1.

Unitatea

Oinarrizko • Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.

gaitasunak
• Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.
• Ikasten ikasteko gaitasuna.

Helburuak 1. Izaki bizidunak nola ugaltzen diren jakiteko jakingura garatzea.

2. Sexu bidezko eta sexugabeko ugalketaren ezaugarri orokorrak eta modu bat-
zuk identifikatzea.
3. Animalien sexu bidezko ugalketaren fase orokorrak identifikatzea eta azalt-
zea.
4. Animalien bi ernalketa motak eta enbrioi-garapeneko bi motak ezagutzea.
5. Lore motak, horien atalak eta funtzioak identifikatzea eta izendatzea.
6. Landare espermatofitoen sexu bidezko ugalketaren fase orokorrak identifi-
katzea eta azaltzea.
7. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Ugalketa: gurasoak eta ondorengoak.

denboran banatuta • Sexu bidezko eta sexugabeko ugalketaren ezaugarri orokorrak.
• Animalien sexu bidezko ugalketa: sexuak eta ugalketa-aparatuak.
Iraileko
• Animalien sexu-ugalketaren faseak: gametoak sortzea, ernaltzea eta horren
motak, eta zigotoa garatzea.
• Landare espermatofitoen sexu bidezko ugalketa: loreak eta lore motak, poli-
nizazioa, ernaltzea eta haziak eratzea eta ernetzea.
• Animalien eta landareen ugalketa-organoak identifikatzea laminetan eta mar-
razkietan.
• Animalien eta landareen ugalketa-prozesuak azaltzea, laminen eta marrazki-
en laguntzarekin.

Ebaluazio 1.1. Izaki bizidunak nola ugaltzen diren jakiteko interesa garatzen du.
irizpideak 2.1. Sexugabeko eta sexu bidezko ugalketaren ezaugarri orokorrak ondo izen-
datzen ditu.
3.1. Animalien sexu bidezko ugalketaren faseak azaltzen ditu.
4.1. Barruko eta kanpoko ernalketa bereizi eta ernalketa mota horietariko
bakoitza egiten duten animalia taldeak identifikatzen ditu.
4.2. Enbrioien garapen errulea eta erditzailea azaldu eta enbrioi-garapen mota
bakoitzeko animalia taldeak izendatzen ditu.
5.1. Badaki lore baten zatiak identifikatzen eta atal bakoitzaren funtzioak izen-
datzen.
5.2. Lore hermafroditak eta sexu bakarrekoak bereizten ditu.
6.1. Ondo izendatzen eta azaltzen ditu landare espermatofitoen sexu bidezko
ugalketaren faseak.
7.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egite-
ko teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Sexu bidezko ugalketaren eta sexugabekoaren ezaugarri orokorrak.
edukiak • Ugalketa-aparatuaren, gametoaren, zigotoaren eta enbrioiaren oinarrizko
ideiak.
• Animalien sexu bidezko ugalketako prozesuaren faseak azaltzea, laminak eta
eskemak erabiliz.
• Landare espermatofitoen sexu bidezko ugalketa-prozesuko faseak azaltzea,
laminak eta eskemak erabiliz.

Metodologia • Edukiak aurkeztea, izaki bizidunen bizi-funtzioak osatuz. Aurreko ikasturtean

ikasitako funtzioak gogoratzea.
• Izaki bizidunak ugaltzeko prozesuen aniztasun handia azaltzeko laminak era-
biltzea.
• Sexu bidezko ugalketaren eta sexugabearen ideiak indartzea. Landareetan,
aldaxken, tuberkuluen eta erraboilen adibideak erabiltzea, horiek haziei
kontrajarrita.
• Izaki bizidunen erreinuak gogoratzea eta bakoitzeko ugalketa motak ikustea.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Erantsitako hasierako ebaluazio-proba

prozedurak
• Unitateari dagokion ebaluazio-proba.
eta tresnak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Izaki bizidunen garapena konparatu ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lan-
eta eskolatik tegiko proiektuan jasota dagoena.
kanpokoak
Irakurtzeko • Irakurgaia: Svalbard-eko hazi-bankua.
zaletasunaren sustapena
IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-
sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Animaliek eta landareek ugaltze-prozesua egiteko duten mekanismo-aniz-

hezkuntza tasun handia ezagutzeko jakingura garatzea.
2. Unitatea

Oinarrizko • Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

gaitasunak
• Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.
• Matematikarako gaitasuna.

Helburuak 1. Giza ugalketaren ezaugarriak jakiteko interesa garatzea.

2. Gizonen eta emakumeen ugalketa-aparatuko organoak izendatzea eta iden-
tifikatzea, baita horien funtzioak ere.
3. Bi sexuen sexu-heldutasuna dakarten pubertaroko aldaketak identifikatzea
eta azaltzea.
4. Gizakiaren ugalketaren faseak izendatzea.
5. Haurdunaldiko aldaketak azaltzea eta, laminetan, giza enbrioiaren garape-
naren une guztiak identifikatzea.
6. Giza erditzea osatzen duten gertakariak zein diren jakitea eta azaltzea.
7. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Giza ugalketaren ezaugarri orokorrak.

denboran banatuta • Gizonen eta emakumeen ugalketa-aparatuak: funtzioak eta organoak.
• Gizonen sexu-heldutasuna: espermatozoideen sorkuntza eta sexu-ezaugarri
Urriko
sekundarioak.
• Emakumeen sexu-heldutasuna: obuluen sorkuntza eta sexu-ezaugarri sekun-
darioak. Hilekoaren zikloa.
• Ernalketa. Haurdunaldia eta faseak. Erditzea.
• Gizakiaren ugalketa-organoak eta gametoak laminetan eta marrazkietan
identifikatzea.
• Giza ugalketaren prozesua azaltzea.

Ebaluazio 1.1. Giza ugalketaren ezaugarriak jakiteko interesa garatzen du.

irizpideak 1.2. Giza ugalketaren hiru ezaugarri nagusiak izendatzen badaki.
2.1. Gizonen ugalketa-aparatuko organoak ondo aurkitu, azaldu eta izendatzen
ditu.
2.2. Emakumeen ugalketa-aparatuko organoak ondo aurkitu, azaldu eta izen-
datzen ditu.
3.1. Bi sexuen sexu-ezaugarri primarioak zein diren jakin eta sexu-ezaugarri
sekundarioak identifikatu, izendatu eta konparatzen ditu.
4.1. Giza ugalketaren faseak ordenan izendatzen ditu.
5.1. Enbrioiaren eta fetuaren definizioa ematen badaki; haurdunaldiko organo-
en eta likidoen funtzioak azaltzen ditu: plazenta, likido eta zaku amniotikoa
eta zilbor-hestea.
6.1. Erditzearen definizioa eman eta amaren eta fetuaren gorputzean une hor-
retan gertatzen diren higidurak eta aldaketak azaltzen ditu.
7.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Gizonen ugalketa-aparatuko organoak eta horien funtzioak.
edukiak • Emakumeen ugalketa-aparatuko organoak eta horien funtzioak.
• Bi sexuen sexu-heldutasuna dakarten pubertaroko aldaketak identifikatzea
eta azaltzea.
• Giza ernalketa.
• Giza enbrioiaren garapenaren hainbat une identifikatzea, laminetan eta mar-
razkietan.

Metodologia • Testuliburuko irudiak eta beste irudi batzuk erabiltzea, emakumeen eta gizo-
nen ugalketa-aparatuetako organoak identifikatzeko eta azaltzeko, baita enb-
rioi-garapena identifikatzeko eta azaltzeko ere.
• Sexuen osagarritasunaren ideia nabarmentzea, ugalketa-prozesuan.
• Haurdunaldiko behin-behineko organoen berezitasuna eta garrantzia nabar-
mentzea, baita amaren eta fetuaren arteko elkarreragina ere.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak
Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.
sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.
Ariketa osagarriak • Testu-prozesadorea erabili ariketan (ariketa hori erantsitako zientzia-lantegiko
eta eskolatik proiektuan jasota dagoena) ikasitakoa aplikatzea, haurtxoak zaintzeko modu-
kanpokoak ari buruzko txostena idazteko.

