32.

IDEAŁY BŁĘDNEGO RYCERZA A REALIA ŻYCIA

Miguel Cervantes Saavedry (1547 - 1616) – renesansowy pisarz hiszpański, najbardziej

znany jako autor powieści "Przemyślny szlachcic Don Kichot z Manczy".

Cechy powieści nowożytnej:

● obiektywny narrator (Cervantes wykorzystuje technikę "znalezionego rękopisu" - w cz.
I udziela głosu narratorowi rzekomo odnalezionej kroniki Manczy oraz narratorowi jakoby
przypadkiem zakupionych zapisków arabskiego mędrca Hamleta, w cz II - podaje do
druki rękopis rzekomo znaleziony w ruinach pustelni);
● ponadprzeciętny bohater (tytułowy Don Kichot wciąż przeżywa niezwykłe przygody,
stacza rozliczne walki, a mimo to nie odczuwa trudów podróży i bólu ran, prawie nic nie
je).
● rzeczywistość społeczna ukazana panoramicznie: od nędznej gospody po książęce
pałace, od pustkowi Manczy po Barcelonę.
Powieść Cervantesa przedstawia też świat w momencie przełomowym, gdy odchodzą w
przeszłość idealizm i fantastyka średniowiecza, ustępując realizmowi epoki
wczesnonowożytnej. Symbolem tej zmiany jest nieprzystosowanie klasy hidalgów
(hiszpańskich żołnierzy) do nowej rzeczywistości społeczne.

Głównym bohaterem powieści jest Alonzo Quijada pochodzący z Manczy. Zainspirowany

lekturą fantastycznych opowieści o średniowiecznych błędnych rycerzach postanawia stać się
jednym z nich i wyrusza na poszukiwanie przygód. W tym celu zmienia swe imię ma Don Kichot
i dobiera sobie giermka - Sancho Pansę, który będzie mu towarzyszył. Za damę serca Don
Kichot obiera prostą chłopkę; nadaje jej imię Dulcynea z Toboso. Rycerz jeździ na koniu
Rosynancie.

Wprowadzenie do lektury
Don Kichot żył w odosobnieniu na pustkowiach Manczy i nie znał praw obowiązujących w XVII -
wiecznej Hiszpanii. Swą wiedzę o sprawiedliwości czerpał z Biblii i średniowiecznych
romansów. Równie bliskie rycerzowi było prawo, z którym zetknął się w romansach
średniowiecznych - prawo na wskroś indywidualistyczne, zależne od woli feudalnego pana, jego
łaski i poczucia sprawiedliwości; w wypadku sporu o słuszności decydował "sąd boży". Prawo
świeckie miało więc w średniowieczu sankcję religijną. Don Kichot, wyruszając na wędrówkę,
nie wiedział, że w nowożytnej Europie prawo państwowe oddzieliło sie już od prawa religijnego i
feudalnego. Celem nowożytnego prawa świeckiego stało się zrównanie wszystkich wobec
nadrzędnych norm prawnych; w początkach XVII w. ani rycerzy, ani jakikolwiek feudał, nie mógł
samowolnie stanowić prawa.

Błędny rycerz, czyli rycerz błąkający się, wędrujący bez określonego z góry celu.

Anachronizm - pojęcia, sposoby myślenia, ideały pochodzące z epoki wcześniejszej niż

współczesna dziełu; niezgodność z duchem epoki; przeżytek. Anachronizm może być celowym
zabiegiem, stosowanym po to, by porównać współczesność z dawną epoką i jej wartościami;
może być też niecelowy, wynikać z niewiedzy artysty.
Slang - potoczna odmiana języka oparta na odrębności środowiskowej, od języka ogólnego
różni się przede wszystkim słownictwem: występują w nim neologizmy, a niektóre słowa będące
w powszechnym użyciu mają w slangu inne znaczenie.

Tragizm etyczny - to właściwość, cecha etycznego, dobrego, szlachetnego bohatera, którego

działania prowadzą, wbrew jego intencjom i uczuciom, do klęski, życiowej katastrofy.

