BAHASA MELAYU KLASIK

vPerkembangan Aksara Jawi

vBahan bukti
vFungsi bahasa Melayu
Perkembangan Aksara Jawi

l Tulisan jawi merupakan sistem tulisan yang

menggunakan aksara@ huruf Arab dan ia bahasa
Melayu Klasik.
l Pendapat Hamdan Abdul Rahman dalam bukunya
Panduan Menulis dan Mengeja Jawi,menyatakan kata
jawi berasal daripada suku kaum jawa
l Hasyim Haji Musa dalam bukunya Sejarah
Perkembangan Tulisan Jawi -tidak bersetuju dengan
pendapat Hamdan kerana baginya tidak logik.Kata
Jawi,iaitu kata Arab berasal daripada kata nama jawa
dengan bermaksud tulisan yang berkaitan dengan pulau
lOmar Awang menegaskan,kemungkinan perkataan jawi
berasal daripada perkataan Arab al-Jawab(merujuk Pulau
Sumatera,iaitu tempat asal bahasa melayu)
lRaffles berpendapat perkataan jawi bagi orang melayu
bermaksud kacukan,sama seperti ungkapan "Anak
Jawi"(anak kacukan bapa india dan ibunya melayu.Hal ini
bermakna, tulisan Jawi sebagai tulisan campuran antara
Arab, Parsi, dan Melayu
l R.J. Wilkinson mengaitkan perkataan Jawi dengan
istilah Melayu, iaitu tulisan bagi bahasa Melayu
Tulisan jawi .mengalami empat tahap
perkembangan iaitu:
• Tahap 1 - tulisan jawi
masih mengikuti ejaan
arab sepenuhnya dengan
penggunaan tanda2x
baris
(diakritik).Kelemahan
tahap ini tiada lambang
untuk huruf vokal e pepet
& masa yang lama di
ambil untuk menulis
sesuatu perkataan@ayat
• Tahap 2 - tulisan aksara
jawi tanpa tanda2x
baris@ dikenal sebagai
tulisan Arab gondol.
Kelemahan tahap ini
adalah tanpa tanda2x
baris, wujud perkataan2x
homograf yang berejaan
sama
• Tahap ketiga - sistem aksara Jawi
berasaskan pengaruh bahasa Melayu
dengan menggunakan huruf saksi
alif(bunyi vokal a & e pepet),
wau(bunyi vokal o dan u) & ya( bunyi
vokal i & e taling) pada suku kata
pertama.Kelemahan tahap ini sistem
ejaanya tidak menggunakan huruf
saksi pada suku kata kedua. Masalah
homograf ialah perkataan yang di tulis
dengan ejaan yang sama.
• Tahap 4 - sistem tulisan
jawi diubahsuaikan
menggunakan huruf saksi
@ vokal diletakkan pada
suku kata kedua selain
diletakkan pada suku
kata pertama
• Sistem ejaan ini agak lengkap dan digunakan dalam
"Sistem Ejaan Za'ba" (1938) dan kemudiannya
disempurnakan dalam "Pedoman Ejaan Jawi yang
Disempurnakan"(1986)& digunakan hingga sekarang.
Untuk rujukan lanjut rujuk buku Perkembangan Tulisan
DBP(1989) dan Epigraf Melayu: Sejarah Sistem Tulisan
dalam Bahasa Melayu oleh Hashim Musa, DBP(1997)
 Bahan bukti :

