Zadaqi za vebanje od Matematika 3

(2018)

1 Dvojni integrali

1.1 Presmetuvanje dvojni integrali

ZZ
Zadaqa 1.1. Da se opredelat granicite na integracija na integralot f (x, y) dx dy, kade
D
xto D e triagolnik ograniqen so pravite y = x, y = −x + 4, y = 0.

Zadaqa 1.2. Da se promeni redosledot na integracija kaj slednite integrali:

√ √
Z2 Z 2
2x−x Z2a Z2ax
a) dx f (x, y) dy; b) dx f (x, y) dy;
√
1 2−x 0 2ax−x2

Z2 Z2x
v) dx f (x, y) dy.
0 x

Zadaqa 1.3. Da se promeni redosledot na integracija i so toa da se poednostavi zbirot:

√ √
RZ 2/2 Zx ZR Z2 −x2
R

dx f (x, y) dy + dx f (x, y) dy.

√
0 0 R 2/2 0

Zadaqa 1.4. Da se presmetaat slednive dvojni integrali:

Z4 Z2
dy
a) dx ;
(x + y)2
3 1
ZZ
b) (x + y)2 dx dy, kade xto D e triagolnik OAB so teminja O(0, 0), A(1, 0), B(1, 1);
D
ZZ
v) xy dx dy, kade xto D e oblast zadadena so neravenstvata x2 + y 2 ≤ a2 , x ≥ 0, y ≥ 0.
D
ZZ
Zadaqa 1.5. Da se presmeta y 2 dx dy, kade xto oblasta D e oblast ograniqena so krivata
D
π
y = cos x i pravite y = 1 i x = .
2
Zadaqa 1.6. Da se promeni redosledot na integracija i da se presmeta vrednosta na integ-
Z1 Z1 s
y(1 − y)
ralot I = dx dy.
y 2 − x2
0 x
 ZZ
Zadaqa 1.7. Da se presmeta (x + 2y) dx dy, kade xto oblasta D e oblast ograniqena so
D
pravite x + y = 6, y = 2x i y = x.
ZZ p
1 − x2 − y 2
Zadaqa 1.8. Da se presmeta dvojniot integral: dx dy, kade xto D e oblast
y
D
vo prviot kvadrant ograniqena so krivite: y = x, x = 0 i x2 + y 2 = 1 .
ZZ
y
Zadaqa 1.9. Da se presmeta dvojniot integral: arctan
dx dy , kade xto D e oblast vo
x
D √
prviot kvadrant odredena so neravenstvata 1 ≤ x2 + y 2 ≤ 9, y ≥ √x3 , y ≤ x 3.
ZZ p
Zadaqa 1.10. Da se presmeta sin x2 + y 2 dx dy, kade xto D e oblast ograniqena so kru-
D
nicite x2 + y 2 = π 2 i x2 + y 2 = 4π 2 .
ZZ r
x2 y 2
Zadaqa 1.11. Da se presmeta integralot 1 − 2 − 2 dx dy, kade xto D e vnatrexnosta
a b
D
x2 y 2
na elipsata 2 + 2 ≤ 1.
a b
ZZ
Zadaqa 1.12. Da se presmeta integralot (x + y)3 (x − y)3 dx dy, kade xto D e oblasta
D
ograniqena so pravite: x + y = 1, x + y = 3, x − y = −1, i x − y = 1.
ZZ
Zadaqa 1.13. Da se presmeta integralot x2 dx dy, kade xto D e oblasta ograniqena so
D
y = x, y = 4x, xy = 2, i xy = 5.

1.2 Primena na dvojnite integrali vo geometrijata

Zadaqa 1.14. Da se presmeta ploxtinata na likot ograniqen so krunicite x2 + y 2 = 4 i
x2 + y 2 − 4y = 0.

Zadaqa 1.15. Da se presmeta poloxtinata na likot ograniqen so krivata (x2 + y 2 )2 = 2a2 xy.

Zadaqa 1.16. Da se presmeta volumenot na teloto ograniqeno so povrxinite z = 3 + x2 + 2y 2 ,

y = 2x2 − 1, y = 0 i z = 0.

Zadaqa 1.17. Zatvorena povrxina e definirana so ravenkite:

y 2 + 4x2 = 2z, y 2 + 4x2 − (z − 4)2 = 0, 0 ≤ z ≤ 4.

Da se odredi volumenot xto go zafaḱa taa zatvorena povrxina.

