48.

Spotkania z Innym w utworach Defoe i Kapuścińskiego

WPROWADZENIE DO LEKTURY

Zbiór reportaży "Heban" powstawał w ciągu czterdziestu lat, począwszy od pierwszej podróży Kapuścińskiego do
Afryki w 1957r. Autor miał okazję obserwować proces dekolonizacji kontynentu, sięganie kolejnych państw po
polityczną niepodległość. Kapuściński notował zbrodnie lokalnych władców (m.in. ugandyjskiego tyrana, Idiego
Amina), ale dostrzegał przede wszystkim smutne dziedzictwo, jakie pozostawili po sobie Europejczycy: w
rdzennych mieszkańcach Afryki przetrwała pamięć niewolnictwa i zależności wobec "białych panów". Kapuściński
próbuje zrozumieć Afrykę. Wędrując korzysta z usług miejscowych przewodników (jak Sebuya) i usiłuje żyć
życiem miejscowych plemion (np. Amba).

REPORTAŻ - gatunek pośredni pomiędzy formami dziennikarskimi a literackimi. Przynosi przedstawienie

autentycznych wydarzeń, sytuacji, ludzi z punktu widzenia wiarygodnego obserwatora sprawozdawcy. Ze
względu na tematykę wyróżnia się m.in.: reportaż społeczno-obyczajowy, podróżniczy, wojenny, sportowy,
śledczy. Reportaż literacki różni się od publicystycznego (dziennikarskiego) artyzmem języka i obrazowością
przedstawienia.

INNY (pisane wielką litera) - w refleksji kulturowej to ktoś, kto z różnych powodów (religijnych, narodowych,
rasowych, seksualnych) nie przystaje do powszechnie uznawanej, zakorzenionej w tradycji normy. Poziom
otwartości i tolerancji danej kultury mierzy się stopniem akceptacji Innego.

ETNOCENTRYZM (gr. éthnos lud, rasa, plemię, naród) – postrzeganie i wartościowanie świata z wąskiej
perspektywy własnej kultury etnicznej czy narodowej; wszystko, co inne, obce jest z tej perspektywy gorsze i
groźne.

POSTKOLONIALIZM współczesny stan świadomości kultury zachodniej wobec jej historycznych dążeń do
zdominowania świata na płaszczyźnie politycznej, kulturalnej, cywilizacyjnej; badanie skutków, jakie epoka imperialna
pozostawiła w psychice podbitych narodów, oraz próba podjęcia międzykulturowego dialogu. Badania postkolonialne
zainicjowała książka Edwarda W. Saida Orientalizm (1978).