«Πρόληψη κατ’ οίκον:

από το Α έως το Ω»,

μια συνεργασία των
Κέντρων Πρόληψης των
Εξαρτήσεων & Προαγωγής
της Ψυχοκοινωνικής
Υγείας «Αθηνά Εργάνη» &
«Αθηνά Πολύβουλος»
(του «Αθηνά Υγεία»)

Αύρα Βαζαίου,
Δωροθέα Λοΐζου,
Ισιδώρα Μπέκα &
Ναταλία Τζοβάρα
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

1. Θέμα / τίτλος δράσης / παρέμβασης

Δημιουργία και εφαρμογή του πρωτότυπου υλικού «Πρόληψη κατ’ οίκον: από το Α έως το
Ω», ενός αλφαβηταριού προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης και ενδυνάμωσης για
εκπαιδευτικούς σε συνθήκες αβεβαιότητας.
Το υλικό «Πρόληψη κατ’ οίκον: από το Α έως το Ω» αποτελεί μια ολοκληρωμένη πα-
ρέμβαση ανάπτυξης ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων σε συνθήκες αβεβαιότητας και
επισφάλειας, όπως η περίοδος που διανύουμε.
Η ιδιαιτερότητα του υλικού εδράζεται στο ότι μπορεί να εφαρμοστεί εξ ολοκλήρου εξ
αποστάσεως, αξιοποιώντας την τεχνολογία, με σύγχρονες και ασύγχρονες μεθόδους
επικοινωνίας και εκπαίδευσης (όπως ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, πλατφόρμες τηλεδιάσκε-
ψης κ.ά.).
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

2. Ομάδα στόχος

Πρόκειται για ένα αλφαβητάρι προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης και ενδυνά-
μωσης για εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων σε συνθήκες αβεβαιότητας.
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

3. Σκοπός - στόχοι

Το υλικό «Πρόληψη κατ’ οίκον: από το Α έως το Ω» απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς όλων

των βαθμίδων προκειμένου να υποστηριχθούν στην περίοδο της πανδημίας.
Είναι ένα εργαλείο εξ αποστάσεως: α) αυτοβοήθειας, ενδυνάμωσης και αυτοφροντίδας, β)
επικοινωνίας και ομαδικής αλληλεπίδρασης και γ) προσωπικής και επαγγελματικής
ανάπτυξης και δικτύωσης.
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

4. Σύντομη περιγραφή δράσης / παρέμβασης (1)

Ξεκινώντας από το 'Α' με την έννοια της «ΑΠΟΔΟΧΗΣ» της κατάστασης, το υλικό διατρέχει το
αλφάβητο με βασικές έννοιες - κλειδιά που είναι απαραίτητες για να καταλήξει κανείς στο 'Ω', στην
κατάκτηση της «ΩΡΙΜΟΤΗΤΑΣ», τόσο σε σχέση με την γνώση, αλλά κυρίως σε σχέση με την
ψυχοσυναισθηματική προσαρμογή σε συνθήκες αβεβαιότητας. Κάθε γράμμα του αλφάβητου
σηματοδοτεί μια έννοια, την οποία καλείται καθεμία / καθένας να επεξεργαστεί: Α) νοητικά (μέσω
γραπτών ερεθισμάτων), Β) βιωματικά (μέσω δραστηριοτήτων), Γ) εμπειρικά (μέσω αισθήσεων -
ακουστικό ερέθισμα), Δ) αναστοχαστικά (αποτύπωση μέσω καταγραφής). Και στην συνέχεια να
μοιραστεί αυτό που θα επιλέξει με την ομάδα: Ε) διαλεκτικά (μοίρασμα).
Το υλικό δίνει με αυτόν τον τρόπο την δυνατότητα για ατομική πολυμορφική επεξεργασία των
προτεινόμενων εννοιών, αλλά και εν συνεχεία μοίρασμα στην ομάδα των ομότιμων εκπαιδευτικών
με σύγχρονο ή/και ασύγχρονο τρόπο, κάνοντας χρήση της τεχνολογίας. Την ίδια στιγμή, εκτός από
την προσωπική ανάπτυξη και ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών, μπορεί σε επαγγελματικό επίπεδο,
να αποτελέσει ερέθισμα για τον εμπλουτισμό της εξ αποστάσεως επικοινωνίας με τις μαθήτριες και
τους μαθητές τους.
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

4. Σύντομη περιγραφή δράσης / παρέμβασης (2)

