Θέμα – Τίτλος Παρέμβασης

Πιλοτικό πρόγραμμα: “Το σχολείο που μας χωράει –

Ενδυνάμωση και ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών στην
πρόληψη των διακρίσεων και του αποκλεισμού με άξονα την
ταυτότητα – έκφραση – χαρακτηριστικά φύλου και τον
ερωτικό/σεξουαλικό προσανατολισμό” σε συνεργασία με άλλα
Κέντρα Πρόληψης, το Κέντρο Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης
Ανθρώπινου Δυναμικού ΟΚΑΝΑ, το Κέντρο Εκπαίδευσης και
Εποπτείας ΟΚΑΝΑ και το Τμήμα Εφαρμογών Πρόληψης ΟΚΑΝΑ.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα σχεδιάστηκε και οργανώθηκε μαζί
με Κέντρα Πρόληψης, την Γενική Γραμματεία Ισότητας, το
Πολύχρωμο Σχολείο, στελέχη του Υπουργείου Παιδείας και έχει
την έγκριση του Ι.Ε.Π. – Υ.ΠΑΙ.Θ. για το σχολικό έτος 2019-2020.
 Ομάδα Στόχου

 Εκπαιδευτικοί από Πρωτοβάθμια και

Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Κιλκίς
 Διευθυντές/ντριες Σχολικών Μονάδων
 Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης
 Συντονιστές/στριες Εκπαιδευτικού Έργου
 Ειδικοί ψυχικής υγείας που εργάζονται σε
Σχολικές Μονάδες
Βασική φιλοσοφία του προγράμματος

