Professional Documents
Culture Documents
$d d fhy ½¬ ¸uf ¾i y
¸uf¡ f¯ uhº ghi f e¤r½u© e¤r/m ½/ ghj t Å ¾i y
yÎd rÎfu©
Cecil Gupta
² 3
yÎd © RÎ ‡j±
11 4 11 4
N Â uhF yÎd © N Â
‡j± brí
FU rÈ r§
ˆnu
10 5 10 5
9 8 7 6 9 8 7 6
11 4 11 4
10 5 10 5
9 8 7 6 9 8 7 6
11 4 11 4
N Â rÈ uhF
10 5 10 5
nfJ ‡„ N  FU r§ ‡
„
9 8 7 6 9 8 7 6
11 4 11 4
10 5 10 5
yÎd © ‡j± r§ r§
FU ‡„
9 8 7 6 9 8 7 6
11 4 11 4
N Â brí rÈ
10 5 10 5
‡„ ‡„ NÂ
9 8 7 6 9 8 7 6
11 4 11 4
rÈ RÎ nfJ
10 5 10 5
9 8 7 6 9 8 7 6
NÂ r§ FU ˆnu
Cecil Gupta
² 6
11 4 11 4
rÈ
10 5 10 5
FU ‡j± ‡„
9 8 7 6 9 8 7 6
11 4 11 4
‡„ brí rÈ
10 5 10 5
9 8 7 6 9 8 7 6
ght m ¤lt i z
ght © ght M u©g© ght k½k©
1 nk\ © 09:42:22 nk\ © 27:06:12
2 Â\ g© 09:42:22 Â\ g© 22:18:32
3 ÀJd © 04:54:42 ÀJd © 17:30:52
4 flf© 00:07:02 flf© 12:43:13
5 º©k© 00:07:02 º©k© 17:30:52
6 f± È 04:54:42 f± È 22:18:32
7 Jyh© 09:42:22 Jyh© 27:06:12
8 Ä U¢ºf© 09:42:22 Ä U¢ºf© 22:18:32
9 jD R 04:54:42 jD R 17:30:52
10 kfu© 00:07:02 kfu© 12:43:13
11 F©g© 00:07:02 F©g© 17:30:52
12 ×d © 04:54:42 ×d © 22:18:32
11 4 11 4
N Â uhF N Â uhF
10 5 10 5
nfJ FU rÈ nfJ FU rÈ
9 8 7 6 9 8 7 6
N Âa r©k§jkhd c g¸uf©
c g¸uf© m ½g½ uhº ghi f e¤r½u© ghj©
¿± m ³ lè t «è
rÈ FU
, uhºf¯ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 , uhºf¯ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
rÈ - - o - - - o - o o - - rÈ - - - o - - o - o o - -
FU - - o o - - - - o o - - FU - o o - o o o o - - o o
brí - - o o o - - o - o o - brí o - o o - o o - o - - o
NÂ o o - o o - o - - o o - NÂ o o - o o o o - - o o o
RÎ o - - - - - o - - - - o RÎ - - o - - o o - - o o o
‡j± o o - - - - - o - o o o ‡j± o - o o - o o o - - o o
r§ o - - - - o - - - o - - r§ - o - o - o - - o - - o
yÎd © o - o o - o - - - o o - yÎd © o o - o o o o - o o o -
bkhj© 5 2 4 4 2 2 3 2 2 7 4 2 bkhj© 4 4 4 6 3 7 7 2 4 4 5 6
brí t hª N Âa±
, uhºf¯ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 , uhºf¯ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
rÈ o o o - o - - o - - o o rÈ o o o - o o - o - - o o
FU - o o o - - - - - o - - FU o - o - - - - - o o - -
brí o - o o - o o - o - - o brí o o o o - o o - o - - o
NÂ o o - - - o - o o - - - NÂ o o - o o - o - - o o o
RÎ o - - - - - o - o - - o RÎ o - - - - - o o - - - -
‡j± o - - - o - o o - - - - ‡j± o o - - o - o o - - o o
r§ o - - - - o - - - o - - r§ o - - - o o - - - o - -
yÎd © o - o - - o - - - o o - yÎd © - - o o - o - - - o o o
bkhj© 7 3 4 2 2 4 3 3 3 3 2 3 bkhj© 7 4 4 3 4 4 4 3 2 4 4 5
Cecil Gupta
² 10
¿± m ³ lè t «è
Rθu± ‡j±
, uhºf¯ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 , uhºf¯ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
rÈ o o o - - - o o o - - o rÈ o o o - o o - o - - o o
FU o o o - - - - - o - - o FU - - o o - - - - - o - o
brí - o - o o - - o - o o - brí o o o o - o o - o - - o
NÂ - o o - - - - - - - o - NÂ - o o - - - - o o - - o
RÎ - o o o o o - - o o o o RÎ - o o o o o - - o o - o
‡j± o - - - o - o o - - o - ‡j± o o o - o - o o - - o o
r§ - - o o - o o o o o o o r§ o - o - o o - - o - o -
yÎd © o o o o o - - o o - o - yÎd © o o - o - o - o - o o -
bkhj© 4 6 6 4 4 2 3 5 5 3 6 4 bkhj© 5 6 7 4 4 5 2 4 4 3 4 6
r§½u± yÎd ©
, uhºf¯ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 , uhºf¯ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
rÈ - - o - - - o - o o - - rÈ - o o - o - o o - o - -
FU - o o o o - - o - - o o FU o o o - o o - o o o o -
brí - o o o - - o o - o o - brí - - o o - o - o - - o -
NÂ o o - - - o - - o o o - NÂ o o o - - o o - o - - -
RÎ - - - o o o - o - o o o RÎ - o o o o o - - o o - -
‡j± o - o - o o o - o o - o ‡j± o - o o - o - o - o - o
r§ o o - - o o - o - o - - r§ o - - - o o o - - o - -
yÎd © - - o - - o - - - o o - yÎd © - - o - - o - - - o o -
bkhj© 3 4 5 3 4 5 3 4 3 7 5 3 bkhj© 4 4 7 3 4 7 3 4 3 6 3 1
Cecil Gupta
² 11
m ³ l t «Îf© (fÅÎF© K ± ‡)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 bkhj©
N Âa± 12 10 11 7 8 9 6 7 6 7 8 11 48
r§½u± 3 4 5 3 4 5 3 4 3 7 5 3 49
brí t hª 7 3 4 2 2 4 3 3 3 3 2 3 39
‡j± 5 6 7 4 4 5 2 4 4 3 4 6 54
FU 4 4 4 6 3 7 7 2 4 4 5 6 56
Rθu± 4 6 6 4 4 2 3 5 5 3 6 4 52
rÈ 5 2 4 4 2 2 3 2 2 7 4 2 39
bkhj© 40 35 41 30 27 34 27 27 27 34 34 35 337
uhF 2 3 3 5 5 2 4 5 3 5 2 5 44
yÎd © 4 4 7 3 4 7 3 4 3 6 3 1 49
N Âa± 6 3 5 0 2 2 0 0 0 0 2 4
r§½u± 0 0 2 0 1 1 0 1 0 3 2 0
brí t hª 5 0 2 0 0 1 1 1 1 0 0 1
‡j± 1 3 5 0 0 2 0 0 0 0 2 2
FU 1 0 0 4 0 3 3 0 1 0 1 4
Rθu± 0 4 3 0 0 0 0 1 1 1 3 0
rÈ 3 0 1 2 0 0 0 0 0 5 1 0
Vfh½g½a nrhji d ÎF¨ ¿wF
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
N Âa± 6 3 5 0 2 2 0 0 0 0 2 4