Για κάθε γράμμα του ελληνικού αλφάβητου προτείνεται μια λέξη που καλείται καθεμία / καθένας να επεξεργαστεί με
διαφορετικούς τρόπους και στην συνέχεια να την επικοινωνήσει με κάποιον τρόπο στην ομάδα της / του.
Καθένας από τους παρακάτω τρόπους εμπεριέχει και μια διαφορετική προτροπή:
Ας διαβάσουμε...: Μετά από κάθε λέξη ακολουθεί ένα μικρό κείμενο από διάφορες πηγές (αποσπάσματα από επιστημο-
νικά και λογοτεχνικά βιβλία, ποιήματα κ.ά.).
Ας κάνουμε...: Για κάθε λέξη προτείνεται μια βιωματική δραστηριότητα. Η δραστηριότητα είναι ατομική και είναι
σημαντικό να προσπαθήσουν να την εφαρμόσουν όλες όσες / όλοι όσοι συμμετέχουν.
Ας ακούσουμε...: Για κάθε λέξη προτείνεται ένα μουσικό κομμάτι που πλαισιώνει την αντίστοιχη δραστηριότητα. Σε
αυτό το πλαίσιο, η μουσική γίνεται το κοινό εκείνο στοιχείο που συντροφεύει τα μέλη της ομάδας κατά την ενασχόλησή
τους με την προτεινόμενη δραστηριότητα στον δικό τους προσωπικό χρόνο, εντάσσοντάς την με αυτόν τον τρόπο σε
ένα συλλογικό πλαίσιο ακρόασης.
Ας αναστοχαστούμε...: Για κάθε λέξη υπάρχει μια αναστοχαστική σελίδα με τρία στοιχεία (το κλειδί, την πολυθρόνα και
την γλάστρα), τα οποία βοηθούν στην διαδικασία απόδοσης προσωπικού νοήματος.
Ας μοιραστούμε...: Μετά από την ολοκλήρωση της ατομικής επεξεργασίας κάθε λέξης, μπορεί καθεμία / καθένας να
μοιραστεί με την ομάδα της / του κάτι από όλην αυτήν την διεργασία.
ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

4. Σύντομη περιγραφή δράσης / παρέμβασης (3)

Η διαδρομή του υλικού «Πρόληψη κατ’ οίκον: από το Α έως το Ω»:

1. Συνεργασία στελεχών των Κέντρων Πρόληψης «Αθηνά Εργάνη» και «Αθηνά Πολύβουλος» για την
δημιουργία ενός υλικού πρόληψης που να αξιοποιεί την τεχνολογία και τις εξ αποστάσεως δυνατότητές
της. →
2. Αίτημα από το Γραφείο Αγωγής Υγείας Δ.Δ.Ε. Α΄ Αθήνας για την υποστήριξη της ομάδας υπευθύνων αγωγής
υγείας πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Αττικής στην περίοδο του απαγορευτικού, με
απώτερο στόχο την κατ’ επέκταση υποστήριξη των εκπαιδευτικών των περιοχών ευθύνης τους. →
3. Πιλοτική βραχύχρονη εφαρμογή (διάρκειας 10 ωρών) του υλικού στην ομάδα (10) υπευθύνων αγωγής
υγείας (μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και πλατφόρμας ZOOM ). →
4. Εξ αποστάσεως συνάντηση γνωριμίας με το υλικό (17) συναδέλφων από Κέντρα Πρόληψης της Αττικής
(«Άρηξις», «Αθηνά Πρόμαχος», «Διαδρομή», Ζωγράφου, «Παλλάς Αθηνά», «Προνόη», «Σταθμός» &
«Φαέθων») (μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και πλατφόρμας ZOOM ). →
5. Μακρόχρονη εφαρμογή (διάρκειας 50 ωρών + αξιολόγηση πριν και μετά με ανώνυμο ερωτηματολόγιο) του
υλικού σε (14) εκπαιδευτικούς δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Α΄ Αθήνας σε συνεργασία με το Γραφείο
Αγωγής Υγείας Δ.Δ.Ε. Α’ Αθήνας (μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και πλατφόρμας ZOOM).
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