Η βασική φιλοσοφία του προγράμματος

λαμβάνει υπόψη τις πολιτικοκοινωνικές
συνθήκες και το πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί,
μετά την μακροχρόνια κρίση, στην σχολική
κοινότητα (φαινόμενα απόσυρσης, ματαίωσης
και burn out στους εκπαιδευτικούς, αύξηση και
ένταση των φαινομένων της σχολικής βίας,
αύξηση των φαινομένων που συνδέονται με τον
ρατσισμό,την ομοφοβία και την τρανσφοβία).
 Ο ρόλος της Πρόληψης
 Η σχολική κοινότητα θα πρέπει να αποτελεί ένα πλαίσιο ασφάλειας και
συμπερίληψης ώστε όλα τα παιδιά να αισθάνονται σεβασμό, κοινωνική,
συναισθηματική, σωματική ασφάλεια και υποστήριξη.
 Τα εμπειρικά και ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχει ανάγκη για
υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης που προάγουν την σύνδεση με το σχολείο
και την υποστήριξη από τους ενήλικες μέσα στο σχολικό περιβάλλον. Το θετικό
σχολικό κλίμα άλλωστε έχει φανεί ότι συσχετίζεται άμεσα με την μείωση της
εμφάνισης κατάθλιψης, αυτοκτονικού ιδεασμού, χρήσης ουσιών και
αδικαιολόγητων απουσιών σε ΛΟΑΤΚΙ+ μαθητές/τριες. Επιπλέον, οι έφηβοι που
έχουν καλές σχέσεις με τους εκπαιδευτικούς τους είναι λιγότερο πιθανό να
κάνουν χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ. Είναι γεγονός πως τα ΛΟΑΤΚΙ+ νεαρά
άτομα σε σχέση με τα μη ΛΟΑΤΚΙ+ αισθάνονται λιγότερο ότι λαμβάνουν
υποστήριξη από τους ενήλικες στο σχολικό πλαίσιο ενώ οι ΛΟΑΤΚΙ+ έφηβοι/ες
που νιώθουν ότι λαμβάνουν υποστήριξη δεν διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για
την χρήση ουσιών σε σχέση με τους συμμαθητές τους.
 Πρόληψη και Εκπαίδευση
Είναι ζητούμενο να υπάρχει κατάλληλη εκπαίδευση και κατάρτιση
του εκπαιδευτικού προσωπικού στο πώς να δημιουργεί ασφαλή και
προστατευτικά σχολικά πλαίσια για όλους τους μαθητές ανεξάρτητα
από τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου και θα
πρέπει οι εκπαιδευτικοί να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε
τέτοιου τύπου εκπαιδεύσεις.
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να λειτουργήσουν υποστηρικτικά
απέναντι στις/στους ΛΟΑΤΚΙ+ μαθήτριες/τές τους όχι μόνο μέσα
από την διαθεσιμότητα τους για να συζητήσουν δυσκολίες αλλά και
μέσα από την γλώσσα που οι ίδιοι χρησιμοποιούν ώστε να μην
αναπαράγουν στερεότυπα και προκαταλήψεις που τραυματίζουν
και θυματοποιούν περαιτέρω τους/τις μαθητές/τριες τους.
 Βασικός σκοπός της παρέμβασης
 Το προτεινόμενο πρόγραμμα δεν αφορά κυρίως στην σεξουαλική αγωγή
αλλά στοχεύει στην αντιμετώπιση του σχολικού αποκλεισμού που
συνδέεται με το φύλο ή τον ερωτικό/σεξουαλικό προσανατολισμό και έχει
ως κύριο σκοπό να ευαισθητοποιήσει και να ενδυναμώσει τους φορείς της
σχολικής κοινότητας, ώστε να μετακινηθούν στην γλώσσα, το βλέμμα και
τις πρακτικές τους σχετικά με τα άτομα που βιώνουν αποκλεισμό λόγω
φύλου, ταυτότητας φύλου, χαρακτηριστικών φύλου και
ερωτικού/σεξουαλικού προσανατολισμού.
 Επίσης, στοχεύει στην επαφή των εκπαιδευτικών με ζητήματα
σεξουαλικότητας, έμφυλων ταυτοτήτων, διακρίσεων, στίγματος,
προκαταλήψεων και έλλειψης ορατότητας που συνδέονται με αυτά.
 Τέλος, στην υγιή διαχείριση σχετικών θεμάτων που ανακύπτουν και στην
ενημέρωση για καλές πρακτικές υποστήριξης, βασισμένα στα σύγχρονα
επιστημονικά δεδομένα, ως εργαλεία πρόληψης μέσα στη σχολική
κοινότητα.
 Βασικοί στόχοι του πιλοτικού προγράμματος
 Η συν-κατασκευή πεδίων ασφάλειας για την ανάπτυξη ενός ανοικτού
διαλόγου μεταξύ των φορέων της σχολικής κοινότητας για θέματα που
συνδέονται με τις έμφυλες διακρίσεις, την ταυτότητα φύλου, τα
χαρακτηριστικά φύλου, τη σεξουαλικότητα, τον ερωτικό/σεξουαλικό
προσανατολισμό (π.χ. διάλογος για τις στερεοτυπικές αντιλήψεις που
συνδέονται και ενισχύουν τις πρακτικές του αποκλεισμού, για τις
πατριαρχικές αντιλήψεις σε σχέση με το φύλο και την σεξουαλικότητα
κ.α.).

 Η δημιουργία ενός ηλεκτρονικού αρχείου καταγραφής των αιτημάτων

που δέχονται τα Κέντρα Πρόληψης, τα οποία συνδέονται με την παροχή
υποστηρικτικών υπηρεσιών για φαινόμενα αποκλεισμού, στην σχολική
κοινότητα. Τα αιτήματα μπορούν να προέρχονται από τις ομάδες
εκπαιδευτικών, τις ομάδες γονέων/κηδεμόνων, τις ομάδες
μαθητών/τριών και να αφορούν οποιαδήποτε μορφή αποκλεισμού (π.χ.
λόγω φύλου, χαρακτηριστικών φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού,
φυλής, εθνικότητας, πολιτιστικών χαρακτηριστικών κ.α.).
 Βασικοί στόχοι του πιλοτικού προγράμματος
 Η δημιουργία εγχειριδίου καλών πρακτικών με αποδέκτη τα Κέντρα
Πρόληψης σχετικά με την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και των
γονέων αλλά και διάδοση των θεσμικών κατευθυντήριων γραμμών για
την αντιμετώπιση του σχολικού αποκλεισμού.