r§½u± 0 0 2 0 1 1 0 1 0 1 0 0
brí t hª 1 0 2 0 0 1 1 1 0 0 0 0
‡j± 1 3 5 0 0 2 0 0 0 0 2 2
FU 1 0 0 4 0 3 3 0 0 0 1 3
Rθu± 0 4 3 0 0 0 0 1 1 0 2 0
rÈ 3 0 1 2 0 0 0 0 0 4 0 0
nrha ¿¥ l©
¿¥ l© NÂ r§ brí ‡j± FU RÎ rÈ
¸uf© 92 38 23 62 44 48 15
¾i yahd
NÂ ‡j± RÎ brí FU rÈ r§ uhF nfJ
N ~~~ rk© gi f e¤‡ e¤‡ gi f e¤‡ gi f gi f
‡j± e¤‡ ~~~ e¤‡ rk© rk© rk© gi f rk© rk©
RÎ gi f e¤‡ ~~~ rk© rk© e¤‡ gi f e¤‡ e¤‡
brí e¤‡ gi f rk© ~~~ e¤‡ rk© e¤‡ gi f e¤‡
FU e¤‡ gi f gi f e¤‡ ~~~ rk© e¤‡ e¤‡ rk©
rÈ gi f e¤‡ e¤‡ gi f rk© ~~~ gi f e¤‡ gi f
r§ e¤‡ e¤‡ rk© rk© rk© rk© ~~~ gi f gi f
uhF gi f rk© e¤‡ gi f e¤‡ e¤‡ gi f ~~~ gi f
nfJ gi f rk© e¤‡ e¤‡ rk© gi f gi f gi f ~~~
j°fhy
NÂ ‡j± RÎ brí FU rÈ r§ uhF nfJ
fy§j
NÂ ‡j± RÎ brí FU rÈ r§ uhF nfJ
Rj«rd rÎfu©
02/14/26/38/50/62/74/86/98/110 01/13/25/37/49/61/73/85/97/109 12/24/36/48/60/72/84/96/108/120
2 RÎ 1 12
yÎd ©
3 11
‡j±
9 r§ be¨ 8 ˆnu 7
10 6
nfJ 5 4 3
brí ‡
FU rÈ ‡j±
6
„
N Â uhF 2
brí ‡
RÎ
„
4 10
N Â uhF 11 7 1 5
nfJ
ˆnu yÎd © FU rÈ
r§ be¨
N Â uhF
nfJ
FU rÈ
12
8
9 10 11
yÎd © RÎ ‡j± 4
12
2 3
1
5 brí ‡„ ˆnu r§ be¨ 9
6 8
7
fhuf ¸uf¡ f¯
´ ½u fhuf± r¨jk fhuf± m ³ lk fhuf±
NÂ jf¨gd h« c wÄ d « FH§i j
‡j± ‡½ T «i k c l± ¿w§njh« c l± ¿w¨‡
RÎ ki d Ä m kah m kah
brí i jÂa© FH§i j jf¨gd h«
FU br¬t © jhª jhª
rÈ M ˆ¯ M kh M kh
r§ jhah« ki d Ä c wÄ d «
uhF Ä U¨g© ~~~ ki d Ä
nfJ Ä Lji y ~~~ ~~~
¸uf ¾i yf¯
¾i y 3 ¾i y 5 ¾i y 6 ¾i y 9 ¾i y 10 ¾i y 12
et jhu rÎfu©
$± k© r©gJ Ä gJ n| k© ¿uaÎ rhjf© tij x°W i Àf x°W i k
17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 01 02 03 04 05 06 07
08 09 10 11 12 13 14 15 16
Cecil Gupta
² 15
FU 13 79 19 161 72 100 39
QNT
rÈ 66 33 147 58 87 26
SSX QNC SXT SQU
r§ 98 82 7 22 40
180 91 120 59
uhF OPP SQU TRN SXT
89 60 121
nfJ SQU SXT TRN
ˆnu 29 32
SSX SSX
be¨ 61
SXT
Index of Words:
CNJ: Conjunction TRN: Trine SSQ: Semi Square QNT: Quintile
OPP: Opposition SXT: Sextile QNC: Quincunx BQT: Bi Quintile
SQU: Square SQQ: Sesquiquadrate SSX: Semi Sextile
¸uf¡ fÆ ± gh«i t i aÎ fz θl bghJ t hf v¬yh ¸uf¡ fS ÎF© 3o¸Â 20¾Àl© M ½Îf©
fz θ¬ nr«Îf¨g¤L¯ s J /
guhru« t Å
¸uf© gh«Îf¨gL¸wJ ¸uf© gh«Îf¨gL¸wJ
NÂ nfJ RÎ rÈ r§
r§ RÎ rÈ ~
FU ~ yÎd © brí FU
Cecil Gupta
² 16
VHi uah¥ L¢ rÈ
VHi uah¥ L¢ rÈ uhº ¿ unt r© bt Æ naW j¬ «½
VHi uah¥ L Jyh© 06-10-1982 20-12-1984 j¡ f©
VHi uah¥ L Jyh© 01-06-1985 16-09-1985 br¨‡
$± k rÈ Ä U¢ºf© 21-12-1984 31-05-1985 j¡ f©
$± k rÈ Ä U¢ºf© 17-09-1985 16-12-1987 j¡ f©
VHi uah¥ L jD R 17-12-1987 20-03-1990 , U©‡
VHi uah¥ L jD R 21-06-1990 14-12-1990 , U©‡
f¥ l rÈ F©g© 06-03-1993 15-10-1993 bt ¯ Æ
f¥ l rÈ F©g© 10-11-1993 01-06-1995 bt ¯ Æ
f¥ l rÈ F©g© 10-08-1995 16-02-1996 j¡ f©
m ³ lk rÈ ÀJd © 23-07-2002 08-01-2003 bt ¯ Æ
m ³ lk rÈ ÀJd © 08-04-2003 05-09-2004 j¡ f©
m ³ lk rÈ ÀJd © 14-01-2005 25-05-2005 br¨‡
VHi uah¥ L Jyh© 15-11-2011 15-05-2012 , U©‡
VHi uah¥ L Jyh© 04-08-2012 02-11-2014 bt ¯ Æ
$± k rÈ Ä U¢ºf© 03-11-2014 26-01-2017 , U©‡
$± k rÈ Ä U¢ºf© 21-06-2017 26-10-2017 br¨‡
VHi uah¥ L jD R 27-01-2017 20-06-2017 bt ¯ Æ
VHi uah¥ L jD R 27-10-2017 23-01-2020 j¡ f©
f¥ l rÈ F©g© 29-04-2022 12-07-2022 bt ¯ Æ
f¥ l rÈ F©g© 18-01-2023 29-03-2025 bt ¯ Æ
m ³ lk rÈ ÀJd © 31-05-2032 12-07-2034 , U©‡
VHi uah¥ L Jyh© 28-01-2041 05-02-2041 j¡ f©
VHi uah¥ L Jyh© 26-09-2041 11-12-2043 j¡ f©
VHi uah¥ L Jyh© 23-06-2044 29-08-2044 bt ¯ Æ
$± k rÈ Ä U¢ºf© 12-12-2043 22-06-2044 bt ¯ Æ
$± k rÈ Ä U¢ºf© 30-08-2044 07-12-2046 bt ¯ Æ
VHi uah¥ L jD R 08-12-2046 06-03-2049 bt ¯ Æ
VHi uah¥ L jD R 10-07-2049 03-12-2049 , U©‡
f¥ l rÈ F©g© 25-02-2052 14-05-2054 bt ¯ Æ
m ³ lk rÈ ÀJd © 11-07-2061 13-02-2062 bt ¯ Æ
Cecil Gupta
² 17
r« g¬
N Âa± ‡j± Rθu± brí t hª FU rÈ r§½u±
c ¢rh g¬ 31.16 32.21 40.07 15.10 46.24 43.20 0.73
rîjht «¸nah g¬ 90.00 121.88 131.25 120.00 153.75 86.25 97.50
½± ~ uh¦½Â g¬ 15 30 30 15 30 30 15
nf§ÔuÔ g¬ 60.00 15.00 30.00 15.00 30.00 30.00 30.00
½nuèfh± g¬ 15.00 0.00 15.00 0.00 0.00 0.00 0.00
´ jhd g¬ 211.16 199.09 246.32 165.1 259.99 189.45 143.23
Fi w§j g¤r gF½ 1.03 1.25 1.49 1.17 1.41 1.26 1.14
Âny¤oç nu¡ 5 2 3 7 1 6 4
$d d fhy ½¬ ¸uf ¾i y
¸uf¡ f¯ uhº ghi f e¤r½u© gh/e/J/ m ½g½ tÅ ¾i y
I. ~ ~ brí RÎ nfJ
II. ~ RÎ FU ~
III. ~ ‡j± N Â uhF rÈ
IV. ~ ~ r§ uhF brí
V. ~ NÂ brí FU rÈ ‡j± RÎ r§ nfJ
VI. ~ ~ ‡j± uhF
VII. ~ ~ RÎ r§ brí FU
VIII. ~ ~ brí RÎ nfJ
IX. ~ ~ FU ‡j±
X. ~ ~ rÈ nfJ N Â r§
XI. ~ ~ rÈ N Â r§
XII. ~ ~ FU ‡j±
ght fhuf«f¯
ght © m/ M / ,/ </
I. brí ~ RÎ nfJ ~
FU
II. RÎ RÎ FU
III. ‡j± N Â ‡j± uhF rÈ uhF
IV. r§ uhF brí ~
V. NÂ brí FU rÈ rÈ N Â ‡j± RÎ r§ nfJ
VI. ‡j± ~ uhF ~
VII. RÎ r§ FU brí
VIII. brí ~ RÎ nfJ ~
IX. FU ~ ‡j± ~
X. rÈ nfJ N Â r§ ~
XI. rÈ ~ N Â r§ ~
XII. FU ~ ‡j± ~