l Batu-batu Bersurat
- Ditemukan di Pagar Ruyung ,
Minangkabau (1356 Masihi).
- Ditulis dengan huruf India (p.Arab)
- Mengandungi sedikit prosa Melayu kuno &
beberapa baris sajak Sanskrit.
- Kandungannya ialah perkara2x yang menyentuh
perintah daripada raja
-Ditemukan di Sungai Teresat, Kuala
Berang, Terengganu (1303/1397
Masihi).
- Batu bersurat ini berhuruf jawi
- Kandungan batu ini adalah tentang
undang-undang Islam,perisytiharan
kepada semua raja & pembesar
berpegang teguh kepada agama Islam.
- Bukti pertama tulisan Arab digunakan
dalam bahasa Melayu.
l Batu-batu Nisan
- Batu Nisan Sultan Pasai-
Samudra,Malik al-Salleh (1297
masihi) bersamaan dengan 696
Hijrah
- Ditulis dalam bahasa Arab
dengan menggunakan kaligrafi
Nishki dari India.
l Batu Nisan di Minye Tujoh, Aceh
(1380).
l Tercatat perkataan seperti hijrat
nabi, haji dan rahmat Allah
- tertulis dengan huruf India tetapi
bahasanya ada beberapa perkataan
Arab.
l Warta dan doa dalam bentuk sajak
Sanskrit yang puitis dan halus.
l Hukum kanun
-Undang2 Pahang ditulis - Sultan Abdul al-
Ghaful Muhaiyuddin pada (1592-1614).
-Ia dibahagikan kepada 3 bahagian:
1) Adat lembaga negeri Pahang
2) Undang-undang jenayah
3) Undang-undang bukan jenayah
l Surat-surat Awal
i. Pigafetta(seorang ketua kelasi)
menyusun draf awal berupa daftar kata
Itali-Melayu(1521 Masihi)
ii. Surat perjanjian jual beli antara
syahbandar Tun Jawa dengan kapten
kapal Belanda(1600 Masihi)
iii. Surat izin perniagaan Raja Aceh dalam
tulisan Jawi kepada Kapten Inggeris,
James Lancaster(1601)
I. Surat daripada Sultan Alauddin Shah
kepada Harry Middleton(1602).
II. Surat daripada Sultan Alauddin Shah
kepada King James1 (1612).
III. Raja Maluku (abad ke-16) menulis surat
kepada raja Portugis menggunakan
bahasa Melayu
IV. Saint Francis Xavier (abad ke-16) yang
menentang Islam di kepulauan Maluku-
draf2 kepercayaan Kristian dalam bahasa
Melayu - menarik pengaruh Katholik
Kristian.
Naskhah Sastera Klasik

l Hikayat Hang Tuah - masyarakat melayu

memeluk agama Islam & tergolong dalam
jenis sastera epik bersifat tempatan.
l Bahasa istana yang tinggi nilainya - di
istana sehinggalah muncul sastera
Melayu : Hikayat Muhammad Ali Hanafiah
& Amir Hamzah. Pengarang Sejarah
Melayu menyiapkan sejarahnya (1535)
selepas kejatuhan Melaka ke tangan
Portugis.
l muncul karya2 bercorak sastera sejarah,
perundangan& epik tempatan : Sejarah
Melayu, Hikayat Raja2 Pasai & Hikayat
Acheh- keturunan raja2 Melaka dan
kesultanan Melayu.
l Sastera klasik hasil karya Raja Ali Haji:
Salasilah Melayu Bugis, Tuhfat al- Nafis&
Gurindam 12.
l Karya jenis keagamaan terhasil dalam
bentuk risalah & cerita: Hikayat Nur
Muhammad dan Abu bakar.
Fungsi bahasa Melayu

l Lingua Franca
- Alam Melayu pada abad ke-16 &
dibuktikan daripada Daftar Kata Melayu-
Itali
- Memudahkan urusan perdagangan pada
masa tersebut
- Merupakan bahasa yang paling dihormati
antara bahasa negeri Timur yang lain.
l Bahasa pentadbiran
- Menjadi bahasa rasmi dalam pentadbiran
kerajaan
- Digunakan oleh kebanyakkan kerajaan
untuk tujuan surat menyurat dalam
kalangan raja di kepulauan Melayu.
- Bahasa Melayu klasik juga digunakan
dalam surat2 izin perniagaan kepada
pihak asing khususnya pedagang.
l Bahasa Ilmu
- Zaman kerajaan Aceh memperlihatkan
cendekiawan Melayu menghasilkan karya
ilmu dalam tulisan bahasa Melayu klasik
- Di Acheh, bahasa Melayu digunakan
dalam penulisan ilmu tasawuf & falsafah
Islam
- Tokoh penulis pada zaman tersebut:
Hamzah Fansuri & Syamsuddin al-
Sumaterani
- Karya2 ilmu agama Islam : Syarab al-
Asyikin, Miratul Mukmin & Al-Siratul
Mustaqim.
l Bahasa undang2
- digubal oleh penulis2 di istana atas
arahan raja.
- Dibicarakan tentang aspek perlembagaan
berkaitan kedudukan raja & pembesar,
undang2 jenayah, perdagangan, pertanian
Antaranya:
1. undang2 Melaka
2. undang2 Pahang
3. undang2 Perak
4. undang2 Johor
l Bahasa persuratan
- terbukti apabila terhasilnya pelbagai karya
sastera klasik dalam bahasa Melayu.
- Berperanan untuk menguatkan semangat
rakyat dalam peperangan, misalnya
Hikayat Muhammad Hanafiah
- Menjadi sumber hiburan kepada rakyat
bagi meredakan tekanan & merehatkan
fikiran mereka.
SEKIAN TERIMA KASIH