Jamy ciała i błony surowicze

- podział jamy ciała na jamę klatki piersiowej i jamę brzuszną (przedłużającą się w jamę miednicy) przez przeponę,
- wewnętrzna wyściółka- błona surowicza- tunica serosa,
* otrzewna- peritoneum- błona surowicza jamy brzusznej i miednicy,
* opłucna- pleura- jama klatki piersiowej,
* osierdzie- pericardium- serce,
- płyn surowiczy- wytwarzany przez błonę surowiczą,
* płyn otrzewnowy, płyn opłucnowy, płyn osierdziowy,
- błona surowicza wysłana nabłonkiem jednowarstwowym płaskim (mesothelium),
* nabłonek spoczywa na blaszce właściwej błony śluzowej (lamina propria serosae),
- otrzewna- występuje w jamie brzusznej i zachodzi na przedni odcinek jamy miednicy połączony z jamą brzuszną za
pośrednictwem otworu- wpust doczaszkowy jamy miednicy- apertura pelvis cranialis,
* otrzewna za duża w porównaniu do powierzchni, tworzy więc otrzewną trzewną narządów wewnątrz (dwulistkowe
fałdy otrzewnowe):
* krezki- mesenteria,
* sieci- omenta,
* więzadła- ligamenta,
* właściwe fałdy otrzewnowe,
- opłucna- tworzy dwa worki surowicze- worek opłucnowy prawy i lewy,
* worki przylegają do siebie w płaszczyźnie pośrodkowej tworząc podłużną dwulistkową przegrodę- śródpiersie
(mediastinum),
- osierdzie- pojedynczy worek kształtem odpowiadający konturom serca, nieco większy.
Jama brzuszna
- w obrębie brzucha- abdomen,
- od przepony do wpustu doczaszkowego jamy miednicy,
- przedni odcinek objęty tylnymi żebrami wkracza w klatkę piersiową (thorax)- część wewnątrzpiersiowa jamy
brzusznej- pars intrathoracica cavi abdominis,
- ściana grzbietowa jamy brzusznej (najbardziej masywna- rusztowanie kostne na całej długości w postaci kręgosłupa
piersiowo-lędźwiowego):
* skóra o wyraźnie zaakcentowanej grubości,
* mocna błona łącznotkankowa- powięź piersiowo-lędźwiowa,
* mięśnie grzbietu (m. najdłuższy grzbietu, m. biodrowo-żebrowy, m. wielodzielny),
* kręgi lędźwiowe,
* mięśnie lędźwiowe (m. czworoboczny lędźwi, m. lędźwiowy większy, m. lędźwiowy mniejszy),
* powięź biodrowa,
* otrzewna ścienna,
- ściana boczna jamy brzusznej prawa i lewa rusztowanie kostne w odcinku doczaszkowym i doogonowym przez
ostatnie żebra, kości biodrowe:
* skóra,
* mięsień skórny tułowia z powięzią powierzchniową,
* powięź głęboka,
* u dużych ssaków roślinożernych opona żółta brzucha- tunica flava abdominis,
* mięsień skośny wewnętrzny brzucha,
* mięsień skośny zewnętrzny brzucha,
* powięź poprzeczna,
* otrzewna ścienna,
- ściana dolna, elementy kostne w postaci koniec mostka (chrząstka mieczykowata) w odcinku doczaszkowym, kości
łonowe w odcinku doogonowym:
* skóra,
* listek zewnętrzny pochwy mięśnia prostego brzucha wraz z powięzią poprzeczną,
* otrzewna ścienna,
- linia biała- linea alba- w płaszczyźnie pośrodkowej ściany brzucha,
* szew ścęgnisty sięgający od od mostka do miednicy,
* zespalają się w nim rozcięgna mięśni szerokich prawej i lewej strony- m. skośny zewnętrzny brzucha, m. skośny
wewnętrzny brzucha, m. poprzecznego brzucha,
- doczaszkowe ograniczenie jamy brzusznej- przepona z przylegającą do niej otrzewną ścienną,
- doogonowo przez wpust doczaszkowy jamy miednicy przedłuża się w jamę miednicy obramowaną kośćmi
miednicznymi i kością krzyżową,
- kresa graniczna- linea terminalis- granica między jamą brzuszna a jamą miednicy.