Irakurtzeko • Irakurgaia: Nola jaiotzen ginen eta nola jaio gara.

zaletasunaren sustapena
IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-
sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Haurdunaldiaren jarraipena egiteko aplikatzen diren teknikak balioestea: eko-

hezkuntza grafiak.
• Sexu-bereizgarritasunak errespetatzea eta balioestea. Pubertaroko aldaketak
lasai eta konfiantzaz hartzea.
• Pertsona nagusienganako konfiantza-jarraibideak garatzea, pubertaroko
aldaketekin lotutako kezkak jakinarazi ahal izateko.
3. Unitatea

Oinarrizko • Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

gaitasunak
• Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.
• Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Helburuak 1. Gizaki baten bizitzako etapak identifikatzea, inguruko pertsonengan.

2. Bizitzako etapa bakoitzaren ezaugarriak eta aldaketa eta gertaera nagusiak
zein diren jakitea.
3. Ohiko gaixotasun infekziosoak eta horien eragileak identifikatzea, baita
transmisioko mekanismoak ere.
4. Infekziosoak ez diren ohiko gaixotasunak eta horien eragileak identifikatzea.
5. Gaixotasunei aurrea hartzeko ideia hartzea eta aldian behingo osasun-
azterketen garrantzia balioestea.
6. Gaixotasun infekziosorik ez hartzeko banakako ekintzak identifikatzea eta
balioestea, eta arriskuko gertaerak eta jokabideak identifikatzea.
7. Infekziosoak ez diren gaixotasunak ekiditeko banakako ekintzak identifikat-
zea eta balioestea, eta arriskuko gertaerak eta jokabideak identifikatzea.
8. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Gizaki baten bizitzako etapak, horien ezaugarriak eta bakoitzeko aldaketa
denboran banatuta nagusiak.
• Gaixotasuna eta osasuna.
Urriko
• Gaixotasun infekziosoak, ez-infekziosoak eta transmisioko mekanismoak.
• Prebentzioa. Aldian behingo osasun-azterketak.
• Gaixotasun infekziosoen eta ez-infekziosoen prebentzioari buruzko ahozko
azalpenak.
• Osasuna balioestea, gure organismoa osatzen duten aparatuen eta sistemen
funtzionamendu egokitzat eta koordinatutzat.

Ebaluazio 1.1. Inguruko pertsonak zein etapatan dauden identifikatzen badaki.

irizpideak 2.1. Bizitzako etapa bakoitzaren ezaugarri nagusiak ondo azaltzen ditu.
3.1. Gaixotasun infekziosoaren definizioa eman eta gaixotasun infekziosoen
eragileak eta transmisioko mekanismoak identifikatzen ditu.
4.1. Gaixotasun ez-infekziosoaren definizioa eman eta halako gaixotasunen
eragileak identifikatzen ditu.
5.1. Prebentzioaren esangura ondo ulertzen du; osasun-azterketa eta horren
helburua azaltzen badaki.
6.1. Etxean eta ikastetxean gaixotasun infekziosorik ez hartzeko egin dai-
tezkeen banakako ekintzak ondo izendatzen ditu.
7.1. Gaixotasun ez-infekziosoak ekiditeko banakako ekintzak izendatzen ditu.
8.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Gizaki baten bizitzako etapak, horien ezaugarriak eta bakoitzeko aldaketa
edukiak nagusiak.
• Gaixotasun infekziosoak eta horiek transmititzeko mekanismoak.
• Gaixotasun ez-infekzioso batzuk eta horien eragileak.
• Gaixotasun infekziosoak eta ez-infekziosoak ekiditeko jarraibide batzuk.
• Gaixotasunen prebentzioari buruzko ahozko azalpenak.

Metodologia • Pertsona baten bizitzako etapak pertsona horren beharrizanekin lotzea: bai
elikadura- eta babes-beharrizanekin, bai zaintzako eta komunikazioko behar-
rizanekin.
• Edukiak aurkezteko segidari jarraituz, ikasleek izan dituzten edo ezagutzen
dituzten gaixotasunen izenak biltzea eta sailkatzea, jatorri-irizpideen arabera.
Horiek eragin dituzten zergatiak identifikatzea eta prebentziorako ideiak ezar-
tzea; esaterako, hauxe galdetuta: nola ekidin zitezkeen?

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa
Aniztasunaren Ikasle guztientzat:
tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Txertoak jartzeko egutegia ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko

eta eskolatik proiektuan jasota dagoena.
kanpokoak

Irakurtzeko • Irakurgaia: Familia-albuma.

zaletasunaren sustapena

IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-

sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Osasun-azterketen eta familiek eta erakundeek egindako ahaleginen (pertso-

hezkuntza nen osasuna mantentzeko eta gaixotasunak sendatzeko) garrantzia balio-
estea: txertaketa-kanpainak, osasun-zentroak, instalazioak, larrialdi-zerbitzu-
ak, zahar-etxeak...
4. Unitatea

Oinarrizko • Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

gaitasunak
• Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.
• Ikasten ikasteko gaitasuna.

Helburuak 1. Ekosistemen ezaugarriak jakiteko interesa garatzea.

2. Ekosistemaren definizioa ematea, hori osatzen duten elementuak identifikat-
zea eta elementuok inguru fisikoaren arabera sailkatzea.
3. Moldaera kontzeptua ulertzea eta hainbat moldaera mota identifikatzea, bai
gorputzekoak eta bai jokabideari lotutakoak.
4. Ekosistemetako elikadura-loturak identifikatzea eta izaki bizidunak elikadura-
katean duten kokalekuaren arabera identifikatzea.
5. Espezie bereko izaki bizidunen arteko loturak zehaztea eta identifikatzea.
6. Hainbat espezietako izaki bizidunen arteko loturak zehaztea eta identifikatzea.
7. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Ekosistemak eta horien elementuak. Ekosistema motak.

denboran banatuta • Izaki bizidunen moldaerak eta moldaera motak.
• Ekosistemetako elikadura-loturak. Izaki sortzaileak, kontsumitzaileak eta
Azaroko
deskonposatzaileak.
• Ekosistemetako beste erlazio batzuk: bilketak eta elkartzeak (espezie bereko
izakien artean) eta parasitismoa, komentsalismoa eta mutualismoa (beste
espezie bateko izakien artean).
• Ekosistemetako elementuak sailkatzea eta azaltzea.
• Laminetako eta marrazkietako informazioaren ahozko azalpenak.
• Landareak balioestea, janari-sortzailetzat eta piramide trofikoetako oinarrit-
zat, ekosistema ia guztietan.

Ebaluazio 1.1. Ekosistemen ezaugarriak jakiteko interesa garatzen du.

irizpideak 2.1. Ekosistemaren definizioa eman, berori osatzen duten elementuak identifi-
katu eta elementuok inguru fisikoaren arabera sailkatzen ditu.
3.1. Moldaera hitzaren definizioa eman eta gorputz- eta portaera-moldaerak
identifikatzen ditu.
4.1. Badaki izaki sortzaileak, kontsumitzaileak eta deskonposatzaileak identifi-
katzen eta horien adibideak ematen.
4.2. Kontsumitzaile motak identifikatu eta horien ezaugarriak ondo azaltzen ditu.
5.1. Ondo identifikatzen eta izendatzen ditu espezie bereko animalien elkarte-
ak eta sozietateak.
5.2. Elkarteak eta sozietateak osatzen dituzten espezie bereko izakien hobari-
ak ondo azaltzen ditu.
6.1. Badaki parasitismo, mutualismo eta komentsalismo hitzen definizioak eta
adibideak ematen.
7.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Ekosistemetako elementuak eta ekosistema motak.
edukiak
• Gorputz-moldaeraren eta jokabide-moldaeraren ideiak. Izaki bizidunen mol-
daerak identifikatzea.
• Ekosistemetako hiru izaki bizidun motak identifikatzea eta horien ezaugarriak
adieraztea: sortzaileak, kontsumitzaileak eta deskonposatzaileak.
• Laminetako eta marrazkietako informazioaren ahozko azalpenak.
• Landareak elikadura-sortzailetzat eta piramide trofikoetako oinarritzat balio-
estea, ekosistema ia guztietan.