NÂ - 5 3 10 11
‡j± - 3 6 5 9 12
RÎ - 2 7 158
brí - - 158 47
FU - - 2 5 9 12 7
rÈ - - 5 10 11 3
r§ - - 47 5 10 11
uhF - - 34 6
nfJ - - 10 158
J i z a½g½ fhuf«f¯
ght © J i z a½g½ Àœft Y t hd t Y t hd Àjkhd J gyä d khd
I. NÂ - 5 3 10 11
II. uhF - - 34 6
III. r§ - - 47 5 10 11
IV. brí - - 158 47
V. ‡j± - 3 6 158
VI. rÈ - - 5 10 11 3
5 9 12
VII. RÎ - 2 7
VIII. uhF - - 34 6
IX. uhF - - 34 6
X. uhF - - 34 6
XI. rÈ - - 5 10 11 3
XII. ‡j± - 3 6 5 9 12
Cecil Gupta
² 21
‡j± N Â ‡j±
4 10
ˆnud ´ r§ ˆnu
FU rÈ brí FU
rÈ
b$ÀÈ yœfd h F¥ oÃ
b$± k yœfd © uœf± I½f½¬ b$ÀÈ yœfd h F¥ oÃ
12 1 2 3 12 1 2 3 12 1 2 3
y¡ R ‡j uh rÈ uh FU y¡ rÈ
11 4 11 4 11 4
u uh ‡j u
10 5 10 5 10 5
nf FU rÈ R k¡ u r§ k¡
9 8 7 6 9 8 7 6 9 8 7 6
r§ k¡ y¡ FU r§ nf ‡j R nf
11 4 11 4 11 4
FU ‡j R nf
10 5 10 5 10 5
R nf k¡ u FU r§
9 8 7 6 9 8 7 6 9 8 7 6
u rÈ FU uh ‡j y¡ rÈ R nf y¡ r§ uh
11 4 11 4 11 4
y¡ u uh u uh
10 5 10 5 10 5
nf FU rÈ y¡ nf FU rÈ u FU r§
9 8 7 6 9 8 7 6 9 8 7 6
r§ k¡ r§ k¡ y¡ rÈ R nf
Cecil Gupta
² 24
b$ÀÈ ´ ‡¤nlh
´ ‡nlh bga« ´ ‡nlh
b$ÀÈ fhbuœ
¸uf¡ f¯ m ³ l rhuh r¨j rhuh r¨j ´ Ô« r¨j ght
b$ÀÈ gh«i t
¸uf¡ f¯ K ± ‡wkhf c ¯ s njh°w© gœf t h¤lhd njh°w©
Ä ©nrhj ji r (kfh ji r)
rÈ 19 t Ul¡ f¯ ‡j± 17 t Ul¡ f¯ nfJ 7 t Ul¡ f¯
, U§J 04-12-1977 , U§J 04-12-1996 , U§J 04-12-2013
tiu 04-12-1996 tiu 04-12-2013 tiu 04-12-2020
c ¤¿Â‰
nfJ Rθu± N Âa±
, U§J 04-12-2013 , U§J 02-05-2014 , U§J 02-07-2015
tiu 02-05-2014 tiu 02-07-2015 tiu 07-11-2015
FU rÈ ‡j±
, U§J 22-11-2017 , U§J 29-10-2018 , U§J 07-12-2019
tiu 29-10-2018 tiu 07-12-2019 tiu 03-12-2020
½Âgh¸ ji r
rÈ ‡j± nfJ
, U§J 23-07-1980 , U§J 22-06-1991 , U§J 21-10-2002
tiu 22-06-1991 tiu 21-10-2002 tiu 21-06-2007
brí t hª uhF FU
, U§J 21-06-2031 , U§J 19-02-2036 , U§J 19-02-2048
tiu 19-02-2036 tiu 19-02-2048 tiu 20-10-2058
\ ¤ ½Â©r ji r \ ¤ ½Â©r ji r
ji r m ½g½ fhy© K o‰ m ½g½ fhy© K o‰
¿ uk brí t hª 4 t Ul© 03-01-1984 Rθu± 7 t Ul© 04-08-1986
jrh ehj ¸uf¡ fÆ ± t Âi rˆ© m i t fÆ ± jrh fhy¡ fS © bkhjkhd fhy¢ rÎfuK © (36
t Ul¡ f¯) nah¸È k°W © \ ¤½Â©r jrh K i wÎF© bghJt hd nj M d h¬ , §j , u¥ L ji r
K i wfÆ Y © M u©g ji r nt W gL¸wJ/
¸uf nahf¡ f¯
jkhUf nahf©
± W ghf¡ f¯ c ¯s t h®œi fÁ ¬ K j¬ ghf© Àf c ± d jkhf , UœF©/
k ½a ghf ½¬ (24 t aJ K j¬ 45 t aJ t i u) r§j«¨g N ®¾i yÁ ±
kh°w jh¬ K ± nd °w ½¬ ji lf¯ V°gL©/ $hjf ½¬ nt W m D T ykhd
nahf¡ f¯ , U§jh¬. , §j nahf ½± Ä i s ‰ f¯ khW gL©/
f$nfr nahf©
, J Rg ¸uf¡ fÆ ± nr«œi fÁ d h¬ V°gL© nahf©/ c ¡ fÆ l© ngh°w jœf
Fz h½ra¡ f¯ fhz ¨gL©/ M nuhœa© jd ©. f¬Ä kh± . v¬nyhuhY ©
k½œf jœf j«k º§ji d . jahs Fz ©. g¼ ‰ ngh± w c aÂa Fz ¡ f¯
fhz ¨gL©/ bjªt º§ji d ˆ© Õ¥ l M ˆ¯ c i lat uht «/ ji yi k¨
bghW ¨‡f¯ V°W ¢ ºw§J Ä s ¡ FÛ «f¯ /
m ky nahf©
, J xU Rg nr«œi f/ t h®œi fÁ ¬ xG œfK © e¬y Fz h½ra¡ fS ©
V°gL©/ Õ¡ f¯ e¬y kÈ juhf‰ ©. ¿wUœF c j‰ gt uhf‰ © , U¨Ö«f¯/
t h®œi fÁ ¬ br¬t K ©. ¾u§ju¨ ‡fG © ¸i lœF©/ ¿wUœF K ± c jhuz khf
½f®§J Rfkhd t h®œi fi aœ fŨ֫f¯ /
Ä ah nahf©
e¬y c a«jukhd f¬Ä i a m i la , J xU Rg nahf©/ T Âa m lj ©.
e¬y " hgf rœ½i aˆ© m Æ J vi jˆ© vÆ ½¬ ¸uÌ Jœ bfh¯sœ T oa
M °wi y m Æ œF©/ fod khd ºœf¬fi s Ô«œfœ T oa M °wY ©. e¬y
ºw§j t Å K i wfi sˆ© m Æ œfœ T oat «/
c garh nahf©
e¬y ngh°w jœf rÙuK ©. eh t ± i kˆ©. j§J ºw§j t Ukhd © bg°W .
brh Jœfi s m i la¨ bg°W yhg¡ fi s ˆ© ju t ¬yJ , §j Rg nahf©/
K j¬ ju uh$ nahf© 1
, §j uh$ nahf© t h®œi fÁ ¬ Àf c aÂa. c ± d jkhd ¾i yÁ ¬ ¾W J©/
k°w ¸uf¡ f¯ rhjfkhf , U§jh¬ k§½Âahfnt h. m ¬yJ Àf¨ bgÂa
Cecil Gupta
² 30
m k« m d §j jd nahf©
, J xU m ½«³ l nahf©/ t r½ahd FL©g ½¬ ¿w§jhY © c ¡ f¯ brh§j
½wi k. K a°ºÁ d h¬ bgU© bghUi s <¤LÛ «f¯ / t h®œi fÁ ¬ v¬yh Rf
, ± g¡ fi s¨ bg°W t h®Û «f¯ /
Cecil Gupta
² 31
v½«fhy gy± f¯
‡ ½ T «i ki a¨ g°Ça Ä t u¡ f¯
i jÂa©. J¼ ‰ k°W © rt h¬fi s r§½¨gt «fs hf‰ © fhz ¨gLÛ «f¯ /
ÀF§j Ô«khd K ©. F ½œfh¤L© t h« i jfS ©. gj¤l¨g¤L© fhz ¨gLÛ «f¯ /
K ± nd °ghL©. K ± T ¤ona ½¤lÀl¨g¤l ´ ½ukhd v¥ z ¡ fS ©.
k«k¡ f¯ . k§½u j§½u¡ fÆ ¬ eh¤lK ©. M uhª¢ºÁ ¬ <Lg¤L©. Ä \
, urhad ¡ f¯. k°W © jlÄ a¬ J i wÁ ¬ nj«¢ºˆ© bgW Û «f¯ /
c l°T W g°Ça Ä t u¡ f¯
c ¡ f¯ $hjf ½± go. kh¾wkhd njh°wK ©. fU j RU¥ l ji yK oˆ©.
fhJgF½fÆ ¬ ji yK o jo J fhz ¨gL©/ c là ± Ï®¨ gF½Á ¬
gh½œf¨gLÛ «f¯/ (M ¥ fS œF t yJ ‡wK ©. bg¥ fS œF , lJ ‡wK ©)
m Hfhd ‡Ut K ©. e¬y nfhz K ¯s K fK © c i lat uhÛ «f¯/
bghJt hd c l¬ ey©
, §j uhº c ¡ f¯ , Uja i j. k°W ©. ºW Fl¬ k°W © K JF j¥ L nk¬
¿± gœf©. ngh± w gF½fÆ ¬ kU Jt c jÄ nji t ¨gL©/ c ¡ f¯ c l¬
¾i yi a¨ g°Çœ ft i y¨glhk¬ , U¨gjh¬ , Uja nehªfS ©. K JF
t à ˆ©. K JF j¥ o¬ ¿u¢ºi d fS © V°gL©/
½U©‡Û «f¯/
gaz ¡ f¯
c ¡ f¯ $hjf ½¬ g¬nt W ¸uf¡ f¯ ru uhºÁ ¬ c ¯ s jh¬. Õ¡ f¯
¿w¨¿nyna C « ½Âgt uhf , U¨Ö«f¯ . t h®œi fÁ ¬ ¾i wa kh°w¡ fS ©.