Okolice brzucha- regiones abdominis
Mięsożerne
- krótka okolica doczaszkowa brzucha- wydłużony odcinek lędźwiowy,
- koniec obwodowy ostatniego żebra leży na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego- kąt żebrowo-kręgosłupowy
większy niż u ssaków roślinożernych,
- skośne ustawienie miednicy
Świnia
- okolica doczaszkowa do VII żebra,
- kąt żebrowo-kręgosłupowy ostatniego żebra duży- jego obwodowy koniec nie przekracza wysokości pierwszego
kręgu lędźwiowego,
- skrocenie środkowej okolicy brzucha mimo wydłużonego odcinka lędźwiowego- skośne ustawienie wpustu
miednicy w porównaniu z daleko wysuniętymi w kierunku doczaszkowym guzami biodrowymi,
- początek spojenia łonowego rzutowany prostopadle ku górze na kość krzyżową trafia na wysokość III kręgu
krzyżowego.
str. 25
Jama miednicy- cavum pelvis
- kontynuacja jamy brzusznej,
- szkieletowa obudowa ze stron obu kk. miednicznych, k. krzyżowej, pierwsze kręgi ogonowe,
* więzadło krzyżowo-guzowe szerokie, mięśnie pośladkowe,
- podłużnie owalny zarys wpustu doczaszkowego jamy miednicy ustawiony w dół i doogonowo tworzy rozległe
połączenie między jamą brzuszną i miedniczną,
* linea termianlis- boczne kontury wpustu,
- przepona miednicy- diaphragma pelivis- przeciwlegle do wpustu doczaszkowego, doogonowo
* zabudowuje jamę miednicy od strony doogonowej,
* mięśnie, powięzie, odbyt, krocze, narządy płciowe zewnętrzne,
- krocze- perineum- część przepony miednicy sięgająca od odbytu do narządów płciowych zewnętrznych,
* samce- krocze bardziej rozległe- od odbytu do moszny (skrócenie u knura i kotowatych- odbyt leży blisko worka
mosznowego),
* samice- od odbytu do spoidła górnego warg sromowych (krótkie w porównaniu do samców).
Okolice miednicy
- kość krzyżowa wyznacza zasięgiem nieparzystą okolicę krzyżową,
- okolica krzyżowa przechodzi na boki w okolicę pośladkową prawą i lewą,
- ku przodowi od okolicy pośladkowej- okolica guza biodrowego,
- ku tyłowi od okolicy pośladkowej- okolica guza kulszowego,
- nieparzysta okolica krzyżowa przedłuża się w okolicę ogonową, początkowy odcinek- okolica korzenia ogona.
Jama klatki piersiowej- cavum thoracis
- ograniczona przez kręgi piersiowe, żebra kostne, chrząstki żebrowe, mostek,
* obłożone licznymi mięśniami,
* mięśnie oddechowe,
* mięśnie należące do zespołu kończynowo- tułowiowego- mm. czworoboczne, mm. najszersze grzbietu, mm.
równoległoboczne, mm. zębate dobrzuszne, mm. piersiowe,
* w powięzi powierzchniowej mięśnie skórne tułowia,
- od wewnątrz żebra i mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne pokrywa powięź wewnątrzpiersiowa do której przylegają
listki ścienne worków opłucnowych,
- dwa worki opłucnowe i worek osierdziowy,
- każdy z worków opłucnowych we wpuście klatki piersiowej tworzy uwypuklenie- sklepienie opłucnej- capula
pleurae,
* po prawej stronie wystercza ono bradziej ku przodowi przed brzeg doczaszkowy pierwszego żebra,
* po lewej stronie osiąga ten brzeg tylko u mięsożernych,
- opłucna ścienna w zależności od okolicy przyjmuję nazwę opłucnych:
* żebrowej- pleura costalis,
* przeponowej- pleura diaphragmatica,
* śródpiersiowej- mediastinalis,
* tam gdzie przylega do serca- opłucna osierdziowa- pleura pericardiaca.