Zadaqa 1.18. Da se presmeta volumenot na teloto ograniqeno so povrxinite: y 2 = x, y 2 = 4x,

z = 0, x + z = 4 i y > 0 .
Zadaqa1.19. Da se presmeta volumenot na teloto ograniqeno so cilindrite: x2 + y 2 = 2x,
2 2
x + y = 2y , i ramninite: z = x + 2y i z = 0 .
Zadaqa 1.20. Teloto T e ograniqeno so povrxinite: z 2 + x2 = 4 (0 ≤ x ≤ 2, z ≥ 0), y = 4 − x2 ,
x2
y = 1 − , y = 1 + 2x i z = 0. Da se skicira teloto, a potoa, so primena na dvoen integral,
4
da se presmeta negoviot volumen.

Zadaqa 1.21. Povrxinite x2 + y 2 = 4, (x ≥ 0), x2 − y 2 = 1 , (x ≥ 1), z = 4 − x2 , (z ≥ 0), i

koordinatnata ramnina z = 0 go ograniquvaat teloto T. Da se presmeta negoviot volumen.

Zadaqa 1.22. Da se presmeta volumenot na teloto ograniqeno so povrxinite

 2  
x−a y 2
+ = 1 i z 2 = x.
a b
Zadaqa 1.23. Da se presmeta ploxtinata
p na povrxinata koja cilindarot x2 + (y − 2)2 = 4
ja otsekuva od konusot z = 2 − x2 + y 2 .

Zadaqa1.24. Da se najde ploxtinata na teloto ograniqena so cilindrite: x2 + z 2 = a2 i

y + z = a2 .
2 2

Zadaqa 1.25. Da se presmeta ploxtinata i volumenot na teloto zadadeno so relaciite:

z2
x2 + y 2 + ≤ 6 i x2 + y 2 − z 2 ≤ 1.
4
Zadaqa 1.26. Da se presmeta ploxtinata na delot od topkata x2 + y 2 + z 2 = 4 otseqen so
cilindarot x2 + 2y 2 = 4, koj se naoǵa nad ramninata z = 0.
x2 y 2
Zadaqa 1.27. Da se presmeta ploxtinata na delot od povrxinata − = 2z xto se naoǵa
a2 b 2
x2 y 2
vnatre vo cilindarot + 2 =1.
a2 b

2 Trojni integrali

2.1 Presmetuvanje trojni integrali

Zadaqa 2.1. Da se presmetaat slednive integrali:
r
x2 y 2
ZZZ
xy
a) √ dx dy, dz kade xto D : c + 2 ≤ z ≤ c, x ≥ 0, y > 0;
z a2 b
D

x2 y 2 z 2 x2 y 2 z 2
ZZZ  
b) + 2 + 2 dx dy dz kade xto V : + 2 + 2 = 1;
a2 b c a2 b c
V
ZZZ p
v) x2 + y 2 dx dy dz kade xto F : x2 + y 2 = z 2 , z = 1, z = 0;
F
ZZZ p
g) x2 + y 2 + z 2 dx dy dz kade xto U : x2 + y 2 + z 2 ≤ R2 , x2 + y 2 ≤ z 2 , z ≥ 0.
U
2.2 Primena na trojnite integrali vo geometrijata
Zadaqa 2.2. Da se presmeta volumenot na teloto koe go ograniquvaat slednite povrxini:
p p p
z = 1 − x2 − y 2 , z = 16 − x2 − y 2 , z = x2 + y 2 .

Zadaqa 2.3. Da se presmeta volumenot na teloto koe go ograniquvaat slednive povrxini:

x2 + y 2 = 2x, x2 + y 2 = 2y, z = x + 2y, z = 0.

Zadaqa 2.4. Da se presmeta volumenot na teloto ograniqeno so povrxinite

z = x2 + y 2 , z = 2x2 + 2y 2 , y = x, y = x2 .
 2 2
x y2 z2 x
Zadaqa 2.5. Da se presmeta volumenot na teloto: 2
+ 2 + 2 = , h > 0.
a b c h

3 Krivoliniski integrali

3.1 Presmetuvanje krivoliniski integrali od prv i vtor vid

Zadaqa 3.1. Da se presmetaat slednive integrali:
I
a) (x + y) dl, kade xto C e kontura na triagolnik so teminja: O(0, 0), A(1, 0), B(0, 1);
C
I p
b) x2 + y 2 dl, kade xto C : x2 + y 2 = ax, a > 0;
C
I
v) |y| dl, kade xto C e lemniskatata (x2 + y 2 )2 = a2 (x2 − y 2 );
C
I
g) (x4/3 + y 4/3 ) dl, kade xto C e astroidatax2/3 + y 2/3 = a2/3 ;
C