Metodologia • Ekosistemei eta izaki bizidunen moldaerei buruzko informazioetan oinarritzea.

• Garrantzitsua da espezie kontzeptua lantzea, ekosistemetako erlazioen
ikerketa egin ahal izateko.
• Kanpoko ekosistemen bideoak erabil daitezke; halako ekosistemetan izaki
bizidunen aniztasuna txikiagoa da, eta moldaerak, berriz, nabarmenagoak eta
ikusgarriagoak.
• Halaber, interesgarria da hurbileko ekosistemak aurkitzea eta bertako elika-
dura-loturak aztertzea, baita moldaera batzuk aztertzea ere.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Eremu naturala bisitatu ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proiek-
eta eskolatik tuan jasota dagoena.
kanpokoak

Irakurtzeko • Irakurgaia: Koralezko uharriak.

zaletasunaren sustapena

IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-

sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Izakien konplexutasuna eta ekosistemen (batez ere, hurbilen daudenak) arte-
hezkuntza ko loturak jakiteko gogoa edukitzea.
5. Unitatea

Oinarrizko • Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

gaitasunak
• Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.
• Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
• Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Helburuak 1. Gizakiak ekosistemetan duen eginkizunarekiko interesa garatzea.

2. Baliabide naturalak zehaztea eta identifikatzea.
3. Gizarte primitiboek eta nekazaritza- eta abeltzaintza-gizarteek inguru natura-
lean sorturiko eragina jakitea eta balioestea.
4. Ekosistemak aldatzen dituzten zergatiak identifikatzea.
5. Gizakiaren oraingo jarduerek ingurumenean sortzen dituzten ondorioak iden-
tifikatzea eta balioestea.
6. Planetako bizitza babesteko ekintzak zein diren jakitea eta balioestea.
7. Babesturiko eremu naturala zer den jakitea eta oraingo babes mailak identi-
fikatzea.
8. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Baliabide naturalak.

denboran banatuta • Ekosistemak aldatzen dituzten giza ekintzak: gehiegizko ustiapena, eremu
Azaroko
naturalen okupazioa eta hainbat kutsadura mota.
• Gizakiaren jarduerek ekosistemetan sortzen dituzten eraginak: biodibertsita-
tea galtzea, eremu naturalak murriztea eta klima aldatzea.
• Planetako bizia babesteko ekintzak.
• Babesturiko eremu naturalen motak: parkeak, erreserbak, zonak eta paisaiak.
• Ekosistemak aldatzeari buruzko informazioaren ahozko azalpenak.

Ebaluazio 1.1. Gizakiak ekosistemetan duen eginkizuna jakiteko interesa garatzen du.
irizpideak 2.1. Badaki baliabide naturalaren definizioa ematen eta baliabide naturalak
identifikatzen.
3.1. Ondo azaltzen ditu gizarte primitiboen jarduerak, baliabide naturalen era-
bilerari dagokionez.
3.2. Abeltzaintza eta nekazaritza janariak lortzeko jardueratzat identifikatzen ditu.
4.1. Ekosistemak aldatzen dituzten oraingo zergatiak ondo izendatzen eta azal-
tzen ditu.
5.1. Badaki oraingo giza jarduerek ingurumenean sortzen dituzten ondorioak
identifikatzen eta balioesten.
6.1. Planetako bizitza babesteko neurriak identifikatzen eta azaltzen ditu.
7.1. Badaki babesturiko eremu naturalaren definizioa ematen eta babesaren
bidez lortu nahi diren helburuak identifikatzen.
7.2. Babesturiko hainbat eremu natural izendatzen ditu.
8.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Baliabide naturalak.
edukiak
• Ekosistemak aldatzen dituzten giza jarduerak: gehiegizko ustiapena, eremu
naturalen okupazioa eta kutsadura motak.
• Planetako bizitza babesteko ekintzak.
• Babesturiko eremu natural kontzeptua eta halako eremu batzuen identifikazi-
oa.
• Ekosistemak aldatzeari buruzko informazioaren ahozko azalpenak.
• Garapen iraunkorreko ereduen aldeko jarrera.

Metodologia • Paisaia oso gizatiartuen edo hiri-paisaien irudiak eremu naturalen irudiekin
konparatzea. Halaber, oraingo bizimoduak eta biztanleria motak iraganekoe-
kin konparatzea.
• Ekosistemetan eragina duten banakako eta taldeko jarduerak identifikatzea.
• Administrazioek eta elkarteek eremu naturalak babesteko egiten dituzten jar-
duketak aurkeztea.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk
Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.
prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Ingurumena defendatzeko kanpaina prestatu ariketa garatzea, erantsitako

eta eskolatik zientzia-lantegiko proiektuan jasota dagoena.
kanpokoak

Irakurtzeko • Irakurgaia: Ogiaren zuhaitza.

zaletasunaren sustapena
IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-
sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Planetako ekosistemak aldatzen dituzten ekintzekiko sentikortasuna izatea.

hezkuntza
• Garapen iraunkorreko ereduen aldeko jarrera izatea.
• Inguru naturaletan errespetuzko portaerak edukitzea.
6. Unitatea

Oinarrizko • Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

gaitasunak • Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.
• Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
• Matematikarako gaitasuna.

Helburuak 1. Materiaren propietateak eta aldaketak ezagutzeko interesa garatzea.

2. Materiaren ideia hartzea eta materiaren propietate orokorrak azaltzea.
3. Gorputz baten masa eta bolumena neurtzeko unitateak, tresnak eta proze-
durak zein diren jakitea.
4. Materiaren propietate batzuk izendatzea eta identifikatzea.
5. Substantzia garbiaren, nahastearen eta disoluzioaren definizioa ematea; nahas-
te eta disoluzio bakun batzuk ezagutzea eta horien osagaiak identifikatzea.
6. Nahasteen osagaiak banantzeko prozedurak ezagutzea eta azaltzea.
7. Materiaren aldaketa fisikoak eta horien eragileak identifikatzea.
8. Erreakzio kimikoaren oinarrizko ideia hartzea eta inguruko aldaketa kimikoak
identifikatzea.
9. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Materiaren ideia. Materiaren propietate orokorrak: masa eta bolumena.

denboran banatuta • Materiaren propietate espezifikoak. Dentsitatea.
• Substantzia garbiak, nahasteak eta disoluzioak.
Abenduko
• Nahaste batzuen osagaiak banantzeko prozedurak.
• Materiaren aldaketa fisikoak: deformazioak, egoera-aldaketak, dilatazioak eta
uzkurdurak.
• Materiaren aldaketa kimikoak. Erreakzio kimikoak.
• Substantziak nahasteko eta banantzeko esperientziak.
• Aldaketa kimikoak ikusteko aukera ematen duten esperientzia errazak.

Ebaluazio 1.1. Materiaren propietateak eta aldaketak zein diren jakiteko interesa dauka.
irizpideak 2.1. Materiaren definizioa ematen badaki. Ondo izendatzen ditu gauza materi-
alak eta substantziak.
2.2. Masak eta bolumenak neurtzeko tresnak eta unitateak ondo identifikatzen ditu.
3.1. Masak eta bolumenak neurtzeko eta adierazteko prozedurak azaltzen badaki.
4.1. Materiaren propietate espezifikoak identifikatzen eta izendatzen ditu.
5.1. Badaki substantzia garbiaren, nahastearen eta disoluzioaren definizioa
ematen.
6.1. Nahasteen osagaiak banantzeko prozedurak izendatzen eta azaltzen ditu.
7.1. Badaki materiaren aldaketa fisikoak izendatzen eta azaltzen eta inguruan
identifikatzen.
8.1. Inguruko aldaketa kimikoak identifikatzen eta azaltzen ditu.
9.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Masa eta bolumena zehazteko tresnak, unitateak eta prozedurak.
edukiak
• Nahasteak eta disoluzioak. Nahaste batzuen osagaiak banantzeko proze-
durak.
• Materiaren aldaketa fisikoak: deformazioak, egoera-aldaketak, dilatazioak eta
uzkurdurak.
• Masa eta bolumena neurtzeko esperientziak.
• Substantziak nahasteko eta banantzeko esperientziak egitea.

Metodologia • Masa eta bolumena neurtzeko esperientziak egitea gomendatzen da.

Garrantzitsua da neurtzeko prozesuaren pausoak nabarmentzea: magnitudea
zehaztu, unitate egokia aukeratu, tresna egokia erabili, prozedura zuzena jar-
raitu eta emaitza adierazi.
• Egoera-aldaketen, deformazioen, nahasteen, disoluzioen eta erreakzio kimi-
koen esperientziak egitea, eta horiek edukiak aurkeztean eranstea.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.
Ariketa osagarriak • Industria bat bisitatu ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proiektu-
eta eskolatik an jasota dagoena.
kanpokoak

Irakurtzeko • Irakurgaia: Jakingo genuke material naturalik gabe bizitzen?

zaletasunaren sustapena
IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-
sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Zenbait esperientziatan erabilitako materialak eta tresnak zaintzea.

hezkuntza
• Produktu arriskutsuen ontzietan dauden argibideak balioestea eta errespetat-
zea.
• Zientzia-jakintzaren garrantzia balioestea.
• Inguruko aldaketak eragiten dituzten zergatiak aztertzearen eta zein diren
jakitearen aldeko zaletasuna garatzea.
7. Unitatea

Oinarrizko • Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

gaitasunak
• Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.
• Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
Helburuak 1. Materiaren propietateak eta aldaketak identifikatzeko jakingura garatzea.
2. Argia energia mota bat dela jakitea, eta argia hedatzearen ezaugarriak iden-
tifikatzea.
3. Islapen- eta errefrakzio-fenomenoak identifikatzea eta azaltzea.
4. Argiak gorputzetan dituen jokabideak azaltzea, eta materialak eta gauzak
argiarekiko jokabidearen arabera sailkatzea.
5. Magnetismoaren definizioa ematea eta iman baten poloak identifikatzea.
6. Elektrizitatearen definizioa ematea eta sorgailu elektrikoaren ideia hartzea.
7. Zirkuitu elektriko baten elementuak eta funtzionamendua izendatzea.
8. Elektrizitatearekin eta imanekin dabiltzan aparatuak identifikatzea, eta giza
jardueretan duten garrantzia balioestea.
9. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Argia eta argi-iturriak. Argiaren hedapena.

denboran banatuta • Argiaren islapena eta errefrakzioa. Lenteak.
• Gorputz gardenak, zeharrargiak eta opakuak. Koloreak.
• Magnetismoa. Imanak eta iman motak. Imanen arteko elkarreraginak.
Magnetismoa.
Urtarrileko
• Elektrizitatea. Elektrizitatearen eroaleak eta isolatzaileak.
• Elektrizitate-sorgailuak. Zirkuitu elektrikoak eta horien elementuak.
• Korronte elektrikoaren eta magnetismoaren erabilerak: aparatu elektrikoak.
• Elektrizitatearekin eta magnetismoarekin erlazionaturiko gertaeren azalpen
ordenatua.
• Fenomeno elektrikoak eta magnetikoak aztertzeko aukera ematen duten
esperientziak planifikatzea eta egitea.

Ebaluazio 1.1. Materiaren propietateak eta aldaketak jakiteko interesa garatzen du.
irizpideak 2.1. Argiaren definizioa eman eta argia hedatzearen ezaugarriak identifikatzen ditu.
3.1. Islapenaren eta errefrakzioaren definizioa ematen badaki.
4.1. Badaki gorputz gardenak, zeharrargiak eta opakuak izendatzen eta horien
definizioa ematen.
5.1. Magnetismoaren definizioa eman eta iman baten poloak gehieneko indar-
reko zonatzat identifikatzen ditu.
6.1. Elektrizitatearen eta sorgailu elektrikoaren definizioa ematen badaki.
7.1. Zirkuitu elektriko bakun baten elementuak eta bertan dituzten funtzioak
ondo adierazten ditu.
8.1. Badaki elektrizitatearekin eta imanekin dabiltzan aparatuak izendatzen eta
pertsonen bizitzan duten erabilgarritasuna adierazten.
9.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Argia eta argi-iturriak. Argia hedatzea.
edukiak • Argiaren islapena eta errefrakzioa.
• Gorputz gardenak, zeharrargiak eta opakuak.
• Imanaren atalak eta imanen arteko elkarreragina.
• Elektrizitatea. Elektrizitatearen eroaleak eta isolatzaileak.
• Elektrizitate-sorgailuak. Zirkuitu elektrikoak eta horien elementuak.
• Elektrizitatearekin eta magnetismoarekin lotutako gertaerak ordenan azalt-
zea, eta horien eragileak eta ondorioak identifikatzea.

Metodologia • Esperientzia anitzetan oinarrituriko metodologia proposatzen dugu, kontzep-

tuen aurkezpena eta prozesuen azalpena errazagoa izateko. Komenigarria da
galderak egitea eta ikasleei kausazko hipotesiak aurkezten uztea. Azterturiko
fenomeno bakoitzaren ondorioak eta zergatiak aztertu ahal dira.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak • Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako – Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Limoiarekin pila egin ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proiektu-
eta eskolatik an jasota dagoena.
kanpokoak

Irakurtzeko • Irakurgaia: Gure planeta iman handia da.

zaletasunaren sustapena
IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-
sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Esperientziak aztertzeko erabilitako materialak eta tresnak zaintzea.

hezkuntza
• Zientzia- eta teknologia-ezagutzaren garrantzia balioestea, pertsonen ongiza-
tean egiten duen ekarpena aintzat hartuta.
• Fenomeno fisikoak aztertzeko eta horien zergatiak identifikatzeko jakingura
izatea.
8. Unitatea

Oinarrizko • Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

gaitasunak
• Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.
• Ikasten ikasteko gaitasuna.

Helburuak 1. Harrien eta mineralen propietateak jakiteko interesa garatzea.

2. Harriaren eta mineralaren ideiak ulertzea.
3. Harriak euren artean bereizteko eta ohiko harri batzuk identifikatzeko aukera
ematen duten ezaugarriak zein diren jakitea.
4. Harrien higadura-prozesuak eta materialen garraioa eta sedimentazioa erraz
azaltzea.
5. Mantuko magmaren jarduera eta harri magmatikoak eratzeko prozesuak
azaltzea.
6. Harriak eta mineralak erabiltzen dituzten giza jarduerak zein diren jakitea.
7. Harriak eta mineralak erauzteko hainbat modu jakitea.
8. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Harria eta minerala.

denboran banatuta
• Harrien ezaugarri orokorrak eta alderdi bereizgarriak.
Urtarrileko • Geosferaren geruzak.
• Harri sedimentarioen eraketa.
Otsaileko
• Magma eta harri magmatikoak eratzea. Sumendiak eta lurrikarak.
• Harriak eta mineralak erabiltzea. Erauzteko metodoak.
• Harriak lurrazalean eratzeko eta aldatzeko prozesuak azaltzea, aldaketak era-
giten dituzten zergatiak identifikatuz.
• Harriak eta mineralak identifikatzea, lagin errealetan eta laminetan oinarrituz.

Ebaluazio 1.1. Harrien eta mineralen propietateak jakiteko interesa garatzen du.
irizpideak 2.1. Badaki harriaren eta mineralaren definizioa ematen eta horien adibide bat-
zuk idazten.
3.1. Harriak ondo azaltzen ditu, azterturiko ezaugarri orokorrak aintzat hartuta:
mineralen aniztasuna, ehundura eta gogortasuna.
4.1. Badaki harrien hauskortasuna, hori eragiten duten prozesuak eta higaturi-
ko materialak garraiatzeko eta sedimentatzeko prozesuak azaltzen.
5.1. Magmaren definizioa eman eta sumendia eta lurrikara sortzeko modua
azaltzen du.
6.1. Eraikuntzan, apainduran eta beste material batzuk lortzean erabilitako har-
riak eta mineralak ondo izendatzen ditu.
7.1. Harriak eta mineralak erauzteko hainbat modu aipatzen eta azaltzen badaki.
8.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Harria eta minerala.
edukiak
• Geosferaren geruzak eta materialen egoerak, geruza bakoitzean.
• Harriek lurrazalean duten higadura eta sedimentu-metaketa. Harri sedimenta-
rioen eraketa.
• Magma eta harri magmatikoak eratzea.
• Harriak eta mineralak erauzteko metodoak eta horien erabilerak.
• Harriak lurrazalean eratzeko eta aldatzeko prozesuak azaltzea, hiztegi egokia
erabilita eta aldaketen eragileak identifikatuz.

Metodologia • Unitatea aurkezteko, planetaren dinamismoa nabarmendu eta ikasgelan partai-

detza sustatuko dugu; hain zuzen ere, esperientziak azaldu eta aurretiazko eza-
guerak detektatuko ditugu, paisaiei eta horietan nabarituriko aldaketei buruzkoak.
• Komenigarria da harrien eta mineralen laginak erabiltzea, baita lupak ere,
horien osagaiak ikusteko. Azalpenak, berriz, materialak higatzeko eta garrai-
atzeko prozesuetan oinarrituko ditugu, zuzeneko behaketak eginez; adibidez,
urak maldan dauden lurretan duten eragina ikusiko dugu.
Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.
eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk
Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.
prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak
Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.
sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako – Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Lurzorua ikertu ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proiektuan

eta eskolatik jasota dagoena.
kanpokoak

Irakurtzeko • Irakurgaia: Medulak.

zaletasunaren sustapena

IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-

sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Geosferaren osaketa eta horren geruzetan eragina duten fenomeno geologi-
hezkuntza koak identifikatzea.
• Harriak eta mineralak lortzeko jardueren garrantzia ebaluatzea.
• Meatzaritzak ingurumenean sortzen duen eragina ebaluatzea.
9. Unitatea

Oinarrizko • Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

gaitasunak • Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.
• Matematikarako gaitasuna.
• Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
Helburuak 1. Hidrosferaren eta atmosferaren propietateak zein diren jakiteko interesa
garatzea.
2. Hidrosfera zer den jakitea eta izaki bizidunentzat duen garrantzia balioestea.
3. Ur-metaketak eta ubideak identifikatzea eta izendatzea; halaber, ur kontinen-
talen eta ozeanikoen higidurak eta jarioak izendatzea eta azaltzea.
4. Atmosferako geruzak identifikatzea eta horien ezaugarriak azaltzea.
5. Metereologia-fenomenoaren definizioa ematea. Fenomeno meteorologikorik
garrantzitsuenak identifikatzea eta azaltzea.
6. Eguraldia eta klima bereiztea eta horien definizioa ematea.
7. Klimak eragiten dituzten faktoreak zein diren jakitea, eta Erkidegoko klimaren
ezaugarriak adieraztean identifikatzea.
8. Klima ikertzean erabiltzen diren tresnak izendatzea, horien funtzioa azaltzea
eta klimograma errazak egitea zein interpretatzea.
9. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Hidrosfera eta horren garrantzia.

denboran banatuta • Uren higidurak eta jarioak.
• Atmosfera eta horren garrantzia. Atmosferako geruzak.
Otsaileko • Fenomeno atmosferikoak. Eguraldia eta klima.
• Klima ikertzeko modua: urtaroak, tresnak eta datuen erregistroa. Klimogramak.
• Klimogramen grafiko errazak interpretatzea.
• Uraren mugimenduekin eta jarioekin eta fenomeno atmosferikoekin erlaziona-
turiko gertaerak ordenan azaltzea.

Ebaluazio 1.1. Hidrosferaren eta atmosferaren propietateak zein diren jakiteko interesa
irizpideak garatzen du.
2.1. Badaki hidrosferaren definizioa ematen eta hori Lurreko geruzen artean
kokatzen.
3.1. Ur-metaketak eta ubideak identifikatzen, izendatzen eta sailkatzen badaki,
eta ondo izendatzen eta azaltzen ditu ur kontinentalen eta ozeanikoen higi-
durak eta jarioak.
4.1. Atmosferaren definizioa eman, horren geruzak izendatu eta euren garran-
tzia azaltzen du.
5.1. Fenomeno meteorologikoaren definizioa eman eta modu ulergarrian azalt-
zen du.
6.1. Klimaren definizioa ematen eta eguralditik bereizten badaki.
7.1. Klima eragiten duten faktoreak izendatzen eta azaltzen ditu.
8.1. Tresna meteorologikoak izendatu eta klimograma errazak egiten ditu.
9.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Hidrosfera. Uren higidurak eta jarioak.
edukiak • Atmosfera eta horren garrantzia.
• Fenomeno atmosferikoak.
• Kliman eragina duten elementuak edo faktoreak.
• Klima nola aztertzen den: tresnak eta datu-erregistroak. Klimogramak.
• Klimogramen grafiko errazak interpretatzea.
• Uraren mugimenduekin eta jarioekin eta fenomeno atmosferikoekin erlaziona-
turiko gertaerak ordenan azaltzea.
Metodologia • Garrantzitsua da unitate honetan aurreko unitatean geosferari buruz ikasita-
koa integratzea. Zeruaren behaketak egin eta zeruak urtaroetan dituen egoe-
rei buruzko hausnarketak egingo ditugu. Halaber, tenperatura aste osoan
neurtu, neurketak erregistratu eta grafikoak egingo ditugu.
• Interesgarria da ikasleek atmosferaren hainbat egoeraren ezaugarriak bereiz-
tea eta zona jakineko klima eragiten duten zergatiak azaltzen jakitea.
• Lur-globoak erabil daitezke uren banaketa gogoratzeko eta ur kontinentalen
eta ozeanikoen bideak eta metaketak izendatzeko.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak
Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.
sistemak • Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako – Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Meteorologia-satelitea naiz ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko

eta eskolatik proiektuan jasota dagoena.
kanpokoak

Irakurtzeko • Irakurgaia: Lurra eta Ilargia.

zaletasunaren sustapena

IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-

sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Atmosferaren eta hidrosferako uren aldaketak (kutsaduraren ondoriozkoak)

hezkuntza murrizteko jarraibideak identifikatzea eta aplikatzea.
• Informazioa modu sistematikoan batzeko eta datuak erabiltzeko eta aurkezte-
ko gaitasuna garatzea.
10. Unitatea

Oinarrizko • Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.

gaitasunak
• Matematikarako gaitasuna.
• Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Helburuak 1. Lurreko geografia ezagutzeko interesa izatea.

2. Lurraren ezaugarri nagusiak zehaztea: erliebea, klimak eta hidrografia.
3. Afrikako erliebeko gorabehera nagusiak, ibaiak eta aintzirak mapan kokat-
zea, eta Afrikako klimaren ezaugarriak zein diren jakitea.
4. Asiako erliebeko gorabehera nagusiak, ibaiak eta aintzirak mapan kokatzea,
eta Asiako klimaren ezaugarriak zein diren jakitea.
5. Amerikako erliebeko gorabehera nagusiak, ibaiak eta aintzirak mapan kokat-
zea, eta Amerikako klimaren ezaugarriak zein diren jakitea.
6. Ozeaniako erliebeko gorabehera nagusiak eta ibaiak mapan kokatzea, eta
Ozeaniako klimaren ezaugarriak zein diren jakitea.
7. Antartidako ezaugarri nagusiak adieraztea.
8. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Erliebearen forma nagusiak.

denboran banatuta • Planetako zona klimatikoak eta zona bakoitzeko klimak.
• Luzera, emaria eta erregimena, ibaien ezaugarri bereizgarritzat.
Otsaileko
• Afrikako, Asiako, Amerikako eta Ozeaniako erliebea, ibaiak, aintzirak eta klimak.
Martxoko
• Kontinente antartikoko ezaugarriak.
• Planetako erliebe-formak interpretatzea eta azaltzea.
• Afrikako, Asiako, Amerikako eta Ozeaniako mapa fisikoetan identifikatzea eta
kokatzea.

Ebaluazio 1.1. Lurreko geografia ezagutzeko jakingura garatzen du.

irizpideak 2.1. Ondo ezagutzen ditu planetako erliebe-forma nagusiak, klimak eta hidro-
grafia.
3.1. Afrikako erliebeko gorabehera, ibai eta aintzira nagusiak mapan ondo
kokatzen ditu, eta Afrikako klimaren ezaugarriak zein diren badaki.
4.1. Asiako erliebeko gorabehera, ibai eta aintzira nagusiak mapan ondo kokat-
zen ditu, eta Asiako klimaren ezaugarriak zein diren badaki.
5.1. Amerikako erliebeko gorabehera, ibai eta aintzira nagusiak mapan ondo
kokatzen ditu, eta Amerikako klimaren ezaugarriak zein diren badaki.
6.1. Ozeaniako erliebeko gorabehera eta ibai nagusiak mapan ondo kokatzen
ditu, eta Ozeaniako klimaren ezaugarriak zein diren badaki.
7.1. Antartidako ezaugarri nagusiak ondo identifikatzen ditu.
8.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Erliebe-forma nagusiak, planetako zona klimatikoak eta ibaiak bereizten dituz-
edukiak ten ezaugarriak.
• Afrikako, Asiako, Amerikako eta Ozeaniako erliebe-forma nagusi batzuk iden-
tifikatzea.
• Afrikako, Asiako, Amerikako eta Ozeaniako altuerarik handienak zein diren
jakitea.
• Afrikako, Asiako, Amerikako eta Ozeaniako ibai eta aintzira nagusietarako
batzuk ezagutzea.
• Afrikako, Asiako, Amerikako eta Ozeaniako zona klimatikoak adieraztea.
• Afrikako, Asiako, Amerikako eta Ozeaniako mapa fisikoak egitea.

Metodologia • Atlaseko materialen eta hainbat mapa moten (erliebekoak, hidrografiakoak

eta klimatikoak) erabilera sustatzea.
• Afrikako, Asiako, Amerikako eta Ozeaniako mapak egitea.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Mapa mutuekin lan egin ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proi-
eta eskolatik ektuan jasota dagoena.
kanpokoak

Irakurtzeko • Irakurgaia: Munduko sabaia.

zaletasunaren sustapena

IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-

sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Munduko paisaiak ezagutzeko eta balioesteko eta errespetatzeko interesa

hezkuntza edukitzea.
11. Unitatea

Oinarrizko • Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.

gaitasunak • Matematikarako gaitasuna.
• Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

Helburuak 1. Europako geografia fisikoa ezagutzeko interesa garatzea.

2. Europako erliebeko eta kostaldeko gorabehera nagusiak aipatzea eta mapan
kokatzea.
3. Europako klima motak, ibai nagusiak eta aintzirarik garrantzitsuenak zein
diren jakitea eta mapan adieraztea.
4. Espainiako eta Erkidegoko gorabehera nagusiak adieraztea eta mapan
kokatzea.
5. Espainiako eta Erkidegoko klima motak zein diren jakitea, eta Espainia hezearen,
lehorraren eta erdi lehorraren arteko bereizgarritasun nagusiak identifikatzea.
6. Isurialde bakoitzeko ibai nagusiak eta horien ezaugarri garrantzitsuenetariko
batzuk zein diren jakitea.
7. Uhar hitzak Balearretan eta troka hitzak Kanarietan duten esangura adieraztea.
8. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Europako barrualdea eta bertako erliebea. Europako kostaldeak.

denboran banatuta • Europa Klimak, ibaiak eta aintzirak.
• Espainiako eta Erkidegoko barrualdeko erliebea. Espainiako kostaldeko erliebea.
Martxoko
• Espainiako klimak eta zona klimatikoak.
• Espainiako isurialde hidrografikoak eta ibaiak.
• Europako eta Espainiako erliebea identifikatzea eta kokatzea, mapa fisikoetan.
• Europako, Espainiako eta Erkidegoko mapa fisikoak.

Ebaluazio 1.1. Europako geografia fisikoak ezagutzeko jakingura garatzen du.

irizpideak 1.2. Europako kontinentearen eta horren inguruko itsasoen eta lurren kokale-
kua zein den badaki.
2.1. Erliebeko eta kostaldeetako gorabehera nagusiak adierazi eta mapan
kokatzen ditu.
3.1. Badaki Europako klima motak adierazten eta Europako ibai eta aintzira
nagusiak mapan kokatzen.
4.1. Espainiako eta Erkidegoko barruko erliebeko gorabehera nagusiak identi-
fikatu eta mapan kokatzen ditu, baita Espainiako kostaldeetako gorabehe-
ra nagusiak ere.
5.1. Espainiako klima motak ondo adierazten ditu, eta Espainia hezearen,
lehorraren eta erdi lehorraren arteko bereizgarritasunak ere bai.
6.1. Espainiako ibaien ezaugarriak zein diren badaki, bakoitzaren isurialdea
kontuan hartuta.
7.1. Uhar hitzak Balearretan eta troka hitzak Kanarietan duten esangura ondo
adierazten du.
8.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Europako kontinentea kokatzea.
edukiak • Europako erliebeko gorabehera nagusiak eta bertako penintsula eta uharte
garrantzitsuenetariko batzuk.
• Europako klima motak.
• Europako ibai eta aintzira nagusiak.
• Espainiako eta Erkidegoko barrualdeko erliebeko gorabehera nagusiak eta
kostaldeko gorabehera batzuk.
• Espainiako klima motak eta Espainia hezeko, lehorreko eta erdi lehorreko
zonak.
• Espainiako zenbait ibai eta horien isurialdea.
• Europako, Espainiako eta Erkidegoko mapa fisikoak.

Metodologia • Atlaseko materialen eta hainbat mapa motaren (erliebekoa, hidrografiakoa eta
klimatikoa) erabilera sustatzea.
• Europako, Espainiako eta Erkidegoko mapa fisikoak.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
didaktiko batzuk • Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
eta tresnak • Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak • Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Mapa mutuekin lan egin ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proi-
eta eskolatik ektuan jasota dagoena.
kanpokoak

Irakurtzeko • Irakurgaia: Europaren mitoa.

zaletasunaren sustapena

IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-

sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Naturala errespetatu beharraz jabearaztea, bera kontserbatzeko modu bakar-

hezkuntza ra baita.
12. Unitatea

Oinarrizko • Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.

gaitasunak
• Matematikarako gaitasuna.
• Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.
• Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Helburuak 1. Europako eta Espainiako gizartea ezagutzeko interesa edukitzea.

2. Europako biztanleriaren ezaugarri nagusiak identifikatzea.
3. Europar Batasuneko eta horren barruko herrietako biztanleriaren ezaugarri
nagusiak zein diren jakitea.
4. Demokraziak EBn duen balioa ulertzea eta horrek bertako biztanleriari ema-
ten dizkion bizi-maila eta hobariak identifikatzea.
5. EBko botere-egiturako erakunde nagusiak zein diren jakitea.
6. Espainia EBren barruan dagoela jakitea.
7. Espainiako biztanleriaren berezko eta benetako hazkundea eta immigrante-
en iriste handiaren zergatiak adieraztea.
8. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Europako azalera, herri kopurua eta biztanleria, biztanleria-dentsitatea eta

denboran banatuta biztanleriaren banaketa.
• EBren azalera, herri kopurua eta biztanleria, EBko biztanleria-dentsitatea eta
Apirileko horren barruko herriak.
• Hiriko biztanleria, berezko hazkundea, benetako hazkundea eta immigrante-
ak EBn.
• Demokrazia, bizi-maila altua eta euroa, EBren ezaugarri nagusiak.
• Europar Batasuneko kontseilua eta botere legegilea, betearazlea eta judizia-
la, EBren antolamendu politikoan.
• Espainia EBn. Berezko hazkundea, benetako hazkundea eta immigrazioak
Espainiako biztanlerian.
• Europako eta Espainiako mapak, biztanleria-dentsitatea zein den jakiteko.
• EBko mapa politikoa.

Ebaluazio 1.1. Europako eta Espainiako gizartea zein den jakiteko interesa badauka.
irizpideak 2.1. Ondo adierazten ditu Europako azalera, bertako herri eta biztanle kopurua
eta biztanleria-dentsitatea.
3.1. EBko azalera, bertako herriak, biztanle kopurua eta biztanleria-dentsitatea
zein diren badaki.
4.1. Demokraziak EBn duen balioa ondo ulertu eta, gainera, badaki horrek biz-
tanleei ematen dizkien bizi-maila eta hobariak zein diren.
5.1. EBko botere-egiturako erakunde nagusiak ondo azaltzen ditu.
6.1. Badaki Espainia EBn dagoela.
7.1. Espainiako biztanleriaren berezko eta benetako hazkundea eta immigran-
te kopuru handia iristearen zergatiak ondo identifikatzen ditu.
8.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Europako azalera, herri eta biztanle kopurua eta biztanleria-dentsitatea.
edukiak
• EBko azalera, biztanle kopurua eta biztanleria-dentsitatea.
• Europar Batasuna osatzen duten herriak.
• EBko biztanleriaren berezko eta benetako hazkundea.
• EBko herritarren hobariak.
• EBko gobernu-organo nagusiak.
• Espainiako biztanleriaren berezko eta benetako hazkundea.
• EBko mapa politikoa.

Metodologia • Ikasleen ekimen pertsonala garatzea, Europako herrien eta garapen urriago-
ko beste zona batzuetako herrien arteko bizi-mailan dauden aldeak ikusteko.
• Europako eta EBko mapak.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Mapa mutuekin lan egin ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proi-
eta eskolatik ektuan jasota dagoena.
kanpokoak
• Europako hiriak ezagutu ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proi-
ektuan jasota dagoena.

Irakurtzeko • Irakurgaia: Euroa. Hobaria.

zaletasunaren sustapena

IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-

sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • EBko herrietako bizi-kalitatearen balioespena sustatzea, garapen eta segur-

hezkuntza tasun urriagoko beste eremu batzuekin konparatuz.
• EBren lorpenak mantendu beharraz jabearaztea.
13. Unitatea

Oinarrizko • Mundu fisikoa ezagutzeko eta horrekiko elkarreraginerako gaitasuna.

gaitasunak • Matematikarako gaitasuna.
• Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.
• Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

Helburuak 1. Lanaren eta ekonomiaren ezaugarriak zein diren jakiteko interesa edukitzea.
2. Lehen sektoreko jardueretan naturako produktuak lortzen direla jakitea, eta
sektore horrek Europan garatzen dituen jarduera nagusiak ondo identifikatzea.
3. Bigarren sektoreko jardueretan naturako produktuak aldatu egiten direla jakitea,
eta sektore horrek Europan garatzen dituen jarduera nagusiak identifikatzea.
4. Hirugarren sektoreko jardueren helburua zerbitzuak eskaintzea dela jakitea,
eta sektore horrek Europan garatzen dituen jarduera nagusiak zein diren adi-
eraztea.
5. Lehen, bigarren eta hirugarren sektoreek Espainian garatzen dituzten jarduera
nagusiak, produktuak eta garrantzia (landun biztanleriari dagokionez) azaltzea.
6. Erkidegoko produkzio-sektoreetako eta zerbitzuetako jarduera nagusiak eta
horien ezaugarriak adieraztea.
7. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Produkzio-sektoreak eta zerbitzuak.

denboran banatuta • Lehen eta bigarren sektoreetako jarduera eta zona nagusiak, eta hirugarren
sektoreko jarduerarik garrantzitsuenak, Europan, Espainian eta Erkidegoan.
Apirileko
• Landun biztanleriaren grafiko errazak egitea, sektoreen arabera.
Maiatzeko
• Europako, Espainiako eta Erkidegoko industria-zona nagusiak mapetan.

Ebaluazio 1.1. Lanaren eta ekonomiaren ezaugarriak zein diren jakiteko interesa badauka.
irizpideak 2.1. Lehen sektorearen funtzioa zein den ondo daki, eta sektoreak Europan
dituen jarduera nagusiak identifikatzen ditu, baita jarduera horietariko bat-
zuetan nabarmentzen diren herriak ere.
3.1. Bigarren sektorearen funtziona zein den ondo daki, eta sektoreak Europan
dituen jarduera nagusiak identifikatzen ditu, baita herririk industrializatu-
enak ere.
4.1. Hirugarren sektorearen funtzioa zein den badaki, eta sektore horrek
Europan dituen jarduera nagusiak ondo identifikatzen ditu.
5.1. Lehen sektoreak Espainian dituen jarduera nagusiak, bertako produktuak
eta biztanleria landunari dagokionez duen garrantzia ondo adierazten ditu.
5.2. Bigarren sektoreak Espainian dituen jarduera nagusiak, bertako produktuak
eta biztanleria landunari dagokionez duen garrantzia ondo adierazten ditu.
5.3. Hirugarren sektoreak Espainian dituen zerbitzu nagusiak, bertako produktuak
eta biztanleria landunari dagokionez duen garrantzia ondo adierazten ditu.
6.1. Erkidegoan produkzioaren eta zerbitzuen sektoreetako jarduera nagusiak
eta horien ezaugarriak zein diren badaki.
7.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko
teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Produkzio- eta zerbitzu-sektoreak.
edukiak
• Hiru sektoreen jarduera nagusiak Europan.
• Hiru sektoreen jarduera nagusiak Espainian.
• Hiru sektoreen jarduera nagusiak Erkidegoan.
• Lan guztiak errespetatzea, guztiak ere ezinbestekoak baitira pertsona eta
gizartea garatzeko.
• Europako, Espainiako eta Erkidegoko industria-zona nagusiak adierazteko
mapak.

Metodologia • Biztanleria landunak sektoreka duen banaketaren grafiko errazak egitea.

• Europako, Espainiako eta Erkidegoko industria-zona nagusien kokalekua adi-
erazteko mapak egitea.
• Produkzio-jarduera guztiekiko errespetua sustatzea, guztiak ere beharrezko-
ak eta garrantzitsuak baitira.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa
Aniztasunaren Ikasle guztientzat:
tratamendurako – Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Mapa mutuekin lan egin ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proi-
eta eskolatik ektuan jasota dagoena.
kanpokoak
• Europako hiriak ezagutu ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proi-
ektuan jasota dagoena.

Irakurtzeko • Irakurgaia: Negozioa sortu.

zaletasunaren sustapena

IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-

sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Edozein lan-jarduera edo zerbitzu ezinbestekoa dela ulertaraztea, behar-

hezkuntza rezkoak baitira guztiok bizi-kalitate ona edukitzeko.
• Edozein lanbideren errespetua sustatzea, gizartean horri ematen zaion kate-
goria edozein izanik ere.
14. Unitatea

Oinarrizko • Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

gaitasunak • Ikasten ikasteko gaitasuna.
• Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
• Giza eta arte-kulturarako gaitasuna.
• Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
Helburuak 1. Aro Modernoaren ezaugarriak zein diren jakiteko interesa edukitzea.
2. Aro Modernoko gertaera nagusiak zein diren jakitea eta denboran kokat-
zea.
3. Aro Modernoko arte- eta kultura-mugimenduak identifikatzea.
4. Errege Katolikoen erregealdiko gertaera nagusiak zein izan ziren jakitea.
5. Karlos I.aren eta Felipe II.aren erregealdietako gertaera nagusiak adieraztea.
6. Espainiako XVII. mendeko krisia identifikatzea, Urrezko Mendearen garrant-
zia jakitea eta garai hartako zenbait artista balioestea.
7. Dinastia berriak XVIII. mendean egindako erreformak zein izan ziren jakitea.
8. Ilustrazioaren garrantzi politikoa azaltzea.
9. Aro Modernoan Erkidegoan izandako gertaera nagusiak adieraztea.
10. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Aro Modernoa, horren mugak eta garai hartan politikan, zientzian, erlijioan eta
denboran banatuta kulturan izandako gertaera nagusiak.
• Errege Katolikoak eta Espainiako erreinuen batasun politikoa.
Maiatzeko • Aurkikuntza geografiko nagusiak eta Amerikaren aurkikuntza.
• Karlos I.aren eta Felipe II.aren erregealdiak.
• XVII. mendeko krisialdia eta Urrezko Mendea.
• Ilustrazioa, demokrazien hasiera.
• Penintsulako XVI. mendeko maparen eta oraingo maparen arteko konparazioa.
• Aro Modernoa Erkidegoan.
• Frantziako Iraultza eta Industria Iraultza aztertzea, historia garaikideko eragi-
le politiko eta ekonomiko nagusiak izan baitziren.