m ½fkhd ¿uahz ¡ fS © bjhŬ r©k§j¨g¤ljhf , UœF©. , J jÄ u¢
R°W yh k°W © nfÆ œi f¨ nghœfhd ¿ uahz K © yhgkÆ œF©/$hjf ½¬
¸uf¡ f¯ m L jL J©. ´ ½u uhºÁ Y © , U¨gjh¬. ¿uahz ½¬
eh¤lÀ¬yhjt uhf fhz ¨gLÛ «f¯ / nkY © c ¡ f¯ bjhÅY © c ¡ fi s ¨
¿uahz ¡ fÆ ¬ <LgL jhJ/
m ½«³ lÎ f¬
ºt ¨‡ ghº vd ¨gL©. ¡ fh v± w f¬ e± i ki a jU©/ 8 K j¬ 12 uh ½
ºf¨‡ ghºi a vL J bt ¯Æ Á ¬ nkh½u© brªJ t yJi f nkh½uÄ uà ¬.
br t hªœ ¸Hi k ¿°gfY œF nk¬ m ¼ t J e¬yJ/
yœd ¨gy±
c ¡ fS i la yœd © nk\ ©/ yœd h½g½ brí t hª c ¡ f¯ $hjfì½°F Àf¢
ºw§j nahf fhufd ht h± / nk\ yœd 콬 ¿w§jt «f¯ rhjhuz khfnt ºÇJ
f«t K © m f©ght K © c i lat «f¯ jh± / m ¡ fhuf± M ½œf콬 ¿w§jt «f¯
v± gjh¬ bfh£ r© N lhd t «f¯/ Ra Rj§½uìi j m ½fkhfnt Ä U©‡t «f¯ /
Àf‰ © RW RW ¨ghf , a¡ Fgt «f¯/ vi jaht J rh½œf nt ¥ L© v± w
bt ÇÁ ¬ t h®œi fi aˆ©. bjhÅi yˆ© M uhª¢º brªÛ «f¯/ c ¡ f¯
f¥ nz h¤l© M œf ˜ «t khf‰ ©. c ¡ f¯ v½«gh«¨‡f¯
¾ahakhd jhf‰ ©jh± , UœF©/ m sÄ l K oahj RW RW ¨‡©. gugu¨‡©.
Àf c W ½ahd knd hgyK ©. rhji d f¯ brªa nt ¥ L© v± w M «t K ©
c i lat «f¯ Õ¡ f¯/ c ¡ fS i la c °rhf©. i jÂa©. ‡ì½rhà ìjd ©.
j± d ©¿œi f. m Âa Rj§½uœ fUìJœf¯ . ½lkhd K o‰ . jF§j neu콬
brªˆ© bra¬f¯ , t °Ç± c jÄ ah¬ bt °Çi a Rygkhfì bjh¤L
Ä LÛ «f¯ / Õ¡ f¯ e¬yt «f¯ jh± . M d hY © Raey t h½f¯.
K ± nfhgœfhu«f¯ j± brh§j kÈ j«fi s Ä nuh½ìJœ bfh¥ lhY ©
k°wt «fns hL Rygkhf c w‰ bfh¥ lhLÛ «f¯/ v§j xU Ä \ akhf
, U§jhY © Àf Ä i uÄ ¬ f¥ lÇahji j f¥ L M ®§J m D gÄ ¨Ö«f¯ /
c ¡ f¯ rhji d fS ©. i jÂaK © ¿wuh¬ ghuh¤l¨gL© ‡fH¨gLÛ «f¯ /
N Âa±
flf콬 N Âa± m i k§J¯s $hjf© c ¡ fS i laJ/ Õ¡ f¯ m lœfkhd t «/
M d h¬ bg°nwhi uˆ© c wÄ d i uˆ© ¿ §J , Uœf neÂL©/ Õ¡ f¯
c °rhfkhd t «/ M i fah¬ e¥ g«f¯ eLÄ ¬ Àf¨ ‡f® bgW Û «f¯ / m oœfo
, l© khW © ¾i y V°g¤lhY ©. bjhÅÃ Y ©. br¬t © r©ghì½aì½Y ©
m ½«³ lkhd t «/ ki d Ä -fz t ± ê y© g¼ ai t œf¨gLÛ «f¯ /
t h®œi fÁ ¬ xU fhy콬 t hˆ c gìut ìjh¬ gh½œf¨gLÛ «f¯ / M fnt
m i j t UK ± fhœF©go v¢rÂœi fahf , Uœf nt ¥ L©/
‡j±
c ¡ f¯ $hjf콬 ‡j± ÀJd 콬 , Uœ¸wh± / Õ¡ f¯ Àf¢ ºw§j m Çt hÆ /
, yœ¸a¨g¼ Á Y ©. f°gi d ì Ji wÁ Y © Àf M «t khf <LgLÛ «f¯ /
m nef e¥ g«fS ©. nt ¥ oat «fS © fz œ¸± Ç , U§jhY ©. Àf¢ ºynu
bt F fhy© ÕoìJ e¥ guhf , U¨gh«f¯ / gy bgÂa kÈ j«fS lD ©. bgÂa
´ jhgd ¡ fS lD ©. vG ìJ¨ nghœF t uìJ , UœF©/ c ¡ f¯ vG ìJœf¯
gì½Âi ffÆ ¬ ¿uRukhF©/ bjhŬ Ä \ a콬 m nef gaz ¡ f¯ c ¥ L/
Cecil Gupta
² 38
Rθu±
c ¡ f¯ $hjf콬 Rœ¸u± Â\ g콬 , Uœ¸wh± / m J $hjfUœF m Hfhd
c Ut © bfhLìjhY ©. c au© m ½fkhf , UœfhJ/ , J Àf‰ © m ½«³ lkhd
, lkhF©/ Õ¡ f¯ t «ìjf Ä \ a¡ fÆ ¬ Àf‰ © yhgfukhf¢ bra¬gLÛ «f¯ /
bjÆ t hd f¥ fS ©. , jkhd Rght K ©. k°wt «fi s <«œF© ght i d fS ©.
c jÄ brªˆ© Fz K ©. kÈ j neaK ¯s , jaK © gi lìj Õ¡ f¯/ ‡uhjz
E }¬fÆ Y ©. yà j fi yfÆ Y © M ®§j M «t © c i lat «f¯ / c ¡ fi s
r§½¨gt «f¯ kÂahi jnahL gHFt h«f¯ / ¾i w§j bghU¤ br¬t © c i la
Õ¡ f¯ m nef bg¥ FH§i jfi s m i lÛ «f¯ /
brí t hª
brí t hª f± È Á ¬ Û °ÇUœ¸wh«/ , J c ¡ fS œF br¬t ìi jˆ©/ ˜ «Û f
brhìJ m i lt i jˆ© m ¯ Æ œ bfhLœF©/ Õ¡ f¯ xU Ä j콬 f«Ä ahf‰ ©.
c z «¢º t r¨g¤lt uhf‰ ©. m t ruœfhuuhf‰ © , U¨Ö«f¯ / c ¡ fi s ½U¨½
gLìJt J Àf‰ © fod ©/ M d h¬ T Âa ‡ì½ˆ©. r¡ nfh$ Rght K ©.
e± d lìi jˆ© c ¡ fS œF m ½f©/ ‡j± e¬y , l콬 m k«§½U§jh¬. Õ¡ f¯
ÀF§j ‡ì½rhà ahf. Ä i uÄ ¬ ‡Â§J bra¬gLgt uhf. vi jˆ© ¨uhœofyhª
gh«¨gt uhf‰ ©/ RW RW ¨ghf¢ bra¬gLgt uhf. M œf˜ «t khf nt i yfÆ ¬
rjh ê ®¸œfÆ ¨gt uhf , U¨Ö«f¯/ c ¡ f¯ yœd © F©gnkh ×d nkh
, U§jh¬. c ¡ f¯ fz t ± -ki d Ä njf ey© r©g§jkhd ft i yf¯ V°glœ
T L©/
FU
c ¡ f¯ $hjf콬 º©k콬 FU , U¨gjh¬. m J Àf c a«§j
´ jhd khi fah¬. c ¡ fi s¨ kfìjhd t uhf‰ © ehz a´ juhf‰ ©. c a«§j
y¤ºa¡ fi s c i lat uhf‰ © M œF©/ Õ¡ f¯ f«t K ©. i jÂaK ©. C œfK ©
c i lat «/ t hª$hy¡ f¯ ÀF§jt «. g¤l© gjÄ fS œfhf¨ ngh¤o
nghLÛ «f¯/ m ½ny c ¡ fsJ rhk«ì½aì½d h¬ K ± nd w‰ © brªÛ «f¯ /
ngh°wì jF§j c ¡ f¯ rhji d fS œfhf¨ ghuh¤l¨gLÛ «f¯ / Vuhskhd
br¬t © t §ji lˆ© T l¨¿ w§j rnfhju«f¯ FL©gì½d «/ FH§i jfnshL
r§njh\ khf m E gÄ ¨Ö«f¯ /
rÈ
rÈ º©k콬 , Uœ¸wJ/ c ¡ f¯ $hjf콬 c ¡ fS œF N Âa± e¬y
´ jhd 콬 , ¬yh Ä ¤lh¬ Õ¡ f¯ m nef , i l™ W fi s ¢ r§½œf neÂL©/
nehª behoahY ©. ki d Ä . kœf¯ R°wìjhnuhL kd ´ jhg¡ fs hY ©
Cecil Gupta
² 39
r§½u±
c ¡ f¯ $hjf콬 r§½u± Ä U¢ºf콬 , U¨gjh¬/ c ¡ f¯ $± k uhº
Ä U¢ºfkhF©. m ¨‡ ¸uQ khd brí t hª Ä U¢ºfì½°F m ½g½ ´ ½u uhºˆ©.