at2
I
d) dl, kade xto C e dadena so: x(t) = a cos t, y(t) = a sin t, z(t) = ,
2
C
aπ 2
 
od A(a, 0, 0) do B 0, a, .
8
Zadaqa 3.2. Da se presmetaat slednive integrali:
I
a) (x2 − 2xy) dx + (y 2 − 2xy) dy , kade xto C e parabolata y = x2 , −1 ≤ x ≤ 1;
C
I
dx + dy
b) , , kade xto C e konturata na kvadratot so teminja: A(1, 0), B(0, 1), C(−1, 0)
|x| + |y|
C
i D(0, −1);
 Z
y
v) arctan dy − dx , , kade xto OmA e lak na parabolata y = x2 , a OnA e del od
x
OmAnO

pravata y = x;
Z p
g) yz dx + z R2 − y 2 dy + xy dz, kade xto C e lak na cilindriqnata spirala
C
at
x = R cos t, y = R sin t, z = , od z = 0 do z = a;
2π
I
d) y 2 dx + z 2 dy + x2 dz, kade xto C e krivata koja se dobiva kako presek na povrxinite
C
x2 + y 2 + z 2 = a2 , x2 + y 2 = ax (z ≥ 0, a > 0) (Vivijanievata kriva);
I
ǵ) (y − z) dx + (z − x) dy + (x − y) dz, ako C e preseqnata kriva na povrxinite
C
z = 4 − x2 − 2y 2 i x + 2y + z = 1;
I
e) y dx + x2 dy + z dz, ako C e preseqnata kriva na povrxinite
C
x2 y 2 z x2 y 2 x y
2
+ 2
= i 2
+ 2 = + (a, b, c 6= 0).
a b c a b a b

3.2 Krivoliniski integral od totalen diferencijal

Zadaqa 3.3. Da se najde funkcijata u ako e poznat nejziniot totalen diferencijal:

a) du = (ey + x) dx + (xey − 2y) dy;

b) du = (2x cos y − y 2 sin x) dx + (2y cos x − x2 sin y) dy;
 
2 x
v) du = (2xyz + ln y) dx + x z + dy + (x2 y − 2z) dz.
y
Zadaqa 3.4. Da se najde presmetaat slednive krivoliniski integrali:
(3,−4)
Z
a) I= x dx + y dy;
(0,1)

(1,2)
y dx − x dy
Z
b) I= , dol patot koj ne se seqe so pravata x = 0;
x2
(2,1)
 (1,0)
x dx − y dy
Z
v) I= , dol patot koj ne ja presekuva pravata x = y;
(x − y)2
(0,−1)

(2,3,−4)
Z
g) I= x dx + y 2 dy − z 3 dz .
(1,1,1)
Z
Zadaqa 3.5. Da se pokae deka vrednosta na integralot: I= yz dx+zx dy+xy dz ne zavisi
AB
od krivata koja gi spojuva toqkite A(1, 2, 3) i B(3, 2, 1). Kolku e vrednosta na integralot?

Zadaqa 3.6. Da se presmeta krivoliniskiot integral:

(ax − y)(a + 1) dx + (x + ay)(a − 1) dy
Z
I= ,
xy
R

ako
a) R e otseqkata AB , kade xto A(1, 1) i B(2, 2);
b) R e iskrxenata linija ACB , pri xto C(1, 2);
v) Da se opredeli edna vrednost na konstantata a, taka xto tie dva integrali da bidat
ednakvi. Da se pokae deka togax integralot ne zavisi od patot na integracija.

3.3 Grinova formula

I p   p 
Zadaqa 3.7. Da se presmeta integralot: x2 + y 2 dx+y xy + ln x + x2 + y 2 dy, kade
C
xto krivata C e kontura koja ja ograniquva oblasta: y 2 ≤ 2(x − 1), x < 2, y ≥ 0.

Zadaqa 3.8. Da se presmeta krivoliniskiot integral:

Z  
2 2 1 3
I = (x sin y + 2y ) dx + x cos y − 2 dy,
3
C

kade xto krivata C e gornata polovina od krunicata x2 + y 2 = 2x od toqkata A(2, 0) do

toqkata O(0, 0).