Komizm -  kategoria estetyczna, określająca właściwości zjawisk zdolnych wywołać śmiech

oraz okoliczności, w jakich dochodzi do powstania tej reakcji. Istnieje wiele poglądów w kwestii
źródeł efektu komicznego, na ogół przyjmuje się, że jego istota polega na ujawnianiu
zaskakującej sprzeczności, kontrastu, będących wynikiem przedstawienia osób, sytuacji
odbiegających od oczekiwań odbiorcy.
Zad 6/183
Anachroniczność myślenia bohatera polega na tym, że próbuje wprowadzić w życie dawno już
wymarłe ideały, pochodzące z wcześniejszej epoki. Nie dopatrzył się jednak, że świat zmienił
się nadzwyczajnie szybko i nie ma już tak wspaniałomyślnych, wielkodusznych i uczciwych ludzi
jak on, którzy będą w stanie odwdzięczyć się za dobro jakie ich spotyka, a także przyznać się
do swoich błędów i być gotów za nie odpokutować.

Zad 10/183
Don Kichot nie znajduje zrozumienia u innych bohaterów powieści, ponieważ wychowali się w
innym otoczeniu niż on. Mają odmienny światopogląd i wyznają różne wartości. Don Kichot nie
wiedział, że w świetle prawa hiszpańskiego nie ma on mocy rozkazywania królewskim
komisarzom ani możliwości ułaskawiania królewskich galerników. Mężczyzna posługuje się
bowiem kodeksem rycerskim i zasadami obowiązującymi w państwie feudalnym, które już
dawno przestały być aktualne. Kichot nie wiedział, że rycerz już nie może sprawować prawa.
Dlatego też jego postępowanie, strażnicy, jak i więźniowie, odbierali jako specyficzne i
śmieszne.
Streszczenie krótkie

Don Kichot był szlachcicem zamieszkałym w wiosce La Mancha. Fascynowały go romanse

rycerskie i opowieści o rycerzach, które całymi dniami czytał. W końcu postanowił zostać
błędnym rycerzem, podróżować po świecie i stać na straży dobra i honoru. Tak też uczynił. Na
pierwszą wyprawę wybrał się samotnie, ale szybko się ona skończyła, ponieważ został pobity
przez napotkanych robotników, których chciał zmusić do wysławiana urody damy jego serca,
Dulcynei z Toboso. Kiedy tylko wyzdrowiał, natychmiast wyruszył w kolejną podróż, tym razem
zabierając ze sobą giermka. Był nim niepiśmienny wieśniak Sancho Pansa, człowiek chciwy,
chytry i pazerny, ale jednocześnie rozsądny i trzeźwo patrzący na życie. Don Kichot obiecał mu,
że uczyni go gubernatorem wyspy. Sancho bardzo lubił Don Kichota i starał się chronić go
przed nieprzyjemnościami, jakie wynikały z jego dziwnych wyobrażeń o świecie. Niestety zwykle
mu się to nie udawało i często musiał leczyć swojego pana z sińców i guzów. Don Kichot
wszędzie widział bandytów, damy w niewoli i olbrzymów, z którymi musiał walczyć, co było
przyczyną wielu kłopotów. Don Kichot zabił między innymi kilka owiec z mijającego go stada,
ponieważ myślał, że wzniecany przez nie kurz wywołany jest walką dwóch armii rycerzy, oraz
walczył z wiatrakami, które wziął za olbrzymy. Ośmieszył się także, nosząc na głowie miednicę,
którą uważał za legendarny rycerski hełm.

Ponieważ wyprawa trwała bardzo długo i istniała obawa, że Don Kichot w końcu straci w niej
życie, jego przyjaciele - Kapłan i Golibroda - z pomocą wtajemniczonego we wszystko Sancho
Pansy i udającej księżniczkę w opałach damy zwabili Don Kichota z powrotem do domu. Był już
na to najwyższy czas, gdyż rycerz znajdował się w bardzo kiepskim stanie.

W drugiej części powieści Sancho zostaje gubernatorem wyspy, ale okazuje się, że kompletnie
nie radzi sobie z wypływającymi z tego obowiązkami. Don Kichot natomiast, mimo próśb i
ostrzeżeń siostrzenicy i przyjaciół, wyrusza na trzecią wyprawę. Jest ona niestety bardzo
nieszczęśliwa w skutkach - rycerz zostaje szczególnie dotkliwie pobity i mimo troskliwej opieki
umiera