 Η προώθηση και ενίσχυση των συστημικών ολιστικών προσεγγίσεων

πρόληψης που αντιλαμβάνονται την σχολική κοινότητα ως ένα σύστημα
στο οποίο μετέχουν ισότιμα και αλληλεπιδρούν οι γονείς, οι
εκπαιδευτικοί, οι μαθητές αλλά και η ευρύτερη κοινότητα που
περιβάλλει το σχολείο. Σε αυτό το πλαίσιο εκτιμούμε πως κάθε
παρέμβαση που συνδέεται με τον σχολικό αποκλεισμό στις ενότητες
που επικεντρώνουμε έχει επίσης επιδράσεις σε μια σειρά από
παράλληλα ζητήματα όπως η ενίσχυση της δημοκρατικής λειτουργίας
του σχολείου, η ενίσχυση της συναισθηματικής και ηθικής νοημοσύνης
των μαθητών/τριών, η ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων που
αφορούν στην κατανόηση και εν τέλει στην ορατότητα και τη
συμπερίληψη της διαφορετικότητας.
 Βασικοί στόχοι του πιλοτικού προγράμματος

 Η διαχείριση των συγκρούσεων, που συνδέονται με τις αντιλήψεις

για το φύλο (βιολογικό και κοινωνικό) ή την σεξουαλικότητα.
 Η ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών για την συμμετοχή τους σε
ειδικά προγράμματα με στόχο την διάχυση τους στην σχολική
κοινότητα είτε μέσω της θεματικής εβδομάδας είτε μέσω της
εφαρμογής αντίστοιχων προγραμμάτων στο σχολείο.
 Η ενίσχυση της κουλτούρας που προωθεί και υποστηρίζει την
δικτύωση μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων.
 Η αξιολόγηση του προγράμματος με στόχο τον μελλοντικό του
εμπλουτισμό και την διάδοση αντίστοιχων καλών πρακτικών μεταξύ
των Στελεχών των Κέντρων Πρόληψης.
 Περιγραφή της παρέμβασης
Ο αρχικός σχεδιασμός περιελάμβανε βιωματικό εργαστήριο διάρκειας 5 τρίωρων
συναντήσεων, μία φορά την εβδομάδα, με την εξής θεματολογία:
 1η συνάντηση: «Διαμορφώνοντας μια συστημική οπτική για την ταυτότητα»
 2η συνάντηση: «Ευαισθητοποίηση σε ζητήματα που συνδέονται με τα έμφυλα
στερεότυπα και τις προκαταλήψεις»
 3η συνάντηση: «Ευαισθητοποίηση σε θέματα βιολογικού φύλου, κοινωνικού
φύλου, ταυτότητας – έκφρασης φύλου, ερωτικού/ σεξουαλικού
προσανατολισμού. Αναγνώριση των αποκλεισμών και των διακρίσεων μέσα στο
σχολικό περιβάλλον»
 4η συνάντηση: «Το σχολείο ως χώρος φροντίδας και ασφάλειας»
 5η συνάντηση: «Το συμπεριληπτικό σχολείο»

 Το εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην παρέμβαση είναι : “Το σχολείο

που μας χωράει” και αξιοποιήθηκε η βιωματική ομαδο-συνεργατική μέθοδος.
 Περιγραφή της παρέμβασης
 Οι 3 από τις 5 συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν δια ζώσης.

 Οι 2 από τις 5 συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακά, με τη

χρήση της πλατφόρμας Jitsi Meet, μετά από διακοπή λόγω της
καραντίνας(διάστημα 2 μηνών). Ενδιάμεσα, πραγματοποιήθηκε και μια
δοκιμαστική διαδικτυακή συνάντηση(διάρκειας 2 ωρών), για να
συνδεθεί εκ νέου η ομάδα και για να συζητήσουμε τον τρόπο που θα
δουλέψουμε και θα συναντιόμαστε διαδικτυακά. Και οι διαδικτυακές
συναντήσεις είχαν συχνότητα μία φορά την εβδομάδα.