Zadaqa 3.9. Da se presmeta krivoliniskiot integral:

Z
I = (ex sin y − 2y) dx + (ex cos y − 4) dy,
C

2 2 2
√ C √se
sostoi od lakot na krunicata x √+
y = a od toqkata A(a, 0) do
kade xto krivata
toqkata B a/ 2, a/ 2 i otseqkata BD , pri xto D 0, a/ 2 .
I
Zadaqa 3.10. Da se presmeta integralot: I = (x2 + y 2 ) dx + (x2 − y 2 ) dy, kade xto krivata
C
C : |x − 1| + |y − 1| = 1.
Zadaqa 3.11. Daden e krivoliniskiot integral:
Z    
x y
I= f (x) + 2 dx + g(x) − 2 dy,
x + y2 + 1 x + y2 + 1
L

kade xto f (x) i g(x) se neprekinati funkcii, a L e kontura na oblasta dadena so neraven-
stvata y 2 ≤ x, x2 + y 2 ≤ 2, y ≥ 0. Da se presmeta integralot prvo direktno, a potoa so
primena na Grinovata formula.

4 Povrxinski integrali

4.1 Presmetuvanje povrxinski integrali od prv i vtor vid

ZZ
dS
Zadaqa 4.1. Da se presmeta povrxinskiot integral: I = , kade xto S e delot
(1 + x + z)2
S
od ramninata x + y + z = 1 koj xto pripaǵa na prviot oktant.
ZZ
Zadaqa 4.2. Da se presmeta povrxinskiot integral: I = (xy + yz + zx) dS, kade xto S e
p S
delot od konusot z = x2 + y 2 koj xto se naoǵa vo cilindarot x2 + y 2 = 2ax.
Zadaqa 4.3. Da se presmeta povrxinskiot integral od vtor tip:
ZZ
I= z dxdy + x dxdz + y dydz ,
S

kade xto S e gorniot del od ramninata x − y + z = 1 preseqena so koordinatnite ramnini.

Zadaqa 4.4. Da se presmeta povrxinskiot integral od vtor tip

ZZ
I= 2 dxdy + y dxdz − x2 z dydz ,
S

kade xto S e ograniqena so povrxinite 4x2 + y 2 + 4z 2 = 1 i 4x2 + y 2 + 4z 2 = 1.

Zadaqa 4.5. Da se presmeta povrxinskiot integral

ZZ
x cos α + y cos β + z cos γ
I= p dS,
x2 + y 2 + z 2
S

kade xto α, β, γ se aglite meǵu normalniot vektor na povrxinata S : x2 + y 2 + z 2 = a2 i

koordinatnite oski.

Zadaqa 4.6. So pomox na Xtoksovata formula da se presmeta integralot

Z
x2 y 3 dx + dy + z dz,
C

kade xto krivata C e presek na povrxinite x2 + y 2 + z 2 = a2 i z = 0.

Zadaqa 4.7. Da se presmeta integralot
Z
xy dx − yz dy + xz dz,
L

kade xto krivata L e pozitivno orientirana, dobiena kako presek na sferata x2 +y 2 +z 2 = a2

i ramninata x + z = a i toa direktno i so pomox na Xtoksova formula.

Zadaqa 4.8. Da se presmeta integralot

Z
x2 y dx + y 2 z dy + xz 2 dz,
C

kade xto krivata C = C1 ∪ C2 , C1 : x2 + y 2 = 1, z = 0 od toqkata A(1, 0, 0) do toqkata

B(0, 1, 0), a C2 : z = 5(1 − y), x = 0 od toqkata B(0, 1, 0) do toqkata C(0, 0, 5) direktno i so
pomox na Xtoksova formula.

Zadaqa 4.9. So pomox na teoremata na Gaus-Ostrogradski da se presmeta integralot

ZZ
y 2 z dxdy + xz dydz + x2 y dxdz,
S

kade S e nadvorexnata strana na povrxinata obrazuvana od: z = x2 + y 2 , x2 + y 2 = 1, x = 0,

y = 0 i z = 0.
Zadaqa 4.10. Da se presmeta integralot
ZZ
I= (x − y + z) dydz + (y − z + x) dzdx + (z − x + y) dxdy,
S

kade xto S : |x − y + z| + |y − z + x| + |z − x + y| = 1.

Zadaqa 4.11. Da se presmeta povrxinskiot integral od prv tip

ZZ
I= (x2 cos α + y 2 cos β + z 2 cos γ) dS,
S

kade xto S e povrxinata na teloto ograniqeno so povrxinite: x2 + y 2 + 2rz = r2 , x = 0,

y = 0, z = 0. Da se transformira dadeniot integral vo povrxinski integral od vtor tip,
pa povtorno da se rexi. Rezultatot da se proveri i so teoremata na Gaus-Ostrogradski.

Zadaqa 4.12. Da se presmeta integralot

ZZ
I= x2 dydz + y 2 dzdx + z 2 x dxdy,
S

kade xto S e delot od hiperbolata

x2 y 2 z 2
+ 2 − 2 = 1, 0 ≤ z ≤ c
a2 b c
.