f£ rìjd K ©. gy± jU©/ bg¥ ¸uQ khd brí t hÁ ± M ½gìa© c ¡ f¯
kd ¨nghœF ºy Fz h½ra¡ f¯ ê y© bt Æ ¨gL©/ Ä U¢ºf콬 , UœF©
r§½u± , u¥ L¡ bf¤lhd hfœ fUj¨gL©/ r§½uD œF nf§½uì½nyh m ¬yJ
ne« gh«i t Á nyh. rÈ nah. brí t hnah , U§jh¬. Õ¡ f¯ t hœF
t hjœfhuuhf‰ ©. m t ruœfhÂa© brªgt uhf‰ ©. xG ¡ Ïd khd t uhf‰ ©
fhz ¨gLÛ «f¯/ ki wÄ l¡ fÆ ¬ ºy rka© nehª jhœF©. , i lÄ lhj
t Åahf m t ´ i j¨gLÛ «f¯ / M d h¬ r§½u± . FU m ¬yJ Rœ¸und hL
nr«§½U§jhnyh m ¬yJ gh«œf¨g¤lhnyh Õ¡ f¯ ÀF§j ghœ¸at h± fs hf
, U¨Ö«f¯/ v¨nghJ© ºÂìj K fìnjhL c °rhfkhf , U¨Ö«f¯/ gz ©
r©gh½¨g½¬ bt °Ç njo t U©/ c ¡ fÆ ¬ gyUœF t «ìjf© ºw¨ghf
m i kˆ© t «ìjfkhÁ ± gyUœF¨ ga± gL¸w gyuhY © M jÂœf¨gL¸w
gz © jU© RW RW ¨ghd Ä ahghukhf m i kˆ©/
uhF
c ¡ f¯ $hjf콬 uhF , UœF© , l© flf©. c ¡ f¯ $± k yœd © Jyh©
m ¬yJ Â\ gkhd h¬. , J e¬y ´ jhd ©jh± / M d h¬ F©g yœd khd h¬
fz t ± -ki d Ä c l¬ ey© gh½œf¨gL©/ r§½u± Rgfhufd hf , U§jhnyh.
FU. Rœ¸u± gh«ìjhnyh c ¡ f¯ ¾½ ¾i yi k e± F K ± nd °w© V°gL©/
J}unjr¡ fÆ Ã U§J©. m a¬eh¤oà U§J© yhgfukhd br¬t t u‰ V°gL©/
ght ¸uQ ¡ f¯ nr«œi fnah. gh«i t nah bg°w uhF. c ¡ fS œF gyÄ jkhd
f³ l¡ fi sˆ©. g¬nt W fhuz ¡ fsh¬ , i l™ W fi sˆ© bfhL¨gh«/
nfJ
c ¡ f¯ $hjf콬 nfJ kfu콬 , Uœ¸wh± / c ¡ f¯ b$± k yœd © Jyh©
m ¬yJ ×d khf , U§jh¬ , J Àf‰ © c ± d jkhd , lkhF©/ M d h¬
c ¡ f¯ yœd © kfukhf , U§jh¬ c ¡ f¯ fz t «-ki d Ä Á ± njfey©. ºÇJ
ft i y m Æ ¨gjhf , UœF©/ rÈ gy© bg°ÇU§jhnyh. FUnt h m ¬yJ
Rœ¸und h gh«ìjhnyh. c ¡ f¯ ¾½ ¾i y Àf‰ © c aU©/ m a¬ eh¤L
Ä ahghu© yhgfukhf , UœF©/ brí t hnahL nr«§jh¬ Àf¨ bgÂa
Cecil Gupta
² 40
ˆnud ´
c ¡ f¯ $hjf콬 ˆnud ´ JyhÀ¬ , Uœ¸wh«/ c ¡ fS œF FL©g
t h®œi fÁ ¬ m ½f <LghL c ¥ L/ c ¯ s ì½± M H콬 v¨nghJ© fhj¬
c z «‰ t r¨gLÛ «f¯ / , U¨¿D © brh¬Y œF© braY œF© eLÄ ¬ v§jÄ j
nt W ghL© , ¬yhk¬ m s§J m o vLìJ i t ¨Ö«f¯/ bt F Rygkhf
k°wt «fi s fh§j© ngh¬ j± gœf© ft «§½U¨Ö«f¯ / M d h¬
bt FÄ i uÄ nyna gi Ha c wÄ ¬ <LghL Fi w§J ‡½a c wi t ì njo¢
br¬Û «f¯/ bt Æ Ä i sah¤LœfÆ ¬ M «t © m ½f©/ Û ¤o¬ , UœF©nghJ
m œf¨gœfì½d i u¨ gh«ìJ , œfi uœF m œfi u g¢i r v± gj°¸z ¡ f
¾i d ‰ f¯ njh± W ©/
be¨o™ ±
Ä U¢ºf uhºÁ ¬ , UœF© be¨¤™ ± / FU‰ lnd h m ¬yJ Rœ¸uD lnd h
nr«§½U§jh¬ m ¬yJ gh«œf¨g¤lh¬/ c ¡ fs J c ¯ m lj m ½fÂœF©/
bjªÛ f rœ½ bg°W v½«fhyìi jœ f¼ œF© ½wi k bgW Û «f¯ / M d h¬
m nj be¨¤™ ± ght œfuQ ¡ f¯ nr«œi fah¬ gh½œf¨g¤lh¬.
K u¤Lìjud khd njh°wK © ghY z «Ä ± m ½f¨‡©. bgUi kÁ ±
m ½f¨‡©. ga¡ fu nfhgK © c i lat «f¯ M fì njh°wkÆ ¨Ö«f¯ /
‡„ ¤nlh
c ¡ f¯ $hjf콬 ‡„ ¤nlh f± È Á ¬ , Uœ¸wh± / Õ¡ f¯ x¬Ã ahd t «/
½lfhì½ukhd rÙut hF c i lat «/ c l¬ t hi f¨ ng& t ½¬ t ¬yt «/ ‡j±
e¬y ´ jhd © bg°whnyh m ¬yJ FUnt h. Rœ¸und hL ‡„ ¤nlh
nr«§jhnyh. gh«i t bg°whnyh j± i d ¨ g°Ç Õ¡ f¯ Àf c a«t hf
¾i d ¨Ö«f¯/ M d h¬ brí t hnah/ rÈ nah nf§½u콬 , U§jhnyh.
nr«§½U§jhnyh c ¡ f¯ fUìJœfi s x¨‡œ bfh¯ s hjt «fi s ˆ©. c ¡ f¯
nghœi f Ä U©ghjt «fi sˆ© Àu¤Lt J©. J± ‡W ìJt J© c ¡ f¯ Rght ©/
Cecil Gupta
² 41
yœd h½g½ 1
c ¡ f¯ $hjf콬 yœnd r± 6t J Û ¤o¬ , Uœ¸wh«/ , J nuhf´ jhd ©
v± W m i Hœf¨gL©/ , §j ´ jhd 콬 Fl¬‡¥ . fha¡ f¯ . nt ¥ lhj
c wÄ d «f¯. ½Ul«f¯. Ä nuh½f¯. ‡$¡ f¯. bf¤l ‡ì½. ght ©. ga©
m t khd © m i t ba¬yh© m l¡ F©/ c ¡ f¯ $hjf콬 ìu± rh©a©
, ¬i yna¬. Õ¡ f¯ nk°brh± d i t f¯ Vjht J x¯ DZ ê y©
m t ½¨gLÛ «f¯ / c ¡ fS i la $± k yœd © Jyh© m ¬yJ Â\ gkhf
, U§jh¬ M wh© Û ¤o± Ä \ a콬 Õ¡ f¯ m ½«³ l rhà f¯ / Vbd ± wh¬
c ¡ f¯ yœnd r± c ¢rkhfnt h. brh§j Û ¤o¬ M ¤º bg°nwh , U¨gh±
, ¬yhÄ ¤lh¬. , J nfht ìi jì jU© Û ¤o¬ c ¡ f¯ yœd h½g½
ght ¸uQ khf , U§jh¬ Ä nuh½fs h¬ r¡ fl¨gLÛ «f¯ / jhªt Å
c wÄ d «fnshL kd ´ jhg¡ f¯ V°gL©/ M d h¬ ngh¤oì nj«‰ fÆ ¬
bt °Çˆ©. ngh¤ofÆ ny b$aK © m i lÛ «f¯/ c ¡ f¯ yœnd r±
, a°i fÁ nyna ght œuQ khf , U§jh¬. Õ¡ f¯ i jÂarhà f¯ jh± / M d h¬
nehª behoœF©/ ½U¤LœF© M s hÛ «f¯ / c ¡ f¯ yœd h½g½ RgœuQ ìnjhL
nr«§½U§jhnyh. gh«œf¨g¤lhnyh. e¬y t Ukhd © ¸i lœF©/ brŨghd
t h®œi f m i kˆ©. M d h¬ ght œuQ ìnjhL r©g§j¨g¤lh¬ flD œF¯
¿ogLÛ «f¯ / gi ft «f¯ gaK ©. ehY ngUœF K ± d h¬
m t khd ¨gL©goahd ¾i yˆ©. ºyrka콬 Ä gìJœfS © V°gL©/
N Âa±
N Âa± eh± fh© Û ¤o¬ , U¨gjh¬ ½œgyi d , H§J Ä L¸wh± / M i fah¬
t h®œi fÁ ¬ bfh£ r© t ajhd ¿± jh± bfs ut khd g¤l¡ f¯ bgW ©
t hª¨‡œ ¸i lœF©/ M d h¬ ºy gÂfhu ¾i yi k , U§jh¬ ºy e± i kf¯
¸i lœfœ T L©/ Õ¡ f¯ j§i jnahL ÀF§j ghrkhf , U¨Ö«f¯ / c ¡ f¯
brhìJ ¾yt u© g°Ç Àf‰ © ft d khf , U¨Ö«f¯ / c ¡ f¯ yœd © Â\ gkhf
, U§jh¬. 4© ´ jhd ½g½ brh§jÛ ¤o¬ M ¤º bgW ¸wh± / e¬y f¬Ä
bgW Û «f¯/ brh§j C Âny Àf‰ © ‡fG © bgaU© m i lÛ «f¯ / c ¡ f¯
yœd © Ä U¢ºfkhf , U§jh¬. c ¡ fS i la 10t J Û ¤l½g½ j± D i la
brh§j Û ¤i l¨ gh«¨gjh¬ Õ¡ f¯ c ¡ f¯ bjhÅà ny Àf c a«‰ bg°W .
bgÂa bt °Ç m i lÛ «f¯/ c ¡ f¯ yœd © kfukhd h¬. v¤lh© Û ¤l½g½
eh± fhÀl콬 c ¢r© bgW ¸wh± / m jd h¬ f¬Ä Á ¬ ÀF§j c a«¾i y
m i lÛ «f¯ / bgÂa ¾½ ¾W t d ¡ fÆ Ã U§J f¼ rkhd bjhi f fld hfœ
¸i lœF©/ jœf jUz 콬 c jÄ ¸i lœF©/ c ¡ fS i la yœd © flfkhf
, U§jh¬. c ¡ fS i la , u¥ lh© ´ jhd h½g½ eh± fh© Û ¤o¬
Cecil Gupta
² 47
‡j±
‡j± c ¡ fS i la 3t J Û ¤o¬ , Uœ¸wh± / m i k½Á ¬yhj m i yghˆ©
Fz K ©. Xahk¬ RW RW ¨ghf º§½œF© ê i sˆ© c ¯st «f¯ Õ¡ f¯/ Õ¡ f¯
‡ìjf¨ ‡G Ä £ " hd ì½± c gnahfkhd ºy ¿ ‰ fÆ ¬ Õ¡ f¯
Ä t u¡ fi sˆ©. c gnahf¡ fi s ˆ© g°Ça fUìJœfi s ¢ nrf¨֫f¯ /
Õ¡ f¯ ºw§j m Çt hÆ c ¡ fS i la Ri t . ei l. c i l. ght i d v¬yhnk
ºw§jjhf , UœF©/ gi Ha , yœ¸a¡ fÆ Y ©. ‡½a E }¬fÆ Y © nj«¢º
bgW Û «f¯/ vG ìJyf콬 bjhŬ m i kˆ© m ¬yJ c ¡ fsJ bghG J
nghœF ê y© ºw§j t hª¨‡fS ©. r§j«¨g¡ fS © ¸i lœF©/ gy± juœT oa
m nef gaz ¡ f¯ brªÛ «f¯ / v¬yh , l¡ fÆ Y © m nef e¥ g«f¯ c ¥ L/
Õ¡ f¯ bghW i krhà ahf , ¬yhÄ ¤lhY © v§j xU ¿u¢ºi d i aˆ© nt «
M H© t i u br± W bt Fnt fkhf m j°Fì Ô«‰ fh¥ Ö«f¯ / c ¡ fs J yœd ©
nk\ © m ¬yJ flf©. M d h¬ ‡jD œF M ¤ºnah m ¬yJ c ¢rnkh
¸i lœF©/ Õ¡ f¯ , i sa rnfhju«fs h¬ r§njh\ © FUÄ ± nr«œi f m ¬yJ
gh«i t , U§jh¬ Õ¡ f¯ f¬Ä Á Y ©. , yœ¸aì½Y © bt Ft hf <LgLÛ «f¯ /
c ¡ f¯ yœd © kfu© M d h¬ Õ¢r© bgW © ‡j± ne«khwhd gy± fi s na
bfhLœF©/ FUnt hL , U§jh¬ bfh£ r© Fi waœT L©/ m njhL gaz ¡ fÆ ¬
ºy r¡ fl¡ fi s r§½¨Ö«f¯ /
Rθu±
Rght ì½nyna RgœuQ khd Rœ¸u± , u¥ lh© Û ¤o¬ , U¨gjh¬ FL©g
Ä \ aì½Y ©. brhìJ Ä \ aì½Y © Õ¡ f¯ Rœ¸u ½i r nahf© m o¨gt «jh± /
M d h¬ brhFrhd t h®œi fÁ Y ©. M l©guì½Y © m ½fkhf¢ bry‰ brªgt «/
Õ¡ f¯ M ¥ fshd h¬ , ± gì½°fhf¢ bry‰ brªÛ «f¯ / bg¥ fs hd h¬
c i lfÆ Y ©. eÛ d ehfÙf© bghU¤fÆ Y © bryt Ũ֫f¯ / c ¡ f¯ yœd ©
F©gkhd h¬ 2M © Û ¤o¬ Rœ¸u± c ¢r© bg°W , U¨gjh¬ , §j M l©gu¨
bghU¯ t h¡ F© bryÄ d ¡ f¯ FǨ¿L© goahf , UœF©/ c ¡ f¯ yœd ©
º©k© M d h¬ , u¥ o¬ Rœ¸u± Õ¢r© bgW ©/ , J e¬y ´ jhd khfhJ/
M d h¬ m Jnt RgœuQ ìnjhL nr«§J , U§jh¬ m ¬yJ gh«i t bg°wh¬
Õ¡ f¯ vi jˆ© b$Á ¨gt uhf‰ © rê f콬 c aÂa m §j´ i j¨
bg°wt uhf‰ © , U¨Ö«f¯ / Rœ¸u± brí t hªœF Àf m U¸¬ , U§jh¬.
FUÄ ± nr«œi f gh«i t m ¬yJ FUÄ ± e¤rì½u¡ fÆ ¬ ¾°gnjh. , i t
vJ‰ nk , ¬yhÄ ¤lh¬ v½« ghà d ± c wi t Àf‰ © Ä U©¿ º°Ç± g¨
¿Âauhf , U¨Ö«f¯ / M d h¬ FU nr«§J Ä ¤lhnyh. ki d Ä -fz t nd hL
Àf r§njh\ khd t h®œi f elìJÛ «f¯/ FH§i jf¯ ghœa©. m ½Y © m ½f¨
bg¥ FH§i jf¯ bgW © ghœ¸a© ¸¤L©/ Rœ¸u± FUi t ¨ gh«ìjh¬ Õ¡ f¯
r¤lœ f¬Ä gÁ ¬Û «f¯/ ‡j± T l Rœ¸u± nr«§jh¬ E ¥ fi yfÆ ¬
M «t © bfh¥ L c ¡ f¯ ngd hÄ d h¬ xU m ½ra c yfnk gi l¨Ö«f¯ /
Cecil Gupta
² 48
brí t hª
6© Û ¤o¬ brí t hª v± gJ m ½«³ lkhd , lkhF©/ brh§jkhf bjhŬ
brªJ e¬y yhgK © bg°W gi ft «fi s Xl Xl Ä u¤o m o¨Ö«f¯/
c ¡ f¯ $± kyœd © nk\ ©. Â\ g©. ÀJd ©. f± È . Ä U¢ºf©. jD R
, i t fÆ ¬ x± whf , U§jh¬ Ä gÙj uh$nahfì½± gy± fi s m E gÄ ¨Ö«f¯ /
ÀJd nkh m ¬yJ Ä U¢ºfnkh yœd khd h¬ 6M © Û ¤o¬ brí t hª c ¢r©
bgW t jh¬ c ì½nahf콬 c a«§j gjÄ t ¸¨Ö«f¯/ F©gyœd khd h¬ 6t J
Û ¤o¬ brí t hª Õ¢r© bgW t jh¬ ji yi a gh½œF© nehªœF M shÛ «f¯/
m njhL rÈ ˆ© bf¤oU§jh¬ ji yÁ ¬ m W i t º¸¢i r brªa neÂL©/
brí t hª c ¡ f¯ yœd ìi j¨ gh«¨gjh¬ c ¡ fS œF nfhg© ê œF E È Á ¬
K & œ v± wh¬ ÑǨ ghªÛ «f¯/ nt i yah¤fns hL RL brh°fi s Û Rt jh¬.
m ½U¨½ˆ©. M ì½uK © m i l§j bjhÅyhÆ f¯ Vkh°W j¬. ½ULj¬
M ¸ai t fÆ ¬ <Lg¤L c ¡ fS œF e³ lìi j Ä i s Ä ¨gh«f¯ /
FU
FU 5 M © Û ¤o¬ , U¨gjh¬ Õ¡ f¯ ºw§j t u© bg°wt «f¯ / Õ¡ f¯ Àf¨
bgÂa m ½«³ l rhà f¯. Vbd ± wh¬ ¸uQ ¡ fÆ ¬ Àf¢ ºw§j Rgfhufd hf
FU c ¡ fS i la 9© Û L© (j§i j. br¬t © K jà ai t ) 11© Û L©
(t Ukhd ¡ f¯. e¥ g«f¯ K jà ai t ) yœd © (c l¬. bghJt hf v¬yh
Ä \ a¡ f¯ ) , i t fnshL 5 M © Û ¤i l¨ ghJfhìj¬ (j§½. gjÄ .
kœf¤ngW M ¸ai t ) , i t fi s v¬yh© gh«¨gjh¬ v¬yhì Ji wfÆ Y ©
e± i kna e± i kjh± / c ¡ f¯ yœd © ×d khd h¬ FU c ¢rki l¸wh± /
c ¡ f¯ yœd © º©k© m ¬yJ Ä U¢ºf© M d h¬ FU ´ t n\ ¦½¬
M ¤ºbgW ¸wh± / M i fah¬ ˜ «t ‡¥ ¼ a© ¾i w§j f¥ ¼ akhd
FL©g콬 ¿w§jt «f¯ / r§njh\ khd N ®¾i yÁ ¬ Õ¥ l M ˆS © ºw§j
f°gi d t s© ¾i w§j Ji wfÆ ¬ c ¡ f¯ m G ìjkhd M ½œfìi j¨
g½ìjt «fshf‰ © , U¨Ö«f¯/ gh¤ld h«. jf¨gd h«. FH§i jf¯ Ä \ a콬
ºw§j ghœ¸a rhà f¯ . ºw¨ghd f¬Ä khd hf‰ ©. M ± ×f t h½ahf‰ ©
, U¨Ö«f¯/ J}ukhd , l¡ fS œF m oœfo gaz © brªÛ «f¯ / M ± ×f
Ä \ akhfnt h. fyh¢rhu Ä \ akhfnt h. m a¬ ehLfS œF¢ br¬Û «f¯/
‡¥ a ´ jy ahì½i uf¯ nk°bfh¯ S Û «f¯ / c ¡ f¯ yœd © f± È ahf
, U§jh¬ FU 5© Û ¤o¬ Õ¢rki l¸wh± / M i fah¬ f¬Ä Ä \ a콬
m ½«³ l© Fi w‰ FH§i j¨ ngW T l Fi w‰ jh± M d h¬ rÈ e¬y ´ jhd
gy© bg°ÇU§jh¬ m ¬yJ Rœ¸u± . ‡j± ngh± w Rgœ¸uQ ¡ f¯ 5© Û ¤o¬
, U§jhnyh. gh«ìjhnyh gÂfhukhf e¬y gy± f¯ ¸i lœF©/
rÈ
rÈ 5© Û ¤o¬ m k«§½Uœ¸wh± / rÈ c ¡ f¯ $hjf콬 Rg gy±
Cecil Gupta
² 49
r§½u±
8t J ´ jhd 콬 r§½u± c ¯ st «f¯ v¨nghJ© ºÂìJ t hH
M i r¨gLt h«f¯/ ¿wi uœ ft U© Fz ¡ fi s Rœfyg| r§½u± m Æ œF©/
c ¡ f¯ yœd © Jyh© v± wh¬ m ³ lk콬 c ¢r© bgW ©/ r§½u±
Ô«œfhˆi s m Æ ¨gJ c W ½/ jD « yœd œfhu«fS œF© 8t J Û ¤o¬ r§½u±
´ t n\ ¦½¬ M ¤º bgW t jh¬ , nj gy± ¸¤L©/ M d h¬ r§½u±
m ³ lk´ jhd J œF m U¸¬ M ½œf© bg°whnyh m ¬yJ r§½uD œF m U¸¬
ght œ¸uQ © , U§jhnyh nt W e¬y gÂfhu nr«œi ff¯ c ¡ f¯ $hjf콬
, ¬yhÄ ¤lh¬. Õ¡ f¯ M ¥ fs hf , U§jh¬ Ä gìJœf¯ V°gL©/ c ¡ f¯
c Á Uœnf M gìJ© V°glœT L©/ Õ¡ f¯ bg¥ fs hd h¬ c ¡ f¯ fz t ±
M ˆ¯ ght © nf¯Ä œFÂajh¸ Ä L©/ nk\ yœd ì½°F m ³ lk콬 r§½u±
Õ¢r© bgW ¸wh± / brí t hˆ© gy© , H§J r§½uD œF© Rg ¸uQ
nr«œi fnah. gh«i t nah , ¬yhÄ ¤lh¬ Õ¬ ê ®¸ kuz © V°gL©/ nfJ
r§½uD œF m U¸¬ , U§jh¬ bgÂa m W i t º¸¢i r V°gL©/ uhF T l
, U¨¿± Ä \ gaìJœF M shÛ «f¯/ rÈ T l , U¨¿± ÏnH Ä G §J
m ogLÛ «f¯ / brí t hÁ ± m Ufhi k beU¨‡ M ˆj ga© V°gLìJ©.
m ³ lk r§½u± eLìbjUÄ ¬ c ¡ fS œF K oi t V°gLìJ©/
uhF
uhF ehyh© , l콬 ºy e± i kfi sì jUt h«/ uhF , §j , l콬
nahffhufd ht jh¬. nahfhjakhd brhìJœf¯ ¸i lœF©/ uhF Â\ gì½nyh.
f± È m ¬yJ F©gì½nyh , U§jh¬ e± i kahd gy± fns ¸i lœfhJ/
Ä U¢ºf yœd K ©. brí t hª gy© Fi w§½U§jhnyh FU. Rœ¸u± . ‡j±
nr«œi fnah. gh«i t nah uhF‰ œFœ ¸i lìjh¬ c ¡ f¯ jhah± c l¬ ey©
gh½œf¨gL©/ brh§j C Ânyna , UœF© t i u K ± nd °wnk ¸i lahJ/
gìjht J ´ jhd h½g½ e¬y , l콬 , ¬yhÄ ¤lh¬ m ¬yJ gìjht J ´ jhd ©
RgœuQ nr«œi fnah. gh«i t nah bgwhÄ ¤lh¬. c ¡ f¯ bjhŬ r©g§jkhf
Ï®jukœfnshL rft hrK ©. FW ¸a ‡ì½œfhu«fÆ ± c w‰ © V°gL©/
Cecil Gupta
² 50
nfJ
10t J Û ¤oY ¯s nfJ. F©g yœd œfhu«fS œF© m ¬yJ 10t J Û ¤nlh±
gy© bg°w $hjf«fS œF©. c ì½nahfìJ i wÁ ¬ e± i kf¯ brªt h± /
N Âa± T l , U§J. r°W J}u© Ä y¸ , U¨¿± Õ¡ f¯ kUìJt ì bjhŬ
brªÛ «f¯/ r§½uD ©. M wh© Û ¤nlhD © e¬y , l© bg°W . 4t J m ¬yJ
5t J Û ¤o¬ , U§jhY © Õ¡ f¯ lhœlUœF¨ go¨Ö«f¯ / c ¡ f¯ yœd ©
º©k© M d h¬ nfJ 10t J Û ¤o¬ Õ¢r© bgW ¸wh± / ºy nkhrkhd
kÈ j«f¯ . t h®œi fÁ ± k¤l ¾i yÁ ¬ c ¯ s Ï®ìju kÈ j«f¯ ngh± wt «f¯
c ¡ fS œF Ä nuhjkhf ufºa r½fÆ ¬ <Lg¤L c ¡ f¯ c ì½nahfì½°F c i y
i t ¨gh«f¯/ ºy neu¡ fÆ ¬ c ¡ fÆ ± K JF¨ ¿± d h¬ c ¡ fi s ¨ g°Ç
t j§½fi s¨ gu¨‡t h«f¯/ M d h¬ 4t J Û ¤o¬ c ¯ s uhF nahffhuf±
M t jh¬ fod khd c i H¨¿¬ ¸i lìj f¬Ä ah¬ Õ¡ f¯ K ± D œF
t UÛ «f¯/ ‡jD © e¬y , l© bg°wh¬ c ¡ f¯ c a«‰ ¾¢ra©/ nfJ‰ l±
brí t hª , U§jh¬ c ¡ f¯ bjhŬ À± rhu t hÂa©. Ôai z ¨‡¨ gi l
, i t r©g§j¨g¤ljhf , UœF©/ brí t hª gh«ìjh¬ Âa¬ v´ nl¤.
Ä \ kU§J f¯ . c u¡ f¯. ˜ ¢º kU§Jf¯ ngh± w Ä \ a¡ fÆ ¬ bjhŬ
brªJ yhg© r©gh½¨Ö«f¯/ M d h¬ , §j ¸uQ ¾i y jf¨gd hUœF©
ghjfkhd J/ m t « brhìJ Rf¡ fi s , H¨gh«/ ½U¤L¨nght jhnyh.
, a°i fÁ ± Ñ°wìjhnyh m ½f e³ lki lt h«/ FL©g© Àf‰ © f³ l콬
, UœF©/
ˆnud ´
7t J Û ¤o¬ ˆnud ´ , U¨gjh¬. c ¡ fS œFì J± gnk J± g©jh± /
yœd h½g½ e¬y ´ jhd © bgwhÄ ¤lh¬ Õ¡ f¯ Àf‰ © ¿ot hjfhuuhf‰ ©.
jh± ¿oìj K aY œF ê ± nwfh¬ v± W rh½¨gt uhf‰ © , U¨Ö«f¯/
c z «¢ºfS œF m oi kah¸ ºy c w‰ f¯ V°gL콜 bfh¯S Û «f¯/
Ä ¤LœbfhLœf K oahj c ¡ f¯ ¿ot hj Fz ìjh¬ gy Ä nuh½f¯
bt Æ ¨gi lahfnt c ¡ fnshL nkhJt h«f¯/ bjhÅÃ ¬ T ¤lhÆ fi s¢
nr«¨g½nyh/ t h®œi fì Ji z i aì nj«§bjL¨g½nyh m t ru© fh¤LÛ «f¯ .
m jd h¬ ¿°fhy콬 Àf‰ © g¢rhjhg¨gLÛ «f¯ . K oÄ ¬ ¿ÂÄ nyh m ¬yJ
Ä t hfuì½nyh t §J K oˆ©/ , U¨¿D © 7© Û ¤nlh± e¬y , l©
bg°whnyh. Rgœ¸uQ © 7t J Û ¤o¬ , U§jhnyh. m i j¨ gh«ìjhnyh.
¾i yi k bfh£ r© Ñ«gL©/ 11t J Û ¤nlh± gy© bg°ÇU§jh¬. gz gy©
bg°w bgÂa kÈ j«fÆ lÀU§J M jha¡ fS ©. c jÄ fS © bgW Û «f¯/
½Obu± W ‡f®¢ºi a m i lÛ «f¯/ ˆbud ´ uhFnt hL nr«§jhnyh. uhFÄ ±
e| ì½u콬 , U§jhnyh vyœ¤uhÈ œ Ji wÁ ¬ e¬y yhg© bgW Û «f¯/
be¨o™ ±
m ³ lk´ jhd 콬 be¨¤™ ± , U¨gjh¬ c ¡ fS œFì ½Ukz ì½°F¨ ¿wF
gz ì j¤L¨ghL V°gL©/ c ¡ f¯ fz t ± -ki d Ä gz Ä \ a¡ fÆ ¬
Cecil Gupta
² 51
‡„ ¤nlh
‡S ¤nlh 6t J Û ¤o¬ , Uœ¸wh«/ Ru¡ f©. bt okU§Jf¯ , oghLf¯.
K jà a m rhjhuz khd Ä \ a¡ f¯ r©g§j¨g¤ljhf , UœF©/ c ¡ f¯
bjhŬ m & À± rœ½nah m ¬yJ gukhD À± rœ½ bjhÅ°rhi y
r©g§j¨g¤l nt i yahf , UœF©/ ‡i f. fÂ. ÕuhÄ . f½« bt ¨g©
M ¸ai t fsh¬ vÆ ½¬ gh½œf¨gLÛ «f¯ / c ¡ f¯ 6M © Û ¤nlh± e¬y
´ jhd © bgwhÄ ¤lhnyh. 6t J Û ¤LœF Rgœ¸uQ nr«œi fnah. gh«i t nah
, ¬yhÄ ¤lhnyh Õ¡ f¯ ‡Âahj xU m ½ra nehah¬ gh½œf¨gLÛ «f¯ / m J
c Á « bfh¬Ã nehahfœ T l , Uœfyh©/ m njhL ght œ¸uQ © nr«§J
Ä ¤lh¬ nehÁ ± ÔÄ u© m ½fÂìJ c ¡ f¯ nt ji d ˆ© T oÄ L©/
c wÄ d «fnshnlh rfghofns hnlh m ¬yJ T l nt i y brªgt «f¯
T lnt h c ¡ f¯ c w‰ RK fkhfnt , UœfhJ / v¬yht °i wˆ© m oìJì
j¯ Æ œ bfh¥ L K ± nd W Û «f¯/ c ¡ f¯ gi ft «f¯ Ô¡ F Ä i s Ä œf¨
gh«¨gh«f¯ / M d h¬ m t «fi s ¨ F¥ nlhL m Åœf Õ¡ f¯ nk°bfh¯ S ©
m ojo c gha¡ fs h¬. m t «f¯ bt °Ç bgwnt t Å , ¬i y/
Cecil Gupta
² 52
bghJt hd Ä s œf©
t h®œi fÁ ¬ gy nrhji d fi s m E gÄ ¨Ö«f¯ / Àfœ f³ lkhd ¾i yi aœ
T l xG ¡ fhd K i wÁ ¬ º§½ìJì Ô«‰ fh& © ½wi kah¬ v¬yhÄ jœ
f³ l¡ fi sˆ© rkhÆ ¨Ö«f¯ / M d h¬ K f콬 v¨nghJ© º§ji d nj¡ ¸
¾°F©. m j°Fœ fhuz © Õ¡ f¯ m oœfo r§½œf neU© J± g¡ fS ©.
, i l£ r¬fS nkahF©/ Àf¢ ºÇa ¿u¢ºi d T l c ¡ fi s m ½fkhf¢
º§½œf i t œF©. m i jna ¾i d ìJ ¾i d ìJ c U¸ì jÄ ¨Ö«f¯/
Ä £ " hd ˜ «t c l¬ m i k¨‡
m Hfhd K f©. xÆ Ä L© f¥ f¯ ºyng«. e¬y T ¤L nr«œi ff¯
, ¬yhÄ ¤lh¬ m îru´ kh½Â m Hfhf , U¨gh«f¯ /
f€
brh§j bjhŬ bt °Çi aœ bfhLœF© c ì½nahf콬 , U§jh¬
nky½fhÂfi s i fœF¯ngh¤Lœ bfh¯ S © fi yÁ ¬ t ¬yt «/ 17. 18 t J
t a½nyna àt nd hghaì½°fhf bjhŬ brªÛ «f¯/ 17 t aJ K j¬ 48
t aJ t i u nrhji d f¯ ¾u©¿a fhy©jh± / M d h¬ K °ÇY © nrhji d fshf
, UœfhJ/ eLeLnt e± i kfS ©. m ½«³ lkhd ½U¨g¡ fS © V°gL©/ 48
t aJœF¿± t h®œi f Àf‰ © r§njh\ khf , UœF©/ , §j t a½¬jh±
, ³ l¨go t h®œi fÁ ¬ ´ ½uj± i k bg°W . f³ lÀ¬yhj t h®‰ fh¥ Ö«f¯ /
r§½u± T l brí t hª , U§jh¬. kU§J. bfÀœf¬ bjhÅnyh m ¬yJ
lhœluhfnt h , U¨Ö«f¯/
FL©g t h®œi f
rnfhju«fsh¬ v§j c jÄ ˆ© ¸i lœfhJ/ jf¨gd hÂlÀU§J c jÄ fi s
v½«gh«œf kh¤O«f¯ / Ra K a°ºah¬ K ± D œF t UÛ «f¯/ ºy«
jf¨gd hnuhL t hœFt hj© brªt h«f¯ / jhah± ng¢RœF v½uhf , U¨gh«f¯ /
¿w§j C Âà U§J rhjhuz khf J}ukhd , l콬jh± Fo‡FÛ «f¯/ nkny ºy
bf¤lgy± f¯ T Çd hY © c ¡ f¯ , ¬t hHœi f r§njh\ khfìjh± , UœF©/
Cecil Gupta
² 53
c l¬ M nuhœ¸a©
rhjhuz khf M nuhœ¸a rhà jh± / Rt hr©. g¬. , Uk¬. $ynjh\ ©.
ky¢ºœf¬. bjh¥ i lt à ngh± w c ghi jf¯ V°gL©/ M nuhœ¸aìi j
m y¤ºa¨gLìjhk¬. jF§j º¸¢i r nk°bfh¯s nt ¥ L©/
FU ~ ˜ u© ~ eh± ¸¬ xU gF½ ~ 1
Õ¡ f¯ gykhd t «. i jÂarhÃ Ä i uÄ ¬ v¬nyhÂlK © gH¸ Ä LÛ «f¯/
gyÄ j Ä £ " hd Ji wfÆ ¬ m Âa " hd © bgW Û «f¯ / v¬yhÄ j
el¨‡fi s¨ g°Çˆ© bghJ m ÇÄ ¬ ºw§jt «. bgÂa gz œfhu«/