 Όταν οι συνθήκες το επέτρεψαν, έγινε και εορταστικό κλείσιμο της

ομάδας σε ταβέρνα!
 Περιγραφή της παρέμβασης
 Οι διαδικτυακές συναντήσεις ήταν διάρκειας 2 ωρών, αφού τα μέλη της ομάδας
έκαναν επεξεργασία των ασκήσεων στο διάστημα που μεσολαβούσε ατομικά,
ώστε ο διαδικτυακός χρόνος να αφιερώνεται σε παρουσίαση των ασκήσεων και
σε συζήτηση. Αυτό κρίθηκε αναγκαίο, με τη σύμφωνη γνώμη όλης της ομάδας,
καθώς θέλαμε να αποφύγουμε την διαδικτυακή κούραση, δεδομένου ότι οι
συμμετέχοντες/ουσες ήταν εκπαιδευτικοί και ήδη είχαν μεγάλη κούραση, λόγω
των σχολικών διαδικτυακών μαθημάτων.
 Η συντονίστρια προσκάλεσε όλα τα μέλη της ομάδας(με μέιλ) που συμμετείχαν
στο εργαστήριο, διερευνώντας προθυμία και διαθεσιμότητα για διαδικτυακή
συνέχιση του εργαστηρίου.
 Από τα 15 άτομα που συμμετείχαν στις δια ζώσης συναντήσεις, τα 10
συμμετείχαν και στις διαδικτυακές και ολοκλήρωσαν το βιωματικό εργαστήριο.
 Περιγραφή της παρέμβασης
 Οι ασκήσεις τροποποιήθηκαν από την συντονίστρια, ώστε να μπορούν να
δουλευτούν από τα μέλη της ομάδας και ατομικά.
 Στο τέλος της κάθε συνάντησης, αποστέλλονταν με μέιλ οι ασκήσεις για την
επόμενη συνάντηση. Τα μέλη της ομάδας είχαν διάστημα 1 εβδομάδας για να τις
επεξεργαστούν. Η συντονίστρια ήταν διαθέσιμη για οποιεσδήποτε διευκρινίσεις
και υπήρχε η δυνατότητα να δουλέψουν τα μέλη της ομάδας και σε δυάδες, είτε
διαδικτυακά, είτε δια ζώσης, εφόσον το επιθυμούσαν.
 Τα “έργα” των μελών της ομάδας για τις ασκήσεις αποστέλλονταν με
φωτογραφίες στο μέιλ της συντονίστριας και των υπολοίπων μελών της ομάδας,
για να ενισχύεται η αίσθηση του μοιράσματος και της ανταλλαγής.
 Οι διαδικτυακές συναντήσεις, με τη συναίνεση όλων, καταγράφονταν, καθώς
υπήρχαν τεχνικές δυσκολίες, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ολοκληρωμένη
εικόνα της συνάντησης από κάποιους/ες. Έτσι, δινόταν η δυνατότητα, όποιο
μέλος το επιθυμούσε να παρακολουθήσει ξανά την συνάντηση.
 Πλεονεκτήματα
 Τα μέλη της ομάδας, επειδή κατά τη διάρκεια της καραντίνας έκαναν διαδικτυακά
σχολικά μαθήματα, ήταν εξοικειωμένα με τη χρήση διαδικτυακής πλατφόρμας και
δεν υπήρχαν δυσκολίες διαχείρισής της.
 Υπήρχε η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης και από μέλη της ομάδας που έμεναν
μακριά από το Κιλκίς και το χώρο του “ΝΗΡΕΑ”, όπου υλοποιούνταν οι δια ζώσης
συναντήσεις.
 Η δυνατότητα διαδικτυακής συνέχισης συνέβαλε καθοριστικά στην αποφυγή
διακοπής της παρέμβασης ή μεταφοράς της για το νέο σχολικό έτος. Κερδήθηκε
και αξιοποιήθηκε πολύτιμος χρόνος, καθώς τα μέλη της ομάδας έχουν εκφράσει
την επιθυμία για συνέχιση και τον Σεπτέμβριο με την υλοποίηση δράσεων σε
μαθητές/τριες και γονείς μέσα στο σχολείο τους.
 Η ομάδα ήταν ήδη δεμένη, από τις δια ζώσης συναντήσεις και μπόρεσε να
διατηρήσει την σύνδεσή της και να ανανεώσει την συνεργασία της αλλά και να
ενισχύσει την αίσθηση ότι όλοι και όλες μαζί ξεπεράσαμε τα εμπόδια για κάτι που
το θεωρούμε πολύ σημαντικό και το μοιραζόμαστε ως αναγκαίο στο χώρο του
σχολείου.
 Μειονεκτήματα/Δυσκολίες
 Η έλλειψη της φυσικής παρουσίας, επικοινωνίας και ανταλλαγής που δεν
υποκαθίσταται από τα τεχνολογικά μέσα.
 Τεχνικές δυσκολίες
 Η έλλειψη δια ζώσης μοιράσματος και βιωματικής αλληλεπίδρασης που
είναι βασικά και απαραίτητα συστατικά τόσο της ομάδας όσο και της
πρόληψης.
 Η ήδη πολύ μεγάλη ψυχική και σωματική κούραση της καραντίνας, η
οποία συνέβαλε στο να απαντήσουν κάποια μέλη της ομάδας αρνητικά
για την διαδικτυακή συνέχιση.
 Είναι πολύ έντονος ο προβληματισμός αν θα μπορούσε να γίνει
εξολοκλήρου ένα βιωματικό εργαστήριο διαδικτυακά και να μπορέσει μια
ομάδα να συνδεθεί με τις συνθήκες και το πλαίσιο που διαμορφώνει η
διαδικτυακή συνάντηση.
 Αξιολόγηση - Συμπεράσματα

