p a rie n te s d e s e g u n d o g r a d o tie n e c o m o p r o p o s ito
p u e sto a p ru e b a d ie z v e c e s. L a p rim e ra al re c ib ir la p re v e n ir la tr a n s g re s io n d e la p r o h ib ic io n d e la T o ra
o rd e n d iv in a d e m a rc h a r d e su tie rra y la u ltim a del in c e sto e n p rim e r g ra d o . E l se g u n d o e je m p lo
c u a n d o D io s le o r d e n o q u e s u b ie ra a Itz ja k so b re el c o m p o rta n u m e ro sa s le y e s y su s p ro p o s ito s p u e d e n
a lta r. L as d ie z p ru e b a s so n d e sc rita s en la n o ta 3 90 se r v a rio s: a c tu a r c o m o b a rre ra p re v e n tiv a p a ra
d e la p a ra sh a t Vayera. e v ita r tr a n sg re d ir las p r o h ib ic io n e s d'oraita
92. E sta fra se lite ra lm e n te d ic e “ g u a rd o M i g u a rd ia a so c ia d a s a S h a b a t o , ta m b ie n , p r e s e rv a r e s te d ia
[‫ ” | מ ( ץ מ ך ת י‬. La p a la b ra ‫מ( ץ מ ך ת‬ tie n e v a ria s c om o u n tie m p o a p a rte , se p a ra d o e n su c a r a c te r d e
a c e p c io n e s: g u a rd a (a c c io n d e g u a rd a r o p re s e rv a r), los dem as d ia s. A unque lo s a c to s p ro h ib id o s
c u sto d ia , e n c a rg o . E l sig n if ic a d o b a sico e s el q u e d'rabanan e n si m ism o s n o e s ta n p ro h ib id o s p o r la
R a sh i e x p lic a a q u i: un a c to que p e rm ite la T o ra , D io s m is m o f a c u lto a lo s S a b io s d e c a d a
p re se rv a c io n d e a lg o (e n e ste c a so , la s n o rm a s g e n e ra c io n p a ra in s titu ir le y e s se g u n fu e ra
ra bi'n ica s q u e p e rm ite n la p re se rv a c io n d e las leyes n e ce sa rio , com o e x p lic ita m e n te se e n u n c ia en
d ire c ta m e n te p re s c rita s p o r la T o ra ). S e h a d e c id id o Debarim 1 7 :11.
tra d u c irla por “ c u s to d ia ” , y a que e s te te rm in o 94. Yebamot 2 1 a ; Bereshit Rabd 9 4 :3 . L a tra d ic io n
im p lic a la p r o te c tio n y c u id a d o d e a lgo. E n o tro s ra b in ic a a fir m a q u e lo s P a tr ia rc a s c u m p lie ro n to d a s
c a s o s se ra tr a d u c id o se g u n el co n te x to . las le y e s d e la T o ra , in c lu so las q u e m a s ta rd e se r ia n
9 3. D e m o d o g e n e ra l, la s le ye s d e la T o ra p u e d e n e n u n c ia d a s p o r S a b io s p o s te rio re s. A p e s a r d e q u e la
se r d iv id id a s en d o s c a te g o ria s: las ley es e n u n c ia d a s T o ra to d a v ia n o h a b ia sid o d a d a al m u n d o , e llo s la
e x p lic ita m e n te p o r el te x to , o d e riv a d a s d el m ism o c u m p lie ro n p o r m e d io d e su p ro p ia c o m p r e n si6 n
m e d ia n te in te rp re ta c io n e s h e rm e n e u tic a s, y a q u e lla s p ro fe tic a , a p e s a r d e q u e e n s e n tid o e stric to no
2 6 :6 -7 — ‫ ו ־ ז‬: ‫ב ו‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ת ו ל ד ו ת‬/ 344

My leyes, Mis decretos y Mis

‫״‬ ‫׳‬ ‫״‬
‫וי ־ ^ ב‬
•••■< •-
‫שני ו‬ :‫ו תוי ל תי‬
‫זי‬ 1 :
‫ ת י‬1‫ח ק‬
‫ ע‬- I
‫מ צוי תי‬
! •

ensenanzas.
6Asi, pues, Itzjak habito en Guerar. ‫ י‬Y ‫אנ שי‬ ‫וי ג א לו‬ ‫ז‬ :‫ב ג רו ״‬ ‫י צ ח ק‬
los hombres del lugar preguntaron sobre ' ' ‫ י‬. « .
su esposa, y ei dijo: “Es mi herm ana ‫״‬, ‫הוא‬ ‫אח־תי‬ ‫וייאמר‬ ‫ל א ש ת ו‬ ‫ה מ קו ם‬
■ ‫י‬ 0 NKEL6 S ;
‫הי א‬ ‫ ל א ת ת י ה ו א מ ר א ח ת י‬1‫ ז ו ב א י ל ו א נ ( ץ י א ת ר א ( ע ל <<י ס ק‬: ‫ ו ו י ת ב י צ ח ק ב ג ך ר‬: ‫פ ק ו ד י ל ן י מ י ן א ו ך ל ת י‬

RASIlf
‫ב ד ב ר‬ ‫ט ע ם‬ ‫ש איו‬ ,‫ש ע טנז‬ ‫ו ל בי ש ת‬ ‫חזי ר‬ ‫ך אוייו‬ ,‫נ כ ת בו‬ ‫ל א‬ ‫ש א לו‬ ‫ך ב ךי ם‬ .‫מ צו תי‬

:‫ן ג ב ך י ו‬ ‫ע ל‬ ‫ו ח קו תיו‬ ‫ה מ ל ד‬ ‫מ ר ת‬ ‫א ל א‬ :‫ך כ( י ם‬ ‫ו ש פי כו ת‬ ‫מ ל‬ ‫כגון‬ ,‫ל ה צ טוו ת‬ ‫ה ם‬

‫ה ל כ ה‬ ,‫פ ה‬ ‫ש ב ע ל‬ ‫תו ך ה‬ ‫ל ה בי א‬ .‫ו מ ו ר תי‬ ‫ו או מו ת‬ ‫הו־ ע‬ ‫שי צ ר‬ ‫ך ב ךי ם‬ .‫ס ק ו ת י‬

‫כ מו‬ ,‫א ש תו‬ ‫ע ל‬ .‫<«> ל א ש ת ו‬: ‫מ סיני‬ ‫ל כ( ש ה‬ ‫א כי ל ת‬ ‫כגוו‬ ,‫( ג ל י ה ם‬ ‫מ שי ביו‬ ‫ה עו ל ם‬

-------------------------------------------------------------------------- T R A D U C C IO N D E R A S I lf

‫ מ צ ו ת י‬/ m i s l e y e s . 95 E sto se refiere a aquellas leyes que aunque no hubieran sido escritas en la
Tord, hubieran debido ser prescritas por el ser humano, com o por ejemplo las prohibiciones de
robar y de d erram ar sang re . 96
‫ ו ז קו מ י‬/ M I S D E C R E T O S . 97 Esto se refiere a aquellas leyes contra las cuales objetan tanto la
Inclinaci 6 n de M a l 98 del ser humano com o las naciones del m undo, com o por ejemplo las
prohibiciones d e com er cerdo y vestir una m ezcla de lana y lino [sh a a tn e z ] ,99 para las cuales no
hay ra z 6 n aparente, sin o que su autoridad precede de que son decretos del Soberano y estatutos
que lil promulga para Sus siervos . 100
‫ ו ת ו ר ת י‬/ Y M I S E N S E N A N Z A S . Este termino f i l e enunciado en plural para incluir a la T o r i oral , 101

que es una ley en tregada a M osh 6 en el Sina i . 102

7. ‫ ל א ש תו‬/ s o H r 8 s u 8 s p o s Q . El prefijo ‫ל‬ en esta palabra significa so b re su esposa, 10 m ismo que

e s ta b a n o b lig a d o s a c u m p lirla . Y c o n re s p e c to a cu y o c u m p lim ie n to e s o b lig a to rio e n v ir tu d d e la

Y a a c o b , q u e se c a s6 c o n d o s h e rm a n a s ( a lg o q u e a u to rid a d q u e la p re sc rib e , c o n c e p to c e rc a n o al qu e
m d s ta r d e s e r ia p r o h ib id o p o r la T o rd ), el 10 h iz o tie n e d e c re to e n esp afio l.
e sta n d o f u e r a d e la T ie r r a d e Isra e l, y a q u e la s le y es 9 8. P a ra u n a d e fin ic io n d e e ste c o n c e p to , v e r la n o ta
de la T o rd e s e n c ia lm e n te fu ero n dadas p a ra 2 0 7 d e la p a ra sh a t Bereshit.
c u m p lir la s e n e s a tie r r a (Rambari).
99. L a p r o h ib ic io n d e v e stir u n a p r e n d a c u y a fib ra
9 5 . A u n q u e e n u n s e n tid o g e n e ra l el te rm in o ‫מ צ ו ה‬ se a u n a m e z c la d e la n a y lin o e s e n u n c ia d a en
e s tra d u c id o p o r p re c e p to , m a n d a m ie n to , e n e ste Vayikra 1 9 :1 9 y Debarim 2 2 :1 1 .
caso R ash i no le da un se n tid o g e n e ra l sin o
100. Yoma 6 7 b .
e sp e c if ic o . P o r e sto , a q u i la tr a d u c im o s p o r “ le y e s”
101. E l no m bre ‫תו ר ה‬ sig n if ic a in s tr u c tio n ,
sig u ie n d o su c o m e n ta rio , y a q u e e ste te rm in o se
e n se n a n z a . L a T o rd se d iv id e e n d o s p a rte s: la T o ra
r e fie re a u n a n o rm a q u e e l se r h u m a n o d e b e se g u ir.
E sc rita (tora shebiktab, es d e c ir , el lla m a do
E n o tro s c a so s s e r a tr a d u c id o se g u n el c o n te x to .
P e n ta te u c o , lo s c in c o lib ro s re v e la d o s a M o s h e ) y la
9 6 . Yoma 6 7 b . S e tr a ta a q u i, p u e s, d e le y e s d e T o ra O ral (tord shebalpe), q u e c o m p re n d e to d o el
c a r a c te r r a c io n a l q u e e n si m ism a s n o p re c is a n d e c o n ju n to d e e x p lic a c io n e s a la s le y e s e sc r ita s, asi
s a n c io n d iv in a . S u p r o p 6 s ito e s e sta b le c e r u n e sta d o co m o o tr a s le y e s a d ic io n a le s n o e x p lic ita d a s en el
d e a r m o n ia s o c ia l e n tr e lo s se re s h u m a n o s. te x to sa g rad o .

9 7 . S e h a tr a d u c id o e s te te rm in o p o r “ d e c re to ” 102. Bereshit Rabd 64 :4 . E s d e c ir, a p e s a r d e q u e

s ig u ie n d o e l se n tid o q u e R a s h i le d a a q u i: u n a ley la s le y e s c o n te n id a s e n la T o ra O ra l n o fueron
34 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 6 :8 -1 0 — ‫ב ר ח ־ י‬

pues temio decir: “Es mi esposa. ” “No ‫פ ךי ה ר גני‬

• • • , : * ‫־‬ r I v
‫א ש תי‬ ‫י‬ : ‫״‬
‫ל א מי ר‬ j ‫״‬
‫ירא‬ ‫״״‬T
‫פי‬ >•

sea que me maten los hombres del lugar

a causa de Ribka, porque ella es de buen
‫פ י ־ טו ב ת‬ ‫ע ל ־ ר ב צן ה‬ ‫ה מ קו ם‬ ‫אנ שי‬
aspecto. ” ‫שם‬ T
‫וי הי כ י ־ א ר כ ו ־ ל ו‬
J I IT * ‫׳‬ : “
‫ח‬ :‫מ ר א ה הו א‬
I* V.V : ‫־‬

8 Y sucedio que cuando se le

prolongaron alii los dias, Abimelej, rey
‫הי מי ם וי ש ק ף א ב י מ ל ך מ ל ך פ ל ש י י ם‬
de los pelishtim, atisbd por la ventana y ‫ ק‬0 ‫ב ע ד ה ח לו ן ו י ך א ן הנ ה י צ ח ק מ צ‬
he aqui que Itzjak se divertia con su
mujer Ribka. 9Entonces Abimelej llamo a
‫ ו י ק ר א א ב י מ ל ך‬t :‫א ת ר ב ק ה א ש תו‬
Itzjak, y dijo: “jPero he aqui que ella es ‫א ש ת ך הו א‬ ‫א ך הנ ה‬ ‫ל^ צ רו ק ויי א מ ר‬
tu mujer! jComo, pues, pudiste decir: ‘Es
‫ו אי ך א מ ר ת א חי תי הו א ויי א מ ר א ליו‬
mi hermana’? ” Itzjak le dijo: “Porque T V > ‫־‬ A* • j “ J T : V T ‫ו‬ J " :

[me] dije: No sea que muera a causa de :‫ע לי ה‬

T l‫ ־‬. ‫ ־‬r T
‫פ ד א מו ת‬ s. T ‫י‬ V
‫א מ ר תי‬• : ‫־‬ T
‫כי‬J *
‫י צ לז ק‬
‫י‬ T : ‫־‬

ella. " 10Abimelej dijo: “/,Que es esto que

‫י ו* א מ ר א ב י מ ל ך מ ה ־זי א ת ע ש י ת ל נו‬
nos has hecho? Por poco se hubiera a t t y ‫ד‬ - I v v • v j -

aco'stado con tu mujer uno del pueblo y ‫ ך‬/‫א ת ־ א ש ו‬ ‫ ם‬$;‫א ח ד ה‬ ‫שכב‬ ‫כ מעט‬
ONKELOS

‫ס גי או‬ ‫ ח ו ה ו ה פ ד‬:‫ש פיו ־ ת ח י ז ו ה י א‬ ‫א רי‬ ‫ר ב ק ה‬ ‫א ת ר א על‬ ‫א נ שי‬ ‫א ת תי ד ל מ א י ק ט ל מי‬ ‫א רי ך חי ל ל מי מ ר‬

:‫ר ב ק ה א ו ז תי ה‬ ‫מ ל פ א ך פ ל ש ת א י מן ־ ח ר ב א ו ח ז א ן ה א י צ ח ק כ < חיי ך ע ם‬ ‫ל י ה ת מן ־ י ו מ י א ו א ס ת כ י א ב י כ < ל ד‬
‫א רי‬ ‫לי ה י צ ח ק‬ ‫הי א ו א מ ר‬ ‫א רז תי‬ ‫א מ ר ת‬ ‫הי א ן א כ דין‬ ‫א רנ ת ד‬ ‫ה א‬ ‫ב ר ם‬ ‫לי צ ח ק ו א מ ר‬ ‫א בי מ ל ד‬ ‫ט ו ק ך א‬
‫מ ה ד א ע ב ך ת ל נ א פ ז ע ר פ ו ן ( ץ פ י ב ד כ <י ח ד ב ע מ א ע ם א ת ת ן ו‬ ‫א בי מ לזי‬ ‫ י ו א מ ר‬:‫א י מ ו ת י ג ל ה‬ ‫א מ ךי ת ד ל מ א‬

R A SH I

‫א גי מ ל ך‬ ‫וי ש ק ף‬ :‫נ ש מ ר‬ ‫ל היו ת‬ ‫מ ה ר‬ ‫ו ל א‬ ,‫ע כ שיו‬ :‫א מ ר‬ .‫א ר בו‬ ‫כי‬ >‫< ח‬ :)‫י ג‬:‫ה ו א ו ל ע י ל כ‬ ‫א חי‬ ‫לי‬ ‫א מ ךי‬

‫ה מיו ח ד‬ ‫א ח ד‬ :‫מ ט ת ו ־‬ ‫מ ש מ ש‬ ‫ך א הו‬ .‫ ׳‬1‫ו ג‬ ‫ע ד‬ ‫אנ סו ה‬ ‫ש ל א‬ ‫מ א ח ר‬ , ‫ ג‬1‫ל ך א‬ ‫לי‬ ‫אין‬ ‫מ ע ת ה‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

en el versi'culo: “Di d e mf [‫] ל י‬: Es m i h e rm a n o .” 103

8. ‫או פו‬ ‫ פ י‬/C U A N D O s e ile ! p r o l o n g a r o n . Itzjak se habi'a dicho: “D e ahora en adelante no debo
preocuparm e, ya que hasta ahora no la han violado.” Y p o r e llo no fue precavido de cuidarse . 104
‫א בי מ ל ך וגו׳‬ ‫ש ק ף‬ ‫ ו י‬/ A B I ME L E J Q t is H o , 8 t Y . Lo v io te n ie n d o re la c io n e s in tim a s con Ribka . 105

10. 0 ) >‫ח‬ ‫א ח ד‬ / UNO q 8 l p u 8 H l o , fis ta e x p re s io n d e s ig n a al in d iv id u o m as s in g u la r [‫] מ י ו ח ד‬ del

e n u n c ia d a s e x p lic ita m e n te e n el te x to , su a u to rid a d n o se c u id o : al p a s a r m u c h o tie m p o e n e s e lu g a r sin

e s id e n tic a a la d e la T o ra E sc rita , y a q u e a m b o s
c o n ju n to s d e le y es fu e ro n d a d o s a M o s h e e n el S ina i.
103. Supra, v. 2 0 :1 3 . S e p o d ria h a b e r e n te n d id o q u e
la e x p re sio n sig n ific a q u e le p r e g u n ta ro n
e sp o sa ” , p e ro n o es a si, y a q u e el q u e re sp o n d io fu e
Itz ja k (Sifte Jajamim). V e r ta m b ie n el c o m c n ta rio d e
R a sh i a e se v e rsic u lo a si c o m o al v . 2 4 :2 1 , s.v.
‫ ט ק ו ת א ה ל ה‬y la n o ta 2 9 0 d e la p a ra s h a t Vayera.
104. Bereshit Raba 6 4 :5 . L a fra se “ c u a n d o se le
p ro lo n g aro n los d ia s” e x p lic a p o r q u e ra z o n Itz ja k
q u e 10 m o le sta ra n p o r su m u je r, p e n s o q u e y a no
te n d ria p ro b le m a s c o n lo s h a b ita n te s d e l lu g a r a
c a u sa d e e lla (B e e r baSade).
“0 su 105. Bereshit R aba 6 4:5. L a r a iz ‫צ ח ק‬ d e la la
e x p re s io n u tiliz a d a e n la T o ra , ‫ מ צ ח ק‬, tie n e v a ria s
a c e p c io n e s: re ir, d iv e rtirs e , j u g a r y te n e r re la c io n e s
se x u a le s. E n e ste v e rsic u lo n e c e s a ria m e n te se re fie re
a e sto u ltim o , p u e s d e n o se r a si, £ c o m o su p o
A b im e lej q u e R ib k a e ra su e sp o s a ? (M izraji). E n
e ste u ltim o se n tid o ta m b ie n e s u tiliz a d o e n el v.
3 9 :1 4 , a p ro p o sito d e Y o s e f y la e sp o s a d e P o tifa r.
2 6 :1 1 -1 3 — ‫פ מ א ־ י ג‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת תו ל דו ת‬/ 3 4 6

hubieras traido culpa sobre nosotros. ” ‫ו י צ ו א ב י^ ל ז ז‬ ‫ יא‬: ‫ו ה ב א ת ע ל י נ ו א ש ם‬

V f V ■ ‫*־־‬ IT T V * r •* I j - J ” ** :

n Entonces Abim elej ordeno a todo el

pueblo, diciendo: “Quien toque a la ‫ ה‬-•J ‫ז‬V ‫ ה ע ם ל א מ י ר ה נ י ג ע ב א י ש ה‬- ‫א ת ־ כ ל‬
‫• ע‬ T - ‫״‬ ‫״‬ A ‫״‬ VT T T V

mujer de este varon ciertamente

‫י צ ח ק‬ ‫ויזרע‬ ‫ י ב‬: ‫י ו מ ת‬J ‫מ ו ת‬ ‫ו ב א ש ת ו‬
morird. ” I T J ‫״‬ > * ‫ י‬J *‫־ ־‬ v IT . : • ;

12Itzjak sembro en esa tierra, y en ‫ב א ר ץ ה הו א וי מ צ א ב ש נ ה ה הו א מ א ה‬

JT M V - J t T - ‫ ע‬T : * - • - P V JT T

ese ano hallo cien medidas; y el Eterno

lo bendijo. 13E l varon se engrandecio ‫ויגדל‬ V. - : ‫״‬ **
‫יג‬ ‫ש לי שי‬ :‫ש ע ר י ם ו י ב ר כ ה ו י ה ו ה‬
IT : ‫י‬-‫״ ״‬ ‫ ־‬: IT JI" <V*T :

-------------------------------------------------------------------------------- o n k e l 6 s -------------------------------------------------------------------------------

‫א ת ק ט ל א‬ ‫ה דין ו ב או נ תי ה‬ ‫בג ב ר א‬ ‫די מ ק‬ ‫ל מי מ ר‬ ‫ע מ א‬ ‫פל‬ ‫א בי מ ל ך י ת‬ ‫ י א ו פ קןי ד‬:‫ח ו ב א‬ ‫ע לנ א‬ ‫ן אי תי ת א‬

‫ י ג ו ך ב א י ג ב ך א‬:‫ ה י ו ב ך כ י ה ןי‬1 ‫ י ב ו ן ך ע ל ^ ח ק ב א מ ג א ה ה י א ו א ש כ ח ב ( ץ ת א ה ה י א ע ל ס ד מ א ה ב ך ש ע ר‬:‫י ת ?ן ?\ ל‬

----------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf ----------------------------------------------------------------------------------

.‫ה ה ו א‬ ‫ב שנ ה‬ ‫ה הו א‬ ‫ א ך ץ‬3 :‫ך ^ ב ו ן‬ ‫שנ ת‬ ‫א ם‬ .0 ^ ‫א‬ ‫ו ה ב א ת ו ג לינו‬ :‫מ מ ל ך‬ ‫ז ה‬ .‫ב ג ג ם‬

‫ו ה שנ ה‬
T T ‫־‬ ‫ן‬
‫ק ש ה‬
,T T
‫ש ה אר ץ‬
‫״‬ V T T V
‫לו מ ר‬
‫״‬
7‫ל מ ה‬ V
‫שני ה ם‬
T T “ 8
‫<יב> ג א ר ץ‬: ‫א ש ם‬ ‫ה ב א ת ( ג לינו‬ ‫כ ב ר‬ ,‫ש כ ב‬
‫ר אוי ה‬ 1
‫כ מ ה‬
T ~
‫ש א מ דו ה‬
T T “I VT
.‫ש ע י י ם‬
*‫י‬ I
‫מ אה‬ T
:‫ק ש ה‬
T T
‫? אר ץ‬ ‫ח שו ב ה‬ ‫ש אינ ה‬ ‫פי‬ ‫א ף על‬ .‫ה ה ו א‬
.‫מ א ה‬ ,‫ש א מ ד ו ה‬ ‫א ח ת‬ ‫על‬ ‫מג ש ת ה‬ ‫ל ע שו ת‬ ‫ב שנ ה‬ :‫ג ו י ם‬ ‫ש מג ה‬ ‫כ אר ץ‬ ,‫ע צ מ ה‬ ‫י שך אל‬
:‫ה י ה‬
T T
‫ ש ר ו ת‬r‫ע‬- ‫ל מ‬t
J ‫־‬
‫ז ה‬V ‫או מ ד‬
V
:‫א מ ר ו‬
S T
‫ו ר בו תנו‬
‫״‬ ‫ ־‬:
‫ש הי ת ה‬ ,‫כ ת ק נ ה‬ ‫ש אינ ה‬ ‫פי‬ ‫א ף על‬ .‫ה ה ו א‬

T R A D U C C IO N DE R A SH I

pueblo; y esto s 610 p u e d e re fe rirs e al r e y .106

‫א ש ם‬ ‫ ו ה ג או ז נ י ג לי גו‬/ y h u b ie r a s tr a id o c u lp a s o b r e En e s t a f r a s e , e l v e r b o ‫י ס ב א ת‬
n o s o tr o s .

significa: si el rey se hubiera acostado c o n e lla , ya hubieras trafdo culpa sobre n o so tro s.107

12. ‫ ב א ר ץ ה ה ו א‬/ e n e s a t i e r r a . A pesar de que la regi6n de Guerar no era considerada com

Tierra de Israel propiamente dicha, es decir, com o la tierra de los siete pueblos ke na an im .108
‫ ב ש נ ה ה ה ו א‬/ EN e s e A fto. A unque eso no era norm al, pues era aflo de ham bruna.

‫ ב׳^נ ה ה ך!ו א‬...‫ ב א ר ץ ה ה ו א‬/ e n e s a t i e r r a . . . e n e s e a n o . ;,Para qu6 fue necesario enfatizar am bos?
Para indicar que esa tierra era dura y ese ano fue d u r o .109
‫ מ א ה ש ן גוי ם‬/ c ie n m e d id a s . Pues previam ente habfan estim ado cudnto era capaz de producir, y
por cada una de las medidas estimadas, la tierra produjo cien medidas mas. Y nuestros M aestros
dijeron al respecto: “E sta estimaci6n habfa sido hecha para los diezm os.” 110

106. Ademas de su significado de “uno”, el vocablo territorio de los siete pueblos kenaanim [cananeos],
‫ א ח ד‬tambien connota singular, unico, especial [ver sino que perteneci'a a los pelishtim [filisteos]. El
tambi£n el comentario de Rashf a los vv. 1:5 y 3:22, territorio de los pelishtim donde Itzjak se asento era
asf como las notas 44 y 264 de la parashat Bereshit ]. menos fertil que el de los kenaanim, pero aun asf,
107. A pesar de que gramaticalmente es un verbo Dios le concedi6 una cosecha abundante.
en preterito con ‫ ו‬conversiva a futuro, “traerfas”, 109. Bereshit Rabd 64:6.
aquf tiene la fuerza del preterito pluscuamperfecto, 110. Bereshit Rabd 64:6. Esto explicaria por que
en el modo subjuntivo. habfan medido con exactitud la cosecha, si es que
108. La region de Guerar donde vivia Itzjak si en general no se debe medir exactamente sino solo
formaba parte de la Tierra de Israel, ya que, como estimarla, ya que la abundancia que el Cielo prodiga
se senala en el v. 26:2, Dios habfa prohibido a Itzjak no se halla en algo medido con precision (Sifte
salir de Israel. Sin embargo, no formaba parte del ■Jajamim‫׳‬, Babd Metzia 42a).
347 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 6 :1 4 -1 7 — ‫ י ד ־ י ז‬: ‫מ‬

‫׳‬
v continuo engrandeciendose hasta que
4“ ‫״‬ . ,
‫כי־גדל‬ ‫י‬.‫ * ־‬T I*
‫ע ד‬ ‫וגדל‬ ‫ • ־ ד־‬T :
‫ה לו ך‬
I T
‫וילך‬I V < ••“
‫ה א י ש‬ ,‫• ל‬ T

se t o o m ‫ ״‬y grande, '*Pose,a ganado '‫מ ק נ ה ־ ע א ן‬ ‫ א‬- ‫ ז י‬,‫ף‬ T :‫מ א י ך‬

menor, ganado mayor y una gran >‫׳‬ ‫• ■*״‬ • 4 ‫־׳! ־‬. ; ‫י‬
hacienda; y los pelishtim lo emidiaron. ‫א ת ו‬ ‫ויקנאו‬
‫ו ע ב ד ה‬ ‫ב ק ר‬‫ר ב ה‬
« r todos los p o m s que habian cavado ^ '” :‫פ ל ש ת י ם‬
los siervos de su padre, en los dias de su : !T
<•••-:. - T: :
padre Abraham, los pelishtim los ‫ס ת מ ו ם‬
‫עבדי אביו בימי א ב ר ה ם אביו‬
taparon y llenaron de tierra. 16Entonces ‫׳‬J ‫ל ש ת י ח‬
‫״ פ‬ *
Abimelej dijo a Itzjak: “Vete de f ‘ ^ • :
nosotros, pues has iiegado a ser mds ‫א ב י מ ל ך א ל ״ י צ ח ק ל ך מ ע מ נ ו כי״‬
fuerte que nosotros. ‫ י ' ״‬Asi, pues Itzjak 0 ^ £ 0| ‫׳‬ ^ ‫ י ך‬, . ‫^’ ״ ף‬
se marcho de alii y acampo en el valle 1 • » •!‫ ״ י י‬j — ‫״‬ ‫ י‬:• ■ t : j- t
de Guerar; y habito aiu. ‫׳‬ ■‫׳‬
:‫ש ם‬ ‫וי שב‬
it
‫בנ ח ל ־ ג ר ר‬
v ‫—• ע‬
‫וי־חן‬ t-T : - r : 1 - ‫ • ע‬-

o n k e l 6 s

‫ס גי א ו ק ני או‬ > ‫י! ג » ך ח‬ ‫ת ו ר י ו ו פ ל ח נ א (נ ״ א‬ ‫ י ד ו ה ו ה ל י ה ג י ת י ע נ א ! ־ גי תי‬: ‫ס גי) ן ך ב י ע ד ך י ך ב א ל ח ד א‬ ‫(נ ״ א‬ ‫אזי ל‬ ‫ו אז ל‬

‫ ט ז ו א מ ר‬: ‫ט מ ו נ ו ן פ ל ( !\ ת א י ו מ ל א נ ו ן ע פ ר א‬ ‫א ב ר ה ם א בו הי‬ ‫א בו הי ביו מי‬ ‫ סו ו כ ל ב י ר י ן ד י ח פ ר ו ע ב ד י‬: ‫ב י ה פ ל ש ת א י‬
:‫ת מן‬ ‫ד ג ר ר וי ת ב‬ ‫בנ ח ל א‬ ‫מ ת ט ן י צ ח ק ו( ץ ך א‬ ‫ י) ו א ז ל‬: ‫ל ח ד א‬ ‫מ מ א‬ ‫ת ק פ ת א‬ ‫א רי‬ ‫מ ע מנ א‬ ‫אז ל‬ ‫לן צ ח ק‬ ‫א בי כי ל ד‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A S I li --------------- :

‫ ה‬T‫ת זקי ל‬: : ‫ ר ו‬:‫ש א מ‬v

t
‫•מ פ נ י‬ .‫ < טו> ס ת מ ו ם !פ ל• ןש ■ת י ם‬:‫ב •ה‬1 ‫־ר‬
t
‫ש ל‬v ‫ת י ו‬T ‫ ר ד ו‬: ‫ב ל ־ פ‬v ‫ז‬v : ‫ ר י ם‬5 ‫מ‬: ‫א ו‬ ‫ש היו‬
t v
.‫<«ג> •פ י ג ־ ד ל זמ אי ד‬
t

‫ט מונון‬ .‫ע ל י נ ו‬ ‫ה ב או ת‬ ‫ה גיי סו ת‬ ‫מ פני‬ ,‫ל נ ו‬ ‫ה ם‬ ‫ ב ך ה‬1«‫ (<ד> ו‬: ‫א ב י מ ל ז י‬ ‫של‬ ,‫כ ס פ ו ו ז ה ב ו‬ ‫ ן ל' א‬,‫י צ ח ק‬
:‫ה ת ל מ ו ד‬ ‫ו ב ל שון‬ .‫ס ת י מ ה‬ ‫ל שון‬ ,‫פ ל ש ת א י‬ .‫א ו ב ר י ע ״ א‬ ,‫ל ע ״ ז‬ ‫ב ל שון‬ .‫ר ב ה‬ ‫פ על ה‬ .‫ר ב ה‬
:‫ ך ה ו ק מ ן ה ע י ר‬.‫ פ ציי ל ג ר ר‬0 << : ‫א ת ה ל ב‬ ‫מ ט כ< ט ם‬ ‫ ע ב ד ה מ ש מ ע פ ע ל ה‬,‫א ח ת‬ ‫מ ש מ ע ע בו ד ה‬ ‫ע בו ד ה‬
T R A D U C C IO N D E R A SH I

13. ‫ פי ג ד ל מ א ד‬/ HASTA q u e s e h iz o m u y g ra n d e . Itzjak se engrandecio tanto que la gente soh'a

decir: “Es preferible el excrem ento de los asnos de Itzjak a la plata y el oro de A bim elej.” 111
14. ‫ וי! פ ךו׳ ר פ ה‬/ v u n a g r a n h a c ie n d a . El vocablo ‫ ע ב ד ה‬denota una gran cantidad de labores.
Significa 10 mismo que ovrayne en francos a n tig u o .112 El vocablo ‫ ע ב ו ד ה‬, vocalizado con jo la m ,
significa una sola labor, m ientras que SVfaji, vocalizada con shuruk, significa una gran cantidad
de labores.
15. ‫ס ת מ ו ם ג ל ש ת י ם‬ /L O S p e l i s h t i m lo s ta p a r o n . Pues habian dicho: “Estos pozos son un estorbo
para nosotros a causa de las tropas enemigas que podrian invadirnos.” 113 El Targum traduce esta
frase por ‫ ט מוינון פ ל י ש ת א י‬, en donde la palabra ‫ ט מונו ץ‬tiene el significado de bloquear, tapar. Y en el
lenguaje del Talm ud vemos una expresion similar: “Q ue bloquea | ‫ |נ< ט?< ט ם‬el corazon.” 114
17. ‫פנוי ל ג ר ר‬ / e n e l v a l l e d e g u e r a r . Lejos de la c iu d a d .115

111. Bereshit Raba 64:7. versi'culo anterior, que afirma que 10 envidiaron,
112. Esta palabra esta relacionada con la espanola hubiera estado conectada con este versiculo. Pero no
es asi, ya que ambas son clausulas independientes
“obra”. En espanol moderno se dice “hacienda”.
Tanto en frances antiguo como en espanol ambos {Mizraji).
terminos se refieren a todo el trabajo que debe 114. Pesajim 42a. En algunas ediciones aparece la
hacerse. frase “y en el lenguaje de la Mishna5’, pero de hecho
Rash! cita aquf el Talmud mismo, no la Mishna.
113. Tosefta, Sotd, 10:2. Rashi precisa aqui que la
razon por la que taparon los pozos no fue por 115. En el v. 16, Abimelej le pidio que se fuera de
envidia. De haber sido asi, la ultima frase del ellos. Siendo asi, ,‫׳‬,por que Itzjak se asento en el
2 6 :1 8 -2 0 — ‫ י ח ־ כ‬: ‫כ ו‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ת ו ל ד ו ת‬/ 348

18 Itzjak habia vuelto a cavar los pozos ‫א ת ־ ב א ר י ת‬j .. ‫ן‬ ...

1 ‫י צ ח ק וי־חפיר‬ j .- - ) T . .
‫ו* ש ב‬ T T “
‫יח‬
de agua que habian cavado en los dias
‫א ב ר ה ם אביו‬ ’‫ח פ ר ו ב י מ י‬ ‫א ש ר‬ ‫ה מי ם‬
de su padre Abraham, que los pelishtim • T JT T J ‫־‬ •‫״‬ * S IT <V - J “ ~ ‫״‬

habian tapado despues de la muerte de ‫מ ו ת‬ ‫א ח רי‬ ‫פ ל ש י י ם‬ ‫ויסתמום‬

Abraham. Y los llamo con los mismos
‫ב ש מי ת‬ ‫ש מ ו ת‬ ‫להן‬ ‫וייקרא‬ ‫א ב ר ה ם‬
nombres con los que su padre los habia ‫״״‬ - •‫״‬ I V T < T »: ‫״‬ “ AT T J **

llamado. *9Los siervos de Itzjak cavaron ‫וי־חפרו‬

J \ : - -
‫יט‬ :‫א ב י ו‬ 1• T K
‫להן‬
v t
‫א ש ר ־ ק ר א‬
- > h t v :‫־ ־ ־‬

en el valle y hallaron alli un pozo de

‫ב א ר‬ , ‫ו^ מ צ א ו ״ ש ם‬ ‫ב נ ח ל‬ ‫ע ב די־י צ ח ק‬
aguas vivas. 20Pero los pastores de : t i i • ‫״‬ - a t - 1 v r : • r : * 5‫־‬

Guerar rineron con los pastores de ‫וי רי בו ריעי ג ר ר ע ס ־ ר י ע י‬

0»• T ! ‫ ל‬,‫י‬ ‫ י‬T ‫־‬
‫ ב‬: ‫מ י ם ח י י ם‬J - I* “ ‫־‬

Itzjak, diciendo: ‘‘Las aguas son

‫ש ם ־‬ ‫ויקרא‬ ‫ה מי ם‬ ‫לנו‬ ‫לאמיר‬ ‫•ח ק‬JX‫י צ‬
nuestras. ” Y llamo el nombre del pozo ‫•״‬ (T > !‫י‬ ‫־‬ * AT “ JT V. ‫־״ י‬ ! *

Esek, porque se habian disputado con el. :‫ע מ ו‬ ‫ה ת ע ש ק ו‬ ‫בי‬ ‫ע ש ק‬ ‫ה ב א ר‬

------------- ,--------------------------------------------------------------- o n k e l 6 s ---------------------------------------------------------------------------------

‫ פ ר י ת ב י ר י ך מ י א ד י ח פ ר ו ב י ו מ י א ב ר ה ם א ב ו ה י ו ט מ ו נ ו ן פ ל ש ת א י ב ת ר ך מ י ת א ב ר ה ם ו ק ך א‬1‫י ח ו ת ב י צ ו ו ק ן ר‬
:‫ י ט ו ח פ ר ו ע ב ד י י צ ח ק ב נ ח ל א ו א( ץ כ חו ת מ ן ב י ך א ך מ י י ן נ ב עין‬:‫ש מ ה ן כ ש מ ה ן ד י ה ו ה ק רי ל הן א ב ו הי‬ ‫ל הן‬
:‫ש מ א ך בי ך א ע ס ק א א ר י א ת ע ס י ק ו ע מי ה‬ ‫ ר ע ו ת א ך ג ר ר ע ם ר ע ו ת א ך י צ ח ק ל מ י מ ר ד י ל נ א מ י א ו ק ך א‬1‫כ ו נ צ‬

R ASH I

‫פי‬ :‫ע ך ע ו ר‬ .‫> ע ש ק‬3< :‫ו ח פ ר ן‬ ‫חז ר‬ ‫מג ך ר‬ ‫י צ ח ק‬ ‫בי מי‬ ‫ח פ רו‬ ‫א שר‬ ‫מ ב א רו ת‬ .‫ו י ח פ ר‬ ‫(י ח) ו י ש ב‬
:‫ נ ת ע ש ק ו ע מ ו ג ג ל י ה ב מ ר י ב ה ו ע ך ע ו ר‬. 1»‫ה ת ע ל ק ו ע‬ ‫שנ ס ע‬ ‫קו ך ם‬ ,‫ס ת מ ו ם‬ ‫א ביו ו פ ל ש תי ם‬ ‫א ב ר ה ם‬

-------------------------------------------------------------------------- T R A D U C C I O N D E R A S H l

18 . ‫ ו י ח פ ר‬...‫ ו י ש ב‬/ H A B fa v u e l t o a c a v a r . L o s pozos que habfan sido cavados en tiem pos de su

padre A braham y qu e los pelishtim habfan tapado, Itzjak los cav6 de nuevo antes de partir de
G uerar . 116
20. ‫ ק‬4<‫ ע‬/ k sek. Este nombre implica aquf altercado . 117
‫ כי הו נ ע ש ק ו ע ט ו‬/ p o r q u e s e i i a b I a n d i s p u t a d o 118 c o n e l . Esta frase significa que com pitieron con
a causa del pozo con rifias y reclam os 119. 61

v a lle d e G u e ra r, d o n d e e s ta b a la c iu d a d d e l m is m o su p a d r e h a b fa c a v a d o y q u e lo s p e lish tim h a b fa n

n o m b r e ? R a sh f re s p o n d e q u e en e fe c to se a le j 6 d e ta p a d o (Sifte Jajamim).
e llo s, y a q u e se a s e n t 6 e n u n a p a rte del v a lle le jo s 117. R a sh f q u ie re a q u f p re c is a r q u e n o d e b e se r
d e la c iu d a d (Mizraji). e n te n d id a en el s e n tid o d ire c to de d is p u ta 0
116. E n e l v e r sf c u lo a n te r io r se d ic e q u e Itz ja k a lte rc a d o , y a q u e la ra fz ‫ע ש ק‬ e tim o lo g ic a m e n te
p a rtio d e la c iu d a d d e G u e ra r p a ra a s e n ta rse e n el s ig n if ic a “o c u p a rse e n a lg o ” o “ c o m p e tir e n a lg o ” .

v a lle d e l m is m o n o m b r e . A h o ra b ie n , A b r a h a m A q u f im p lic a a lte rc a d o p o r q u e el n o m b re q u ie re

d e c ir que e sta “o c u p a c io n ” tu v o un c a ra c te r
h a b fa v iv id o e n G u e r a r m is m o , n o e n el v a lle . P o r 10
c o n te n c io so (Sifte Jajamim).
ta n to , lo s p o z o s q u e e s te v e rs fc u lo d ic e q u e Itz ja k
c a v o n e c e s a r ia m e n te e sta b a n e n G u e ra r y n o e n el 118. S ig u ie n d o la e x p lic a c io n d e la n o ta a n te rio r,
v a lle . D e to d o e sto p o d rfa e n te n d e rs e q u e in c lu so e s ta fra s e lite ra lm e n te s ig n ific a ria “p o rq u e h a b fa n
d e s p u e s d e q u e Itz ja k p a rtio d e G u e ra r, re g re so allf c o m p e tid o c o n 61” , p e ro la tra d u c im o s “p o r q u e se
y v o lv i 6 a c a v a r lo s p o z o s q u e los p e lis h tim h a b fa n h a b fa n d isp u ta d o c o n e l” p o r la im p o sib ilid a d d e
ta p a d o a n te s d e q u e el p a rtie ra . E sto p la n te a la p re se rv a r su lite ra lid a d d e n tro d el se n tid o d e la

d if ic u lta d d e p o r q u e ra z o n 10 h iz o . P o r e s to , R a sh f n a rra tiv a .

p r e c is a q u e Itz ja k v o !v i 6 a c a v a r lo s p o z o s a n te s d e 119. R a sh f q u ie re p r e c is a r q u e e ste “o c u p a r se 0‫׳‬

p a r tir d e G u e ra r, lo s m ism o s p o z o s q u e a n o s a n te s c o m p e tir co n e l” fu e h e c h o c o n a c titu d y a c to s
 349 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 6 :2 1 -2 6 — ‫ כ א ־ מ‬: ‫כ ו‬

21 Entonces cavaron otro pozo, y tambien ‫גם־‬ ‫ויריבו‬ ‫א ח ר ת‬ ‫ב א ר‬ ‫ויחפרו‬ ‫כ א‬

‫־‬ V .*T ‫־ ־‬ V V ‫*־‬ J •• : : : ‫ ־‬1‫־‬

rineron por el; y llamo su nombre Sitna.

‫וי ע ת ק‬ ‫ כב‬:‫ש ט נ ה‬ ‫ש מ ה‬ ‫ע לי ה ויקר א‬
22Se traslado de alli y cavo otro pozo, y P J‫״‬ J ‫־‬ ‫־‬ IT : * V.T : J T l: ‫י‬ ' T AV ‫ ״‬T

ya no rineron a causa de el. Y llamo su ‫רבו‬ ‫י‬- T

‫ל א‬J‫ו‬ :
‫א ח ר ת‬ V V “
‫ב א ר‬ J‫״‬ :
‫ויחפר‬ : “ ‫־‬
‫ ם‬$‫מ‬ T ‫י‬

nombre Rejobot,* porque dijo: “Pues ‫וייאמר‬ ‫ר ח ב ו ת‬ ‫ש מ ה‬ ‫ויקר א‬ ‫ע לי ה‬

V ‫־‬ : T : <t I : ‫ ־‬- T A ••‫ ״ ־‬T
ahora el Eterno nos ha dado amplitud y
‫ופרינו‬ ‫לנו‬ ‫ ב \ י הדג•ו ה‬t‫ ה ר ח י‬r ‫ ע ת ה‬s‫*כ ! י '־‬
fructificaremos en la tierra. ” v .t j . T

23De alli subio a Beer-Sheba. 24El :‫ב א ר ש ב ע‬ ‫מ ש ם‬ ‫ויעל‬ ‫ ר כי«י כ ג‬: ‫ב א ר ץ‬

Eterno se le aparecio esa misma noche, ‫ה הו א‬ ‫ב לי ל ה‬ ‫יהוה‬ ‫אליו‬ ‫וירא‬ ‫פד‬
y dijo: “Yo soy el Dios de tu padre ‫״‬ T : ‫ת‬ ' T : <T •• T‫״‬ “

Abraham; no temas, pues estoy contigo. ‫א ב יי ך‬ JT T

‫א ב ר ה ם‬ A* T .* ‫־‬
‫אליהי‬ V. ‫״‬ V
‫אניכי‬VJ *
‫וי־אמר‬ IT ‫־־‬

Yo te bendecire y multiplicare tu ‫ו ב ר כ תי ך‬ ‫אצ־כי‬ ‫כי־אתןז‬ ‫א ל ־ ת י ך א‬

descendencia a causa de Abraham, Mi
‫ה ם‬J J ‫א ב ר‬ ‫ב ע בו ר‬ ‫ ־ *ע ך‬: ‫א ת ־ ז ר‬ ‫והרביתי‬
siervo. ” 25Edified alli un altar, y llamo T 5 “ ^ * : ( “ I : 1‫־‬ V J* ‫״‬ :

en el Nombre del Eterno. Planto alli su ‫ב ש ם‬ ‫ש ם מ ז ב ח ויקרא‬ ‫ ויבן‬.‫ כ ה‬:‫ע ב ד י‬

tienda, y los siervos de Itzjak cavaron ­ ‫ם ע ב ד י‬J 7 ‫א ה ל ו ו י כ ר ו ־ ש‬ ‫יהיוה ו י ט ־ ש ם‬
• * '1 : • ‫־־‬ V A T! IT «-T ‫־‬ t :
alli un pozo.
26Abimelej fue a el desde Guerar, con
‫אליו‬ V.T ‫״‬
‫ ך‬f j‫ל‬- ‫ה‬ T
‫ו א ב י מ ל ך‬
I V V ■ “ : 1‫־‬
‫מ‬ :‫ב א ר‬ ‫• יו‬ :
‫י צ ח ק‬
I VT : •

un grupo de sus amigos y Pijol, general ­ ‫־ש ר‬ ‫י כ ל‬.‫ו• פ י‬ ‫ע״ ה ו‬1‫מ ר י‬ ‫ ת‬- ‫ ־א ח\ ז־‬:‫ו‬1‫־‬ ‫ר ר‬Q t‫• מ •ג‬
ONKELOS

‫א ח רי ו ל א נ צו‬ ‫ב יז ר א‬ ‫מ ת מן ו ח פ ר‬ ‫!־ א ס ת ל ק‬ ‫ ב ב‬:‫ש ק\ נ ה‬ ‫ש מ ה‬ ‫א ף ע ל ה ו קז ר א‬ ‫א ח רי ונ צו‬ ‫בי ר א‬ ‫כ א ו ח פ רו‬

‫מ ת מן‬ ‫ כג ו א ס ת ל ק‬: ‫ב א ת נ א‬ ‫\ננ או‬5‫ל נ א ן נ י פ ו ש (נ ״ א ןי פ‬ ‫א פ ת י יי‬ ‫ב ען‬ ‫י‬1 ‫א‬ ‫ר ח בו ת ו א מ ר‬ ‫ש מ ה‬ ‫יג ל ה ו ק ר א‬
‫ב ס ע ד ך‬ ‫א רי‬ ‫ת ך ח ל‬ ‫ל א‬ ‫א בו ך‬ ‫ד א ב ר ה ם‬ ‫א ל ה ה‬ ‫אנ א‬ ‫ה הו א ו א מ ר‬ ‫ב לי לן א‬ ‫ כ ד ו א ת ג ל י ל י ה זן‬:‫ש ב ע‬ ‫ב א ר‬
‫ת מן‬ ‫ב ש מ א דיי ו פ ר ס‬ ‫מ ך ב ח א ו צ לי‬ ‫ת מן‬ ‫ כ ה ו ב נ א‬:‫א ב ר ה ם ע ב די‬ ‫ב די ל‬ ‫בנ ד‬ ‫מ י מ ך י ו א ב ר כ נ ך ן א ק ג< « ת‬
‫ר ב‬ ‫מ ר ח מ ו ה י ו פי כי ל‬ ‫ו סי ע ת‬ ‫מג ר ר‬ ‫לו תי ה‬ ‫אז ל‬ ‫מו א בי מ ל ך‬ ;‫ב י ך א‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ע ב די‬ ‫ת טו‬ ‫ו כ רו‬ ‫מ ש כ ני ה‬

---------------------------------------------------------------------------------- H A S H ]

‫ ו י ש‬.‫מ א ו ה ב י ו‬ ‫ ס י ע ת‬,‫מ ר ח מ ו ה י‬ ‫ ו ־ ס י ע ת‬:‫כ ת ר ג ו מ ו‬ .‫ב א ר ץ‬ ‫< פ ב) ו פ ר י נ ו‬ :‫ב ל ע ״ ז‬ ‫נויי ש מנ ״ ט‬ .‫ש ט נ ה‬ )‫< ב א‬

‫ש ל שי ם‬ ‫כ מו‬ ,‫ה ת ב ה‬ ‫מי סו ד‬ ‫מ׳‬ ,‫מ ר ע ה ו‬ ‫פו ת רין‬ .‫מ ר ע הו‬ ‫ת‬ ‫ו א חז‬ )‫( מ‬ :‫ב א מ ג א‬ ‫ת י פו ש‬ :‫כ ת ך ג ו מ ו‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

21. ‫ש ט נ ה‬ /S IT N A . E s te n o m b r e s ig n if ic a 10 m is m o q u e n u ise m a n t e n f r a n c e s a n t i g u o . 120

22. ‫ג א ר ץ‬ ‫ ו פ רי נו‬/ y f r u Y t if i Y Q r 8 m o s 8 n l Q t i 8 r r Q . E s ta f r a s e d ebe ser e n te n d id a t a l c o m o la

tra d u c e el T a rg u m : M jn N i ‫ מ < פו ש‬, y n o s in crem en ta rem o s en la tierra . 121

2 6 .‫ו‬ ‫מ ר ע ה‬ ‫ו א הז ת‬/ CON u n g r u p o q 8 SU S Q m ig o s . E s t a f r a s e d e b e s e r e n t e n d i d a t a l c o m o la t r a d u c e

el T a rg u m : ‫מ ר ח מו הי‬ ‫ו סי ע ת‬ , una com pania de su s am igos . 122 P e r o h a y q u i e n e s e x p l i c a n la p a l a b r a

‫מ ר ע הו‬ c o m o si la le tr a ‫מ‬ f u e r a p a r t e d e la r a i z , r e l a c i o n a n d o l a c o n e l v o c a b l o ‫ מ ר ע י ם‬e n e l v e r s i c u l o

c o n c re to s d e d ispu ta. p re te r ito , sin o e n fu tu ro . A u n q u e g ra m a tic a lm e n te

120. E n e sp a n o l, o b sta c u lo , m o le stia . e s ta en p rete rito , la ‫ ו‬al p rin c ip io d e la p a la b ra 10

c o n v ie rte a fu tu ro (Sifte Jajamim).
* N o t a e l t e x t o d c la T o r a : E l n o m b re ‫ ר ח ב ת‬, R e jo b o t, se
d e riv a d e la ra iz ‫ ר ח ב‬, q u e d e n o ta a m p litu d , h o lg u ra . 122. R a shi c ita a q u i al T a rg u m p a ra e n fa tiz a r q u e el
1 2 1 .,R a sh i c ita a q u i la tr a d u c c io n d el T a rg u m p a ra v o c a b lo ‫ ו א ח ן ת‬n o e s un n o m b r e p ro p io , sin o u n
p re c is a r que e ste v e rb o no e sta c o n ju g a d o en su s ta n tiv o (“ c o m p a n ia ”). L a ‫מ‬ d e la p a la b r a ‫מ ר ע ה ו‬
2 6 :2 7 -2 8 — ‫כ ר כ ז ־ כ ח‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת תו ל דו ת‬/ 350

de su ejercito. 27Itzjak les dijo: “iP o r ‫מ דו ע‬ ‫אלה □' י צ ח ק‬ ‫וייאמר‬ ‫מ‬ :1‫צ ב א‬
que han venido a mi, si ustedes me ^ ‫ש נ א ת ם‬ □ ‫ו א ת‬ ‫א לי‬ ‫ב א ת ם‬
aborrecieron me expulsaron de y . JV " ! v "! AT " , J'‫ '־‬T
ustedes?” 28Ellos dijeron: “Clara- : ‫בח‬ ‫ו ת ש ל חוני‬
mente hemos visto que el Eterno ha *
I JlirP
JT J
‫כי ״ הי ה‬
J T T I*
‫ר אינו‬ • T
1‫ר א‬ J T

o n k e l 6 s —

‫ מ ו א מ ר ל ה ו ן י צ ח ק מ ה ד י ו א ת י ת ו ן ל ו ת י ן א ת ו ן ס נ י ת ו ן י ת י‬:‫ח ל לי ה‬
‫ כ ו ו' ו א מ ר ו מ ר ז ז א ח ז ל נ א א ר י ה ו ה מ י מ ר א ד לי‬:‫ן ש ל ח ו ג ו נ י מ ל ו ת כ וו‬
---------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf ----------------------------------------------- — -------- :---------------------- ‫י‬

‫א חו ת י א ף ע ל‬ ‫של‬ ‫ ן א ל ת ת מ ה ע ל ת י ״ ו‬.‫ה ך א ש ו ץ‬ ‫ש ת הי ה ת ב ת‬ ‫ פ ד י‬,‫ ל או ך ש מ ש ו ן‬:‫מ ר ע י ם ו ש ו פ ט י ם ל ר‬

:‫ב מ ק ר א‬
T' J * ‫״‬
‫דו ג מ ת ה‬
T T S
‫ י י' ש‬, ‫ס מ ו כ ה‬
) T
‫ת ב ה‬
T ‫״‬
‫ש אינ ה‬
T ‫״‬ V
‫יפ י‬ ‫על‬ ‫ל ד ב ר‬
•‫י‬ “ |
‫אר ץ‬
* V V
‫דרך‬
‫י‬ V V
‫אין‬
‫י‬ ‫•י‬
‫א ב ל‬ .‫ו ק ה‬i ‫ד ב‬
,T T "!
‫ו א חו ת‬
‫״‬ \ ‫*־‬ “

‫מ י ץ ( ל ש עי ה‬ ‫ ו ש כ ר ת ו ל א‬,‫י גו‬:‫מ צ ר ( ת ה ל ל ם ס‬ ‫ע* ך ת‬ ‫סי ע ת‬ ‫ כ ל‬,‫ש א ם פ ן‬ ,‫א ו ה ב י ו‬ ‫סי ע ת‬ :‫ה מ ל כ ו ת כ ן‬

‫שנ א רוזיו‬ ,‫ק ב ו צ ה ו א ג ו ד ה‬ ‫ל שון‬ .‫א חן ת‬ :}‫ כ א‬:‫ג א‬ ‫סי ע ה‬ ‫א ל א‬ ‫לו‬ ‫הי ה‬ ‫ ו ל א‬,‫ע ט ו‬ ‫הו לי ך‬ ‫או ה ביו‬
:‫ב ך‬ ‫ך אינו‬ ,‫ב א ב י ך‬ ‫ז ר או‬ .‫> ר א ו ו א מ ו‬na( :‫י ח ד‬ ‫כ ל שון‬ ‫ל פו ךנ רו‬ ‫ל כן י ש‬ .‫א ו ה ב י ם‬ ‫של‬ ‫א ח ת‬

-------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A S III

d i c h o a prop6sito de Shimsh6n: “T reinta am igos ]‫ ” [ מ ר ע י ם‬, que haria que l a palabra 10 123 ‫ו א ח ז ת‬
estuviera en estad o constructo c o n respecto a ‫ מ ר ע ה ו‬. Sin em bargo, ello no puede ser porque no 124
seria cortds decir d e un rey “su grupo de am igos”, pues ello implicaria que habia tornado consigo
a todo su grupo de am igos y q u e no tenfa mds amigos. P or eso, hay que explicar ‫ א ח ו ת‬segun la
prim era ex p lic a cid n .125 Y no hay por qud asom brarse de la le tr a ‫ מ‬a l f in a l de la p a l a b r a ‫ א ח ז ת‬,
aunque no estd en estado co n stru cto ,126 pues existen otros casos an&logos en la E scritura. Por
ejemplo, en l a s f r a s e s : “Ayuda ]‫ ן ן מ‬$[ contra e l adversario” 127 “ebria ]‫[ ש ג ר ת‬, pero n o de vino . ” 128
‫ א חז ת‬/ u n g ru p o . E s t a p a la b r a significa un grupo 0 una reuni6n de personas unidas entre si . 129
28. ‫ ר או ו א מ ו‬/ CLARAM EN TE iie m o s v is to . Queria decir: Habidndolo visto ]1‫ | ך א‬,eh tu padre
nosotros lo hem os visto ]‫ [ ר א י נו‬en ti . ” 130

s e r ia u n p re fijo p re p o sic io n a l e q u iv a le n te a “ d e ” . 126. E n g e n e ra l, c u a n d o a p a re c e u n a ‫ ת‬a l fin a l d e

u n a p a la b ra , e llo in d ic a q u e s e tr a ta d e u n s u sta n tiv o
1 2 3. Shofetim 1 4 :1 1 .
fe m e n in o s in g u la r e n e sta d o c o n stru c to . E n e ste
1 2 4. S i la ‫ מ‬d e la p a la b r a ‫ מ ר ע ה ו‬fo r m a se p a r te d e la
c a so , a p e sa r d e la ‫ ת‬e ste te rm in o n o e s ta e n e sta d o
r a iz y n o s e tr a ta ta d e l p re fijo p ro p o s ic io n a l “ d e ” , e l
c o n stru c to , sie n d o so la m e n te u n a fo rm a v a ria n te d e
su sta n tiv o ‫ ו א ח ז ת‬p o r fu e rz a e sta ria su b o rd in a d o a n triN , ig u a l a la s o tr a s v a ria n te s q u e R a s h i c ita .
‫ מ ר ע ה ו‬, c o n lo c u a l la fra se d ir ia “ su g r u p o d e
127. Tehilim 6 0:13.
a m ig o s ” .
128. Yeshayahu 5 1 :21.
1 25. Q u e a f ir m a que ‫א חז ת‬ no e s ta en e s ta d o
c o n s tr u c to c o n r e s p e c to a la p a la b r a ‫ מ ר ע ה ו‬y q u e la 129. L a r a iz ‫א ח ז‬ d e la c u a l se d e r iv a e s te te rm in o

le tr a ‫ מ‬d e e s ta u ltim a e s u n p re d ijo q u e s ig n if ic a “de im p lic a a lg o q u e se a g a rra firm e m e n te , a lu d ie n d o a

s u s a m ig o s ” . C o n e s to la fra se a d q u ie re u n c a rd c te r la c o h e si6 n d e u n g ru p o d e a m ig o s.

in d e te rm in a d o : e n v e z d e sig n ific a r “su g ru p o d e 130. Bereshit Raba 6 4 :10. R a s h i e x p lic a a q u i e l

a m ig o s ” q u ie r e d e c ir “un g ru p o d e a m ig o s ” . A h o ra sig n ific a d o d e la e x p re sio n v e rb a l d o b le ‫ ר א י נ ו‬1‫ ך א‬,
b ie n , e s to p la n te a o tr o p ro b le m a : la p re s e n c ia d e la a firm a n d o q u e d e h e c h o se tr a ta d e u n a e x p r e s io n
‫ ת‬fin a l e n ‫ א ח ז ת‬, lo q u e p a re c e r ia in d ic a r q u e si e sta q u e a q u i im p lic a d o s v isio n e s: u n a c o n re sp e c to a su
e n e s ta d o c o n s tru c to . R a s h i re s p o n d e r a a h o r a a e sta p a d re y o tr a con re sp e c to a Itz ja k . U na
d ific u lta d . in te rp re ta c i6 n sim ila r a u n c a so d e e x p re s io n v e r b a l
 351 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 6 :2 9 -3 2 — ‫ה ר כ ט ־ ל ב‬

estado contigo, por lo dijimos: Que el ‫בינו תינו‬ ‫א ל ה‬ ‫נ א‬ ‫ת הי‬ ‫ונ א מ ר‬ ‫ע מו ל‬

‫י י «י‬ I•• ST T JT * J V ‫־־‬ I T

juramento con nosotros este ahora entre

:‫ע מ ך‬ ‫ב רי ת‬ ‫ו בינ ך ונ כ ר ת ה‬ ‫בינינו‬
nosotros y tu; y haremos un pacto
contigo: 29que no haras mal con ‫ל א‬ ‫כ א ש ר‬ ‫א ם ־ ת ע ^ ה ע מ נ ו ך( ן ה‬ ‫כט‬
nosotros, * asi como nosotros no te
‫ך ק ־& ו ב‬ ‫ע מ ך‬ ‫ ש י נ ו‬$< ‫ ן ר‬£ ‫ו כ א‬ ‫נג ענו ך‬
tocamos y asi como hicimos contigo solo
bien y te enviamos en paz. Tu [tambien ‫ב רו ך‬ ‫ע ת ה‬ ‫א ת ה‬ ‫ב ש לו ם‬ ‫ונ ש ל ח ך‬
haz asi] ahora, bendito del Eterno. ” 30El ‫ו י ע ש ל ה ם מ ש ת ה ויי א כ לו‬ ‫ל‬ -‫ח מ י ש‬ : ‫ ה‬1‫י ה‬
les hizo un banquete, y comieron y
V. : 1 ‫־‬ v : • v T ‫ ״‬£ .> — IT .

bebieron. 31Y madrugaron muy de ‫ב ב ק ר וי ש ב עו‬

‫\ ״‬ : IT ‫־ ״‬ J Pv
‫ל א וי ש כי מו‬
“ ■ : ‫־‬ ‫־־‬
:‫וי ש תו‬
, . . _

manana, y cada varon juro al otro. Itzjak ‫כ ו‬J ‫י ע ח ק ו י ל‬ ‫ל א חיו וי ש ל ח ם‬ ‫א י ש‬s

; ‫ן‬..- ‫י‬ T J ‫׳‬ J ‫•• ־‬ ‫־‬ : ‫־‬ J A‘ T *

los despidio, y se fueron de el en paz. 32 Y

sucedio que en ese dia los siervos de ‫ה הו א‬ -
‫ביו ם‬
j
1
j
‫וי הי‬ - * : ‫־‬
‫ל ב‬ :‫ב ש לו ם‬ i t :
‫מ א תו‬
‫«י‬ * ‫•יו‬

Itzjak vinieron y le informaron sobre el ‫ע ל־ אי ךו ת‬ ‫ע ב ד י י ע{ ו ק ו י ג ד ו ל ו‬ ‫וי בי או‬

ONKELOS

‫ כ ט א ם‬:‫ב י נ נ א ו ב י נ ך ו נ ג ז ר קי כז ע מ ך‬ ‫א ב ה תנ א‬ ‫בין‬ ‫מו מ ת א ד הו ה‬ ‫כ ען‬ ‫תוז קי כו‬ ‫ב ס ע ד ך ו א מ ת א‬

‫ת ע ב ד ע מ נ א ב י ש א כ מ א ד י ל א א נ ז י ק נ ך ו ? מ א ד י ע ב מ א ע מ ך ל ח ו ד ט ב ו { ש ל ח נ ך ב (׳ \ ל ם א ת פ ע ן‬
‫ ל א ן א ק ד י מ ו ב צ פ ר א ו ק י י מ ו ג ב ר ל א ח ו ה י ן ש ל ח גו ץ‬:‫ ל ו ע ב ד ל ה ו ן מ ש קנ^ א ו א כ ל ו ו ש תי א ו‬:‫ב ך י כ א דיי‬
‫עי ס ק‬ ‫ע ל‬ ‫לי ה‬ ‫ע ב די י צ ח ק ן חוי או‬ ‫ה הו א ו א תו‬ ‫ביו מ א‬ ‫ ל ב ו ה ו ה‬:‫ב ש ל ם‬ ‫מ לו תי ה‬ ‫י צ ח ק ו אז לו‬

RASH I

.) ‫פ ס ו ק ט ז‬ ‫מ ע מ נ ו ( ל עי ל‬ ‫ל ך‬ :‫ל ך‬ ‫פ ש א מ ךנו‬ .‫נ ג ^ נ ו ך‬ ‫בינו תינו‬ ‫א שר‬ ‫ה אל ה‬ . ‫א ל ה ג י נ ו ת י נ ו ו ג ו׳‬ ‫ת הי נ א‬

:‫כן‬ ‫כ מו‬ ‫לנו‬ ‫ע ש ה‬ }‫ו ע ת ה‬ ‫א ת ה‬ ‫ג ם‬ .‫א ת ה‬ ‫ < ב ט) ל א‬:‫ב י נ י נ ו ו ב י נ י ך‬ ‫ ך נ ה י ג ם ע ת ה‬,‫א ב י ך‬ ‫מי מי‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫א ל ה ג י נ ו ת י נ ו ו ג ו׳‬ ‫ ת ה« נ א‬/ q u 8 8 l j u r Q m 8 n t o Y o n n o s o t r o s 8 s t 8 Q iio r Q , 8 t Y . E s d e c ir, q u e el

j u r a m e n t o q u e h a b i a e n t r e n o s o t r o s [‫ ] ב י נ ו ת י נ ו‬d e s d e lo s d i a s d e t u p a d r e , t a m b i e n s e m a n t e n g a
“ e n t r e n o s o t r o s y t u ” [131. [ ‫ב י נ י נ ו ו ב י נ ך‬

29. ‫ ל א נ מננו ך‬/ n o t 8 TO CAM OS. C uando te d i j i m o s : “ V e t e d e n o s o t r o s .” 132

‫ א ת ה‬/ t u . E s d e c ir , tu ta m b ie n { a h o ra } a c tu a d e ig u a l m o d o c o n n o s o tr o s . 133

d o b le la h a c e R a sh i en el v. 2 2 :1 7 , s.v. ‫ ב ר ך א ב ר כ ך‬. (Mizraji).

P a ra u n a d e fin ic io n m a s e x te n s a d e l sig n if ic a d o d e
* N o t a a l t e x t o d e la T o r a : E sta fr a se lite ra lm e n te d ic e :
e s te tip o d e e x p re sio n e s, v e r ta m b ie n la n o ta 4 3 9 d e
“ jSi h a c e s m a l c o n n o s o tro s ...! C o m o e s f r e c u e n te e n
la p a r a s h a t Vayera.
la T o ra , se tr a ta d e u n a f r a s e a b re v ia d a q u e o m ite la
131. L a fra se “ q u e el ju ra m e n to c o n n o so tro s e ste c o n s e c u e n c ia .
a h o ra e n tr e n o so tro s y tu ” p a re c e re p e titiv a . E s o b v io 132. Supra, v . 2 6:16 .
que e l ju r a m e n to “c o n n o so tro s” estari'a “ e n tre
13 3 . L a fra s e lite ra lm e n te d ic e : “T u a h o ra , b e n d ito
n o so tro s y tu ” . P o r e sta ra z o n , R a sh f e x p lic a aq u i
d e l E te rn o .” R ash f s u p le a q u f el p r e d ic a d o im p lic ito
q u e c a d a e x p r e s io n h a c e a lu sio n a d o s m o m e n to s
a s o c ia d o a “ tu ” , q u e e s “ tu ta m b ie n h a z asf [c o n
d istin to s. La e x p re sio n ‫בי נו תי נו‬ se re fie re al
ju r a m e n to q u e y a h a b fa c o n el. E s te e r a el ju ra m e n to n o s o tro s ]” . L a f r a s e q u e sig u e es una c la u s u la

q u e h a b ia n c o n tra fd o c o n A b ra h a m , el c u a l se in d e p e n d ie n te c u y o p r o p o s ito e s ju s tif ic a r 10 d ic h o

p ro lo n g a b a h a s ta Itz jak . L a se g u n d a e x p r e s i o n , ‫ב י נ י נ ו‬ a n te rio rm e n te : /,P o r q u e te p e d im o s e sto ? P o r q u e

‫ ו ב י נ ך‬, q u ie r e d e c ir q u e e se m ism o ju ra m e n to p re v io h e m o s v is to q u e tu e re s “ a h o r a el b e n d ito d e l
d e b fa a h o ra ser c o n firm a d o con Itz ja k m ism o E te r n o ” (Sifte Jajamim).
2 6 :3 3 -3 4 — ‫ ל ג ־ ל ד‬: ‫פ ו‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ת ו ל ד ו ת‬/ 352

pozo que habian cavado, y le dijeron: ‫ה ב א ר‬ ‫מ צ א ט‬ 1‫ל‬ ‫ח פ רו ויי א מ ח‬ ‫א ש ר‬

“Hemos encomrado ague. ‫ » ״‬Y (I to ^ ‫א ת ה‬ ^ '‫^ ל ג‬
llamo Shiba; p o r eso el nombre de la ‫“‘ י‬ ‫־‬ AT! ‫־‬ ? JT'! ‫ך ־‬ ‫״־‬
ciudad es Beer-Sheba hasta el dia de ‫ש ם ״ ה עי ר‬ ‫ב א ר‬
h°y • : ‫ה ז; ה‬ ‫וז הי ע ש ו ב ך א ר ב< ן י ם‬ ‫לד‬
34Esav tenia cuarenta anos de edad ML
cuando to m i p o r esposa a Yehudi,, hija " H I T ‫א ת‬ ‫א^ ה‬ l f n ‫שנ ה‬
del j u i Beeri, y a Basemat, hija del ‫ב ת ״ ב א ר י ה ח ת י ו א ת ״ ב ש מ ת ב ת ״‬
0 n k e l 6 s

‫ב א ר א ך ש ב ע( צ ״ א ב א ר‬ ‫ש מ א ך לן ך ר ג א‬ ‫ש ב ע ה ע ל פן‬ ‫ ל ג ו ע ן ך א י ת ה‬:‫ב י ך א ד י ו ז פ ר ו ו א מ ר ו ל י ה א ( ץ פ ו ז נ א כ מ א‬
‫ ל ר ן ה ו ה ע׳ ^ ו ב ר א ר ב ע י ן ( } י נ ץ ו נ ס י ב א ת ת א י ת ן ה ו ך י ת ב ת ? א ר י ח ת א ה ן י ת ב < ^ מ ת ב ת‬: ‫ ע ד י ו מ א ה ד י ן‬s\ » 1

------------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf ------- ■

<‫כ ל‬ .‫כ ש ר י ם‬ ‫ע צ מ ם‬ ‫ו מ ך אי ם‬ ‫ו חו מ סי ם‬ ‫גוז לי ם‬ .‫א ר ב ע י ם < ץנ ה‬ ‫ <לד> ג ן‬: ‫ה ב ר י ת‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ . 1‫לג>( ץ בן צי‬
‫מ ת ח ת‬
‫ ׳‬-‫י‬ - «
‫צ שי ם‬ • T
‫צד‬ T
‫"ע ש ו‬
T
‫הי ה‬
T T
‫שנ ה‬T T
‫א ר ב עי ם‬
‫י‬ T t —
‫ י כ ר ס מ נ ה ח ז י ר‬:‫ש נ א מ ר‬
• “I T V I J ‫־‬ ‫ו‬ - V» V V
,‫מ ש ל ל ח ז י ר‬I ‫ע ש ו ה י ה נ‬
‫׳‬ • ‫ ־‬1‫־‬ T • T T T

:‫ כ ש ה י ה ב ן א ך ב ע י ם א מ ר‬. ‫ב ע ל י ה ן ו מ ע נ ה א ן ת ם‬ ‫שו כ ב‬ ‫כ ש הו א‬ ,‫ה ז ה‬ ‫ה חזי ר‬ .)‫י ד‬:‫מ י ע ר ( ת ה ל י ם פ‬

‫אני כן‬ ‫א ף‬ ,‫א ש ה‬ ‫שנ ה נ ש א‬ ‫או ־ ב עי ם‬ ‫א ב א בן‬ ‫א לו‬ ‫כך‬ .‫ט ה ו ר‬ ‫ש אני‬ ‫ך או‬ :‫ ל ו מ ר‬,‫ פ ו ש ט ק\ ל פ י ו‬:

T R A D U C C IO N D E R A S H I

33. /S H IB A . La llam6 ‫ש ב ע ה‬ en alusirin al pacto que habfan jurado entre e llo s .134

34. ‫ש ג ה‬ ‫ ג ן א ר ב עי ם‬/ c u a r e n ta a n o s d e e d a d . Esav fue com parado con un cerdo, como se

declara: “El cerdo salvaje devora desde el bosque.” 135 Ahora b ie n , cuando el cerdo se acuesta,
estira sus patas, com o diciendo: “M iren que soy un animal puro.” 136 D e igual m odo, 6stos - lo s
malvados q u e siguen los p a s o s d e E sa v - roban y extorsionan, pero se m uestran a si mismos como
personas honradas. D urante todos estos cuarenta afios de su vida, Esav solia arrebatar las
m ujeres de sus m aridos y las violaba, pero cuando lleg6 a los cuarenta afios de edad, se dijo:
“M i padre tom 6 una esposa a la edad de cuarenta affos; yo tambign hard 10 m ism o.” 137

134. L a p a la b ra ‫ ב ע ה‬$, “ S h ib a ” , lite ra lm e n te lu g a r q u e su p a d re h a b fa lla m a d o c o n e ste n o m b re.

sig n if ic a “ s ie te ” ; s e d e r iv a d e la m is m a ra fz q u e el V e r ta m b ie n la n o ta al v . 2 1 :3 1 se fialad a c o n el
v e rb o ‫ ו י ש ב ע ו‬, “j u r a r o n ” e n u n c ia d o e n e l v . 3 1 . P u esto sig n o * en la p a ra s h a t Vayera, d e sp u d s d e la n o ta
q u e el te x to d ic e q u e e l n o m b r e d e la c iu d a d fue 366.

B e e r- S h e b a , e l n o m b re S h ib a a p a re n te m e n te s 6)0 se 135. Tehilim 80:14.

a p lic a a l p o z o . A h o r a b ie n , el n o m b re B e e r-S h e b a
lite ra lm e n te q u ie r e d e c ir “ p o z o d e l ju r a m e n to ” o
“p o z o d e s ie te ” . E s te m ism o n o m b re y a h a b fa sid o
d a d o p o r A b ra h a m a p ro p o sito d e l p a c to q u e h a bfa
hecho con A b im e le j. El c o m e n ta r is ta
o f re c e d o s e x p lic a c io n e s p o sib le : la p rim e ra , q u e
e ste n o m b r e s e r e f ie r e a l m is m o lu g a r y e s lla m ad o
asf e n a lu sio n a a m b o s ju r a m e n to s o q u e s e tr a ta de
o tro lu g a r. E l R a sh b a m o p in a q u e se tr a ta d e o tro
lu g a r, p u e s e n e l lib ro d e Melajim I, 1 9:3 se a lu d e a
o tro lu g a r c o n el m ism o n o m b re . S in e m b a rg o , e n el
136. P a ra q u e un m a m f fe ro s e a d e c la ra d o “ p u ro ”
(kosher), es p re c iso q u e p r e s e n te d o s c a ra c te rfstic a s:
p rim e ro q u e ru m ie; se g u n d o q u e te n g a las p e zu fia s
p a rtid a s . E l c e rd o n o ru m ia , p e ro sf tie n e la s p e zu fia s
Ib n E z ra p a rtid a s, c o m o se d e c la ra e n Vayikra 11:3 y 11:7. E l
c e rd o tie n e la c o stu m b re d e e c h a rs e al su e lo b o c a
a rr ib a y le v a n ta r las p a ta s. E n u n se n tid o fig u ra d o ,
e sta c o stu m b re d e l c e rd o e s in te rp re ta d a c o m o si
q u isie s e m o stra r q u e su s p e z u fia s e sta n p a rtid a s y, d e
e ste m o d o , p re te n d e r q u e e s u n a n im a l kosher. E s te
se n tid o fig u ra d o e s a p lic a d o a las c a ra c te rfs tic a s

v . 23 d e e ste m is m o c a p itu io se d ic e q u e Itz jak m o ra le s d e E sav.

“ su b io a B e e r - S h e b a ” , im p lic a n d o asf q u e fu e al 137. Bereshit Rabd 6 5:1.

 353 / B E R E S H IT — PA R A SH A T T O L E D O T 2 6 :3 5 -2 7 :1 — ‫ א‬: ‫ ל ה ־ פ ז‬. ‫כ ר‬

jiti Elon. 35 Y ellas fueron contrariedad ‫רו ח‬

‫־‬ ‫א‬
‫מ ר ת‬
“ J
?‫ו ת היי‬
T I V.V: I* ‫־‬
‫לה‬ :‫ה ח תי‬
I* • 1‫־‬
?‫אי ל‬
I ‫י‬. •‫״‬

de espiritu para Itzjak y para Ribka. ‫ק לי צ ח ק‬ :‫ו ל ר ב ב ה‬

Ca p f t u i o 2 7 ‫פ ר ק כז‬
1y sucedio que cuando itzjak ‫עיניו‬ ‫ו ת כ הין‬ ‫ ז ק‬1‫י ע‬ ^‫ב י י ״ ז ק‬ '‫ו י ה י‬ ‫א‬
enveiecio y se debilitaron sus ojos, . . . ‫״‬
‫״‬ , J ... , ‫הג ד ל מ ר א ת‬ ‫בנו‬ 1‫א ת־ ע שו‬ ‫וי ק ר א‬
llamo a Esav, su hijo mayor, y le dijo: T‫־‬ J! JT ‫״‬ ‫׳•־‬ T,;!‫־ י ״׳‬ ‫י׳‬
‫ ״‬Hijo mio. ‫ ״‬e i le dijo: “Heme aqui ‫״‬ :‫ה נ נ י‬ ‫א ליו‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫ב צי‬ ‫א ליו‬ ‫ויי א מ ר‬
------------------------------------------------------------ O N K E L O S

‫ א ו ה ו ה כ ד ס י ב י צ ח ק‬:‫< ךגזו ע ל כ< ל מ ר ל צ רו ק ו ר ב ק ה‬3‫ ל ה ו ה ו א ה כ< ס ך בו ו‬:‫א ל לו ו ח ת א ה‬

:‫ א מ ר ל י ה ה א א נ א‬:‫ו כ ה י א ע לנו ה ל כ< ל מ חז ל ו ק ר א י ת ע ^ ו ב ל י ה ר ב א ו א מ ר ל י ה ב ן ל ו‬
--------------------------------------------------------------- R A S H I

:‫א ח ר‬ ‫דבר‬ ,1‫ז ך ה‬ ‫ל ע בוז ־ ת‬ ‫מ מ רי ם ו מ ק טי רו ת‬ ‫כ מן‬ ,‫ר ו ח‬ ‫ה מ ר א ת‬ ‫ל שון‬ .‫( ל ה) מ ר ת ר ו ח‬

‫רו צ ה‬ ‫א ביו‬ ‫ו הי ה‬ ‫ה מז ב ח‬ ‫ג בי‬ ‫על‬ ‫ל ע צ בז ־ן כ ש נ ע ק ד‬ ‫היו‬ ‫מ ע שי הן‬ ‫כל‬ .‫ כ דו‬:‫ט‬ ‫ה י י ת ם ( ד ב רי ם‬
‫ו ך או‬ ‫ה ש מי ם‬ ‫נ פוז חו‬ ‫שעה‬ ‫ב או ת ה‬ ,‫ל ש ח ט ן‬ :‫ז ר ה‬ ‫ע בו ך ה‬ ‫עו ב דו ת‬ ‫ש היו‬ ,‫ו ל ר ב ק ה‬ ‫לי צ ח ק‬
‫ד מ עו תי ה ם‬ ‫ף ך דו‬ ,‫ב ו כ י ם‬ ‫ה ש ל ת ו ה לו‬ ‫מ ל א כי‬ ‫מ ע שנו ת‬ ‫ו ש היו‬ ‫א לו‬ ‫של‬ ‫ב ע שנו‬ .(‫< א) וו ג ב הי‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

35. ‫ מ ר ת רו ח‬/ c o n tr a r ie d a d d e e s p iritu . Esta expresi6n significa rebeli6n de e sp ir itu .138 La

palabra ‫ מ_ ר ת‬es sim ilar en significado a la de la frase: “Ustedes han sido rebeldes [139” .[‫ מ מ ר י ם‬Todos
los actos de esas mujeres eran causa de pesar para Itzjak y para Ribkd, ya que rendian culto a
id o lo s.140

27
1. TV n a f l 1 / S E d e b ilita r o n . A causa del humo de las esposas de Esav, {ya que ellas levantaban
humo y quem aban incienso a los Idolos}.141 Segun otra explicaci6n, cuando Itzja k fue atado
sobre el altar y su padre quiso degollarlo, en ese instante se abrieron los cielos y los angeles
celestiales vieron 10 que se hacfa con Itzjak y lloraron por el, y las lagrim as de ellos descendieron

138. E s d e c ir, u n a a c titu d q u e im p lic a b a re b e lio n o baSade). E l T a rg u m , sin e m b a rg o , 10 tr a d u c e e n el

c o n tra rie d a d c o n tra la v o lu n ta d d e a lg u ien . L a fra se se n tid o de q u e se re b e la b a n c o n tr a e llo s.
n o q u ie re d e c ir q u e e lla s tu v ie ra n e sp iritu re b e ld e .
141. Tanjuma 8. R ash i e x p lic a aqui la
S e gu n el Mizraji, q u ie re d e c ir q u e d e b id o su s a c to s,
y u x ta p o s ic io n d e e s te v e rsic u lo c o n el p r e c e d e n te ,
c a d a u n a d e e lla s p ro v o c a b a c o n tra rie d a d e n Itz ja k y
q u e in d ir e c ta m e n te h a b ia d e la s p ra c tic a s id o la tra s
e n R ibk a .
d e las m u je re s d e E s a v . E l d e b ilita m ie n to d e los o jo s
139. Devarim 9:24. d e Itz ja k no se d e b io a su v e je z , sin o al h u m o q u e
140. Tanjuma 8 . R a sh i p r e c is a a q u i q u e ‫מ ר ת‬ no e lla s p ro v o c a b a n p a ra lo s id o lo s. E sto ta m b ie n
tie n e el sig n ific a d o d e a m a rg u r a [‫] ט מ ר ו ת‬, y a q u e su e x p lic a ria p o r q u e so la m e n te a Itz ja k se le d e b ilito
ra iz cs ‫ מ ר ה‬y n o ‫ מ ר ר‬, q u e si s ig n ific a a m a rg u ra . E s la v ista y no a R ib k d . A d if e r e n c ia d e e lla , c u y a
la p a la b ra ‫ ־ מ ך י‬r e b e lio n , c o n tr a d ic c io n , c o n tra rie d a d fa m ilia e ra id o la tr a , el n o e s ta b a a c o stu m b ra d o a
(Mizraji). S e g u n e s ta e x p lic a c io n , la fra se no q u ie r e su frir lo s e fe c to s d e la s p r a c tic a s id o la tr a s e n su
d e c ir q u e e lla s a c tu a b a n m al con la in te n c io n p ro p ia c a sa ( Sifte Jajamim). T a m b ie n e s p o sib le q u e
c o n sc ie n te d e re b e la rse c o n tra Itz ja k y R ib k a , sin o su v ista se h a y a d e b ilita d o d e b id o al e n o jo y p e sa r
que 10 q u e h a c ia n (r e n d ir c u lto a la id o la trfa ) q u e e x p e rim e n to al v e r q u e la s e s p o s a s d e su p ro p io
p ro v o c a b a e n e llo s “ c o n tra rie d a d d e e sp iritu ” (Beer h ijo e ra n id o la tra s ( Beer baSade).
2 7 :2 -3 — ‫ ב ־ ג‬: ‫מ‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת תו ל דו ת‬/ 354

27 dijo: “He aqui que ahora y a he ‫ה נ ה ״ נ א ז ל|נ תי לי א י ל^ ת י‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫כ‬

envejecido; no se el dia de mi muerte. 3 Y .. ‫יי‬
ahora, p o r fa vo r afila tus armas -tu ‫^ א ״ ^ א‬ H J T iy i □ 1 ‫ג י‬

O NK ELO S

‫ ג ו כ ע ו ס ב פ ע ו זןי נ ך‬: ‫א נ א י ד ע י ו מ א ך א י מ ו ת‬ ‫ב ו א מ ר ר( א כ ע ן ס י ב י ת ל י ת‬
---------------------------------------------------- R A S I lf

,‫ס מ ו ך‬ ‫שני ם‬ ‫ח מ ש‬ ‫בן‬ ‫! ה ריני‬ ,‫ק כ ״ ז‬ ‫ב ת‬ :‫ד ב ר א ח ר‬ .‫ע י נ י ו‬ ‫כ הו‬ ‫ל פי כ ך‬ .‫ע י נ י ו‬ ‫על‬ ‫ןנ פ לו‬
‫ש מ א‬ ,‫מ ו ת י‬ ‫יו ם‬ ‫? מ ג תי‬ ‫לי א‬ ,‫ל פ י כ ך‬ .‫ל פ ו ־ ק ה‬ ‫ <נ> ל א י די ג תי‬: ‫ה ב ר כ ו ת‬ ‫א ת‬ ‫י ע קב‬ ‫שי טו ל‬ ‫כ די‬
.‫{ א‬ Hi ! )‫ <ג‬: ‫א ב א‬ ‫ל פ ר ק‬ ‫ש מ א‬ ,‫א מ י‬ ‫לפר ק‬ ‫א ם מ גי ע‬ :‫א מ ר ר ב י י ה ו ש ע ב ן ל ן ך ח ה‬ .‫ ת י‬1‫ מ‬01 ♦
‫מ ש חיזיו‬ ‫א ץ‬ :‫ש ש נ י נ ו‬ ‫כ או ת ה‬ ,‫ה ש ח ז ה‬ ‫ל שון‬ ,‫ש נ י ם ל פ נ י ה ן‬ ‫ח מ ש‬ ‫א בו תי ה י ך א ג‬ ‫לפר ק‬ ‫א ד ם‬
.‫ח ב ך ת ה‬ ‫ע ל ג בי‬ ‫מ שי א ה‬ ‫א בל‬ ,‫ה ס כ י ן‬ ‫א ת‬ .‫ק כ ״ ג‬ ‫בן‬ ‫הי ה‬ ‫מ צ ח ק‬ ,‫כ ן‬ ‫ל א ח ר‬ ‫שני ם‬ ‫ו ח מ ש‬
:‫נ ב ל ה‬ ‫ת א כי לני‬ ‫ש לי א‬ ,‫ס פ י נ ך ו ש ח ו ט י פ ה‬ ‫חדד‬ ‫מ ת ה‬ ‫ ן ה י א‬,‫מ ג י ע‬ ‫אני‬ ‫א מי‬ ‫לפר ק‬ ‫ש מ א‬ :‫א מ ר‬

T R A D U C C 1 6 N D E R A S I lf

y cayeron sobre sus ojos. Por esta raz6n sus ojos se d eb ilita ro n .142 Y s e g u n otra explicacitin m d s,
s u s o j o s s e d e b i l i t a r o n para que Y aacob pudiese tom ar las bendiciones a p r o v e c h d n d o s e d e la
c e g u e r a d e s u p a d r e . 143

2 . ‫ מ ו ת י‬Oi> *‫ל א < ךן צ ת‬ /N O s£ EL d ia d e m i m u e rte . Rabi Y ehoshua ben K orja dijo: Si un hom bre
llega a la m ism a edad en q u e f a l l e c i e r o n sus padres, deberd preocuparse p o r e l d f a d e s u m u e r te
cinco anos antes y cinco despues d e t a l f e c h a , y e n e s te c a s o , Itzjak tenfa ya ciento veintitres a fio s
d e e d a d . Sc dijo: “Q uizds solo llegar6 a la edad de mi m adre; ella m uri6 a los ciento veintisiete
aflos, y yo ya estoy a cinco anos de ese lim ite.” Por ello e s q u e I t z j a k d i j o la f r a s e : “N o se el dfa
de mi m uerte” , c o n 10 c u a l q u e r f a d e c i r : “Quizds llegue al limite d e a fio s de mi m adre o quizds al
Ifmite de m i padre.” 144
3. ‫ש א נ א‬ / p o r f a v o r a f ila . E l v e rb o ‫ש א‬ significa afilar, com o aprendim os en e l T a lm u d : “No se
puede afila r el cuchillo e n u n f e s tiv a l, pero puede ser afilado pasdndolo [‫ ] מ ש י א ה‬uno sobre
o tro.” 145 A l e x p r e s a r s e a s f, I tz ja k en e f e c to q u is o d e c ir le : “A fila tu cuchillo y degtiella bien al
anim al para que no me alim entes con nebeld . 146

142. Bereshit Rabd 6 5 :1 0 . sim p le d e e sta fr a se a l e x p lic a r ‫ ש א‬p o r “ a fila ” e n v e z

d e e n te n d e rlo c o m o 10 h a c e e l T a rg u m en el se n tid o
143. Tanjuma 8 . S e g u n e s ta u ltim a e x p lic a c io n , no
d e “ to m a ” , d e riv a n d o lo d e la ra fz ‫ נ ש א‬, to m a r, p o rta r.
h u b o u n f a c to r e sp e c ffic o q u e le h u b ie r a p ro v o c a d o
H a y q u e se fla la r ta m b ie n q u e el v e r b o ‫קי ה שי א‬ no
e l d e b ilita m ie n to d e la v is ta , sin o q u e fu e a lg o
in d ic a a fila r e n el s e n tid o u su a l d e a fila r u n c u c h illo
p ro v o c a d o p o r D io s p a r a q u e Y a a c o b re c ib ie r a las
c on una p ie d r a , sin o e s p e c if ic a m e n te a fila r un
b e n d ic io n e s.
c u c h illo c on o tro . A f ila r u n c u c h illo c o n o tro e s la
144. Bereshit Rabd 6 5 :1 2 . L a v id a d e u n a p e rso n a m e jo r m a n e ra d e a lisa r e l filo p a ra q u e n o te n g a
e s ta d iv id id a e n p e rio d o s d e d ie z afios c a d a u n o [v e r im p e rfe c c io n e s ( Gur Arye). R a sh f e n tie n d e que
Pirke A bot 5 :2 1 ]. L a ra z o n d e e s ta d iv is io n ra d ic a Itz ja k u tiliz o e s ta e x p re sio n p a ra e n fa tiz a rle a E sav
e n q u e e l s e r h u m a n o p o r 10 g e n e ra l e x p e rim e n ta q u e e n el m o m e n to d e d e g o lla r al a n im a l el c u c h illo
c a m b io s im p o rta n te s e n su v id a c a d a d ie z afios y e stu v ie ra p e rfe c to y n o p ro v o c a se q u e e l a n im a l se
r e p re s e n ta n h ito s sig n if ic a tiv o s e n su v id a . E l d fa d e l h ic ie ra nebeld [v e r la n o ta sig u ie n te ].
f a lle c im ie n to d e u n p r o g e n ito r c o n s titu y e el p u n to
146. Bereshit Rabd 6 5 :1 3 . E s te te rm in o se re fie re a
m e d io d e c a d a u n o d e e s o s p e rio d o s ( G ur Arye).
u n a n im a l q u e n o h a s id o d e g o lla d o c o n fo rm e a las
1 45. B et:a 2 8 a R a sh f se a p a rta a q u f d e l se n tid o n o rm a s e s tip u la d a s por la T o ra . Un c u c h illo
 35 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 7 :4 -7 — ‫ ד ־ ז‬: ‫ה ז‬

espada y tu arco- y sal al campo y caza ‫לי‬ ‫ע ו ד ה‬J ‫ה ש ר ה \ ו‬ ‫ו צ א‬ ‫ ך‬P‫ו ק ש ת‬ ‫ת לי ך‬

^.‫־‬ T v T ‫־‬ ‫״‬ : a v : P - : d : : v

una presa para mi. 4 Y preparame

‫ ד ו ע ש ה ־ ל י מ ט ע מ י ם ב א ש ר‬:‫ צי ד‬° ‫צ י ד ה‬
manjares como yo amo, y. traemelos y
comere, para que te bendiga mi alma ‫ב ע בו ר‬ y * : r
‫ו אי כ ל ה‬
t is‫״‬ :
‫לי‬ ‫י‬-•
‫ו ה בי א ה‬
t ‫• ע‬ t !
‫א ה ב תי‬ • : ‫ ע‬- t

antes de que yo muera. ” ‫ו ר ב ק ה‬ «J T J * J

‫ ה‬:‫א מו ת‬ I T
‫* ר ם‬.*JV
‫ך נ פ ש י ב ט‬J ‫ת ב ר כ‬
: V.* J “ : V IT 5

5Y Ribka habia escuchado cuando ‫בנו‬ ‫א ל־ ע שו‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ב ך ב ר‬ ‫שי מ ע ת‬

Itzjak hablo a su hijo Esav. Y Esav fue al
:‫ל ה ב י א‬ ‫צי ד‬ ‫ל צו ד‬ ‫ה ש ד ה‬ ‫ע שו‬ ‫וי ל ך‬
campo para cazar una presa y traerla. ‫•ו‬ T ! •V -“ J‫ד‬ V T “ T * I V >•*-

6Y Ribka hablo a su hijo Yaacob, ‫בנ ה‬ <■t J * j r

‫א ל־י ע קי ב‬
%■ t : it
‫א מ ר ה‬ P t
‫ו ר ב ק ה‬
!7 : * :
‫ו‬
diciendo: "He aqui que escuche a tu ‫א ת ־ א בי ך נן ך ב ר‬ ‫ש מ ע תי‬ ‫הנ ה‬ ‫ל א מי ר‬
padre hablando con tu hermano Esav,
‫לי‬ ‫ה בי א ה‬ ‫ ז‬:‫ל א מ י ר‬ ‫א חי ך‬ ‫א ל־ ע שו‬
diciendo: 7 ‘Traeme una presa y hazme j • T . T I ‫־־‬ P V. ‫־‬ T JT ** V

manjares y comere; y te bendecire ‫ו א כ ל ה‬ t A ‫״‬

‫מ ט ע מי ם‬
i v -
‫ו ע ש ה־ לי‬
‫• ע‬ •• :‫—ן‬
‫צי ד‬ • ‫ ע‬-

delante del Eterno antes de mi muerte ’. :‫מו ת י‬ ‫ל פני‬ ‫י הו ה‬ ‫ל פני‬ ‫ו א ב ר כ כ ה‬

-------------------------------------------------------------------- o n k 8 l o s --------------------------------------------------------------------

‫ת ב ש י ל י ו פ כ י א ך ך ר וי כ ( י ת ן א ע ל ל י ן א י כ ו ל‬ ‫ו ע בי ד לי‬-‫ ז‬:‫ל ח ק ל א ו צ ו ד לי צי ד א‬ ‫סי פ ך ו ק ש ת ך ו פו ק‬

‫ב די ה ו א ז ל ע שו‬ ‫ש כ( ע ת כ ד מ ל י ל י צ ח ק ל ו ת ע שי ו‬ ‫ ה ו ך ב ק ה‬:‫אי מו ת‬ ‫ת ב ך כ נ ך נ פ שי ע ד ל א‬ ‫ב די ל די‬
‫ש מ עי ת מן א בו ד מ מ ל ל‬ ‫ ו ן ך ב ק ה א מ ר ת ל ו ת יי ג קי ב ב ר ה ל מ י מ ר ה א‬: ‫ל ר ו ק ל א ל מ י י צ ד צ י ך א ל א י ת א ה‬
:‫מו תי‬ ‫ת ב ש י ל י ו ו א י כ ו ל ו א ב ר כ נ ך לן ך ם יי כן ך ם‬ ‫צי ד א ו ע בי ד לי‬ ‫ \ א ת י לי‬:‫א ח ו ך ל מי מ ר‬ ‫ע ם ע שו‬

---------------------------------------------------------------------- R A S H 1 -----------------------------------------------------------------------

‫מן‬ ‫י בי א‬ ‫צי ד‬ ‫י מ צ א‬ ‫ל א‬ ‫א ם‬ ?‫ל ה בי א‬ ‫מ הו‬ ‫מן‬ .} ‫{ צי ד‬ ‫לי‬ ‫ו צו ד ה‬ :‫ל ת א ת ה‬ ‫ ך ד‬.‫ש ך‬ ,‫ח ך ב ך‬ .‫ת לי ך‬

‫י די‬ ‫על‬ ‫שי ס בי ם‬ ,‫ב ר ש ו ת ו‬ . ‫ה׳‬ ‫ל ?ני‬ >‫<ז‬ :‫ה ג ז ל‬ .‫ל ה גי א‬ ‫צי ד‬ ‫ל צו ד‬ >‫( ה‬ :‫ה ג ז ל‬ ‫מן‬ ‫ול א‬ ‫ ה ס פ ק ר‬:
T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ ת לי ך‬/ t u 8 s p Q q Q . E s te v o c a b lo s ig n if ic a t u e s p a d a . 147 L a e s p a d a r e c i b e e s te n o m b r e p o r q u e e s
c o s t u m b r e p o r t a r l a s u s p e n d i d a [‫ ] ת ל ו י‬d e u n c i n t u r 6 n . 148

(‫ו צ ו ד ה ל י ( צ י ד‬ /Y CAZA u n Q PR ESA PARA m i. D e lo s a n im a le s s i n d u e n o , p e r o n o d e lo s r o b a d o s . 149

5. ‫ ל צ ו ד צ י ד ל ר׳ ב י א‬/ p Q r Q Y Q z Q r l Q p r 8 s Q y t r Q 8 r l Q . ^ Q u e s i g n i f i c a e l e n f a s is d e la
t r a e r l a ” ? 150 E n c a s o d e n o h a l l a r u n a p r e s a d e c a z a q u e n o t u v i e r a d u e fio , E s a v t e n i a la i n te n c i 6 n
d e t r a e r l a d e 10 r o b a d o . 151

7 . ‫ ל פ צי ה׳‬/ DELANTE D EL ETERNO. E s ta e x p r e s i o n im p lic a a q u f: c o n S u p e r m i s o , e s d e c ir , q u e e s t e

d e a c u e r d o c o n m i g o . 152

im p e rfe c to p o d ria h a c e r q u e el a n im al d e g o lla d o se fu e ra d e 10 ro b a d o (Sifte Jajamim).

v u e lv a p ro h ib id o p a ra la in g e stio n .
150. E l v e rb o ‫ל ה ב י א‬ lite ra lm e n te s ig n ific a “ p a ra
147. L a p a la b ra lite ra lm e n te sig n if ic a “ a q u e llo q u e tr a e r” .
c u e lg a d e ti” .
151. Bereshit Raba 6 5 :1 3 . E l v e rsic u lo d ic e q u e
148. S e d e riv a d e la r a iz ‫ ת ל ה‬, q u e sig n ific a c o lg a r, sa lio p a ra d o s c o sa s: p a ra c a z a r la p r e sa y p a ra
su s p e n d e r. tra e rla . E l e n fa s is u n ta n to r e d u n d a n te e n tra e rla
im p lic a ria q u e s a lio c o n el p ro p o s ito d e tr a e r la a
149. Bereshit Raba 6 5 :1 3 . E n el sig u ie n te v e rsic u lo
c o m o d e lu g a r, in c lu so si n o p o d ia c a z a rla .
Itz ja k le d ic e a E sa v ‫ ו ה ב י א ה ל י‬, “ tra e [a lim e n to ] p a ra
m i” . S e ria re d u n d a n te d e c ir e n to n c e s q u e d e b ia 152. E l te rm in o ‫ פ נ י ם‬, d el c u a l se d e riv a la e x p re sio n
c a z a r “ p a ra e l” , a m e n o s q u e se le e n tie n d a c o m o un ‫ נ י‬9‫ל‬ (cu y o s sig n ific a d o s pueden v a ria s d e sd e
r e q u is ite q u e d e b ia te n e r la c a z a m ism a: q u e n o “ d e la n te d e ” , “ fre n te a ” h a s ta “ e n p re s e n c ia d e ” ),
2 7 :8 -1 2 — ‫ ח ־ י ב‬: ‫ב ז‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת תו ל דו ת‬/ 356

8 Yahora,hijomio,escuchamivozen10 ‫ב ק ל י ל א ש ר א נ י‬ ‫ו ע ת ה בני‬ ‫ח‬

queyoteordeno:}veahoraalrebano,y ‫ א ן‬$‫ ט ל ך ״ נ א א ל“ ך ץ‬: ‫מ צ ו ה א ת ך‬
0 , , 1 1 V ~ ‫י‬ ‫־‬, V "* A* * J. J " J *.* J JT J

cabrasde,y10comio dos buenas crias de las

nella sharemanjarespara ^- ‫ ! ז י ׳‬q At q• J( I-: ‫־‬ ‫־‬ , », " ‫» ״‬ » V- £ i

tupadrecomoelama. 10Losllevardsa T ? ^ 7 ‫ו א^ ש ה א ת ם מ ט ע מ י ה‬
tupadre y el comera, para que te ‫ י ו ה ב א ת ל א ב י ך ו א ב ל‬: ‫ב א ש ר א ה ב‬
bendigaantesdesumuerte.”11Yaacob
‫* ׳‬ *■

‫א ש ר י ב ך בןז ל פני‬
A

‫בעבר‬
x AT T ! ‫ו‬ ‫'יי‬ ‫ז‬ | JT ‫״‬ I‫״‬ ! I” T JV 1“

d‫ ״‬ijoasu,mad,reRib‫״‬kd:, “Heaqui‫ן‬q‫ה‬ue‫ ו‬mi ' -/.-."‫י’"' ״• ״‬

hermanoEsaveshombrevelludo,per‫ מ‬o‫'ה א‬jM‫ ק‬.‫ר ב‬A ‫ א ל׳‬kT!,
‫וי־ א מ ר י ע ק ב‬
• •‫ ־‬. ' :r ,‫■־‬ • J‫־‬
/ ‫יא‬

yosoyhombre lampiHo. 12Quizds mi *P/ 0 ‫ ^ ? י‬1 ‫^ ^ ל‬

padremepalpe,ysereasusojoscomo ‫ ו ה י י ת י ב ע י נ י ו‬. ‫א ו ל י י מ ש נ י א ב י‬ ‫יב‬

— o n k e l6 s

‫ ט א ז י ל פ ע ו ל ו ת ע נ א ן ס ב ל י מ ו ג מ ן ת ר י ן ג ך י י ( ב ר ) ע ז י ו ק\ ב ן‬: ‫א נ א מ פ ק ן ד י ת ך‬ ‫חו כ עו ב רי ק ב ל מ ני ל מ א די‬

: ‫ ' ל א נ * ו ן ז ן י י כ ו ל ב ד י ל ד י ב ר כ נ ד ל ן ך ם מ ו ת י ה‬1‫ ץ ת י ת י ( נ ״ א ן ת ע ל‬:‫ת ן א ע ב ד י ת ה ו ן ת ב ש י ל י ו ל א ב י ך פ ב ( א ד י ו ־ כו ם‬
‫ י ב מ א י ם י מ ש נ נ י א ב א ן א ה י ב ע י נ ו ה י‬:‫י א ו א מ ר י ע ק ב ל ר ב ק ה א מ י ה ה א ע ש ו א ח י ג ב ר ש ע רו ו א נ א ג ב ר ש עי ע‬

------- .. . -------------------------------------------------------------- r Q s h !

‫ח ד‬V ‫ א‬T T‫ה‬:: •‫ ׳•ו ו‬T V T

‫ פ ס ח ו‬T‫ ל‬T ‫ר י ב‬- V‫ה ק‬ ‫•ר‬1 ‫ה א ח‬ ,‫הי ה‬ ‫פ ס ח‬ ‫ש פ ך‬ . ‫ ז* זל י‬. ‫'ג‬ ‫ י׳• נ ם‬T‫ו א‬ ‫“ה ם‬
T •‫י‬
‫מ ״ש ל י‬ •
. ‫י‬V ‫ל‬ •
‫ו ק ח‬ •
m ‫־י‬ !

‫פ א ש ר‬ :‫ד ר ב י א לי עז ר‬ ‫? פ ךגןי‬ .‫מ ק\ ע מי ם‬ ‫^ ה‬ ‫ג דיי‬ ‫שני‬ ‫ל טו ל‬ ,‫ב כ תו ב ת ה‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ל רו‬ ‫כ ת ב‬

‫ (< א> א י ש‬: ‫ה צ ב י‬ ‫כ ט ע ם‬ ‫הג די‬ ‫ט ע ם‬ ‫כי‬ .‫א ה ב‬ ‫שני‬ ‫ן כי‬ .‫ע ז י ם‬ ‫ג די י‬ ‫שני‬ :‫יו ם‬ ‫ב כ ל‬ ‫עזי ם‬
‫מ מ ש ש‬ ‫כ מו‬ . ‫<< ב> ע ן ש ג י‬ :‫ש ע ר‬ ‫ב ע ל‬ .‫ש ע ר‬ ‫א ל א‬ ?‫י צ ח ק‬ ‫ש ל‬ ‫מ א כ לו‬ ‫הי ה‬ ‫עזי ם‬ ‫ג דיי‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

9 . ‫ ו ק ח ל י‬/ Y TOMA d e l o M io. Aquf la preposicion ‫ לי‬implica que con respecto a estas crfas ovinas
Ribkd le dijo: “Son m ios, y no son robados.” 153 Ribkd dijo esto porque Itzjak le habia escrito en
su contrato m atrim onial que Ribkd podfa tom ar dos crias ovinas pqr dfa y hacer con ellas 10 que
quisiese.154
‫ שני ג ך י י ע ז י ם‬/ d o s [ b u e n a s ] c r I a s d e l a s c a b r a s . 155 jY qu£! ^acaso la com ida de Itzjak consistfa
en dos cabritos enteros? Por supuesto que no. En realidad, Ribkd le pidi6 dos animales porque ese
dfa era P 6saj, y uno 10 pensaba ofrecer en ofrenda de P6saj, y con el otro preparar platillos
suculentos. Este comentario aparece en P irkd d 'R a b t E M ze r . 156
‫א ה ב‬ ‫ פ א ש ר‬/c o m o e l a m a . Pues el sa bor de la carne d e cabrito o cordero es sim ilar a la del venado.
11. ‫ש עי ר‬ ‫אי ש‬ /H O M B R E v e l l u d o . Esta expresi6n se aplica a un hom bre cubierto de v ello s.157
12. ‫ י נ < ש ני‬/ M E p a lp e . Este verbo es sim ilar en significado al de la frase: “T antea [‫] מ מ ש ש‬ al

aunque literalmente puede significar rostro 0 155. El vocablo (plural, ‫ )? דיי ם‬en sf mismo se
semblante, tambien implica la idea de conciencia, refiere a las crfas tanto de cabras como de ovejas.
deseo y consentimiento (Haketab Vehakabala, En este caso, puesto que es yuxtapuesto a ‫ ע ז י ם‬,
citado en Lifshuto sheI Rashf). “cabras‫ ״‬, se refiere especificamente a cabritos.
153. Esta preposici6 n no significa aquf “toma para 156. Pirke d ’R abi Eliezer 32.
mi ”. Puesto que Ribka habfa escuchado que Itzjak 157. La palabra ‫ ש עי ר‬es un sustantivo que
advirtio a Esav que no trajese de 10 ajeno, literalmente significa “chivo”. Con este comentario,
ciertamente que no tomarfa animales del rebano de Rashf explica que a pesar de que en hebreo no se
su esposo sin decfrselo (Lifshuto shel Rashi). suele formar adjetivos de sustantivos que designan
154. Bereshit Rabd 65:14. animales o cosas naturales, este caso constituye una
 35 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 7 :1 3 -1 7 — ‫ י ג ־ י ז‬: ‫ה ז‬

burlador; entonces traere sobre mi ‫קלל ה ול א‬ ‫ע לי‬ ‫כ מ ת ע ת ע ו ה ב א תי‬

j : v r t h ‫־ ר ־ ע‬ ‫• ע‬ •• t r 2 • • 1" . ‫־‬ : •
maldicion y no bendicidn. ” n Pero su
madre le dijo: “Que sobre mi caiga esta !‫ ־ עגלי ק ל ל ת ן‬1‫ ע ו ת א מ ר לו' א מ‬:‫ב ר כ ה‬
maldicion, hijo mio; solo escucha mi voz :‫ק ח ־ לי‬ ‫ב ק לי ו ל ך‬ ‫שמע‬ ‫אך‬ ‫ב ני‬
y ve, trae [eso] para mi. ”
14El fue, [los] tomo y trajo a su
’‫ו י ל ך וי קוו ו י ב א ל א מ ו ו ת ע ש א מו‬ ‫יד‬

madre; y su madre hizo manjares como ‫ותקח‬• -

‫טו‬ :‫מ ט ע מ י ם כ א ש ר א ה ב א ביו‬
|. T J .. T VVI j - 1“ , -

su padre amaba. 15 7 Ribka tomo las

‫ה ג די ל‬ ‫בנ ה‬ ‫ע^ו‬ ‫א ת ־ ב ג די‬ ‫רבקה‬
vestiduras de Esav, su hijo mayor, las
pulcras que tenia con ella en casa, y ­ ‫ה ח מ די ת א ש ר א ת ה ב ב י ת ו ת ל ב ש א ת‬
IV J '• ‫ן‬ - - * AT “ ^-T * Jv ‫ ־‬: %, ‫­ו‬

vistio a Yaacob, su hijo menor. 16Luego

‫ ו א ת עי רי ת' ג דיי‬: .‫טז‬ :‫י ע ק ב ב נ ה ה ק ט ן‬
vistid las pieles de crias de cabras sobre
sus manos y sobre la lisura de su cuello. ‫ה עזיי ם ה ל ב י ש ה ע ל ־ ן ד יו ן_ ע ל ח ל ק ת‬
17 Y entrego los manjares y el pan que
‫ו ת תן א ת ־ ה מ ט ע מי ם ו א ת ־‬ ‫יז‬ :‫עו או ־יו‬
habia preparado en manos de su hijo
Yaacob. :‫ה ל ח ם א ש ר ע ש ת ה ב י ד י ע קי ב בנ ה‬
it : !‫• * ע‬:!‫־‬ V“ : T AT ‫ ״‬T JV “ j v w ‫־‬

------------------------------------------------------------------------------------ O N K E L O S --------- ‫ ־‬------

‫ ע ו א מ ר ת ל י ה א מ י ה ע ל י א ת א מ ר ב נ ב ו א ה ד ל א י י ת ו ן ל ו ט י א‬:‫כ מ ו נ ל ע ב ן א ה י מ י ת י ( נ ״ א י א סי מי תין ע ל י ל ו ט י ו ו ל א ב ו ־ כ ן‬
:‫א בו הי‬ ‫ך ך ח ם‬ ‫ת ב ש י ל י ו ??( א‬ ‫א מי ה‬ ‫ י ד ו א ז ל ו נ ס י ב ן א י ת י ל א מ י ה ו ע ב ך ת‬:‫ס ב ל י‬ ‫מני ו אזי ל‬ ‫ק ב ל‬ ‫ב ר ם‬ ‫ע ל ד ב רי‬
‫ מ ת מ ( ץ כ י ג ד י י‬to : ‫ט ו י ו נ ס י ב ת ר ב ק ה < ת ל ב ו ש י ע ש ו ב ר ה ר ב א ד ק י ת א ד י ע מ ה ב ב י ת א ו א ל ב י ש ת י ת י ע ק ב ב ר ה ז ע י ר א‬
:‫ב י ד א ךי ע קי ב ב ר ה‬ ‫ע ב ד ת‬ ‫די‬ ‫ל ח מ א‬ ‫ת נ ג שי לי א וי ת‬ ‫וי ה ב ת י ת‬ :‫צ ו רי ה‬ ‫ש עי עו ת‬ ‫א ל בי ש ת ע ל י דו הי ו ע ל‬ ‫עזי‬ ‫ב ר‬

--------------------------------------------------------------------------------------- RA.SHI

‫ •ש י ם‬T‫נ‬ ‫ מ ה‬T ‫־ב‬ ‫ ־ו ה ל א‬: ‫־‬ . ‫ב *ב י« •ת‬ ‫ נ ה‬T‫• א ו‬ ‫א שר‬ . ‫ ה ח מ ד ת‬00( :‫כ ת כ טו‬ ‫( ד ב רי ם‬ ‫ב צ ה רי ם‬
?‫א מ ן‬ ‫א צל‬ ‫מ פ קי ד‬ ‫ו הו א‬ ,‫ל ו‬ ‫היו‬ ‫דבר‬ •‫ך כ ן ת א‬ ,‫כ ת ר ג ו מ ו‬ ,‫ה נ ק י ו ת‬
:‫ו ח ו ש ך ן‬ ‫ב מ ע שי הן‬ ‫ב קי‬ ‫ש הי ה‬ ‫אל א‬ :‫נ מ ר ו ד‬ ‫מן‬ ‫או תן‬ ‫ש ח מד‬ :‫א ח ר‬

T R A D U C C 1 6 N D E R A SIII

m ediodfa.” 158

15. ‫ה ח ר די ת‬ / l a s p u lc r a s . E s ta p a l a b r a s ig n if ic a a q u f “ l a s l i m p i a s ” , t a l c o m o l a t r a d u c e e l T a r g u m :
K W ¥ 1,p u r a s . S e g u n o t r a e x p l i c a c i o n , e s ta s v e s tim e n ta s s o n lla m a d a s 159‫ ח מ ד ת‬p o r q u e E s a v l a s h a b i'a
c o d i c i a d o [‫ ] ה מ ד‬d e N i i n r o d y s e h a b i a a p o d e r a d o d e e l l a s . 160

‫ב בי ת‬ ‫א ת ה‬ ‫א ש ר‬ / OUE te n ia c o n e l l a e n c a s a . P e ro , ^ a c a so E sav n o te n ia v a ria s e sp o sa s?

E n to n c e s , ^ p o r q u 6 d e p o s i t a b a s u s v e s tim e n ta s e n c a s a d e s u m a d r e ? L a r e s p u e s t a e s q u e e l c o n o c i a
b i e n e l d e s h o n e s to p r o c e d e r d e su s e s p o s a s y s o s p e c h a b a d e e l l a s . 161

e x c e p tio n : el a d je tiv o ‫ש עי ר‬ se d e riv a de su c o d ic ia d a s. E l m id ra s h (Pirke d'Rabi Etiezer 2 4)

h o m o g ra fo ‫ ^ ע י ר‬, q u e s ig n if ic a c hivo . e x p lic a q u e e s ta s v e s tim e n ta s te n ia n d is e n o s d e
a n im a le s y N im ro d , q u e ta m b ie n e ra un c a z a d o r, las
158. Debarim 2 8 :2 9 . L a ra fz d e a m b o s v o c a b lo s es
u tiliz a b a p a ra a tr a e r a lo s a n im a le s y c a z a rlo s . E sto s,
tfvto. E n el c a so del v e rb o ‫ י מ ש נ י‬, la p rim e ra le tra d e
al v e r los d ise n o s p e n s a b a n q u e se tr a ta b a d e un
la ra fz se p ie rd e e n la c o n ju g a tio n .
a n im a l y se a c e rc a b a n a 61. E sa v fu e e l q u e d io
159. A d je tiv o d e riv a d o d e la r a iz ‫ ח מ ד‬, c o d ic ia r. m u e rte a N im ro d y al h a c e rlo se a p o d e ro d e e sta s

160. Bereshit Raba 65 :16. L a le tra ‫ ה‬al p rin c ip io v e s tim e n ta s. N im ro d , a su v e z , la s h a b fa h e re d a d o

d e la p a la b ra ‫ ה ח מ די ת‬in d ic a e l a rtlc u lo d e te rm in a d o , d e A d am .

a lu d ie n d o a u n as v e stim e n ta s e s p e c ific a s q u e fu ero n 161. Bereshit Raba 6 5 :1 6 .

2 7 :1 8 -1 9 — ‫ י ח ־ י ט‬: ‫ב ז‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ת ו ל ד ו ת‬/ 35 8

18/ ‫־‬Yaacob] vino ante su padre, y dijo: ‫רי ח‬ ‫א ל ־ א ב י ו ויי א מ ר א ב י ויי א מ‬ ‫וי בי א‬
“Padre m io .” El dijo: “Heme aqui, - L L u 1- ‫ ״‬. ' ‫ י י ״‬4. ‫ י‬1
iq u ien eres tu, hijo m io?" 19 Yaacob dijo 3TO ‫’־ ״ !*? ׳ י‬J? ”B* '9 W
a su padre: "Yo soy: Esav, tu >1 3 ‫ צ ר ף < (& י ת‬g ‫׳‬g '‫א נ כ י‬ ‫אל־ א ציו‬
primogenito. He hecho como me dijiste.
‫ש ב ה‬ ‫קומ׳־נא‬ ‫א לי‬ ‫ד ב ר ת‬ ‫כ א ש ר‬
Por fa vo r levantate; sientate y come de • J t T ‫י‬ AT ‫״‬ T :‫י‬.“ ‘ JV *‫ ־‬:

mi presa, p ara que tu alma me bendiga. ” :‫ו א כ ל ה ' מ ע י ד י ב ע ב ו ר ת ב ר כ נ י נ פ ש ן ל‬

‫״! ן‬ . ~ -.,‫ן‬. . v ,K t r . . . . T . T .

o n k e l 6 s

‫ ו ב ו כ ר ך‬1‫א נ א ע ק‬ ‫י‬/‫ י ט ו א מ ר י ע ק ב ל א בי ר‬:‫א נ א מ ן א ת ? רי‬ ‫יו! ו ע ל ל ו ת א ב ו ה י ו א מ ר א ב א ו א מ ר ה א‬

:‫ ך‬$ ‫ת ב ר כ נ ני נ פ‬ ‫די‬ ‫ב די ל‬ ‫מ צי די‬ ‫א ס תוו ר ו א כו ל‬ ‫קו ם פ עו‬ ‫ע מ י ( נ ״ א <יו‬ ‫מ לי ל ת א‬ ‫ע ב ךי תי כ מ א די‬

------ ------------------------------------------------------------------ R A S I li

<‫מ י ס ב‬ ‫ל שון‬ .‫< ץ ב ה‬ :‫א ל י‬ ‫ך בך ת‬ ‫כ א שר‬ ,‫ל ך‬ ‫ה מ בי א‬ ‫אנ כי‬ .‫ב ה ד ך‬ ‫ע ^ו‬ ‫א ג פי‬ >‫י ט‬

‫א ס ת ח ר‬ ‫מ תו ר ג ם‬ ‫ל כ ך‬ ,‫ה ש ל ח ן‬ ‫על‬ ‫ך ב רי ם‬ ‫כ מ ה‬ .‫ע שי תי‬ :‫? כ ו ר ך‬ ‫הו א‬ ‫ ן ע שו‬:

T R A D U C C 1 6 N D E R A S I lf

19. ‫ א ג פ י ע שו ב ביי ך‬/ y o S O Y ; e s a v , t u p r i m o g e n i t o . Querfa decir: “ Yo soy [‫ ״[ א ג פ י‬quien te trae el

platillo que pediste; y “ E sav [es] tu prim ogenito” [162. [ ‫ע^ ו ב פ ר ך‬
‫ ע שי תי‬/ h e h e c h o . V arias otras cosas, “tal com o m e hablaste”. 163
‫שבה‬ / s ie n ta te . Esta expresi6n implica sentarse a la mesa; por ello el Targum la traduce por
164. ‫א ס ת ו ז ר‬

162. S e g u n e s ta e x p lic a c io n , la fra se ‫א נ כ י ע ש ו ב כיו ־ ך‬ c o m p le ta (c o m o e n e l v . 2 7 :2 4 ). V e r al re sp e c to el

d e b e e n te n d e rs e c o m o d o s c la u s u la s in d e p e n d ie n te s. c o m e n ta rio Gur Arye.
Y aacob no pudo h a b e r d ic h o “y o so y E sa v tu
163. A l c o m e n ta r e s to , R a sh i e n f a tiz a d e n u e v o q u e
p rim o g e n ito ” , p u e s e s in c o n c e b ib le q u e e n g afla ria a
Y a a c o b n o q u e r ia m e n tir a su p a d re . Y a a c o b n o h iz o
su p a d re d ic ie n d o u n a m e n tir a fla g r a n te , sie n d o q u e
“ ta l c o m o le h a b lo ” su p a d re , p u e s n o fu e a 61 q u e
la T o rd m is m a 10 d e s c rib e c o m o D p, “ se n c illo ,
Itz ja k p id i 6 tr a e r le a lim e n to . P o r 10 ta n to , R a sh !
in te g r o ” e n el v . 2 5 :2 7 . N o m in ti 6 a b ie rta m e n te , sin o
in s e rta a q u i que Y aacob d ijo que h a b ia h e c h o
q u e e n u n c io una fra s e a m b ig u a , q u e p o d ia se r
“ v a ria s [o tra s ] c o s a s” q u e Itz ja k le habi'a d ic h o en
in te rp re ta d a ta n to e n el se n tid o d e “ y o [so y] E s a v tu
a lg u n a o tr a 0 c a s i 6 n , n o el h e c h o d e tr a e r le a lim e n to
p rim o g e n ito ” com o “yo soy; E sav [es] tu
e n e s ta o c a s io n . D e to d o e sto se c o n c lu y e q u e 10 q u e
p rim o g e n ito ” . La a m b ig u e d a d de la fra se e sta
Y a a c o b h iz o fu e h a b la r y c o n d u c irse d e un m o d o ta n
in d ic a d a p o r d o s fa c to re s . E n p rim e r lu g a r, e n
a m b ig u o q u e Itz ja k fu e ra lle v a d o a p e n sa r q u e
h e b re o e l v e rb o s e r n o se d ic e e n p re s e n te , sin o q u e
e f e c tiv a m e n te se tra ta b a d e E sa v . E in c lu so e sto so lo
e sta im p h 'c ito . E n s e g u n d o lu g a r, lo s sig n o s d e
10 h iz o p o rq u e su m a d re s e 10 h a b ia o rd e n a d o ;
p u n tu a c io n , la s p a u s a s y lo s e n fa sis so n in d ic a d o s
Y a a c o b m ism o te n ia r e lu c ta n c ia a h a c e rlo [v e r al
por lo s sig n o s m e lo d ic o s (ieamim) y p o r la
re s p e c to lo s v v . 1 1 - 1 2 ],
v o c a liz a c io n . E n e s te c a so , p a ra d e c ir “ y o ” , Y a a c o b
u tiliz 6 la f o r m a ‫ א נ כ י‬, m ie n tr a s q u e E sa v d ijo ‫( א נ י‬v. 164. E n v e z d e la fo rm a u su a l ‫ ת י ב‬, q u e sim p le m e n te
2 7 :3 2 ). L a f o r m a ‫ א נ כ י‬c o n kamat: d e b a jo d e la ‫ א‬es sig n if ic a sentarse, a q u i el T a rg u m tra d u jo el v e rb o
u tiliz a d a p a r a in d ic a r q u e el te rm in o p u e d e 0 n o ser nnv) por ‫ א ס ת ח ר‬, p a la b r a a ra m e a que e s p e c lfi-
se g u id o de una pausa c o m p le ta , e q u iv a le n te a c a m e n te s ig n if ic a se n ta rse p a ra c o m e r. Q u e e n e ste
n u e s tro p u n to o p u n to y c o m a . E s te h e c h o h a c ia c o n te x to e l v e rb o ‫ש ב ה‬ n o sig n ific a sim p le m e n te
a m b ig u o to d o e l se n tid o d e la fra se . L a fo rm a ‫א נ י‬ se n ta rs e se d e m u e s tr a p o rq u e Y a a c o b p rim e ro le d ijo
p u e d e te n e r d o s v o c a liz a c io n e s : v o c a liz a d a c on p a ta j “ le v a n ta te , p o r fa v o r” , 10 q u e im p lic a q u e y a e s ta b a
j a t a f [‫] א נ י‬, n o in d ic a p a u s a (c o m o e n el v . 2 7 :3 2 ); se n ta d o , y lu e g o le d ijo “ s ie n ta te y c o m e d e m i c a z a ”
v o c a liz a d a con k a m a tz [‫] א נ י‬, si in d ic a p a u sa {Lifshuto sheI Rashi).
 35 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 7 :2 0 -2 5 — ‫ כ ־ כ ה‬: ‫כ ז‬

20Itzjak dijo a su hijo: “iComo es que la ‫ויי א מ ר י צ ח ק א ל ־ ב נ ו מ ה ־ ז ה מ ה ר ת‬ ‫כ‬

: Jt - ' ‫* ע‬.* - ; v ‫י‬ t ‫ן‬ ‫י‬ v > ‫־‬

hallaste tan rapido, hijo mio?” El dijo:

“Porque el Eterno, tu Dios, lo presento
‫ה ק ר ה י הו ה‬
JT ! s‫ ׳‬T * : ‫״‬
‫בי‬ -‫*׳‬
‫ב ני ו*י א מ ר‬
V ‫־‬ A* :
‫ל מ צי א‬ ‫<י‬ : *

ante mi, ” 21 Itzjak dijo a Yaacob: "Por ­ ‫ויי א מ ר י צ ח ק א ל‬

IV ‫׳‬ T : ‫׳‬ V > ‫־‬
‫כא‬ :‫א ל ה י ך ל פ ני‬
IT T J I V .V •.•:

favor, acercate para que te palpe, hijo

‫י ע ק ב ג ש ה ־ נ א ו א מ ש ך ב ני ה א ת ה ז ה‬
mio, si tu eres mi hijo Esav, o no. ” J T V' • ‫־‬ I- <v : J J l \ - j 1‫־‬ JT T : i ‫י‬ * 51‫־‬

22 Yaacob se acerco a su padre Itzjak; ­ ‫וייג ש י ע ק ב א ל‬ V • V * ‫ ׳‬: 1‫־‬ J

‫ב‬S -‫•כ‬ -
:‫ב ני ע שו א ס ־ ל א‬ I * V .T ‘ •

este 10 palpo, y dijo: “La voz es la voz ‫י צ ח ק א ב י ו וי מ ש הו ■ו* א מ ר ה קי ל קו ל‬

de Yaacob; pero las manos son las
manos de Esav. ” 23 Y no lo reconocio, ‫ו ל א ה כי רו‬ • • J ‫ן‬
‫כג‬ :‫י ע קי ב ו הי די ם י די ע שו‬
IT -‫ ** ״‬I * V .- T ‫־־‬ : * c : r

pues sus manos eran velludas como las ‫שערת‬ ‫א חי ו‬ ‫ע שו‬ ‫בי די‬ ‫בי ־ היו י דיו‬
1S J V T .‫ ״ ״‬T ‫•• ע‬ • T T j T T

manos de su hermano Esav; y lo bendijo.

24 Y dijo: “lEres tu mi hijo Esav? ” Y el ‫ויי א מ ר א ת ה ז ה ב ני ע שו‬
1ST J* 5 K. V JT ‫־‬ V “
‫כד‬ :‫וי ב ר כ הו‬ |‫• י‬ “ S IT : 1“

dijo: “Yo soy. ” 25[Itzjak] dijo: ‫לי‬ ‫הג ש ה‬ ‫ כ ה ויי א מ ר‬:‫א ני‬ ‫ויי א מ ר‬
■ T >* ‫־ ־‬ V ‫־‬ * V IT ‫י‬- *‫־‬

“Sirveme para que coma de la presa de

mi hijo y mi alma te bendiga. ” El se la
‫ו אי כ ל ה מ צי ד ב ני ל מ ע ן ו* ב ר בןז נ פ שי‬
sirvio, y comio; y le trajo vino y bebio. :
:‫וי ג ש ־ לו' ויי א כ ל ו י ב א לו יין וי ש ת‬
: I“ - ‫ו‬ ‫יי‬.- •‘ J T JJ- ‫־־‬ ‫־‬ •■•‫“ ־‬

---------------------------------------------------------------------- — o n k e l o s ------------------------------------------------------------------------- -

‫ כ א ו א מ ר י צ ח ק‬:‫כ ו א מ ר י צ ח ק ל ב ד י ה מ ה דין א ו ח י ת א ל א( ץ כ ח א ב ו י ו א מ ר א ר י ז מ ץ יי א ל ה ך ק ד מי‬

‫ כ ב ו ק רי ב י ע ק ב לו ת י צ ח ק א ב ו ה י ו מ ש ?י ה‬:‫ל י ע ק ב ק ר י ב כ ע ן ן א מ ש נ ך ב רי ה א ס די ו ב רי ע שו א ם ל א‬
‫ ה י כ י ד י ע ^ ו א ח ו ה י‬1‫מ ו ל א א ש ת מ ו ך ע י ה א ר י ר > ו א ה י ד‬ :‫ו א מ ר ק ל א ק ל א ך י ע ק י ב ו י ד י א י ד ו ה י ך ע ש ו‬
‫ כ ה ו א מ ר ק ר י ב לן ך מי ו א י כ ו ל‬: ‫א נ א‬ ‫ כ ר ו א מ ר א ? ד י ו ב ר י ע ש ו ו א מ ר ה א‬: ‫ ו ב ר כ י ה‬1‫ש ע י ו ץ מ ״ א <^ג רניו‬
:‫ח מ ר א ו ש ת י‬ ‫לי ה‬ ‫ו א י ת י (נ ״ א ו א עי לו‬ ‫לי ה ו א כ ל‬ ‫ת ב ר כ נ ד נ פ ( ץי ו ק ר י ב‬ ‫די‬ ‫ב די ל‬ ‫ד ב רי‬ ‫מ ציז ־ א‬

R A SH I

‫ ב ל ע ש ו‬$ .‫ ק ו ם נ א ( ל ק מ ן פ ס ו ק י ט ו‬: ‫ב ל ש ו ן ת ח נ ו נ י ם‬ ‫ א י ן ך ך ך ע ש י‬:,( ‫א מ ר י צ ח ק ב ל ב‬ . ‫< פ א> ג ש ה צ א ו א מ ש ך‬

:‫א ב י ( ל ק מ ן פ ס ו ק ל אן‬ ‫ י ק ו ם‬:‫ב ל ש ו ן ק נ ט ו ך י א ד ב ר‬ ‫ה ק ך ה‬ ‫ כי‬:‫א מ ר‬ ‫ח ה‬ ,‫ש ג ו ר ב פיו‬ ‫ש מי ם‬ ‫ש ם‬ ‫ל היו ת‬

:‫א נ י‬
•
‫אל א‬
T V
,‫ע״ ש ו‬
T
‫אני‬
• *‫! ־‬
‫א מ ר‬
‫־‬ T
‫ל א‬ .‫מ ד י ־א •ג י‬V ‫( פ ד) ־ו יי א‬ ‫ש מ ד ב ר‬ .‫ ( פ ג) ק ו ל <י* ק ב‬:)‫פ ס ו ק כ‬ ‫א ל ה י ד ( ל עי ל‬ ‫ה׳‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

21. ‫ ג ש ה ג א ו א מ ש ך‬/A C E R C A T E p o r FA V O R p Q r Q q u 8 t 8 p Q l p 8 . I tz ja k d ijo e n su c o ra z o n : “

u s u a l d e E s a v q u e e l N o m b r e d e D io s e s t e e n s u b o c a c o m o e x p r e s i d n f r e c u e n t e . P e r o e s t e h ijo
q u e est& fr e n te a m i h a d i c h o : “ P u e s e l E t e r n o , t u D io s , 10 p r e s e n t o a n t e m i .” 165

2 2 ‫ קו ל יי ג ק ג‬/ l Q VOZ q 8 y Q Q Y o H . Q u e s e e x p r e s a c o n l e n g u a j e a m a b l e : “ P o r f a v o r l e v a n t a t e . ” lflG

E n c a m b i o , E s a v h a b l d c o n r u d e z a : “ ; L e v a n t a t e , p a d r e m f o !” 167

24. ‫ וי א מ ר א גי‬/ Y 8 l D IJO : Y O s o y . Y a a c o b n o d ijo “ y o so y E s a v ” , s in o u n ic a m e n te “ y o s o y ” . 168

165. Supra, v. 2 7 :2 0 ; Bereshit Raba 6 5 :1 9 . E s to fu e 167. Infra, v. 2 7 :3 1 ; Tanjuma 11. L a v o z d e Y a a c o b

10 q u e d e sp e rto s o s p e c h a s en el. A h o ra b ie n , Itz ja k n o e ra fo n e tic a m e n te d if e r e n te d e la v o z d e E sa v ;
no p e n sa b a m al d e E s a v p o r el h e c h o d e q u e n o am bas te n ia n un tim b re id e n tic o . Lo que los
U tilizase el N o m b re d e D io s con fre c u e n c ia . S u p o m 'a disting u i'a e ra el m o d o e n q u e c a d a u n o se e x p re s a b a
q u e E sa v 10 haci'a p o r re sp e to a D io s, a fin d e n o {Sefer haZikaron).
p ro n u n c ia r Su N o m b re e n v a no {Mizraji).
168. V e r m ds a rrib a el c o m e n ta rio d e R a sh i al v.
166. Supra, v. 2 7 :1 9 . 2 7 :1 9 , s.v. ‫ א נ כ י ע ש ו ב כי ך ך‬, a sl c o m o la n o ta 162.
2 7 :2 6 -2 8 — ‫ כ ו ־ כ ח‬: ‫ב ז‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ת ו ל ד ו ת‬/ 360

26Luego su padre Itzjak le dijo: “Por ‫ג ש ה ״נ א‬ ‫בו ו י י א מ ר א ל י ו י צ ח ק א ב י ו‬

fa vo r acercate y besame, hijo mio. 27 ‫ ״‬E l ' ^. ‫ף‬ ‫מ ״‬ :<‫ב נ‬ ‫ו ש ק ה־ לי‬
se acerco, y 10 beso. Olio el aroma de su ’ ‫־ ־׳ ־‬ ‫־־ ־‬ ’ ‫! יי‬ 1•‫־‬ *T‫׳ =־‬
ropa y lo bendijo. y dijo: “Mira, ei ‫ו יד ח א ת ־ ר י ח בגדיו ון ב ך כ הו ובאמרי‬
aroma de mi hijo es como el aroma de ‫א ש ר‬ ‫ש ד ה‬ ‫כרי ח‬ ‫ י‬3‫ב‬ ‫ראה' ריח‬
un campo que el Eterno ha bendecido. ‫יל‬£ H ‫י ־׳ ־‬ ‫י ־‬ ‫־׳ ־‬ ‫ ״‬:
28Que Dios te otorgue del rocio de los ■ k Iv!•! ![‫׳‬ ‫!^ כ ח‬
cielos y de las grosuras de la tierra, y ‫ה א ר ץ‬ ‫ו מ ש מני‬ ‫ש מי ם‬ ‫ה‬ ‫מ ט ל‬
o n k e l 6 s

‫מ ו ק ר ב‬ :‫ב רי‬ ‫ל י (נ ״ א ן?\ ק ליו‬ ‫ונ ש ק‬ ‫פ עו‬ ‫ק רי ב‬ ‫א בו הי‬ ‫ ק‬1‫י צ ר‬ ‫לי ה‬ ‫מ ו א מ ר‬

‫רי רז א‬ ‫חןיו‬ ‫(נ ״ א‬ ‫וזיו‬ ‫ו א מ ר‬ ‫ו ב ך כי ה‬ ‫ ת י‬1‫ך ל ב ו ש‬ ‫ריוז א‬ ‫י ת‬ ‫ו א ר ח‬ ‫לי ה‬ ‫\ ק‬£ ‫ו ני‬
‫מ ט ל א ד ^ מיי א ו מ ט ו ב א ך א ך ע א‬ ‫ כ ח ו י ת ו ל ך י י‬:‫ך ב ך י ב ר י ת א ך ח ק ל א ד י ב ר כ י ה י י‬
--------------------------------------------------------- RASI11 ---------------------------------------------------- - —
:‫מ ו ס ב ל ע נ י ן ה ר א שו ן‬ ‫ ו ל פ י פ ש ו ט ה‬.‫ו י י ז ה ר ןי ו ג ן‬ ? ‫ו ה ל א א י ן ר י ח ר ע יוי ת ר מ ש ט ף ה ע ז י ם‬ . ‫( מ > ו י ר ח ו ג ו׳‬

‫הו א פ רי ה‬ ‫ש נ ת ן ל ן ה פ ן דו ש ב ר ו ך‬ ‫ך א ה רי ח בני‬ ‫ \ ר‬1/ ‫א‬ ‫ש ד ה‬ ‫פוי ה‬ :‫ש נ כ נ ס ע מ ן ר י ח ג ן ע ד ן‬ ‫א ל א מל מ ד‬

‫<?\ל‬3 :‫ ׳‬1 ‫ה ש מ י ם ו ג‬ ‫מ טל‬ ‫ י ת ן ל ך‬,‫ ן ע ן ד‬.‫ש ד ה ן ג ן׳‬ ‫ ב ך‬.‫ש ר ה ת פ ו ח י ם‬ ‫ ת ה ו‬,‫ש נ ת ן ב ו ר י ח ט ו ב‬ . ‫ח׳‬ ‫ג ר בו‬

.‫ ו מ ך ך ש י א ג ד ה י ש ל ה ך ב ה פ נ י ם‬.‫ב מ ש מ ע ו ־‬ .‫ה ש מי ם‬ ‫י תן‬ .‫ל ך‬ ‫> ו י ת ן‬n s ( :‫ד ר שו ר ב ו ת י נ ו ז כ ר ת ם ל ב ר כ ה‬

TRADUCC16N D E R A S I li

27. ‫ ו י ר ח ו ג ר‬/ O L 16 , e t c . P ero, ;,acaso no hay peor olor que el de la piel de cabra lavada? Sin
em bargo, esto nos enscfia que con 61 cntr 6 la fragancia del Jardin de Ed& 1 . 169

‫ה׳‬ 1‫ ר ה‬3 ‫ ר‬$ ‫א‬ ‫ש ד ה‬ ‫ ו י ם‬.? / Y o m o 8 l Q r o m Q q 8 u n Y Q m p o q u 8 8 l 8 t 8 r n o h Q H 8 n q 8 Y iq o . E s d e c ir,

que “h a bendecido” e n e l s e n tid o de que ha puesto en 61 un buen arom a. Y se trataba de u n a ro m a

s e m e ja n te al de un cam po de m anzanas. Asf 10 interpretaron nuestros M aestros, de bendita

m em oria . 170
28. ‫ל ך‬ ‫ וי מו‬/ q u 8 !q io s ! t 8 o t o r g u 8 . Queria decirle: Q ue El te dd y te vuelva a dar . 171 P ero segun
el sentido llano, esta frase es continuaci 6 n del ttipico anterior, como diciendo: M ira, el olor que
D ios ha puesto en m i hijo es ‘com o la fragancia de un cam po que el Eterno ha bendecido...’ Y
adem&s, que E l te otorgue ‘del rocio de los cielos, etc ’ . 172
‫ה ש מי ם‬ ‫מ ט ל‬ / q 8 l r o Y io q 8 l o s Y i 8 l o s . En su sentido llano, esta frase debe entenderse tal
com o se entiende literalmente. Pero al respecto hay m idrashim ag&dicos m uy variad os . 173

169. Bereshit Rabd 6 5 :2 2 . E ste c o m e n ta rio sig u e la e l v ersfc ulo a n te r io r n o se m e n c io n a q u e Itz ja k h a y a

in te rp re ta c io n c ita p o r R a sh f e n el v. 15, s.v. ‫ה ח מ ד י ת‬ d ic h o q u e D io s d e b e d a r le a lg o a Y a a c o b . P o r e sta
se g u n la c u a l Y a a c o b e n tr6 c o n su p a d r e v is tie n d o ra z o n , s ig u ie n d o e l m id ra sh , R a sh f in te r p r e ta la fra se

la s v e s tid u ra s q u e h a b fa n p e rte n e c id o a N im r o d y c o m o im p lic a n d o q u e D io s le o to rg u e 10 q u e se

m e n c io n a a q u i d o s v e c e s (Baer Heteb).
A d a m . D e s p e d ia n el a ro m a del J a rd in d e E d e n
p o r q u e A d a m las h a b fa v e s tid o allf. 172. S e gu n el se n tid o lla n o de la fra s e , la ‫ו‬
c o n ju n tiv a s im p le m e n te c o n e c ta e s ta fra se c o n el
1 7 0. Taanit 29b. En la te rm in o lo g fa c a b a lis ta ,
v e rsfc u lo a n te rio r.
“cam po de m an zan as” [jakal tapujin ] e s una
173. R a sh f m e n c io n a q u e h a y d iv e r s a s in te rp re -
e x p re s i6 n u tiliz a d a p a r a d e s ig n a r el J a r d in d e E d e n .
ta c io n e s a g a d ic a s so b re e s ta fra se p o r fa d if lc u lta d
171. Bereshit Rabd 6 6 :3 . L a le tra ‫ ו‬d e la p a la b r a ‫וי רנן‬ q u e p la n te a su se n tid o llan o . E n e fe c to , al fin a l del
a c tu a c o m o p re fijo c o n ju n tiv o , “ y ” , im p lic a n d o q u e v e rsfc u lo se m e n c io n a c o m o b e n d ic i6 n “ a b u n d a n c ia
s e afia d e a lg o a o tr a c o s a a n te rio r. S in e m b a rg o , e n d e trig o y m o s to ” , y e sto s p re s u p o n e n q u e D io s
 361 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 7 :2 9 — ‫ כ ט‬: ‫ב ז‬

abundancia de trigo y mosto. 29Naciones ‫י ק ב ל ו ך ?!( מ י ם‬ ‫בט‬ :‫ו ת י ך ש‬ ‫דגן‬ ‫ולב‬

te serviran, y civilizaciones se postrardn ‫_ ו‬ : 1 < 1_ ‫״‬
, ~ j t u ‫ו י ש ת ח ו וי ש ת חוו ל ך ל א מ י ם ה ו ה ג ב י ר‬
ante tt, Se senor de tus hermanos, y se ‫■•׳־> ■ ׳‬
‫״‬ ‫ ! ••־ ־‬1: •‫■ < ■•■ ־ ״ ־‬
postrardn ante ti los hijos de tu madre. ‫א מ ך‬ ‫בני‬ ‫ל ך‬ ‫ןי שתחוו‬ ‫ל א ח י ך‬
o n k e l 6 s

‫א מ ך‬ ‫ב ני‬ ‫הוי ר ב ל או וי ך ןי ם ^ דון ל ד‬ ‫מ ל כון‬ ‫ כ ט י פ ל ח נ ך ע כ ז מ י ן ף ע ו ו מ נ ב ד ו ן ל ד‬:‫ ע י ב ו ר ו ן ז פ ז ר‬1‫ נ ״ א ן ס גי ו ת‬1 ‫ו ס ג י א ו ת‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A S I li -------------------------------------------------------------------------------- - -------

‫ ל פ י כ ך‬,‫א מ נ ה‬
‫׳‬ T • t T T
‫מ חו ס ר‬
“I T
‫א ב ל נ כ רי‬
! . • I T
.> I‫ ל ט‬:‫א ח‬
T
‫( מ ל כי ם‬ ‫א ם ר א ו י ל ך ל תן‬
* V • ‫ י‬t T•
,‫ ד ב ר א ח ר מ ה ו ה א ל י ה י ם ? ב ד י ן‬1
‫׳ ׳‬ « ! ‫י‬ VI T ‫־‬ ‫־‬ T T

‫ א ת ה ת ש מ ע ה ש מ י ם ו ג ר מ ג שי ת כ כ ל א ש ר‬:‫א מ ר‬ :‫א מ ר‬ ‫ל ע שו‬ ‫א ב ל‬ .‫ל ך‬ ‫ל א י תן‬ ,‫ל א ו‬ ‫ ו א ם‬.‫ל ך‬

‫ ב י ן ך א ו י ב י ן‬,‫א ל י ך ה נ כ ר י ( מ ל כ י ם א ת מ גן‬ ‫? קז ר א‬ ‫ ב י ן‬,‫מ ו ש ב ך ( ל ק מ ן פ ס ו ק ל ט ו‬ ‫ה א ר ץ ? ה? ה‬ ‫מ^ מני‬
:‫ש ל א י ק ז ר א ע ל י ך ת ג ר ו‬ ‫ כ ד י‬,1 ‫ש א י נ ל ר א ו י ת ן • ל‬ ‫ ו מ מ נ ו ל מ ד ש ל מ י ה כ ש ע ש ה‬.‫צ ד י ק ב י ו ר ש ע י ת ן ל ך‬
‫א בי ך( ל ק מן‬ ‫ ב נ י‬:‫ ו י ע ק ב א מ ר ל י ה ו ז ־ ה‬.‫< פ ט> ב נ י א מ ך‬ ‫א מונ ה‬ ‫ב על‬ ‫ש הו א‬ ‫ י ש ר א ל‬:‫ת פ ל תו‬ ‫ס ד ר‬ ‫ה בי ת‬
‫ ן כ א ן‬.‫א מ ה ן ת‬ ‫מכ מ ה‬ ‫בני ם‬ ‫א‬ ‫ש היו‬ ‫ ל פ י‬,‫ ח ו‬:‫מ ט‬ : ‫ ל פ י כ ך‬,‫ו מ צ ד י ק ץ ל י ו ה ד י ל; ל א ? ק ר א ^ ל י ך ת ג ר‬
:• ‫א מ ך‬
V *
‫בני‬
•‫־‬ J
:‫א מ ר‬
‫־‬ T ‫׳‬
,‫א ח ת‬
‫־‬ ‫־‬
‫א ש ה‬
T ‫י‬
‫א ל א‬
T V
‫של א נ ש א‬
T T V
‫ל ב בו‬ T !
‫א ת‬ V
‫ת ד *ע‬
_ ..
‫א שר‬ v
‫ד ר כיו‬
T T !
‫ככל‬ T :
‫ל אי ש‬ • T
‫ונ ת ת‬
T ‫־‬ T S

T R A D U C C IO N D E R A SH I

{ S e g u n o t r a e x p l i c a c i o n , i q u £ im p lic a c i 6 n tie n e a q u f e l n o m b r e 0 >!‫ ה א ל ו‬, q u e r e p r e s e n t a e l A tr i b u t o

d e J u s t i c i a ? 174 I m p lic a q u e D io s te o to r g a r a to d o e s to c o n j u s t i c i a : s i t e 10 m e r e c e s t e 10 d a r d ; p e r o
s i n o te 10 m e r e c e s , n o t e 10 d a r d . S in e m b a r g o , a E s a v le d i j o la b e n d i c i 6 n s in c o n d i t i o n a lg u n a :
“ H e a q u f q u e d e la s g r o s u r a s d e la t i e r r a s e r d t u a s e n t a m i e n t o , y d e l r o c io d e lo s c i e l o s ” , 175 c o n
lo c u a l q u e r ia d e c ir le : Y a s e a s j u s t o o m a l v a d o , D io s t e 10 d a r d i g u a l m e n t e . 176 Y c u a n d o e l r e y
S h e l o m 6 c o n s t r u y 6 e l T e m p l o y c o m p u s o s u p l e g a r i a a D io s p a r a q u e b e n d i j e s e a to d o s lo s s e r e s
h u m a n o s , a p r e n d i 6 d e a q u i q u e e l p u e b lo d e I s r a e l , p o r t e n e r fe y j u s t i f l c a r e l j u i c i o d i v i n o , n o
le r e p r o c h a r i a a D io s si E l n o le d a to d o 10 q u e le p id a . E s p o r e llo q u e le d ijo : “ O t o r g a a c a d a
h o m b r e [ju d f o ] c o n f o r m e a t o d o s s u s c a m i n o s [s u s a c t o s ] , p u e s T u c o n o c e s s u c o r a z o n .” 177 P e r o
e n g e n e r a l lo s g e n t i l e s c a r e c e n d e fe , y p o r e s t a r a z t i n , c o n r e s p e c t o a e llo s d i j o : “ E s c u c h a T u e n
lo s c ie lo s ... y h a z c o n f o r m e a t o d o 10 q u e t e i n v o q u e e l g e n t i l ” , 178 c o n e llo im p lic a n d o q u e y a s e a
q u e 10 m e r e z c a 0 q u e n o 10 m e r e z c a , 0 t 6 r g a l e 10 q u e 61 t e p i d a p a r a q u e n o t e 10 r e p r o c h e . 179}

29. ‫א מ ך‬ ‫ ג ני‬/ LOS h ij o s q 8 t u m Q q r 8 . E n c a m b io , Y a a c o b d ijo a Y e h u d d : “ L o s h ijo s d e tu

p a d r e ” , 180 y a q u e 61 h a b i a t e n i d o h i j o s d e v a r i a s m a d r e s . P e r o e n e s t e c a s o , c o m o I t z j a k n o h a b i a
t o r n a d o s i n o u n a s o la m u j e r , d i j o : “ L o s h i j o s d e t u m a d r e .” 181

le c o n c e d e ra ro c io a su s tie rra s . S in e m b a rg o , R a sh f 176. A l d a r le e s ta b e n d ic io n , Itz ja k n o m e n c io n o el

n o c ita e x p re sa m e n te la s in te rp r e ta c io n e s a g a d ic a s n o m b r e ‫ א ל ה י ם‬, im p lic a n d o asf q u e la b e n d ic io n n o
p o rq u e no so n c e rc a n a s al se n tid o d e l v e rsfc u lo d e p e n d fa d e su s m e rito s.