Ebaluazio 1.1. Aro Modernoaren ezaugarriak zein diren jakiteko interesa badauka.
irizpideak 2.1. Aro Modernoko gertaera nagusiak ondo azaltzen ditu.
3.1. Aro Modernoko arte- eta kultura-mugimendu nagusiak zein izan ziren
badaki.
4.1. Errege Katolikoen erregealdiko gertaera nagusiak ondo aipatzen ditu.
5.1. Karlos I.aren eta Felipe II.aren erregealdietako gertaera nagusiak zein
izan ziren badaki.
6.1. Espainiako XVII. mendeko krisialdia azaldu eta Urrezko Mendearen eta
orduko artista batzuen balioespena egiten du.
7.1. Dinastia berriak XVIII. mendean zer erreforma egin zituen badaki.
8.1. Ilustrazioaren esangura politikoa ondo identifikatzen eta balioesten du.
9.1. Aro Modernoan Erkidegoan izandako gertaera nagusiak zein izan ziren
badaki.
10.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egite-
ko teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Aro Modernoko gertaera eta orduko arte-joerak.
edukiak
• Errege Katolikoen erregealdiko gertaera batzuk. Amerikaren aurkikuntza.
• Karlos I.a eta Felipe II.a.
• XVII. mendeko krisialdia eta Urrezko Mendearen esangura.
• Aro Modernoa Erkidegoan.
• Ilustrazioa.

Metodologia • Liburuko material grafikoa erabiltzea, Aro Modernoko bizimodua eta aldi
hartako artelan batzuk ezagutzeko.
• Kronologia-ardatzak egitea eta, bertan, Aro Modernoko Espainiako errege-
erregina nagusiak adieraztea.
• Garaiko artisten artelanak ezagutzeko interesa sustatzea.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide
• Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak
• Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak
• Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Denbora-lerroa egin ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proiektu-

eta eskolatik an jasota dagoena.
kanpokoak
• Museo etnografikoa bisitatu ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko
proiektuan jasota dagoena.

Irakurtzeko • Irakurgaia: Lehena ezagutzea, oraina ulertzeko.

zaletasunaren sustapena

IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-

sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.

Balioen • Ilustrazioa balioestea, demokraziaren bidea hasi zuen mugimendutzat.

hezkuntza • Kultura- eta arte-ondareko lanak errespetatzea.
15. Unitatea

Oinarrizko • Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

gaitasunak • Ikasten ikasteko gaitasuna.
• Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
• Giza eta arte-kulturarako gaitasuna.
• Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

Helburuak 1. Aro Garaikidearen ezaugarriak zein diren jakiteko interesa edukitzea.

2. Aro Modernoko gertaera nagusiak identifikatzea eta denboran kokatzea.
3. Frantziako Iraultza, Industria Iraultza eta horiek eragindako aldaketak azalt-
zea, XIX. mendeko gertaerarik garrantzitsuenak izan baitziren.
4. Independentzia Gerraren zergatiak eta ondorioak adieraztea, baita
Espainian XIX. mendean izandako elkarren aurkako ideologiak ere.
5. Espainiako bizimoduak XIX. mendean izandako aldaketa batzuk identifikat-
zea; Modernismoa mende amaierako joera izan zela jakitea.
6. Bi mundu-gerrak azaltzea eta noiz izan ziren esatea.
7. Munduko zonak identifikatzea, XX. mende erdialdetik hona izandako garapen
mailaren arabera.
8. Espainian eta Erkidegoan 1900etik 1975era eta ordutik hona izandako ger-
taera politiko nagusiak azaltzea.
9. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko tekniken garapena
sustatzea, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egiteko tek-
niken garapena ere.

Edukiak • Aro Garaikidea eta horren denbora-mugak.

denboran banatuta • Frantziako Iraultza, Industria Iraultza eta horiek eragindako aldaketak.
• Espainia eta Erkidegoa XIX. mendean.
Ekaineko • Bi mundu-gerrak eta XX. mendeko bigarren erdia.
• Espainia eta Erkidegoa 1900etik 1975era eta ordutik hona.

Ebaluazio 1.1. Aro Garaikidearen ezaugarriak zein diren jakiteko interesa badauka.
irizpideak 2.1. Aro Modernoko gertaerarik garrantzitsuenak identifikatu eta denboran
ondo kokatzen ditu.
3.1. Frantziako Iraultza, Industria Iraultza eta horiek eragindako aldaketak
azaltzen ditu, XIX. mendeko gertaera nagusiak izan baitziren.
4.1. Independentzia Gerraren zergatiak eta ondorioak azaltzen ditu, baita
Espainian XIX. mendean elkarren aurka ibili ziren ideologiak ere.
5.1. Espainiako bizimoduak XIX. mendean izandako aldaketa batzuk ondo
identifikatu eta Modernismoa mende amaierako joera izan zela badaki.
6.1. Bi mundu gerrak azaldu eta noiz izan ziren adierazten du.
7.1. Munduko zonak ondo bereizten ditu, XX. mende erdialdetik hona izan
duten garapenaren arabera.
8.1. Espainian eta Erkidegoan 1900etik 1975era eta ordutik hona izandako
gertaera politiko nagusiak ondo identifikatzen ditu.
9.1. Informazioa buruz ikasteko, antolatzeko eta lotzeko teknikak garatzea
sustatzen du, baita ikaskuntzako aurrerakuntzaren autoebaluazioa egite-
ko teknikak garatzea ere.
Gutxieneko • Aro Garaikidea.
edukiak • Frantziako Iraultza eta Industria Iraultza, XIX. mendeko gertaerarik garrantzit-
suenak.
• Independentzia Gerra eta Espainiako XIX. mendeko erregeren bat.
• Bi mundu-gerrak.
• Garapen handiagoko edo urriagoko munduko zonak.
• Espainiako eta Erkidegoko XX. mendeko gertaera politiko nagusiak.
• Demokraziaren esangura.
• Demokrazia balioestea, berdintasuna defendatu eta denon eskubideak ber-
matzen dituen sistema politikotzat.

Metodologia • Liburuko material grafikoa erabiltzea, XIX. mendeko bizimodua identifikatzeko

eta ordutik honako aldaketak ebaluatu ahal izateko.
• Kronologia-ardatzak egitea, Aro Garaikideko gertaera nagusiak munduan,
Espainian eta Erkidegoan kokatzeko.
• Garaiko artisten lanak ezagutzeko interesa sustatzea.

Curriculumeko materialak • Ikaslearen liburua, ariketen koadernoa.

eta beste baliabide • Baliabide Didaktikoen CD-ROMa.
didaktiko batzuk

Ebaluazio • Unitateari dagokion ebaluazio-proba.

prozedurak • Ebaluazioaren jarraipena erregistroan.
eta tresnak
• Erantsitako azken ebaluazio-proba.

Kalifikazio • Erantsitako ebaluazio-proban: puntu bat ariketa bakoitzeko.

sistemak • Unitatearen kalifikazioan ebaluazio-erregistroan adierazitako behaketaren
ondoriozko balioespena jasotzea.

Errekuperazio Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.

programa

Aniztasunaren Ikasle guztientzat:

tratamendurako
– Unitate honetarako erantsitako sendotzeko fitxa.
neurriak
– Unitate honetarako erantsitako zabaltzeko fitxa.

Ariketa osagarriak • Denbora-lerroa egin ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proiektu-

eta eskolatik an jasota dagoena.
kanpokoak • Monumentua bisitatu ariketa garatzea, erantsitako zientzia-lantegiko proiektu-
an jasota dagoena.
Irakurtzeko • Irakurgaia: Komunikazioen aroa.
zaletasunaren sustapena
IKT-en • Unitateko edukiak sendotzeko eta zabaltzeko ariketa elkarreragileak eskaint-
sustapena zen dituen CD-ROMa erabiltzea.
Balioen • Demokraziaren eta, batez ere, Espainian demokrazia ezartzeko izandako pro-
hezkuntza zesuaren balioak identifikatzea.
• Demokraziak, eskubideak bermatzeaz gain, betebeharrak ere eskatzen dizki-
gula ulertzea.