Otrzewna- peritoneum i jej pochodne
- największa spośród błon surowiczych,
- obszerny worek, większy od obszaru jamy brzusznej i jamy miednicy,
* tworzy fałdy sterczące do jego wnętrza ,
* zewnętrzna okrywa surowicza dla narządów położonych w jamie brzusznej i miednicy (trzewia) – otrzewna
trzewna,
- krezki- dwulistkowe fałdy podwieszające jelito, jajnik, jajowód itd.,
* podwieszają narządy i tworzą drogę dla przejścia naczyń i nerwów,
* biegną między dwoma listkami krezki,
* mogą być umiejscowione węzły chłonne i złogi tłuszczowe,
- obroty żołądka w trakcie rozwoju osobniczego (sygnał do powstania sieci), dwie krezki żołądka i początkowego
odcinka jelita:
* krezka dogrzbietowa (mesogastrium dorsale)- od żołądka do okolicy grzbietowej jamy ciała,
-> sieć większa- omentum majus ( dwulistkowy fałd otrzewnej)
* krezka dobrzuszna żołądka (mesogastrium ventrale)- od żołądka do dolnej ściany jamy ciała
-> sieć mniejsza- omentum minus,
- śledziona umocowana na dwulistkowym więzadle surowiczym- więzadło żołądkowo-śledzionowe,
* początkowa część krezki dogrzbietowej żołądka, późńej sieci większej,
- więzadło szerokie macicy,
- fałdy otrzewnowe- dwulistkowa budowa, bardziej rozległe od więzadeł surowiczych,
- otrzewna ścienna- część worka otrzewnowego, która pod postacią gładkiej napiętej błony surowiczej zespala się ze
ścianą jamy brzusznej lub miedniczej jako jej najbardziej wewnętrzna warstwa,
- ściany worka otrzewnowego ograniczają jamę otrzewnej,
* do jej światła wysterczają uwypuklenia i fałdy otrzewnej trzewnej (krezki, sieci, więzadła surowicze, fałdy),
* 1-warstwowy nabłonek płaski otrzewnej produkuje płyn otrzewnowy, stale wilgotna,
- samce- worek otrzewnowy tworzy strukturę zamkniętą ze wszystkich stron,
* otrzewna trzewna tworzy kontynuum z otrzewną ścienną, obleka poszczególne trzewia i nie naruszając swojej
ciągłości wpukla się obejmując narządy,
* jama nie kontaktuje się ze środowiskiem zewnętrznym,
- samic- jama otrzewnej wykazuje połączenie ze światem zewnętrznym przez ujście brzuszne jajowodu i dalej przez
światło jajowodu, do jamy macicy, następnie przez światło pochwy i przedsionka pochwy za pośrednictwem szpary
sromowej,
- narządy wewnątrzotrzewnowe (organa intraperitonealia)- wpuklają się do worka otrzewnowego, będąc objęte
otrzewną trzewna ze wszystkich stron (żołądek, śledziona, wątroba, jelita, jądra),
- narządy zewnątrzotrzewnowe (organa extraperitonealia)- narząd z jednej strony kontaktuje się ze ścianą worka
otrzewnowego i w sposób widoczny leży poza obrębem (np. nerka),
- worek otrzewnowy dzieli się na 3 części:
1. Część przednia
- tworzy okrywę surowiczą dla przepony i przechodzi na sąsiadujące narządy tworząc szereg więzadeł surowiczych
łączących je między sobą,
- dobrzusznie od ż. głównej doogonowej między przeponą a wątrobą leży więzadło sierpowate wątroby,
- dogrzbietowo- więzadło wieńcowe wątroby,
- po obu stronach wątroby grzbietowo i bocznie występują więzadła trójkątne wątroby,
- otrzewna wątroby przechodzi na żołądek przez więzadło wątrobowo-żołądkowe lub na dwunastnicę jako więzadło
wątrobowo-dwunastnicze,
- obok przełyku otrzewna przepony osiąga żołądek przez więzadło żołądkowo- przeponowe,
- otrzewna żołądka z krzywizny większej przechodzi na trzustkę, okrężnice, śledzionę, gdzie tworzy więzadło
żołądkowo-śledzionowe i sieć większą,
- otrzewna przepony i lewej nerki przechodzi na grzbietowy koniec śledziony jako więzadło przeponowo-
śledzionowe i więzadło śledzionowo- nerkowe wzajemnie połączone,
- po prawej otrzewna nerki przechodzi na wątrobę jako więzadło wątrobowo-nerkowe.
2. Część środkowa
- największa,
- z okolicy grzbietowej w stronę traktu pokarmowego krezka dogrzbietowa (zdwojenie błony otrzewnowej),
* pod jej zasięgiem prawie cały odcinek przewodu pokarmowego,
* węzły chłonne, naczynia, nerwy obsługujące trakt pokarmowy,
- w zależności od miejsca umocowania, krezka dogrzbietowa:
* krezka dwunastnicy- mesoduodenum,
* krezka jelita czczego- mesojejunum,
* krezka jelita krętego- mesoileum,
* fałd ślepo-okrężniczy- plica cecocolica (koń?),
* krezka okrężnicy- mesocolon,
* krezka odbytnicy- mesorectum,
- krezka dogrzbietowa- krezka wspólna, przyczep początkowy w sąsiedztwie kręgosłupa o mniejszym zasięgu niż
przyczep obwodowy na cewie pokarmowej pozwala wyróżnić dwa skupienia koncentrujące się wokół tętnicy
krezkowej doczaszkowej:
* korzeń krezki doczaszkowy – radix mesenterii cranialis,
* korzeń krezki doogonowy- radix mesenterii caudaulis,
- zasięg odgałęzień t. krezkowej doczaszkowej, doogonowej zmierzających do traktu pokarmowego wyznacza zasięg
obwodu krezki przynależnej do korzenia doczaszkowego lub doogonowgo,
- obwodowy przyczep krezki w porównaniu ze skoncentrowanym korzeniem, jest wachlarzowato rozpostarty.
3. Część tylna
- wkracza w przednią część jamy miednicy w rozwoju zarodkowym,
* tworzy się poziomy fałd moczowo-płciowy/ mozczowo-odbytniczy (plica urogenitalis/ urorectalis),
* oddziela odbytnicę od narządów moczotwórczych,
* u samców słabiej wykształcony, ale bogatsza zawartość (koniec nasieniowodu, pęcherzyk nasienny, koniec
moczowodu, może zaw. zminiaturyzowaną męską macicę)
* u samic przekształca się w krezkę macicy- mesometrium (in. więzadło szerokie macicy), jego kontynuacja
krezka jajowodu (mesosalpinx) i krezka jajnika (mesovarium),
* pokład grzbietowy fałdu zawija się na odbytnicę, którą obejmuje a jego zdwojenie grzbietowe tworzy krezkę
odbytnicy (mesorectum) przedłużającą się w otrzewną ścienną,
* pokład brzuszny zawija się na pęcherz moczowy (vesica urinaria) obejmując jego większą część (szczyt,
trzon), szyjka pozbawiona okrywy otrzewnowej
-> fałd pępkowy środkowy- plica umbilicalis mediana
-> 2 symetryczne fałdy pępkowe boczne, prawy i lewy, umocowane do ściany bocznej miednicy, gdzie
przechodzą w otrzewną ścienną
* fałd pępkowy boczny mieści zobliterowaną t. pępkową odpowiedniej strony- więzadło obłe
pęcherza- wzmacnia otrzewnowe więzadło pęcherza boczne,
- zachowanie fałdu moczowo- płciowego powoduje powstanie 4 uwypukleń w ścianie ślepo zakończonego tylnego
odcinka worka otrzewnowego, zamkniętych od strony doogonowej, otwartych od strony doczaszkowej:
* między ścianą grzbietową jamy miednicy a odbytnicą zawiera krezkę odbytnicy,
* zagłębienie odbytniczo-płciowe (excavatio rectogenitalis), u samic zagłębienie odbytniczo-maciczne (excanatio
rectouterina)- między odbytnicą a fałdem moczowo- płciowym,
* zagłębienie moczowo-płciowe (excavatio vesicogenitalis), u samic moczowo-maciczne (excavatio
vesicouterina)- między pęcherzem moczowym a fałdem moczowo-płciowym,
* zagłębienie łonowo-pęcherzykowe (excavatio pubovesicalis)- między pęcherzem moczowym a dolną ścianą
miednicy, jest parzyste , rozdzielone za pomocą fałdu pępkowego środkowego, położone najniżej.