(Masquil leDavid). T a m b ie n es p o sib le q u e R a sh f no 177. Melajim I, 8:39.

c o n sid e re q u e el ro c io en si m ism o c o n stitu y a u n a 178. Melajim I, 8:43.
b e n d ic io n , y a q u e e ste d e c u a lq u ie r m o d o c a e p o r
179. Tanjuma Yashan, Toledot 14. T odo e ste
ra z o n e s n a tu ra le s ( Ramban).
c o m e n ta rio n o se h a lla e n la p rim e r a e d ic io n im p r e s a
174. V e r a l re sp e c to la s n o ta s 3 2 y 157 d e la d e R a sh f.
p a r a s h a t Bereshit. 180. Infra , v . 4 9 :8 .

175. Infra , v . 2 7 :39. 181. Bereshit Rabd 6 6:4.

2 7 :3 0 -3 3 — ‫ ל ־ ל ג‬: ‫כ ז‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת תו ל דו ת‬/ 362

Malditos los que te maldigan, y benditos ‫ויהי‬ ‫ ל‬:‫א ר ו ר ו מ ב ר כ י ך ב ר ו ד‬ ‫אירריך‬

• : “ ‫י‬ I T I W ‫* ־‬S T : 1 T I JV - ‫ן‬ I

los que te bendigan. ”

‫א ת ־ י ע ק ב‬ ‫ל ב ר ך‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ב ל ה‬ ‫כ א^ ז ר‬
30 Y sucedio que cuando Itzjak hubo
terminado de bendecir a Yaacob, apenas ‫פני‬ ‫י‬." }
‫מ א ת‬ J '• ‫•י‬
‫י צ א' יעלזיב‬
‫י‬ < T
‫יציא‬ I J
‫א ך‬
T T"
‫ויהי‬ • ‫ ן‬-

habia salido Yaacob de la presencia de

:‫מ ע י ד ו‬ ‫ב א‬ ‫אחיו‬ ‫וע שו‬ ‫אביו‬ ‫י צ ח ק‬
su padre Itzjak, que su hermano Esav ‫ן‬ ‫• י‬ ♦ S. T • T JT 2 A* T * JT J *

llegaba de su caza. 31 El tambien prepard ‫וייבא‬ ‫מ ט ע מ י ם‬ ‫גס־הו א‬ ‫ויע ש‬ ‫לא‬

manjares y los trajo a su padre, y dijo a ‫ כ ל‬-‫ ו י י א‬s ' ‫ק ם א ב י‬k \‫י‬r ‫ מ ר ןל א ב ״ י ו‬v‫ י י א‬j ‫ל א ב י ו ו‬
• t t ‫״‬ Q • t :
su padre: “Levantate, padre mio, y come
de la presa de su hijo, para que tu alma :‫נ פ ש ך‬ < 1v 1 -
‫ת ב ר כני‬ • ‫ ע‬- - jit ‫ן‬
‫ב ע ב ר‬‫\ «י‬ ‫ ן‬j
‫בנו‬ r
‫מעיד‬ : •• ‫״‬

me bendiga. ” 32Su padre Itzjak le dijo: ‫מ י ־ א ת ה‬ ‫אביו‬ ‫י צ ח ק‬ ‫לו‬ ‫וייאמר‬ ‫לב‬

T AT * T ‫י‬ JT J ‫״‬ ‫ע‬ V J “

“iQuien eres tu?” El dijo: “Yo soy tu

‫ויחרד‬ ‫ ל ג‬: ‫ך ע ש ו‬s ‫כ י ר‬1 ‫ו י י א מ ר א נ י ב נ ך ב‬
hijo primogenito, Esav. ” 33Entonces “ ,‫־ • • י ו ו י י‬ it ‫ ״‬5‫״‬ 0 : ^ : * ‫! “ • ע‬ v -

Itzjak se estremecio con gran temblor, y ‫עד־מאיד‬ J ^

‫גדילה‬ JT S
‫חרדות‬ T T “ J
‫י צחק‬
‫ו‬ JT : ‫־‬

-------------------------------------------------------------------------- o n k e l 6 s -------------------------------------------------------------------------

‫ב ר ם נ( פ ק‬ ‫ל ב ר כ א י ת י ע ק ב ו הו ה‬ ‫שי צי י צ ח ק‬ ‫פ ד‬ ‫לו רןו ה‬ :‫ב מ כין‬ ‫לי טין ו מ ב ר כי ך י הוו‬ ‫מ ל ט טי ך י הוו‬

‫ת ב ^י לין‬ ‫הו א‬ ‫א ף‬ ‫ו ע ב ד‬ ‫ ל א‬:‫מ צי די ה‬ ‫א ת א ונ ״ א ע לו‬ ‫א חו הי‬ ‫א בו הי ן ע שו‬ ‫א פי י צ ח ק‬ ‫מ לו ת‬ ‫נ פ ק י ע ק ב‬

: ‫ת ב ך כ ג נ י' נ פ ש ן י‬ ‫די‬ ‫ב די ל‬ ‫ד ב רי ה‬ ‫מ צי ד א‬ ‫ויי כו ל‬ ‫א ב א‬ ‫י קו ם‬ ‫ל א בו הי‬ ‫ו א מ ר‬ ‫א בו הי‬ ‫לו ת‬ ‫ו א עי ל‬

‫ליזי א‬ ‫ע ר‬ ‫תן ה א _ ר ב א‬ ‫ל גו תו ה י צ ח ק‬ :‫ע שו‬ ‫בו כ ר ך‬ ‫ב ר ף‬ ‫א נ א‬ ‫א ת ו א מ ר‬ ‫מן‬ ‫א בו הי‬ ‫לי ה י צ ח ק‬ ‫ו א מ ר‬ ‫לב‬

............ .......... . ----------------------------------------------------- R A S H f ----------------------------------------------------------------------------

‫ל ב ך כ ת‬ ‫או רו־י ם‬ ‫ק ל ל ת‬ ‫ה ק די ם‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ל פי כ ך‬ :‫או מ ר‬ ‫הו א‬ ‫ו ב ב ל י ם‬ .‫ב רו ך‬ ‫ו מ ב ר פי ך‬ ‫א ת ר‬ ‫א ליי ך‬

‫ פ ן‬1‫ן ס‬ ‫ש לו ה‬ ‫רנוז ל תן‬ ‫ו ה ך ש עי ם‬ .‫מ ב ך כי ם‬ .> ‫ ט‬:‫כ ד‬ ‫( ב מ ד ב ר‬ ‫א רו ר‬ ‫ן א ך ךי ך‬ ‫ב רו ד‬ ‫מ ב ל כי ד‬

‫ל ק ל ל ה‬ ‫ב ר כ ה‬ ‫ה ק די ם‬ ‫ב ל^ ם‬ ‫ל פי כ ד‬ ,‫י סו רין‬ ,‫ש לו ה‬ ‫ן סו פן‬ ‫י סוןי ם‬ ‫ת ח ל ת ם‬ ‫ ה צ די קי ם‬:

‫וי חו ד‬ 0 ‫<ל‬ :‫ב א‬ ‫מ ה‬ ‫יו צ א‬ • m .‫י צ א‬ ‫<ל> י צ א‬ ,‫ל מ ב ך כי ה ם‬ ‫קו ך מי ם‬ ‫ו מ צ ע רי ה ם‬ ‫ו או ר רי ה ם‬

TRADUCC16ND E RASIII
‫א רו ר ו מ ב ר פי ך ב רו ך‬ ‫א;ו ךי ך‬ / m Q l q it o s l o s q u 8 t 8 m Q l q ig Q n , y H 8 n q it o s l o s q u 8 t 8 H 8 n q ig Q n . Sin
em bargo, a prop 6 sito de Bilaam , ia bendicidn que habfa dicho por Israel esta escrita en orden
inverso: “ B enditos los que te bendigan, y m alditos los que te m aldigan .” 182 La explicacidn a esta
discrepancia es la siguiente: los justos sufren al principio, y al final aicanzan la felicidad, de modo
que los que los m aldicen y atorm entan vienen antes que aquellos que los bendicen. P or esta
raz 6 n Itzjak enuncid prim ero la m aldici 6 n de los que m aldicen y luego la bendicidn de los que
bendicen. P ero los m alvados al principio gozan de felicidad y al final experimentan sufrim ientos,
y por ello Bilaam antepuso la bendicidn a la maldicitin . 183

30. ‫ צ א י צ א‬J / Q p 8 n Q s H A B iA s Q l iq o . U no sali 6 e inmediatamente dcspues el otro entr 6 . 184

33. ‫וי ח ר ד‬/ 8 n t o n Y 8 s [IT Z JA K ] s 8 8 s t r 8 m 8 Y io . Este verbo debe ser entendido tal com o 10 traduce

182. Bemidbar 2 4 :9 . todavi'a n o h a b ia te rm in a d o d e s a lir c u a n d o llego

E sa v . E n c u a lq u ie r c a so , el se n tid o d e e s ta fra se
183. Bereshit Raba 6 6 :4 .
tie n e c o m o p ro p o s ito e n f a tiz a r el m ila g ro q u e D ios
184. Tanjuma 11. S in e m b a rg o , de la v e rsi 6 n h iz o p o r Y a a c o b , p u e s si E sa v h u b ie r a lle ga do
te x tu a l de R a sh i que e s ta b a en poder d el in c lu so un p e qu eflo in sta n te a n te s , Y aacob no
c o m e n ta ris ta M izraji p a re c e im p lic a rs e q u e Y a a c o b h u b ie ra re c ib id o las b e n d ic io n e s (Rashbam).
 36 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 7 :33 — ‫ ל ג‬: ‫כ ז‬

dijo: “iQ uien es y donde estd ei que ‫ה ע ד ־ ע י ד ו{ ב א‬ ‫ א מ ר מ י ־ א פ ו א ה ו א‬-‫ו י‬

cazo [la] presa y me la trajo, p or lo que ‫ז‬ T J ‫י‬ '
com l de todo antes de que tu llegaras, y ‫ת ב ו א‬ ?‫ב ט ל‬ ‫מ כ ל‬ ‫ו א כ ל‬ ‫לי‬
o n k e l 6 s — -— -—

‫תי עו ל‬ ‫ל א‬ ‫ע ד‬ ‫כ « נ' ל א‬ ‫לי ו א כ לי ת‬ ‫ציז ־ א ן א עי ל‬ ‫ך צ ד‬ ‫די כי‬ ‫הו א‬ ‫מן‬ ‫ו א מ ר‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A S H I -------------------------------------------------------------------------------------

‫הו א‬ ‫מי‬ ‫י‬

.‫פי ה‬ ‫אי ה‬ ‫־‬
,‫א פ ו א‬ ‫״‬
:‫א ח ר‬ “
‫דבר‬
T T
:‫ ש ו ־‬T
‫ו מדר‬
| ‫י‬
.‫ה‬T ‫ת מ י‬
• J
‫ל שון‬
‫״‬ S
,‫ו ת ו ה‬
T !
,‫כ ת ר ג ו מ ו‬
‫׳‬ ‫־ ן‬ :

‫מ פל‬ .‫מ פי ל‬ ‫ו א ג ל‬ :‫צ י ר ן‬ ‫ה צד‬ ‫הו א‬ ‫ן אי פי ה‬ .‫א פו א‬ ‫מי‬ :‫מ ת ח ת יו‬ ‫פ תו ח ה‬ ‫גי הני ם‬ ‫ר א ה‬
:‫בו‬ ‫ט ע כ< ת י‬ ,‫ל ט ע ו ם‬ ‫ש ב? ן ש ת י‬ ‫ט עי מי ם‬ .‫ך ב ך י ם‬ ‫פ מ ה‬ ‫ע ם‬ ‫ ש‬#‫מ ש‬ ,‫ל ע צ מ ו‬ ‫ל שון‬

------------------------------------------------------------------------ T R A D U C C IO N D E R A SH I

el T a rg u m : )‫ו תיו‬, p a la b r a q u e im p lic a a s o m b ro , p a s m o , 185 Y s e g u n u n a e x e g e s is m id r a s h ic a , I tz ja k

s e e s tr e m e c i o p o r q u e v io el p u rg a to rio [g u e h in o m ] 186 a b ie rto b a jo lo s p ie s d e E s a v . 187

‫מי א פו א‬ / iQ U l^ N ES y q 6 n q 8 8 s t A? L a p a la b ra ‫א פ ו א‬ es u n v o c a b lo en s i m is m o q u e es u tiliz a d a

c o n d i v e r s a s a c e p c i o n e s . 188 {S eg u n o tr a e x p lic a c id n ,{ ‫א פ ו א‬ es e q u i v a l e n t e a la s p u l a b r a s ‫ א י ה‬, ,d d n d e

y ‫ פי ה‬, a q u i. S e g u n e sto , la f r a s e ‫א פו א‬ ‫מי‬ s ig n if ic a r ia : ^ Q u i 6n e s y d o n d e e s t d e l q u e c a z 6 la p r e s a ? 189

‫ו א פ ל מ פי ל‬ / POR l o q u 8 COM i q 8 TODO. E n el g u is a d o d e Y a a c o b d e g u s te to d o s lo s sa b o re s q u e

q u is e p r o b a r . 190

185. L a ra fz ‫ ח ר ד‬d e la c u a l se d e riv a el v e rb o ‫ו י ח ר ד‬ 188. E s d e c ir , su ra f z n o se r e la c io n a c o n n in g u n a

e tim o lo g ic a m e n te sf s ig n if ic a te m b la r o o tr a e n la E s c ritu ra n i se tr a ta d e un v o c a b lo
e s tr e m e c e rs e d e m ie d o . S in e m b a rg o , R a sh i s e n a la c o m p u e sto . S e tr a ta d e u n a e x p re s io n u n ic a q u e
q u e aq uf d e b e s e r e n te n d id o e n el se n tid o d e q u e se a d o p ta a c e p c io n e s d iv e rsa s se g u n el c o n te x to d o n d e
Itz ja k s e a so m b ro p or 10 o c u rrid o ya q u e n o h ay a p a re c e . A lg u n a s d e e lla s so n : a h o ra , d o n d e , e tc . E n
ra z o n a lg u n a p a ra su p o n e r que un p a d re se e s te c o n te x to s ig n if ic a “ d o n d e ” (Mizraji).
e s tre m e z c a d e m ie d o si la b e n d ic io n q u e h a b fa
189. S e g u n la v a ria n te te x tu a l d e R a sh i q u e d ic e
d e s tin a d o p a ra u n h ijo e s re c ib id a p o r o tro h ijo su y o
“ o tr a e x p lic a c io n ” , ‫ א פ ו א‬sf se tra ta rfa d e u n v o c a b lo
(Baer Heteb). c o m p u e sto d e ‫ א י ה‬, d o n d e , y ‫ פי ה‬, a q u f, c o m o si la
186. H e m o s tra d u c id o la p a la b ra h e b re a guehinom p a la b ra d ije ra ‫ א פ ו ה‬, c a m b ia n d o la ‫א‬ p o r ‫ ה‬, un
q u e R a s h f u tiliz a aq ui p o r “ p u r g a to rio ” p o r d o s fe n o m e n o lin g u fs tic o c o m u n e n h e b re o (Lifshuto she!
ra z o n e s : p rim e ro , p o rq u e el c o n c e p to q ue im p lic a no Rashi). Sin e m b a rg o , el c o m e n ta ris ta M izraji o p in a
se r e fie re a 10 m ism o q u e el “ in fie rn o ” c ristia n o , c o n q u e ni siq u ie ra c o n e s ta se g u n d a e x p lic a c io n R a s h i
su c o n n o ta tio n d e c o n d e n a c io n y fu eg o e te rn o s; q u ie re c o n tr a d e c ir la e x p lic a c io n p rim e ra d e q u e
se g u n la tr a d itio n ju d ia no d u ra m a s d e d o c e m e se s. ‫ א פ ו א‬n o .e s u n v o c a b lo c o m p u e sto , p u e s si 10 f u e ra no
S e g u n d o , p o rq u e e se n c ia lm e n te n o e s u n lu g a r d e p o d rfa a d o p ta r a c e p c io n e s d iv e rs a s. S im p le m e n te
c a stig o , sin o d e p u r if ic a tio n . E l c e le b re ra b in o y q u ie r e d e c ir q u e e n e s te c o n te x to d e b e s e r e n te n d id o
e sc rito r A ry e h K a p la n ta m b ie n 10 tra d u c e asi e n su s e n su a c e p c io n d e “ q u ie n e s ” y “ d o n d e ” , e q u iv a le n te
lib ro s. a d e c ir ‫ א ? ה פי ה‬. E n c u a lq u ie r c a so , la e x p re sio n
im p lic a aq ui: “ ,‫׳‬,Q u ie n e s y d o n d e e s ta ? ”
187. Bereshit Rabd 6 7 :2 . Segun e sta se g u n d a
e x p lic a c io n , el v e rb o ‫ ו י ח ר ד‬si sig n ific a lite ra lm e n te 190. Bereshit Rabd 6 7 :2 . L a fra s e ‫ מ פי ל‬, “ d e to d o ” ,
q u e se e stre m e c io . P ero n o p o rq u e Y a a c o b h a b ia p a r e c e ria q u e re r d e c ir q u e p ro b o d e to d o 10 q u e
s u p la n ta d o a su h e rm a n o E sa v , s in o p o rq u e v io el q u iso , p e ro n o e s a si, p o rq u e e n re a lid a d so la m e n te
g u e h in o m a b ie rto b ajo lo s p ie s de E sa v . E sto c o m io c a r n e d e c a b r ito . E sto im p lic a q u e d ic h a
p o sib le m e n te a lu d e al a m a rg o fin q u e te n d ra el c a rn e a d o p to to d o s lo s sa b o r e s que el d c s e a b a
c a m in o a d o p ta d o p o r E sav . (Najalat Yaacob).
2 7 :3 4 -3 6 — ‫ ל ד ־ ל ו‬: ‫ב ז‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת תו ל דו ת‬/ 3 6 4

lo bendije? Tambien bendito serd. ” ‫לדו א ב ר כ הו‬ :‫י הי ה‬ ‫ג ם ״ ב ךו ף‬

34Cuando E sav escucho las p a labras j - pyy ‫א ת ״ ד ב ר י א^ י ן‬ Wv
de su padre, em itio un grito muy grande 7 T :■ ‫י■ ״‬- ‫ •_ ־ • י‬T J‫׳ = ״‬ ‫ ־•־‬. ‫״ ז‬
y am argo,.y dijo a su padre: “Bendiceme ^?‫ל א ג ד ל ה ו מ ר ה ע ד ״ מ א ד וי א מ ר‬
tambien a mi, p a d re mio. ” 35/ Itzjak] ^3 ‫ויי א מ ר‬ ‫ לה‬:‫ב ר כני ג ס״ אגי א בי‬
dijo: “Tu hermano vino con astucia y J* J L ’ ‫ ״ * ‘ ״* ״ ״‬I - "
tomo tu bendicion." 36[E sa v] dijo: n E ‫־‬. l )!‫ד א י‬
“iN o es p o r eso su nombre Yaacob? ‫^ מו‬ ‫לן ך א‬ ^‫ה כ י‬ ‫וי א מ ר‬ ‫ ק ב ל ו‬$7‫י‬
0NKEL6S
‫ל א בי חי‬ ‫ל ח ך א ! א מ ר‬ ‫ע ד‬ ‫ד ב א ו פי רי ר א‬ ‫צןי ח א‬ ‫א גו הי ו צו ח‬ ‫פ ת ג מי‬ ‫ ל ר פ ד < ץ מ ע < ג שו י ת‬: ‫ב ר י ך י ה י‬ ‫א ף‬ ‫ו ב ר כ תי ה‬

‫ש מ י ה' י ע ק ב‬ ‫ק ר א‬ ‫ לו ו א מ ר י א ו ת‬: ‫ב ך ב ת ך‬ ‫ב ח כ מ ת א ו ק בי ל‬ ‫א חו ך‬ ‫ע ל‬ ‫ל ח! ־ א מ ר‬ :‫א ב א‬ ‫א ג א « ״ א ליו‬ ‫א ף‬ ‫ב ר מי‬

------------ ]...................... '..... ......... ............. ...... .......... RASI11

:‫א מ ר‬ ‫ ל מ ה ח ר ד י צ ח ק ז‬: ‫ ( ת נ ח ו מ א‬.‫ע ת י ד ל ע ק ב נ י‬ ‫שר מ ה י ע קב‬ ‫א לו לי‬ ‫תי א מ ר‬ ‫של א‬ .‫ג ם ב ר ו ך י ה י ה‬

‫ה ג דו ל‬ ‫ה ק ט ן ל ה>ני‬ ‫ש ב ר כ תי‬ ‫בי‬ ‫ש מ א ג גון י ש‬ ‫ ל כ ך ה ס פ י ם ו ב ר כ ן‬.‫א ת ה ב ר כ ו ת‬ ‫ל א ביו ל א נ ט ל‬
‫ ו ב ק ב צ י‬:‫מ צ ע ק‬ ‫ ה ת ח י ל ע שו‬,‫ה י ח ס‬ ‫ו שני תי ס ד ר‬ .‫ש מו‬ ‫ <לו> ן? פי לן ף א‬: ‫ב ח כ מ ה‬ .‫ < ל ה> ג מ ך מ ה‬:‫מ ד ע ת ו‬
‫א מ ר לן‬ :‫מ ה ע ש ה ל ך‬ ‫א ביו‬ ‫א מ ר לן‬ .‫ פ ע מ י ם‬m .1‫ ט ו‬: ‫ כ מ ן ה כ י א ח י א ת ה ( ל ק מ ן כ ט‬,‫ל ש ו ן ת י מ ה ה ו א‬
‫מ צ ר‬ ‫הזי תי‬ ‫בכ ך‬ :‫א מ ר‬ .‫ל ק ח‬ ‫ב כ ר תי‬ ‫א ת‬ ‫ש הו א‬ ‫ש ם סו פו‬ ‫ ע ל‬,‫ש מ ו י ע ק ב‬ ‫ש מ א לכך נ ק ך א‬

TRADUCC16N DE R A SH I

‫ ג ם ן מ ך יו׳; ה‬/ t a m b i e n b e n d i t o s e r A . Itzjak dijo estas palabras para que no se dijera que si
Y aaco b no hubiese engafiado a su padre, no hubiera obtenido las bendiciones. Por esta raz6n,
en este momento Itzjak aceptd que Yaacob se quedase con la bendicidn que le habfa dado,
bendicigndolo con su pleno co nsentim iento .191

35. ‫ פ מ י מ ה‬/ c o n a s t u c i a . Esta expresidn tiene aquf el sentido de con sa g a c id a d .192

36. ‫ש מ ו‬ ‫ח פ י לן ר א‬ / ^n o e s p o r e s o s u n o m b re [y aaco b !? La expresidn ‫ח כ י‬ expresa una
in terro g a cidn ,193 10 m ism o que en el siguiente caso: “ ;,Por ser [‫ ! ח פ י‬mi herm ano...?” 194 Al decir
esto, expresd una sospecha: quiz&s por eso fue llam ado porque al final habria de tenderm e
una tram pa [ 195. [ ‫{ ל^ ל ן גני‬Pero en el midrash T a n ju m d m se afirma 10 siguiente: ^Por qu6 razdn
Itzjak se estrem ecid? Se dijo: “ Quiz&s he com etido un pecado ai bendecir al herm ano m enor
antes que al m ayor, invirtiendo asi el orden cronoldgico entre ellos.” En ese momento Esav
com enzd a gritar: “ jYa me ha engaflado dos veces!” Su padre le preguntd: “ iQ u e te hizo?” Esav
respondid: “Tom d m i prim ogenitura.” Itzjak le dijo: “Por esto estaba yo angustiado y tenfa

1 91. Bereshit Raba 6 7 :2 . e x p r e s id n ‫ ה כ י‬, d e la c u a l R a sh f c ita rd o tr o e je m p lo .

192. E s te es ta m b ie n el s e n tid o que le da la 194. Infra, v. 2 9 :1 5 .

tr a d u c c id n d e l T a r g u m [‫ ב ו ו כ נ י ת א‬, con sabiduria 0 195. E l n o m b re ‫ י ע ק ב‬se d e r iv a d e la m is m a ra fz q u e
sagacidad\, a p e s a r d e q u e ‫כ י ר מ ה‬ g e n e ra lm e n te el v e rb o ‫ ל ע ק ב‬, y p o d r fa s e r e n te n d id o c o m o la
d e n o ta e n g a n o . F o rz o s a m e n te tie n e e s te se n tid o , c o n ju g a tio n fu tu ra d e la te r c e r a p e r s o n a d e l sin g u la r
p u e s si I tz ja k h u b ie r a q u e rid o d e c ir q u e Y a a c o b d e e s te v e rb o , sig n ific a n d o “ e l s u p la n ta ra ” . E n e ste
r e a lm e n te 10 e n g a n d , n o te n d rf a se n tid o q u e a firm a ra c a so , E s a v q u iso d e c ir q u e e n u n s e n tid o p ro f6 tic o
q u e “ ta m b ie n b e n d ito s e rd ” {Sifte Jajamim). fu e lla m a d o asf p o rq u e e s ta b a d e stin a d o a

193. N o s e tr a ta d e u n a a firm a c id n , p u e s h u b ie ra su p la n ta rlo {Mizraji). V e r ta m b ie n la n o ta 5 7 d e e sta

sid o re d u n d a n te q u e d ije r a q u e se lla m a Y a a c o b . E l m is m a p a ra sh a .

se n tid o in te rro g a tiv o d e la fra se e s ta in d ic a d o p o r la 196. Tanjuma Yashan 23.

 365 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 7 :3 7 — ‫ ל ז‬: ‫כ ז‬

Puesmehaemboscadoestasdosveces:'‫ז ה פ ע מ י ם א ת ־ ב כ ר ת י ל ק ח ו י ־ ע ק ב נ י‬
tomomiprimogenitura, \yheaquique ‫ א ״מ ד‬. 1 .
I t t j• t i: v ‫״‬ - ^ : r jv ■ ••I - r

ahorahatornadomibendicion!”Ydijo: ‫ו הנ ה ^ ת ה‬

“iNo has reservado para mi una ^ ;;‫ב ר כ ך ה ל א ״ א צ ל ת‬

bendicion?”37Itzjakrespondioydijoa u T• J T 1 •
Esav: “Heaquique10hehechosenor ‫? !?* ל י צ ח ק‬£! ‫ו י י א מ ר ל^^ ו‬

hsoebdreadti,ocyom
aotosdieorsvosus;sdheertrmig
anooyssm
eolo
stos □ >1‫ב'ך‬T^‫^> ?ן•’ ק־"י‬j‫־‬u ‫לך ואת־כל־אחין‬
' <_ T T v T : T
10 he pwvisto. y por ti, /donde ‫ו ד ג ן ו ת י ך ש ס מ כ ת י ו ו ל כ ה א פ ו א‬
o n k e l 6 s

‫בו ־ פ תי‬ ‫ק בי ל‬ ‫פ עו‬ ‫ו ה א‬ ‫נ קזי ב‬ .‫ב כי רו תי‬ ‫י ת‬ ‫ז ?( ג ץ‬ ‫ת ך תין‬ ‫ך נן‬ ‫ו ח פ מ ניו‬ ‫< נ׳׳ א‬ ‫ו כ מני‬

‫שו תי ה‬ ‫ך ב‬ ‫ה א‬ ‫ל ע שו‬ ‫ו א מ ר‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ו א תי ב‬ )‫ל‬ :‫בו ־ פ ת א‬ ‫לי‬ ‫ש ב ק ת‬ ‫ה ל א‬ ‫ו א מ ר‬

‫ה פ א‬ ‫ו ל ד‬ ‫?ז עז ־ תי ה‬ ‫ו ח מ ר‬ ‫ו עי בו ר‬ ‫ל ע ב דיו‬ ‫לי ה‬ ‫י ה בי ת‬ ‫א חו הי‬ ‫כ ל‬ ‫וי ת‬ ‫ע לי דו‬ ‫וג״ א‬ ‫ל ך‬

R A S III

;‫ ב ר כ ה ז ו ש ב י ע י ת ה י א‬. ‫ <לז> ו!ן ג ג < ו‬:‫ כ ה ו‬:‫( ב מ ד ב ר י א‬ ‫ ע כ ש י ו ל ב כ ו ר‬,‫ש ו ר ת מ ד י ן‬ ‫ש מ א ^ ב ך תי ע ל‬ ‫ו חרד‬

‫מ ה‬ :‫א מ ר לו‬ ‫א ל א‬ .‫א ו ת ה ר א ש ו נ ה‬ ‫עו ש ה‬ ‫ו הו א‬ .‫ ן כ מ נ י‬,‫ כ ת ך ג ו מ ו‬.‫ ו י ש ב נ י‬:‫ב ת ך י ה י ה‬ ‫ ג ם‬,‫ב ר כ ת י‬
‫ה ם‬ ‫ש לו‬ ‫ת קנ ה נ כ סי ם‬ ‫א ם‬ ?‫ת ו ע ל ת ל ך ב בו ־ כ ה‬ ‫ו ח כ מ נ י׳‬ :‫מ ת ך ג מ י ן‬ ‫וי ש‬ ,‫ו כ מ ו‬ ,‫ו א ר ב‬ •‫ א ר ב נ י‬,
‫ש קנ ה ע ב ר קנ ה ר בו‬ ‫ש מ תיו ל ד ו מ ה‬ ‫ש ה רי ג בי ר‬ ‫כ מו וי א צ ל‬ ,‫ה פ ר ש ה‬ ‫ל שון‬ .‫א צ ל ת‬ :‫לי‬ ‫נ ת ח כ ם‬:

T R A D U C C I O N D E R A SIII ■

t e m o r , p e n s a n d o q u e t a l v e z h a b i'a t r a n s g r e d i d o la n o r m a a s e g u ir . P e r o a h o r a q u e s e q u e tu le
v e n d is te tu p r im o g e n itu r a y , p o r 10 ta n to , s i h e b e n d e c i d o r e a l m e n t e a l p r i m o g e n i t o y “ t a m b i e n
b e n d ito s e r a .”

‫ ויי ג ק ג צי‬/ p u e s m e h a e m b o sc a d o . E s te v e r b o d e b e s e r e n te n d id o t a l c o m o 10 t r a d u c e e l T a r g u m :
‫ ו צ מ צ י‬, m e h a em boscado. L a p r u e b a e s q u e e l T a r g u m tr a d u c e e l v e r b o h e b r e o 197‫ ו א ר ב‬e s ‫ מ ן‬s i,
em boscd. Y h a y v e r s io n e s d e l T a r g u m q u e t r a d u c e n ‫ ו י ע ק ב נ י‬p o r ‫ ו ח פ ט צ י‬, e x p r e s i 6 n q u e s ig n if ic a : h a
sido m d s astuto q u e y o . 198

‫א צ ל ת‬ / H AS RESERVADO. E s te v e r b o t i e n e e l s i g n i f i c a d o d e a p a r t a r , 10 m i s m o q u e e n la fr a se :
“ T o m 6 a p a r t e [199” . [!♦
‫א צ ל‬

37. ‫ הן ג ג י ר‬/ h 8 Q q u i q u 8 [L O h 8 HECHO] SENOR. E s ta b e n d ic id n e n re a lid a d o c u p a b a e l s e p tim o

l u g a r 200 d e la s q u e I tz ja k le h ab i'a d a d o a Y a a c o b , p e r o a q u f la e n u n c i a e n p r i m e r l u g a r . L a r a z 6 n
e s la s ig u ie n te : I t z j a k d i j o a E s a v : “ ^ P a r a q u 6 t e h a d e s e r v i r u n a s o l a b e n d i c i 6 n ? A u n s i t e b e n d ig o
p a r a q u e a d q u i e r a s b i e n e s , g s to s s e r d n d e 61, p u e s 10 h e h e c h o s e f i o r s o b r e t i , y 10 q u e a d q u i e r e
e l s i e r v o p e r t e n e c e a s u s e f i o r .” 201

197. Debarim 19:11. [o tra ] b e n d ic i6 n p a ra m f? ”

198. S e g u n la p rim e r a v a r ia n te te x tu a l del T a rg u m , 2 0 0 . L a s sie te b e n d ic io n e s so n : 1) “ d e l ro c fo d e los

‫ ו ? ע לן ב מ‬s ig n if ic a “ m e te n d i6 u n a e m b o s c a d a ” ; se g u n c ie lo s” ; 2 ) “de la s grosuras de la tie r r a ” ; 3)
la se g u n d a , s ig n ific a “ fu e m a s a s tu to q u e y o ” . “ a b u n d a n c ia d e tr ig o ” 4 ) “ y m o s to ” ; 5) “ n a c io n e s te
se rv ira n ” ; 6 ) “ c iv iliz a c io n e s se p o s tr a ra n a n te ti” ; y
199. Bemidbar 1 1 :2 5 . R a sh f aq u f se a p a rta del
7) “ se se n o r d e tu s h e rm a n o s ” (Mizraji).
T a rg u m , q u ie n tr a d u jo ‫ א צ ל ת‬p o r ‫י ^ ב ק ו ג‬, has dejado.
S e g u n el T a rg u m , la fra se sig n ific a : “/,N o h as d e ja d o 2 0 1 . Bereshit Rabd 6 7:5.
2 7 :3 8 -3 9 — ‫ ל ח ־ ל ט‬: ‫ב ז‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת תו ל דו ת‬/ 3 6 6

[hallare 10] que pueda hacer, hijo ‫ויי א מר מ ה‬ ‫לח‬ ;‫ני‬3 ‫א^ ^ ה‬
m io?’’ *E sa v dijo a su padre: ■‘iU m . ‫א ח ת‬
sola bendicion tienes tu, padre mior '! ‫יי‬ >- ‫־‬ ‫ז‬ T‫׳‬ ‫ ־׳ |־‬T . ‫■־‬
•
/Bendiceme tambien a mi, padre mio! ” Y ‫~ י‬1‫א נ י א‬ DA ‫ב ר כני א בי‬
Esav alzo su voz y lloro. 39Su padre 1‫ן י ;^ | י צ ח ק א ב י ן ל [ ל‬ ‫לט‬ :‫!יי ב ך‬
Itzjak respondio. y le dijo: “He aqui que . ‫״• א מ ר"" א ל י ו‬ ‫ה | ה“’ ' מ « מ נ ז‬
de las grosuras de la tierra serd tu t ! <••‫ ־‬: • ‫•• ״‬ j-
residencia, y del rociodelos cieios.•‫^ ל י ה י ה‬£? ‫ה שמים‬ ‫ומטל‬ ‫מו שבף‬
-------------------------------------------------------------- 0NKEL6S ----------------------------- ‫י‬
‫ע שי‬ ‫א ב א ו א רי ם‬ ‫א נ א‬ ‫א ף‬ ‫לי‬ ‫ב רו‬ ‫א ב א‬ ‫ל ך‬ ‫הי א‬ ‫ח ך א‬ ‫ל א בו הי ון ב ך פ ת א‬ ‫ע שו‬ ‫ל ח ו א מ ר‬ :‫ב רי‬ ‫א ע בי ד‬ ‫מ ה‬

:‫מ ל ע ל א‬ ‫ך (׳ \ מ י א‬ ‫ש ל א‬ ‫ת ב ד ו מ‬ 1‫מ‬ ‫ך א ך ע א י ה א‬ ‫מ טו ב א‬ ‫ה א‬ ‫לי ה‬ ‫א בו הי ו א מ ר‬ ‫ל טו א תי ב י צ ח ק‬ :‫ק לי ה ו ב כ א‬

..................................................................................... - ... R A S I lf -----------------------------------------------------------------------------------

,1‫ כ‬:‫יג‬ ‫( ב מ ד ב ר‬ ‫הי א‬ ‫ה שמנה‬ ,)‫י ט‬:‫יג‬ ‫( ב מ ד ב ר‬ ‫אבק ש‬ ‫איפ א‬ ‫אי ה‬ ‫א^ ש ה‬ ‫מה‬ ‫ א‬10‫א‬ ‫ולכ ה‬
‫מ ש מ גי‬ >‫< ל ט‬ :1‫ ל ג‬: ‫ג‬ ‫ב‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫נבל‬ ‫הכמו ת‬ ‫ה״א‬ .‫א ח ת‬ ‫ה גן פ ה‬ )‫( ל ח‬ :7‫ל ך‬ ‫לע שו ת‬ ‫מה‬
:‫יון‬ ‫של‬ ‫איטלי אה‬ ‫זו‬ .‫וגוי׳‬ ‫האר ץ‬ ‫הב מ חני ם‬ ‫כ מו‬ ,‫ת מי ה‬ ‫ל שון‬ ‫יזו ״ מ ש ט י פ ת‬
------------------------------------------------ TRADUCC16N D E R A S III

‫ א מ ה אי^ ש ה‬10‫ ו ל ב ה א‬/ y p o r ti, ;d 6n d e ! h a lla r e lo ! q u e p u e d a h a c e r ? La expresi6 n ‫א פ ו א‬

significa “d6nde”. La frase, quiere decir: ;,Donde buscarg 10 que pueda hacer por ti ? 202

38. ‫ מ בו? ה א ח ת‬/^ u n a s o la b e n d ic i 6n ? En este caso la letra ‫ ה‬al inicio de la palabra ‫ה ב ר כ ה‬ es un

prefijo in terrog ativ o,203 sim ilar a las de las siguientes palabras: “;,...si son cam pam entos
] ‫ ; ? [ ה ב ח נ י ם‬es buena ...,; “ 204 ]‫ ” ?[ ה ש מ נ ה ה י א‬acaso morird ^“ 205 ]‫ [ ה פ מ ו ת‬com o un patdn ? ” 206

3 9 . ‫ ג ו׳‬1 ‫ מ ש מ נ י ה א ר ץ‬/ d e l a s g r o s u r a s d e l a tie r r a , e tc .207 Se refiere a la regi6 n de Italia

cercana a G recia {{ . 208

2 0 2. V e r al re s p e c to e l c o m e n ta rio d e R a sh i al v. 2 0 8. Bereshit Rabd 67:6. L a f r a s e u tiliz a d a p o r

3 3 , s.v. ‫ מ י א פ ו א‬. R a sh i lite ra lm e n te d ic e “ e s I ta lia d e G re c ia ” . S in

2 0 3 . Q u ie re d e c ir q u e la ‫ה‬ n o in d ic a el a rtfc u lo e m b a rg o , el m id r a s h q u e R a s h i c ita a q u i so la m e n te

d e te rm in a d o sin o q u e in tro d u c e u n a p r e g u n ta . L a d ic e “ e s Ita lia ” . L a fra se q u e a p a r e c e a q u i p od rfa

p a la b r a ‫ ה ב ר כ ה‬n o s ig n if ic a “la b e n d ic i6 n ” . d e b e rse el e rro r d e u n c o p ista , o ta m b ie n p o d ria se r

q u e R a s h i q u ie re e n fa tiz a r q u e se tr a ta del su r d e la
2 0 4 . Bemidbar 13:19.
p e n in su la ita lic a , q u e es la p a r te m a s c e rc a n a a
2 0 5. Bemidbar 1 3:2 0 . G re cia . L a h e m o s tr a d u c id o se g u n e s ta h ip o tesis.
2 0 6 . Shemuel II, 3 :3 3. S e g u n el c e le b re c o m e n ta ris ta Maharzo (R a b i Z e e v
W o lf E in h a re n ) e n su c o m e n ta rio a Bereshit Rabd
2 0 7. H a y u n a d if e r e n c ia e n tr e la s b e n d ic io n e s q u e
(6 7 :6 ), a firm a : “ S e tr a ta d e R o m a , p u e sto q ue e sta
Itz ja k d io a Y a a c o b y a E sa v : a E sa v le d ijo q u e “ su
lu g a r” s e r ia “ d e la s g ro s u ra s d e la ti e r r a y del e sc rito e n [la o b ra d e l h is to r ia d o r a n tig u o ] F la v io

r o c io ...” , 10 c u a l im p lic a q u e la p r o s p e rid a d q u e Y o sefo q u e T z e fo h ijo d e E lif a z [v e r in fra, 3 6 :1 1 ] se

d is fru te e s ta ra d e te r m in a d a por el lu g a r d o n d e c o n v irti6 e n rey d e Ita lia , q u e d a n d o s e 61 y su

h a b ite . P e ro a Y a a c o b le d ijo q u e “ D io s le d a ria d e sc e n d e n c ia e n e se lu g a r. P o r e llo e s q u e R o m a e s

[ d ir e c ta m e n te ] d e l r o c io d e lo s c ie lo s y d e la s c o n s id e ra d a p a rte d e E d o m .” E lif a z e ra el h ijo
g ro su ra s d e la ti e r r a ...” , im p lic a n d o a si q u e se ria p rim o g e n ito d e E sa v [v e r in fra , 3 6 :1 5 ], a q u ie n la
d ir e c ta m e n te el C ie lo la c a u sa d e su p ro sp e rid a d T o ra lla m a Edom . E sto e x p lic a r ia por que la
(Gur Arye). c iv iliz a c io n o c c id e n ta l e s lla m a d a E d o m .
 367 / B E R E S H IT — PA R A SH A T T O L E D O T 2 7 :4 0 -4 1 — ‫ מ ־ מ א‬: ‫כ ז‬

40Por tu espada vivir as, y a tu hermano ‫ו א ת ־ א ח י ך‬ ‫ת ח* ה‬ ‫ועל־חךבןי‬ ‫מ‬

. > . : serviras. Pero sucedera que cuando te
^ sientas agraviado, podras descargar su
yugo de tu cueiio . ‫״‬ ^ ‫וישטים‬ ‫ מא‬:‫עו א ר ך‬ ‫מ_ ע ל‬ ‫עלו‬
Esav odio a Yaacob p o r la 417 7 *' _ ‫ ’י‬T ‫״‬ 1‫׳' י‬
con que su padre le habia bendicidn ‫ ל ׳‬- ?‫^ ל ה ב ך‬ ^ -, ^P
bendecido. Esav dijo en su corazon: “Se <‫א ב י ו ו י א מ ר ע^ ן* ב ל ב ן ׳ < ק* ך^ ן י ^ י‬
acercaran los dias de luto de mi padre ;‫' ״‬ : T" ‫־‬ *‫ י‬T
entonces matare a mi hermano Yaacob . ‫ ״‬: ‫א ח י‬ ‫ •ו‬T
‫א ת ״ י ע ק ב‬ V
‫ו א ה רג ה‬ ‫י‬- 7 : ‫־‬
‫אבני‬
‫ו‬- :
‫א ב ל‬
• ” T V J

------------------------------------------------------------------------------------ O N K E L 6 S

‫מ א ונ ט ר‬ :‫צן ך ך‬ ‫מ ע ל‬ ‫או רי ת א ו ת ע די ני רי ה‬ ‫פ ת ג מי‬ ‫ע ל‬ ‫בנו הי‬ ‫ב ר י ע ב רון‬ ‫ת פ ל ח וי הי‬ ‫א חו ך‬ ‫ו ל ת‬ ‫תי חי‬ ‫ח ך ב ך‬ ‫מ ן ע ל‬

:‫א חי‬ ‫ך א ב א ו א ק טו ל י ת י ע ק ב‬ ‫א ב לי‬ ‫ב ל ב י ה י ק ך ב ו ן יו ?(י‬ ‫ע שו‬ ‫א ב ו ו׳ י ו א מ ר‬ ‫בן כי ה‬ ‫די‬ ‫ב ך כ ת א‬ ‫ע ל‬ ‫לי ע ק ב‬ ‫ך ב בו‬ ‫ע שו‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A SH I -------------------------------------------------------------------

‫ כ ש י ע ב ר ו י ש ר א ל ע ל ה ת ו ־ ך ה ו י ה י ה‬:‫ כ ל ו מ ר‬.)‫ ג‬:‫נ ה‬ ‫ש הו א ב מ קו ם‬ ‫ י ש ע ל‬.‫ב ח ן ב ך‬ ‫ פ מ ו‬.‫<«> ו ע ל ו ו ף ג ך‬

‫ש נ ט ל׳ ו פ ר ק ת‬ ‫ל ך פ ת חו ־ ן פ ה ל ה צ ט ע ר ע ל ה ב ך כ ו ת‬ ,0 ‫ כ‬:‫ח ך ב כ ם ו י ח ז ק א ל ל ג‬ ‫על‬ ‫ כ מו ע מז ־ ת ם‬/‫ב‬ ‫או ת‬
‫של א‬ ,‫ כ מ ש מ ע ו‬.‫ (» א> י ק ר בו י מ י א ג ל א ב י‬:‫< ג לו וגוי׳‬ ‫ ו ה י ה‬: ‫ ב צ ב א י ת ם‬,‫ כ ו ו‬:‫ ע ל צ ב א ו ת ם ו ש מ ו ת ו‬.‫ב ח ו ־ ב כ ם‬
:‫א ג ר ה ל כ מ ה פ נ י ם י ש‬ ‫ ו מ ד ר ש‬.‫א ב א‬ ‫א ת‬ ‫א צ ער‬ ‫ב ש י ח י ו ת ה לי ם‬ ‫א ךי ד‬ ‫ כ מ ו‬,‫ ל ש ו ן צ ע ר‬.‫ב א ש ר ת ר י ד‬

T R A D U C C I O N D E R A SH I

40. ‫ח ר ג ך‬ ‫ ועל‬/ p o r t u 8 s p Q q Q . E s ta e x p re s io n es e q u iv a le n te e n s ig n ific a d o a ‫ ג ח ר ג ך‬, “ p o r t u

e s p a d a ” . H a y c a s o s e n q u e la p r e p o s ic io n ‫ע ל‬ r e e m p l a z a a l p r e f i j o p r e p o s i c i o n a l ‫ ב‬, c o m o e n lo s
s ig u ie n te s v e r s ic u lo s : “ U s t e d e s se m a n t u v i e r o n s o b r e [‫ ] ע ל‬s u s e s p a d a s ” , 209 f r a s e q u e r e a l m e n t e
q u ie r e d e c i r “ p o r s u s e s p a d a s ” ; “ s o b r e [‫ ] ע ל‬s u s l e g i o n e s ” , 210 f r a s e q u e r e a l m e n t e q u i e r e d e c i r “ p o r
s u s l e g i o n e s ” . 211

‫ א ש ר ת רי ד‬3 ‫ ו הי ה‬/ p 8 r o s u Y 8 q 8 r A q u 8 Y u Q n q o t 8 s i 8 n t Q s Q g r Q v i Q q o . L a p a la b ra ‫תו ־י ד‬ ex p re sa

s u f r i m i e n t o , 10 m i s m o q u e e n e l s ig u ie n te v e rs i'c u lo : “ M e a f l i g i r £ [‫ ] א ר י ד‬e n m i q u e j a . ” 212 E n e s te
c o n te x to q u i e r e d e c i r q u e c u a n d o e l p u e b l o d e I s r a e l - d e s c e n d i e n t e d e Y a a c o b - t r a n s g r e d a la
T o r £ , t e n d r a s j u s t i f i c a t i o n p a r a s e n tir te a flig id o y q u e ja rte p o r la s b e n d ic io n e s q u e to m o , y
e n to n c e s “ p o d r a s d e s c a r g a r s u y u g o d e t u c e r v i z .” 213

41. ‫א נ י‬ ‫ י ק ן ג ו י מי א ב ל‬/ s 8 Q Y 8 r Y Q r An l o s q iQ s q 8 LUTO q 8 m i P A D R E . E s ta fra se d e b e e n te n d e rs e

t a l c o m o s e e n t i e n d e l i te r a lm e n te .214 E s a v q u is o d e c ir : “ N o 10 m a ta r 6 a h o r a p a r a n o c a u s a r l e p e s a r
a m i p a d r e . ” P e r o a l r e s p e c t o h a y m i d r a s h i m a g & d ic o s e n d i v e r s o s s e n t i d o s .

2 0 9. Yejezkel 3 3 :2 6 . 213. Bereshit Raba 6 7 :7 . L a s u p r e m a tia q u e Itz ja k

h a b ia o to r g a d o a Y a a c o b so b r e E sa v n o e ra a b so lu ta :
2 10. Shemot 6:26.
e sta b a c o n d ic io n a d a p o r su c u m p lim ie n to d e la T o ra .
211. L a p r e p o s itio n ‫ע ל‬ ta m b ie n tie n e la a c e p c io n d e Si los d e s c e n d ie n te s d e Y a a c o b d e s c u id a b a n la T o ra ,
“ so b re ” e n el se n tid o d e “ e n c im a d e”, “ p o r a rr ib a ” . E sa v te n d ria ra z o n p a r a s e n tir se a g ra v ia d o p o r la
R a sh i e n fa tiz a q u e e ste n o e s el c a so . E l p re fijo s u p r e m a tia de Y aacob y p o d ria q u ita r s e la de
p re p o sic io n a l ‫ב‬ ta m b ie n tie n e v a ria s a c e p c io n e s: e n c im a .
p o r, en , c o n . E l s e n tid o q u e tie n e aqui e s el p rim e ro .
2 1 4. E s d e c ir, q u e E s a v n o m a ta n 'a a Y a a c o b sin o
2 1 2 . Tehilim 55:3. h a sta d e s p u e s d e q u e Itz ja k m u rie ra .
2 7 :4 2 -4 5 — ‫ מ ב ־ מ ה‬: ‫פ ז‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ת ו ל ד ו ת‬/ 368

42 Y le fu ero n dichas a Ribkd las ‫ע שו‬ ‫א ת ־ ד ב ר י‬ ‫ל ר ב ק ה‬ ‫ויגד‬ ‫מב‬

KT J” ! * V »T ! ‫״‬ ! J —

palabras de Esav, su hijo mayor.

‫ליעקיב‬ ‫ו ת ק ר א‬ ‫ו ת ש ל ח‬ ‫ה ג ד ל‬ ‫בנה‬
Entonces ella envio y llamo a Yaacob, su ‫ן‬ * • ir ; < T lj • - ‫״‬ ‫״‬ ; - A T ‫״‬ JT :

hijo menor, y le dijo: "He aqui que Esav ‫ע שו‬JT ‫״‬

'‫הנ ה‬ *‫״‬ ‫י‬
‫אליו‬ T •‫י‬
‫ות־אמר‬ v J ‫״‬
‫ן‬6 ‫ה ק‬
I T I t M
‫בנ ה‬ JT :

tu hermano se consuela de ti [pensando] ‫ו ע ת ה‬ ‫מג‬ :‫ל ה ר ג ך‬ ‫ל ך‬ ‫מ ת נ ח ם‬ ‫א חי ך‬

matarte . 43 Y ahora, hijo mio, escucha mi
‫ב ר ח ־ ל ך‬ ‫ןלןום‬ ‫ב ק לי‬ ‫ש מ ע‬ ‫מ י‬
voz: Levantate y huye hacia mi hermano
Labdn, a Jaran. 44Reside con el unos ‫עמו‬ V. •
‫וי ש ב ת‬
JX • “ IT J
‫מד‬ :‫ח ר נ ה‬ T IT T
‫א חי‬‫ י‬.* T
‫א ל ־ ל ב ז‬
I JT T V

dias hasta que se aplaque la ira de tu ‫ח מ ת‬ J J

‫א ש ר ־ ת ש ו ב‬ V T V " t
‫ע ד‬ V ‫־‬
‫א ח ד י ם‬ A ' T **:
‫ימים‬ J* T

hermano. 45 Cuando se aplaque el enojo

‫מ מ ך‬ ‫אף־אדזיך‬ ‫ע ד ־^ ו ב‬ ‫מה‬ :‫א חי ך‬
de tu hermano contra ti y olvide 10 que
le hiciste, enviare [por ti] y te traere de ‫ו של ח תי‬
‫י‬.' : ‫״‬ IT J
‫לו‬ ‫א ש ר ־ ע ש י ת‬
T J* v V -1
‫א ת‬ J•*
‫ו ש כ ח‬ ‫־‬ T J

alia. 1 Por que he de quedar privada de ‫א ש כ ל‬ v- : v

‫ל מ ה‬ j y t
‫מ ש ם‬ AT *
‫ול ק ח תיך‬
* J* : t - 1

O N K E L 6S

‫כ? <ו‬ ‫א חו ד‬ ‫ע שו‬ ‫ה א‬ ‫לי ה‬ ‫ז עי ך א ו א מ ר ת‬ ‫ב ר ה‬ ‫לי ע ק ב‬ ‫ר ב א ו ל לוו ת ו ק ר ת‬ ‫ב ר ה‬ ‫ע שו‬ ‫פ ת ג מי‬ ‫ל ר ב ק ה י ת‬ ‫מ ב ן א ת חו ה‬

‫די תו ב‬ ‫ע ד‬ ‫ן עי ך ץ‬ ‫יו מין‬ ‫ע מי ה‬ ‫ו ת תי ב‬ ‫ מ ר‬:‫ל חו ץ‬ ‫א רזי‬ ‫ל בו‬ ‫לו ת‬ ‫לזי‬ ‫אזי ל‬ ‫ן קו ם‬ ‫מ ני‬ ‫ק ב ל‬ ‫ב רי‬ ‫ו כ עו‬ ‫ מג‬: ‫ל מ ק ק \ ל ד‬ ‫ל ך‬

‫אונ פ ל‬ ‫ל מ ה‬ ‫מ ת מן‬ ‫ו א ד ב ת ך‬ ‫לי ה ־ו א( ץ ל ח‬ ‫ ע ב ך ת‬: ‫די‬ ‫י ת‬ ‫מ נ ך ןיוזנ שי‬ ‫ך א חו ך‬ ‫רו מ א‬ ‫די תו ב‬ ‫ע ד‬ ‫ מ ה‬:‫ך א חו ך‬ ‫רו מ א‬

— -------- ■
--------------------------------------------------------------------------- R A S H I ----------------------------------------------------------------------------------------

‫ש ל‬ ‫כו ס‬ ‫ע לי ך‬ ‫ו ש ת ה‬ ‫ב עיניו‬ ‫מ ת‬ ‫א ת ה‬ ,‫ל ה‬ ‫הג ד‬ ‫ה ק ד ש‬ ‫ב רו ח‬ .‫ל ר ב לן ה‬ ‫(מב> ויג ד‬

.‫תנ חו מי ם‬ ‫ל שון‬ ,‫פ שו טו‬ ‫ול פי‬ .‫תנ חו מי ם‬ .‫ל ך‬ ‫מ תנ ח ם‬ :‫ ל בו‬5 ‫מ ה ך ה ר‬ ‫ש ע שו‬ ‫מ ה‬

:‫ב ו׳ ר י ג ת ך‬ ‫ה ב ר כ ו ת‬ ‫ע ל‬ ‫הו א‬ ‫מ ת נ ח ם‬ ‫ ר ת‬V ‫ח‬V ‫־א‬ ‫ב ה‬T ‫ש‬T ‫ ־ח‬1 ‫מ‬- ‫ ח ש ו ב‬8 ‫־ל‬ ‫ו ה‬T ‫ ח־‬1 ‫ה ־א‬T ‫ע׳ ל‬- ‫ ח ם‬T ‫'נ‬

‫א ה י ה‬ .‫א ג!ו & ל‬ ‫ל מ ה‬ )‫( ט ח‬ :‫מו ע טי ם‬ .‫א ח די ם‬ )‫<«« ־‬ ‫כ ב ר‬ : T‫ד ה‬J ‫א ג‬ ‫ו מ ד ר ש‬

T T - ‫• ! ־‬
.‫ו ל ה ר ג ך‬
‫ ״‬I T IJ
‫ל ך‬
‫’ ״‬
‫ל ה תנ כ ר‬

TRADUCC16N. DE R A SIH

42. ‫ ן ה‬7‫ל ו ב‬ ‫וי ג ד‬ / y l e f u e r o n d ic h a s a rib k a . Por medio de inspiraci6 n pro fetica 215 se
com unic 6 10 que E sav fraguaba en su interior . 215
‫ל ך‬
‫ מ תנ ח ם‬/ s o n s u l 8t i. Es decir,
Y reconsidera la herm andad natural entre ustedes para
8 Q q 8

concebir otros pensam ientos en contra de esta hermandad y asi volverse extrano a ti y m atarte. Y
un m idrash ag&dico, Ribkd le dijo: “Tti ya has m uerto en sus ojos y ha bebido por ti la
seg u n

copa de consolacidn de los deudos.” 217. Pero segun el sentido llano de la frase, Ribka le dijo: “Se
consuela por la perdida de las bendiciones con la idea de m atarte .” 218
44. ‫ א ח ד י ם‬/ u n o s . Este termino significa: unos pocos . 219
45. ‫א ש פ ל‬ ‫ל מ ה‬ / ^p o r q u £ h 8 q 8 q u 8 q Q r p r iv Q q Q ? El sentido de esta frase es: ^Por que he de

2 1 5 . S o b re el s ig n if ic a d o d e e sta e x p re sio n , v e r la y c o n so lar. E n el m o d o re fle x iv o hitpa'el [ ‫] ל ה ת נ ח ם‬

n o ta 2 7 4 d e la p a r a s h a t Noaj. g e n e ra lm e n te s ig n if ic a c o n s o la rse . En el m odo
p asiv o n ifa l [‫] ל ה נ ח ם‬ g e n e ra lm e n te sig n ific a
2 16. Bereshit Rabd 6 7 :9 . E l te x to n o e sp e c if ic a
re c o n sid e ra r, a u n q u e e sto n o e s sie m p re a s i. E n e ste
q u ie n s e 10 d ijo ; s e a su m e , p u e s , q u e n o fu e n a d ie
c o n te x to , a m b o s s ig n if ic a d o s so n p o s ib le s. S o b re el
e n p a r tic u la r s in o u n a c o m u n ic a c io n p r o fe tic a .
m o d o e n q u e R a sh i e x p lic a lo s v e rb o s d e riv a d o s d e
2 1 7 . Bereshit Rabd 6 7 :9 . la r a iz ‫ נ ח ם‬v e r su c o m e n ta rio al v . 6 :6 , s. v. ‫ ו י ת ע צ ב‬,
2 18. Tanjuma Yashdn, Vayetze 1. L a r a iz ‫ נ ח ם‬d e la y las n o ta s 3 7 7 , 3 8 6 y 3 9 3 d e la p a ra s h a t Bereshit.
c u a l se d e r iv a e l v e r b o ‫ מ ת נ ח ם‬tie n e d o s a c e p c io n e s 219. L a p a la b ra ‫א ח די ם‬ lite ra lm e n te sig n ific a
b a sic a s: re c o n s id e r a r (c a m b ia r d e id e a, a r re p e n tir se ), “ u n o s” , d e riv a d a d e ‫ א ר ו ר‬, “ u n o ” . A q u i se re fie r e a
 3 69 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 7 :4 6 -2 8 :1 — ‫ א‬: ‫ מ ו ־ כ ח‬: ‫ה ז‬

ustedes dos en un dia ? ” ‫ו ת א מ ר ר ב ק הגם־ שניכם‬ *T • ‘ V < “ IT

‫ מו‬: ‫י ו ם א ח ד‬
v j V .V •• : -

46 Y Ribka dijo a Itzjak: “Me hastie ya . : . .

de mi vida a causa de las hijas de Jet. Si ‫א ל‬ ‫ י‬- ^ ‫צ ח ק ל ן צ ת י ( ק ן ז עי ר א) ^ ד‬

Yaacob toma mujer de las hijas de Jet 3 ‫א ס ־ ל י ק ח יעלן‬ ‫ח ת‬

como estas, de las hijas de la tierra, <‫'י‬ ! ' T ' !l~ ” J" ' A"
j para que quiero 1a vida? ‫״‬
o r X I
:‫כ א ל ה מ ב נ ו ת ה א ר ץ ל מ ה ל י ח י י ם‬
‫י‬- T JT ‫י‬ V T T J S * V *‫־‬ T

Capf t ui o 28 ‫כ ח פ ר ק‬
1Entonces Itzjak llamo a Yaacob, y 10 ‫אל־יעלןב‬ ‫! צ ח ק‬ ‫ויקר א‬ ‫א‬
bendijo. Y le encomendo: "No tomes ‫לו‬ ’‫וייאמר‬ ‫ויצוהו‬ ‫א־תו‬ ‫ויברך‬
esposa de las hijas de Kenaan. :‫כ נ ע ן‬ ’ ‫מ בנו ת‬ ‫א ש ה‬ ‫ל א ־ ת ק ח‬
o n k 8 l 6 s

‫מ בנ ת וז ת א ה‬ ‫א ת ת א‬ ‫א ם נ סי ב י ע ק ב‬ ‫ח ת א ה‬ ‫בנ ת‬ ‫ק ד ם‬ ‫מן‬ ‫ב חיי‬ ‫ע קי ת‬ ‫לי צ ח ק‬ ‫ד ב ק ה‬ ‫מיו א מ ך ת‬ :‫ח ד‬ ‫ת רוי כזיו יוי מ א‬ ‫א ף‬

:‫פ נ ען‬ ‫מ בנ ת‬ ‫א ת ת א‬ ‫ת ס ב‬ ‫ל א‬ ‫א ו ק ר א י צ ח ק ל י ע ק ב ו ב ר ק י י ת י ה ו פ ק ד י ה ו א מ י ל י י׳‬ :‫חיי ם‬ ‫לי‬ ‫ל מ ה‬ ‫א ך ^ א‬ ‫מ ב נ ת‬ ‫כ א ל ץ‬

- -------------------------------------------------------------------------------- RA SH f

,‫ב ה‬ ‫מ ר ק ה‬ ‫ה קך ש‬ ‫ו רו ח‬ .‫ב נ י ו ו י ה ר ג י ד‬ ‫יי ג מ דו‬ ‫ ( ל מ ד ע ל} ה ק ו ב ר א ת ב נ י ו ש ק ר ו י‬. ‫ש ב ו ל ה מ ב נ י כ ם‬

‫ ב מ ו ש מ פ ו ר ש ב פ ך ק‬,‫ש ב י ן ם א ח ד י מ ו ת ו‬ ‫! ־נ תנ ב א ה‬ ‫ כ א ש ר ש כ י ב ת י ש כ ל ת י ( ל ק מ ן‬: ‫ ו כ ן ב י י ג ק ב א מ ר‬.‫ש כ ו ל‬
:‫ב ח י י‬ ‫מ א ס תי‬ .<<‫ < מו> ?! צו׳ג* ג ח‬: ‫ל א ש ת ו‬ ‫ה מ קנ א‬ ,‫ת ס ך ג נ ו‬ ‫א ם י ק ו ם ג ג לי ך ן א ת ה‬ .‫ש נ י ב ט‬ ‫ ג ם‬:)‫י ד‬:‫מ ג‬
----------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A SH I

quedar privada de am bos hijos? Este pasaje {ensena que} quien entierra a sus hijos es llam ado
‫ ש פ ו ל‬, privado de hijos. Y asim ism o, con respecto a Yaacob la Tora declara: “A si com o he sido
privado de hijos ]<‫[ ש? ל מ‬, que quede privado . ” 220
‫ ג ם ש צינ ם‬/ d e u s t e d e s DOS. Si 61 se levanta contra ti y tu 10 m atas, entonces se levantardn sus
hijos contra ti y te m ataran. Y en otro sentido, al decir Ribka estas palabras la in spiration profetica
fue vertida en ella y profetizd que am bos m oririan en el mismo dia, com o se explica en el capi'tulo
talmudico “ Ham ekan6 L eishto . ” 221
46 . <‫ ל) צונ‬/ m e h a s tie y a d e m i v id a . El verbo ‫ ק צ ת י‬significa aquf: me he asqueado de mi
vida . 222

a lg u n o s p o c o s p o r q u e sie n d o el u n o el p rim e ro de e sta b a o c u p a d a p o r el c a d a v e r d e L e a , y re c la m o

lo s n u m e ro s, en h e b re o e s u su a l d e fin ir a lg u n a p a ra sf el lu g a r re sta n te . L o s h e r m a n o s d e c id ie ro n
c a n tid a d p e q u e n a c o n e ste n u m e ro {Radak). Igual e n to n c e s e n v ia r a N afta li' d e re g re so a M itz ra im p a ra
se n tid o tie n e en el v . 2 9 :2 0 . q u e tra je se e l d o c u m e n to d e p r o p ie d a d d e la c u e v a ,

2 2 0 . Infra, v. 4 3 :1 4 . q u e h a b fa e sta d o e n p o d e r d e Y a a c o b . P e ro Ju sh im ,
h ijo d e D a n , se e n f u r e c io p o r el u ltra je al c a d a v e r d e
2 2 1 . Sotd 13a. D e h e c h o , a m b o s n o m u rie ro n el
su p a d re y , to m a n d o u n a e s p a d a , c o rto la c a b e z a d e
m ism o dfa, p u e s Y a a c o b m u rio p rim e ro . P e ro a m b o s
E sa v , la c u a l ro d o h a s ta el in te rio r d e la c u e v a . L a
fu e ro n se p u lta d o s e l m ism o dfa. E l T a lm u d n a rra
in tu ic io n p ro fe tic a d e R ib k a s e c u m p lio d e e ste
com o su c e d io : d e sp u e s de m o r ir Y aacob en
m o d o , p u e s a u n q u e n o h a b fa n m u e rto el m is m o dfa,
M itz ra im , su s h ijo s 10 lle v a r o n a la T ie rra d e Isra el
fu e ro n se p u lta d o s el m ism o dfa.
p a ra q u e fu e se s e p u lta d o e n la c u e v a d e M a jp e la q u e
A b ra h a m h ab i'a co m prad o. E sa v lle g o y q u is o 2 2 2 . E l v e rb o ‫ק צ ת י‬ se d e r iv a d e la ra f z ‫ ק ץ‬, q u e
im p e d ir q u e fu e s e e n te rra d o a llf, a le g a n d o a n te lo s ta m b ie n s ig n if ic a fin a l. A q u f, sin e m b a rg o , tie n e la
h ijo s d e Y a a c o b q u e e l Iw gar q u e le c o rre sp o n d fa y a a c e p c io n d e h a s tia rs e d e a lg o , p o r 10 q u e la fra s e n o
2 8 :2 -5 — ‫ ב ־ ה‬: 1‫ב ו‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ת ו ל ד ו ת‬/ 370

2Levantate, ve a Paddn-Aram a casa de ‫ב תו א ל‬ ‫בי ת ה‬ ‫א רי ם‬ ‫ דנ ה‬3 '‫ל ך‬ ‫קו ם‬ ‫ב‬

Betuel, el padre de tu madre, y toma de ' C \ . T ! 1 'TJ‘ '
alli esposa para ti de las hijas de * W T \f$ Q W f2 ‫א מ ך א בי‬
Labdn, el hermano de tu madre. 3 Y que ? ‫ ג ו א ל ש ר י י ב ר ך א ת ך ל ב‬: ‫א ח י א מ ך‬
el Dios Omnipotente te bendiga, te haga '‫ ' י‬J" j ! ‫־ ־‬ >‫! ־י‬ ‫ • ״‬J' ‫ ׳־‬VTT
fructificar y te incremente, y que te ♦^1*11 [‫ ' ^ מ י‬$] ?/ ‫* [ ל ׳**^ ־‬151*1‫? ־‬- ]
conviertas en congregation de naciones. ‫ד‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ז״לד' א ת ״ ב ר כ ת‬
4Que El te otorgue la bendicion de : ‫ז ז‬: ‫־‬ J" {J ‫י־יי‬ ;
Abraham - a ti y a tu descendencia ‫א ת ך‬ ‫א ת ־ א ר ץולזרעך‬ ‫ל ר ש ת ך‬
contigo-, para que heredes la tierra de :‫ א ב ר ה ם‬1‫< ם ל‬- ‫ ן א ל ן‬/ ‫מ ג ל י ד א ש ר ־ נ ך‬
tus nomadeos que Dios entrego a * ‫י‬ ‫■ י • ״‬: ‫ ־‬: ■
• L- T ‫ ! ־‬I •‫ ״‬.:
Abraham. 5Itzjak envio a Yaacob, ‫א ת ״ י ^ ק ב‬
” ‫י צ ח ק‬ ‫ויי ש ל ח‬ ‫ש בי עי ה‬

o n k e l 6 s

‫א חו ה א‬ ‫ל בן‬ ‫מ בנ ת‬ ‫א ת ת א‬ ‫מ ת מן‬ ‫ל ך‬ ‫ו ס ב‬ ‫ך א מ ד‬ ‫א בו ה א‬ ‫ב תו א ל‬ ‫ל בי ת‬ ‫אז ר ם‬ ‫ל פ דן‬ ‫אזי ל‬ ‫קו ם‬ ‫ב‬

‫ך א ב ר ה ם‬ ‫בו ־ ב ת א‬ ‫י ת‬ ‫? ד‬ ‫יוי תו‬ :‫ל כ נ ( !\ ת ( ץ ב ק\ין‬ ‫י ב ר ך י ת ך וי פ ש ך ןי קז גנ ך ו ת הי‬ ‫(י ץ ךי‬ ‫ו א ל‬ ‫ג‬ :‫ך א ט ך‬

‫מ ג קי ב‬ ‫י ת‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ת ו ש ל ח‬ :‫ל א ב ר ה ם‬ ‫יי‬ ‫י ה ב‬ ‫די‬ ‫תו ת בו ת ד‬ ‫א ר ע‬ ‫י ת‬ ‫ל מי ך ת ך‬ ‫ע ט ך‬ ‫} ל בני ך‬ ‫ל ך‬

---------------------------------------------- RASHI
1‫ל ג« ־ י‬ ‫ן א ע ש ך‬ :‫ל ו‬ ‫ש א מ ר‬ .‫א ב ר ה ם‬ ‫גו פ ת‬ ‫(«־> א ת‬ ‫ל בי ת‬ .‫ב ת ו א ל‬ ‫פי ת ה‬ :‫ל פ ד ן‬ ‫פ מו‬ . ‫ב> פ ן נ ה‬

‫( ל עי ל‬ ‫מ מ ג ד‬ ‫ן ה ת ב ך כו‬ , ‫ ב ו‬:‫י ב‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ג דו ל‬ ‫ב ת ח ל ת ה‬ ‫ל מ ״ ד‬ ‫ש צ ךי כ ה‬ ‫ת ב ה‬ ‫פ ל‬ .‫ב תו א ל‬

‫ב ש בי ל ך‬ ‫א מו רו ת‬ ‫ב ר כו ת‬ ‫או תן‬ ‫י היו‬ .) ‫ י ח‬:‫כ ב‬ ‫ש די‬ ‫מי‬ .‫ש רי‬ ‫ «> ו א ל‬: ‫ב ס ו פ ה‬ ‫ה ״ א‬ ‫ל ה‬ ‫ ה טי ל‬,

‫ה מ בו ר ך‬ ‫הז ר ע‬ ‫ו או תו‬ ‫הגוי‬ ‫או תו‬ ‫י צ א‬ ‫מ מ ך‬ :‫או ת ך‬ ‫י ב ר ך‬ ,‫מ פיו‬ ‫ל מ ת ב ף כין‬ ‫ ב ב ר כו תיו‬:

TRADUCC16ND E RASIII

28
2. ‫ פ ז ע ה‬/ p Q Q q Q n -! Q r Q m |. La forma gramatical ‫ פ ד נ ה‬es equivalente en significado a la forma ‫ ל פ ד ן‬,
“a Paddn ” . 223
‫ בי ת ה ב תו א ל‬/ Q Y Q s Q q 8 H 8 t u 8 l . La forma gramatical ‫בי ת ה‬ es equivalente en significado a la
forma ‫ ל ב י ת‬, “a la casa de” Betuel. C ualquier palabra que requiera de una ‫ ל‬com o prefijo de
direcci6 n puede recibir una ‫ ה‬com o sufljo . 224
3. ‫ ו א ל ש ו י‬/ Y q u e e l D IO S o m n i p o t e n t e . E s d e c ir, que A quel que tiene suficiencia |‫ ] ך י‬en Sus
bendiciones para los que son bendecidos por Su boca, te bendiga a ti . 225
4. ‫ א ת ב ר פ ת א ב ר ה ם‬/ l a b e n d i c i 6n d e a b r a i i a m . Se refiere a las dos bendiciones que D ios le habia
dicho: “Te convertirS en una gran naci6 n ” 226 y “en tu descendencia se bendecir&n todos los
pueblos de la tierra.” 227 Itzjak le quiso decir: Q ue esas mismas bendiciones sean dichas para ti:
que de ti saiga el m ism o pueblo prometido [Israel] y la misma descendencia bendita.

sig n if ic a “ lle g u e al fin a l d e m i v id a ” . 225. E l n o m b re d iv in o ‫ש די‬ e s u n a c o n tr a c tio n d e la

p re p o sic io n ‫ ש‬, “ q u e ” y el su s ta n tiv o ‫ ד י‬, q u e im p lic a
2 2 3 . R a sh f e x p lic a ra e sto en su sig u ie n te
“ su fic ie n c ia ” . S u sig n ific a d o e s q u e e s S u f ic ie n te o
c o m e n ta rio .
q u e p o se e S u fic ie n c ia e n p o d e r. V e r a l re sp e c to el
2 2 4 . Yebamot 1 3a. E n h e b r e o , p a ra la p re p o sic io n
c o m e n ta rio d e R a sh f al v . 17:1, s. v. ‫ ך י‬$ ‫ א נ י א ל‬y las
q u e in d ic a d ire c c io n se c o lo c a la le tra ‫ ל‬a l p rin c ip io
•notas 3 3 8 y 3 4 0 -3 4 1 d e la p a ra sh a t Lej Leja.
d e la p a la b ra . P e ro e n o c a s io n e s, la le tra ‫ה‬ la
226. Supra, v. 12:2.
r e e m p la z a al fin a l de la p a la b ra , c o n s e rv a n d o
id e n tic o sig n ific a d o . 2 2 7 . Supra, v. 2 2 :1 8 .
 371 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 8 :6 -9 — ‫ ו ־ ט‬: ‫ה ח‬

y Yaacob marcho a Padan-Aram, a casa ‫כי ך‬ ‫א ל־ ל בן‬ ‫א ר ם‬ ‫פ רנ ה‬ ‫ ך‬P‫ו י ל‬

V I <T T V 1ST‫ ־‬: IT J V ‫־‬ V ‫י‬.* —

de Labdn, hijo de Betuel el arami,

‫א ם‬ ‫רבלז ה‬ ‫א חי‬ ‫ י‬£ ‫ה א ר‬J " ‫ב תו א ל‬
hermano de Ribka, madre de Yaacob y *T 5 * J* ” 5 * “ ” 5 IT ‫״‬ J

de Esav. ‫כי־ ב ר ך‬ ‫ע& ו‬ ‫ויר א‬ ‫ו‬ :‫ו ע ש ו‬ ‫י ע קי ב‬

6Esav vio que Itzjak habia bendecido '‫א י ת ו‬ ‫ו ש ל ח‬ ‫א ת ־י ע ק צ‬ ‫י ע רו ק‬
a Yaacob y que lo habia enviado a
Padan-Aram para tomar esposa de alii, ‫א ש’ ה‬ V.T
‫מ ש ם‬ * J
‫ ת ־ א‬A T‫ל ק ח‬ *‫ ־‬T
‫א ר ם‬ I r T‫ ־ ־‬:
‫פ דנ ה‬ IT J V ”

y que al bendecirlo le habia ‫ל א מיר‬ ‫עליו‬ ‫וי עו‬ ‫ו‬/‫א י ו‬ ‫ב ב ר כו‬

•* T T > ‫־ ! ־‬ J ‫ ! ־‬IT :

encomendado, diciendo: “No tomes

:‫כ נ ע ן‬ ‫ו ת‬J ‫מ ב נ‬ ‫א ש ה‬ ‫ק ח‬b - ‫ל י א ־ ת‬
mujer de las hijas de Kenaan", 7y que it : 5 • v rI ‫י‬ • 1

Yaacob habia obedecido a su padre y a ‫א ל־ א ביו [ א ל־‬ ‫ו י ש מ ע י ע קי ב‬ ‫ז‬ ‫מ פ טי ר‬

su madre y se habia marchado a ‫וי ר א‬ ‫ח‬ :‫א ר ם‬ ‫פ דנ ה‬ ‫וילך‬ ‫א מו‬

Padan-Aram. 8Entonces vio Esav que :j - ‫־‬ IT “ • IT ‫ ־ ע‬. ‫ ־‬- I V V .• •“ A •

las hijas de Kenaan eran malas en los ‫ב עיני‬ ‫כנ ען‬ ‫בנו ת‬ ‫ך עו ת‬ ‫כי‬ ‫ע שו‬
ojos de su padre Itzjak, 9asi que Esav ‫א ל ־‬ ‫"ע ש ו‬ ‫וילך‬ ‫ט‬ :‫א ב י ו‬ ‫י צ ח ק‬
v v t I v - ‫־ ״׳‬ r t 1 4 : ‫־‬
fue con Ishmael, y tomo para el como
‫ב ת ־‬ 1 ‫א ת ״ מ ח ל ת‬ ‫וי ק ח‬ ‫ז ש מ^ א ל‬
esposa a Majalat, hija de Ishmael, hijo
de Abraham, hermana de Nebayot, ‫נ ביו ת‬ ‫ע‬ T :
‫א חו ת‬5 ‫ ־‬:
‫ב ך א ב ר ה ם‬
T T J ‫־‬ * V
‫י ש מ ע א ל‬ ‫״‬ T J ‫י‬

— -------------------------------------------------------------------------------- o n k e l 6 s --------------------------------------------------------------------------------------

‫בן לןז‬ ‫א רי‬ ‫ע שו‬ ‫ י י ס ז א‬:‫די ע קי ב ו ע שו‬ ‫א מי ה‬ ‫ך ך ב ק ה‬ ‫א חו ה א‬ ‫א ר מ א ה‬ ‫ב תו א ל‬ ‫ב ר‬ ‫ל בן‬ ‫לו ת‬ ‫א ר ם‬ ‫ל פ דן‬ ‫ו אז ל‬

‫ת ס ב‬ ‫ל א‬ ‫ע ל ו הי ל מיי מ ר‬ ‫ב ךי ך י תי ה ו פ קי ד‬ ‫ב ד‬ ‫א ת ת א‬ ‫מ ת מן‬ ‫לי ה‬ ‫ל מ ס ב‬ ‫א ר ם‬ ‫ל פ דן‬ ‫י צ ח ק י ת י ע ק ב ו ש ל ח י תי ה‬

‫בנ ען‬ ‫בנ ת‬ ‫בי ש א‬ ‫א רי‬ ‫ע שו‬ ‫חו חז א‬ :‫א ר ם‬ ‫ל פ דן‬ ‫א מי ה ו אז ל‬ ‫א בו הי ו מן‬ ‫מן‬ ‫ ו ק ב י ל י ע ק ב‬t :‫פ נ ע ן‬ ‫מ בנ ת‬ ‫א ת ת א‬

‫ד נ ביו ת‬ ‫א ח תי ה‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫ב ר‬ ‫ב ת י ש מ ע א ל‬ ‫מ ח ל ת‬ ‫לו ת י ש מ ע א ל ו נ סי ב י ת‬ ‫ע שו‬ ‫ט ו אז ל‬ :‫א בו הי‬ ‫ב עי ני י צ ח ק‬

R A SIII

(‫ב נ ו ת‬ ‫ך עו י ת‬ ‫ ו כ י‬,‫א ך ם‬ ‫פ דנ ה‬ ‫ו הלך‬ ‫א ביו‬ ‫אל‬ :‫מ ל מ ד נ ו‬ ‫מ ה‬ ‫י^ו ע‬ ‫איני‬ .‫ו ע שו‬ ‫יי ג לן ב‬ ‫ו!> א ם‬
0> ‫ ט) א ח ו ת‬1 :‫י ש מ ע א ל‬ ‫אל‬ ‫הו א‬ ‫ג ם‬ ‫ו הלך‬ ,‫כ מ ג ן‬ ‫ ו י ך א‬:‫מ ע ל ה‬ ‫של‬ ‫ל עניו‬ ‫מ חו ב ר‬ .‫וי ש מ ע יי ג ק ב‬
‫י ש מ ע אל‬ ‫ב ת‬ ‫שנ א מ ר‬ ‫מ מ ש מ ע‬ •‫נ ב יו ת‬ ‫! ־ כי‬ ,)‫פ ס ו ק ו‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ו ג ו׳‬ ‫י צ ח ק‬ ‫בר ך‬ ‫כי‬ ‫ ע שו‬,
‫אל א‬ ?‫נ ביו ת‬ ‫א חו ת‬ ‫ש הי א‬ ‫יו ד ע‬ ‫איני‬ ‫יי ג ק ב‬ ‫ש מע‬ ‫ו כי‬ ,‫א ר ם‬ ‫פ דנ ה‬ ‫או תו‬ ‫של ח‬

TRADUCC16N D E R A SIII

5 . ‫ א ם י«! ק ב ו ע שו‬/ m a d re d e y a a c o b y d e e sa v . Ignoro 10 que esta frase viene a ensefiarnos.228

7. ‫ ו י ש מ ע י< ג ק ג‬/ y q u e YAACOB h a b ia o b e d e c id o . Esta frase esta conectada con el t6pico anteri
Es conclusion de los eventos narrados anteriormente: “Esav vio que Itzjak habia bendecido a
Y aacob...” 229 que 10 habia enviado a Pad&n-Aram, que Yaacob habia obedecido a su padre y
habia m archado a Pad&n-Aram, y que las m ujeres de Kenaan eran m alas. Y entonces tambien
61 se fue con Ishmael para buscar otra esposa.

9. ‫ א ח ו ת צ ביו ת‬/ HERM ANA d e n e b a y o t. De 10 que se implica aquf al declarar que era “hija
Ishm ael”, £no se ya que era hermana de N e ba yo t? 230 En realidad, la Tord enfatiza esto para

2 2 8 . P a re c e rta in n e c e sa rio m e n c io n a r esto . En el c o n te x to d e la n a rra tiv a p r e s e n ta d a a q u i {Mizraji).

re a lid a d , R a sh ! q u ie re lla m a r n u e stra a te n c io n so b re 2 2 9 . Supra, v . 2 8 :6 .
el h e c h o d e q u e p u e d e se r in te rp re ta d a d e d iv e rso s m . p a ra ^ pues> m e n c io n a r lo e x P l,‫׳‬c ita m e n te ?
m o do s, p e ro q u e n o le e s c la ro su se n tid o sim p le en
2 8 :9 — ‫ ט‬: ‫ה ח‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת תו ל דו ת‬/ 3 7 2

R A S I lf

T R A D U C C 16N DE RA SH f

ensefianios que Ishm ael m uri 6 despuds de haberla destinado para Esav, pero antes de que el la
tom ara por esposa, y entonces fue su herm ano N ebayot quien se la dio por esposa. Y tambien
aprendem os que en ese entonces Y aacob tenia sesenta y tres anos de edad. Pues Ishmael tenfa
setenta y cuatro afios cuando naci 6 Yaacob. Esto se demuestra porque Ishm ael era catorce afios
m ayor que Itzjak, e Itzjak tenia sesenta afios de edad cuando Esav y Yaacob nacieron, 10 que
hace un total de setenta y cuatro afios. Y la suma total de los afios de Ishm ael fue de ciento
treinta y siete, com o se declara: “E stos son los anos de vida de Ishm ael ...” 231 A si, pues, cuando
Ishm ael m uri 6 , Y aacob tenia sesenta y tres afios de edad. Y tambi&n aprendem os de aqui que
Y aacob se 0 cult 6 en la casa de estudio de Eber durante catorce afios y luego marchti a Jar&n.
Pues en casa de Lab&n estuvo catorce afios antes del nacim iento de Y osef, com o se declara:
“C atorce afios te servi por tus dos hijas, y seis afios por tu rebafio .” 232 Y la paga por el rebafio
0 curri 6 despuds del nacim iento de Y osef, com o se declara: “Y sucedi 6 que cuando R ajel hubo
dado a luz a Y osef ...” 233 Y Y o sef mism o tenia treinta afios de edad cuando com enz 6 a reinar en
Mitzrdim, y desde ese m om ento hasta que Yaacob descenditi a M itzraim transcurrieron nueve
anos: siete de abundancia y dos de ham bruna. Y Y aacob le habia dicho al F ara 6 n: “Los dias
de los afios de mis nom adeos han sido ciento treinta afios .” 234 H az la cuenta entonces: catorce
afios antes del nacim iento de Y osef, los treinta de Y osef, y nueve desde que 6ste com enz 6 a reinar
hasta que vino Y aacob, hacen un total de cincuenta y tres. Y cuando Y aacob se separ 6 de su
padre tenia sesenta y tres afios de edad, 10 que hace un total de ciento dieciseis afios, y el m ismo
habia dicho: “Los dias de los afios de mis nomadeos han sido ciento treinta afios ” , 235 de 10 cual
vem os que faltan ca torce aiios. D e aqui aprendem os que tras recibir las bendiciones de su padre,
Y aacob se 0 cult 6 en la casa de estudio de Eber durante catorce afios . 236 {Pero no fue castigado
por e llo s 237 gracias al m£rito del estudio de la Tora. Pues Y o sef se separ 6 de su padre solam ente

2 3 1 . Supra, v. 2 5 :1 7 . 2 3 5 . Infra, v. 4 7 :9 .

2 3 2 . Infra, v . 3 1 :4 1 . 2 3 6 . M eguila 17a.

2 3 3 . Infra, v. ? 0 :2 5 . 2 3 7 . P o r e l in c u m p lim ie n to d e l p re c e p to d e h o n ra r
2 3 4 . Infra, v. 4 7 :9 . a su s p a d re s, q u e n o rm a lm e n te d e b e ria im p lic a r u n
373 / B E R E S H IT — P A R A S H A T T O L E D O T 2 8 :9 — ‫ ט‬: ‫ב ח‬

ademas de sus [otras] esposas, 5 S 5 ‫ ה ז‬$ ‫^ ל ״ נ ^ י ו ל!" ל א‬

---------- o n k e l 6 s -- ---------

: ‫א נן ו נ ו‬. ‫ל‬, ‫ל י ה‬. . ‫הי‬. ‫\ו‬£‫ני‬. J ‫ ע ל‬r

------------- R A S H I ------------

‫ש הן ה בן ק ״ ל‬ ‫שי ר ד ל מ צ רי ם‬ ‫מ ש פ ר ש מ א ביו ע ר‬ ‫שפר ש‬ ‫ כ נ ג ד כ ״ ב‬,‫ ד ה י נ ו מ י ״ ז ע ד ל ״י ט‬,‫ש נ ה‬ ‫כ״ב‬

‫א ל א‬ ,‫ש נ י ם‬ ‫עו ד י ״ ד‬ ‫מו צ אי ם‬ ‫אנו‬ ‫ש ש ם‬ ,‫ש נ י ם‬ ,‫ש נ י ם ב ב י ת ל ב ן‬ ‫ ו ה ם כ׳‬.,‫יי ג קי ב מ א ב י ו ו ל א כ ב ד ו‬
‫ו ד אי נ ט מן ב בי ת ע ב ר ב ה לי כ תו ל בי ת ל בן ל ל מו ד‬ ‫ וי בן ־ לוי ב י ת‬: ‫׳ כ ך כ ת י ב‬1‫ש ש ה ה ב ך ך ך‬ ‫שני ם‬ ‫ו ש תי‬
‫נ^נ ש‬ ‫לי א‬ ‫ה תו ר ה‬ ‫ז כו ת‬ ‫ ו ב ש ב י ל‬,‫מ מ נ ו‬ ‫תו ר ה‬ ‫ ו פ ר ש ו ר ב ו ת נ ו‬,)‫ס כ ו ת ( ל ק מ ן ל מ ז‬ ‫ו ל מ ק נ ה ו <ג ש ה‬
‫שנ ה מ ד ה‬ ‫ ו ל א פ ר ש י ו ס ף מ מ נ ו א ל א כ ״ ב‬.‫י^ ל י ה ם‬ ‫ש ש ה ה י ״ ח חז ־ שי ם‬ ,‫מ ז ה ה פ ס ו ק‬ ‫ז כ רונ ם ל ב ר כ ה‬
‫הו סי ף‬ ,1‫ ע ל ^ י‬:)‫ ע ד כ א ן ב ר ש ״ י י ש ל‬.‫כ נ ג ד מ ד ה‬ ‫הוו‬ ‫ ו ס כ ו ת‬,‫ה א ש מ י ם‬ ‫בי מו ת‬ ‫הו ה‬ ‫ד בי ת‬ ,‫ב ך ך ן י‬
:‫ש ל א ג ר ש א ת ה ר א ש ו נ ו ת‬ ,‫ ג ת ו‬/‫ר ש^ ג ה ע ל ר ש‬ ‫ ו ל ח ש ב ו ן ה פ ס ו ק י ם ( ב ח ש ב נ ו ל ע י ל‬.‫ב י מ ו ת ה ח מ ה‬

TRADUCC16N D E R A SIII

veintidos anos, es decir, de los diecisiete hasta los treinta y nueve afios de edad, lo s c u a le s se
corresponden con los veintid6s anos que Yaacob estuvo separado de su padre y no cum pli6 el
precepto de honrarlo. Estos afios son: los veinte anos en casa de Laban y los dos afios que se
dem oro en el cam ino, com o se declara: “C onstruy6 una casa para si, y para su ganado hizo
cabafias.” 238 Y de este versiculo nuestros M aestros dedujeron que Y aacob perm anecid dieciocho
m eses en el cam ino, ya que una “ casa” es utilizada com o m orada perm ancnte en la dpoca de
lluvias, y las “cabanas” \sucot\ son utilizadas en los dias de c a lo r .239 Y segun la cuenta de los
versiculos que hicim os mas arriba, vem os que desde que se separ6 de su padre hasta que
descendid a M itzraim transcurrieron ciento treinta afios, y alli encontram os catorce afios
adicionales. Asi, pues sin duda alguna que d e e s to s c a to r c e a fio s f a lta n te s n e c e s a r i a m e n t e s e im p lic a
q u e se oculto en la casa d e e s tu d io de Eber en su viaje a la casa de Lab£n con el proposito de
estudiar Tora de aqudl. Pero gracias al mdrito del estudio de la Tor£ no fue castigado por dichos
anos, por 10 que Y o sef solam ente estuvo separado de 61 los veintidds afios q u e Yaacob e s tu v o con
L a b a n y q u e se d e m o r o e n e l v ia je d e r e g r e s o : una medida por o tra .240 H asta aqui en una antigua
edicidn de R ashi.}241
‫ייו‬£(‫ ע ל נ‬/ ADEM AS q 8 s u s 8 s p o s Q s . Esav anadio una maldad mas a su m aldad anterior, ya que
no expulsd a las prim eras e s p o s a s q u e t e n f a .242

c a s tig o , c o m o c u a lq u ie r o tro in c u m p lim ie n to d e un 2 4 1 . V e r ta m b ie n el c o m e n ta rio d e R a sh f a l v.

p re c e p to o rd e n a d o p o r D io s. 2 5 :1 7 , s.v . ‫ ן א ל ה י^ ני ח « י ש מ ע א ל ו ג ו׳‬.

2 3 8 . Infra, v. 33:17. 24 2 . Bereshit Rabd 6 7 :1 3 . S u s p rim e ra s e s p o s a s

239. V e r ta m b ien el c o m e n ta rio d e R a sh f al v. fu e ro n Y e h u d it, h ija d el jitf B e e n , y B a se m a t, h ija
3 3 :1 7 , .v.v. ‫ ו י ב ו ל ו בי ת‬. d el jitf E lo n .

240. Meguila 17a.

v(^\ ‫פ ר ש ת וי צ א‬
®4V PARASHAT VAYETZE
2 8 :1 0 — ‫ י‬: ‫ב ח‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 376

10 Yaacob salio de Beer-Sheba, y ‫מ ב א רוי ע א‬ ‫י^ י ק ב‬

‫ ״‬AT
o n k e l 6 s —

‫מ ב א ר א ך ש ב ע‬ ‫י ו נ פ ק יי ג קי ב‬

------------------ R A S I lf

,‫א ל א‬ ?‫י צ י א ת ו‬ ‫הז כי ר‬ ‫ן ל מ ה‬ ,‫ח ר צ ה‬ ‫י^ ק י ב‬ ‫ש ר עו ת‬ ‫ש ב ש בי ל‬ ‫י די‬ ‫ע ל‬ .‫♦י ג ק ב‬ ‫<<> ו י צ א‬

‫עו ש ה‬ ‫ה מ ק ו ם‬ ‫מו‬ ‫צ די ק‬ ‫שי צי א ת‬ ‫מגי ד‬ ‫ע שו‬ ‫ה ל ך‬ ‫א ביו‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ב עיני‬ ‫כנ ען‬ ‫בנו ת‬

,‫הו ך ה‬ ‫ה ו א‬ ,‫ב עי ר‬ ‫ש ה צ די ק‬ ‫ש בז מן‬ .‫רו ש ם‬ ‫ש ל‬ ‫ב פו־ ש תו‬ ‫ה עניו‬ ‫ה פ ס י ק‬ ,‫י ש מ ע א ל‬ ‫א ל‬

‫פנ ה‬ ,‫מ ש ם‬ ‫י צ א‬ . ‫ד ר ה‬T T‫ ה‬T ‫הו א‬ T *

,‫זו ה‬ TT
‫הו א‬ ‫ו גו׳‬
T T "I ' !
‫ב ר ך‬ ‫כ י‬. ‫"ע דש ו‬ ‫ר א‬I ‫־ ו■־ י‬ ‫ו ן כ ת» י ב‬ ‫ע 'ק ב‬K■‫ •י‬-

‫ו ת צ א‬ ‫וכן‬ .‫ה ד ר ה‬ ‫פנ ה‬ ,‫זו ה‬ ‫פנ ה‬ ,‫הו ד ה‬ :‫ה ר א שו ן‬ ‫ל עניו‬ ‫חז ר‬ ‫ו מ ש ג מ ר‬ .) ‫כ ת ו‬ ‫( ל עי ל‬

:‫ו רו ת‬ ‫ב נ^ מ י‬ ‫ה א מ ו ר‬ ,)*:‫א‬ ‫ רו ת‬1 ‫מ מ ק ו ם‬ ‫מו‬ ‫ מלך‬. ‫א ל א‬ ‫ל כ תו ב‬ ‫צ רי ך‬ ‫הי ה‬ ‫ל א‬ .‫וי צ א‬

TRADUCC16N D E R A S I lf

10. a'pj»? ‫ ו י צ א‬/ ✣Q Q Y★H S A L 16 . Siendo que la razdn por la que Esav habfa ido con Ishm ael era
que las m ujeres de K enyan que anteriormente habia tornado como esposas eran m alas en los ojos
de su padre Itzja k , 1 la Tord interrum pid el relato que narraba los eventos en tom o a la vida de
Y aacob y escribi 6 que “ Esav vio que Itzjak habfa bendecido a Yaacob... y tom 6 para 61 por esposa
a Majalat, hija de Ishmael, etc.” 2 Pero al concluir el relato del matrimonio adicional de Esav con la
hija de Ishmael, la Tord regres 6 ahora al tem a inicial: la partida de Yaacob hacia Paddn-Aram . 3

‫וי צ א‬ /S A L 16 . La Tord solam ente debi 6 haber escrito que “Y aacob marcl 16 a Ja ra n” . ^Por que
razdn m enciona su sa lid a ? 4 Lo hace con el objeto de ensenar que la salida de un hom bre justo
de un lu ga r causa una honda im presi 6 n en ese lugar. 5 Pues todo el tiem po que un hom bre justo
perm anece en una ciudad, 61 constituye su gloria, su esplendor y su belleza. Pero cuando 61 sale
del lugar, su gloria, su esplendor y su belleza desaparecen . 6 Y de igual m odo, la expresidn “salir”
de un lugar tiene esta misma connotaci6 n en la frase: “Y ella salid [‫ ] ו ו נ צ א‬del lug ar ” 7 dicha con
respecto a N aom f y R u t . 8

1. V e r supra, v . 2 8:8. u tiliz a d o la m ism a e x p re s id n p a ra h a b la r d e su v ia je

2. Supra, v . 2 8 :6 . y n o o tr a (Sifte Jajamim).

3. E s te v e rs fc u lo y to d o s lo s re la to s sig u ie n te s q u e
tr a ta n d e la v id a d e Y a a c o b so n c o n tin u a tio n d ir e c ta
d e l v . 5 , d o n d e se d e s c r ib e q u e Itz ja k e n v io a
Y a a c o b a P a d a n - A r a m p a ra p ro c u ra rse e s p o s a . A q u i
se n a rra su p a r tid a y lo s h e c h o s sig u ie n te s. L o s v v.
6 - 9 , q u e h a b ia n d e E s a v y su m a trim o n io c o n la h ija
d e I s h m a e l, so n u n r e la to a p a rte , e n tr e p a re n te sis ,
c u y o u n ic o n e x o c o n e l re la to d e Y a a c o b se d e b e a
q u e la s m u je r e s d e K e n a a n e ra n m a la s e n lo s o jo s d e
Itz ja k , y e s o fu e 10 q u e m o tiv 6 ta n to e l n u e v o
m a tr im o n io de E sav com o el v ia je d e
(Mizraji).
4 . E n e l v . 2 8 :5 la T o r a y a m e n c io n o q u e Y a a c o b
“ m a rc h 6 [‫ ] ת ל ד‬a P a d a n -A ra m ” . E s o b v io , p u e s , q u e
h a b ia s a lid o d e B e e r- S h e b a . Si la T o r a q u is ie s e
5. H a y, p u e s, d o s e x p r e s io n e s c o n im p lic a c io n e s
d is tin ta s. L a “ m a rc h a ” a P a d a n -A ra m m e n c io n a d a
en e l v. 2 8 :5 s e re fie re a su s a lid a fisic a ; la “ sa lid a ”
m e n c io n a d a a q u i se r e fie re al h e c h o d e q u e co n el
se fu e la g lo ria d e la c iu d a d {Mizraji).
6. L a “ g lo ria , e s p le n d o r y b e lle z a ” d e u n lu g a r esta n
d e te rm in a d o s p o r e l m e rito e s p iritu a l d e te n ta d o p or
un h o m b re ju s to q u e v iv a a lii. A h o r a b ie n , en e ste
ca so , a p e s a r d e q u e Itz ja k se g u fa v iv ie n d o en
B e e r-S h e b a , e l m id r a s h e x p lic a q u e no e s igual el
Y aacob
m e rito d e d o s h o m b re s ju s to s a l d e u n o so lo , p o r 10
qu e la p a r tid a d e u n o b a s ta p a ra c a u s a r u n a h o n da
im p resio n .
7. Rut 1:7.

re p e tir e s te h e c h o , e n e s te v e rsfc u lo d e b io h a b e r 8. Bereshit Raba 6 8 :6 .

 37 7 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 28 :11 — ‫י א‬:‫ב « ת‬

marcho a Jaran. n Se topo con el lugar □ i pQ3 ‫ויי פג ע‬ ‫יא‬ :‫ח ר ג ה‬ ‫וי ל ך‬
o n k e l 6 s

‫ י א וי ג ר ע ב א ת ר א‬:‫ו א ז ל ל חו ץ‬

H A SH !

,‫ט »ן‬ ‫(י הו ש ע‬ ‫בי רי חו‬ ‫ו פג ע‬ ‫ב מו‬ .‫ו י פ ג ע‬ :1‫ ר‬:‫כ ב‬ .‫ב מ ק ו ם‬ ‫ (י א> ו י פ ג ע‬:‫ל ח ו ץ‬ ‫לל כ ת‬ ‫י צ א‬ .‫ח מ ה‬ ‫וי ל ך‬

1‫\ו‬£‫לי‬ ‫פ ר(!\ ו‬ ‫ ו ר ב ו ת נ ו‬.) ‫ י א‬:‫\ ת ( ש ם י ט‬£‫ב ד ב י‬ ‫ו פג ע‬ ,‫א ל א‬ .‫מ ק ו ם‬ ‫ב א ק ה‬ ‫ה כ תו ב‬ ‫הן כי ר‬ ‫ל א‬

‫ ן ל מ ך נ ו‬.i t m ‫ב י (י ר מי ה‬ ‫ת פג ע‬ ‫כ מו ן א ל‬ ,‫ת פ ל ה‬ ‫מ מו רי ה‬ ‫הר‬ ‫הו א‬ .‫א ח ר‬ ‫ב מ קו ם‬ ‫הנן כ ר‬ ‫ב מ קו ם‬
‫כ ת ב‬ ‫ןל א‬ ‫ה כ תו ב‬ ‫ ! ־ שנ ה‬.‫ע ר ב י ת‬ ‫תפל ת‬ ‫ש ת קן‬ ‫( ל עי ל‬ ‫מ ר חו ק‬ ‫ה מ קו ם‬ ‫א ת‬ ‫וי ר א‬ :‫ב ו‬ ‫שנ א מ ר‬
T R A D U C C I O N D E R A SH I

‫ח מ ה‬ 1\‫ \ י ל‬/ \ M ARCH 6 A ja rA n . E s ta f r a s e s ig n if ic a q u e s a lid d e B ee r-S h e b a p a ra ir a J a ra n .9

11. ‫וי פ ג ע ב מ קו ם‬/S E to p 6 c o n e l lu g a r . L a E s c r i t u r a n o m e n c io n a d e q u 6 l u g a r s e tra ta ,

h a y q u e a s u m i r q u e s e r e f ie r e a l “ l u g a r ” y a m e n c i o n a d o e n o t r o s i t i o . 10 E s c l u g a r n e c e s a r i a m e n t e
e s e l M o n t e M o r i a , y a q u e c o n r e s p e c t o a 61 la T o r d d e c l a r a : “ [ A b r a h a m ] v io el l u g a r [‫] ה מ ק ו ם‬
d e s d e l e j o s . ” 11

‫ וי פ ג ע‬/ s 8 t o p o . E n e s te c a s o , e s t e v e r b o tie n e u n s ig n if ic a d o s i m i l a r a l d e lo s s ig u ie n te s v e r si'c u lo s :

“ Y s e t o p o [‫ ] ו פ ג ע‬c o n Y e r i j 6 ” ; 12 “ y s e e n c o n t r d [‫ ] ו פ ג ע‬c o n D a b e s h e t ” . 13 Y n u e s t r o s M a e s t r o s 10
i n t e r p r e t a r o n e n e l s e n t i d o d e r e z a r , 14 c o m o e n la s ig u ie n te f r a s e : “ N o m e s u p l i q u e s [15” . [ ‫ מ פ ג ע‬Y
d e l h e c h o d e la T o r d m e n c io n a q u e r e z o a p r e n d e m o s q u e Y a a c o b i n s t i t u y d e l r e z o n o c t u r n o d e
A r b i t . 16 A h o r a b ie n , a q u i la E s c ritu ra m o d ifie d s u m o d o u s u a l d e e x p r e s id n y no e s c rib id

9. R a sh f e n f a tiz a e sto p o rq u e en h e b re o la fra se es 12. Yehoshua 16:7.

a lg o a m b ig u a y se p u d o h a b e r e n te n d id o en el
13. Yehoshua 19:11.
se n tid o d e q u e y a h a b ia lle g ad o a J a ra n , q u e no es
14. L a r a iz ‫ פ ג ע‬e n g e n e ra l im p lic a la id e a d e h a c e r
el c a so , p u e sto q u e lo s v ersi'cu lo s sig u ie n te s n a ra rra n
c o n ta c to d ir e c to e in te n so c o n a lg o , y d e a lli q u e
d iv e rs o s h e c h o s q u e le o c u rrie ro n d e c a m in o a Ja ra n
(Sifte Jajamim). A h o r a b ie n , aq uf R a sh f e x p lic a e sta sirv a p a ra d e n o ta r “ to p a rs e c o n ‫ ״‬o “e n c o n tr a r ” [en

fra se c o n fo rm e a su se n tid o lla n o . S in e m b a rg o , el v. 3 2 :2 ], “ h e r ir ” [en Shemot 5 :5 ], “ r o g a r” [e n el

se g u n su e x p lic a c io n m id r a sh ic a , e sta frase sf v. 2 3 :8 ], E n e ste v e rsfc u lo , e l se n tid o lite ra l e s q u e

sig n ific a ria q u e h a b ia lle g a d o a Ja ra n , y a q u e m as se e n c o n tro in e s p e ra d a m e n te c o n e s e lu g a r. P e ro

a d e la n te [e n el v. 2 8 :1 7 ] R a sh f c ita un m id ra sh q u e p u e s to q u e ta m b ie n im p lic a la id e a d e r o g a r o

a firm a q u e Y a a c o b y a h a b fa lle g ad o a Ja ra n y q u e su p lic a r, s e e n tie n d e q u e ta m b ie n a lu d e al h e c h o d e

d e c id io re g re s a r al lu g a r d e sc rito e n el v. 11 (Sefer q u e Y a a c o b re z o allf.

haZikardn ). 15. Yirmeyahu 7 :1 6 . Segun e s ta e x p lic a c io n , la

10. L a p a la b ra ‫ ב מ ק ו ם‬lle v a el a rtfc u lo d e te rm in a d o , fra se ‫ ו י פ ג ע ב מ ק ו ם‬d e b e s e r e n te n d id a e n el s e n tid o d e

se n a la d o p o r la v o c a l pataj d e b a jo d e la le tra ‫ ב‬. N o “ h iz o u n a p le g a ria al O m n ip re s e n te ” (Mizraji). E n la

d ic e se to p o “ c o n un lu g a r” sin o “ c on el lu g a r” . E llo
n e c e sa ria m e n te im p lic a q u e se h a c e re fe re n c ia aquf
a u n lu g a r y a d a d o p o r c o n o c id o e n el tex to . E n el
v. 2 3 :2 7 , .‫ ז‬. v. ‫ ב ד ר ך‬, R a sh f e x p lic a d e un m o d o
a n a lo g o o tr o v o c a b lo q u e ta m b ie n lle v a el a rtic u lo
d e te rm in a d o [v e r ta m b ie n la n o ta 103 d e la p a ra sh a t
Jaye Sara].
11. Supra, v. 2 2 :4 ; Pesajim 88a. L a p a la b r a ‫ה מ ק ו ם‬
en ese v c rsic u lo ta m b ie n lle v a
d e te r m in a d o .
tr a d itio n ju d f a e s fre c u e n tc a lu d ir a D io s c o n la
e x p r e sio n ‫ מ ק ו ם‬, q u e lite ra lm e n te s ig n if ic a “ lu g a r” ,
sig u ie n d o el p r in c ip io d e q u e “E l e s el L u g a r d e l
u n iv e rso , p e ro el u n iv e rso n o e s S u lu g a r” . C o n e llo
se q u ie re d e c ir q u e E l c o n tie n e al u n iv e rso , p e ro el
u n iv e rso n o 10 c o n tie n e a E l. P o r e s ta m ism a ra z o n ,
c u a n d o e n el te x to d e R a s h f a p a re c e la e x p re sio n
‫מ קו ם‬ e n r e fe re n c ia a D io s, 10 h e m o s tr a d u c id o p o r
“ el O m n ip re se n te ” .
el a rtic u lo
16. Berajot 2 6 b .
28 :11 — ‫ י א‬: 1‫נ ו‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 378

y p em octo aiu, p u es se habia puesto ‫מ א בני‬ '‫ מ ש ו י י ק ח‬$ ‫ה‬ ‫כי ״ ב א‬ ‫ויי לן‬
el sol. Tomo de las piedras del lugar ' <T
y las puso a su cabecera, y se acosto ‫מ ר א ו ת י ו ה מ קו ם‬
O N K E L tiS

‫ו כי ב‬£<‫ א ב ג י א ת ר א ו ש וי א ס ד ו ה י ו‬# ‫ו ג ת ת מ ן א ר י ע ל ש מ ^ א ו נ ס ל ב‬
--------------------------------------------------- R A S I lf

‫ה ת חי לו‬ .‫ך ע ו ת‬ ‫חיו ת‬ ‫מ פני‬ ‫שי ר א‬ ‫ל רי א שו ״‬ ‫כ מו‬ ,‫ה א ר ץ‬ ‫לו‬ ‫ללמךד שקפצה‬ ,‫וי ת פ ל ל‬
‫ץ לי‬ :‫א ז ־ מ ך ת‬ ‫ז א ת‬ ,‫ז ו‬ ‫ע ם‬ ‫זן‬ ‫מ ךי בז ־ ת‬ .'dmm ‫ג א‬
V V ‫־‬ T
*a•
:‫הנ ש ה‬ V T ‫־‬
‫גיד‬ *
‫בפרק‬
‫י‬ VV ‫ן‬
‫ש מפור ש‬
T J V

:‫או מ ך ת‬ ‫וז א ת‬ ,‫ר א ש ו‬ ‫א ת‬ ‫צ ךי ק‬ ‫יני ח‬ .‫ש ם‬ T

‫וי לן‬
V T
‫ה ש מ ש‬
V V -
‫וי בי א‬ T “
‫לכ תוב‬ ! ‫י‬
‫לו‬ ‫הי ה‬ T T

‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫ ע ש אן‬, ‫מי ד‬ .‫! נ י ס‬ ‫ג ג לי‬ ‫ח מ ה‬ ‫לז־‬ ‫ש ש קגג ה‬ ‫מ(׳\ מ ע‬ \ £‫ה ש מ י‬ ‫ב א‬ ‫כי‬
‫ה א בן‬ ‫א ת‬ ‫וי ק ח‬ :‫ נ א מ ר‬$ ‫ןז הו‬ .‫א ח ת‬ ‫א בן‬ :‫ש ם‬ ‫ש^ ל י ן‬ ‫כ די‬ ‫ב עונ ת ה‬ ‫ש ל א‬ ‫פ ת או־ ם‬
:1‫י ח‬ ‫פ סו ק‬ ‫( ל ק מן‬ ‫מ ך א שי תיו‬ ‫ש ם‬ ‫א שר‬ ‫ס בי ב‬ ‫מ רז ב‬ ‫כ מיו‬ ‫<ג ש אן‬ .‫מ ר או תיו‬ ‫ו י^ ט‬

TRADUCC16N D E U A S Ilf

directamente que Yaacob “ rez 6” con el propdsito de enseflar que la tierra se le contrajo , 17 tal
com o se 10 explica en el capftulo talmudico “G uid H a 11ash 6.” 18
‫ כי ג א‬/ p u e s S E h a b I a p u e s t o e l S O L . De hecho, la Escritura debid haber escrito esta frase
en orden inverso: ‫ וי ג י א ח ש מ ע\ ו י ל ן י^ ם‬, “ el sol se puso y 61 pernocto allf ” . 19 La frase ‫כי ג א‬
implica que cl sol se habfa puesto repentinam ente, no en su tiem po norm al para que 61 se viera
precisado a pernoctar allf . 20

‫ ט ר א ש ת י ו‬a v > \ / \ l a s p u s o a s u c a b e c e r a . Las acomodd alrededor de su cabeza en forma sim ilar

a una canaleta, pues tenfa m iedo de las fieras salvajes. 21 Entonces las piedras com enzaron a pelear
entre sf. U na decfa: “Sob re mf este justo 11a de apoyar su cabeza” , y la otra decfa: “No, sino que
sobre mf la apoyard.” Entonces el Santo -b en d ito e s - de inm ediato las transform d en una sola
piedra . 22 Es por eso que mds adelante se declara: “Y tom 6 la piedra [‫ ה א ב ן‬, en singular] que habfa
puesto a su ca becera .” 23

17. Q u ie re d e c ir q u e su v ia je fu e re d u c id o e n fo rm a en m e d io y la ro d e o en tre s d e su s lad o s co n p ie d ra s

m ila g ro sa . E l te rm in o m a s u sua l p a ra “ re z a r” es m ds p e q u e n a s; la p ie d ra c e n tr a l e r a p a r a u tilila rla
‫ ו י ו נ ח ל‬, e n v e z d e ‫ ו י פ ג ע‬, q u e ta m b ie n p o d rfa sig n ific a r c o m o c a b e c e ra ( Maharsha a Julin 9 1 b ).
to p a rse d e s u b ito c o n alg o . E ste c a m b io d e e x p re sio n
2 2. E l sig n ific a d o d e e s to e s el sig u ie n te : la d isp u ta
a lu d e al h e c h o d e q u e la ti e r r a se c o n tr a jo p a r a el y
e n tre sf d e las p ie d ra s e x p r e s a la p lu ra lid a d p ro p ia
d e r e p e n te s e to p o c o n e s e lu g a r.
de 10 m a te r ia l, c o m p u e sto de una in n u m e ra b le
18. Julin 9 1 b . c a o tid a d d e e le m e n to s d iv e r so s. P o r su p a rte , la
19. E s d e c ir , q u e d e b io h a b e r e s c rito 10 o c u rrid o e n cabeza de un h o m b re c o n s titu y e la se d e d e la
o r d e n c ro n o lo g ic o : p rim e ro e l so l se p u s o y , p o r e llo , neshama, e l n iv e l m a s a lto d e l a lm a h u m a n a
e l p e rn o c to a llf (Mizraji). a so c ia d a al in te le c to . E n e s te n iv e l la re a lid a d es

20. Julin 9 1 b . P a r a e n se fia rn o s e sto fu e q u e la T o ra p e rc ib id a com o u n id a d y no com o p lu ra lid a d .

n o e sc rib io ‫ש ם‬ ‫ מ בי א ה ש מ ש לי לן‬., “ e l so l se p u so y el Y aa c o b habi'a a lc a n z a d o u n n iv e l e sp iritu a l ta n a lto

p e rn o c to a llf‫ ״‬. A l c a m b ia r e l o rd e n d e la fra se , R a sh i q u e p a ra el la r e a lid a d e ra u n a - p u e s su C r e a d o r es
q u ie re e n f a tiz a r q u e la s e g u n d a c la u s u la , ‫פ י ב א ה ש מ ש‬ u n o - y e s p o r e llo q u e a l fin a l las p ie d ra s se
c o n s titu y e l a e x p lic a c io n d e la p rim e ra c la u su la : v o lv iero n u n a s o la ( Gur Arye).
p e rn o c to a llf porque d e r e p e n te el so l se p u so .
2 3 . Infra, v. 18; Julin 9 1 b . M ie n tr a s q u e aq u f la
2 1 . Bereshit Raba 6 8 :1 1 . Y a a c o b p u so u n a p ie d ra T o rd h a b ia d e “ p ie d ra s ” e n p lu r a l.
379 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z ^ 2 8 :1 2 -1 3 — ‫ י ב ־ י ג‬:‫כ ח‬

en ese lugar. 12Sond, y he aqui que una ‫ י ב ו י ח ל ם ן ה נ ה ס ל ם‬:‫ב מ ק ו ם ה הו א‬

escalera estaba apoyada en tierra y su ‫ך ״^^^ ך ן‬ ‫ ן ך י א^ ן‬PIY*1‫א‬
punta llegaba hasta los cielos; y he aqui Ti *” ‫ ־ ־‬J‫־ ׳‬ ! T. : ‫ ־‬t ‫■־ ״‬ •
que angeles de Dios ascendlan y ' ‫ ה‬311‫מ ל א? ־ ־ ו‬
descendian p o r ella. 13 Y he aqui que el 13: ‫^ לין‬ ‫נ צ ב‬ ‫י הו ה‬ ‫ו הנ ה‬ ‫יג‬
Eterno estaba parado sobre el; y dijo: * * ... I w L ‫״‬.‫״‬. T ‫_•;!״‬. . *L ‫ ״ ״‬,,‫״‬
'T o soy el Eterno, Dios de m p a l e * ^ W ‫ו י א מ ר‬

Abraham y Dios de Itzjak; la tierra sobre *‫א ^ ר‬ {*‫ה א ל‬ pHY! 1‫א ל ה י‬

■ — o n k e l 6 s

‫מ ל א כ י א דיי ס < קיו‬ ‫ ו מ י א ו ה א‬£‫מ ט י ע ד צ י ת י‬ ‫ב א ך^ א ו רי די ה‬ ‫ס ל מ א נ עי ץ‬ ‫ י כ ו ח ל ם ו ה א‬:‫ה הו א‬ ‫^ א ת ר א‬

‫א ת ג א די‬ ‫א ל מ ה ך א ב רו! ם א בו ד ו א ל ה ה די ציי ק‬ ‫א נ א יי‬ ‫ ע ו ה א י ל ן ך א ד י י כ( ע ת ד ע ל ו ו ה י ו א מ ר‬: ‫ן נ ף ת י ו ב ה‬
--------------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫ל אר ץ‬ ‫חו צ ה‬ ‫מ ל א כי‬ ‫ ו י ר ד ו‬,‫ל ר ק י ע‬ ‫מ ג לו‬ ‫ל אך ץ‬ ‫מ קו ם‬ ‫ב או תו‬ :‫מ ע ו ט‬ ‫ל שון‬ .‫ה הו א‬ ‫ב פן קו ם‬ ‫וי ש ג צ ב‬

‫א ף‬ .‫י צ ח ק‬ ‫* א לי הי‬ :‫ל ש מ ר ו‬ .‫ נ צ ב י* ליו‬0 ‫ (י‬:‫ל ל ו ו ת ו‬ ‫ל א‬ ‫עבר‬ ‫ב בי ת‬ ‫ש ש מ ש‬ ‫שני ם‬ ‫א ב ל י״ד‬ ,‫ש כ ב‬

‫ה ק דו ש‬ ‫שיי ח ד‬ ‫ב מ ק ך א‬ ‫מ צינו‬ ‫של א‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫> ע ל י ם‬3 0 :‫ב ת ו ד ה‬ ‫עו ס ק‬ ‫ש הי ה‬ ,‫ב ל י ל ה‬ ‫שכב‬
‫ב ח!!י ר! ם‬ ‫ה צ די קי ם‬ ‫על‬ ‫ש מו‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ .‫י ו ך ך י ם‬ ‫כך‬ ‫ן א חר‬ ‫ת חל ה‬ ‫עו לי ם‬ .‫ ף ף די ם‬,

‫הן‬ :‫ש נ א מ ר‬ ‫מ שו ם‬ ,‫פ ל ו נ י‬ ‫א ל הי‬ ‫ל כ תו ב‬ ‫חו צ ה‬ ‫יו צ אי ם‬ ‫אין‬ ‫ב אר ץ‬ ‫ש לוו הו‬ ‫מ ל א כי ם‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

‫ וי ש ב ב ב מ קו ם ה הו א‬/ s 8 Q Y o s t o 8 n 8 s 8 l u g Q r . E l p ro n o m b re ‫ה ה ו א‬ tie n e a q u f u n s e n t i d o e x c l u y e n t e ,
q u e r ie n d o im p lic a r : e n ese l u g a r sf s e a c o s t o , p e r o d u r a n t e lo s c a t o r c e a n o s q u e p e r m a n e c i o e n
la c a s a d e e s tu d io d e E b e r n o se a c o s t o e n la s n o c h e s p o r q u e s e d e d i c 6 a l e s t u d i o i n in te r r u m p id o
d e l a T o r d . 24

1 2. ‫ ע ל י ם ו י ר ד י ם‬/ Q s Y 8 n q iQ n y q 8 s Y 8 n q IQ n . P r i m e r o a s c e n d f a n y l u e g o d e s c e n d i a n . 25 L a r a z o n d e

e s to e s q u e lo s a n g e l e s q u e 10 a c o m p a n a b a n e n la T i e r r a d e I s r a e l n o p o d i a n s a l i r f u e r a d e e s t a
t i e r r a , y p o r e llo a s c e n d i e r o n a l C i e l o . Y e n to n c e s lo s a n g e l e s q u e d e s e m p e n a n s u m is io n f u e r a d e
la T i e r r a d e I s r a e l d e s c e n d i e r o n p a r a a c o m p a n a r l o e n su v i a j e a l e x t e r i o r d e I s r a e l . 26

13. ‫ נ צ ב ^ לי ו‬/ 8 s t Q H Q p Q r Q q o s o H r 8 8 l . P a r a p r o t e g e r l o . 27

‫ ו א ל ה י י צ ח ק‬/ Y D IO S q 8 IT Z JA K . A p e s a r d e q u e n o h a l l a m o s e n n in g u n o t r o l u g a r d e l a E s c r i t u r a
q u e e l S a n t o - b e n d i t o e s - a s o c ie S u N o m b r e a lo s n o m b r e s d e h o m b r e s j u s t o s m i e n t r a s e s t o s
to d a v ia e s t d n v i v o s , e s c r i b i e n d o , p o r e je m p lo , “ D io s d e f u l a n o ” - p u e s t o q u e s e d e c l a r a : “ H e a q u i

24. Bereshit Rabd 6 8 :1 1 . R a sh f ya e x p lic o e sto en la im a g e n g ra b a d a e n el kise ha'kabod, el T ro n o d e

su c o m e n ta rio al v. 2 8 :9 , .s.v. ‫ א ח ו ת נ מ ו ת‬. G lo ria [q u e a lu d e a la p re s e n c ia y so b e ra n fa d e D io s

25. T ra ta n d o se d e a n g e le s, 10 m as lo gico se rfa q u e e n el m u n d o ; v e r la n o ta 3 9 d e la p a ra s h a t Bereshit ]

la T o ra d ije se q u e p rim e ro d e sc e n d ie ro n a la tie rra , e ra la im a g e n d e l ro str o d e Y a a c o b . S in tie n d o c e lo s
y solo d e sp u e s a sc e n d ie ra n al C ielo , y a q u e su d e Y a a c o b p o rq u e e s p ir itu a lm e n te el se h a lla b a p o r
m o ra d a p e rm a n e n te e s a lli (Najalat Yaacob). e n c im a d e e llo s, lo s a n g e le s q u isie ro n a ta c a r a

26. Bereshit Rabd 6 8 :1 2 . Y a a c o b . P o r e sta ra z o n , p o r d e c ir lo a si, D io s se

“ p a ro ” so b r e e l c o n la in te n tio n d e p ro te g e rlo (Sifte
27. Bemidbar Rabd 4 :1 . S eg u n esto, el p ro n o m b re
Jajamim).
‫ ^ ל י ו‬se re fie re a Y a a c o b , n o a la e sc ale ra. N o e ra q u e
D io s e stu v ie se “ p a ra d o ” so b re la e sc a le ra , sin o so b re * N o ta al te x to dc la T ora: “ P a d r e ” e n s e n tid o d e
Y aa c o b . E n el T a lm u d (Julin 9 1 a ) se a firm a q u e los “a b u e lo ” , p u e s su p a d re b io lo g ic o e ra Itz ja k . E n la
a n g e le s a s c e n d ie ro n al C ie lo y alli d e s c u b rie ro n q u e T o '.a los n ie to s a v e c e s so n lla m a d o s “ h ijo s” .
2 8 :1 4 -1 5 — ‫ י ד ־ ט ו‬: ‫ב ח‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 380

la que yaces a ti te la dare, y a tu :‫ ל י ה ל ^ א ת נ נ ה ו ל ז ר ע ך‬$ < ‫א ת ה ש כ ב‬

descendencia. 14 Tu descendencia serd ‘ T\ ‘ ‫' י‬ ' T j 1 1 1
como el polvo de la tierra e irrumpiras K w' ? ^ ‫י ד [ ל׳‬
con fuerza hacia el oeste, hacia el este, ‫״״״״״‬
hacia el norte y hacia ei sur; en ti se 1 ? 9 T M ‫ ? ?™ ^ ? ה‬I , TI&
bendeciran todas las familias de la ; ,?‫ה א ד מ ה‬ ‫כ ל ״ מ^ פ ך ן ת‬ ‫ובזרען‬
tierra, y en tu descendencia. 15 Y he aqui w t ‫נ ־‬ ir

que Yo estoy contigo; te protegere en ‫ו ש מ ר ת י ך‬ ‫ע מ ך‬ ‫א נ כ י‬ ‫ו הנ ה‬ ‫טו‬

o n k e l 6 s

‫ יד ו י ה ו ו ב נ י ך ס ג י א י ן כ ע פ ר א ך א ך ^ א ן ת ק נ ק ן ף ל מ ע ך ב א ו ל מ ד י נ ח א‬: ‫ ל ד א ת נ נ ה ן ל ב נ י ך‬- ‫א ת ש ר י ; ג ל ה‬
‫ ט ו ו ה א מ י מ ת ב ס ן נ ך ך ו א ט ך נ ך‬: ‫ מ א ו י ת ב ך כ ו ו ' ב ד י ל ך פיל ן ך ' עי ת א ת ג א ו ב ד י ל ב נ י ד‬1‫י ל צ פ ו נ א ' ו ל ך ר‬
----------------------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫ל פ ב ש‬ ‫נזי ח ה‬ ‫ש ת ה א‬ ‫לו‬ ‫ך מ ז‬ .‫ונ רו תיו‬ ‫י ש ר א ל‬ ‫י ח ד‬ ‫פ אן‬ , 1‫ ט ו‬: ‫ט ו‬ ‫( איו ב‬ ‫י א מ ץ‬ ‫לי א‬ ‫ב ק דו שיו‬

‫א ד ם‬ ‫ש ל‬ ‫מ קו מו‬ ‫ש ז ה‬ ‫א מ ו ת‬ ‫ פ א ך ב ע‬1 ‫ל בניו‬ ‫ב בי ת‬ ‫ו כ לו א‬ ‫עיניו‬ ‫ש פ הו‬ ‫ל פי‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ע ל‬ ‫} ש מ ו‬:

:1‫ב‬ ‫י‬:‫א‬ ‫( ש מו ת‬ ‫י פ ר ץ‬ ‫ןכן‬ ‫כ מו‬ ,‫ן חז ק ת‬ . ‫<< ד> ו פ ר צ ת‬ :‫תנ חו מ א‬ .‫מ מנו‬ ‫פ ס ק‬ ‫ה ר ע‬ ‫פ מ ת וי צ ר‬ ‫ה ו א‬ ‫ו ה רי‬

‫ו מ ל בן‬ ‫מ ע שו‬ ‫י ר א‬ ‫ש הי ה‬ ‫ל פי‬ .‫ע מ ך‬ ‫< טו> א נ כ י‬ ‫א ך ץ‬ ‫פ ל‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫ק פ ל‬ .‫י ג לי ה‬ ‫ שג ב‬:

T R A D U C C I O N D E R A SH I

que en Sus santos no conffa”- , 28 aqui 10 asocia excepcionalmente al nom bre de Itzjak porque los
ojos de 6ste se habian debilitado y por ello estaba confinado a permanecer en su casa, por 10 que
era considerado com o una persona ya m uerta, y la Inclinacidn de M al ya se habi'a alejado de
61. Este conmentario se halla en el midrash T a n ju m a . 29

‫ ש כ ב ןג ל< ה‬/ s o H r 8 ✟Q qu 8 y Q Y8 s . El Santo -b e n d ito e s - dobl6 toda la Tierra de Israel debajo de

61.30 Con ello le hizo la alusi6n de que seria fftcil conquistarla para sus descendientes, {10 mismo
que un pedazo de tierra cuya superficie es de cuatro codos, que es el “ lugar‫ ״‬de un hom bre.31}

14. ‫ ו פ ר צ ת‬/irr u m p irA s c o n f u e rz a . E s ta e x p re s id n im p lic a a q u f 10 m is m o que ‫ו חז ק ת‬, “ te h a rfls

fu e rte ” , 32 10 m is m o q u e en la s ig u ie n te fra s e : “ M & s s e fo rta le c f a [ 33” . [ ‫ ץ‬1 ‫י פ ר‬

15. ‫ א נ ב י‬/ y o ESTOY CONTIGO. Dios le asegurd esto porque Yaacob tenfa m iedo de Esav y de
L ab dn.34

2 8 . lyob 15:15. Q u ie r e d e c ir q u e in c lu so e n lo s 3 2. R a sh i sig u e a q u i la o p in io n d e l T a rg u m , q u ie n

h o m b r e s ju s to s n o s e p u e d e a s e g u ra r q u e n u n c a tra d u jo ‫ ו פ ר צ ת‬p o r ‫ ו ת ת ק ף‬, te haras poderoso. E l

p e c a ra n d e a lg u n m o d o , y a q u e to d o e l tie m p o q u e T a rg u m su e le tr a d u c ir ‫ ו ח ז ק ת‬p o r ‫ ן ת ת ק ף‬. R a sh i d io un

v iv a n e x is te la p o s ib ilid a d d e q u e se d e je n lle v a r p o r sig n ific a d o a n a lo g o a l v e rb o ‫ פ ר צ ת‬q u e a p a re c e en el

su yetzer hard, su s p a s io n e s e in te re se s p e rs o n a le s . v . 3 8 :2 9 . S in e m b a rg o , e s ta m ism a r a iz ta m b ie n

p u e d e s ig n ific a r a b r ir b re c h a o irr u m p ir e n un
P o r e llo D io s u n ic a m e n te a s o c ia S u N o m b re a un
se ntid o d e str u c tiv o , c o m o e n Shemot 1 9 :24 . P u e sto
ju s to c u a n d o y a h a m u e rto .
q u e a q u i el v e rs ic u lo h a b ia d e lo s c u a tr o p u n to s
2 9 . Tanjuma, Toledot 7. c ard in a le s, el s e n tid o d e la fra s e e s q u e Y a a c o b y su
30. E s p o r e s to q u e D io s le p ro m e tid la tie rra so b r e d e sc e n d e n c ia se e x te n d e ra n o irru m p ira n c o n fu e rz a
la q u e y a c ia . e n las c u a tr o d ir e c c io n e s.

3 1. Julin 91 b. C u a tr o c o d o s [amot e n h e b re o ; a p ro x . 3 3 . Shemot 1:12.

54 c m s.] e s la e x te n s io n q u e o c u p a e l c u e rp o d e u n 34. E sta p ro m e s a d e p ro te g e rlo e s a d ic io n a l a la

h o m b r e m e d io c u a n d o e x tie n d e lo s b ra z o s e n c im a d e p ro m esa de dar la tie r r a de K enaan a su
su c a b e z a . d e s c e n d e n c ia , p ro m e s a q u e c o m p a rtia c o n A b r a h a m
381 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z t 28:16-17 — ‫כ ת טז ־יז‬

todo [camino] en el que andes y hare ‫א ל־‬ ‫ו ה ש ב תי ך‬ ‫א׳ צז ר ־ ת ל ך‬ ‫ב כ ל‬

que regreses a esta tierra, pues no te ^ .‫ ^ ך ^ ך‬- ‫ן‬
abandonare hasta que haga lo que hable ‫• ' ' *־‬Tv:,v J ‫■־‬c . ‫׳‬,‫־ ־‬ "T T ‫ ! ־‬IT
d e ti . ‫״‬ ‫א ש ר ־ ד ב ך ת י‬ ‫א ת‬ ‫ י ת י‬$?$; ‫א ש ר א ם ־‬
16Yaacob desperto de su sueno, y ‫ ו י א מ ך‬irOC^P 5'pJJ* ‫ ץ‬p ‫ך י י‬ ‫טז‬ :‫ל ך‬
dijo: “Verdaderamente el Eterno esta ^ ^ ^ * ‫י‬ ‫א כ ן‬
en este lugar, y yo no 10 sabia. ^ ‫ זי‬: ■‫־־יי‬ k t - T : j•• 1
•• T
17 Se lleno de temor, y dijo: “'!Que **H D ‫!י א מ ר‬ ‫וי ־י ר א‬ ‫יז‬ :‫י ד ^ תי‬ ‫ל א‬

------- -- ---------------------------------------------------------------------- O N K E L O S

‫ ט ז ו א ת ע ר י ע ק ב‬:‫א ש ב ק נ ך ע ד ד י א ע ב י ד י ת ד מ ל ל י ת ל ך‬ ‫א ת ר די ת ה ך ו א ת י ב נ ך ל א ן ע א ה ך א א ר י ל א‬ ‫ב כ ל‬
‫מ ה‬ ‫ יז ו ך ח י ל ו א מ ר‬:‫ה ו י ת י י ך ע‬ ‫ל א‬ ‫ה דין ו א נ א‬ ‫ב א תו ־ א‬ ‫ד י י ( ץ_ רי‬ ‫ב ק ו פ ס א ( א י ת) י ל ן ך א‬ ‫מ שנ תי ה ו א מ ר‬

------------------------------------------------------------------------------------ R A S I li ----------------------------------------------------------------------------------

‫ ו כן כ ל לי ו ל ך ולו ן ל ה ם ה ס מ ו כ י ם א צ ל‬. ‫כ ל י צ ח ק‬ . ‫ ך ג ך ר נ י ל ך‬:‫א ם מ ש מ ש ב ל ש ו ן כ י‬ .‫ע ד א ש ר א ם ע שי תי‬

‫ ש מ ר י ע ם‬,‫ וז ה יוכיח‬.‫מ ש מ ש י ם ל ש ו ן על‬ ,‫דבור‬ ,‫ מ ה ש ה ב ט ח ת י ל א ב ן ה ם ע ל זרעו‬.‫ל צ ר כ ד ועליך‬

.‫ל א י ך ע ך גי‬ ‫( טז) ו א י י הי‬ :‫ק ו ד ם ל כן‬ ‫דבר‬ ‫ל א‬ ‫יעקב‬ ‫ ש ל א א מ ר ת י ל י כ י י צ ח ק‬. ‫ל ך ך ז ב? \ ח ת י ו ן ל ' א ל ע ש ו‬
:‫כז ה‬ ‫קדוש‬ ‫במקום‬ ‫י^ ן ת י‬ ‫ל א‬ ,‫ידעתי‬ ‫ש א ם‬ ‫ןלא‬ ,)‫ י ב‬:‫( ל ע י ל כ א‬ ‫ א ל א כי ב י צ ח ק‬,‫יפן ך א ל ך זרע‬
------------------------------------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A SH I

‫ ע ד א ש ר א ם ע שי תי‬/ h Q s t Q q u 8 h Q g Q . E n e s t e c a s o e l v o c a b lo ‫א ם‬ es u tiliz a d o e n el s e n tid o d e ‫ פ י‬,

q u e . 35

‫ך ג ן ת י י^ ך‬ / l o q u 8 iiQ H l 8 q 8 t i . E n e s ta f r a s e , la p a l a b r a ‫ י^ ך‬s ig n if ic a : p a r a tu n e c e s id a d y s o b r e
t i . 36 E l s e n tid o d e la f r a s e e s e l s ig u ie n te : A q u e l l o q u e p r o m e t i a A b r a h a m c o n re s p e c to a su
d e s c e n d e n c i a , a t i 10 h e p r o m e t i d o y n o a E s a v . P u e s a A b r a h a m n o le d i j e : “ P u e s I t z j a k s e r £
l l a m a d a t u d e s c e n d e n c i a ” , s i n o “en I t z j a k tu d e s c e n d e n c ia s e r d lla m a d a t u y a ” , 37 10 c u a l im p lic a :
u n a p a r te d e I tz ja k p e r o n o todo I t z j a k , 10 c u a l e x c lu y e a E s a v . 38 Y d e i g u a l m o d o , s i e m p r e q u e
la s p r e p o s i c i o n e s ‫ ל ך‬, ‫ ל ו‬,‫ ל י‬y ‫ ^ ח ם‬m o d i f i q u e n a c u a lq u ie r a d e la s f o r m a s c o n ju g a d a s d e l v e r b o ‫ ד ב ר‬,
h a b l a r , s u s i g n i f i c a d o e s id e n tic o a l d e la p a la b r a ‫ ע ל‬, a c e r c a d e , s o b r e . Y e s t e v e r s f c u l o c o n s t i t u y e
u n a p r u e b a d e e llo , y a q u e D io s n o h a b i a h a b l a d o c o n Y a a c o b a n t e s d e e s t a 0 c a s i 6 n . 39

16. ‫ ו א ני בי ל א י ד ע ת י‬/ Y Y O N O L O s Q H iQ . P u e s si 10 h u b i e s e s a b i d o n o h u b i e s e d o r m i d o e n u n
t a n s a g r a d o c o m o e s t e . 40

e Itzjak (Gur Arye). un a su til d if c r e n c ia e n tr e d e c ir , por e je m p lo , q u e

"Itzjak se ra la d e s c e n d e n c ia d e A b r a h a m ” y d ec ir
35 . N o tie n e a q u i el s ig n if ic a d o d e l c o n d ic io n a l
“ s i” , ya que D io s le h a c ia aqui u na p r o m e sa
“en Itzjak se ra su d e s c e n d e n c ia ” . A l d e c ir “ e n ” se
im p lic a q u e un a parte d e la d e s c e n d e n c ia d e Itzjak
in c o n d ic io n a l. E n su c o m e n ta r io al v. 2 4 : 3 3 , i.v . ‫ע ד‬
se ra c o n sid e r a d a la d e s c e n d e n c ia d e A b r a h a m , pero
‫ד? ך תי‬ ‫ א ם‬, R a sh i e x p lic a c u a le s so n la s cu atro
n o to d o e l, e s d e c ir , n o to d o s su s d e s c e n d ie n te s .
a c e p c io n e s q u e t ie n e el v o c a b lo ‫כ י‬ e n h eb r eo [v er
ta m b ie n la n o ta 11 2 d e la p ar a sh a t Jaye Sard ]. 3 9 . E sto d e m u c s tr a q u e la p r e p o s ic io n ‫ל ך‬ en este
c a s o d e n in g u n m o d o p u e d e se r e n te n d id a en el
3 6 . R a sh i e n fa t iz a aq u i q u e la fr a se n o s ig n if ic a q u e
se n tid o d e “ lo q u e te h a b le a ti”. V e r al r e s p e c to el
D io s le h a b lo “a e l” , p u e s e n la T o ra n o h a lla m o s
c o m e n ta r io d e R a sh i a! v . 2 4 :7 , .s.v. ‫ ו א( ץ ר ך ב ו ־ ל י‬, a si
q u e s e h u b ie r a c o m u n id a d o c o n el a n te s d e e sta
c o m o la s n o ta s 51 y 53 d e la p ara sh at Jaye Sard.
o c a s io n , c o m o R a sh i m is m o in d ic a ra m a s a d e la n te .
4 0 . Si n o h u b ie s e s id o p o r q u e s e p r e o c u p o por h ab er
37. Supra, 2 1 :1 2 . d o r m id o en un lug ar tan sa g r a d o , se r ia irr e le v a n te
38. A u n q u e e n e s p a n o l c a s i n o s e a p r e c ia , si hay q u e la T or a n o s in fo r m a se q u e el n o sa b ia q u e lugar
2 8 :1 7 — ‫ י ז‬: ‫פ ח‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬/ 3 8 2

temible es este lugar! No es sino la Casa ‫א ם ״ בי ת‬ ‫ פ י‬ilf ‫א י ן‬ ‫הז ה‬ Di pSJri ‫ ד א‬1‫נ‬

de Dios, y esta es la puerta del Cielo. ” . ,‫•ן‬ T
* 1$^ ‫ו ז ה א ל ה י ם‬
o n k 8 l 6 s

: ‫ ט א ל ה י ן א ת ר ד ק ג ו א ב י ו ן מ ן כ ן ך ם י י ו ד י ו ת ר ע כ ן ב ל ( ץ כ ( י א‬1‫ך ח י ל ו א ת ר א ה ר י ן ל י ת ד י ן א ת ר ה ך י‬

----------------------------------------------------------------------- R A SI11

<‫מ ג י ע‬ ,‫א ל‬ ‫ב בי ת‬ ‫ו ר א שו‬ ‫שב ע‬ ‫ב ב א ר‬ ‫ש ר ג ליו‬ ‫ב ש ם‬ ‫א ל^ ר‬ ‫ר בי‬ ‫א מ ר‬ .‫א ל ה י ט‬ ‫א ם גי ת‬ ‫יז> פי‬

‫ש א מ רו‬ ‫ו כ ל פי‬ .‫י ר ו ש ל י ם‬ ‫נג ד‬ ‫(׳\ פ ו ע ו‬ ‫א מ צ ע‬ ‫ב ב א ר‬ ‫ע^ מ ד‬ ‫הז ה‬ ‫ה סו ל ם‬ :‫ב ן • ז מ ר א‬ ‫ר בי יו סי‬
‫ז ה‬: ‫צ ד י ק‬ :‫ה ו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫ש א מר‬ ‫ר בו תנו‬ ‫ה מ ק ד ש׳‬ ‫בי ת‬ ‫כנ ג ד‬ ‫מ גי ע‬ ‫ש פו עו‬ ‫שבע ו א מ צ ע‬
‫ב ל א ל י נ ה ? ו ע ו ד א כ< ר ו‬ ‫מ לוני ןי פ ט ר‬ ‫ב א ל בי ת‬ ,‫י ה ו ז ־ ה‬ ‫של‬ ‫ב ך רו מ ה‬ ‫עו מ ד‬ ‫שב ע‬ ‫שב אר‬
‫הי א‬ ‫ל ה‬ ‫א ל ׳ ן־זו‬ ‫בי ת‬ ‫לי רו ש לי ם‬ ‫ק ר א ה‬ ‫מנ ק ב‬ ,‫ש ב י ן י ה ו ך ה ו ב נ י מ י ן‬ ‫ב ג בו ל‬ ,‫ו י ר ו ש ל י ם ב צ פ ו נ ה‬
‫או מ ר‬ ?‫כ ן‬ ‫לו מ ר‬ ‫ל מ דו‬ ‫ ו מ ה י כ ן‬,‫ן ל א י ר ו ש ל י ם‬ ‫ב ג בו ל‬ ,‫ב נ י מ י ו‬ ‫של נ חל ת‬ ‫ב צ פון‬ ‫הי ה‬ ‫אל‬ ‫ו בי ת‬
‫הי א‬ ‫תו‬ ,‫ל כ א ן‬ ‫ה מו רי ה ו ב א‬ ‫הר‬ ‫שנ^ ק ר‬ ‫אני‬ ‫סו ל ם‬ ‫נ מ צ א‬ .‫י ו ס ף‬ ‫בני‬ ‫ו בין‬ ‫בני מין‬ ‫ש בין‬

t r a d u c c i G n d e r a s ii ! ‫י‬

17. ‫ פי א ם בי ת ו^ ל הי ם‬/ s in o l Q Y Q s Q q 8 q io s . R a b f E le a z a r d ijo e n n o m b r e d e R a b f

Z i m r a : E l p i e d e l a e s c a l e r a q u e Y a a c o b v io e n su s u e fio e s t a b a p l a n t a d o e n B e e r - S h e b a , y e l
p u n t o m e d i o d e s u p e n d i e n t e U e g a b a h a s t a e l s i t i o d o n d e m d s ta r d e s e r i a c o n s tr u id o e l T e m p l o . L a
p r u e b a d e e l l o e s q u e B e e r - S h e b a s e l o c a l i z a a l s u r d e la r e g io n p e r t e n e c i e n t e a la tr ib u d e Y e h u d a ,
m i e n t r a s q u e Y c r u s h a l < u m s e h a l l a a l n o r t e , e n e l ! f in ite f r o n t e r i z o d e la s r e g io n e s d e Y e h u d a y
B i n y a m i n . A h o r a b i e n , e l l u g a r d e B e t - E l 41 e s t a b a a l n o r t e d e l a h e r e d a d d e la tr ib u d e B i n y a m i n ,
e n e l l f m i t e f r o n t e r i z o d e B i n y a m i n y la r e g i 6 n p e r te n e c ie n te a lo s h i j o s d e Y o s e f . R e s u l t a , p u e s ,
q u e e l p i e d e l a e s c a l e r a s e h a l l a b a e n B e e r - S h e b a , s u e x t r e m i d a d s u p e r i o r - q u e a p u n ta b a h a c ia
el c ie lo - , d i r e c t a m e n t e s o b r e B e t-E I, y e l p u n to m e d io d e s u p e n d ie n te d ir e c ta m e n te s o b r e
Y e r u s h a l & i m . Y c o n r e s p e c t o a 10 q u e n u e s t r o s M a e s t r o s d e c l a r a r o n e n e l s e n tid o d e q u e e l S a n t o
- b e n d i t o e s - h a b f a d i c h o d e Y a a c o b : “ E s t e j u s t o h a v e n i d o a M i l u g a r d e h o s p e d a j e 42 ^ y s e
d e s p e d i r A s i n p e r n o c t a r a l l f ? ” , 43 y t a m b i e n c o n r e s p e c to a 10 q u e d i j e r o n e n e l s e n tid o d e q u e
Y a a c o b H a m 6 B e t - E I a Y e r u s h a l & i m , 44 m i e n t r a s q u e a q u f e l v e r s f c u lo a f ir m a e x p lf c ita m e n te q u e
e l l u g a r q u e lla m 6 “ B e t - E I ” s e r e f i e r e a L u z y n o a Y e r u s h a l& im , e s n e c e s a r i o p r e g u n ta r s e e n q u e
s e b a s a r o n p a r a a f i r m a r e s o . 45 P a r a r e s o l v e r e s t a c u e s ti6 n , y o a f i r m o q u e e l M o n t e M o r i £ 46 f u e
a r r a n c a d o d e s u l u g a r y l l e v a d o h a s t a a q u f , h a s ta la c iu d a d d e L u z . 47 Y a e s t o s e r e f i e r e e l

e r a (Mizraji). Y eru sh a la im ; se g u n d o que lla m o “ B e t- E I” a

4 1 . E l n o m b re q u e Y a a c o b d io a e s te lu ga r, q u e Y e ru sh a la im ) c o n lo d ic h o e n el v. 19.

a n te s e r a L u z ; v e r m a s a d e la n te el v . 19. 46. S itio d el T e m p lo , lo c a liz a d o e n Y e ru sh a la im .

42. E s d e c ir , que Y aacob h a b fa lle g a d o y 4 7. A sf y a n o h a b r ia c o n tr a d ic tio n e n tre 10 a firm a d o
p e rn o c ta d o en el lu g a r donde m as ta rd e se ria
e n el T a lm u d y e l v . 19: Y a a c o b si p e rn o c to e n el
c o n s tru id o el T e m p lo (Y e ru sh a la im ) . E s ta
lu g a r d el T e m p lo (Julin 9 1 b ) y si lla m o “ B e t- E I” a
a firm a c io n a p a re n te m e n te c o n tr a d e c iria 10 e sc rito
Y e ru sh a la im (Pesajim 8 8 a ). E sto fu e p o sib le g ra c ia s
e x p lf c ita m e n te e n e l v . 19 d e q u e Y a a c o b s e h a lla b a
a que el M o n te M o ria , el sitio del T e m p lo ,
e n L u z y f u e a e ste lu g a r q u e lla m 6 B e t-E I.
m ila g ro sa m e n te lle g o h a s ta donde Y aacob se
4 3 . Julin 9 1 b .
h a lla b a , q u e e ra L u z. Y d e b id o a e sto fu e q u e
4 4 . Pesajim 8 8 a. Y a a c o b lo lla m o ‫א ל‬ ‫ ב י ת‬, “B e t- E I” , q u e sig n if ic a
4 5 . R a sh f in te n ta ra c o n c ilia r ah ora e sta s dos “ C a sa d e D io s” , 10 m is m o q u e Ia e x p re sio n ‫ב י ת‬
a f ir m a c io n e s (p rim e ro , que p e rn o c to en ‫ א ל ה י ם‬d el v. 17.
383 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 2 8 :1 7 — ‫ה תיז‬

-------------------------------------------------------------------------------------- IlA SI-lf ----------------------------------------------------------------------------------------

‫י ה ב‬ ?‫ב ז י‬ ‫ה ת פ ל ל תי‬ ‫ו ל א‬ ‫א בו תי‬ ‫ש ה ת פ ל לו‬ ‫ש ב א‬ ,‫חו לין‬ ‫ב ש ח י ט ת‬ ‫ה א מ ו ך ה‬ ‫ה א ר ץ‬ ‫ק פי צ ת‬

‫לו‬ ‫ו ק פ צ ה‬ ‫א ל‬ ‫בי ת‬ ‫ע ד‬ ‫ו חז ר‬ ‫ל מ ה ד ר‬ ‫ד ע תי ה‬ ‫וז הו‬ ,‫א ל‬ ‫בי ת‬ ‫ע ד‬ ‫ל ק ך א תו־‬ ‫ה מ ק ד ש‬ ‫בי ת‬

‫ל עי‬ ‫ה ס מו ך‬ ‫הו א‬ ‫} ה‬ ‫ל א‬ ‫א ל‬ ‫( בי ת‬ .‫ה א ר ץ‬ ‫י^ ק י ב‬ ‫ח כ ש^ ב ר‬ :‫ת א מ ר‬ ‫וו א ם‬ .‫ב מ קו ם‬ ‫וי פג ע‬

‫עי ר‬ ‫ש הי ת ה‬ ‫ש ם‬ ‫ן על‬ ,‫לי רו ש לי ם‬ ‫א ל א‬ ‫אי הו‬ ?‫ש ם‬ ‫ע כ בו‬ ‫ל א‬ ‫מ דו ע‬ ,‫ה מ ק ד ש‬ ‫בי ת‬ ‫ע ל‬

‫ה מו רי ה‬ ‫ה ר‬ ‫ן הו א‬ .‫א ל‬ ‫בי ת‬ ‫ק ך א ה‬ ‫ה א ל ה י ם‬ ‫ש ה ת פ ל לו‬ ‫ב מ ק ו ם‬ ‫ל ה ת פ ל ל‬ ‫ל בי ה‬ ‫י ה ב‬ ‫ל א‬

‫ש ה ת פ ל ל‬ ‫ה ש ד ה‬ ‫ן הו א‬ ,‫א בו־ ה ם‬ ‫בו‬ ‫ש ה ת פ ל ל‬ ‫חו ץ‬ ‫ע ד‬ ‫אי הו‬ .‫י ע כ בו הו‬ ‫ה ש מ י ם‬ ‫ו מן‬ ‫א בו תיו‬

‫׳‬,‫ו ג י‬ ‫ונ ע ל ה‬ ‫ל כו‬ : n m ‫ו כן‬ .‫? צ ח ק‬ ‫בו‬ ‫ו ק ר א‬ .‫הנ ש ה‬ ‫גי ד‬ ‫ב פ ך ק‬ ‫כ ך א כ< ך י נ ן‬ ,‫אז ל‬

‫ש ק ך או‬ ‫כ א בו ־ ה ם‬ ‫ל א‬ .)‫ ג‬:‫ב‬ ‫י ש עי ה‬ ,‫ ב‬:‫ד‬ ‫( מי כ ה‬ ‫מ ט א‬ ‫כי‬ ,)‫י‬ ‫פ סו ק‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ח רנ ה‬ ‫וי ל ך‬ :‫מו כי ח‬

‫א ל א‬ ,‫ש ך ה‬ ‫ש ק ך או‬ ‫כי צ ח ק‬ ‫ו ל א‬ ,‫ה ר‬ ‫מ ק ו ם‬ ‫ע ל‬ ‫ש< ג ב ך ת י‬ ‫ פ ש ר‬$ :‫א מ ר‬ ‫ל ח רן‬

: T R A D U C C I O N D E R A S I li

“encogim iento” de la tierra aludido en el tratado talmudico S h e j i t a t Ju lin , 48 el cual se refiere a que
el Santo Tem plo vino al encuentro de Yaacob hasta Bet-El, es decir, Luz. Y este seria el
significado de la frase: “ [Yaacob] se to p 6 49 con e l lugar.” 50 {Y si dices:} C uando Y aacob pas6
junto al sitio del T em plo, ^por que raz6n Dios no 10 retuvo a ll(? 51 La respuesta es que si el m ismo
no penso en rezar en el sitio donde rezaron sus padres, ^acaso el C ielo iba a forzarle a ha cerlo ? 52
Asi, pues, despues de haber salido de Beer-Sheba, Yaacob Ueg6 hasta Jaran, com o se declara en el
capftulo “Guid H anashe.” 53 Y la Escritura misma 10 dem uestra, puesto que dice que Yaacob
“m arch6 a Jaran” 54. Pero al llegar a Jaran, Yaacob se dijo: “^C6m o es posible que haya pasado
por el mismo sitio donde rezaron mis padres, y no haya rezado alli?” Entonces tom 6 la decision
de regresar y emprendi6 la marcha. Penetr6 en la Tierra de Israel y llego hasta Bet-El [Luz], y
entonces la tierra se encogi6 para 61, llevandole hasta ah( el Monte Moria. {Este lugar llamado
Bet-EI no es el mismo que esta junto a la ciudad de A i,55 sino el que esta junto a Y erushalaim ,
y puesto que Yaacob habia dicho que era 3 ‫ י ת א ל ה י ט‬, “C asa de D ios” , la llam 6 56 &‫ י מ א ל‬. Este lugar
es el m onte llamado Mori&, donde Abraham habi'a reza d o57 y tam bien es el cam po donde Itzjak
habi'a reza d o.58 Y asim ism o dijeron nuestros Maestros con respecto al versiculo: “V engan y
subam os... a la montana del Eterno, a la Casa del D ios de Yaacob” : 59 Aquf la Tora llama a este lugar
en form a diferente a A braham , quien se refirio a el llam andolo m on tan a,60 y tambien en form a
diferente a Itzjak, con respecto a quien el versiculo 10 llam 6 ca m p o61 sino que 10 llama

4 8 . Julin 91 b . L os s a b io s m e d ie v a le s [rishonim\ 53. Julin 9 1 b .

so lian lla m a r Shejitat Julin al tr a ta d o q u e e n la 5 4 . Supra, v . 2 8 :1 0 .
a c tu a lid a d sim p le m e n te se lla m a Julin.
5 5 . A i e s m e n c io n a d a m a s a rrib a , e n el v . 1 2 :8 , a
49. E l v e rb o ‫ וי פ ^ ע‬, q u e a q u i tr a d u c im o s p o r “ se p ro p o s ito d e A b ra h a m .
to p o ” im p lic a u n e n c u e n tro su b ito e in e sp e ra d o .
5 6. Q u e ta m b ie n s ig n if ic a “ C a s a d e D io s” .
5 0. V e r m a s a rrib a la n o ta 10.
5 7. V e r supra, 2 2:14 .
5 1. E n v e z d e e s p e ra r q u e lle g a ra h a sta B et-E l y
58. Supra, v. 2 4 :6 3 . A lli se d e c la ra : “ Itz ja k h a b ia
lle v a r a lli el M o n te M o ria p o r a r te d e m ila g ro .
s a lid o p a ra o ra r e n el c a m p o .”
5 2. O b v ia m e n te n o, p u e s el C ie lo no o b lig a al ser
5 9. Mija 4 :2 ; Yeshayahu 2:3.
h u m a n o a c u m p lir u n p r e c e p to m e rito rio [mitzva],
60. Supra, v. 2 2 :1 4 . A ll( se d e c la ra : “ ...e n el m o n te
sin o que tie n e que se r a lg o v o lu n ta rio ( Sifte
e l E te rn o se ra v is to .”
Jajamim). E s ta p re g u n ta y su re sp u e s ta se h a llan en
el T a lm u d (Julin 91b). 6 1 . Supra, v. 2 4 :6 3 .
2 8 :1 8 -2 0 — ‫ י ה ־ כ‬: ‫פ ח‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬/ 3 8 4

Yaacob madrugo muy de mahana 18, ‫! י ל) ח‬ ‫לןר‬33 ‫י^ י ק י ב‬ ‫ויי ש אם‬ ‫<ח‬
tomo la piedra que habia puesto a su ‫מ ך א ^ י ת י ן‬ ‫א^ ר ״^ ם‬ '‫א ת ״ ה א בן‬
' Lcabecera, la erigio en pilar y vertid • ^ ‫י א־ ת ך ן י‬
aceite encima de ella. 19 Y llamo el ' ‫ י י‬J “ AT‫" ״‬ ^ . j‫־״־ ׳‬
, , , ‫ ״‬# • ‫א ת ־ ש ם ־‬ ‫וי ק ר א‬ ‫<ט‬ :‫ע ל ־ ר א ש ה‬
nombre de ese lugar Bet~El; sin , v ‫ ׳ ז ע‬:•- !- r
embargo, Luz era el nombre de esa ^ * ? ^1 ‫ה הו א‬
al principio. 20Entonces Yaacob ciudad ‫וידר‬ ‫כ‬ : ‫ל ר א^ נ ה‬
hizo un voto, diciendo: “Si Dios estd □ ‫א ל ה י‬ • Vi
‫אס־י הי ה‬
V : 1• ■
‫ל א מיר‬
A‫״‬
‫נ ד ר‬
V JV

------------------------------------------------------------------------------- O N K E L 6 S

‫ י ט ו? ן ך א י ת‬:‫ ו א ר י ק מ ש ח א ע ל רי ש ה‬. ‫ ו א ק ד י ם י<ג קי ב ב צ פ ר א ונ קזי ב י ת א ב נ א ד י שוי א ס ד ו ה י ו שוי י ת ה ק מ א‬n<

‫' כ ו? ןיי ם י ע קי ב עןי ם ל מ י מ ר א ם ן ה א מ י מ ך א ד י י‬:‫ו מ א ך ק ך ת א ב כ ן ך מ י ת א‬£<‫( ץ ב< א’ ך א ת ר א ה ה ו א ב י ת א ל ו ב ר ם ליוז‬
---------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫ת פל ת ם‬ ‫ל ^ לו ת‬ ,‫ת פ ל ה‬ ‫מ קו ם‬ .‫מ ה ה ש מ י ט‬ ‫תו ־ גו ם‬ .‫מ ה נ ו ך א‬ :‫ב י ת ו‬ ‫ש קו ־ או‬ ‫כי ע קי ב‬

‫של‬ ‫ה מ קד ש‬
T MV ‫י‬ -
‫ש בי ת‬ ‫״‬ V
,‫ו מ ד ר ש ו‬
T I ‘
.‫ה ש מ י מ ה‬
T I T T ‫־‬
,‫ה ו א‬
‫׳‬
‫דבר‬ T T
‫ש ם‬ ‫״‬
‫ד חי לו‬ * I
.‫ה ד י ו‬
F ‫״‬ T
‫א ת ר א‬
T J -
‫ד הי לו‬
• :

:‫ס ט ה‬ ‫ש ל‬ ‫ה מ ק ד ש‬ ‫בי ת‬ ‫כנג ד‬ ‫מ כוון‬ ‫מ ע ל ה‬ ‫ש ער‬ ‫וז ה‬ :‫ל מ ל ב ש‬ ‫ו כ סו‬ ‫סו כ ל תנו‬ ‫כ מו‬

T R A D U C C IO N D E R A S H I

del m ism o m odo que Y aacob, que 10 llam6 Casa.} 62

NYiJ ‫מ ה‬ /,Q U f t T E M IB L E ! El Targum traduce asf la frase c ompl et a: ‫ א ת ך א ה ד י ן‬1‫ י ל‬1‫ מ ה ך ו‬, ]que tem ible
es este lu g a rl La palabra •‫ ד ח י ל ו‬, tem ib le, es un sustantivo singular,63 10 m ism o que 64‫ ס ו כ ל ת נ ו‬y la
palabra ‫ פ ס ו‬en la frase 3 .65‫ס ו ל מ ל^ ש‬
‫ה ש מי ט‬ ‫ש ע ר‬ ‫ וז ח‬/ y e s ta e s l a p u e r ta d e l c ie lo . Es decir, un sitio para rezar, donde las plegarias
ascienden al C ielo. Y segun su exegesis midn'ishica, el Tem plo celestial esta orientado
directainente frente al Tem plo terrenal que m&s tarde serfa construido en ese lugar.66

6 2 . Pesajim 88a. El te x to que aqui e std e n tre tie n e n la ‫ ו‬al fin al (Gur Arye).
c o rc h e te s n o a p a r e c e e n n in g u n a d e la s p rim e ra s
64. ‫ס ו כ ל ת ה ו‬ es la tr a d u c c io n a r a m e a del h e b re o
e d ic io n e s d e R a sh i. C o n to d a se g u rid a d se tra ta d e
‫ ת ב ו נ ה‬, “ d is c e m im ie n to ” , en Debarim 32:28.
u n a in te rp o la c id n p o s te r io r p o r p a r te d e u n e d ito r, ya
65. E s ta fra se e s la tr a d u c c io n al a ra m e o d e ‫ב ג ד‬
q u e n o s o la m e n te n o c o n c u e rd a c o n 10 d ic h o a n te s,
sin o q u e a d e m a s lo s p r i n c i p a l s c o m e n ta ris ta s d e ‫ ל ל בי ש‬, “ u n a v e stim e n ta p a ra v e s tir ” , e n el v . 2 8 :2 0 ,

R a sh i no 10 m e n c io n a n . Lo in c lu im o s aqui d o n d e ‫ ? ס ו‬la tra d u c c i6 n d e ‫ ב ג ר‬. T a n to e n ‫ס ו ? ל ת נ ו‬

sim p le m e n te p o rq u e a p a re c e e n la m a y o ria d e las c o m o e n ‫ ב ס ו‬, la ‫ ו‬fin a l n o e s u n su fijo p ro n o m in a l,

e d ic io n e s a c tu a le s. sin o q u e e s p a rte in te g r a n te d e a m b o s su sta n tiv o s

[Sifte Jajamim).
6 3. D e h e c h o , n i ‫ נ ו ר א‬ni ‫ ך ח י ל ו‬so n su sta n tiv o s , sin o
a d je tiv o s. A u n q u e u tiliz a la e x p re sio n h e b re a p a ra 6 6 . M ejilta , Shemot 1 5 :17. E s ta in te rp re ta c io n no

“ s u s ta n tiv o ” , R a s h i q u ie r e d e c ir q u e s e tr a ta d e u n c o n tr a d ic e la p rim e ra e x p lic a c i6 n q u e d io R ash i.

a d je tiv o . Lo lla m a con e sta p a la b ra p o rq u e un M e ra m e n te e x p lic a la ra z 6 n d e p o r q u6 Y a a c o b la
a d je tiv o d e s c rib e la s c u a lid a d e s d e u n su s ta n tiv o . Su lla m 6 fig u r a tiv a m e n te a e ste lu g a r la “ p u e rta ” del
p ro p o s ito a q u i e s e x p lic a r q u e , a p e s a r d e q u e ‫ד ח י ל ו‬ C ie lo (Najalat Yaacob). E s ju s ta m e n te p o rq u e e ste
tie n e u n a ‫ ו‬a l fin a l, n o e s un v e rb o e n p retd rito lu g a r e sta o rie n ta d o d ir e c ta m e n te fre n te al T e m p lo
c o n ju g a d o e n p lu r a l, lo m ism o q u e ta m p o c o 10 son c e le stia l q u e p o r d e c irlo asf, c o n s titu y e la “p u e r ta ”
lo s d o s te rm in o s a ra m e o s q u e c ita , q u e ta m b ie n d ir e c ta p a ra q u e lle g u e n a lia la s p le g a ria s.
 385 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y E T Z l!: 2 8 :2 1 — ‫ כ א‬:‫כ ח‬

conmigo, me protege en este cam inopor el ‫אנכי‬ ‫א^ ל‬ h-TJI ‫^ מ ל י ו ש מ ר נ י ' ב ד ר ך‬

que ando y me da pan para comer y ropa ‫ל א כ ל הול ך‬ ‫ל ח ם‬ ‫ןנ תן־לי‬
para vestir; n y y o vuelvo en p a z a casa de ‫א ל ״ בי ת‬ ‫ב^ ל ז ״ ם‬ \ TDl £H ‫כ א‬ :‫ל ל ב י ש‬
mi padre, y el Eterno es Dios para mi; :‫ל א ל ה י ם א ב י‬ ‫לי‬ .
‫י הו־ ה‬
. . . . .
‫והיה‬ A• T

O N K E L 6 S ------------------------------------------------------------------------------- .

‫א ז ל י י ת ן ל י ל ח מ א ( ל י א ל ח םו ל מ י כ ל‬ ‫אנ א‬ ‫ב א ן ת א ה דין די‬ ‫ב ס ע די ף ט ך נ ני‬

: ‫ה א‬T ‫ל‬T ‫י זי יל י ״ל א‬I ‫ ר א ־ ד‬T‫ מ‬I ‫ ו י י• ה א ״מ י‬T ‫ ב א‬1 ‫ל ”ב י ת ־א‬1 ‫ ש ־ל ם‬I ‫ ו א ת ו ב •ב‬: ‫ פ א‬: ‫ב ש‬7 ‫ל‬1 ‫ו י! כ ס ו !ל ימ‬

R A SH I

‫( ת ה לי ם‬ ‫ל ח ם‬ ‫מב ק ש‬ ‫נ ע ז ב ו זו ־ ע ו‬ ‫צ די ק‬ ‫ך אי תי‬ ‫ה ב ט חו ת‬ ‫א ם י ש מו ר לי‬ .‫א ל הי ם ע מ די‬ ‫א ם י הי ה‬ >‫< ה‬

‫ ו ה ש י ב ו ת י ך‬:‫לי‬ ‫ש א מר‬ ‫כ מן‬ .‫ <ג א> ו ש ב ת י‬:1‫ כ ה‬: ‫ל ז‬ :‫ש א מ ר לי‬ ‫כ מן‬ ,‫ע מ ד י‬ ‫ל הין ת‬ ‫ש ה ב טי חני‬ ‫ה ל לו‬
‫של ם‬ .‫ב ש ל ו ם‬ :)‫ט ו‬ ‫פ סו ק‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ה א ך מ ה‬ ‫אל‬ ‫כ מו‬ .‫ו ש מ מי‬ :) ‫ט ו‬ ‫פ סו ק‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ע מך‬ ‫אנ כי‬ ‫ן הנ ה‬
‫ו הי ה‬ :‫ל ב ן‬ ‫מ דו ־ כי‬ ‫אל מ ד‬ ‫של א‬ ,‫ה ח ?\ א‬ ‫מן‬ ‫ ו נ ת ן‬:‫ת ל ך ( ש םו‬ ‫א שר‬ ‫בכל‬ ‫ ו ש מ ך ת י ך‬:‫ש א מ ר לי‬
‫ועד‬ ‫מ ת חל ה‬ ‫ע לי‬ ‫ש מו‬ ‫שי חו ל‬ .‫ל א ל הי ם‬ ‫לי‬ ‫ה׳‬ , )‫אי^ ז ב זי < ש ם‬ ‫ל א‬ ‫כי‬ :‫ש א מ ר‬ ‫כ מו‬ .‫ל א ב ל‬ ‫ל ה ם‬ ‫לי‬

:‫ש נ א מ ר‬ ‫כ מן‬ ,‫ב ז ך ע י‬ ‫פ סו ל‬ ‫י מ צ א‬ ‫של א‬ ,‫ס ן ף‬ ‫ ן לי א‬: ‫ש נ א מ ר‬ ,‫ק ר ו י נ!* ז ב‬ ‫הו א‬ ‫ל ח ם‬ ‫ן ה מב ק ש‬

------------------------------------------------------------------------ T R A D U C C I O N D E R A S H I ------------------------------------------------------------------------- ■

2 0 . ‫ א ם י ה י ה א ל ה י ם ( צ מ די‬/ SI D io s 8 s t A Y o n m ig o . Q u e r ia d e c ir : S i g u a r d a p a r a m i e s t a s p r o m e s a s
q u e m e h a h e c h o . L a p r im e r a , a l p r o m e t e r m e q u e e s t a r i a c o n m i g o , c o m o m e d i j o : “ Y h e a q u i q u e
Y o e s to y c o n t i g o . ” 67

‫ ו ש מ מי‬/ Y m 8 p r o t 8 g 8 . C o m o m e d i j o : “ T e p r o t e g e r e e n t o d o [ c a m i n o ] e n e l q u e a n d e s . ” 68

‫ מ ת ן לי ל ח ם ל א ב ל‬/ y m 8 q Q p Q n p Q r Q COM ER. C o m o m e d i j o : “ P u e s n o t e a b a n d o n a r e . ” 69 E l q u e

p i d e p a n e s l l a m a d o “ a b a n d o n a d o ” ]‫[ צי^ז ב‬, c o m o s e d e c l a r a : “ N o h e v i s t o a l j u s t o a b a n d o n a d o
] ‫ ב‬$ ‫ [ נ‬n i a s u p r o g e n i e p i d i e n d o p a n . ” 70

21. ‫ו ש ב תי‬/ Y YO v u 8 l v o . C o m o m e d i j o : “ Y h a r e q u e r e g r e s e s a e s t a t i e r r a . ” 71

‫ ב ש א ם‬/ EN p Q z . E s d e c i r , ‫ ש ל ם‬, i n t e g r o d e p e c a d o . 72 E s d e c ir , q u e n o a p r e n d a y o d e la s m a l a s
c o s t u m b r e s d e L a b a n . 73

‫ ו ה י ה ה׳ ל י ל א ל י ה י ם‬/ Y 8 l ETERNO 8 s D IO S p Q r Q m l Q u e r ia d e c ir : Q u e S u N o m b r e r e c a i g a s o b r e m i
d e s d e e l p r i n c i p i o h a s t a e l f i n , d e m o d o ta l q u e e n m i p r o g i e n e n o h a y a n i n g u n h ijo m o r a lm e n te
i n d i g n o . 74 E s t a f r a s e se c o r r e s p o n d e c o n la u l t i m a p r o m e s a q u e D io s le h a b i'a d i c h o e n e l s e n tid o d e

6 7. Supra, v. 2 8 :1 5 ; Bereshit Raba 70 :4. e s ta b a im p lic a d a en la fra se : “Y te g u a r d a re

68. Supra, v. 2 8 :1 5 ; Bereshit Raba 70:4.
69. Supra, v. 2 8 :15.
70. Tehilim 3 7 :2 5 ; Bereshit Raba 6 9:6.
71. Supra, 2 8 :1 5 ; Bereshit Rabd 69:6.
72. E l te rm in o ‫ ש ל ו ם‬, q u e
“ p a z ” , ta m b ie n im p lic a in te g rid a d , c o m p le tu d . E n
e ste c o n te x to , la fra s e “ in te g ro d e p e c a d o ” q u ie re
d e c ir lim p io d e p e c a d o . A m b o s te rm in o s [‫ש ל ו ם‬
‫ ] ש ל ם‬se d e riv a n d e la m is m a ra iz , 10 ,‫ש ל ם‬
im p lic a q u e a lu d e n a c o n c e p to s re la c io n a d o s e n tre
si. P e ro en e ste c a so no se le p u e d e e n te n d e r se g u n
el se n tid o lite ra l d e “ p a z ” , y a q u e e sta p ro m e sa y a
d o n d e q u ie ra q u e v a y a s ” [supra, v . 2 8 :1 5 ] (Gur
Arye).
73. Y a a c o b d ijo e s to p o rq u e c o m p re n d io q u e el
h e c h o d e p e rm a n e c e r lib re d e p e c a d o e ra c o n d ic io n
p a ra el c u m p lim ie n to d e la s p ro m e s a s q u e D io s le
h a b ia h e c h o . Y 10 m is m o s e a p lic a a to d a s las
lite ra lm e n te s ig n ific a
p ro m e sa s d e D io s; su c u m p lim ie n to d e p e n d e d e q u e
la g e n te n o p e q u e a tal p u n to q u e la p r o m e sa se
a n u le ( Najalat Yaacob).
y
q ue 7 4. Sifri, Vaetjandn 3 1 . E s ta fra se n o sig n if ic a “y el
E te rn o serfi m i D io s ” , c o m o si f u e ra u n a a firm a c io n
q u e c o n c lu y e ra el v o to e x p re sa d o p o r Y a a c o b , sin o
q u e es c o n d ic io n a l. E l v o to s o la m e n te c o m ie n z a en
2 8 :2 2 - 2 9 :2 — ‫ ב‬: ‫ כ ב ־ ה ט‬: ‫ב ח‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬/ 3 8 6

22entonces esta piedra que erigi en pilar ‫ה ז א ת א ש ר ־^ מ ת י ' מ ע ב ה‬

T M - » ‫ן‬ ‫״‬ V - ‫ן‬ -
‫ו ה א ב ן‬I ‫כב‬
I V JV T

serd Casa de Dios, y de todo lo que Tu

‫ת ת ך ל י‬ ‫א ש ר‬ ‫א ל הי ם ו כ ל‬ ‫בי ת‬ ‫יהיה‬
me des ciertamente apartare el diezmo ‫״‬ I V I* JV "I i !•«‫״‬ J V I" ‫ י‬.‫ ״‬.‫! ״‬ I‫״‬

de ello para Ti. ” :‫א ע ש ת ו ל ך‬ ‫ע ש ר‬

Capi tul o 29 ‫פ ר ק פ ט‬
1 Yaacob alzo sus pies y marcho hacia ‫רגליו‬ ‫יעקיב‬ ‫וי ש א‬ ‫א‬ <‫שנ‬
AT ‫ן‬ “ JT i v * I I - 4 ‫־‬

la tierra de los hijos del oriente. 2Miro, ‫וירא‬ ‫ב‬ :‫ב נ י ׳ ־ ל ן ך ם‬ ‫א ך ע ה‬ ‫וילך‬
------------------------------------------------------------------------------------- 0 n k e l 6 s

‫מן‬ *‫מ ן כ ן ך ם י י ן כ ־ ל ד י ת ו נ ו ל י סו‬ ‫א סי פ ל ח יג ל ח‬ ‫ת חי ד י‬ ‫ש רי תי פן מ א‬ ‫הי א די‬ ‫כב ן א בנ א‬

‫ ב י ח ן א‬: ‫ א ו נ ק \ ל ין ג קי ב ך ג א ה י ( נ ״ א ר ע ל^ זיו ו א ז ל ל א ר ע ב נ י מ ד י נ ח א‬: ‫ע ^ ך א א פ ו ־ ^ נ י ה נ ן ך מ ך‬

--------------------------------- ------------------------------------- R A S I lf ------------------------- ‫י‬ ‫־‬

‫מ פ דן‬ ‫ב שו בו‬ ‫גג ש ה‬ ‫ן כן‬ /‫ח‬ ‫לן ך ם‬ ‫יגל ה‬ ‫פ ל ח‬ ‫א הי‬ ‫ח‬- ‫ י‬.‫ב ט‬j ‫ ה‬. ‫־זו‬ ‫ ב ט ■וח ה‬1 ‫ ו ״ ה‬1
t
.1‫ ש ם‬1 ‫ל ׳ ד‬ t
‫ר •ת י‬t ‫ד• ־ב‬ ‫ש ר‬v ‫א‬- 1

‫( ל ק מן‬ ‫א ל‬ ‫בי ת‬ ‫יגל ה‬ ‫ק ו ם‬ :‫ל ו‬ ‫כ ש א מ ר‬ ,‫א ר ם‬ ‫ו ל ! ך< ג ד‬ ‫ל א ל ה י ם‬ ‫ל ד‬ ‫ל היו ת‬ :‫שנ א מ ר‬ ,‫ל א ב ר ה ם‬

‫ ׳‬,‫ו ג ו‬ ‫מ צ ב ה‬ ‫ייג קי ב‬ ‫וי צ ב‬ ?‫ש ם‬ ‫נ א מ ר‬ ‫מ ה‬ . )‫ א‬:‫ל ה‬ ‫בו‬ ‫י מ צ א‬ ‫ש ל א‬ ‫מיו ח ס‬ ‫*)• (^ ר י ג ד‬:*‫א ח ר י ך ( ל ע י ל י‬
. ‫ ^ « ו‬1 ‫ י ש א י ע ק ב‬1 )‫ ( א‬:‫ י ד ו‬:‫נ ס ך ( ל ק מ ן ל ה‬ ‫וי ס ך ^ לי ה‬ ‫ש ל‬ ‫ <גב> ו ה א ג ן ה ז א ת• כ ך ו נ פ ך ש ו י ״ ו ז ו‬: } ‫ש ו ם פ ס ו ל‬

, ‫י •ר ה‬J•‫ מ״‬S ‫ב ש‬
/T V
‫ב ט ח‬T ‫ש ה ו‬ ‫ה‬T ‫ ו ב‬S‫ט‬ ‫ב שו ר ה‬ ‫ ת ־ ב ״ ש ר‬J‫ ש• נ‬V ‫מ‬ ■
‫איג ש ה‬ ‫אני‬ ‫ ן א ף‬,‫א ל ה‬ ‫א ת‬ ‫לי‬ ‫א ם י ע ש ה‬ :‫ו ה א ב ן‬

‫פ ך‬ .‫ל ל כ ת‬ ‫ק ל‬ ‫וניג ש ה‬ ‫רג ליו‬ ‫א ת‬ ‫ל בו‬ ‫נ ש א‬ :‫פ ת ך גו מו‬ .‫ ו ה א ב ן הזי א מ א ש ר ש מ ת י מ צ ב ה ו גו׳‬: ‫ז א ת‬

T R A D U C C 16N DE R A SH f

estar con 61 “hasta que haga 10 que habld de ti.” 75 Y esta misma prom esa D ios tambien se la habi'a
hecho a A braham , com o se declara: “P ara ser Dios para ti y para tu descendencia despuds de
ti”, 76 10 que implica: {tu descendencia serd de linaje noble en la que no haya ningun defecto
moral}.
22. ‫ ו ה א ב ן ה* א ת‬/ e n t o n c e s e s t a p i e d r a . A si debes explicar el significado de la conjuncion
principio de la palabra ‫ ו ה א ב ן‬: “Si Tu haces esto por mi, entonces yo tambidn hard esto...” 77

‫ ב ח ו גו׳‬2 <‫ או ג א ש י ש מוני נ‬-‫ ו ה א ב ן הז‬/ e n to n c e s e s ta p ie d ra q u e e r ig i e n p ila r , e tc . Esta frase debe

entenderse tal com o la traduce el Targum : '‫ ה‬0 ‫ א ה י פ ל ח <ג ל ה מ ן לן ך‬, E sta p ie d ra serd... so b re la q u e
rendird cu lto d e la n te d e l E terno. Y efectivamente asf hizo despuds de regresar de PadAn-Aram,
cuando D ios le dijo: “L evantate, sube a B et-E l.” 78 ^Y qud esta escrito al respecto ahf m ism o?
“Y aacob erigi6 un pilar... [y] verti6 encim a de 61 una Iibaci6n.” 79

29
1 . ‫ ו י ש א <<ג ק ב ר ג לי ו‬/ y a a c o b a l z 6 S U S p i e s . D esde que se le anuncio la buena nueva de que podia
estar seguro de ser protegido, su coraz6n “ Ievant6 a sus pies” y se le hizo f£cil viajar. As! se 10

el versiculo siguiente; esta frase forma parte de la “entonces”. Con esto, Rashf quiere enfatizar que
lista de condiciones que Yaacob enumera (Sifte aqui comienza el voto de Yaacob: Si Tu, Dios,
Jajamim). haces todo esto que he mencionado anteriormente,
75. Supra, v. 28:15. 11entonces esta piedra que puse por pilar sera la
casa de Dios, y de todo 10 que me dieres de cierto
76. Supra, 17:7.
te dedicare el diezmo.”
77. Esto sera explicado en el comentario siguiente.
La conjuncion ‫ ו‬en esta frase no significa “y”, sino 78. Infra, v. 35:1.
que aqui cumple la funcion del adverbio 79. Infra, v. 35:14.
 387 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 29:3 — ‫ ג‬: ‫צ ט‬

y he aqui un pozo en el campo; y he aqui ‫ש ל ש ה‬

‫ו ה נ ה ב א ר ב ^ ד ה ו ה נ ה ־^ ם‬
que ahi habia tres hatos de oveias ,. 1! . . > '
yaciendo junto a el, pues de ese pozo W ? 9 ‫( ך ך י ־ ע א ן ך ל צ י ם א ל י ה‬,
abrevaban los hatos. La piedra sobre la ‫ ק ו ה ע ד ר י □ ו ה א ב | ג ד ל ה‬$ ‫ה ה ו א י‬
boca del pozo era grande, 3p or lo que £ ! T! T ;1T1! ‫־‬ ‫־־ ־‬
ahi solian reunirse todos los hatos, [los ^ 9 $ ‫ג !״‬
pastores] hacian rodar la piedra de?‫ה ע ד ר י ם ו ג ל ל ו א ת ״ ה א ב‬
sobre la boca del pozo y abrevaban al y ‫ " ־‬vvT v ,‫" י‬ ‫! זי י‬IT
rebano; y luego ponian de vuelta la ‫ה ב א ר‬ ‫ א ת ״ ה צ א ן ו ה ת י כ ו‬1! ] ‫ו ה^ ל‬
o n k 8 l 6 s

‫ה הי א מ ש קו ע ד רי א ן א ב נ א ר ב ת א ע ל‬ ‫מ ן ביו ־ א‬ ‫א רי‬ ‫ ע ל ה‬,‫ת ל ת א ע ך ךין ד עו ך בי עי ן‬ ‫ת טן‬ ‫ב ח ק ל א ו ה א‬ ‫ו ה א בי ך א‬

rp ‫ך ב י ך א ו מ ש ק ן י ת ע נ א ו מ ת י ב י ו‬ ‫פו מ א‬ ‫מ ע ל‬ ‫א בנ א‬ ‫ ע ד רי א ו ני ג נ ך ריו י ת‬, ‫ ג ו מ ך נ כ נ שין ל ת מ ן כ ל‬:‫פ ו מ א ך בי ך א‬

KASHI

‫ל שז ץ‬ ‫כל‬ .‫ו מ ג נ ך ר י ן‬ ‫ן ת ך גו מו‬ ,‫ן ג ו ל ל י ם‬ .‫ו(י! ךוי ם‬ ‫< י ש ק ו‬a>:‫ב ב ר א ש י ת‬ ‫ר ב ה מ פוו ־ ש‬

‫ו ב ל שייו‬ ‫ע תי ד‬ ‫ב ל שון‬ ‫לדב ר‬ ‫מ ש תנ ה‬ ‫הוו ה‬ ‫ו ה מ ק ר א‬ .‫ה ע ך ך י ם‬ ‫א ת‬ ‫ה רו עי ם‬ ‫מ ש קי ם‬
‫ת מי ד‬• T
‫ה הוו ה‬
V T
‫זי ב ר‬
T T
‫שבל‬ T V
‫ל פי‬• :
,‫ ע~ ב ׳ר‬r t ‫היו‬ T
‫ר גי לי ם‬
, , I
.-‫«> ונ א ס פו‬:
I V V |
‫ק צר ה‬
T T .
‫ב ל שון‬
, T S
‫דב ר‬, *

‫ת ךגו מו‬ .‫ו ה ש י בו‬ :‫ל היו ת‬ ‫ו ע תי ד‬ ‫ה^ ה‬ ‫כ ב ר‬ .‫ו ג ל ל ו‬ :‫ג דו ל ה‬ ‫ה א ב ן‬ ‫ש הי ת ה‬ ‫ל פי‬ ‫ל ה א ס ף‬

T R A D U C C 16N D E R A SH I

explica en e l m id r a s h B eresh it R aba . 80

2. ‫ י ש קו ה ן ג ך ן י ם‬/ a b r e v a b a n l o s h a t o s . E n e s te c a s o e l v e r b o ‫ י ש קו‬s i g n i f i c a que los pastores soh'an
dar de beber a los hatos d e o v e j a s . 81 P o r o tr a p a r te , la Escritura utiliza aqui una expresion
elip tic a .82
3. ‫ ו נ א ס פ ו‬/ p o r l o q u e |A H 1 ] s o l i a n re u n irs e . E s ta f r a s e e s c o n s e c u e n c i a d e la a n te r io r : tenian la
costum bre de reunirse p a r a a b r e v a r a lo s r e b a n o s porque la piedra era g ra n d e.83
‫ ן ג ל ל ו‬/ h a c i a n r o d a r . E n e s te c a so , e s te v e r b o e s e q u iv a le n te en s i g n i f i c a d o a ‫ ו ג ו ל ל י ם‬, hacian rodar,
y por ello el Targum 10 traduce por ‫ ו מ ג נ ך רי ן‬, e n p r e s e n t e . 84 E n e l l e n g u a je d e la T o r a , todo verbo
que indique una acci6n presente c o n tin u a puede estar escrito ya sea en futuro o en preterito, ya
que cualquier acci6n que tie n e lu g a r en el p resen te85 e n f o r m a continua, ya sucedio en el pasado
y volvera a suceder.
‫ו ה שי בו‬ /Y lu e g o p o n ia n d e v u e lta . E n e s te c a s o ta m b ie n , el Targum traduce e l v e r b o p r e te r ito

80. Bereshit Raba 70 :8 . c o n ju n c io n c o p u la tiv a “ y ” , sin o q u e a c tu a c o m o

81. A p e s a r d e q u e e s te v e rb o g ra m a tic a lm e n te e s ta c o n ju n c io n c a u sa l.

e n fu tu ro , a q u i in d ic a u n a a c c io n p r e se n te c o n tin u a : 8 4. E l v e rb o e sc rito e n e s te v e rsic u lo e s ‫ ו ג ל ל ו‬, q u e

a lg o q u e se su e le h a c e r. Su se n tid o es s e m e ja n te a g ra m a tic a lm e n te e sta e n p re te rito . P e ro a q u i in d ic a
u n o d e los u so s d e l p re te rito a n te rio r (Sifte una a c c io n c o n tin u a , h a b itu a l, s e m e ja n te en
Jajamim). L o m ism o se a p lic a ra a los d e m a s v e rb o s sig n ific a d o al u so q u e tie n e e l p re te rito a n te rio r en
d e e ste re la to . esp a n o l.
8 2. E s d e c ir, a b re v ia d a . R a sh i q u ie re se n a la r el 8 5 . C u a n d o R a sh i d ic e q u e u n v e rb o q u e e sta e n
h e c h o d e q u e el v e rsfc u lo n o e x p lic ita q u ie n e s el p re se n te [‫] ה ו ו ה‬, g e n e ra lm e n te q u ie r e d e c ir que
s u je to q u e re a liz a la a c c io n , q u e es el su sta n tiv o e x p re sa u n a a c c io n h a b itu a l, a lg o q u e o c u r re d e
im p lic ito “ los p a s to re s ” . c o n tin uo . N o n e c e s a r ia m e n te se r e fie re al p r e s e n te
8 3 . E n el v erb o ‫ ת א ק פ ו‬, el p re fijo ‫ ו‬n o in d ic a la n o rm a l.
2 9 :4 -7 — ‫ ד ־ ז‬: ‫ה ט‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 38 8

piedra sobre la boca del pozo, en su : ‫מ ה‬,‫י ז‬P ‫ ק‬:‫•ל מ‬ ‫א ר‬V‫ ה • ב ״‬- ‫ י‬j•‫ע^ ל ־ פ‬ ‫ן‬I v‫ע ב‬%«
‫ה א‬t
lugar.
4Yaacob les dijo: “Hermanos mios, ‫מאין א ת ם‬
AV “ ‫י‬ * J - ••‫י‬.“ ‫•־‬
‫א חי‬ ‫ו‬
‫ל ה ם יעקיב‬
* V T V
‫ד וייאמר‬ i r > ‫״‬

id e donde so n ? ” Ellos dijeron: “Somos ‫ל ה ם‬ ‫ ה ו י י א מ ר‬:‫א נ ח נ ו‬ ‫מ ח רן‬ ‫מרו‬

V T V J ~ i IT ‫! ־‬ J J I I T T I" “

de Ja ra n .” 5E l les dijo: “1 Conocen a

Laban, hijo de N ajor?” Ellos dijeron: ‫וייאמח‬ I - a t
‫ ר‬1‫ב ך נ ח‬i V : 1
‫א ת ־ ל ב ן‬
‫ו‬ V W *X - :
‫ה י ד ע ת ם‬
r

“Le conocemos. ” 6E l les dijo: “lE sta en ‫לו‬ ‫ה ש ל ו ם‬ ‫ל ה ם‬ ‫וייאמר‬ ‫ו‬ :‫י ד ע נ ו‬
paz? ” Ellos dijeron: "[Si,] en paz. Y he J T ” 1 W T V A ‫ע‬ - \ IT T

ahi a su hija Rajel que viene con el ‫ב א ה‬ • j m t

‫ר ח ל ב תו‬ v r * T ••
‫והנה‬
• ‫ן‬ j
‫ש ל ו ם‬
t : 1 ‫־‬
‫מרו‬
rebano. ” 7Entonces el dijo: “He aqui
‫היום‬ '‫עו ד‬ ‫הן‬ ‫וייאמר‬ ‫ז‬ :‫ע ם ־ ה ע י א ן‬
que el dia todavia es muy claro; no es
hora de ju n ta r el ganado. Abreven al ‫השלןו‬ ‫ה מ ק נ ה‬ ‫ה א ס ף‬ ‫ל א ־^ ת‬ ‫גדול‬
o n k e l 6 s

:‫ ד ו א מ ר ל ה ץ יי ג קי ב א ח י מ נ ן א רנון ו א מ ר ו מ ח ו ץ אנ רז ה א‬:‫א ב נ א ע ל פ ו מ א ך ב י ך א ל א ת ר ה‬
‫\ ל ם ל י ה ו א מ ר ו ש ל ם‬£‫ י ו א מ ר ל ה ו ן הו‬:‫ת ו א מ ר ל ה ו ן מי ך ץ רנון י ת ל ב ן ב ר נ ח ו ר ו א מ ר ו י ד ענ ן‬
‫ ו א מ ר ה א ע ו ד י ו מ א ס ג י ל א ע ל ן ל מ כ ה ש ב ע י ר א( ץ קו‬t :‫ו ה א ך ו ו ל ב ר ת י ה א ו ז י א ע ם ע נ א‬
R A S III

‫ול א‬ ‫ז‬
‫ה בי ת ה‬
t i t ‫־‬
‫ה מ קנ ה‬
••• ‫ י‬: • ‫־‬
‫ל א סויף‬vt v
‫ש רו צי ם‬
• v
‫כ ס בו ר‬
t ■
,‫ב א ל ״ ף‬ ‫ה ט ע ם‬ .‫ה צ א ן‬ ‫(ו> ג א ה ע ם‬ :‫ו מ ת י ב י ן‬
,‫ג ד ו ל‬ ‫היו ם‬ ‫עו ד‬ ‫הן‬ :‫ל ה ם‬ ‫א מ ר‬ .‫ע ו ד‬ ‫י ר עו‬ ‫ה ט ע ם‬ , 1‫ט‬ ‫ב א ה ( ל ק מן‬ ‫ןר חל‬ .‫א ת י א‬ ‫ן ת ך גו מו‬
‫ה ע ל מ ת ם‬ ‫ל א‬ ,‫א ת ם‬ ‫ש פי רי ם‬ ‫א ם‬ :‫כ לו מ ר‬ ‫הן א שון‬ .‫א ת ת‬ ‫ן ת ך גו מו‬ ,‫ב ב י ״ ת‬ ‫ל מ על ה‬
‫על‬ ‫א ף‬ ,‫ש ל כ ם‬ ‫ה ב ה מו ת‬ ‫ן א ם‬ ,‫ה י ו ם‬ ‫פ על ת‬ ‫ע ה׳‬ ‫»> הן‬:‫ג ג ש ת ה‬ ‫ל שון‬ ‫ו ה שני‬ ,‫ע ו ש ה‬ ‫ל שון‬
:'‫ת ו‬ ‫ה מ קנ ה‬ ‫ה א ס ף‬ ‫ע ת‬ ‫ל א‬ ‫כן‬ ‫פי‬ ,‫ר ו ב צ י ם‬ ‫או ת ם‬ ‫שר א ה‬ ‫ל פי‬ .‫ג ד ו ל‬ ‫היו ם‬

! 4R A D U C C lb N D E R A S I li

‫ ו ה ש י בו‬por ‫ ו מ ה י ב ץ‬, “y ponian de vuelta”, indicando una acci6n habitual.

6 .‫ג א ה ע ם ה צ אן‬ /v ie n e c o n e l re b a n o . El acento en el verbo ‫ ב א ה‬se halla en la letra ‫ א‬, y por eso
el Targum 10 traduce por ‫ א ת י א‬, viene , en presente. Pero en el verbo ‫ ב א ה‬de la frase: “ Rajel lleg6
[86” [‫ ב א ה‬el acento se halla en la letra ‫ ב‬y por eso el Targum 10 traduce por ‫ א ת ו ג‬, Uegd, en preterito.
El prim er 87‫ ב א ה‬esta en presente, y el segundo 88‫ ב א ה‬esta en preterito.89

7. ‫ ל‬1‫ ט ג ד‬1‫ ה ן עו ד ה י‬/ h e a q u i q u e e l d i a t o d a v i a e s m u y c l a r o . 9 0 Puesto que Yaacob habfa visto

que los animales estaban echados, pens6 que los pastores tenian la intenci6n de reunir el rebafio
en el establo y no pastarlo mas. Por ello les dijo: “El dfa todavia es muy claro” , con 10 cual les
queria decir: Si ustedes son pastores asalariados, todavia no han term inado la labor del dia y
deben seguir pastando. Y si los anim ales les perteijecen, de todos m odos deberian seguir pastando,
ya que todavia “ no es hora de juntar el ganad o.” 91

8 6. Infra, v . 2 9 :9 . p re te rito d e la te r c e r a p e rso n a s in g u la r fe m e n in a . L a

87. E n e ste v e rsic u lo .
8 8. E n el v . 29 :9 .
8 9. E n lo s v e rb o s c u y a le tr a in te rm e d ia d e la r a iz
se a ‫ ו‬q u ie s c e n te (e sto e s , q u e se p ie rd e e n a lg u n a d e
las c o n ju g a c io n e s ), c o m o p o r e je m p lo ‫ ק ו ם‬,‫ ש ו ב‬, ‫ ב ו א‬,
e tc ., n o h a y d if e r e n c ia e s c r ita e n tre el p re s e n te y el
u n ic a fo rm a d e d istin g u irlo s e s m e d ia n te el a c e n to
t6 n ico . C u a n d o e sta n en p re s e n te el a c e n to t6 n ic o
e sta e n la p rim e ra sila b a ; c u a n d o e n p re te rito , e n la
u ltim a silab a .
9 0. L ite ra lm e n te , “ el d ia to d a v ia e s g r a n d e ” .
91. Bereshit Rabd 7 0 :1 1 .
 389 / B E R E S H IT — PA R A SH A T V A Y E T Z E 2 9 :8 -1 1 — ‫ ח ־ י א‬: ‫ב ט‬

rebano y vayan a apacentarlo, ” 8 Pero ‫ ח ! * י א מ ר ו ל א ט ב ל י‬: ‫ה ע י א ן ו ל כ ו ך ע ו‬

ellos dijeron: “No podemos, sino hasta
que se junten todos los hatos y hagan ‫ע ד א ש ר י א ה פ ו כ ל ־ ה ע ד ו ־ י ם ו ג ל ל ו‬ ‫! ־‬ IT J ‫־‬ T ^ J J T T J IT “ <V “ J

rodar la piedra de sobre la boca del ‫א ת ־ ה א ב ן מ ע ל פ י ה ב א ר ן ה ש ק י נ ו‬

pozo; entonces abrevaremos al rebano. ”
9Aun estaba hablando con ellos 1 ‫ ט ע ו ד נ ו מ ד ־ ב ר ע מ ם ן ך ח ל‬: ‫ה ע י א ן‬
cuando Rajel llego con el rebano de su ‫א ש ר ל א ב נ י ה כ י‬ ‫עם־העיאן‬ ‫ב א ה‬
padre, pues ella era pastora. 10 Y
sucedio que cuando Yaacob vio a Rajel, ‫ י ! ; א י כ א ש ר ך א ה י ע ק י ב‬: ‫ר ע ה ה ו א‬
hija de Laban, el hermano de su madre, ­ ‫ב ת ־ ל ב ן א ח י א מ ו ו א ת‬ ‫א ת ־ ר ח ל‬ ... • . J . - ‫י‬ I T T ‫־‬ •• T •.•

y al rebano de Laban, el hermano de

‫י ע ק ב ויגל‬ ‫ויגש‬ ‫א מ ו‬ ‫א חי‬ ‫לבן‬ ‫ן‬
su madre, Yaacob se acerco y quito la rV < T ” : 1‫־‬ J -■ ‫־־‬ J A *‫־‬ ‫! ־‬ K r T

piedra de sobre la boca del pozo, y ‫ה ב א ר ! י ־^ ק‬ ‫מ ע ל פי‬ ‫א ת ־ ה א ב ן‬

abrevo al rebano de Laban, el
‫ יא ו י ש ק‬:‫א ח י א מ ו‬ ‫את־ציאן לבן‬
hermano de su madre. 11Luego Yaacob J- • - I9 • ‫• ע‬ “ i K T T * J V

beso a Rajel, y alzo su voz y lloro. :‫י ע ק ב ל ר ח ל ו י ש א א ת ־ ק י ל ו ו י י ב ך‬ '‫־‬ I v J"X * *‫־‬ )K S" T : * : 1‫־‬

------------------------------------------------------------------------- O N K E L O S --------------------------------------------------------------------------

‫ ח ו א מ ר ו ל א ה כ ו ל ע ד ר י מ ת כ נ נ י ו כ ל ע ד ר י א ו י ג צ ך ר ו ן י ת א ב נ א מ ע ל פ ו מ א ך ב י ך א‬:‫ע נ א ו א ז י ל ו ך ע ו‬
‫ י ו ה ו ה כ ד ח ז א‬:‫ ט ע ד ד ה ו א מ מ ל ל ע מ ה ו ן ן ך ח ל א ת ת ע ם ע נ א די ל א ב ו ה א רי ך עי ת א הי א‬:‫ן נ ש קי ע נ א‬
‫א בנ א‬ ‫א חו ה א ך א טי ה ו ק ר ב י ע ק ב ן מ ד ר י ת‬ ‫א ח ו ה א ד א מי ה ןי ת ע נ א ד ל בן‬ ‫י ע ק ב י ת ר ח ל ב תי ל ב ן‬
:‫ י א ו נ ש ק ? ע ק ג ל ר ח ל ו א ר ם י ת ק לי ה ו ב כ א‬:‫מ ע ל פ ו מ א ך ב י ך א ן א ש ק י י ת ע נ א ך ל ב ן א ח ו ה א ך א מיי ז‬

---------------------------------------------------------------------------- K A SH I -----------------------------------------------------------------------------

‫פי‬ ‫מ על‬ ‫ה פ ק ק‬ ‫א ת‬ ‫ש מ ע בי ר‬ ‫כ אז ־ ם‬ ‫ש ה א בן‬ ‫ל פי‬ /‫ל ה ש ק ו ת‬ .‫ג ו ב ל‬ ‫( ח) ל א‬

.‫<י א) ו י ב ך‬ :‫ג ד ו ל‬ ‫ש כ חו‬ ‫ל הו די ע ד‬ ,‫צ ל ו ח י ת‬ ‫ל פי‬ ‫ןי גנ ך רון‬ ‫מ תו ך ג ם‬ ‫ז ה‬ .‫ו ג ל ל ו‬
‫ו ז ו ־‬
:‫ג ד ו ל ה‬
r :

‫נ כנ ס ת‬ ‫ש אינ ה‬ ‫הקד ש‬ ‫ב רו ח‬ ‫ש צפ ה‬ ‫ל פי‬ .‫ו י ג ל‬ ‫יי! ק ב‬ ‫(י) וי ג ש‬ :‫ע ת י ד‬ ‫ל שון‬ ‫ש הו א‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

8. ‫ ל א נו כ ל‬/ n o p o d e mo s . Darles de beber, ya que la piedra es m uy g ra n d e.92

‫ ו ג ל לו‬/ y HAGAN RODAR. En este caso, este verbo el Targum traduce este verbo por ‫ ו י ג נ ך ו ו ן‬, y
rodardn, ya que indica una acci6n que ocurrira en el fu tu ro .93

10. ‫ ו< ג ש <ןג ק'ג ו י ג ל‬/ YAACOB s e ACERCO y QU1 T& Como un hom bre que extrae el tapon d
botella.94 Esto se enfatiza para inform arte que su fuerza era m uy g ra n d e.95

1 1 . 1 3 M / Y LLORO. Porque m ediante inspiracitin prof£tica habi'a percibido que Rajel no entrari'a

92. Y a a c o b h a b ia a c o n se ja d o a los p a s to re s q u e c o n v e rs iv a lo c o n v ie rte al fu tu ro ).

fu e ra n a p a s ta r e l re b a n o . L a re sp u e sta d e e llo s , q u e 9 4. E s d e c ir , con la m is m a fa c ilid a d . E sta
n o p o d la n , n o re s p o n d e d ire c ta m e n te al c o n se jo d e in te rp re ta c io n se b a sa e n el h e c h o d e q u e c u a n d o la
Y a a co b , sin o q u e se n a la la ra z 6 n p o r la q u e no T o ra h a b ia d e q u e lo s p a s to re s “ h a c ia n ro d a r” la
e sta b a e n su p o d e r h a c e rlo : p o rq u e no p o d ia n q u ita r p ie d ra d el p o z o , u tiliz a el te rm in o ‫( ו ג ל ל ו‬v v . 2 9 :3 ,8 ),
la p ie d ra {Mizraji). d e riv a d o d e la r a iz ‫ ג ל ל‬. S in e m b a rg o , h a b la n d o de
93. R a sh i q u ie re d if e r e n c ia r e n tre e ste v e rb o y los Y a a c o b , u tiliz a u n te rm in o d istin to , ‫ מ ג ל‬., d e riv a d o de

a n te rio re s, p ro b a n d o m e d ia n te el T a rg u m q u e aq u i la ra iz ‫ ג ל ה‬, que s ig n if ic a d e s c u b r ir 0 d e s ta p a r

no in d ic a u n a a c c io n p re se n te c o n tin u a , sin o fu tu ra {Mizraji).

(g ra m a tic a lm e n te e sta en p re terito , p e ro la ‫ו‬ 95. Bereshit Raba 7 0:12 .
2 9 :1 2 — ‫ י ב‬: ‫פ ט‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬/ 3 9 0

12Yaacob dijo a Rajel que el era ‫י ב !& ־ ־ י ע ל ( ב ל ר ח ל כ י א ח י א ב י ה ה ו א‬

hermano de su padre, y que era hijo de ' '
Ribka. Y ella corrio y lo anuncid a su :‫ו כ י ב ז ־ ר ב ק ה ה ו א ו ת ר ץ ו ת ג ד ל א ב י ה‬
T 1• T : J " ‫״‬ ‫״‬ ‫י‬ T » -T “ A : ‫־‬ I V J' :

padre.
— — o n k 8 l 6 s

: ‫י ב ן ו ו וי י ^ קי ב ל ר ח ל א ר י ב ר א ח ה ך א ב ו ה ה ו א ו א ר י ב ר ר ב ק ה ה ו א ו ך ה ט ת ן ו ז ו י א ת ל א ב ו ה‬

. -------- — — R A S I li

»‫ ( י ג> פ י ן* ח‬: ‫ב מ ת‬ ‫ח שו ב‬ ‫ן ה^ נ י‬ ,‫ש בי די‬ ‫מ ה‬ ‫טו ל‬ .‫ש ב א ב י ד י ם רי קניו ת‬ ‫ ל פי‬:‫ ד ב ר א ח ר‬.‫ע מו ל ק בו ר ה‬

‫רא זח י ם‬ •
‫נ ש י ם‬- ‫»א‬ ‫פ מ ו‬I , T‫א •ב י ה‬T ‫נל‬
‫׳‬
‫■ ר ו ב‬T
‫ק‬ .‫ה ו א‬ ‫ה‬T ‫א •ב י‬T ‫♦מ י ם‬T‫מ‬S ‫ד י ו‬T ‫י‬T :‫ב‬ ‫ה י ו‬T ‫ב א‬T ‫־א‬ ‫ א־ •ב י‬I ‫ ד‬V‫ע* ב‬V ‫ ר‬V‫ *ז‬V‫ל •י ע‬V I‫א‬ : ‫ "מ ר‬7‫א‬

,‫ב א‬ ‫הו א‬ ‫ל ר מ א ו ת‬ ‫א ם‬ : ‫ ו מ ך ך ש ו‬.‫ חן‬:‫א נ ח נ ו ( ל ע י ל י ג‬ ‫ ל פי ש ר ד ף‬.‫א ץ בי די כ לו ם‬ ‫ ! אני‬,‫ו צ מי ד י ם ו מג דנו ת‬

‫ ׳ג ם‬, ‫ה ו א‬ ‫ ש ״ר‬- ‫כ‬T ‫ ד ם‬T ‫א‬T ‫ו • א ם‬1 ' , ‫מ א ו ת‬T ‫ב “ ר‬1 ‫א •ח י ו‬T ‫־ג ם « “א *נ י‬ , ‫ו ‘ה ש• י ג ו‬t ‫ר ג ו‬I T‫ר י ו !ל ה‬T ‫א *ב י ו ־ ־א «ח־‬T ‫צ “ו ת‬I ‫ש ו » ב ימ‬T ^‫ב ״ן ע‬V ‫ ל• י ־פ ז‬V‫א‬I

‫ל פי‬ ‫ ו מגי‬:‫ה כ ש ר ה‬ ‫א חו תו‬ ‫ר ב ק ה‬ ‫בן‬ ‫אני‬ ‫ א מ ר‬,‫ מ ש ד י דו‬, ‫ש ל י צ ח ק‬ ‫ש ג ד ל א לי פז ב חי קו‬ ‫ו ל פי‬

‫לו‬ ‫ ל א‬T ‫א‬V ‫ ל ״ ה* ג י ד‬t ‫ל ה‬T ‫ י ה‬T‫ ה‬T ‫ו ל א‬ I

‫ ת ה‬T ‫"מ‬ ‫ מ ה‬T ‫ש• א‬ V
: ‫ק ב‬P ‫י&׳ ע‬J - ‫ל ו‬ ‫ א ־ מ ר‬T ? ‫ ב א‬T ‫~א‬ ‫ ש ל‬V ‫ ש ה ־ל■ צ ו ו י‬V ‫׳ע‬V ‫ |א‬V ‫מ ה‬ T
‫ לו‬:

TRADUCC16N D E R A S III

jun to con 61 en la sep u ltu ra .95 S e g u n otra explicaci6n, Y a a c o b llo r d porque habia venido con las
m anos vacias. Y aacob s e dijo: “Eliezer, el siervo de mi abuelo, tenia en su m ano anillos,
brazaletes y regalos finos, c u a n d o v in o a q u i p a r a b u s c a r e s p o s a p a r a m i p a d r e , pero yo no tengo
nada en m i m ano.” 97 Y a a c o b n o h a b i'a a p o r t a d o n a d a c o n s ig o porque E lifaz, hijo de Esav, lo habi'a
perseguido por orden de su padre con el proposito de m atarlo, y 10 alcanzo. Pero com o Elifaz
habia crecido en el regazo de Itzjak, se abstuvo de hacerlo. E n t o n c e s dijo a Yaacob: “iQ u 6 hare
con respecto a la orden q u e m e d io mi padre?” Yaacob le respondid: “Tom a contigo todos mis
bienes y e n t o n c e s p o d r& s d e c i r q u e e s to y m u e r to , ya que el pobre es considerado como m uerto.” 98

1 2 . ‫ כ י א ו י י א ב י ה ח ו א‬/ q u e e l e r a h e r m a n o d e s u p a d r e . A q u i la p a l a b r a ‫ א ו ו י‬q u ie r e d e c i r p a rie n te

de su padre, de igual m odo que c o n r e s p e c t o a A b r a h a m y L o t l i t e r a lm e n te e s td e s c r ito : “Pues som os
varones herm anos [99” .[‫ א ח י ם‬Pero la exegesis midrAshica de esta f r a s e , c u a n d o Y a a c o b d i j o q u e
e r a s u “ h e r m a n o ” , q u i s o a l u d i r a 10 s ig u ie n te : “Si L a b d n tiene intencidn de engafiar, yo tam biln soy
su ‘herm an o’ 100 en e l a r t e d e engafiar; y si es un hom bre honesto, tambiSn yo soy hijo de Ribkd,
su honesta herm ana.” 101
‫ ו מ ג ד ל א בי ה‬/Y l o A N U N C 16 a s u p a d r e . P orque su madre habia fallecido y ella no tenia a nadie
para decirselo, sino s 610 a 61.102

96. Segtin se indica mas adelante, en el v. 35:19, eran hermanos, sino ti'o y sobrino. Esto demuestra
que fue sepultada en Bet-Lejem, mientras que que en la Tora la expresion “hermano” es utilizada
Yaacob 10 fue en la cueva de Majpela junto con Led. a veces para indicar otros tipos de parentesco.
97. Bereshit Rabd 70:12. 100. Es decir, su igual.
98. Safer haYashar. El pobre es considera como 101. Bereshit Rabd 70:12. El proposito de aludirle
muerto porque se ve obligado a depender de los esto a Rajel era darle razones para que ella aceptase
demas, y a esto no se le llama propiamente vida. La casarse con el, para que ella no pensase que Yaacob
autentica vida es la independiente, la que se origina era capaz de dejarse enganar por el padre de ella
en uno mismo. Y por eso a un manantial cuyas aguas (Gur Arye).
brotan por si mismas es llamado “manantial 102. Bereshit Rabd 70:12. Rashi escribe esto para
viviente” (Shir haShirim 4: 15; Gur Arye). explicar por que Rajel conto a su padre que Yaacob
99. Supra, v. 13:8. Aun cuando Abraham y Lot no habi'a llegado, mientras que en otro encuentro
 391 / B E R E S H IT — P A R A S H A T VAYETZE! 2 9 :1 3 -1 5 — ‫ י ג ־ ט ו‬: ‫צ ט‬

13 Y
sucedio que cuando Laban oyo la 1 ‫א ת ־ ש מ ע‬ ‫ל בן‬ ‫ב ש מיע‬ V ! ‫יג‬
noticia acerca de Yaacob, el hijo de su
‫ל ק ך א ת ו‬ ‫וידץ‬ ‫־‬1‫ב ך א ח ' ת‬ ‫י ע לן' ב‬
hermana, corrid a su encuentro y lo
abrazo y lo beso, y lo trajo a su casa. Y ‫א ל ־‬ ‫וןביאהו‬ ‫ו ע ש ק־ לו‬ ’‫ו י ח ב ק ־ ל ו‬
[Yaacob] conto a Laban todas estas ‫כ ל ־ ה ד ב רי ם‬
O T ‫ן‬ ‫־‬ T
‫א ת‬ J••
‫ל ל צ ן‬
t T T :
‫ויספר‬ J•■ - J ‫־‬
‫ביתו‬ <s

cosas. 14Entonces Laban le dijo: “Sin

‫א ך‬ ‫לבנן‬ '‫ל ו‬ ‫וייאמר‬ ‫י ד‬ :‫ה א ל ה‬
embargo, eres mi hueso y mi carne. ” Y t ‫ ע‬- I T T ‫ ׳‬. • > ‫־‬ ‫־‬ V I•• T

permanecio con el un mes. ‫חידש‬ v j

‫עמו‬ ‫וי שב‬v ‫—• ע‬
‫א ת ה‬ t a t
‫וב שרי‬
* .‫־‬ t :
‫ע צ מי‬
: ■‫ע‬

15Entonces Laban dijo a Yaacob: ‫ליעלןיב‬ ‫לבן‬ ‫וייאמר‬ ‫טו‬ :‫י מ י ם‬ ‫•ו‬ T

------------------------------------------------------------------------------------ O N K E L O S -------------------------------------------------------------------------------------

‫ת שי ק לי ה ו א ע לי ה ל בי תי ה ו א ש ת עי‬ ‫ש מ ע י ^ קי ב ב ר א ר ו תי ה ו ח ז ט ל ק ז ־ מ ו ת י ה ן ג פ ף ל י ה‬ ‫ש מ ע ל בן י ת‬ ‫י גו הו ה כ ר‬
‫ ט י ו א מ ר ל ב ן לי ן ג קי ב‬: ‫ י ד ו א מ ר ל י ה ל ב ן ב ר ם ק ר י ב י ו ב ש ר י א ת ו י ת י ב ע מ י ה י ר ח י ו מ י ן‬: ‫ל ל ב ן י ת כ ל פ ו ז ג מ י א ה א ל י ן‬

RASH I

‫ן שנ ט לו‬ ,‫א ר ז י ו‬ ‫אונ ס‬ ‫מ תו ך‬ ‫אל א‬ ‫ב א‬ ‫של א‬ ‫שיי רי‬ ,‫ט ע ו ן‬ ‫הו א‬ ‫מ מו ל‬ ‫כ ס בו ר‬ .‫ וי ר ץ ל ל ן ך א ת ו‬0 ‫<י‬
‫אין‬ ‫מ ע ת ה‬ .‫ע צ מי ו ב ש ר י‬ ‫<יד> א ן‬: ‫מ מ נ ו‬ ‫מ מונו‬ :‫ט ע ו נ י ם‬ ‫ג מ לי ם‬ ‫ב ע שר ה‬ ‫ל כ אן‬ ‫ב א‬ ‫ה בי ת‬ ‫עבד‬
,‫כ ל ו ם‬ ‫בי ד ך‬ ‫ן אין‬ ‫הו אי ל‬ ‫ה בי ת ה‬ ‫ל א ס פ ך‬ ‫לי‬ ‫ש מ א‬ :‫א מ ר‬ ,‫כ ל ו ם‬ ‫ע מו‬ ‫ר א ה‬ ‫כ של א‬ .‫ו י ח ב ק‬
‫ ו כ ן‬.‫חי ר ש י מ י ם‬ ‫בך‬ ‫א ט פל‬ ‫קו ך ב ה‬ ‫מ פני‬ ‫אל א‬ :‫א מ ר‬ .‫לו‬ ‫ו מ שק‬ :‫ב ח י קו‬ ‫ן הנ ם‬ ‫ה בי א‬ ‫ז הו בי ם‬
:‫צ א נ ו‬ ‫רו ע ה‬ ‫ש הי ה‬ ,‫ב ח נ ם‬ ‫לי א‬ ‫זו‬ ‫ן א ף‬ ,‫נ ג ש ה‬ .‫ו י ס פ ו ל ל ב ן‬ :‫ב פ י ו‬ ‫ן ה ם‬ ‫ה בי א‬ ‫מ ך ג ליו ת‬ ‫ש מ א‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

1 3 . 1‫ ן ו א ת‬7‫ ו י ו ץ ל‬/ C 0 R R 16 a s u e n c u e n t r o . Porque pens6 que Y aacob estaba cargado de dinero,

ya que incluso el siervo de la casa de Abraham anteriormente habi'a venido aquf con diez cam ellos
ca rg a d o s.103

‫ ו עו ב ק‬/Y l o a b r a z 6 . P ues al ver que Y aacob no trafa nada consigo, se dijo: “Q uizas trajo
m onedas de oro e s c o n d id a s y las guarda en su pecho.” 104

‫ש ק לו‬ ‫וינ‬/Y l o b e so . Pues se dijo: “Quizas trajo perlas y las ha o c u lta d o en su boca.” 105

‫ וי ס פ ר ל ל בן‬/ y [Y A A C O B ] c o n i O a la b A n . Q ue solam ente habi'a venido porque se habi'a visto

forzado a ello a causa de su herm ano, y que le habian quitado su d in e r o .106

14. ‫א ך ע צ מ י ו ב ש ר י‬ /S IN EM BARGO, e r e s m i h u e s o y m i c a rn e . Querla decirle: “D e hecho, no tengo

por qu6 lleva it e a casa, considerando que no posees nada. P ero debido al parentezco que hay
entre nosotros m e ocupar£ de ti durante un m es.” Y efectivamente asi hizo. Pero incluso esto no
10 hizo gratuitam ente, ya que Yaacob debio pastorear sus ovejas para ganarse el pan .107

sim ila r, R ib k a s e 10 c o n to a su m a d re y no a su su c e so s (Sifte Jajamim).

p a d re , se g u n se re la ta e n el v . 2 4 :2 8 .
107. E l te r m in o ‫א ך‬ tie n e u n s e n tid o lim ita tiv o 0
103. V e r supra, 2 4 :1 0 ; Bereshit Raba 70:13. e x c lu y e n te ; e n e ste c a so , q u e r ia d e c ir le q u e so lo p or
se r su p a rie n te le p e rm itirla q u e d a r s e c o n e l. A h o ra
104. Bereshit Raba 7 0 :13.
b ie n , c u a n d o R a sh i d ic e q u e “y [e fe c tiv a m e n te ] asi
105. Bereshit Raba 7 0 :13.
h iz o ” L aban, en el se n tid o de que le d e jo
106. N o q u ie re d e c ir q u e le c o n to su e n c u e n tr o c o n p e rm a n e c e r c o n e l u n m e s , q u ie r e e n fa tiz a r q u e
R a je l, y a q u e la fra se d ic e q u e le c o n to “to d a s e sta s ju s ta m e n te d e a lii se a p r e n d e q u e a si le d ijo d e sd e
cosas” , im p lic a n d o a sl q u e se re fe ria a v a rio s el p rin c ip io . D e o tro m o d o Y a a c o b n o se h u b ie ra
2 9 :1 6 -1 7 — ‫ י ז‬- ‫ ט ד‬: ‫פ ש‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬/ 3 92

'‫ ל‬Por ser tu mi hermano trabajaras ‫ח נ ם‬ ‫ו ע ב ד ת נ י‬ ‫א ת ה‬ ‫ח י‬ ‫ה כ י ״ א‬

AT ‫״‬ * V * J ~ * ‫ ־‬i r T ** 4* T I* “ J

para mi gratuitamente? Declarame cual . ‫ ! ! ״‬, «.L _‫״״״״‬

sera16tu‫ ׳‬. salario.
1 • 10
‫ ״‬Y
v Laban , ‫ ׳‬dos
t u a tema ^ , ‫■’ב‬
”‫ ט ז ו י ד ל‬: ‫ך‬u•‫מ ה מ ש כ ר ת‬ ‫לי‬ ‫ ד ה‬T‫ג י‬.‫ה־•י‬
hijas; el nombre de la mayor era Led, ‫ב נ ו ת ש ם ה ג ד י ל ה ' ל א ה ו ש ם‬
X* •‫׳‬ J " . T •• T : “ <‫' ״‬ A T
‫ש ת י‬
J" J

v el nombre de la menor era Rajel. ***‫״ ״‬

,7r . , r , ,, ‫ל א ה ר כו ת ה ק ט נ ה‬ ‫ <ז ו ע י נ י‬: ‫ל‬ ‫ר ח‬
11Los ojos de Lea eran languidos, pero A‫־‬ ‫•י‬1‫• ״‬ ‫׳־‬ ‫־‬ ‫ ״׳‬T «- ! ! -
Rajel era hermosa de forma y bella de ‫ו י פ ת‬ ‫י פ ת ״ ת א ר‬ ‫ה י ת ה‬ ‫ו ר ח ל‬
0 n k e l 6 s

‫ ו ל ל ב ן ת ך ת י ן ב נ ו ש ו ם ך ב ת א‬w :‫ ף ל י מ ה א ג ך ך‬0 ‫ה כ ק י א ח י א ת ו ת פ ל ח נ נ י ס ג ן‬
‫ י ך א' ב ו י ו א ו י א י א‬$ ‫ יי ו ע י נ י ל א ה ן א י ו ן ך ח ל ח ו ת ש‬:‫ל א ה ו ש ו ם ז ע ר ת א ר ח ל‬
--------------------------------------------------------------- R A S I lf

‫ש^יו ה פי ל‬ ,‫ש ל ע ש ו ו ב ו כ ה‬ ‫ס בו ך ה ל ע לו ת ב גו ך לו‬ ‫ש א חי‬ ‫ ן כ י ב ש ב י ל‬:‫ ל ש ו ן ת י מ ה‬. ‫ ה ב י א ח י א ת ה‬m

.‫ל ל ב ן‬ ‫בנו ת‬ ‫ל ר ב ק ה ו ש תי‬ ‫בני ם‬ ‫שני‬ :‫או מ ר י ם‬ ‫ י כ ו‬.‫ כ מ ו ן ת ע ב ד נ י‬.‫ ןי* ג ך ת ני‬:? ‫ת ע ב ר נ י ח נ ם‬ ‫א ת ה‬
‫צו ר ת‬ ‫הו א‬ .‫ת י א ר‬ .‫ה ג ד ו ל ה ל ג ד ו ל ו ה ק ט נ ה ל ק ט ו‬ ‫בר א ש ה‬ ‫ה ו ס ף וי ״ו‬ ‫ע ב ה‬ ‫ש הי א ל שון‬ ‫ת ב ה‬ ‫כל‬
‫מ די ג‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫ב שרד‬ ‫י ת א ר הו‬ ‫ל שון‬ ,‫ה פ ך צ ו ף‬ ‫ש הי ת ה‬ .‫«ז) ר פ וי ת‬ :‫ל ה ב א‬ ‫ה ת ב ה‬ ‫הו פ כ ת‬ ‫) ו ה י א‬:

TRADUCC16N D E R A S III

15. ‫ ח‬$ ‫ )? ג י א ן(י א‬/ *PO R SER t u m i h e rm a n o ? La expresi6n ‫ ה כ י‬indica una interrogaci6n: ^Ac
porque eres mi herm ano has de tra bajar para mi gratuitam ente?108
*‫ ך!* צ‬3$!‫ ו‬/ t r a b a ja r A s p a r a m i. Este verbo es equivalente en significado a ‫ ו ת ע ב ז׳ נ י‬, me servird s.109
Y de igual m odo, cualquier verbo que gramaticalmente este en preterito cuando se le agrega la
letra ‫ ו‬conversiva com o prefijo, 10 convierte en verbo fu tu ro .1,0
17. ‫ ת‬1‫ _ ר פ‬/ l A n g u i d o s . 111 Pues Lea pensaba que le tocarfa caer en la lote de Esav y se veria
obligada a casarse con 61, y por ello lloraba. Pues todos dccian: “Ribkd tiene dos hijos, y Labdn
tiene dos hijas; la hija m ayor de Labdn serd para el hijo m ayor de Ribkd y la hija m enor serd
para el hijo m enor.” 112
‫ תאר‬/ fo rm a . Esta expresion designa especificamente ia form a del rostro. Y asim ism o tiene un
significado similar el verbo siguiente: “Lo delinea [‫ ] י ת א ר ה ו‬con un ldpiz [T$»].” 113

q u e d a d o e n su c a s a (Mizraji). g ra m a tic a lm e n te en fu tu r o ; al a g r e g a rle la ‫ו‬

c o n v e rsiv a [va v hipuj] p a sa a in d ic a r e l p re te rito . U n
108. V e r al r e s p e c to el c o m e n ta rio d e R a s h i al v .
e je m p lo d e e llo e s el v e rb o ‫ו* א?( ר‬, q u e a p a re c e co n
2 7 :3 6 , ■v. v. ‫ ה כ י ק ו ־ א‬, a s i c o m o la n o ta 193 d e la
ta n ta fre c u e n c ia e n la T o r a , q u e g ra m a tic a lm e n te
p a ra s h a t Toledot.
e sta e n fu tu r o (“ d ir a ” ) y q u e , sin e m b a rg o , c asi
109. E I v e rb o que a p a re c e en e s te v e rsic u lo ,
sie m p r e sig n if ic a “ d ijo ” .
‫ ו ן ג ב ך מ נ י‬, p u d o h a b e r sid o e n te n d id o c o m o u n v e rb o
111. L ite ra lm e n te , “ d e b ile s” o “ te n u e s” , im p lic a n d o
e n p re te rito , e n c u y o c a s o el p r e fijo ‫ ו‬a c tu a n 'a c o m o
triste z a.
c o n ju n c io n : “ y tr a b a ja s te p a ra m i” . R a s h i e n f a tiz a
q u e e n e s te c a s o n o e s a sf, sin o q u e e s te v e rb o tie n e 112. Bereshit Rabd 7 0 :15.
a q u i e l s e n tid o d e l f u tu r o (el p re fijo ‫ ו‬c a m b ia el
113. Yeshayahu 4 4 :1 3 . E n v a ria s e d ic io n e s a c tu a le s
tie m p o d e l v e rb o d e p re te rito a fu tu ro , c o m o e s u su a l
d e R a sh i a p a re c e el c o m e n ta rio sig u ie n te : “ [L a
e n la T o ra ). P o r e s o s e n a la q u e e s e q u iv a le n te en
p a la b ra ‫שו ־ ד‬ sig n ific a 10 m is m o q u e ] conpas en
sig n if ic a d o a l v e r b o f u tu ro ‫ ו ת ע י ת י‬, “ tr a b a ja ra s p a ra
fra n c e s a n tig u o .” E l a n tig u o v o c a b lo fra n c o s conpas
m l” . sig n ific a 10 m ism o q u e la v o z e s p a n o la c o m p a s, q u e
110. L o m is m o s e a p lic a c u a n d o el v e rb o e s ta ta m b ie n e s u tliz a d a p a ra d e s ig n a r u n la p iz d e d ise n o .
 3 9 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 2 9 :1 8 -2 0 — ‫י ח ־ כ‬:‫ה ט‬

aspecto. 18 Yaacob amaba a Rajel, por lo ‫א ת ־‬ ‫יעקיב‬ ‫וי א ה ב‬ ‫י ח‬ -‫ש ל י ש‬ :‫מ ך א ה‬

que dijo: “Trabajare para ti siete anos ‫שנים‬ ‫ש ב ע‬ ‫א^ ב ד ך‬ ‫וייאמר‬ bm
por Rajel, tu hija, la menor. ” 19Laban
‫לבן‬ ‫ יט ו י י א מ ר‬: ‫ה ק ט נ ה‬ ‫ב ף; ך‬ ‫ב ר ח ל‬
dijo: “Mejor que te la de a ti que a otro
‫א ת ה‬ ‫מ ת ת י‬ ‫ל ך‬ ‫איתה‬ ‫ת ת י‬ ‫ ב‬1‫ט‬
varon; quedate conmigo. ” 20Asi, pues,
Yaacob trabajo por Rajel durante siete ‫ויעביד‬ ‫כ‬ :‫ע מ ד י‬ ‫ש ב ה‬ ‫א ח ר‬ ‫ל א י ש‬
anos, pero a el le parecieron como pocos ‫ב ע י נ י ו‬I ‫ש נ י ם ו י ה י ו‬
T < : I* ‫־‬ *V T
‫ש ב ע‬~ JV
‫ב ר ח ל‬
‫י‬-‫״‬ T J
‫~\\י ע ק ב‬
‫עי‬

dias debido al amor que sentia por ella. :‫א י ת ה‬ ‫ב א ה ב ת ו‬ ‫א ח ד י ם‬ ‫כימים‬

o n k 8 l 6 s

‫ט ב ד א תן י ת ה ל ך‬ ‫ י ט ו א מ ר ל בן‬:‫ב ר ת ך ז ע ך ת א‬ ‫ב ר ח ל‬ ‫ש נין‬ ‫ש ב ע‬ ‫א פ לוזנ ך‬ ‫ י ח ו ו ־ ח ם י ע ק ב י ת ך ר! ל ו א מ ר‬:‫ב ר ז ז י א‬

:‫ך ח ל ם י ת ה‬ ‫פד‬ ‫כי ו מי ו ז עי ריו‬ ‫ב ע עו הי‬ ‫מזוו‬ ‫ש נין‬ ‫ש ב ע‬ ‫ב ר חל‬ ‫ כ ו פ ל ח י ע קי ב‬: ‫ע ט י‬ ‫א ח ר ו י תי ב‬ ‫ל^ ב ר‬ ‫מ ד א ת ן יונ ה‬

--------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ------------------------------------------------------------------------------ —

‫א ע בך ך‬ :‫א מ ר לו‬ .‫ר מ א י‬ ‫ש הו א‬ ‫בו‬ ‫שיו ד ע‬ ‫ל פי‬ .‫ש נ י ם‬ ‫שבע‬ ‫ (י ח> ^ ב ד ך‬: ‫ק ל ס ת ר‬ ‫ה ו א זיו‬ .‫פ<ו א ה‬
,‫ה ש ו ק‬ ‫מל‬ ‫א חר ת‬ ‫ר חל‬ :‫ת י א מ ר‬ ‫ו ש מ א‬ .‫ב ר ח ל‬ ,‫ ו י ש ב ת ע מ ו‬:,‫א מ ו‬ T ! ‫״‬ T I
‫ש א מ ר ה לוי‬
• T 5
‫א ח רי ם‬
T V
‫ה ם י מי ם‬
* T ‫ ־‬T •1 ‫־־‬

‫ א ח ל י ף ל ל א ה‬:‫ ן ש מ א ת י א מ ר‬.‫ ב ת ך‬:‫ת ל מ ו ד ל ו מ ר‬ ‫ש ה ךי‬ ,‫ש פ ן ה ו א‬ ‫ ו ת ד ע‬.1‫ מ ד‬: ‫א ח ד י ם ( ל ע י ל כ ז‬ ‫י מי ם‬

. ‫ ה ק ט נ ה‬:‫ ת ל מ ו ד ל ו מ ר‬,‫ש מ ה ר ח ל‬ ‫( ץמה ן א ק ך א‬ ‫פ סו ק‬ ‫א ח ד י ם ( ל ק מו‬ ‫כי מי ם‬ ‫ב עיניו‬ ‫ ו י מ י ו‬:‫כ ת י ב‬
:‫ר מ ה ו‬ ‫ש י׳ ר י‬ ‫הו עי ל‬ ‫ל א‬ ‫כן‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ו א ף‬ ?‫ה ל לו ל מ ה‬ ‫ה סי מני ם‬ ‫כל‬ .‫ב ו ח ל ב ו ז ך דו לו טנ ה‬ :‫כן‬

T R A D U C C IO N D E R A S1H

‫מו א ה‬ /A S P E C T O . Esta expresion designa el esp le n d o r 114 del rostro.

18. ‫ ב ך ך ש ב ע ש נ י ם‬$<‫ א‬/ t r a b a j a r e p a r a t i s ie te a n o s . Estos siete afios son los “ unos dia
‫ ] א ח ד י ם‬a los que se refiritf su madre cuando le dijo: “Reside con 61 [Lab£n] unos dia s.” 115 Y sabe
que efectivamente asi es, ya que con respecto a estos siete afios esta escrito: “P ero a 61 le parecieron
com o pocos dias [116” .[‫ן מ י ם א ח ך י ם‬
‫נ ו ח ל בו נ ך ה ל| ט נ ה‬ / p o r r a je l, t u h ija , l a m e n o r. ^Por qu£ raz6n Yaacob dio a Laban todos estos
signos distintivos sobre R ajel?117 Porque sabia que Laban era tram poso. P o r eso inicialmente le
dijo: “TrabajarG para ti siete afios por R ajel...” Con esta frase, quiso implicar: Pero si dijeras:
“P or otra Rajel, una del m ercado”, por eso especifico que quiero a “ tu hija ” . Y por si dijeras:
“Le cambiar6 el nom bre a L e i y la llam ar6 R ajel”, por eso especifico que quiero a “la m enor”.
Pero a pesar. de estas precisiones, a Yaacob no le result6 su estratagema, ya que al final Laban 10
engafiti.118

P e ro e s m u y p o sib le q u e e ste c o m e n ta rio a d ic io n a l d ic h o q u e d e b ia p e r m a n e c e r c o n L a b a n s o la m e n te

h a y a s id o a n ad id o p o r a lg u n c o p ista , y a q u e R a sh i “ u n o s d ia s”, a c a u sa d el a m o r q u e s e n tia p o r R a je l,
no su e le e x p lic a r te rm in o s que c ita en fo rm a el o fre c im ie n to d e p e r m a n e c e r c o n el d u ra n te sie te
in d ire c ta q u e no te n g a n q u e v e r c on el p ro p o s ito d e afios n o c o n stitu y o p a ra el u n a c o n tr a d ic c io n a las
su c o m e n ta rio . A d e m a s, en su c o m e n ta rio a p a la b ra s d e su m a d re (Gur Arye).
Yeshayahu 4 4 :1 3 R a sh i e x p lic a q u e conpas e s la 116. Infra, v . 2 9 :2 0 . ,
tra d u c c io n al fra n c e s a n tig u o d el te rm in o ‫ ?) ח ו ג ה‬q u e
117. H u b ie ra b a s ta d o c o n d e c ir le q u e tra b a jari'a
a p a re c e a h i, no d e n in g u n a p a la b ra d e riv a d a d e la
p a ra el “ po r R a je l” . E l e n f a tiz a rle q u e e lla e ra “ tu
r a iz ‫( ת א ר‬Lifshuto shel Rashi).
h ija ” y, a d e m a s, “ la m en o r” , h u b ie ra sid o
114. E s d e c ir, el a s p e c to d el rostro, a q u e llo q u e in n e c e sa rio a m e n o s q u e c o n e llo q u is ie r a e n fa tiz a rle
irra d ia . a lg o a L ab a n. R a sh i 10 e x p lic a r a a c o n tin u a c io n .

115. Supra, v. 2 7 :4 4 . A p e sa r d e q u e R ib k a le habi'a 118. Bereshit Raba 7 0 :1 5 .

2 9 :2 1 -2 5 — ‫ כ א ־ כ ה‬: ‫ב ט‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 394

21Despues Yaacob dijo a Laban: ‫ב א‬ ‫י י א מ ר י^ ק י ב א ל ׳ ל ב ( ה ב ה א ת ־‬

"En,regame a m i mu/er, pues y a se ‫׳ מ י‬, , ‫^ א‬ , g ‫א ש ־^ י‬
cumpheron mis dias, para que me llegue T. IV ‫״‬ ‫ •י ;י‬V ‫׳‬,'"‫ זי !■י י‬J‫־־ ! י‬.
a ella. ” 22Laban entonces reunio a todos ‫כב‬ ‫! י א ס ף ל ב | א^ י ? ל‬
los varones del lugar e hizo un banquete. '‫ ב ג ו י ה י ב ע ר ב ו י ק ח‬: ‫ו י ן !« מ ש מ ה‬
‫ ץ‬Pero sucedio que de noche tomo a su ‫^ ת ה‬ f a ‫ ל א ה‬- ‫א ת‬
hija L e a y se la trajo, y el se llego a ella. AT ‫־־‬ , ‫־ ״‬ ‫־‬
24 Y Laban le entrego a su sierva Zilpd ■^‫ י ת ן ל ב | ל ה‬1_ ‫א ו י ב א א ל י ה * כ ד‬
como sierva para su hija Led. :‫ש פ ח ה‬ ‫ל ל א ה ב תו‬ i H ‫־‬W ‫זל פ ה‬
25Y sucedio que a la manana ^ »
siguiente, he aqui que era Lea. Entonces ^ v : »
dijo a Laban: “1 Que me hiciste? v ‫מ ה״ז־ א ת‬ ‫א ל ־ ל בן‬
o n k e l 6 s

‫א ת ר א‬ ‫שי‬ ‫אנ‬ ‫פ ל‬ ‫ל בן י ת‬ ‫כ בו כנ ש‬ :‫פ ל ח נ י ן א ע ו ל לו ר נ ה‬ ‫מי‬ 1‫י‬ ‫א ש ל מי ת‬ ‫א רי‬ ‫א ת תי‬ ‫ה ב; ת‬ ‫ל ל בן‬ ‫כ א ו א מ ר יי ג קי ב‬

‫ל הז; ת‬ ‫ל בן‬ ‫כ ד וי ה ב‬ :‫לו ת ה‬ ‫ו ע ל‬ ‫לו ר ני ה‬ ‫י מ ה‬ ‫ב ר תי ה ן א עי ל‬ ‫ל א ה‬ ‫ב ר מ ש איו ך ב ר י ת‬ ‫כ גו הו ה‬ :‫מ ^וני א‬ ‫ו ע ב ד‬

‫לי‬ ‫< ג ב ךונ‬ ‫ך א‬ ‫מ ה‬ ‫ל ל בן‬ ‫ו א מ רי‬ ‫ל א ה‬ ‫וזי א‬ ‫ו ה א‬ ‫ב צ פ ר א‬ ‫כ ת ו ר!ו ה‬ :‫ל א מ הו‬ ‫ב רו ני ה‬ ‫ל ל א ה‬ ‫א מ תי ה‬ ‫ז ל פ ה‬

----------------------------------------------------------------------------------- ra sh !

‫א ב ל ב לי ל ה‬ .‫ל א ה‬ ‫הו א‬ ‫ו ה ג ה‬ ‫ג גי לן ר‬ ‫וי הי‬ )‫ ( פ ח‬:‫א מ ר כ ן‬ ,‫מ ל א ו ן מ י‬ ,‫ ן ע ו ד‬.‫ש א מ ך ה ל י א מ י‬ .‫מ ל או י מי‬ >‫( פ א‬
,‫ש מ ס ר יי ג קי ב ס י מ נ י ם ל ר ח ל‬ ‫ ל פ י‬,‫ל א ה י ת ה ל א ה‬ ‫אי ג מי ד י ״ ב‬ ‫שנ ה ן אי מ תי‬ ‫פ״ד‬ ‫בן‬ ‫אני‬ ‫ש ה רי‬
‫ ע כ ש י ו‬: ‫ א מ ר ה‬, ‫ ל א ה‬1‫ש מ כ נ י ס י ן ל‬ ‫וכ ש ר א ת ה ך חל‬ ‫קל‬ ‫ ו ה ל א‬.‫א ל י ה‬ ‫ש א מ ר ו א בו א ה‬ ‫ת הו‬ ?‫ש ב טי ם‬
:‫ס י מ נ י ם‬ ‫ < ג מ ך ה ו מ ס ך ה ל ה א ו ר נ ן‬.‫א ח ו ת י‬ ‫ת כל ם‬ ‫תו ל דו ת‬ ‫א ל א ל הו לי ד‬ !‫א ו מ ר כ ן‬ ‫אינו‬ ‫ש ב קן לי ם‬

T R A D U C C I O N D E R A SH I

2 1 .‫ט י‬ ‫מ ל או ן‬ /S E C U M P L I E R O N m i s D IA S . “M is dfas” en el sentido de que son aquellos que mi madre

me dijo que debia permanecer con tig o.1,9 Y segun otra explicaci6n, al decir “se cum plieron mis
dias‫ ״‬, Yaacob le quiso decir: “Ya tengo ochenta y cuatro anos de edad y si no me caso ahora,
;,cudndo he de fu ndar las doce tribus que estdn destinadas a surgir de mi?” 120 A esto se refiri6
cuando dijo a Labdn: “Entregame a mi mujer... para que me llegue a ella.” ;Pero si incluso e lm a s
sim ple de los hom bres no se expresa en tales terminos! En realidad, Yaacob dijo estas palabras
refiri6ndose a su misi6n de procrear h ijo s .121
25. ‫ל א ה‬ ‫הו א‬ ‫ וי הי ג ג ?ן ר ו ה נ ה‬/ y s u c e d i 6 q u e a l a m a n a n a s ig u ie n te , h e a q u i q u e e r a le a . Pero
esto implica que durante Ia noche no le pareci6 que fuera Led. Pues antes de entrar al palio nupcial
\jupd], Y aaco b le habi'a dado sefiales de reconocimiento a R ajel, temiendo una mala pasada de parte
de Labdn. P ero cuando R ajel vio que a el Uevaban a Led, se dijo: “Ahora mi herm ana serd puesta
en vergiienza.” Entonces se levant6 y le pas6 a Led esas m ism as sefiales.122

119. No se refiere a que se habian cumplido el compromiso que habi'a contraido con su madre, no
periodo de trabajo que el habi'a estipulado, porque debio haber dicho “mis dias”, sino simplemente que
en tal caso no hubiera dicho que se habi'a cumplido se habian cumplido “los dias” que habi'a acordado
“mis dias”, sino simplemente que ya habia con ella. Por ello, Rashf agrega esta segunda
terminado el trabajo. Al decir “mis dias”, Yaacob se explicacion segian la cual “mi's dias” se refiere
estaba refiriendo al compromiso que el habi'a
literalmente a su edad (Gur Arye).
contraido con su madre (Gur Arye).
121. Bereshit Raba 70:18.
120. La primera explicaci6n que Rashi dio presenta
la obvia dificultad de que si se estaba refiriendo al 122. Meguila 13b; Baba Batra 123a.
 39 5 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 2 9 :2 6 -2 7 — ‫ כ ו ־ מ‬: ‫פ ט‬

lAcaso no trabaje contigo por Rajel? ‫ו ל מ ה‬ ‫?! מ ך‬ ‫ ב ך ת י‬5< ‫ב ר ח ל‬ ‫ה ל א‬

iP or que, pues, me engahaste?” , ., _
26Labdn dijo: “No se hace asi en 15 ^ f *? t ‫בו‬
nuestro lugar, dar la menor antes ;‫ל ת ת ה צ ע י ר ה ל פ נ י ה ב כ י ר ה‬
que la mayor. 27 Cumple la semana ‫ ■ ״‬: ‫•!• ׳ ־‬ «.T ‫ ־‬: - j‫ ״‬t a‫ ״‬I ! ■
de esta, y te daremos tambien a ‫ל ך ג ם ״׳ א ת ״‬ 11‫ז א ת ו נ ת נ‬ ‫מ ל א‬ ‫מ‬
o n k e l6 s —
‫ ט ו א מ ר ל ב ן ל א א ת י ג ב ד פ ד ץ‬:‫ה ל א ב ר ח ל פ ל ו ו י ת ע מ ך ו ל מ א ש ע ן ך ת בי‬
‫ מ א ב ל י ם ש בוי ל ת א ך ך א ונ תן ל ד א ף י ת‬:‫ב א ת ו ־ נ א ל מ ת ן ז ע ר ת א נן ך ם ר ב ת א‬
------------------------ :------------------------------------------ RASIlf ------------------------------------------------------------------- -

‫ז כ ה‬ ‫ל שון‬ ‫ש ש בו ע‬ ,‫ ו ע ו ד‬.‫ה ש י ״ ן‬ ‫בפ ת ח‬ ‫לנ ק ד‬ ‫נ קו ד‬ ‫ש ה רי‬ ‫הו א‬ ‫ד בו ק‬ .‫ז א ת‬ ‫ש ב ע‬ ‫מ ל א‬ >‫< בז‬

‫ו ד ב רי ם‬ ‫לד‬ ‫ת ספ ר‬ ‫ש בו עי ת‬ ‫ש מג ה‬ :‫י מי כ ך כ ת י ב‬ ‫שב ע ת‬ ‫ן הן‬ .‫ז א ת‬ ‫של‬ ‫ש בו ע‬ :‫ב ח ט ף‬

.‫ש ב ע ה‬ ‫אל א‬ ‫ש בו ע‬ ‫מ ש מ ע‬ ‫אין‬ ,‫ל פ י כ ד‬ .‫ סן‬:‫טז‬ ‫(ו אי‬ .‫ק ט ן‬ ‫ב מו ע ד‬ ‫ב ג מ ר א י רו ש ל מי ת‬ .‫ה מ ש ת ה‬
‫כ מו‬ ‫ר בי ם‬ ‫ל שון‬ .‫לן‬ ‫ןנ תנ ה‬ :‫ב ל ע ״ ז ו‬ ‫ש טיינ ״ א‬ ‫צ רי ד‬ ‫הי ה‬ ,‫פ ן‬ ‫ש א ם‬ ‫מ מ ש‬ ‫ש בו ע‬ ‫לו מ ר‬ 1‫א פ ש ר‬

TRADUCC16N DE RASHI
27. ‫ש ב ע ז א ת‬ ‫ מ ל א‬/ Y u m p l 8 l Q s 8 m Q n Q q 8 ESTA . E l s u s ta n tiv o ‫ש ב ע‬ e s td e n e s ta d o c o n s tr u c to
q u e e s t d v o c a l i z a d o c o n j a t a f 123 S u s ig n if ic a d o e s: la sem a n a d e e s t a m u j e r [L e d ], r e f i r i e n d o s e a
lo s s i e t e d i a s d e l b a n q u e t e n u p c i a l . 124 E s te c o m e n ta r io a p a r e c e e n e l T a lm u d Y eru sh a lm i, e n e l
t r a t a d o M o e d K a t d n . 125 { P e r o n o e s p o s i b l e a f i r m a r q u e ‫ש ב ע‬ lite r a lm e n te s ig n ific a u n a s e m a n a
n o r m a l d e l c a l e n d a r i o , 126 p u e s e n t a l c a s o l a le tr a ‫ש‬ d e b i o h a b e r s i d o v o c a l i z a d a c o n p a ta j . 127
A d e m d s , ta m b ie n s e d e m u e s tr a q u e ‫ש ב ע‬ e s td e n e s ta d o c o n s t r u c t o p o rq u e la p a l a b r a ‫ש ב ו ע‬ es
m a s c u l i n a , c o m o e s td e s c r i t o : “ C o n t a r a s s i e t e [128[ ‫ ש ב ^ ה‬s e m a n a s . ” 129 P o r 10 t a n t o , la p a l a b r a ‫ש ב ע‬
q u e a p a r e c e a q u i s o l a m e n t e n o p u e d e s i g n i f i c a r o tr a c o s a q u e u n p e r i o d o f ijo d e s i e t e d f a s . S ig n if ic a
10 m is m o q u e seteine e n f r a n c o s a n t i g u o .} 130

‫ ונ תנ ה לן‬/ y te d a re m o s. E l v e r b o ‫ ו נ ת נ ה‬e s t d e n p l u r a l , s ie n d o s i m i l a r e n c o n s t r u c t i o n g r a m a t i c a l

1 2 3 . R a sh f lla m a j a ta f a la vocal que en la q u e n o e sta e n e sta d o c o n stru c to c o n re s p e c to al

a c tu a lid a d lla m a m o s sheva. E s ta v o c a l a p a re c e d e m o str a tiv o ‫ ז א ת‬, p o r 10 q u e la tr a d u c c io n d e la
d e b a jo d e la ‫] ש] ש‬. fra se h u b ie ra sid o : “ C u m p le esta semana...” P e ro
a h o ra q u e su v o c a liz a c io n e s ‫ ש ב ע‬, fo rz o sa m e n te e std
124. L a v o c a liz a c io n n o rm a l d e la p a la b ra , c u a n d o
e n e s ta d o c o n s tru c to c o n re s p e c to al d e m o str a tiv o
no e sta en e sta d o c o n tru c to , es ‫>^ ב ע‬. Al ser
‫ ז א ת‬, q u e rie n d o d e c ir “ la s e m a n a de e s ta [L e a ]” .
v o c a liz a d a co n sheva [‫ ] ש ב ע‬su sig n if ic a d o c a m b ia
d e “ se m a n a ” a “s e m a n a d e ...” R a sh f a g re g a q u e “ la 128. A p e sa r d e q u e e n e se v e rsf c u lo la te rm in a c io n

se m a n a d e [e sta ]” s e r e f ie r e al p e rio d o d e sie te dfas de la p a la b r a ‫ ש ב עו ת‬, “sem an as” , a p a re c e en

d e b a n q u e te q u e se h a c fa p o r la re c ie n c a s a d a , q u e
en e ste c a so e ra L e a. R a sh f e x p lic a ra e sto m as
d e ta lla d a m e n te a c o n tin u a tio n .
125. E n el tra ta d o M oed Katdn 1:7.
126. E s d e c ir, u n a se m a n a n o rm a l, c o m e n z a n d o en
d o m in g o y te rm in a n d o e n sa b a d o .
127. R a s h f lla m a pataj a la vocal que
a c tu a lid a d lla m a m o s kamatz: ‫ ש ב ע‬. Si h u b ie ra sid o
v o c a liz a d a ‫ ש ב ע‬en v e z d e ‫ ש ב ע‬, e llo h u b ie ra in d ic a d o
fe m e n in o el n u m e ra l ‫ ש מ ג ה‬e s ta e n m a sc u lin o , 10 q u e
in d ic a q u e e s u n s u s ta n tiv o m a sc u lin o . Y si e s un
te rm in o m a sc u lin o , n o p o d rfa sig n if ic a r “ e sta [‫] ז א ת‬
se m a n a ” , ya q u e el d e m o s tr a tiv o ‫ > א ת‬e s fe m e n in o .
129. Debarim 16:9.
130. E n e sp a n o l, se p te n a rio (o s e p te to ), e s to e s, un
p e rio d o d e sie te . D e h e c h o , la p a la b r a “ s e m a n a ”
en la ta m b ie n in d ic a u n periodo c o n s e c u tiv o d e sie te d fas,
d e riv a d o del latfn septem, sie te , 10 m is m o q u e ‫ש ב ו ע‬
se d e riv a de ‫ ש ב ע‬, sie te .
2 9 :2 8 -3 1 — ‫ כ ח ־ ל א‬: ‫כ ט‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 396

aquellapor el trabajo que desempenards “tiJJ ‫ז א ת‬ ‫ת ע ב ד‬ ‫א ש ר‬ '‫ב ע ב ד ה‬

c°m m g ° °tr° s siete anos nris . ‫״‬ ‫־‬. j w, , ^ ‫ ע‬, ‫ ’" ״ ' ן‬: ‫ש כ ע ־ ע> נ< ם א י ח ר ו ת‬
28 Yaacob hizo asi y cumplio la ’ ‫ ־״‬. Jt T ‫״ ״‬
semana de aquella; y el le dio a su hija v ?‫?־‬
Rajel como esposa. 29 Y Labdn entrego a ' !?‫ ב ט !♦ ת ן ל‬: ‫ ה‬# ‫ ל א‬17 1‫ר ח ל ב ת‬

/> / * j 11 3 0 P / 11 , ‫ז ל ר ח ל ב ת ו א ת ־ ב ל ה ה ש פ ח ת ו ילה‬
fu era la sierva de ella. MEl se llego VT h \ ' , LT; ' , ,•‫־‬ ‫־‬ J‫ ״‬v
tambidn a Rajel; y amo a Rajel aun mds ‫ א ל ״ ר ח ל ו י א ה ב‬Di ‫ ל ו י ב א‬: ‫ל ש פ ח ה‬
que a Led. Y trabajo con el otros siete *fty }fay ‫מ ל א ה ו י ע ב י ד‬ ‫ג ם ־ א ת ־ ר ח ל‬
/v f ‫•י‬ ' J #1“ ‫״‬ ftT ‫״‬ ’ '• ’ * T V ‫״‬

anos mas. ^ ‫ש ב ע־ שני ם‬ ‫ לא‬:‫א ח רו ת‬

‫־‬5‫ י‬El Eterno vio que Lea era * : ‫■י‬■‫ ־‬1 •‫■׳‬t ‫ ׳יי‬- !•••
desamada, p o r 10 que abrio su matriz; ‫מ ה‬. ‫א ת ״ ך ח‬ ‫ויפ ת ח‬ ‫ל א ה‬ ‫ נ ו א ה‬AT‫פ י ״ ש‬
----------------------------------------------------------------------------------------- o n k e l 6 s

‫לי ה י ת‬ ‫ך ך א וי ה ב‬ ‫ש בו ע ת א‬ ‫ו א ב לי ם‬ ‫פן‬ ‫מזו ע ב ד י ע ק ב‬ :‫א ח תין‬ ‫ע ו ד ( ן \ ב ע < ץ נין‬ ‫ע מי‬ ‫ת פ ל ח‬ ‫די‬ ‫ב פ ל חנ א‬ ‫ד א‬

‫ל ו ך חי ם‬ 0‫ך‬ ‫לו ת‬ ‫א ף‬ ‫ ל ו ע ל‬:‫ל ח ל א כ < הו‬ ‫א מו ני ה‬ ‫ב ל ה ה‬ ‫ב ר תי ה י ת‬ ‫ל ר ח ל‬ ‫ל בן‬ ‫כ טוי ה ב‬ :‫ל א נ תו‬ ‫לי ה‬ ‫ך ח לי ב ר תי ה‬

‫ע דוי‬ ‫ל ה‬ ‫וי ה ב‬ ‫ל א ה‬ ‫א רי(יוני א ת א‬ ‫יי‬ ‫ו רןן א‬ ‫ ל א‬:‫א ח ר ניו‬ ‫שנין‬ ‫ש ב ע‬ ‫עו ד‬ ‫ע טי ה‬ ‫מ ל א ה ו ה׳ ל ח‬ ‫א ף י ת ז ר ח ל‬

-------------------------------------------------------------------------------------------- R A S H I

‫ה קי שן‬ ‫א ח רו ת‬ .‫א ח ר ו ת‬ ‫ש מ ם‬ ‫ש ב ע‬ ‫ ד‬1‫( ל> ע‬ ‫א ף ז ה‬ .‫ ג ו‬:‫■!) ו נ ש ך פ ה ( ל ע י ל י א‬:‫ת ב ל ה ( ל ע י ל י א‬ ‫נ ר ך ה‬

‫א ף ה א ח רונו ת‬ ,‫מ ה ר א שו נו ת ב א מ ו נ ה‬ :‫ל ר א שו נו ת‬ ‫( ל א ח ר‬ ‫מי ד‬ .‫א ת ז א ת‬ ‫ ג ם‬1‫ ( ו נ ה נ ה ו ג ו׳‬: ‫ן נ ת ן‬ ‫ל שין‬

:‫ע ל יו‬ ‫ב א‬ ‫ש ב ר מ או ת‬ ‫פי‬ ‫ע ל‬ ‫ו א ף‬ ,‫ב א מ ו נ ה‬ :‫נ שו אי ה‬ ‫ל א ח ר‬ ‫ו ת ע בו ר‬ ,)‫ה מ ש ת ה‬ ‫י מי‬ ‫ש ב ע ת‬

TRADUCC16N D E R A SH I

a lo s v e r b o s : “ D e s c e n d a m o s [‫ ] נ ו ד ה‬y c o n f u n d a m o s [131; ” [‫ “ ו נ ב ל ה‬c o z d m o s lo s [132. ” [ ^ ‫ ה‬9 ‫ ן‬D e ig u a l

m o d o , e n e s t e c a s o ‫ ן נ ת נ ה‬t a m b i e n e s u n a v a r ia n te d e la f o r m a p lu r a l ‫ י ן נ ת ן‬d a r e m o s . 133

‫ ) ו נ ת נ ה ו ג ו׳ } ג ם א ת ז א ת‬/ { Y t 8 q Q r 8 m o s } t Q m H i8 n Q Q q u 8 l l Q . I n m e d i a t a m e n t e { d e sp u & s d e lo s s i e t e
d f a s d e l b a n q u e t e n u p c i a l ; } 134 y d e s p u 6 s d e t o m a r l a p o r e s p o s a ta m b ie n t r a b a j a r a s p o r e lla .

30. ‫ ת‬1‫ש נ י ם > * חו‬ ‫ש ב ע‬ ‫ ע ו ד‬/ O TRO S s i e t e A fio s m A s. L a T o r d a g r e g a la p a l a b r a ‫ ת‬1‫ א ח ו‬, “

p a r a h a c e r u n a c o m p a r a c i d n e n t r e e s to s s i e t e a fio s c o n lo s p r i m e r o s s ie te a fio s: a s f c o m o Y a a c o b
t r a b a j 6 d u r a n t e lo s p r i m e r o s s ie te a fio s c o n l e a l t a d , a s f t a m b i e n 10 h iz o d u r a n t e lo s u l t i m o s s ie te
a fio s c o n l e a l t a d , a p e s a r d e q u e L a b d n a c t u 6 h a c i a 61 c o n e n g a i i o . 136

13 1 . Supra, v . 1 1 :7 . a p a re c e el a c u sa tiv o ‫] ת ת נ ה ל ך ג ם א ת < א ת] א ת‬, q u e no

13 2 . Supra, v . 1 1 :3 . su e le a c o m p a n a r a un v e rb o p a siv o (.Lifshuto she /

Rashi).
13 3 . R a sh i e x p lic a aqui que el v e rb o ‫ונ תנ ה‬
[d e riv a d o d e la ra fz ‫ ] נ ת ן‬e s un v e rb o c o n ju g a d o en 134. E n el v e rsic u lo sig u ie n te e l te x to d ic e q u e
el m o d o kal, s im p le , e n fu tu ro y e n la p rim e ra “ Y a a c o b h iz o a si y c u m p lio la semana [‫ ב ע‬$ ] d e
p e rs o n a d el p lu ra l: “ n o s o tro s d a re m o s ” . E ra a q u e lla [L e a ]” , d e 10 c ua l se d e d u c e q u e c u a n d o a q u i
n e c e s a rio e n f a tiz a r e s to p o rq u e se pudo haber le o fre c e d a r le a R a je l, se r e fe ria a d e s p u e s d e la
e n te n d id o e r r o n e a m e n te q u e ‫ ו נ ת נ ה‬s e tr a ta d e un se m a n a d e l b a n q u e te n u p c ia l.
v e rb o p a siv o c o n ju g a d o en el m odo n ifal, en
135. A u n q u e en la tra d u c c io n al e s p a n o l n o se n o ta ,
p re te rito y en la te r c e r a p e rs o n a del sin g u la r
e n h e b re o la p a la b ra ‫ א ח ר ו ת‬, “ o tr o s ” , e s re d u n d a n te ,
fe m e n in o : “ e lla f u e d a d a ” . L a p re s e n c ia d e la ‫ ה‬fin al
p u e s e l te x to y a d ic e 10 ,‫ ע ו ד‬q u e y a im p lic a “ o tro s
e s el f a c to r q u e p u d o d a r m a rg e n a la c o n fu si6 n , y a
[a n o s ]” .
q u e in d ic a e l fe m e n in o . Q u e s e tr a ta d e un v e rb o
sim p le y n o p a s iv o e s e v id e n te p o r q u e e n la fra se 136. Bereshit Rabd 70:20.
 397 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 2 9 :3 2 -3 4 — ‫ ל ב ־ ל ד‬:‫ב ט‬

pero Rajel era esteril. 32Lea concibio y ‫מ‬ ‫ו ת ל ד‬ ‫ל א ה‬ ‫לב ו ת ה ר‬ :‫ע ק ר ה‬ ‫ו ר חל‬
V J•• - T I *• *‫״‬ ‫־־‬ >~ ‫־‬ I t P t ^ J ‫י‬.* • T :

dio a luz un hijo al que llamo Reuben, *

‫פי־‬ ‫א מ ר ה‬ ‫ר א ו ב ן בי‬ ‫ש מו‬ ‫ו ת ק ר א‬
pues dijo: “Porque el Eterno ha visto mi ‫ •ו‬I T J T !* ‫ו‬ >V. 5 J t I V* 5 : * ‫־‬

afliccion; ya que ahora me amard mi ‫יאהבני‬

■ J- T VS IV
‫ע ת ה‬ ^ .T
‫כי‬
J'
‫בעניי‬
‫״‬ : ‫ ״‬T S
‫י הו־ ה‬
T :
‫ר א ה‬ <T T

marido. ” 33 Concibio de nuevo y dio a ‫עוד ו ת ל ד בן ו ת א מ ר‬ ‫ לג ו ת ה ר‬:‫א י ש י‬

luz otro hijo, y dijo: "Porque el Eterno
ha escuchado que yo soy desamada, me ‫ ת ן ־‬-‫כ י ׳ ־ ש נ ו א ה א נ י כ י ו י‬
I V 1• ‫־‬ * T JT : 1•
‫כ י ־ ש מ ע יהוה‬
T S <** T 1‫־‬

ha dado tambien a este. " Y llamo su : ‫ש מ^ ו ן‬ ‫ש מו‬ ‫ו ת ק ר א‬ ‫ג מ־ א ת־ז ה‬ ‫לי‬

nombre Shimon. * 34 Concibio de nuevo y
‫ות־אמר‬ ‫בן‬ ‫ו ת ל ד‬ ‫עוד‬ ‫ו ת ה ר‬ ‫לד‬
dio a luz un hijo, y dijo: "Esta vez mi
marido se unira a mi, puesto que le he ‫כי־‬ ‫א לי‬ ‫אי שי‬ ‫זלוה‬ ‫ה פ ע ם‬ ‫ע ת ה‬
-------------------------------------------------------------------- O N K E L O S ---------------------------------------------------------------------

‫ו מי ה ך א י ב ן א ר י א מו ־ ת א רי ג לי ק ד ם יי ע ל ב ו ני א רי‬£ (‫ ל ב ו ע ד י א ת ל א ה וי לי ד ת ב ר ו ק ר ת‬:‫ן ך ח ל ע ק ך א‬
‫א נ א וי ה ב‬ ‫ש ני א ת א‬ ‫א ר י ^ מ י ע לן ך ם י י א ר י‬ ‫ ל ג ן ע ך י א ת ע ו ר ו י ל י ד ת ב ר ו א פ ע ־ ת‬:‫כ ען י ך ח מ נ נ י ב ע לי‬
‫ ל י ו ע ד י א ת עו ־ ד ו י ל י ד ת ב ר ו א מ ר ת ה ך א " ז כ < נ א י ת ח ב ר ל י ב ע ל י א ר י‬: ‫ל י א ף י ת ד י ו ו ק ר ת ש מ י ה ש מ ע ו ן‬

---------------------------------------------------------------------------- R A SIII ‫י‬

,‫ה י ו‬r ‫ ל פ י ( ׳ ו ה א מ ה ו ת נ יב י א ו ת‬.‫<לד> ה פ ע ם י לוו* אי שי‬

‫׳‬ S T • T V ‫־‬ : ‫־‬ ‫־‬ VT ‫׳‬ ‫ ״‬5‫־ ־‬ ‫־‬
‫ ך א ו‬: ‫ א מ ך ה‬,‫ ך ב ו ת נ ו פ ו ־ ש ו‬.‫<לב) ו ת ל ן ך א ש מוי ר א ו ב ן‬
‫מי ע ק ב‬ ‫יו צ אי ם‬ ‫ש ב טי ם‬ ‫ ר‬tyy ‫\ ני ם‬£(‫ש‬ ‫ןיו ך עו ת‬ ‫ ה ה‬,‫מ ה ב י ן ב נ י ל ב ן ח מ י ש מ כ ר ה ב כ ו ך ה ליי ג קי ב‬
‫לז־‬ ‫אין‬ ‫מ עונ ה‬ :‫א מ ר ה‬ ,‫י ^ א‬ ‫נ( ץ י ם‬ ‫ו אן ב ע‬ ‫ ן ל א ע ו ד ש ל א‬.‫ל א כ< כ ך ה ל י ו ס ף ו ל א ע ך ע ר ג ג ליו‬
:‫ח ל ק י ב ב נ י ם‬ ‫בל‬ ‫ש ה רי נ ט ל ת י‬ ,‫פ ה ג ג לי‬ ‫פ ת חון‬ :‫ה בו ר‬ ‫מן‬ ‫ל הו צי או‬ \‫ש ב קןי צ‬ ‫א ל א‬ ,‫ע ך ע ר ^ ליו‬
T R A D U C C I O N D E R A SH I

3 2 . ‫ ר א ו ב ן‬1‫ו ת ל ן ן א ש מ‬ /A L q u e L L A M 6 REU BEN . Nuestros M aestros explicaron el significado de este

nombre del siguiente modo: En un sentido profetico, Lea dijo: “Vean [‫ ] ו א ו‬la diferencia que hay
entre mi hijo [V!l137 y Esav, el hijo de mi suegro, quien vendi6 su prim ogenitura a Y aacob; mi
hijo primogenito no se la vendi6 a Y o sef ni tam poco se disput6 con 61.138 Y no solo no se disputo
con el, sino que adem ds intento sacarlo del pozo.” 139
3 4 . ‫ ה פ ע ם י ל ו ה אי שי‬/ E S T A v e z m i m a r i d o s e u n i r A . Puesto que am bas m atriarcas eran profetisas,
sabfan que de Y aacob eventualmente surgiri'an exactamente doce tribus y que el tom arfa cuatro
m ujeres.140 Por esta raz6n, al tener este hijo, Lea se dijo: “D esde ahora mi marido no tendrd nada
que decir contra mi, puesto que he cum plido con la parte entera que m e corresponde de
hijos.” 141

* N o t a a l t e x t o d e la T o r a : E l n o m b re ‫ ך א ו ב ן‬, R e u b e n , e s 138. E s d e c ir , n o s o lo n o s e la v e n d io (10 q u e

u n a c o n tra c c io n d e la s p a la b ra s ‫ ך א ו‬, “ v e a n ” y ‫ ב ן‬, in d ic a b a q u e si la v a lo ra b a , a d if e r e n c ia d e E sa v ,
“ h ijo ” . q u e la d e sp re c io ), s in o q u e in c lu so n o se p e le o c o n
137. A p e s a r d e q u e el se n tid o llan o d e la fra se en el p o rq u e Y o s e f p a s o a s e r c o n s id e r a d o c o m o el
la T o ra es q u e 10 lla m o R e u b e n p o rq u e “ el E te rn o p rim o g e n ito .

h a v isto m i a f lic c io n ” , el m id ra sh in te rp re ta q u e al 139. V e r infra, v . 3 7 :2 2 ; Berajot 7b.

d a rle e ste n o m b re L ea ta m b ie n a lu d io * N o ta a l te x to d e la T o r i : E l n o m b re ‫ ש מ ע ו ן‬, S h im o n ,
p ro fe tic a m e n te a la d if e re n c ia q u e h a b r ia e n tre se d e riv a d e la ra iz ‫ ש מ ע‬, la m is m a d el v e rb o ‫ ש מ ע‬,
R e u b e n y E sav p o rq u e si so lo se h u b ie ra re fe rid o al “ e sc u c h o ” , q u e a p a re c e e n e s ta fra se .
h e c h o d e q u e D io s v io su a flic c io n , n o se ria lo g ic o 140. D e e s te m odo, en te o r ia a cada una le
q u e 10 lla m a se c o n u n n o m b re q u e c o n tu v ie ra la c o rre sp o n d e ria d a r a lu z tr e s h ijo s.
p a la b r a “ h ijo ” [‫( ] ב ן‬Maharsha). 141. Tanjuma 9 . Es d e c ir , tr e s h ijo s: R eub en,
2 9 :3 5 — ‫ ל ה‬: ‫פ ט‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬/ 398

dado a luz tres hijos. ” Por eso el llamo “‫ ב נ י □ ע ל ״ פ ? ק ר א‬T W h ^ ‫י ל ד ת י ל ו‬

1 t * 4f ‫ ז״‬7 L ‫״ ע‬ ‫״‬ ‫׳‬
su nombre Levi . * 5‫ י־‬/ concibio . t .< > L * •
mievamente y dio a luz otro hijo , y dijo: 1? v 59‫מ ו‬ ‫ ת ה ר‬1 ‫ ל ה‬:‫ל ו י‬
"Esta vez agradecere al E tem o " Por ‫ ״‬- l ^ ‫ ה ץ ה‬, - ‫ ד ה א ת‬1‫< ע ם' א‬3‫ו ת א מ ר‘ ה‬
eso ella llamo su nombre Yehuda. Y ‫־‬ T ' ‫ ־•־‬JV ‫־•־ ־‬
cesd de dar a luz. :‫ \ י ה ו ד ה ו ת ע מ י ד מ ל ד ת‬m ‫ק ר א ה‬ V IV ‫׳‬ ^ ! r I" AT : V. i J T !' T

o n k e l Gs — ‫י‬

‫ ד ו י ל י ד ת ב ר‬1‫ ל ח ו ע ד י א ת ע‬: ‫ב נ ץ ע ל פ ן נ ן ך א ( ץ מ י ה ל ו י‬ ‫ת ל ת א‬ ‫י לי די ת לי ה‬
‫ ו א מ ר ת ר! ר א • ז מ נ א א ו ד ה כ ן ך ם י י ע ל פ ן ק ר ת (׳ \ מ י ה י ה ו ד ה ן כ ן מ ת כ ( ל מ י ל ד‬:

R A S I lf

‫ש ש ל ח ה ק רו ש ב רו ך ה ו א ג ב ר י א ל ו ה ב י או ל פ ניו‬ ‫מ רו ב ה‬ ,‫? ן‬ ‫על‬ ‫בו‬ ‫שנ א מ ר‬ ‫מי‬ ‫כל‬ .!a «‫ל‬

‫ ו ע ל‬.‫ש ם ז ה ו נ ת ן ל ו כ ״ ד מ ת נ ו ת כ ה ו נ ה‬ ‫ו ק ר א לו‬ :‫ש ה א ר ו ן ה י ה מ כ ל ה ב ה ם‬ ,‫ ח ו ץ מ ל ו י‬,‫ב א ו כ ל ו ס י ן‬
‫או ך ה‬ ‫ה פ ע ם‬ >‫< ל ח‬ :‫ק ך א ו ל ו י‬ ‫ב מ תנו ת‬ ‫ש לו הו‬ ‫ש ם‬ ‫ת ה כ ת ב בו‬ ,‫ב כ ל ם כ ת י ב ו ת ק ר א‬ .‫לוי‬ ‫ש מו‬ ‫ ק ר א‬.

‫ל הו דו ת‬ ‫לי‬ ‫מ ע ת ה י ש‬ ,‫מ ח ל ק י‬ ‫ש נ ?\ ל ת י י ו ת ר‬ ,‫ר ב ה‬ ‫ה ד ב רי ם‬ ‫ב אל ה‬ ‫אג ך ה‬ ‫מדר ש‬ ‫ ן י ש‬.‫ ק ר א‬:

TRADUCC16N DE RASHl
‫פן‬ ‫ע ל‬ / PO R 8 s o . Sobre cualquiera de las tribus que descendieron de los hijos de Yaacob que se
enuncie la expresi6n ‫פן‬ ‫ע ל‬ , “por eso”, esa tribu fue numerosa en poblaci6n, a excepci6n de Levi,
ya que el A rea los a n iq u ila b a .142
‫ל\י‬ ‫ש מו‬ ‫ לן ך א‬/ e l lla m 6 s u n o m b re le v (. C on respecto a todos lo s dem&s hijos esta escrito ‫ו ת ק ר א‬,

“ella [su madre] Ilam6 su nombre‫ ״‬, pero en este caso la Tord escribi6 61“ ,‫ י|ו* א‬IIam6”, sin
especificar a qui6n se refiere. H ay un m idrash agddico en D ebarim R a b a 143 segiin la cual el Santo
-b e n d ito e s - envi6 al Angel G abriel a la tierra, y 6ste llevo a Levi ante Dios y El 10 llam 6 con este
nom bre, entregAndoIe adem as los veinticuatro dones del sa cerd o cio .144 Y fue porque Dios 10
“acom pan6” [‫] ל ו ה‬ con estos dones que D ios 10 Ilam6 Levi [145. [ ‫ל ו י‬
35. ‫ ך ה‬1‫ ה פ ע ם א‬/ s t v z g r r . Pues he recibido m&s de la parte que me correspond
8 Q 8 Q Q q 8 Y 8 8

en el numero de hijos; por esta razon, ahora debo agradecer [‫ ] ל ה ו ד ו ת‬a D io s.146

S h im 6 n y L e v i. 143. E s ta in te r p r e ta c io n n o se h a lla e n la s e d ic io n e s
a c tu a lm e n te c o n o c id a s d e e ste m id ra sh ; a l p a r e c e r se
142. Bereshit Raba 7 1 :4 . D e tre s trib u s la T o r a d ijo
h a p e rd id o (Lifshuto shel Rashi).
‫ ע ל פ ן‬: Y e h u d d , D a n y L e v i. Y e h u d a y D a n fu e ro n la s
q u e tu v ie ro n u n a p o b la c io n m ds n u m e ro sa [v e r 144. S e re fie re a v e in tic u a tro p re rro g a tiv a s
Bemidbar 1 :2 7, 3 9 ; 2 6 :2 2 , 4 3 ], m ie n tra s q u e la trib u e x c lu siv a s d e lo s kohanim, el lin a je d e s a c e rd o te s
d e L e v i n o e r a n u m e r o s a e n a b so lu to . L a ra z o n d e d e s c e n d ie n te s de la trib u de L e v i. E sto s son

e sto e r a a c a u s a d e l s e r v ic io q u e d e se m p e fia b a n , q u e e n u m e ra d o s e n Baba Kama 110b.

c o n s is tla en o cu p arse del se rv icio s a c rif ic ia l, 145. E l te x to d e la T o ra y a e x p lic a la ra z o n del

a c tiv id a d que p ro v o cab a que a lg u n o s de su s n o m b re ‫ ל ו י‬, L e v i: p o rq u e e lla d ijo q u e p a r tir d e
in te g ra n te s f a lle c ie ra n a n te s d e tie m p o . C u an do a h o ra Y a a c o b s e u n ir ia m a s a e lla . R a sh i a g re g a a q u i
R a sh i d ic e q u e “ e l A r e a lo s a n iq u ila b a ” , q u ie re d e c ir u n a ra z o n a d ic io n a l se g u n la c ua l el q u e le d io e ste
q u e p u e sto q u e e s ta tr ib u e r a la e n c a rg a d a d e la n o m b re fu e D io s p a r a e x p lic a r la p r e s e n c ia d e l v e rb o
c u s to d ia y m a n te n im ie n to d e l A re a , a v e c e s su s m a sc u lin o ‫ ק ר א‬, “ el lla m o ” . Si el n o m b re ‫ ל ו י‬so lo
m ie m b ro s n o e ra n 10 su fic ie n te m e n te c u id a d o so s c o n fu e ra p o r la ra z o n que lite ra lm e n te se le e d el

e lla , y a c o n s e c u e n c ia d e e llo m o ria n ( Gur Arye). v e rsic u lo , 10 lo g ic o h u b ie ra sid o q u e d ije ra ‫ ו ת ק ר א‬,

“ e lla lla m o su n o m b re ” .
* N o ta a l te x to d e la T o ra : E l n o m b re ‫ ל ו י‬, L e v i, se
d e riv a d e la r a iz ‫ ל ו ה‬, q u e sig n ific a a c o m p a n a r, 146. Bereshit Raba 7 1 :4 .

u n irse a , e sc o lta r. * N o ta a l te x to de la T o r i : E l n o m b re ‫ י ה ו ד ה‬, Y e h u d a , se

 3 9 9 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 3 0 :1 -2 — ‫ א ־ ב‬: ‫ל‬

Capi t ul o 30 ‫פ ר ק ל‬
1 Viendo
Rajel que no daba hijos a ‫י ב‬f ‫ל י ע ק‬ ‫י ל ד ה‬ ‫ל י< א‬ ‫פי‬ ‫ר ח ל‬ ‫ו ת ר א‬ ‫א‬
* • : r : T : IT J* •• T VJ * - ‫״‬

Yaacob, Rajel envidio a su hermana, y ‫א ל‬ ‫ו ת א מ ר‬ ‫ב א חי ת ה‬ ‫ר ח ל‬ ‫ נ א‬J‫ ‘ ק‬i ‫ת‬- ‫­ ו‬

V V < - a t ‫ ״‬: r v ‫״‬ T : ­
dijo a Yaacob: “Dame hijos, pues si no
‫מ ת ה‬ ‫ואס־אין‬ ‫בנים‬ ‫ה ב ה־ לי‬ ‫ ע ק י ב‬11~
‫י‬
muerta soy. ” 2Pero se encendio la ira de JT ‫״‬ I * V .- • : * T J* T IT I

Yaacob contra Rajel, y dijo: “jAcaso ‫ב ר ח ל וייאמר‬

... - a ‫״‬ T J
‫ ף י ע ק ב‬l‫א‬j - ‫ ב ו י ח ר ־‬: ‫א נ ־ כ י‬
P*. 51” ‫ ־‬1• ‫־‬ • I T

estoy yo en lugar de Dios, que retuvo de ti ‫מ מ ך‬ ‫א ש ר ־ מ נ ע‬ ‫ה ת ח ת א ל י ה י ם אנ־כי‬

o n k e l 6 s

‫א ו ח ז ת ר ח ל א ר י ל א י ל י ד ת ל מ ג ק י ב ו ק נ י א ת ך רן ל ב א ח ת ה ו א מ ר ת ל י׳ ל ק ב ה ב ל י ב נ י ו ן א ם ל א מ י ת א‬
‫מ ן כ ן ך ם י י ת ב ע י ו ד י כ( נ ע מ נ ק ד‬ ‫א ת ב נ עי א ה ל א‬ ‫מני‬ ‫ה א‬ ‫מ ע ק ב ב ר ח ל ו א מ ר‬ ‫רו מ א‬ ‫ ב ו ת קי ף‬:‫א נ א‬

---------------------------------------------------------------------------- R A S I li

‫ב מ קו מו‬ ‫ו כי‬ .‫ה ת ח ת‬ 00 :‫כ מ ת‬ ‫ש ח שו ב‬ ‫בני ם‬ .‫ה ט ו ב י ם‬ ‫ב מ ע שי ה‬ ‫קנ א ה‬ .‫ב א ח ^ ה‬ ‫ר ח ל‬ ‫ו ת ק צ א‬ >‫<א‬

‫ש א ^׳\ ה‬ ‫או מ ר ת‬ ‫א ת‬ .‫מ מן‬ ‫מג ע‬ ‫ א ש ר‬:‫א מ י‬ : ‫ ל א ■ז כ ת ה ל ב נ י ם‬,‫מ מ נ י‬ ‫ש צך ק ה‬ ‫א לו לי‬ :‫א מ ר ה‬
‫לו‬ ‫היו‬ ‫ל א‬ ‫א ב א‬ .‫כ א ב א‬ ‫איני‬ ,‫א נ י‬ .‫ו ה ל א כ א ב א‬ ?‫ל א מ ך‬ ‫א בי ך‬ ‫י^ ה‬ ‫כך‬ ‫ו כי‬ .‫לי‬ ‫ה ב ה‬

:‫מ ג^ני‬ ‫מנ ע ו ל א‬ ‫מ מ ך‬ .‫ב נ י ם‬ ‫לי‬ \£‫ א נ י יי‬, ‫ב נ י ם‬ ‫לו‬ ‫ט אין‬ ‫ל מי‬ ‫מ כ אן‬ .‫א ני גי‬ ‫ב< ת ה‬ :‫ה ת פ ל ל ^ ג לי הי‬

TRADUCC16N D E R A SIII

30

1. ‫ב א ח ת ה‬ ‫ר ח ל‬ ‫ ו ת ?| צ א‬/ R A J E L EN V 1D 16 Q s u HERM ANA. Envidid sus buenos actos. Se dijo: “Si no

fuera porque es mas justa que yo, no hubiese m erecido tener hijos.” 147
‫לי‬ ‫ה ב ה‬ /D A M E . Al d e c ir le e s to , le im p lie d : “^Acaso asf hizo tu padre con tu m adre? ^A caso no
rezo por ella?” 148
‫אני הי‬ ‫מ ת ה‬ / M UERTA s o y . De aqui se ap ren d e que quien no tiene hijos es considerado com o
m ue rto.149
2. ‫ ה ת ח ת‬/ ^ AC AS O EN l u g Q r ? E s to q u ie r e d e c ir: ^Acaso estoy yo en Su lu g a r ? 150151‫־‬
‫מ מ ך‬ ‫מנ ע‬ ‫א ש ר‬ /Q U E R E T U V O d e t i . T u d ic e s q u e y o d e b o a c t u a r c o m o m i p a d r e y re z a r p o r ti, p e r o

yo no so y com o m i p a d re . M i p a d re n o te n ia h ijo s , p e r o y o sf te n g o h ijo s . A ti s e te im p id id te n e r

h ijo s y no a m f. 152 >

d e riv a d e la ra fz ‫ ה ו ד ה‬, e n tr e c u y as a c e p c io n e s se 151. R a je l q u e r ia q u e Y a a c o b re z a s e p a ra a n u la r el

h a lla n a g r a d e c e r y a la b a r.
147. Bereshit Rabd 7 1 :6 .
148. Bereshit Rabd 71 :7 . L a q u e ja d e R a je l e ra q u e
Y a a c o b n o re z o p a ra q u e tu v ie ra h ijo s, m ie n tra s q u e
su p a d re Itz ja k sf re z o p a ra q u e R ib k a tu v ie se h ijo s
[v e r supra, 2 5 :2 1 ],
149. Bereshit Rabd 71:6.
150. L a p a la b ra !‫ מ ו ו ו‬lite ra lm e n te sig n ific a “ d e b a jo ” .
P e ro aq u f su sig n ific a d o n o p u e d e se r “ debajo de
D io s” , y a q u e e s o b v io q u e to d o s e r h u m a n o se h a lla
p o r d e b a jo d e D io s. P o r e llo , R ash f e x p lic a q u e aquf
sig n ific a “e n lu g a r d e ” (Gur Arye). Ig ua l sig n ific a d o
tie n e e n el v . 5 0 :1 9 .
d e c re to d iv in o d e n o te n e r h ijo s q u e p e s a b a so b re
e lla . A l re sp o n d e rle c o n e sta s p a la b ra s , Y a a c o b
q u e ria d e c irle q u e n o se tr a ta b a a q u i d e u n d e c re to
d iv in o q u e p o d ia s e r a n u la d o m e d ia n te el re z o , sin o
q u e su e ste rilid a d e r a c o n g e n ita , in te g ra d a e n su
g e n e tic a m ism a (se g u n la tra d ic io n , R a je l n o te n f a
m a triz ). P o r e llo Y a a c o b n o p o d ia h a c e r n a d a al
re sp e c to , y a q u e D io s m ism o la h a b f a c re a d o asf
d e sd e el p rin c ip io . ( Dibre David).
152. Bereshit Rabd 7 1 :7 . E s ta r e s p u e s ta e s d iffc il d e
e n te n d e r. D e h e c h o , el q u e f u e r a R a je l la e ste ril y
n o Y a a c o b no im p id ia q u e e ste re z a se p o r e lla . U n a
p o sib le e x p lic a c io n c o n sis te e n q u e Y a a c o b in tu fa
q u e D io s h a b fa p la n e a d o c o n p re c is io n q u e h ijo s
3 0 :3 -6 — ‫ ג ־ ו‬: ‫ל‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 400

ei fru to del vientre?3‫ ״‬Eiia dijo: “He

. . , n 1 ‫״‬ ,
‫ב ל ה ה‬
v. t
‫א מ ת י‬
‫ן ע‬
‫ ג ו ת א מ ר ה נ ה‬:‫פ ר י ־ ׳ ב ט ן‬
•♦ t - t ‫• •• ע‬ v - I v it • 1

aqui mi sierva Bilha. Llegate a ella, y LLn. ‫ ״‬l ‫״‬

ella dara a luz sobre mis rodillas, para - • : - :• '« ‫ ״ ״‬: V *?‫ ^ ל י‬j
que tambien yo me construya de ella . ‫״‬ ‫א ת ״ ב ל ה ה‬ 1‫ו ת ת | “ ל‬ ‫ד‬ !‫מ מנ ה‬ ‫אנ כי‬
4Y le entrego a su sierva Bilha como Jri ' v. 9 v ‫ ’ יי‬tTIV ‫ '־' י‬IT
esposa; y Yaacob se llego a ella. **^1?^,- 1*?^‫* ^? \ ל ׳ ־‬Ilf
> B iM concibid y d i o a luz u n h ijo .‫ ״ ״‬, ^
a Yaacob. 6Entonces Rajel dijo: Dios , '‫י‬ ‫■ ■"י‬
ri ■
•‫•־‬, "‫־‬ Ti ‫־‬ ‫ ־‬J‫־ ־‬
me ha juzgado; tambien ha escuchado ‫ש מ ע‬ tW I ‫א ל ה י ם‬ ‫ד נ ני‬ ‫ ל‬1‫ך ד‬ ‫ו ת א מ ר‬ ‫ו‬

o n k e l 6 s

‫ ר ו י ר ! ב ת ל י ה י ת‬:! ‫ו א מ ר ת ה א א מ ת י ב ל ה ה ע ו ל ל ו ת ו ז ו ת ל י ד ו א נ א א ר ב י ן א ת ב נ י א ף א נ א מ נ ר‬ ‫ג‬ :‫_ו ל ך א ך מ ע י ן‬

‫ ו ! א מ ר ת ך ר ו ל ד נ נ י י י ן א ף ק ב י ל‬:‫ ח ו י ג ד י א ת ב ל ה ה ו י ל י ד ת ליי ^ קי ב ב ר‬:‫א מ ת ה ל א נ ת ו ו ע ל ל ו ת ה יי ג קי ב‬ ‫ב ל ה ה‬

------------ ------------------------------------------------------------------------ R A S I lf

«> ‫ א ם ה ד ב ר ה ז ה‬:‫ א מ ר ה לי‬.‫ה כ נ י ס ה צ ר ת ה ל ב י ת ה‬ .‫א צ כי‬ 0‫ג‬ ‫ו א ג נ ה‬ :‫ ו א נ א א ר ב י‬:‫כ ת ר ג ו מו‬ .‫ג ר פי‬ ‫על‬
‫מ דנ ה‬V ‫א נ כ י ' מ‬
• T
‫א מ תי ב ל ה ה ו א בנ ה ג ם‬
‫־‬ V T • « ‫־‬ ‫ז‬ • • T ‫ ־‬j
‫ ה נ ה‬,‫מ ע כ ב‬ ‫בני ם‬ . ‫ין‬
‫א ב ר ה ם היו לי‬
T T T • ~
‫ ז ק נ ך‬:‫א מ ר ה ל ו‬
5 ‫ • ״‬I T S T
?‫מ ה ו ג ם‬
-‫־‬

‫ד מיו וז כני‬ ,‫ד נ נ י ( ן ח י ב נ י‬ .‫א ל ה י ם‬ ‫ד נ ני‬ >‫י‬1 :‫כ ש ר ה‬ ‫ ז ק נ ת י‬:‫א מ ר ל ה‬ .‫ש ך ה‬ ‫כנ ג ד‬ ‫מ תניו‬ ‫ מ הג ר ן חג ר‬:

: T R A D U C C 1 6 N D E R A SH I

3 . ‫ יג ל ג ר פ י‬/S O B R E m is r o d i l l a s . Esta expresi6n debe ser entendida tal com o la traduce el Targum :
‫ ו א נ א א ו ג י‬, j ‫ ׳‬y o criard [ a l nino ] , 153
O J ‫ ו א ג נ ה‬/ PARA q u e ta m b ie n y o m e c o n s t r u y a .
‫א נ פי‬ < , Q u £ quiere decir aquf l a aparente

redundancia de la palabra ‫ ג ם‬, “tam bien”? 154 Implica una respuesta a las palabras de Yaacob. Rajel
le dijo: “T u abuelo A braham ya tenfa un hijo de H agar, pero aun asf intervino activam ente por
Sara y rez6 por e lla ;155 tu deberfas hacer 10 m ism o.” El Ic respondi6: “N o es igual; mi abuela hizo
entrar a su rival a su casa.” 156 Ella le replied: “Si eso es 10 que impide que yo tenga hijos, ‘he
aquf a mi sierva B ilhd’, cdsate con ella ‘para que tambien yo m e construya de ella ’ al igual que
Sara hizo con Hagar.” 157
6. ‫א לי הי ם‬ ‫ ן גני‬/d io s m e h a ju z g a d o . El me ju zg 6 {y me hall6 deudora; lu e g o me juzg6 o tra v

y m e declard m er ito r ia .158

d e b ia n n a c e r d e q u 6 m a d re , p o r 10 q u e , n o s a b ie n d o 156. E l hecho de p e rm itir que o tr a m u je r se

cu d l s e r f a e l d e s tin o m a te r n a l d e R a je l, n o q u iso d e sp o sa se c o n A b ra h a m fu e 10 q u e habi'a c o n fe r id o
in te n ta r m o d if ic a r la s itu a c i6 n (Gur Arye). u n m e rito e sp e c ia l a S a rd p a ra q u e tu v ie r a h ijo s. V e r
al re sp e c to el c o m e n ta rio d e R a sh f al v . 1 6 :2 , i.v .
15 3 . N o que el p a rto tu v ie ra que te n e r lu g a r
‫ א ב נ ה מ מ נ ה‬, asf c o m o la n o ta 3 0 0 d e la p a r a s h a t Lej
lite r a lm e n te “ s o b r e la s ro d illa s” d e R a je l. E s ta e s
Leja.
u n a e x p r e s io n q u e d e s ig n a a u n a m a d r e d e c ria n z a .
157. Bereshit Rabd 7 1 :7 .
B ilh a d a rfa a lu z , p e r o el h ijo se rfa c ria d o p o r R a je l,
e n c ie rto m o d o c o n sid e ra n d o s e a si q u e e s su h ijo . 158. Bereshit Rabd 7 1 :7 . E n a lg u n a s e d ic io n e s d e
R a sh f so la m e n te a p a re c e la fra s e “ m e j u z g o y m e
154. Q u e im p lic a r ia que aquf R a je l se e s ta b a
haI16 m e rito ria ” . S e g u n e sto , la e x p re s i6 n “me
c o m p a ra n d o c o n o tr a m u je r.
ju z g o ” n o im p lic a u n ju ic io a d v e rso , s in o so lo u n
1 55 . A u n q u e en la T o rd no e s td e s c rito e x a m e n d e m e rito (Gur A/ye). S in e m b a r g o , e n el
e x p lf c ita m e n te q u e A b ra h a m h a y a re z a d o p o r S a ra , m id ra sh Bereshit Rabd 7 1 :7 sf a p a re c e la v e rsio n
e s o b v io q u e 10 h iz o , y a q u e 61 a n h e la b a m u c h o te n e r c o m p le ta q u e a q u f p r e s e n ta m o s . S e g u n se in d ic a allf,
h ijo s. el p rim e r “ju ic io ” se re fie re a q u e D io s la h a b fa
 401 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y E T Z fc 3 0 :7 -8 — ‫ ז ־ ח‬: ‫ל‬

mi voz y me ha dado un hijo. ” P or ‫® ־ א ה‬ ‫על־ פן‬ ‫בן‬ <‫ף ת ן ־ ל‬ ‫בקילי‬

eso llamo su nombre Dan. * 7Bilha, la
‫ב ל ה ה‬ ‫ו ת ל ד‬ ‫עוד‬ ‫ו ת ה ר‬ ‫ ז‬:‫ר ן‬ ‫ש מ ו‬
sierva de Rajel, concibio de nuevo y v. t ; • v •* ‫־‬ ‫־‬ j - ‫־‬ I i t *. !

dio a luz un segundo hijo a Yaacob. :‫ל י ע ק ב‬

P ‫ן‬ .
‫שני‬
V. ..
‫בן‬
P
‫ר ח ל‬ft.. T
‫ש פ ח ת‬
J - • •

8Entonces Rajel dijo: “Con

1 ‫ י ם‬v‫א ל ה‬ ‫נפתולי‬ ‫ז ר חל‬ ‫ותיאמר‬ ‫ח‬
obstinaciones porfle a Dios p a ra ser •‫רי‬

como mi hermana, y tambien pude. ” Y ‫גם־יכלתי‬ ‫עם־אחיתי‬ ‫נ פ ת ל ת י‬

-------------------- ‫י‬- ---------------------------------------------------------- o n k 8 l As

:‫ ! ו ע ד י א ת ע ו ד ו י ל י ד ת ב ל ה ה א מ ת א ד ר ח ל ב ר ת נ י ן לי ^ קי ב‬:‫צ ל ו ת י ו י ה ב ל י ב ר ע ל כ ן ק ר ת ( ץ מ י ה ז ץ‬
‫א ק ניוןי ב לי‬ ‫א ף‬ ‫כ א ח תי‬ ‫ח מ י ד ת דיוזי לי ן ל ד‬ ‫ב צ לו תי‬ ‫ב א תוו נ נו תי‬ ‫ב עו תי‬ ‫ק בי ל יי‬ ‫ר ס ל‬ ‫ח ו^ מ ר ת‬

----------------------------------------------------------------------------------- R A S H l -------------------- ‫י‬-------------------------- ‫י‬------------------------ ■

------------ ■

‫ל מ קו ם‬ ‫ונ פ תו לי ם ־ ה ך ב ה‬ ‫פ צ י ר וי ת‬ ‫ן ה פ צ ך תי‬ , ‫ב מ ח ב ך ת‬ ‫ \ ו ־‬£‫ס ר ו ק פ ך י‬ ‫ב ן‬ ‫מ נ ח ם‬ . ‫< ח> נ פ ת ו ל י א ל ה י ט‬

‫ י• ד י‬T ‫ע ל‬ ‫ה{ ס ־ פ י ם‬ ‫־‬

.‫י פ ל תי‬
• I T
‫ג ם‬ : ‫־ש !ו ־ ה ל■ א ח ו־ ת י‬ VT
‫־ ל ! ה י ו ת‬, ‫ה מ ק ו י ם‬ ‫מ א ת‬ ‫ח ב ו ן י ם‬ .1‫ ט ו‬: ‫( ב מ ד ב ר י ט‬ ‫פ ת י ל‬ ‫צ מ י ד‬

‫נ פו לי‬ ‫כ מו‬ .‫ת פ ל ה‬ ‫ל שון‬ ‫ת ךג ם‬ ‫ו אונ ק א ס‬ ‫מ פ ך ש ו‬ ‫ו א נ י‬ . ‫ל ב נ י ם‬ ‫ל ז כ ו ת‬ , ‫א ח ו ת י‬ ‫ע ם‬ ‫נ ך נ ח ב ך ך ני‬

‫ל פני ה‬
‫׳‬ T T I
‫ה ח בי בו ת‬ . - ‫׳‬
‫ ק ש ו ת‬T‫ב‬‫ן‬ - ‫־‬
.‫נ ת פ ל ל ת י‬
* I ‫־‬ ‫} ל‬ •
‫א ל הי ם‬
• V I
‫נ ו ז ע ק ש ת י‬ .)‫ ה‬:‫ל ב‬ ‫( ד ב רי ם‬ ‫ו פ ת ל ת ו ל‬ ‫ע ק ש‬ ‫ל ש ו ן‬

: T R A D U C C 1 6 N DE RASHI :

8. ‫א ל ך!י ם‬ ‫ נ פ תו לי‬/ c o n o b s t i n a c i o n e s ip o rfie ! a dios. En su M ajberet, M enajem ben S a r u k 159

explica la p a la b r a ‫נ פ תו לי‬ r e la c io n a n d o la c o n la m is m a ra fz d e l v o c a b l o ‫פ תי ל‬ e n la f r a s e ‫פ תי ל‬ ‫ צ מי ד‬,

“ una tapa pegada.” 160 E n ta l c a s o , e s ta f r a s e s ig n if ic a r la : c o n nexos del O m nipresente me he unido

a mi herm ana , 161 para m erecer hijos 10 m is m o q u e e lla . Pero yo la explico e n u n s e n t i d o s im ila r
a l q u e tie n e la p a la b r a ‫פ ת ל תי ל‬ e n la fr a se : “U na generaci 6 n obstinada y retorcida [16 ” . [ ‫ל‬ ‫פ ת ל ת ו‬ ? En
e s te v e r s f c u lo q u ie r e d e c ir : M e he obstinado y he porfiado al O m ipresente con m uchas insistencias
y v u e lta s 163 con el proposito de ser igual a mi herm ana e n 10 q u e r e s p e c t a a h ijo s .
‫ג ם י פי ל תי‬ /y t Q m H ✒ 8 n p u q 8 . 164 E s d e c ir , p o r f i e a D io s h a s ta q u e E l accedio a m i. 165 S in e m b a r g o , e l
T a rg u rr i d e Onkelos tradujo ‫ נ פ ת ו ל י‬en el sentido de “ 0 raci 6n”. En s u 0 p i n i 6 n , la f r a s e ‫נ פ ת ו ל י א ל ו ! י ם‬
‫נ פ ת ל דני‬ seria equivalente a d e c i r : ‫ל ו נ י‬ ‫א לי הי ם ג ת פ ל‬ ‫ג פו לי‬ , “con cai'das [‫] ג פ ו ל י‬ ante D ios fui aceptada en

h c c h o e ste ril; el se g u n d o , c u a n d o la h a llo m e rito ria , v e rsfcu lo , R a sh f le d a o tro s e n tid o a la p a la b ra ‫ע לן ש‬

a q u e le d io un h ijo. q u e a q u i tr a d u c im o s p o r “ o b s tin a d a ” .

* N o ta a l te x to de la T o r a : E l n o m b r e )1, D a n, se d e riv a 163. P u e sto q u e R a sh f a so c ia el sig n if ic a d o de

d e la m is m a ra iz q u e el v e rb o ‫ ד נ נ י‬, “ m e j u z g o ” , ‫ נ פ ת ו ל י‬en e ste v e rsf c u lo c o n ‫ פ ת ל תי ל‬d e Debarim 3 2 :5 ,
L ite ra lm e n te sig n ific a “ E l ju z g a ” . donde sig n if ic a “ re to r c id a ‫ ״‬, h e m o s tr a d u c id o la
p a la b ra q u e i\ u tiliz a a q u f, ‫ נ פ ת ו ל י ם‬, p o r “ v u e lta s ” .
159. S a b io n a c id o e n E s p a n a q u e v iv io e n el sig lo
S u se n tid o aq u f se rfa q u e R a je l p o rfio c o n m u c h a
X d e la e ra c o m u n . S u Majberet es el p r im e r
in siste n c ia y “ v u e lta s ” a n te D io s.
d ic c io n a rio e tim o lo g ic o h e b r e o c o no cid o . R a s h f 10
c ita m u y fre c u e n te m e n te e n su c o m en tario . 164. E ste c o m e n ta rio e s c o n tin u a c io n te m a tic a d e l
a n te rio r.
160. Bemidbar 19:15. L a r a iz d e a m b a s p a la b r a s
se rfa ‫ פ ת ל‬. 165. L a fra s e “y ta m b ie n p u d e ” s e p o d n 'a h a b e r
e n te n d id o c o m o q u e la o b s tin a c io n d e R a je l fu e la
1 61. E s d e c ir, h e lle g a d o a s e r ig u a l q u e e lla .
c a u s a d ire c ta d e q u e tu v ie r a h ijo s, 10 q u e im p lic a rfa
162. Debarim 3 2 :5 . “ O b stin a d a y re to rc id a ” p a re c e q u e su o b stin a c io n p re v a le c io s o b re la v o lu n ta d
se r e l s e n tid o q u e R a s h i d a a q u f a e sta fra s e , y a q u e d iv in a . P o r e sto , R a sh f e n f a tiz a q u e c u a n d o d ijo “ y
c o n e lla e x p lic a la o b stin a c io n y p o rffa d e R a je l e n ta m b ie n pude” m e r a m e n te s ig n if ic a que D io s
te n e r h ijo s . S in e m b a rg o , e n su c o m e n ta rio a e s e a c c e d io a su p e tic io n (Sefer haZikaron).
3 0 :9 -1 0 — < ‫ ט ־‬:‫ל‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 402

iiamo su nombre N aftali * ‫ ט ו ת ר א ל א ה כי‬:‫ו ת ק ר א ש מוי נ פ ת ל י‬

J• T *‫״‬ VJ ' ‫״‬ ‫•״‬ V T : - S. : J T » : • ‫־‬

9 Viendo L ed que habia cesado de dar hiP-TVl ‫מ ל ד ת‬ ‫ע מ ד ה‬

a luz, tomo a su sierva Zilpd y la dio a " 1'. v . .“‘' . w •' ' t « ‫״ ־‬
Yaacob como esposa. WY Zilpd, la sierva * W l ™ ‫א‬ W™. ™ I W
de Led, dio a luz otro hijo a Yaacob. :‫ל י ע ק ב בן‬ ‫י ו תלד זלפה שפח ת לאה‬
— 0 n k e l6 s —

‫ ט ו ח ז ת ל א ה א ר י ק מ ת מ ל מ י ל ד ו ך ב ר ת י ת ז ל פ ה‬:‫ו ק ר ת ( ץ מיוז נ פ ת ל י‬
:‫ב ר‬t ‫ל י־«*ע יק ב‬r ‫ח‬t ‫ מ ת א»••ד !ל א‬1 ‫ לז פ ה ־א‬1‫ י *ו י■ל י ־ד ת *•ז‬:‫ *ע יק ב ול •א נ« ת ו‬1‫ל ־י‬1 ‫י ״ת ה‬t ‫ת ה ו•י זה זב ת‬- ‫מ‬1 ‫־א‬
----------- --------- ------------------------------------------------------------------- U A S H i --------------------------------------------------------------------------------- —

‫ב חו ר ה‬ ‫ש הי ת ה‬ ‫ל פי‬ ,‫מ ז ל פ ה‬ ‫חו ץ‬ ‫ה ריון‬ .‫ג פ ת ל מי‬ :‫כ א חו ת י‬ 1‫ ן נ ^ ת ך ת י‬1 ‫נ ת ק ב ל תי‬

.‫ב ה‬ ‫נכ ר‬ ‫ה ריון‬ ‫ו אין‬ ,‫ב ש נ י ם‬ ‫ן תינו ק ת‬ ‫מ כ לן‬ ‫ר בי ם‬ ‫י ש‬ ‫אג ך ה‬ ‫ו מ ך_ ר ש‬ .‫ת פ ל ת י‬ ‫נ ת ק בל ה‬
‫של א‬ ,‫ל ל א ה‬ ‫ל בן‬ ‫נ תנ ה‬ ‫ליי ג ק י ב‬ ‫קי ר טו ת‬ ‫ו כ די‬ ‫נ א ס ר‬ ‫ב כ לן‬ .‫ ה‬9‫ <י> ו ת ? י ז ל‬: ‫נ ו ט ר י ק ו ן‬ ‫ב ל שון‬

TRAUUCC16N D E RASI11
mis rezos”, 166 10 cual significarla: con plegarias queridas ante El le implor6; fui accptada {y
atendida} com o 10 file mi herm ana.
‫נ פ ת ל תי‬ / P O U F IE . Esta palabra significa: mi oraci6n fue a ten d id a .167 Y al respecto hay m uchos
m idrashim agadicos segun cl m tto do de notarikon . 168

10 ‫ ו מ ל ך ז ל פ ה‬/Y z il p Q ... q io Q l u z . C on respecto a todas las dem&s esposas de Y a a c o b la Tord

declara que antes d e q u e d ie ra n a lu z tu v ie r o n u n a co ncepci6n,169 excepto en el caso de Zilpd, ya
que era la mds jov en de todas, de tierna edad, y el em barazo no se notaba en e lla .170 Y f u e con
el prop6sito de engafiar a Y aacob que Labdn habi'a entregado a Zilpd a Led, a fin de que 61 no

1 66. S e g u n e l T a rg u m , la r a iz d e la p a la b ra ‫נ פ ת ו ל י‬ ‫ע לי‬ ‫ ת י‬1‫א ו ז‬ ‫ ת לי ו ני‬, e x p re s i 6 n id io m d tic a que

n o e s ‫ פ ת ל‬. A l d a r le e l se n tid o d e “ o ra c io n ” , 10
re la c io n a c o n la e x p r e s io n ‫ ו א ת נ פ ל‬q u e a p a r e c e e n
Debarim 1 :1 8 . ‫ ו א ת נ פ ל‬lite ra lm e n te s ig n if ic a “ m e
c a i” o “ m e e c h e ” , y e s u n a e x p re sio n q u e s e u tiliz a
p a ra in d ic a r u n r e z o in te n so . S e g u n e s t o , ‫ נ פ ת ו ל י‬s e ria
e q u iv a le n te a ‫ נ פ ו ל י‬, “ c a ld a s ” , e s d e c ir , p o stra c io n e s
p a ra r e z a r (Safer haZikaron).
1 6 7. R a sh ! p r o s ig u e a q u i e x p lic a n d o la tr a d u c c io n
d e l T a rg u m q u e c ito e n su c o m e n ta rio a n te rio r.
S e g u n el T a rg u m , la p a la b r a ‫ נ פ ת ל ת י‬e s u n v e rb o
p a siv o q u e in d ic a la a c e p ta c i 6 n d e l r e z o p o r p a r te d e
D io s. E ste v e r b o te n d r la a q u i u n s e n tid o s im ila r al
v e rb o ‫ ו י ע ת ר‬e n e l v . 2 5 :2 1 , q u e ta m b i& i e x p lic o e n
el s e n tid o d e a c e p ta r u n a p le g a ria [v e r la n o ta 15 d e
la p a ra sh a t Toledot] (Sefer haZikaron). E n
tr a d u c c io n d e l te x to d e l a T o rd , sin e m b a rg o , h e m o s
se g u id o la e x p lic a c io n d e R a shi.
16 8 . V e r Bereshit Raba 7 1 :8 . El m e to d o
notarikon c o n s is te e n la fo rm a c io n d e p a la b ra
m e d ia n te a c ro n im o s . E l m id ra sh in te rp re ta ‫נ פ ת ל ת י‬
c o m o u n a c o n tr a c c io n d e las p a la b ra s ‫נ ו פ ת י פ ת י ת י‬
a p ro x im a d a m e n te sig n ific a rla “m e p re p a re p a ra
lo g ra r s e r su e sp o sa [d e Y a a c o b ], p e ro influi' so b r e
m i h e rm a n a p a ra q u e e lla o c u p a se m i lu g a r [al d a rle
lo s sig n o s d e re c o n o m ie n to ], d e e s te m o d o d a n d o le
v e n ta ja ” ( Lifshuto shel Rashi).
*Nota al texto de la T o r i: D e p e n d ie n d o d e c o m o se
e x p lic a la fra s e q u e a lu d e a su n o m b re , la r a iz d e
‫ ת ל י‬$ ‫ נ‬, N a fta li, p o d n 'a se r ‫ פ ת ל‬q u e sig n ific a rla u n ir,
p e g a r (M e n a je m b e n S a ru k ) u o b stin a rse , d a r v u e lta s
(R a sh i). S e g u n el T a rg u m , se d e r iv a r la d e la ra iz
‫ נ פ ל‬, c a e r.
169. C o n re s p e c to a L e a, v e r lo s v v . 2 9 :3 2 ,3 3 ,3 4 ,3 5
y 3 0 :1 7 ,1 9 ; c o n re sp e c to a B ilh a , v e r e l v . 3 0 :5 ,7 ;
c o n re sp e c to a R a je l, v e r el v . 3 0 :2 3 , h a b la n d o d e la
la c o n c e p c io n d e Y o sef. C o n re s p e c to a B in y a m in la
T ord ta m p o c o e n u n c io e x p lic ita m e n te q u e h u b o u n a
c o n c e p c i 6 n p re v ia , p e ro e l n a c io m u c h o tie m p o
d e sp u e s y , e n c ie rta m a n e ra , n o fo rm o p a rte d e e sta
de
se rie d e n a c im ie n to s.
170. Bereshit Raba 71:9. R a sh i s e re fie re a q u i al
c e se d e lo s p e rio d o s m e n stru a te s.
40 3 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E TZ E 3 0 :1 1 -1 3 — ‫י א ־י ג‬:‫ל‬

11 Entonces Led dijo: “]Llego la ‫גד‬

AT
‫ב א‬°
JT
‫בג ד‬ ^ j
‫ל א ה‬ ‫״‬
‫ו ת א מ ר‬
V J “
‫יא‬
ventura!” Y llamo su nombre G ad * 12 Y
r y .j , j . , ‫׳‬ ■ 7 t a ‫ו ת ל ד‬ ‫יב‬ :‫ג ד‬ ‫ש מ ו‬ ‫א ת‬ ‫ו ת ק ר א‬
Zilpa, la sierva de Lea, dio a luz un ‫־ ״‬ ‫״‬
‫ ל‬s '‫'־ ־ ' י‬
segundo hijo a Yaacob. 13Entonces Led :‫ל י ע ק ב‬ ‫ש פ ח ת ל& ה ב ן ש נ י‬ ‫ז ל פ ה‬
dijo: ", Para mi di cha! porque t o ,‫ א ^י ־ ״‬3 ' ' ^ ‫׳‬ ‫י י‬
mujeres me diran dichosa. Y llamo su •'■■■■ -‫•׳‬ •: t : r •• ... j -
nombre A sh e r* :‫א ש ר‬ I" T
‫א ת ־ ש מ ו‬ : V
‫ו ת ק ר א‬
J T l : • ‫־‬
‫בנות‬ A T

ONKELOS

‫ת נין‬ ‫ב ר‬ ‫ד ל א ה‬ ‫א כ< ת א‬ ‫ י ב ו י ל י ד ת ז ל פ ה‬:‫ש מ י ה ג ד‬ ‫א ת א גד ו ק ר ת י ת‬ ‫ל א ה‬ ‫יא ו א מ ר ת‬

:‫ש מ י ה א ש ר‬ ‫א רי ב כן י ש ב ח נ ני נ שי א ו ק ר ת י ת‬ ‫ת ש בןז ת א הו ת לי‬ ‫ יג ו א מ ר ת ל א ה‬:‫לי ע ק ב‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A S1 U ---------------------------------------------------------------------------------------- •

‫( דני א ל‬ ‫אי לנ א‬ ‫גי רו‬ ‫ב מו‬ ,‫מ ה ו ל‬ ‫מ נ ה ג שנו ל ד‬ ‫שפד‬ .‫ל א ה‬ ‫א ת‬ ‫לו‬ ‫ש מ כני ס ץ‬ ‫י בין‬
‫ת ב ה‬ ‫נ כ ת ב ה‬ ‫מ ה‬ ‫על‬ ‫י ד ע תי‬ ‫ול א‬ .)‫י א‬:‫ו ק ט נ ה ד‬ ,‫ל ג ד ו ל ה‬ ‫ה ג דו ל ה‬ ‫שפ ח ה‬ ‫ל תן‬
‫ת ב ה‬T ••
‫נ ק ר א ת‬ . . ‫ י‬. •
‫ל מ ה‬
T T
:‫א ח ר‬
‫״‬ ‫־‬
‫דבר‬ T T
.‫כ מ ו א ח ת‬
T V S
,‫ט ו ב‬ ‫מז ל‬ T '
‫ב א‬ T
.‫ג ד‬ ‫ז‬
‫(< א> ב א‬
T
:‫ל ק ט נ ה‬
T ‫־‬ . ‫־־‬

‫אל‬ ‫פ ש ב א ת‬
T T V S
‫בי‬ ■
‫בג ד ת‬
TV 5 ‫־‬ T
,‫פ מ ו‬I ‫בד דג ד‬ ‫ה עו ר כי ם א ח ת ל‬
“ ‫־‬ ‫׳‬ ! T
:‫לוי‬ ‫ו דו מ ה‬ v :
.‫ל א‬ ‫ו סנו ק‬
‫׳‬ T :
‫ג די‬ • ‫־‬
‫גר‬ T

:‫נ עו ר י ם‬ ‫ב א ש ת‬ ‫ש בג ד‬ ‫כ אי ש‬ ,‫ש פ ח ת י‬ :‫א ג ך ה‬ ‫ו מדר ש‬ .)‫י א‬:‫ס ה‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫ש ל חן‬ ‫לג ד‬

--------------------------------------------------------------- - -------- T R A D U C C IO N D E R A S H I

se diera cuenta de que le daban a Lea por esposa en vez de a Rajel . 171 Pues la costum bre del lugar
era entregar la sierva de m ayor edad a la hija m ayor, y la sierva mas joven a la hija m enor.

11. ‫ ג א גד‬/ !L L E G O l Q v 8 n t u r Q ! Esta frase significa: llego la buena suerte . 172 La palabra ‫ג ד‬ es
sim ilar en significado al de la expresi6n talmudica: “Se afortunada, suerte mia [‫ ] ג ד ג ד י‬y no te
canses .” 173 Un vocablo sim ilar en la Tora es el siguiente: “Q uienes preparan una m esa para la
fortuna [174” .[‫ ג ד‬Y segun un midrash agadico, el nombre ‫ג ד‬ alude al hecho de que nacio
circuncidado, y estari'a relacionado con la palabra: “Talen [‫ ] ג ד ו‬el drbol .” 175 P ero en caso de que
as! fiiera ignoro entonces por que razdn esta frase que se lee com o ‫ב א ג ד‬ estd escrita com o una
sola palabra en el texto hebreo . 176 Segun otra explicacion, £por que estd escrita com o una sola
palabra [‫? ] ב ג ד‬ Para sugerir que Lea habi'a dicho: “M e traicionaste [‫ ] ב ג ד ת‬cuando tuviste relaciones
con m i sierva, como un hom bre que traiciona a la m ujer de su juventu d .” 177

171. D e o tr o m o d o , n o se e x p lic a ria p o r q u e L a b a n el n o m b re ‫ ג ד‬se d e riv a d e la r a iz ‫ ג ד‬, re s u lta d if lc il

e n tr e g o a la sie rv a m as jo v e n a la h ija m a y o r (Gur e x p lic a r p o rq u e e n la T o ra la p a la b ra a p a r e c e c o m o
A rye). ‫[ ב ג ד‬se le e 10 ,[‫ ב ג ד‬q u e p o sib le m e n te in d ic a r ia q u e
172. R a s h f c ita aquf la o p in io n d e l Targum Yonalan se tr a ta d e o tr a ra iz.
ben U ziel, q u ie n tra d u jo ‫ ג ד‬c o m o e q u iv a le n te d e ‫ מ ן ל‬, 177. S eg u n e sta o p in io n , la p a la b ra ‫ ב ג ד‬se d eriv a ri'a
su e rte. E s ta p a la b ra ta m b ie n e s u tiliz a d a en h e b re o
d e la r a iz ‫ ב ג ד‬, tra ic io n a r. E s te c o m e n ta rio n o a p a re c e
p a ra d e s ig n a r a las c o n ste la c io n e s.
ni e n la s p r im e ra s e d ic io n e s im p r e sa s ni e n los
173. Shabat 6 7 b . m a n u sc rito s a n tig u o s. A l p a r e c e r se tr a ta d e u n a
174. Yeshayahu 6 5:11 . in te rp o la c i 6 n p o ste rio r.

175. D aniel 4 :11 . S e g u n esto , el n o m b re ‫ג ד‬ se * N o ta a l te x to d e la T o r a : E l no m bre ‫ג ד‬, G a d , esta

d e riv a ri'a d e la ra fz ‫ ג ד‬, q u e s ig n ific a c o rtar, ta la r. re la c io n a d o c o n la r a iz a r a m e a ‫ג ד‬, su e rte , b u e n a
176. L a le c tu ra e s ‫ ב א ג ד‬, c o m o si fu e ra n d os fo rtu n a .
p a la b ra s , p e ro e n el te x to h e b r e o e sta e x p r e s i 6 n * N o t a a l t e x t o d e la T o r a : E l n o m b r e ‫ ר‬$ ‫ א‬, A s h e r, e sta
a p a re c e c o m o u n a so la p a la b ra ‫ ב ג ד‬. Si se a s u m e q u e re la c io n a d o c o n el v e r b o ‫ ב א ש ר י‬, “ p a ra m i d ic h a ” , d e
3 0 :1 4 -1 5 — ‫י ד ־ טו‬:‫ל‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 404

14 Y Reuben salio en los dias de la ‫ ב ן ב י מ י ק ע י ר ״ ח& י ם‬1‫ך א‬ ‫ו^ י ל ך‬ ‫יד‬ ’‫ר ב י ע‬

siega deI ,rigo y hallo jazmines en el ^ ^
campo, y los trajo a su madre Lea. * j‫ ״‬t - •••T -• ! ‫י‬ >•<■:•‫־‬
Entonces Rajel dijo a Led: “Te ruego ‫׳‬ *‫׳‬ *‫* ״ ־‬
‫ר ח ל אל׳־׳לאה‬
T ‫״‬ V ‫״‬ T
‫א ל ״ ל א ה א מ ו ות׳אמר‬
V < ‫־־‬ A ‫״‬ «.T ‫״‬ V

que me des de los jazmines de tu hijo." >L w1 . ‫ ״‬n

1 C T“» 7 7 7 7 • f tt Cl J 1 1 1 I r t j f s j i l I D ♦ ‫ף‬ J J I 'l / C s j J j N
15Ella le dijo: 1Se te hace poco haber v j“ ‫* ־•יי‬ ‫י‬ ■
•• T ‫■ י‬ * ‫״‬ :
tornado a mi marido, que ahora tambien ‫וללןח ת‬ ‫א ת ־ א ״^ ו י‬ ‫ק ח ת ך‬ ' ‫ה מ ע ט‬ ‫ל ה‬
quieres tomar los jazmines de mi hijo? ‫״‬ ^ ‫ן ת א מ ר ’ ר‬ <‫ נ‬3 \ ‫ ד א‬,‫ ך‬- ‫א ת‬ q,
Entonces R ajel dijo: P or eso, el se ‫ ״‬T v \ ‫־‬ ‫־‬ ‫■! י ן׳‬
•• T ‫י‬ •• J‫־‬
acostard contigo esta noche a cambio de ‫ת ח ת‬ ‫ה ל י ל ה‬ ‫ע מ ך‬ ‫י^ כ ב‬ ‫לכן‬
o n k e l 6 s

‫א מי ה‬ ‫י ד ו א ז ל ר א ו ב ן בי ו מי ח צ ד ח טי ן ן א ש פ ח י ב רווזין ב ח ק ל א ו אי תי י ת הוו ל ל א ה‬
‫י ת‬T ‫ ת‬1 ‫ ר‬1 ‫ ד “ב‬1 ‫ה ןז • ז ׳ע י ר * ד‬- ‫ ר ת »ל ה‬v ‫מ‬v ‫ו ן■א‬- ‫ ט ו‬: ‫ב ר• י ן״ז‬I ‫ ד‬s ‫ב ר ו “ח י‬1 ‫י‬- ‫ל י • מ‬. « ‫ע־ו׳‬- ‫ ח ל ל ••ל ז א ה ה י ב י !פ‬v ‫ר‬v *•‫ מ ר ת‬1 ‫ו ן ־א‬-
t t

‫חל ף‬ ‫ב לי לי א‬ ‫ע מ ד‬ ‫ב כן י ש בו ב‬ ‫ךוו ל‬ ‫ד ב רי ו א מ ר ת‬ ‫א ף י ת י ב רו חי‬ ‫ ג ל י ו ו נ ס ב י ן‬/‫ב‬

-------------------------- RASIlf
:<‫י ס מ י ״ ן‬ ,‫י ש מ ע א ל‬ ‫ו ב ל שון‬ .‫ה ו א‬ ‫ע שב‬ .‫ס י ג ל י‬ ‫של‬ ‫ש ב חן‬ ‫ל ה גי ר‬ .‫ח ט י ם‬ ‫ין ציי‬ ‫י ד> ב י מ י‬
‫ן ל ע שו ת‬ .‫ב ת מ י ה‬ .‫ד ת א י ג צי‬ ‫א מ‬ ‫< טי> ן ל? ן ח ת ג ם‬ ‫ן רו‬ ‫פ ש ט‬ ‫ןל א‬ ‫הן ה‬ ‫ה ק צי ר‬ ‫שע ת‬ ,‫ש ב ט י ם‬
‫בנין‬ ‫דו ד אי‬ ‫א ת‬ ‫ג ם‬ ‫ל ק ח‬ ‫•ז א ת‬ ‫עו ד‬ ‫דבר‬ ‫א ל א‬ ,‫ו ש ע ו ר י ם‬ ‫ח טי ם‬ ‫ל ה בי א‬ ‫ב גז ל‬
‫ש לי‬ .‫ה ל י ל ה‬ ‫עמך‬ ‫י^ פג‬ ‫ל פן‬ :‫ו ל מ י ס ב‬ ‫ן ת ך גו מו‬ .‫ד ו ד א י ם‬ :‫בו‬ ‫מ ק פי ד‬ ‫א ך ם‬ ‫ש אין‬ ‫ה פ קר‬

T R A D U C C 16N D E R A SH f

14. ‫ ב י מ י ע| צי ר ח ט י ם‬/ 8n l os qiQ s q8 l Q si8g Q q8l t r igo . Esta frase fue enunciada con el prop6sito
de elogiar a las tribus - lo s hijos de Y aacob-, concretamente a Reuben. Era la 6poca de la siega y,
de haberlo querido, Reuben pudo haber tornado de 10 ajeno lleviindose trigo 0 cebada. Pero en
vez de ello tom 6 un objeto sin duefto, algo que a ninguna persona le im porta si 10 toma: plantas
silvestres . 178
‫ ד ו ד א י ם‬/ j Q zmin 8s . Esta palabra designa 10 mismo que siglei en hebreo; es una planta. Y en el
idiom a de Ishm ael - e l drabe- es llam ada y a sm tn . 179
*
15. ‫ ו ל ק ח ת ג ם א ת ד ו ך א י ב ג י‬/ qui8r 8s t omQ r l os jQ zmin 8s q8 mi h ijo Esta frase expresa ?
sorpresa, com o diciendo: Y adem ds de todo 10 demds, ^tambien quieres ha cer esto, tom ar los
jazm ines de mi hijo? Y el Targum traduce el verbo ‫ ו ל ק ח ת‬como ‫ ו ל מ י ט ב‬, to m a r . 180

‫ ל פן י^ פ ב ע מ ד ה לי ל ה‬/ por 8so , 8l s 8 Q Yost Q r AYont igo 8st Q no Yh 8 . Querla decirle: A mf me

e ste v e rsic u lo . a fro d is ia c o y fe rtiliz a n te . En e sp a n o l, se lla m a

178. B ereshit R aba 7 2 :2 . E sto e x p lic a r la p o r q u e la “ja z m ln ” a c ie rto s a rb u s to s d e flo re s m u y o lo ro sa s

T o rd ju z g a n e c e s a r io m e n c io n a r la e p o c a d e l afio e n d e la fa m ilia o la c e a s . A h o ra b ie n , a u n q u e R a sh ! a q u i
d e fin e siglei c o m o “ja z m ln ” , e n su c o m e n ta rio a
q u e o c u rr io e s te e p is o d io .
B erajot 4 3 b y Shabat 5 0 b , 10 d e fin e c o n el a n tig u o
179. E n e sp a flo l, ja z m ln . L a id e n tid a d e x a c ta d e v o c a b lo fra n c e s viole, e q u iv a le n te a l espaflol v io le ta .
e s ta p la n ta e s d e s c o n o c id a . S e la h a id e n tific a d o con E n e s ta tr a d u c c io n s e g u ire m o s la o p in io n d e R a sh i
v io le ta s, ja z m in e s y m a n d ra g o ra s. L a s v io le ta s y los c ita d a a q u i.
ja z m in e s so n p la n ta s q u e d e sp id e n u n a fra g a n c ia 180. R a sh i q u ie re e n f a tiz a r q u e ‫ ו ל ק ר ו ת‬e s un v e rb o
a g ra d a b le que in d u c e al buen a n im o . De la s e n in fin itiv o , y n o u n v e rb o e n p re te rir o c o n ju g a d o
m a n d ra g o ra s se d ic e que tie n e n un e fe c to e n la te rc e ra p e rs o n a d el f e m e n in o sin g u la r, co n la ‫ו‬
 405/ B E R E S H IT — PA R A SH A T V A Y ET Z E 3 0 :1 6 -1 8 — ‫ ט ז ־ י ח‬: ‫ל‬

los jazm ines de tu hijo. ” ‫ טז וי־ ב־ א י ע ק י ב מ ד ה ש ד ה‬: ‫ד ו ד א י ב נ ך‬

V T ‫־‬ ‫״‬ I* t J ^ i r T ~ P| • ■ : J‫״‬ T I

16 Y cuando Yaacob vino del campo al

atardecer, Led salio a su encuentro y '‫ל א ה ל ק ך א ת ו ־ ו תי א מ ר‬ ‫ב ערב ותצא‬
dijo: “A m i vendras, pues ciertamente te ‫א ל י ת צ ו א כי ש כ ר ש כ ר ו נ י ך ב ד ו ד א י‬
V T I : 9 • : ‫־‬ J J T *»‫־‬ T J- *‫״‬
he alquilado p o r los jazm ines de mi
hijo. ” Y el se acosto con ella esa noche. :‫ה ו א‬ I
‫בלילה‬ T :J - “
‫ע מ ה‬
‫« י‬7 ‫י‬
‫וי שכב‬ -‫־׳‬ : • ‫־‬
‫בני‬ A* J

17D ios escucho a Led, y ella concibid y

‫ותהר‬ - ‫ ע‬- -
‫אל־ל א ה‬ •• v
‫אלהים‬ ‫י‬.* v :
‫ ש מ ע‬-‫ו י‬
r ; ‫־‬ : * ‫־‬
‫יז‬
dio a luz el quinto hijo para Yaacob. Q t

18Entonces Led dijo: “Dios me ha dado ‫ותיא מר‬ ‫יח‬ :‫ל י ע ק ב בז ח מ י ש י‬ ‫ותלד‬
mi recompensa p o r haber entregado mi
‫א שר־נתתי‬ ‫שכרי‬ ‫אלהים‬ ‫ל א ה נתן‬
sierva a mi marido. ” Y llamo su nombre , T V • T ; • VJ * >‫־‬ T T •*

Isajar. * :‫ש מ ו י ש ש כ ר‬
IT T ‫״‬ V :
‫ש פ ח תי לאי שי ו ת ק ר א‬
JTf J ‫י‬ ‫־‬ A* ’ ! ‫ י‬.* * T J

------- - --------------------------------------------------------------------------- O N K E L O S

‫ב ר מ ש א ו נ פ ק ת ל א ה ל כ ן ך מ ו ת י ה ו א מ ר ת ל ו ך ני‬ ‫ח ק ל א‬ ‫מן‬ ‫ ט ז ו א ת א <נ׳׳ א ן ע ל> י ע ק ב‬: ‫י ב ר ו ח י ד ב ר י ך‬

‫ י ז ן ק ב י ל י י צ ל ו ת ה ך ל א ה ן ע ד י א ת‬: ‫ת י ע ו ל א ר י מ י ג ר א ג ך ת י ך ב י ב ר ו ח י ד ב ר י ו ש כ י ב' ע מ ה ב ל י ל י א ה ו א‬
:‫ש מ י ה י ש ש כ ר‬ ‫ י ח ו א מ ך ת ל א ה י ה ב יי או נ רי ד י ה ב י ת א מ ו נ י ל ב ע ל י ו ק ר ת‬: ‫ו י ל י ד ת ל י ע ק ב ב ר ס מ י ש א י‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A SIH

‫סי עו‬ ‫הו א‬ ‫ה? ן רו(!\ ב ר ו ך‬ .‫ה ו א‬ ‫ב לי ל ה‬ :‫ש כ ר ה‬ ‫ת ח ת‬ ‫ל ך‬ ‫נו תנ ה‬ ‫ו אני‬ ‫זו‬ ‫לן ל ה‬ ‫ש כי ב ת‬ ‫הי ת ה‬
.‫א ל ל א ה‬ ‫ <יז> ו י ש מ ע א יו ה י ם‬:‫מ ^ ם י ש ש כ ר‬ ‫שי צ א‬ ‫ל א‬ ,‫ה צ ד י ק‬ ‫ב מ שכב‬ ‫שז לז ל ה‬ ‫ ו ל פ י‬.‫ב נ ך‬ ‫רו ד אי‬
:‫ל ה ך ב ו ת ש ב ט י ם‬ ‫ו כ< חז ך ת‬ ‫מ ת או ה‬ ‫ש הי ת ה‬ ‫ נ ת ת י ל ר ח ל‬.‫ < ט« ש כי ר ש ב ך ת י ך‬:‫ז כ ת ה ל ה ק ב ר ע מ ו‬

------------- ;------------------------------------------------------ T R ADUC C 1 6 N DE RASHI

correspondia acostarm e esta noche con £1, pero yo te cedo el turno a cam bio de los jazm ines de
tu hijo. Y por haber m enospreciado el acostarse con ese hom bre justo -Y a a c o b -, Rajel no
m erecio ser sepultada junto con 61.181
16 . ‫ ש פ ר ש נ ל ה י ד‬/ PUES c ie r t a m e n t e t e h e a l q u il a d o . Es decir, ya le he dado a R ajel su paga . 182

‫ ג ל י ל ה הו א‬/ e sa n o c h e . El Santo -b e n d ito e s - 10 ayudo para que de esa uni6n saliera Isajar . 183

1 7 . ‫ ו י ש מ ע א ל ה י ם א ל ל א ה‬/ DIOS 8 ✂Y✆Y✝✞ Q l 8 A. L a escu ch o que deseaba e intentaba aum entar el

num ero de tribus . 184

c o n v e rsiv a d e fu tu ro a p re te rito , ‫( ו ל ק ו ו ז ז‬M izraji). e scrito ‫ה הי א‬ o ‫ ה הו א‬. L a fr a s e lite ra lm e n te d ic e

“ n o ch e, E l” . E l p ro n o m b re a lu d e a D io s. E l T a lm u d
181. B ereshit R abd 7 2:3.
a p u n ta q u e la fo rm a e n q u e D io s lo a y u d o fu e
182. L a d o b le e x p re sio n v e rb al ‫ש כ ך ו ני ך‬ ‫ש כי ר‬ se h a c ie n d o q u e el a sn o d o n d e m o n ta b a Y a a c o b se
d e riv a d e la r a iz ‫ ש כ ר‬, q u c a d e m as d e a lq u ila r d ir ig ie ra p o r sf so lo a la tie n d a d e L e a y e lla le
ta m b ie n s ig n if ic a p a g a r. P o r e sta ra zo n , e sta fr a se se sa lie ra al e n c u e n tr o (Sifte Jajamim).
p u d o h a b e r e n te n d id o e n el se n tid o d e “ te h e d a d o
184. B ereshit Rabd 7 2 :5 . L a T o rd no d ic e q u e L e a
tu p a g a ” . R a sh ! s e n a la q u e e ste no es su sig n ific a d o
h a y a e x p re sa d o u n a p le g a ria a D io s, p o r 10 q u e
(Gur Arye). so la m e n te se p ued e e x p lic a r el que la haya
183. N ida 3 1 a. E n la fra s e ‫ ב ל י ל ה ה ו א‬, “ e sa n o c h e ” , “e s c u c h a d o ” e n re f e r e n c ia a u n a n h e lo p ro fu n d o d e
la p a la b ra ‫ ל י ל ה‬e s fe m e n in a , p o r 10 q ue d e b e ra lle v a r e lla , no e x p re sa d o (B eer Itzjak).

el p ro n o m b re fe m e n in o , ‫ ה י א‬, p ero e n v e z d e e so * N o t a a l t e x t o d e la T o r a : E l n o m b re ‫י ש ש כ ר‬, Isa ja r, se

lle v a e l p ro n o m b re ‫ ה ו א‬, q u e e s m a scu lin o . A d e m a s, d e riv a d e la r a iz ‫ ש כ ר‬, re c o m p e n sa . L a s e g u n d a le tra
a! p ro n o m b re le fa lta e l a rtfc u lo , d e b ie n d o e s ta r ‫ש‬ no se p ro n u n c ia .
3 0 :1 9 -2 2 — ‫ י ט ־ כ ב‬: ‫ל‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 406

19L e a c o n c ib id d e n u e v o y d io a lu z e l ‫י‬$‫ ל ל א ה ו ת ל ד ב ך* ש‬1‫יט ו ת ה ר ע‬

s e x to h ijo a Y a a c o b . 20E n to n c e s L e d >3*‫ז^ ך‬ ‫ל א ה‬ ‫כ ו ת א מר‬ *‫ל י ע ל ב‬
d ijo : “D io s m e h a o to rg a d o u n a b u e n a V Tl > T >" J . ' .t!r:
■r , . .1
p o r c io n ; e s ta v e z m i m a rid o m o r a r a
. ‫א ת י ז ב ד ט ו ב ה פ ע ם יזבלני א ל ה י ם‬
• j ‫•!! ״‬ * '‫•״?׳‬ 1 “ ‫ י ל‬/‫״ י‬

c o n m ig o , p u e s le h e d a d o a lu z s e is ^17 ‫ י" י ל ך ת י‬3 ‫ י‬$‫ב נ י א י‬

h i j o s .” Y U am o s u n o m b r e Z e b u l u n * 21Y ‫ב א ו א ח ר‬ :‫ ז ב ל ו ן‬1‫ו ת ק ר א א ת ־ ^ מ‬
d e s p u e s d io a lu z u n a h ija y lla m o s u .‫ך<^ ךן י ל ד ה‬ ‫ו תלר א‬
n o m b r e D in a . * 'T ‘ .lT ! v JT! ,‫־ ־‬ A‫ ' ־‬T!JT
* D i o s r e c o r d 6 a R a jel. y D io s W - ’ D T ™ ‫ ל ה< ם‬$ ‫ ר‬$ ‫ ק‬a
e sc u c h o s u s r u e g o s y a b rio s u m a triz. :‫א ת ״ ך ח מ ה‬ ‫אליה אלהים ויפתח‬ IT

o n k e l 6 s —

‫ט ב ר( ך א‬ ‫לי רו ל ק‬ ‫מ ז ב יי י ת י ה‬ ‫ל א ח‬ ‫ כ ו א מ ר ת‬:‫ש ת י ר א י לי ^ קי ב‬ ‫ב ר‬ ‫ל א ה וי לי ד ת‬ ‫עו ד‬ ‫י ט ן ע די א ת‬

‫בן‬ ‫ כ א ו ב ת ר‬:‫ב ציו ו ק ר ת י ת < ץ מי ה ז ב ל ו ן‬ ‫א רי י לי די ת לי ה ( ץ ת א‬ ‫לו תי‬ ‫ך מ ג לי‬ ‫מ דו רי ה‬ ‫ז מ נ א י הי‬
:‫צ א ת ה יי ו י ס ב ל ה ע ד וי‬ ‫ק ך ם יי ן ק בי ל‬ ‫ ל‬0‫ כ ב ו ע ל ד ו כ ר נ א ך ך‬:‫י ל י ד ת ב ר ת א ו ק ר ת י ת ( ץ מ ה די נ ה‬

------------------------------------------------------------------------------ r a s h ! — — ------------------------------------------------------------------

<‫ת ה א ך ר ו ל‬ ‫ל א‬ ‫א ם ז ה ז ב ה‬ :‫ב ע צ מ ה‬ ‫דין‬ ‫ל א ה‬ ‫ז בו ל‬ ‫בי ת‬ ‫ל שון‬ .‫ י ז^ ל ני‬: ‫כ ת ר ג ו מ ו‬ .‫ט ו ב‬ ‫נ> ז ב ד‬

(‫מ ה פ ד‬ ‫ע ליו‬ ‫ ו ה ת פ ל ל ה‬.‫ה ש פ ח ו ת‬ ‫ב א ח ת‬ ‫א חו תי‬ .‫ ב י ת מ ר ו ר‬,‫ ה י ר ב י ר י י ר י ״ א ב ל ע ״ ז‬.1‫י ג‬:‫מ ל כ י ם א ח‬
‫ש מ קז ר ה‬ ‫ ז כ ר ל ה‬.‫ <פב> ו י ז פ ר א ל ה י ט א ת ך ח ל‬: ‫ל נ ק ב ה‬ ‫שי ש לי‬ ,‫א ל א ע מ י‬ ‫ת ה א ע ק ר די ר תו‬ ‫מ ע ת ה ל א‬
‫ת על ה‬
‫ ״‬T1 ”
‫ש מ א‬
T V
‫מ צר ה‬T ‫״‬ {
‫ ו ש ה י ת ה‬,‫ל א ח ו ת ה‬
T I T V 5 T ‫!־‬ ‫־‬
‫סי מני ה‬
T v T *
‫ פ ר ש ו ר ב ו ת נ ו ש ד נ ה‬.‫ <ג א> ד י נד ה‬:‫ב נ י ם כ נ ג ד כ ל נ ש י ו‬
T T V •• ‫־‬ : • T T T V V s • T

T R A D U C C I O N DE R A S H i

20. ‫ ב‬1‫ ז ב ד ט‬/ u n a bu e n a po r c i6 n . E s ta f r a s e d e b e s e r e n t e n d i d a tal com o la traduce el Targum . 185

‫ י ן ב ל נ י‬/ MORARA c o n m ig o . E s t a p a l a b r a esta relacionada con la e x p r e s i 6 n ‫ ב י ת ז ב ו ל‬, “casa para
habitar .” 186 S i g n i f i c a 10 m is m o q u e la p a l a b r a herbergerie en francos a n tig u o , 187 q u e d e s ig n a un
lugar para habitar. A l p o n e r l e e s te n o m b r e , L e d q u is o d e c ir : “D esde ahora su residencia principal
ser£ conm igo, pues ten g o tantos hijos com o todas sus dem ds m ujeres.”

21. ‫ ךי ג ה‬/d in A . N uestros M aestros explicaron que el nombre ‫ די נ ה‬alude al hecho de que Led se
hizo un ju icio [188[ ‫ ך ץ‬a si misma: “Si este feto es vardn, mi herm ana no ser£ ni siquiera como
una de las siervas / ’ 189 Entonces rezd por el feto y fue transform ado en m ujer . 190

22. ‫ מ ז פ ר א ל ה י ם א ת ו ח ל‬/ DIOS R E C O R D 6 A r a je l . 191 Recordo que ella habia transm itido los signos
de reconocimiento a su herm ana Led y que se angusti 6 pensando que la suerte de Led quizds serfa

18 5 . E l T a rg u m la tr a d u c e p o r n\? ‫ ח ל ק‬, una buena ellos; c a d a u n a d e la s sie r v a s, a d o s; y R a je l habi'a

porcion. dado a lu z a Y o se f. Si a h o ra L e a te n ia u n v a ro n , ello
186. M elajim I, 8 :1 3 . im p lic a ria q u e R a je l p e r d e r ia la o p o rtu n id a d de
ig u alar el n u m e ro d e h ijo s q u e tu v o c a d a u n a d e las
187. E n e sp a n o l, a lb e rg u e , h a b ita c io n .
siervas.
* N o ta a l te x to dc la T o r a : E l n o m b re ‫ ז ב ל ו ן‬, Z e b u lu n , se
d e riv a d e l v e rb o ‫ ח ב ל נ י‬, “ m o r a ra c o n m ig o ” d e e ste 190. B erajot 60a.
v e rsic u lo . S u r a iz e s ‫ ז ב ל‬, m o r a r, h a b ita r. 191. A u n q u e a q u i tra d u c im o s e l v e rb o ‫ ו י ז כ ר‬d e un
188. E l n o m b re ‫ ד י נ ה‬s e r ia u n a v a ria n te fe m e n in a de m o do m uy lite r a l, com o “ r e c o rd o ” , debe ser
la p a la b r a ‫ ד י ן‬, ju ic io . e n te n d id o m d s b ie n c o m o “ to m o e n c u e n ta ” , y a qu e
189. E l to ta l d e h ijo s q u e Y a a c o b d e b ia e n g e n d ra r re c o rd a r im p lic a q u e h u b o u n o iv id o p re v io , 10 q u e
e ra d o c e v a ro n e s. L e a y a h a b ia d a d o a lu z a se is d e o b v ia m e n te v a e n c o n tra d e la o m n is c ie n c ia d iv in a .
 407/ B E R E S H IT — PA R A SH A T V A Y E T Z E 3 0 :23 — ‫ כ ג‬: ‫ל‬

23 Eiia concibio y dio a luz un hijo, y ‫ו ת א מ ר‬ ‫בן‬ ‫ו ת ל ד‬ ‫ו ת ה ר‬ ‫כג‬

dijo: “Dios ha quitado mi oprobio . ‫״ א ס ף‬ :‫א ת ־ ח ר פ ת י‬ ‫אליהים‬

o n k e l 6 s

: ‫\ י י י ת ח ס ו ך י‬£‫מ ו י ג ד י א ת ו י ל י ד ת ב ר ו א מ ר ת בני‬

---------------------------------- R A S H I

, 1‫ א‬:‫ ן כ ן א ס י ף ח ך פ ת נ ו ( י ש ע י ה ד‬.‫ש ל א ת ו ־ א ה‬ ‫ב מ קו ם‬ ‫ש א ץ ל ה‬ ‫ש מ א י גו ־ שנ ה י ע ק ב ל פ י‬ ‫ב גו ר לו ש ל ע ש ה‬
‫מ ה ם (יו א ל‬ ‫א ס פו‬ ,>‫י ס‬:‫ו ל א י א ס ף ה ב י ת ה ( ש מו ת ט‬ ‫ ו א ף ע ש ו ה ר ש ע ב ך ע ל ה ב ל ב ו כ ש ש מ ע ש א י ו‬,‫ב נ י ם‬
.‫ ין ר פ רני‬.‫ ל א י ס מ ן‬,)‫ כ‬:‫ ו י ר ח ך ל א י א ס ף ( י ש ע י ה ס‬,)‫י‬:‫ב‬ ‫של א‬ ‫ה א ך מון כ ב ט‬ :‫ש י ס ד ה פ י ט‬ ‫הו א‬ ,‫ל ה ב נ י ם‬
‫או מ רי ם ע לי‬
‫־‬ ^ * ! T S ‫י‬
‫ ו ה י ו‬,‫ש א נ י ע ק ר ה‬
T‫״‬T * ‫ז‬ •- V T } VJ ‫ן‬
‫ש היי תי ל ח ר פ ה‬
• ■ T V
‫ ה כ נ י ס ה‬.‫ < מ> א ס ף‬: ‫ ב ה ל ה‬X‫ צ ב ה ל ק ח ת ה ל ו ו נ ' ת‬,‫ח ל ה‬
T ‫׳‬ 5 ‫׳‬ ‫־ י‬ T T ‫ ־‬T S T : : T T T T 1

-------------------------------------------------------------------- T R A D U C C 1 6 N D E R A S H l

pertenecer a E sav si es que Yaacob la divorciaba por no tener hijos . 192 Y, e n e f e c to , 10 m ism o
habia pensado el m alvado Esav al enterarse de que ella no teni'a hijos . 193 A esto aluditi el poeta
cuando com puso la s ig u ie n te e s tr o f a : “C uando el rojizo [ E s a v ] vio que ella no concebla, quiso
tomarla para si y ella se aterroriz 6 . ” 194
23 . ‫ א ס ף‬/ H A Q U IT A D O . E l v e rb o ‫א ס ף‬ s ig n if ic a a q u i q u e Dios guardti la a f r e n t a en un sitio donde
no pudiera ser vista. Y de igual m odo, la r a f z ‫ א ס ף‬t i e n e e s t a m is m a c o n n o t a c i o n en la s s ig u ie n te s
fra se s: “Q uita ]‫ ף‬1‫ [ א ס‬nuestro oprobio ” ; 195 “que no haya sido recogido ]‫ [? א ס ף‬en casa ” ; 196
“ guardaron ]‫ [ א ס פ ו‬su brillo ” ; 197 “ni tu luna se replegarA ]‫ ” [* א ס ף‬, en e s te U ltim o c a s o s i g n i f i c a 198
q u e no s e r i guardada . 199

‫ ו« ף פ הי‬/ m i o p r o H io . Pues para mi era un oprobio ser esteril , 200 y la gente decia de mf que me

192. A u n q u e R a je l e ra u n a m u je r m u y v ir tu o sa , la a c e p c io n d e re u n ir . D e h e c h o , asf e s c o m o lo
d ig n a de q u e D io s le to m a se en c u e n ta to d o s los tra d u jo el T a rg u m : ‫ פ נ ש‬, reunid. R a sh f e n fa tiz a q u e
d e m a s a c to s m e rito rio s q u e h a b fa re a liz a d o , R a sh f en e s te v e rsf c u lo n o p u e d e se r e x p lic a d o c o n e sta
a firm a que fu e e s p e c if ic a m e n te e ste a c to de u ltim a a c e p c io n , y a q u e si 10 q u e R a je l q u e r fa d e c ir
g e n e ro sid a d el f a c to r d e te rm in a n te p a ra q u e D io s le e s q u e c o n e s te h ijo su o p ro b io d e m u je r e ste ril h a b fa
c o n c e d ie se h ijo s p o rq u e m e d ia n te e ste a c to e lla d e sa p a re c id o , n o se rfa lo g ic o q u e d ije ra q u e D io s
h a b fa e v ita d o q u e su h e rm a n a sa lie ra c on o p ro b io d e “ h a b fa r e u n id o ” su o p ro b io , p u e s e n e ste c a so su
la n o c h e d e b o d a s c o n Y a a c o b y no serfa lo g ic o q u e o p ro b io se rfa m a s e v id e n te {Mizraji).
e lla m is m a s a lie ra con o p ro b io de su p ro p io
2 0 0. E s ta f r a s e p la n te a u n a o b v ia d ific u lta d : ,‫׳‬,cual
m a trim o n io c o n Y a a c o b al n o te n e r h ijo s {Gur
e ra re a lm e n te el “ o p ro b io ” de R a je l? Los
Arye).
c o m e n ta r ista s h a n o f re c id o v a ria s r e s p u e sta s a e ste
193. Bereshit Raba 73:4.
p ro b le m a , m a s 0 m e n o s s a tis fa c to ria s. U n a d e e lla s
194. R a sh f a lu d e a q u f al p o e m a litu rg ic o [piyut] a firm a q u e e n e p o c a s a n tig u a s e ra u su a l q u e lo s
“ E v en J u g ” , q u e fo rm a p a rte d el libro d e re z o s d e h o m b re s se c a s a se n c o n d o s m u je re s, u n a d e stin a d a
R o sh H a sh a n a . a la p ro c re a c io n y la s e g u n d a al p la c e r se x u a l d el
195. Yeshayahu 4:1. m a rid o , c o m o R a sh f m ism o se n a lo e n su c o m e n ta rio
al v. 4 :1 8 , j.v . ‫ ש ת י נ ש י ם‬. A la d e s tin a d a al p la c e r
196. Shemot 9:19.
se x u a l del m a rid o so lia n d a rle dc beber una
197. Yoel 2:1 0 .
su sta n c ia e s te r iliz a n te p a ra q u e n o se e stro p e a se su
198. Yeshayahu 6 0:20 . b e lle z a c o n lo s e m b a r a z o s y lo s p a rto s . E l h e c h o d e
199. E l sig n ific a d o b a sic o d e la ra iz ‫ א ס ף‬e s re c o g e r, q u e R a je l n o tu v ie ra h ijo s h a b f a in d u c id o a lo s
m e te r al a b rig o , g u a rd a r, y, p o r e x te n sio n , q u ita r. S in c fn ic os d e la e p o c a a p e n s a r q u e Y a a c o b se h a b fa
e m b a rg o , e n c ie rto s c o n te x to s ta m b ien p o d n 'a te n e r d e sp o sa d o c o n e lla so la m e n te p a ra u tiliz a rla p a ra su
3 0 :2 4 -2 5 — ‫ כ ד ־ כ ה‬: ‫ל‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬ / 408

Y llamo su nombre Yosef* diciendo 24:‫כ ד ו ת ק ר א א ת ״^ מ ו * ^ ס ף ל א מ ו * י ס ף‬

" Que el E tem o me M a d a otro hijo .■■ ^ ‫״‬ .‫ א ״ ף‬p , ‫ ה' י ל‬1‫י ה‬
Y sucedio que cuando Rajel hubo 25 , "‫" ״‬ ‫ל' י‬ ‫ " "י‬7 '‫יי‬ ”• !
a luz a Y osef Yaacob dijo a Labdn: *^P^r dado "' 9 ^' ! - ‫ ל‬0 *1
“Enviame y me ire a mi lugar y a mi < ‫א ל ־ ל צ ן פ ו ל ח נ י ' ו א ל כ ה א ל ־ מ ק ו מ‬
------------------------------------------------------------------------------------- o n k e l 6 s

‫ ב ה י ר ן ו ה‬:‫א ר ו ו ץ‬ ‫ב ר‬ ‫לי‬ ‫ל מי מ ר יו ס ף יי‬ ‫ ס ף‬1‫^ מ י ה י‬ ‫כר ו ק ר ת י ת‬

‫ל א ת רי‬ ‫פ ד י ל י ד ת' ר ח ל י ת י ו ס ף ו א מ ר יי ג קי ב ל ל ב ן ( ץ י * ו ו נ י ן ־ א י ה ד‬

---------------------------------------------------------------------------------- RASHf

‫נ ת פלל ה‬ ‫ל א‬ ‫ל כ ך‬ .‫מ מ נ י‬ ‫י ה א‬ ‫ל ה ע מי ד‬ ‫ע תי ד‬ ‫כל‬ :‫ו א ג ד ה‬ .‫ה ר ש ע‬ ‫ע שו‬ ‫של‬ ‫ל ח ל קו‬ ‫ש א על ה‬

‫א ת‬ ‫ך חל‬ ‫ א ש י י ל ך ה‬3 >‫ ( ב ה‬: ‫א ח ר‬ ‫בן‬ ‫על‬ ‫א ל א‬ ‫ל ת לו ת‬ ‫ב מי‬ ‫ל ה‬ ‫אין‬ ,‫ב ן‬ ‫ל א ש ה‬ ‫ש אין‬ ‫ז מן‬
‫ן הי ה‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫ע<׳\ו‬ ‫של‬ ‫ש טנו‬ ‫מ שנו ל ד‬ .‫י ו ס ף‬ ‫שבר‬ ‫מי‬ :‫ב ן‬ ‫ תו ל ה‬. ‫בן‬ ‫ל ה‬ ‫מ שי ש‬ .‫ס ך ח ו נ ה‬
‫ו בי ת‬ ‫ל ה ב ה‬ ‫יו ס ף‬ ‫ו בי ת‬ ‫א ש‬ ‫יי ג קי ב‬ ‫בי ת‬ :‫ב נ ך‬ ?‫א לו‬ ‫ת אני ם‬ ‫א כל‬ ‫מי‬ .‫ב נ ך‬ ?‫ ה‬$ ‫כ לי‬
(‫ל ה ב ה‬ ‫ב ל א‬ ‫א ש‬ .)‫י ח‬:‫א‬ ‫( עו ב די ה‬ ‫ל ק ש‬ ‫ע שו‬ ‫בנ בו א ה‬ ‫הי ת ה‬ ‫יו ד ע ת‬ .‫א רו ר‬ ‫גן‬ ‫לי‬ '‫ה‬ ‫ה ד> י ס ף‬
‫ב ט ח‬ ,‫י ו ס ף‬ ‫ מ שנו ל ד‬. .‫ל מ ר ח ו ק‬ ‫שו ל ט‬ ‫אינו‬ ‫ע שר‬ ‫שני ם‬ ‫א ל א‬ ‫ל ה ע מי ד‬ ‫ע תי ד‬ ‫י ע קב‬ ‫ש אין‬
‫ל שו ב‬ ‫ןך צ ה‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ב ה ק דו ש‬ ‫י ע קב‬ ‫ש הו א‬ ‫ש או תו‬ . ‫ך צון‬ ‫י הי‬ :‫א מ ך ה‬ .‫ ש ב ט י ם‬:
T R A D U C C IO N D E R A S H I

tocaria com partir la suerte del m alvado Esav. Y segun un m idrash ag&dico, esta expresion alude
a 10 siguiente: todo el tiem po que una m ujer carece de hijos no tiene a quien achacarle sus
propias fallas; pero cuando tiene un hijo, se las achaca a 61. Por ejemplo, si el padre pregunta:
“;,Quidn rom pi 6 este utensilio?”, ella podria responder: “Tu hijo.‫ ״‬O si pregunta: “<,Qui6n coin i6
estos higos?”, ella podria responder: “Tu hijo .” 201

24. ‫ י ס ף ה׳ ל י ג ן א ח ר‬/ q u l t r n o m n o t r o h i j o . P or m edio de su don profdtico, Rajel

8 8 8 8 8 Q Q q Q

sabia que Y aaco b tendria doce tribus en total. Y puesto que hasta ahora 61 ya tenia once de ellas,
dijo: “OjalA que ese hijo que 61 tendra en el futuro sea de m i.” P or eso unicam ente rez 6 por
“otro hijo ”, y no por muchos m is . 202

25. ‫ג א ש ר י ל ך ח ו ח ל א ת י ^ ף‬ / Y u Q n q o r Q j 8 l h u H o q Q q o Q l u z Q y o s 8 f . Yaacob decidio partir a su

tierra desde el momento en que hubo nacido el hijo que eventualmente se convertirfa en el oponente
de E sav, com o se declara: “La casa de Y aacob ser£ fuego y la casa de Y o sef llam a, y la casa de
E sav se convertira en hojarasca .” 203 El fuego -Y a a co b - sin llam a - Y o s e f - no tiene efecto a
distancia. Esto implica que cuando Y osef nacio, Yaacob puso su confianza en el Santo -b en d ito
e s - y quiso volver a su tierra.204

p r o p io p la c e r , 10 q u e la c o n v e r tia e n u n m e r o o b je to m id ra sh p o r q u e , c o m o y a se in d ic o en la n o ta
s e x u a l. E s te e ra el “ o p ro b io ” que R a je l ta n to a n te rio r, la p r im e r a e x p lic a c io n p la n te a e l p ro b le m s
d e s e a b a q u ita r s e d e e n c im a ( Beer haTora). d e cu d l e r a re a lm e n te e l “o p ro b io ” d e R a je l.
* N o ta a l te x to d c la T o rtf: E l n o m b re ‫יו ס ף‬ s e d e riv a d e 2 0 2 . Bereshit Raba 7 2 :6 .
la r a iz ‫נ ס ף‬, q u e s ig n if ic a a fia d ir, a g re g a r.
203. Obadia 1:18.
201. Bereshit Raba 7 3 :5 . S e g u n el m id ra sh , la
e x p re s io n ‫ח ך פ תי‬ n o d e b e s e r e n te n d id a c o m o “ m i 204. Bereshit Raba 7 3 :7 . S e g u n se fiala e l T a lm u d
o p ro b io ” , s in o c o m o “ m i fa lla ” , “ m i e r ro r” , e n (Baba Batra 1 2 3 b ), Y a a c o b p e rc ib io p ro fe tic a m e n te
r e f e r e n c ia a la s f a lla s p e rso n a le s de la m u je r q u e la d e s c e n d e n c ia d e E sa v so la m e n te c a e rfa a
(Mizraji). R a sh f c ita a q u f la in te r p r e ta c io n d el m a no s d e la d e s c e n d e n c ia d e Y o sef.
409 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y ET Z E 3 0 :2 6 -2 9 — ‫ ב ו ־ כ ט‬: ‫ל‬

tierra. 26Dame mis mujeres y mis nihos, ‫ו א ת ״יל די‬ ‫א ת ״נ שי‬ ‫ת נ ה‬ ‫בו‬ :‫ו ל א ר צי‬
por quienes he trabdjado para ti, y ‫? ו א ל כ ה (יי א ^ ה‬PD ‫א ^ ר ע ב ך ת י א ת ך‬
partire; pues tu conoces el trabajo por el ! '‫ "־‬T ' ' ‫ ־‬: s_ T "
que te he servido. ” 11Laban le dijo: "Si = T ? 1 T O M T O P H *
ahora halle gracia en tus ojos... He ‫מ צ א ת י‬ ‫בז ו י י א מ ר א ל י ! ל ב ן א ם ״ נ א‬
adivinado que el Eterno me ha :‫ב ג ל ל ך‬ ‫ ה‬1‫נ ח ש ת י ו י ב ר כ נ י ן ה‬ ‫ב עיניך‬
bendecido gracias a ti. 28y ‫ ״‬dijo.
r , 1 1 r >> *y 1 ‫נ ק ב ה‬ ro ‫ח מי שי‬
Estipulame tu salano y te 10 dare. L‫ ־‬T : :IT : ,*{£! 7 A“. "
29[Yaacob] le dijo: “Tu sabes 10 que te .‫כ ט ו י א מ ה ו א תנ ה‬
he servido, y 10 que tu ganado era ‫מ קנ ך‬ ‫א ש ר ״ הי ה‬ ‫ו א ת‬ ‫ע ב ך ת י ך‬ ‫א ש ר‬
o n k e l Gs

‫א ת י ד ע ת י ת פ < ח ני‬ ‫ב הו ו אזי ל א רי‬ ‫מ ת ב ני ךי פ ל חי ת י ת ד‬ ‫ כו ה ב י ת נ ש י‬:‫ו < א ך ע י‬

: ‫מ ו א מ ר ■ לי ה ל ב ו א ם כ ע ן א ג ץ ב ח י ת ר ח מ י ן כ ן ך מ ך נ ס י ת י ו ב ך כ נ י י י ב ד י ל ך‬ :‫ך פ ל ח ת ך‬
‫ כ ס ו א מ ר ל י ה א ת י ד ע ת י ת ך פ ל ח ת ך וי ת ד ה ו ה ב עיו ־ ך‬:‫כ ח ו א מ ר פ רי ש א ג ך ך ע לי ו א תן‬

-------------------------------------------------------------- R A S III -------------------------------------- :-------------------------

‫והוא‬ ‫א פ ט ר י ש לו ב נ י ם‬ .‫ ו ו‬:‫כ ט‬ ‫א ם ע ם ה צ א ן ־ ( ל עי ל‬ ‫ל צ א ת בי‬ ‫איני ר ו צ ה‬ . ‫א ת נ ש י ו ג ו׳‬ ‫( מ> ן ג נ ה‬

,‫בנים‬ ‫נ ס י ת י ב נ ח ו ש ש ו ל ח ב ת ו א צ ל ה ר ו ע י ם? ו ע כ ש י ו ה י ו לו־‬ ,‫מ נ ח ש היה‬ .‫ו פז> נ ח ש ת י‬ :‫ב ר שו ת‬

‫( ל ק מו‬ ‫לבן‬ ‫בני‬ ‫דברי‬ ‫א ת‬ ‫ו י( ץ מ ע‬ :‫ב ש ב א ת לכאן שנאמר‬ . ‫ב א ה לי ב ך ב ה‬ ‫ש ע ל יךך‬ ‫שלי‬
:‫אג ך ך‬ ‫פךיש‬ :‫ב ת ךגו מו‬ .‫ש כ ר ך‬ ‫> נ ק ג ה‬n s ( :1‫ א‬: ‫ך ח ל ב ת ו ב א ה ל א‬ ‫ ן ה נ ה‬: ‫ ש נ א מ ר‬,‫ל א היו לי בני ם‬
T R A D U C C IO N D E R A SH I

2 6 . ‫♦ ו גו׳‬
via ‫ ת ג ה א ת‬/ DAM E m is MUJERES, e t c . Queria decirle: N o quiero m archarm e sino solo con
tu perm iso . 205

27. ‫ נ חי ת תי‬/ HE ADIVINADO. Laban era adivinador. Cuando dijo esto queria decir: “Por m edio de
mis adivinaciones he descubierto que gracias ti me llego la bendicion de tener hijos varones. Pues
antes de que vinieras aquf yo no tenfa hijos varones.” La prueba de ello es que con respecto a el
se declara: “Y he ahf a su hija Rajel que viene con el rebaflo .” 206 Ahora bien, 1 es posible que si
tuviera hijos varones haya enviado a su hija con los pastores ? 207 Pero ahora ya tenfa hijos
varones, com o se declara mas adelante: “ [Yaacob] 0y 6 las palabras de los hijos de L aban .” 208

28. ‫ נ ק פ ה ש פ ר ך‬/ e s t ipu l a m e t u s a l a r io . Esta frase debe ser entendida tal com o la traduce el
Targum : ‫ פ ר ש א ג ר ך‬, especifica tu salario . 209

2 0 5 . L a fra s e “d a m e m is m u je re s y m is h ijo s” 2 0 8 . Infra, v . 3 1 :1 ; Tanjuma, Shem ot 16.

podri'a im p lic a r que L aban m a n te n la com o
209. E l s ig n if ic a d o g e n e ra l d e la r a iz ‫ נ ק ב‬e s el d e
p risio n e ro s a R a je l y L e a ju n to c o n su s h ijo s y q u e
fija r 0 d e te rm in a r a lg o , y p o r e llo e s u tiliz a d o e n el
n o lo s d e ja b a p a rtir. R a sh f e n f a tiz a a q u i q u e tal n o
se n tid o de d e te rm in a r, fija r y, por e x te n si 6 n,
e ra el c a so ; d e e n tr e to d o s lo s d efe cto s m o ra le s d e
p e rfo rar. A h o ra b ie n , a p lic a d o al h a b ia , pu ed e
L a b a n , a c tu a r c o m o s e c u e stra d o r no e ra u n o d e e llo s.
sig n ific a r e sp e c ific a r , e x p lic ita r o, s im p le m e n te ,
A q u f Y a a c o b m e ra m e n te q u e rfa in d ic a rle q u e no
p ro n u n c ia r . E s e n e s ta u ltim a a c e p c i 6 n q u e R a s h i 10
d e s e a b a p a rtir sin su p le n o c o n se n tim ie n to (M izraji).
e n tie n d e a q u i, e n u n s e n tid o s im ila r a su h o m o lo g o
20 6 . S u p ra , v . 2 9 :6 . e n Vayikra 2 4 :1 6 : “ E l q u e p ro n u n c ie b la sf e m a n d o
2 0 7. O b v ia m e n te n o , y p o r e so R ajel e ra la p a sto ra [‫ ] ו נ ו ק ב‬el N o m b re d el E te rn o s e ra c o n d e n a d o a
d e su rebaflo. m u e rte ...”
3 0 :3 0 -3 2 — ‫ ל ־ ל ב‬: ‫ל‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 410

conmigo. 30 Que lo poco que temas '‫ל ן ל פ נ י‬ ‫ א מ ־ ־ הי ה‬hya >5 ‫ ל‬: ‫א ת י‬

antes de ml se ha mcrementado
abunaantemente porque el Eterno te ha
, ‫ ה ' א י ת‬1‫ ה‬, L‫ ו י ב ר‬-tft, ‫ י ץ‬3 (‫ן‬
*■!■‫ ! ־‬J ! ! ‫׳־‬t ! 1 •■ •‫• ״‬:‫־‬ T ‫ י‬j : •‫־‬
bendecido gracias a mi llegada. Y >jp>r?7
♦ ‫גם״אנכי‬ ‫ ה‬$?‫ו ע ת ה מ ת י א ע‬
ahora 1 cuando hare tambien y o p or mi ‫<» ק ' ב‬
' ‫ל א ו י א מ ר מ ה א ת ז ״ ל ז ז* ו י א מ ר‬
casa?” 317 [Labdn] dijo: “iQ u e te J 1 ‫־״‬. - ' ‫ ־‬V JT, v
dare?” Yaacob dijo: “N o m e des nada; ™ ‫^ ל ל י ם א ו‬- ‫ל א‬
si haces esto p o r m i voivere a ‫א ר ע ה ע א נ ך‬ ‫ה דבר הזה א שו ב ה‬
- . t 1 J : I Ov s v T V T V - JT T -

apacentar tu rebaHo y a cuidarlo: 1 . ‫« י ״‬. | ‫י י י‬

XJ r ‫ן‬ / mJmt1 j. ‫ג‬ 13 J lO w /iX T ‫׳‬V / ♦
^p a sa re hoy p o r todo tu rebano; l: 1 T ! ‫(••־׳‬ ( <■■ ■ •■
aparta de alii a todo cordero moteado ‫ נ ק ר‬I ‫כ ל ׳^ ה‬ 0^‫ה י ו □ ה ס ר מ‬
o n k n r As
‫ ל א ר י ז עי ר די ה ו ה ל ך ק ך מ י ו ת קי ף ל מ ס ג י ו ב ךי ך יי י ת ד ב ד י ל י ו כ ע ן א י מ ת י ^ ג ב י ד א ף‬:‫ע טי‬
‫ ל א ו א מ ר מ ה א ת ן ל ד ! א מ ר י י ג ק י ב ל א ו נ ת ן ל י מ ד ע ם א ם ת ^ ב ד ל י פ ר נ ג מ א רז דין‬: ‫א נ א ל ב י ת י‬
‫א מ ר נ מו ר‬ ‫ מ ת ט ן פ ל‬1‫ ך י ו מ א ד י ן ה י ג ד י ונ ״ א אן ג די‬$ ‫ ל ב א ע ב ר ב כ ל‬: ‫א ך ע י ע נ ך א ט ר‬ ‫א תו ב‬

R A SH I

1‫ך‬ ‫ל צ ו ר‬ .*‫ג ם א ג י מ ל ג י ת‬ : ‫ע מ י‬ ‫ה ב א י ם‬ ,1‫ ה‬:‫( ש ו פ ט י ם ח‬ ‫מ ע ו ט‬ ‫ח ש ב ו ן‬ ‫א ת‬ .‫כ ט) ו א ת א ש ר ה י ה מ ק ג ך א מ י‬

‫ע ם‬ .‫ך ל ר ג לי‬ ‫ו צ ר י‬ ,‫ב ני‬ ‫א ל א‬ ‫ל צ ך פ י‬ ‫ע ו ש י ן‬ ‫א י ן‬ ‫ע כ ש י ו‬ .‫ב י ת י‬ m :‫ה י ו‬ ‫ב מ ה‬ ‫מ ת ח ל ה‬ ‫ל י ד י‬ ‫ש ב א‬ ‫מ ק נ ך‬

‫ג ם‬ ‫ה ה ו‬ , ‫ל ס מ כ ן‬ ‫ע מ ה ם‬ ‫א נ י‬ ‫ג ם‬ ‫ע ו ש ה‬ ‫ל ה י ו ת‬ ‫א נ י‬ ‫כ מ ו‬ . ‫ה ב ר כ ה‬ ‫א צ ל ך‬ ‫ב א ת‬ ‫ר ג ל י‬ ‫ב י א ת‬ ‫ב ש ב י ל‬ .‫ ר ג לי‬:

‫נ ק ו ד ו ת‬ ‫ב מ ו‬ ‫ד ק ו ת‬ ‫ב ח ב ך ב ו ר ו ת‬ ‫מ נ ו מ ר‬ .‫<לנ> נ ק י‬ ‫ב ר ג ל י‬ ‫ש ר‬ ‫א‬ ‫ל ע ם‬ ,>‫ ח‬:‫( ש מ ו ת י א‬ ‫ב ח נ ל י ד‬ ‫א ש ר‬ ‫ ה ע ם‬.

T R A D U C C 1 6 N DE RA SH I

2 9 . ‫ ן א ת א ש ר ח י ה מ ק נ ך א ת י‬/ \ l o q u e t u g a n a d o e r a c o n m i g o . Es decir, la poca cantidad de tu

ganado que Ueg6 a m is m anos al principio, qu£ tan reducido era.

30. *‫ ל ר ג ל‬/ g r a c ia s a m i l l e g a d a . Esta expresi 6n significa 10 mismo que *‫ ע ם ר ג ל‬, “con mis pies
[‫”] ר ג ל י ם‬. Yaacob quiso decirle: “P orque mis pies han venido aquf contigo te ha Uegado la
bendicidn .” 210 Esta expresi 6n es sim ilar en significado a la frase que literalmente dice: “El pueblo
que esta a tus pies [211” .[3 ‫ ר ג ל י ד‬Y tambidn es similar a la de la frase: “A la gente que sigue mis
pasos [212, ”]‫ ב ר ג ל י‬frase que significa: los que vienen conm igo.

‫ ג ם אני בי ל ב י ת י‬/ t a m bie n y o po r m i CASA. La expresi 6n ‫ ל ב י ת י‬significa: en provecho de mi casa . 213

Queria decirle: En este m om ento solam ente mis hijos trabajan para satisfacer mis necesidades,
pero yo tambidn necesito trabajar ju n to con ellos para ayudarlos. A esto se refiere la palabra ‫ ג ם‬,
“tam bidn”.

32. ? ‫ נ ק‬/ m o t e a d o . Este termino designa algo m an ch ad o con m a n ch a s pequefias co m o puntos.

2 1 0 . E l s e n tid o d e la e x p r e s i 6 n “ c o n m is p ie s ” es sig n ific a rla “ a ” , in d ic a n d o d ir e c tio n ] . P e ro d e ser

q u e la b e n d ic id n h a b ia lle g a d o a L a b a n con la a si, Y a a c o b le e sta rfa d ic ie n d o q u e d e s e a b a d e ja r de
llegada d e Y a a c o b . tra b a ja r c o n el y m a rc h a r a su c a sa e n Isra el p ara
tra b a ja r a llf p a ra sf m ism o , lo c u al d iflc ilm e n te es el
2 1 1 . Shem ot 11:8. E s d e c ir , el p u e b lo q u e te sig u e .
caso , y a q u e m a s a d e la n te e l m ism o o f re c e a L a ba n
2 1 2 . Shofetim 8:5.
v o lv e r a p a s to re a r su re b a n o . P o r e s t o , ‫ ל ב י ת י‬d e b e ser
2 13. L a e x p re s io n ‫ ל ב י ת י‬s e p o d r ia h a b e r e n te n d id o e n te n d id o c o m o “ e n p ro v e c h o d e m i c a s a ” [el p re fijo
com o “a mi casa” [e n c u y o c a so el p re fijo ‫ל‬ ‫ ל‬sig n ific a e n to n c e s “ p o r” ] (Sifte Jajamim).
411 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 3 0 :33 — ‫ ל ג‬: ‫ל‬

y manchado, a todo cordero marron ‫ב פ א ב י ם‬ ' ‫ו כ ל״ ש ה״ חו ם‬ ‫ו ט לו א‬

entre las ovejas y moteado y manchado . ‫^ ^ ף י‬ ‫ י ך ן‬-‫ן ן‬ ‫ן^ ־ ך‬
entre las cobras; ese sera mi salario. 33 Y ‘ ,‫ ז•י‬: >
‫ ״■ י‬: J'• n -‫ ־י י י‬:•:
mi rectitud respondera por mi el dia de□ ‫צ ך ל ן ת י‬ ‫ו^ נ ת ה ״ ב י‬ ‫ביו לג‬
o n k e l 6 s

‫ב ל ם‬ < ‫ לג ו ת ס ה ד ב י ן כו ת‬:‫ר ע ז י א ו י ה י א ג ךי‬ ‫ ע מ מ ו ר‬1‫ש ח ו ם ב א פ < ר ן א ו ך ק‬ ‫ו ך ק ו ע ן כ ל א פ( ר‬

-------------------------------------------------------------------- R A S III

‫ביד‬ ‫והפקירם‬ ‫מ ה ם‬ ‫הפרש‬ ,‫עכשיו‬ ‫שישנן‬ ,‫טלאים‬ ‫לשון‬ .‫ו ט ל ו א‬ :‫בל ע״ז‬ ‫פוינטור׳׳א‬
:‫מעתה‬ ‫הנולדים‬ ‫על‬ ‫לי‬ ‫ת א מ ר‬ ‫של א‬ ,‫בניד‬ .‫דו מ ה לאדום‬ ,‫שחם‬ .‫מ ו ם‬ :‫ר חבו ת‬ ‫חבךבורות‬
:‫ת י א מ ר לי‬ ‫שלא‬ ,‫ ןעוד‬. ‫ש ם מ ת ח ל ה‬ ‫א ל ו היו‬ ‫ןנמצאת‬ ‫שחמתית‬ :‫מ שנה‬ ‫לשון‬ .‫ר ו ״ ש בלע״יז‬
,‫וטלואים‬ ‫נקודים‬ ‫שהן‬ ‫הזכרים‬ ‫ידי‬ ‫על‬ ‫אותן‬ .‫שפרי‬ ‫והיה‬ :‫התבואה‬ ‫לעניו‬ ,‫לבנה‬
:‫ו אילך‬ ‫מכאן‬ ‫דוגמתן‬ ‫הנקבות‬ ‫זלךנה‬1 ‫וטלואים‬ ‫נקודים‬ ‫ולהבא‬ ‫מכאן‬ ‫שיולדו‬
‫נוטל‬ ‫שאני‬ ‫תחשדני‬ ‫א ם‬ .‫ן ג ו׳‬ ‫גי‬ ‫<ל«> ו א נ ו נ ה‬ ‫ןאותן‬ .‫שלי‬ ‫ ץהיו‬, ‫ב כ ש ב י ם‬ ‫ושחומים‬ ,‫בעזים‬
T R A D U C C IO N D E R A SH I
214
Significa 10 mismo q u e p o in tu re en frances antiguo . 214
‫ ו ט לו א‬/ y m a n c h a d o . Esta palabra esta relacionada con el vocablo ‫ ט ל א י ם‬, que significa m anchas
anchas o grandes.
‫ ח ו ם‬/ m a r r 6 n . El Targum traduce este termino por ‫ ש ח ו ם‬, m a rro n . Designa un color parecido al
color ‫ א ד ו ם‬, llamado ros en francos antiguo . 215 En el lenguaje de la M ishna vem os un termino
similar: “Si la vende com o rojo oscuro [‫ ] ש ח מ מ י ת‬y se descubre que es bianco”, dicho en referencia
al color de la co secha . 216
‫ ו הי ה ש ג רי‬/ e se se r a m i s a l a r io . Queria decirle: Los animales que de ahora en adelante nazcan
m oteados y m anchados entre las cabras, y tambien m arrones entre las ovejas , 217 seran m ios. Y
los que ahora ya son asi, sep£ralos del resto del rebaflo y deposi'talos en m anos de tus hijos, para
que no me digas sobre los que nazcan de ahora en adelante: “E stos animales 218 ya estaban ahi
junto con los otros desde el principio.” Y, adem as, te pido que los separes para que tam poco me
digas mds adelante: “D ebido a que los m achos son m oteados y m anchados, las hem bras
procreardn crias sim ilares a ellos a partir de ahora .” 219
33. ‫ ו ן(נ ת ה ג י ו גו׳‬/ RESPONDERA po r m i, e t c . Es decir, si sospechas que yo he tornado algo d

2 1 4 . E n e sp afio l, p u n te a d o , m o te a d o . 2 1 8 . L o s m o te a d o s, m a n c h a d o s y m a r ro n e s.

2 1 5 . E n fra n c e s m o d e rn o , rouge-, en e sp a n o l, rojo. 219. El o f re c im ie n to de Y aacob c o n sistia en

N o s e re fie re a u n c o lo r ro jo p u ro , sin o o b sc u ro , c o b ra rs e su paga con lo s a n im a le s m o te a d o s,
c e rc a n o al m a rro n o c a fe . m a n c h a d o s y m a rr o n e s q u e n a c ie ra n d e a h o r a en
a d e la n te e n los re b a n o s q u e se o f r e c ia a c u id a r. E l
2 1 6 . Baba Balra 3:2.
p ro p o sito d e s e p a r a r a h o ra lo s m o te a d o s, m a n c h a d o s
21 7 . Y a a co b h a b ia aquf de tre s c a ra c te rfstic a s: y m a rro n e s y d a rs e lo s a L a b a n e r a d o b le : p o r u n
m o te a d o s [‫] נ ק י ד‬, m anchados [‫] ט ל ו א‬ y m a rro n e s la d o , p a ra L a b d n n o d ije ra q u e lo s q u e n a c ie ra n c o n
[‫] ח ו ם‬. L as p rim e ra s d o s c a ra c te rfs tic a s - m o te a d o s y e s ta s c a ra c te rfstic a s en lo s re b afio s d e Y a a c o b y a
m anchados- se a p lic a b a n e x c lu siv a m e n te a las e ra n asi d e s d e e l p rin c ip io ; p o r o tro , p a ra q u e L a b a n
c a b ra s; a d e m a s d e la s d o s p rim e ra s, la te rc e ra n o a rg u y e ra q u e lo s p ro g e n ito re s m a c h o s h a b fa n
c a ra c te rfs tic a - m a r r o n e s - ta m b ie n se a p lic a b a a las tra n sm itid o e sta s c a ra c te rf stic a s a lo s q u e n a c ie ra n
o v e ja s (Gur Arye). d e '/p u e s. '
3 0 :3 4 -3 5 — ‫ ל ד ־ ל ה‬: ‫ל‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 412

manana, cuando se presente con ‫ע ל ־ ש כ ר י ל פ נ י ך כ י ל‬ ‫מ^ ר כ י ־ ת ב ו א‬

. , , , , , J • A V T I V T ! J T 1■ T T

respecto a mi paga delante de ti: todo el ‫י‬ ‫י‬ , <* <*

que no sea moteado y manchado entre ‫א^ ר ״ א י נ נ ו‬ ‫כ^ ז ־ י ם‬ ‫נ ק ל ו טלו א‬
las cabras o marron entre las ovejas, . !.
hurtado serd si estd conmigo. ” 34Labdn
dijo: “Estd bien. / Ojald sea eomo tu ^ ‫״ך‬,, . ™‫ ך‬. , 1‫ י ן ן‬, ‫_ ל‬ ‫ ״‬L,
palabra! ‫־‬ ‫־" ־‬ ' ‫■ ׳י ז ״‬ ‫־ •׳‬ ‫”•<' •* י ״‬
35Entonces [Labdn] aparto ese mismo ‫ה מ ק די ם‬ □ ‫א ת ״ ה ת י^ י‬ ‫ה ד! ו א‬
dia los machos cabrios rayados y J •• •‫״‬ ‫ ־‬T! v ‫־‬
manchados; y todas las cabras moteadas ‫הנ קוו ת‬ ‫כל״העז־ים‬ ‫ו א ת‬ ‫ו ה ט ל אי ם‬
O N K ELdS

:‫ע מ י‬ ‫הו א‬ ‫ב א מ רי א גנו ב א‬ ‫ב ע ז י א ו( ^ חו ם‬ ‫ ר ו ר ק ו ע‬1 ‫א { ך י כ ן ך מ ך בי ל ד י ל י ת ו ה י נ מ‬ ‫תי עו ל ע ל‬ ‫א רי‬ ‫ך כ( ח ר‬

‫ ך ? נ א‬1‫ ע י א ו י ת פ ל ע ז י א נ מ‬1‫ ל י א ו ך ק‬1‫ ל ת ו א ע ד י ב י ו מ א ה ה ו א י ת ת ן ש ? א ך ג‬: ‫ל י ו א מ ר ל ב ן ב ר ם ל ו י י ה י כ פ ת ג מ ך‬

R A SH I

‫ש רוי‬ ‫הו א‬ ‫ו ב גנ ב ה‬ ‫ל ך‬ ‫ש גנ ב תיו‬ ‫בי דו ע‬ ,‫ח ו ם‬ ‫ת בי א‬ ‫כי‬ ,‫צ ד ק ת י‬ ‫בי‬ ‫ת ענ ה‬ ,‫כ ל ו ם‬ ‫מ שלך‬
‫י הי‬ ‫לו‬ :‫ך ב ך י ם‬ ‫ק בל ת‬ ‫ל שון‬ .‫( ל«־> הן‬ :‫א צ ל י‬ ‫ת מ צ א‬ ‫של א‬ ,‫ל פ נ י ך‬ ‫ש כ רי‬ ‫על‬ ‫ו ת עי ד‬ ‫צ ד ק תי‬
‫ל בן‬ .‫ (ל ח> ו י ס ר‬: ‫ב כ ך‬ ‫ש ת ח פו ץ‬ ‫ה לו אי‬ .‫ג ד ב י ך‬ ‫ןכל‬ .‫ו ק ו ל ו א י ם‬ ‫נ קו די ם‬ ‫א ם‬ ‫כי‬ ‫ב ע ד רי‬
:‫ז כ ר י ם‬
♦T |
‫עזי ם‬ ‫־‬ ‫־‬
.‫ה ת י ש י ט‬
■ T I -
:‫ו גו׳‬ :
‫ה הו א‬‫־‬
‫ביו ם‬‫־‬
1‫א‬ ‫ט לו א‬ T
‫או‬ ‫נ קו ד‬
‫י‬ T
‫ש אינו‬ ‫״‬ V
‫ב הו‬
‫ ׳‬V T
‫ש ת מ צ א‬
T S ‫־‬ V

T R A D U C C 1 6 N D E R ASI11

tuyo, mi rectitud r e sp o n d e d por mi. Pues mi rectitud vend r &220 y atestiguarA ante ti con
respecto a mi paga, ya que en mi rebafio solam ente hallards animales m oteados y m anchados. Y
cualquier animal que encuentres que no sea m oteado, m anchado o marrtin, sin duda que yo
personalmente 10 habr£ robado de ti y m ediante robo estara en m i posesion.

3 4 . ‫הן‬ /e s tA bien . Esta expresion expresa la aceptacion de un acuerdo.

‫ לו• י הי ב ד ג ר ך‬/ ; O . t a l A sea co m o tu p alab ra! Es decir, ;ojaki que en realidad quieras esto que dices
y no algo mds ! 221

35. ‫־ס ר‬t

‫*י‬
‫•ו‬/ y a p a rto . LabAn,7“ese m ism o d ia ” ...222

‫ ה תי שי ם‬/ LOS m a c h o s CA BRfos. Este vocablo se refiere a los m achos de las cabras . 223

2 2 0 . E n e s te c o m e n ta rio , R a sh i q u ie re e n fa tiz a r q u e q u e p a s a ria p o r su re b a n o (\. 3 0 : 3 2 / P e r o e l final

el v e rb o ‫ת ב ו א‬ e n la f r a s e ‫ כ י ת ב ו א‬d e e s te v e rsic u lo d e e s te v e rs ic u lo y e l in ic io d e l sig u ie n te p ru e b an
n o in d ic a la se g u n d a p e r s o n a d e l s in g u la r m a sc u lin o q u e se tr a ta d e L a b a n y n o d e Y a a c o b , y a q u e d ice
[“ v e n d ra s ” ], s in o la te r c e r a p e rs o n a d e l fe m e n in o q u e e n tre g o lo s a n im a le s “ e n m a n o s d e su s h ijo s” y
[“ v e n d ra ” ], m o d if ic a n d o al su sta n tiv o fe m e n in o pu so u n a d is ta n c ia “ d e tre s d ia s d e c a m in o e n tre el
‫ צ ד ק ת י‬, “ m i re c titu d ” (Mizraji). y Y a a c o b ...” (Sifte Jajamim).

2 2 1 . E l v e r b o ‫ י ה י ה‬e n e s ta fra s e e std e n fu tu ro , 10 2 2 3. H e m o s tr a d u c id o el te rm in o ‫ ת י ש י ם‬p o r “ m a ch o

c u a l im p lic a q u e e x p r e s a u n d e se o a fu tu ro . E l d e se o
im p h 'cito e r a q u e Y a a c o b c u m p lie ra lo s te rm in o s
e x a c to s d e su o f r e c im ie n to (Gur Arye).
2 2 2 . E s ta fra s e p o d ri'a h a b e r sid o e n te n d id a e n
re f e r e n c ia a Y a a c o b , p u e s e l le habi'a d ic h o a L a b a n
c a b rio ” y n o p o r “ c h iv o ” p o rq u e e s te e s el n om b re
d a d o a la c r ia d e la c a b ra d e sd e el d e s te te h a s ta la
e d ad d e p ro c re a r, m ie n tr a s q u e “ m a c h o c a b r io ” - 1 0
m ism o q u e su s in o n im o “ c a b r o n ”- e s e l n o m b re
g en e ra l d a d o a l m a c h o d e la c a b ra .
 413 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 3 0 :3 6 -3 7 — ‫ל ו ל ו ־ ל ז‬

v manchadas -todo el que tenia bianco, □ ‫וכל־ חו‬ i l l ?‫א ש ר ־ ל ב‬ ‫ ל‬3 ‫ו ה ט ל א י ת‬

‫׳‬ , «. T : I T T V ‫ ־‬: <

asi como todos los marrones entre las

.
ovejas- ‫ ן‬entrego
y los f ' en manos de j
sus‫י ם‬ ‫וי שם ב כ ש ב‬
t-
‫א‬
‫ז״‬
:‫ב מ ו‬
-:
‫ביד‬ ‫ויתן‬
A- T : -
hijos . 36 y puso una distancia de tres dias .‫י ע ק ב‬ ‫ובין‬ ‫בינו‬ ‫ימים‬ ‫ש ל ש ת‬ ‫ד ר ך‬
entre e ly Yaacob. Y Yaacob apacentaba . _L ‫ו י« ר* ר‬ ‫ר '« ד‬
los rebahos de Labdn que restaban. | «* '< ‫ז‬
‫ 'י‬Yaacob tomo una vara fresca de ‫מ ק ל‬ ‫י ע ק ב‬ ‫וי ק ח ־ א‬ ‫לז‬ : ‫ ת ל ת‬13‫ה‬
------------------------------------------------------------------- O N K E L O S

‫ת ל ת א‬ ‫מ ה ל ד‬ ‫ לו ו ש ו י‬: ‫ב נ ו ה י‬ ‫בי ד‬ ‫ וי ה ב‬.‫ב א מ רי א‬ ‫ד ש חו ם‬ ‫בי ה ן כ ל‬ ‫ד י ר זי ר‬ ‫ו ו ־ ק ו ע ת א פי ל‬

‫חו ט רין‬ ‫א ו נ ס י ב ל י ה י ע קי ב‬ :‫ך ל בן ד א ש ת א רן‬ ‫מ ע ק ב ז ר עי י ת < ג נ א‬ ‫ב י נ ו ה י ו ב י ן י ^ קי ב‬ ‫יו מין‬

RA SH 1

‫ \ מ ו‬0‫ה ו א ו‬ ‫עץ‬ .‫ל ב ג ה‬ ‫מ?ן ל‬ >‫< ל ז‬ :‫מ ס ר ל ו‬ ‫אותן‬ ‫א ש ר ה ן ת ה בו ח ב ר ב ו ר ו ת‬ ‫כל‬ .i a ‫ל בן‬ ‫א ש ר‬ ‫פ ל‬

‫( הו ש ע‬ ‫ת ח ת אלון ולבנ ה‬ :‫כ מ ה דתימא‬ ,‫לבנה‬ ‫הרעועות‬ .‫הנו צ רי ת‬ >‫< ל ו‬ :‫ל ב ן ב י ר ב נ י ו‬ .‫ויי תן‬ :‫ל בנו ת‬
,‫ ה ו א ש ק ו ר י ן ט ר י נ ב ל ״ א בל ע״ז‬,‫ן א ו מ ר אני‬ .‫י גו‬:‫ד‬ ,‫א ל א יהירים‬ ‫שאינן‬ ‫ ה חו לו ת !־העקרות‬,‫^ ב הן‬
T R A D U C C I O N D E R A S III

<‫ כ ל א ש ר ל ב ן ג‬/ TODO e l q u e t e n i a b l a n c o . Es decir, c u a lq u ie r animal q u e tu viera m anchas

blancas p e q u e n a s .224

‫ וי תן‬/ y !l o s ! e nt r e g o . Laban, “en m anos de sus hijos”. 225

36. ‫ ה נ ו ת ר ת‬/ QUE so br a r o n . Esto se refiere a los peores animates que habia entre los animales de
Laban: los enferm os y los esteriles, los cuales son las “sobras” del rebafio; estos fueron los que
Laban le entreg<5.226
37. ‫ מ ל| ל ל ב צ ה‬/ VARA... de a l a mo . E ste es un arbol cuyo nom bre es 227‫ י ל « ה‬com o se declara:
“Debajo de la encina y el alam o [228” .[‫ ל ב צ ה‬Y yo digo que es el arbol que llam an tre n b le 229 en

22 4 . E l v. 3 2 e n u n c ia las tre s c a ra c te r fs tic a s q u e q u isie ra d e c ir q u e Y a a c o b se q u e d 6 c o n lo s d e m a s

d e b e rfa n te n e r los a n im a le s q u e L a b an se p a ra ria a n im a le s , sin p o r e llo im p lic a r q u e e ra n lo s p e o re s,
p a ra sf: m o te a d o s [‫] ה ק ד‬, m anchados [‫] ט ל ו א‬ y h u b ie ra u tiliz a d o la e x p re sio n ‫ ה נ ש א ר ו ת‬, no ‫ ה נ ו ת ר ת‬.
m a rro n e s [‫] ח ו ם‬, p e ro no d ic e nada a c e rc a de E l p rim e r te rm in o im p lic a q u e 10 q u e q u e d a d e un
a n im a le s c o n a lg o “ b ia n c o ” . E n re a lid a d , a q u i el c o n ju n to d a d o e s d e igu al o m e jo r c a lid a d q u e el
v e rsic u lo se re fie re a 10 m ism o q u e el te rm in o ‫ נ קי ד‬, re sto del c o n ju n to ; el se g u n d o te rm in o
“ m o te a d o s” q u e R a sh i m ism o e x p lic o e n el v. 32 e s p e c ific a m e n te se re fie re a 10 p e o r q u e q u e d a . Ig ua l
com o d e sig n a n d o “ m anchas pequenas” . Al se n tid o tie n e la p a la b r a ‫י תר‬ en Shemot 10:5
e x p re sa rse a sf, el v e rsfc u lo q u ie re e n fa tiz a r que ( Uaketab veHakaba/a, c ita d o en Lifshuto shel
L a b a n n o so lo se p a ro lo s a n im a le s m o te a d o s que Rash!).
te n ia n m uchas m anchas b la n c a s , s in o in c lu so 2 2 7 . R a sh i e n fa tiz a a q u f q u e ‫ל ב נ ה‬ [d e riv a d o d e la
c u a lq u ie ra q u e so lo tu v ie ra alg o “ b ia n c o ” , e s d cc ir, ra iz ‫ ל ב ן‬, b ia n c o ] n o es un a d je tiv o q u e m o d ifiq u e al
u n a so la m a n c h a b la n c a , p o r m u y p e q u e n a q u e fu e se su sta n tiv o ‫ מ ק ל‬, p o r 10 q u e la fra se n o s ig n if ic a “ u n a
(Gur Arye). v a ra b la n c a ” . S e tr a ta d e u n su sta n tiv o q u e d e sig n a

2 25. L o m ism o q u e cl su je to del v e rb o ‫ מ ס ר‬., “y a u n c ie rto a rb o l q u e tie n e u n a s p e c to b la n q u e c in o .

a p a r to ” al p rin c ip io d e l v e rsic u lo se re fie r e a L a ba n 2 2 8 . Hoshea 4 :1 3 .

y no a Y a a c o b , a q u i el v e rb o ‫ ו י ת ן‬, “y [lo s] e n tre g 6 ”
ta m b ie n se r e fie re a L a b a n y n o a Y a a c o b .
2 2 6 . Bereshit Raba 7 3:9. Si el v e rsfc u lo m e ra m e n te
2 2 9 . E n fra n c e s m o d e rn o , tremble. E ste v o c a b lo
e sta re la c io n a d o c o n la s p a la b ra s e s p a n o la te m b la r ,
te m b lo ro so .
3 0 :3 8 — ‫ ל ח‬:‫ל‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 41 4

alamo, y [varas] de avellano y de ‫ו י פ ע ל ל ב נ ה‬ ‫וערמון‬ ‫ולוז‬ ‫ל ח‬

castano, y descortezo en ellas peladuras ‫ ״‬i i wL Li t - ‫ ״‬,..
blancas, dejando al descubierto lo I??
bianco de las varas. 3sIntrodujo las ‫ ל ח ! י י צ ג ה ל ב ן‬: ‫א ^ ר ^ ל ״ ה מ ק ל ו ת‬
ONKELOS

(‫ ל ח ו ד עי ץ ונ ״ א וייגי ץ‬:‫ד ל ב ן ר ש י ב י ו ד ך ל ו ז י ד ך ל ו ף ו ק ל י ף ב ה ו ן ק ל פ י ו ח ו ר י ו ק ל ו ף ח ו ר ד י ע ל ח ו ט ר י א‬
R A S I lf

‫ כ ש ה י ה קו ל פו ה י ה נ ר א ה ןנג ל ח‬,‫לו בן ש ל מ ק ל‬ ‫ן עו ר ל ק ח‬ .‫ו לוז‬ :‫כ ש ה ו א ר טו ב‬ .‫ל ח‬ :‫ש ה ו א ל בן‬

,‫ת ך ג ו מ ו ו ך עי ץ‬ . ‫< ל ח> ו י צ ג‬ : ‫ל ו ב ן ש לו ב מ ק ו ם ה ק ל ו ף‬ ‫ ע ץ ש ג ך לי ו ב ו א ג ו ז י ם ד ק י ם ק ו ל ד ר ״ י‬, ‫מ ק ל ל ח‬
‫ ו ה ך ב ה‬.‫ל שון ת ח י ב ה ונ עי צ ה ה ו א ב ל שון א ר מי ת‬ ‫ק לו פי ם‬ .‫פ צ לו ת‬ :‫ק ש ט נ י י ״ ר ב ל ע ״ז‬ . ‫ ן‬1‫ו י ג י מ‬ :‫ב ל ע ״ז‬
‫ ד צ ה‬.‫ ד ץ ב י ה מי די‬,‫ ד צ ה ו ש ל פ ה‬,‫י ש ב ת ל מ ו ד‬ ‫ג לוי‬ .‫ה ל בן‬ ‫מ ח ש ף‬ :‫ ש ה י ה עו ש הו מנו מ ר‬,‫ק לו פי ם‬
--------------------------------------------------------------------- T R A D U C C 1 6 N D E R A S I lf

francos antiguo, qu e es bianco ] ‫ [ ל ב ן‬. 230

‫ל ח‬ / FRESCA . E s d e c ir, c u a n d o e s ta h u in e d a . 231

‫ ו לוז‬/ DE a v e lla n o . Y adem A s de la vara fresca de Alamo, to m d u n a v a ra d e ‫ לוז‬,q u e es u n 232
A rb o l e n d o n d e cre c e n n u eces p e q u e fta s . Este nombre significa lo mismo que coldre en fra n c o s

a n t i g u o . 2 33

‫ ו ע ר מון‬/ y d e c a s t a n o . Este nombre significa 10 mismo que chastainier en f r a n c o s a n t i g u o . 234

‫ מ‬1‫ פ צ ל‬/ P E L A D U R A S . Este tdrmino significa descortezam ientos. Yaacob descortezo cada vara de tal

modo que la hacia parecer m oteada . 235

‫ה ל בן‬ ‫מ ח ש ף‬ / q 8 j Q n q o Q l q 8 s Y u H i8 r t o l o H l Q n Y o . La palabra ‫ מ ח שי ף‬se refiere a la puesta al

descubierto de 10 bianco de la vara. Es decir, que cuando la pelaba, se descubrfa y aparecfa la
parte blanca en la zona pelada .

38. ‫וי צ ג‬ / in t r o q u j o . El T argum traduce este verbo por ‫ו ך עי ץ‬, que significa introducir e insertar
en el idiom a aram eo. H ay m uchos ejemplos similares de este verbo ]‫ [ ד עי ץ‬en el Talmud: “ Lo
insert(1) [ f m ] y 10 retirfi” ; 236 “ m eti6 |‫ [ ן ץ‬algo en 61.” 237 La forma verbal ‫ ך צ ה‬que aparece en la

2 3 0 . E l a la m o e s e l n o m b re g e n d r ic o q u e se d a a se g u id o p o r el a d je tiv o d e e s te , ‫ ל ח‬, “ fre sc a ” , c o m o

d iv e rs a s e s p e c ie s de a rb o le s c a d u c ifo lio s d e la si e s ta s tre s p a la b ra s fo rm a ra n u n a c la u su la a p a rte ,
fa m ilia salic& ceas, q u e su e le n c re c e n e n las rib e ra s lo q u e im p lic a ria q u e la m a d e ra d e a v e lla n o y
d e lo s rio s. A q u i R a s h i d ic e q u e e s te d rbol e s c a sta n o q u e to m o n o e ra n v a ra s, R a sh i e n f a tiz a a q u i
lla m a d o trenble e n fra n c e s a n tig u o , a lu d ie n d o a l q u e ‫ ן ל‬5 ‫ מ‬, “ v a ra ” ta m b id n s e a p lic a a lo s o tr o s d o s
hecho de que con el v ie n to su s h o ja s d a n la a rb o le s. E s s o la m e n te el a d je tiv o ‫ ל ח‬, “ fr e sc a ” q u e
a p a r ie n c ia d e te m b la r y a g ita rs e . A h o r a b ie n , h a y u n e x c lu s iv a m e n te se a p lic a a l a la m o (M izraji).
d la m o lla m a d o ju s ta m e n te “ a la m o te m b l 6 n ” , a u n q u e
2 3 3 . E n fra n c o s m o d e rn o , coudrier, e n e sp a n o l,
su c o r te z a e s g ris v e rd o sa . O tro a la m o sf tie n e la
a v e lla n o .
c o rte z a g r is b la n q u e c in a , y e s c o m u n m e n te lla m a d o
2 3 4 . E n fr a n c e s m o d e rn o , chataignier, e n e sp a n o l,
“chopo” .
c asta n o .
2 3 1 . A u n q u e a q u i la tra d u c im o s p o r “ fre sc a ” , la
2 3 5 . A l p e la r u n a v a ra , la m a d e ra p r e se n ta u n
p a la b ra ‫ ל ח‬lite ra lm e n te s e r e fie re a c u a n d o a lg o e s ta
a s p e c to ra y a d o o m o te a d o .
hum edo.
2 3 6 . Shabat 5 0 b .
2 3 2 . S e g u n el o rd e n s in ta c tic o d e la fra se , la p a la b r a
‫ מ כן ל‬, “ v a r a ” a p a re c e ju s t o a n te s d e ‫ ל ב נ ה‬, “ a la m o ” , 2 3 7 . Julin 93b.
415/ B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 3 0 :3 8 — ‫ ל ח‬: ‫ל‬

varas que habia descortezado en los 1 ‫ פ ע ל‬m !‫ ח‬1‫א ת ־ ה מ ק ל‬

canales - en los abrevaderos de aguas ‫ך מי ם ב ר ה טי ם‬ / ‫ב^ ק ך ן ן ך‬
adonde los rebanos venian a befyer- ' 7 .'‫־‬ >AT.’ .1 '.: ‫ ‘־י‬T., !IT
frente a los rebanos, para que se Di . P1Up^ ‫ל ת ב א‬ ?‫ל ׳^ א‬
excitasen cuando vinieran a beber. | 11^2‫ב ב א א ן‬ ‫וי ח מ נ ה‬
ONKELOS

‫א ת ר ך א תן‬ ‫ך מי א‬ ‫ש ק( א‬ ‫א ת ר בי ת‬ ‫ב ך ה טי א‬ ‫ק לי ף‬ ‫ח ו ט ך י א !יי‬ ‫י ת‬
‫וו ע נ א ל מ ש ת י ל ק ב ל ה ו ן ך ^ נ א ו מ ת י ח מ ן ב מ י ת י ה ו ן ל מ ש ת י‬:‫ נ ״ א ך א ת‬:>

R A S III

‫ה מ ק לו ת‬ ‫א ת‬ ‫רו א ה‬ ‫ה ב ה מ ה‬ .‫ ו י ח מ נ ה וגו׳׳‬:‫ה צ א ן‬ .‫ ב ר ה ט י ם‬:‫א ת ל ש ו נ ו‬ ‫ש מ ק צר‬ ‫א ל א‬ ,‫ך ע צ ה‬ ‫כ מו‬

‫רו ב ע ה ןיו ל ך ת‬ ‫ ו ה ז כ ר‬,‫ל א ח ו ר י ה‬ ‫ו הי א נ ך ת ע ת‬ ‫ב אך ץ‬ ‫ה ע שויו ת‬ ‫ב ב רי כו ת‬ ‫ה מי ם‬ ‫ב ח רו צו ת‬
‫ ה מ י ם נ ע ש י ו ז ר ע‬: ‫ ר ב י ה ו ש ע ן א א ו מ ר‬.‫כ י ו צ א ב ו‬ ‫ ב ך ה ט י ם ^ ש ר‬.‫ א ש ר מ בי אן ו ג ר‬:‫ש ם ה צ א ן‬ ‫ל ה ש קו ת‬
:‫ ה ה ו ו י ח מ נ ה ו גו׳‬, ‫ב מ ע י ה ן ו ל א ה י ו צ ר י כ ו ת ל ז כ ר‬ ‫ה מ ק לו ת לני כ ח‬ ‫ה צי ג‬ ‫ש ם‬ ,‫ה צ א ן ל ש ת ו ת‬ ‫ת בי או‬

T R A D U C C I O N D E R A SIII

p r im e r a c i t a es equivalente a la f o r m a ‫ ך <( צ ה‬q u e u t i l i z a e l T a r g u m , solo que a l e s c r i b i r l a a sf e l T a l m u d

utiliza una forma abreviada . 238
‫ ב ל ה ט י ט‬/ E N L OS C A N A L E S. Es d e c ir , en las corrientes [‫ ] מ ר ו צ ו ת‬de agua que habi'a en los
abrevadores hechos en la tierra para dar de beber al ganado . 239
‫ א ש ר מ ב א ן ו גו׳‬/ A D O ND E... V E N IA N , 8 t Y . E s d e c ir , en las corrientes de agua d e lo s a b r e v a d e r o s
adonde el rebano venia a beber, alii coloc 6 las varas frente al rebaiio . 240
‫ ו י ח מ נ ה‬/ PARA q u 8 s 8 8 x Yi t Q s 8 n . E l animal h e m b r a m iraba las varas c o l o c a d a s f r e n t e a e l l a y
retrocedia; e n to n c e s el m acho l le g a b a p o r detr& s y se apareaba con ella, y esta paria una cria
sim ilar al m acho . 241 E x p l i c a n d o e s te p a s a je d e o t r o m o d o , Rabf H oshaya dijo: Las aguas se
convirtieron en semen en las entranas d e la s h e m b r a s , y estas no necesitaban del m acho. Y a esto
s e refiere la e x p r e s io n 242. ‫ו י ח מ נ ה‬

23 8 . R a sh i e x p lic a el v e rb o h e b re o ‫ ו י צ ג‬c o n el v erb o a b re v a d e ro s d e a g u a s] d o n d e lo s re b a n o s v e n ia n a

a ra m e o ‫ ה ־ עי ץ‬, a firm a n d o q u e s ig n ific a in tro d u c ir o b e b e r fre n te a lo s re b a n o s ” , im p lic a n d o a si q u e lo s
in se rta r, y c ita d o s fra ses ta lm u d ic a s p a ra a c fa ra r q u e re b a n o s v e n ia n a b e b e r f re n te a lo s re b a n o s m ism o s ,
el sig n if ic a d o d e ‫ ו ד עי ץ‬si e s in tro d u c ir. E l p ro b le m a 10 c ua l n o te n d ri'a s e n tid o (M izraji).
es q u e la s d o s p a la b ra s q u e c ita c a re c e n d e la ‫ע‬
2 4 1 . S e g u n e s ta e x p lic a c io n , la s v a ra s se h a lla b a n
in te rm e d ia , q u e si la tie n e ‫ ו ך ע י ץ‬. P o r e llo a g re g a q u e
fre n te a las h e m b ra s c u a n d o e s ta s v e n ia n p a ra b e b e r;
en re a lid a d e s la m is m a p a la b r a , so lo q u e e n el
al v e rla s, e s ta s re tr o c e d f a n y en ese m o m e n to
le n g u a je ta lm u d ic o se so lia o m itir la ‫ ע‬. lle g a b a n lo s m a c h o s y la s m o n ta b a n . L o q u e la s
2 3 9 . L a r a iz ‫ ר ה ט‬e n a ra m e o e s la e q u iv a le n te d e la h a c ia re tro c e d e r e r a e l a s p e c to in u s u a l, m a n c h a d o y
ra iz h e b re a ‫ מ ר ץ‬, c o rrer. S e g u n e sto , la p a la b ra ‫ך ה ט י ם‬ a b ig a rra d o , d e la s v a ra s. S e g u n e sto , el v e rb o DMprvi
se ria un d e riv a d o d e la r a iz a ra m e a ‫ ר ה ט‬. se re fie re al a n im a l m acho, q u e rie n d o d e c ir,
lite ra lm e n te , q u e “ s e c a le n ta b a ” c u a n d o la h e m b ra s
2 4 0 . R a sh i a c la ra a q u i q u e la p a la b ra ‫ ל ש ו נ ו ת‬, “ a
“ v e n ia n p a ra b e b e r ” .
b e b e r” e s ta c o n e c ta d a con las tr e s p a la b ra s
a n te rio re s ‫ ר ת בי א( ה צ א ן‬$ ‫ א‬, “ [en lo s a b re v a d e ro s d e 2 4 2 . Bereshit R aba 7 3 :1 0. S e g u n e s ta e x p lic a c io n ,
a g u a s] d o n d e lo s r e b a n o s v e n ia n ” y es in d e p e n d ie n te p u e s to q u e lo s m a c h o s n o te n ia n n a d a q u e v e r, el
d e la fra s e sig u ie n te , ‫ה צ א ן‬ ‫ ל ני כ ח‬, “ fre n te a los v e rb o ‫ ו י ח מ נ ה‬se r e fie re a la h e m b ra , y q u ie r e d e c ir
re b a n o s ” . S i n o fu era a si y se tra ta se d e u n a m ism a q u e e lla “ se c a le n ta b a ” p o r e fe c to d e l se m e n (el
fra se la rg a , la fra se diri'a q u e p u so las v a ra s “ [e n lo s a g u a ) q u e h ab i'a e n su s e n tr a n a s y c o n c eb i'a (Gur
3 0 :3 9 -4 0 — ‫ ל ט ־ מ‬: ‫ל‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 416

39Los rebanos se excitaron delante de ‫ו תל דן‬ ‫א ל ־ ה מ ק ל ו ת‬ ‫לט ויח מו הע־אן‬

t ! : j - ‫יי‬ ‫־‬ A N ‫“ ־ ־‬ v I ^ - j v j i v -

las varas, y los rebanos parieron

[animales] rayados, moteados y :‫ו ט ל א י ם‬ ‫נקדים‬ ‫ ל ן ד י ם‬$< ‫הע־אן‬
manchados. 40 Yaacob aparto los
corderos, y puso el frente de los ‫פני‬ ‫ ת ן‬-‫ו י‬ ‫מנקיב‬ ‫ה פ רי ד‬ ‫ן ה פ ש בי ם‬ ‫מ‬
rebanos hacia los rayados y hacia todos
los marrones en los rebanos de Labdn. ‫ן‬I ‫ל ב‬
a t T
‫ב צ י א •ן‬1 ‫ו כ ל ־ ח ו ם‬
J t ‫ן‬
‫־ ד‬I v‫א ל ־ עד * ק‬ v
‫ן‬I ‫ י א‬s‫ה ע‬-

o n k e l 6 s

‫מ‬ :‫נ מ ו ך ץ ו ך קו עיו‬ ‫ך גו לין‬ ‫עג א‬ ‫ב חו ט רי א וי לי ד א‬ ‫ענ א‬ ‫ן א תי ח מ א‬ ‫לט‬

‫ א א פ ר ש יי ג ק ־ ב ו י ה ב ב ל י ש ע נ א ה ל ד ו ־ ג ו ל ו כ ל ך( ץ ח ו כ ו ב ג נ נ א ך ל ב ן‬- ‫ן א מ ר י‬

--------------------------------------------------------- R A S H f

‫ל פני‬ ‫ה ע קו ד‬ ‫ה עךר‬ ‫או תו‬ ‫ו הו לי ך‬ .‫ןל ־ב ד ו‬ :‫ה מ ק ל ו ת‬ ‫א ל מ ר או ת‬ .‫ה מ ק ל ו ת‬ ‫( ל ט) א ל‬

‫א ח רי ה ם‬ ‫ה הו ל כו ת‬ ‫ה צ אן‬ ‫ו פני‬ ,‫ה צ א ן‬ ‫ה ם‬ ,‫ע ק י ד ת ו‬ ‫מ שני ם ב מ קו ם‬ . 0 ‫ יןזיי‬1<
‫פני‬
.. ‫ן‬
‫וי תן‬
v J
:‫ש א מ ר‬
V I ..
‫ת הו‬
. t -
.‫א ל י ה ם‬
T V ‫״‬ -‫ו‬
‫צו פו ת‬ ‫ה פ רי ך‬ ‫( מ> ו ה ב ש ב י ם‬: ‫י ד י ה ם ו ר ג ל י ה ם‬ ‫ק ך ס ו^ ל י‬
‫אל‬ ‫ה צ אן‬ ‫פני‬ ‫ש היו‬ ,‫ע קו ד‬ ‫אל‬ ‫ה צ אן‬ ‫ה ב די ל‬ ,‫ע ק ו ד י ם ו נ ק ו ך י ם‬ ‫הנו ל די ם‬ .‫ייג קי ב‬
:‫ל ב ן‬ ‫ב צ אן‬ ‫ש מ צ א‬ ‫חו ם‬ ‫כל‬ ‫ו אל‬ ‫ה ע קו די ם‬ ‫עדר‬ ‫עךר‬ ‫או תן‬ ‫ו ע ש ה‬ ‫ל ע צ מו‬ ‫ו ה פ רי ש‬

T R A D U C C IO N DE R A SH I

39. ‫ ת‬1‫ א ל ו!נ<ןן ל‬/ q 8 l Q n t 8 q 8 l Q s v Q r Q s. Aqui la palabra ‫א ל‬ significa a la vista de las varas . 243
0>‫י ג ?ן ך‬ / ra y a d o s. Se les llama si porque tenian un matiz de piel diferente en los sitios donde eran
atados [‫] ע ק י ד ת ם‬, que eran los tobillos de las patas delanteras y traseras . 244
40. ‫ ו ה פ ל ג י ם ה פ ר י ד י« ג ק ב‬/ y Q Q Yo H Q p Q r t 6 l o s Y o r q 8 r o s . A los animales que nacfan rayados y
m oteados, Yaacob los separaba y ponia en un grupo aparte, haciendo de ellos un hato de animales
por separado. Luego conducia el hato de animales rayados frente a los rebaiios normales, con las
caras de los que m archaban detras - lo s animales norm ales- m irando hacia los otros -lo s rayados.
A esto se refiere la frase a continuaci6n: “Y puso el frente de los rebaiios hacia los rayados”,
queriendo decir que las caras de los rebaflos normales habian sido dirigidas hacia los animales
rayados y hacia todos los animales m arrones que hall6 en el rebaflo de LabAn . 245

A rye). E s ta fo rm a v e rb a l e s u n a m e z c la d el g e n e ro a m a rra rlo s e n e s e lu g a r p a ra e v ita r q u e h u y eran .

fe m e n in o y d el m a sc u lin o ; la te r m in a tio n ‫ נ ה‬in d ic a
2 4 5. S egun h a b ia n c o n v e n id o e n tr e a m b o s, las
el f e m e n in o [‫ ] ת רו פ< ג ה‬y la ‫ י‬al p r in c ip io in d ic a el
o v e ja s y c a b r a s del reb aflo d e L a b a n q u e Y a a c o b
m a sc u lin o [‫( ]; ח מ י‬Jtkun i).
p a sto re a b a que n a c ie ra n con m a n c h a s (ra y a d as,
2 43. N o e r a n la s v a ra s m ism a s la c a u sa d e q u e las m o te a d a s, e tc .) p e r te n e c e rla n a Y aa c o b . F u ero n
o v e ja s p a r ie r a n a n im a le s m o te a d o s, m a n c h a d o s y e sto s a n im a le s los q u e Y a a c o b se p a ro , h a c ie n d o d e
ra y a d o s, sin o el aspecto q u e te n ia n , q u e e ra c la ro y e llo s u n h a to d e a n im a le s a p a rte . F u e ta m b ie n e sto s
o b sc u r o por e fe c to d el d e sc o rte z a m ie n to m ism o s a n im a le s los q u e Y a a c o b p u so d ire c ta m e n te
(Maharshal). fre n te a lo s d e m a s a n im a le s d e L a ba n q u e no
2 44. E s te es un a d je tiv o que d e s c rib e o tra e s ta b a n m a n c h a d o s. Al h a c e rlo , los a n im a le s
c a r a c te r is tic a d e la p ie l d e lo s a n im a le s q u e no n o rm a le s de L a b an o b s e rv a b a n a lo s a n im a le s
a p a re c e e n el v . 3 2 . R a s h i e x p lic a q u e aqui' son m a n c h a d o s y d e e s te m o d o ta m b ie n los a n im a le s
d e sc rito s c o n e s te n o m b r e p o rq u e las c ria s sa lia n co n n o rm a le s pari'an c rias m a n c h a d a s. Y a a c o b a c tu o
ra y a s e n lo s to b illo s d e la s p a ta s, se m e ja n te s a su s a q u i d e m o d o se m e ja n te a c o m o h iz o al p rin c ip io , al
p ro g e n ito re s , q u ie n e s ta m b ie n p r e s e n ta b a n e ste poner lo s a n im a le s fre n te a la s v a ra s p e la d a s
a s p e c to d e b id o a q u e e n la a n tig iie d a d se so lia (Lifshuto sh el Rashi).
 417/ B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 3 0 :4 1 -4 3 — ‫ מ א ־ מ ג‬: ‫ל‬

Y puso sus hatos aparte, sin ‫ש ת ם ע ל־‬ ‫ו* ש ת ל ו ע ד ר י ם ל ב ד ו ו ל י א‬

‫־‬ VT T J \ ‫־‬ : ■ T C ! < V T ‫׳־‬
ponerlos con los rebanos de Labdn.
41Y sucedia que cada vez que las ‫העיאן‬ ‫ב כ ל ־^ ח ם‬ ‫מא והיה‬ :‫ל ב ז‬ ‫צי אז‬
‫י‬ i “ ‫״‬ ‫־‬ T : t t : I IT T I J
ovejas tempraneras debian aparearse,
Yaacob colocaba las varas a la vista ‫א ת ־ ה מ ק ל ו ת‬ ‫י עלןיב‬ ‫ ן ם‬£‫ף‬ ‫ה מ ק ו ר ו ת‬
de los ovejas, en los canales, para
que se excitasen frente a las varas. ‫לי ח מנ ה‬ ‫ב ר ה טי ם‬ ‫ה צ אן‬ ‫לעיני‬
T ' . V - : r : rt' T : IT I <■ ‫־‬ J " J

42Pero cuando las ovejas eran

tardias no las ponia. De este modo ‫ מ ב ו ב ה ע ט י ף הצי א ן ל א י ש י ם‬: ‫ב מ ק ל ו ת‬
los [animalesj tardios eran para
Labdn y los tempraneros para ‫ו הי ה ה ע ט פ י ם ללובן ן ה ק ש ר י ם ל י ע ק ב‬:
Yaacob. 43Asi el varon prospero
abundantemente, y se hizo dueno de ‫ויהי־לו‬ • :1‫־‬
‫מ א ד‬ A :
‫מאיד‬ J :
‫ה א י ש‬ V.‫־‬ T
‫’ מג וייפרי ץ‬
f J : • “

------------------------------------------------------------------ o n k e l 6 s -- -------------------------------------------------------------------

‫ מ א ״ו הו ל ב כ ל ע ד ן ך מ ת י ^ ו ע נ א‬:‫ן שו ל ל לוז ע ך ר ל ן ב ל ח ו ד ו ה ל ו ל א ע ר ב ג ו ץ ע ם ע נ א ך ל ב ן‬
‫ מ ב^ ל ק ל^ ו ת‬:‫מ ב כ ך ת א ו מ ש ו ל ל ע ק ב ל ת ח ו ט ר י א אג לנ ל ע נ א ב ך ה ט ל א ל ל ח מו ךנ הון ב ח ו ט ר ל א‬
‫ מ ג ו ת ק ל ף ג ב ר א ל ח ד א ל ח ך א ו ה ו ו ל ל ה‬:‫ע נ א ל ' א מ ש ו ל ו ה ו ן ל ק ש ל א ל ל ב ן ו ב כ ל ר ל א ל ל ע קי ב‬
--------------------------------------------------------------------- R A SH I ----------------------------------------------------------------------

:‫כ ת ך ג ו מו‬ ,‫א ח ו ר‬ ‫ל שון‬ . ‫< מ ב) ו ב ה׳ ג ט י ף‬ . ‫( ט א) ה מ ק ש ר ו ת‬ :‫ש פ ך ש ך ני‬ ‫כ מו‬ .‫ ך ר < ם‬1 ( ‫ל ן‬ ‫ול ש ת‬

‫ע ם ה מ ח ל צו ת‬ ‫ח ב רו‬ ‫ו מנ ח ם‬ .‫ו ב ל ק י ש ו ת‬ .‫ב מ ק ר א‬ ‫עד‬ ‫לו‬ ‫ו א לן‬ .‫ה ב כ י ר ו ת‬ :‫כ ת ר ג ו מו‬

‫ע טי פ ת‬ ‫ל שון‬ ,>‫ כ ב‬:‫ג‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫ן ה מ ע ט פו ת‬ ‫ב קו ש רי ם‬ ‫א חי תו פ ל‬ ‫ע ם‬ ‫ח ב רו‬ ‫ו מנ ח ם‬
‫ן צ מ רן‬ ‫ב עו רו‬ ‫מ ת ע ט פו ת‬ ‫כ לו מ ר‬ ,‫כ ס ו ת‬ ‫( ש ם‬ ‫א מל ץ‬ ‫מק שר‬ ‫וי הי‬ , 1‫ ל א‬: ‫ט ו‬ ‫ב‬ ‫( ש מו א ל‬

:‫ה ן כ ך י ם‬ ‫י די‬ ‫על‬ ‫ל ה תי ח ם‬ ‫מ ת אוו ת‬ ‫ו אינן‬ :‫ע בו ן ן‬ ‫ל מ ה ר‬ ‫י חד‬ ‫ה מ ת ק ש רו ת‬ ‫או תן‬ .1‫ ל ב‬:‫ט ו‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

‫ ן* ך ר< ט‬1‫ ו ל ש ת ל‬/ y pu so s u s h a t o s . E s ta f r a s e d e b e s e r e n te n 'd id a t a l c o m o e x p l i q u c r e c i^ n .

4 1 . ‫ ת‬1‫ ן ש ר‬7<‫ נ‬1‫ ר‬/ t e mpr a n e r a s . E s ta p a l a b r a d e b e s e r e n te n d id a t a l c o m o la t r a d u c e e l T a r g u m : las

prim erizas . 246 N o h a y u n e j e m p l o a n a l o g o d e e s te te r m in o e n la E s c r i t u r a . P e r o M e n a j e m b e n
S a r u k 10 r e l a c i o n a c o n lo s v o c a b lo s s ig u ie n te s : “ A ji t o f e l e s td e n t r e lo s c o n s p i r a d o r e s [ 247; ” [ ‫ק ו׳ ש ר י ם‬
“ y la c o n s p i r a c i o n [‫ ] ק ש ר‬e r a f u e r t e . ” 248 E n s u o p in io n , la p a l a b r a ‫ ה מ ק ש ר ו ת‬d e s i g n a r l a a lo s a n i m a l e s
q u e s e u n i'a n e n t r e s i p a r a a c e l e r a r s u g e s t a c i o n . 249

42. ‫ו ב ר׳ י ג ט ל ף‬/ pe r o c u a n d o [l a s o v e ja s ] e r a n t a r d ia s . E s ta p a l a b r a i m p l i c a “ r e t r a s o ” , y p o r e s o
e l T a r g u m 10 t r a d u c e p o r la p a l a b r a a r a m e a ‫ ו ב ל ק י ש ו ת‬, las tardias en p arir. P e r o M e n a j e m b e n
S a r u k 10 r e l a c i o n a c o n e l v o c a b lo : “ L o s d e l a n t a l e s y lo s m a n t o s [250 ‫ י ] מ * ! ט פ ן ת‬p a l a b r a h e b r e a q u e
d e n o t a e l a c to d e e n v o l v e r s e e n u n a v e s t i m e n t a . A q u f q u i e r e d e c i r q u e , p o r d e c i r l o a s i, l a s o v e ja s
s e “ e n v o lv i'a n ” e n s u s p i e l e s y s u s l a n a s y n o d e s e a b a n a p a r e a r s e c o n lo s m a c h o s . 251

246. Es d e c ir, las o v e ja s que se re p r o d u c ia n fra g u a r su s p la n e s. A q u i s im p le m e n te e s u tiliz a d o

p rim e ro . p a ra re fe rirs e al a p a re a m ie n to te m p ra n e ro d e los

2 4 7 . Shemuel II, 15:31. a n im a le s.

2 4 8 . Shemuel 11, 15:12. 2 50 . Yeshayahu 3:22.

2 4 9 . L a r a iz ‫ק ש ר‬ sig n ific a u n ir, a ta r, c re a r n exos. 251. E n a m b o s c a s o s , la p a la b r a ‫ ו ב הי ^ טי ף‬s e re fie re

E n c ie rto s c o n te x to , se u tiliz a e ste te rm in o p a ra a c u a n d o la s o v e ja s n o p a n 'a n e n su tie m p o n o rm a l
a lu d ir a c o n sp ira d o re s p o rq u e e sto s se u n e n p a ra p o rq u e se n e g a b a n a a p a re a rs e .
3 1 :1 -3 — ‫ א ־ ג‬:‫ל א‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬/ 4 1 8

rebaiios prolificos, siervas y siervos, ‫וג מלים‬ ‫ובבדי ם‬ !nUl fl Kft J i l i n ‫צ א ן‬

camellos y asnos. : 1 ‫ח מ רי ם‬
1• ‫ ־‬:r

Capi t ui o 31 ‫ל א פ ר ק‬
V Yaacob] oyo las palabras de los ‫א ו י ש מ ע א ת ־ ד ב ר י בני־־לבן ל א מ י ר‬
hijos de Laban, diciendo: "Yaacob ha t t TT. ‫ ׳‬V ‘ ‘ '.: ' !
tornado todo 10 que era de nuestro
padre; y de lo que era de nuestro padre ‫ב ל־‬ ‫א ת‬ ‫ע& ה‬ ‫ל אבינו‬ ‫ו מ א ש ר‬
ha amasado toda esta riqueza." ‫״ ח" ן י‬
2 Yaacob observo el semblante de Labdn, •*' ‫'■■■׳‬- >• ‫י■י‬ ‫ ״י‬: ••• ‫יי*'■יו‬--
y he aqui que no era hacia el como 10 ‫כ ת מו ל‬ ‫ע מו‬ ‫איננו‬ ‫והנה‬ ‫ל בן‬
habia sido en dias anteriores. 3Entonces . a (‫ ״‬. L, ‫ ״‬. ; ‫״ ! ״‬ ‫״‬ .‫ ״• ״ ״‬v
el Eterno dijo a Yaacob: “Vuelve a la * ^ ,‫־‬ v ' T‫! ׳‬ ••• >‫ * ג ־‬. : •
tierra de tus padres y a tu familia, y ‫ו ל מ ו ל ד ת ך‬ ‫א בו תי ך‬ ‫אל־ או־ ץ‬ ‫שו ב‬
o n k e l 6 s

‫נ ס י ב ין ג קי ב‬ ‫ד א מ רין‬ ‫ל בן‬ ‫ב ני‬ ‫פ ת ג מי‬ ‫א ו ש מ ע י ת‬ : ‫ך ג פ ג ליו ו ח מ ר י ן‬ ‫ס גי אן ו א מ הן ן ע ב דיו‬ ‫ען‬

‫ל בן‬ ‫א פי‬ ‫ס ב ר‬ ‫בי סז א י ע ק ב י ת‬ :‫רן דיו‬ ‫נ כ סי א‬ ‫פ ל‬ ‫ק נ א י ת‬ ‫ל א בו נ א‬ ‫ל א בו נ א ו מ די‬ ‫די‬ ‫כ ל‬ ‫י ת‬

‫ד א ב ה ת ך ו לי ל ך תןי‬ ‫ל או ־ ע א‬ ‫תו ב‬ ‫לי ע ק ב‬ ‫ ג ו א מ ר יי‬:‫פ מ א ת מ לי ו מ ך ק מו הי‬ ‫ע מי ה‬ ‫לי תו הי‬ ‫ן ה א‬

---------------------------------------------------------------------- R A S H l

‫שו ב‬ w : 1‫ מ ח‬: ‫י ד‬ ‫א‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫א ת יג מל ק‬ ‫חי ל וי ף‬ :‫מ ש א ר צ אן‬ ‫פ רו ת ן ך בו ת יו ת ר‬ .* ‫ו בו ז‬ ‫צ אן‬ m

‫אבל‬ ,‫ע מ ך‬ ‫א הי ה‬ ‫ו שם‬ ‫א בו תי ך ־‬ ‫א ר ץ‬ ‫א ל‬ ‫י ק רי ם‬ ‫ב ר מי ם‬ ‫צ אנו‬ ‫מו כ ר‬ .‫וי ג ב די ם‬ ‫ו ב פ חו ת‬

‫ל ה א רו ת‬ ‫אפ שר‬ ‫אי‬ ‫ל ט מ א‬ ‫מ חו ב ר‬ ‫ב עו ך ך‬ ‫כ מ ו וי ע ש‬ ,‫כנ ס‬ .‫ י א) ?ג ש ה‬: ‫א ל ה‬ ‫כל‬ ‫ן לו ק ח לו‬

T R A D U C C 1 6 N DE RASH I

43. ‫ר בו ת‬ ‫צ אן‬ /r e b a n o s p r o l { f i c o s . E s d e c ir, q u e fructiflcaban y se increm entaban [ 252[ ‫ת‬ ‫ר בו‬ m£s
que los dem&s reba fio s.253

‫ ו ש פ חו ת ו ב ב די ם‬/ s i e r v a s y s ie rv o s . Yaacob v e n d iti parte de ? u s re b a fio s p o r m u c h o d in e r o y con

61 a d q u i r i 6 p a r a si to d a s e s ta s propiedades.

31
1. ‫ ן! ש ה‬/ h Q Q m Q s Q q o . Aqui este verbo significa que reuniti para s i.254 Su significado aqui es
anAlogo al del versfculo siguiente: “Reunid [‫| ^ ש ח‬ al ejdrcito y abatid a los am alekim.” 255

3. ‫ ש ו ב א ל א ר ץ א ב ^ י ך‬/ V U E L V E l t i r r t u s PADRES. Y alii Y o estare contigo; pero

Q Q 8 Q q 8

m ientras perm anezcas asociado con ese hombre impuro, Laban, no es posible hacer que Mi

2 5 2 . S e g u n R a sh f , la p a la b ra ‫ ת‬1‫ ך ב‬n o d e sig n a rfa la re a liz a r, lle v a r a c a b o . P e ro se g u n e l c o n te x to d o n d e

c a n tid a d d e r e b a n o s q u e te n fa , sin o la c u a lid a d d e a p a re z c a , ta m b ie n p u e d e a d o p ta r o tr a s a c e p c io n e s
q u e se in c r e m e n ta b a n m a s q u e lo s d e m a s . S e g u n d istin ta s, c o m o e n e ste c a so , d o n d e s ig n if ic a q u e

e s to , no s ig n if ic a “m u ch o s” , sin o “ p ro lific o s ” a m a s o u n a c ie r ta riq u e z a . R a sh i d a a e s te v e rb o un

sig n if ic a d o u n ta n to s im ila r e n su c o m e n ta rio al v.
(M izraji).
12:5, i.v . ‫א ^ ר ע ש ו ב ח ר ו‬ [v e r ta m b ie n la n o ta 2 6 d e
253. B ereshit R aba 7 3 :1 1 . la p a ra s h a t L e j Leja J.

2 54. L a a c e p c io n b a s ic a d e la ra iz ‫ ע ש ה‬e s h a c e r, 2 5 5 . Shemuel I, 14:48.

 419 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y E T Z fe 3 1 :4 -8 — ‫ ד ־ ח‬:‫ל א‬

Yo estare contigo. ‫״‬ ‫ויקרא‬ ‫ד ו י י ש ל ח יעלןיב‬ :‫ע מ ך‬ ‫ןאהיה‬

4Yaacob mando llamar a Rajel y a
:‫א ל ־ צ י א נ ו‬ ‫ד ה‬W ‫ה ש‬ ‫ ל ל א ה‬i‫ו‬ ‫ל ר ח ל‬
Led al campo, con su rebano. 5 Y les I v T - AT ‫״‬ j•• T ‫ן‬

dijo: "Veo que el semblante de su padre ‫א ת־ פני‬

J‫״‬ : V
‫אניכי‬
‫ י‬IT <V
‫ריאה‬ ‫ל הן‬
‫י‬ V T
‫וייאמר‬ V j *‫־‬
‫ה‬
no es hacia m i como en dias anteriores. ‫ש ל שי ם‬ ‫כ ת מיל‬ ‫א לי‬ ‫כי־איננו‬ ‫אביכן‬
Pero el Dios de mi padre ha estado
‫ת *ן‬A V‫ו א ת נ ה י ד ע‬ ‫ו‬ :‫ואליהי אבני ה י ה ע מ ד י‬
conmigo. 6 Ustedes saben que con toda “ J T V - : I' T ‫י‬ U T ‫׳‬ T J" 1“

mi fuerza he trabajado para su padre. :‫א ת־ א בי כן‬ ‫ ב ך ת י‬$; ‫בכל־כיחי‬ ‫כי‬

7Aun asi, su padre se ha burlado de mi ‫ז ו אביכן ה ת ל בי ו ה ח ל ף א ת ־ מ ש כ ך ת י‬
y ha cambiado mi paga diez decenas de
veces, pero Dios no le ha dejado que me ‫א ליהים‬ ‫י‬ v :
‫וליא־נתנו‬
J T : I :
‫מינים‬ (V
‫■*ע ש ר ת‬: VJV

hiciera mal. 8Si el decla: 'Los moteados ‫נקדים‬ ■« • ‫ ״‬, :

‫ייאמר‬‫־‬
‫אם־כיה‬
: J •
‫ח‬ :‫ע מ ד י‬
|• T
‫ל ה ר ע‬ V.” T

------------------------------------------------------------------------------------ O N K E L O S

‫ ה ו א מ ר ל ר!ן ח ז י א נ א י ת ס ב ר א פ י א ב ו כ ן‬: ‫\ ל ח י ^ קי ב ו ל ן ך א ל ר ח ל ו ל ל א ה ל ח ק ל א ל ו ת ע נ י ה‬£ ‫ ד וי‬: ‫ו י ה י מ י מ ר י ב ס ע ך ך‬

: ‫ ו ן א ת י ן י ד ע ת י ו א ר י ב כ ל ח י ל י פ ל ח י ת י ת א ב ו כ ן‬: ‫ ה י ו א ל ה ה ד א ב א ה ו ה ב ס ע ד י‬1‫א ר י ל י ת ו ה י ע מ י כ מ א ק נ מ ל י ו מ ך ? ן מ‬
‫א מ ר נ מו ריו‬ ‫כ דין וזו ה‬ ‫ ח א ם‬:‫ע מי‬ ‫ל א ב א׳ ^ י א‬ ‫ע י ׳ ו ר י ^ נ י ן ו ל א ( ץ ב ל ןי ה י י‬ ‫א! ךי‬ ‫ב י ו א (׳ \ נ י ן ת‬ ‫ש ק ר‬ ‫)ו א בו כן‬

RASH I

‫ כ ר ח ל ו כ ל א ה א ש ר ב נ ו ש ת י ה ן ו ג ו׳( ר ו ת‬: ‫א ו מ ר י ם‬ ‫לרחל תחלה‬ . ‫<ד> ו י ק ר א ל ר ח ל ו ל ל א ה‬ :‫ש כ י נ ת י ע לי ך‬

‫אין מ ו ני ם‬ .‫^ ש ר ת מי צי ם‬ >«: ‫ ה ק ד י מ ו ז ר ח ל ל ל א ה‬,‫י או‬:‫ד‬ ‫ה בי ת‬ ‫עקרת‬ ‫הי ת ה‬ ‫ש הי א‬ ‫ל ל א ה׳‬ ‫ואחר ?ד‬
‫ ו הן‬,‫ל שון ס כ ו ם כ ל ל ה ח ש בון‬ .‫מי ני ם‬ :‫פ ח ו ת מ ע שו ־ ה‬ ‫ ן א ף ב נ י ה ש ל ל א ה‬. ‫ש ב ש ב י ל ה נ ־ז דו ג י ע ק ב ע ם ל ב ן‬
:‫מ א ה פ ע מי ם‬ ‫תנ או‬ ‫ש ה ח לי ף‬ ‫ו‬:‫ ל מ ךו‬. ‫ע ש י ר י ו ת‬ ‫מ ו ד י ם ב ד ב ר ש ה ר י בו ע ז ו בי ת דינו מ ש ב ט י ה ו ך ה‬
T R A D U C C IO N D E R A SH I

Presencia Divina resida en ti. 256

4. ‫ ו י ק ר א ל ר ח ל ו ל ל א ה‬/ ( M A N d 6 | l l a m a r a R A J E L y A L E A . El orden de la frase implica qu

llamo a Rajel y luego a Lea, pues aquella era la esposa principal de la casa, ya que habi'a sido
justamente por ella que Yaacob se habia asociado con Laban. Y tambidn los descendientes de
Lea reconocieron posteriormente este hecho, ya que Boaz y su corte de ju sticia - q u e eran
descendientes de la tribu de Y ehuda, hijo de L ea- expresaron su deseo de que la conversa Rut fuera
“com o Rajel y como Lea, quienes entre am bas edificaron...” 257 dando la prioridad a R ajel sobre
L ea .258

7. ‫ »! ע> ר ת מ נ י ם‬/ q i 8 z q 8 Y 8 n Q s q 8 v 8 Y 8 s . La palabra ‫ מ נ י ם‬nunca denota m enos de diez.

‫ מני ם‬/ n s . Este tdrmino denota una suma num lrica total, la de la d ecen a .259 D e aqui
q 8 Y 8 Q

aprendem os que Laban cambi6 sus condiciones de salario cien veces.

256. Tanjuma 10. L a frase “ e sta re c o n tig o ” no 2 5 7. Rut 4 :1 1 .

c o n stitu y e u n a c la s u la c o n d ic io n a l, q u e rie n d o d e c ir:
“ Si re g resa s a lia , e n to n c e s e sta re
S im p le m e n te d a la ra z o n d e p o r q u e d e b e re g resa r:
p a ra q u e D io s h a g a q u e su P re se n c ia v u e lv a a e s ta r
c o n 61 (Sifte Jajamim). L a fra se ta m p o c o se re fie re
a u n a p ro m e sa d e c u id a rlo en el c a m in o , y a q u e e so
y a le h a b ia sid o p ro m e tid o en el v. 2 8 :1 5 (Gur Arye).
2 5 8 . Bereshit Rabd 71:2.
c o n tig o .”
259. E ste te rm in o e sta e m p a re n ta d o c o n el d e ‫מ מ ן‬
[lite ra lm e n te , “ n u m e r o ” ], u tiliz a d o p a ra d e s ig n a r e l
q u o ru m d e d ie z v a ro n e s n e c e s a rio s p a ra el re z o
c o m u n ita rio . L a d e c e n a e s lla m a d a as! p o rq u e el
n u m e ro b a sic o d e to d a n u m e ra c io n e s 1 0 , y a q u e al
lle g a r a e sta c a n tid a d se v u e lv e a c o m e n z a r c o n la s
3 1 :9 -1 3 — ‫ ט ־ י ג‬: ‫ל א‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 420

seran tu salario’, todo el rebano p a n a ‫נ ק ד י ם‬ 7

?‫כ ל ־ ה צ ־ א‬
!‫\ י ' ו י י‬ : ‫“ »י‬ t
‫וי ל דו‬
j : it ‫נ‬
‫ש כ ר ך‬
I v t :
‫י הי ה‬
j v : •

moteados. Y si decia: ,Los rayados seran > ‫קין< ךן‬ ‫ו א ם~ כ ה י א מ ר‬

tu salario’, todo el rebano p a n a ‫• ׳״ י‬ ‫•י ״‬ •'•••> ‫־‬ ‫ י‬j • :
rayados. 9Asl Dios ha quitado el ganado □ ‫א ל ל י‬ ‫ ט וי צ ל‬:‫וי ל דו כ ל ״ ה צ א ן ^ ק די ם‬
de su padre y m e 10 ha dado a mi » Y •‫ ״‬y a :, y | J W ‫ נ ה א ב י כ ם‬, ‫א ת ־ מ ל‬
sucedio que mientras los rebanos " ’ '■‫־‬ ' ‫ ־־'־•־‬w ‫־׳־ י־ ־‬, 1! ‫־‬ v
apareaban, alee mis ojos y vi en un‫א ב ח ל ו ם‬ ‫ו א ר‬ ‫ו א ש א עיני‬ ‫ה צ א ן‬ ‫יחם‬
sueno, y he aqui que los machos cabrios‫ע ל ״ ה ע א ן‬ ‫ה ע ל י ם‬ '‫העתדים‬ ‫והנה‬
que subian sobre el rebano eran " " J' ‫״‬ ‫! •י' י‬IT :
rayados, moteadosyabigarrados. n Yun / ‫ י א ו י א מ ר א‬: ‫ע ל ן ד י ם נ ל ן ד י ם ו ב ך ך י ם‬
angel de Dios me dijo en el sueno: ‫מ ל א ך‬ ‫יעקיב‬ ‫ב ח לו ם‬ ‫ה א ל ה י ם‬
‘:Yaacob!’ Yyo dije: ,Heme aqui’. n Ye l > IT A !r ,1‫~ י‬:l‫־‬ .T‘T s" : ’
dijo: Alza ahora tus ojos y mira: todos ♦*{?.‫ל׳‬ ‫יב‬
los machos cabrios que suben sobre los‫ע ל ־ ו& א ן ע ק ר י ם‬ ‫כ ל ־ ה ע ת ך י ם ה ע לי ם‬
rebanos son rayados, moteados y . J ‘ ‫ו ד ־ י*< ח‬ ‫< ח‬- 1 *‫ו* ו‬
abigarrados; pues Yo he visto todo lo ! ^ ^ ■1 ? I H‫?׳‬
que Labdn te hace. 13 Yo soy el Dios de ‫יג א נ י כ י ה א ל‬
X •* T <• T
:‫ל ך‬ II T
‫ע ש ה‬ V
‫לבן‬
K T T
‫ ר‬J‫ש‬V ‫א‬ 8‫־‬

o n k 8 l 6 s

‫ ט ו א פ ל ש יי י ת‬:‫י ה א א ג ר ך ו י ל י ד ן כ ל ע נ א ? מ ו ר י ו ו א ם כ ד י ו ה ו ה א מ ר ך ג ו ל ץ ן ה א א מ ־ ד ו י ל י ך ו כ ל ע צ א ה נו ל יו‬
‫ י ו ה ו ה ב ע ד ן ד א ו נ י ח מ א ע נ א י ז ק פ י ת ע י נ י י ס ז י ת ? ח ל מ א ו ה א ת י ש י א ד ס ל ק י ו ע ל ע צ א ר ג ו ל י ן‬:‫ג י ת י ך א ב ו כ ו ן ו י ה ב לי‬
‫ י ב ו א מ ר ז ק ו ף פ ע ו ע י נ ך ו ח ז י כ ל ר נ י ש י א‬: ‫ י א ו א מ ר ל י מ ל א כ א ד י י ב ח ל מ א י ע ק ב ו א מ ו ־ י ת ה א א נ א‬: ‫נ מוו־יו ו פ צ י ח י ן‬
‫ יג א צ א א ל ה א ד א ת ג ל י ת י ע ל ך‬: ‫ד ס ל ק י ו ע ל ע נ א ך ג ו ל ץ נ מ ו ו ־ ץ ו פ צ י ח י ו א ר י{ ל י ק ד מ י י ת כ ל ך י ל ב ו ע ב ד ל ך‬
---------------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ---------------------------------------------------------------------------------------

.‫ב ל ע ״ ז‬ ‫פי ש ״ ד‬ .‫ו פ צ י ו ו ץ‬ :‫ת ו ־ ג ו מ ו‬ .‫ו ב ך ךי ם‬ ‫ש ה ב די ל ם‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫א ף‬ .‫ה ^ ת די ם‬ ‫(*> ן ה נ ה‬

‫ס בי ב‬ ‫גו פו‬ ‫א ת‬ ‫מ קי ף‬ ‫ל בן‬ ‫של‬ ‫חו ט‬ ,‫ד ו ג מ ת ן‬ ‫ה צ אן‬ ‫י ת ע ב רו‬ ‫של א‬ ‫כל ם‬ ‫ל בן‬
‫א ל‬ ‫מזו‬ ‫ו מ פו ל ש ת‬ ‫פ תו ח ה‬ ‫ש לו‬ ‫ח ב ר בו ך ת‬ ‫מ עדר‬ ‫או תן‬ ‫מ בי איו‬ ‫ה מ ל א כי ם‬ ‫היו‬
:‫ה מ ק ך א‬ ‫מן‬ ‫עד‬ ‫ל ה בי א‬ ‫לי‬ ‫ו איו‬ ,‫ז ו‬ :‫י ע ק ב‬ ‫ש בי ד‬ ‫ל עדר‬ ‫ל בן‬ ‫בני‬ ‫בי ד‬ ‫ה מ סו ר‬

T R A D U C C 16N DE R A SH l

10. ‫הי ג ת די ם‬ ‫ ו הנ ה‬/ v h e a q u i q u e lo s m a c h o s c a b rio s . A p esar d e q u e L ab an h a b ia se p a

to d o s lo s a n im a le s m anchados p a ra q u e lo s re b a n o s n o rm a le s no c o n c ib ie ra n a n im a le s ig u a le s a

e llo s , lo s A n g e le s lo s lle v a b a n d el h a to q u e h a b i 'a s i d o e n t r e g a d o e n m a n o s d e lo s h ijo s d e L a b a n

a l h a to q u e e s ta b a en m an o s d e Y aac o b . 260
‫ ו בו די ם‬/Y a b i g a r r a d o s . E s ta p a la b r a h a y q u e e n te n d e r la e n u n s e n tid o s im ila r a l tr a d u c id o p o r el

T a rg u m : ‫ו פ צי ח ץ‬, abiertos. S ig n ific a 10 m is m o que faised e n fra n c e s a n tig u o . 261 E ra n lla m a d o s a s i

p o rq u e te n ia n u n a ra y a c la ra q u e ro d e a b a to d o su c u e rp o , fo rm a d a po r m an ch as pequenas que

daban la a p a rie n c ia d e e s ta r “ a b ie r ta s ” y a le ja d a s u n a d e o tra . P e ro n o p u ed o c ita r o tro e je m p lo

a n a lo g o a e s te te rm in o en la E s c r itu r a .

u n id a d e s , a g re g a n d o la s (Gur Arye). a lg o q u e tie n e u n a b a n d a o ray a. E n e sp a flo l, u n a

260. Bereshit Raba 7 3 :1 0 .
2 6 1 . H a y d o s v a ria n te s te x tu a le s d e e s ta p a la b ra :
fa isier y faised. E n a m b o s c a so s , R a s h i a q u i a lu d e al
p a la b ra d e riv a d a d e la m ism a rafz la tin a , fascies, es
la p a la b r a fa scista . A lo s to ta lita ris ta s ita lia n o s s e les
d io e s te n o m b re p o rq u e so lia n ir v e s tid o s c o n u n a
b a n d a a lre d e d o r d e l b ra z o .
 421 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 3 1 :1 4 — ‫י ד‬:‫ל א‬

Bet-El, donde ungiste alli un pilar y ‫מ צ ב ה‬

T ‫״‬ ‫*־‬
□ 5#
T
‫מ ש ח ת‬
T 5 <‫־‬ T
* ‫א^ ר‬
V ‫ ־‬:
‫ב י ת ״ א ל‬
‫״‬ ••

donde me hiciste un voto. Ahora '‫ע א‬ ‫קן ם‬ nj t y ‫נ ך ר‬ ‫לי‬ D 112

levantate, sal de esta tierra y regresa a ‫־‬ ‫יי‬ / 7 ’ w' '7‫־‬ . T 1‫ ׳־‬T '‫'־‬
la Uerra de m m e,m ien,o." HST™ ‫מ ך ה א ך ץ‬ ‫ י א ת‬-‫ה ז‬
14Rajel y Led respondieron, y le ‫ל‬ ‫ ו ל א ה‬P H‫יד‬ : ‫מ ו ל ל ת ך‬

0 n k e l 6 s

‫ \ ח ת א ס ט ן ק כ ( א ד י ק י מ ת א ס ן ך מ י ו נ מ ו ק י ם פ ע ו ק ו ם‬£‫ב ב י ת א ל ד י מ ׳‬
‫ י ל ו א ת י ב ת ך ו ו ל ו ל א ה‬:‫פ ו ק מ ן א ו ־ ע א ה ך א ו ת ו ב ל א ך ע א י ל דו תןז‬
------------------------------------------------- RA SH )

‫( ל עי ל‬ ‫ר א ש ה‬ ‫על‬ ‫ש מן‬ ‫וי צ ק‬ ‫כך‬ .‫ה ה ״ א ל מ ל כ ו ת‬ .‫א ל‬ ‫בי ת‬ ‫אל‬ ‫כ מו‬ .‫א ל‬ ‫בי ת‬ ‫ה א ל‬ >‫(יג‬

.‫ל י‬ ‫צךך ת‬ ‫א ש ר‬ :‫ל מ ז ב ח‬ ‫מ שו ח ה‬ ‫ל היו ת‬ ,1‫ י ח‬: ‫כ י כ ח‬ ‫כ מו‬ ,‫כ ן‬ ‫ל ך ב ר‬ ‫מ ק ך או ת‬ ‫ודרך‬ ‫י תר ה‬

‫בי ת‬ ‫י ה^ ה‬ :‫ש א מ ך ת‬ ,‫ל ש ל מ ו‬ ‫א ת ה‬ ‫ ו צ ו ־ י ך‬:‫ ב ו‬:‫ל ד‬ ‫(ב מדבר‬ ‫כ צ ען‬ ‫ה אר ץ‬ ‫אל‬ ‫ב אי ם‬ ‫א ת ם‬
:‫ק ך ב נו ת‬ ‫ש ם‬ ‫ש ת ק רי ב‬ ,‫כ ת כ ב ו‬ ‫( ל עי ל‬ ‫כ שנ מ ש ח א לי הי ם‬ ,‫ו ג ד ל ה‬ ‫ך בוי‬ ‫ל שון‬ .‫ש ם‬ ‫מ ש קו ת‬

T R A D U C C 1 6 N D E R A SH (

13. ‫ה א ל בי ת א ל‬ / 8l DIOSq8 BET-EL. E s ta e x p r e s io n e s e q u i v a l e n t e e n s i g n i f i c a d o a d e c i r ‫ב י ת א ל‬

s 6 I0 q u e e l p r e f ijo ‫ ה‬e n la p a la b r a ‫ה א ל‬ e s t a d e m i s . 262 Y e s u s u a l q u e e l e s t i l o d e la E s c r i t u r a s e
e x p r e s e d e e s t e m o d o . 263 P o r e j e m p l o , e n la f r a s e : “ P u e s t o q u e u s t e d e s e n t r a n e n l a t i e r r a [‫א ל‬
‫ ] ה א ר ץ‬d e K e n y a n ” ; 264 e n v e z d e e s c r ib ir .‫א ל א ר ץ‬

‫ש ם‬ ‫ מ ש ח ת‬/ qon q8 ungist 8 ,

Q l l i E n e s te c a s o , la e x p r e s io n , ‫ מ ש ח ת‬, “ u n g i s t e ” i m p l i c a g r a n d e z a y
d i s t i n c i 6 n , c o m o c u a n d o u n in d iv id u o e s u n g i d o [‫ ] נ מ ש ח‬p a r a a c c e d e r a l a r e a l e z a . 265 Y d e i g u a l
m o d o d e b e s e r e n te n d id a la u n c i 6 n d e s c r ita e n e l v e r s ic u lo : “ Y v e r t i d a c e i t e e n c i m a d e e l l a ” , 266
d o n d e q u ie r e d e c ir q u e Y a a c o b v e r tio a c e ite s o b r e la p ie d r a p a r a q u e f u e r a c o n s a g r a d a [‫] מ ש ו ח ה‬
p a r a s e r v i r d e a l t a r . 267

‫א ש ר נ ך ף ת לי‬ / qonq8 m8 hiYist 8 un vot o . Y d e b e s c u m p lirlo , p u e s so b re e se lu g a r d ijis te : “ S e r a

C a s a d e D i o s ” , 268 e s d e c ir , u n lu g a r d o n d e a llf o f r e c e r d s o f r e n d a s a D io s .

2 6 2 . Q u ie re d e c ir q u e n o c u m p le n in g u n a fu n c io n
g ra m a tic a l. E l p re fijo ‫ה‬ a n te s de un
g e n e ra lm e n te in d ic a el a rtfc u lo d e te rm in a d o , “ e l” o
“ la ” . S in e m b a rg o , aq u f n o se tra ta d e un a rtfc u lo
d e te rm in a d o p o rq u e en h e b re o n o p u e d e e s c rib irse
el a rtfc u lo d e te r m in a d o en un su sta n tiv o q u e se h a lla
en e sta d o c o n stru c to c on re sp e c to al su sta n tiv o
sig u ie n te . E n e ste c a so , el su sta n tiv o ‫א ל‬
e s ta d o c o n s tru c to c on re sp e c to a ‫ ב י ת א ל‬, “ D io s de
B e t-E l” (Gur Arye). A sf ta m b ie n 10 e x p lic a el
c o m e n ta ris ta y g ra m a tic o Ibn E zra.
263. E sc rib ie n d o u n a ‫ ה‬c u a n d o e s g ra m a tic a lm e n te
in n e c e sa rio .
2 6 4 . Bemidbar 3 4:2.
2 6 5 . E n la a n tig u e d a d , u n g ir a u n a p e rs o n a o a un
o b je to c o n s titu fa un a c to sim b o lic o d e c o n f e rirle un
d e te rm in a d o e sta d o d e g ra n d e z a y d istin c io n .
2 6 6 . Supra, v. 2 8 :1 8 . A u n q u e Y a a c o b n o h ab fa
su sta n tiv o u n ta d o el a c e ite s o b r e la p ie d ra , sin o q u e lo h a b fa
v e rtid o so b re e lla , a m b o s a c to s so n c o n s id e ra d o s
u n c io n .
2 6 7 . L a u n c io n [np'V))?] tie n e d o s a sp e c to s. U n o , la
u n c io n fisic a p ro p ia m e n te d ic h a ; se g u n d o , la u n c io n
p a ra sim b o liz a r la c o n s a g ra c io n 0 in ic ia c io n d e un
e sta en
o b je to 0 u na p e rs o n a a u n a fu n c io n e le v a d a . U n
e je m p lo del p rim e r c a so es la u n c io n d e la s o fre n d a s
d e h a rin a , c uyo p ro p o s ito n o e s m a s q u e la a b s o rc io n
del a c e ite . E je m p lo s del se g u n d o caso so n las
u n c io n e s de lo s kohanim, lo s re y e s y el A lta r, c o m o
R a sh f m ism o e x p lic a e n Shemot 3 0 :2 9 . E n e ste c a so ,
la u n c io n re a liz a d a p o r Y a a c o b te n f a c o m o p r o p o s ito
c o n sa g ra r, d e d ic a r la p ie d r a p a r a se rv ir d e a lta r
(Lifshuto shel Rashi).
2 6 8 . Supra, v. 2 8 :22 .
3 1 :1 5 -1 6 — ‫ ט ו ־ ט ז‬: ‫ל א‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 4 22

dijeron: “lAcaso aun tenemos porcion y ‫ח ל ק ונ חל ה‬ ‫ ו ד ל נ ו‬$<‫ו ת י א מ ת ה ל ו ה‬

herencia en casa de nuestro padre? ‫ ״‬. , . ‫ י ״ ״‬.’ . . , L -
15lAcaso no somos consideradas por el ‫• ׳־‬: t j -‫י‬ ‫טו‬ !• T ‫' •׳ע‬:
como extranas puesto que nos vendio y ‫ ־ א כ ל‬-‫ו י‬ ‫מכרנו‬ ‫כי‬ ‫לו‬ ‫נ ח ש בנו‬
ademas ha consumido totalmente nuestro . 10 ‫ו ו‬ ‫ ה י י‬. n n », »n v 1
j. o \r. i i , . . j 1 • *0* ‫טז‬ jij? ^ / 1 jJ v % lja
dinero? lbA l contrano, toda la riqueza ‫־י‬ j‫־‬ ‫״ * ־•׳‬ v ‫י‬- t ‫־‬
que Dios ha quitado a nuestro padre, ‫מ אבינו‬ ‫ ו י ם‬1‫א ל‬ ‫לו צי ל‬ ‫א ש ר‬ ‫ה^ ש ר‬
o n k 8 l 6 s —
‫ טו ה ל א נו כ ר אן א ת ח ש ב נ א‬:‫ו א מ רן לי ה ה עו ד( פ עו) ל נ א ח ל ק ו א ח ס נ א ב בי ת א בו נ א‬
‫ א ר י כ ל ע י ת ך א ד י א פ ר ש י י מ א ב י ו נ א‬w :‫ל י ה א ר י ז ב נ נ א ! א כ ל א ף מ י כ ל י ת ב ס פ ג א‬

----- ; R A S I li ---------------------------------- ‫י‬

>9 <‫( טז‬ :‫פ ע ל ת ך‬ ‫עו כ ר‬ ‫ך מי‬ ‫ש ע פ ב‬ .‫א מ כ ס פ נ ו‬ :‫ה פ ע ל ה‬ ‫כ לו ם‬ ? ‫שו ב‬ ‫מ ל‬ ‫יךך‬ ‫ע ל‬ ‫נ ע כ ב‬ ‫ל מ ה‬ .‫ ה ע ו ד ל נ ו‬m
‫ש ל‬ ‫מ‬ ‫פ לו מ ר‬ ,‫א ל א‬ ‫שון‬ ‫ב ל‬ ‫ש‬ ‫ש מ‬ ‫מ‬ ‫ז ה‬ ‫פי‬ .‫ב ל ה ע^ ר‬ ‫בין‬ ‫כ לו ם‬ ‫א בי נ ו‬ ‫מ נ כ סי‬ ‫ש‬ ‫לי ר‬ ‫מי ח לו ת‬ ‫א נ ו‬

‫ש‬ ‫ה ק דו‬ ‫ש ה צי ל‬ ‫מ ה‬ ‫א ל א‬ ‫? לו ם‬ ‫ל נו‬ ‫א ין‬ ‫א בי נ ו‬ ‫ש ע ה‬ ‫ב‬ ‫א פ לו‬ .‫ ה ל ו א נ ב ר י ו ת נ ח ש ב נ ו לו‬1‫< טו‬ :? ‫הז כ רי ם‬

‫ש‬ ‫ה פ רי‬ ‫שון‬ ‫ל‬ .‫ה צי ל‬ :‫הו א‬ ‫ש ל נו‬ ,‫מ א בי נ ו‬ ‫ה ו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ש ע ת‬ ‫ב‬ ‫ל ב נו תיו‬ ‫נ דו ני א‬ ‫ל ת ת‬ ‫א ד ם‬ ‫ב ני‬ ‫שי ר ד‬

‫ש ה‬ ‫ה פ ר‬ ‫שון‬ ‫ל‬ ‫ש ב מ ק ך א‬ ‫ה צ ל ה‬ ‫שון‬ ‫ל‬ ‫כ ל‬ ‫ן כן‬ ‫ש כ ר‬ ‫ב‬ ‫ל ך‬ ‫מ כ ר נו‬ ‫כי‬ ,‫כ נ כ ריו ת‬ ‫ע מ נו‬ ‫נ ה ג‬ ‫שו אין‬ ‫נ‬

— T R A D U C C 1 6 N D E R A S I li

1 4 . ‫ ה ע ו ד ל צו‬/iA C A S O a u n t e n e m o s ? ;,Por qu 6 hem os de im pedir que regreses? ^Acaso nosotras

esperam os heredar de los bienes de nuestro padre junto con sus hijos varo nes ? 269
15. ‫א‬ ‫ ה ל ו א נ כ ר י ו ת נ ח ש ב נ ו‬/ ,‫׳‬,a c a so n o so m o s c o n s id e r a d a s po r e l c o m o e x t r a n a s ? Incluso
cuando es costum bre de la gente dar una dote a las hijas cuando 6stas se casan, 61 se com port 6
con nosotras com o si fudseinos extranas, pues fuim os vendidas a ti en pago por tu trabajo . 270

‫ א ת כ ס פ צו‬/ n u e s t r o d in e r o . Pues 61 retuvo la paga por tu trabajo . 271

16. ‫ ב י ב ל ה ע ש ר‬/ a l CONTRARIO, t o d a l a RIQUEZA. En este caso la palabra ‫ ב י‬es utilizada en el
sentido de ‫ א ל א‬, “sino que”, queriendo decir: “D e nuestro padre no poseem os nada, sino que 10
que el Santo -b e n d ito e s - ha quitado a nuestro padre, eso nos pertenece .” 272
‫ ה צ י ל‬/H A QUITADO. Esta palabra significa: ha separado. Y de igual modo, cualquier vocablo en la
Escritura relacionado con la idea de ‫ ה צ ל ה‬se refiere a la separaci 6n de algo de un grupo dado. La

2 69 . R a je l y L e a d ije ro n e s ta fra se e n to n o d e 2 72 . S e g u n R a s h i m ism o c o m e n to e n el v. 1 8 :1 5 ,

a so m b r o , com o una p re g u n ta r e to r ic a . Q u e ria n s.v. ‫ פ י י ר א ה ו ג ו׳ פ י צ ח ק ת‬, la p a la b r a ‫ פ י‬tie n e d iv e rsa s
e n f a tiz a r q u e Y a a c o b n o n e c e s ita b a c o n v e n c e rla s a c e p c io n e s , u n a d e las c u a le s e s e q u iv a le n te al
p a ra q u e s e m a rc h a ra n c o n el (Mizraji). a ra m e o ‫ א ל א‬, “ sin o q u e ” , “ al c o n tr a rio ” . E n e ste

2 7 0 . E n e s te v e rs fc u lo , la fr a se “ n o s v e n d io ” n o v e rsic u lo , ‫ פ י‬n o p u e d e s e r e x p lic a d o e n su s e n tid o

s ig n if ic a q u e lite r a lm e n te las v e n d io c o m o e s c la v a s
a Y a a c o b . Q u ie re n d e c ir q u e in c lu so a l d a rla s a 61
c o m o e s p o s a s h a b ia u n e le m e n to d e e x p lo ta c io n , y a
q u e e n v e z d e d a rle s d o te las c a m b io p o r el tra b a jo
de Y aacob.
u su a l d e “ p u e s ” o “ p o rq u e ” y a q u e la fr a se q u e
in tro d u c e n o e s ta u n id a te m a tic a m e n te al v e r sic u lo
p re c e d e n te c o m o si d ie ra la ra z o n d e 10 d ic h o ahf.
E s c o n tin u a tio n d e 10 d ic h o e n el v. 14. E s te
v e rsic u lo d e b e e n te n d e rse asf: “ D e n u e s tro p a d r e no

271. Y aacob tr a b a jo p o r L aban v e in tid o s a n o s; te n e m o s p o rc io n a lg u n a ; la p o rc io n q u e te n e m o s d e

c a to r c e d e e llo s p o r su s d o s h ija s , sie te a fio s p o r c a d a la h e re n c ia d e n u e stro p a d re e s s o la m e n te a q u e llo
u n a , y se is d e e llo s p o r sa la rio . E s a e s to s se is q u e D io s h a q u ita d o de el y te h a e n tr e g a d o a t i ”
u ltim o s a fio s q u e R a s h i a lu d e a q u i (Sifte Jajamim). (Gur Arye; Lifshuto she I Rashi).
 423 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 3 1 :1 7 -1 9 — ‫ל א ו י ז ־ י ט‬

para nosotros e s y p a r a nuestros hijos. Y *‫ א ^ ך‬V 3 ‫ל נ ו ה ו א ו ל ב נ י נ ו ו ע ת ה‬

ahora, haz todo 10 que Dios te ha dicho. ” '- . L ‫ ״‬T
" Entonces Yaacob se levanto y a k o a ‫ * ״ י ״‬W ‫א ל הי ם א מ ר‬
sus hijos y a sus esposas sobre los ‫י ע ק ב ו י ש א א ת ״ ב נ י ו ו א ת ״ נ ש י ו ע ל ״‬
j s r T v : j t ‫ד‬ v v t • ‫־־‬

cameiios. 18Condujo a todo su ganado, :‫א ת ׳ ׳ כ ל ״ מ ק נ ך ן ן‬ ‫וינ הג‬ ‫יח‬ *‫ה ג מ ל י ם‬

y tomo toda la riqueza que habia ■, "' ‫י י‬ .T: v . J' 1‘ . * ‫ ־•׳‬:‫־‬
amasado - la adquisicion de su 1^‫ך כ‬ ‫ ל‬3 ‫ו א ת‬
propiedad que habia adquirido en ‫ א‬1‫ל כ‬ ‫א ר ם‬ ‫ר כ ש ■ בפ דן‬ ‫א ש ר‬ ‫קנינו‬
Padan-Aran,- para ir hacia su padre £ ‫ר ע ׳‬ ‘^ ^ ^
Itzjak, a la tierra de Kenaan. Laban v ! 1 ‫״‬ ‫י‬ T >‫• ־‬ t i * : •

habia ido a trasquilar su rebano; y Rajel 711*1 ‫ותגנב‬ ‫א ת ״ צ א נ ו‬ f U7 ^711

o n k e l Gs — — — - —

‫ יז ן ק ם י^ ק י ב ו נ ט ל י ת ב נ י י ה י ו י ת נ(י\ו הי‬: ‫ד י ל נ א ה ו א ו ל ב נ צ א ו כ ע ן ב י ל ד י א מ ר יי ל ך ^ י ב ד‬
‫ י חיו ך ב ר י ת כ ל גי תו הי וי ת ב ל ק ני ני ה ד ק נ א גי תי ק צי צי ה די ק נ א ב פ ד ן א ר ם‬: ‫ע ל ג מ ל י א‬
‫ ל‬1‫ ל ט ו ל ב ן א} ל ל מ ג^ י ת ^ נ י ה ! ־ כ ס י א ת ך ר‬: ‫ל מ י ת י " ל ו ת י צ ח ק א ב ו ה י ל א ת ג א ? נ ע ו‬
--------------------------------------------------------------------- R A S I lf —

‫מ ה‬ .‫ק נ י נ ו‬ ‫ מ קנ ה‬m :‫ב נ י ו ו ג ו׳ ( ל ק מ ן ל רון‬ ‫ן א ת‬ ‫ א ת גניו ו א ת‬m :‫ה א ו י ב‬ ‫ה ר ע ה ו מן‬ ‫מן‬ ‫ש מ פ ךי שו‬
‫ו ב מ לי ם‬ ‫ו ש פ חו ת‬ ‫ע ב די ם‬ :‫מ צ א נ ו‬ ‫ש קנ ה‬ ‫ה ק די ם‬ ‫ו ע שו‬ ‫ל נ ק ב ו ת׳‬ ‫ז כ ךי ם‬ ‫ה ק די ם‬ .‫נ שיו‬
‫שנ תן בי ד בניו ך ך ך‬ .‫ (< ט) <!גזיז א ת צ א נ ו‬: ‫ו ח מ ו ר י ם‬ ‫א ת נ שיו‬ ‫ע שו‬ ‫ ו י ק ח‬:‫ש נ א מ ר‬ ,‫ל ז כ ר י ם‬ ‫ ת‬1‫נ ק ב‬

T R A D U C C 16N DE R A SH f

idea que implica es que separa algo de 10 m alo 0 del enem igo . 273

1 7 . ‫ א ת ב נ י ו ו א ת נ שיו‬/ A s u s h i j o s y a s u s ESPOSAS. Yaacob dio prioridad a los varones antes que

a las m ujeres, al contrario de 10 que hizo Esav, quien dio prioridad a las m ujeres antes que a
los hom bres, como se declara: “Esav tom o a sus m ujeres y a sus hijos ...” 274

18. ‫ מ ק נ ה ק נ י נ ו‬/ l a a d q u i s i c i o n d e s u p r o p i e d a d . La palabra ‫ מ ק נ ה‬designa aquello que habia

adquirido [‫ ] ק נ ה‬gracias a sus rebaiios: los siervos y las siervas, los cam ellos y los asnos . 273
19. ‫ ל ג ז ז א ת צ א נ ו‬/ a t r a s q u il a r su REBAfto. El que habia entregado en m anos de sus hijos,

2 7 3 . R a sh f sig u e aq u i la tra d u c c io n d el T a rg u m , p rim o rd ia l e n su v id a , y a q u e se h a b fa c a s a d o c o n

q u ie n tra d u jo el v e rb o ‫ה צ י ל‬ p o r ‫ א פ ר ש‬, separo. L a e lla s p r in c ip a lm e n te p a ra su p ro p io p la c e r se x u a l.
e x p re sio n ‫ הצל ה‬, d e riv a d a de la ra fz ‫נ צ ל‬, P a ra el su s h ijo s e ra n m e r a m e n te u n re s u lta d o d e l
g e n e r a lm e n te se e n tie n d e c o m o sa lv a c io n o a u x ilio , d e se o q u e se n tfa p o r e lla s . Y a a c o b , e n c a m b io , se
p re c is a m e n te p o rq u e im p lic a la id e a d e a p a rta r o
c a so p r in c ip a lm e n te c o n el p r o p o s ito d e e n g e n d ra r
q u ita r a lg o a a lg u ie n d e u n a s itu a tio n a dv ersa.
h ijo s que d ie ra n o rig e n a la s doce tr ib u s que
2 7 4 . Infra, v. 3 6:6; B ereshit Raba 7 4:5. C on fo rm arfa n el p u e b lo d e Isra e l (G ur Arye).
re sp e c to a la d ife re n c ia d e a c titu d e s q u e c a d a u n o
275. Bereshit R aba 74:5. E l sig n if ic a d o lite ra l d e l
d e m o str o , el m id ra sh c o m e n ta q u e a Y a a c o b se
v o c a b lo ‫ מ ק נ ה‬e s “ a d q u is ic io n ” , p u e sto q u e se d e riv a
a p lic a la fra se “ el c o ra z o n d e l sab io se h a lla a su
d e la ra fz ‫ ק נ ה‬, q u e s ig n if ic a c o m p ra r, a d q u ir ir.
d c re c h a ” (K ohelet 1 0 :2 ), y a q u e sa b ia m e n te p r im e ro
a lz o a su s h ijo s y lu e g o a su s e sp o sa s. A E sa v , en A u n q u e aq u f R a sh f e n f a tiz a q u e d e b e s e r e n te n d id o

c a m b io , s e le a p lic a la fra se “ p e ro el c o ra z o n del c o m o “ a d q u is ic io n ” , e n c ie rto s c o n te x to s ta m b ie n

in se n s a to se h a lla a su iz q u ie rd a ” {idem) p o rq u e d e sig n a el g a n a d o , c o m o e n lo s v v . 1 3:7 y 2 6 :1 4 , asf
p r im e ro to m o a su s e sp o sa s y lu e g o a su s h ijo s. L a c o m o la p a la b ra ‫ מ ק נ ה ו‬, “ su g a n a d o ” e n e s te m ism o
ra z o n d e e sto e s q ue p a ra E sa v sus m u je re s e ra n 10 v e rsfcu lo .
3 1 :2 0 -2 3 — ‫ כ ־ כ ג‬:‫ל א‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬/ 424

hurto 10s terafmes de su padre. 20 y ‫כ ויגניב‬ :‫ל א בי ה‬ ‫א ש ר‬ ‫א ת ״ ה ת ר פ י ם‬

Yaacob engano al arami Labdn al no >‫» ל ״ ב ל‬ ‫ה א ר מ י‬ ‫א ת ״ ל ב‬ ‫יעאיב‬
decirle que hula. 21Asi, pues, huyo el y ‫י‬ ‫י‬ ‫־‬ ‫״‬ J" A
todo lo que le pertenecla. Se levanto, ‫ ל‬- ?• ‫ב א • ־‬ ^ 3 17 ‫ל‬ ‫ה ג‬
cruzo el rio, y se dirigio hacia el monte "‫א ח י‬ ‫ו כ ל ״ א ש ר ״ ל ו ו י ל ן □ ! י^ ב ר‬ ‫הוא‬
Gmiad. :‫ה ר ה ג ל ן ן ד‬ ‫את־פניו‬ ‫הנ הר וי ש ם‬
22Se le anuncio a Labdn al tercer dia ^ >^‫ ל י‬$ ‫ה‬ ‫ביו ם‬ ? ‫כ ב "” ו י ־ ג ד ^ ל ל ב‬
que Yaacob habia huido. 23Entonces (‫" _! ־ ‘י‬ J" ‘ '■
TT ‫ ־‬. •‫־••־־׳‬
tomo a sus parientes consigo y 10 ‫ו‬ ‫מ‬ ‫ע‬ ‫ו‬ ‫י‬ ‫ח‬ ‫א‬ ‫־‬ ‫ת‬ ‫א‬ ‫ח‬ ‫ן‬ ‫ל‬ -‫י‬ ‫ו‬ ‫ג‬ ‫ב‬ : ‫ב‬ ‫ק‬ ‫ע‬ ‫י‬ ‫ב ר ח‬

persiguio una distancia de siete dias, ‫י מי ם‬ ‫ש ב ^ ת‬ ‫ד ר ך‬ ‫א ח ל י ו‬ ‫וי־ ך ד ף‬

ONKELOS

: ‫ ן ל ה ו א‬:‫ כ ו כ ס י י ע ק ב מ ו ל ב א ך ל ב ן א ר מ א ה ע ל ך ל א ח ו י ל י ה א ר י א‬: ‫י ת צ ל מ נ י א ד י ל א ב ו ה א‬
‫ כ ב ן א ת ח ו ה ל ל ב ן‬:‫כ א ו אזי ל ה ו א ו כ ל די ל י ה ן נ ן ם וי ג ב ר י ת פ ר ת ו ש וי י ת א פ ו ה י ל ט ו ך א ך ג ל ע ד‬
‫ כ (י ו‬1 ‫ש ב ע ת י‬ ‫ ה י מ ה ל ד‬1‫ כ ג ו ך ב ר י ת א ח ו ה י ע מ י ה ו ך ך ף ב ת ר‬: ‫ת ל י ת א ה א ר י א ז ל י ע ק ב‬ ‫ביו מ א‬
---------------------------------------------------------------------------------------- R A S H l ---------------------------------------------------------------------------------------

: ‫ ם‬.‫ה‬. ‫ י‬.‫נ‬. ‫ב י‬ ‫הי ה‬

T T v
‫י מי ם‬ ‫׳‬ T
‫ש ת‬ ‫ ל‬V‫ש‬ I
‫ד יר ך‬V V
‫־ש ״ ה ר י‬ I V
‫■ י וו מ ג נ ג‬ : ‫ ע י ק ב‬r -‫־ \ י‬ ‫י•ו ב י י ו‬ ‫בי נו‬ ••
‫י מי ם‬ ‘ J
‫ש ת‬ ‫ל‬V ‫ש‬ :

.‫י מי ם‬ ‫שבע ת‬ ‫די ך‬ :‫ק רו ביו‬ .‫א חיו‬ ‫את‬ ‫א בי ה‬ ‫א ת‬ ‫ש‬ ‫ל ה פ רי‬ .‫ח ת רני ם‬ ‫את‬ ‫ו חל‬
‫ה מ גי ד‬ ‫ש ה ל ד‬ ‫י מי ם‬ ‫ש ה‬ ‫ש ל‬ ‫או תו‬ ‫פ ל‬ .‫ה ש לי שי‬ ‫< ב ג> &יו ם‬ :‫נ ת כו נ ה‬ ‫ז ר ה‬ ‫מ ע בו ד ה‬

T R A D U C C 1 6 N D E R A SIII

p o n i 6n d o l o a u n a d is ta n c ia d e tr e s d ia s d e c a m in o e n t r e 61 y Y a a c o b . 276
‫ה ת ר פי ם‬ ‫א ת‬ ‫ר ח ל‬ ‫ ו ת ג ג ג‬/ r a j e l h u r t 6 l o s te r a f in e s .277 S u p ro p o s ito e ra a p a rta r a su p a d re de

la i d o l a t r i a . 27®

2 2 . ‫ה ש לי שי‬ ‫ &יו ם‬/ a l TER C ER d ia . P u e s lo s s e p a r a b a u n a d is ta n c ia d e tr e s d ia s d e c a m in o . 279

2 3 . ‫א חיו‬ ‫א ת‬ / a s u s p a r ie n te s . E s ta e x p re s io n s ig n ific a : s u s p a r i e n t e s . 280
‫ש גי ג ת י מי ם‬ ‫דו ד‬ / u n a d is ta n c ia d e s ie te d ia s .281 D u ra n te lo s tr e s d ia s q u e el m e n s a je ro v ia j6

2 7 6 . V e r a l r e s p e c to lo s v v . 3 0 :3 5 -3 6 . E l re b a fio id61atras.
m e n c io n a d o a lia e s el m ism o q u e s e m e n c io n a aquf.
2 7 9 . L ab dn h a b fa p u e sto u n a d is ta n c ia d e tre s dfas
2 7 7 . S e h a tra n s lite r a d o la p a la b ra h e b re a ‫ ת ר פ י ם‬p o r d e c a m in o e n tr e Y a a c o b y e l, c o m o se in d ic a en el
“ te r a f in e s ” , com o es u su a l en e sp a fio l. Segun v. 3 0 :3 6 .
a lg u n o s c o m e n ta ris ta s , se tra ta b a de f e tic h e s o 2 8 0 . L a p a la b ra ‫א ח י ו‬ s ig n if ic a “ s u s h e rm a n o s ‫ ״‬. A l
im a g e n e s p e q u e n a s u tiliz a d a s e n c ie r ta s p ra c tic a s igual q u e e n su c o m e n ta rio a lo s v v . v v. 13:8 y
id o la tr a s o a d iv in a to ria s. Segian e l m id ra sh ( Tanjuma 2 9 :1 2 , R a sh f e n fa tiz a aq u f q u e e n e l le n g u a je d e la
12) te n f a n u n c a r a c te r se x u a l. D e l c o m e n ta r io d e T o ra la e x p re sio n “ h e rm a n o s” e s u tiliz a d a p a ra
R a sh f se im p lic a q u e e ra n u tiliz a d a s p a r a rito s re fe rirse a p a rie n te s . A q u f e s o b v io q u e s e tr a ta de
id o la tra s , 10 c u a l e s p o s ib le , y a q u e e n el v. 3 1 :3 0 , p a rie n te s p o rq u e el te x to n u n c a h a m e n c io n a d o q u e
L a b a n se r e fie re a e llo s c o m o ‫ א ל ה י‬, “ m is d io se s” . E l L a b a n tu v ie r a h e rm a n o s c a rn a le s . A u n q u e e n los
R a m b a n , sin e m b a rg o , o p in a q u e n o se tr a ta b a de d e m a s c a so s e n el te x to de la T o ra 10 h em o s
f e tic h e s id o la tr a s , s in o q u e e ra n u te n s ilio s u tiliz a d o s tra d u c id o lite ra lm e n te por “ h e rm a n o s ” , aq u f 10
p a r a c a lc u la r el tie m p o y p re d e c ir el fu tu ro . h a c e m o s p o r “ p a rie n te s” p o rq u e n o se tr a ta d e un
su je to e n e s p e c ffic o c o m o e n a q u e llo s c a so s.
2 7 8 . B ereshit R abd 7 4:5. D e o tro m odo no se
e x p lic a p o r q u e ra z o n R a je l ro b o a su p a d r e 10 q u e 2 81. L ite ra lm e n te , “u n c a m in o [‫ ] ל ר ד‬d e sie te dfas” .
a le p e rte n e c fa a e l. Y a d e m a s, ta m p o c o e s lo g ic o L a e x p re sid n ‫ זי ךןי‬, “ c a m in o ” a s o c ia d a a u n a c a n tid a d
que to m a s e c o n sig o o b je to s usado s p a ra c u lto s e s p e c ffic a d e d fas e s u n a e x p re s io n id io m a tic a
 425 / B E R E S H IT — PA R A SH A T V A Y E T Z E 3 1 :2 4 -2 7 — ‫ כ ד ־ מ‬:‫ל א‬

alcanzandolo en el monte Guilad. 24Pero ‫ כ ד ו י ב א‬: ‫ו י י ל ב ק א ת ו ב ה ר ה ג ל ע ד‬

Dios se le habia aparecido al arami • L- J * - ‫■ ״ ״‬L‫״‬
Labdn en un sueno de noche, y le habia 1 ‫■י‬ j ‫י‬.-’ -‫ ־‬:!‫ ל‬LTT ^ 0‫ ל‬$
dicho: "Guardate de hablar con Yaacob ‫ו י י א מ ר ל ו ה ^ מ ר ל [ י פ ן ״ ת ל ב ר ע ם ״‬
ni bien ni m a l.” 25Y Labdn alcanzo a .‫ ״‬1 ',‫״ ״‬ * . wl
Yaacob. Yaacob habia levantado su ‫ א ת‬1 3 / ‫ '^ ג‬- 1 ‫ כ ה‬: ‫^ ק ב מ ט ו ב ^ י ע‬.
tienda en la montafia, mientras que ‫א ת ״ א ה ל ו ב ה ר‬ ‫ת ק ע‬ ‫י ע ק ב וי ע קב‬
Labdn se habia asentado con sus _ ‫ ״‬L‫_ ״‬
. . en elj monte
parientes . Gn uilaa., :‫■ה׳ ע ד‬
‫ ל‬:‫■ ג‬
‫ ה‬- ‫ ה ר‬j-‫ ב‬: ‫ח« י ו‬.T‫א ת ••• א‬ ‫ק 'ע‬1 -‫ ת‬T ‫ ן‬1‫ ״ל ב״‬:

26Y Labdn dijo a Yaacob: “iQ ue has ‫^ י ת‬ ‫מ ה‬ ‫ל ב ן לי עלןיב‬ ‫כו ו י א מ ר‬

hecho al engaharme y conducir a mis »,‫ ״ ״ ״• י‬,*_.,,
6 .. , , , 27. ‫״‬ ‫א ת בנתי‬ ‫א ת ל ב ב י ותנהג‬ ‫ותגנב‬
hijas como cautivas de espada! il jP o r ‫! ־‬ ‫ ־ ״‬:‫־‬ *• ‫! •י‬ ••• ■-
que te escondiste para huir y me ‫ כז ל מ ה נ ח ב א ת ל ב ר ר ו‬: ‫כ ש ב י ו ת ח ר ב‬
o n k e l 6 s

‫ כ י ו א ת א מ י מ ר מ ן ל ן ך ם יי ל ן ת ל ב ן א ר פ י א ה ב ח י ל מ א ך ל י ל י א‬: ‫ו א ך ב ק י ת י ה ב ט ו ו ־ א ך ג א ג ר‬
‫ כ ה ו א ך ב י ק ל ב ן י ת י<* קי ב‬: ‫ו א מ ר ל י ה א ס ת מ ר ל ד ד י ל מ א ס מ ל י ל ע ם י<ג קי ב מ ט ב ע ד ב י ש‬
‫ ט ו א מ ר ל ב ן ל י ע ק ב‬: ‫ו י ע ק ב פ ר ס י ת מ ש כ נ י ה ב ט ו ך א ו ל ב ן א ש ר י יוז א ח ו ה י ב ט ו ך א ך ג ל^ ד‬
‫ מ ל מ ה א ט מ ך ת ל מ י ן ל‬:‫מ ה ע ב ך ת ו כ ק ז י ת א מ נ י ו ך ב ך ת א י ת ? נ ת י כ ש ב י ו ת רו ך ב א‬
R A SH I

‫א ח ריו‬ ‫וי ר ־ דו ף‬ ‫נ א מ ר‬ ‫ול א‬ ‫י מי ם‬ ‫שב ע ת‬ ‫דרך‬ ‫מ ג קי ב‬ ‫נ מ צ א‬ .,‫י ץ קי ב ל ד ך כ י‬ ‫הלך‬ ‫ל ל בן‬ ‫ל ה גי ד‬

‫של‬ ‫טו ב תן‬ ‫כל‬ .‫ ב ע ד ר ע‬1‫ (ג ד> מ ט‬:!‫ש ב ע ת י מ י ם‬ .‫ל ב ן‬ ‫ה שי גו‬ ‫ ו ב ש ב י ע י‬,‫י מ י ם‬ ‫ש שה‬ ‫מ ל בן‬ ‫ר חו ק‬
‫ < מ> פ ו ב י ו ת‬: ‫ה צ ד י ק י ם‬ ‫א צל‬ ‫הי א‬ ‫מג ה‬ ‫ך ש עי ם‬ ‫י מי ם‬ ‫ב ש ב^ ה‬ ‫ש ה ל ך י ץ קי ב‬ ‫מ ה‬ ‫שכל‬ ‫ל מ מו‬
:‫ח ר ב‬ ‫ק רוי‬ ‫ל מל ח מ ה‬ ‫ה ב א‬ ‫חי ל‬ ‫כל‬ .‫ח ר ג‬ ‫א ח ריו‬ ‫( שנ א מ ר וי ר דו ף‬ ‫ ח ד‬$ ‫ביו ם‬ ‫ל בן‬ ‫הלך‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

para inform ar a Laban, Yaacob prosiguio su cam ino. Por 10 tanto, Y aacob se habia alcjado de
Laban una distancia de seis dias de cam ino 282 y fue al septim o dfa que L aban le dio alcance.
Aprendem os de esto que toda la distancia que Y aacob habi'a recorrido en siete dfas, Laban la
recorrio en un s610 dia. {Puesto que se declara que “ 10 persiguid una distancia de siete dias”,
pero no se dice que “ 10 persiguio durante siete dias ” .} 283

24. ‫ ב ע ד ר ע‬1‫ מ ט‬/ n i b ie n n i MAL. Pues cualquier bien de los m alvados es m alo para los ju sto s . 2

26. ‫ פ ש ג י ו ת ח ר ב‬/ COM O c a u t iv a s d e e s pa d a . Toda tropa que sale a la guerra es llam ada ‫ח ר ב‬
hebreo . 285

p r o p ia d el h e b re o , m u y fre c u e n te e n la T o ra , q u e h o m b r e s ju s to s “o d ia n a lo s m a lv a d o s , y re p u g n a al
sie m p re d e s ig n a la d ista n c ia que se ta rd a una a lm a d e u n h o m b re ju s t o r e c ib ir c u a lq u ie r b e n e fic io
p e rs o n a n o rm a l e n re c o r re rla e n lo s d ia s sefialad o s. d e e llo s, p o r 10 q u e p a r a e llo s [ r e c ib ir u n b e n e fic io
d e lo s m a lv a d o s] n o 10 s ie n te n c o m o b e n e fic io ”
2 8 2 . T re s d ia s q u e v ia jo el m e n sa je ro , m ds tre s q u e
L a b a n p e rsig u io a Y a a c o b . 285. L a p a la b ra ‫ח ר ב‬ se a p lic a ta n to a Ia e sp a d a
m ism a o a q u ie n e s e je r c e n el o fic io d e la e s p a d a ,
2 8 3 . Bereshit Raba 7 4 :6 .
e sto e s , u n a tr o p a 0 e je rc ito . R a s h i se fia la a q u i esto
2 8 4 . Yebamot 1 0 3b. E n su c o m e n ta rio al T a rg u m en p o rq u e en s e n tid o e s tric to c o n la e s p a d a n o s e to m a
e s e lu g a r, R a sh i e x p lic a q u e e sto se d e b e a q u e los p ris io n e r o a n a d ie , sin o q u e se le m a ta (Gur Arye).
3 1 :2 8 -3 0 — ‫ כ ח ־ ל‬: ‫ל א‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 426

enganaste al no decirmelo? Yo te ‫ ן ל ח ן ז‬0 ‫ ל י ו א‬j m r « V l ‫! א י ת י ת ע י ב‬

hubiera despedido con alegrla y con .»
cantos, con pandereta y lira. 2sPero no / :‫כ ח‬ ^ ‫ב ש מ ח ה‬
me dejaste ni siquiera besar a mis hijos ‫נ ט ש ת נ י ל נ ש ק ל ב נ י ו ל ב נ י ת י ^ ת ך ן‬
ni a mis hijas; ahora, has actuado ^ . AT, 1 1 . ^ T ‘ J" ’ \ ‫' י‬
tontamente procediendo a s i 29Tengo ‫ ? ל^ ־‬9 *‫ל‬ ‫כט‬
poder en mi mano para hacerles dano, ‫ן א ^ ך‬ ‫ע מ כ ם ר ע { אלי הי א ב י כ ם‬
pero el D ios del padre de ustedes me *‫ ־‬T VJV 1‫• ״ » ^ ״‬t ■
hablo anoche, diciendo: ‘Guardate de - ‫א ל י ל א מ ר ה ש מ ר ל [ ן מ ד ב ר ע ט‬
hablar con Yaacob ni bien ni m a l’. 30Y - • t ^ *‫ן ^ ן‬ l,♦»‫— ף‬m ‫מ ט ן י ב י ע ל ב‬
ahora, que te has marchado porque •J T T1 * =‫ ־‬T ‫־‬ -‫־ ׳‬ ',- ‫ ־‬5,‫־‬
deseabas voiver a 1a casa de tu padre, ‫ה ל כ ת פ י ״ נ כ ס ף נ כ ס פ ת ה ל ב י ת א ב י ך‬ 1 ‫ו‬ A• T J " : T : I•‫־‬ : ■ I J : • 1■ T : ‫־‬ T

O N K E L 6S

‫ ק א ל ב נ י‬$ ‫ כ ח ו ל א ש ב ק ו נ נ י ל נ‬:‫ן כ ס י ת א כ<גי ן ל א ר זוי ת א ל י ן ש ל ח תן ד פ ו ן ב ח ר ו א ו ב ת ו נ ץ ב ח ן ב ת ו פ י ן ו ב כ נ ר י ן‬

‫ ן בי ש ו א ל ה א ך א ב ו י כ ו ן ב ר ^ א א מ ר י ל י‬1 ‫ כ ט א י ת ח י ל א ב י ד י ל מ ע ב ד ע ק< פ‬:‫ו ל ב נ ת י פ ע ו א ק פ ל ו נ א ל מ ע ב ד‬
‫ מ ך א ח מ ך ת א' ל ב י ת א ב ו ך‬1‫ ל ו כ ע ן מ י ז ל א ז ל ת א ר י ר‬:\£‫ל מ י ט ר א ק ז ת מ ר ל ך מ ל מ^י ל א ע ם י ע ק ב ע ר ביי‬
------------------------------------------------------------------------------------ R A S I li

‫ן הו ־ ב ה‬ .‫ר ו מ ך ת‬ .‫נ ה ס פ ת ה‬ >‫<ל‬ :‫ה ו א‬ ‫אוני ם‬ ‫ל א ל ו רו ב‬ ‫י ש‬ >‫< ה ט‬ :‫ד ע ת י‬ ‫א ת‬ ‫גנ ב ת‬ .‫ ת י‬1‫א‬ ‫י ת גנ ב‬ >‫ נז‬1

‫( ת ה לי ם‬ ‫נ פ שי‬ ‫בל ת ה‬ ‫ןג ם‬ ‫נ כ ס פ ה‬ :‫ב מ כ ן ך א‬ ‫ י ש‬.‫ר ע‬ ‫ע טכ ם‬ ‫ל ע שו ת‬ ‫בי די‬ ‫ן חי ל‬ ‫כי ח‬ ‫י ש‬ .‫י די‬
:)‫ טו‬:‫י ד‬ ‫( א יו ב‬ ‫ת כ סו ף‬ ‫י לי ד‬ ‫ל מ ע ש ה‬ ,‫ גו‬:‫ע ז ו ז פ ר‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ‫קד ש‬ ‫ל שון‬ ‫ש הו א‬ ‫א ל‬ ‫ןכל‬
T R A D U C C IO N D E R A SIII

27. ‫י ת^ ג ב א ת י‬ /M E E N G A N A S T E .286 Es decir, robaste mi m ente . 287

29. ‫ י ש ל א ל י ד י‬/ TENGO p o q 8 r EN M l M ANO. Esta frase significa: hay poder y fuerza en mi mano
para hacerles daflo. Y siem pre que el termino ‫ א ל‬sea utilizado en un sentido sa g ra d o 288 se debe
a los atributos de fuerza e inm ensidad de poder divinos .289
30. ‫ג ב ס פ ת ח‬ / q 8 s 8 Q H Q s . Este verbo significa: tu deseabas. Existen m uchos ejemplos an&logos de esta
raiz en la Escritura: “M i alm a ansfa [‫ | נ ב ס פ ו י‬y desfallece” ; 290 “desean'as [‫ ף‬10‫ ] ת פ‬la obra de Tus
m anos .” 291

28 6 . L ite ra lm e n te , “ m e ro b a ste ” . 2 8 9 . E l sig n if ic a d o p rim a rio d e la p a la b r a ‫א ל‬ es

2 8 7 . “ R o b a r la m e n te ” e s u n a e x p re s io n h e b re a q u e fu e rz a , p o d e r; e sta e s su c o n n o ta c io n a q u i. Sin

s ig n if ic a enganar. D e l v e rs ic u lo se p o d r ia h a b e r e m b a rg o , a v e c e s se la u tiliz a c o m o n o m b re p a ra
e n te n d id o q u e L a b a n se re fie re a q u i a q u e Y a a c o b d e s ig n a r a D io s; p o r e je m p lo , e n el fra s e ‫ ה א ל ב י ת א ל‬,
le h ab i'a ro b a d o , p e ro e s o n o p u e d e se r , y a q u e m a s “el D io s d e B e t- E l” (3 1 :1 3 ). R a sh i se n a la a q u f q u e
a d e la n te 10 u n ic o q u e le re c la m a e n e s te se n tid o es e so se d e b e a q u e ‫א ל‬ a lu d e a la f u e r z a y el p o d e r
e l h a b e r le r o b a d o a “ su s d io s e s” (v . 3 1 :3 0 ). P o r 10 d iv in o s. E n Shemot 1 5 :1 1 , R a sh i e x p lic a la p a la b ra
ta n to , 10 m is m o q u e e n el v. 2 6 la fra se ‫ו ת ג ני ב א ת‬ ‫א לי ם‬ (p lu ra l d e ‫ ) א ל‬c o m o “ p o d e ro s o s ” e n la fra se
‫ ל ב בי‬, que lite r a lm e n te sig n if ic a “m e ro b a ste el “ ^ Q u ie n e s c o m o T u , o h E te rn o , e n tr e lo s ‫” ? א ל י ם‬
c o ra z o n ”, n e c e s a r ia m e n te debe re fe rir se a un
2 9 0 . Tehilim 84:3.
o c u lta m ie n to o e n g a n o . P o r su p a rte , e l T a rg u m d e
O n k e lo s la t r a d u c e e n el s e n tid o d e a c tu a r a o c u lta s, 291. lyob 14:15. L a r a iz ‫ כ ס ף‬d e la c u a l se d e riv a n
m ie n tr a s q u e el T a r g u m Y o n a ta n ben U z ie l 10 el v e rb o ‫ ר נ ה‬$ ‫ נ ? ס‬d e e s te v e rs ic u lo , a si c o m o lo s q u e
tra d u c e e n e l s e n tid o d e e ngafio. R a sh i c ita , ta m b ie n d a o rig e n a la p a la b ra ‫ פ ס ף‬, p la ta ,
2 8 8 . E s to e s , c o n e l sig n ific a d o d e “ D io s” . d in e ro .
427 / B E R E S H IT — P A R A SH A T V A Y ET Z E 3 1 :3 1 -3 3 — ‫ ל א ־ ל ג‬:‫ל א‬

ip o r que hurtaste mis dioses? ” ‫ ל א ויען י ע ק ב ל מ ה‬: ‫ה י‬ ‫גנ ב ת א ת ־ א ל‬

31Yaacob respondio, y dijo a Labdn: ■ 11' ‫״ _ ״‬ ‫־‬L T '*
■■Porque * v e miedo, y L dije que ’* W ’? ’? ? 3 ‫־ ל ל‬W
quizas me robarias a tus hijas. 32Que □ y; ‫א ת ״ ב נ ו ת י ך מ ע מ י‬ ‫׳פן״ תגזל‬
aquel en quien halles tus dioses no viva; .. . ' N ‫‘ "י‬ ' J! ' , v
delante de nuestros parientes reconoce T v ' vf ^ ‫ ״‬9 ‫ * ^־‬v
[10 tuyo de] 10 que iievo conmigo y ‫נגד אחינו ה כ ר ״ ל ך מ ה ע מ ךי ו ק ח ־ ל ך‬
tomalo. ” Pero Yaacob no sabia que AT ‫ ־‬: 1‫־‬. T ' JT ' ! , v r ' ™‫'י‬
Rajel los habia hurtado. 33Entonces ♦^‫ג נ ב ת‬ ‫ י [* ח ל‬3 ‫י ע ל | ב‬ ‫ול א ״י ד ע‬
Labrn entrd a la ,ienda de Yaacob , } - ; , , - ! , ; ‫* ן « צ א ל^ ן ב א ן‬
a la tienda de Lea, y a la tienda de " J! ‫׳‬J ‫־״‬ ‫ ' ! י‬T7 T‫־‬
las dos siervas,1 pero no hallo nada. ‫׳‬ AT
1ST T
T
‫ ת י ה א מ ה ת ו ל א ל א ה‬5^ ‫ו ב א ה ל‬
J • I. T ‫» »*־‬T J •• « •» •J ‫י‬ Y ‫•י‬

O N K K I.O S -----

:‫ ל א ו א ת י ב י ע ק ב ו א מ ר ל ל ב ו א ל י ך ס י ל י ת א ר י א מ ך י ת ד י ל כ י א ת נ י ס ן ת ב נ ת ך מ ני‬: ‫ל מ א נ ס ב ת א ^ ת ד ח ל ת י‬
‫ל ב ע ם ןנ ״ א א ת ר! ך< ת ^ פ ח י ת ר ח ל ת ך ל א י ת ק י י ם ל ן ך ם א ח נ א א ( ץ ך נ מ ו ך ע ל ך מ ה ך ע מ י ן ס ב ל ך ו ל א י ד ע י ע ק ב‬
‫ \ פ ח‬£‫ \ פ נ א ך ל א ה ו ב מ ( ץ פ נ א ך ו ז ך ת י ן ל ר ו י נ ת א ו ל א א ו‬£‫ ל ג ו ע ל ל ב ו ב מ ( ׳ \ פ נ א ך י ע ק י ב ו ב מ י‬: ‫ ל נ ס י ב ך נ ה ו ן‬1‫א ר י ך ו‬
---------------------------------------------- R A S H I ----------------------------------------------

‫ש הי ה‬ ‫ך חל‬ ‫א הל‬ ‫הו א‬ .‫ ב א ה ל <«* ק ב‬m :‫מ ש ל ך‬ ‫ש א מ ר‬ ,‫ ה ש י ב י ע ל ר א ש ו ן ר א ש ו ן‬. ‫< ל א> כי < ך א ו ני ו ג ו׳‬
‫ \ ת‬2 ‫ ו כ ו ה ו א א ו מ ר ב נ י ך ו ו ל א‬.‫יי ג קי ב ת ד י ר א צ ל ה‬ ‫ < ל ב> ל א‬:‫כוו‬ ‫פ סו ק‬ ‫א ת ב נ ו י ת י ו ג ו׳ ( ל עי ל‬ ‫ ו ת נ ה ג‬:‫לו‬
:‫ ת י ע ק ב‬$ ‫א‬ ‫ ו ב כ ל ן ל א נ א מ ר‬, ‫יי ג קי ב ( ל ק מ ן מ מ ט ו‬ .♦‫מ ה ע ט ך‬ :‫מ ת ה ר ח ל ב ד ר ך‬ ‫קלל ה‬ ‫ ו מ א ו ת ה‬.‫י הי ה‬

T R A D U C C IO N DE R A SH I

3 1 . , ‫ כי י ר א ו נ י ו ג ו‬/ PORQUE t uv8 mi8qo , 8t Y . Y a a c o b le r e s p o n d i 6 e n p r i m e r a i n s t a n c i a a 10

p r i m e r o q u e L a b a n le h a b i'a p r e g u n ta d o . P u e s 6s t e in ic ia lm e n te le h a b f a d i c h o : “ ^ Q u e h a s h e c h o a l
e n g a n a r m e y c o n d u c i r a m is h i j a s c o m o c a u tiv a s d e e s p a d a ? ” 292

32. ‫ ל א י חי ה‬/ no vivQ . A c a u s a d e e s t a m a l d i c i o n R a j e l m u r i 6 e n e l c a m i n o . 293

‫מ ה ע מ ךי‬ / l o qu 8 l l 8vo Yonmigo . D e 10 q u e t e p e r t e n e z c a . 294

33. ‫ ב א ה ל‬/ Q l Q t i8n qQ q8 YAACOB. D e h e c h o , e s t a e r a l a t i e n d a d e R a j e l , p e r o la T o r a s e la
a d ju d ic a a £1 p o r q u e Y a a c o b e s t a b a e n e lla d e m o d o p e r m a n e n t e . Y e n u n s e n t i d o s i m i l a r , la T o r a
d e c l a r a e n o t r a p a r t e q u e R a je l e r a la m u je r p r in c ip a l d e Y a a c o b : “ L o s h i j o s d e R a j e l , e s p o s a de
Y a a c o b .” 295 P e r o c o n r e s p e c t o a n i n g u n a d e s u s d e m a s e s p o s a s la T o ra d ic e q u e f u e r a “ e s p o s a
d e Y a a c o b ” . 296

2 9 2 . Supra, v. 3 1 :2 6 . Y a a c o b no re sp o n d io p rim e ro
a la u ltim a p re g u n ta q u e L ab an le h a b ia h e c h o
(“ ,‫׳‬,po r q u e h u rta ste m is d io se s? ”), e n u n c ia d a e n el
v e rsic u lo p re c e d e n te . R esp o n d io a la p re g u n ta
in icial d e L a b a n c u a n d o c o m e n z o la d isc u sio n e n tre
ello s. A l a c tu a r a s i, Y a a c o b e v id e n c io u n a d e las
c u a lid a d e s q u e la m ish n d en Pirke Abot 5 :7 c o m o
c a ra c te ris tic a d e u n h o m b re sa bio.
29 3 . Bereshit RabA 7 4 :9 . P o r e sta ra z o n e lla no
llego a la T ie r r a d e Isra e l ju n to co n Y a a c o b , sin o q u e
m u rio y fu e s e p u lta d a e n el c a m in o . V e r al re sp e c to
lo s v v . 3 5 :7 -1 9 .
2 9 4 . D e las p a la b ra s d e Y a a c o b , q u e s o lo d ic e q u e
L a b a n d e b ia re c o n o c e r “ 10 q u e lle v o c o n m ig o ” se
p o d r ia e n te n d e r q u e Y a a c o b le o f r e c io a L a b a n q u e
to m a ra to d o 10 q u e f u e ra d e Y a a c o b m ism o . P e ro no
e s a si: m e ra m e n te le d e c ia q u e to m a r a a q u e llo q u e
re a lm e n te p e r te n e c ie r a a L a b a n (Mizraji).
2 9 5. Infra, 4 6 :1 9 .
2 9 6. Bereshit Raba 7 4 :1 0. L o c u a l im p lic a q u e , e n
c ie rto se n tid o , R a jel g o z a b a d e u n a p o s itio n e sp e c ia l
c o m o e sp o s a d e Y a a c o b .
3 1 :3 4 -3 6 — ‫ ל ד ־ ל ו‬: ‫ל א‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 428

Y cuando salio de la tienda de Lea entrd ‫באהל‬ V J I

‫וי־ בי א‬ V. T **
‫ל א ה‬ T *•
‫מ אהל‬ V J ••
'‫וי צ א‬ “ •• •‫״‬

a la tienda de Rajel. 34Pero Rajel habia

‫א ת ־ ה ת ר פי ם‬ ‫לקחה‬ ‫ ל‬1‫ו ר ד‬ ‫ל ד‬ :‫ר ח ל‬
tornado los idolos y los habia puesto en 1 T j ‫״‬ V J T M IT ‫״‬ T I I” T

la montura del camello, y se habia ‫ע לי ה ם‬AV •• ® ‫ן‬

‫הג מ ל ו ת ש ב‬
v j•• - y .r 7 ~
‫בבר‬ j ‫•• ע‬ « :
‫ות שמם‬
‫״ ־‬ ;

sentado sobre ellos. Labdn reviso toda la

‫ו לי א‬ ‫א ת ־ פ ל ־ ה אי ה ל‬ ‫ל בן‬ ‫וי מ ש ש‬
tienda, pero no hallo nada. 33 Y ella dijo J J V «. T T V I VT T ‫־‬ ‫־‬

a su padre: "No se enoje mi senor ‫ו תי א מ ר א ל ־ א ב י ה א ל“* ח ר‬

- . “ T * T V V J “
‫ל ה‬ :‫מ ע א‬ IT T

porque no pueda levantarme en tu ‫ל קו ם‬ ‫או כ ל‬ ‫לו א‬ ‫פי‬ ‫א דיני‬ ‫ב עי ני‬

Pj T ‫־‬ < J• ‫׳־‬ ‫י‬: J • :‫״‬ ^ ‫״‬

presencia, pues tengo la costumbre de

las mujeres. ” Y el bused, pero no hallo ‫מ פ צי ף פי ־ ד רזי נ שי ם לי וי ח פ ש ו לי א‬
‫י‬ ‫ע‬ 8- * T ‫י‬ V JV • I V T *

los idolos. ‫וי ח ר לי ע קי ב‬

K * 1 r ? - 1
‫לו‬ :‫א ת ״ ה ת ר פי ם‬
- • ‫* ע‬ t ‫ן‬ ‫־‬ v
‫מעא‬ ^t t

36Entonces Yaacob se enojo y rind con

‫ב ל בן‬ ‫ויי א מ ר‬ ‫וי״ רע בק' ב‬
‫י‬ ‫י ען‬
Labdn. Yaacob replied y dijo a Labdn:
“iC ual es mi falta? iC ual es mi pecado, ‫ח ט א תי‬ ‫מה‬ '‫מ ה ״ פ ש עי‬ ‫ל ל בז‬
------------------------------------------------------------------------------------- o n k e l 6 s

‫ ל ר ן ך רו ל נ ס י ב ת י ת צ ל מ נ י א ו ש ו ת נ ו ן ב ^ ב י ט א‬:‫ו נ פ ק מ מ ש כ נ א ך ל א ח ו ע ל ב מ (׳\ כ נ א ד ר ח ל‬
‫ ל ת ו א מ ך ת ל א ב ו ה א ל א‬:‫ך ג נ( ל א ו י ת י ב ת ע ל י ה ו ן ו מ א וי ש ל ב ן ן ת ב ל מ ש ^ נ א ן ל א א ק\ כ ח‬
‫?וז ק ף ב ע י נ י ך ב ו ג י א ר י ל א א כ ו ל ל מ י ק ם מ ן לן ך כיזי א ר י א ך ח ? ג׳ויו ל י ו ב ל ש ן ל א א ש כ ח‬
‫ ל ו ו ת ק י ף ליי ג קי ב ו נ צ א ע ם ל ב ן ו א ת י ב י ע ק ב ו א מ ר ל ל ב ן מ ה ח ו ב י מ ה ס ו ר ח נ י‬: ‫י ת צ ל מ מ א‬
---------------------------------------------------------------------- r a s h i

‫< ג בי ט א‬2 :,‫כ ת ך ג ו מ ו‬ ,‫ו כ ס ת ו ת‬ ‫כ רי ם‬ ‫ל שון‬ ‫ל א ה‬ T‫ ״‬T T V J

‫מ א הל‬ T
‫כ שי צ א‬ V I
.‫ר ח ל‬
T
‫ב א הל‬ ‫וי בי א‬
‫כ מין‬ ‫הי ג שוי ה‬ ‫מ ר ד ע ת‬ ‫ו הי א‬ ,‫מ מ ל א‬ ‫ב א הל‬ ‫שןז פ ש‬ ‫קוי ד כז‬ ‫ר חל‬ ‫ל א הל‬ ‫א‬ ‫חז ר‬
,‫ב ע ב י ט י ן‬ ‫ה קי פו ה‬ :‫ש נ י נ ו‬ ‫ו ב ע רו בין‬ .‫כ ר‬ ‫ש הי ה‬
T V
‫ל פי‬• t
?‫ל מ ה‬T TT
‫כ’ד‬ ‫־‬
‫וכל‬ T J
.‫ה א מ ה ו ת‬ T ‫«־‬ T

:‫ב ל ע ״ ז‬ ‫ב ש״ ט‬ .‫ג מ ל י ם‬ ‫<* בי טי‬ ‫ו הן‬ .‫ה ג מ ל‬ ‫ ל ר> נ ב ר‬1 : ‫מ ש מ ש נ י ת‬ ‫ש הי א‬ ‫ב ה‬ ‫מ כי ר‬

T R A D U C C 1 6 N D E R A SH I

‫ ו י ב א ב או? ל ר ח ל‬/ e n t r O a l a t i e n d a d e r a j e l . D espu 6s de salir de la tienda de Le£, Lab An regreso

a la tienda de R a je l 297 antes de buscar en las tiendas de las sirvientas. por qu 6 tanto af&n de
buscar en la tienda de Rajel? Porque 61 sabia que Rajel era entrom etida . 298
34. ‫ ב ב ר ה ג מ ל‬/ e n l a m o n t u r a d e l c a m e l l o . La palabra ‫ פ ר‬significa alm ohaddn y cojin, tal com
el Targum trad uce esta frase: ‫ בו* בי ט א ך ג מ ל א‬, en e l cojin d e l cam ello. La palabra aramea ‫ע ב י ט א‬
designa una m ontura hecha en forma de cojin. Y en el tratado de E r u b in 299 se ensefia un termino
an&Iogo al del Targum: “Si 61 10 rodea con cojines [‫ ] ע ב י ט ץ‬y 6stos son las m onturas de los
cam ellos.” Significa 10 mismo que bast en francos antiguo . 300

2 9 7 . Q u e e r a la p r im e r a tie n d a d o n d e h a b ia e n tra d o , re a lid a d la d e R a je l, e llo im p lic a q u e e n tro a la d e

la c u a l e s d e s c r ita c o m o “tie n d a d e Y a a c o b ” .
2 9 8 . Bereshit Rabd 7 4 :1 0 . L a s e c u e n c ia q u e el
v e rs ic u lo p r e s e n ta lite r a lm e n te n o e s c o n g ru e n te :
L a b a n p r im e r o e n tr a e n la tie n d a d e Y a a c o b , lu e g o
e n la tie n d a d e L e d , lu e g o e n la tie n d a de la s sie rv a s
R a je l d o s v e c e s. L a m e n tio n d e la ti e n d a d e las
sie rv a s c o rta la s e c u e n c ia re a l, q u e es: d e la d e R a je l
a la d e L ed, y d e e s ta d e n u e v o a la d e R a je l, y so lo
al fin a l a la tie n d a d e la s sie r v a s.
2 9 9 . Erubin 16a.

y , fin a lm e n te , d e s p u e s d e s a lir d e la tie n d a d e L e a, 300. En fr a n c e s m o d e rn o , bat; en esp arlo l,

e n tr a e n la d e R a je l. Si la “ tie n d a d e Y a a c o b ” e s e n m o n tu ra.
 429 / B E R E S H IT — PA R A SH A T V A Y E T Z E 3 1 :3 7 -3 8 — ‫ל א ל ד ל ח‬

p a ra que me hayas perseguido? ‫כ י ״ מ ש ש ת‬ ‫לז‬ :‫א ח רי‬ ‫ד ל ק ת‬ ‫כי‬

37 Cuando palpaste todas mis pertenen- m! 1 . , ‫ ׳‬I ' ti LT J
cias, 1 que hallaste de cualquiera de los r? ‫ מ צ א ת‬HQ ‫ ל כ ל י א ת‬2<
utensilios de tu casa? Ponlo aqui, delante ‫א חי‬ ‫נגד‬ ‫ו א חי ך‬ ni ) ‫שי ם בי ת ך‬
de mis parientes y de tus parientes, y "! ‫־‬ VJV J' v "
que ellos aclaren entre ambos. 38Estos HT‫ל ח ו י ו כ י ח ו‬ :‫ ו‬3 ‫ש?; י‬ ]‫ב י‬
veinte anos he estado contigo; tus ^ ‫ע מ ך ך ן ־ ן^ י ך ש נ ה‬ '‫אנ כי‬
ovejas y tus cabras no abortaron, ni J '‫ ' ! ‘ •־־‬JV" : *1 ' 1 ‫־‬T <TT
tampoco com i un carnero de tu rebano. :‫א כ ל ת י ש כ ל ו‬ ‫ל א‬ ‫ע־ אנך‬ ‫ו אילי‬
o n k 8 l 6 s

‫ כ ל מ נ י מ ה א ש כ ח ת א מ פ י ל מ נ י ב י ת ד ש ו י ה כ א ל ן ך ם א ח י ו א ח י ד‬nj ‫ לי א ר י מ ש ש ת א‬: ‫א ר י ך ד פ ת א ב ת ך י‬
‫ ל ד ו ע ו ך ל א א ת פ י ל ו י ד י ר י ^ ד ל א א כ ל י ת‬0‫ ל ח ך נן ע קז ךין ש נ י ן א נ א ע מ ד ך‬:‫ויו כי חון בין ת י ר ת א‬:
R A SIII : .

<‫ ת פ ל ט פ ר ת ו ו ל א ת ש כ ל‬,‫ י ח‬:‫ר ח ם מ ש כ י ל ( הו ש ע ט‬ ‫ד ל ק ו נ ו ( אי כ ה‬ ‫ה ה רי ם‬ ‫על‬ ‫פ מו‬ ,‫ר ד פ ת‬ .‫ ד ל ק ת‬0 ‫ל‬

‫ א י ל ב ן יו מו‬:‫מ כ א ן א מ רו‬ .‫ ן אי ל י צ א נ ך‬:‫יו‬:‫( א י ו ב כ א‬ ;‫נ גן‬:‫א ח ר י פ ל ש ת י ם ו ש מ ו א ל א יז‬ ‫מ ד א ק‬ ,‫ ו כ מ ו‬,‫י טו‬:‫ד‬
(‫ל א‬ ‫אי לי ם‬ ?‫ש ב ח ו‬ ‫מ ה‬ ‫ש א ם ל א כן‬ ,‫א י ל‬ ‫ל ן רוי‬ ‫א פ רו בי ״ ר‬ .‫ה ד י ו‬ ‫מי‬ ‫ע ם‬ ‫וי ב ר רו‬ ,‫ פ י ח ו‬1‫לז> ו י‬
‫הו א‬ ‫גז לן‬ ‫כן‬ ‫א ם‬ ‫א כ לי‬ ‫כ ב שי ם‬ ‫א בל‬ ,‫א כ ל‬ ‫כ מו‬ ,‫ע ב ו ך ם‬ ‫ה פי לו‬ ‫ל א‬ .‫שנ ג לו‬ ‫ (ל ח> ל א‬:‫ ב ל ע׳ ץ‬:

T R A D U C C IO N DE R A SH I —

3 6 . ‫( מ‬7‫ ך ל‬/ h a y a s pe r s e g u id o . E s ta e x p r e s io n s ig n if ic a a q u f “ p e r s e g u i s t e ”, 10 m i s m o q u e e n la
s ig u ie n te f r a s e : “ N o s p e r s i g u i e r o n [‫ ] ך ל ל ן נ י‬s o b r e la s m o n t a f i a s .” 301 Y d e i g u a l m o d o e n la f r a s e :
“ D e p e r s e g u i r [‫ ק‬1‫ מ ך ל‬J a lo s p e l i s h t i m . ” 302

3 7 . ‫ וייו בי חו‬/ y ... ACLAREN. E s te v e r b o s ig n if ic a a q u f: y a c l a r e n q u i£ n tie n e r a z 6n . T ie n e u n

s ig n if ic a d o s im ila r a eprouver e n f r a n c o s a n t i g u o . 303

3 8 . •‫ש פ ל ו‬ ‫ ל א‬/ n o a bo r t a r o n . E s ta e x p r e s i 6 n s ig n if ic a : n o a b o r t a r o n a s u s f e t o s . E l v e r b o 304‫ש כ ל ו‬

t ie n e u n s ig n if ic a d o s e m e ja n te en lo s v e rs i'c u lo s : “ M a t r i z que a b o rta [305 ;” [ ‫מ ש פ י ל‬ “ su to ro
e n g e n d r a y n o a b o r t a [306. ” [ ‫ה ש פ ל‬

‫צ אנ ך‬ ‫ ו א י ל י‬/ CARNERO d e t u REBANO. D e e s t e v e r s ic u lo n u e s tr o s M a e s t r o s d e d u j e r o n q u e u n

c o r d e r o d e u n d f a y a e s l l a m a d o ‫ א י ל‬, c a r n e r o . 307 P u e s si n o f u e r a a s i , ^ c u a l f u e e n t o n c e s la v i r t u d
p o r la q u e Y a a c o b s e e l o g i 6 a si m is m o ? N o c o m i 6 c a r n e r o s , p e r o ^ a c a s o sf c o m i 6 c o r d e r o s ? S i
h u b i e r a s i d o a s f Y a a c o b s e r f a u n I a d r 6 n . 308

3 01 . Ejd 4 :1 9 . el v. 2 1 :2 5 , d o n d e s ig n if ic a d isc u tir, a p e s a r d e q u e

a m b a s p a la b ra s p ro c e d e n d e la m is m a ra iz .
3 0 2 . Shemuel II, 17:53. E n h e b r e o m o d e rn o , la r a iz
‫ ד ל ק‬d e la c u a l se d e riv a el v e rb o ‫ ו ל ק ו ז‬e s u tiliz a d a 3 0 4. L a r a iz d e e ste v e rb o [‫ ] ש כ ל‬ta m b ie n d a o rig e n
p a ra d e s ig n a r c u a lq u ie r o b je to o a c tiv id a d que a un te r m in o h o m o n im o que s ig n if ic a “quedar

im p liq u e a lg o c a n d e n te o c o m b u stib le . p riv a d o d e h ijo s ” , c o m o p o r e je m p lo la p a la b r a ‫א ש כ ל‬

e n el v. 2 7 :4 5 y ‫ש פ ל ת ם‬ e n el v. 4 2 :3 6 .
30 3 . E n e sp a n o l, a c la ra r, e lu c id a r. T ie n e a q u i u n a
305. H oshea 9 :14.
a c e p c io n sim ila r a la p a la b ra ‫ה ו כ ח ה‬ d el v. 2 4 :1 4 ,
d o n d e ta m b ie n s ig n ific a a c la ra r o p ro b a r [v e r la n o ta 306. lyob 2 1 :1 0 .

63 d e la p a r a s h a t Jaye Sara\. E x p re s io n e s a n a lo g a s 307. E n e sp a n o l, c a rn e ro s im p le m e n te s ig n ific a

a p a re c e n ta m b ie n e n lo s v v, 2 0 :1 6 y 2 4 :4 4 . A l “ m a c h o d e la o v e ja ” . C o rd e ro e s e l n o m b re d e la c ria
e n fa tiz a r e sto , R a sh i q u ie re in d ic a r q u e ‫ ו י ו כ י ח ו‬no d e la o v e ja d e sd e u n d ia h a s ta u n a n o d e e d a d .

tie n e tie n e la m ism a a c e p c io n q u e el v e rb o ‫ כ י ס‬1 ‫ ו ה‬e n 3 08 . Baba K am a 65b.

3 1 :3 9 -4 0 — ‫ ל ט ־ מ‬:‫ל א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬ / 430

39El animal destrozado no te 10 traje; yo ‫י‬

‫אנכי‬
J* IT
‫אליך‬‫י‬ V •‫״‬
‫ל א״ הב א תי‬
. j.. .. ,
'‫ט ר פ ה‬
T '‫״‬ J
‫לט‬
cargaba con 1 0 faltante^ De mi mano 1 0 ^ ‫ נ ה‬£ ‫ת ב ק שנ ה א ח‬ <‫ ף‬.<‫מ‬
exigias, hubiera sido hurtado de dia 0 , J‫! ־‬l‫־־‬-! TAV '■ ‫! ־‬ ‫׳‬ T ••‫־ ־ ׳־‬
hurtado de noche. 40De dia me consumia *■ ?/ • ?‫א‬
' Jm T
0 1 0 ‫ה י י ת י‬ ‫מ‬ : ‫ל י ל ה‬ ‫ו ג נ ב ת י‬

O N K E L 6 S -----

‫א ת‬ ‫מ ני‬ ‫מ מנ ע א‬ ‫ש גי א‬ ‫ד הו ח‬ ‫א י ת י ת י <^ן ת ך‬ ‫ל א‬ ‫ך ת בי ך א‬ ‫לט‬

‫א כ ל ני‬ ‫ מ ה ו י ת י בי כ( כ( א‬: ‫ב ל י ל י א‬ ‫ב י מ מ א ו נ ק\ ךי ת‬ ‫ל ה נ ט רי ת‬ ‫ב עי‬
-------------------------------------------------- R A S H i

‫פ מו‬ .‫צ פ מן ך ת ו מ ח ו ס ך ת‬ ‫ש הי ת ה‬ ,‫מ מ נ ע א‬ ‫ש גי א‬ ‫ ל שון‬.‫ א ג בי א ח ס נ ה‬:‫ה א ב‬ ‫א רי‬ ‫ע ל ז די‬ . ‫< ל ט> ט ר פ ה‬

‫ת ך גו מו‬ , 1‫ מ ט‬: ‫ל א‬ ‫( ב מ ד ב ר‬ ‫אי ש‬ ‫מ מנו‬ ‫ו ל א נ פ קן ד‬ ‫( שו פ טי ם‬ ‫י ח טי א‬ ‫ה ש^ו ־ ה ו ל א‬ ‫אל‬ ‫ב א בן‬ ‫קו ל ע‬

‫או‬ ‫ ג נ ו ב ת י ו ם‬. ‫ ג נ ב ת י י ו ם ו ג ן ב מ י ל י ל ה‬:‫ש ג א‬ ‫ן ל' א‬ ,) ‫ כ א‬:‫א‬ ‫א‬ ‫( מ ל כי ם‬ ‫ס ט אי ם‬ ‫ש ל מי ה‬ ‫אני ו בני‬ , 1‫ ט ז‬: ‫כ‬

‫ר ב תי‬ ‫ב מו‬ .‫ג ^ ו ג י‬ :‫ש ל מ ת י‬ ‫ה פי ל‬ ,‫ל י ל ה‬ ‫גנו ב ת‬ ,‫ח ס ך ה ל י‬ ‫ח ק ר ה‬ ‫א ם‬ :‫א ח ס ך נ ה‬ ‫אנ כי‬ .‫ח ס ר י ם‬
‫מ ל אוני‬ , 1‫ א‬: ‫א‬ ‫( אי כ ה‬ ‫ב מ דינו ת‬ ‫ש ך תי‬ ‫ב גוי ם‬ ‫ד הו ה‬ ‫ת ר גו מו‬ .‫א ח ? \ נ ה‬ ‫א ני בי‬ :‫ת ב ק ש נ ה‬ ‫ש מי די‬

t r a d u c c i A n D E R A S I li

39.
r
‫ ט ר פ ה‬/
" ‫ז‬
e l a n im a l d e s tr o z a d o .309 P o r u n Ie<5n 0 u n lo b o .
‫ א ני גי א ח ^ ג ה‬/ Y O Y Q r g Q H Q CON l o f Q l t Q n t 8 . E l v o c a b lo ‫א ח ט נ ה‬ e s t a r e l a c i o n a d o c o n lo s s ig u ie n te s
t & m i n o s : “ T i r a r p i e d r a s c o n l a h o n d a p o r u n p e lo s in e r r a r e l t i r o [310; ‫ “ ״ [ י ח ט י א‬y o y m i h i j o
S h e l o m 6 s e r e m o s lo s p e r d e d o r e s [311, ” [‫ח ט א י ם‬ d o n d e lite r a lm e n te q u ie r e d e c i r “ lo s f a l t o s ” . P o r 10
ta n to , ‫א ( ן ט נ ה‬ e n e s t e v e r s i c u l o s ig n if ic a : “ y o c a r g a b a c o n 10 f a l t a n t e ” . Y a a c o b q u e r ia d e c ir : “ S i
f a l t a b a a l g o , d e m i f a l t a b a , p u e s d e m f 10 e x i g f a s .” 312

‫ א ני בי א ח ט נ ה‬/ y o Y Q r g Q H Q Y o n l o f Q l t Q n t 8 . E l T arg u m t r a d u c e e s ta f r a s e p o r ‫ש ג י א מ מ נ י נ א‬ ‫ ד הו ה‬,

lo q u e fa lta b a d e l n u m e ro d e a n im a le s , r e f ir te n d o s e a c u a lq u ie r a n im a l q u e f a l t a s e y n o e s t u v i e r a
p r e s e n t e . E l T a r g u m la e x p l i c a a q u f e n f o r m a s i m i l a r a c o m o e x p l i c 6 la f r a s e ‫ ל א נ פ ק ד‬, “ n o f a l t a ” , 313
la c u a l t r a d u j o p o r ‫ש ג א‬ ‫ ו ל א‬, y n o fa lta b a .

‫ מ ב ו ני י ו ם ו מ ג ת י לי ? ה‬/ h u r t Q q o q 8 q iQ o h u r t Q q o q 8 n o Y h 8 . Q u e r ia d e c ir : Y a s e a q u e h a y a s id o
h u r t a d o d u r a n t e e l d i a o h u r t a d o d u r a n t e la n o c h e , p o r t o d o e llo y o p a g u 6 .

‫ ג נ ב תי‬/ h u r t Q q o . L a le t r a ‫ י‬f in a l d e e s ta p a l a b r a e s s u p e r f lu a , 314 10 m i s m o q u e la s d e m d s ‫י‬ en

v e r s f c u lo s : “ G r a n d e [‫ | ו ב ת י‬e n t r e lo s p u e b l o s , p r i n c e s a [ ‫ ] ש ר ת י‬e n t r e l a s n a c i o n e s ” ; 315 “ p l e n a .

30 9 . L a p a la b r a ‫ ט ר פ ה‬e n o tr o s c o n te x to s se re fie re de h e c h o si sig n ific a f a lta r, fa lla r o e rra r e l tir o , y d e

a u n a n im a l q u e p o se a c u a lq u ie ra d e v e in tic u a tro a h i q u e se le u tilic e e n el s e n tid o d e p e c a d o y fa lta
d e fe c to s fis ic o s e s p e c if ic o s q u e in e v ita b le m e n te 10 m o ral. D e h e c h o , in c lu s o e n e sp a n o l la n o c io n de
c o n d u c ir a a la m u e rte . A q u f, sin e m b a rg o , el te x to p e c a d o sig n ific a e x a c ta m e n te 10 m ism o , y a q u e se
n o s e r e f ie r e a e s o , sin o a u n a n im a l d o m e stic o q u e
d e riv a del la tfn peccare, q u e e tim o lo g ic a m e n te
f u e a ta c a d o y d e sp e d a z a d o p o r u n a fie ra , y a q u e es
ta m b ie n sig n ific a fa lta r o fa lla r.
o b v io q u e Y a a c o b n o te n d rfa q u e p a g a r p o r u n
a n im a l c o n d e fe c to s c o n g e n ito s (Najalat Yaacob). 313. Bemidbar 3 1 :49.

3 1 0 . Shofetim 2 0 :1 6 . 314. E s d e c ir, no c u m p le n in g u n a fu n c io n

g ra m a tic a l, sin o que es un e m b e lle c im ie n to
3 1 1 . M elajim I, 1:21.
e stilfstic o . N o se tr a ta d e un v e rb o c o n e l su fijo
3 1 2 . E n s e n tid o o p u e s to a la tra d u c c io n d e Ib n E z ra ,
p ro n o m in a l ‫ י‬in d ic a n d o la p r im e ra p e rso n a . L a fo rm a
q u ie n d a a e s te te rm in o la c o n n o ta c io n d e p ec a d o ,
n o rm a l d e la p a la b ra e s ‫( ג נ ו ב ה‬Gur Aiye).
R a sh f 10 e n tie n d e e n el s e n tid o d e fa lta 0 fa lla . E l
sig n if ic a d o p rim a rio d e la ra fz d e e s ta p a la b ra [‫] ח ט א‬ 31 5 . Ejd 1:1.
 431 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 3 1 :4 1 -4 2 — ‫ מ א ־ מ ב‬: ‫ל א‬

el calor, y la heiada de noche, y mi ‫ נ ת י‬$ ‫ ת ד ד‬1 ‫ב ל י ל ה‬ ‫ח ר ב‬ ‫י‬- * T : J- . - T . ^ ‫ ך‬. - -Ij v : V V.

sueno se ahuyentaha de mis ojos. 41 Estos *‫ז ה ״ ל י מ ע י נ י‬ ‫מא‬

veinte anos mios he permanecido en tu 77 J' : v ' ( v "
casa. Catorce anos trabaje para ti p or ‫ב ב י ת ך‬ ‫ע ב ד ת י ך‬
tus dos hijas, y seis anos por tu rebano; ‫& נ י ם‬9 ‫בנ תי ך‬ ‫ב^ ת י‬ ‫^נ ה‬
pero tu cambiaste mi paga diez decenas »]‫ ^ ( י ר ף ב ע א נ ך‬2 ‫ ־‬/ ‫א ך‬
de veces. 42Si no hubiera sido p or el a '‫׳‬ ‫‘י‬ ! ‫־‬,' ^ . J" ‫ ' ~" ־‬. , :
Dios de mi padre, Dios de Abraham y *D ‫^ ל י ״ מ ב‬
Pavor de itzjak, que ha estado ‫ה י ה‬
47 1
‫י צ ח ק‬ ‫ו פ ח ד‬ ‫א ב ר ה ם‬ ‫אליהי‬ T J T ‫׳‬ T : * *‫־‬ > ‫־‬ T T : ‫־‬ ” V:

o n k 8 l 6 s — — ‫־‬

(‫ מ א ך נ ו ל י ע ס ר י ו ש נ ץ‬: ‫׳ \ ך ב א ו ג ל י ז ־ א ( ה ו ה ) נ ו ז י ת י* ל י ב ל י ל י א ו נ ד ד ג׳ונוני מ ע י נ י‬
‫ ו ת ש נ י ן ב ע נ ך ן א ( ץ נ י ת א י ת א ג ך י‬£‫ב ב ל י ת ך פ ל ח י ת ף א ר ב ע ע ס ר י ש נ ץ ב ת ך ת ץ ב נ ת י ך ף‬
‫ מ ב א י ל ו ל א פ ו ן א ל ה ה ד א ב א א ל ר ! ה ד א ב ר ה ם ו ן ך ח י ל ל י ה י צ ח ק ה ו ה‬:‫ע ש ר ז מ ניו‬
R A SH I

‫תנ אי‬ ‫מ(׳\ נ ה‬ ‫ ה י י ת‬. ‫מ ש ב ו׳ ת י‬ 1‫א ו‬ ‫( מ א) ו ת ח ל ף‬ ‫( הו ש ע‬ \!(‫ל דו‬ ‫או ה ב תי‬ ,)‫ ב א‬:‫( י ש ע י ה א‬ ‫מ שפ ט‬
:‫ל ב רו ד י ם‬ ‫ל ט לו א ו מי ג קו ךי ם‬ ‫מנ קו ד‬ ,‫\ ב י נ נ ו‬£‫י‬ ‫(דברל ם‬ ‫או כ ל ה‬ \!(‫א‬ ‫ל(!\ו ן‬ .‫ח י ו ב‬ ‫א כ ל ני‬ >«< :>‫י א‬:‫י‬

‫א לי הי‬ ‫א מ ר‬ ‫ל א זרצה‬ .‫י צ ח ק‬ ‫<« ב) ו פ ח ד‬ ‫( ת ה לי ם‬ ‫ק ר חו‬ ‫מ ש לי ך‬ ‫כ מו‬ .‫מן ו ח‬ :‫ כ ח‬:‫ד‬

‫מי ח ד‬ ‫הו א‬ ‫ה ל ן דו ש ב ר ו ך‬ ‫\ א ץ‬£‫י‬ ,‫י צ ח ק‬ :‫ש נ ה‬ ‫ל שון‬ .‫ש נ ת י‬ :‫ ל י ך א‬$ ‫ת תו מו‬ ,)*‫ ל‬:‫ק מז‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

[‫ ] מ ל א ת י‬d e j u s t i c i a ” ; 316 “ a m a n t e [ ‫ ה ב ו נ י‬1 ‫ ] א‬d e t r i l l a r . ” 317

40. ‫ א ג לני חו ב‬/ m e c o n s u m ia e l c a l o r . E l v erb o ‫א כ ל נ י‬ ti e n e a q u i u n s i g n i f i c a d o s i m i l a r a l d e la

f r a s e : “ f u e g o q u e c o n s u m e [318” .[‫א צ ל ה‬

‫ ו לוו ח‬/ Y l a h e l a d a . E s t a p a la b r a e s s i m i l a r e n s ig n if ic a d o a la d e la f r a s e : “ A r r o j a s u g r a n i z o
[1319, ”[?‫ ן ו ח‬q u e e s t r a d u c i d o p o r e l T a r g u m c o m o ‫ ג ל י ך א‬, /lieto, heiada.

‫ ש נו ני‬/ m i su e n o . E s t a p a l a b r a t i e n e e l s i g n i f i c a d o d e d o r m i r . 320

4 1 . ‫ ו ת ח ל ף או! מ ש ב ו ת י‬/ pe r o Tti c a m b ia s t e m i pa g a . A c o s t u m b r a b a s m o d i f i c a r la s c o n d i c i o n e s

f ija d a s e n t r e n o s o t r o s : d e m o t e a d a a m a n c h a d a y d e r a y a d a a a b i g a r r a d a .

42. ‫ ו פ ח ד י צ ח ק‬/ y pa v o r d e it z j a k . 321 Y a a c o b n o q u i s o d e c i r “ D io s d e I t z j a k ” y e n v e z d e e llo

u tiliz o e l a p e la tiv o d e “ P a v o r ” p a r a r e f e r i r s e a D io s p o r q u e e l S a n t o - b e n d i t o e s - n o a s o c i a S u

316. Yeshayahu 1:21. se e s c rib e ‫(׳\ נ תי‬. ‫ש נ ה‬ s ig n if ic a su e n o , d e riv a d o d e la

317. Hoshea 10:11. L a s fo rm a s n o rm a le s d e las rafz ‫ י ^ נ ה ;י שן‬q u ie re d e c ir a n o , d e riv a d o d e la ra fz

p a la b ra s q u e R a sh i c ita se ria n : d e ‫ ר ב ת י‬, “ g r a n d e ” , ‫ שנ ה‬.
seri'a ‫ ; ו ־ ב ה‬d e ‫ ש ר ת י‬, “ p r in c e s a ” serfa ‫ ; ש ר ה‬d e ‫ כ( ל א תי‬,
321. S e h a tr a d u c id o la p a la b ra ‫ פ ח ד‬p o r “ p a v o r” en
“ p le n a ” , se ria ‫ ;?) ל א ה‬y d e ‫ א ו ה ב ת י‬, “ a m a n te ” , se rfa
v e z d e “ m ie d o ” u o tr o s s in o n im o s en h e b re o ‫ פ ס ד‬se
‫ א ו ה ב ת‬. T o d a s e s ta s p a la b ra s q u e R ash i c ita son
re fie re a u n m ie d o in te n so su b ito , tal c o m o R a sh i
su sta n tiv o s o a d je tiv o s.
m ism o 10 d e fin e e n Debarim 1 1 :2 5 . Y “p a v o r” e n
3 1 8. Debarim 4 :2 4 . L a ra fz ‫ א כ ל‬d e la c ua l se d e riv a
e sp an o l se re fie re a u n m ie d o re p e n tin o fre n te a a lg o
el v e rb o ‫ א כ ל נ י‬ta m b ie n s ig n if ic a c o m c r.
in e sp e ra d o . A llf m is m o R ash ( d e f in e el te rm in o ‫מ ו ר א‬
3 1 9 . Tehilim 1 4 7:17. e x p lic a n d o que se re fie re a un m ie d o que se
3 2 0 . ‫ ) ץ נ תי‬aq u f n o s ig n if ic a “ m i a n o ” , q u e ta m b ie n e x p e r im e n ta d u ra n te u n la rg o tie m p o .
3 1 :4 3 -4 6 — ‫ מ ג ־ מ ו‬: ‫ל א‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 432

conmigo, ahora me hubieras enviado ‫את־עניי‬

* : *r V
‫ש ל ח ת נ י‬ * AT : “ ‫״‬
‫רי ק ם‬
UT ‫•״‬
‫ ה‬j‫ע ת‬ ‫•ל י פ י‬
VT•

vaclo. Pero Dios vio mi afliccion y el

‫ויוכח‬ ‫ל י ה י ם‬- .‫א ״‬ ‫ר א ה‬ ‫פפי‬ ‫ י " ע‬%•‫ א ת ״ י ג‬1‫ו‬
esfuerzo de mis manos, y te reprendid - v j \»‫ן‬ j t t ‫— ע‬ ‫־‬ v :

anoche. ” ‫א ל ־‬ ‫וייאמר‬ ‫ל בן‬ ‫ו* ע ן‬ ‫מג‬ ‫ש בי עי‬ :‫א מ ש‬

43Labdn respondid y dijo: “Las hijas
‫בני‬ ‫והבנים‬ ‫בנ־תי‬ ‫ה בנו ת‬ ‫יעקיב‬
son hijas mias; los hijos son hijos mios; **T <• T “ » ‫־‬ : T ‫״‬ ‫׳‬ c j r

los rebanos son rebanos mios; y todo 10 ‫א ש ר ־ א ת ה ר׳אה לי‬v.v j t ~ v j • “ 1

‫והציאן עיאני וכ־ל‬
‫ע‬ : • j f - ‫ן‬

que tu ves es mio. Pero en cuanto a mis ‫מ ה ־ א ע ש ה ל א ל ה ה* ו ם‬ ‫ולבנתי‬ ‫הוא‬

hijas, ique habria de hacerles hoy? 10
- ‫״‬ .. ‫■ן‬ >V ^ . ‫) ן‬V ,‫•ן‬ - j . . ^

a sus hijos que ellas han dado a luz? 44 Y ‫ו ע ת ה ל כ ה‬

j t s/t ‫ן‬
‫מ ד‬ :‫א ש ר י ל ד ו‬ it t j v
‫או לבניהן‬
■ ‫ י‬.‫ ״‬.‫״‬ ** j * j

ahora, ven y hagamos yo y tu un pacto; ‫ל ע ד‬ ‫י ה‬J ‫ו ה‬ ‫ו א ת ה‬ ‫אני‬ ‫ב ר י ת‬ ‫ת ה‬J T‫נ כ ר‬

V '{ T T ! T A T T J * ‫** ־‬ ‫י‬.* : : : *

y que El sea testigo entre yo y tu. ”

‫אבן‬ ‫י ע ק ב‬ ‫ויקח‬ ‫מ ה‬ :‫ו ב י נ ך‬ ‫ביני‬
45 Entonces Yaacob tomo una piedra y la
erigio en monumento. 46 Y Yaacob dijo a ‫י עקב‬ f > *‫“!» ־‬
‫ו* ' א מ ר‬ V ‫־‬
‫מו‬ :‫מ ע ב ה‬ IT ‫״‬ -
‫וירימה‬
T w •:‫*׳‬

O N K E L 6S

‫מ ג ו א ת י ב ל ב ן ו א מ ר ליי ג ק ־ ב‬ : ‫ש ל ר ז ת נ י י ת ע מ ל י ו י ת ל י א ו ת ? די ? ל י ל ן ך ם י י ו א ו כ ח ב ר מ ש א‬ ‫א רי כ ען רי קן‬ ‫ב ס ע די‬

:‫א ן ל ב נ י ה ן ךי לין ץ‬ ‫מ ה א ע בי ד ל א לין יו מ א ר ץ‬ ‫ב נ ת א ב נ ת י ו ב נ י א ב נ י ן ע נ א ע נ י ן כ' ל ד י א ת ח ז י ד י ל י ה ו א ו ל ב נ ת י‬
‫מיו א מ ר י ע ק ב‬ :‫ק מ א‬ ‫א ב נ א וז ק פ ה‬ ‫מ ח ו נ ס י ב יי ג קי ב‬ :‫בי ני ו בי נ ך‬ ‫ל ס הי ד‬ ‫א נ א ן א ת וי הי‬ ‫קי ם‬ ‫א ת א נ מ ר‬ ‫מיו כ עו‬

UASHI
.‫ויו כ ח‬ :‫ו פ ח ד‬ ‫ו א מ ר‬ ‫ו א ל הי‬ ‫לו מ ר‬ ‫נ תי ר א‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ו א ף‬ .‫ב ח י י ה ם‬ ‫ה צ די קי ם‬ ‫על‬ ‫ש מו‬
‫ ( מג> מ ה‬: ‫ה ו כ ח ה‬ ‫ל שון‬ ‫ ן ל' א‬,‫ה ו א‬ ‫תו כ ח ה‬ ‫ל שו ן‬ ‫א לי הי‬
• • VI
‫ה׳‬ ‫א צי‬ 1 “ I
‫שב ע‬” T
‫מ ב א ר‬ ‫ב צ א תו‬
•‫י‬ S ‫י‬
‫לו‬ ‫״‬
‫ש א מר‬
: ‫־‬ T V

‫ל הר ע‬ ‫ל בי‬ ‫על‬ ‫ת על ה‬ ‫אי ד‬ •‫ל א ל ה‬ ‫א^ ש ה‬ , 1‫ י ג‬:‫כ ח‬ ‫( ל עי ל‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ו א ל הי‬ ‫א בי ד‬ ‫א ב ך ה ם‬

:‫ה ו א‬ ‫ב רי ד‬ ‫ה ק רו ש‬ .‫ל ע ד‬ ‫<««•) ו ה י ה‬ :‫ל הו ל‬ ‫ף ע קי ב‬ .‫ב מ ת‬ ‫הו א‬ ‫ו ה רי‬ ‫עיניו‬ ‫ש ב הו‬ ‫ב ש בי ל‬

T R A D U C C I O N DE R A SH I

nom bre al de los justo s en vida de e llo s,322 e I t z j a k todavia estaba c o n vida. Y a pesar de que Dios
mismo le habfa dicho al salir dc B eer-Sheba: “Yo soy el E terno, Dios de tu padre Abraham y
D ios de Itzjak”, 323 eso se debi6 a que los ojos d e I tz ja k ya se habfan debilitado y era com parable
a un m ue rto.324 P e r o a u n a s i Y aacob tuvo m iedo de decir “D ios” y en su lugar dijo “P avor”.
‫ ג ח‬1‫ ו י‬/ y t e r e pr e n d i6. A q u i e s te v e r b o tiene la acepcion de ‫ ת ו ג ח ה‬, am onestacidn, pero no la
acepci6n de ‫ ה ו פ ח ת‬, aclaraci6n, d e m o s t r a c i 6 n . 325
43. ‫ מ ה א י ^ ש ה ל א ל ה‬/ ;,QUE iia b r ia d e h a c e r l e s ? E s d e c ir , £ c 6 m o habria de pensar en danarlas?

44. ‫ ו ה י ה ל ע ד‬/ QUE £ l se a t e s t ig o . E l Santo -b en d ito e s .326

3 2 2 . V e r al re sp e c to e l c o m e n ta rio d e R a sh f al v. e n tre e llo s, s in o e l h e c h o d e la m a ld a d d e L a ba n

2 8 :1 3 , s. v. p i w ‫ ו א ל ה י‬, a sf c o m o la n o ta 2 8 d e e sta (Mizraji). V e r ta m b ie n la n o ta 3 0 3 d e e s ta m ism a
m is m a p a ra s h a . p arash d .

3 2 3 . Supra , v . 2 8 :1 3 . 3 26. E n e s ta fra se el s u je to e std im p H c ito . N o p ue d e

re fe rirse al p a c to m is m o , p u e s el v e rb o ‫ ו ה י ה‬es
3 24. Tanjuma, Toldot 7.
m a sc u lin o , m ie n tr a s que la p a la b r a ‫? רי ת‬ es
3 25. A m b o s te rm in o s s e d e riv a n d e la m is m a ra fz fe m e n in a . N e c e s a r ia m e n te se re fie re a D io s , c om o
v e rb a l. E n e s te c a s o n o p u e d e sig n if ic a r a c la ra r, e x p lic ita m e n te L a b d n a firm a m d s a d e la n te e n el v.
c o m o e n e l v . 3 1 :3 7 , p o rq u e n o h a b fa n a d a e n d u d a 50: “ ...D io s e s te s tig o e n tr e y o y tu .”
 433 / B E R E S H IT — PA R A S H A T V A Y E T Z E 3 1 :4 7 -4 9 — ‫ מ * ־ מ ט‬:‫ל א‬

sus hermanos: “Tomen piedras. ” Ellos □ ‫ל ק ט ו‬ ' ‫א ב נ י ל א חיו‬ ‫וי ק חו‬ ‫ י ם‬3‫א ב‬

tomaron piedras e hicieron un . ^ ; ‫׳‬ ‫ ע ל ־ ך‬W ‫"וייאכלו‬ ‫ו י ע^ ־ ג ל‬

monticulo; y comieron alii sobre el ‫־״‬ ' ‫״‬ AT !r_
montlculo. 47 Y Labdn llamo su nombre ‫^ ה ח ת א מ ז ! י ל ן ך א ־ ל ו‬ ‫;גד‬ ‫לבן‬
Yegar-Sahaduta, pero Yaacob 10 llamo ‫*י א מ ר ו_ י ע ל ן ב ל ן ו* א‬1 ‫ מ ח‬: ‫ל ו ג ל ^ ד‬
Galed. 48Labdn dijo: “Este monticulo es ‫ן ב < ^ ך‬ ‫ך‬.‫ךןין‬ ^‫ך ן‬ ‫ל ן ־• י‬
hoy testigo entre yo y tu .” Por eso llamo ! ' j_ J\ " ^ J" J" , " ‫־ ־‬ TT
su nombre Galed. 49 Y[tambien 10 llamo] ^
Mitzpa, porque dijo: “Que el Eterno n l l T ‫א מ ר י צ ף‬ ‫ ר‬0 ‫א‬ •‫ן ה מ צ פ ל‬ ‫מ ט‬

------------------------------------------------------------ O N K E L O S

‫ ו קו ־ א‬m :‫א ב נ י ו ו ע ב ד ו ך ג ו ך א ו א כ ל ו ת מ ו ע ל ך גו ך א‬ ‫א ב ניו ונ סי בו‬ ‫ל א חו ה ל ל קו טו‬

‫ מ ת ו א מ ר ל ב ו ך ג ו ך א ה ד י ן ס ה י ד ב מ י‬:‫ש ה ד ו ת א ןי ע קי ב קו ־ א ל י ה ג ל ע ד‬ ‫לי ה ל בן ע ר‬
‫דיי‬ ‫מי מ ר א‬ ‫א מ ר י ס ך‬ ‫ מ ט ו ס כ ו ת א די‬:‫ש מי ה ג ל ע ד‬ ‫פן כן ך א‬ ‫על‬ ‫דין‬ ‫ו ב י נ ך' י ו מ א‬

--------------------------------------------------------------- R A SH I

‫ב הר‬ ‫א שר‬ ‫ ן ה מ צ פ ה‬.‫א מ ר ו ג ר‬ ‫א ש ר‬ ‫<« ט) ו ה ה צ ג ה‬ ‫נ ג שי ם‬ ,‫א ח י ם‬ .‫ל ו‬ ‫ש היו‬ ‫בניו‬ ‫ה ם‬ . ‫<«ו> ל א ח י ו‬

‫גל עד‬ ‫מ צפ ה‬ ‫א ת‬ ‫ ו י ע בי ר‬:‫ש כ ת ו ב‬ ‫כ מו‬ ,‫ה ג ל ע ד‬ .‫ש ה ד ו מ א‬ ‫ יג ר‬m :‫ן ל מ ל ח מ ה‬ ‫ל צר ה‬ ‫א ליו‬

?‫מ צ פ ה‬ ‫ש מ ה‬ ‫נ ק ך א‬ ‫ןל מ ה‬ .‫ כ ט ו‬: ‫י א‬ ‫( שו פ טי ם‬ :‫ג ל ע ד‬ .‫> * ל» ד‬n«< :‫ג ל ע ד‬ ‫של‬ ‫תו ־ גו מו‬

T R A D U C C IO N d e r a s h i

46. ‫ל א ח י ו‬ /A s u s h 8r mQ nos . D e h e c h o Y a a c o b s e r e f i e r e a s u s p r o p i o s h i j o s , p e r o a q u i la T o r a lo s
lla m a “ s u s h e r m a n o s ” p o r q u e e r a n c o m o h e r m a n o s d e e l e n e l s e n tid o d e q u e s e u n i'a n a 61 e n
m o m e n t o s d e d e s g r a c i a y p a r a h a c e r la g u e r r a . 327

47. ‫ש ח ד ו ת א‬ ‫ יג ר‬/ y 8g Q r -sQ h Q qut A. E s te n o m b r e e s la t r a d u c c i 6 n a l a r a m e o d e l n o m b r e h e b r e o

‫ ג ל ע ד‬, G a l e d , d a d o p o r Y a a c o b . 328

‫ ג ל עד‬/ GALED, E s to e s 10 m is m o q u e C u i l a d . 329

4 9 . ‫ו ה ה צ פ ה א ש ר א מ ר ו ג ו׳‬ / y !t Q mHi8n l o l l Q m6] mit zpA,PORQUEDIJO, ETC. Y a a c o b se re fie re aq u f

a la M i t z p a [‫ ] מ צ פ ח‬y a c o n o c i d a 330 q u e e s t a e n e l M o n t e G i l a d , c o m o e s t a e s c r i t o : “ Y p a s o e l [ lu g a r
lla m a d o ] M i t z p a [‫ ] מ צ פ ה‬d e G i l a d .” 331 <,Y p o r q u e r a z 6 n e s e l u g a r f u e l l a m a d o ‫ מ צ פ ה‬, “ a t a l a y a ” ?

3 2 7 . Bereshit Raba 7 4 :1 3 . Y a a c o b so lo te n ia a E sa v c a m b io d e v o c a liz a c io n n o m o d if ic a el s ig n if ic a d o

d e h e rm a n o , y e ste n o e s ta b a aq u f. Y ta m p o c o p u e d e d e a m b a s p a la b ra s. G u ila d e s u n c o n o c id o m o n te ,
r e fe rirs e a lo s h e rm a n o s d e L a b a n , y a q u e no h u b ie ra m e n c io n a d o re p e tid a s v e c e s e n la E sc ritu ra .
sid o c o rre c to d e su p a rte d a rle s e s ta o rd e n c o m o si
3 3 0 . E sto e s 10 q u e in d ic a el p re fijo ‫ ה‬d e la p a la b ra
fu eran sus sirv ie n te s (Najalat Yaacob). V e r ta m b ie n
‫[ ו ה מ צ פ ה‬la p rim e ra ‫ ה‬, v o c a liz a d a ‫] רז‬, cl c u a l d e n o ta
el c o m e n ta rio d e R a sh f al v. 3 1 :2 3 , s.v. ‫ א ת א ח י ו‬, asf
el a rtfc u lo d e te rm in a d o . L a p a la b r a ‫ מ צ פ ה‬e n h e b re o
c om o la n o ta 2 8 0 d e e sta m ism a p a ra sh a .
sig n ific a “ a ta la y a ” , q u e e s u n lu g a r a lto d e sd e d o n d e
3 2 8 . ‫ ג ל ע ד‬, G a le d e s el n o m b re h e b re o q u e Y aa c o b se p u e d e o b s e rv a r u n a g ra n e x te n sio n d e te rre n o . A l
d io a e ste lu g a r. ‫ג ל ע ד‬ e sta c o m p u e sto de d os lle v a r el a rtfc u lo d e te rm in a d o , la e x p re sio n
p a la b ra s: ‫ג ל‬, “ p ila ” , y ‫ ע ד‬, “ te stim o n io ” . A sf, p u es, lite ra lm e n te d irfa “ e l A ta la y a ” , a lu d ie n d o asf a un
e ste n o m b ie s ig n if ic a “ p ila d el te s tim o n io ” . E l p u n to d e o b s e r v a tio n y a d a d o p o r c o n o c id o .
n o m b re aram eo ‫ש ה דו ת א‬ ‫י ג ר‬, Y e g a t-S h a h a d u ta ,
3 3 1 . Shofetim 11:29. E l c a m b io d e v o c a liz a c io n
sig n ific a 10 m ism o .
e n tre ‫מ צ פ ה‬ d e e ste v e rs fc u lo y ‫מ צ פ ה‬ d e l lib ro d e
3 2 9 . L a p a la b ra ‫ ג ל ע ד‬, G u ila d , s ig n if ic a !0 m ism o Shofelim n o a lte r a el h e c h o d e q u e se re fie re n al
q u e el n o m b re ‫ ג ל ע ד‬, G a le d , d a d o p o r Y a a c o b . El m ism o lugar.
3 1 :5 0 -5 2 — ‫נ ־נ ב‬:‫ל א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי צ א‬ / 434

vigiie entre yo y tu, cuando nos :‫ ן ה ו‬1? ‫מ ך‬ ‫א י ש‬ ‫נ ס ת ר‬ ‫כי‬ ‫ובינך‬ ‫ביני‬

ausentemos uno del otro. 50Si afliges a
. , , . 1 r 7 ‫ת ק חנ‬ ‫ו א ם‬ ‫א ת בנתי‬ ‫א ם ת ע נ ה‬
mis hijas y si tomas mujeres ademas de u‫• ־‬ •• - • v, , : '
mis hijas, aunque no haya ningun ‫עמנו‬ ‫א י ש‬ |‫אי‬ ‫ע ל ״ בנ תי‬ ‫נ שים‬
hombre entre nosotros, mira que Dios es ;‫ב י נ י‬ ‫ע ד‬ ‫ ו י ם‬1‫א ל‬ ‫ר א ה‬ ‫ובלחז‬
testigo entre yo y tu. ” , .•‫׳‬ ‫״ ״‬ ‫ " ”־‬. ,' v' . "!
51Y Labdn dijo a Yaacob: “He aqui ^ ?‫ו י א מ ר‬ ‫ל בנא‬
este monticuio, y he aqui ei monumento ‫יריתי‬ ‫א ש ר‬ ‫ה מ ע ב ה‬ '‫ו הנ ה‬ ‫הז ה‬
que he arrojado entre yo y tu. 52Este 1‫ ' ־‬i — L ‫״‬.» " ‘ "
monticuio es testigo, y este monumento ' ^ : ‫־‘ ״’ י‬ ^ ‫נב‬ I 5
es testigo, de que yo no pasare contra ti '‫א ל י ך‬ ‫ל ׳ א ־ א^ ב ר‬ ‫א ס־ אני‬ ‫ה מ ע ב ה‬
o n k e i A s

‫ ג א ם ת ע נ י י ת ב נ ת י ו א ם ת ס ב נ(!\ין ע ל ב נ ו נ י ל י ת‬:‫ב י נ י ו ב י נ ך א ר י נ ת פ ס י ג ב ר כי ס ב רי ה‬
‫ צ א ו א כ ז ר ל ב ן לי ^ קי ב ר( א ך ג ו ך א ה ד י ו ן ר׳ א‬:‫א נ ש ע מ נ א ח ז י מ י מ ר א ד י י ס ה י ד ב י נ י ו בי נ ך‬
‫ נ ב ק ז הי ר ך ג ו ך א ה ד י ו ן ס ה ך א ק מ א א ם א נ א ל א א ע ב ר ל ו ת ך‬:‫ק מ ת א ד י א ק י מ י ת ב י נ י ו ב י נ ך‬
---------------------------------------------------------------------- R A S I lf

:‫ת( ץ מי ש‬ ‫עונ ת‬ ‫מ הן‬ ‫ל מנו ע‬ .‫ב נ תי‬ ‫א ת‬ ‫מ ענ ה‬ ‫א ם‬ ‫ביני‬ ‫ י צ ף ה׳‬: ‫ל ח ב ר ו‬ ‫מ ה ם‬ ‫א ח ד‬ ‫כל‬ ‫ש א מר‬ ‫ל פי‬
‫ש הו א‬ ‫ כ ז ה‬,‫ ח‬:‫ב י ם ( ש מו ת ט ו‬ ‫ כ מ ו י ר ה‬. ‫ נ א> י ר י ת י‬1 ‫ו ל א‬ .‫פי נ ס ת ר‬ :‫ה ב ר י ת‬ ‫א ת‬ ‫ת ע בו ר‬ ‫א ם‬ ‫ו בינ ך‬
‫ב ל שון‬ ‫מ ש מ ש‬ ‫א ם‬ ‫ה רי‬ .‫א ני‬ ‫א ם‬ m :‫י ו ר ה מ ח ץ‬ ‫ש תי‬ . ‫»> ב נ ה י ב נ ת י‬ :‫ר ע ה ו‬ ‫א ת‬ ‫אי ש‬ ‫נ ר א ה‬
:1‫ ל ג‬: ‫כ ד‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ך ב רי‬ ‫ד ב ר תי‬ ‫א ם‬ ‫עד‬ ‫כ מו‬ ,‫א ש ר‬ :‫מ פ ל ג ש‬ ‫בנו תיו היו‬ ‫חל פ ה‬ ‫בל ה ה‬ ‫א ף‬ ,‫פ ע מ י ם‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

P o r q u e c a d a u n o h a b f a d i c h o a l o t r o : “ Q u e e l E t e r n o v i g i i e [‫ |» צ ף‬e n t r e y o y t u ” y ju z g u e , s i e s
q u e tr a n s g r e d e s e l p a c to .

*‫ פ י נ ס ו ג ז‬/ CUANDO n o s Q u s 8n t 8m o s . Y n in g u n o d e n o s o tro s d o s v e a a s u p ro jim o .

50. ‫ב נ הי‬ . . . ‫ ב נ ת י‬/ m i s h i j Q s ... m i s h i j Q s . L a p a la b r a ‫ בני תי‬e s td e s c r i t a d o s v e c e s . E s to in d ic a q u e
t a m b i e n B i l h d y Z i l p d e r a n h i j a s s u y a s , p r o d u c to d e s u u n i 6 n c o n u n a c o n c u b i n a . 332

‫א ם ת ע נ ה א ת ב ני תי‬ /s i Q f l ig 8 s Q m i s h i j Q s . N e g d n d o l e s s u d erec h o a l a s r e l a c i o n e s m t i m a s e n s u
m o m e n t o p r e s c r i t o . 333

5 1 . ‫♦ רי ו ני‬/Q U E h 8 Q r r o jQ qo . E s te v e r b o e s s i m i l a r e n s ig n if ic a d o a l d e la f r a s e : “ A r r o j 6 [‫ ] י ו ה‬a l
m a r .” 334 L a b d n a l a r d e d a q u i d e s u f u e r z a f is ic a , a f ir m a n d o q u e h i z o e l p i l a r c o m o q u i e n d i s p a r a
[‫ ] י י ר ה‬u n a f l e c h a . 335

5 2 . ‫ א ם א נ י‬/ QUE YO. E n e s t e c aso la p alab ra ‫ א ם‬s i g n i f i c a 10 m ism o q u e ‫ א ש ר‬, q u e , a l i g u a l q u e en

e l v e rsic ulo: “ H a s t a q u e [‫ ] א ם‬h a y a h a b l a d o m is p a l a b r a s .” 336

3 3 2 . Bereshit Rabd 7 4 :1 3 . p a ra Y o m K ip u r.

3 3 3 . Yoma 7 7 b . L a T o rd p re sc rib e c ie rto s m o m e n to s 3 3 4 . Shemot 15:4.

e s p e c if ic o s m in im o s p a r a la s r e la c io n e s m a rita le s
335. Bereshit Rabd 7 4:12 .
[v e r Shemot 2 1 :1 0 ]. E sto s m o m e n to s p re s c rito s
c o n stitu y e n u n d e r e c h o d e la m u je r y u n a o b li g a tio n 336. Supra, v. 2 4 :3 3 . Ig u a l sig n ific a d o tie n e e n el v.
d e p a rte d e l e sp o s o . L a a b s te n tio n d e re la c io n e s 2 4 :1 0 . E n su c o m e n ta rio a l v . 2 4 :3 3 , R a sh i e x p lic o
m a rita le s e s d e f in id a e n te rm in o s d e “ a flic c io n ” del por que la p a la b ra ‫א ם‬ no sie m p r e in d ic a el
c u e rp o , c o m o s e d e m u e s tr a p o r el h e c h o d e q u e c o n d ic io n a l “s i” , sin o la p re p o s ic io n “ q u e ” . V e r
c o n s titu y e u n a d e la s c in c o “ a f lic c io n e s ” p re s c rita s ta m b ie n la n o ta 7 0 d e la p a ra sh a t Jaye Sard.
 435 / B E R E S H IT — P A R A S H A T V A Y E T Z E 3 1 :5 3 - 5 4 — ‫ נ ג ־ נ ד‬: ‫ל א‬

de este monticulo, ni tu pasaras contra‫ ה ל א ״ ת ע ב ר‬/ ‫ א ם ״ א ו‬1 ‫א ת ״ ה ג ל ה ז י ה‬

mi ni de este monticulo ni de este I‫ ״‬- ‫ ״ ״‬. . .!‫״׳‬
, s-\ ‫ן‬ 7 g 3 / 11‫א‬ 7 • ‫ך ן‬ / ‫א א‬ n ! 3 V Q r t T I 'T T I / i P I / 1
monumento para mal. w Que el Dios dejt ■‫־ ־‬ ■■‫־‬ ‫־•••״‬ •‫־־׳‬ ‫־‬ ••• - ••
Abraham y el dios de Najor juzgue entre‫ נ ג א ל ה < א ב ר ה ם ו א ל ה ׳‬: ‫ה ז א ת ל ר ע ה‬
nosotros - e l dios del ancestro de ellos. ” ‫א ב י ה ם‬ ^
Pero Yaacob juro por el Pavor de su ‫! ־ ־ ׳••<׳‬ ‫״• ״־י‬ ‫״ ״‬ j : : ■ ‫ל‬-
padre Itzjak. 54 Yaacob degollo animales: ‫ י צ ח ק‬1‫א ב י‬ ‫ב פ ח ד‬ ‫י ע ק ב‬ ‫ויי ק ב ע‬
‫ ״ ־‬la montafia, y llamo a s m parientes ^ ^ ‫־־‬, ^ ‫״‬ "
para que cornieran pan. Y cornieron pan ^ !‫־׳‬ TT ‫ ־‬v ,-‫־י• י‬ ‫־־־ ־‬
v durmieron en 1a montana. ‫ ב ה ר‬: ‫ל א כ ל ״ ל ח ם ו י י א כ ל ו ל ח ם ו י ־ ל י נ ו‬
7‫־‬ » T 1• T - V V : J 1 ‫ ־‬ST T V : IV

—— ‫ י‬o n k 8 l 6 s - ‫י־‬

‫ נ ג א ל ר! ר ז‬: ‫ל ב י ש ו‬ ‫ה ד א‬ ‫ק מ ת א‬ ‫ה דין ןי ת‬ ‫ך גו ך א‬ ‫לו תי י ת‬ ‫ת ע ב ר‬ ‫ל א‬ ‫א ת‬ ‫ה דין ן א ם‬ ‫ד גו ר א‬ ‫י ת‬

‫א בו הי י צ ח ק‬ ‫ב ך ך חי ל לי ה‬ ‫ד ^ בו הון ו קיי ם י ע ק ב‬ ‫א ל ה ה‬ ‫בי נ נ א‬ ‫ך נ חו ר י דונון‬ ‫ ך א ב ר ה ם ו א ל ה ה‬:
‫ב טו ך א‬ ‫ו בי תו‬ ‫ל ח ט א‬ ‫ו א כ לו‬ ‫ל ח ט א‬ ‫ל מלכל‬ ‫ל א חו הי‬ ‫ו ק ך א‬ ‫ב טו ך א‬ ‫נ כ ס ת א‬ ‫י ע ק ב‬ ‫ונ כ ס‬ ‫ נר‬:
---------------------------------------------------------------------------------- R A S H I — -------------------------------------------------------------------------------

‫ל או ה ביו‬ .‫ל א ח י ו‬ :‫ל מ ש ת ה‬ ‫ב ה מו ת‬ ‫ש ח ט‬ .‫ז ב ח‬ ‫עו ב ר‬ ‫א ת ה‬ ‫א בל‬ ‫עו ב ה‬ ‫א ת ה‬ ‫אי‬ ‫ל תג ה‬ .‫ל מ ג ה‬

‫ק רוי‬ ‫מ א פל‬ ‫דבר‬ ‫כל‬ .‫ל ח ם‬ ‫ל אבל‬ :‫ל ב ן‬ ‫ש ע ם‬ ‫ו א לי הי‬ :‫קי ד ש‬ .‫א ב ר ה ם‬ ‫< ט> א לי הי‬ :‫ל פ ר ק מ ט י א‬
, 1‫ א‬:‫ה‬ ‫( דני א ל‬ ‫ר ב‬ ‫ל ח ם‬ ‫עבד‬ ‫כ מו‬ ,‫ל ח ם‬ ‫ <«־) ו י ז ב ח י ע ק ב‬:‫ח ו ל‬ .‫א ב י ה ם‬ ‫א לי הי‬ :‫ח ו ל‬ .‫צ חו ר‬

TR A D U C C 16N DE RASIII
‫ ל ר ע ה‬/P A R A MAL. Lo cual implica: para causar mal no puedes atravesarlo, pero si puedes hacerlo
para com erciar . 337
53. ‫ א ל ה י א ב ר ה ם‬/ d io s d e ABRAHAM . Aqui ‫ א לי הי‬tiene una connotacion sa grada . 338
‫ ו א לי הי נ חו ר‬/ E L d io s d e n a j o r . Aquf ‫ א לי ה ל‬tiene una connotacion profana . 339

‫ א ל ה י א ב י ה ם‬/ DIOS d e l a n c e st r o d e e l l o s . Aquf ‫ א לוז ל‬tiene una connotacion profana . 340

54. ‫ ו י ז ב ח ? ע ק ב ז ב ח‬/ YAACOB d e g o l l o a n im a l e s . Esta frase significa que degollo anim ales para
hacer un banquete . 341

‫ ל א חיו‬/ a SUS PARIENTES. E s decir, a los am igos que acom panaban a L aban . 342

‫ ל א כי ל ל ח ם‬/ PARA q u e c o m ie r a n pa n . Cualquier tipo de alim ento puede ser llam ado ‫ ל ח ם‬, no
solamente el pan, como vemos en los siguientes casos: “H izo un gran banquete [343; ” [‫ל ח ם‬

337. Bereshit Raba 74:15. 3 4 1 . E s ta fra se lite r a lm e n te d ic e “ d e g o llo un

d e g tie llo ” . L a p a la b ra ‫ ז ב ח‬. g e n e ra lm e n te se re fie r e al
338. Soferim 4 :5 . P u e s h a c e re fe re n c ia a D ios.
d e g iie llo o in m o la c io n d e u n a n im a l p a ra o fre n d a , u n
33 9 . Soferim 4 :5 . P u e s h a c e re fe re n c ia al 1' d o lo
sa c rific io . E n e s te c a so , sin e m b a rg o , lo s a n im a le s
p rin c ip a l d e N a jo r, q u e e ra id o la tra .
d e g o lla d o s e ra n p a ra c o m e r.
3 40. Soferim 4 :5 . A q uf ta m b ie n se re fie re a un
3 4 2 . N o se r e f ie r e a lo s h ijo s d e Y a a c o b , c o m o es
1' d o lo , y a q u e su a n c estro c o m u n e r a T e ra j, p a d re de
el c a so el v. 3 1 :4 6 , y a q u e se r ia a b su rd o d e c ir q u e
A b ra h a m , q u e e r a id o la tra . R a sh i sefia la q u e la
Y a a c o b h iz o un b a n q u e te p a ra su s h ijo s (Sifte
e x p re sio n ‫ א ל ו ז י‬e s u tiliz a d a p a ra re fe rirs e a D io s o a
Jajamim). V e r ta m b ie n la s n o ta s 2 8 0 y 3 2 7 d e e sta
u n a d e id a d id o la tra p a ra in d ic a r q u e c u a n d o un
p a ra sh a .
n o m b re e s a p lic a d o a D io s m ism o n o p u e d e ser
b o rra d o (Sifte Jajamim). 3 4 3 . Daniel 5:1.
3 2 :1 -3 — ‫ א ־ ג‬:‫ל ג‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י צ א‬/ 436

Capi t ui o 32 ‫פ ר ק ל ב‬
1Laban madrugd muy de manana, ‫& ק‬# ‫ו י נ‬ ‫ ק ר‬3 3 ‫ל ב ן‬ ‫ ם‬3 ‫וי־ש‬ ‫מ פ טי ר א‬
beso a sus hijos y a sus hijas, y los □ ‫א ת ה‬ ‫ויברך‬ ‫ולבנותיו‬ ‫לבניו‬
bendijo. Luego Labdn regreso a su ‫ף^ ק י ב‬ a ‫^ ן ק ^ ף‬ ‫ל ק‬ ‫ ^ ב‬. <‫ן‬

lugar. ‫ ־‬Yaacob prosigu,6 su camino, y le ^ t r W ’W T &

salieron al encuentro angeles de Dios. ‫•י‬ v1. •‫_־‬ ‫■י‬, , ! ‫ ׳ ־ ״ ׳ ־׳־ •׳‬1
3Yaacob dijo cuando los vio: “Este es un *^^!1 ‫ג‬
campamento de Dios. " Y llamo el 0 ‫ה מ ק ו‬ El # ^ 3 ? •- •‫ !״‬i
nombre de ese lugar Majanaim. DDD :‫מ ח נ י ם ה ה ו א‬
• 1‫ז ו‬ ‫־‬ r

o n k e l G s

‫ל א רוזי ה‬ ‫אזל‬ ‫ ב ו י ע ק ב‬: ‫א ו א ק ד ם ל ב ן ב צ פ ר א י נ ^ ו ק ל ב נ ו ו ז י ן ל ב נ ת י ה ו ב ר ק י י ת ה ו ו א ז ל ו ת ב קי בן ל א ת ר י ה‬

: ‫ ג ו א מ ר י ע ק ב ה ד ח ן נ ו ן מ ( ץ רי ת א מ ן כן ך ם יי רין ו ל ן ך א ( ץ מ א ך א ת ך א ה ה ו א מ ח נ י ם‬:‫ו ע ר ע ו ב י ה מ ל א כ י א דיי‬

.......... .. ................................................................................ R A S H l ------------------------------------------------------------------------------------

‫ל אר ץ‬ ‫חו צ ה‬ ‫של‬ :‫מ ח נ ו ת‬ ‫ש תי‬ . ‫«) מ ח נ י ם‬ ‫( נ) ו י פ ג ע ו‬ :)‫י ט‬:‫(י ר מ י ה י א‬ ‫ב ל ח מו‬ ‫עץ‬ ‫נ ש חי ת ה‬

‫י שר אל‬ ‫אר ץ‬ ‫!־ ש ל‬ ,‫פ א ן‬ ‫עד‬ ‫ע מו‬ ‫ש ב או‬ ‫אר ץ‬ ‫של‬ ‫מ ל א כי ם‬ .‫א ל הי ם‬ ‫מ ל א בי‬ ‫בו‬

:‫ל ק ר א תו‬T‫* ׳‬
‫ש ב או‬
T V l
:‫ל א ר ץ‬ ‫ל לוו תו‬
‫י‬ V T T
‫ל ק ר א תו‬
‫־‬ :
‫ב או‬
T 3 *
‫י שר אל‬
T

TR A D U C C 16N d e r a s h i

“destruyam os el &rbol con sus frutos [1344” .[‫ב ל ח מ‬

32
2 . ‫ מ ל א ב י א לי חי ם‬1‫ ו י פ ג ע ו ב‬/ y l 8 s Q l i8 r o n Q l 8 n Y u 8 n t r o An g 8 l 8 s q 8 q io s . L o s Angeles de la Tierra
de Israel salieron a su encuentro para escortarlo en su entrada al pais . 343
3. ‫ מ ח נ י ם‬/ m Q j Q n Aim . La palabra ‫מ ח ני ם‬ literalmente significa “dos cam pam entos”. Este nombre
alude al hecho de que alli habia un campamento form ado por los Angeles de allende la Tierra de
Israel, quienes habfan venido con 61 hasta aquf, y otro campamento form ado por los Angeles de
la Tierra de Israel que salfan a su encuentro . 346

344. Yirmeyahu 11:19. La p a la b ra ‫ל ח ם‬ d e n o ta 3 4 5 . V e r al re sp e c to el c o m e n ta rio d e R a s h i al v.

c u a lq u ie r tip o d e a lim e n to . A dem & s d e lo s v e rsic u lo s 2 8 :8 , s.v. ‫ ע ל י ם ף י ך די ם‬. S e g u n el m id ra sh Bereshit
q u e R a sh i c ita , e l p rin c ip io d e e ste m is m o p a sa je 10 R abd 7 4 :1 7 , lo s a n g e le s q u e a c o m p a fia b an a Y a a c o b
d e m u e s tr a , ya que d ic e que Y aacob d e g o llo e ra n 6 0 0 ,0 0 0 , y a q u e la P r e s e n c ia D iv in a n o re sid e
a n im a le s p a ra c o m e r. A q u i, sin e m b a rg o , 10
e n u n a c a n tid a d m e n o r.
tra d u c im o s p o r “ p a n ” p a r a e v ita r la r e d u n d a n c ia q u e
3 4 6 . Tanjuma, Vayishlaj 3.
se d a e n e sp afio l si se tr a d u je se la fra s e c o m o “ p a ra
q u e c o m ie ra n a lim e n to ” .
m (^ ‫פ ל ש ת וי ש ל ח‬
*V . PA R A SH A T V A Y ISH L A J
3 2 :4 -5 — ‫ ר ־ ה‬: ‫ל ג‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י ש ל ח‬/ 438

4 Yaacob envid emisarios delante de el ‫א ל ־‬ ‫מ ל א כ י ם לפניו‬ ‫ו י ש ל ח יעק־ב‬ ‫ד‬

V T T ‫ן‬ ‫י‬ T : - r< * ! r ‫־‬ J ‫״ ־‬

a su hermano Esav, a la tierra de Seir, □ ; ,‫א ך ן‬ ‫ ע< ך <^ ך ך ן‬£ / ‫א ר צ ה‬ ‫א חי ו‬ ‫ע^ ו‬

el campo de Edom. 5 F les encomendo, L "
, . . , ,t a ‫׳ ■ג י‬ • ~ t- ‫ת א מ רוז‬ ‫כ ה‬ ‫ל א מ ר‬ ‫א ת ם‬ ‫ויצו‬ ‫ה‬
diciendo: Asi diran a m i senor, a Esav: ' • ‫ ׳‬s ‫נ‬ ‫״‬ T 1 <_i ’ 1
‘A si dijo tu siervo Yaacob: He habitado ^. *‫א מ ל ל א ל‬ ‫כ ה‬ \ ^^‫ל‬
con Labdn y me he demorado hasta '1 # ‫ו א ח ר י^ ק ב‬ ‫ג ר ת י‬ | ‫ע ם ״ ל ב‬
o n k e l Gs

‫ ח ו פ ק י ד י ת ח ו ן‬:‫ ם‬1‫א ד‬ ‫י ו ^ ו ל ח י ע ק ב א ז ג ד י ן נן ך מ ו הי ל ו ת ע שו א ח ו ה י ל א ך ע א ך ש עי ר ל ח כן ל‬
‫ע ד‬ ‫ך רי ת ו א ו ח ךי ת‬ ‫ל בן‬ ‫ע ם‬ ‫ע בד ך י ע ק ב‬ ‫א מ ר‬ ‫כ מן‬ ‫ל ע שו‬ ‫ל ך בו ני‬ ‫תי מ רון‬ ‫פ ךין‬ ‫ל מי מ ר‬

R A SH l

‫פ ל אי‬ ‫אינ ך‬ .‫א ל א ג ר‬ ‫ש ר ו ח שו ב‬ ‫ל א נ ע שי תי‬ ‫ארצה‬ :‫מ מ ש‬ ‫מ ל א כי ם‬ .‫<ד> ו י ^ ל ח <« ק ג ?( ל א מ ם‬

‫הו ה‬ ,‫ש ב ו ־ כ נ י‬ ‫א בי ך‬ ‫ב ךכ ת‬ ‫על‬ ‫או תי‬ ‫ל שנו א‬ ‫ל מ״ד‬ ‫ש צ רי כ ה‬ ‫ת ב ה‬ ‫כל‬ ,‫ש ע י ר‬ ‫ל אר ץ‬ .‫ש עי ר‬
.‫ש ה ר י ל א נ ת ק י מ ה ב י‬ , 1‫ כ ט‬: ‫מ‬ ‫ג ב י ר ל א ח י ך ( ל עי ל‬ .‫ < ח> ג ר תי‬: ‫ ה ט י ל ל ה ה כ ת ו ב ה ״ א ב ס ו פ ה‬,‫ב ן נ ח ל ת ה‬

-------------------------------------------------------------------------- T R A D U C C 1 6 N D E R A SH I

‫ וי עי ל ח יי ג ק ג מ ל א פ י ם‬/ Y A A C O B E N V 1 6 E M IS A R IO S . Eran realm ente Angeles . 1

‫ א ר צ ה ע\ עי ר‬/ A l a T IE R R A d e S E IR . L a f o r m a d e l s u s ta n tiv o ‫ א ך צ ה‬e s e q u iv a le n te e n s ig n if ic a d o a ‫ ל א ר ץ‬,

a la tierra de Seir. A cualquier palabra que precise de la le t r a ‫ ל‬com o prefijo p r e p o s ic io n a l d e
d i r e c c i d n , la E scritura puede agregarle la le t r a ‫ ח‬a m odo de sufijo . 2

5 . ‫ ג ר ת י‬/ ,h 8 H A B IT A D O . Yaacob queria decirle: “N o me convert{ en principe u hom bre im portante

sino que hasta ahora he vivido como extranjero ]‫] ג ר‬. No te conviene odiarm e por la bendici 6n 3
con que m i padre me bendijo: ‘Se seflor para tus herm anos ’ , 4 ya que no se ha cum plido en mi.” s

1. Bereshit Raba 7 5 :4 . En h e b re o , la p a la b ra 2 8 :2 , s.v. ‫ פ ד צ ה‬y ‫ ב י ת ה ב ת ו א ל‬, y la n o ta 2 24 d e la

‫מ ל א כי ם‬ s ig n if ic a ta n to A ngeles c o m o e m is a rio s o p a ra sh a t Totedol.
m e n sa je ro s. Un an gel es un e m isa rio de D io s 3. L a r a iz ‫ ג ו ר‬, d e la c u al se d e riv a n ta n to el v e rb o
d e s tin a d o a c u m p lir u n a m is io n . D e h e c h o , e n el ‫ גו ־ תי‬d el v e rsic u lo c o m o e l su s ta n tiv o ‫ ג ר‬u tiliz a d o p o r
m id ra sh c ita d o h a y o tr a 0 p in i 6 n se g u n la c u a l se R a sh i, s ie m p re im p lic a h a b ita r e n u n lu g a r c o m o
tr a ta b a d e m e n s a je ro s h u m a n o s. R a sh i p a re c e o p in a r e x tr a n je ro y fo ra ste ro , sin el g o c e d e la p o s itio n
q u e se d e b e in te r p r e ta r c o m o A ngeles a c a u sa d e la so c ia l e s ta b le y lo s d e r e c h o s d e c iu d a d a n ia p ro p io s
y u x ta p o sic id n d e e s te v e r s ic u lo c o n lo s a n te rio re s, del n a tiv o . E n esp aflo l n o h a y e q u iv a le n te e x a c to ,
im p lic a n d o a sf q u e e s te e s c o n se c u e n c ia d e los por 10 que 10 tr a d u c ire m o s sim p le m e n te por
a n te rio re s: “Y aacob p ro sig u io su c a m in o , y le “h a b ita r” o “ m o ra r” , se g u n el c o n te x to , p e ro h a y q ue
sa lie ro n al e n c u e n tr o a n g e le s d e D io s. Y a a c o b d ijo te n e r e n m e n te e s ta o tr a c o n n o ta c i 6 n.
c u a n d o lo s v io : ‘E ste e s c a m p a m e n to d e D io s ...’ 4. S u p ra , v . 2 7 :2 9 .
L la m o e l n o m b re d e e s e lu g a r M a ja n a im y [p o r e so ]
5. Tanjuma Yashan 5. R a sh i e x p lic a aqui la
Y a a c o b e n v io a n g e le s d e la n te d e 61 a su h e rm a n o
n e c e sid a d q u e tu v o Y a a c o b d e in fo rm a r a E sa v q u e
E s a v ...” [v v . 3 2 :1 -4 ] (G ur Arye). E n espaflol h e m o s
h a b ia h a b ita d o c o m o fo ra ste ro [‫ ] ג ך ת י‬c on L a b a n . Si
tr a d u c id o “ e m is a r io s ” p o rq u e “ a n g e l” e tim o lo g i-
sim p le m e n te h u b ie ra q u e rid o in fo rm a rle donde
c a m e n te ta m b ie n s ig n if ic a “ e m isa rio ” (d e l g rie g o
habi'a e sta d o , h u b ie ra b a sta d o que d ije ra que
angelos). E l T a rg u m ta m b ie n tra d u c e e ste te rm in o
p e rm a n e c io con L aban to d o e s te tie m p o , sin
p o r e m isa rio .
n e c e sid a d d e m e n c io n a r e n q u e c o n d ic io n e s h a b ia
2 . Yebamot 13 b . V e r el c o m e n ta rio d e R a sh f al v. e sta d o c o n el ( Baer Heleb).
 43 9 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 2 :6 — (■‫ל ב‬

ahora. 6 He adquirido toros, asnos ‫ ר ו ח מ ו ר ע י א ן‬1‫ש‬ ' ‫ ו ו י ה י ״ ל י‬t HJi y

y ovejas, siervos y siervas; y [lo] _' J" t 1 ‫י‬ ‫״ ו‬ ' T "
envio para anunciar a mi senor,
j.
‫לאדיני‬
• I—
‫ל הגיד‬ 1• - •
‫ו א ש ל ח ה‬
T • ‫י‬ ‫יי‬ IT
‫ו ש פ ח ה‬
AT • • •

o n k e l 6 s

‫ י ל ס י ת ל ח ו א ה ל ך ב ו נ י‬£‫ ו ו ה ו ה ל י מ ז ־ ר י ו ו ס מ ך ץ ע א ן ו ע ב ד י ו ו א כ< ה ן ו י‬: ‫פ ע ו‬

-------------------------------------------------- RA SH I

.‫ר‬ 1‫מ‬ ‫ו ח‬ :‫ז ו א י נ ה לי א מ ן ה ש מ י ם ן ל י א מ ן ה א ר ץ‬ ‫ע ם‬ ,‫ב ל ו מ ר‬ ,‫ת ך י ״ ג‬ ‫ב גי מ ט ךי א‬ ‫ ג ך ת ל‬:‫א ח ר‬ ‫ךבר‬

‫ א ך ם א ו מ ר‬.‫ש ו ר י ם ה ך ב ה ש ו ר‬ ‫ד ר ך א ר ץ לו מ ר ע ל‬ ‫ול א‬ ,‫ש מ ך ת י‬ ‫מ צו ת‬ ‫ו ת ךי ״ ג‬ ‫ג ך תי‬ ‫הר ש ע‬ ‫ל בן‬
‫ ל ן ך א ו‬:‫ ו א י נ ו א ו מ ר‬,‫ ב ל ן ל ה ק ז ר א ה ת ך נ ג ו ל‬: ‫ל ח ב ר ו‬ ‫א ב א‬ . ‫ו ח מ ו׳ ר‬ ‫לי‬ ‫וי הי‬ 0( : ‫ל מ ך ת י מ מ ע ש י ו ה ך ע י ם‬
‫ש אני‬ ‫ל הו די ע‬ .‫ל א ד ני‬ ‫ל ה גי ד‬ ‫ו א ש ל ח ה‬ :‫ה ת ן נ ג ו ל י ם‬ ,)‫ כ ח‬:^‫ה ש מ י ם ו מ ש מ נ י ה א ר ץ ( ל ע י ל ב‬ ‫ מ ט ל‬:‫א מ ר ל י‬

------------------------------------------------------------------------- T R A D U C C 1 6 N D E R A SH I

O t r a e x p l i c a c i o n : e l v a l o r n u i n e r i c o [guem atria ] d e la p a l a b r a ‫ ג ר ת י‬e s 6 1 3 . 6 A l u t i l i z a r e s t a p a l a b r a

y n o o tr a p a r a a l u d i r a s u r e s id e n c ia e n el e x te r io r , Y a a c o b q u e r i a d e c i r l e : “ H e h a b i t a d o j u n t o c o n
e l m a l v a d o L a b a n , p e r o a u n a s ! 10 g r 6 c u m p l i r lo s s e i s c i e n t o s t r e c e m a n d a m i e n t o s d e la T o r a , 7 y
n o a p re n d l d e su m a ld a d .” 8

6. 1 ‫ ו‬1‫ ו ח מ‬W ‫לי‬ «‫ו< ה‬ / h 8 Q q q u ir iq o t o r o s , Q s n o s . A l b e n d e c ir m e , m i p a d r e m e h a b i 'a p r o m e t i d o

q u e m i r iq u e z a v e n d r i a “ d e l r o c i'o d e lo s c ie lo s y d e la s g r o s u r a s d e la t i e r r a ” , 9 p e r o e s t a r iq u e z a
q u e te n g o a h o r a n o v i e n e d ir e c ta m e n te n i d e lo s c ie lo s n i d e l a t i e r r a . 10

‫ ר‬1‫ מ‬1‫ו ן‬ / T O R O S , A S N O S . 11 E n h e b re o es u s u a l d e n o m in a r a u n c o n ju n to d e m u c h o s t o r o s c o n el
s u s ta n tiv o g e n c r ic o “ t o r o ” 12 [‫] ש ו ר‬, e n s in g u la r . P o r e llo , e s n o r m a l q u e e n h e b r e o u n h o m b r e d i g a
a s u c o m p a n e r o : “ D u r a n t e la n o c h e c a c a r e o e l g a l l o ” , p e r o s i n d e c i r “ c a c a r e a r o n lo s g a l l o s .” 13

‫ל א דני‬ ‫ל מ גי ד‬ ‫ ו א ש ל ח ה‬/Y [L O ] 8 n v io PA RA Q n u n Y iQ r Q m i s 8 n o r . E s d e c ir, p a r a in fo rm a rte q u e yo

6 . 4 0 0 = ‫ = ג‬3 ; ‫ = ר‬2 0 0 ; ‫ ת‬y >=10, 10 q ue h a c e u n to tal q u e el u n ic o m o d o q u e E s a v te n f a d e lib ra rs e d e la

d e 6 1 3. su prem a ci'a d e Y a a c o b e r a e n c a so d e q u e e s te n o
c u m p lie ra c o n la T o ra , c o m o R a sh i m ism o e x p lic o
7. S o b re el hecho de que los tres p a tria rc a s
en su c o m e n ta rio al v . 2 7 :4 0 , s.v. ‫ן ה ; ה כ א ש ר ת ר י ד‬
- A b r a h a m , Itz ja k y Y a a c o b - c u m p lie ro n to d o s los
[v e r ta m b ie n la n o ta 2 1 3 d e la p a ra s h a t Toledo(].
m a n d a m ie n to s d e la T o ra , v e r el c o m e n ta rio de
R a sh i al v. 2 6 :5 , s.v. ‫ וי ח מ י ר מ ש מ ך ר ני‬, asf c o m o la n o ta 9. Supra, v . 2 7 :2 8 . .

9 4 d e la p a ra sh a t Toledot. P o r o tra p a rte , a u n q u e 10. Tanjuma Yashan 5. Si Y a a c o b e fe c tiv a m e n te

Y aacob se c a so con dos h e rm a n a s, a lg o que te n ia m ie d o dc E sa v , p a r e c e rla in c o n g r u e n te
p o ste rio rm e n te seri'a p ro h ib id o p or la T o ra , e llo in fo rm a rle d e q u e ta n ric o e ra . D e h e c h o , e llo
c o n stitu y o u n a m e d id a e x c e p c io n a l d e te rm in a d a p o r c o n trib u irfa a a u m e n ta r m a s el o d io q u e E s a v s e n tia
D io s y no im p lic a b a un ro m p im ie n to de su h a c ia el. P o r e llo , R a sh i e x p lic a q u e al in fo rm a rle
c o m p ro m iso to ta l con el c u m p lim ie n to de los que ta n to s b ie n e s te n ia Y aaco b no p re te n d la

p re c e p to s (Gur Arye). ja c ta rs e , s in o m u y al c o n tra rio , e x p lic a r q u e e sta

riq u e z a no p ro c e d ia d e a q u e llo p o r 10 q u e E s a v 10
8. C o n e ste c o m e n ta rio , R a sh i q u ie re in d ic a r q u e
o d ia b a: la b e n d ic io n q u e Itz ja k le h a b ia o to rg a d o
Y a a c o b in d ire c ta m e n te e n fa tiz o a E sa v q u e in c lu so
(Sefer haZikarori).
si el p e n sa b a q u e la s riq u e z a s d e Y a a co b re a lm e n te
11. L ite ra lm e n te , “ to ro ” , “ a s n o ” , e n sin g u la r.
p ro c e d la n d e las b e n d ic io n e s d e Itzja k y , p o r 10
ta n to , el te n ia p le n o d e re c h o d e o d iarlo y a ta c a rlo , 12. L a ley ju d l a p ro h ib e c a s tr a r a los a n im a le s. P o r

a u n as! no p o d rla h a c e rlo . P u e s si E sa v re a lm e n te e sta r a z o n , 0‫ ר‬1 ‫ ו‬s ie m p re se r e f ie r e a to ro y n o a b u e y ,

p e n s a b a q u e to d o 10 q u e Y a a c o b p o se la p r o c e d ia d e y a q u e e ste n o m b re d e s ig n a al to ro c a s tra d o .

la s b e n d ic io n e s d e Itz ja k , e s ta s m ism a s e stip u la b a n 13. Bereshit Raba 7 5:6.

3 2 :7 -9 — ‫ ד ־ ט‬: * ‫ל‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬/ 440

a fin de hallar g racia en tus o jo s ’. ”□ ‫ ז‬: ‫ה מ ל א כ י ל מ צ ׳ א ־ ח ן ב ע י נ י ך‬

7L os em isarios regresaron a Yaacob, ‫ב אנו א ל ״י ע ק ב‬ ‫ל א מי ר‬
diciendo: “Fuimos a tu hermano, a 7‫־‬ \ n ‫ ״‬L ‫ ״‬tl•‫ ' ״‬i 1 ; ‫ ״‬l :
Esav; y tambien e l viene a tu encuentro, ' ?1^1 ^- 1 t ^
y cuatrocientos hombres con el. ” ‫ח ו י י י ר א י^ ל ) ב מ א ל‬ 1#‫מ א ו ת א י‬
8 Yaacob temio mucho y se angustid. Y •‫א ^ ר ״ א ת ן‬ ‫א ת ״ ה^ ם‬ ‫ו^ י ח ץ‬ ‫לו‬ ‫ויי צר‬
dividid a la gente que estaba con el a s i ' ‫ו א ת ־ ה^ א ן‬ ‫ו א ת ־ ה ב ק ר‬
como a l rebano, las r e s e s y los camellos, « ‫ ז‬- ■
■■: ! >- :
en dos campamentos. 9 Y dijo: “Si Esav ^ ‫ויי א מר ל ^ י‬ ‫ט‬ ;‫מ חנו ת‬
viene contra un campamento y lo ataca, ‫והכהו‬ ‫ה א ח ת‬ ‫א ל ״ ה מ ח נ ה‬
o n k e l6 s

‫ע שו ו א ף‬ ‫לו ת‬ ‫א חוזי‬ ‫לו ת‬ ‫א תי נ א‬ ‫ל מי מ ר‬ ‫לו ת י ע ק ב‬ ‫א ץ ג די א‬ ‫ ן ת ב ו‬t :‫ב ע י נ ך‬ ‫ך ח מין‬ ‫ל אג ץ כ ח א‬

‫די‬ ‫ע מ א‬ ‫לי ה ו פ לי ג י ת‬ ‫ל ח ד א ו ע ק ת‬ ‫ ח ו ך חי ל י ע ק ב‬:‫ע מי ה‬ ‫מ א ה ג ב ר א‬ ‫ל כן ך מוו נ ך ן א ך ב ע‬ ‫א תי‬
‫ ך א ןי מ ח גי ה‬q ‫ע ^ ו ל מ( ץ רי ת א‬ ‫א ם יי תי‬ ‫ ט ו א מ ר‬: ‫ ך י ן ג מ ל י א ל ת ר י ו מ ^ י ך י ן‬1 ‫ע מ י ה ו י ת ע נ א ן י ת' ת‬
R A S I li

‫הוא‬ ‫יהרוג‬ ‫א ם‬ ‫לו‬ ‫ויצר‬ .‫ש מ א יהךג‬ ‫וייךא‬ ‫עמך‬ ‫ש ל ם‬ ‫שאני‬ .‫ב ע י נ י ך‬ ‫חן‬ ‫ל מ צ א‬ :‫ב א אליך‬
‫מחנה‬ .‫ה א ח ת י ל ג פ מו‬ ‫( ט) ה ט ח נ ה‬ :‫אחרים‬ ‫א ת‬ .‫ע שו‬ ‫אל‬ ‫א חי ך‬ ‫אל‬ •‫ <ז> ג א נו‬: ‫א ה ב ת ד‬ ‫ומבקש‬
‫תחנה‬ V "I ‫־‬
‫א ם‬ ♦
:‫נקבה‬ T' ! ‫׳‬
‫ולשון‬
‫״‬ t
‫זכר‬ T T
‫לשון‬ ‫מ ש מ ש‬
‫׳‬ !
‫א ב ל ה ו א נוהג ע מ ך‬
•‫־‬ : ‫ ׳‬S•‫״‬ T ‫ ־‬:
,‫שהיית א ו מ ר א ח י הוא‬
• T •• T ‫׳‬ T V

.‫נ ק ב ה‬ ‫לשון‬ ‫הרי‬ ,1‫ג‬:‫( ת ה י ל י ם כז‬ ‫מחנה‬ ‫גגלי‬ .‫( ח> ו י י י א ו י צ ר‬ :‫בשנאתו‬ ‫עודנו‬ ,‫הךשע‬ ‫כעשו‬
T R A D U C C IO N DE R A S H l .

voy hacia t i . 14
‫ ל ג< צ' א רון ב ע י נ י ך‬/ a f in d e iia l l a r g r a c ia e n t u s o jo s . E s decir, q u e estoy en p az c o n tig o y deseo
tu afecto.

7. ‫ * א גו א ל א חי ך א ל‬/ f u im o s a t u h e r m a n o , a esav . Al decirle esto quisieron implicarle: “EI

es aqudl de quien solias decir: ‘Es mi herm ano’. Pero realmente no deberfas considerarlo asi, puesto
que 151 se com porta hacia ti como el m alvado Esav, todavi'a albergando su o d io .13
8. ‫ו י י ר א ו י צ ר‬ /T E M 16 . .. y s e A N G U ST16. “T em i6” ser asesinado, y “se angusti6” ante la posibilidad
de m atar a o tr o s .16
9 . •‫ ה מ ח נ ה ה א מ ת וו(& הו‬/ c o n t r a u n c a m p a m e n t o y l o a t a c a . L a p a l a b r a ‫ מ ח נ ה‬, cam pam ento, es
utilizado com o sustantivo m asculino y fem enino. Por ejemplo, e n la frase: “Aun si un cam pam ento
[‫ ] מ ח נ ה‬acam pa [‫ ] ת ח נ ה‬contra mi”, 17 aqui el sustantivo ‫מ ה נ ה‬ es fem enino.18 Pero e n la fra se :

14. N o p a r a d e c ir le q u e te n ia m u c h o g a n a d o , ni le g itim a d e fe n s a , a u n a si el h e c h o m is m o d e q u e el
ta m p o c o p a r a a lu d ir le 10 im p lic ito en la e x p re sio n tu v ie ra q u e r e c u rrir a ta l e x tre m o p a ra d e fe n d e rse 10
‫( ג ר ת י‬Sifte Jajamim). a n g u stia b a , p u e s c o n stitu iria in d ic io d e q u e h ab ia

15. Bereshit Raba 7 5 :7 . A l e n fa tiz a r q u e s e tra ta b a b ajad o d e n iv e l e sp iritu a l ( Dibre David).

d e “ E sa v ” , h a b ie n d o y a m e n c io n a d o q u e e r a “ su 17. Tehilim 27 :3 .
h e rm a n o ” , q u is ie ro n im p lic a r le q u e a p e sa r d e s e r su 18. P u e sto q u e a q u i el v e rb o ‫ ת ס נ ה‬, “a c a m p a ” qu e
h e rm a n o s e g u ia sie n d o e l m ism o E sa v d e a n te s m o d ific a al s u s ta n tiv o ‫מ חנ ה‬ es fe m e n in o , el
{Safer haZikaron', Sifte Jajamim). su stan tiv o m is m o e s fe m e n in o . E n h e b re o , c ie rto s
16. Bereshit Raba 7 6 :2 ; Tanjuma 4. A u n q u e si su sta n tiv o s pueden se r e m p le a d o s ta n to en
Y a a c o b m a ta b a a E sa v h a b r ia e sta d o e n su p le n o m a sc u lin o c o m o e n fe m e n in o . A h o ra b ie n , la u n ica
d e re c h o de h a c e r lo p o rq u e lo h a b ria h e c h o en fo rm a d e d e te r m in a r su g e n e ro e n u n a fra se es
 441 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 2 :9 — ‫ ט‬: ‫ל ב‬

el campamento restante sobrevivira. ‫״‬ :‫ל פ לי ט ה‬

it •• i •
‫ה נ ש א ר‬
v .T ; ‫״‬ “
‫ה מ ח נ ה‬
j v ‫־‬ : r ‫■־‬
‫והיה‬
s/ t t *

-------------------------------- o n k e l 6 s --------------------------------

: ‫וי ר!י מ ״ א ף« מ צ ה ו ת סיו מ ( ץ ר י ת א ך ת ש ר נ א ר ל ש י ז ב א‬

----------------------------------- R A S H I -----------------------------------

‫ ג ד ו ל ה‬1‫ ן ר ו ר‬.‫ל ש ו ן ז כ ר‬ ‫ה רי‬ , 1‫י ט‬:‫א‬ ‫ה ב י ת ( א יו ב‬ ‫י ש‬ ‫ן כן‬ .‫ז כ ר‬ ‫ ל ש ו ן‬,>‫ ח‬:‫( ל ק מ ן לג‬ ‫הז ה‬ ‫ה מ הנ ה‬
‫ל שי ץ‬ ‫ה רי‬ ,>‫י א‬:‫א י ט‬ ‫ה ך י ם ( מ ל כי ם‬ ‫מפר ק‬ ‫ו הז ק‬ :‫מ ש מ ש י ם ל שו ן ז כ ר ו ל שו ן נ ק ב ה‬ ‫ד בו ־י ם‬ ‫ש אר‬
‫מ א ת‬ ‫ ו א ש י צ א ה‬:‫א ש‬ ‫ ו כ ן‬.‫נ ק ב ה‬ ‫ז כ ר ו ל שון‬ ‫מ ק צ ה‬ ,‫ כ גו‬:‫י ט‬ ‫ה א ר ץ ( ל עי ל‬ ‫על‬ ‫י צ א‬ ‫ה ש מ ש‬
‫לו ה ט‬ ‫א ש‬ .‫נ ק ב ה‬ ‫ל שון‬ ,‫ ל הו‬:‫טז‬ ‫(ב מדבר‬ ‫ה׳‬ .‫ז כ ר‬ ‫ל שון‬ ‫ה לי‬ ,)‫ז‬:‫מ ו צ א ו ( ת ה י ל י ם י ט‬ ‫ה ש מי ם‬
‫הנ ש א ר‬ ‫ה מ חנ ה‬ ‫ו הי ה‬ :‫ז כ ר‬ ‫ל שון‬ ,‫ ח‬:‫ק ד‬ ‫( ת הי לי ם‬ ‫ה רי‬ ,‫ כ בו‬:‫ב ג‬ ‫ה מ י ם ( מ ל כי ם‬ ‫על‬ ‫ ה‬1‫ז ך ר‬ ‫ו ה ש מ ש‬
‫ה ת קין‬ .‫ע מ ו‬ ‫אל ח ם‬ ‫כי‬ ,‫כ ך ח ו‬ ‫על‬ .‫ל פ ל י ט ה‬ ‫ב א ה‬ ‫ג דו ל ה‬ ‫רו ח‬ ‫ ! ־ ה נ ה‬:‫ר ו ח‬ ‫ ן כ ן‬.‫נ ק ב ה‬ ‫ל שון‬
‫ל תפל ה‬ ‫ל דו רון‬ :‫ד ב ר י ם‬ ‫ל של ש ה‬ ‫ע צ מו‬ ‫ב א ך ב ע פנו ת‬ ‫ ו י ג ע‬.‫ה ר י ל שו ן נ ק ב ה‬ , 1‫ י ט‬:‫( א יו ב א‬

--------------------------------------- — - — ■
— T R A D U C C IO N D E R A S H I ---------------- ‫־‬

“ Este ]‫ [ ה ז ה‬cam pam ento ]‫ ” [ מ ח נ ה‬, el sustantivo 19 ‫ מ ח נ ה‬es m asculino . 20 D e igual m odo, en la Tora
hay otras palabras que son utilizadas como sustantivos m asculinos y fem eninos. Por ejemplo, el
sustantivo ‫ ש מ ש‬, sol, en las liases: “El sol habi'a salido ]‫ [י צ א‬sobre la tierra ” , 21 “el salir ]‫ [ מ ו צ או‬del
sol es desde el confi'n del cielo ” , 22 donde actua como m asculino . 23 Pero en la frase: “El sol brillaba
]‫ [ ז ר ח ה‬en el agua ” , 24 aquf es fem enino. Igualm ente en 10 que respecta al sustantivo ‫ ר ו ח‬, viento: “Y
he aqui que lleg 6 ]‫ [ ג א ה‬un gran viento ]‫[ ר ו ח‬... ” , aqui es fem enino . 26 Pero en la frase: “ ...que 25
destroz 6 ]‫ [וי ג ע‬las cuatro esquinas de la casa ” , 27 aqui est£ com o m asculino . 28 Ahora bien, en el
versiculo: “Un viento ]‫ [ רו ח‬grande ]‫ [ ג דו ל ה‬y fuerte ]‫ [ ח ז ק‬sacudid las m ontanas ” , 29 aquf ‫ ר י ס‬es
m asculino y tambien fem enino . 30 Y 10 mismo se aplica al sustantivo ‫ א ש‬, fuego: “Y sa li 6 ]‫ [י צ א ה‬un
fuego ]‫ [ א ש‬del E terno ” , 31 aqui ‫ א ש‬es fem enino . 32 Pero en la frase: “Un fuego flam eante ]‫ ” [ ל ו ה ט‬, 33
aqui es m asculino . 34
‫ ו הי ה ה ט חנ ה הנ ש א ר ל פ לי ט ה‬/ e l c a m pa m e n t o r e s t a n t e s o b r e v iv ir a . Incluso contra su voluntad
de Esav], pues si es necesario peleare con el . 35 Para su encuentro con Esav, Y aacob se prepar 6[
para hacer cualquiera de estas tres cosas: para sobonarle con obsequios, para rezar a D ios para

d e te r m in a n d o el g en era de lo s v e rb o s o los su sta n tiv o ‫ ר י ס‬e s un v e rb o fe m e n in o .

c o m p le m e n to s q u e lo s m o d ific a n . P o r e so R a sh i 2 6 . lyob 1 :19 .‫־‬
c ita ra to d a la sig u ie n te se rie d e e je m p lo s.
2 7. P u e sto q u e el v e rb o ‫ מ ג ע‬e s m a s c u lin o .
19. Infra, v. 3 3 :8 .
2 8 . lyob 1 :19.
2 0. P u e sto que el a d je tiv o d e m o str a tiv o q u e 10
2 9 . Y a q u e el p rim e r a d je tiv o , ‫!? ד ו ל ה‬, “ g r a n d e ” e s
m o d if ic a , n m , “ e ste ” , e s m a sc u lin o .
fe m e n in o , m ie n tr a s q u e el se g u n d o , p m , “ fu e r te ” , es
2 1. Supra, v. 19:23. m a sc u lin o .
22. E n e sto s d o s c a so s, p u e sto q u e lo s v e rb o s ‫; צ א‬,
3 0 . Melajim II, 19:11.
“ s a lio ” y ‫ מ ו צ א ו‬, “ el sa lir d e ” so n m a sc u lin o s, el
31. P u e s to q u e el v e rb o ‫ י צ א ה‬e s fe m e n in o .
su sta n tiv o ‫שמ ש‬ que lo s m o d ific a ta m b ie n es
m a sc u lin o . 3 2 . Bemidbar 1 6:35.

2 3. Tehilim 19 :7. P u e s to que el v e rb o ‫ ה‬1‫ ן ך ו‬, 33. Tehilim 104:4.

“ b rilla b a ” , que m o d if ic a al su sta n tiv o ‫ש כ< ש‬ es 34. P u e sto q u e e l a d je tiv o ‫ ל ו ה ט‬, “ f la m e a n te ” e s
fe m e n in o . m a sc u lin o .
2 4 . Melajim II, 3:2 2 . 3 5. Y a a c o b d ijo que el c a m p a m e n to re s ta n te
25. P u e s to que el v e rb o ‫ב א ה‬ que m o d ific a al “ so b re v iv ira ” e n fo rm a c a te g o ric a , n o c o m o u n a
3 2 :1 0 — ‫ י‬: ‫ל ג‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י ש ל ח‬/ 442

10Entonces Yaacob dijo: “Dios de mi ‫זי' א ב י א ב ר ה ם‬1‫^ א מ ר י ^ ק ב א ל‬ ‫י‬

padre Abraham y Dios de mi padre T T‘ J ‫ד‬ '‫י‬ ‫״‬ ‫י‬
Itzjak, Eterno, que me dijiste: ‘Vuelve a 2W ‫ו א ל ה י א ב י י צ ח ק י הו ה ה א י מ ר א ל י‬
O N K E L 6S

‫י ו א מ ר יי ג קי ב א ל ה ה ך א ב א א ב ו ־ ח ם ו א ל ה ו ז ך א ב א י צ רו ק יי ד י א מ ר ל י ת ו ב‬
---------------------------------------------------------- h a s h !

‫א מ ר‬ ‫פ ך‬ ‫א ל א‬ /‫ל א ך צ ך ו ג ו‬ ‫שו ב‬ ‫א לי‬ ‫ה או מ ר‬ ‫פניו‬ ‫על‬ ‫ה מנ ח ה‬ ‫! ת ע בו ר‬ :‫ל ד ו ר ו ן‬ .‫ו ל מ ל ח מ ה‬

(‫ה ב ט ח ו ת‬ ‫ש תי‬ :‫ה ו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫רז ק ן דו ש‬ ‫ל פני‬ ‫י עקב‬ ‫( פ סו ק‬ ‫א ב ך ה כו‬ ‫א בי‬ ‫א ל הי‬ :‫ל ת פ ל ה‬ .‫כ ג ן‬ ‫פ סו ק‬
‫מ ב א ר‬
‫״‬ « •
‫א בי‬
• ‫ז‬
‫מ בי ת‬• ‫• י‬
‫ב צ א תי‬
• • • ‫ו‬
‫א ח ת‬ ‫־‬ ‫־‬
,‫ה ב ט ח ת נ י‬
* ‫־‬ ‫־‬ ‫ן‬ ‫־‬ : •
‫ל פ לי ט ה‬
1‫־‬ ‫״‬ j ‫י‬
‫הנ ש א ר‬
1‫־‬ : • ‫־‬
‫ה ט חנ ה‬
v~‫־‬ ‫ן‬ ‫־‬
‫ו הי ה‬
t t :
:‫ל מ ל ח מ ה‬
t ‫ז‬ : • i
.)‫י‬
(‫א ב ר ה ם‬ ‫א לי הי‬ ‫ה׳‬ ‫אני‬ :‫לי‬ ‫ש א מך ת‬ ,‫ש ב ע‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ו ל ה לן‬ .‫י צ ח ק‬ ‫א גי‬ ‫גי) ו א ל ח י‬ :>‫ט‬ ‫פ סו ק‬

‫א מו ־ ת‬ ‫ו ש ם‬ ,) ‫י ג‬:‫כ ח‬ ‫י צ ח ק ( ל עי ל‬ ‫ו א לי הי‬ ‫א בי ך‬ ‫מ הו‬ ,‫ו ע ו ד‬ .‫י צ ח ק‬ ‫ופ חד‬ :‫א ו מ ר‬ ‫הו א‬ 1‫ מ ב‬: ‫ל א‬
‫כ ת טו‬ ‫( ל עי ל‬ ‫תל ך‬ ‫א שר‬ ‫ב פי ל‬ ‫ו ש מ ך תי ך‬ :‫לי‬ :‫ל כ ת ו ב‬ ‫לו‬ ‫הי ה‬ ?‫ה מיו ח ד‬ ‫ש ם‬ ‫ו הז כי ר‬ ‫) ש ח ז ר‬,

: T R A D U C C 1 6 N D E R A S I lf

que 10 salvara y, en ultimo caso, para haccrle la guerra. Se infiere estas tres disposiciones de los
siguientes versfculos: para darle obsequios, puesto que estd escrito: “Y el obsequio pas 6 delante
de 61”, 36 para rezar, puesto que Yaacob dijo: “Dios de mi padre A braham ” ; 37 y para hacerle la
guerra, puesto que dijo: “El cam pam ento restante sobrevivira .” 38

10. ‫ ו א ל ה י א ב י י צ ח ק‬/ Y D ios d e m i PADRE i t z j a k . Pero antes habia dicho con respecto a Dios
“P avor de Itzjak .” 39 AdemAs, ^por que 1nencion 6 de nuevo el N om bre In efa b le 40 de Dios en vez
de utilizar un pronombre? Yaacob simplemente debi 6 haber dicho: “Y Dios de mi padre Itzjak, q ue
m e dijiste ...” 41 En realidad, al expresarse de este modo, Yaacob quiso decir 10 siguiente al Santo
-b e n d ito e s-: Td m e hiciste dos prom esas. La primera cuando sail de casa de mi padre, de
B eer-Sheba, cuando m e dijiste: “Yo soy el Eterno [‫] ה ׳‬, Dios de tu padre A braham y Dios de
Itzjak ” , 42 y alli m ism o m e dijiste: “Te p ro teg erl en todo [cam ino] en el que andes .” 43 Y la

p o s ib ilid a d “ quiz& s s o b r e v iv ird ” (Sefer haZikarori). In e f a b le ” p o rq u e e n la a c tu a lid a d e sta p ro h ib id o

36. Infra , v. 3 2 :2 2 . E l “ o b se q u io ” e r a p a ra E sa v . p r o n u n c ia rlo , e n h e b r e o e n g e n e ra l e s lla m a d o shem

hameforash, lite ra lm e n te “N o m b re E x p h 'c ito ” . E llo
3 7 . Infra, v . 3 2 :1 0 . E s ta e s la fra se in tro d u c to ria del
se deb e a que en la ep oca del T e m p lo e ra
re z o d e Y a a c o b .
p r o n u n c ia d o a n te to d o el p u e b lo p o r el kohen gadol
3 8 . Infra, v . 3 2 :9 ; Tanjuma Yashan 6. E s ta frase , (el S a c e rd o te M a y o r ) el di'a d e Y o m K ip u r. A q u i
in tro d u c id a p o r e l v e r b o ‫[ י ה ; ה‬lit., “ y se rd a s!” ] tie n e Rashi' se re fie re a el com o shem hameyujad,
u n a c o n n o ta tio n c a te g o r ic a , f u e ra d e to d a d u d a . “N o m b r e S in g u la r” o “ E s p e c ia l” . E n la p re se n te
Y a a c o b n o e x p r e s a b a a q u i la posibilidad d e q u e el tra d u c c io n s ie m p re n os re fe rir e m o s a el com o
c a m p a m e n to re s ta n te s o b re v iv ir la , sin o q u e a firm o
N o m b re In e fa b le o T e tra g ra m a [del g rie g o letra,
q u e seri'a asf a to d a c o s ta , 10 c ua l im p lic a b a su
c u a tro y gramma, !etra , lla m a d o a si p o rq u e e sta
d is p o s itio n a h a c e r la g u e rra . Si Y a a c o b h u b ie ra
c o m p u e sto d e c u a tr o le tra s], y al c ita rlo e n h e b re o 10
q u e rid o e x p re sa r la m e ra p o sib ilid a d de q ue
a b re v ia re m o s '‫ ה‬. S o b re el sig n ific a d o de este
so b r e v iv irfa , h u b ie r a d ic h o ‫ ו א ו ל י י ה מ ז‬, “y q u iz a s [el
n o m b re , v e r la n o ta 3 2 d e la p a ra s h a t Bereshit.
c a m p a m e n to re s ta n te ] so b re v iv a ” (Sefer haZikarori).
41. E n el o rig in a l h e b re o , Y aacob p asa de la
3 9 . Supra, v . 3 1 :4 2 .
se g u n d a a la te r c e r a p e rs o n a . L a fra se lite ra lm e n te
4 0. R a sh i s e r e fie re a q u f al N o m b r e In e fa b le d e d ic e “ q u e m e d ijo [‫ ” ] ה א י מ ר‬. P a ra p r e se rv a r e l o rd e n
c u a tr o le tra s que tr a d u c im o s por “el E te rn o ” , d e la n a r r a tio n a q u f o m itim o s ta l d istin c io n .
m e n c io n a d o e n la f r a s e “ ...y D io s d e m i p a d re Itzjak ,
4 2 . Supra, v . 2 8 :1 3 .
E te rn o [‫] י ה ו ה‬, q u e m e d ijis te ...” C a b e se n a la r q u e,
au n q u e en e s p a n o l s e le su e le lla m a r “N o m b re 4 3 . Supra, v. 2 8 :1 5 .
 443 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 2 :11 — ‫ י א‬: ‫ל ב‬

tierra y a tu lugar de nacimiento y telu : ‫ל א ך ע ך ו ל מ ו ־ ל ך ת ך ו א י ט י ב ה ע מ ך‬

n me he empequenecidopor beneficiare’, □ <‫ה ך ן ס ך‬ ‫ק ט ' נ ת< ^ ן ר י ל‬ ‫יא‬
todas las bondades y toda la verdad que T‫י‬ ' T"! '‫־‬ , ' ' .' ‫־‬
has hecho para con tu siervo. Pues con
mi vara cruce este Yardeny ahora me he HJJi yi ‫ב מ ק ל י ^ ב ר ת י א ת ״ ה י ך ר ן ה ז י ה‬
------------------------------------------------- :------------------------------------ o n k e l 6 s ------------ ‫י‬------------------------------------------------------------------- —

‫ י א ז ע י ו ץ ן כ ו ת י מ כ י ל ח ס ד י ן ו כ< כ ל‬: ‫ל א ת ג ך ו ל י ל ד ו ת ך ן א ו ט ל ב ע מ ך‬
‫ ע ב ך ל ת ל ת ל ך ך נ א ה ך לן ו כ ען‬,‫ט בון דל ן ג ב ך תי ע ם ע ב ד ך א רי י חי די‬
--------------------------------------------------------------------------------------- R A SH I --------------------------- :------------------------------- ‫י‬

‫ ׳‬, ‫ש^ ש י ת ע מ י‬ ‫והאמת‬ ‫החסדים‬ ‫ז כ י ו ת י ע ל יךי‬ ‫א ר ץ אבותיך‬ ‫אל‬ ‫שוב‬ :‫א מ ך ת ל י‬ ‫ובבית לבן‬
‫מ ש ה ב ט ח ת נ י נתלכלכתי‬ ‫ש מ א‬ ,‫ל כ ך אני ירא‬ ‫ןשם‬ ,0 : ‫ל א‬ ‫ולעיל‬ ‫עמך‬ ‫וארזיה‬ ‫ולמולדתך‬
‫ נ< פ ל‬1 : ‫ע ש ו‬ ‫ביד‬ ‫להמסר‬ ‫לי‬ ‫ויגרום‬ ‫ב ח ט א‬ :‫שנאמר‬ ,‫לבדו‬ ‫המיוחד‬ ‫ב ש ם‬ ‫אלי‬ ‫נגלית‬
‫כל‬ ‫לי‬ ‫ששמךתי‬ ‫דבריך‬ ‫א מ ת ת‬ .‫ה א מ ת‬ ‫אבותיך‬ ‫ארץ‬ ‫אל‬ ‫שוב‬ ‫יעקיב‬ ‫אל‬ '‫וייאמר ה‬
‫ל א היה‬
T T
. ♦‫ב מ ק ל‬
• ' : ‫י•» ־‬ T J ‫־‬
‫ פי‬: ‫ה ה ב ט ח ו ת ש ה ב ט ח ת נ י‬
S ’ V T ‫ן‬ “ T ‫׳‬ “T -
‫ב ש ת י ה ב ט ח ו ת הללו אני‬
TI .‫׳‬ “ ‫״‬ .‫־‬ ‫׳‬
.)‫ג‬:‫וגו ' ( ל ע ל ל לא‬
‫׳‬ :

‫ א ל א‬,‫מקנה‬ ‫ולא‬ ‫ןלא זהב‬ ‫עמי ל א כ ס ף‬ ‫ נ ת מ ע ט ו‬. ‫טי נ תי מ פי ל ה ח ס ד י ם‬ ‫ק‬ )‫ (יא‬:‫ב א ק י פ נ י ך‬

T R A D U C C 16N DE R A SH f -

segunda promesa, cuando en casa de Laban me dijiste: “V uelve a la tierra de tus padres y a tu
familia, y Yo estar£ contigo” ;44 y a lii te revelaste a mi solam ente con Tu N om bre Inefable [‫] ה׳‬,
sin decir “Dios de...”, como se declara: “El Eterno [‫] ה ׳‬ dijo a Y aacob: V uelve a la tierra de tus
padres...” 45 A hora me presento ante Ti con estas dos prom esas.46
11. ‫ה ח ס די ם‬ ‫מ פ ל‬ ‫ק טנוני‬ / m 8 h 8 8 m p 8 q u 8 n 8 Y i q o p o r t o q Q s l Q s H o n q Q q 8 s . Queria d
meritos han dism inuido a causa de los actos de m isericordia y de verdad que has hecho conm igo.
Por eso es que tengo miedo, pues desde que me hiciste Tus prom esas quizas me he m ancillado
espiritualmente con algun pecado, 10 que provocaria que yo fuese entregado en m anos de E sa v .47
‫ה א מ ת‬ ‫ ו מנ ל‬/Y t o q Q LA v 8 r q Q q . E s decir, la veracidad de Tus palabras, pues has guardado para
mi todas las prom esas que me h iciste.48
‫ב מ ק לי‬ ‫פי‬ / p u 8 s Y o n m i v Q r Q . Queria decir: Yo no poseia ni plata ni oro ni ganado, sino

4 4. Supra, v. 3 1 :3 . b o n d a d e s c o n q u e D io s h a a c tu a d o h a c ia e l. L a
se g u n d a , d e la p o s ib ilid a d d e q u e el se h u b ie ra
4 5. Supra , v. 3 1 :3 .
m a n c illa d o e s p ir itu a lm e n te por su s p e c a d o s.
4 6. E n e ste v e rsic u lo Y a a c o b a lu d io a D io s d e d os
M e n c io n a a m b a s co sas p o rq u e la r e d u c tio n de
m a n e ras; u n a , c o m o “ D io s d e m i p a d re A b ra h a m y
m e rito s p o r si s o la n o s e r ia ra z o n s u fic ie n te p a r a q u e
D io s d e m i p a d re Itz ja k ” ; la se g u n d a , so la m e n te
tu v ie ra m ie d o , y a que la p ro m e sa de D io s no
c o m o “ el E te rn o ” [‫] ה ׳‬. L a p rim e ra a lu d e al a p e la tiv o
im p lic a b a q u e se a n u la ria si Y a a c o b te n d ria m e n o s
con q ue D io s m ism o se h a b ia d e fin id o e n el v.
m e rito s. P o r su p a rte , el h e c h o d e q u e se h u b ie r a
2 8:1 3 : “ Y o soy el E te rn o , D io s d e tu p a d re A b ra h a m
m a n c illa d o con pecados ta m p o c o se ria ra z 6 n
y D io s d e Itz ja k ” ; la se g u n d a a lu d e al a p e la tiv o con
q u e D io s s e h a b ia re v e la d o en el v. 3 1 :3 : “ E l E te rn o su fic ie n te p o r si so la , y a q u e in c lu s o si te n ia p e c a d o s

dijo a Y a a co b : R e g re s a ...” A l d e c ir a q u i “ e l E te rn o ” en su h a b e r, ta m b ie n te n ia m e r ito s que 10

e n v e z d e u tiliz a r u n p ro n o m b re , Y a a c o b a lu d e a d e fe n d e ria n (Gur Arye).
e sta se g u n d a p ro m e sa . 4 8. L a p a la b ra “ v e r d a d ” a q u i n o sc re fie re a u n a
4 7. Shabat 3 2 a ; Berajot 4a. Y a a c o b h a b ia a q u i d e c u a lid a d a b stra c ta , s in o al c u m p lim ie n to de la
d os cosas. L a p rim e ra d e la d is m in u c i6 n re a l d e sus p ro m e sa d iv in a . E l m ism o se n tid o tie n e en Shemot
m e rito s e s p ir itu a le s d e b id o a la a b u n d a n c ia de 34; 6 (Lifshuto shel Rashi).
3 2 :1 2 -1 3 — ‫י ב ־י ג‬:‫ל ב‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י ש ל ח‬/ 444

convertido en dos campamentos. ‫נ א‬ ‫הצילני‬ ‫יב‬ :‫מ ח נ ו ת‬ ‫ל שני‬ ‫הייתי‬

n Llbrame, por favor, de manos de mi / . ‫ ׳‬. ‫ ׳ ■ ׳‬. >-t
hermano, de manos de Esav, pues yo le ‫מ י ד א ח י מ י ד ^ ש ו כ י ׳ ׳ י ר א א נ ?י‬
temo; no sea que venga y me ataque, a
lamadrejuntoconloshijos. * W »‫ ״ ־‬J? ‫» ל‬ W ! *” ? H f
dijiste: ‘Ciertamente te beneficiare, y ‫ו ש מ תי‬ ‫ע מ ד‬ ‫אי טי ב‬ ‫הי ט ב‬ ‫א מ ר ת‬
hare a tu descendencia como la arena * ■ ‫••■■ י‬ ■
‫■׳‬
■ •• t :- T
del mar, que no podra ser coritada por ‫ל א ״י ס פ ר‬ ‫א ש ר‬ □ jil ‫כ ח ו ל‬ ‫א ת ״ ז ר^ ך‬
o n k 8 l 6 s

‫ךי ל מ א יי תי‬ ‫מ נ י ו׳‬ ‫אנ א‬ ‫ ל‬1‫מ י ד א ך ע ש ו א ר י ך ר‬ ‫מי ך א ך א חי‬ ‫ י ב ש ז ב נ י ל ע ן‬: ‫ נ ״ א ל ת ר תיוו מ ש ך י ן‬1 ‫ה ו י ת י ל ת ר י ן‬
‫ינ א מ ו ־ ת א ו ט ב א א ו ט י ב ע מ ך ו א ש ו י י ת ב נ י ן י ס ג י א י ן כ ח ל א ך י מ א ד י ל א י ת כ ע ו ן‬1‫ י ג ן א‬: ‫ו י כ ע ז נ נ י א מ א ע ל ב נ י א‬

------------------------------------------------------------------------------------- 1------------- R A S H I --------- —

‫א‬ ‫א מ ר‬ ‫ל א‬ ‫ו ה ל א‬ 7‫פ ן‬ ‫לו‬ ‫א מ ר‬ ‫ן הי כן‬ ‫ביו ־ דו‬ ‫מ ק לו‬ ‫נ תן‬ :‫א ג ד ה‬ ‫ש‬ ‫ו מ ד ר‬ .‫ל ב דו‬ ‫מ ק לי‬

‫י ד‬:‫כ ח‬ ‫( ל עי ל‬ ‫ה א ך ץ‬ ‫כי ג פ ר‬ ‫?' י׳ ^ ד‬ ‫ו הי ה‬ ‫א ל א‬ ‫מי ד‬ .‫ע שו‬ ‫מי ד‬ ‫א חי‬ ‫ ?> מ י ד‬m :‫ץ‬ ‫הי ךז‬ ‫ו נ ב ק ע‬

‫ש ר‬ ‫א‬ ‫ע ד‬ ‫א < גז ב ך‬ ‫לי א‬ ‫כי‬ :‫לו‬ ‫ש א מ ר‬ ‫א ל א‬ ‫שו‬ ‫כ ע‬ ‫א ל א‬ ,‫כ א ח‬ ‫ע מי‬ ‫נו ה ג‬ ‫ש אין‬ ‫״‬ ‫א חי‬

‫( ל עי ל‬ ‫ל ך‬ ‫ך ב ך תי‬ ‫ש ר‬ ‫א‬ ‫א ת‬ ‫שי תי‬ ‫ע‬ ‫ם‬ ‫א‬ ‫אי טי ב‬ ,‫בז כו ת ך‬ ‫ה י ט ב‬ .‫א י ט י ב‬ ‫ י ל\ ב‬1‫ ו‬0‫<י‬ :‫ה ר ש ע‬

‫ ת‬$ ‫או ־ ב ה‬ ‫ו ה ך ב ה‬ :‫א מ ר‬ ‫ו ל א ב ר ה ם‬ ,‫כ ת טוו‬ .‫הי נ ז‬ ‫פ חו ל‬ ‫ז ףן ג ך‬ ‫או ג‬ ‫ו ש מ מי‬ :‫א בו תי ך‬ ‫בז כו ת‬

TRA D U C C 16N DEIlASHf ■

s 6I0 mi vara. Y segun un m idrash ag&dico, cuando Yaacob dijo: “...pues con mi vara cruc 6 este
Yard^n”, literalmente se referfa a que Yaacob puso su vara en el rio Yarddn, y el YardSn se dividi 6
para que 61 10 atravesase .49
/
1 2 . ‫ ?* י ד א ח י מ י ד ע ש ו‬q8 mQ nos q8 mi h 8r mQ no q8 mQ nos q8 8sQ v D e m anos de mi herm ano, , .
quien no se com porta com o m i herm ano sino com o Esav, el m alvado . 50
13. ‫ ה י ט י ב א י ט י ב‬/ Yi8r t Q m8nt 8 t 8 H8n 8fiYiQ r 8 Queria decirle: Te beneilciard [‫ ] ה י ט י ב‬por tu.
propio m erito, y te b ene fic ia re 51 [ ‫ ] א י ט י ב‬por el m£rito de tus padres . 52
‫ ו צ מ י ג י א ת זו ״ ג ך פ ח ו ל ה י ם‬/ \ iiQ r 8 Q t u q8sY8n q8n YiQ Yomo l Q Q r 8nQ q8l mQ r . /,D 6nde fue que
D ios le dijo esto? ^Acaso no le habia dicho unicam ente: “Tu descendencia serd com o el polvo
de la tierra ...” ? 53 En realidad, el hacer a su descendencia “como la arena del mar” estd implfcito en
10 que en esa misma 0casi 6n Dios le habia dicho: “Pues no te abandonar£ hasta que haga todo
10 que liable de ti ” , 54 frase que alude a 10 que D ios habia dicho a Abraham : “Y m ultiplicar£ tu

4 9 . Tanjuma Yashan, Vayetze 7. 5 2. Bereshit Rabd 7 6 :7 . A p e sa r d e q u e Y a a c o b

tem i'a q u e su m e rito h u b ie ra d ism in u id o p o r a lg u n
5 0 . L o m is m o q u e e n e l v. 7 , a q u i ta m b ie n h a y u n a
p e c a d o q u e h ip o te tic a m e n te h u b ie ra c o m e tid o [v e r
1‫׳‬e p e tic i 6 n r e d u d a n te d e tc rm in o s q u e a lu d e a d o s
supra, v . 1 0 ], u n ic a m e n te se re fe ria a su p ro p io
c u a lid a d e s d is tin ta s : e l h e c h o d e s e r su h e rm a n o y el
m e rito , n o al m e rito d e su s p ad re s, y a q u e e s te n o
d e s e r E sa v .
d e p e n d e d e el (Mizraji). R a sh i h a c e e ste c o m e n ta rio
5 1. D io s n o le h ab i'a d ic h o e x p lic ita m e n te a Y a a c o b p a r a e x p lic a r la re p e tic i 6 n d e la e x p re sio n v e rb a l
que 10 b e n e f ic ia ria por su p ro p io m e rito . El ‫אי טי ב‬ ‫ ה י ט י ב‬, c uy o s d o s e le m e n to s a lu d e n a d o s
“ b e n e fic io ” e sta c o n te n id o im p lic ita m e n te e n la s “ b e n e fic io s” . S o b re el sig n ific a d o g ra m a tic a l d e las
p a la b ra s q u e le h a b ia d ic h o e n Ja ran : “ ...y e sta re d u p lic a c io n e s v e rb a le s , ver la n o ta 439 de la

c o n tig o ” (supra, v . 3 1 : 3 ), re sp e c to a lo c u a l R a sh i p a ra s h a t Vayera.

y a c o m e n t 6 q u e s e r e f e r ia a h a c e r q u e la P re s e n c ia 5 3 . Supra, v . 2 8 :14.
D iv in a re s id ie r a c o n e l (Najalat Yaacob). 54. Supra, v. 2 8 :1 5 .
 445 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 2 :1 4 -1 5 — ‫ י ד ־ ט ו‬: ‫ל ב‬

10 n u m e r o s a " :‫ב ל ל ה מ ר ב‬ ‫ש ם‬ ‫ו י לן‬ ‫יד‬ ^

14[Yaacob] durmio alii esa noche, ' '
y luego tomo de 10 que habia ‫מנ ח ה‬ ‫בידו‬ ‫מ ך ה ב א‬ ‫ו י? ן ח‬ ‫ה הו א‬
llegado a su poder un obsequio para . .
su hermano Esav: isdoscientas cabras □ ‫טו‬ . -
:‫א ח י ו‬
T
‫מ א ת י ל^^ ו‬ |‫י‬ T JT *•• •

o n k e l 6 s

‫ ט ו ע ז ל כ< א ת ן ו ת י( ׳ \ י א‬: ‫ י ד ו ב ת ת מ ו ב ל י ל י א ה ה ו א ו נ ס ל ב מ ן ד א ל ת ל ב ל ד ל ה ת ק ר ב ת א ל ע ע \ ו א ח ו ה ל‬:‫מ ס<; ל‬

------------------------------------------------------------------------------- R A S H i --------------------------------------------------------------------------------

.‫ב י ד ו‬ ‫ןנו ש א ם‬ ‫ב צ רו ר‬ ‫צר‬ ‫ש א ר ם‬ ,‫ש פ ת ו מ ך ג ל י ו ת‬ ‫על‬ ‫ן כ חו ל א ש ר‬ ‫ה ש מי ם‬ ‫כ כו כ בי‬ ‫זן ע ך‬

,‫ה ח ו ל י ן‬ ‫מן‬ ‫בי דו‬ ‫ה ב א‬ ‫מן‬ ‫א ח ר‬ ‫דבר‬ ‫ו כן‬ ,‫ב ך ש ו ת ו‬ . 1‫ג י ד‬ ‫ <<«*) ה ג א‬:‫ ל*ן‬:‫כ ב‬ ‫ה י ם( ל ע ל ל‬
‫ע שר‬ :‫א מ ר‬ ‫ך א ת‬ ‫כ מ ה‬ ,‫מ י ג ש ר‬ ‫שנ ט ל‬ .1‫ מ‬: ‫כ א‬ ‫מן דו ( ב מ ד ב ר‬ ‫א ך צו‬ ‫כל‬ ‫א ת‬ ‫וי ק ח‬
:‫מ נ ח ה‬ ‫ל ק ח‬ ‫ו הדר‬ ,) ‫כ ת כ ב‬ ‫ו ל עי ל‬ ‫לך‬ ‫או ש רנו‬ ‫טו בו ת‬ ‫א בני ם‬ ‫בי דו‬ ‫ה ב א‬ ‫מן‬ ,‫א ג ך ה‬ ‫ו מךר ש‬

T R A D U C C IO N D E R A SH I

d e s c e n d e n c i a c o m o la s e s t r e l l a s d e lo s c ie lo s y c o m o la a r e n a a la o r i l l a d e l m a r . ” 55

14. ‫ ה ג א ב י ד ו‬/ l o q u e HABIA l l e g a d o a su po d e r . L a e x p r e s io n ‫ ב; ר ו‬s i g n i f i c a a q u i: 10 q u e t e n i a

e n s u p o s e s itf n . 56 Y a s i m i s m o , e l v o c a b lo ‫; ד‬, “ m a n o ” d e n o ta p o s e s i o n e n la f r a s e : “ T o m a n d o t o d a
s u t i e r r a d e m a n o d e 61 [157. ” [ ‫ מ < ד‬Y s e g u n u n m i d r a s h a g a d i c o , la f r a s e 1‫ ה ג א ג י ד‬, q u e lite r a lm e n te
s ig n if ic a “ d e 10 q u e t e n i a e n s u m a n o ” s e r e f i e r e a q u e Y a a c o b h a b i'a t o r n a d o p i e d r a s p r e c i o s a s y
p e r l a s , q u e s o n c o s a s q u e u n h o m b r e e m p a q u e t a y c a r g a p e r s o n a lm e n te e n s u m a n o . 58 Y s e g u n
o t r a e x p l i c a c i 6 n m d s , la f r a s e 110“ ‫ה ג א ג י ד‬ q u e h a b i a l l e g a d o a s u p o d e r ” s e r e f i e r e a q u e h a b ia
to r n a d o o b j e t o s p r o f a n o s \jultn] q u e e s ta b a n e n s u p o d e r . 59 P u e s Y a a c o b p r i m e r o s e p a r 6 e l d i e z m o ,
s e g u n h a b i a p r o m e t i d o : “ D e to d o 10 q u e T u m e d e s c i e r t a m e n t e a p a r t a r e e l d i e z m o d e e llo p a r a
T i ” , 60 y s610 d e s p u e s t o m o e l p r e s e n t e p a r a E s a v . 61

55. Supra, v . 2 2 :1 7 . E n el v. 2 8 :1 5 , D io s p ro m e tio lite ra lm e n te se r e f e r ir ia a 10 q u e Y a a c o b te n ia e n su

a Y aacob h a c c r p o r el to d o a q u e llo q u e h a b ia m a no .
h a b la d o con respecto a el. C o m o D io s n o habi'a 5 9. S e lla m a julin, “ [fru to s] p ro fa n o s ” , a lo s fru to s
h a b la d o con Y aacob a n te s de esa o c a sio n , d e la tie rra d e lo s c u a le s y a se h a se p a ra d o el
fo rz o sa m e n te se in fie re q u e e sa p ro m e sa se re m ite a maaser, d ie z m o , e l c u a l se e n tr e g a a lo s le v iim
10 q u e E l h a b fa p ro m e tid o a A b ra h a m e n el v . 2 2 :1 7 . [le v ita s] y a lo s k o h a n im , S e le s lla m a “ p ro fa n o s ” en
P o r c o n s ig u ie n te , al d e c ir Y aa c o b aq uf q u e D io s el sen tid o de que c u a lq u ie r p e rs o n a pu ede
h a b fa d ic h o q u e h a rfa a su d e sc e n d e n c ia c o m o la c o n su m irlo s, m ie n tr a s q u e el m a a s e r e s kodesh, e s
a re n a d e l m a r, se e sta re firie n d o n o a 10 q u e le d ijo d e c ir “ c o n sa g ra d o ” e x c lu s iv a m e n te p a ra u so d e los
a el p e rso n a lm e n te , sin o a 10 q u e E l h a b fa p ro m e tid o le v iim y k o h a n im , A u n q u e Y a a c o b n o h a b fa e n v ia d o
a A b ra h a m . fru to s a E sa v , sin o a n im a le s [v e r los v v. 1 5 -16 ] y
56. L a p a la b ra ‫ ) ד‬lite ra lm e n te s ig n ific a “ m a n o ” , te c n ic a m e n te n o te n ia q u e s e p a r a r el d ie z m o d e e llo s
p e ro por e x te n s io n ta m b ie n sirv e p a ra in d ic a r - q u e so lo se a p lic a a fru to s d e la t i e r r a - , e n e ste
p o s e sio n . A sf, p u e s, la fra se i i n ‫ ה ב א‬s i g n i f i c a n t “ 10 c a s o si 10 se p a ro p o r la p ro m e s a q u e habi'a h e c h o
q u e h a b fa lle g ad o a su p o d e r” , e sto e s, a q u e llo q u e (Najalat Yaacob).
habi'a lle g a d o a ser suyo. 60. Supra, v. 2 8:22 .
57. Bemidbar 2 1 :2 6 . Ig u a l q u e a q u f, la e x p re s i6 n 61. E sta in te p re ta c io n sig u e la p r im e r a e x p lic a c io n
1‫ מ י ד‬, “e n su m a n o ” e s u tiliz a d a en h e b r e o p a ra d e V P l, se g u n la c u a l e s ta s ig n if ic a “ 10 q u e te n ia e n
in d ic a r la p o se si6 n d e un o bjeto. su p o d e r” . P u e sto q u e n o se c o n s id e ra q u e u n a
58. Tanjuma Yashan, 11. S eg u n e sta e x p lic a c i6 n , d e te rm in a d a p ro p ie d a d e s to ta lm e n te d e su d u e n o
a quf la e x p re s io n ‫ ) ד‬n o in d ic a rfa p o s e s io n , sin o q u e sin o h a s ta q u e e s te s e p a r a e l d ie z m o , al d e c ir q u e
3 2 :1 5 — ‫ ט ו‬: ‫ל ג‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬/ 4 4 6

v veinte machos cabrios; doscien- ‫ר ח לי ם‬ ‫? ר י ם‬$< ‫ו תי שים‬

j* •• ;
tas ovejas y veinte carneros; :‫ע ש ר י ם‬ ‫ואילים‬ ‫מ א ת י ם‬
o n k e l 6 s

:‫ע ס ר י ו ר ח ל י ו מ א ת ו י ד ל ו י ו ע ק ז ריו‬
----------------------- R A S I li

‫ ש מ צ י נ ו‬.‫ה מ ו ט ל עליו‬
‫י‬ T V r ‫׳‬T V ‫־‬
‫ א ל א לפי טו ר ח‬,‫א ד ם‬
• • t v ' t t 1
‫עזים‬ ‫מאתים‬ .‫ עזי ם מ א ת< מ ו ת< ש< ם ן!נע>ו«ם‬m
‫ ןכן ל כ ל‬.‫ע ש ר עזי ם‬ ‫כאן ש מ ס ר לכל תיש‬ ‫הזכךים‬ :‫כלם‬ ‫ןכן‬ ,‫וזישים‬ ‫עשרים‬ ‫צריכות‬
‫דרכו‬ ‫מ מ ל א כ ה‬
T T ! •
‫פנויים‬
• I
‫ש ה ם‬
" V
‫לפי‬
■I l T j -
,‫איל‬
‫׳‬ \ -
‫דורש‬ ‫רבה‬ ‫ובבראשית‬ .‫הנקבות‬ ‫צורך‬ ‫כדי‬
‫ ו ב ה מ ה‬,‫ע ש ר נקבות‬ ‫ל ה ן ב ו ת (!! ש מ י ש ו ל ע ב ר‬ ‫בכל‬ ‫הטילים‬ :‫ה א מ ו ך ה בתוךה‬ ‫לעונה‬ ‫מכאן‬
‫ופרים‬ ‫ י‬T
,‫זכר‬ T T
‫מקבלת‬
V V ‫י‬- «
‫אינה‬ T r
‫משנתעברה‬
T •• ‫־‬ I * )‫׳‬ ‫י‬
‫ ה ח ב ר י ם • א ח ת‬, ‫ ה פ ו ע ל י ם ש ת י ם ב ש ב ת‬,‫יום‬
‫ ל א מ ס ר לזכר א ל א‬,‫שעוסקי ם במלאכה‬ ,‫יום‬ ‫לשלשים‬ ‫א ח ת‬ ‫הגמלים‬ ,‫בשבת‬
‫ ול ח מו ר ש ה ו ל ך ב ך ך ך ךחועןה‬,‫א ך ב ע נקבות‬ ‫ ואיני יודע‬. ‫ה ס פ נ י ם א ח ת ל ש ש ה ח ך ש י ם‬
‫שהולכים‬
‫ו י‬ V
‫ולגמלים‬
• ‫־‬ S ‫׳‬ I
,‫לזכר‬ TTI
‫נקבות‬ ‫ "י‬I
‫שתי‬
‫•י‬ :
‫ א ך נ ך א ה ב ע י נ י‬,‫ל כ ו ן ה מ ד ר ש ה ז ה בכוון‬
:‫לזכר‬ ‫א ח ת‬ ‫נקבה‬ ‫רחוקה‬ ‫יותר‬ ‫דרך‬ ‫בכל‬ ‫שוה‬ ‫העונה‬ ‫ש א ץ‬ ,‫מכאן‬ ‫שלמךנו‬
T R A D U C C IO N d e r a s h i

15. ‫מ א תי ם ו ר גי לי ם‬ ‫ י גזי ם‬/ q o s Y i8 n t Q s YQ H r Q s y v 8 in t 8 m Q Yh o s YQ H r Io s . D oscie

necesitan v ein te m achos cabrios; e igualm ente con respecto a todos los demas animales: ambos
ntimeros representan el num ero de m achos suficiente para cubrir las necesidades de las hem bras.
Y en el midrash B eresh it R a b d ,62 de este pasaje se interpreta cudl es el periodo minimo para las
relaciones m aritales estipulado por la Tord: para los ociosos que no trabajan, todos los dias; para
los obreros, dos veces por sem ana; para los arrieros de asnos, una vez por sem ana; para los
arrieros de cam ellos, una vez cada treinta dias; para los m arineros, una vez cada seis meses.
Pero no s£ c6m o se corresponde esta interpretacidn con el versiculo.63 N o obstante, m e parece
que del numero de hembras con respecto al de los machos escrito aqui nuestros Maestros dedujeron
que el periodo de relaciones m aritales entre los seres humanos no es igual para cada hom bre, sino
que depende de la carga de trabajo que pesa sobre e l.64 Pues aqui vem os que Yaacob dio diez
cabras por cada m acho cabrio, y 10 m ism o65 por cada carnero. Puesto que estos machos estdn
libres de trabajo, acostum bran co pular frecucntem ente y prenar a diez hem bras. Y despuds de
que una hem bra ya ha sido prenada, ya no acepta tener contacto con otro m ach o.66 P ero con
respecto a los to ros, que si desem pefian labores, Yaacob solam ente dio cuatro hem bras por cada
macho. Y en cuanto al asno, que suele ser utilizado para recorrer distancias largas, tinicam ente
dio dos hem bras por cada m acho. Y en 10 que respecta al cam ello, que suele recorrer distancias
atin mds larga s, Yaacob dio una hem bra por cada macho.

Y a a c o b to m o d e 10 q u e p o s e ia e n fo rm a c o m p le ta , c o n y u g e e s p re sc rito e n Shemot 2 1 :1 0 .
e l v e rs ic u lo im p lic a q u e y a h ab i'a se p a r a d o d e l
6 4. C o n re sp e c to a lo s a n im a le s , la p r o p o r tio n d e
d ie z m o d e e llo .
h e m b ra s p o r m a c h o e s ta d e te rm in a d a p o r la c a n tid a d
6 2 . Bereshit Rabd 7 6:7. d e tra b a jo q u e 6 ste d e sem p e fia . E n tr e m e n o s tr a b a jo
63. E s d e c ir , q u e n o le e s c la ro d e q u 6 m o d o lo s flsic o r e a lic e u n a n im a l m a s su sc e p tib le es de
S a b io s a p r e n d ie ro n d e l n u m e ro d e h e m b ra s e n c a d a c o p u la r. Y 10 m ism o se a p lic a rla a l s e r h u m a n o .
reb an o d e s c rito aqui lo s p e rio d o s m in im o s de
6 5. D ie z o v e ja s.
r e la c io n e s m a r ita le s p a r a c a d a u n o d e e s to s o f ic io s
(Sefer haZikardn). L a o b lig a tio n d e l e s p o so d e te n e r 6 6. P o r 10 q u e el m a c h o se v e o b lig a d o a b u s c a r a
u n p e rio d o m in im o d e re la c io n e s m a rita le s c o n su o tra h e m b ra (Najalat Yaacob).
 447/ B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 2 :1 6 -1 7 — ‫ ט ז ־ י ז‬: ‫ל ב‬

16 treinta camellas que amamantan y sus ‫ש ל ש י ם‬ ‫ובניהם‬ ‫מ י נ י ו ת‬ ‫ג מ ל י ם‬ ‫טז‬

crias; cuarenta vacas y diez toros; veinte j-ftjIiK ‫ א ר ב ע י ם ו פ רי ם‬JT h S
asnos y diez bonicos. - L o s e n t j o en . ^ ‫״‬ ‫־‬ ^ ‫ ם‬, ^
manos de sus siervos, cada hato por 1 ‫ ־• ־‬1 ■
‫ ־• ־‬T7 ■ ,■•‫־•• י‬ ;■•
separado y dijo a sus siervos: “Pasen ‫ ע ד ר ע ר ר ל ב ד ו ו י י א מ ד‬, ‫ע ב ד* י ו‬
delante de mi, y dejen un espacio entre ‫בין‬ ‫ת שי מו‬ ‫ורוח‬ ‫לפצי‬ ‫ע ב רו‬ ‫עבךיו‬
O N K E L 6S

: ‫ ג כ< ל י מ נ ק ת א ו ב נ י ה ו ו ת ל ת י ן ת ו ך ת א א ך ב ע י ן ו ת ו ר י ע ס ר א א ת נ ן ע ס ר י ו ו ע י ר י ע ס ר א‬t o
‫י) ו י ה ב ב י ד ע ב ד ו י ה י ע ך ך א ג ג ד ר א ב ל ח ו ר ו ה י ו א מ ר ל ע ב ד נ י ע ב ר ו י ל ן ך מ י ו ר ו ח א ת ש ו ו ן ב י ן‬
R A SH I

.‫ל פ גי‬ ‫ע ב רו‬ :‫ל ע צ מו‬ ‫ו מין‬ ‫כ ל מין‬ .‫ ל ב ד ו‬. ‫ע מ ה ם‬ ‫ו בני ה ם‬ ‫ש ל שי ם‬ ‫ ת‬1‫מ י נ י ק‬ ‫< טז> ג מ ל י ם‬
:‫א ח רי כ ם‬ ‫ב ו א‬T ‫א‬ . ‫דפ חו תו אני‬
-‫ן‬ -
‫או‬ t v
‫ד ר ך יו ם‬
... .......
‫ ד‬T‫כ נ ג‬ ‫דז כ ר‬ ‫נ א י ה ם‬T ‫ב‬-
‫״‬ ..
,‫ה ם י‬... ‫ו ב נ י‬
.. .
,‫אג ד ה‬
‫׳‬ t ‫ז‬ ‫־‬
‫ומדר ש‬
‫־‬ j •

‫מל א‬ ‫ח ב ת‬ ‫ל פני‬ ‫עדר‬ .‫ת ש י מו‬ ‫פ ר ס מ וו מ ח‬ ‫לא‬ ‫ב ת ש מי ש‬ ‫ש צנו ע‬ ‫ו ל פי‬ .‫נ לן ב ה‬

‫או תו ז ר ש ע‬ ‫של‬ ‫ל ה ש ב י ע עינו‬ ‫כ די‬ ,‫ע ץ‬ ‫<<ז> ע ד ר <ג ך ר‬ :‫ז כ רי ם‬ ‫ס מו ךי ם‬ •‫ו עי ר ם‬ :‫ה כ תו ב‬
T R A D U C C I O N D E R A SH I

16. ‫ ת‬1‫ ג מ ל י ם מ י נ י ק‬/ c a m e l l a s q u e a m a m a n t a n . Treinta de ellas; y a sus crfas ju nto con ellas
igualmente treinta. 67 Y en un midrash agadico se interpreta la expresi 6n ‫ ו ב נ י ה ם‬en el sentido de
‫ ב ג א י ה ם‬, que literalmente quiere decir, “y sus machos que las construyen ” . 68 Y puesto que se senala
que eran “treinta”, ello implica que habi'a un m acho por cada hem bra. Pero debido a que el cam ello
macho es recatado al aparearse, la Escritura no 10 m enciona explfcitam ente . 69

‫ ו«!ן רי ם‬/ bo r k ic o s . Esta palabra designa asnos m achos.

17. 1‫ ע ד ר ע ד ר ל ב ד‬/C A D A h a t o po r s e pa r a d o . Es decir, cada especie de animal por separado . 70

‫ ע ב רו ל פ נ י‬/P A S E N d e l a n t e d e m i. Una distancia de un dfa de cam ino o algo m enos, y yo m archare

detras de ustedes . 71
‫ ו ר ו ת ת ש י מ ו‬/ y d e j e n u n e s p a c i o . Es decir, dejen que cada hato marche delante del otro hasta
donde alcance la mirada. Yaacob les ordeno hacer esto a fin de satisfacer la co d icia 72 del m alvado

67. R a sh f e n fa tiz a e sto p o rq u e d e la frase e n h e b re o 69. Bereshit Raba 7 6:7.

se p o d n 'a h a b e r e n te n d id o q u e las c a m e lla s p a rid a s 70. Bereshit Raba 7 6 :8 . A n te s d e e ste v e rsi'c u lo , la
j u n t o c o n su s crfas e ra n tr e in ta , 10 q u e no e ra el c a so , T o ra n o habi'a h a b la d o d e “ h a to s ” , sin o s o la m e n te d e
y a q u e n o h a y n in g u n a ra z o n p a ra q u e c o n re sp e c to e sp e c ie s d e a n im a le s. R a sh i p u n tu a liz a q u e e s to s
a e sto s a n im a le s d ism in u y e se el n u m e ro d e a d u lto s. h a to s m e n c io n a d o s a q u i s e re fie re n a la s e sp e c ie s
P o r e llo R a sh f c a m b ia e l o rd e n de la fra se e m e n c io n a d a s a n te rio rm e n te (Mizraji).
in tro d u c e el te rm in o “ tre in ta ” d e sp u e s d e la fra se
7 1. S e gu n R a sh ! m ism o e x p lic a r a e n su s ig u ie n te
“ c a m e lla s q u e a m a m a n ta n ” (Sifte Jajamim).
c o m e n ta rio , Y a a c o b habi'a in str u id o a su s sir v ie n te s
6 8 . Segun e s ta le c tu ra , la e x p re sio n ‫ו ב גי ה ם‬ se q u e d e ja se n u n e sp a c io e n tr e c a d a h a to d e a n im a le s
rc fe rir fa a los c a m e llo s m a c h o s q u e a c o m p a n a b a n a “ h a sta d o n d e a lc a n c e la m ir a d a ” . A l p a rc c e r, R a sh f

la s h e m b ra s. E n ta l c a so , la p a la b ra “ tr e in ta ” sf c a lc u la q u e “ h a sta d o n d e a lc a n c e la m ir a d a ” im p lic a

a p a r e c e e n su lu g a r, ya q u e ‫ ו ב ג י ה ם‬n o se re f e ria a las u n a d is ta n c ia p o c o m e n o s d e u n d ia d e c a m in o

c rfa s, sin o a los c a m e llo s m a c h o s; la fra s e d irfa (Lifshuto shel Rashi).

e n to n c e s q u e el n u m e ro to ta l d e c a m e llo s a d u lto s, 72. L ite r a lm e n te , “ a fin d e sa tis fa c e r el o jo [d e
m a c h o s y h e b ra s, e ra tr e in ta (Minjat Yehudd). E s a v ]” .
3 2 :1 8 -1 9 — ‫ י ח ־ י ט‬: ‫ל ב‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת יי ש ל ח‬ / 448

hato y hato. ” 18 Y encomendo al ‫א ת ״ובין‬ 1‫ו י צ‬ ‫יח‬

primero, diciendo: "Cuando mi(‫ר‬ ' ‫׳ א א ה ר א »’ ל א ט‬ '‫ י‬,
hermano Esav te encuentre y te ■t ‫ ■* ״‬I ! ‫•״‬:!• j- Tt •• •v
pregunte, diciendo: ‘<!De quien eres tu, ‫ו אנ הו ש א ל ך‬ '‫ל מי ״ א ת ה‬ ‫ל א מי ר‬
adonde vas y para quien es esto que estd ‫' *!* י‬ ] . - nr . L ‫ ״‬L ‫> ״‬nL ‫ ׳‬- L n
delante de ti? ’, 19dirds: ,De tu siervo ° ’ 1 H r , 1/ S5 V / ‫ '־‬:I / JJ
Yaacob; es un obsequio enviado a mi ‫ל ע ב ד ך ל י־ ע ל ן ב מ נ ח ה ה ו א ש ל ו ח ה‬
o n k e l 6 s

‫ י ח ו פ ק ן י ד י ת ק ן ך מ א ה ל מ י מ ר א ר י י ע ך ע ג ן י ע ש ו א ח י ו ג ן\ א ל ? ד ל מ י מ ר ל מ ן‬: ‫ע ד ר א ו ב י ן ע ד ר א‬
‫הי א ד מ ש ל ח א‬ ‫ י ט ו ת י מ ר ל ע ב ד ף ל י ע ק ב ו נ ק ר ב ת א‬:‫א ל י ו ך ען ך מ ד‬ ‫אז ל ו ל מן‬ ‫א ת‬ ‫א ת ו ל אן‬

R A SH f — —

:‫ה׳‬ ‫של‬ , 1‫ א‬:‫כ ד‬ ‫( ת הי לי ם‬ ‫ה א ך ץ ו מ לו א ה‬ ‫ ל ה׳‬.‫ה ו א‬ ,‫ש ל מ י א ת ה‬ .‫א ת ה‬ ‫ל טי‬ >‫י ח‬1 :‫ו ל ת ו ה ו ע ל ר ב ו י ה ד ו ר ו ן‬

‫ע ל ר א שוו ר א שי ה ן ע ל‬ .‫לי ע ק ב‬ ‫ ב ך ך‬# ‫ל‬ ‫ו א מ ר ת‬ m .‫ך‬ ‫ל פ צי‬ ‫א ל ה‬ ‫ו ל מי‬ :‫א ת‬ ‫ד מ אן‬ , ‫ ו ת ר ג ו ם‬.‫ש ו ל ח ך‬ ‫מי‬
‫ ל ע ב ך ד‬1‫ ל מ י א ת ה ? ( פ ס ו ק י ח‬:‫ ש ש א ל ת‬.‫א ח ר ו ן א ח ר ו ן‬ ‫הז א ת‬ ‫מ י ה ם?) ל מ י ה מ נ ח ה‬ ‫של‬ ‫ש ל פני ך‬ ‫ון א ל ה‬
‫ ן ש ש א ל ת‬.‫ד י י ג ק ב‬ ‫ד ע ב ד ך‬ ,‫ ו ת ר ג ו מ ו‬.‫א נ ל‬ ‫לי ע ק ב‬ ,‫ ש ל ו ח ה ? ל מ ״ ד מ ש מ ש ת ב ר א ש ה ת ב ה ב מ ק ו ם ש ל‬:
‫׳‬1‫ מ נ ח ה ה י א ש ל ו ח ה ן ג‬1‫ח‬ ‫י‬ ‫ו ל מ י א ל ה ל פ נ י ך ?( פ סו ק‬ ‫ש לי‬ < ‫ מ גו‬:‫( ל ע י ל ל א‬ ‫ כ מ ו ן כ' ל א ש ר א ת ה ר ו א ה ל י ה ו א‬:

T R A D U C C 16N DE R A S H f

E s a v , y c o n f u n d i r l o c o n l a o p u l e n c i a d e l o b s e q u i o . 73

18. ‫א ת ה‬ ‫ל מי‬ / £ D E Q U lfe N E R E S T U ? E s t a f r a s e sig n if ic a : 1A q u i e n p e r t e n e c e s ? , q u e e s te c o n te x to

q u ie r e d e c ir : £ Q u i 6 n t e e n v f a ? L a t r a d u c c i 6 n d e l T a r g u m e s ‫א ת‬ ‫י ך מ אן‬ de quidn eres (u ? 14
1/ ‫ל פני ך‬ ‫א ל ה‬ ‫ו ל מי‬ \ p Q r Q q u i8 n 8 s 8 s t o q u 8 8 s t A q 8 l Q n t 8 q 8 t i ? {E s d e c ir , y e s t o s a n im a te s q u e
e st& n d e l a n t e d e t i , ^ d e q u i e n s o n ? } 75 E s t a f r a s e s ig n if ic a : q u i d n le e s e n v i a d o e s t e p r e s e n t e ?
L a le t r a ‫ל‬ e n la p a l a b r a ‫ ל מ י‬e s u t i l i z a d a c o m o p r e f i j o p r e p o s ic io n a l e n l u g a r d e l a p r e p o s i t i o n ‫ ש ל‬,

d e , q u e d e n o t a p e r t e n e n c i a , d e m o d o s i m i l a r a lo s s ig u ie n te s c a s o s : “ Y t o d o 10 q u e t u v e s e s m io
[ 76, ” 1 ‫ה ו א‬ ‫לי‬ q u e e s e q u iv a le n te a d e c ir ‫הו א‬ ‫ש לי‬ , d e 1111' e s ; “ l a t i e r r a e s d e l E t e r n o [‫] ל ה׳‬ y t o d o 10
q u e c o n t i e n e ” , 77 q u e e s e q u iv a le n te a d e c i r ‫ה׳‬ ‫ש ל‬ , es d e l E te r n o .

19. ‫ל ע ב ד ך ליי ג קי ב‬ ‫ ו א מ ר ת‬/ q ir As : q 8 t u s i 8 r v o y Q Q Y o H . E s d e c ir , d e b e r d s r e s p o n d e r e n p r i m e r l u g a r

a l a p r i m e r a p r e g u n ta , y l u e g o a l a s e g u n d a p r e g u n t a .78 C u a n d o E s a v t e p r e g u n t e : “ ^ D e q u i e n
e r e s t u ” , 79 d e b er& s r e s p o n d e r : “ [S o y ] d e t u s i e r v o Y a a c o b . ” S u t r a d u c c i o n a l a r a m e o d e b e r ia s e r
8 0. ‫ך י « ג ק ב‬ ‫ך ע ב ך ך‬ Y c u a n d o t e p r e g u n t e “ ^ p a r a q u i £ n e s e s t o q u e e s t a d e l a n t e d e t i ? ” , 81 d eber& s
re sp o n d e r: “ E s u n o b s e q u io e n v ia d o , e tc .”

7 3 . Bereshit Rabd 7 6 :8 . v e rsfc u lo (Gur Arye).

7 4 . R a sh f p r e c is a q u e el p re fijo p re p o s ic io n a l ‫ ל‬en 7 6. Supra, v. 3 1 :4 3 .

la p a la b r a '‫ ל מ י‬n o s ig n if ic a “a q u ie n ” , q u e e n e ste
7 7. Tehilim 24:1.
c o n te x to s ig n if ic a r ia “ £ a q u ie n v a s d ir ig id o ? ” Sin
e m b a rg o , en a lg u n a s e d ic io n e s del T a rg u m la 78. V e r m a s a rr ib a el c o m e n ta rio d e R a sh f al v.
v e rs io n e s ‫ ל מ א ן א ת‬, ju s ta m e n te 10 q u e R a sh f se n a la 3 1 :3 1 , s.v. ‫ כ י ; ר א ו נ י ו ג ו׳‬, asf c o m o la n o ta 2 9 2 d e la
q u e n o e s. p a ra s h a t Vayetze.

7 5 . E l e n u n c ia d o e n c o r c h e te s n o a p a r e c e e n la 79. Supra, v. 3 2 :1 8 .
p rim e ra e d i t i o n d e R a sh f, y se p re s ta a c o n fu sio n .
80. E n a lg u n a s e d ic io n e s a p a re c e la v e rs io n te x tu a l
L o q u e R a sh f q u ie r e e x p lic a r a h o ra e s q u e la ‫ ל‬e n la
‫ < < ג? ךן ד ל מ קי ב‬.
fra se ‫ ו ל מ י א ל ה‬sf s ig n if ic a “ a q u ie n ” , “ p a r a q u ie n ” ,
y n o “ d e q u ie n ” , c o m o e n la p rim e ra f r a s e del 81. Supra, v . 32:18.
 449 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 2 :2 0 -2 1 — ‫ כ ־ כ א‬:‫ל ב‬

senor Esav. Y he aqui que tambien el :‫א ח ר י נ ו‬

,..- ‫ן‬ r
‫ג ם־ הו א‬ V -
‫ו הנ ה‬
j ... .
‫ל ע עו‬ ‫ל אד־ני‬
viene tras de nosotros ’. ” 20 Y encomendo
‫א ת ־ ה ש ל י^ י‬ ‫א ת ־ ה שני גם‬ ‫ון עו ג ם‬ ‫ב‬
tambien al segundo y al tercero, asi
como a todos los que iban tras los hatos, ‫ה ע ד רי ם‬ 5 IT
‫א ח רי‬
J” “l r
‫א ת ־ כ ל ־ ה ה ל כי ם‬
• : JV T ‫־‬ V T
‫גם‬ *<‫־‬

diciendo: “De este modo hablaran a ‫א ל ־‬ ‫ת ך ב רון‬ ‫הז ה‬ ‫ב ד ב ר‬ ‫ל א מיר‬

Esav cuando lo encuentren. 21Y diran: 'Y
‫ ת ם‬...........
‫ו א מ ר‬ ‫כא‬ : ‫ ו‬V‫ת‬.V ‫א‬ ‫א כ ם‬1‫ ע! ־‬1-‫ב מ י‬: ‫ע& ו‬
‫ץ‬
ademds, he aqui que tu siervo Yaacob
viene tras de nosotros'. ” Pues dijo: ‫אחרינו‬ ‫י ע ק ב‬ ‫הנ ה ע ב ר ך‬ ‫גם‬
'Apaciguare su ira con el obsequio que ‫ב מנ ח ה‬ ‫פ ני י ו‬ ‫א כ פ ר ה‬ ‫כי־ א מ ר‬
T T

o n k e l 6 s

‫ כ ו פ ק י ד א ף י ת ת נ י נ א א ף י ת ת ל י ת א ה א ף‬: ‫יו ו ה א א ף ה ו א א ת י ב ת ר נ א‬£>‫ל ר ב ו נ י < ע‬

: ‫י ת פ ל ך א ז ל י ן ב ת ר ^ ד ר י י א ל מ י מ ר כ פ ת ג מ א ר! ד ין ת מ ל ל ו ן ע ם ע ש ו פ ד ת ( ץ כ ח ו ן י ת י ה‬
‫כ א ן ת י מ ר ו ן א ף ה א ע ב ךן ד י ע ק ב א ת י ב ת ך נ א א ר י א מ ר א נ ח נ י ה ל ר ו א י ה ב ת ק ר ב ת א‬

-------------------------------------------------------------- r a s h !

,‫ ן כ פ ר י ד י ה‬: ‫ ו ה ך ב ה כ ת ל מ ו ד‬,‫ה ו א‬ ‫א ר מי‬ ‫ו ל שון‬ ‫ ו כ ן‬.‫ א ב ט ל ר ג ז ו‬.‫ ( פ א) א כ פ ר ה פ ני ו‬:‫ י ע ק ב‬.‫ו ה נ ה ג ם ה ו א‬

!‫ב ל ש ן‬ ‫וג ם‬ .‫ג ב ר א‬ ‫ב ה הו א‬ ‫ל כ פו רי י ד ל ה‬ ‫ב עי‬ ‫ ל א ת ו כ ל י‬,‫י חו‬:‫מ ו ת (י ש עי ה כ ח‬ ‫א ת‬ ‫ו כ פ ר ב ךי ךנ כ ם‬
‫ש ל קי ד ש כ פ ו ל י ז ה ב‬ ‫ה מ ק ך א נ ק ך אי ם ה מז ר קי ם‬ ‫ש א צל‬ ‫שכל כפ ר ה‬ ‫ ו נ ו ־ א ה ב ע י נ י‬.)‫י א‬:‫כ פ ר ה ( ש ם מז‬
‫ש ה כ ה ן מ ק נ ח י דיו ב ה ן ב ש פ ת‬ ‫ש ם‬ ‫ ע ל‬,)‫י‬:‫( עז ר א א‬ ;‫ע ו ן ו ח ט א ו א צ ל פ נ י ם כ ל ן ל ש ו ן ק נ ו ח ו ה ע ב ר ה ה ן‬

T R A D U C C IO N D E R A S H l

‫ ו ה נ ה ג ם הו א‬/ \ h e a q u ! q u e t a m b ie n e l . Y aacob . 82
21. ‫ א כ פ ר ה פ ני ו‬/A P A C IG U A R E su ir a . En este caso la expresion ‫ א כ פ ר ה‬significa: anulare su ira.
10 m ismo se aplica a los siguientes versfculos: “Su pacto con la m uerte serd anulado [83; ” [‫ “ ו כ פ ר‬no
podrds deshacerlo [84. ”[‫ כ פ ר ה‬A mf me parece que la idea de 85‫ כ פ ר ה‬enunciada en el contexto de
‫))! ץ‬, iniquidad, ‫ ה ט א‬, pecado, 0 asociado a la expresion 86‫ פ נ י ם‬siem pre implica lim pieza y rem ocion
de algo .87 Con esta acepci 6n, se trata de un term ino aram eo del cual hay m uchos ejemplos en el
Talmud: “Lim pi6 [‫ ] ו כ פ ר‬sus m anos ” ; 88 “quiere lim piar [‫ ] ל כ פ ו ר י‬sus m anos en ese hom bre ” . 89 E
igualm ente en el lenguaje de la Escritura los recipientes del Tem plo son denom inados ‫ ר י ז ה ב‬1‫ כ פ‬,
“ recipientes de oro ” , 90 porque el koh£n 91 lim piaba sus m anos en ellos, en el borde de cada

82. R a sh i p r e c is a e sto p o rq u e Y a a c o b h a b fa d ic h o a “ q u ita r” o “ lim p ia r” a lg o d e l ro s tro d e a lg u ie n , ‫פ נ י ם‬

c a d a u n o d e los e n v iad o s q u e d ije ra n p o r ig u a l la se re fie re a la ira o el e n o jo d e u n a p e rs o n a ,
fra se “y h e a q u i q u e ta m b ie n el [Y a ac o b ] v ie n e p re su m ib le m e n te p o rq u e e ste se e x p re sa en su
d e tra s d e n o so tro s” . P e ro e llo re a lm e n te so lo se ro stro . ‫פ ני ם‬ ta m b ie n tie n e e sta a c e p c io n en
a p lic a r la al u ltim o de los e n v ia d o s, no a lo s Bemidbar 6 :2 6 y e n Yirmeyahu 2 1 :1 0 .
p rim e ro s, y a q u e d e tra s d e e sto s v e n ia o tr o e n v ia d o 87. P o r tan to , e s ta fra se lite ra lm e n te s ig n ific a rla
y n o Y a a c o b (Gur Arye). “ q u ita re su ira ” . S e g u n e sto , la e x p re sio n ‫ ב פ ר ה‬,
83. Yeshayahu 2 8 :18. “ e x p ia tio n ” , q u e ta n fr e c u e n te m e n te a p a re c e en la
T o ra s ig n ific a rla la re m o c io n d e u n a fa lta o p e ca d o .
84. Yeshayahu 47:11.
8 8. Babd Metzid 2 4 a .
85. E s d e c ir, c u a lq u ie r te rm in o d e riv a d o d e la ra fz
‫כ פ ר‬. 89. Guitm 56a.

86. C o m o en e ste v e rs ic u lo , ‫פ ניו‬ ‫ ך ה‬$‫ א כ‬. La 90. Ezra 1:10.

e x p re s io n ‫פ ני ם‬ lite ra lm e n te q u ie re d e c ir ro stro , 91. N o m b r e h e b r e o d a d o a lo s h ijo s d e A h a r6 n a

se m b la n te . P e ro e n c ie rto s c a so s, c u a n d o se tr a ta d e q u ie n e s se les c o n f irio el sa c e rd o c io o kehuna en
3 2 :2 2 -2 3 — ‫ כ ב ־ כ ג‬: ‫ל ג‬ ‫ ב ר א ש י ת — פ ר ש ת ו י ש ל ח‬/ 450

va delante de m1 Despues verd su ‫פניו‬ ‫א ר א ה‬ '‫ו א ח רי ״ כן‬ ‫לפני‬ ‫ה ה ל ב ת‬

rostro; quizas me perdone. 21Asi, pues, ” ‫ כ ב ו ת ע ב י ר ה מ נ ח ה‬:‫א ו ל י י ש א פ נ י‬
ei obsequio paso delante de ei, pero ei *‫ו ר ו א‬ ‫פניו‬ ‫ב מ חנ ר‬ ‫ב ל י ל^ ד * ד ד ו א‬
durmio esa noche en el campamento. * ‫״‬ ‫׳‬,• ‫ ־ ׳ י ך‬1‫ ־‬v ‫־‬ V r f 7‫״ ל ן‬ ‫‘ ״‬ ‫׳‬,‫יי‬
leva 6,‫ ״‬esa n o c h e ., 0m 6 a sus W ™ 3 ‫ ’? ן ח‬1 ‫ ל < ל ה ה י א‬I I ‫״‬
dos mujeres, a sus dos siervas y a sus ‫א ח ה‬ ‫ו א ת‬ ‫ש פ ח תיו‬ ‫ש תי‬ ‫ו א ת‬ ‫נ שיו‬
once hijos, y paso ei vado de Yabok.
J *‫׳‬ r
:‫י ב י ק‬ ‫ ע ב ר‬-‫ י ומר *ע‬1‫ ת‬- -‫א‬s.•‫ע ב י ר ״‬c ‫ו !י‬r r ‫ד י ו‬a t‫ ל‬t ‫ י‬: ‫ע ש ר‬ \. t *x

— — -— o n k 8 l 6 s

‫ כ ב ו ג ר ת ו נ ק ר ב ת א‬:‫מ א י ם י ס ב א פי‬ ‫א חזי א פו הי‬ ‫ך א ץ ל ת ל לן ך מי ו ב ת ר פן‬

‫ « ן?ן ם ב ל י ל ן א ה ו א ו ך ב ר י ת‬:‫ע ל א פ ו ה י ו ה ו א ב ת ב ל י ל י א ה ה ו א ב מ ק\ ףי ת א‬
: ‫ ר ע ס ר ב נ ו ה י ן ע ב ר י ת מ ע ב ר י ו ב ל ן א‬1‫מ ך ת ץ נ ש ו ה י ן י ת ר נ ך ר נין ל ח ע ת י ה ן י ת ר‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S I lt ---------------------------------------------------------------------------------

‫ ו ד י נ ה ה י כ ן ה י ת ה ? נ ת נ ה‬.‫< ה» ו א ה א ח ד ע ש ר י ל ך י ו‬ ‫ח מ ס ו שו ד‬ ‫ ן כ ן‬.‫ב מ ו ל פ נ י ו‬ .‫> ע ל פ נ י ו‬33‫ ז‬: ‫ה מ ז ר ק‬

‫עיניו‬ ‫ע?\ ו‬ ‫ב ה‬ ‫ש לי א י ת ן‬ ,‫ב פ נ י ה‬ ‫ב ת ב ה ןנ ע ל‬ ‫ ן כ ן ה מ כ ע י ס י ם‬.1‫ז‬:‫ י ש מ ע ב ה ע ל פ נ י ו נ מ י ר ( י ר מ י ה ו‬.
‫ש מ א ת חזי תו‬ ,‫ש מ נ ע ה מ א ח י ו‬ ,‫ו ל כ ד נ ע נ ש י ע ק ב‬ ‫ ע ל פ נ י ה‬,‫ ו מ ד ר ש א ג ר ה‬.‫ ג ו‬:‫א ו ת י ע ל פ נ י ( י ש ע י ה ס ה‬
‫הנ ה ר‬
T T ”
‫ש ם‬ ‫״‬
.‫י גי ק‬
‫י‬ ‫־‬
:‫ש כ ם‬
V I
‫בי ד‬
“ !
‫ונ פ ל ה‬
T I T S
‫ל מו ט ב‬
T ‫־‬
:‫ז ה‬ V
‫לכל‬
T S
‫צ רי ך‬
‫׳‬ ‫ ׳‬T
‫ש הי ה‬
T T V
‫ב כ ע ס‬
‫־‬ ‫! ־‬
‫ש רוי‬ T
‫הו א‬ ‫ א ף‬:
‫׳‬ -

T R A D U C C 16N DE RASH I ;

recip ien te.92

22. ‫ ע ל פ ני ו‬/ q 8 l Q n t 8 q 8 £l . La expresi6n ‫ ע ל פ נ י ו‬es equivalente en significado a ‫ ל פ נ י ו‬, delante de
61, en su presencia. E igualm ente tiene este significado en los versfculos: “V iolencia y despojo se
oyen siem pre en ella delante de M f [93” .[ ‫ ע ל פ גי‬Y asim isino en: “Q ue m e provocan en Mi
presencia [94.[ ‫ ע ל פ נ י‬Y un m idrash agddico sobre este pasaje afirma que tambidn Yaacob estaba
furioso por verse obligado a hacer todo esto para apaciguar el enojo de E sav.95
23. ‫ ו א ת א ו ו ד ע ש ר י ל ד י ו‬/ y Q s u s o n Y 8 i i i j o s . ^Y d6nde estaba Dind? La Tord no la menciona
explicitamente porque Yaacob la habfa m etido en un cofre, encerrdndola allf, con el objeto de que
E sav no la viera y quisiera tomarla por esposa. Pero Yaacob fue castigado por im pedirsela a su
herm ano, ya que ella quizes hubiera logrado que Esav regresase al buen cam ino. Y por esto
-p o r haberle quitado la posibilidad de regresar al buen cam ino- su hija Dind cayo en m anos de
Sh ejem .96
‫' ק‬3 ‫י‬ / y Q H o k . E ra el nom bre del rfo .97

c a lid a d d e c a rg o p e rp e tu o [v e r Shemot, c a p . 2 8 ]. E n que ‫פ ני ם‬ e n c ie r to s c o n te x to s s ig n if ic a “ ira ” . L a

e s ta tr a d u c c io n , e n v e z d e v e r tir el n o m b re ‫ כי הן‬p o r fra se e n to n c e s d iria: “ A si, p u e s , el p r e s e n te p a so c o n
sa c e rd o te , s im p le m e n te 10 tr a n s lite ra re m o s por la ira d e 61 [Y a a c o b ]” (Gur Arye; Sefer haZikarori).
“koh6n” .
9 6. Bereshit Rabd 7 6 :9 . A l re sp e c to , v e r infra, c ap .
9 2 . Zebajim 9 3 b . 3 4. L a T o r a , q u e sie m p re h a b ia d e la s v irtu d e s
93. Yirmeyahu 6 :7. m o ra le s d e lo s h o m b re s ju s to s , n o m e n c io n a ri'a q u e
a lg o m a lo les o c u rrio (e n e s te c a so e l e p is o d io d e
94. Yeshayahu 6 5 :3 .
D in a ) sin ta m b ie n h a c e r m e n tio n d e la c ir c u n s ta n c ia
95. Bereshit Rabd 7 6 :8 . S e g u n e s ta e x p lic a c io n , la
e n la c u a l p e c o (Gur Arye).
e x p re sio n ‫פ ניו‬ ‫על‬ e s in te rp re ta d a en u n se n tid o
s im ila r al q u e tie n e la e x p re s io n ‫)) ל א פ י‬, “ M i ir a ” 97. N o el n o m b re d e u n a c iu d a d a d y a c e n te q u e
e n u n c ia d a e n Yirmeyahu 3 2 :3 1 , sig u ie n d o la id e a d e d ie ra su n o m b re a l rio.
 451 / BER ESHIT — PA R A SH A T VAYISHLAJ 3 2 :2 4 -2 5 — ‫ כ ד ־ כ ה‬: ‫ל ב‬

24Los tomo v los hizo atravesar el

^ _ ‫ י‬.‫ * ״‬: ‫ “ ־ ו ־ ו‬v
‫א ת ־ ה נ ח ל ויעבר‬
v • * ! r r •• I t
‫וי עבד ם‬ ‫ו א חוז ם‬
A T “ • ‫־‬
‫כד‬
arroyo, e hizo pasar 10 que poseia.
‫ל ב דו‬ ‫ויו ת ר יעק־ב‬ ‫כה‬ :‫א ת ־ א ש ר ־ לו‬
25 Yaacob se quedo solo, y un hombre A ‫־‬ : ‫־יו‬ * : 1‫־‬ J '• T • - I V , V

lucho con el hasta que despunto el alba. l“\TW7\ ‫ע ל ו ת‬ ‫^ ד‬ ‫ע מו‬ '1#‫א י‬ ‫וי א ב ק‬
o n k e l 6 s

:‫צ פ ר א‬ ‫ד ס ל ק‬ ‫ כ ה ן א ש ת א ר י ע ק ב ב ל ח ו ד ו ה י ו א ש ת ד ל ג ב ר א ע מ י ה ע ד‬:‫כ ר ו ך ב ך נון ו ע ב ת ו ן י ת נ ח ל א ן א ע ב ר י ת די לי ה‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A S H I --------------------------------------------------------------------------- — — -

:‫ה ו א‬ ‫א ר מי‬ ‫ ו ל ש ו ן‬,‫ל ^ ו ו ו י ס ק ש ר‬ ‫ש הו א‬ ‫נ ך א ה‬ ‫ ע ש ה‬. ,‫ו ה מ ט ל ט ל י ם‬ ‫מב ה מ ה‬ . 1‫ל‬ ‫שי‬ ‫א‬ ‫א ת‬ >‫< פ ד‬

‫ל שון‬ ‫מי ב ק‬ .‫ל י ה‬ ‫ו א בי ק‬ ‫בי ה‬ ‫ד א בי קו‬ ‫ב תר‬ ‫ויו ת ר‬ >‫ <נ ח‬:‫כ א ן‬ ‫מ כ אן ו מני ח‬ ‫כג ש ר נו ט ל‬ ‫ע צ מו‬
‫ש מ ת ע צ מי ם ל ה פי ל אי ש‬ ‫שני ם‬ ‫ש כן ד רו‬ ,‫ע נ י ב ה‬ ‫וי א ב ק‬ :‫ע ל י ה ם‬ ‫ ו ח ז ר‬,‫ק ט נ י ם‬ ‫פ כי ם‬ ‫שכ ח‬ .‫י ץ קי ב‬

‫ו פן שו‬ .‫ב ז ר י ע ו ת י ו‬ ‫ו או ב קו‬ ‫ש חו ב קו‬ ,‫ר ע ה ו‬ ‫א ת‬ ,‫א ב ק‬ ‫ל שון‬ ,‫א י ש‬ ‫וי ת ע פ ר‬ ,‫פ ר ש‬ ‫מנ ח ם‬ .‫אי ש‬

:‫ע שו‬ ‫של‬ ‫ש רו‬ ‫ש הו א‬ ,‫ל ב ך כ ה‬ ‫ ו ל י ר ב ו ת י נ ו ז כ ת נ ם‬.‫ב ר ג ל י ה ם ע ל י ד י נ ע נ ו ע ם‬ ‫מ ע לי ם ע פ ר‬ ‫ש היו‬

------------------------------------------------------------------------- T R A D U C C IO N D E R A S H f

‫ א ת‬/ L O Q U E p o s e I a . L o s a n im a le s y lo s b ie n e s t r a n
2 4 . 1‫א ש ל ל‬ s p o rta b le s . 98 Yaacob a c tu 6 com o

un barquero, transportando las cosas de una ribera a otra . 99

2 5 . ‫ויו ת ר י ע ק ב‬ / y a a c o b se q u e d 6 [s o lo !. H abia olvidado unas vasijas pequenas y volvi 6 por

ellas . 100

‫אי(!ו‬ ‫וי א ב ק‬ / UN v Q r 6 n l u Y i !6 . El sabio M enajem ben Saruk explica esta frase literalmente en el
sentido de “un hombre se em polv 6” , relacionando el verbo utilizado aqui, ‫וי א ב ק‬, con la palabra
‫ א ב ק‬, polvo. Este verbo implica aquf “luch 6” porque cuando peleaban ambos contrincantes
levantaban polvo con sus pies a causa de sus m ovim ientos. P ero a mf me parece que el verbo
‫ ו י א ב ק‬significa fajarse 0 entrelazarse. Y en su origen es un term ino aram eo utilizado con frecuencia
en el Talmud: “DespuSs de estar atados ]‫[ ך א בי קו‬ a 61” ; 101 “y las entrelazti ]‫[ו א בי ק‬ con anillos ” . 102
Asf, pues, el verbo ‫' ו י א ב ק‬significa aquf “entrelazarse”. Pues de hecho asf suele ocurrir cuando dos
individuos se esfuerzan por derribarse uno a otro: uno sujeta al otro y 10 rodea con sus brazos . 103
Y nuestros M aestros, de bendita m em oria, explicaron que el varon que pele 6 con Yaacob era el
angel g u a r d ia n 104 de Esav . 105

9 8 . E n e l v e rs fc u lo a n te rio r, la T o ra y a d ijo q ue e x p re sio n ‫ ו י א ב ק‬. A l re la c io n a r e ste v e rb o c o n la

Y a a c o b h a b fa h e c h o p a s a r a su fa m ilia . L o q u e p a la b ra h e b re a ‫ א ב ק‬, b e n S a ru k o p in a q u e su lu c h a
q u e d a b a , p u e s, e ra n los o b je to s tra n sp o rta b le s. fu e d e fin id a e n e sto s te rm in o s p o r el h e c h o d e q u e
9 9 . Bereshit R aba 7 6:9. al p e le a r le v a n ta b a n p o lv o [‫] א ב ק‬. P e r o R a s h i, al
re la c io n a d o c o n la ra fz a r a m e a ‫ א ב ק‬, o p in a q u e la
100. Julin 9 1 a . P u e s e n el v ersi'cu lo a n te rio r la T o ra
y a d ijo q u e Y a a c o b h a b ia p a sa d o a la o tra rib e ra “ 10 c a ra c te ris tic a c e n tra l e ra e l h e c h o d e q u e al p e le a r

q u e p o se ia ” , fra s e q u e lo g ic a m e n te se re fe rirfa a los se e n tr e la z a r o n e n tre sf.

o b je to s m a s im p o rta n te s q u e te n ia . 104. L it., “ p r in c ip e ” , “ m in istro ” . B a jo e ste

101. Sanhedrin 6 3 b . a p e la tiv o se a lu d e a la fu e rz a e sp iritu a l q u e rig e la

102. M enajot 4 2 a . v id a y el d e stin o d e c a d a n a c io n , e n e ste c a so la q u e

rig e el d e s tin o h isto r ic o d e la c iv iliz a c io n q u e E sa v
103. Julin 9 1b. T a n to p a ra M e n a je m ben S a ru k
h a b rfa d e c o n str u ir . S e g u n el m id ra sh , Y a a c o b lu c h o
com o p a ra R a sh i el v e rb o ‫ו י א ב ק‬ sig n ific a a qu i
c o n tr a e sta fu e rz a e sp iritu a l.
“ lu c h o ” . L a d if e re n c ia e sta e n la c a ra c te ristic a
c e n tr a l d e e sta lu c h a d e b id o a la c u al se u tiliz a la 105. Bereshit R aba 77:3.
3 2 :2 6 -2 9 — ‫ כ ו ־ כ ט‬: ‫ל ב‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬/ 4 5 2

26Pero al ver que no podia con el, ‫ו ^ ר‬ ‫א‬ ‫ו י ג ע כו‬ 1‫ל‬ ‫י כ ל‬ ‫ל א‬ ‫כי‬

golped el encaje de su muslo, y se ‫ י ך ך ב כ^׳ י ר כ ן׳‬- ‫^ ף‬ ' ‫ו ת ק ע‬

disloco el encaje del muslo de Yaacob al , _ v,v , ' “ " :
luchar con el. 27 [El hombre] dijo: ^ ‫כז‬
“Dejame ir, pues ya ha despuntado el ‫ל א‬ ‫ויי א מר‬ ‫ה ש ח ר‬ ‫ע ל ה‬ ‫כי‬
alba. ” Pero el dijo: “No te dejare ir, a ;‫א ם ־ ב ך כ ת נ י א ש ל ח ז י‬ <‫( י‬
menos que me hayas bendecido. ” 28 El le ' 1 7 ‫יי'־‬ ' . 1‫׳־‬ .
P ‫־‬ ! I"
‫־ ־ ־■ • ״ ־‬
dijo: “iC ual es tu nombre?” El dijo: * !$ : * ^ ^ ’! 1 ‫כ ח‬
“Yaacob. ” 29[El hombre] dijo: “Ya no ‫ל א‬ ‫!יי א מ ר‬ ‫ב ט‬ :‫י ע ק ב‬
‫ י‬1 :1‫־‬
‫ויי א מ ר‬
o n k e l 6 s --------------------------------------------------------------

‫ ם ו א מ ר ש ל ח נ י‬: ‫מ י ס ז א א ר י ל א י כ י ל ל י ה ו ק ר י ב ב פ ת י י ך כ י ה ו ז ע פ ת י י ך פ א ךי ע קי ב ב א ^ י ת ך ל ו ת י ה ע מ י ה‬
‫ כ ט ו א מ ר ל א‬:‫ כ ח ו א מ ר ל י ה מ ה (׳ ו מ ו ו א מ ר י ע ק ב‬:‫א ר י ס ל י ק צ פ ר א ו א מ ר ל א א ש ל ח נ ך א ל ה י ן ב ר כ ת נ י‬
----------------------------------------------------------------------------------- I U S I l f

‫בי צ תן‬ ‫ ק ע‬:‫ל ק ע‬ :‫ו ב מ ש נ ה‬ .‫ה ס ך ה‬ ‫ל שין‬ ,‫ חו‬:‫י‬ ‫ה ת קו ע‬ ‫מי ר ד‬ ‫קו לי ת‬ .‫י ר ב ו‬ ‫בבף‬ ‫<«> ו י ג ע‬
‫אני‬ ‫ ־י ך‬-‫ ן צו‬.‫ה ש ח ר‬ ‫ <«> כ* <( ל ה‬:‫ש ר ש י ה ן‬ ‫ל של ש‬ ‫ש ע לי ה‬ ‫ש הב שר‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ ‫כ ף‬ ‫ק רוי‬ ‫ב ק ל בו סי ת‬
‫על‬ ‫לי‬ ‫הו ד ה‬ .‫ב ר פ ח נ ני‬ :‫ב י ו ם‬ ‫שי ך ה‬ ‫לו מ ר‬ ‫מ מ קו ם‬ ‫ נ ק נ ק ע ק ע ה‬.‫ו ת ק ע‬ :‫ק ד ר ה‬ ‫של‬ ‫כ ף‬ ‫כ מין‬
:‫ע ל י ר׳ ו‬ ‫כ< ע ך ע ר‬ ‫ש ע שו‬ ,‫א ב י‬ ‫ש ב ך כני‬ ‫ה ב ר כו ת‬ ‫מ מ ך (י ר מי ה‬ ‫ת ק ע נ פ שי‬ ‫פן‬ :‫ ן ר ו מ ה ל ו‬.‫מ ן ו ב ך ת ה‬

T R A D U C C IO N D E R A S H t

26. ‫ ו י ג ע ב כ ף י ר פ ו‬/ GO LPE6 8 l 8 n YQ j8 q8 su mu sl o . El hueso superior del m u slo 106 que estd
hendido en la cadera es denom inado 107‫ פ ף‬en h eb reo , ya que la carne que esta encim a de el se
asem eja al asa c6ncava de una 011a .108

‫ ו ת ק ע‬/ YS E q is l o Y O. E ste v e rb o sig n ific a que fue dislocado del sitio de su articulation. Un ejemplo
an&logo d el sig n ific ad o d e l v e rb o 10 ‫ ו ת ק ע‬vem o s en la frase: “No sea que M i alm a se aparte [‫] ת?ן ע‬
de ti”, 109 d o n d e literalm e n te significa “quitar”. Y en el lenguaje de la M ishn fl 110 la exp resion
‫ ל ל;«* ק ע ב י צ ת ו‬sig n ific a arrancar de rafz.

2 7 . *‫ פ י ן ג ל ה ו׳ ש ח ו‬/ p u 8 s ✠Q ✗Q q8 ✡p u n t Q q o 8l Q ☛H Q . Y yo debo cantar el canto d e a la b an z a a D ios

de d fa .111

‫ ב ר פ מ נ י‬/ ME ✗Q ✠Q s H8n q8Y q o ☞ . E s d ec ir, reconoce m i d erech o a las bendiciones con las que mi
padre me bendijo, a las que E sav o b je ta .112

106. E s d e c ir , e l fe m u r. Ester Rabd 1:19 y o tr o s lu g a re s m ds. L a rafz d e

a m b a s p a la b ra s e s ‫ נ ק ע‬.
107. L it., “ c u c h a r o n ” .
111. Julin 9 1 b. S e g u n la t r a d i t i o n , c a d a d ia los
108. V e r Julin 8 9 b y 9 6 a . S e g u n in d ic a e l T a lm u d ,
a n g e le s c a n ta n h im n o s y a la b a n z a s a D io s. E sto 10
e l sitio e x a c to e n q u e 10 h irio fu e e l n e rv io c ia tic o ,
h a c e n d e d ia y n o d e n o c h e .
e l m a s g ru e so d e l c u e rp o .
112. Midrash Agada. Y a a c o b n o le p id io u n a n u e v a
109. Yirmeyahu 6:8.
b e n d ic io n , sin o el re c o n o c im ie n to a la s b e n d ic io n e s
110. E n la M is h n a m is m a n o e x is te ta l e x p re sio n , q u e y a h ab fa re c ib id o . E s to s e in f ie r e d e q u e el a ng e l
s in o en el T a lm u d y o tr o s e sc rito s. R a sh i le re sp o n d io q u e su n o m b re y a n o se rfa ‫יי ג קי ב‬,
p o s ib le m e n te q u ie re d e c ir q u e se tr a ta d e u n te rm in o Y a a c o b , sin o ‫ י ^ ו ־ א ל‬, Is r a e l, c o m o R a sh f s e n a la a
d e la e p o c a d e la M ish n d . S e h a lla e n Taanit 1 6 a, c o n ti n u a tio n (Mizraji).
 453 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 2 :2 9 — ‫ כ ט‬: ‫ל ב‬

se d im que tu nombre es Yaacob, ‫א ס ־ז ש ר א ל‬ ‫ש מ ך כי‬ ‫י ע ק ב י א מ ר עוד‬

sino Israel, pues has luchado con 10
D ivino* y con los hombres, y has ‫ו ע ם ״ אנ שי ם‬
L■ T :
‫ע ם ־ א ל הי ם‬
■J■ v t ‫■ ׳‬
‫בי־ ש רי ת‬
T S• T 1■

o n k k i A s

‫ש מ ן ז א ל ה י ן י ש ך א ל א ר י ך ב ך ב ת כן ך ם י י ו ע ם ג ו ב ך י א‬ ‫י ע ק ב י ת א מ ר עו ד‬

------------------------------------------------------ R A S I li

‫ ו מ ה‬.‫ה מ ל א ך ו י ת ח נ ן ל ו‬ ‫בכה‬ .>‫ ה‬:‫( ה ו ש ע י ב‬ ‫לו‬ ‫ב או‬ ‫ש ה ב ך כו ת‬ ‫עו ד‬ ‫יאמר‬ ‫לא‬ .‫( ג ט> ל א י ע ק ב‬

‫ע מנו‬ ‫א ל י כ( צ א נ ו ן ש ם י ד ב ר‬ ‫בי ת‬ ?‫נ ת ח נ ו ל ו‬ ‫ו ג לוי‬ ‫ב שךךה‬ ‫א ם‬ ‫כי‬ ,‫ו ך מי ה‬ ‫בעקבה‬ ‫לך‬

,‫ש ם‬ ‫ע מנו‬ ‫שי ד ב ר‬ ‫עד‬ ‫לי‬ ‫ה מ תן‬ .>‫ ה‬:‫( ה ו ש ע י ב‬ ‫א לי ך‬ ‫ע ל ה‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ש ה ק דו ש‬ ‫ ו פ ך‬0‫ ן‬.‫פני ם‬
,‫ע לי הן‬ ‫לו‬ ‫הו ד ה‬ ‫כ ך חו‬ ‫יעקב ועל‬ ‫רצה‬ ‫ולא‬ ,‫מ בו ־ כ ך‬ ‫הו א‬ ‫ו שם‬ ‫ש מ ד׳‬ ‫ו מ ח לי ף‬ ‫אל‬ ‫ב בי ת‬
‫מ ת חנן‬ ‫ש הי ה‬ , 1‫ל‬ ‫( פ סו ק‬ ‫ש ם‬ ‫מ הו וי ב ך ך או תו‬ ‫מ ה‬ ,‫ע לי הן‬ ‫לך‬ ‫ו או ך ה‬ ‫א הי ה‬ ‫ש ם‬ ‫ו אני‬
:‫ע ש ו ו ל בן‬ .‫א נ ש י ם‬ ‫ו ע ם‬ :‫ל ה מ ת י ן ל ו ו ל א ז ר צ ה‬ ‫ב כ ה וי ת חנן‬ ‫וי כ ל‬ ‫מלאך‬ ‫אל‬ ‫וי ש ר‬ :‫ש כ תו ב‬
t r a d u c c i Gn d e r a s h i

29. ‫ ל' א י י ג ק ג‬/ Y A NO... y a a c o b . E s d e c ir , no se dira ya que las bendiciones llegaron a ti por m edio
de tram pa [‫ ] ג י ג ק ג ה‬y engano, sino noble [‫ ] ג ש ר ל ה‬y a b iertam en te.113 Y posteriorm ente el Santo
-b e n d ito e s-, se te revelara en Bet-El; alii El cam biara tu nom bre y te bendecira, y yo estare
presente allf y te reconocere e l d e r e c h o a la s b e n d i c i o n e s . 114 A esto s e r e f i e r e 10 que esta escrito:
“ [ Y a a c o b ] contendi6 dignam ente |W M| con un angel y prevaleci6; el 110r6 y le suplic6...” 115 Fue
el angel el que lloro y le suplico a Y a a c o b . ^Y qu6 fue 10 que le suplico? L o q u e e s e m is m o
v e r s f c u lo d ic e a c o n t i n u a t i o n : “...en Bet-EI [D io s ] nos encontrara y allf hablara con nosotros”, 116
10 c u a l im p lic a b a : Espera hasta que D io s nos hable allf. P ero Y aacob no estuvo de acuerdo, y
contra su voluntad e l d n g e l tuvo que reconocerle allf m ism o e l d e r e c h o a la s b e n d ic io n e s . Y por
eso e s t a e s c r ito a q u i: “Y 10 bendijo a///”, 117 ya que e l a n g e l le habfa suplicado que 10 esperase,
pero Y a a c o b no a c e p t6 .118

‫ ו ע ם אנ שי ם‬/ y c o n l o s h o m br e s . Esav y Laban.

113. E l n o m b re ‫ ? ע ק ב‬se d e riv a d e la ra fz ‫ ע ק ב‬, la 117. Infra, v . 3 2 :30.

c u a l tie n e v a ria s a c e p c io n e s: ta lo n , c o n s e c u e n c ia ,
118. Bereshit Raba 78:2.
tra m p a , e n g a n o . A p e s a r d e q u e e x p lfc ita m e n te fu e
lla m a d o a si p o rq u e e s ta b a a g a rra d o a l ta lo n [‫ ] ע ק ב‬d e *Nota al texto de la TorS. L a e x p re s io n ‫ א ל ה י ם‬e n e ste

E sa v [v e r s u p ra , v. 2 5 :2 6 ], su n o m b re ta m b ie n c o n te x to e s d ific il d e tra d u c ir . ‫א ל ה י ט‬ g e n e ra lm e n te
sig n if ic a “D io s ” , p e ro ta l tr a d u c c io n se ria
im p lic a q u e habi'a to rn a d o la s b e n d ic io n e s c o n tre ta s
p r o b le m a tic a a q u f, p u e sto q u e Y a a c o b n o lu c h o
y engano [‫ ; ב ע ק ב ה‬v e r s u p ra , 2 7 :3 6 ]. Su n u e v o
r e a lm e n te c o n D io s, sin o c o n el a n g e l e n v ia d o p o r
n o m b re , ‫ ^ ל א ל‬, se d e riv a d e la rafz ‫ ש ר‬, q u e tie n e las
E l. P o r e llo n o d e b e e n te n d e rs e lite ra lm e n te a q u i
a c e p c io n e s d e lu c h a r, a u to rid a d , c o n d u c ta n o b le.
c o m o q u e “lu c h o c o n D io s ” . E l T a rg u m Y o n a ta n
114. E l a n g e l n o q u e ria c a m b ia r le el n o m b re a b e n U z ie l la tra d u c e p o r “ h a s lu c h a d o c o n el a n g e l
Y a a c o b , m e ra m e n te in fo r m a rle c u a l se ria el c a m b io d e D io s” . E l T a rg u m la tra d u c e p o r “ h a s lu c h a d o
d e n o m b re q u e D io s le h a rfa m as a d e la n te ; y a llf el f re n te a D io s” . P a r a e v ita r c o n fu s io n e s , hem os
a n g e l re c o n o c e rfa y c o n flrm a rfa tal c a m b io [ve r tr a d u c id o el te rm in o ‫א ל ה י ם‬ a q u f p o r “ 10 D iv in o ” ,
infra, 3 5 :1 0 ] (Sifte Jajamim ). p u e sto q u e u n a n g e l e s , e n c ie rto s e n tid o , d iv in o , y
ta m b ie n p o rq u e D io s 10 h a b fa e n v ia d o . P a ra u n a
115. Hoshea 12:5.
d e fin ic io n d e l s ig n ific a d o d e la p a la b ra ‫ א ל ה י ם‬, v e r
116. Hoshea 12:5. la s n o ta s 3 2 y 3 5 7 d e la p a ra sh a t Bereshit.
3 2 :3 0 -3 2 — ‫ ל ־ ל ב‬: ‫ל ג‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬/ 4 5 4

prevalecido. 30 ‫ ״‬Pregunto Yaacob y dijo: ­ ‫ה •ןג י ד ה‬- ‫ מ ר‬V‫ ע* ק י ב ־׳ ו* ־ א‬i‫י‬r ‫ ש א ל‬-‫ ו״ י ן‬- ‫ ל‬: ‫ב ל‬IT ‫­ ו ת ו‬
T t J -

“Por favor declara tu nombre. " El dijo:

‫ ל‬j‫• ת ן ש “א‬ ‫ייז ה‬.‫״‬.* ‫מ ה‬t ‫ל‬ ‫ מ ר‬v‫ ו* ־ א‬- ‫ ך‬I ‫מ‬v ‫ ש‬: ‫נ א‬j t
“iP or que preguntas por mi nombre? ” j x

Y lo bendijo alli. ‫ ר א‬STM

‫ ק‬- ‫ ש לי ש< ל א ־ ו* י‬: ‫ ם‬IT‫ י ב רו ך א י ת^ו ־ ש‬5‫ י ” ו‬/«*‫ש מ‬: ‫*ל‬ V JX

31 Yaacob llamo el nombre de ese ‫ ר א״> י •ת י‬T‫•וב י ־‬ ‫פ ״ נ יי אא ל‬ ‫ ו ם‬K‫מ ק‬T ‫ה‬- ‫ש ם‬ ‫ ע* ק ו־ ב‬I ‫י‬I
I J” V -
lugar Peniel, * “pues he visto a 10
‫צ ל‬V ‫ג‬T ‫״• ו י ת‬ ‫ ״נ י ם‬T‫א ל ־ פ‬ ‫ י ם‬J*‫פ נ‬T ‫א ל *ה י ם‬
Divino0 cara a car a, y se salvo mi V VI

alma. ” 32El sol brillo para el mientras ‫ב א ש ר‬ ‫ מ ש‬#‫ה‬ ‫ויזרח״לו‬ ‫ל ב‬ :‫נ פ ש י‬

--------------------------------------------------------------------------- O N K E L 6 S --------------------------------------------------------------------------

‫ ל א ו ? ן ך א יי ג קי ב‬: ‫ש א ל ל י ^ מ י ו ב ך י ן ז י ת י ר ז ת מ ן‬ ‫ ל ו ש א ל י ע ק י ב ו א מ ר ח ף מ ג ו ק ו מ ך ! א מ ר ל מ ה ך נ ן א ת‬:‫ו י כ ל ר נ א‬
‫כ מ א‬ ‫ש מ ש א‬ ‫לי ה‬ ‫ ל ב ו ך נ ח‬:‫ב א פ י ן ן א « }ו תן ב ת נ פ שי‬ ‫א פיו‬ ‫מ ל א כי א דיי‬ ‫חזי תי‬ ‫א רי‬ ‫פ ני א ל‬ ‫ך א ת ך א‬ ‫ש מ א‬

----------------------------------------------------------------------------------- R A S H f ----------------------------------------------------------------------------------

‫לה‬ ‫ויי ר ח‬ ‫א ג ד ה׳‬ ‫ומדר ש‬ . !‫פ ש ו ט ו‬ ‫ז הו‬ ‫לנו‬ ‫אין‬ .‫מ ש א ל‬ ‫ז ה‬ ‫( ל) ל מ ה‬ :‫ל ה ם‬ .‫ו ת ו כ ל‬

:‫ד תי מ א‬
t ‫״‬ s
‫כ מ ה‬1t
,‫צ ל ע תו‬
‫׳‬ ‫ד‬ ‫ו‬ ‫י‬
‫א ת‬v
‫ פ א ו ת‬1 ‫ל ר‬1
■
‫ל צ ר כו‬t r i
‫ל פי‬ ‫ה פי ל‬ ‫ש מו תינו‬ ‫מ ש תני ם‬ .‫ק בו ע‬ ‫ש ם‬
.‫ כו‬:‫ג‬ ‫( מ ל א כי‬ ‫ב כנ פי ה‬ ‫ומרפא‬ ‫צדקה‬ ‫שמ ש‬ :‫מ ש ת ל חי ם‬
. ‫ן‬ - ‫ן‬ .
‫ש אנו‬
T V
‫ה ש לי חו ת‬ * : *‫י‬
‫ע בו ד ת‬
- * S
‫מ צו ת‬ J*

‫ב ש בי לו‬ ‫ל ש קו ע‬ ‫ש מ הז ר ה‬ ‫ש עו ת‬ ‫ו או תן‬ :‫הו א‬ ‫א ך ם‬ ‫בני‬ ‫( ל שון‬ .‫ה ש מ ש‬ ‫לו‬ ‫( ל ב) ו י ז ר ה‬

:‫ב ש בי לו‬ ‫לז רו ח‬ ‫מהרה‬ ,‫ש ב ע‬ ‫מ ב א ר‬ ‫כ שי צ א‬ .‫ה ש ח ר‬ ‫לנו‬ ‫ה אי ר‬ ‫פ לוני‬ ‫ל מ קו ם‬ ‫כ ש ה ג ענו‬

T R A D U C C 1 6N D E R A S H !

‫ ן תו פ ל‬/ v HAS p r 8 v Q l 8 Y i q o . Sobre ellos . 119

30. ‫ מ ש אל‬m ‫ל מ ה‬ / iPO R q u e pr e g u n t a s ? N osotros los Angeles no tenem os un nom bre fijo;
nuestros nom bres vari’an segun la misidn para la que somos enviados . 120
32. ‫ מ ש‬# ‫ וי זו רו ל ו ה‬/‫׳‬y e l s o l b r i l l 6 p a r a 1 5 l. {Esta frase 121 es una expresidn propia de la g
Por ejem plo, se suele decir: “C uando llegam os a tal sitio nos alum br 6 [‫ ] ה א י ר ל צ ו‬el alba”, a pesar
de que el sol o el alba no alumbran a nadie en particular. Esta es su explication segun su sentido
llano.} P ero segun un m idrash agddico, la frase “el sol brillo p a ra 61” en este contexto implica: en
beneficio suyo. Quiere decir que literalmente hablando, el sol si brillo especialmente para Yaacob
con el propdsito de curar su cojera. Su sentido aqui es sim ilar a 10 que se declara: “Brillard para
ustedes el sol de rectitud trayendo salud en sus alas ”. 123 Por otra parte, las m ism as horas que el
sol se apur 6 en ponerse “para 61” al salir de B eer-Sheba , 124 en esta 0 casi 6n se apur 6 en brillar
“para 61”. 125

11 9 . E s a v y L a b a n . D io s ” . E l n o m bre ‫? מ א ל‬, P e n ie l y el n o m b re
‫ פנו א ל‬, P e n u e l, en el s ig u ie n te v e rs ic u lo , son
12 0 . Bereshit Rabd 7 8 :4 . V er al re s p e c to el
id e n tic o s , y a q u e la s le tra s ‫ י‬y ‫ ו‬so n in te rc a m -
c o m e n ta rio d e R a s h i al v. 1 8 :2 , s.v. ‫ש ל ש ה‬ ‫ו הנ ה‬
b ia b le s e n tre si (Radak).
‫ א נ ש י ם‬, a si c o m o la s n o ta s 18 y 19 d e la p a ra s h a t
“N o ta a l te x to d e la T o r i . L o m is m o q u e e n el v. 2 9 ,
Vayera.
e s ta fra se n o d e b e e n te n d e rse lite ra lm e n te , y a q u e
121. L a fra s e ‫ ו י ז ר ח ל ו‬, “ b rillo p a ra 61” . Y a a c o b n o v io d ire c ta m e n te a D io s , sin o al d n g e l.

122. E n h e b r e o , se s u e le d e c ir q u e el sol o el D e h e c h o , el T a rg u m la tr a d u c e p o r he visto al dngel

a m a n e c e r “ b rillo p a ra ” a lg u ie n c u a n d o se q u ie re de Dios.
a lu d ir a l h e c h o d e q u e s e lle g o d e m a n a n a a un 123. Malajt 3:20.

c ie rto lu g a r. 124. V e r supra, v . 2 8 :11 .

* N o ta a l te x to d e la T o ra . L ite r a lm e n te , “ ro str o d e 125. Sanhedrln 9 5 b .

 455 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 2 :3 3 -3 3 :1 — ‫ א‬: ‫ ל ג ־ ל ג‬: ‫ל ג‬

pasaba Penuel y el cojeaba de su muslo. :‫א ת ־ פ נ ו א ל ו הו א צי ל ע ע ל ־ יו ־ ם‬ ‫ ב ר‬$<

33 Por eso los hijos de Israel no deberan
‫בני־ז ש ך א ל‬ ‫לי א ץ א כ לו‬ ‫על־ כן‬ ‫לג‬
comer el tendon dislocado que esta en el
‫א ש ר ע ל ־ ב ף ה* ר* ך _ ע ד‬ ‫א ת ־ ג י ד ה נ^ ו ה‬
encaje del muslo hasta el dia de hoy,
porque el habia golpeado el encaje del ‫היו ם ה ז ה כי נ ג ע ב כ ף ־ י ך ך י עקיב ב גי ד‬
muslo de Yaacob en el tendon dislocado. :‫ה נ ש ה‬
IV T “

C a p itu lo 33 ‫פ ר ק לג‬
1 Yaacob
alzo sus ojos y miro; y he ‫ע שו‬ ‫ ה‬3‫ו י ^ א י ע ק ב ע י נ י ו ו י ר א ן ה‬ ‫א‬
aqui que Esav venia, y cuatrocientos
hombres con el. Dividio entonces a los ‫א ת ־‬ ‫א ך ב ע מ א ו ת א י ש וי ח ץ‬ ‫ א ו ע מ ו‬:‫ב‬
----------------------------------------------------------- o n k e l G s ------------------------------------------------------------

‫ לג ע ל בן ל א י י ב א ו ב צי י ש ר א ל י ת ג ץ• א‬:‫ד י ע ב ר י ת פ נ ו א ל ו ה ו א מ ט ל ע ע ל י ר כ י ה‬
:‫ת ש י א ד י ע ל פ ס י י ך פ א ע ד י ו מ א ה ר י ו א ר י ק ר י ב ב פ ת י י ן כ א ךי ע קי ב ב גי ז ־ א ך נ ^יי א‬
‫מ א ה ג ב ריו ו פ לי ג י ת‬ ‫א ך ב ע‬ ‫א ת א ו ע מי ה‬ ‫ע שו‬ ‫ע י נ ו ה י ו הזי א ו ה א‬ ‫א ו ז ק ף י ע קי ב‬

-------------------------------------------------------------- R A SH I ---------------------------------------------------------------

‫ע מ לי‬ ‫פל‬ ‫א ת‬ ‫א ל הי ם‬ ‫נ שני‬ ‫בי‬ ‫ו כן‬ :‫ה ש מ ש‬ ‫פ ש זו ־ ח ה‬ ‫צו ל ע‬ ‫הי ה‬ .‫צ ל ע‬ ‫ו הו א‬

<‫״ ז‬ ‫בל ע‬ ‫פו ל פ ״ א‬ .‫הי ר ך‬ ‫פף‬ ‫{על‬ :)‫ נ א‬:‫מ א‬ ‫( ל ק מן‬ ?‫ה נ ש ה‬ ‫גי ד‬ ‫ש מו‬ ‫נ קך א‬ ‫ל מ ה‬ .‫ה ג ש ה‬ ‫ל» גי ד‬ .
‫כף‬ ‫ק רוי‬ ,‫ו ע ג ו ל‬ ‫ו ת לו ל‬ ‫ג בו ה‬ ‫ב שר‬ ‫פל‬ ‫ל שו ן‬ ‫ו הו א‬ ‫ו ע ל ה׳‬ ‫מי קו מו‬ ‫שנ ש ה‬ ‫ ל פי‬,
‫ב ג רו ת‬ ‫ב סי מני‬ ‫הכף‬ ‫שתת מרך‬ ‫עד‬ ‫פ מו‬ .) ‫ ל‬:‫נ א‬ ‫(י ר מי ה‬ ‫{ בו ך ת ם‬ ‫נ שתה‬ ‫ו כן‬ .‫ ק פ י צ ה‬:)
T R A D U C C IO N D E R A S H I

‫ ו הו א צ ל ע‬/Y e l cojeaba. E s d e c ir , c o j e a b a c u a n d o e l s o l b r i l l o , p e r o n o d e s p u e s . 126

33. ‫ ? י ד ה ג ש ה‬/ EL t e n d o n d i s l o c a d o . ; , P o r q u e e s te te n d o n e s l l a m a d o ‫ ? ג י ד ה ג ש ה‬P o r q u e b r i n c o

[‫ ] נ ש ה‬d e s u l u g a r y s u b i o . 127 L a r a i z ‫ צ ש ה‬s i g n i f i c a b r i n c a r , s a lir s e d e s u lu g a r . Y t a m b i e n ti e n e u n a
c o n n o t a c i 6 n s im ila r e n la fr a s e : “ S u p o d e r h a s i d o a r r a n c a d o [128” . [‫ נ ש ת ה‬Y d e i g u a l m o d o e n la
fra se : “ P u e s D io s m e h a q u i t a d o [‫ ] נ ש נ י‬t o d a m i f a t i g a ” . 129

{‫ ע ל פ ף ה י ר ך‬/ QUE e s t A e n e l e n c a j e d e l m u s l o . L a p a l a b r a ‫ כ ף‬s ig n if ic a 10 m is m o q u e p o lp e e n

fr a n c e s a n tig u o . T o d o p e d a z o d e c a r n e q u e s o b r e s a lg a , d e fo rm a c o n c a v a y re d o n d ead a es
l l a m a d o ‫ פ ף‬e n h e b r e o . T ie n e u n s ig n if ic a d o s i m i l a r a 10 q u e s e d i c e e n r e l a c i o n c o n lo s s i g n o s f is ic o s
d e la a d u l t e z : “ H a s t a q u e s e a b l a n d e Ia 130{ . ” &‫ף‬

126. E l v e rb o ‫ צ ל ע‬g ra m a tic a lm e n te e sta e n p re se n te , v e r b o ‫ צ ש צי‬tie n e las a c e p c io n e s d e q u ita r, a rra n c a r o

a u n q u e a q u i tie n e el se n tid o del p re te rito im p e rfe c to ,
“ c o je a b a ” . L a fra se no q u ie re d e c ir q u e d e s p u e s d e
q u e cl so l b rillo el c o je ab a, 10 c ua l im p lic a ria q u e
p e rm a n e c io e n e s e e stad o . Q u ie re d e c ir q u e en e se
m o m e n to c o je a b a , u n a v e z q u e sa lio el so l y a no
(Gur A rye).
127. Julin 9 1 a . E n la a c tu a lid a d , e s te te n d o n es
g e n e r a lm e n te c o n o c id o co m o “ n e rv io c ia tic o ” .
128. Y irm eyahu:5\\3 0.
d e u n a in te r p o la tio n p o ste rio r. L o in c lu im o s a q u i
129. Infra, v. 4 1 :5 1 . L a r a iz ‫ צ ש ה‬d e la c u a l se d e riv a
ta n to la p a la b r a ‫ה פ ש ה‬ d e e ste v e rs ic u lo co m o el
e x tra e r. E l c o n c e p to c e n tra l q u e e x p re s a s e r e fie re a
a lg o q u e es d e s p la z a d o d e su lu g a r. E n el v. 4 1 :5 1 ,
el n o m b re ‫ ה‬$ ‫ מ צ‬se d e riv a d e e s ta m is m a ra iz . A llf
la f r a s e q u e R a s h i c ita h a sid o tr a d u c id a a lg o
d if e re n te al s e n tid o q u e el le d a a q u i.
130. N ida 4 7 b . E s te c o m e n ta r io n o a p a re c e en las
p rim e ra s e d ic io n e s d e R a sh i. P u e s to q u e R a sh i y a
d e fin io el sig n if ic a d o d e ‫ כ ף‬e n su c o m e n ta rio al v.
2 6, 5 .v. 10 ,‫ ו י ג ע ב כ ף י ר כ ו‬m a s se g u ro e s q u e se tra te
s im p le m e n te p o rq u e a p a r e c e e n v a ria s e d ic io n e s
m o d e rn a s.
3 3 :2 -4 — ‫ ב ־ ד‬: ‫ל ג‬ ‫פ ר ש ת וי ש ל ח‬ — ‫ב ר א שי ת‬ / 456

ninos entre Led y Rajel, y entre las dos ‫ ל‬£! ‫מ ן ל ־ ך ח ל‬ ‫על׳׳ל א ה‬ ‫הילדים‬
siervas. 2Puso a las siervasy a sus hijos ‫׳׳‬ *‫• ״‬
‫ * ת ו א ת׳ ״‬1‫א ת ״ ה ש פ ח‬
.. . y T , _ V
‫ויי ש ם‬
V J T “
‫ ב‬:‫ה ט פ חו ת‬ I T : “

al principio; a Led y a sus hijos despues; '‫ה‬ ‫וילד־י‬ ‫ו א ת ־ ל א ה‬ ‫ר א^ נ ה‬ ‫ילדי הן‬

y a Rajel y a Yosef al ultimo. 3El paso ‫ ס ף‬1‫ו א ת ־ י‬ ‫ן א ת ״ י ח ל‬ ‫ י ם‬3‫א ח ל‬
delante de ellos, y se postro en tierra ‫ ג ן ה ו א ן* ב ר ל פ נ י ה ם‬: ‫א ח ר י נ י ם‬
siete veces hasta llegar ante su hermano. ‫^ ד ״ג ש תו‬ ‫פ^ מ י ם‬ V115# ‫צ ה‬
4Esav corrio a su encuentro y 10 abrazd, '‫ד‬ :‫א ח י ו‬ ‫ל ק ר א ת ו‬ ‫ע שו‬ ‫ו{ ך ץ‬
se echo sobre su cueiio y 10 beso, y ¥ ‫ לןו‬# 1 ‫על־ צו ארו‬ ‫ויפיל‬ ‫ויחבקהו‬
: o n k 8 l 6 s °

‫ בן ש ף י ת י ^ חי נ ת א ןי ת ב ני ה ן ק ך מ אי ו ןי ת ל א ח‬:‫ך ב ני א ע ל ל א ה ו ע ל ך ח ל ן ע ל ת ך תיו לווי נ ת א‬

‫ ג ו ה ו א ע ב ר כן ך מי הון ו ק גי ר ע ל א ך ע א( ץ ב' ע ז ק ג כין‬:‫ו ב נ ה א ב ת ר אי ו ןי ת ך רו ל וי ת יו ־ ס ף ב ת ר אין‬
‫ י ו ך ס ט ע ע>ו ל כן ך מו תי ה ו ג פ פי ה ו נ פ ל ע ל צ ן א רי ה ן נ ^ כןי ה‬:‫ ת! א חו הי‬# ‫ צ״ א‬1 ‫ע ד מ ק ר בי ה ע ד‬
_ — ------ ------------------------------------------------------------------------------------- R A S H )

‫כל‬ ‫מ ש ת חו ה‬ ‫כ ש ר א הו‬ ‫ר ח מיו‬ ‫נוז ג ל ג לו‬ ‫א ח רון‬ ‫א ח רון‬ .‫א ח ר נ י ם‬ ‫וי ל די ה‬ ‫ל אה‬ ‫(ב> ; ו א ת‬
.‫ע לי ו‬ ‫נ קו ד‬ .‫וי נ ק ה ו‬ :‫ס ל ל ו‬ ‫ה( ץ ת חו או ת‬ ‫או תו‬ ‫י בי א‬ ‫א ם‬ :‫א מ ר‬ .‫ל פ נ י ה ם‬ ‫ ע ב ר‬0 ( :‫ח ב י ב‬
‫ב ב רי ת א‬
I “ t ■
‫הז ה‬
VT ‫־‬
‫בד ב ר‬T T ‫־‬
‫חו ל קין‬
‫י‬ :
‫וי ש‬'‫ ־‬:
.‫ ק ה ו‬3 ‫<י>וי ח‬
‫••׳‬I t
:‫ת ח ל ה‬ T• 5
‫בי‬ ♦
‫י ל ח ם‬
'‫ ׳‬T
,‫ל ה ל ח ם‬
T * J
‫ר שע‬ T T

— T R A D U C C 1 6N D E R A S H (

33
2 . ‫ל א ה ו י ל די ה * ג ח ר ני ם‬ ‫ ו א ת‬/ a l e a y a su s h ijo s d e sp u e s. A quien m as a tra s dejaba m a s q u e rid o

e ra . 131
3 . ‫ל פ ני ה ם‬ ‫ ע ב ר‬/p a s 6 d e la n te d e e llo s . Yaacob se dijo: “Si este m alvado vien e para pelear, que
prim ero pelee conm igo .” 132
4. ‫ וי ה ג ק הו‬/ y l o a b r a z 6 . A Esav se le d e s p e rtd la m is e ric o rd ia 133 c u a n d o v io q u e Yaacob le

h a c ia to d a s e s ta s p o s tra c io n e s . 134
‫וי > » ק הו‬ / Y l o b e s 6 . Esta palabra este seftalada con puntos en el texto hebreo.135 Sobre el
significado de estos puntos hay una diferencia de 0 pini 6n en una b e r a itii 136 del comentario

131. Bereshit Rabd 78:8. El versiculo literalmente 133. Lit., “su misericordia rodo”.
dice de Lea y sus hijos, 10 mismo que de Rajel y 134. Bereshit Rabd 78:8. El midrash caracteriza as!
Yosef, que eran “posteriores”. Al parecer, Rashi el encuentro entre Esav y Yaacob. Este le dijo:
inserta aqui su comentario para responder a la “Imaginate que tu estas delante de siete barreras,
pregunta de por qu6 la Tora los llama de igual sentado y en disposici6n de juzgar y deliberar,
manera, si de hecho los ultimos eran Rajel y Yosef. mientras que yo estoy siendo juzgado ante ti y tu te
La respuesta es que, al decir que ambos grupos eran llenas de misericordia.”
“posteriores”, la Tora quiere excluir la suposicion de 135. En el texto hebreo, tal como aparece en el rollo
que Rajel y Y osef eran los “queridos”, mientras que de pergamino de la Tora [sefer tora\, la palabra
todos los demas compartian el mismo nivel. En ‫?ן הי‬4«‫ ו‬lleva un punto encima de cada una de sus
realidad, el grado de carino que Yaacob les tenia era letras.
gradual: era menor en los primeros mencionados y
136. Literalmente, “[ensenanza] externa”. Se da
mayor en los ultimos (Lifshuto shel Rashi). este nombre a las ensefianzas rabinicas no incluidas
132. Bereshit Rabd 78:8. en la Mishna. En su mayorla son de caracter legal.
 457 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 3 :5 -7 — ^ ‫ ה ־‬:‫ל ג‬

lloraron. 5Alzo sus ojos, y vio a las ‫“ א‬P I ‫ה‬ : ‫ ו‬3 ‫א ת ״ ע י נ י ווי ־ ב‬ ‫ויי ש א‬

mujeres y a los mhos y d ijo : “j Quienes .,Q ^ ‫ ם א ת ־ ה נ ש י ם‬, ^ , ‫ ה‬-'‫ן א ת‬

son estos para tu El dijo: Son los ' • • • ' ■‫־‬ •t : - : • T-
hijos con los que Dios ha agraciado a tu ‫ל ך‬ ‫א ש ר ־ ח נ ן א ל ה‬ ‫הןלדים‬ ‫וייאמר‬
siervo.” 6Entonces las siervas se ‫■ ״ ״‬L. .
‫״‬ . , , ‫ותג שן‬ ‫ו‬ ‫וי‬/‫ר בי‬ :‫ע ב ד ך‬ ‫א ת‬ ‫א ל ה י ם‬
acercaron, ellas junto con sus hijos, y se * : » ‫•■ י‬ •••‫־־‬ • ‫־‬ ‫ • • • י י‬:

postraron. 7Se acerco tambien Lea con :‫ו ת ש ת ח ו י ן‬ ‫ולדיהן‬ ‫הנ ה‬ ‫ה ש פ ח ו ת‬

sus hijos, y se postraron. Y despues se *‫ ״ ״‬L ‫״‬ » ‫ ״‬.J
‫■ מ‬, ‫וי־שתחוו‬ ‫וילדיה‬ ‫ג ם ־ ל א ה‬ ‫ו ת ג ש‬
acerco Yosej y [luegoJ 7 Rajel,
‫׳‬ v f
y se n
* ■‫׳‬ ‫־‬ ! ‫•׳‬ ‫־‬ T '•‫* • • ־‬ ‫•י‬ ‫״‬ •■ ‫־‬ s - • -
‫ז‬

postraron. :‫ו ו‬11‫ ןת ־ ח‬- ‫־ ש‬: ‫י‬r ‫י ו‬ ‫ ־ ח ל‬.‫ ••ר‬t‫ ו‬: ‫ ף‬1‫י ו״• עס‬ ‫*נ ג ש‬
j -
‫ח ר‬- ‫ א‬- ‫ו‬ •

o n k e l 6 s

‫ ו ו ק ר י ב ת‬:‫ ת ו ז ק ף י ת ע י נ ו הי ו ח ז א י ת נ ש י א מ ת ב נ י א ו א מ ר מ ן א לי ו ל ד ו א מ ר ב נ י א די ח ס יי י ת ע ב ד ך‬:‫ו ב כו‬

:‫ק רי ב יו ס ף ו ך ח ל ו ס גי דו‬ ‫כן‬ ‫ר ס גי ד ר ו ב ת ר‬ ‫ל א ה ו בנ ה א‬ ‫א ף‬ ‫ \ ו ק ר י ב א‬:‫א נ י ן ו ב נ י ה ו ו ק ז גי ד א‬ ‫ל חי נ ת א‬

R A S III

‫ונ ש קו‬ ‫ש^ ג ה‬ ‫ב או ת ה‬ ‫ר ח מיו‬ ‫ש נ כ כ( ר ו‬ ‫אל א‬ ‫של א‬ ‫לו מ ר‬ ft ‫נ קו ך ה‬ ‫ש ך ך שו‬ ‫י ש‬ .‫ד ס פ ר י‬

‫ל היו ת‬ ‫אל ה‬ ‫מי‬ .‫ל ך‬ ‫אל ה‬ ‫»י‬ >‫ ח‬1 :‫ל ב ו‬ ‫בכל‬ :‫ב ן י ו ח א י‬ ‫ש מ עון‬ ‫ר בי‬ ‫א מ ר‬ .‫ל ב ו‬ ‫בכל‬ ‫נ ש קו‬
‫ה א מ הו ת‬ ‫ב כ לן‬ .‫ו ר ח ל‬ ‫יו ס ף‬ ‫> ג ג ש‬0 :‫ש ל ך‬ ,‫ל י ע ק ב‬ ‫שונ א‬ ‫ש ע שו‬ ‫בי דו ע‬ ‫הי א‬ ‫הלכ ה‬

TR A D U C C 16N DE RA SH I —

m id r a s h ic o S i f r e . 137 H ay quienes interpretaron esta puntuacidn com o indicio de que E s a v no 10

beso de todo corazdn. P e r o Rabi Shim6n ben Y ojai dijo: Es un hecho que E sav odiaba a Y aacob,
pero en ese m om ento se compadecid y 10 beso de todo c o r a zo n .138

5. ‫ מ י א ל ה ל ך‬/ iQUiENES SON e st o s pa r a t i ? E s ta f r a s e s ig n if ic a : ^quienes son estos en relaci6n

co n tig o ? 139

7. ‫ נג ש יו ס ף ו ר ח ל‬/ se ACERCO YOSEF y il u e g o ] r a je l . En todos lo s d e m a s casos, las mad re

137. Sifre, Behaalotejd 9 :10. p u n te a d a . S e g u n la p rim e ra o p in io n , lo s p u n to s

e n c im a d e la p a la b ra ‫ ו י ש ק ה ו‬tie n e n c o m o p ro p o s ito
138. E n su c o m e n ta rio al v . 18 :9 , .v.v. ‫ ו^ א כי רי א ל י ו‬,
in d ic a r q u e, e n c ie rto s e n tid o , la p a la b ra n o e s ta a h f,
R a sh i y a e x p lic o q u e c u a n d o e n e l te x to h e b re o d e
la T o rd a p a re c e n p u n to s e n c im a d e u n a p a la b ra , e llo
10 c u a l im p lic a ria q u e el b e so fu e in e x is te n te o ,
m e jo r d ic h o , q u e n o fu e u n b e s o sin c e ro y d e to d o
c o n s titu y e u n in d ic io d e q u e la p a la b ra e n c u e stio n
c o ra z o n . P e ro se g u n la o p in io n d e R a b f S h im o n b e n
d e b e s e r in te rp re ta d a e n fo rm a e sp e c ia l. A h o r a b ie n ,
Y o ja i, se ria su p e rflu o q u e la T o r a in d ic a s e q u e E s a v
si el n u m e ro d e le tra s d e u n a p a la b ra p u n te a d a es
n o e r a sin c e ro c o n Y a a c o b ; e llo e r a e v id e n te . E n su
m a yo r q u e e l d e lo s p u n to s m ism o s, se in te rp re ta la
o p in io n , los p u n to s e n c im a d e ‫ ו י נ ק ה ו‬tie n e n c o m o
p a la b ra tal c o m o e s , sin to m a r en c o n s id e ra tio n los
p ro p o sito in d ic a r q u e ju s ta m e n te e ste b e so fu e
p u n to s. P e ro c u a n d o el n u m e ro d e p u n to s e s m a y o r
e x c e p c io n a l: a p e s a r d e su o d io in v e te ra d o , e n e s ta
q u e e l d e la s le tra s d e u n a p a la b ra , se in te rp re ta n las
o c a sio n E sa v si 10 b e so d e to d o c o ra z o n (Sefer
le tra s p u n te a d a s c o m o u n a p a la b ra in d e p e n d ie n te , al
m a rg e n d e la s d e m a s le tra s y d e l se n tid o lite ra l d e
haZikaron ) .
la p a la b r a . E n e s te c a so , sin e m b a rg o , el n u m e ro de 139. E sa v s a b ia que e ra n p a r te del g ru p o de
p u n to s e s ig u a l a l n u m e ro d e letra s. E sto d a o rig e n Y a a c o b , p u e s e sta b a n c o n e l. S u p re g u n ta e r a q u e
a u n a d ife re n c ia d e o p in io n e n tr e lo s sa b io s c on r e la c io n te n ia n c o n Y a a c o b , si e ra n su s h ijo s o su s
re s p e c to a l s ig n ific a d o q u e d e b e a su m ir la p a la b r a sir v ie n te s ( Gur Arye).
3 3 :8 -1 0 — ‫ ח ־ י‬: ‫ל ג‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬/ 4 5 8

s [ E s a v j d ijo : “i P a r a q u e tie n e s to d o ‫הזיה‬ ‫כ ל ־ ה מ ח נ ה‬ ‫ל ך‬ ‫מי‬ ‫וייאמר‬ ‫ח‬

‫ ״‬: %s x r i w ‫ ח ן‬:‫ל ? < א‬ * *

mi senor. ” 9Esav dijo: “Tengo >‫י^ ־ ל י ר ב א ך ן‬ ‫ט וייאמר‬ :‫א ד נ י‬
demasiado, hermano mio; sea para ti lo ' T " r ‫■' ־׳־‬
T" ‫־׳־‬ ,‫! ־ י‬
que es tuyo. ” 10 Yaacob dijo: “No, p o r "‫ י ו י א מ ר י״ ע ל [ ב א ל‬: ‫ך א ש ר ״ ל ך‬ ‫יהי ל‬
0 n k e l 6 s

‫ר ח מין‬ ‫ל א <׳ \ כ ח א‬ ‫די ן ג ך עי ת ו א מ ר‬ ‫ה דין‬ ‫מ ש רי ת א‬ ‫פ ל‬ ‫ל ך‬ ‫מן‬ ‫ ו א מ ר‬n

‫ י ו א מ ר י ע קי ב‬:‫ב ד י ל ד‬ ‫א צ ל ח‬ ‫א חי‬ ‫ס גי‬ ‫א י ת לי‬ ‫ ט ו א מ ר ע ש ו‬: ‫ב ע י נ י ן ב׳ ו נ י‬

--------------------------------------------------------- R A SIII

‫אנ שיו‬ ‫או תו ו א ת‬ ‫ש היו דו ח פין‬ ‫מ ל א כי ם פג ע‬ .‫ א ב ל ב ר ח ל י ו ס ף נ ג ש ל פני ה‬, ‫נ ג ש ו ת ל פ ני ה ב נ י ם‬

‫ ש ל מי א ת ם? ו ה ם א ו מ ר י ם ל ה ם‬:‫ו א ו מ ר י ם ל ה ם‬ ‫ ש מ א י ת ל ה ב ה עיניו א ו ת ו‬, ‫ א מ י י פ ת ת ו א ר‬:‫ א מ ר‬:
‫ ן א ל ו א ו מ ר י ם‬.‫ ה כ ו ה כו‬: ‫ ו הן א ו מ ר י ם‬.‫ש ל ע שו‬ ,‫מ ל ה ס ת כ ל ב ה‬ ‫ א י^ מ ו ד כ נ ג ד ה ו א ע כ ב נ ו‬. ‫ז ר ש ע‬:
‫ ו ל א היו מ ש גי חי ם‬,‫ש ל י צ ח ק הו א‬ ‫ ב נ ו‬,‫הני חו‬ :) ‫ כ ב‬:‫מ ט‬ ‫( ל ק מו‬ ‫מ כ א ן י ז כ ה י ו ס ף ל ב ר כ ת ע ל י ןגיו‬
<‫ם‬ ‫ ן ל ' א ה י ו מ ש ג י ח י‬, ‫ ב ן ב נ ו ש ל א ב ר ה ם ה ו א‬.‫<ג ליו‬ ‫ מ י כ ל ה מ ח נ ה א ש ר פ ג ש ת י‬.‫מ י ל ך ע ל ה מ ח ג ה‬ >‫ ח‬.

‫ א ם כ ן מ ש ל נ ו‬: ‫ א ו מ ר י ם ל ה ם‬. ‫א ס י ו ש ל יי ג קי ב ה ו א‬ ‫ ל מ ה ה ו א ל ך? ו פ ש ו ט ו ש ל‬, ‫ש ה ו א ש ל ך? כ ל ו מ ר‬

‫על‬ ‫לו‬ ‫הו ך ה‬ ‫כ אן‬ .‫ל ך‬ ‫ ( ט> י ל!י ל ך א ש ר‬: ‫א ת ם‬ ‫ כ ת ו ת ש ל‬,‫ ו מ ך ר שו‬. ‫ ע ל מו לי כי ה מ נ ח ה‬,‫מ ען ך א‬
— T R A D U C C 1 6 N D E R A S I lf

acercaron antes que sus hijos, pero en el caso de Rajel, su hijo Y osef se acercd primero. Se dijo:
“M i m adre es de apariencia herm osa y quizas este m alvado la m ire con ojos codiciosos; me
parar6 delante de ella e im pedir6 que 61 la m ire.” Por esta raz6n Y o sef m erecid la bendici6n que
su padre le dio sobre el mal de o j o .140
8 . ‫ צ ה‬1‫ מ י ל ך פ ל ו * מ ן‬/ ;, p r q u t i n s t o o s t
Q Q m p m n t o ? Esta frase significa: £qui6nes son
8 8 8 q 8 8 Y Q Q 8

los que forman todo el cam pam ento que cncontrd, el cual te pertenece? Es decir, £para que es
tu y o ? 141 C onform e al sentido sim ple de la frase, Esav se refiere a los que le condujeron el
obsequio. Pero segun su exegesis inidrAshica, el “campamento” 142 al cual Esav se referta estaba
formado por grupos de Angeles con los que se habi'a topado en el camino, quienes em pujaron a
61 y a sus hom bres. U nos Angeles les preguntaron: “;,De qui6n son ustedes?” Los hombres de Esav
les respondieron: “D e E sav.” Entonces los Angeles se dijeron entre sf: “ jGolp6enlo! jGolp6enlo!”
Los hombres de Esav les dijeron: “Ddjenlo en paz; 61 es hijo de Itzjak”, pero los Angeles no
hicieron caso de esto. Luego les dijeron: “Es nieto de A braham ”, pero ni aun asi hicieron caso.
Finalmente, cuando les dijeron: “Es herm ano de Yaacob”, los Angeles respondieron: “Si es asf,
entonces ustedes son de los nuestros.” 143
9. ‫ל ך‬ ‫א ש ר‬ ‫ל ך‬ ‫ י הי‬/ s 8 Q p Q r Q t i LO QUE 8 s TUYO. Aquf Esav le reconoci6 a Yaacob el derecho a la s

140. Bereshit Rabd 7 8 :1 0 . S e g u n la tr a d ic io n , el q u e e ra n se rv id o re s. Su p re g u n ta aquf e ra que

m a l d e o jo n o te n ia n in g u n p o d e r so b r e Y o sef; to d o s p ro p o sito tc n ia n ; e sto e s , p a ra q u e se m o le sto
lo m ir a b a n c o n g ra c ia . E s te d o n le fu e c o n fe rid o e n Y a a c o b e n e n v ia rlo s ( Gur Arye).
b e n d ic io n por su p a d re . V er al re sp e c to el 142. E s ta in te rp re ta c io n a g a d ic a e s n e c e sa ria p a ra
c o m e n ta rio d e R a s h i a l v . 4 9 :2 2 . e x p lic a r la a p a re n te in c o n g r u e n c ia de lla m a r

141. E l “ c a m p a m e n to ” d e l cual E sa v h a b ia se “c a m p a m e n to ” a un p u fta d o de sie rv o s;

re fie re a lo s s e rv id o re s d e Y a a c o b q u e le lle v a ro n el “c a m p a m e n to ” im p lic a u n g ru p o c o n sid e ra b le d e

p e rso n a s (M izraji).
o b se q u io . P o r ta n to , a q u i n o p re g u n ta b a q u ie n e s
e ra n e n re la c io n c o n Y a a c o b , c o m o e n el v . 5; sa b ia 143. Bereshit Rabd 7 8 :1 1 .
 459 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 33:11 — ‫ י א‬: ‫ל ג‬

favor, si ahora he hallado gracia en tus ‫מ צ א ת י חז בעיניך ו ל ק ח ת‬ ‫א ס ־ נ א‬ ‫נ א‬

‫ן‬ . . , , JT ! I - IT ! I V ; I • <T T T * T
ojos, toma este obsequio de mis manos,
puesto que he visto tu rostro como ver ei ‫פניך‬ ‫ר אי תי‬ ‫על״כז‬ ‫כי‬ ‫מיידי‬ ‫מנ ח ת י‬
‫י‬ . V T • J' T • ‫״‬ ‫**־‬ /<‫ ־‬T • I•• T : •

rostro de un ser divino * y te has

apaciguado hacia m i 11 Toma ahora mi ‫ק ח ״ נ א‬ ‫ יא‬:‫א ד ה י ם ו ת ר צ נ י‬ ‫כו־אית פני‬
o n k e i A s

‫א ם פ עו א ^ כ ח י ת ר ח מי ו ב עי ני ך ו קנ ק ב ל ת קו ־ ב תי מ ן י די א רי‬ ‫ב ב עו‬
‫ י א ק ב ל כ ע ן‬:‫א פ י ך ב ך ב י א ו א ת ו ־ ע י ת ל י‬ ‫ע ל פן חןו נ נו ץ ל א פ י ך פ חי ז ו‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A S H I -------------------------------------------------------------------------------- ■
------- •

‫לי‬ ‫שנ ת ר צי ת‬ ‫על‬ ‫ו עו ד‬ .‫ש ל ך‬ ‫שו ־ אי תי ש ר‬ :‫פ ן‬ ‫לי‬ ‫תי א מ ר‬ ‫נ א‬ ‫אל‬ .‫נ א‬ ‫א ל‬ >‫<י‬ :‫ה ב ך כ ו ת‬
‫ך אי ת‬ ‫לו‬ ‫הז כי ר‬ ‫ול מ ה‬ .‫ס ו ו ־ ח נ י‬ ‫על‬ ‫ל ק ג חו׳ ל‬ ‫מי די‬ ‫מ נ ח תי‬ ‫ן ל ק ח ת‬ ‫ב ע מי ך‬ ‫חן‬ ‫מ צ א תי‬ ‫צא‬ ‫א ם‬

‫ך אוז‬ :‫ה י מ נ ו ן י י א מ ר‬ ‫שיוני ר א‬ ‫ה מ ל א ך? פ די‬ ‫ו ה גון‬ ‫כ ד אי‬ ‫כי‬ . ‫ו ג ו׳‬ ‫פ ני ך‬ ‫ר אי תי‬ ‫<נן‬ ‫על‬ ‫פי‬

.‫ו ת ך צ ני‬ :‫מ ע ת ה‬ ‫לו‬ ‫איני י כו ל‬ ,‫מ ל א כ י ם ו נ צ ו ל‬ ‫פני ך‬ ‫ר אי תי‬ ‫א שר‬ ‫על‬ ‫מנ ח תי‬ ‫ש ת קבל‬ ‫לך‬
‫ל שון‬ ‫ש ב מ ק ך א‬ ‫ ן‬1‫ך צ‬ ‫כל‬ ‫ ו כ ן‬.‫נ ק נ פ י ס ת ל י‬ ,‫ה מ ל א ך‬ ‫פני‬ ‫כ ך אי ת‬ ‫לי‬ ‫ח שו בין‬ ‫ו הן‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I

b e n d i c i o n e s q u e s u p a d r e le h a b i a c o n f e r i d o . 144

10. ‫ א ל נ א‬/ n o , p o r f Q v o r . E s d e c ir , n o , p o r f a v o r n o m e d i g a s a s i '. 145

‫מ צ א ת י ח ן ב ע י נ י ך ו ל ק ח ת מ נ ח ת י מ י ד י פ י ע ל פ ן ר א י ת י פ נ י ך ו ג ו׳‬ ‫ א ם נ א‬/ si Q iio r Q ii 8 h Q l l Q q o g r Q Y iQ 8 n

t u s o j o s , t o m Q 8 s t 8 o H s 8 q u io q 8 m is m Q n o s , p u 8 s t o q u 8 h 8 v is t o t u r o s t r o , 8 t Y . Q u e ria
d e c ir le : E s c o n v e n i e n t e y c o r r e c t o d e t u p a r t e a c e p t a r m i o b s e q u i o , p u e s t o q u e h e v i s t o t u r o s t r o ,
e l c u a l e s t a n i m p o r t a n t e p a r a m f c o m o la v i s i 6 n d e l r o s t r o d e l a n g e l q u e v i; p u e s h e v i s t o a t u
6 n g e l g u a r d i a n . 146 Y a d e m a s , t e 10 e n tr e g o p o r q u e a c e p t a s t e p e r d o n a r m i f a l t a . ^ Y p o r q u e
Y a a c o b le m e n t i o n ^ la v i s i o n d e l £ n g e l ? P a r a q u e E s a v t u v i e r a m i e d o d e e l y d i j e r a : “ S i Y a a c o b
h a v i s t o a n g e l e s y a u n a sf s e h a s a l v a d o , e s o s i g n i f i c a q u e d e s d e a h o r a y a n o p o d r e c o n t r a e l . ” 147

‫ ו ת ר צ ני‬/ y t 8 h Q s Q p Q Y ig u Q q o h Q Y iQ m i . E s ta p a l a b r a s ig n if ic a : t e r e c o n c i l i a s t e c o n m i g o . Y d e
ig u a l m o d o , s ie m p re que a p arece la e x p r e s io n 148‫ ן‬1‫ף צ‬ en la E s c ritu ra , su s ig n ific a d o es

144. Bereshit Raba 7 8 :1 1 . A l d e c ir “ te n g o m u c h o ” , L a se g u n d a , q u e la p rim e ra f r a s e d e l v e rs ic u lo “ si

E sa v y a habi'a d e c lin a d o el o b s e q u io q u e Y a a c o b le ah ora h e h a lla d o g r a c ia en tu s o jo s ” no debe
ofreci'a. P o r 10 ta n to , a g r e g a r “ s e a p a ra ti 10 q u e es e n te n d e rs e c o m o la ra z o n p o r la q u e E sa v d e be ri'a
tu yo ” p a re c e ria su p e rflu o a m e n o s q u e se 10 e n tie n d a a c e p ta r su o b s e q u io . L a ra z o n se h a lla e n la se g u n d a
no so lo e n re fe re n c ia al o b se q u io a c tu a l, sin o a o tro fra se , “ p u e sto q u e h e v is to tu r o s tr o ...” ( Gur A rye).
b ie n p re v io (M izraji).
* N o ta a l te x to d c la T o r a . A q u i, 10 m is m o q u e e n lo s
145. L a u ltim a fra se q u e E sa v le habi'a d ic h o se vv. 2 9 y 3 1 , la p a la b ra ‫א ל ה י ם‬ n o p u e d e re fe rir se
re fe ria a su a c e p ta c i 6 n d e q u e Y a a c o b s e q u e d a s e lite ra lm e n te a D io s, y a q u e Y a a c o b n o v io r e a lm e n te
c o n la s b e n d ic io n e s q u e su p a d re le h a b fa d ad o . E sto “ e l ro stro d e D io s ” , s in o al a n g e l e n v ia d o p o r E l. E l
q u e Y a a c o b d ic e aq u f n o se r e fie re a e so , sin o a la T a rg u m la tra d u c e p o r ‫ ך ב ר ב ; א‬, s e n o r , p o d e ro so . E s te
fra s e in m e d ia ta m e n te a n te rio r e n la c ua l E sa v le d ijo m is m o se n tid o tie n e ‫א ל ה י ם‬ e n el v. 6 :2 . E n su
q u e y a te n fa d e m a sia d o y q u e , p o r 10 ta n to , no c o m e n ta rio R a sh i d e ja c la ro q u e ‫ א ל ה י ם‬se r e fie re al
p re c isa b a d e su o b se q u io ( M aharshal ). a n g e l, p o r 10 q u e a q u f h e m o s o p ta d o p o r tr a d u c irla
p o r “ s e r d iv in o ” .
146. R a sh f e x p lic a aq uf v a ria s c o sas. L a p rim e ra ,
147. Sotd 4 1 b ; Bereshit R aba 7 7 :3 .
q u e la e x p re sio n ‫פ י ע ל כ ן‬ tie n e el sig n ific a d o de
“ p o rq u e ” , “ p u e sto qu e” [v e r al re sp e c to su 148. O c u a lq u ie r o tro te rm in o d e riv a d o d e la ra iz
c o m e n ta rio a los v v. 18:5 y 1 9:8] (Sifte Jajamim). ‫רצה‬.
33 :11 — ‫ י א‬: ‫ל ג‬ ‫ ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬/ 4 6 0

homenaje que se te ha aportado, porque "‫כי‬ ‫לך‬ ‫הב א ת‬ ‫א שר‬ ‫א ת ־ ב ך ב תי‬

o n k e l 6 s

‫ ר י‬1•‫ו־ ת י א* ת • ל ד א‬1‫ב •ת י • •ד ז יא ת‬t ‫ ר‬v ‫ק‬t ‫זי ת •ת‬

RASH|

,‫מ » ו‬ ‫פ ך ע ־ ה ( ל ק מן‬ ‫א ת‬ ‫ב ג ו ן ו י ב ר ך יי ג קי ב‬ ,‫פ נ י ם‬ ‫ ו כ ן פ י ל א ל ר צ ו ן י ה י ה‬.‫א פ י י מ נ ״ ט ב ל ע ״ ז‬ .‫פ י ו ס‬

‫ ן כ ן‬.> ‫ ל א‬:‫ד ס נ ח ר י ב ( מ ל כ י ם ב י ח‬ ‫ב ר כ ה‬ ‫א תי‬ ‫ץ שו‬ .‫ ה ע ן ר ב נ ו ת ב א ו ת ל פ י ס ו ל ר צ ו ת‬.1‫ כ‬: ‫ל כ ם ( ו י ק ר א כ ב‬
‫ח מ ת‬ ‫מל ך‬ ‫ך תו עי‬ ,‫ל ש ל ו ם ו ל ב ך כ ו‬ ‫לו‬ ‫ל ש או ל‬ ‫ י ו ך ע י ם‬, 1‫ ל ב‬:‫צ ך י ק י ך ע ו ן ר צ ו ן ( מ ש ל י י‬ ‫ש פ תי‬ ‫ן כן‬
‫ו ץ׳‬ ‫ש לו ם‬ ‫ב ךכ ת‬ ‫ל שון‬ ‫כל ם‬ ,)‫י‬:‫ח‬ ‫ב‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫יזו‬ ‫מנ ח ה‬ ‫מ כ רו תי‬ . ‫(< א> ב ן כ ת י‬ :‫ו ל ר צ ו ת‬ ‫ל פי ס‬
‫מו ״ן‬ ‫ב ר כ תי‬ ‫זו‬ ‫א ף‬ .‫ש ל ו ד י ״ ר‬ ‫ב ל ע ״ז‬ ‫ש קו רין‬ ‫ב א ה‬ ‫אינ ה‬ ‫ן ל פ ר קי ם‬ ‫פני ם‬ ‫ר אי ת‬ ‫על‬ ‫ה ב א ה‬
‫ת י‬1 ‫ ג ף עי‬-‫ י‬1 ‫ב ה ו ר א• נ י‬t ‫ת‬t ‫ ח‬1 ‫ט ־ ר‬r ‫ ל א‬.‫ב א ת לז ׳ך‬t ‫ש ר \ה‬v ‫א‬- ‫ ן‬:‫ש ל ו ״ ד‬ ‫י ת‬- ‫ ר •א‬: ‫•ל‬ ‫ש • ה י א‬v
,
‫כ ה‬t ‫ ר‬t ‫ב‬t ‫כ ל‬r ‫ו‬t .‫ ש ל ו ם‬r ‫ל ת‬- ‫ל ש א‬. ‫ל א‬T ‫א‬...

TRA D U C C 16N DE R A SH I

apaciguam icnto 0 reconciliaci6n. Significa 10 mismo que la palabra a p p a im e n t en francos

an tiguo . 149 Por ejemplo, en, el versiculo: “Porque no ser£ com o benepl&cito [‫ ] ל ר צו ן‬para
ustedes ” , 150 se utiliza esta expresi 6n porque las ofrendas tienen com o prop 6sito hacer las paces y
reconciliar al ser humano con su Creador. Y en un sentido andlogo Se dice que “los labios del justo
conocen la reconciIiaci6 n [151” [‫ ר צ ו ן‬porque saben hacer las paces y reconciliar a dos personas.
11. ‫ ב ף פ תי‬/ M l h o m 8 n Q j 8 . 152 En este contexto, esta cxprcsi 6n significa: mi obsequio. Un obsequio
com o el de este caso, m otivado por el encuentro con alguien despu 6s de un prolongado lapso de
tiem po tiene com o prop 6sito expresar un saludo a alguien . 153 Y 10 m ism o se aplica a cualquier
otra exp 1‫־‬esi 6n de ‫ ב ר כ ה‬, que literalmente significa “ bendici 6 n”, enunciada a prop 6sito de un
encuentro. P o r ejem plo en la frase que literalmente dice: “Y aacob bendijo [‫ ] ו י ב ר ך‬al Fara 6n ” . 154
Y tambi6n la frase: “ R m danm e hom enaje ]155, ” !‫ ב ר כ ה‬dicha con respecto al rey Sanjerib. Y
asim ism o en la frase: “P ara sa ludarlo y bendecirlo [156, ”[‫ ל ב ר כ ו‬dicha con respecto a Toi, rey de
Jam at. T odas estas expresiones expresan un saludo . 137 En francos antiguo, saluder. Por 10 tanto,
en este versiculo tam bien, la expresi 6n ‫ ב ך כ ת י‬significa lo mismo que la expresi 6n m o n s a lu d en
francos antiguo . 158
‫ ג א ת ל ך‬1!‫ א ש ר ו‬/ q u e s e t e iia a p o r ta d o . T u n o te esfo r z a ste p o r 61, p ero y o m e esforc6 p ara

14 9 . E n e s p a fio l, a p a c ig u a m ie n to , c o n c ilia c io n . L a 153. L ite ra lm e n te “ in q u ir ir p o r la p a z ” d e a lg u ie n .

r a iz ‫ל צ ה‬, que da o r ig e n al v e rb o ‫ל ר צו ת‬ y al Segun e sto , no s ig n if ic a ria que la p e rso n a
su s ta n tiv o ‫ ר צ ו ן‬, tie n e v a ria s c o n n o ta c io n e s , to d a s lite ra lm e n te “ b e n d ic e ” a la o tra , sin o que
r e la c io n a d a s e n tr e si. E n su s e n tid o p rim a rio im p lic a sim p le m e n te le p re se n ta s u s re sp e to s y le rin d e
h a c e r a lg o p a r a im p la n ta r u n e s p iritu d e p a z y b u e n a h o m e n a je .
v o lu n ta d e n tre d o s p e rs o n a s. D e a h i q u e , se g u n el
154. Infra, v . 4 7 :7 . A lli m is m o , R a s h f e x p lic a q u e
c o n te x to , pueda ser tra d u c id o por c o n te n ta r ,
su “ b e n d ic io n ” al F a ra o n s ig n ific a b a sa lu d a r lo
a p a c ig u a r, a c e p ta r , c o n c ilia r o c o m p la c e r. P o r e llo
r e sp e tu o s a m e n te .
m is m o , el s u s ta n tiv o ‫ר צ ון‬ ta m b ie n a d o p ta la s
a c e p c io n e s de q u e re r, v o lu n ta d , b e n e p la c ito , 1 55. M elajim II, 18:31.
c o m p la c e n c ia . E n h e b re o m o d e rn o , ‫ך צ ו ן‬ e s c asi 156. Shem uel II, 8:10.
e x c lu s iv a m e n te u tiliz a d o e n e l se n tid o d e q u e re r y
157. L ite ra lm e n te , “ b e n d ic io n d e p a z ” .
v o lu n ta d p ro p ia ; p e r o e n su o rig e n se r e f e r ia m a s al
e s p ir itu d e b u e n a v o lu n ta d e n tr e d o s p e rso n a s. 158. E n e sp a flo l, saluder ( e n fra n c e s m o d e rn o ,
saluer) e s “ sa lu d a r” ; mon salud e s “m i sa lu d o ” . E n
1 50. Vayikrd 2 2 :2 0 .
su a c e p c io n o r ig in a l, “ s a lu d a r ” a a lg u ie n sig n ific a b a
151. M ishle 1 0 :32. a lg o a n a lo g o a 10 q u e R a s h i e x p lic a a q u i, p u e s
152. L ite ra lm e n te , “ m i b e n d ic io n ” . im p lic a b a d e s e a r la salud d e la p e rso n a a la c u a l
 461 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 3 :1 2 — ‫ י ב‬: ‫ל ג‬

Dios me ha agraciado y porque tengo ‫ויפצר״‬ ‫יש־לי־כ־ל‬ ‫וכי‬ ‫א ל ה י ם‬ ‫חנני‬

todo. ” El le insistio, y lo tomo. '' A ' J ‫י‬ ,‫י‬ " J
12 y ei dijo: “Viajemos y marchemos, ‫ונלכה‬ ‫נ ס^ ה‬ ‫וייאמר‬ ‫יב‬ :‫ו י י ל ן ח‬ ‫בו‬
o n k e l 6 s

‫ י ב ו א מ ר נ ט ל ו ני ה ך‬:‫רו זי ם י ע לי( לן ך םן יי ו א רי א י ת לי כ ל א ו א ת ק ף בי ה ו ק בי ל‬

--------------------------------------------------------------------------------------- R A S I lf ------------------------------------------------------------------------------------- —

‫רב‬ ‫לי‬ :‫ג א ו ה‬ ‫ב ל שון‬ ‫דבר‬ ‫ו ע שו‬ ,‫ס פ ו ק י‬ ‫ר א שונ ה‬ ‫נו ״ן‬ .‫ח מ י‬ :‫ל י ז ־ ך‬ ‫שב א ה‬ ‫עד‬ ‫ל ה גי ע ה‬
‫צ ך כי‬ ‫מ כ די‬ ‫ויו ת ר‬ ‫יו ת ר‬ , 1‫ט‬ ‫פ סו ק‬ ‫( ל ק מן‬ ‫ש תי‬ ‫ב מ קו ם‬ ‫מ ש מ ש ת‬ ‫ש הי א‬ ‫ל פי‬ ,‫ מ ו ך ג ש ת‬:
‫ י ט ו‬:‫ט‬ ‫( דני א ל‬ ‫סל ח ה‬ ‫ש מ ע ה‬ ‫כ מו‬ .‫<י ב> נ ס^י ה‬ ‫בל א‬ ‫חנן‬ ‫ש אין‬ ,‫ח נ נ נ י‬ ‫לו מ ר‬ ‫לו‬ ‫ש הי ה‬ .‫ נ ו נ י ״ ן‬,
‫כ מו‬ ‫נ ס ע ה‬ ,‫כ א ן‬ ‫א ף‬ .‫ס ל ח‬ ‫ש מע‬ ‫כ מו‬ ‫ש הו א‬ ‫ע שני‬ ‫כ מו‬ ,‫ל ש מ ו ש‬ ‫ן ה ש לי שי ת‬ ‫נוני ״ן‬ ‫ש תי‬
‫אונ ק לו ס‬ ‫של‬ ‫ ן ת ך ג ו ם‬.‫ב ת ב ה‬ ‫ ו ה נ ו ״ ן י ס ו ד‬,‫נ ס ע‬ ‫כל‬ .‫ < ש ל« פי ל‬:0 :‫ז ב ד נ י ( ל ק מ ן ל‬ 1‫ ט ז‬:‫כ ט‬ ‫)י ש עי ה‬

T R A D U C C 16N DE R A SH f

traerlo hasta tus m a n o s.159

‫ חנני‬/ m e h a a g r a c ia d o . La primera letra ‫ נ‬de la palabra ‫ ס ג נ י‬esta acentuada con daguesh, ya

que reemplaza a dos letras ‫ נ‬. Pues de hecho en el texto deberia estar escrito ‫ חננ צ י‬, con tres ‫ נ‬, ya
que cualquier termino derivado de la rafz ‫ ח נ ן‬siem pre Ileva dos letras ), m ientras que Ia tercera ‫נ‬
sirve de sufijo acusativo pronominal,160 10 mismo que la ‫ נ‬en la palabra “me hizo ”, 161 y la ‫נ‬
en la palabra ‫ ז ב ד נ י‬, “m e ha otorgado”. 162

‫לי פ ל‬ / t e n g o t o d o . Esta frase implica: todo 10 suficiente para mis necesidades. Esav, sin
embargo, se expreso con jactancia, pues dijo: “Tengo dem asiado”, 163 implicando asf: m ucho m5s
de 10 que necesito.164

12. ‫ נ ם ן ג ה‬/V IA JA . Este verbo es sim ilar en eonjugaci6n a los verbos ‫ ש מ ^ ה‬, “ ;escucha!” y ‫ ק י ל ח ה‬,
“ iperdona!”, 165 que son formas imperativas equivalentes a las mds usuales ‫ש מ ע‬ y ‫ ס ל ח‬. Tam bien
en este caso, la forma verbal ‫ נ ס י ג ה‬es equivalente en significado a ‫ נ ס ע‬, “viaja” , la letra ‫ נ‬form ando
parte de la rafz del verbo.166 El Targum de Onkelos igualmente traduce esta frase en sentido

u n o se d irig ia , c o m o m u e str a d e re s p e to y de 162. Supra, v. 3 0 :2 0 .

b e n e v o le n c ia .
163. Supra, v . 3 3 :9 .
159. Bereshit Raba 7 8 :1 2 . E sto es 10 q u e im p lic a
164. E s o b v io q u e Y a a c o b n o p o s e ia lite ra lm e n te
a quf la e x p re sio n ‫ ה ב א ת ל ד‬, “ se te a p o rta ” o “ te es
“ to d o ” , y a q u e n o d isp o n fa d e to d o el d in e r o d el
a p o rta d o ” , la cual tie n e un se n tid o p a siv o ,
m u n d o. L a e x p re sio n ‫ כי ל‬e n e s te c o n te x to im p lic a
im p lic a n d o q u e el re c e p to r n o p a rtic ip o e n la a c c io n .
a lg o c o m p le to , q u e c u b r e to d a s las n e c e sid a d e s .
E sto q u e Y a a c o b le d ijo a q u f c o n stitu fa u n a ra z o n
E sa v , en c a m b io , al u tiliz a r la e x p re sio n ‫ רב‬,
m ds p a ra q u e E sa v a c e p ta s e e l o b se q u io (Sifte
“ m u c h o ” q u e ria e n f a tiz a r q u e p o s e ia b ie n e s m d s a lia
Jajamim).
d e su s n e c e s id a d e s ( Najalat Yaacob).
160. L a ra fz del v e rb o ‫ רו נ ני‬e s ‫ ח נ ן‬. C u a n d o u n v e rb o
d e e s ta ra fz e s c o n ju g a d o c o n e l su fijo a c u s a tiv o 165. Daniel 9 :1 9 . E s d e c ir , se tr a ta d e u n v e rb o

p ro n o m in a l d e la p rim e ra p e rs o n a ( “yo ” ), se a g re g a c o n ju g ad o e n e l m o d o im p e r a tiv o , al ig u a l q u e los

u n a le tra ‫ נ‬a d ic io n a l, m a s la le tr a ‫ י‬q u e in d ic a a la d o s v e rb o s c ita d o s.

p e rso n a . P o r ello , e n r e a lid a d “ m e h a a g ra c ia d o ” 166. L a ra fz d e e s te v e rb o e s ‫ נ ס ע‬. R a s h f p re c is a aq uf

d e b e ria e s ta r e sc rito ‫ ח נ מ י‬. P a r a e v ita r la trip le q u e la fo rm a v e rb a l ‫ ג ס ^ ה‬e s u n im p e ra tiv o e n la
re p e tic io n de la ‫ נ‬, la p rim e ra ‫נ‬ de la ra fz es se g u n d a p e rs o n a d el s in g u la r, “ v ia ja ” . N o se tr a ta d e
a c e n tu a d a c o n daguesh y se o m ite la ‫ נ‬d e l su fijo . u n v e rb o c o n ju g a d o e n f u tu ro e n la se g u n d a p e rs o n a
161. Yeshayahu 2 9 :1 6 . d e l p lu ra l, “ v ia ja re m o s ” . S i asf fu e ra , la O h u b ie ra
3 3 :1 3 — ‫ י ג‬: ‫ל ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 462

y y o marchare a la p a r contigo. ” n Pero ‫אליו‬ ‫וייאמר‬ ‫ע‬ :‫ל נ ג ד ך‬ ‫ן א ל ב ה‬

el le dijo: “M i senor sabe que los ninos 2 >‫ך ן ז א ד נ י‬ □‫פי״הילדי‬ ‫ידל‬
son tiernos, y que el rebano y las reses , ‘ ‫־‬ . J' 7 1‫יי! ־‬ ‫” ־‬ V
que crian recaen sobre mi; si se les ^ ‫ודפק‬ ‫^ לי‬
presiona un dia, morird todo el rebano.
*
:?‫ו מ ת ו‬
I ‫ן‬ - t
‫א ח ד‬ ‫ב ל ־ ה צ איום‬
‫ י‬. *‫ ״‬T T V J

o n k 8 l 6 s

‫ י ג ו א מ ר ל י ה ו ב ו נ י י ד ע א ר י מ ק י א ר פ י כ י ן‬:‫ן א י ה ך ל ק ב ל ד‬
:‫ו ע נ א ו תו רי' מ י נ ק ת א' ע ל י ו ך ח ו ק נ ו ן י ו מ א ח ד ו י מ ו ת ו ן ב ל ע נ א‬
------------------------------------------------------- RASIl i

‫ןיו ־ ב ק‬ ‫עו ל ל‬ ‫ ל ש ו ן‬,‫ע ו ל ל י ה ן‬ ‫מ ג ד לו ת‬ .‫ע לו ת‬ ‫מ כ אן‬ ‫נס ע‬ :‫ליי ג קי ב‬ ‫א מר‬ ‫ע שו‬ .‫ו נ ה ך‬ ‫טו ל‬
‫ש תי‬ ,)‫ כ‬:‫ס ה‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫י מי ם‬ ‫עו ל‬ ,‫י אן‬:‫ב‬ ‫( אי כ ה‬ ‫זו‬ ‫טו ב ה‬ .‫ל ך‬ ‫ב שו ה‬ •‫ו א ל נ ה ל נ ג ד ך‬ :‫ונ ל ך‬
‫ו ב ל ע ״ז‬ .1‫ז‬:‫ו‬ ‫א‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫; ג לו ת‬ ‫פ רו ת‬ ‫ללכ ת‬ ‫מ ה ל כ תי‬ ‫י מי‬ ‫ש א או ־י ך‬ ,‫ל ך‬ ‫א^ ג ש ה‬
‫ו א ם‬ .‫א ח ד‬ ‫יו ם‬ ‫ו ך פ קו ם‬ :‫א נ פ נ ט י י ״ ש‬ :‫ל נ ג ד ך‬ ‫ת הו‬ ,‫צ ר י ך‬ ‫א ת ה‬ ‫כ א שר‬ ‫ל א ט‬
,‫ב מ ר ו צ ה‬ ‫בדרך‬ ‫לי ג ע ם‬ ‫א רו ד‬ ‫יו ם‬ ‫י ך פ קו ם‬ ‫והבקר‬ ‫ה צ אן‬ .‫ע ל י‬ ‫ <«> ע ל ו ת‬:‫ל ך‬ ‫ב שו ה‬
‫דו לי‬ ‫קו ל‬ ‫כ מו‬ .‫ו ד פ ק ו ם‬ :‫ה צ א ן‬ ‫כל‬ ‫ו מ תו‬ :‫ל א ט‬ ‫לנ ה לן‬ ‫ מ ו ב ל ו ת( ג לי‬,‫ע ל ו ת‬ ‫ש הן‬
TRADUCC16N D E RASIl f

imperativo: ‫ ט ו ל ו נ ה ך‬, a n d a y vdm onos. El sentido de la frase es que Esav habfa dicho a Yaacob:
“V iaja de aquf y m archem os.”
‫ ו א ל ה ה לנ ג ד ך‬/ y y o m a r c h a r e a l a pa r c o n t ig o . Aquf la expresi 6n ‫ ל נ ג ד ך‬significa: al mismo ritmo
que tu . 167 Esav dijo a Yaacob: “Este favor te hare: prolongar 6 mis dias de viaje andando
despacio, com o tfi necesitas.” Y por eso le dijo que viajarfa ‫ ל נ ג ד ך‬, “al m ismo ritm o que tu”.
13. ‫ע לי‬ ‫ ת‬1‫ע ל‬ / QUE Y r i Q n r 8 Y Q 8 n s o H r 8 m i . E s decir, los rebanos de ovejas y las reses q u e
cuidan de sus crias recaen sobre mf para que yo las conduzca lentam ente.
‫ע ל ו ת‬ / Q U E CRfAN. Esta expresi 6n significa: que crfan a sus crias [‫] ע ו ל ל י ה ם‬. E sta relacionada con
los t 6rminos siguientes: “C riaturas [‫] ע ו ל ל‬ e infantes ” ; 169 “una criatura [‫] ע ו ל ל‬ de dfas ” ; 170 “y dos
terneritos [171. ” ]‫ע ל ו ת‬ ‫פ י ו ת‬ Significa 10 mismo que e n fa n tees en francos antiguo . 172
‫ ו ד פ קו ם יו ם א ח ד‬/ si s e l e s p r e s i o n a u n d Ia . Esta frase significa: Si se les presiona incluso un solo
dia y se las fatiga al hacerlas m archar rdpidam ente por el cam ino, entonces morirA todo el
rebano . 173
tr tp !y n /s 1 s e l e s pr e s io n a . Este verbo es sim ilar en significado al de la frase: “ M i am ado llama

e sta d o a c e n tu a d a c o n daguesh p a ra in d ic a r q u e la to d a s la s re s e s y la s o v e ja s c ria b a n (Mizraji).

le tr a ‫ נ‬in ic ia l n o f o rm a p a r te d e la ra iz , sin o q u e se 169. Eja 2 :11.
tr a ta d e u n p re fijo p r o n o m in a l.
170. Yeshayahu 6 5 :2 0 .
1 67. E n o tro s c o n te x to s, la e x p re si6 n ‫ נ ג ד‬p o d rfa 171. Shemuel 1 6:7.
s ig n ific a r “ o p u e s to ” (v . 2 :2 0 ) o “ a 10 le jo s” (v .
172. E n fr a n c e s a n tig u o , e sta p a la b ra d e sig n a a la
2 1 :1 6 ).
m a d re q u e c r ia h ijo s. E sta r e la c io n a d a c o n la p a la b ra
1 68. R a sh f e x p lic a a q u f q u e e n e l te rm in o ‫ ע ל ו ת‬e s ta “ in fa n te ‫ ״‬e n e sp a n o l. E n fra n c e s m o d e rn o , enfanter
im p lf c ita la le tra ‫ה‬ q u e c u m p le la fu n c io n del sig n ific a te n e r h ijo s.
a rtf c u lo d e te rm in a d o . P o r e so , la fo rm a ‫ ^ ל ו ת‬es 173. E l p re fijo ‫ ו‬e n la p a la b ra ‫ ו ך פ ק ו ם‬n o c u m p le
g r a m a tic a lm e n te e q u iv a le n te a la fo rm a ‫ ה ע ל ו ת‬, “ las a q u i la fu n c io n d e la c o n ju n c io n “y” sin o q u e
q u e c rfa n ” . D e o tr o m o d o , se h u b ie ra e n te n d id o q u e c u m p le a q u i la fu n c i6 n d e l c o n d ic io n a l “ s i” .
 4 6 3 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 3 :1 4 — ‫ י ד‬: ‫ל ג‬

u Por favor, que mi senor pase delante ‫ו א ני‬ 1‫ע ב ד‬ ‫ל פ ני‬ ‫א ד ני‬ ‫י ^ ב ר ״ נ א‬ ‫יד‬

a n d a r e a mi p e s o
d e s u sie rv o , y y o ^ L , ^ ‫־‬ ^ ‫א ת נ' ה ל ה " ל א‬
lento, al paso de la hacienda que esta <T ‫•י‬ - ;• •••‫־‬ • ■: JT
ante mi y al paso de los nihos, hasta que ‫א ש ר ״‬ ‫^ ד‬ ‫הי ל די ם‬ ‫ו ל רג ל‬ ‫א ש ר ״ ל פני‬

0 n k 8 l 6 s

‫א ד ב ר ב ני רו ל ר ג ל ע ו ב ך ר נ א ד י לן ך מי ו ל ר ג ל י נ ? ן י א ע ד ד י‬ ‫י ד י ע ב ר כ ע ו ר ב ו ־ גי ל ן ך ם ע ב ד י ה ו א נ א‬

-------------------------------------------------------------------------------- RASHI -------------------------------

‫( ש מו א ל‬ ‫ל א ט לי לנ ע ר‬ , 0 :‫( י ש ע י ה ח‬ ‫ה הו ל כי ם ל א ט‬ ‫נ א‬ ‫י<! גו‬ )‫(יי‬ :‫נ ו ק ש ב ד ל ת‬ ,) ‫ ב‬:‫ה ש י ר י ם ה‬ ‫( שי ר‬ ‫דו פ ק‬

:‫ ה ל מ׳׳ ד מ ן ה י ס ו ד ן א י נ ה מ ש מ ש ת‬,‫ל א ט י‬ .‫ ה ו‬:‫ב י ח‬ ‫ ע ב ו ר כ פ י ד ר כ ך‬,‫א ל ת א ר י ך ל מי ה ל י כ ת ך‬ .‫א ד צי‬
‫צו ר ך‬ ‫ל פי‬ .‫ח ט ל א נ ה‬ ‫ל רג ל‬ :‫ש לי‬ ‫נ ח ת‬ ‫א ךננ ה ל‬ ,‫ ה ״ א י ת י ר ה‬.‫א ת נ ה ל‬ .‫א ו ז נ נ ה ל ה‬ :‫א ם ת ת ר ח ק‬ ‫ו א ף‬.
:‫ל הו לי ך‬ ‫ע לי‬ ‫ה מו ט ל ת‬ ‫ה מל אכ ה‬ ‫ר ג לי‬ ‫ה לי כ ת‬ ,‫ ט‬: ‫פ ה‬ ‫( ת הי לי ם‬ ‫א ש מעה‬ , ‫( ל עי ל י ת כ א ן‬ ‫ארך ה‬ ‫כ מו‬
:‫ש ה ם י כ ו ל י ם לי ל ך‬ ‫ל פי ר ג לי ה ם‬ .‫הי ל די ם‬ ‫ ל‬$‫ו ל ר‬ ‫ כ מ ו‬,‫ ל שו ן נ ח ת‬,‫ש לי‬ ‫ל א ט‬ .‫ל א שי‬ :)‫ ח‬:‫ט‬ ‫ב מד ב ר‬

TRADUCCI ON DE RASHI

[174, ”[ ‫ פ ק‬1‫ ד‬donde s ig n if ic a que golpea a Ia puerta . 175

14. ‫ ין! ב ר צ א א ד נ י‬/PO R FAVOR, q u e m i SEIZOR PASE. Q u e r f a d e c ir : No prolongues tus di'as de v

prosigue tu camino, incluso si te alejas.

!‫ א ת צ ה ל ו‬/ANDARE.176 E s t a f o r m a v e r b a l es equivalente e n s ig n if ic a d o a ‫ א ו נ צ ה ל‬, “and are” . La le tr a ‫ה‬

al final de la palabra es g r a m a tic a lm e n te superflua, 10 m ismo que en la s p a l a b r a s : ‫ א ר ד ה‬,
"descender^”, 177 y ‫ א ש נ י ^ ה‬, “escuchar ^” . 178

‫ ל א ט י‬/ a mi p a s o l e n t o . E s t a e x p r e s io n s ig n if ic a : segtin mi lentitud. E xpresa lentitud, 0 s u a v id a d ,

10 mismo que en la s f r a s e s s ig u ie n te s : “Que m archan lentam ente [179; ” [‫ “ ל א ט‬traten con calm a
[‫ ] ל א ט‬al jo v en ” . 180 En la p a l a b r a ‫ ל א שי‬la le tr a ‫ ל‬forma parte de la rafz y no es un p r e fijo . 181 P o r
andar 6 segun mi lentitud.
10 ta n to , e s t a f r a s e s ig n if ic a :

‫ ל מ ל ה מ ל א כ ה‬/ AL PASO DE l a HACIENDA. En este caso, ‫ ל ר ג ל‬significa: segun la ca p a c id a d 182 de

marcha de la h a cien da 183 que tengo la 0bligaci 6n de conducir.

‫ ו ל מ ל ה י ל ד י ם‬/ y a l p a s o d e l o s NINOS. E s d e c ir , segiin el ritm o que ellos pueden andar.

174. Shir haShirim 5 :2. o tr o s v e rb o s q u e c ita , la ‫ ה‬fin a l ta m p o c o c u m p le u n a

175. L a r a iz ‫ ד פ ק‬en h e b re o tie n e d o s a c e p c io n e s: fu n c io n g ra m a tic a l. L a fo rm a n o rm a l de am bos
p re sio n a r, a c ic a te a r, y g o lp e a r a la p u e rta . A m b a s vel ^ o s s e r ‘a > re s p e c tiv a m e n te , ‫ א ר ד‬y ‫• ^ו מ ע‬
estan re la c io n a d a s e n tre si', p u e s a los a n im a le s se 179. Yeshayahu 8:6.
les p r e s io n a g o lp e a n d o lo s (Lifshuto shel Rashi). jgQ shem uel 11 1 8 -5

176. E l v e rb o ‫ א ת נ ה ל ה‬se d e riv a d e la ra iz ‫ נ ה ל‬, q u e ! 8 1 . E s d e c ir , su r a iz e s ‫ ל א ט‬y n o ‫( א ט‬Baer Heteb).

sig n ific a c o n d u c ir, g u ia r. C o m o e s ta c o n ju g a d o en el
, 1 82 . , . , , . . ‫ ״‬. E n la p a la b
m o do re fle x iv o , la a c c io n d e c o n d u c ir re c a e so b r e el , ‫״‬ ‫״‬ .
se g u n , c o n fo rm e a . N o in d ic a d ir e c c io n : “ a ” 0
su jeto m ism o . L ite r a lm e n te s ig n ific a n t “m e
“ h a c ia ” (M izraji).
c o n d u c ire ” .
183. L a p a la b r a ‫מ ל א כ ה‬ s ig n if ic a lite ra lm e n te
177. upra, . . “ la b o r” , “ a c tiv id a d ” , p e ro ta m b ie n d e sig n a el
178. Tehilim 8 5 :9 . R a sh f e n fa tiz a a q u f q u e la ‫ ה‬fin a l c o n ju n to d e p ro p ie d a d e s d e u n a p e rs o n a en la s q u e
del v e rb o ‫ א ת נ ו ז ל ה‬no c u m p le a q u f n in g u n a fu n c io n la b o ra : su h a c ie n d a (Ibn Ezra). E n e ste c a s o se
g ra m a tic a l, sin o so lo e stilfstic a . P o r e so es re fie re al g a n a d o . A e s te se le a p lic a el n o m b re de
e q u iv a le n te a la fo rm a n o rm a l ‫ א ק נ נ ה ל‬. E n lo s d o s “ h a c ie n d a ” p o rq u e al ig u a l que una la b o r, es
3 3 :1 5 -1 7 — ‫ ט ו ־ י ז‬: ‫ל ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 464

llegue hasta mi senor a Seir . ”‫ו י י א מ ר‬ ‫טו‬ :‫ש ^ייי ה‬ ‫א ל ־ א ד ני‬ ‫א בי א‬

15Entonces Esav dijo: “Deja que asigne \ J T .‫י‬ ‫■י‬ ■ ■ j ‫יי‬
a algunos de la gente que estd contigo‫א ^ ר‬ ‫ע מ ך‬ ‫א^י ג ה ״נ א‬
conmigo.” Pero el dijo: “iPara que ‫ ך ן ז‬- ‫ע א‬ ‫א מ‬ - ti ‫ל מ ה‬ ‫א תי‬
Halle yo gracia en los ojos de miesto? ‫ז •■■יי‬ : •.• T‫״‬ ••• - •
senor. ” ‫ה הו א‬ ‫ן ם‬.*‫ב‬ ‫טן‬ .< ‫א ך ־ נ‬ «‫ב ע< נ‬
16Entonces Esav regreso ese mismo ) ‫׳־‬ TT ‘ ' ‫ " "־‬:
dia a su camino hacia Seir. 17 Y Yaacob‫ו י ע ק ב‬ ‫יז‬ :‫ש עי ך ה‬ ‫ל ך ך בו‬ ‫ע שו‬

o n k e l Gs

‫ ט ו ו א מ ר ע ש י א ש ב ו ק פ ע ו ע מ ך כין ע מ א ד ע מ י ו א מ ר ל מ א‬:‫א ע ו ל ל ו ת ך ב ו נ י ל ש עי ר‬
‫ ויי ג קי ב‬t < :‫ ו ת ב ב י ו מ א ה ה ו א ע ש ו ל א ך ח י ה ל ש עי ר‬to :‫ך נ ן א ש פ ה ר ח מ י ו ב ע י נ י ר ב ת י‬

---------------------------------------------------------------------- r Q s h !

:‫ ר ב י ם‬,‫ ו מ ך ר ש י א ג ר ה י ש ל פ ר ש ה זי‬.)‫ ב א‬:‫( עו ב די ה א‬ ,‫ ר׳ ר חי ב ל ו ה ד ר ך‬.‫ע ד א ש ר א ב א א ל א ד נ י ש עי ר ה‬

‫ ת ע ש ה ל י ט ו ב ה ז ו ש א י נ י צ ר י ך‬.‫ויי א מ ד ל מ ה ז ה‬ 0‫<ט‬ ‫ א ם‬:‫ א מ ר‬.‫ש ל א ה י ה ד ע ת ו ל ל כ ת א ל א ע ד ס פ ו ת‬
‫שו ם‬ ‫ ו ל א ת ש ל ם ל י ע ת ה‬.‫ א מ צ א ח ן ב ע י נ י אז־יגי‬:‫ל ה‬ ‫ ן ה ו א‬,‫ י מ ת י ן ע ד ב ו א י א צ ל ו‬,‫ד ע ת ו ל ע ש ו ת ל י ז ר ע ה‬
.‫ ע ש י ל ב ד ו‬.‫ו י ש ב ב י ו ם ה ה ו א ע ש ו ל ך ך פ ו‬ )‫( טז‬ :‫ג מ ו ל‬ :‫ש נ א מ ר‬ £‫ ו א י מ ת י י ל ך? ב י מ י ה מ ש י ח‬.‫ה ל ך‬ ‫ל א‬
‫ש ה ל כו ע מו נ ש מ טו מ א צ לו‬ ‫ו א ר ב ע מ או ת אי ש‬ ‫ה ר ע שי‬ ‫א ת‬ ‫ציו ן ל ש פו ט‬ ‫מו ש י עי ם ב ה ר‬ ‫ו ע לו‬
------ ---------------------------------------- TRADUCC16N D E RAS1H

‫ ע ד א ש ר א בי א א ל איי גי ש עי ר ה‬/ ✌Q ✍✎Q ❉✏8 l l 8g u 8 ✌Q ✍✎Q mi ✍8 ✑✓✔ Q s 8 ir . A l deckle esto, Yaacob

se ainpliti considerablem ente el trayecto que 10 separaria de Esav, pues en realidad solam ente tenia
intencidn de v ia ja r hasta Sucot, y no hasta S eir.184 Pero le dijo esto porque se habia dicho: “Si
Esav piensa hacerm e algun m al, que aguarde hasta que yo llegue junto a 61.” Pero de hecho no
fue a ese lugar. 1 Y cuAndo ir&? En los dias del M esias, com o se declara: “Subirdn salvadores del
m onte de T zi6n para ju zg a r el m onte de E sav”. 185 Y sobre este versiculo hay muchos m idrashim
.ag£dicos

m .15 ‫ !♦י א מ ר ל מ ה‬/ p 8 r o 8 :l q ij o : *✕Q ✖Q ❉✏8 8s t o ? Queria decirle: *,Por qu6 razdn me harAs este
favor que no necesito ? 186

‫ א מ צ א ח ן ב ע י נ י א ךיני‬/ h Q l l 8 yo gr ✘
Q Y Q 8 ✑ l o s o jo s q8 mi ✍8 n o r . Y no m e pagues ahora ninguna
com pensaci6n . 187

16 . ‫ ו י ש ב ב י ו ם ה ה ו א ע שו ל ך ך ב ו‬/ 8 n t o n Y8 s 8 ✍Q ✙ r 8 g r 8 s o 8 ✍8 m is m o ✘
q Q Q su YQ ✚i n o . E sav solo
prosigui6 su camino, pero los cuatrocientos hom bres que 10 acom panaban se fueron cscabullendo

re s p o n s a b ilid a d d e l d u e n o c u id a r la y tra b a ja rla (Baer a h a lla r g ra c ia a n te E s a v : “ ^ P a ra q u e d e b e ria y o

Heteb). h a lla r g ra c ia e n tu s o jo s? ” C o m o n o e s e so 10 q u e

1 84. E n e l v . 3 3 :1 7 , v e m o s q u e , e fe c tiv a m e n te , Y a a c o b q u e ria d e c irle , R a s h i p r e c is a a q u i q u e ‫ל מ ה‬

Y a a c o b n o lle g o h a s ta S e ir , sin o q u e s e d e tu v o e n m e s ta c o n e c ta d a c o n e l o fre c im ie n to q u e E sa v le

S u c o t d e s p u e s d e su e n c u e n tr o c o n E sa v . h ab i'a h e c h o e n el v e rs ic u lo a n te rio r (Mizraji).

1 85. Obadia 1 :2 1 ; Bereshit Rabd 7 8 :1 4 . 1 8 7. A l d e c ir le ‫ א ? ( צ א ח ן ב ע י נ י א ד נ י‬, “ q u e h a lle y o

1 86. L a f r a s e ‫ ל מ ו ז ♦ ה‬, “ i p o r q u e e s to ? ” (o “,‫׳‬,p a ra g r a c ia e n tu s o jo s” , Y a a c o b q u e r ia e n fa tiz a r a E sa v

q u e ? ” ) e s in d e p e n d ie n te d e la q u e le s i gue , ‫א נ< צ א ס ו‬ q u e to d o 10 q u e h a b ia h e c h o n o e r a c o n la in te n c io n
‫ ב ע י נ י א ד נ י‬, “ q u e h a lle y o g r a c ia e n tu s o jo s ” . S i s e d e re c ib ir a lg o d e e l, s in o s im p le m e n te p a r a q u e d a r
tr a ta s e d e u n a s o la fra se , Y a a c o b s e e sta ria n e g a n d o b ie n c o n el (Mizraji).
4 6 5 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 3 :1 8 — ‫ י ו ז‬:‫ל ג‬

viajo hacia Sucot, y construyo para si ‫ול מקנ הו‬ ‫בי ת‬ ‫לו‬ ‫וי־ מ‬ ‫סכ׳ ת ה‬ ‫נס ע‬
una casa, sw ganado hizo
cabanas. Por eso llamo el nombre del ‫ש ם־ ה מקו־ ם‬
K T ‫־‬ ••
‫ק ר א‬
JT*T
‫ע ל ־ מ‬
* ‫*• ע‬ *‫״‬
‫ ת‬$0 \
‫& ה‬VJT

lugar Sucot.
18 F Yaacob llego Integro a la ciudad TJ? □ ‫ו י ב א י ^ ק ב ^ ל‬ ‫יח‬ D
o n k e i A s

‫ש לי ם קו ־ ת א‬ ‫ י ח ו א ת א י ^ קי ב‬: ‫ש מ א ך א ת ך א ס כ ו ת‬ ‫נ ט ל ל ס כ ו ת ו ב נ א לי ה ב י ת א ו ל ב עי רי ה <ג ב ד מ ט ל ן ע ל פ ן נן ך א‬

R A SH I — —— ‫י‬

‫ ר ף‬/ ‫ ק? ץ ׳ ו ח י‬:‫ש ם ש מ ו ־ נ ה ( ג ש ר ח י ר ש‬ ‫ש ה ה‬ .‫גי ת‬ ‫א ח ד א ח ר• ו הי כן פ ר ע ל ה ם ה ק ד ו ש ב ר ו ך ה ו א ל‬

‫קיץ‬ ,‫סכות‬ .‫חור ף‬ ,‫בית‬ .‫קי ץ‬ ,‫סכות‬ .‫וקי ץ‬ ‫ כי א ם א ו ־ ב ע מ א ו ת א י ש נ ע ר‬:‫ ש נ א מ ר‬,‫ ב י מ י דוד‬:
‫של ם‬ ,‫מצלחתו‬ ‫ש ל ם ב ג ו פ ו ש נ ך נ_ ר פ א‬ .‫ש ל ם‬ )‫<י ח‬ 1 ‫ <«ז> ו י ג ן ל‬:>‫יז‬:‫א ל‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫א ש ר ךכבו על הג מלי ם‬

‫י‬ TRADUCCION DE RASHI

u n o p o r u n o , a b a n d o n a n d o lo . c u a n d o f u e q u e e l S a n t o - b e n d i t o e s - , lo s r e c o m p e n s 6 p o r d e j a r
a E s a v ? E n t i e m p o s d e D a v i d , c u a n d o 6 s te d e r r o to a lo s a m a le k im , 188 c o m o s e d e c l a r a a l r e s p e c to :
“ N o e s c a p o n i u n o d e e llo s , s a lv o c u a t r o c i e n t o s j 6 v e n e s q u e c a b a l g a b a n e n c a m e l l o s ” . 189

17. ‫ ג י ת‬1‫ ו י ב ן ל‬/ c o n s t r u y 6 p a r a s f UNA c a s a . Y a a c o b p e r m a n e c i 6 a l l f d u r a n t e d i e c i o c h o m e s e s :

u n v e r a n o , u n i n v i e r n o y o t r o v e r a n o m d s . E n e s te v e r s ic u lo , la p r i m e r a m e n t i o n d e ‫ ס ה ו י ת‬a l u d e a l
v e r a n o , 190 la p a l a b r a ‫ ג י ת‬a l u d e a l i n v i e r n o , 191 y la s e g u n d a m e n c i 6 n d e ‫ מ‬1 ‫ס פ‬ a lu d e a o tro v e ra n o
m a s . 192

18. ‫ש ל ם‬ / in t e g r o . I n t e g r o e n s u c u e r p o , p u e s y a s e h a b i'a c u r a d o d e s u c o j e r a ; 193 i n t e g r o e n

188. A m a le k e ra n ie to d e E sa v , p ro d u c to d e la p o rq u e u n a c a sa sir v e p a ra p ro te g e r se d e lo s rig o re s

u n io n d e su h ijo E lifa z c on su c o n c u b in a T im n a [v e r d el c lim a, p a rtic u la rm e n te d u ra n te la e p o c a in v e m a l.
infra, 3 6 :1 2 ], 192. Bereshit Raba 7 8 :1 5 ; Meguild 17a. E n e s te
189. Shemuel I, 3 0 :1 7 ; Bereshit Raba 7 8:15 . E l c o m e n ta rio , R a sh f se a p a rta d e la e x p lic a c io n d e l
v ersfc u lo q u e R a sh f c ita h a b ia d e los c u a tro c ie n to s se n tid o lla n o del v e rs fc u lo y o p ta por una

a m a le k im q u e e s c a p a ro n d e la d e rro ta q u e el rey in te rp re ta c i 6 n m id ra s h ic a . E llo 10 h ace p a ra

D a v id in flig io al p u e b lo de A m a le k . C om o re sp o n d e r a la o b v ia d if ic u lta d d e p o r q u e lla m 6 el

re c o m p e n sa p o r lo s c u a tro c ie n to s h o m b re s d e E sa v n o m b re de e s e lu g a r ‫ ס ו פ ו ת‬, S u c o t, sie n d o q u e n o e s

q u e n o 10 a c o m p a n a ro n e n su e n c u e n tro c on Y a a c o b p ra c tic a c o m u n d e la g e n te lla m a r u n lu g a r e n

a lu s io n al lu g a r d o n d e p o n e a re sg u a rd o a su s
(p o rq u e no d e s e a b a n a ta c a rlo , c a so d e q u e E sa v
a n im a le s. Si 10 sig n if ic a tiv o q u e le 0 c u rri 6 a Y a a c o b
q u isie s e h a c e rlo ), D io s p e rm iti 6 q u e c u a tro c ie n to s
aq u f fu e q u e c o n s tru y o u n a c a sa , lo lo g ic o h u b ie ra
a m a le k im e sc a p a se n d e l rey D av id (Gur A/ye).
sid o q u e el n o m b re d e l lu g a r f u e ra ‫ ב ? ת‬, B a it, y n o
190. L a p a la b ra ‫ס ו פ ו ת‬ (aq u f v o c a liz a d o e n fo rm a S u c o t. P o r e s ta ra z o n , sig u ie n d o al m id ra s h , R a sh f
d e fe c tiv a , ‫) ס פ ת‬ lite ra lm e n te sig n ific a “ c a b a n a s ” , e n tie n d e q u e e sta fra s e p rin c ip a lm e n te c o n stitu y e
“ c h o z a s” , y es a p lic a b le a c u a lq u ie r a lb e rg u e u n a a lu sio n al tie m p o q u e Y a a c o b p e rm a n e c i 6 a llf y
te m p o ra l. A q u f e s in te rp re ta d a c o m o u n a a lu s io n al n o m e ra m e n te u n a d e s c r ip tio n d e 10 q u e h iz o allf
v e ra n o p o rq u e e s ju s ta m e n te e n e sta e p o c a d e l a n o (Gur Arye).
q u e la g e n te s u e le c o n str u ir a lb e rg u e s te m p o ra le s
193. V e r al re s p e c to e l c o m e n ta rio d e R a sh f al v .
p a ra e l g a n a d o .
3 2 :3 2 , s. v. ‫ ל ו ה^ כ< ש‬r n m . D e sp u e s d e su lu c h a c o n tr a
19 1 . A d ife re n c ia d e n f e w , la p a la b r a ‫ ב י ת‬, “ c a sa ” , el a n g e l g u a rd ia n d e E s a v , Y a a c o b se re c u p e r 6 d e la
d e sig n a u n a m orada. p e ra na ne nte. A lu d e a l in v ie rn o h e rid a q u e a q u d le h a b fa in flig id o .
3 3 :1 9 — ‫ל מ ט‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 466

de Shejem que estd en tierra de Kendan ,)‫ב ב א‬ ‫כנען‬ ‫ב א ר ץ‬ ‫א ^ ל‬

cuando vino de Padan-Aram, y acampo ♦
‫ך ן^ ו ף‬ ‫נ ל‬3 “‫א ת‬ ‫ ךןן‬-‫ףל‬ ‫א ר ם‬ ?‫ ד‬3 ‫מ‬
frente a la ciudad. 19 Y comprd la parcela '‫־‬ ‫ יי‬7 ? '‫'׳‬ I j- - •
de campo donde levanto su tienda de ‫א‬ ‫ה ^ ה‬ ‫א ת ׳ ח ל ק ת‬ ‫י ט‬

manos de los hijos

J
de Jamor,‫ ׳‬rp a d re de ‫א ב י‬
1•
‫בני״חמויר‬
^
‫מ י ל‬ .
1‫ ! ל‬1 ‫א‬T . T
‫נ ט ה ״^ ם‬
_ _

o n k 8 l 6 s

:‫מ פ ד ן ד א ר ם ו ש ר א ל ל ן ב ל ( א פ י ו ? ן ך ת א‬ ‫ב א ת ג א ך כ ני גן ב מי תי ה‬ ‫ך( ץ כ ם די‬

‫א בו הי‬ ‫ ר‬1‫ח מ‬ ‫מ ש כ נ י ה מי ז ־ א ך ג ג ני‬ ‫ מ ן‬5‫ח ק ל א ד י פ ר ס ר‬ ‫א ח סנ ת‬ ‫י ט יז בן י ת‬

RASHI

‫האומר‬ ‫כ א ד ם‬ .‫א ך ם‬ ‫ב ב או מ פ דן‬ :) ‫ י ט‬:‫א‬ ‫אותו‬ ‫מפל‬ ‫כלום‬ ‫חסר‬ ‫בממונו ש ל א‬

‫אריות‬ ‫שני‬ ‫מבין‬ ‫לוני‬$ ‫יצא‬ :‫ל ח ב ר ו‬ ‫ש כ חתלמודו‬ ‫של א‬ ‫תוךתו‬5 ‫ש ל ם‬ ,‫דו רון‬
‫מפדן‬ ‫ש ל ם‬ ‫ויביא‬ ,‫כאן‬ ‫א ף‬ .‫וב א שלם‬ ,‫לעיר‬ ‫כמו‬ .‫ש כ ט‬ ‫י גי ר‬ :‫ל ב ן‬ ‫בבית‬
:‫ב ד ר ף‬
TV ‫״‬
‫לו‬ ‫שנזדוגו‬
} “ V
‫ומע שו‬
T * 8 •• ‫״‬
‫מלבן‬
, T T ‫י‬
,‫ארם‬ T "I
‫( רו ת‬ ‫לחם‬V T
‫בית‬ *•
‫בואנה‬
T T
‫עד‬ T
, ‫ו כ מ ו ה ו‬t
‫י‬ !

------------------------------------------------ TUADUCC16N D E RASIl f

s u s b i e n e s , p u e s n o le f a l t a b a n a d a d e a q u e l o b s e q u i o q u e h a b f a d a d o a E s a v ; 194 f n t e g r o e n s u
c o n o c i m i e n t o d e T o r & , p u e s e n c a s a d e L a b d n n o 0 v i d 6 10 q u e y a h a b f a a p r c n d i d o . 195, 196

‫שכ ם‬ ‫ עי ר‬/ a l a c i u d a d d e s i i e j e m . L a e x p r e s i 6 n ‫ ע י ר‬e s e q u i v a l e n t e e n s ig n if ic a d o a la f o r m a 197

‫ ל עי ר‬, “ a la c iu d a d d e ” . U n e je m p lo a n d lo g o 10 v e m o s e n la fr a s e : “ H a s t a que lle g a ro n a
B e t - L 6j e m ” . 198

‫א ר ם‬ ‫ ן ץ‬3 <‫ ג ב י א ו כ‬/ CUANDO v i n o de p a d a n -a r a m . E l h e c h o d e q u e Y a a c o b lle g a s e f n te g r o d e

P a d d n - A r a m e s s e m e j a n t e a c u a n d o u n h o m b r e le d i c e a s u p r 6 j i m o : “ F u l a n o s a l i 6 1'n t e g r o 199 d e
... e n t r e lo s d i e n t e s d e l e o n e s .” T a m b i e n a q u i , c u a n d o la T o r a e n f a tiz a q u e Y a a c o b “ Ile g 6 m t e g r o
d e P a d & n - A r a m ” q u i e r e d e c i r q u e l l e g 6 ile s o d e s u e n c u e n t r o c o n L a b a n y E s a v , q u i e n e s s e h a b f a n
e n f r e n t a d o c o n 61 e n e l c a m i n o . 200

194. E n el v. 3 3 :1 2 la T o ra d ic e que E sav c o n o c im ie n to d e T o rd a p e s a r d e su e s ta n c ia e n c a s a

fin a lm e n te a c e p to r e c ib ir e l o b se q u io d e Y a a c o b . A d e L ab d n ; al m e n c io n a r q u e “ c o m p r 6 la p a r c e la d e
p e s a r d e e s o , d e m o d o m ila g ro s o , D io s 1 e s titu y 6 a c a m p o ” (v . 19), se im p lic a q u e se g u fa e n p o se sio n
Y a a c o b 10 q u e h a b fa e n tre g a d o a E sa v (Masquil d e su s riq u e z a s. Y e n c u a n to su in te g r id a d fis ic a , el
leDavid). se n tid o llan o d e la p a la b ra m ism a , 10 ,‫ש ל ם‬ im p lic a
(Sifte Jajamim).
195. A d e m d s d e h a b e r e s tu d ia d o T o ra c o n su p a d re ,
Y a a c o b ta m b ie n la h a b f a e stu d ia d o e n la a c a d e m ia 197. S in el p re fijo p re p o sic io n a l ‫ ל‬, que in d ic a

de Shem y E b e r, c o m o R a sh f y a in d ic 6 e n su d ir e c c io n “ a” o “h a c ia ” .

c o m e n ta rio al v . 2 8 :9 , s.v. ‫ א ח ו ת נ ב י ו ת‬. 198. Rut 1:19. L a fra se en h e b re o e s ‫ע ד ב ו א נ ה ב י ת‬

‫ ל ח ם‬, e n d o n d e la p re p o sic i 6 n ‫ ל‬q u e in d ic a d ir e c c io n
1 96. Shabat 3 3 b ; Bereshit Rabd 78 :5 . E n h e b re o , la
e s ta a u se n te . R a sh i se n a la aquf q u e d ic h a e x p re s io n
p a la b ra ‫ של ם‬, “ fn te g ro ” im p lic a un g ra d o de
es e q u iv a le n te a d e c ir ‫ל ר ו ם‬ ‫ל בי ת‬ ‫בו אנ ה‬ ‫ ע ד‬. La
in te g rid a d (o p e r f e c tio n ) to ta l q u e e n g lo b a lo s tr e s
p re p o sic io n e s ta im p lfc ita.
a sp e c to s p r in c ip a le s d e u n a p e rso n a : su c u e rp o , su s
b ie n e s y su c o n o c im ie n to . A d e m a s, e l c o n te x to 19 9 . E s d e c ir, ile so .

m is m o im p lic a q u e d e su e n c u e n tr o c o n E sa v h a b fa 200. E s o b v io que Y aacob h a b fa v e n id o dt

sa lid o fn te g ro e n e sto s tre s a s p e c to s. A l m e n c io n a r P a d d n -A ra m . R e p e tir lo aq u f so lo te n d r ia com !
q u e Y a a c o b h a b f a lle g a d o a S h e jem “ c u a n d o v in o d e p ro p o sito e n fa tiz a r 10 e x c e p c io n a l d e l c a so ( Bee■
:
P a d a n -A ra m ” , a llf s e a lu d e a la p r e s e r v a tio n d e su Itzjak).
 4 6 7 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 3 :2 0 — ‫ כ‬: ‫ל ג‬

Shejem , p o r cien monedas. 20 Frigid alii ‫ כ ו י י צ ב ״ ש ם‬: ‫ק^ י ט ה‬ ‫ב מ א ה‬ Dpt #

un altar y lo llamo “Dios es el Dios de "T , ' , 17, ' t. '
Israel ‫״‬. ‫ ס‬: ‫מ ז ב ח ! י ק ך א ־ ל ז א ל א ל ה* ן ש ר א ל‬
o n k 8 l 6 s

: ‫א ל ה א ך מ׳ ו ך א ל‬ ‫מ ך ב ח א ו פ ל ח ע ל ו מ י כן ך ם א ל‬ ‫ כ ו א כן ם ו נ מ ו‬:‫ך ש כ ם ב מ א ה חו ר פו‬

-------------------------------------------------------------------- RASHI

‫ ה ו א‬, ‫ מ י ש ה ו א א ל‬:‫ ? ל ו מ ר‬, ‫נ ז כ ר ב ק ר י א ת ה ש ם‬ ‫כ שהלכתי‬ :‫א מ ר ר ב י י ג ק י ב א‬ . ‫מ^ ה‬ . ‫(י ט> ק ש י ט ה‬

‫ש שמי‬ ,‫ל א ל ה י ם לי‬ ‫הוא‬ ,‫הוא‬ ‫ברוך‬ ‫הקדו ש‬ :‫ ו ן ת ר ג ו מ ו‬: ‫ל כ ר כ י ה י ם ה י ו ק ו ר י ו ל מ ג ג ה ק ש י ט ה‬

‫ש מ ו ה׳ נ ס י‬ ‫ב מ ש ה ויקרא‬ ‫ וכן מ צינו‬.‫י ש ר א ל‬ ‫ כגון ע ו ב ר‬, ‫ב כ ל מ ק ו ם‬ ‫ ח רי פי ם‬,‫תוחפו טובי ם‬
‫ש ם‬ ‫ל א ש ה מ ז ב ח ק ר ו י ה' א ל א ע ל‬ .‫ ט ון‬:‫( ש מ ו ת י ז‬ .‫א ל הי י ש ר א ל‬ ‫א ל‬ ‫א‬ ‫ ( ה) ו י ק ר א‬:1* ‫ ט‬:‫( ל ע י ל כ ג‬ )‫ל ס ו ח ר‬
‫של‬ ‫שבחו‬ ‫להזכיר‬ ,‫המזבח‬ ‫ש ם‬ ‫קז ר א‬ ‫הנס‬ ‫ש ם‬ ‫ א ל א ע ל‬, ‫ליא ש ה מ ז ב ח ק ר ו י א ל ה י י ש ר א ל‬
‫ ו ר ב ו ת נ ו ך ר ש ו‬.‫ ה' ה ו א נ ס י‬:‫ה ק ד ו ש ב ר ו ך ה ו א‬ ‫ש ם‬ ‫ קז ר א‬, ‫ש ה י ה ה ק ד ו ש ב ר ו ך ה ו א ע מ ו ו ה צ י ל ו‬
‫ וךברי‬.‫אל‬ ‫ק ר א ו ל י^ ק י ב‬ ‫הוא‬ ‫ברוך‬ ‫שהקדוש‬ ‫מקום‬ ‫של‬ ‫שבחו‬ ‫ להיות‬,‫ש ם הנס‬ ‫המזבח על‬
■ TRADUCCION DE RASHI

1 9 . ‫ ק ש י ט ה‬/ m o n e d a s . E s ta p a la b r a d e n o ta 10 m is m o q u e u n a 201. ‫מ ע ה‬ A l re s p e c to , R a b i A k ib a d ijo :

“ C u a n d o v i a j e a la s c i u d a d e s m a r i t i m a s , a la n yti Ia I l a m a b a n 7. 202‫ י * ט ה‬1<‫ { ן‬E l T a r g u m tra d u c e
‫ ?! ש י ט ה‬p o r ‫ ח ו ר פ ן‬, q u e r ie n d o d e c ir q u e e r a n m o n e d a s b u e n a s y a c e p t a d a s e n c u a l q u i e r l u g a r , 10
m is m o q u e e x p r e s a la f r a s e “ m o n e d a n e g o c i a b l e ” . 203}

2 0 . ‫ א ל א ל י ה י י ש י א ל‬1‫ ו י ק ר א ל‬/ y l o LLAMO “DIOS e s e l DIOS d e ISRAEL”. N o e s q u e e l a l t a r h a y a

s i d o l l a m a d o “ D io s d e I s r a e l ” , 204 s i n o q u e c o m o e l S a n t o - b e n d i t o e s - , h a b i'a e s t a d o c o n e l y 10
h a b i a s a l v a d o d e s u s e n e m ig o s , Y a a c o b l l a m o a l a l t a r c o n u n n o m b r e q u e a lu d i'a a l m i l a g r o q u e
le h a b i a s u c e d id o , p a r a q u e c u a n d o s e m e n c i o n a s e e l n o m b r e d e l a lta r a l m is m o t i e m p o s e a l a b a s e
a l O m n i p r e s e n t e . 205 Y a a c o b q u e r i a d e c i r : A q u e l q u e e s D io s [‫ ] א ל‬- e l S a n t o b e n d i t o e s - , e s D io s
[‫ ] א ל ה י ט‬p a r a m i, q u e m i n o m b r e e s I s r a e l . 206 Y a s i m i s m o h a l l a m o s e s c r ito a c e r c a d e l a lt a r q u e
M o s h e c o n s tr u y o : “ Y lla m o s u n o m b r e ‘ e l E t e r n o e s m i m i l a g r o V ’ 207 P e r o n o e s q u e e l a l t a r
m i s m o h a y a s i d o l l a m a d o c o n e l N o m b r e I n e f a b le d e ‫ י ו׳ ו ה‬, “ e l E t e r n o ” , s i n o q u e d e b i d o a l m i l a g r o
q u e le h a b i'a o c u r r id o , M o s h e d e c i d i o l l a m a r a e s e a l t a r c o n e s t e n o m b r e p a r a a l m is m o tie m p o
e x p r e s a r l a a l a b a n z a a l S a n t o - b e n d i t o e s - , q u e r ie n d o d e c i r q u e “ m i m i l a g r o e s e l E t e r n o ” . Y
n u e s t r o s M a e s t r o s i n t e r p r e t a r o n e s te p a s a je e n e l s e n t i d o d e q u e e l S a n t o - b e n d i t o e s - , l l a m o ‫ א ל‬,
“ d i o s ” , a Y a a c o b . 208 S o b r e e s ta s in te r p r e ta c io n e s d iv e r s a s , h a y q u e s e f la la r q u e l a s p a l a b r a s d e la

2 0 1. U n a c ie r ta m on eda a n tig u a. Su v a lo r e ra e x p re s a b a e s te h e c h o y, a d e m a s , el h e c h o d e q u e a
e q u iv a le n te a la v ig e sim a p a rte d e un shekel, el sic lo tr a v e s d e e s e m ism o a lta r Y a a c o b se rv ir ia a D io s e n
d e p la ta . el f u tu ro (Gur Arye, Shemot 1 7 :1 5 ).

2 0 2 . Rosh Hashana 2 6a. 2 0 6 . E s d e c ir, A q u e l q u e e s D io s en s e n tid o g e n e ra l

[‫] א ל‬, e s D io s p a ra m i [‫] א ל ת י ם‬. E l n o m b re ‫ א ל‬tie n e
2 0 3. Supra, v. 2 3 :1 6 . E l tex to q u e a p a re c e e n tr e
a q u i u n s e n tid o g e n e ra l d e f in id o p o r ‫ א ל ה י ם‬, q u e
c o r c h e te s n o se h a lla e n la p rim e ra e d ic io n d e R a sh i
im p lic a la id e a d e a u to rid a d y ju ic io . V e r ta m b ie n el
(R e g g io d e C a la b r ia , 1474). S eg u n R a d a k , se tra ta
c o m e n ta r io d e R a sh i al v . 3 5 .7 .
d e u n a in te r p o la tio n p o ste rio r.
2 0 7 . Shemot 1 7 :15. E n h e b re o , la fra se e s ‫ י ה ו ה נ פ י‬,
2 0 4 . E n h e b re o , ‫ א ל ה י י ש ו ־ א ל‬. El n o m b re c o m p le to q u e lite ra lm e n te s ig n if ic a “ el E te rn o e s m i m ila g r o ” .
tra n slite ra d o s e r ia “ E l-E lo h e - ls ra e l” .
2 0 8 . Meguila 18a. El te rm in o ‫אל‬ tie n e la
2 0 5 . D io s h a b ia hecho m ila g ro s por Y aacob c o n n o ta c i6 n g e n e ra l d e p o d e r e s p iritu a l. S e g u n e sta
- s a lv a n d o lo de su s e n e m ig o s - p o rq u e el h a b ia in te rp re ta c io n , e s te p a s a je d e b e r ia le e rse a si: “ El
c u m p lid o S u v o lu n ta d ; el n o m b re q u e le p u so al a lta r D io s d e Isra el 10 lla m 6 [a Y a a c o b ] ‫ ” א ל‬. Q u ie re d e c ir
3 4 :1 -3 — ‫ א ־ ג‬: ‫ל ך‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 468

Capf t ui o 34 ‫ל ד פ ר ק‬
Y Dina, la hija de Led, a quien ella ‫א^ ר‬ ‫ב ת ״ ל א ה‬ ‫דינה‬ ‫ו ת ע א‬ ‫א‬ ‫ ו מ« שי‬1

habia dado a luz para Yaacob, salio . ‫ךן א ף ץ י ל ד ה ל י ע ל ב ל ר א ו י ת‬

para ver a las hijas del pals. 2 Y Shejem, *‫■•• י‬ ‫ז ייי‬ ‫ ע‬: • «. :• IA*‫ ך‬: ‫״ ״‬-:
hijo del jiv i jam or, ei prm cipe de ‫ ז כ ם ב ן ״ ח מ ו ר ה ד ו ו י נ^ י א‬# ‫ב ו י ־ ר א א ת ה‬
aquella tierra la vio; la tomo y se acosto :‫*(!ךן‬/‫ה א ר ץ ו י ק ח א י ת ה ל י ^ פ ב א ן ; ך ן ןי‬
con ella, y la humillo. 3 Y su alma se / ‫י‘ ־ ״‬ Z*
apego a Dina, hija de Yaacob; amo a la ‫? ל‬ : P?l ^‫ג ־‬
jo ven y hablo al corazon de la joven. ‫ע ל" ל ב א ת ״ ה נ ע ך‬
1T 11‫־‬ r
‫י ך ב ר‬1
o n k 8 l 6 s --------

‫ך א ך ע א‬ ‫חיו א ה _ ר ב א‬ ‫ח מו ר‬ ‫ב ר‬ ‫ב ו ח ז א י ת רז <^ כ ם‬ :‫ל א ה ד י י ל י ד ת ל י ע ק ב ל מ ח ז י ב ^ נ ת או ־ ע א‬ ‫א ונ פ ק ת די נ ה ב ת‬

‫ע ל ^ א ך עו ל כ ^נ א‬ ‫ ג ו א ת ר עי א ת נ פ שי ה ב די נ ה ב ת י ע ק ב ו ן ח י ם י ת ע ו ל מ ו נ אי ו מ לי ל‬:‫ו ך ב ר י ת ה ו ש כי ב י ת ה! ־ ע ני ה‬:

‫״‬ R A S I li

‫ל^ ו ז‬ ‫ותצא‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫היתה‬ ‫יצאנית‬ ‫היא‬ ‫ כ טו‬:‫כ ז‬ ‫(י ר מי ה‬ ‫סלע‬ ‫יפוצץ‬ ‫בפטי ש‬ ‫ ד ה‬1‫ת‬
‫ כ א מ ה‬:‫(ןעליה מ ש ל ו ה מ ש ל‬ . 1‫ ט ז‬: ‫ו ( ל ע י ל ל‬ ‫לקךאת‬ ‫פ שוטו‬ ‫לישב‬ ‫ ואני‬,‫ט ע מ י ם‬ ‫לכ מ ה‬ ‫מתחלקים‬
‫ש ל א‬ .‫וי ע צ ה‬ :‫פ ד ך פ ה‬ .‫א ו ת ה‬ ‫ <ג> ! י ש פ ג‬: ) ‫פ ב ת ה‬ ?‫ ן ל א ב ת י ע ק ב‬.‫ (א> ג ת ל א ה‬: ‫מ ק ך א ב א ת י‬ ‫של‬
‫המתי שבים על‬ ‫ ך ב ך י ם‬.‫ «> ע ל ל ב ה ג ע ך‬: ‫כ ד ך ב ה‬ ‫ש אף‬ ,‫ש ם י צי א ת ה נ ק ר א ת ב ת לאה‬ ‫א ל א על‬
— TRADUCC16N D E RASI l f

Tord son “com o cl m azo qu e despedaza la roca”. 209 Esto quiere decir que asi com o los golpes del
mazo rompen la roca en muchos pedazos, cada palabra de la Tord tiene significados m ultiples. Pero
yo no vengo a explicar todos ellos, sino tinicam ente para asentar el sentido llano de cada versiculo
de la E scritura dentro de su contexto.

34
1. ‫ ל א ה‬Jia / L A H IJ A D E l 8 Q . P ero, ^acaso no era tambien la hija de Y a a co b ? 210 En realidad, fue
en alusi6n al hecho de que Dind habi'a salido a ver a las hijas del pais que la Escritura habia de
ella solam ente com o “ hija de Led”, puesto que a 6sta tambi6n le gustaba salir, com o se declara:
“Led salid a su encuentro [de Yaacob].” 211 {A ella se aplic6 el proverbio: “D e tal m adre, tal
hija.” 212}
2. ‫א קצ ה‬ ‫ וי ש פ ב‬/ y s 8 Q Y o s t 6 Y o n 8 l l Q . D e un m odo natural.
‫וי ע נ ה‬/Y l Q h u m il l 6. De u n m o d o a n t i n a t u r a l . 213

3. ‫ ע ל ל ב ה נ ע ך‬/ A L C O R A ZO N DE LA jo v 8 n . Shejem le hablo a Dind con palabras que llegaban al

que, en cierto sentido, Dios confirio a Yaacob un 210. Entonces, /,por que la Tora se refiere a ella
nivel supra-humano. Rambdn senala al respecto que unicamente como “la hija de Lea”?
esta interpretacion expresa un concepto similar al de 211. Supra, v. 30:16.
que el semblante de Yaacob estd grabado en el
212. Tanjuma 7; Bereshit Rabd 80:1.
Trono de Gloria [kise ha'kabod\ de Dios. Segun Gur
213. Bereshit Rabd 80:5. La “afliccion” aqui
A rye , ello se debe a que la cualidad esencial de la
aludida no se refiere a un sufrimiento emocional,
personalidad de Yaacob era emet, Verdad, que es
sino fisico: tuvo relaciones sexuales con ella de un
justamente el “sello” de Dios, es decir, Su atributo
modo antinatural. La Tora utiliza la expresion
principal. “afliccion” para referirse a una relacion sexual
209. Yirmeyahu 23:29; ver Shabat 88b. contra la voluntad de la mujer, como en Debarim
 4 6 9 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 4 :4 -9 — ‫ ד ־ ט‬: ‫ל ך‬

4Entonces Shejem hablo a su padre ‫אביו‬ ‫אל־חמו־ר‬ ‫ש כ ם‬ ‫וייאמר‬ ‫ד‬

T V.•-< ‫ ־‬: V : v J V “

Jamor, diciendo: “Toma para mi a esta ‫הזיאת‬ ‫ ל ד ה‬-‫א ת־ הי‬ ‫ק ח־ לי‬ ‫ל א מיר‬
nina como esposa. ’’ 5 Yaacob oyo que ‫י‬. - j t : ‫־‬ ‫־‬ v ‫• ע‬ P - A ‫־־‬

' ‫ א‬.‫ מ‬. ‫ט‬. ‫> י‬.‫כ‬ ‫ש ־מ ע‬T ‫ק ב‬P ‫ע‬j ^ ‫י‬j r‫ ו‬: ‫ה‬ : ‫ ה‬i ‫ש‬r ‫ל •א‬:
habia mancillado a su hija Dina,
mientras sus hijos estaban con su ‫א ת ־ מ ק נ ה ו‬
\.‫ד י‬ : • V
‫היו‬ J T
‫ובניו‬ VT T
‫ברנו‬ *
‫א ת ־ דינ ה‬
J T * V

ganado en el campo; y Yaacob callo :‫ע ד ־ ב י א ם‬ ‫י ע ק ב‬ ‫ו ה ח ר ש‬ ‫ב ש ד ה‬

K it ; 1‫־‬ !*!v t J ' v s 1v : ‫־‬
hasta su regreso. 6 Y Jamor, padre de
‫אל־יעקיב‬ ‫א ב י ־ ש כ ם‬ ‫ר‬J ‫ח מ ו‬ ‫ויעא‬ ‫ו‬
Shejem, salio a encontrarse con Yaacob H" ••• '• V : I* ” • Pa ‫ ע‬....-

para hablar con el. 7Los hijos de Yaacob ‫ב א ו‬I >

‫י ע ק ב‬
., r j•• ;
‫ובני‬ ‫ז‬ 1 •
:‫א תו‬ v
‫ל ד ב ר‬ t - :

llegaron del campo cuando lo oyeron; y ‫ויתעעבו‬ ‫כ ש מ(ן ם‬ ‫מ ך ה ש ך ה‬

se entristecieron los varones y se
‫נ ב ל ה‬ ‫כי‬ ‫מאיד‬ ‫ל ה ם‬ ‫ ח ר‬-‫ו י‬ ‫ה א נ ש י ם‬
enfurecieron mucho, pues vileza habia T 5 J* A 5 W T T ‫ע ־‬ • ‫־‬ • T ‫! ־‬ IT

hecho en Israel al acostarse con la hija ‫א ת ־ ב ת ־‬ v r

‫ל ש כ ב‬ ‫־־‬ : •
‫ב י ש ר א ל‬ ‫•״‬ j t t
‫ע ש ה‬
: ■ : ‫ד‬

de Yaacob -lo que no debia hacerse. ‫ויךבר‬ ‫ ח‬: ‫ ש ה‬$‫מ‬ ‫ל א‬ ‫ןכן‬ ‫יעקיב‬
8Entonces Jamor hablo con ellos, ‫בני‬ ‫ש כ ם‬ ‫ל א מי ר‬ ‫א ת ם‬ ‫ח מו ר‬ < -I
diciendo: “El alma de mi hijo Shejem * J J V : A J T *

‫איתה‬ ‫תנו נ א‬ ‫נ פ ש ו’ ב ב ת כ ם‬ ‫ח ש ק ה‬
ansia a su hija; por favor densela j y WT : * . ‫־‬ : * : : ‫״‬ K T : IT

como esposa. 9Y caserne con nosotros; ‫ נ ו‬A‫ת‬T ‫א‬ ‫ו ה ת ח תנו‬ ‫ט‬ :‫ל א ש ה‬ ‫לו‬
-------------------------------------------------------------------------------------- o n k e l 6 s

‫ס אי ב י ת‬ ‫ש מ ע א רי‬ ‫ ה וי ע ק ב‬:‫ה ד א ל א נ תו‬ ‫ס ב לי י ת עו ל מו נ א‬ ‫א בו הי ל מי מ ר‬ ‫ש כ ם ל ח מו ר‬ ‫ד ו א מ ר‬

‫ ו ו נ פ ק ח מ ו ר א ב ו ה י ך ג׳ \ ב ם‬: ‫ ה י ה ו ו ע ם ג י ת ו ה י ב ח ק ל א ו ש ת י ק יי ג קי ב ע ד מ י ת י ה ו ו‬1 ‫ב ח ז י ה ו ב נ‬ ‫ד ע ה‬
‫ל הון‬ ‫ש מ עו ן א ת נ ס י ס ו ג ב רי א ו ת קי ף‬ ‫ב ר‬ ‫ח ק ל א‬ ‫מן‬ ‫ע לו‬ ‫ ז ו ב ני י ע ק ב‬:‫ע מי ה‬ ‫ל מ ל ל א‬ ‫לו ת י ע ק ב‬
‫ח מו ר‬ ‫ ח ו מ ל י ל‬:‫כ ש ר ל א ת ע בי ך א‬ ‫ל א‬ ‫ב ת י ע ק ב ן כן‬ ‫ע ם‬ ‫ל מ ש כ ב‬ ‫בי ש ר א ל‬ ‫ע ב ד‬ ‫ק לנ א‬ ‫א רי‬ ‫ל ח ך א‬
‫בנ א‬ ‫ ט ו ת ת ח ת נ י ו‬: ‫ ך ת כ ו ו ך! ב ו כ ע ן ן ת ה ל י ה ל א נ ת ו‬: ‫א ת ך ע י א ת נ ? ש י ה ב ב‬ ‫ב רי‬ ‫ש כ ם‬ ‫ע כ ג הון ל מ י מ ר‬

R A SH I

‫ש ה או מו ת ג ך רו‬ ,‫ה ב ת ו ל ו ת‬ ‫א ת‬ ‫ל ענו ת‬ ‫לא‬ ‫שז ־ ה ק ט נ ה כ מ ה מ מו ן‬ ‫ א ב י ך ב ח ל ק ת‬,‫ ך א י‬: ‫ה ל ב‬

:‫ ח פ צ ה‬.‫ח ש לן ה‬ :‫ע צ מ ן מ ן ה י ג ך יו ת ע ל י די ה מ ב ו ל‬ ‫ »> ו ג ן‬:‫ש ד ו ת י ה‬ ‫ א נ י א ש א ך ו ת ק נ י ה ע י ר ו פ ל‬.‫ב י ז ב ז‬

T R A D U C C I O N D E R A SIII

coraz 6 n: “M ira, tu padre gast 6 m ucho dinero por una pequena porcion de terreno. Yo te tom are
por esposa y podras com prarte la ciudad y todos sus cam pos ” .214
7. ‫ל א‬ / l o q u e n o d e b i a h a c e r s e . Esto se refiere al acto de vio la r a las jovenes solteras.
Pues incluso los pueblos del m undo se habian im puesto a si m ism os guardarse de la
prom iscuidad sexual com o consecuencia del D iluvio . 215

8. <‫ ) ו‬7 ‫<! י‬1‫ו‬ / a n s i a . Este verbo significa: desea.

2 1 :1 4 (Ram ban). n o c o m e te r el m ism o e rro r. L a fra s e “ v ile z a h ab i'a

h e c h o cn Is ra e l” s e r e f ie r e e s p e c if ic a m e n te a la
2 1 4 . Bereshit Raba 80:7.
v ile z a del a c to c on re s p e c to a lo s h ijo s d e Y a a c o b .
215. Bereshit Raba 80:6. U no de los pecado s P o r 10 ta n to , la fra s e “ 10 q u e n o d e b ia h a c e r s e ”
p rin c ip a le s d e la g e n e r a tio n d e l D ilu v io habi'a sid o p a re c e ria re d u n d a n te a m e n o s q u e s e la e n tie n d a en
ju s ta m e n te la p ro m isc u id a d se x u a l. A ra fz d e e llo , re fe re n c ia a lo s dem as p u e b lo s (Lifshuto sheI
la s g e n e ra c io n e s su b sig u ie n te s se h a b ia n c u id a d o d e Rashi).
3 4 :1 0 -1 3 — ‫ל ^י ־י ג‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת יי ש ל ח‬ / 470

den sus hijas para nosotros y tomen a ‫ב ני תי כ ם ת ת נ ו ־ ל נ ו ן א ת ־ ב ני תי נו ת לן חו‬

nuestras hijas pa ra ustedes. 10Habiten
con nosotros; la tierra estara delante de ‫ו א ת נ ו ת ש ב ו ו ר& ר ץ’ ת הי ה‬
J V ‫ן‬ ‫״‬ ‫י‬ A V T T :‘• •‫״‬ ' ■T ‫״‬ •
‫ י‬:‫ל כ ם‬ IV T

ustedes. Establezcanse y comercien en :‫ב ה‬ ‫ש בו ו ס ח ו ז ה ו ה א ח זו‬ ‫ל פ ני כ ם‬

IT ‫י‬. “ I IT '‫י‬ : T T : : V •* : ‫״‬

ella, y tomen posesion en ella. ” 11Y

Shejem dijo a su padre y a sus ‫י א ויי א מ ר ש כ ם א ל ־ א ב י ה ו א ל ־ א ח י ה‬
T V ‫*״‬ V J T J* T V V J V > -

hermanos: “Halle yo gracia en sus ojos, ‫תי א מ רו‬ ‫ב עי ני כ ם ו א ש ר‬ ‫א מ ע א ־ חן‬

v I JV
y 10 que ustedes me digan lo dare. - ‫ן‬ I- a v •• ‫'י ר‬ : K ‫״״‬ T : v

12Pldanme en abundancia el contrato ‫ לי נ^ אי ד מי ה ר‬$< ‫ ף‬±‫ה ך‬ ‫י ב‬ :‫א ל י א ת ן‬

m atrim onial y los obsequios, que yo dare
‫א לי‬ ‫תי א מ ת‬ ‫כא שר‬ ‫ו מ רנן ו& ת צ ה‬
cuanto ustedes me digan; pero denme a AT ‫״‬ ‫י‬. : I JV ‫־‬ i r T ; V : ‫י‬ T ‫־‬

la jo ven como esposa. ” ‫וי ע נו‬

* it * :
‫יג‬ :‫א ת ־ ה נ ע ר ל א ש ה‬
v r * : r r v j
‫ו ת נ ו ־ לי‬
i r - • :

13Los hijos de Yaacob respondieron a

‫ו א ת ־ ח מו ר‬ ‫א ת־ ש כ ם‬ ‫ב ני ־י״ ע ק ב‬
Shejem y a su padre Jamor con astucia
y hablaron -porque el habia mancillado ‫ט מ א‬ ‫א שר‬ ‫ב מ ר מ ה וי ד ב רו‬ ‫א בי ו‬
o n k 8 l 6 s

‫תי בו‬ ‫ת ת ב ון ן א ת ג א ו נ סי כן ך מי כיו‬ ‫ י ו ע מ נ א‬:‫ת ס ב ו ן ל ב ו ץ‬ ‫בנ תנ א‬ ‫ב ג ת י כ ו ן ו נ ר נ נ ון ל נ א ן ז י ת‬

‫ש כ ם ל א בו ר! א ו ל א ח ה א א ^ פ ח ך ח כ(ין ג י ג י נ י כ י ן‬ ‫ י א ו א מ ר‬:‫ו ע ב י ד ו ב ה ס ח ו ך ת א ו א ח ק זי נ ו ב ה‬
‫ י ב א ס ג ו י ג לי ל ו ן ך א מ ו ה ר י ן ו מ ת צ ן ן א ת ן כ מ א ד י ת י מ ר ו ן ל י ו ה ב ו ל י י ת‬: ‫ו ך ת י מ ר ו י ל י א ת י‬
‫ס א ב‬ ‫א בו הי ב ח כ מ ת א ו מ לי לו די‬ ‫ ר‬1 ‫ י ג ו א ת י ב ו ב נ י יי ג קי ב י ת ^ כ ם מ ת ח מ‬: ‫ע ו ל מ ת א ל א נ ת ו‬

----------------------------------------------------------------------------- RASHi

,‫רמיה‬
T • 5
‫היינה‬ ‫של א‬ V
‫אומר‬ . ‫<יג> ב מ ר מ ה‬ :‫כ ת ו ב ה‬
T :
.*‫(י ב) מו!ו‬
:‫א ח ו ת ם‬ ‫דינ ה‬ ‫א ת‬ ‫ט מ א‬ ‫שהרי‬ ‫הכתוב‬ .‫ט מ א‬ ‫א ש ר‬ :‫ב ח כ מ ה‬
TRADUCC16N DE RASHI

12. ‫מ ה ו‬ / 8 l Y ✛✜✢✤Q ✢✛ m Q t r i m o n i Q l . Esto se refiere al contrato m atrim onial.216

13. ‫ב מ ר מ ה‬ / Y ✛✜ Q s t u Y i Q . Esta expresi6n significa aquf: con astucia.217

‫ א ש ר ט מ א‬/ p o r q u e e l HABiA m a n c i l l a d o . La Escritura aflrma que 10 q u e e l l o s dirfan a

c o n t i n u a c i 6 n no fue perfidia, puesto que 61 habi'a m ancillado a su herm ana D ind.218■219

2 1 6 . Bereshit Rabd 8 0 :7 . En el c o n tra to m a n c illa d o a Din&, p u e s e llo im p lic a ria q u e si

m a tr im o n ia l [ ketuba] se e sp e c ific a
d in e ro q u e el e s p o s o d e b e d a r a la e sp o sa e n c a s o d e
d iv o r c io , a s i c o m o o tr a s o b lig a c io n e s . R a sh i p re c is a
q u e ‫מי ה ר‬ s e r e f ie r e al c o n tr a to m a trim o n ia l p a ra
e v ita r q u e s e a e n te n d id o e n r e fe re n c ia a la d o te . D e
h e c h o , a sf e s c o m o e l R am b& n 10 e n tie n d e .
2 1 7 . A s i e s ta m b ie n c o m o 10 tra d u c e el T a rg u m :
‫ ב ר ו כ ?( ת א‬, con astucia. E n o tr o s c o n te x to s , la p a la b ra
‫מ ך כ< ה‬ ta m b ie n p o d ri'a s ig n ific a r “ e n g a fio ” . Ig u a l
sig n if ic a d o le d io R a s h i a e s ta e x p re si 6 n e n el v.
3 5 :1 7 .
2 1 8 . Bereshit Rabd 8 0 :8 . L a fra se “ p o rq u e h a b ia
m a n c illa d o a su h e r m a n a D in d ” n o tie n e c o m o
p ro p o sito in f o r m a r q u e e n la o p in io n d e lo s h ijo s d e
Y a a c o b e llo s h a b ia n d ic h o e sto p o rq u e Ja m o r habi'a
la sum a de h a b ia n a c tu a d o c o n en g a fio , so lo q u e s e sin tie ro n
ju s tif ic a d o s d e h a c e rlo p o r 10 o c u rrid o a su h e rm a n a .
E s ta fra s e , q u e p a re c e ria a lg o re d u n d a n te , tie n e
c o m o p r o p o sito ju s tif ic a r lo s d e s d e el p u n to d e v is ta
de la s le y e s d e la T o ra m ism a : e llo s a c tu a ro n
c o rre c ta m e n te e n e ste c a so p o rq u e J a m o r h a b ia
v io la d o a D in a y, p o r 10 ta n to , se habi'a h e c h o
a c re e d o r a la p e n a c a p ita l (Beer baSade).
219. A q u i se p la n te a la o b v ia p re g u n ta d e si Ja m o r
h ab i'a c o m e tid o u n d e lito c a p ita l, /,q u e d e lito h a b ia n
c o m e tid o lo s h a b ita n te s d e S h e je m p a r a s u frir el
m ism o c a stig o ? A e s to lo s c o m e n ta ris ta s h a n d a d o
d o s re sp u e s ta s . S e gu n R am b& n y R a m b a m , p u e s to
q u e u n o d e lo s p re c e p to s in c u m b e n te s so b re la s
n a c io n e s d el m u n d o e s e sta b le c e r c o rte s d e ju s tic ia
 471 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 4 :1 4 -1 6 — ‫ י ר ־ ט ז‬: ‫ל ד‬

a su hermana Dina. 14Les dijeron: “No □ ‫א לי ה‬

V ‫״‬ ~ ‫ן‬
‫ליאמרו‬
J : I ‫־־‬
‫ יד‬: ‫א ח ת ם‬IT “ 5
‫נ ה‬J T‫א ת ר י‬
‫י‬ V.”

podemos hacer esto, dar nuestra ‫ך ן ך^ ך ל א‬ ‫נו כ ל‬

hermana a un hombre que tenga "1 '‫־ '׳‬
JT T‫־‬ !r . " ‘
prepucio, pues es oprobio para nosotros. ' vl V i7 ‫א ש ר‬ ‫ל א י ש‬ ‫א ת ״ א ח ת נ ו‬
1* S o l o c o n e s t a c o n d i c io n ‫א ך ־ בז א ת‬ ‫טו‬ :‫ל נו‬ ‫הו א‬ ‫כי ־ ח ר פ ה‬
consentiremos: si ustedes fueran como 1• l .‫־‬ L '' ■ '
nosotros al ser circuncidados todos sus ^‫^ א נ א ו ת‬
varones. 16 Entonces les daremos a ‫א ת״‬ 1‫ נ ת נ‬1 ‫טז‬ :‫כ ל ־ ז כ ר‬ ‫לכ ם‬
--------------------------------------------------------------------------------------- ONKELOS

‫ ־ ל ת א‬$ ‫א ח ת נ א ל ג ב ר די לי ה‬ ‫ה ד י ן ל כ< ת ן י ת‬ ‫ל מ ^ ב ד פ תג כ< א‬ ‫ל א נ פו ל‬ ‫ י ד ו א מ ר ו ל הו ץ‬:‫א ^ ת ה ו ן‬ ‫י ת די נ ה‬

‫ ט► ו נ ת ן י ת‬: ‫ך פ ו ך א‬ ‫כל‬ ‫ ן‬1‫ל כ‬ ‫קי מ מ ר‬ ‫כו תנ א‬ ‫ת הוון‬ ‫א ם‬ ‫ל כון‬ ‫ב ך א נ ת פ ס‬ ‫ טו ב ר ם‬:‫ל נ א‬ ‫הי א‬ ‫ח סו ד א‬ ‫א רי‬

---------------------------------------------------------------------------------- R A S H I

(‫ל ה י ו ת‬ .‫ל ה מ ל‬ :‫ ט ו‬:‫י ב‬ ‫ב‬ ‫(מלכים‬ ‫הכיהנים‬ .‫אצלנו‬ ‫הוא‬ ‫פסול‬ ‫ש מ ץ‬ .‫ו!ו א‬ ‫ח ן פ ה‬ )‫יד‬
‫ל שון‬ ‫א ל א‬ ‫לפעול‬ ‫ל שון‬ ‫אינו‬ ,‫נמול‬ ‫^גרל‬ :‫לו‬ ‫אומר‬ ‫הוא‬ ‫חברו‬ ‫לחרף‬ ‫ה ב א‬
‫לפי‬ ,‫מוךג שת‬ ‫שניה‬ ‫נו״ן‬ . ‫< טז> ו נ ת נ ו‬ :‫ל ה פ ע ל‬ :‫ג ד ו ף‬ ‫מקום‬ ‫בכל‬ ‫חךפה‬ .‫גג ר ל‬ ‫בן‬ ‫או‬ ‫א ת ה‬
‫ונתננו‬ :‫נ ו נ י ׳ ץ‬ ‫\ תי‬£< ‫ב מ ק ו ם‬ ‫מ ש מ ש ת‬ ‫שהיא‬ ‫ויאיתו‬ ‫ל שון‬ ,‫לכם‬ ‫נקנרצה‬ .‫ל פ ט‬ ‫ טו> נ א ו ת‬:>

• T R A D U C C 16N DE RA SH I

14. ‫ה ו א‬ ‫ ה‬9 ‫ ך‬1‫ ר‬/ E S OPROBIO. Es d e c ir , constituye u n a m a n c h a de ignom inia p a r a n osotros el dar a
n u e s t r a h e r m a n a a u n in c ir c u n c is o . C u a n d o alguien desea ofender a su com p afiero le dice: “ E res

u n incircunciso” 0 “ hijo d e incircunciso” . L a p a la b ra ‫ ן פ ה‬1‫ ר‬s i e m p r e d e n o ta u n insulto oprobioso.

1 5 . ‫ נ א ו ת ל פ ט‬/CONSENTIREM OS c o n u s t e d e s . E s t a f r a s e s ig n if ic a : consentirem os con ustedes. L a

e x p r e s i o n ‫ נ א ו ת‬esta relacionada con su a n £ 10 g a en la fr a s e : “Y los sa cerdotes consintieron
[220. [ ‫ו י א ת ו‬

‫ ל ה מ ו ל‬/ SER CIRCUNCIDADOS. E s te v e r b o s ig n if ic a : ser circuncidado. N o es un verb o in f in itiv o

activo k n l sino un in f in itiv o pasivo n i f a l . 221
16. ‫ ו נ ת נ ו‬/ LES da r e mo s . La segunda le tr a ‫ נ‬d e la p a la b r a ‫ ו נ ת נ ו‬esta acentuada con daguesh, ya
que reem plaza a d o s le tr a s 3, e q u iv a le n te e n s ig n if ic a d o a d e c ir 222. ‫ו נ ת נ נ ו‬

p a ra ju z g a r a los c rim in a le s, los h a b ita n te s de v e n g a n z a d e o tro p u e b lo p o r u n a g ra v io se rio q u e

S h e je m h a b ia n in cu rrid o e n el d e lito d e n o ju z g a r y h u b ie ra re c ib id o . C o n v ie n e s e n a la r, sin e m b a rg o ,
c a stig a r a Ja m o r. C o m o p a ra la s n a c io n e s del m u n d o q u e Y a a c o b n o e stu v o d e a c u e rd o c o n la a c titu d d e

la tr a n s g r e sio n d e c u a lq u ie ra d e lo s s ie te p re c e p to s
in c u m b e n te s so b re e llo s c o n lle v a la p e n a c a p ita l, de
e sto s e in fie re q ue lo s h a b ita n te s d e S h e je m ta m b ie n
m e re c fa n la m u e rte . P e ro el M a h a ra l d e P ra g a (Gur
Arye), o p in a q u e e sto so lo s e a p lic a c u a n d o e sta e n
p o d e r d e e llo s a p lic a r el ju ic io . E n e s te c a so , sin
e m b a rg o , Ja m o r e ra h ijo d el 11'd e r
d ifie ilm e n te , p u es, p o d fan los h a b ita n te s d e S h e je m
lle v a rlo a ju ic io . E n su o p in io n , la fa m ilia d e Y a a c o b
y a c o n s titu ia le g a lm e n te u n p u e b lo en sf m ism o , y
las ley e s d e la T o ra p e rm ite n q u e un p u e b lo se c o b re
su s h ijo s, c o m o el m is m o s e lo s r e p r o c h a e n lo s v v .
3 4 :3 0 y 4 9 :5 -7 .
22 0 . Melajim II, 12:9.
22 1 . P u e s to q u e n o e s ta c o n ju g a d o e n el m o d o
a c tiv o sin o p a siv o , n o s ig n if ic a “ c ir c u n c id a r ” , sin o
“s e r c irc u n c id a d o ” (Sefer haZikarori).
d el p ais; 2 2 2 . L a p rim e ra ‫ צ‬e n e s te v o c a b lo fo rm a p a rte d e la
r a f z , ‫ נ ת ן‬, q u e s ig n ific a d a r o e n tr e g a r. L a s e g u n d a ‫נ‬
d e s e m p e n a la fu n c io n p ro n o m in a l d e “ n o so tr o s” .
V e r ta m b ie n el c o m e n ta rio d e R a sh f al v . 3 3 :1 1 , s. v.
‫ ח נ נ י‬, asf c o m o la n o ta 16 0 d e e s ta p a ra s h a .
3 4 :1 7 -2 0 — ‫יז ־ כ‬:‫ל ד‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 472

nuestras hijas y tomaremos a las hijas de ‫ק ח ״ ל נ ו‬Pr‫נ‬ ‫ואת־בנ׳תיכם‬ ‫ל ב ם‬ ‫בנ׳תינו‬

AT ‫יו‬ V f ‫■״‬ V : V T : 1 ‫״‬

ustedes para nosotros; habitaremos con

:‫א ח ד‬ ‫ל ע ם‬ ‫והיינו‬ ‫א ת כ ם‬ ‫וישבנו‬
ustedes y seremos un solo pueblo. 17Pero V IT ‫י‬5 - ! ‫י‬.‫ ״‬T : V J ‫״‬ : J - T J

si no nos escuchan para ser ‫ל ה מ ו ל‬ A ‫״‬ :

‫אלינו‬ v * ••
‫ת ש מ ע ו‬
* ‫ע‬ ‫ן‬ : •
‫ואם־ליא‬ s • ‫ן‬
‫יז‬
circuncidados, entonces tomaremos a
‫ י ט ב ו‬-‫ו י‬ ‫ י ח‬:‫ו ה ל כ נ ו‬ ‫א ת ״ ב ת נ ו‬ ‫ולקחנו‬
nuestra hija y nos marcharemos. ” ■‫׳‬ i ‫יו‬ “ : IT T : V • • V : b - T :

i8Sus palabras fueron bien recibidas ‫ש כ ם‬ j v ‫ן‬

‫ובעיני‬
‫ י‬.*• ‫•יי‬ ‫ן‬
‫ח מו ר‬ a ‫ ״‬:
‫בעיני‬
J ‘‫״‬ :
‫ד ב רי ה ם‬
v v •• ‫ן‬ ‫״‬

p o r Jamor y por Shejem, hijo de Jamor. '‫דיו ע ר‬ ‫ןקייא־אחר‬ ‫יט‬ :‫ב ך ח מו ר‬

19 Y el joven no tardo en hacer eso, ya
que ansiaba a la hija de Yaacob; y el era ‫ ן ב‬$‫ב ב ת ־ י‬ ‫ח פ ץ‬ ‫כי‬ ‫ה ד צ ר‬ ‫ל ע ש ו ת‬
el mds honorable de toda la casa de su ‫ ב י א‬-‫ו י‬ ‫ כ‬:‫ב י ת א ב י ו‬ ‫נ כ ב ד מכיל‬ ‫והוא‬
J T “ 1‫י‬ T ‫**« ״‬ V * T } ‫״‬ J :

padre. 20Jamor y su hijo Shejem llegaron

‫עירם‬ ‫א ל ־ ש ע ר‬ ‫בנו‬ ‫ו ש כ ם‬ ‫ח מו ר‬
a la puerta de la ciudad, y hablaron con “ J“ V V : J v 1 •j

los hombres de su ciudad, diciendo: :‫ל א מ י ר‬ ‫ו‬ ««

‫עירם‬ J v r
‫א ל ־ א נ ש י‬
^ ‫״‬ * •* v
‫וידברו‬ ‫ע‬ : - : 1-

o n k 8 l 6 s

‫ י* ו א ם ל א ת ק ב ל ו ן כ < נ נ א ל מ ג ן ר ו נ ד ב ר י ת ב ר ו נ נ א‬:‫ ן ן נ ה י ל ע מ א ח ד‬1‫ב נ ת נ א ל ב ו ן ו י ת ב נ ת י כ ו ן נ ס ב ל נ א ו נ ת ו ב ע כ< כ‬

‫ י ט ו ל א א ו ח ו ־ ע ו ל י מ א ל מ ג ג ב ד א ר י א ת ך עיי ב ב ת‬:‫ י ״ ו( ץ פ ר ו פ ך נ ג מ י ה י ו ב ע י נ י ח מ ו ר ו ב ע י נ י ( ץ כ ם ב ר ס מ ו ר‬: ‫ו מ י ל‬
: ‫ כ ו א ת א ח מ ו ר ו( ץ כ ם ב ר י ה ל ו ז ר ע ק ן ת ה ו ן ו מ ל י ל ו ע ם א נ ש י כ ן ך ת ה ון ל מ י מ ר‬: ‫י ע ק ב ו ה ו א י ק י ר מ כי ל ב י ת א ב ו ה י‬
---------------------------------------------------------------------------------------- R A SH I

, ‫ב נ ו ת י כ ם נ? ז ח ל נ ו‬ ‫ןאת‬ .‫ ל פ י ד ע ת נו‬,‫בנותינו‬ ‫בתנאי‬ ‫מוצא‬ ‫א ת ה‬ .‫ל נ ו‬ ‫נ?ן ח‬ ‫ב נ תי ב ם‬ ‫ו א ת‬

‫בנו‬ ‫ו שכם‬ ‫חמור‬ ‫וכ שדברו‬ .‫א ש ר נחפוץ‬ ‫ככל‬ ‫יי ג קי ב‬ ‫בני‬ ‫ובת שובת‬ ‫ליעקב‬ ‫חמור‬ ‫ש א מ ר‬
‫בנותם‬ !
‫א ת‬VT
:‫ה ד ב ר י ם‬
‫ ׳‬T ‫ן‬ “
‫הפכו‬ J T
,‫עירם‬
T
‫א ל יו שבי‬
• ‫ו י‬ V
‫לקח‬ :‫י ע ק ב‬ ‫בבני‬ ‫הוז שיבות‬ ‫שתלו‬ ,‫לחמור‬
‫ל ה ם ( ל ק מו‬ ‫ן א ת בנתינו נתן‬ ‫לנשים‬ ‫נ? ן ח ל נ ו‬ ‫ובנותיהם‬ ,‫להם‬ ‫שיבחרו‬ ‫א ת‬ ‫ש כ ם‬ ‫בנות‬
:‫ל ה מ ו ל‬ ‫שבאותו‬ ‫לרצותם‬ ‫כדי‬ , 1‫ כ א‬:‫ל ר‬ ‫א ת‬ ‫ונתנו‬ :‫ך כ ת י ב‬ ,‫דעתם‬ ‫לפי‬ ‫ל ה ם‬ ‫יתנו‬
TRADUCC16N DE RASHt

‫ ו א ת ב נ ת י ב ם ג?ן ח ל נ ו‬/ \ a s u s h i j a s t o m a r e m o s p a r a n o s o t r o s . Si analizas atentamente este pasaje,

veras que tan to en las condiciones propuestas por Jam or a Yaacob com o en la respuesta que
los hijos de Y aacob dieron a Jam or, la prerrogativa para elegir mujeres la adjudicaron a los hijos
de Y aacob. P ues aqui, en la respuesta de los hijos de Yaacob, 6stos afirmaron que tom arian a
quienes quisiesen elegir de entre las m ujeres de la ciudad de Shejem, pero entregando a sus
m ujeres tinicamente segun les pareciese. Esto se demuestra porque primero dijeron: “Les darem os
a nuestras hijas”, 10 que implica: conform e a nuestro parecer; y despues dijeron: "...y tom arem os
a las hijas de ustedes para nosotros”, 10 cual implica: a todas las que deseem os.223 Pero cuando
Jam or y su hijo Shejem hablaron a los habitantes de su ciudad, invirtieron los t6rm inos: “A sus
hijas tom arem os para nosotros com o esposas, y les darem os a nuestras hijas”. 224 Esto 10 hicieron
para que aceptaran circuncidarse.

2 2 3 . L o s h ijo s d e Y a a c o b a d ju d ic a ro n la in ic ia tiv a el habi'a d ic h o : “ ...d e n o s a s u s h ija s y to m e n p a ra

p a r a e le g ir m u je r e s , ta n to p a ra d a r c o m o p a r a to m a r, u ste d e s a n u e s tra s h ija s‫״‬ (v . 3 4 :9 ), ig u a lm e n te
a si m is m o s: “ [n o s o tro s] d a re m o s... y to m a re m o s” . h a c ie n d o re c a e r la a c c io n d e e le g ir so b re lo s h ijo s
N o d ije ro n q u e lo s h a b ita n te s d e S h e je m p o d ia n de Y aacob.
e llo s m is m o s to m a r o d a r 10 q u e q u is ie se n . Y 10
m is m o s e im p lic a d e l a p ro p u e s ta d e Ja m o r, y a q u e 2 2 4 . Infra, v. 3 4 :2 1 .
 4 7 3 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 34:21-23 — ‫ כ א ־ כ ג‬:‫ל ך‬

21 “Estos hombres son pacificos con □ ‫ה‬ ‫ש ל מי ם‬ ‫ה א ל ה‬ ‫ה אנ די ם‬ ‫כ א‬

nosotros; que habiten en esta tierra y \ >L ‫• י י‬
comercien en ella, pues he aqui que la ,O 1 0 9 ■: ^1■ t ? ^ r^
tierra es bastante amplia delante de ‫לפני ה ם‬ ‫ך ח ב ת ־ ן ך ז ם‬ ‫הנ ה‬ ‫ו ה א ר ץ‬
ellos. A sus hijas tomaremos para ' ‫־‬.t T t _ ‫י‬ ', . _JT ‫' ז‬
nosotros como esposas, y les daremos a ^ r ^7 ‫״‬
nuestras hijas. 22Pero solo con esto ‫א ך ״ ב ז א ת‬ ‫כב‬ :‫ל ה ם‬ ‫נ תן‬ ‫בנ תינו‬
consentiran los varones en habitar con . ‫י‬ ‫־‬ , , IVT J" v'
nosotros, para ser un solo puebio: que ‫א תנו‬ ‫ל ש ב ת‬ ‫ה א נ ש י ם‬ ‫לנו‬ ‫י א ת ו‬
sea circuncidado de nosotros todo ‫לנןלהיוית‬ ‫בהמןיל‬ ‫א ח ד‬ ‫ל ע ם‬
varon, al igual que ellos estan T ‫ז‬ ' ‫י י‬ M ''' J" : ^ : .‫יי‬
circuncidados. 23Sus ganados y sus ‫מלןנהם‬ ‫כג‬ :‫נ מ לי ם‬ ‫ה ם‬ ‫כ א ש ר‬ ‫זכר‬
bienes, y todos sus animales, /,no seran ‫ה ם‬ '‫ן ק נ< נ ם‬
nuestros? Solo consintamos con ellos, y A" '‫־‬ ‫־‬7 ‫ !׳־‬T • ‫ ־•־‬: T : ■ 1 : ‫• ״‬
habitaran con nosotros . ‫״‬ :‫א ת נ ו‬ IT •
‫וישבו‬v. : I ** *
‫ ז ם‬1‫ל‬
V T
‫נאויתה‬T J ••
‫א ך‬P ‫־‬ <

— — o n k e l 6 s

‫ה א‬ ‫ס חוי ך ת א ן א ת ג א‬ ‫ב ה‬ ‫ב או ־ ^ א ןי ע ב דון‬ ‫ע מ נ א וי תי בון‬ ‫אנון‬ ‫ש ל מין‬ ‫ה א לין‬ ‫כ א ג ב רי א‬

‫ב ר א‬ ‫ כ ב ב ר ם‬:‫ל ה ון‬ ‫ב נ ת נ א נ תן‬ ‫מ ת‬ ‫ל נ שיו‬ ‫לנ א‬ ‫ב נ תי הון נ ס ב‬ ‫קן ך מי הון י ת‬ ‫פ תיו ת י דיו‬
‫אנון‬ ‫פ מ א די‬ ‫ך כו ך א‬ ‫ח ד < מ מ ר לנ א פ ל‬ ‫ע מ נ א ל מ הוי ל ע מ א‬ ‫י ת פ סון ל נ א ג ו ב מ א ל מ ת ב‬
: ‫ כ ג ג י ת י ה ו ן ו ק נ י נ ה ו ן ו כ ל ב ע י ך ה ו ן ה ל א ד י ל נ א א מ ץ ב ר ם נ ת פ ס ל ה ו ן ף ת י ב ו ן ע מ נ א‬:‫ג זי די ן‬

--------------------------------------------------------------------------- ■ - - . R A SH I

:‫ק ו י נ י ם‬ ‫לרז‬ ‫ןאין‬ ‫לכאן‬ ‫ב א ה‬ ‫הךבה‬ ‫הנ ה‬ ‫והארץ‬ :‫ש ל ם‬ ‫ובלב‬ ‫ב שלום‬ .‫ש ל מ י ם‬ >‫<ג א‬
.‫ל ה ם‬ ‫נ או ת ה‬ ‫אן‬ >‫< בג‬ :‫נ מ ו ל‬ ‫בהיות‬ .‫) ב ה מ ו ל‬a » ,‫וו תרני ת‬ ‫ךחבה‬ ‫שידו‬ ‫פ א ך ם‬ .‫< ךי ם‬ ‫רמב ת‬
:‫א ת נ ו‬ ‫י שבו‬ ‫כן‬ ‫זדי‬ ‫ועל‬ ,m ‫לךבר‬ ‫פרקמטיא‬ ,‫פלום‬ ‫תפסידו‬ ‫אל‬ :‫ב ל ו מ ר‬
T RA D UCCI O N DE RASHI

21. ‫ ש ל מ י ם‬/ p Q Y i f i Y o s . Es decir, en paz y de todo co ra z6 n .225

‫ ו ה א ר ץ ה צ ה ר ח ב ת י די ם‬/ h 8 Q qui qu 8 ✥Q t ✦8 r r Q 8 ✧ HQ ✧✩Q ✪✩8 Q m p l i Q . 226 En un sentido figurado

quisieron decir que la tierra era como un hom bre cuya m ano es pr6diga y sabe dar sin restricciones.
Con ello quisieron decirles: “ Si aceptan, no perder^n nada. M ucha m ercancia llega aquf y no
tiene clientes que la compre.”
22. ‫ ג ה מ ו ל‬/ s 8 Q Y i r Yu n ✦
Y qQ q ✫ . Este verbo significa: sea circun cidad o.227
23. ‫ א ך ג א ו ת ה ל ה ם‬/ SOLO Y✫✪s i n ✩Q ✬o s CON 8 l l o s . Con respecto a esto - l a c ir c u n c is io n -, y por
m edio de esto ellos se asentar£n con n osotros.228

2 2 5 . E n h e b re o , la e x p re sio n ‫ש ל ם‬ (a q u i e n p lu ra l, 2 2 7 . A l ig u al q u e e n el v . 15, e l v e rb o ‫ ב ה ט ו ל‬e s ta

‫) ש ל מי ם‬ g e n e ra lm e n te se re fie re a una
m tr e g ra y c o m p le ta e n to d o s lo s a sp e c to s [v e r, p o r
e je m p lo , el v . 3 3 :1 8 ], A h o ra b ie n , no te n d ria m u c h o
s e n tid o c a r a c te riz a r a lo s h ijo s d e Y a a c o b c o m o
“ 1' n te g r o s ” p a ra c o n lo s o tro s sin e sp e c ific a r en q u e
c o n s is tia e sta “ in te g r id a d ” . R a s h i e x p lic a q u e se
r e f e r ia a su s in te n c io n e s d e ‫ ש ל ו ם‬, p a z (Gur Arye).
2 2 6 . L ite ra lm e n te , “ a m p lia d e m a n o s” [ ‫] ך ח ב ת י ל י ט‬.
p e rs o n a c o n ju g a d o e n el m o d o p a s iv o nifal. A q u f a p a re c e
c on e l p re fijo ‫ ב‬, sin la ‫ ל‬d e l in f in itiv o . P e ro s e tr a ta
d e l m is m o v e rb o .
2 2 8 . L a fra s e no, s ig n if ic a “ so lo c o n sin ta m o s c o n
e llo s q u e se a sie n te n c o n n o s o tr o s ” . S i a si fu e ra ,
im p lic a ria q u e la f a m ilia d e Y a a c o b h a b ia so lic ita d o
a se n ta rse c o n lo s h a b ita n te s d e S h e je m , q u e n o e s el
c a so (Sifte Jajamim).
3 4 :2 4 -2 7 — ‫ כ ד ־ כ ז‬: ‫ל ך‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 474

24 Todos los que sallan por la puerta □ ‫כ ד ו י ש מ ע ו א ל ״ ח מ ו י ר ' ו א ל ״ ש כ‬

de su ciudad escucharon a Jamor y a su _ t ‫י‬. ' , _ ’ . ' ' . t
hijo Shejem. Y circuncidaron a todo ™t t ^ “I J W ‫כ ל ־ ן צ א י‬
varon, a todos los que sallan por lao i h *‫ ב ה ו י ה י‬: ‫פ ל ־ י ־ צ א י ש ע ר ע י ר ו‬
puerta de su ciudad. ' . . ' . J k! I . T
25 Y sucedio que al tercer dia, cuando^ ‫כ א ב י‬ ‫ה ש לי שי‬
ellos estaban adoloridos, dos hijos de >‫א ך ן ש נ י ״ ב נ י ״ י ע ק ב‬ ‫ן^ ף‬
Yaacob, Shimon y Levi, hermanos de : . ‘ , !r '"!
Dina, cada uno tomo su espada y -^ . ‫' ל׳‬V. ^ ‫*‘? ׳‬1 ‫א י ש‬ ‫ךינה‬
cayeron sobre la ciudad confladamente,‫ב ט ח ו י י ה ר ג פ ל ״ ז כ ר * כ ו ו א ת ״ ח מ ן י ך‬
y matar on a todo varon. 26 Y a Jamor y ‫ ‘־‬, v! *TT , T 1‫ ׳ ־‬,‘‫־׳‬
a su hijo Shejem mataron a filo de‫ל פ י ״ ח ר ב‬ ^‫ה ל‬ 1^3 □ ‫ו א ת ״ ש כ‬
e sp a d a , y to m a r o n a D in a d e la c a s a d e , ‫) ב ם ו י ע א‬. ? ‫ ת‬, ‫מ ב‬ ‫ ך ע ה‬-‫ף ק ח ו ' א ת‬
Shejem y saner on. 11Los hijos de Yaacob 1‫ך ־‬ J‫״‬ ‫־ ״‬T‫־‬ v 1l ! ‫־ ־‬
cayeron sobre los cadaveres y saquearon ‫ ל ל י ם ו י ב ז ו‬0 ‫כ ז ב נ י י ע ק ב ב א ו ע ל ״ ה‬
o n k e l 6 s

:‫ש כ ם ב ר י ה כ ל מ׳ ק י ת ר ע ק ר ת י ה ו מ ר ו כ ל ך כ ו ך א כ ל נ פ נ ן י ת ר ע כן ךו ני ה‬ ‫בי ו ק ב י ל ו מ ן ח מ ו ר ו מ ן‬
‫א חי‬ ‫ש מ עון ו לוי‬ ‫ב ני י ע ק ב‬ ‫ת ר ץ‬ ‫ת קי פו ע לי הון כ א בי ה ו ו ו נ סי ב ו‬ ‫ת לי ת א ה כ ד‬ ‫ביו מ א‬ ‫כ ה ו הו ה‬
‫ש כ ם ב רי ה‬ ‫ בו ו י ת ח מ ו ר ן י ת‬: ‫ד י נ ה ג ב ר ח ך ב י ה ו ע ל ו ע ל ק ר ת א ך י ת ב ו ן ל ר ח צ ן ו ק ט ל ו כ ל ך כ ו ך א‬
‫ק טי לי א ו בזו‬ ‫ » ב נ י י ע ק ב ע ל ו ל ח ל צ א‬:‫ש כ ם ו נ פ ק ו‬ ‫ק ט לו ל פ ת ג ם ו ח ר ב ו ך ב רו י ת די נ ה מ בי ת‬
R A SH I

, (‫ה‬ ‫א ג ד‬ ‫ ו מ ד ר ש‬.‫ש היו כו א בי ם‬ . ‫ב ט ח‬ :‫א חי ה‬ ‫נ ק ך או‬ ‫ ו א ף יג ל פ י כ ן נ ה ג ו ע צ מ ן‬,‫ב נ י ו ה יו‬ . ‫ב נ י י ע ק ב‬ ‫ש נ י‬ >‫י ח‬

‫ל פ ש ט‬ , ‫ה ח ל ל י ם‬ ‫ע ל‬ >‫ ז‬3 < :‫ש ל ז ק ן‬ ‫ב טו ח י ם היו ע ל פ חו‬ ‫ש ל א נ ט לו‬ ,‫ש א י נ ם בניו‬ ‫ש מ עון ו לוי כ ש א ר א נ ש י ם‬

‫ ל ח ל צ א ק ט י ל י א‬:‫א ת ה ח ל ל י ם ו כן ךנ ךג ם אונ ק לו ס‬ ‫ע לי ה‬ ‫ע צ מן‬ ‫ש מ ס רו‬ ‫ל פי‬ . ‫ד י נ ה‬ ‫א ח י‬ :‫הי מ נו‬ ‫ ע צ ה‬:

TRADUCC16N D E R A SIII

25. ‫ ק ב‬1‫ ש ני ב נ י ?י‬/ q o s i i i j o s q8 y Q Q Y ✭H . E sto im p lica que eran hijos suyos, pero a pesar de
Shim 6n y L evi actuaron com o los dem ds hom bres que no son sus hijos, ya que no le pidieron su
co n sejo .229
‫ א ח♦ ד י נ ה‬/ h 8 r m Q n o s q 8 q ✮n A. Porque estuvieron dispuestos a arriesgar su vida por ella, son
llam ado “ herm anos” su y o s.230

‫ב ט ח‬/ Y o n f i Q q Q m 8 n t 8 . Ya que los habitantes d e Shejem estaban adoloridos a causa de la

circuncisi6n. Y segun un m idrash agadico, esto se refiere a que conflaban en la fu erza espiritual
del anciano -Y a a c o b - para que los protegiese.231

27. ‫ ע ל ה ח ל ל י ם‬/ SOBRE l o s YQ q Av 8 r 8 s . Se arrojaron sobre ellos con el objeto de despojar los
cadaveres de sus pertenencias. Y de igual m odo, el Targum de O nkelos tradujo esta frase por
‫ ל ח ל צ א י ו ט י ל י א‬, p a r a d esp o ja r los cadaveres . 232

2 2 9 . Bereshit Rabd 8 0 :1 0 . O b v ia m e n te e r a n h ijo s q u e e lla te n ia . E n f a tiz a r a q u i q u e 10 e r a n so lo p u e d e

d e Y a a c o b . E n f a tiz a r lo so lo p o d r fa te n e r se n tid o si
e l v e rs fc u lo q u is ie r a c o n tra s ta rlo s c o n 10 q u e no
e ra n . E n e s te c a so , q u e m o ra lm e n te n o a c tu a ro n
c o m o h ijo s su y o s (Sifte Jajamim).
2 3 0 . S h im o n y L e v f n o e r a n los u n ic o s h e rm a n o s
e n te n d e rs e c o m o a lu sio n al h e c h o d e q u e so lo ello s
s e a rrie s g a ro n p o r e lla (Sifte Jajamim).
2 3 1 . Bereshit Rabd 8 0 :1 0 .
2 3 2 . S e tra ta ria , e n to n c e s , d e u n a fr a se e lip tic a
(a b re v ia d a ) q u e o m ite el p r o p o sito d e su a c to de
4 7 5 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 34 :2 8-30 — ‫ כ ח ־ ל‬:‫ל ד‬

la ciudad, porque habian mancillado a ‫א ת־‬ ‫כח‬ :‫א ח ו ת ם‬ ‫טמאו‬ ‫א ש ר‬ ‫ה^ ר‬

su hermana. 28Tomaron sus rebanos, sus ‫ואת־חמיריהם‬ ‫ואת ־בקרם‬ ‫ציאנם‬
‫•••>ןי‬ •• I ‫־‬ : V ! V.T>T : V ; JT

reses y sus asnos, lo que habia en la

‫ב ש ד ה‬
k .v t “
‫ו א ת־ א ש ר‬
‫•\ ע‬ ‫־־‬: v j
‫א שר־בעיר‬ ‫• ע ״‬ t v :" %
‫ואת‬ :*‫־‬
ciudad y 10 que habia en el campo. 29 Y
‫ואת״‬ ‫ואת־כל־חילם‬ ‫כט‬ :‫ל ק ח ו‬
capturaron todas sus riquezas y todos v : <t ‫״‬ t v : Pi t t

‫ו‬-‫ףביז‬ ‫שבו‬ ‫ואת־נשלום‬ ‫כל־טפם‬

sus pequenos y sus mujeres, y saquearon A T ‫־‬ ‫»י‬ T V ‫•־‬ : v : T ‫״‬ T

todo 10 que habia en las casas. ‫ו* א מ ר‬ ‫ל‬ : ‫ב< ת‬. ‫ב‬ ‫ב ל־ א ש ר‬ ‫ו א ת‬.
30 Yaacob dijo a Shimon y a Levi: ‫ן א ל ־ ל ףיעק־ב‬ ‫א ל ־ ש מ^ ו ן‬
— ‫י‬ o n k e l 6 s

‫ב ס ק ל א‬ ‫די‬ ‫מ ת‬ ‫ב ק ך ת א‬ ‫די‬ ‫מ ת‬ ‫ח מ רי הון‬ ‫מ ת‬ ‫תו ר הון‬ ‫מ ת‬ ‫ענ הון‬ ‫ כ ח י ת‬:‫א ח ת הון‬ ‫ס אי בו‬ ‫די‬ ‫ק ר ת א‬
‫\ כ< עון ו ל ל ו י‬£‫ ע קי ב לי‬,‫ ל ו א מ ר י‬: ‫מ ת פ ל ד י ב ב י ת א‬ ‫מ ת נ( ץי הון(ן בו ו בזו‬ ‫ט פ ל הון‬ ‫מ ת כ ל‬ ‫כ ט מ ת כ ל נ כ סי הו ל‬

R A S III

‫הי ת ה‬
’ T
‫צ לו ל ה‬
T !
,‫ו א ג ד ה‬
TTT ‫י‬ !
.‫ 'שיו‬r‫ע כ‬ ‫צ לו ל ה‬
T 5 T
‫ד ע תי‬
I\ ‫־‬
‫ה חי ל‬ ‫א ת‬ ‫לי‬ ‫^ שה‬ ,‫ו כ ן‬ .‫מ מ ו נ ם‬ .‫< פ ט> ח י ל ם‬
‫בי ד‬ ‫הי ת ה‬ ‫מ סו ר ת‬ .‫א ו ת ה‬ ‫ועכרתם‬ ‫ה ח בי ת‬ ‫חי ל‬ ‫עי ש ה‬ ‫ף שר אל‬ , 1‫יז‬:‫ח‬ ‫( ד ב רי ם‬ ‫הז ה‬
‫ש ה יו‬ ‫אל א‬ ,‫יי^ קי ב‬ ‫בני‬ ‫בי ד‬ ‫שי פ ל ו‬ ‫כ מ גני ם‬ ‫( ת הי לי ם‬ ‫חי ל ם‬ ‫ל א רו ךי ם‬ ‫מ גז בו‬ ‫י ח) ׳‬:‫כ ר‬ ‫(ב מדבר‬
‫א ת‬ ‫ןנ ח ל ת‬ ‫תפרה‬ ‫א שר‬ ‫עד‬ :‫א ו מ ר י ם‬ ‫ט^ מו‬ ‫ל פי כ ך‬ ,‫ש ב י ה‬ ‫ל שו ן‬ .‫י^ בו‬ :)‫י א‬:‫מ ט‬
:‫שו ת קי ן‬ ‫היו‬ ‫ל פי כ ך‬ ,‫ לו‬:‫כ ג‬ ‫( ש מו ת‬ ‫ה אר ץ‬ ‫אין‬ .‫ע כ ו ר י ם‬ ‫מי ם‬ ‫ל שו ן‬ .‫ <ל> ע ג ר ת ם‬:‫מ ל ר ע‬

TRADUCC16N D E R A SH I

2 9 . ‫ ח י ל ם‬/ su s r i q u 8 z Q s . Esta expresiSn significa: las riquezas de ellos. Y de igual m odo, el termino
‫ ח י ל‬significa “riqueza” en los versi'culos siguientes: “Han hecho para mi' esta riqueza [233; ” [‫ח י ל‬
“m ientras que Israel hace riquezas [234; ”[ ‫ י ל‬1‫“ כ‬y abandonaran sus riquezas [‫ ] ח י ל ם‬a otros ” . 235
/ CAPTURARON. Este verbo tiene el significado de “captura”. P or esta razon esta acentuada
en la ultim a silaba, debajo de la letra 236.‫ב‬
30. ‫ י ג פ לו ג ט‬/ m 8 ✯Q n 8 n t u ✱H ✲Q q ✳ . Esta es una expresi 6n sim ilar en significado al de la frase ‫מ י ם‬
‫!* ב ז ר י ם‬, “aguas turbias ” . 237 Yaacob quiso decir: “M i m ente no est& clara en este m om ento.” Y
segun una interpretaci 6 n agadica, Yaacob quiso decir: “El vino en el barril estaba lim pido, pero
ustedes 10 han enturbiado.” Los cananeos tenfan una tradicion segun la cual eventualmente
caen'an en m anos de los hijos de Y aacob, s 6I0 que decfan que ello no ocurrirfa sino hasta que
se cumpliera 10 dicho por D ios al pueblo de Israel: “H asta que fructifiques y heredes la tierra ” . 238
Por esta raz 6n, hasta ahora se habian m antenido quietos y no habian atacado a Yaacob .239

a rro ja rse so b r e e llo s. to n ic o en la p r im e r a s ila b a , c o m o la p a la b ra ‫ ן ^ ב ו‬e n

Shemot 1 3 :17 .
2 3 3. Debarim 8:17.
2 37. E sta fra se a p a r e c e e n cl tr a ta d o Berajot 25b.
234. Bemidbar 2 4 :1 8 .
238. Shemot 2 3 :3 0 . Lo cual im p lic a b a que no
235. Tehilim 4 9:11 . E sta m ism a p a la b ra ta m b ie n
o c u rrirfa a h o ra , s in o e n u n f u tu ro d is ta n te c u a n d o
p u e d e s ig n ific a r v a lo r, fu e rz a , v irtud , co m o e n el v.
Israe l f u e ra m a s n u m e ro s o y h u b ie r a e n tra d o y a
4 7 :6 y e n Shemot 1 8:21 . A sim is m o , ta m b ie n tie n e la c om o n a c io n e n la T ie r r a d e Isra e l.
c o n n o ta c io n d e tro p a , c o m o e n Shemot 1 4 :28.
23 9 . Bereshit Raba 8 0 :1 2 . Y a a c o b te n fa m ie d o d e
2 3 6 . S e d e riv a d e la ra fz ‫ ש ב ה‬, q u e sig n ific a to m a r q u e d e s p u e s d e 10 o c u rrid o lo s c a n a n e o s p e n sa ra n
e n c a u tiv id a d , y n o d e la ra fz ‫ ש ו ב‬, q u e sig n if ic a q u e el y su s h ijo s h a b fa n c o m e n z a d o la c o n q u is ta y,
re g resa r. Si e s te fu e ra el c a so , lle v arfa el a c e n to cc n se c u e n te m e n te , 10 a ta c a rfa n .
3 4 :3 1 -3 5 :1 — ‫ א‬: ‫ ל א ־ ל ה‬: ‫ל ך‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 476

“Ustedes me han enturbiado al hacerme ‫ י ' ב י ש ב ה א ר ץ‬# ‫ע כ ן ת ם א י ת* ל ה ב א‬

abominable ante los moradores de esta / TT J ! > ' ' J' ! :
tierra, con el kenaanl y con el ferizl; yo ‫ נ י‬$‫ב פ מ‬ ‫ | ^ י‬1 ^. *! 3 ‫ו ב‬
cuento con pocos en numero, y si eiios ‫ו נ א ס פ ו ע ל י ' ו ה צ ו נ י ו נ ש מ ד ת י‬
se ju ntan y me atacan sere destruido, yo ' ! ‫יי‬ '•‫־‬ ‫* ־‬
y mi ca sa .” 31Pero eiios dijeron: ‫ י א מ ר ו ה כ ז ן ־ נ ה י ^ ש ה א ת ־‬- ‫ ל א ו י‬: ‫ו ב י ת י‬
“iC om o a una ramera habia de tratar a ‫ " י'' י‬T ' 1 ' * ‫י‬ '
nuestra hermana? ” :‫פ א ח ו ת נ ו‬

Capi t ui o 35 ‫ל ה פ ר ק‬
1Dios dijo a Yaacob: “Levantate, sube ‫ק ו ם‬ ‫ ק ' ב‬$<‫א ל ־ י‬ ‫אליהים‬ ‫וי א מ ר‬ ‫א‬
a Bet-El y perm anece alli, y erige alli un‫ו ע ש ה ״ ש ם‬ ‫ו ש ב ״ ש ם‬ ‫ב י ת ־ א ל‬ ‫ע ל ה‬
JT ‫״‬ AT v : ‫י ע‬.‫״‬ *• ■• *

o n k g l 6 s

‫ע ט ך מ נין‬ ‫ב כ נ ^ נ א ה ו ב פ מ א ה ו א נ א‬ ‫או ־ ע א‬ ‫ב י נ נ א ו בין י ת בי‬ ‫ד ב ב ו‬ ‫יג כ ך רנון י ת י ל מ ת ן‬

‫י ת ע ב ד‬ ‫ה כ נ פ ק ת י ב ר א‬ ‫ל א ! א מ ר ו‬ :‫בי תי‬ \ £<‫א נ א ו א נ‬ ‫ו י ת פ ^ ו ו יג לי ו י מ ח ג ו נ י ו א ( ץ ת צ י‬

‫מ מ ן‬ ‫ו ע ב ד‬ ‫ת מ ן‬ ‫ו תי ב‬ ‫א ל‬ ‫ל ב י ת‬ ‫ס ק‬ ‫ק ו ם‬ ‫לייג קי ב‬ ‫ו א מ ר יי‬ ‫ א‬:‫ל א ח ת נ א‬ ‫ צ ״ א יןג? ד י תו‬1

RA SH I

‫ש א ח ו ־ ת‬ ‫ל פ י‬ .‫י ג ל ה‬ ‫ק ו ם‬ >‫< א‬ :‫א ח ת ? א‬ : ‫מ ו ד ט י ם‬ ‫ש י ם‬ ‫א נ‬ . ‫ פ ר‬1‫ט ק‬ ‫מ תי‬

‫מ ב ת ך‬ ‫•ז א ת‬ ‫ל ד‬ ‫ו ב א‬ ‫נ ע נ ק\ ת‬ ‫נ ך ך ך‬ ‫י ת‬ .‫א חו ת נו‬ ‫א ת‬ : ‫ה פ ק ר‬ .‫ה תזונ ה‬ > ‫ ל א‬:>

TRADUCC16N D E RA SH I

‫מ ס פ ר‬ ‫ מו גי‬/ POCOS EN NUM ERO. E s ta e x p r e s io n s ig n ific a : p o c a g e n t e . 240

3 1 . ‫ה תזונ ה‬ / c o m o a u n a RAM ERA. E s d e c ir, c o n b a je z a . 241
‫א חו תנו‬ ‫א ת‬ / a n u e s tr a h e rm a n a . Su t r a d u c c i 6n al a ra m e o debe ser ‫א ח ת ג א‬ ‫י ת‬, a nuestra
herm ana . 242

35
1. ‫ ל ה‬1< ‫ק ו ם‬ / l e v A n t a t e , SUBE. P o rq u e te d e m o ra s te e n el c a m in o 243 fu is te c a s tig a d o y te 0c u rri6

e s te in c id e n te c o n tu h ija . 244

2 4 0 . L a p a la b r a ‫ ?> ת י‬s ig n if ic a “g e n te ” , c o m o e n p a la b ra ‫א ת‬ in d ic a el o b je to d ir e c to d e la fra se , q u e

Debarim 2 :3 4 . L a e x p re s i6 n ‫ מ ס פ ר‬, q u e lite ra lm e n te e n e ste c a so e s “ n u e stra h e rm a n a ” .
s ig n if ic a “ n u m e ro ” f r e c u e n te m e n te a lu d e a un
2 4 3 . E l im p e ra tiv o ‫ ק ו ם‬, “ jle v a n ta te !” im p lic a u n a
n u m e ro r e d u c id o , c o m o e n Bemidbar 9 :2 0 ( Lifshuto o rd e n a p r e m ia n te . C uando Y aacob p a rtio h a c ia
she I Rashi). A ra m , h iz o u n v o to a D io s d e q u e al re g re sa r se rv iria
241. L a p a la b r a ‫זונ ה‬ sig n if ic a “p ro stitu ta ” . S in a D io s e n B e t- E l, c o n v irtie n d o el lu g a r e n sa n tu a rio
e m b a rg o , J a m o r n o te n ia la in te n c i6 n h a c e r d e D in a [v e r supra, 2 8 :2 0 - 2 2 ], P o r h a b e rs e d e m o r a d o en
u n a p ro s titu ta ; to d o 10 c o n tr a rio , q u e ria c a sa rs e c o n c u m p lir e ste v o to fu e c a stig a d o ( Sifte Jajamim).
e lla . L a c o m p a r a c i6 n c o n u n a p ro s titu ta e s q u e el 244. Bereshit Rabd 8 1 :2 . E n el v . 3 2 :2 3 R a shi
a c tu o h a c ia e lla d e l m is m o m o d o q u e la g e n te su e le
m ism o c o m e n to q u e la v io la c io n d e D in a o c u rrio
c o m p o rta rs e c o n u n a m u je r q u e s e p ro stitu y e a si p o rq u e Y a a c o b im p id io q u e su h e rm a n o E sa v se
m is m a , e s d e c ir , c o n b a je z a ( Gur Arye). c a sa ra c o n e lla , 10 c u a l c o n tr a d e c iria lo q u e a firm a
2 4 2 . R a s h i s e n a la a q u i q u e su tr a d u c c io n c o rre c ta al a qu i d e q u e fu e p o r h a b e rs e d e m o ra d o e n el c a m in o .
a ra m e o n o e s ‫ ל א ר ו ת נ א‬, para nuestra hermana, c o m o Gur Arye e x p lic a q u e e l d e c re to d iv in o a c e rc a de
a p a re c e e n a lg u n a s e d ic io n e s d el T a rg u m , sin o q u e D in a si fu e p ro m u lg a d o p o r 10 d e E sa v , p e ro no
en el m odo a c u s a tiv o : a nuestra hermana. L a n e c e sa ria m e n te te n ia q u e o c u rrir e n e ste m o m e n to ,
 4 7 7 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 5 :2 -4 — ‫ ב ־ ד‬: ‫ל ה‬

altar al Dios que se te aparecio cuando *‫ב ב ך ח ן ז‬ ‫א ל י ך‬ ‫ה נ ך א ה‬ ‫ל א ל‬ ‫מ ז ב ח‬

huiste de tu hermano Esav. ” 2 Entonces
‫י ע ק ב‬ ‫!* י א מ ר‬ ‫ב‬ :‫א חי ך‬ ‫ע שו‬ ‫מפני‬
Yaacob dijo a los miembros de su casa y
a todos los que estaban con el: “Quiten ‫ה ס ח‬ * T
‫עמו‬ A ‫־‬
‫ב ל ־ א ש ר‬
JV “ J T
‫ו א ל‬ ‫ י‬. ‘. ‘ :
‫א ל־ בי תו‬ ‫״־‬ V

los dioses de extranos que tengan entre ‫בתיככם‬ ‫א ש ר‬ ‫הנ כ ר‬ ‫א ת־ אלי הי‬
v 1 :‫־‬ ! j v ‫ז‬ ‫״‬ ‫־־‬ <” vs v
ustedes y Umpiense, y muden sus ropas.
:‫ו ה ח ל י פ ו‬ ‫והטהרץ‬ ‫ש מ לי תי כ ם‬
3Nos levantaremos y ascenderemos a 1v 1 •‫־‬ : • V. ‫״‬ ‫־‬ : r : : ‫ ־‬5 1- «‫״‬

Bet-El; alU erigire un altar a Dios, que ‫ו נ >ק ו מ ה ו נ ע ל ה ב י ת ־ א ל ו א ע ש ה ־ ש ם‬

j t v 1 ;■%‫״‬v j a ‫״‬ “ t j t :
‫ג‬
me respondio en el dia de mi angustia y
‫ <נ ה א י ת י ב י ו ם צ ר ת י ו י ה י‬V‫מ ז ב ח ל א ל ה ע י‬
estuvo conmigo en el camino que ■ • T IT J ; • IT •* T ‫־‬ •• : ‫י‬

anduve.” ‫ויתנו‬
J J ‫י‬ ‫״‬
‫ד‬ :‫ה ל כ תי‬ *: IT T
‫א ש ר‬-‫ ׳‬V ‫! ־‬
‫ב ד ר ך‬I V V .V ~
‫ע מ די‬ ‫י‬ T *

4Entregaron a Yaacob todos los ‫א ש ר‬ ‫הנ כ ר‬ ‫כל־אליהי‬ ‫א ת‬1 ‫ ע ק י ב‬U~‫א ל ־ י‬

JV ‫ ־‬: T “ “ < •• v : T J ‫״‬ IV
dioses de extranos que tenian en su
‫באזניהם‬ ‫א ש ר‬ ‫ו א ת־ הנז מי ם‬ ‫ביד ם‬
poder, asi como los aretes de sus orejas, AV ‫״‬ : T J JV \.‫ ־ י‬,* T .* ‫־‬ V : T T :

y Yaacob los escondid debajo del olmo ‫ה א ל ה‬ V.T •• it

‫ ח ת‬J‫ת‬- “
‫י ב‬I ‫י ע ק‬ :1‫־‬
‫איתם‬ T
‫ויטמין‬
f < J ‫י‬ -

------------------------------------------------------------------------------------ O N K E L O S -------------------------------------------------------------------------------------

‫בי תי ה ו ל כ ל די‬ \£ ‫ ב ו א מ ר י ע ק ב ל א ני‬: ‫א ח ו ד‬ ‫מ ן לן ך ם ע שו‬ ‫ב מ עו ק ד‬ ‫ד א ת ג לי ל ד‬ ‫ל א ל ה א‬ ‫מ ד ב ח א‬

‫א ל ו א ע ב ד ת מן‬ ‫ ג ו נ ק ו ם ו נ ס ק ל ב י ת‬: ‫ע מ י ה א ע ד ו ן ת ט ע ו ת ע מ מ י א ד י ב י נ י כ ו ן ו א ך כ ו ן(י\ נ ו כ ס ו ת כ ו ן‬
‫ ד ו י ה ב ו‬:‫א ז ל י י ת‬ ‫די‬ ‫ב א ך ח א‬ ‫ב ס ע די‬ ‫מי כ ע ־י ה‬ ‫ך ע ק תי ו הו ה‬ ‫ביו מ א‬ ‫צ לו תי‬ ‫ד ק ב ל‬ ‫ל א ל ה א‬ ‫מ ך ב ח א‬
‫לי ע קי ב י ת כ ל ט ע ו ת ע מ מ י א ד י ב י ד י ה ו ן מ ת ק ך ש י א ד י ב א ו ך נ י ה ו ן ן ט מ ר י ת ה ו ו י ע קי ב ת ח ו ת ב ט מ א‬

-------------------------------------------------------------------------------------- R A SH I ----------------------------------------------------------------------------------------

‫ש ל‬ ‫כ סו ת‬ ‫בי ך כ ם‬ ‫י ש‬ ‫ש מ א‬ .‫ע>נ< ל ת< ב ם‬ ‫ש ל‬ ‫ה ש ל ל‬ ‫מן‬ ‫בי ך כ כז‬ ‫שי ש‬ .‫ ה נ ב ר‬w

:‫ס ך ק‬ ‫אי לו‬ ‫מין‬ . ‫<ד> ה א ל ה‬ :‫ז ר ה‬ ‫^ בוי ד ־ ה‬ ■‫ו ל ח לי פו‬ :‫מ ע ב ו ד ה זו ־ ה‬ .‫ו ה ט ה רו‬ :‫\ כ כז‬£‫ו‬

------------------------------------------------------------------------ T R A D U C C I O N D E R A S III ---------------------------------------------- :

2. ‫ הג ב ר‬/ q8 8 x t r Q n o s . E s d e c ir , lo s id o lo s q u e u s t e d e s t i e n e n e n s u p o d e r d e l d e s p o j o d e
S h e j e m . 245

•‫ ו ה ט ה רו‬/ y l i m p i 8 n s 8 . D e 1' d o l o s . 246

‫ש מ לו ני ב ם‬ ‫ ו ה ח לי פו‬/ Y M UD EN s u s RO PA S. Pues q u iz e s te n g a n en su poder v e s tim e n ta s de

i d o l a t r t a . 247

4. ‫ ה א ל ה‬/ q 8 l o l m o . E s t e n o m b r e d e s ig n a u n a e s p e c ie d e a r b o l q u e n o d a f r u t o s . 2 4 8

10 q u e le d a b a la o p o r tu n id a d d c a rre p e n tirs e y sig u ie n te le s d ic e q u e s e c a m b ie n d e ro p a , e llo

a n u la r a si el d e c re to . L o d e D in a le 0 c u rri 6 a h o ra
p o rq u e se d e m o ro en el c am in o .
2 4 5 . Bereshit Rabd 81 :3 . P u e s si y a las h u b ie ra n
te n id o d e sd e a n te s, o b v ia m e n te q u e Y a a c o b y a les
h u b ie ra o rd e n a d o d e s tr u ir la s (Najalat Yaacob). P o r
ta n to , no e s q u e lo s m ie m b ro s d e la c a sa d e Y a a c o b
p o s e y e ra n im a g e n e s id61atras, sin o q u e d e s p u e s d e
to m a r el b o tin d e S h e je m n o h a b ia n d e stru id o las
q u e h a b ia n c a p tu ra d o ju n to c on el botin,
2 4 6 . Bereshit Rabd 81:3. P u e s to q u e e n la fra se
a n te rio r Y a a c o b les h a b ia d ic h o q u e d e se c h a ra n los
id o lo s q u e e s ta b a n e n su p o d e r y lu eg o , e n la fra se
im p lic a q u e la “ lim p ie z a ” (o “ p u r if ic a c io n ” ) a q u i
m e n c io n a d a ta m b ie n se r e f ie r e a d e s e c h a r lo s id o lo s
y no a u n a im p u re z a ritu a l. Si se tr a ta s e d e im p u re z a
ritu a l, h u b ie ra n te n id o q u e s u m e rg irs e e n u n a mikve
(Gur Arye). S e g u n e sto , la e x p re s io n “ lim p ia r ” es
aq uf u tiliz a d a e n el s e n tid o d e “ q u e d a r lib re d e ” .
24 7 . Bereshit Raba 81:3. E s d e c ir , ro p a e sta m p a d a
c on d e c o ra c io n e s d e c a r a c te r id o la tr a (Mizraji).
248. E n su c o m e n ta rio a Hoshea 4 :1 3 , R a sh i
d e sc rib e e ste a rb o l c o m o “ d e h o ja s a b u n d a n te s , q u e
la g e n te p la n ta p a ra d is f r u ta r d e su s o m b ra ” . A llf
m ism o 10 d e fin e c on el a n tig u o v o c a b lo fra n c e s
3 5 :5 -7 — ‫ ה ־ ז‬: ‫ל ה‬ ‫ ! ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬4 7 8

que esto junto a Shejem. 5 Viajaron, y el ‫ח ת ת‬ I ‫ויי ס דו וי הי‬ ‫ ה‬:‫ע כ ד ש כ ם‬ ‫א ש ר‬

miedo a Dios estuvo sobre las ciudades ' 1" ‫׳‬ ‫י‬L - ‫״‬ ‫ ״‬J L1
1 j j y no persiguieron
a su alrededor . . ,
a los ‫ א ש ר “•ס ב י ב ו ת י ה ם !א■ל הי■ י ם‬y- ‫הי 'ע ר•י י ם‬..: ‫ע ד‬

hijos de Yaacob. ‫ו וייבא י ע ק־ בוליא‬:‫ר ד פ ו א ח ר י בני י ע ק ב‬

‫וז‬ *~ t ‫־‬ h ‫ ־* ״‬i r j •• : \ s — t ‫ו‬- : it j :

6Yaacob llego a Luz, que estd en L ‫ ״‬, . -, - 4 ‫ ״‬, u 11‫״‬ ‫״‬

tierra de Kendan -la cual es Bet-El- el ‫^ ת‬ ‫ ה‬1‫ל י‬
y toda la gente que estaba con el. ‫ י‬A lli ‫ש ם‬ ‫וייבן‬ ‫ ז‬: ‫א ש ר ״ ע מ ו‬ ‫ו כ ל ״ ה ע ם‬ ‫ה ו א‬
construyo un altar, y llamo al lugar 1‫ ״‬. ‫״ ״‬ I ‫ ״‬,. v‫ ״‬. ‫ ״‬. ‫״‬
EI-Bei-EI, porque alli se le habia ’? V ™ 0 ! ??‫ ל ל א‬8 | t p
revelado Dios cuando huia de su ‫ם נגלו‬ ‫ב ב ר ח ו מפני‬ ‫אליו' ה א ל ה י ם‬$
o n k e l 6 s

‫ ת ו נ ט ל ו ו ה ו ת ך ן! ל א ד יי ע ל ע מ מ י א ךי ב ק ר ו י ס ח ר נ י ה ו ן ו ל א ך ך פ ו ב ת ר ב נ י‬:‫ד י ע ם < ץ כ ם‬
‫ ►ו ב נ א‬:‫ י ו א ת א י ע ק ב ל ל ח ך י ב א ך ע א ד מ ע ו ו זי א ב י ת א ל ה ו א ן כ ל ע מ א ד י ע מ י ה‬:‫י ע ק ב‬
‫ ךי ת מ ן א ת ג ל י ל י ה יי ב כ< ע ך ק י ה ב<ו לן ך ם‬.‫ס ט ו מ ך ב ח א וי ק ך א ל א ת ר א י א ל ב י ת א ל א‬
----------------------------------------------- RASIlf
‫ כ מ ו‬, 1‫ ד‬:‫ה נ ה ה ו א ב י ת מ כ י ר ב ן י ג מ י א ל ( ש מ ו א ל ב ט‬ . ‫> א ל ב י ת א ל‬0 :‫פ ח ד‬ . ‫<ח> ח ת ת‬ :‫א צ ל ש כ ם‬ .‫ש ב ם‬ ‫ע ם‬

‫ כ מ ו ב ב י ת‬,)‫ כ ג‬:‫ ב י ת א ב י ך ( ל ע י ל כ ד‬. ‫ב ב י ת מ כ י ר‬ ‫ גלוי ש כ י נ ת ו ב ב י ת‬, ‫ה ק ד ו ש ב ר ו ך ה ו א ? ב י ת א ל‬

‫\( ׳\ ם‬£‫ב מ ק ו מ ו ת ה ך ב ה י י‬ .‫נ ג לו א לי ו ה א ל הי ם‬ :‫א ב י ך‬ ‫ כ מ ו‬,‫ י ש ת ב ה ח ס ר ה בי״ ת ה מ ש מ ש ת ב רי א ת ה‬.‫אל‬
T R A D U C C IO N D E R A SH I

‫ש פ ם‬ ‫ ע ם‬/ JUNTO a s i i e j e m . L a p a l a b r a ‫ ע ם‬s ig n if ic a a q u i: ju n to a S h e j e m . 249

5. ‫ ו ) ו נ ת‬/ EL m i e d o . E s t e t 6 r m in o s ig n if ic a : p a v o r , m ie d o .

7. ‫ א ל ב י ת א ל‬/ e l - b e t - e l . 250 E s te n o m b r e d e b e s e r e n te n d id o e n e l s e n t i d o d e q u e “ e l S a n t o - b e n d
e s - , e s t d e n B e t - E l ” , e s t o e s , q u e l a r e v e l a c k t n d e S u P r e s e n c i a t i e n e l u g a r e n B e t - E l . 251 H a y
p a l a b r a s q u e , c o m o e n e s te c a s o , o m i t e n e l p r e f i j o 252. ‫ ג‬P o r e j e m p l o , e n la s f r a s e s s ig u ie n te s : “ H e
a q u f q u e e s t d e n l a c a s a d e M a j i r [ ‫ ] ב י ת מ ב י ו‬h i j o d e A m ie l ” , 253 q u e e s lo m is m o q u e d e c ir ‫ב ב י ת‬
‫ מ ב י ו‬,; “ e n c a s a d e t u p a d r e [254, ” [ ‫ ב י ת א ב י ך‬q u e e s e q u i v a l e n t e a d e c i r .‫ב ב י ת א ב י ך‬

‫ נ ג ל ו א ל י ו ה א ל ה י ם‬/ s e l e h a b i a r e v e l a d o d i o s . E n m u c h o s l u g a r e s d e la E s c r itu r a lo s a p e l a t i v o s

olme, e q u iv a le n te al e s p a n o l “ o lm o ” . E n c a si to d a s d io a l a lta r a c a u s a d e lo s m ila g ro s q u e h a b ia h e c h o

la s d e m a s tr a d u c c io n e s d e la T o rd , sin e m b a rg o , e ste p o r 61. P e ro c o m o a q u i ta l ra z 6 n n o se a p lic a , no
d rb o l e s id e n tific a d o c o n el te re b in to . te n d ria se n tid o d e c ir q u e E l e s el D io s del lug a r
2 4 9 . E n o tr o s c o n te x to s , la p a la b ra ‫ע ם‬ sig n ific a lla m a d o B e t- E l, sin o q u e E l se m a n if ie s ta e n d ic h o
“ju n to c o n ” . P e ro e n e s te c a so d e b e s e r e n te n d id o lu g a r (Gur Arye).
co m o “j u n to a” p a ra d e s c a rta r asf la re la tiv a
2 5 2. E l p re fijo ‫ב‬ g e n e ra lm e n te sir v e co m o
ig u a ld a d q u e “ju n to c o n ” im p lic a (Gur Arye). A h o ra
p re p o sic i 6 n d e lu g a r, “ e n ” . E n c ie rto s c a so s, a u n q u e
b ie n , a u n si e l d rbo l se h a lla b a c e rc a d e la c iu d a d y
c ie rta s e x p r e s io n e s 10 o m ita n , no o b s ta n te 10
n o d e n tr o d e e lla , se c o n s id e ra q u e e s ta b a “ c o n ” e lla ,
im p lica n .
p o rq u e de c u a lq u ie r m odo es se c u n d a rio con
re s p e c to a e l l a (Mizraji). 25 3 . Shemuel II, 9 :4 . L a fra s e lite ra lm e n te dice:

2 5 0 . L ite r a lm e n te , “ e l D io s d e B e t-E l” . “ H e a q u f q u e e s ta c a sa d e M a jir, h ijo d e A m ie l” ,

o m itie n d o e l p re fijo ‫ ב‬, “ e n ” .
2 5 1 . N o d e b e se r e n te n d id o c o m o el n o m b re ‫א ל‬
‫א ל הי י ש ר א ל‬ (supra, v . 3 3 :2 0 ) , d o n d e s ig n if ic a q u e 2 5 4. Supra, v . 2 4 :2 3 . L a fra se lite ra lm e n te d ic e
“ D io s e s e l D io s d e I s r a e l” , n o m b re q u e Y a a c o b le “c a sa d e tu p a d re ” , o m itie n d o el p r e fijo ‫ ב‬, “ e n ” .
4 7 9 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 5 :8 — ‫ ח‬: ‫ל ה‬

hermano. 8 y Debora, 1a m d n za de ‫ ח‬: ‫ו ת מ ת ד ב ר ה מ י נ ק ת ך ב ל ן ה א ח י ו‬

Ribka, murio y fu e sepultada abajo de *. —L L.\%~ -‫ ״‬- L '
‫״‬Bet-El, en 10
, bajo
l ■ de 1 plamcie;
j la 1 • • y eln ‫•י•ת* ח ת ו ת־׳• ק־ ב ר‬ ‫ל ב י ת א ל‬
‫• ״‬ ‫ ־‬-‫■ ־׳‬
‫מ ת ח ת‬
‫ ״׳־‬, ‫־ • ■י‬
iiamo su nombre Aion-Bajut. * s :‫ה א ל ו ן ו י ־ ק ר א ש מ ו א ל ו ן ב כ ו ת‬
o n k e l 6 s

:‫ש מ י ה מ י ש ר ב כ י ת א‬ ‫מ נ ק ת א ך ך נ ק ה ו א ת ק ב ר ת מ ל ר ע ל בי ת א ל ב ש פו לי מי ש ך א ו ק ך א‬ ‫ ח ו מי ת ת ד ב ו ר ה‬:‫א חו הי‬

RASH I

‫לפדן‬ ‫אצלו‬ ‫ךבוךה‬ ‫שלחה‬ ,> ‫ מ ה‬:‫מ‬ ‫( ל עי ל‬ ‫מ ש ם‬ ‫ כ מו אדני יוסף‬,‫א ל ה ו ת ן אךנו ת בל שון רבי ם‬
<‫ב י‬ ‫ר‬ ‫מדברי‬ .‫בדרך‬ ‫ומתה‬ ‫מ ש ם‬ ‫לצאת‬ ‫אז ר ם‬ ‫ולא‬ ,) ‫ י ד‬:‫כ ב‬ ‫( ש מו ת‬ ‫עמו‬ ‫ברגליו‬ ‫א ם‬ ,> ‫ כ‬:‫ל ט‬ ‫ש ם‬

‫העיר‬ .‫א ל‬ ‫ל גי ת‬ ‫מ תחת‬ :‫ל מ ך ת י ה‬ ‫מ ש ה כ׳לר שן‬ ‫ל שון ׳ שופ ט‬ ‫שהוא‬ ‫אלהות‬ ‫ןכן‬ .‫בעלו‬ ‫נאמר‬
‫ה א לו ן‬ ‫תח ת‬ :‫ב ר ג ל י ה ה ר‬ ‫ב הר ונקברה‬ ‫יו שבת‬ ‫מכל‬ ‫אחד‬ ‫אבל‬ .‫רבים‬ ‫בל שון‬ ‫מ כ ר‬ ‫ומרות‬.
‫מלמעלה‬
T » “ S ‫י‬
‫מי שור‬ *
‫שהיה‬T T V
,‫מי שרא‬
T { ‫״‬
‫ב שפולי‬
•‫י‬ • {
‫ ח> ו ת מ ת‬1 : ‫ל ש ו ן ר ב י ם‬J ‫ת מ צ א ב‬
T T ‫־‬ . - r . T * •
‫ש א ר ה שמות ל א‬ ‫־‬ T ‫ן‬

‫ומי שור‬ ,‫מלמטה‬ ‫והקבורה‬ ‫ההר‬ ‫ב שפוע‬ ‫א ל א לפי‬ ?‫ב ב י ת י ע ק ב‬ ‫מ ה עניו ך ב ו ר ה‬ .‫ך בי ך ה‬
‫ןאגךה‬ .‫אלון‬ ‫לו‬ ‫קו־רין‬ ‫היו‬ ‫אל‬ ‫בית‬ ‫של‬ ‫ולקחתיך‬ ‫ו שלמתי‬ :‫ל י ע ק ב‬ ‫רבקה‬ ‫ ש א מ ר ה‬,
• T R A D U C C I O N D E R A SIII

q u e d e s ig n a n a la divinidad y autoridad aparecen en plural.255 P or ejem plo, t r a t a n d o s e d e u n a

a u to r id a d h u m a n a , e n lo s v e r s ic u lo s : “El amo [‫ ] א ד ו נ י‬de Yosef” ; 256 “si su dueno [‫ ג ל י ו‬/‫ ] ג‬estuviera
con 61”. 257 E n e s te u ltim o c a s o , no esta escrito ‫?)! ליו‬, e n s in g u la r . D e ig u a l m o d o , e l a p e l a t i v o q u e
d e s ig n a a la divinidad en tanto que Juez y Seno r258 aparece en plural [‫] א ל ר ז י ם‬, c o m o e n e s te
v e r s ic u lo . Pero ninguno de los demas nombres q u e a lu d e n a D io s aparece en p lu ral.259

8. ‫ ך ב'(* ה‬wm 11 / y d e b o rA ... MUR16. qu6 hacia Debora en casa de Y a a co b ? 260 L a e x p lic ac io n es
q u e com o Ribka habfa dicho a Yaacob: “Enviare [por ti] y te traerS de alia”, 261 d e sp u e s d e u n
c ierto tiem p o le envi6 a D ebora a Padan-Aram p a ra decirle que saliera de alii, y ella murid en el
cam ino de reg reso . Esto 10 aprendi de Rabi M oshe haDarshan.
‫ מ ת ח ת ל ג י ת א ל‬/ Q H Q j o q 8 H 8 ✴ -8 l . S e d ic e q u e f u e s e p u lta d a “ a b a j o ” p o r q u e la ciudad estaba
asentada sobre un m onte y ella fue sepultada al pie del m o nte.262
‫ ת ח ת ה א לון‬/ 8 ✵ l o HQ ✶o q8 l Q pl Q n ✷Y✷8 . E s ta f r a s e d e b e s e r e n t e n d i d a ta l c o m o la tr a d u c e e l T a r g u m :
‫ ג ש פ ו ל י מ י ש ר א‬, en la p a rte baja de la planicie. Pues habia una planicie arriba, en la pendiente del
m onte, y el lugar de la sepultura estaba abajo d e la p la n ic ie . La planicie m isma de B et-E l era
llam ada ‫ א א ן‬, “A16n”. 263 Y s e g u n una interpretacion agadica, e s te n o m b r e a lu d e a l h e c h o d e q u e

2 5 5 . S in q u e e llo im p liq u e q u e el su jeto al c u a l se e x p lic a c io n m a s d e ta lla d a d e p o r q u e “D io s ” en

re fie re n e s p lu ra l. h e b re o a p a re c e g e n e ra lm e n te e n p lu ra l e s d a d a e n la
n o ta 3 57 d e la p a ra s h a t Bereshit.
2 5 6 . Infra, v. 3 9 :20.
2 6 0 . E s d e c ir , ^ c o m o f u e a d a r a lii, a h o r a q u e
257. Shemot 2 2 :1 4 .
Y a a c o b re g re sa b a d e P a d a n - A r a m , si e s ta e sc rito
258. Q u e e n s in g u la r e s ‫ א ל ו ה‬.
q u e el v iajo so lo a d ic h o lu g a r [v e r supra, 3 2 :2 1 ]?
2 5 9 . P o r e je m p lo , lo s n o m b re s ‫ ך י‬$ ‫( א ל‬v. 11) y ‫א ל‬ * N o ta a l te x to d c la T ora. L ite r a lm e n te , “ p la n ic ie del
(v. 2 1 :3 3 ), lo s c u a le s e sta n e n sin g u la r. E s ta es la
lla n to ” .
p ru e b a d e q u e A q u e l a q u ie n d e sig n a n no e s p lu ral.
2 6 1 . S u p ra , v. 2 7 :4 5 .
L a p lu ra lid a d g ra m a tic a l d el n o m b re ‫א ל ו ז י ם‬ e sta
2 6 2 . E sto se d e m u e s tr a p o rq u e e n el v . 3 5 :1 D io s
d e te rm in a d a p o r el h e c h o d e q u e , en el le n g u a je
d ijo a Y a a co b : “ L e v a n ta te , sube a B e t- E l...”
h e b re o , la a u to rid a d e s e x p re sa d a e n p lu ra l, y e ste es
el sig n ific a d o b a s ic o d e e s te n o m b re {Mizraji). U n a 2 6 3 . V e r al re sp e c to e l c o m e n ta rio d e R ash f al v.
3 5 :9 -1 1 — ‫ ט ־ י א‬: ‫ל ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 480

9Dios se aparecio a Yaacob otra vez 1‫* ב ב ' א‬l i y '‫א ל ״ י ע ק ב‬ ‫א ל הי ם‬ ‫ויירא‬ ‫ט‬
cuando vino de Paddn-Aram, y lo ‫ןיאמף״לן׳‬ < :‫א ר ם ו י ב ר ך א י ת ו‬ ‫ ד ן‬3‫מ‬
bendijo. 10 Y Dios le dijo: “Tu nombre es "‫א ל^ ם‬ ‫ ב‬-‫ ״ ק‬7
Yaacob; tu nombre y a no serd llamado 1• ‫־‬ , ‫ז‬ ' ,A 71 . ‫־'־‬
Yaacob, sino Israel serd tu nom bre.” Y ^ 2‫א ם ־ ־ י ש ר א ל‬ ‫>י‬ Ity
E l llamo su nombre Israel. 11Y Dios le ‫א ת ״^ מ ו‬ ‫וייקרא‬
dijo: “Yo soy Dios Omnipotente. Wt # ‫א ל‬ ‫אני‬ ‫א ל הי ם‬ ‫לו‬ ‫וייאמר‬ ‫יא‬
o n k e l 6 s

‫ל א ן ת לן רי‬ ‫י׳ ג ק י ב‬ ‫ < ו א מ ר לי ה ין‬:‫א ר ם י ב רי ך ן תי ה‬ ‫ב מ י ת ו הי מ פז ־ו‬ ‫ ד‬1‫ט ו א ת ג ל י י י ל י ע ק ב ע‬

‫ש די‬ ‫א ל‬ ‫ י א ו א מ ר ל י ה י זי א ה א‬: ‫ש מ ר ו ק ך א י ת ( } ו מי ה י ש ר א ל‬ ‫א ל הין י ש ר א ל י ה א‬ ‫ש מ ך עו ר י ע ק ב‬

----------------------------------------------------------------------------- R A S H f

‫ מ ב ר ך‬:‫ן א ח ד ב ש ו ב י‬ ‫א ח ר בלכתו‬ :‫ב מ ק ו ם ה ז ה‬ , ‫ ש ה ו ג ד לו ע ל א מ ו ש מ ת ה‬,‫נ ת ב ש ר ש ם ב א ב ל שני‬

.‫י ע ק ב‬ ‫עו ד‬ ‫שמך‬ ‫י ק ר א‬ ‫ל א‬ ><< :‫ב ר כ ת א ב ל י ם‬ .‫א תו‬ ‫ ו ל פ י ש ה ח ל י מ ו א ת י ו ם‬. ‫ן א ל ו ן ב ל ש ו ן יוני א ח ר‬
‫ א ל א ל שון ש ר‬,‫ל שון א ך ם ה ב א ב מ א ר ב מגקב ה‬ ‫שי צ א ממנו‬ ‫כרס‬ ‫ש ל א יקללו ה ב ריו ת‬ ,‫מותה‬
‫לברד׳‬ ‫כדי‬ ‫שאני‬ .‫& ךי‬ ‫א ל‬ ‫אני‬ m :‫ו נ ג י ד‬ ‫פ ע ם שנית‬ .‫עו ד‬ >‫< ט‬ :‫ א ף ה כ ת ו ב ל א פ ר ס מ ה‬,‫ע שו‬
-------------------------------------------------------------------------- T R A D U C C ltiN D E R A S I lf --------------------------------------------------------------------- —

.a l l i s c le in fo rm ti a Yaacob a c e rc a d e o tro d u e lo , y a q u e se le a n u n c iti la m u e rte d e su m ad re

La palabra A lon en g r ie g o s ig n ific a “ o tro ” . 264 P e ro d e b id o a q u e Esav tenia tan mala fama que se

o c u ltd el d fa d e la m u e rte d e e lla p a ra q u e la g e n te n o la m a ld ije ra p o rq u e E sav h a b i 'a s a l i d o

d e su v ie n tre , entonces la E s c ritu ra ta m p o c o in fo rm 6 e x p h 'c i t a m e n t e que m uri6.265

9 . ‫ ד‬1‫ע‬ / O TRA VEZ. E s d e c ir, la s e g u n d a v ez que se le revel6 en e s te s itio ; la p rim e ra vez cu an d o

se fu e a Jardn y la s e g u n d a cu an d o v o lv i6 d e a l l i . 266

1‫א ת‬ ‫וי ב ר ך‬/ y l o b e n d ijo . C o n la b e n d i c i 6n q u e s e e x p r e s a a l o s d e u d o s . 267

10. ‫ע ו ד ♦ < ג ק' ב‬ ‫ש מ ך‬ ‫ל א ♦ ק ר א‬ / tu n o m b re y a n o se rA lla m a d o y a a c o b . ‫י ע ק ב‬ es un n o m b re

a p lic a b le a u n h o m b r e q u e v ie n e e n a c titu d d e acecho y con a rtim a fia s . E n v ez d e eso, su nuevo

nombre s ig n ific a m in is tro ]‫ [ ש ר‬y n o b l e . 268

11 . ‫ל ( ץ ךי‬ ‫א‬ ♦{ ‫ א‬/ y o s o y d i o s o m n i p o t e n t e . P u e s [v> ] Y o t e n g o s u f l c i e n t e p o d e r ] ♦‫ [ ך‬p a r a b e n d e c i r ,

1 4 :6 , s.v. ‫ א י ל פ א ר ו‬. clespues d e 10 o c u r rid o en S h e je m [.supra, v . 3 5 :1 ],

2 6 4 . Bereshit Rabd 8 1:5. Alon p a r e c e se r u n a sin o c o n el su e n o d e la e s c a le r a q u e so n o c u a n d o

d e riv a c i6 n d e l g r ie g o a I os, q u e sig n if ic a “ o tr o ” . A s i, p a rtio a J a ra n [supra, v v . 2 8 :1 3 -2 2 ] ,

p u e s , la fra s e e s in te rp re ta d a e n r e f e r e n c ia a “ o tro 2 6 7. E l v e rs fc u lo n o d ic e q u e tip o d e b e n d ic io n le

d u e lo ” , e l d e R ib k a . d io. A h o ra b ie n , e s so la m e n te e n e l v . 11 q u e D io s

2 6 5 . Tanjuma, Ki Tetze 4 . E s p o s ib le q u e R a sh f 10 b e n d e c ir a de m odo e s p e c ffic o . El v. 10

haya d e c id id o c ita r e s ta in te p re ta c i6 n a g a d ic a in te rru m p e e s ta s d o s b e n d ic io n e s c o n o tro to p ic o , 10
p o rq u e la T o r a no m e n c io n a q u e Y aaco b haya que s u g ie re que am bas b e n d ic io n e s son
llo ra d o p o r D e b o r a , m ie n tr a s q u e sf se r fa lo g ic o q u e in d e p e n d ie n te s. S u y u x ta p o s ic i6 n c o n el v e rsfc u lo 8
h u b ie r a llo ra d o p o r la m u e rte d e su m a d re y p o r e s ta so b re e l q u e R a sh f e x p lic a q u e ta m b ie n a lu d e a la
ra z o n lla m o a l lu g a r ‫ א ל ו ן ב כ י ת‬, “ p la n ic ie d e l lla n to ” . m u e rte d e su m a d r e R ib k a su g ie re q u e la b e n d ic io n
en c u e stio n e s ta b a re la c io n a d a c o n su luto.
2 6 6 . Bereshit Rabd 8 1 :5 . “ O tra v e z ” n o g u a rd a
re la c io n c o n la r e v e la tio n d e D io s a Y a a c o b e n c a sa 2 68. Julin 9 2 a . V e r ta m b ie n el c o m e n ta rio d e R a s h i
d e L a b a n [supra, v . 3 1 :3 ] ni c o n la q u e tu v o lu g a r al v . 3 2 :9 y la s n o ta s 112 y 113 d e e sta p a ra sh a.
 481 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 35:11 — ‫ י א‬: ‫ל ה‬

Fructifica y muitipHcate; un puebio y ‫ו ק ה ל ג ו י ם י ה י ה‬ ‫גוי‬ ‫ו ר ב ה‬ ‫פ ר ה‬

una congregacion de pueblos saldran J” ^ ”‫י י‬ J • . J•
de ti, y reyes saldran de tus caderas.^ ‫מ ח ל צ י ך‬ □ ‫ו מל כי‬ ‫י צ א מ מ ך‬
ONKELOS

: ‫פ ו ש ו ק ז ג י ע ם ו כ נ ש ת ( ץ ב ט ץ י ה א מ נ ך ו מ ל כ ץ ן ש ל י ט י ו ב ע מ מ י א כ<נןי י פ ק ו ן‬

---------------------------------------------------------- R A SM I

‫לא‬ ‫שעדיו‬ ‫בנימין‬ ‫מ ש ב ט‬ ‫שהיו‬ ,‫בי ש ת‬ ‫שעדיו‬ ‫ש ם‬ ‫על‬ .‫ו ר ב ה‬ ‫פרה‬ :‫ש ל י‬ ‫שהברכות‬
‫כשהמליך‬ ‫אבנר‬ ‫דר שו‬ ‫ןה‬ ‫(ופסוק‬ .‫נולדו‬ ‫שכבר‬ ‫פי‬ ‫על‬ ‫ואף‬ ,‫בני מין‬ ‫נולד‬ ‫לי א‬
‫וקךבו‬ ‫ךך שוהו‬ ‫ה שבטים‬ ‫ואף‬ ,‫ב שת‬ ‫אי ש‬ ‫מנ שה‬ .‫ג ו י ם‬ :‫ב מ מ י ן‬ .‫גויי‬ :‫מ מ נ ו‬ ‫נתעברה‬
‫יתן‬ ‫ל א‬ ‫ממנו‬ ‫אי ש‬ :‫ך כ ת י ב‬ ,‫בנימיו‬ ‫והם‬ ‫מיוסף‬ ‫ל צ א ת‬ ‫שעתידים‬ ,‫ואפךים‬
,) ‫ א‬: ‫כ א‬ ‫( שו פ טי ם‬ ‫ל א ש ה‬ ‫לבממיו‬ ‫בתו‬ ‫א ת‬ ‫ןאי ש‬ ‫שאול‬ .‫ו מ ל ב י ם‬ :‫ה ש ב ט י ם‬ ‫במנין‬
: T R A D U C C IO N D E R A SH I ■

puesto que las bendiciones M e pertenecen.269

‫ פ ר ה ו ר ג ה‬/FRUCTIFICA y m u l t ipl ic a t e . D io s le d ijo e s to porque aun no habi'a nacido Binyam in,

a pesar de que R a je l ya estaba encinta de e l.270

‫ גויי‬/U N pu e bl o . Esto se refiere a Binyam in.

‫ גוי ט‬/PUEBLOS. Esto se refiere a M enashe y a EfriUm, quienes en el futuro nacerian a Y o sef y
son contados entre las doce trib u s.271

‫ ו נ( ל ב י ם‬/REYES. E s to a lu d e a Shaul y a Ish-Boshet, quienes pertenecian a la tribu de Binyam in y

todavi'a no habian nacido. {Este fue el versiculo que Abner interpreto cuando proclam o rey a
Ish-B oshet, d e s c e n d ie n te d e B in y a m in . 272 Y tambien las dem as tribus 10 interpretaron e n e s te
s e n tid o , y por ello se reconciliaron con la tribu de B iny am in .273 P ues esta escrito q u e p a r a
c a s tig a r lo s j u r a r o n q u e “nadie de nosotros dara a su hija por esposa a B in y a m in ,274 10 q u e , e n

269. El n o m b re ‫ש די‬ ‫ א ל‬, E l-S h a d a i ( “ D io s seri'an c o n sid e ra d o s c o m o h ijo s su y o s. E s to so lo se

O m n ip o te n te ”) , c o n n o ta la id e a d e “ s u fic ie n c ia ” de a p lic a a M e n a sh e y E f r a im , h ijo s d e Y o se f, q u e
p o d e r, c o m o R a sh i e x p lic o e n su c o m e n ta r io al v. p o ste rio rm e n te fo rm a r ia n p a r te d e la s d o c e tr ib u s al
17:1. V e r ta m b ie n las n o ta s 3 3 8 y 3 4 0 -3 4 1 d e Lej s e r e x c lu id a la trib u d e L evi'.
Leja y la n o ta 2 25 d e Toledot. 2 7 2 . V e r Shemuel II, 2 :8 -9 . A b n e r , g e n e ra l d el
2 7 0 . Bereshit Raba 82:4. A u n q u e el te x to no in d ic a e je rc ito de S h a u l, c o ro n o re y a Is h -B o s h e t, h ijo d e
q u e R a je l y a e s tu v ie ra e m b a ra z a d a d e B in y a m in , S h a u l, a p o y a n d o se e n e s te v e rsi'c u lo q u e im p lic a q u e
p u e sto que en el v . 35:1 D io s im p lic ita m e n te d o s re y e s su rg irla n d e la tr ib u d e B in y a m in .
re p ro c h a a Y a a c o b el h a b e rs e d e m o ra d o e n el v ia je , 2 7 3 . D e sp u e s d e la g u e r r a q u e to d a s la s trib u s
n o se ra lo g ic o p e n sa r q u e Y a a c o b se d e m o ro aquf so stu v ie ro n c o n la tr ib u d e B in y a m in p o r n e g a rs e
in n e c e sa ria m e n te . A h o ra b ie n , p u e sto que m as e sto s a c a stig a r a lo s h a b ita n te s d e la c iu d a d d e
a d e la n te v e m o s q u e R a je l d io a lu z , lo g ic o e s a su m ir G u ib a , q u ie n e s h a b ia n v io la d o h a sta m a ta rla a la
q u e y a e sta b a e m b a ra z a d a ( Gur Arye). c o n c u b in a d e un h o m b re q u e v is ito e s a c iu d a d . E n

2 71. Bereshit Raba 8 2 :4 . B in y a m in fu e el u ltim o e sa g u e rra c asi e x te rm in a ro n a to d o s lo s m ie m b ro s

h ijo de Y a a co b . “ P u e b lo ” en sin g u la r d e B in y a m in , y a d e m a s ju r a r o n q u e n o le s d an 'an d e

n e c e sa ria m e n te se re fie re a B in y a m in , q u e todavi'a su s m u je re s p o r e s p o s a s . V e r al r e s p e c to el lib ro d e

e sta b a p o r n a c er. A h o ra b ie n , p u e s to q u e el fu e el Shofelim, c a p s. 1 9-21 .

u ltim o h ijo d e Y a a c o b , el p lu ra l “ p u e b lo s” d e b e 2 7 4 . E s d e c ir, a n in g u n o d e la tr ib u d e B in y a m in .
re fe rirse a o tr o s d e sc e n d ie n te s su y o s q u e ta m b ie n V e r Shofetim 2\-,\.
3 5 :1 2 -1 4 — ‫ י ב ־ י ד‬: ‫ל ח‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 482

12La tierra que entregue a Abraham y a‫נ ת ת י‬ ‫א ^ ר‬ ‫א ר ץ‬ ‫ו א ת ״ ה‬ ‫י ב‬ '‫ש ש‬

Itzjak, a ti la dare; y a tu descendencia‫ ה ו ל ז ר מ י‬3 ‫ל ך א ת נ‬ ‫ו ל י צ ח ק‬ ‫ל א ב ר ה ם‬

despues de ti dare esa tierra. Y Dios ™ ‫ !יי‬v ‫״‬ t ! ‫ ־‬:
ascendio de sobre el, en el lugar donde ‫א ח ר י ך‬ ‫יג‬ : ‫א ת ״ ה א ר ץ‬ ‫א ת ן‬

> ‘*mm &‫;־‬

habia habiado con ei.:1‫מ^ ל י ו א ל ה י ם ב מ ק ו ם א ש ר ־ ד ב ר א ת‬

de piedra; vertio encima de el una

tx ‫ ל י ה‬5^ ‫ויי ס ך‬ | ‫א ב‬ ‫ת‬ ‫מ צ ב‬ ‫א ת ו‬ ‫ד ב ר‬

o nk e l 6s
‫ו הי‬£ ‫ יג ו א ס ת ל ק כ( ע‬:‫א ר ע א‬ ‫א תן י ת‬ ‫ב ת רו‬ ‫א ת נ נ ה ן ל ב ני ד‬ ‫ל א ב ר ה ם ו לי צ ח ק ל ך‬ ‫א ך ע א די י ה בי ת‬ ‫יב מ ת‬
‫א ב נ א ן א סי ד יג ל ה‬ ‫ י ד ו א ק י ם י ע ק ב ק מ ת א ב א ת ר א ד י מ ל י ל ע מ י ה ק מ ת‬:‫י ק ך א דיי ב א ת ר א ד י מ ל י ל ע מי ה‬
----------------------------------------------------------------- RASHI ---------------------------------------------------------------

.‫ש ב ע י ם‬ ‫ה ס נ י׳ ד ר י ו‬ ‫פל‬ ‫ו כן‬ ,‫א מ ו ת‬ ‫ש ב עי ם‬ ‫ה ש ב ט י ם׳‬ ‫מן‬ ‫עו ל ה‬ ‫הי ה‬ ‫א ל מ ל א‬ :‫ן ח ץ ר ו ו א מ ר ו‬

‫ב(׳\ ע ת‬ ‫ל ה ק רי ב‬ ‫בניו‬ ‫ש ע תי די ם‬ :‫א ח ר‬ ‫דבר‬ :‫ל י ע ק ב‬ ‫או מ ר‬ ‫הו א‬ ‫ב רו ך‬ ‫ה ק דו ש‬ ‫הי ה‬ ‫ל א‬
‫! (י ד> ג מ ק ו ם‬:‫א ל י ה ו‬ ‫בי מי‬ ‫פ גוי ם‬ ‫ב מו ת‬ ‫א סו ר‬ ‫ש גוי ם‬ ,‫ ג ו י ו ק ה ל ג ו י ם‬.‫מ ח ל צ י ך י צ א ו‬ ‫ו מ ל כי ם‬
‫מ ל מ דנו‬ ‫מ ה‬ ‫יו ל ע‬ ‫איני‬ .‫א ת ו‬ ‫דג ר‬ ‫א שר‬ ‫ש ה ם‬ ‫ה גוי ם‬ ‫כ מנין‬ ,‫ל ה ע ש ו ת‬ ‫בניו‬ ‫ ע תי די ם‬:

TRADUCC16NDE RASHI
efecto, los condenaba a desaparecer. Pero despuds se retractaron y dijeron: “Si [Binyamin] no
debiese ser conta do entre las tribus, el Santo -b en d ito e s -, no le hubiera dicho a Yaacob: “Reyes
saldrAn de tus ca deras .” 275 Segiin otra explicaci 6n, la frase “un pueblo y una congregaci 6n de
pueblos” alude al hecho de que en el futuro los descendientes de Yaacob llegarian a hacerse com o
los dem&s pueblos, en el sentido de que llegarian a compartir el inisrno num ero que los pueblos
primordiales del m undo, que son setenta naciones . 276 Y de igual m odo, tambien el Sanhedrin
estaria com puesto por setenta miembros.277 Segun otra explicacion m£s, la frase “ un pueblo y una
co ngregaci 6 n de pueblos” alude a que sus descendientes en el futuro habrian de ofrecer ofrendas
en las plataform as rituales 278 cuando esta practica ya estaba prohibida, a sem ejanza de los demds
pueblos. Esto 0curri6 en los dias del profeta E liahu.279}
14. ‫* א תו‬m ‫ ב מ קו ם א ש ר‬/ e n e l l u g a r d o n d e h a b ia h a bl a do c o n e l . Ignoro 10 que este pasaje
nos ensefla . 280

275. Bereshit Raba 82:4. la epoca del profeta Eliahu, la gente solia ofrecer sus
ofrendas en bamot, a pesar de que en esa epoca el
276. Se refiere a los setenta miembros de la casa de
Templo segula en pie.
Yaacob que descendieron a Mitzraim. Ver infra, v.
46:26; Shemot 1:5. 279. Bereshit Raba 82:5.

277. Tanjuma Yashan 30. 280. Con respecto a Abraham, la T01‫׳‬a utiliza una
expresion similar para indicar el fin de la revelacion
278. En hebreo, bamot [lit., “lugares altos”]. Se da profetica que Dios le envio, pero sin mencionar que
el nombre de bamot a cualquier altar que no fuese se fue del “lugar donde habia hablado con el”. Rash!
el altar del Templo [bet ha'mikdash] o del quiere decir que ignora por que aqui si se menciona
Tabernaculo [mishkan\. Estaba permitido ofrecer esto (Najalat Yaacob). Sin embargo, el comentario
ofrendas en las bamot antes de la ereccion del Gur Arye expresa su asombro ante estas palabras de
Tabernaculo en el desierto; despues su uso fue Rashi y senala que de esta frase se aprende que este
prohibido. D e igual modo, mientras estuviera el lugar mismo es especialmente conducente a la
Templo tambien se prohibio el uso de las bamot. En revelacion prof6tica.
 483 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 5 :1 5 -1 7 — ‫ ט ו ־ י ז‬: ‫ל ח‬

libacion y vertid aceite encima de el. 15 y ‫ טו ו י י ק ר א י ע ק ב‬: ‫נ ס ך ו י ע י ק ע ל י ה ש מ ן‬

Yaacob llamo al lugar donde Dios habia ^ ^ «‫א ע ר‬ ^ ^
hablado con el, Bet-El. ‫יי״‬ ■‫־ ׳‬ v • ••• 1 !‫ ־‬T‫־‬ j‫״‬ •••
16 Viajaron de Bet-El, y aun quedaba ‫ טז ו י ס ע ר מ ב י ת א ל‬: ‫א ל י ה י ם ב י ת ־ א ל‬
como una legua de tierra para llegar ‫א פ ך ת ה‬ ‫ ה א ך ץ‬-‫ ^ ך כ ב ר ת‬- ‫ןיהי‬
hasta Ejrat cuando Rajel dio a luz, pero T AT; ‫■׳‬
‫׳‬ J T ' ‫ ^׳•׳‬T ‫־ !־‬ j • =‫־׳‬
tuvo dificultades en su parto. 17 Y sucedio ‫ י ה י‬1 ‫ י ז‬: Pt - TH/ l p ^ ‫! ת ל ל ל ת ל ו ת ל ן‬
O N K E L 6S

:‫א ל‬ ‫בי ת‬ ‫ת מ ן לי‬ ‫מ ל י ל ע ב<י ה‬ ‫ך א ת ר א דל‬ ‫ש מ א‬ ‫ל^ ק ב ל ת‬ ‫טו ו ק ך א‬ :‫מ( ץ ח א‬ ‫נ סו כיו ו א רי ק יג ל ה‬

‫ ח י ה ו ה‬:‫א ן ע א ל מי ע ל ל א פ ר ת ו י ל י ד ת ז ר ח ל ו ק ש י א ת ב כיי ל ד ה‬ ‫א ל ו הו ה עו ד כ רו ב ת‬ ‫ט ז ו נ ט ל ו ב< ב ל ת‬

RASHI

‫אני‬ ‫ןאומר‬ .‫י טן‬:‫ה‬ ‫ג‬ ‫( מ ל כי ם‬ ‫ךץ‬$ ‫בברת‬ ‫ רבוי‬,‫פ ר ש ל שון בביר‬ ‫מנחם‬ .‫ה א ר ץ‬ ‫( ט» פ ב ר ת‬

‫פו ־ ס ה‬ ‫מהלך‬ ‫כמו‬ ‫קךקע‬ ‫מדת‬ ‫ש ם‬ ‫שהוא‬ ‫חלולה‬ ‫ש ה אל ץ‬ ‫בןמן‬ ,‫ואגןה‬ .‫ךב‬ ‫מהלך‬
‫כרם‬ ‫צמד‬ :‫א ו מ ר‬ ‫ש א ת ה‬ ‫כמו‬ ,‫יו תר‬ ‫או‬ ‫הסתיו ^בר‬ ,‫מ צוי‬ ‫שהניר‬ ,‫ככברה‬ ‫ומנוקבת‬
‫כך‬ ,‫י טן‬:‫ל ג‬ ‫( ל עי ל‬ ‫שךה‬ ‫חלנןת‬ ,‫לו‬:‫ה‬ ‫(י ש עי ה‬ ‫של‬ ‫פ שוטו‬ m ‫ואין‬ .‫בא‬ ‫ל א‬ ‫י^ ד י ן‬ ‫ןהשךב‬
:‫א ר ץ‬ ‫כברת‬ ‫מדה‬ ‫ש ם‬ ‫נותן‬ ‫א ד ם‬ ‫במהלך‬ ‫מאתו‬ ‫וילך‬ :‫מ צ ע ו‬ ‫בנעמן‬ ‫שהךי‬ ,‫מכןךא‬
----------------------------------------------- TRADUCC16N D E R A SIII

1 6 . ‫ פ ג ר ת ה א ר ץ‬/ COMO u n Q ✸8 ✺✻Q q8 TIERRA. M e n a j e m b e n S a r u k e x p l i c a la e x p r e s i 6 n ‫ כ ב ך ת‬e n

e l s e n t i d o d e ‫ ? ג י ר‬, :p a l a b r a q u e s ig n if ic a “ u n a g r a n c a n t i d a d ” . E n e s te c a s o , s u s i g n i f i c a d o s e r i a
u n a g r a n d i s t a n c i a d e ti e r r a . P e r o s e g u n u n a i n t e r p r e t a c i o n a g d d i c a , e s t a e x p r e s i o n d e s i g n a la
t e m p o r a d a d e l a n o e n q u e la t i e r r a e s t d a h u e c a d a y a g u j e r e a d a c o m o u n a c r i b a ]‫ [ & ג ר ה‬p o r q u e
h a s i d o a r a d a , h a b i e n d o t r a n s c u r r i d o e l i n v i e r n o , p e r o s i n t o d a v i a l l e g a r l a e p o c a d e c a l o r . 281
P e r o e s ta e x p lic a c i6n n o p u e d e s e r el s e n tid o lla n o d e l v e r s ic u lo , p u e s e n r e f e r e n c ia a N a a m d n
h a l l a m o s q u e s e d ic e : “ Y s e a l e j 6 ‫ ג ג ר ת‬f u n t r e c h o ] d e t i e r r a . ” 282 Y y o d i g o q u e ‫ ב ך ת‬e s u n n o m b r e 3
q u e d e s ig n a u n a m e d i d a d e t i e r r a e q u i v a l e n t e a u n a p a rsa 0 u n p o c o m d s . 283 A s i c o m o e n h e b r e o
se d i c e “ u n tze m e d ] ‫ [ צ מ ד‬d e v if ie d o ” ; 284 “ u n a je lk d ] ‫ [ ח ל ק ת‬d e c a m p o ” , 285 a s i t a m b i e n , h a b l a n d o
d e la d i s t a n c i a q u e u n h o m b r e r e c o r r e , la T o r a d a a q u f e l n o m b r e d e e s a m e d i d a “ c o m o u n b era t
d e t i e r r a ” . 286

2 8 1 . S e gu n e s ta in te rp re ta c io n , el s e n tid o del seri'a u n p r e f ijo c o m p a ra tiv o : “ c o m o u n berat ” . E n

v e rsic u lo e s q u e R a je l m u rio e n u n a e p o c a d el a no e s ta e d itio n o p ta re m o s p o r tr a d u c ir e s ta p a la b ra p o r
q u e e ra fa c il m a rc h a r p o r el c a m in o , p e ro a u n as! “ le g u a ” , a u n q u e la le g u a e q u iv a le a 5 5 7 2 m , y n o a
Y a a c o b n o la lle v o h a s ta E fra t p a ra se p u lta rla , sin o 4 3 2 0 , a p o y a n d o n o s e n el h c c h o d e q u e R a sh ! m ism o
q u e 10 h iz o e n el c a m in o (Mizraji). d ic e q u e e ra “ c o m o ” u n a parsa o m a s.

2 8 2 . Melajim II, 5 :1 9 . N o p u e d e re fe rirse a c u a n d o 2 8 4. Yeshayahu 5 :1 0 . L ite ra lm e n te , “ u n a y u n ta [o

la tie rra e sta a g u je re a d a co m o u n a c rib a p o r e fe c to ju n tu ra , ‫ | צ מ ד‬d e v in e d o ” .
del a rad o , p o rq u e en el re la to de N a a m a n el 2 85 . Supra, v. 3 3 :1 9 . L a p a la b ra ‫ ס ל ק ה‬lite ra lm e n te
sig n ific a d o d el v e rs ic u lo es q u e N a a m a n a v a n z o u n a sig n ific a “ p a r c e la ” . Segun R a s h i, e s ta p a la b r a
c o rta d ista n c ia a n te s d e q u e G a jaz i le d ie ra a lc a n c e ta m b ie n e ra u tiliz a d a c o m o n o m b r e p r o p io d e u n a
(Sifte Jajamim). c ie rta c a n tid a d d c te rre n o .

2 8 3 . U n a parsa e s u n a a n tig u a m e d id a lin e a r q u e 2 8 6 . E s d e c ir, al ig u a l q u e ‫ צ כ« ד‬y ‫ ח ל ק ה‬e ra n a n tig u a s

e q u iv a le a p ro x . a 4320 ni. se g u n R ab M oshe m e d id a s d e tie r r a p a r a v in e d o s y c a m p o s d e c u ltiv o ,
F e in ste in (Siyata Liguemara). S e g u n el R a m b a n , el re sp e c tiv a m e n te , ‫בר ת‬ e ra una a n tig u a m e d id a
n o m b re o rig in a l e r a ‫! ־ ת‬a, berat. L a ‫ כ‬in icia l d e ‫ ר ת‬5 ‫פ‬ itin e ra ria .
3 5 :1 8 -2 0 — ‫י ח ־ כ‬:‫ל ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 484

que al dificultarsele el parto, la partera ‫לוז‬ ‫ותיא מר‬ ‫ב ל ד ת ה‬ ‫ב ה ק ש ת ה‬

le dijo: "No temas. que tambien este ‫א ל‬ ‫־‬ ‫״‬ ‫ ל ן‬m V t S I
sera hijo tuyo. Y sucedio que cuando ' ‫ ״׳‬kT ‫״‬ ‫ ־׳ ־‬s ‫ י ־‬J• ‫־‬ vv- ! ! ‫־‬
su alma salia -p u es m urio- ella llamo su ‫ ק ר א‬J11 ‫ י מ ת ה‬3 ‫ב צ א ת נ פ ^ ה‬ ‫יח ו | ה י‬
nombre Ben-Oni; pero su padre 10 llamo :‫ נ י ו א ב י ו ק ר א ״ ל ! ב נ י מ י ן‬1‫ב ן ~ א‬
Binyamin. 19Rajel murio y fu e sepultada ' 7' ' ' *7 " * ‫י‬t l ‫״‬ ' !
en el camino a Efrat, en Bet-Lejem. 20 Y PI - ‫יט‬
Yaacob erigio un monumento sobre su
‫> כ‬
"‫ ק ב מ צ ב ה ע ל‬e‫י ! ע‬1 ‫י " צ ב‬- ‫ו‬- ‫ ב‬: □ ‫ב י ת ל ח‬J ‫ה ו א‬
v.T •• •‫־‬ l y - ‫ן‬ v it ‫״‬ v.*

— ‫י‬ ONKELOS
‫ י ח ו ה ו ה‬:‫א ף זיין ל י ד ב ר‬ ‫א רי‬ ‫ת ך ח לי‬ ‫חי ת א ל א‬ ‫ב ק שיו ת ה ? מי < ך ה ו א מ ר ת ל ה‬
‫ש מי ה ב ר דוי ו א ב ו הי ק ר א לי ה ב ני מי ן‬ ‫ ב מ פ ק נ פ ש ה א ר י מ י ת ת (ג ״ א מי ת או ו ק ר ת‬:
‫ כ ו א ק י ם י ע ק ב קן ב< ת א ע ל‬: ‫ב י ת ל ח ם‬ ‫הי א‬ ‫א פ ר ת‬ ‫י ש ו מ י ת ת ך ח ל ן א ת כ ן ב ר ת ב א׳ ו ־ ח‬

r a s h !

:‫ר‬ ‫ כ מ ו ש נ א מ‬,‫ כ ש א ך ם ב א מ א ר ם נ ח רי ם‬,‫בנגב‬ ‫ ע ם‬:‫ ן ך ב ו ת נ ו ד ר ש ו‬. ‫ נ ו ס ף ל ד ע ל י ו ס ף‬.‫זח‬ ‫ג ם‬ >a <<<‫ז‬

‫ ה ל י ד ן נ ס ו ע ה נ ג ב ה‬,1‫ מ‬:‫ב נ ג ב ב א ר ץ כ נ ע ן ( ב מ ד ב ר ל ג‬ ‫נולךה‬ ‫בנימין‬ ‫ועם‬ ,‫תאומה‬ ‫נולךה‬ ‫ש ב ט‬ ‫כל‬
‫ ל ש ו ן צ פ ו ן ן י מ י ו א ת ה‬, ‫ ב ן י מ י ן‬.‫ ב נ י מ י ן‬:)‫ ט‬:‫( ל עי ל יב‬ ‫ נ ך א ה‬.‫ ב נ י מ י ו‬: ‫ ב ן צ ע ר י‬.‫ (י ח> ב ן א ו נ י‬: ‫ת א ו מ ה י ת י ר ה‬
‫מ ל א‬ ‫הוא‬ ‫לפיכך‬ ,1‫ י ג‬:‫פ ט‬ ‫( ת הי לי ם‬ ‫ב ר א ת ם‬ ‫בעיני ל פי ש ה ו א ל ב ד ו נולד ב א ר ץ כנ ען ש ה י א‬:
T R A D U C C IO N D E R A S I II

17. nj ‫> ג ם‬a /Q U E t a m b i e n Es t e . La palabra ‫ ג ם‬implica aqui: adem as de Yosef. Este es su sentido
llano. P ero nuestros M aestros interpretaron este vocablo en el sentido de que junto con cada
tr ib u 287 habfa nacido una m elliza, pero que ju nto con Binyam in nacio una melliza ad icion al.288
18. ‫ ב ן א ו גי‬/ b e n -o n i . Este nombre significa: hijo de mi pe sar .289
‫ בני מין‬/ b i n y a m In . M e parece que recibio el nombre de ‫ ב מ מ י ן‬porque de todos los hijos de Yaacob,
s610 61 habia nacido en tierra de K enyan, la cual se localiza hacia el s u r 290 cuando uno viene de
Aram -N ahar& iin,291 com o se declara: “En el N egueb [sur], en la tierra de K enyan.” 292 Y de igual
modo, con respecto a los viajes de Abraham, vem os que 61 fue “viajando paulatinam ente hacia el
sur ”. 293
‫ בני מין‬/ b in y a m in . El nombre ‫ ב נ י מ י ן‬significa: hijo del su r.294 En este caso, ‫ ע ו י ן‬es sim ilar en
significado al de la frase: “Tu creaste el norte y el sur [295” .[;‫ מ י ן‬Es por ello que en este versiculo
est& escrito en form a perfectiva [completa].296

2 8 7 . E s d e c ir , j u n to c o n c a d a h ijo d e Y a a c o b . d o n d e e s ta b a u b ic a d o P a d a n - A ra m , el lu g a r d e

2 8 8 . Bereshit Raba 8 2:8. E n h e b re o , el v o c a b lo ‫ג ם‬ p a rtid a d e Y aa c o b .

ti e n e u n s e n tid o a u m e n ta tiv o o in c lu y e n te ; e n e ste 2 9 2. Bemidbar 3 3:40.

c a so , a lu d ir ia a la m e lliz a a d ic io n a l q u e n a c io ju n to
293. Supra, v. 12:9. V e r el c o m e n ta r io d e R a sh i a
c o n B in y a m in . V e r ta m b ie n la s n o ta s 2 2 2 d e la
e ste v e rsic u lo .
p a ra s h a t Bereshit y 8 6 d e la p a ra s h a t Noaj.
2 9 4. “ H ijo d e l s u r” se d ic e ‫ ב ן ; מ י ן‬. ‫ ב ן‬e s “ h ijo ” y ‫? מ י ן‬
2 8 9 . Bereshit Raba 8 2:9. E n h e b r e o , “p e s a r” e s ‫ א ו ן‬.
e s “ su r” .
290. El sur es f r e c u e n te m e n te lla m a d o ‫; מ י ן‬,
“ d e r e c h a ” , y a q u e se h a lla d el la d o d e re c h o c u a n d o 2 9 5 . Tehilim 89:13.

u n o m ir a h a c ia el o e s te , q u e ta m b ie n e s lla m a d o 296. E s d e c ir , c o n la se g u n d a le tra ‫ י‬d e s p u e s d e la

‫ פ נ י ם‬, “ ro s tr o ” . la ‫ מ‬, m ie n tra s q u e e n la m a y o ria d e c a s o s ‫ב מ מ י ן‬
2 9 1 . A r a m -N a h a ra im e r a el n o m b re d e la re g io n a p a re c e sin e sta ‫ י‬.
 4 8 5 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 5 :2 1 -2 2 — ‫ כ א ־ כ ב‬: ‫ל ה‬

sepultura; este es el monumento de la ‫ק ב ר ת ־ ך ח ל ע ד־‬ ‫מ ע ב ת‬ ‫ק ב ר ת ה חו א‬

sepultura de R ajel hasta hoy. ‫אהליה‬ ‫ויט‬ ‫י ש ר א ל‬ ‫ ס ע‬-‫ו י‬ ‫ ״ ב א‬:‫ה ץ ם‬
21Israel viajo [de ahi], y levanto su
‫וזהי ב ש פ ־ ן‬ ‫* ב ב‬: ‫ ך ר‬#‫ל מ ג ך ל ־‬ ‫מ ה ל א ה‬
tienda allende Migdal-Eder. 22 Y sucedio
‫ךאובן‬ ‫וילך‬ ‫ה הו א‬ ‫ב א ר ץ‬ ‫י ש ר א ל‬
que m ientras Israel residla en esa tierra,
Reuben se acosto con Bilha, la ‫אביו‬A• T
‫פי לג ש‬
V J V ‫׳‬
‫א ת ־ ב ל ה ה‬
v r : • V
‫ויי שפב‬
‫־‬ J ‫״‬ “

concubina de su padre; e Israel oyo. ‫פ‬ ‫ויי שמע י ש ר א ל‬

IfS” T : * ‫י‬.‫־‬ J • ‫־‬

*Y los hijos de Israel eran doce. :‫([ ס ר‬ ‫שנים‬ ‫י ע קי ב‬/‫בני׳‬ ‫ויי היו‬
----------------- :------------------------------------------------------------------ 0 N K E L 6 S ------------------------------------------------------------------------------------- :

■‫ כ ב י ו ז ו ה ר ד‬: ‫ פ א ו נ ט ל ל ש ך א ל ו פ ר ס מ ש כ נ ל ה מ ל ה ל א ל מ ג ד ל א ך ע ך ר‬: ‫ק ב ך ת ה ה י א ק מ ת ק ב ו ־ ת א ד ר ח ל ע ד י ו מ א ד י ו‬
: ‫ש ר א ל ש ר א ל ב א ת ג א ס ח ל א ו א ז ל ך א ו ב ו ו ש כ י ב ע ם ב ל ה ה ל ח י נ ת א ל א ב ו ה ל ו ש מ ע י ש ר א ל ו רן ו ו ב נ י ל ^ קי ב ת ר י ע ס ר‬

RASHI

‫ן ת ב ע (( ל ב ו ן‬ ‫ך או בן‬ ‫ב א‬ .‫ב ל ה ה‬ ‫ב א הל‬ ‫ונ תנ ה‬ ‫ב א‬ ‫של א‬ ‫עד‬ .‫ה הו א‬ ‫ב א ר ץ‬ ‫י ש ר א ל‬ ‫) ב ש פ ן‬as (

‫צר ה‬
2 ‫ז ז‬
‫הי ת ה‬‫ז‬ r
‫א מי‬
• •
‫א ח ו ת‬-1 ‫א ם‬ ■
:‫א מ ר‬ ‫־‬ T
.‫א מ ו‬ ■
.‫ ו י ש פ ב‬: ‫א ל ה‬ ‫כל‬ ‫א ך עו הו‬ ,‫י צ ח ק‬ ‫א צל‬ ‫ל ח ב רון‬
?‫ל א מ י‬
‫־‬ ‫־‬ S
‫צר ה‬ T T
‫ת ה א‬‫•י‬ :
‫א מי‬ ‫ ת‬1‫א ח‬-I
‫שפ ח ת‬
‫־‬ I 1‫׳‬
,‫ל א מ י‬
‫׳‬ ‫־‬ ‫־‬
‫ה כ תו ב‬ ‫^ ליו‬ ‫מ על ה‬ ,‫מ ש כ ב י ־‬ ‫שבלבל‬ ‫מ תו ך‬
‫מ ת חי ל‬ .‫ש נ י ם ^ ש ר‬ ‫פני < ע ק ב‬ ‫ וי היו‬:‫ב ל ב ל‬ ‫לכך‬ ?‫י צ ו ר י ו‬ ‫ו חלל‬ ‫בל בל‬ ‫ול מ ה‬ .‫ש כ ב ה‬ ‫כ א לו‬
‫נ של מ ה‬ ‫בני מין‬ ‫מ שנו ל ד‬ :‫ר א ש ו ן‬ ‫ל עניו‬ ‫ש הי ת ה‬
! T v
‫מ ט תן‬
TT •
‫י ע קב‬
‫י‬ ‫ ^ ־‬1“
‫נ טל‬‫־‬ T
,‫דר ״ח ל‬ ‫שכ ש מ ת ה‬
t ■■ v ‫ן‬ v

‫ו כ ע אן‬ ‫ל ה מנו ־ ת‬ ‫ר אויי ם‬ ‫ו מ ע ת ה‬ ‫ ה מ ט ה‬. ,‫א י ה ל י ם‬ ‫ב(<\ א ר‬ ‫ול א‬ ‫ר חל‬ ‫ב א הל‬ ‫ת די ר‬ ‫נ תונ ה‬

T R A D U C C 16N DE RA SH I

22. ‫ פ ש פן י ש ר א ל פ א ר ץ ה הו א‬/ m ie n t r a s Is r a e l r e s id ia e n e s a t ie r r a . A ntes de lle

cerca de Itzjak, fue cuando le sucedio todo e sto .297

‫ וי ש פ ב‬/ se a c o st 6. Porque R e u b e n habfa trastornado el s itio o r ig in a l d e l lecho d e s u p a d r e ,

tra sla d & n d o lo a la t ie n d a d e L e a , la Escritura s e 10 atribuye com o si realm ente se hubiera acostado
con Bilha. por qu6 razon trastorno y profand su lecho? Porque despues de la m uerte de
Rajel, Yaacob tom o su lecho - q u e perm anentem ente estaba en la tienda de R ajel y no en las
tiendas de sus dem&s m u je res-298 y 10 coloco en la tienda de Bilh&, q u e h a b f a s id o la s i e r v a d e
R a je l. E n to n c e s vino Reuben, q u e e r a h ijo d e L e a , y protesto por la ofensa infligida a su m adre,
tr a s la d a n d o e l le c h o d e s u p a d r e a la t i e n d a d e L e d . S e dijo: “Si la herm ana de mi m adre [R a je l]
era su rival, ^tambien la sierva de la herm ana de mi m adre [ B ilh a ] ser& su rival?” P or este
m otivo trastornd e l s itio d e l le c h o d e Y a a c o b . 299

‫ ו י ה י ו ב נ י <<*קיב ש ני ט <( ש ר‬/ y l o s h ij o s d e Is r a e l e r a n do c e . L a T o r a prosigue a q u f el topico inicial

d e la n a r r a t i o n , q u e r ie n d o d e c i r q u e con el nacimiento de Binyam fn se habfa com pletado la
progenie d e Y a a c o b 300 y a partir de ahora ya podian ser contados, p o r 10 q u e los cuenta a h o r a .

2 9 7. E s irre le v a n te q u e la T o rd m e n c io n e el lu g a r
d o n d e Y a a c o b re sid fa e n e se m o m en to . L o se n a la
tin ic a m e n te p a ra e n fa tiz a r q u e fu e d e b id o a q u e
re traso su lle g a d a a n te su p a d re q u e le o c u rrio e sta
d e sg ra c ia (M izraji).
29 8 . V e r al re sp e c to el c o m e n ta rio d e R a sh f al v.
3 1 :3 3 , •sw. ‫ ב א ס ל לוג קי ב‬.
29 9 . Shabat 5 5 b.
*Nota al texto de la T o ri. E n e l te x to h e b re o aq u f h ay
un e sp a c io e n m e d io d el v e rs fc u lo . E n la tra d u c c io n
10 h e m o s p r e se rv a d o , d e ja n d o un p u n to y a p a rte .
30 0 . E s d e c ir , el n u m e ro to ta l d e h ijo s q u e e s ta b a n
d e stin a d o s a n a c e r a Y a a c o b , c u y o n u m e ro d e b fa se r
e x a c ta m e n te d o c e .
3 5 :2 3 -2 4 — ‫ כ ג ־ כ ר‬: ‫ל ה‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 486

23 Los hijos de Led: el primogenito de ‫י^ ק י ב‬ “l i D S ‫ל א ה‬ ‫בני‬ ‫בג‬

Yaacob, Reuben; Shimon; Levi, Yehudd, ‫( י ה ו ד ה‬ ‫ו ל ו י‬ { 1‫ע‬ ‫מ‬ ‫ע‬ 1 ‫ר א ו ב ן‬

Isajar y Zebulun. 24Los hijos de Rajel: ‫ך ד ן ל ו רי ש ש כ‬ ‫בני‬ ‫כד‬ :‫’ ו ז ב ל ו ן‬

0nkel 6s
‫ ל‬0 ‫ כ י ב נ י ך‬:‫כ ג ב נ י ל א ה ב ו כ ר א ךי ע קי ב ך א ו ב ו ו ש מ ע ו ן ו ל ו י ו י ה ו ד ה ן י ש ש כ ר ו ז ב ל ו ן‬
RASIlf

,‫ל ע ב ו ד ה‬ ‫ב כו ר‬ ,‫ל נ ח ל ה‬ ‫ב כו ר‬ .‫י י ג קי ב‬ ‫ב כו ר‬ ‫שויו‬ ‫שכל ם‬ ‫ב א‬ ‫ל ל מ דני‬ :‫ד ר ש ו‬ ‫ן ך בו תנו‬

‫א ל א‬ ‫ליו ס ף‬ ‫ב כו ך ה‬ ‫נ תנ ה‬ ‫ן לי א‬ .‫ל מ נ י ן‬ ‫ב כו ר‬ ‫ג מ ר‬ 0 ‫ <פ‬: ‫ך א ו ב ן‬ ‫ח ט א‬ ‫של א‬ ,‫צ ד י ק י ם‬ ‫ן כל ם‬
‫ש ב טי ם‬ ‫ל שני‬ ‫שנ ע ש ה‬ ,‫ה ש ב ט י ם‬ ‫ל עניו‬ :‫ב כו ר‬ ‫ק ר או‬ ‫ה קל קל ה‬ ‫ב ש ע ת‬ ‫א פ לו‬ .‫ק ב‬ 4«‫ י‬:
TRADUCC16N DE RASIlf
Y nuestros M aestros interpretaron el hecho de que este versfculo contase a todos por igual
afirmando que tiene com o objeto cnseftarnos que todos sus hijos eran iguales entre sf y que todos
eran ju stos, ya que R euben no pec 6 en un sentido literal.301
23. apj»»3 ‫ר‬ 1‫כ‬ / P R IM O G E N IT O D E y a a c o b . Incluso en el contexto de la falta de Reuben, la Tord 10
llam a “ el priinogdnito ” . 302
/ p r i m o g e n i t o d e y a a c o b . Lo era en todos sentidos: el prim ogenito con respecto al
‫ב כו ר י ע ק ב‬

derecho de herencia de los bienes de Yaacob ; 303 el primogenito con respecto al desempefio del
servicio sa crific ia l 304 y el prim ogenito con respecto al num ero de hijos de Yaacob . 305 Y el derecho
de prim ogenitura que le fue entregado a Y o sef s610 fue con respecto a la formaci6n de tribus, en
el sentido de que se convirtio en dos tribus . 306

3 0 1 . Shabat 5 5 b . A p e s a r d e q u e el v. 2 2 d ic e q u e p a ra e ste se rv ic io , ta l p riv ile g io re c a ia so b r e el

R euben “ se a c o s t6 con B ilh a ” , e so no
e n te n d e r s e lite r a lm e n te , s in o e n se n tid o fig u ra d o . L a
p r u e b a d e e llo e s q u e e n e s te v e rsic u lo la T o r a lo s
c o n t 6 a to d o s p o r ig u a l, in c lu y e n d o a R e u b e n . S i
r e a lm e n te h u b ie r a pecado, o b v ia m e n te
p e rd id o el p r iv ile g io d e fo rm a r p a rte d e las d o c e
tr ib u s . E s ta e s u n a p r im e r a p ru e b a d e la in o c e n c ia
d e R e u b e n ; R a s h i a d u c ir a u n a s e g u n d a p ru e b a e n su
c o m e n ta rio s ig u ie n te .
3 0 2 . Bereshit Raba 8 2 :1 1 . S i R e u b e n r e a lm e n te
h u b ie r a c o m e tid o el p e c a d o d e a c o s ta rse c o n la
e s p o s a d e su p a d r e , la T o rd n o 10 lla m a ria a q u i “ e l
p rim o g e n ito ” . P u e s to q u e y a sa b e m o s q u e el e r a el
p r im o g e n ito , e n f a tiz a rlo a q u i tie n e c o m o p ro p 6 sito
in d ic a r q u e a p e s a r d e s u fa lta n o habi'a p e rd id o su
p riv ile g io d e s e r el p rim o g e n ito ; si h u b ie ra c o m e tid o
el p e c a d o d e in m o ra lid a d s e x u a l, h u b ie ra p e rd id o
e s te p riv ile g io .
3 0 3 . L o s p rim o g e n ito s h e re d a n u n a p o rc i 6 n d o b le
d e la h e r e n c ia d e l p a d re ; to d o s lo s d e m a s h ijo s se
r e p a rte n la h e r e n c ia p o r ig u a l.
3 0 4 . A n te s d e q u e la tr ib u d e L e v i fu e ra e s c o g id a
debe p r im o g 6n ito . L a 1‫׳‬a z 6 n p o r la q u e la tr ib u d e L e v i
re c ib io p o ste rio r m e n te e s te p riv ile g io se d e b io a su
v ir tu o s a a c tu a c i 6 n e n e l in c id e n te d e l B e c e r ro d e
ei O ro ; n o te n ia n a d a q u e v e r c o n 10 h e c h o p o r R e u b e n .
h u b ie ra
3 0 5 . E s to 10 d e m u e stra el h e c h o d e q u e , d e la s d o c e
p ie d ra s p re c io sa s q u e e sta b a n e n el P e c to ra l d e l
kohen gadol [el S a c e rd o te M a y o r] , g ra b a d a s c o n lo s
n o m b re s d e las tr ib u s , R e u b e n e ra el p r im e ro (Sifte
Jajamim). E n Bereshit Raba 8 2 :1 1 , el m id ra sh
a g re g a q u e en u n s e n tid o m o r a l, R e u b e n ta m b ie n
sig u io sie n d o c o n s id e ra d o el “p r im o g e n ito ” c o n
re s p e c to al a rre p e n tim ie n to , y a q u e el fu e el p rim e r
h o m b re e n Ia h is to ria q u e se a rre p in ti 6 a n te D io s p o r
la fa lta c o m e tid a c o n tra su p a d r e al c a m b ia r su
le c h o .
3 06 . Babd Batra 12 3 a. E n e se tra ta d o , el T a lm u d
in te rp re ta el v e rsic u lo d o n d e Y a a c o b d ic e a Y o s e f:
“ Y e n c u a n to a m i, te h e e n tre g a d o ... u n a p o rc io n
m a s so b re tu s h e rm a n o s” {infra, v . 4 8 :2 2 ) c o m o u n a
d e c la r a tio n legal e n e l se n tid o d e q u e Y a a c o b h ab i'a
o to rg a d o a Y o s e f u n a p o rc i 6 n d o b le d e te r r ito r io e n
la T ie rra d e Israe l [v e r Debarim 2 1 :1 7 ].
 4 8 7 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 5 :2 5 -2 7 — ‫ כ ה ־ כ ז‬: ‫ל ה‬

Y o se f y Binyamm. 25Los hijos de Bilha, ‫ש פ ח ת‬ ‫ב ל ה ה‬ ‫ובני‬ ‫פה‬ :‫י ו ס ף ו ב נ י מ ן‬

la sierva de Rajel: D an y Naftali. 26Los
‫ש פ ח ת‬ ‫ובני ז ל פ ה‬ ‫ מ‬: ‫ר ו^ ז ל ר ן ו נ פ ת ל י‬
hijos de Zilpa, la sierva de Led: G ad y • •j t : • J" ‫ן‬ t •1 ‫ן‬ “ : « w t ‫״‬ 7

Asher. Estos son los hijos de Yaacob que ‫ ר‬J‫ש‬V ‫א‬ ‫י ע יק ב‬‫ ■ ״‬SI‫־‬
‫א ל ה בני‬
J ‫ ״״‬: V '• «
‫ו א ש ר‬ rt■• T :
‫ל א ה גד‬
JT VT ••

le nacieron en Paddn-Aram. ‫י ע ק ב‬ ‫ויב־א‬ ‫מ‬ :‫א ר ם‬ ‫ב פ דן‬ ‫ילד־לו‬

27 Yaacob vino ante su padre Itzjak, a
M amre de Kiriat-Arbd, la cual es ‫ה א ת נ ע‬ ‫ק רי ת‬ ‫מ מ ר א‬ ‫א ל ־ י צ ח ק אציו‬
Jebron, donde habitaron Abraham e ‫א ב ר ה ם‬ ‫א ש ר ־ ג ר ־ ש ם‬P ‫ן‬: ‫ח ב ר ו‬ ‫■ה ו א‬
VT T J ‫־‬ JT T V ‫־‬ V J 5

o n k e l 6 s

‫ב ני י ע ק ב די‬ ‫א לין‬ ‫ך ל א ה גד ו א ש ר‬ ‫א כ מז א‬ ‫ בו ו ב נ י ז ל פ ה‬: ‫א כ < ת א ד ר ח ל ד ן ו נ פ ת ל י‬ ‫ב ל ה ה‬ ‫ כ ה ו ב ני‬:‫יו ס ף ו ב ני מן‬

‫א בו ־ ה ם‬ ‫ת מו‬ ‫ח ב ריו די ד ר‬ ‫הי א‬ ‫ק ךי ת או ־ ב ע‬ ‫מ מ ר א‬ ‫א בו הי‬ ‫מ ו א ת א י ע ק ב לו ת י צ ח ק‬ :‫א ר ם‬ ‫ב פ דן‬ ‫א תן לי דו לי ה‬

R A SH I

‫בי ת‬ ,‫^ ז ר‬ ‫א בי‬ ,‫ל ח ם‬ ‫בי ת‬ ‫ו כ גון‬ ,‫ן ה‬ ‫כ גון‬ ‫ה עי ר‬ ‫ש ם‬ .‫ה א ר ב ע‬ ‫ק רי ת‬ :‫ש ם ה מ י ש ו י ר‬ . ‫<«> נ ( מ ך א‬
‫ניוזנ ה‬ ,‫ה ״ א‬ ‫בו‬ ‫ל ה טי ל‬ ‫הו צ ר ך‬ ‫א ם‬ ,‫א ל‬ ,‫א ר ב ע‬ ‫ק ךי ת‬ ‫של‬ ‫מי ש ז ־ ר‬ ‫אל‬ ‫ח א ר ב ע‬ ‫ק רי ת‬ ‫מ מ ל א‬

‫א‬ ‫( ש מו א ל‬ ‫ה ל ח מי‬ ‫בי ת‬ ‫ה שני ה‬ ‫ה תב ה‬ ‫בר א ש‬ ‫ה ק ךי ת‬ ‫מ מ ך א‬ ‫ל כ תי ב‬ ‫לי‬ ‫הי ה‬ ‫תי א מ ר‬ ‫ו א ם‬

, 1‫ כ ד‬:‫ו‬ ‫( שו פ טי ם‬ ‫יי עז רי‬ ‫א בי‬ ‫ב< ג פ ך ת‬ ,) ‫ א‬:‫ט ז‬ ‫כ פו ל‬ ‫ש ש מי‬ ‫ךבר‬ ‫בכל‬ ‫ה מ ק ך א‬ ‫דר ך‬ ‫ כ ן‬,‫א ך ב ע‬

TRADUCC16N D E RASHI ‫י‬ —

27. ‫מ מ ר א‬ /M A M R 1 5 . E s te e r a e l n o m b r e d e l a p l a n i c i e . 307

‫ ק רי ת ה א ך ג ע‬/ k ir iQ t -Q r H A. E s te e r a e l n o m b r e d e la c i u d a d . 308

‫ה א ףג ע‬ ‫קןי ת‬ ‫ מ? < ר א‬/ A m Q m r 8 q 8 k ir i Q t -Q r H A. E s ta f r a s e s ig n if ic a : a la p l a n i c i e d e M a m r e d e

K i r i a t - A r b a . 309 Y si o b je ta s que en ta l caso d e b e ria e s ta r e s c rito 310, ‫א ר ב ע‬ ‫ה ק רי ת‬ ‫מ מ ר א‬ te
r e s p o n d o q u e e s ta c o n s t r u c t i o n g r a m a tic a l e s p r o p i a d e l e s t i l o d e la E s c r i t u r a c u a n d o s e t r a t a
de a lg o que lle v a un n o m b re d o b le , c o m o en e s te caso, y ta m b ie n com o en lo s n o m b r e s
s ig u ie n te s : ‫ בי ת א ל‬, ‫א ז ר‬ < ‫ א ג‬/ ‫ ג « מ ל ח ם‬. E n t o d o s e s to s c a s o s , c u a n d o e s n e c e s a r i o c o l o c a r u n a le tr a
‫ ח‬p a r a f o r m a r e l n o m b r e e n e s ta d o c o n s tr u c to , s e 10 h a c e a l p r i n c i p i o d e l a s e g u n d a p a l a b r a . P o r
e je m p lo , e n lo s n o m b r e s s ig u ie n te s : “ E l b e t l e m i [3; ” [ ‫ “ " ב י ת ה ל ח מ י‬e l a v i e z r i [ ‫ ] א ב י ה ^ ז ר י‬O f r a t ” ; 312

3 0 7 . V e r al re sp e c to el c o m e n ta rio de R a sh f al v. (Lfshutd shel Rashi). R a sh i e x p lic a r a m as

1 8 :1 , x v . ‫ ב א ל נ י מ מ ר א‬. M a m re e r a u n a p e rso n a ; a q u i d e ta lla d a m e n te e sto en su s ig u ie n te c o m e n ta rio .
la T o rd se re fie re al sitio d o n d e e sta b a a s e n ta d a su 3 0 9 . ‫ מ מ ר א‬es el n o m b r e d e la p la n ic ie , c o m o R ash f
p ro p ie d a d , la q u e re c ib io el m is m o n o m b re. y a in d ic o ; el su s ta n tiv o “ p la n ic ie ” e s ta im pli'cito.

3 0 8 . E n to d o s lo s d e m a s v e rsfc u lo s, e s te n o m b re Q u ie re d e c ir q u e ‫ מ כ י ר א‬e s ta e n e s ta d o c o n stru c to c o n

a p a re c e c o m o ‫ק ף ת א ו ־ ב ע‬ y n o ‫ ק ך י ת ה א ר ב ע‬, sin la ‫ה‬ re sp e c to al n o m b re 10 ,‫ ק ך י ת ה א ו ־ ב ע‬q u e se d e m u e s tr a

p o r la ‫ ה‬in ic ia l d e la s e g u n d a p a la b ra : “ [la p la n ic ie
al p r in c ip io d e la se g u n d a p a la b ra . G e n e ra lm e n te ,
d e ] M a m re d e K ir ia t- A r b a ” .
c u a n d o h a y d o s su sta n tiv o s u n id o s e n tre si, el p re fijo
‫ה‬ al p rin c ip io d e la se g u n d a p a la b ra a c ttia c o m o 3 1 0 . E s d e c ir, si ‫א ך ב ע‬ ‫ק מ ת‬ e s u n s o lo n o m b re ,

e n la c e e n tr e am bos su sta n tiv o s, in d ic a n d o e n to n c e s el arti'c ulo d e fin id o - s e f ia la d o p o r la le tra

p e rte n e n c ia . P o r e sta ra z o n , ‫ק מ ת ה א ו ־ ב ע‬ se p u d o ‫ ה‬- • d e b e ria e s ta r c o lo c a d o a n te s de la p rim e ra

p a la b ra y n o d e la se g u n d a , se g u n d ic ta n la s re g la s
h a b e r e n te n d id o c o m o u n a frase . P u e sto q u e su
g ra m a tic a le s .
sig n ific a d o lite ral es “ C iu d a d d e los C u a tr o ” , se
p u d o h a b e r e n te n d id o q u e n o se tr a ta del n o m b re d e 3 1 1. Shemuel I, 16:1. E s d e c ir, “ el o r iu n d o de

la c iu d a d . R a sh f p u n tu a liz a q u e al m a rg e n d e su B e t- L e je m ” .

sig n ific a d o , se tra ta d el n o m b re p ro p io d e la c iu d a d 3 1 2 . Shofetim 6 :2 4 . “El o r iu n d o d e A v i'-E z rf.”

3 5 :2 8 -2 9 — ‫ כ ח ־ כ ט‬: ‫ל ח‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 488

Itzjak. 28Los dias de Itzjak fueron ciento ‫ש נ ה‬ ‫מ א ת‬ ‫ויהיו י מי י צ ח ק‬ ‫ כוו‬: ‫ו י צ ח ק‬

*. J T T‫־‬ i I AT i ‫י‬ J'» S V. : 1• - » IT J * !

ochenta anos. 29Itzjak expiro y murio, y

‫ו* מ ת‬ ‫י צ ח ק‬ ‫ ג ו ע‬-‫ו י‬ ‫כט‬ :‫שנ ה‬ ‫ו שמינים‬
fu e reunido a su pueblo, anciano y T T “ ‫י‬ >T J ’ r ‫ ־‬: ‫״‬ ‫״‬ IT T J' :

saciado de dias; y 10 sepultaron sus hijos ‫ימים‬ ‫ו ש ב ע‬ ‫זקן‬ ‫א ל־ ע מיו‬ ‫וי אסף‬
Esav y Yaacob. ‫פ‬ : ‫ ק ב ר ו א י ת ו ־ ע ש ו ו י ע ק ׳ ב ב נ י ו‬P- ‫ו י‬
T K I!“ I J T IT *‫״‬ J : : • “

R A S I lf

‫ש ל א נ מ כ ר‬ ‫ע ד‬ ‫ע ש ר ה‬ ‫ ו ש ב ע‬.‫ת ש ע י ם ן א רו ת‬ ‫ה רי‬ ‫ש שי ם‬ ‫תו צי א‬ ‫א ם‬ .‫ק ״ כ לי ע ק ב‬ ‫ב שנ ת‬ ‫מ ת‬ ‫ןי צ ח ק‬

TRADUCC16N DE RASH I

“ J i e l , e l b e t e l f [>‫ ה א ל‬n > a ] , c o n s t r u y 6 ” . 313

29. ‫ וי מ ע י צ ח ק‬/ it z j a k e x pir 6. E n l a T o r i n o n e c e s a r ia m e n te h a y u n “ a n t e s ” 0 u n “ d e s p u G s ” .

A p e s a r d e q u e s6 1 0 s e r d n a r r a d a m d s a d e l a n t e 315 la v e n t a d e Y o s e f r e a lm e n te 0 c u r r i 6 d o c e a l i o s
a n te s d e la m u e r te d e I tz ja k . P u e s c u a n d o Y a a c o b n a c i6 I tz ja k te n ia s e s e n ta a n o s d e e d a d , y a
q u e s e d e c l a r a q u e “ I t z j a k t e n i a s e s e n t a a f lo s d e e d a d c u a n d o e lla [ R ib k a ] lo s d i o a l u z ...” , 316 e
I t z j a k f a l l e c i 6 c u a n d o Y a a c o b t e n i a c i e n t o v e i n t e a f io s d e e d a d . E s t o s e d e m u e s t r a p o r q u e si
s u s t r a e s lo s s e s e n t a q u e te n i'a I t z j a k c u a n d o le n a c i 6 Y a a c o b d e l to ta l d e c i e n t o o c h e n t a a f i o s q u e
v i v i 6 , q u e d a n c i e n t o v e i n t e . A h o r a b ie n , Y o s e f f u e v e n d i d o a lo s d i e c i s i e t e a f io s d e e d a d , 317 y e s e
a f i o f u e e l a f i o c i e n t o o c h o d e l a v i d a d e Y a a c o b . £ C 6 m o s e lle g a a e s t a c u e n t a ? Y a a c o b t e n i a
s e s e n t a y t r e s a fio s d e e d a d c u a n d o f u e b e n d e c i d o p o r I tz ja k , m d s c a t o r c e a f i o s q u e s e 0 c u l t 6 e n
c a s a d e l i b e r p a r a e s t u d i a r T o r d , 318 e s t o s u m a s e t e n t a y s i e t e a fio s; m d s lo s c a t o r c e a f i o s q u e
t r a b a j 6 p o r s u s e s p o s a s , a l f i n a l d e lo s c u a l e s n a c i 6 Y o s e f , c o m o s e d e c l a r a : “ Y s u c e d i 6 q u e
c u a n d o R a j e l h u b o d a d o a l u z a Y o s e f ...” , 319 t o d o e s to h a c e u n t o t a l d e n o v e n t a y u n a fio s . Y si
s e s u m a n lo s d i e c i s i e t e a fio s d e s d e s u n a c im ie n to h a s t a l a v e n t a d e Y o s e f , e l t o t a l d e a fio s q u e
Y a a c o b t e n i a c u a n d o Y o s e f f u e v e n d i d o f u e c i e n t o o c h o . 320 { E sto t a m b i e n p u e d e s e r i n f e r i d o m d s
e x p l i c i t a m e n t e d e lo s v e r s f c u l o s m i s m o s : d e s d e l a v e n t a d e Y o s e f h a s t a q u e Y a a c o b I Ie g 6 a E g i p t o

313. M elajim I, 16:34. “ E l o riu n d o d e B e t- E l” . 318. A m b o s d a to s R a sh i lo s e x p lic a en su

c o m e n ta rio al v . 2 8 :9 , .v. v. ‫ א ח ו ת צ ב י ו ת‬.
314. Pesajim 6 b . E s d e c ir , q u e la n a r r a tio n e n la
T o r a n o n e c e s a r ia m e n te sig u e u n o r d e n c ro n o lo g ic o . 31 9 . Supra, v. 3 0 :25.

3 1 5 . V e r infra, v v . 3 7 :2 6 -2 9 . 320. P o r ta n to , si Y a a c o b te n ia c ie n to o c h o a n o s d e
e d a d c u a n d o Y o s e f fu e v e n d id o e I tz ja k m u ri 6
3 1 6 . Supra, v. 2 5 :2 6 . El v e rsi'c u lo r e f ie r e el
cuando te n ia c ie n to v e in te , la v e n ta de Y o sef
n a c im ie n to d e Y a a c o b y d e E sa v .
n e c e sa ria m e n te o c u rrio d o c e a n o s a n te s d e la m u e rte
3 1 7 . V e r infra, v . 3 7 :2 . de Itzjak relatada en este versi'culo.
 4 8 9 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 6 :1 -3 — ‫ א ־ ג‬: ‫ל ו‬

Ca p f t u l o 3 6 ‫פ ר ק לו‬
Estos son los descendientes de Esav, >py ‫ ב‬: ‫ ם‬1‫{(&( ה ו א א ד‬, ‫א ו א ל ה ת י ל ד ו ת‬
1

el cual es Edom. 2 Esav habia tornado sus ”V ' _ . I'''.’ 1.T ' '1:1 '‫י‬
‫״‬ ‫ ל ק ח א ת־נ שיו מ בנו ת כנ ע א ת ־ ע ד ה‬.
esposas de las hijas de Kenaan: a Ada, T T ‫י‬ v '‫״׳־׳‬: J ‫׳‬-,‫־ י ־‬ ‫ י‬. 1■‫י‬

hija del jiv l Elon; a Aholibama, hija de 7/ ' ‫ ו א ת א ה ל י ב מ ל‬Ifl p | 1‫ב ת א י ל‬

And, hija del jiv l Tzibdn; 3y a Basemat, 3‫ו א ת ״ ב ^ מ ת‬ ‫ג‬ : ‫ה ח ו י‬ ‫ב ת ״ צ ב ^ ן‬ ‫^ ה‬

O N K E I .6 S 1 ‫י‬

‫פ נ ען‬ ‫מ בנ ת‬ ‫נ שו סי‬ ‫לת‬ ‫ב ע שו נ ס ל ב‬ :‫א דו ם‬ ‫הו א‬ ‫ע שו‬ ‫תו ל ד ת‬ ‫א ן א לין‬

‫ב ש מ ת‬ ‫ ג ןי ת‬:‫ח ו א ה‬ ‫צ ב עון‬ ‫ב ת‬ ‫א ה לי ב נ ^ ה‬ ‫ח ת א ה וי ת‬ ‫אי לון‬ ‫ב ת‬ ‫ע ך ה‬ ‫י ת‬

-------------------------------------------------------- R A S H f

‫לעבוךה‬ ‫ב שמים‬ ‫כ< ק ט ר ת‬ ‫שהיתה‬ ‫ש ם‬ ‫בן‬ ‫ןיוסף‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫שנה‬ ‫ושתים‬ ‫ע שרים‬
‫כנה‬ ‫והוא‬ ,‫יהודית‬ ‫היא‬ .‫א הליב ט ה‬ :‫ז ך ה‬ ‫שני‬
‫״‬ •
‫שבע‬
‫׳׳‬ - ...
,‫ מ ו ו‬:‫מ א‬
‫׳‬
‫( ש ם‬ -‫וגר׳‬ {
‫שנה‬
T T
‫של שים‬ • I

‫ביגבוךה‬ ‫כופרת‬ ‫שהיא‬ ‫לומר‬ ‫יהודית‬ ‫ש מה‬ .‫ו שתים‬ ‫י^ ש ך י ם‬ ‫הרי‬ ‫ך^ ב‬ ‫ושנתים‬ ‫שובע‬
‫<גנ ה‬ ‫ג ת‬ :‫א ב י ו‬ ‫א ת‬ ‫להטעות‬ ‫כךי‬ ,‫זךה‬ ‫שנה‬ ‫ומאת‬ ‫של שים‬ ‫כ< ג ו ך י‬ ‫שני‬ ‫ימי‬ :‫ו כ ת י ב‬
?‫צ ב ע ו ן‬ ‫בת‬ ‫ל א‬ ‫יגנה‬ ‫בת‬ ‫א ם‬ . ‫ ן‬1‫צ ג ע‬ ‫ג ת‬ ‫יוסף‬ ‫של‬ ‫במכיךתו‬ ‫ייגקיב‬ ‫נמצא‬ ,> ‫ ט‬:‫מ ז‬ ‫( שם‬

‫ואלה‬ :‫ש נ א מ ר‬ ,‫צבעון‬ ‫של‬ ‫בנו‬ ‫יגנה‬ ‫היא‬ .‫אילו ץ‬ ‫גת‬ : }‫ו ש מ ו נ ה‬ ‫מ א ה‬ ‫בן‬
.‫כ ד ו‬ ‫פ סו ק‬ ‫( ל ק מן‬ ‫וענה‬ ‫ואיה‬ ‫צבעזץ‬ ‫בני‬ ‫על‬ ‫ב ש מ ת‬ ‫ןנקךאת‬ ,‫אילון‬ ‫בת‬ ‫ב ש מ ת‬
T R A D U C C IO N D E R A S H I

t r a n s c u r r ie r o n v e i n t i d o s a n o s , p u e s t o q u e s e d e c l a r a q u e “ Y Y o s e f t e n i a t r e i n t a a n o s d e e d a d
c u a n d o s e p r e s e n t o a n te e l F a r a d n ...” 321 P o r c o n s ig u ie n te , s i f u e v e n d i d o a lo s d i e c i s i e t e a n o s , h a s ta
e s te m o m e n to y a h a b f a n t r a n s c u r r id o tr e c e a fio s, m a s lo s s i e t e a n o s d e a b u n d a n c i a y lo s d o s d e
h a m b r u n a , 10 q u e h a c e u n t o t a l d e v e i n t i d o s a n o s . Y e s t a e s c r i t o q u e Y a a c o b d ijo a l F a r a d n c u a n d o
lle g o a E g ip to : “ L o s d i a s d e lo s a f io s d e m is n o m a d e o s h a n s i d o c i e n t o t r e i n t a a n o s ” . 322 P o r 10
t a n t o , v e m o s q u e Y a a c o b t e n i a c i e n t o o c h o a f io s d e e d a d c u a n d o o c u r r i d l a v e n t a d e Y o s e f .}

36
2. ‫ ן צ ך ה ג ת א < אן‬/ Q q A, h i j Q q8 ... 8 ✼ On . E l l a e s e s la m is m a q u e B a s e m a t , h i j a d e E l o n . 323 A d a
su v e r d a d e r o n o m b r e , p e r o e s l l a m a d a B a s e m a t [‫ ] ג ש מ ת‬p o r q u e s o l i a q u e m a r e s p e c i a s a r o m a t i c a s
[‫ ] ג ש מ < ם‬p a r a lo s 1' d o l o s .

‫ א ה לי ג מ ה‬/ Q h o l i H Q m A. E l l a e s la m is m a q u e Y e h u d i t , h i j a d e B e e n ' . 324 A h o l i b a m a e r a su v e r d a d e r o

n o m b r e , s d lo q u e E s a v le c a m b i d s u n o m b r e a Y e h u d i t [‫ ] ץ > ו ך י ת‬p a r a i n d i c a r q u e e l l a r e n e g a b a
d e l c u l t o a la i d o l a t r i a , p a r a d e e s te m o d o e n g a n a r a s u p a d r e . 325

‫ ן‬1‫ ע נ ה ג ת צ ג ע‬, ‫ ג ת‬/ h i j Q q8 Q n A, h i j Q q8 ... t z i H o n . S i e l l a e r a l a h i j a d e A n a , e n t o n c e s n o p o d i a s e r

h i j a d e T z i b d n , y a q u e A n £ m is m o e r a h i j o d e T z i b o n , c o m o e x p lf c ita m e n te s e d e c l a r a : “ Y e s t o s
s o n lo s h i j o s d e T z i b d n : A y 6 y A n a ” . 326 P o r 10 ta n to , a l d e c i r a q u f q u e e l l a f u e h i j a d e a m b o s , la

32 1 . Infra, v . 4 1 :4 6 . le tra s d el N o m b re In e f a b le . A l c a m b ia rle el n o m b re ,

322. Infra, v . 4 7 :9 .
323. B a se m a t e s m e n c io n a d a en el v. 2 6 :3 4 .
3 2 4. Y e h u d it e s m e n c io n a d a e n el v . 2 6 :3 4 .
3 25. L a s tre s p rim e ra s le tra s d e e ste n o m b re en
h eb re o , ‫י הו ך < ת‬, so n id e n tic a s a las tre s p rim e ra s
E sa v q u is o e n g a n a r a su p a d r e a f ir m a n d o q u e e lla y a
h a b fa re n u n c ia d o a la id o la tr ia . A h o ra b ie n , en el v.
2 6 :3 4 se d ic c q u e e s ta m u je r e ra h ija d e B e e rf, no
d e A n a , c o m o s e in d ic a e n e ste v e rsf c u lo . S u p a d re
p ro b a b le m e n te te n fa a m b o s n o m b r e s.
326. Infra, v . 3 6:24 .
3 6 :4 -5 — ‫ ד ־ ה‬: ‫ל ו‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 490

hija de Ishmael, hermana de Nebayot. ‫ו ת ל ד‬ ‫ד‬ : ‫ ת‬1| ‫נ ב‬ ‫א ח ו ת‬ ‫ב ת ״ י ^ מ ^ א ל‬

*Add habia dado a luz a Elifaz para m b T11V

Esav. Y Basemat habia dado a luz a '‫־‬T! T " AT■‘ v! v . 1‫־‬1 ‫! ״‬ “T T

Reuei. ‫ ־‬Y A h o iib a m i habia dado a 1uZ ‫ ״ ו א ה ל י ב מ ה י ל ל ה *» ־‬:‫א ת ־ ו ע ו א ל‬

a Yeush, Yalam y Koraj; estos son los ‫א ל ה‬ ‫ו א ת ״ ל ן ך ח‬ ‫ו א ת ״ י ^ ל ם‬ ‫ מנו ע‬° ‫י ^ י ש‬

0 n k e l 6 s

‫ו ב^ מ ת‬ ‫א לי פז‬ ‫ל ע טי י ת‬ ‫ע ך ה‬ ‫ר וי לי ד ת‬ :‫ ת‬1 ‫ך נ ב י‬ ‫אוו תי ה‬ ‫י ש מ ע א ל‬ ‫ב ת‬

‫א לין‬ ‫מ ג ל ם ן י ת קי ר ח‬ ‫ו ן י ת‬£‫ ח ן א ה ל י ב מ ה י ל י ך ת י ת י עוי‬: ‫ר ע ו א ל‬ ‫י לי ד ת י ת‬

------- ------ - ------------------------------------------------------------------------- R A S H I ---------------------------------------------------------------------------------------

‫שנמחלו‬ ,‫מחלת‬ ‫נקר א ת‬ ‫לכך‬ .‫מכאן‬ ‫מ ט ע ם‬ ‫א ש ת ענה ןיצאת‬ ‫ש ב א צבעון ע ל כ ל תו‬ ‫מלמד‬
‫ש ה ו א ה ש י א ה לו‬ ‫ש ם‬ ‫ ע ל‬.‫ א ח ו ת נ ביוי ת‬:‫ע ו נ ו ת י ו‬ ‫ ןהודיעך ה כ תו ב ש כ לן‬,‫א ה ל י ב מ ה מבין שני ה ם‬
‫< ו א ^ ל י ג מ ה‬n> :‫ש מ ו‬ ‫ נ ק ר א ת על‬,‫מ ש מ ת י שמעאל‬ ‫ ו ל ה ל ן‬.‫ «> ב ש מ ת ג ת י ש מ ע א ל‬:‫מ מ ז ר ו ת ה י ו‬ ‫בני‬
‫ק ר ח ז ה מ מ ז ר ה י ה ובן אליפיז ה י ה‬ .‫׳‬1‫י ל ך ה ן ג‬ ‫ מ צ י נ ו ב א ג ד ת מ ד ר ש‬.1‫ט‬ :‫כ ח‬ ‫ ק ו ר א ל ה מ ח ל ת( ל ע י ל‬,
‫ א ל א ה ל י ב מ ה א ש ת ע ש ו‬,‫ש ב א ע ל א ש ת אביו‬ ‫גר‬ :‫ע ו נ ו ת י ה ן‬ ‫להן‬ ‫מוחלים‬ ‫ ג׳‬, ‫ש מ ו א ל‬ ‫ספר‬,
‫ש ה ר י ה ו א מנוי ע ם א ל ו פ י א ל י פ ז ב ס ו ף ה ענין‬ ‫ ןלמד‬,‫א שה‬ ‫ ו ה נ ו ש א‬, ‫ ן ה ע ו ל ה ל ג ך ל ה‬,‫ שנונגיר‬:
TRADUCC16N D E R A S I l f
T 01 & nos ensefla que T zib6n tuvo relaciones sexuales con su nuera, la esposa de A nd, y
Aholibam d fue el produ cto de esa uni6 n.327 Con esto, la Escritura nos inform a que todos estos
fueron producto de uniones sexuales ilfcltas.328
3. ‫ ב ש מ ת ב ת י ש מ ע אל‬/ H Q s 8 m Q t , h ij Q q 8 is h m Q 8 l . Sin em bargo, m is arriba la Tori
M a ja la t.329 En un m idrash agddico del libro de Shem uel330 hallam os 10 siguiente: “A tres
personas se les perdonan sus pecados: a un converso al judafsmo, a quien asciende a una alta
posici6n social, y a quien contrae m atrim onio”, y este tiltimo caso se aprende dc aquf. P or esta
raz6n Basemat es llam ada M a ja la t,331 ya que cuando Esav se cas6 con ella sus pecados fueron
perdonados.

‫ ת‬1‫ א ח ו ת צ גי‬/ h 8 r m Q n Q q 8 n 8 H Q y o t . Porque su hermano la habfa entregado por esposa a Esav

despu6s de haber m uerto Ishm ael, Basemat es m encionada en relaci6n con el nom bre de 61.332

5 . ‫ ו א ה ל י ב מ ה י ל י ח ו ג ו׳‬/ y o iio l iH Q m A iiQ H IQ q Q q o Q l u z , 8t Y . Este K 6raj mencionado aquf como

hijo de Aholibama era b a sta rd o 333 hijo de E lifaz, quien se habia acostado con la esposa de su
padre, con esta A holibam d m ujer de Esav, ya que al final de esta seccid n 334 Ktiraj es contado
en tre los hijos caudillos de E lifa z.335

32 7 . E n o tr a s p a la b r a s , A n d f u e su p a d re o fic ia l, u n h e rm a n o , sin o s 610 al n o m b re d el p a d re .

m ie n tra s que su a b u e lo T z ib 6 n fu e su padre 33 3 . E n h e b re o , mamzer. A u n q u e 10 tra d u c im o s p o r
b io l 6 g ic o ( Gur Arye). “ b a sta rd o ” , la p a la b ra mamzer no d e s ig n a
3 2 8 . Bereshit Raba 8 2 :1 5 ; Tanjuma, Vayesheb 1. e x a c ta m e n te 10 m ism o q u e b a s ta rd o e n e sp a n o l.
Mamzer se r e fie re a l p ro d u c to d e u n a u n io n se x u a l
32 9 . V e r supra, v . 2 8 :9 .
ih 'cita 0 a d u lte ra q u e c o n lle v e la p e n a d e karei
3 3 0 . C a p i'tu lo 17. (m u e rte p re m a tu ra o sin h ijo s). B a sta rd o e n e sp a n o l
3 3 1 . E l n o m b re ‫פי ס ל ת‬ s e d e r iv a d e la ra iz ‫ מ ח ל‬, e s m e ra m e n te u n h ijo n a c id o d e u n a u n io n f u e ra del
p e rd o n a r. m a trim o n io .

3 3 2 . Meguila 1 7a . N o e s u su a l q u e la T o rd d e s c rib a 33 4 . V e r infra, v . 3 6 :1 6 .

el lin a je d e u n a p e r s o n a a so c ia n d o lo al n o m b re d e 335. Bereshit Raba 8 2:1 2 .

 491 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 6 :6 -7 — ‫ל ר ו ־ ז‬

hijos de Esav que le nacieron en tierra ‫ב א ר ץ‬ ‫י ל דו־ א‬ ‫א ש ר‬ ‫ע שו‬ ‫בני‬

‫•יי‬ • \ j ♦• :

de Kendan.
‫ו א ת־‬ ‫א ת ־ נ^ י ו‬ ‫וילןח‬ ‫ו‬ • ?‫כ נ ע‬
6E sav tomo a sus m u jeresy a sus hijos T T V

e hijas, y a todas las personas de su ‫ש ו ת‬i‫ו א ת ־ כ ל ־ ־ נ פ‬

: - T V J
‫ואת־בניתיו‬
T J V :
‫בניו‬ JT T

casa, a su ganado y a todos sus ■‫ו א ת ־ כ ל ־ ב ה מ ת י‬ ‫ו א ת ־ מ ר^ ה ו‬ ‫בית׳ו‬

animales, a si como todos sus bienes que T V !

habia adquirido en la tierra de Kendan, ‫ב א ר ץ‬ ‫ר כ ש‬ V ‫־‬ T

‫ ר‬J‫ש‬V ‫א‬ “ S
‫פל־קנינו‬
T ‫ ן‬T * 1
‫ו א ת‬
y se fu e a [otra] tierra a causa de su ‫מפגי‬ ‫א ל ־ א ר ץ‬ ‫וילך‬ ‫כנעז‬
‫ ל! ב‬£
herm ano Yaacob. 7Pues sus bienes eran
‫מ ש ב ת‬ ‫ר ב‬ ‫ר כ ו ש ם‬ ‫כי־היה‬ ‫ ז‬:‫א ח י ו‬
dem asiado abundantes como p a ra morar LT •JT • XTT 1*

ju n to s y la tierra de sus nomadeos no ‫מגוריהם‬ ‫א ר ץ‬ ‫י כ ל ה‬

T J IT
‫וליא‬ :
‫יחדו‬
AT ‫י‬ ‫־‬

------------------------------------------------------------------------------------ o n k e l 6 s

‫ ו ו ך ב ר ע ש ו י ת נ<׳\ו ־ הי ו י ת ב נ ו ה י ו י ת ב נ ת י ו ז ן< ת ב ל‬: ‫ב א ך ע א ך כ נ ע ן‬ ‫א ת י ל י ד ו ליוז‬ ‫ב ני ע שו די‬

‫ק נ א ב א ר ע א ך ? נ ען ו אז ל ל א ך ע א‬ ‫ק ני ני ח די‬ ‫נ פ ש ת בי תי ה ןי ת גי תו הי ןי ת ב ל ב עי רי ה ןי ת כ ל‬
‫ ) א ר י ה ו ה ק נ י נ ה ו ו ס ג י מ ל מ ת ב ב ח ך א ו ל א י כ י ל ת א ר ע ת ו ת ב י ו ז ה ו ן‬: ‫א ח ר י פ<ן ק ד ם י ע ק י ב א ח ו ה י‬

--------------------------------------------------------------------- R A S H I

.‫י צ ח ק‬ ‫של‬ ‫ע ל ? ר עו‬ ‫ה מ טל‬ ,‫י גו‬:‫* מ ג ך ( ל עי ל טו‬ ‫(ז) ו ל א‬ :‫י מ צ א‬ ‫ב א ש ר‬ ‫ל גו ר‬ .‫א ר ץ‬ ‫אל‬ ‫וי ל ך‬
‫ל א‬ ‫חל ק‬ ‫לי‬ ‫איו‬ ,‫מ כ א ן‬ ‫לי‬ ‫אל ך‬ :‫א מ ר‬ ‫ל ב ה מוי ת‬ ‫מר ע ה‬ ‫ל מ ס פי ק‬ .‫מ ג ו ר י ה ם‬ ‫אר ץ‬ ‫ילל ה‬
‫ב פ ר עוו‬ ‫הזי א ת ו ל א‬ ‫ה אר ץ‬ ,‫ש נ ו ז נ ה לו‬ ‫ב מ תנ ה‬ ,‫א ח י ו‬ • T
‫י ע קב‬
‫י‬ * ,: ‫־‬
‫פ נ י‬I ‫’ מ‬
•‫־‬
,‫ה‬
‫י‬
‫אג ד‬T T ‫־־‬
‫ו מדר ש‬
‫־‬ V T V
.‫ש ל ה ם‬ • 5

:‫ב כ ו ר ת ו‬ ‫ש מכר‬ ‫ה בו ש ה‬ ‫ו מ פני‬ ,‫ה ש ט ר‬ ‫י הי ה‬ ‫גר‬ ‫כי‬ ‫מ ר ת‬ ‫של‬ ‫חו ב‬ ‫ש טר‬ ‫מ פני‬

T R A D U C C I O N D E R A SH I

6 . 1‫\ * ל ך א ל א ר ץ‬/‫ר‬ SE f u e A [0 T R A | t i e r r a . Para habitar en cualquier sitio donde hallase lugar . 336

7. ‫ ו ל א י ג ל ה א ר ץ מ ג ו ר י ה ם‬/ y l a t i e r r a d e su s n o m a d e o s n o p o d ia . N o podia bastar para las

necesidades de pastura de los animates de ambos. Y segun un m idrash agadico, Esav se fue a
causa de su herm ano Y a ac ob ,337 debido al docum ento de deuda del decreto divino promulgado
sobre Abraham, el cual estipulaba que la promesa de “tu descendencia sera extran jera ”, 338 recafa
sobre toda la descendencia de Itzjak, que incluia tanto a Yaacob como a Esav. Pero Esav se dijo:
“M e ire de aquf; no quiero tener parte ni en la donacitin de la Tierra de Israel -p u e s esta tierra
le fue entregada a 61- ni en el pago del docum ento de deuda . 339, 340 Y ademas, tambien se fue a
causa de la vergiienza que sentia por haberle vendido su prim og en itu ra .341

336. E l v e rs ic u lo n o e s p e c if ic a h a c ia d o n d e se fue; 3 3 8 . Supra, v. 15:13.

lite ra lm e n te d ic e , “ se fu e h a c ia un a tie r r a ” . El
3 3 9 . L a p ro m e sa d e D io s a A b r a h a m e n el se n tid o
T a rg u m 10 e n tie n d e c o m o u n a a lu sio n im p h 'c ita a de que su d e s c e n d e n c ia seri'a e x tr a n je ra se
“ o tra tie r r a ” , in d ic a n d o a si q u e E sa v sa b la d e sd e el c o n s id e ra b a c o m o u n a d e u d a q u e d e b la p a g a r to d a
p r in c ip io d e su v ia je h a c ia d o n d e se d irig la . R a sh i, la d e s c e n d e n c ia d e Itz ja k .
sin e m b a rg o , o p in a q u e el h e c h o de q u e la T o ra no
3 4 0 . E l v e rs ic u lo m ism o a fir m a q u e la ra z o n p o r la
h a y a e sp e c ific a d o q u e se fu e “ a o tra tie rra ” in d ic a
q u e E sa v s e fu e le jo s d e Y a a c o b e r a p o rq u e “ su s
q u e se fu e a b u s c a r u n lu g a r d o n d e p u d ie ra h a b ita r, b ie n e s e ra n d e m a sia d o a b u n d a n te s c o m o p a ra m o ra r
sin s a b e r d e a n te m a n o c u a l seri'a. ju n to s ...” S ie n d o a si, al d e c ir q u e E s a v se fu e “ a

3 3 7 . R a sh i e n tie n d e la e x p re sio n ‫ מ פ נ י‬en el v. 6 en c a u sa d e su h e rm a n o Y a a c o b ” la T o r a p re te n d e d a r

el se n tid o d e “ a c a u s a d e ” , n o co m o “ de la p re s e n c ia u n a ra z o n a d ic io n a l d e su p a r tid a (Mizraji).

d e ” su h e rm a n o Y a a c o b . 3 4 1 . Bereshit Rabd 8 2 :1 3 .
3 6 :8 -1 2 — ‫ ח ־ י ב‬: ‫ל י‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 492

podia sustentarios a causa de sus ‫וי שב‬ ‫ ח‬:‫מ ק ני ה ם‬ ‫מפני‬ ‫א ת ם‬ ‫ל ש א ת‬

sanados. 8 Y Esav se establecio en el . : . >.

monte de Seir. Esav es Edom. *‫ ם‬1*‫א ן ״‬ ‫הו א‬

9 Y estos son los descendientes de ‫ א ב י א ך י ־ ם ב ה ר‬AS?# ‫ ת‬1‫ו א ל ה ת ' ל ך‬ ‫ט‬

Esav, ancestro de Edom, en el monte de .''‫ין‬ ‫י׳‬ • ‫י‬ ■‫י‬ ‫י‬ « j . ’ J ‫־‬

Seir. 10 Estos son los nombres de los ‫?*?ן י‬

hijos de Esav: Eiifaz, hijo de Add, mujer ‫ב ד ע ד ה' א ש ת ע שו ר עו א ל ב ך ב ש מ ת‬

de Esav; y Reuel, hijo de Basemat, '‫ 'י‬%T ,v " ! T" v J" TT v
esposa de Esav. ‫ יא ויהיו ב נ י א ל י פ ז ת י מ ן א ש ת‬:‫ע ש ו‬
11Los hijos de Elifaz fueron Temdn, , ‫ן ת םנ ע‬ 3, ‫ ן ג ע ת ם‬1£‫א ^ ך ע ן‬
Omar, Tzefo, Gatam y Kenas. n Y T im na , J1 ‫! י ! י !־‬ T '• ‫ * ־‬J !
'■ T
fue concubina de Elifaz, hijo de Esav, y ‫הי ת ה‬ ‫בן׳״ע שו‬ ‫ל א לי פז‬ ‫פי לג ש‬
0 n k e l 6 s

‫ע שו‬ ‫תו ל ד ת‬ ‫ט ן א לין‬ :‫א ד ו ם‬ ‫הו א‬ ‫ע שו‬ ‫ך ^ עי ר‬ ‫ב טו ר א‬ ‫ח ו י ת י ב ע ע^ו‬ :‫ען ך ם גי תי ה ו ן‬ ‫מן‬ ‫ל ה נ ה ון‬ ‫ל סו ב ר א‬
‫ב^ מ ת‬ ‫ב ר‬ ‫ר עו א ל‬ ‫ע ^ו‬ ‫א ת ת‬ m y ‫ב ר‬ ‫א לי הי ז‬ ‫ב ני ע שו‬ ‫ש מ ה ת‬ ‫ י א ל י ו‬:‫ב ט ו ך א ד ש עי ר‬ ‫א גו הון ן א דו פ( אי‬
‫ע שו‬ ‫ב ר‬ ‫ל א לי פז‬ ‫ל חי נו נ א‬ ‫הו ת‬ ‫ י ב ן ת כ ג נ ע‬:‫צ פו ן ג ע ת ם ו ק נ ז‬ ‫או מ ר‬ ‫תי מן‬ ‫א לי פז‬ ‫ב ני‬ ‫ י א ו ה ו ו‬:‫ע ש ו‬ ‫א ת ת‬

------------------------------------------------------------------------------------ R A S III

‫שאהיה‬
I V V7
‫ ה ל ו א י‬,‫ל ה נ ש א לך‬
‫| ־‬ * ‫׳‬ 1 ! ‫״‬ T * I
‫א מ ר ה איני זוכ ה‬
T . . . r : T
‫מ שהלך‬ , ‫־‬ T V *
‫בניו‬ T T
‫שהולידו‬ ‫י‬V
‫התולדות‬
T ‫־‬
.‫ו א ל ה‬
« »
>‫< ט‬

‫ ל ו) מ ו נ ה א ו ׳ ת ה ב ב נ י ו‬:‫ ו ב ל ב ר י ה י מ י ם ( א א‬. ‫פ י ל ג ש‬ ‫ ל ה ו ד י ע ? ד ל ת ו ש ל‬.‫ <יב) ו ת מ נ ע ה י ת ה פי ל ג ש‬: ‫ל ש ע י ר‬

‫שעיר‬ ‫של‬ ‫א שתו‬ ‫על‬ ‫ש ב א‬ ‫מל מד‬ .‫ש ל אליפז‬ ‫ ת מ נ ע‬:‫ כ מ ה ה י ו ת א ב י ם ל ד ב ק ב ז ר ע ו‬, ‫א ב ר ה ם‬
. ‫ ו כ ש ג ד ל ה נ ע ש י ת פ ל ג ש ו‬, ‫ה ' ת מ נ ע מ ב י נ י ה ם‬% ‫ו י צ א‬
S ‫־‬ • T I T V ! ‫׳‬ v ...................... T I T 5
‫ל ו ט ין‬
T
‫ואחות‬ ‫־ «־־‬
:‫ש נ א מ ר‬ ‫־‬
, ‫׳ה י ת ה‬
VI V V
‫אלופים‬
T I I• ‫־‬
‫בת‬ ‫־‬
ft
‫ע ם בני‬ ‫מנ א ה‬ ‫ ן ל ' א‬. ‫ת ה ו ו א ח ו ת ל ו ט ן ת כ< נ ע‬ ‫יו שבי‬ ‫מאלופי‬ ‫ולוטן‬ ,>‫כ ב‬ ‫פ סו ק‬ ‫ו ל ק מן‬ ‫תמנע‬
:‫ה א ם ן ל א מן ה א ב‬ ‫ש חי ת ה אחותו מן‬ ,‫שעיר‬ .‫לפנים‬ ‫בה‬ ‫שישבו‬ ‫החורים‬ ‫מן‬ ,‫היה‬ ‫שעיר‬
--------------------------------------------------------------------- T R A D U C C 1 6 N D E R A S H f

9. ‫ ו א ל ה‬/ Y e st o s . Son 10$ descendientes que sus hijos procrearon despu6s de que 61 se m arch6
a Seir . 342
12 . \£<‫י ל ג‬£(‫ ו ת מ נ ע הי ת ה‬/ y t i m n A f u e c o n c u b i n a . E s te d e ta lle d e la v i d a d e T im n d tiene el prop6sito
de darte a conocer la grandeza de Abraham y cu£nto la gente deseaba apegarse a su
descendencia. Esta T im na era hija de caudillos, como se declara m d s a d e l a n t e : “Y la herm ana
de Lotan era T im n£” , 343 y Lotan era uno de los caudillos de Seir, d e s c e n d i e n t e de los jorim que
,habitaron alii antes d e q u e ll e g a r a E s a v . T im n d habi'a dicho a E lif a z : “Si no m erezco ser tu esposa
que por 10 m enos sea y o tu concubina.” 344 Sin em bargo, en el libro de D ib re h a Y a m im ,M5 T im n a
es contada entre los hijos de Elifaz. E s t a a p a r e n te c o n t r a d i c c i o n nos ensefia que E l i f a z tuvo
relaciones sexuales con la esposa de Seir y de esta uni6n nacio Timn&, y cuando ella creci6 se
convirtio en concubina de 61. Y es por esto q u e , a p e s a r d e q u e la T o r d s e n a l a q u e “la herm ana de
Lot&n era T im na”, no la cuenta entre los hijos de Seir, ya que era herm ana d e L o ta n por parte
de su m ad re, pero no por parte de s u padre . 346

342. Los “ d e s c e n d ie n te s ‫״‬ a lo s que a lu d e e ste 3 4 5. Dibre haYamim I, 1 :36.

v e rsic u lo n o se r e f ie r e a su s h ijo s, y a q u e e s to s
3 4 6. Tanjuma, Vayesheb 1. T im n a n a c io d e la u n io n
h a b ia n n a c id o a n te s d e q u e E sa v m a rc h a se a S e ir,
a d u lte ra e n tre la e sp o sa d e S e ir y E lifa z , h ijo de
c o m o se in d ic a e n e l v . 3 6 :5 .
E sa v ; d e sp u e s , E lif a z in c e s tu o s a m e n te la to m o c o m o
3 4 3 . Infra, v . 3 6 :2 2 . c o n c u b in a . C o m o n o h a b ia sid o h ija b io lo g ic a d e
34 4 . Bereshit Raba 8 2 :1 4 . S e ir, la T o ra a q u i n o la c u e n ta e n tr e lo s h ijo s d e el.
 4 9 3 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 6 :1 3 -1 8 — ‫ל ר י ג ־ י ח‬

dio a luz a A m alek p a ra Elifaz. Estos son ‫בני‬ ‫א ל ה‬ ‫א ת ־ ע מ ל ק‬ ‫ל א לי פז‬ ‫ו ת ל ד‬

‫״ ע‬ . ... .. | ^ ‫’ ״‬ T * J V V. ‫־‬ * V : V V J •‫״‬ ‫־‬

los hijos de Add, mujer de Esav,

13Estos son los hijos de Reuel: Najat, ‫ר עו א ל‬ .. ^ .
‫ו א ל ה בני‬
j.. . v .. .
‫יג‬ :‫א ש ת ע ש ו‬ !T * ‫ז‬. v j ..
‫ע ד ה‬
Zeraj, Sham a y Miza; estos fu e ro n los
‫בני‬ ‫היו‬ ‫א ל ה‬ ‫ומזה‬ ‫ש מ ה‬ ‫וזרח‬ ‫נ ח ת‬
hijos de Basemat, mujer de Esav. 14 Y J” J T V J ‫״‬ AT * JT ‫־‬ V .1 ‫״‬ J-

estos fu e ro n los hijos de Aholibama, hija ‫ו א ל ה היו בני‬

‫ ״‬:T V J " J
‫יד‬
IT
:‫ע ש ו‬ ‫א ש ת‬
' 1‫׳‬ V
‫ב ש מ ת‬
J " S.- : T

de And, hija de Tzibdn, esposa de Esav;

‫א ש ת‬ ‫ב ת־ ע ב עון‬ ‫ב ת ־ ע נ ה‬ ‫א ה ל י ב מ ה‬
ella dio a luz p a ra Esav a Yeush, Yalam V J•• I * \ : ‫־‬ ‫־‬ WT * ‫־‬ JT T ‫י‬ T ! T

y Koraj. m y° ‫א ת ־י עי ש‬ ‫ל ע שו‬ ‫ו ת ל ד‬ ‫ע שו‬

15Estos son los caudillos de los hijos
de Esav, descendientes de Elifaz, ‫א ל ה אלופי‬
J •‫״‬ ‫־‬ v ‫י‬-••
‫ ט ו‬: ‫ר ח‬- ( ‫ \ל ם ו א ת ־ ק‬. T ‫ י ~ע‬- ‫ו א ת ־‬ I V : v ;

prim ogenito de Esav: el caudillo de

‫א לו ף‬ ‫ע שו‬ ‫בכור‬ ‫אליפז‬ ‫בני־ ע שו בני‬
Teman; el caudillo de Omar; el caudillo ‫ן‬ > - T J ; “ • VJ <*• : AT

de Tzefo; el caudillo de Kenas; 16 el ‫א לו ף‬ ‫עפו‬ ‫א לו ף‬ ‫או מ ר‬ ‫א לו ף‬ ‫תי מן‬

caudillo de Koraj; el caudillo de Gatam;
el caudillo de Am alek; estos son los je fe s ‫ג ע ת ם‬ ‫א לו ף‬ ‫א לו ף ־ ק ך ח‬ ‫טז‬ :‫ק נ ז‬
de Elifaz en tierra de Edom. Estos fu ero n ‫אליפז‬ ‫אלופי‬ ‫א ל ה‬ ‫ע מ ל ק‬ ‫א לו ף‬
los descendientes de Add.
17 Y estos son los descendientes de ‫ו א ל ה‬v ;
‫יז‬ :‫א ל ה בני ע ד ה‬it T J " : v v
‫א דו ם‬ v :
‫ב א ר ץ‬
) v j v :

Reuel, hijo de Esav: el caudillo de Najat;

‫א לו ף‬ ‫נ ח ת‬ ‫א לו ף‬ ‫ב ך ע ש ו‬ ‫ך ע ו א ל‬ ‫בני‬
el caudillo de Zeraj; el caudillo de
Shama; el caudillo de Miza; estos son ‫א ל ה‬ ‫ ה‬-‫מ ז‬ ‫א לו ף‬ ‫ש מ ה‬ ‫א לו ף‬ ‫זרח‬
V J‫״־‬ AT ‫־‬ I J ‫־‬ V. T “ I J - - V

los caudillos de Reuel en tierra de Edom.

Estos fu e ro n los descendientes de ‫א ל ה בני‬ ‫א דו ם‬ ‫ב א ר ץ‬ ‫ר ע ו א ל‬ ‫אלופי‬
Basemat, esposa de Esav.
‫בני‬ ‫ו א ל ה‬ ‫יח‬ :‫ע שו‬ ‫א ש ת‬ ‫ב ש מ ת‬
18 Y estos son los hijos de Aholibama, > ‫״‬ : V V : IT " V J " .‫־‬ : T

mujer de Esav: el caudillo de Yeush; el ‫יעו ש‬ :

‫א לו ף‬ \ J -
‫ע שו‬ T
‫א ש ת‬ V J**
‫א ה ל י ב מ ה‬ T T 1' Ti IT

-------------------------------------------------------- ONKELOS --------------------------------------------------------

‫א ל ץ‬ ‫ש פי ה ו מ ז ה‬ ‫ ר ה‬$ ‫ ע ו א ל י ו ב נ י ך ע ו א ל נ ח ת ו‬:‫א ל י ו ב נ י ע ד ה א ת ת ע ש ו‬ ‫וי לי ד ת ל א לי פ ז י ת י* מ ל ק‬
‫ י ר ו א ל י ו ה י ו ב נ י א ה ל י ב מ ה ב ת ע נ ה ב ת צ ב ע ו ו א ת ת ע שו ו י ל י ד ת ל ע ש ו‬:‫א ת ת ע שו‬ ‫הוו ב ני ב ש מ ת‬
‫ ט ו א ל י ו ר מ ־ ב י ב נ י ע ש ו ב נ י א ל י פ ז ב ו כ ר א ך ע ש ו _ ר ב א ת י מ ן ר ב א א ו מ ר‬:‫י ת י ע ו ש ו י ת י ע ל ם ן י ת קי ר ח‬
‫ ט « ר ב א ק י ר ח _ ר ב א ג ע ת ם ך ב א י ^ מ ל ק א ל ץ ך ב ך ב י ד א ל י פ ז ב א ך ע א ך א ד ו ם א ל י ו‬:‫ר ב א צ פ ו _ ר ב א לן נ ז‬
‫ש מ ה ר ב א מ ז ה א ל י ו _ ר בן בי ן ע ו א ל‬ ‫ ר ח _ ר ב א‬.‫ יז ן א ל י ן ב נ י ך ע ו א ל ב ר ע ש ו _ ר ב א נ ח ת ר ב א ז‬:‫ב נ י ע ז ־ ה‬
‫ר ב א י ען! ש‬ ‫ע שו‬ ‫א ת ת‬ ‫א ה לי ב מ ה‬ ‫ב ני‬ ‫ י ח ו א ל י ן‬:‫ע ש ו‬ ‫א ת ת‬ ‫ב ש מ ת‬ ‫ב ני‬ ‫א לין‬ ‫ א ד ו ם‬1‫ב א ר ע א ( ך‬

------------------------------ ---------------------------------------------- R ASII1 ------------------------------ -----------------------------------------------

:‫מ קו פ חו ת‬ ‫ך א שי‬ ‫ג צי‬ < ‫א לו פ‬ ‫< טו> א ל ה‬

TRADUCC16N DE RASIII
15. 14/ 1! ‫ א ל ה א ל ו פ י ג צ י‬/ e s t o s s o n l o s c a u d i l l o s d e l o s h i j o s d e e s a v . L a e x p r e s i o n ‫ א ל ו פ י‬s i g n i f i c a
a q u f: lo s j e f e s d e f a m i l i a . 347

347. A diferencia del significado que tiene identica respectivas regiones, aqui los nom bres de estos
expresion en el v. 40, que se refiere a individuos “caudillos” reflejaban el nom bre de sus respectivas
cuyos nom bres reflejaban el nom bre de sus fam ilias, ya que eran sus jefes.
3 6 :1 9 -2 4 — ‫ל ר י ט ־ כ ד‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 494

caudillo de Yalam; el caudillo de Koraj. ‫אלופי‬ ‫א ל ה‬ 11‫ק ך‬ ‫א לו ף‬ □ ‫י ע ל‬ ‫א לו ף‬

Estos fu ero n los caudillos de Aholibama,
1 - de
hija j Ana,A ‫ ׳‬mujer
. j Esav.
de 17 19 ‫ימ‬,
u Estos : ‫ע״ ש•ייו‬ ‫■ •••ש ת‬
‫״<א‬ ‫ענ ה‬ ‫ב ת‬ ‫ב מ״ ה‬t ‫■! י‬
‫ ל‬T‫•״ !ה‬
‫א‬

fueron los hijos de Esav, y estos fueron ‫אלופי ה ם‬ ‫ו א ל ה‬ ‫בני״ע שו‬ ‫א ל ה‬ ‫יט‬
sus caudillos - e l es Edom. ‫ ״‬kSm WL .
2nv . j , j ‫•״‬ 1• ‫׳‬
20 Y estos son los hijos de Seir, el jori,
^
‫י ״׳‬
‫שביעי כ ■■>א ••־ל ה‬ ‫ס‬ : ‫׳•ה ו א ־•א•־ יד ו ם‬
moradores de esa tierra: Lotan, Shobal, ‫ש ע י ר הח־רי י ש ב י ה א ר ץ לו טן ו ש ו ב ל‬
\-T J * JT • V A T T V ‫״‬ : I • I - ‫•״‬

Tdbon Ana, * D ish in , Etzer y Dtshan; ‫ן א ע ף‬ ‫־א‬

estos los caudillos de los jorim , ,■
‫•יי ־‬: v : 1 J ■: ''> ■■■
descendientes de Seir, en tierra de ‫ב א ר ץ‬ ‫ש; ן י ר‬ ‫בני‬ ‫הח׳רי‬ ‫אלופי‬ ‫א ל ה‬

EdT r
22Los 1 •• de
hijos j Lotan
‫ ז‬, ‫ ׳‬fueron
r ‫ ׳ ז‬y
Jori ‫ר י ! ו ה י«מ ם‬j■‫ח‬ ‫ב נ י ־ ל ו ט ן‬: ‫ה יע ו‬:‫ו•י‬- ‫ כ ב‬: ‫ד ו ם‬, ‫א‬

Jemam; y la hermana de Lotan era ‫בני‬ ‫ו א ל ה‬ ‫בג‬ :‫ת מנ ע‬ ‫לוטן‬ ‫ו א חו ת‬

Timnct. 23 Y esto s son los hijos de Shobal. ♦‫• ן^ןןין ךן‬jftiM ‫ו ר^ ו ח ר ז‬ t-j—‫*^ן‬/>>
Alvdn, Mandjat, Ebal, ShefoyO nam . 24 Y ‘“ ‫ י י ״‬- ‫י‬ ‫־* ״‬ ‫ ־‬- ‫^ ' י‬ ‫י‬
estos son los hijos de Tzibon: A y a y And;
J S S >
‫וענה‬ ‫ואיה‬
*‫״‬
‫בני״צבעון‬
JT “ J
‫ו א ל ה‬ *
‫כ ד‬
< I * »" i V J‫״‬ J

0NKEL6S
‫ע שו ו א לי ו‬ ‫ב ני‬ ‫ י ט א ל י ן‬:‫ע ש ו‬ ‫א ת ת‬ ‫ב ת יגנ ה‬ ‫א ה לי ב מ ה‬ ‫ך ב ך בי‬ ‫א לין‬ ‫קי ר ח‬ ‫ך ב א‬ ‫ר ב א י ע ל ם‬
‫ כ א ן ך שוו‬:‫ש עי ר ח ו ך א ה י ת בי ד א ר ע א ל ו ט ן ו שו ב ל ו צ ב ע ו ו ו ע נ ה‬ ‫ כ א לין ב ני‬:‫ר ב ר ב ני ה ון ה ו א א ד ו ם‬
‫ ר י ו ה י מ ם ו א ב ו ת י ה‬1‫ כ ב ו ה ו ו ב נ י ל ו ט ן ח‬:‫ש עי ר ב א ר ע א ז ־ א ד ו ם‬ ‫ו א צ ר ו לי שו א לי ו ר ב ך בי ח ו ר אי ב ני‬
‫ ן ן א י ה ו ע נ ה‬1‫צ ב ע‬ ‫ב ני‬ ‫ כ ד ו א לין‬:‫ש פו ו או נ ם‬ ‫שו ב ל ע לון ו מ נ ח ת ן עי ב ל‬ ‫ב ני‬ ‫ כג ן א ל י ן‬:‫ד ל ו ט ן ת מ נ ע‬

---------------------------------------------------------------------------------------- R A S H I ---------------------------------------------------------------------------------------

(‫(ג ד> ו א י ה‬ :‫ל ו‬ ‫ר אוי ה‬ ‫? ^ ג י׳‬ ‫איייי‬ ‫ויי ך עיו‬ ‫ש ב א‬ ‫קו ד ם‬ ‫יו ש בי ה‬ ‫ש היו‬ .‫ה א י ץ‬ ‫כ> י ש בי‬
‫ויגנ ה‬ ‫אי ה‬ ‫ב מו‬ ‫ו הו א‬ ,‫י תי ר ה‬ ‫וי ״ו‬ .‫וי ג נ ה‬ ‫ב קי אין‬ ‫ש היו‬ ,‫ד ר שו‬ ‫ן ך בו תנו‬ .‫ל ש ם‬ ‫ ע שו‬.

‫מ ר מ ס‬ ‫ו צ ב א‬ ,‫ן ק י ך ש‬ ‫ת ת‬ :‫ב מ ק ר א‬ ‫י ש‬ ‫ן ה ר ב ה‬ ,‫ל זי תי ם‬ ‫ז ה‬ ‫קנ ה‬ ‫מ ל א‬ ,‫א ר ץ‬ ‫ש ל‬ ‫בי שו ב ה‬

:1‫ ז‬:‫ע ו‬ ‫( ת הי לי ם‬ ‫ו סו ס‬ ‫ו ך כ ב‬ ‫נ ר ד ם‬ ,‫ י ג ז‬:‫ח‬ ‫( ד ני א ל‬ ‫ה ע פ ר‬ ‫טו ע מין‬ ‫ש היו‬ ,‫ל ג פני ם‬ ‫ז ה‬ ‫קנ ה‬ ‫מ ל א‬

TRADUCC16N D E R A SH I

20. ‫ > ש ב י ה א ר ץ‬/ MORADORES d e e s a t ie r r a . Es decir, los que eran sus habitantes nativos ante
de que E sav llegara alii. Y nuestros M aestros interpretaron que aquf la Tora los llama
“moradores” porque eran expertos en el asentam iento de la tierra: sabian cual m edida de tierra
era apta para plantar olivos, y cual otra para vinedos. Pues probaban el sabor de la tierra misma
y, de este m odo, sabian qu£ tipo de plantation era apto para cada lugar . 348

24. ‫ ו א י ה ו׳ גנ ה‬/ a y A y a n A . La conjuncion ‫ ו‬en la palabra ‫ ו א י ה‬es gramaticalmente superflua . 349 Est
frase es equivalente a decir ‫ א י ה וי גנ ה‬, sin la ‫ ו‬. En la Escritura hay m uchos casos analogos donde se
escribe un ‫ ו‬que no cumple ninguna fi1nci 6n gramatical. Por ejem plo, en los versi'culos: “Para
entregar el Santuario y la hueste [‫ ] ו ק ד ש ו צ ב א‬para ser hollado ” ; 350 “jinetes y caballos [‫] ו י ב ב ו ס ו ס‬
estan dorm idos ” . 351

3 4 8 . Shabat 8 5 a. 3 5 0. Daniel 8 :13. E n e s ta fra se , la ‫ ו‬d e la p a la b ra

‫ ו ק' ך( ץ‬e s g ra m a tic a lm e n te su p e rflu a .
3 4 9 . P u e s a q u i n o se p r e c is a a q u i d e la c o n ju n c io n
“ y ” , y a q u e e l n o m b re d e A y a sig u e a u n a c la u s u la 3 51. Tehilim 76:7. E n e s te c a so , la ‫ ו‬d e la p a la b ra
in tro d u c to ria . ‫ ו ר כ ב‬ta m b ie n e s su p e rflu a .
 4 9 5 / B E R E S H I T — P A R A S H A T V A Y IS H L A J 3 6 :2 5 - 2 6 — ‫ל ר כ ה ־ כ ו‬

el es And. [El es el] que hallo las mulas ‫א ת ״ ה י מ ם‬

‫־‬ ‫־ *־‬ V
‫מ צ א‬
<T T
‫ש ר‬
V
‫א‬
*‫ ־‬:
‫ע נ ה‬
T 5
‫ה ו א‬
J

en el desierto mientras pastoreaba los ‫ל צ ב^ ן ־ ן‬ □ ‫א ת ״ ה ח מ ר י‬ ‫ב מ ד צ ר ב ר ע ת ו‬

asnos de su padre Tzibdn. 25Estos son ' ‘ : ’ - L ‫״‬,.. ‫׳‬ ! ’ ‫ז‬ ' ‫> ף‬.

los hijos de And: Dishon y Aholibamd, • ‫־' <׳‬ / lt • 1 <‫■' ״׳‬j ‫■ ״‬ ‫כ ה‬ * ‫ ■׳‬t

hija de And. 26Estos son los hijos de *p. ? ‫׳‬T ? $ ] ‫כו‬ • ‫^ " ׳‬ ‫^ ־‬3 ‫ן א ה ל י ב מ ה‬

Dishdn: Jemddn, Eshbdn, Itrdn y Kerdn. :‫ן‬ ‫וכר‬ ‫ף ת ר ן‬ ‫ו א ש בן‬ ‫ח מ ר ן‬ ‫די שן‬
o n k e l 6 s

:‫א ב ו ך ! י‬ ‫ל צ ב עון‬ ‫ח מ רי א‬ ‫ר עי י ת‬ ‫הו ה‬ ‫פד‬ ‫ב מ ך ב ך א‬ ■‫ג ב רי א‬ ‫י ת‬ ‫א ש כ ח‬ ‫די‬ ‫ענ ה‬ ‫הו א‬

‫ב נ י ד י ש ן ח כ< ךו ו א ש ב ן ו י ת ר ו ו כ ר ן‬ ‫מ ו א לין‬ :‫ב ת ע נ ה‬ ‫ע נ ה ך שין ו א ה ל י ב מ ה‬ ‫ב ני‬ ‫ כ ה ן א לין‬:

R A S III

‫ ל‬r‫ע‬- ‫א ד ם‬T T
‫ מ י מ י ל י א (׳\ א לני‬:‫ד א מ ר ר ב י ח נ י נ א‬
• ‫־‬ T I ‫־‬ T T 1 * ‫»־‬ 1 ‫־‬ ‫־‬ T :‫״ ׳‬ ' ' ‫י‬
, ‫\ל צ ב ע ו ן‬£< ‫ ה א מ ו ר ל מ ע ל ה ש ה ו א א ח י ו‬. ‫ה ו א ע נ ה‬
‫י‬ ...• V T 5 “ S T T T T*»

.‫ ( ו ה ל א ק א חזינן ד ח י ה‬.‫מ פ ת פ ך ך ה ל ב נ ה ו חי ה‬ ‫ ב א צ ב ע ו ן‬$ ‫ מ ל מ ד‬,‫ו כ א ן ה ו א ק ו ר א אוי תז־ בנוי‬

‫לא‬ ‫המפה‬ ‫כי‬ ,‫וחיתה‬ ‫א ל א‬ ‫וחיה‬ ‫תקרי‬ ‫אל‬ ,‫פרדים‬ .‫א ת הימם‬ :‫א ת ע נ ה‬ ‫א מ ו והוליד‬ ‫על‬
‫לנו‬ ‫לכתוב‬ ‫הוזקק‬ ‫ולא‬ }. ‫ל ע ו ל ם‬ ‫תתרפא‬ ‫ ו הו א‬.‫ה ר ב י ע ח מ ו ר ע ל ס ו ס נ ק ב ה ןי ל ך ה פרד‬
‫ולהודיע‬ ,‫תמנע‬ ‫מפני‬ ‫א ל א‬ ‫החורי‬ ‫מ שפחות‬ ‫ ו ל מ ה נ ק ר א‬.‫הי ה מ מ ז ר ן ה בי א פסולין לעולם‬
:‫יבו‬ ‫( פ סו ק‬ ‫שפרטתי למעלה‬ ‫ כמו‬,‫גדלת אברהם‬ ,‫הבךיות‬ ‫על‬ ‫מוטלת‬ ‫שאימתן‬ ?‫י מ י ם‬ ‫\ מ ם‬2
T R A D U C C IO N D E R A SIII

‫ ה ו א י גנ ה‬/ e l e s ANA. E s d e c ir , 6ste es el mismo A n a que fue m encionado anteriorm ente com o
hermano de T zib 6 n .352 Y aquf la T o r a 10 designa com o hijo suyo a fin de ensenarnos que Tzib6n
habia tenido relaciones sexuales con su madre y d e e s a u n io n procred a A n ^ .353

‫ א ת ה י מ ם‬/ l a s m u la s . L a p a l a b r a ‫ י מ ם‬s ig n if ic a mulas. S u “ h a l l a z g o ” de m u la s se r e f i e r e a q u e cruz6

un asno con una yegua y de all! nacio una mula. 354 Ana era un ba sta rd o 355 y p o r e s o trajo
a n im a le s d efectuo so s356 al m undo. ;,Y por que la s m u la s recibieron el nom bre de ‫ ? י מ י ם‬P orque
el miedo [‫ ] א י מ ה‬a ellas recae sobre la gente, com o dijo R a b i Janina: “Jam&s un hom bre me
consult6 acerca del golpe de una mula blanca, y que luego haya sobrevivido. 357 (Pero, ^acaso
no observam os que e n r e a l i d a d la g e n te s i sobrevive a u n golpe t a l ? En realidad, no debes leer
‫ ו ה י ה‬, “y sobrevivio” sino ‫ ו ח י ת ה‬, “y se cur6”, ya que la herida no se curar£ jam&s.358} P o r o t r a
p a r te , la Escritura no precisaba hacernos la relaci6n g e n e a lo g ic a de las fam ilias de los jorim , pero
tin ic a m e n te 10 h iz o para e n f a tiz a r la g e n e a lo g ia d e Tim na y asf inform arnos sobre la grandeza
espiritual de A braham , com o expliqu6 an tes.359

3 52. E n el v. 3 6 :2 0 . N e c e sa ria m e n te d e b e re fe r irs e 3 5 5. E s d e c ir, p ro d u c to de una u n io n ih 'cita o

al A n a m e n c io n a d o e n el v. 2 0, p u e s el h e c h o de in c e stu o sa . V e r la n o ta 3 3 3 .
d e c ir q u e el “ e s el m ism o q u e ...” im p lic a q u e un tal 356. E s d e c ir, a n im a le s p r o d u c to s de c ru z a s
A n a ya m e n c io n a d o e n o tro lu g a r d e la T o ra h a llo p ro h ib id a s.
las m u la s. P e ro c o m o n o e x is te n in g u n o tro v e rsic u lo
3 5 7 . E n h e b re o , ‫ן ר וי ה‬. E sto q u ie re d e c ir q u e n o se
q u e lo m e n c io n e , d e b e tra ta rs e d e l A n a d e sc rito
p u e d e re c u p e ra r d e u n g o lp e ta l.
a n te rio r m e n te (Mizraji).
3 5 8 . Julin 7 b . E l v e rb o ‫ ו ח י ה‬e s m a sc u lin o , p o r 10
3 53. Bereshit Rabd 8 2 :1 5 ; Pesajim 54a. q u e lo g ic a m e n te s e re fie re al in d iv id u o q u e su f rio el
354. E l v e rb o ‫ מ צ א‬e s in te rp re ta d o e n el se n tid o de g o lp e . E l v e rb o ‫ ן ח י ת ה‬e s fe m e n in o , p o r 10 q u e se
“ d e sc u b rir a lg o n u e v o ” , n o d e “ h a lla r ” q u e ya re fie re al s u s ta n tiv o im p lic ito ‫ מ כ ה‬, “ h e rid a ” , q u e

e x istfa . L a ra fz ‫מ צ א‬ d e la c u a l s e d e riv a el v e rb o ta m b ie n e s fe m e n in o .

‫ מ צ א‬tie n e a m b a s a c e p c io n e s . 3 5 9 . E n su c o m e n ta rio a l v . 3 6 :1 2 .
3 6 :2 7 -3 4 — ‫ כ ז ־ ל ד‬: ‫א‬ ‫ב ר א שי ת — פ ר ש ת וי ש ל ח‬ / 496

27Estos son los hijos de Etzer: Bilan, :‫ ל ן ן‬$‫ב ל ה ן ו ז! ע ר ן מ‬ ‫בני־ א צ ר‬ ‫א ל ה‬ ‫מ‬

Saavan y Acan. 28Estos son los hijos de 1
Dishan: U,z y Ara‫ ה‬7 « ‫ נ ט‬:‫ מ‬$ ‫י‬ ‫״‬. TO I F T ‫נ ח א ל ה «’ ־‬
29 E s to s son los caudillos de los jorim : ‫ש ו ב לאלופי‬ ‫א לו ף‬ ‫הח־רי א ל ו ף ל ו ט ן‬
el caudillo de Lotan; el caudillo de .. ! 1 * ‫ ' י‬t
Shobal; el eaudillo de TM6‫ ; ״‬el IF 7! ‫א לי ף‬ ‫ל‬ ‫ א לו ף‬p jm ‫א לו ף‬
caudillo de And; 30el caudillo de ‫אלופי‬ ‫אלו ף א צ ר א לו ף די שן אלךן‬
Dishdn; el caudillo de Etzer; el caudillo 1 ' J _ AT J 1 L
de Dishdn. Estos fueron los caudillos de ® ♦*^‫ה ח ר י ל א ל פ י ה ם ב א ר ץ ש ^ י‬
los jorim, segun sus caudillos, en tierra '‫ו א ל ה‬ ‫מ ל כןלא‬ ‫א ש ר‬ ‫ה מ ל כי ם‬
de Seir. ‫! י‬, T , ‫ !" 'י'י‬, ‫י‬7 '/ ‫! ״ ־•׳‬
31Yestos son los reyes que reinaron en 1 /?•.?‫־ י‬/ ? *j?.? / 01‫א ך ב א ר ץ‬
tierra de Edom antes de que reinase un *‫ב א ^ ם י ש ר א ל‬ ‫ויי מ ל ך‬ ‫לב‬
rey sobre los hijos de Israel: *1‫י‬Bela, hijo ‫ ־‬w v"v ‫' ״ י׳‬
de Beor, reino en Edom; y el nombre de ‫ ר ן ש ם‬1( ^‫ ל ג ו י מ ת ב ן ״ ב‬: ‫ד נ ה ב ה‬ 1‫ע י ך‬
su ciudad fu e Dinhaba. 33Bela murio, y ‫ב ל ע‬ ‫ ב ב‬1‫ת ח ת י ו י‬ ‫וי מ ל ך‬
reino en su lugar Yobab, hijo de Zeraj, •‫ז‬ ‫ ״‬: - Ij : • - - AT
de Botzra. 34 Yobab murio, y reino ‫׳‬ *‫׳‬
‫ויימלך‬
I J : ■ ‫־‬
‫ ב ב‬1‫י‬
AT
‫וי־מת‬ T V .T ‫־‬
‫לד‬ :‫מ ב צ ר ה‬
IT J T *

— ----------------------------------------------------------------------------- O N K E L 6 S -------------------------------------------------------------------------------

‫לו טן ך ב א‬ ‫ר ב א‬ ‫ח^ ר א ה‬ ‫ כ ט א ל י ן ך ב ך ב י‬:‫ב ני די שן עו ץ ו א רן‬ ‫ כ ח א ל י ן‬:‫ב ל ה ן ן ז ע ו ן ון ג קןן‬ ‫א צ ר‬ ‫ב ני‬ ‫כן א ל י ן‬

‫חו ך א ה ל ר ב ך ב ני הון ב א ך ע א‬ ‫א ל י ן ר בו ־ בי‬ ‫ ר ב א די שן‬.‫א צ ר‬ ‫ ל ר ב א ד ש ו ד ב א‬:‫ש ו ג ל _ ר ב א צ ב ע ו ן ר ב א י ג נ ה‬
‫ ל ב ו מ ל ך ב א ד ו ם ב ל ע‬: ‫ ל א ו א ל י ן מ ל כ י א ד י מ ל י כ ו ב א ך ע א ד א ד ו ח ל ן ך ם ד י כ( לן ז מ ל כ א ל ב נ י י ^ ר א ל‬:‫ז ־ ש עי ר‬
‫ ל ד י מ י ת י ו' ב ב ו מ ל ן ־‬: ‫מ ב צ ר ח‬ ‫ב ר ז ר ח‬ ‫ת חו תו הי יו ב ב‬ ‫ב ל ע ו מ ל ך‬ ‫ לג ו מ י ת‬:‫ד נ ה ב ה‬ ‫ב ר ב ע ו ר ו ש ו ם ?ן ךו גי ה‬

------ -- -------------------------------------------------------------------------- R A S I lf ----------------------------------------------------------------------------------

.>‫ כ‬:‫ח‬ ‫ב‬ ‫( מ ל כי ם‬ ‫מלך‬ ‫עליהם‬ ‫וימליכו‬ ‫יהודה‬ ‫וכנגדו‬ ,‫היו‬ ‫יזמינה‬ .‫׳‬,‫וגו‬ ‫ה מ ל כי ם‬ ‫( ל א) ו א ל ה‬
,‫באדום‬ ‫אין‬ ‫ומלך‬ :‫כ ת ו ב‬ ‫שאול‬ ‫ובימי‬ .‫בימיהם‬ ‫עשו‬ ‫מלכות‬ ‫ובטל‬ ‫יעקב‬ ‫העמיד‬
‫זרח‬ ‫בן‬ ‫( ל ג) י ו ג ב‬ :)‫ מ ח‬:‫כ ב‬ ‫א‬ ‫( מ ל כי ם‬ ‫מלד‬ ‫נצב‬ ,‫ו שלמה‬ ‫ךיד‬ ‫בי שת‬ ‫!־אי ש‬ ,‫שאול‬ :‫ה ן‬ ‫ואלו‬
:‫(! \ נ א מ ר‬
‫־‬ V| V V ‫י‬
, ‫ה' י א‬ ‫מואב‬
T
‫ יר י‬T‫מ ע‬
‫״‬
‫בצרה‬ T ! T
.‫מ ב צ ר ה‬
T i t *
‫יורם‬T
‫ובימי‬. . .
.‫יהו שפט‬
T T :
‫א ס א‬ T T
‫אביה‬T • ~S
,‫רחבעם‬ ,T S ‫־‬ S

.1‫ כ ד‬:‫מ ח‬ ‫ןגו׳ ( י ר מ י ה‬ ‫בצרה‬ ‫ועל‬ ‫קריות‬ ‫ועל‬ ‫יד‬ ‫מ ת ח ת‬ ‫אדום‬ ‫פ שע‬ ‫בימיו‬ :‫כ ת ו ב‬ ‫בנו‬