5. Μέθοδοι - εκπαιδευτικά εργαλεία που αξιοποιήθηκαν

Καθώς οι σύγχρονοι ορισμοί της ψυχικής υγείας και της πρόληψης εστιάζουν, πέρα από
την κλινική προσέγγιση της απουσίας προβλημάτων ή διαταραχών, στην ανάπτυξη
κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων που συμβάλλουν στην θετική προσαρμογή,
στην ψυχική ανθεκτικότητα και στην ψυχική ευεξία (Χατζηχρήστου, 2015), για την
δημιουργία και εφαρμογή του υλικού αξιοποιήθηκαν οι βασικές αρχές της θετικής
ψυχολογίας, με έμφαση στην έννοια της ψυχικής ανθεκτικότητας, που αποτελούν για την
πρόληψη απαραίτητη θεωρητική βάση για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή δράσεων
ανάδειξης και ενδυνάμωσης σημαντικών προστατευτικών παραγόντων στην κοινότητα,
τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης, αβε-
βαιότητας και επισφάλειας, όπως οι σημερινές.
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

6. Εφαρμογές που αξιοποιήθηκαν

Το υλικό δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου online με την εφαρμογή ‘canva.com’.

Για την εφαρμογή του υλικού αξιοποιήθηκε η τεχνολογία με σύγχρονους και ασύγχρονους
τρόπους (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και πλατφόρμα ZOOM).
Για την αξιολόγηση του υλικού αξιοποιήθηκε η εφαρμογή ‘google forms’ με την δη-
μιουργία ανώνυμου ερωτηματολογίου πριν και μετά την εφαρμογή.
ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

7. Πλεονεκτήματα

• Mπορεί να εφαρμοστεί ολόκληρο εξ αποστάσεως, αξιοποιώντας την τεχνολογία.

• Δίνει την δυνατότητα για πολυμορφική επεξεργασία (νοητικά, βιωματικά, εμπειρικά, αναστοχα-
στικά και διαλεκτικά) εννοιών που συνδέονται με την νοηματοδότηση της ζωής σε συνθήκες
αβεβαιότητας και επισφάλειας, σε προσωπικό, οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό επίπεδο.
• Εκτός από την προσωπική ανάπτυξη και ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών, που είναι βασικός
σκοπός του υλικού, μπορεί να αποτελέσει ερέθισμα για τον εμπλουτισμό της εξ αποστάσεως
επικοινωνίας με τις μαθήτριες και τους μαθητές τους.
• Το υλικό εδράζεται στην γλώσσα με κύριο εργαλείο τις λέξεις, που αποτελούν και το κεντρικό
μέρος σε αυτό το ιδιότυπο αλφαβητάρι. Οι λέξεις που προτείνονται είναι αποτέλεσμα της
διεργασίας της επιστημονικής ομάδας στο πλαίσιο της προσπάθειας για απόδοση νοήματος σε
αυτήν την περίοδο της πανδημίας.
• Θέτει ένα οργανωμένο πλαίσιο για προσωπική και παράλληλα ομαδική επεξεργασία.
• Αποσκοπεί στην νοηματοδότηση της νέας συνθήκης, με επικέντρωση στην κατανόηση (ορισμός)
και την διασύνδεση (μοίρασμα) που αποτελούν τα αρχικά στάδια στην διαχείριση μιας κρίσης.
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

8. Μειονεκτήματα / δυσκολίες

• Απαιτητική και πολύωρη τόσο η διαδικασία δημιουργίας του, όσο και η εφαρμογή του.
• Καθώς αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια συντονισμού ομάδων εξ ολοκλήρου εξ αποστάσεως,
φάνηκε απαραίτητη η συνεργασία πολλών στελεχών κατά την εφαρμογή του. Τις ομάδες
συντόνισαν ταυτόχρονα και τα τέσσερα στελέχη των Κέντρων Πρόληψης, σε μια προσπάθεια
άμεσης ανταπόκρισης σε οτιδήποτε μπορούσε να προκύψει (π.χ. Σε μία συνάντηση ένα μέλος της
ομάδας δεν είχε ήχο, μόνο εικόνα και η υπόλοιπη ομάδα δεν την άκουγε και δεν την έβλεπε λόγω
τεχνικών δυσκολιών. Μία από τις συντονίστριες ανέλαβε να επικοινωνεί μαζί της καθ’ όλη την
διάρκεια της συνάντησης μέσω της εφαρμογής του chat στην πλατφόρμα ZOOM, χωρίς να
παρακωλυθεί η διεργασία της ομάδας ή να βρεθεί εκτός διαδικασίας η συμμετέχουσα.).
• Δυσκολίες προσβασιμότητας και συνδεσιμότητας συμμετεχόντων και συντονιστών.
• Κρίθηκε απαραίτητη η μικρή διάρκεια (60΄) των εξ αποστάσεως σύγχρονων συναντήσεων
προκειμένου να αποφευχθεί η κούραση που επέρχεται μετά από αρκετή ώρα παραμονής
μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να είναι περιορισμένος ο
διαθέσιμος χρόνος για το μοίρασμα στην ομάδα. Ωστόσο με καλό συντονισμό και με ολιγομελή
ομάδα (μέχρι 12 μελών), ο χρόνος των 60΄ είναι επαρκής.
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