Από τα χρήση αρχικών και τελικών ερωτηματολογίων αξιολόγησης

της παρέμβασης αλλά και από τη συνεχή ανατροφοδότηση της
ομάδας, φάνηκε ότι πραγματικά υπάρχει ανάγκη ευαισθητοποίησης
και εκπαίδευσης στο χώρο του σχολείου για αυτά τα θέματα. Η
ομάδα έκρινε πολύ σημαντική την προσπάθεια να ξεκινήσει ο
διάλογος πλέον ανοιχτά.
Επίσης, παρόλο που όλοι/ες μας αναγνωρίσαμε την έλλειψη της
φυσικής παρουσίας και επαφής μεταξύ μας, θεωρήσαμε πολύ
σημαντικό να συνεχίσουμε το βιωματικό εργαστήριο έστω και
διαδικτυακά.
 Σχόλια των μελών της ομάδας
 Το πιο σημαντικό που έμαθα ήταν η αποδοχή της
διαφορετικότητας”
 “Έμαθα να ξεχωρίζω φράσεις-λέξεις στερεότυπα και να μην τις
χρησιμοποιώ γιατί πληγώνουν”
 “Το πιο σημαντικό που έμαθα ήταν το συμπεριληπτικό σχολείο”
 “Το πιο σημαντικό για μένα ήταν η αλλαγή της στάσης μου, ήρθα
αντιμέτωπη με τα δικά μου στερεότυπα και τις δικές μου
προκαταλήψεις”
 “Αποφυγή λέξεων/φράσεων σεξιστικά χρωματισμένων,τις οποίες ως
τώρα χρησιμοποιούσα χωρίς να συναισθάνομαι το στίγμα”
 “Η αποδοχή και η κατανόηση του διαφορετικού”
19
20
21
22
23
24
25
26
 Κέντρο Πρόληψης Των Εξαρτήσεων και
Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας
Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς “ΝΗΡΕΑΣ”
ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΟΚΑΝΑ

Βυζαντίου 10, 61100 Κιλκίς, Τηλ.: 23410 75311,

Φαξ: 23410 75312
e-mail: nireas@kpnireas.gr, www.kpnireas.gr
Facebook: Νηρέας Κέντρο Πρόληψης