9. Αξιολόγηση - συμπεράσματα

Η διαδικασία αξιολόγησης και η επεξεργασία των δεδομένων που έχουν συλλεχθεί βρίσκονται ακόμα σε
πρώιμο στάδιο, με αποτέλεσμα να μην είμαστε σε θέση να δώσουμε στοιχεία για την αποτελεσματικό-
τητα του υλικού σε αυτήν την φάση.
Ωστόσο από την αξιολόγηση της διαδικασίας και στις 3 περιπτώσεις εφαρμογής του υλικού (ομάδα
υπευθύνων αγωγής υγείας, ομάδα συναδέλφων και ομάδα εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης),
η ανατροφοδότηση υπήρξε ιδιαίτερα θετική. Η συμμετοχή και η ανταπόκριση των εκπαιδευτικών και των
συναδέλφων ανέδειξε με περισσότερο επιτακτικό τρόπο την ανάγκη για δημιουργία / διαμόρφωση νέων
τρόπων εξ αποστάσεως παρεμβάσεων στον χώρο της πρόληψης και της αγωγής υγείας.
[Καλείται έτσι ο χώρος της πρόληψης να επιδείξει ευελιξία και να προσαρμόσει τις μεθόδους και τα
εργαλεία της στις νέες συνθήκες, εισάγοντας καινούριες δράσεις που έρχονται να προστεθούν σε ήδη
υπάρχοντα -και τροποποιημένα κατάλληλα- προγράμματα ανάπτυξης δεξιοτήτων ζωής για μαθήτριες /
μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς.]
Τέλος σημαντικός δείκτης αξιολόγησης αποτέλεσε η ενεργός εμπλοκή και η συναισθηματική δέσμευση
όλων των συμμετεχόντων κατά την διάρκεια τόσο της σύγχρονης όσο και της ασύγχρονης επικοινωνίας.
 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»

10. Άλλα σχόλια - παρατηρήσεις - προτάσεις

Το υλικό «Πρόληψη κατ’ οίκον: από το Α έως το Ω» αποτέλεσε μια πολύ σημαντική εμπειρία ουσιαστικής επικοινωνίας
και συνεργασίας μεταξύ των συναδέλφων από τα Κέντρα Πρόληψης του «Αθηνά Υγεία» στην περίοδο της πανδημίας.
Από την πρώτη στιγμή εφαρμογής του απαγορευτικού, κατέστη σαφές στην συγκεκριμένη ομάδα συναδέλφων ότι
είναι απαραίτητη η αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας και εκπαίδευσης των ομάδων των Κέντρων
Πρόληψης, με προσαρμογές και τροποποιήσεις, αλλά χωρίς εκπτώσεις. Οι βασικές αρχές υλοποίησης των δια ζώσης
ψυχοεκπαιδευτικών προγραμμάτων δηλαδή, φυσικά και δεν παύουν να ισχύουν και στην περίπτωση των εργαλείων εξ
αποστάσεως πρόληψης, όπως ο βιωματικός τρόπος δουλειάς, η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση, η εστίαση στην
ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής, τα ποικίλα ερεθίσματα και η αλληλεπίδραση με διαφορετικούς τρόπους ανάμεσα στα μέλη
της ομάδας. Το πλαίσιο εφαρμογής του συγκεκριμένου υλικού προϋποθέτει ακριβώς την τήρηση ενός αρχικού
«συμβολαίου» ανάμεσα στα μέλη που συμμετέχουν στην ψυχοεκπαιδευτική ομάδα. Σε αυτό το πλαίσιο, βασικές αρχές
που διέπουν την εφαρμογή των προγραμμάτων πρόληψης και αγωγής υγείας, όπως ο σεβασμός και η εχεμύθεια,
έρχονται να συμπληρώσουν η έννοια της διασφάλισης της ιδιωτικότητας (σε σχέση με τον προσωπικό χώρο / χρόνο των
μελών της ομάδας) και της συμπερίληψης (σε σχέση με τις ψηφιακές δεξιότητες, αλλά και τους ψηφιακούς πόρους των
μελών της ομάδας), όπως αυτές καθορίζονται από τις νέες συνθήκες της εξ αποστάσεως επικοινωνίας και εκπαίδευσης.
ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ & ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ»