1.

БАЗИ НА ПОДАТОЦИ

• База на податоци • Релација

• Табела • Примарен клуч
• Поле • Форма за внес
• Запис • Прашалник
• Ентитет • Извештај
• Атрибут • Циркуларно писмо
• Индекс
 1.1  Бази на податоци
ПОДАТОЦИ

Во оваа лекција ќе научиш:

БАЗИ НА

• да ги дефинираш поимите: база на податоци, табела, примарен клуч и индекс;

• да ја разбереш организацијата на податоци;
• да ги дефинираш правилата на поврзување на табелите;
• да зачуваш и отвориш база на податоци.

1.1.1 Поим за база на податоци

База на податоци претставува организирана колекција од податоци. Во неа
можат да се чуваат податоци за луѓе, за книги, за оценки, за автомобили, како и за
што било друго.

Потсети се :
Податокот може да се претстави со текст, со број, со слика или со звук. Податокот
сам по себе нема значење, но, ако се обработи и стави во некој контекст, тој
добива значење и станува информација. На пр., податоците цитроен, 30.000,
180 како такви не значат ништо, но ако се интерпретираат како марка на
автомобил (цитроен), чија цена е 30 000 евра, а максималната брзина е 180
km/h, тие стануваат информација.
Базите на податоци не мора да се чуваат во компјутерот, на пр.: телефонски
именик, колекција на филмови на компакт дискови, адреси на пријатели во адресар
итн. Чувањето на бази на податоци во компјутерот овозможува нивна полесна и
побрза обработка и добивање на саканата информација. На пр., во телефонскиот
именик отпечатен како книга, лесно е да се најде телефонскиот број на некоја личност,
но е многу тешко да се најде име на личност ако е познат нејзиниот телефонски број.
Ако истиот тој телефонски именик е зачуван во компјутерот како база на податоци,
многу брзо и лесно ќе се добијат овие и многу други информации. Да речеме, можат
да се добијат податоци за сите корисници со презиме Марков, или листа со сите
корисници чиј телефонски број започнува со 235 и сл.
Со некои поедноставни бази на податоци (именици, списоци, евиденции...)
може да се работи и во програмите за табеларно пресметување. Ваквите бази се
нарекуваат рамнински бази на податоци бидејќи сите податоци се претставени во
една табела. Во рамнинските бази постојат некои ограничувања и често се случува
некои податоци непотребно да се повторуваат.
Пр. 1. 1. Табела во која се чуваат податоци за учениците:
Класен
Име Презиме Паралелка Успех Поведение
раководител
Јане Мишковски I-1 Елена Петкова одличен примерно
Билјана Стојковиќ I-1 Елена Петкова многу добар примерно
Алма Дураковиќ I-1 Елена Петкова одличен примерно
Марко Костоски I-2 Марија Бошкоска добар задоволително
Дарко Попов I-2 Марија Бошкоска многу добар примерно
Ена Мишева I-2 Марија Бошкоска одличен задоволително

2
 Ако се погледнат податоците во оваа едноставна табела се забележува дека за
повеќе ученици од иста пралелка се повторува податокот за класниот раководител.
На овој начин е отежнато работењето со базата со непотребно внесување на исти

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
податоци – потребен е поголем простор и е зголемен ризикот од грешки. Ако на
некоја паралелка ѝ се смени класниот раководител, измената треба да се направи кај
сите ученици од таа паралелка. Исто така, една едноставна грешка при внесувањето
(на пр. Бошковска наместо Бошкоска) доведува до несовпаѓање помеѓу податоците,
па користењето на ваквата база станува дискутабилно.
Решението е да се воведе уште една табела во која ќе се чуваат податоците
за паралелките. Во тој случај, за секој ученик ќе се чува само податокот за името на
паралелката кој служи за поврзување на двете табели.

Име Презиме Паралелка Успех Поведение

Јане Мишковски I-1 одличен примерно

Билјана Стојковиќ I-1 многу добар примерно
Алма Дураковиќ I-1 одличен примерно
Марко Костоски I-2 добар задоволително
Дарко Попов I-2 многу добар примерно
Ена Мишева I-2 одличен задоволително

Класен
Паралелка
раководител
I-1 Елена Петкова
I-2 Марија Бошкоска
Базата на податоци може да се дефинира како множество од меѓусебно
поврзани податоци. Прецизно кажано, база на податоци е организирана и уредена
целина од меѓусебно поврзани податоци зачувани без непотребно повторување.
Во базите на податоци се чуваат и обработуваат податоци од реалниот свет.
Поимите кои се предмет на обработка се нарекуваат ентитети. Тоа може да
биде личност (ученик, пациент, купувач, вработен...), предмет (книга, материјал,
производ...) или други поими (договор, продажба, испити...).
Особините на ентитетот кои се интересни за обработка се неговите атрибути.
На пр., за ентитетот Ученик атрибути се: име, презиме, паралелка, успех, поведение...
Кои особини ќе се разгледуваат зависи од задачите на обработката. Вредностите кои
им се доделуваат на атрибутите се нарекуваат податоци. На пр. за ентитетот Ученик
и наведените атрибути, податоци можат да бидат: Матеј, Теовски, II-5, одличен,
примерно.
Обично се разгледуваат повеќе ентитети од одредено подрачје. На пример,
за работата на едно училиште од интерес се учениците, наставниците, паралелките,
наставните предмети... Множеството од сите ентитети, атрибути и нивните вредности
претставени во табелите ја сочинуваат базата на податоци.
Примери на користење на големи бази на податоци: резервирање на авионски
билети, податоци за пациенти, банковни сметки, податоци за книги во библиотека
и многу други.

3
 1.1.2 Организација на базата на податоци
Денес најчесто се користат релациски бази на податоци во кои податоците за
ПОДАТОЦИ

сите ентитети се организирани во посебни табели. Табелите меѓусебно се поврзани

БАЗИ НА

и функционираат како целина – преку податоците од една табела можат да се најдат

податоци во друга табела. Податоците за еден ентитет се чуваат во една табела.
Пр. 1. 2. Ентитет: Ученик
Атрибути

Име Презиме Паралелка Успех Поведение

Јане Мишковски I-1 одличен примерно

Билјана Стојковиќ I-1 многу добар примерно

Податоци
Базата на податоци мора добро да се испланира за да се намалат можностите
за грешки и компликации во понатамошната работа. Притоа треба:
-- да се одреди намената на базата. Од тоа зависи кои ентитети базата ќе ги
содржи и какви се врските помеѓу нив;
-- да се одлучи кои табели ќе се креираат во базата. Потребно е да се
креираат само табели кои се неопходни за идентификација на основните
ентитети;
-- да се одредат полињата во секоја табела. Не се препорачува да се ставаат
во табела полињата кои содржат изведени податоци (на пр. просечна оценка).
Податоците во едно поле мора да бидат истородни. За секое поле мора да
се дефинира видот на податокот, на пр.: нумерички податоци, текстуални
податоци, датум, време и сл. Исто така, за секое поле се дефинираат
својствата кои се поврзани со него, на пр.: максималната должина на текст,
бројот на децимални места за броевите и сл;
-- да се одредат индексите и примарниот клуч. Индекси се полиња според
кои се распоредуваат податоците во табелата. Користењето на индексите
овозможува брзо пребарување и брзо сортирање на податоците според
различни критериуми. Во индексираните табели може да се дозволи
дуплирање на податоците (на пр.: два ученика можат да имаат исто име) или
да се забрани дуплирање на податоците (на пр.: два ученика не можат да
имаат ученички книшки со ист број). Примарен клуч е поле кое овозможува
поврзување на податоците од различни табели. Тоа е поле чија вредност е
единствена за секој запис, на пр.: ЕМБГ на ученик, број на индекс на студент,
шифра на производ и сл. Со користење на примарниот клуч се обезбедува
сите записи во табелата да бидат единствени. На примарните клучеви
автоматски им се доделува индекс;
-- да се одредат врските (релациите) помеѓу табелите. Податоците кои
се зачувани во табелите потребно е да се поврзат за да може да се најдат
меѓусебно зависните податоци. Во двете табели кои се поврзуваат мора да
постојат полиња во кои се чуваат истородни податоци. На пр., ако сакаме да
поврземе табела за ентитетот Ученик со табелата за ентитетот Паралелка, во

4
 двете табели мора да постои поле со имињата на паралелките. Најчестиот
начин на поврзување е со врската 1:n, кога на еден запис од првата табела му
се придружуваат повеќе записи од втората табела (во една паралелка има

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
повеќе ученици). За табелата за ентитетот Паралелка, полето со имињата
на паралелките претставува примарен клуч. Од оваа табела се тргнува со
поврзувањето и таа се нарекува примарна табела. Табелата за ентитетот
Ученик се нарекува секундарна табела и таа мора да содржи податоци
соодветни со постоечките вредностите на примарниот клуч од примарната
табела.
Пр. 1. 3. База на податоци за училиште:
Примарна табела: Паралелки Секундарна табела: Ученик
Паралелка Име
Класен раководител Презиме
Училна Паралелка
Адреса
Поаѓајќи од табелата, можат да се добијат различни објекти кои помагаат во
работата. Најчесто користени објекти се:
• Форми – формулари кои се креираат за полесно внесување и менување на
податоци. На екранот се прикажува само еден запис со што се намалува
можноста за грешка. Доколку е потребно, за некои полиња можат да се
воведат посебни ограничувања, на пр. ако се внесуваат оценки ќе се дозволи
внесување само на броевите од 1 до 5.
• Прашалници – со помош на прашалниците се наоѓаат и прикажуваат оние
податоци кои исполнуваат одреден услов (критериум), на пр., се прикажуваат
само оние ученици кои по предметот Информатика имаат оценка 5.
• Извештаи – извештаите се посебни објекти преку кои податоците од базата
се прикажуваат на начин кој му е потребен на корисникот и е погоден за
печатење.
Резиме:
База на податоци е организирана и уредена целина од меѓусебно поврзани
податоци зачувани без непотребно повторување.
Поимите кои се предмет на обработка се нарекуваат ентитети. Во релациските
бази на податоци, податоците за сите ентитети се чуваат во посебни табели кои
меѓусебно се поврзани и функционираат како целина.
Табелата се состои од редови (записи) и колони (полиња или атрибути). За
секое поле се дефинираат видот на податокот и својствата. Индекси се полиња
според кои се распоредуваат податоците во табелата. Примарен клуч е полето
кое овозможува поврзување на податоците од различни табели. Тоа е полето
чија вредност е единствена за секој запис.
Во двете табели кои се поврзуваат мора да постојат полиња во кои се чуваат
истородни податоци. Најчестиот начин на поврзување помеѓу табелите е кога
на еден запис од едната табела му се придружуваат повеќе записи од другата
табела. Табелата од која се поврзува се нарекува примарна табела, а втората
табела се нарекува секундарна табела.
Поаѓајќи од табелата, можат да се добијат различни објекти кои помагаат во
работата. Тоа се: обрасци, прашалници и извештаи.

5
 Прашања:
1. Што е база на податоци?
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

2. Што е ентитет, а што е атрибут во базата на податоци?

3. Како се организирани податоците во релационата база на податоци?
4. Кои елементи ги има една табела во која се чуваат податоци?
5. Што мора да се дефинира за секое поле во табелата?
6. Што е индекс во табела и зошто тој се користи?
7. Што е примарен клуч?
8. Што се обезбедува со користење на примарниот клуч во табелата?
9. Објасни го начинот на поврзување на табелите во базата?
10. Какви полиња мора да постојат во табелите кои се поврзуваат?
11. Што е примарна табела, а што е секундарна табела?
12. Освен табели, кои објекти можат да се креираат во базата на податоци?
13. Што се форми?
14. Што се прашалници?
15. Што се извештаи?
Задачи:
1. Испланирај база на податоци Училиште која се состои од следниве табели:
Ученици, Наставници и Предмети, и ќе се користи за обработка на
податоци на крајот на учебната година. Кои полиња се потребни за секоја
од табелите? Одреди примарен клуч за секоја табела! Преку кои полиња ќе
ги поврзеш табелите?
2. Испланирај база на податоци Библиотека која се состои од следниве
табели: Книги, Автори и Зачленети, и ќе се користи за обработка на
податоци за издавање на книги. Кои полиња се потребни за секоја од
табелите? Одреди примарен клуч за секоја табела! Преку кои полиња ќе ги
поврзеш табелите?

1.2  Програма за работа со бази на податоци

Во оваа лекција ќе научиш:
• да ја отвориш апликацијата Base;
• да креираш нова база на податоци;
• да зачуваш и отвориш база на податоци.

Постојат многу апликации со помош на кои се креираат бази на податоци и се

манипулира со нив. Од комерцијалниот софтвер, една од најкористените апликации
е MS Access која е дел од пакетот MS Office. Од бесплатниот софтвер најмногу се
користи апликацијата Base која е дел од пакетот OpenOffice.org.
Во учебникот ќе биде обработена бесплатната апликација Base. Најновата
верзија Apache OpenOffice 3.4.1 може да се преземе на: http://www.openoffice.org/
download/.

6
 1.2.1 Работна околина на програмата Base
Прозорецот на програмата Base има изглед и елементи како на сл. 1.1.

ПОДАТОЦИ
1 Насловната лента содржи информации за името на базата и за апликацијата.

БАЗИ НА
2 Копчињата за манипулација со прозорецот ги користиме за максимизирање,
за минимизирање или за затворање на прозорецот.
3 Главното мени содржи наредби за креирање и за манипулација со базата и со
објектите на базата со податоци.
4 Лентата со алатки содржи алатки за брз пристап до најчесто користените
наредби.
1
3 2
4

5 7

Сл. 1. 1. Прозорецот на апликацијата Base

Апликацијата Base се состои од четири модули: табели (Tables), прашалници
(Queries), обрасци (Forms) и извештаи (Reports). Постоечките објекти можат да се
видат во погледот за дизајн (Design View) или можат да се отворат и да се види
нивниот конечен изглед.
5 Лево е панелот Database со копчињата преку кои може да се пристапи до
соодветните објекти во базата: табели (Tables), форми (Forms), прашалници (Queries)
и извештаи (Reports).
6 Во горниот дел е панелот Task преку кој може да се пристапи до соодветни
задачи, зависно од одбраното копче во панелот Database, на пр. креирање на табела,
користење на волшебници за креирање на извештаи и сл. Кога ќе се одбере некоја
задача, се отвора нов прозорец во кој задачата се извршува.
7 Во долниот дел се прикажуваат креираните објекти, зависно од одбраното
копче во панелот Database. Ако во овој панел е одбран некој објект, на пр. табела,
неговата содржина е видлива во долниот десен квадрант под услов да е одбрана
опцијата Document.

7
 1.2.2 Основни операции во програмата Base
Стартување на програмата
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

Програмата Base се покренува на неколку начини:

-- StartProgramsOpenOfficeOpenOffice Base;
-- со двоклик на некоја датотека работена во Base;
-- со двоклик на иконата на OpenOffice по што се добива прозорец од кој
се кликнува на иконата Database .
По стартување на програмата
се отвора прозорецот Database Wi-
zard преку кој се одбира дали ќе се
креира нова база на податоци (Cre-
ate a new database) или ќе се отвори
постоечка (Open an existing database
file) база на податоци.

Сл. 1. 2. Прозорецот Database Wizard,

чекор Select Database

Креирање база на податоци

Во прозорецот Database Wi-
zard се одбира Create a new database
и се кликнува на копчето Next. Во
вториот чекор (Save and proceed) се
вршат дополнителни нагодувања и
се кликнува на копчето Finish.

Сл. 1. 3. Прозорецот Database Wizard,

чекор Save and proceed

Последниот чекор е базата да се зачува на вообичаениот начин преку

прозорецот Save as. Името на базата го доделува корисникот, базата се зачувува со
наставката .odb (Open Data Base). На крајот се отвора стандардниот прозорец (сл.
1.1.) во кој се креираат табели и други објекти на базата.
Нова база на податоци може да се креира и во текот на работата со Base, со
наредбата File→New→Database или со кратенката Ctrl+N.
Отворање и затворање база на податоци
По стартувањето на програмата Base, во прозорецот Database Wizard се одбира
наредбата Open an existing database file, потоа од листата се одбира име на базата

8
и се кликнува на копчето Open. Следува стандардниот прозорец за отворање на
датотеки преку кој се одбира и се отвора база на вообичаениот начин.
Во текот на работата во Base, постоечката база на податоци се отвора со

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
наредбата File→Open или со кратенката Ctrl+O.
Затворање база на податоци
За затворање база на податоци се користи наредбата File→Close.
Зачувување база на податоци
Програмата Base веднаш на почетокот бара базата да се зачува и да ѝ се додели
име. Ако базата претходно не е зачувана, не е можно впишување на податоци. На
овој начин е осигурена безбедноста на податоците, т.е. сите измени кои се прават во
базата автоматски се зачувуваат. Базата на податоци се зачувува под друго име или
на друга локација со наредбата File→Save as... или со кратенката Ctrl+Shift+S.
Работа со објекти
Објектите во база се зачувуваат со наредбата File→Save, со кратенката Ctrl+S
или преку копчето на лентата со алатки.
Доколку објектот се зачувува за прв пат, ќе
се појави прозорецот Save as, во кој на објектот му
се доделува име.

Доколку во некој објект измените не се зачувани, при

обидот прозорецот на објектот да се затвори, програмата ќе
даде предупредување како на сликата десно:

Објектите во база се бришат така што тие ќе се означат и

ќе се притисне на копчето Delete или со десен клик на името на
објектот и избирање на наредбата Delete од паѓачкото мени.
Отворање на објектите се врши со десен клик на името на
објектот и избирање на наредбата Open од паѓачкото мени.
Објектите можат да се уредат така што ќе се отворат
во погледот за дизајн со десен клик на името на објектот и
избирање на наредбата Edit од паѓачкото мени.
За работа со објектите се користат и копчињата Open, Edit, Delete и Rename на
лентата со алатки:

Резиме:
Прозорецот на програмата Base има изглед и елементи како стандардните
прозорци на OpenOffice апликации.
Постоечка база на податоци се отвора со наредбата Open. Нова база на
податоци се креира со наредбата New. База на податоци се зачувува со наредбата
Save as... Пред да се зачува базата, треба да се зачуваат сите објекти од неа.
Објектите се зачувуваат со наредбата Save.
Операциите со објектите (бришење, преименување, уредување, отворање...)
се извршуваат преку наредбите од паѓачкото мени кое се добива со десен клик
на објектот или преку соодветните копчиња во лентата со алатки.

9
 Прашања:
1. Наброј ги елементите на прозорецот на програмата Base!
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

2. Како се стартува програмата Base?

3. Како се отвора постоечка база на податоци?
4. Како се креира нова база на податоци?
5. Како се зачувува база на податоци?
6. Како се зачувуваат објекти во база на податоци?
Задачи:
1. На дискот креирај папка со име бази_твоеимеипрезиме во која ќе ги чуваш
твоите бази на податоци. Стартувај ја програмата Base и креирај нова база
на податоци со името пробна база. Базата зачувај ја во папката бази_
твоеимеипрезиме.

1.3  Табели
Во оваа лекција ќе научиш:
• да креираш и зачуваш табели;
• да отвораш табели во погледот Design View;
• да одредуваш типови на полиња во табелите;
• да дефинираш својства на полињата во табелите;
• да поставуваш примарен клуч.

1.3.1 Поим за табели и нивно креирање

Секоја релациска база податоците ги чува во табели. Табелата има име и се состои
од редови и колони. Редовите во табелата се нарекуваат записи (records), а секој
запис содржи податоци за еден ентитет (ученик, книга, производ и сл.). Колоните во
табелата се нарекуваат полиња (fields) и полињата добиваат одредени вредности.
Поле

Име Презиме Паралелка Успех Поведение

Јане Мишковски I-1 одличен примерно

Билјана Стојковиќ I-1 многу добар примерно Запис
Ана Велкова I-1 одличен примерно

Сл. 1. 4. Структура на табелата

За да се креира табела, прво треба да

се кликне на копчето Tables во панелот Da-
tabase. Потоа, табелата може да се креира
на два начина: во погледот за дизајн (De-
sign View) или со помош на волшебник
(Wizard) кој нуди готови шаблони за
Сл. 1. 5. Креирање на табела
креирање на табели.

10
 Се препорачува табелата да се креира
во погледот за дизајнирање. Откако ќе се
одбере наредбата Create Table in Design View...

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
се отвора прозорецот Table Design во кој се
креираат полињата на табелата.
Во погледот на дизајн, пред колоната
Field Name, има празна колона која се
нарекува селектор на полиња. Во оваа колона
се кликнува кога се означува некое поле, а
тука се и ознаките за примарниот клуч или за Сл. 1. 6. Креирање на полиња во
полето со кое се работи (зелената стрелка). прозорецот Design View

За секое поле треба да се дефинира: име (Field Name), тип (Field Type) и
својства (Field Properties). Важно е типот и својствата на полињата да бидат добро
дефинирани, со што се намалува можноста за грешки при внесување на податоците.
Одредување на типот на полето
Типот определува кои вредности можат
да се запишуваат во полето и кои операции
можат да се изведуваат врз нив. На пр., за
датумот на раѓање треба да се одбере тип Date,
што значи дека во полето може да се запише
само датум, а не текст или број.
Типот на полето се определува со
кликнување на надолната стрелка во колоната
Field Type и одбирање на соодветен тип. Сл. 1. 7. Одредување на типот на
полето
Генерално, полето може да биде од следниве типови:
• Број (Number) – се определува за полиња кои ќе содржат броеви со кои ќе се
изведуваат математички операции (на пр. цена, количина, висина, оценка...).
Броевите може да бидат: цели броеви, долги цели броеви, децимални
броеви итн. Секој од овие типови зафаќа различна големина на меморија
(Додаток А). 
• Текст (Text) – се употребува за текстуални податоци, на пр. име, презиме,
адреса... или за броеви со кои нема да вршиме пресметки (ЕМБГ, телефонски
број...). Може да содржи до 255 знаци.
• Датум и/или Време (Date, Time, Date/Time) – поле за внесување на датум
и време, на пр. датум на раѓање, датум на плаќање... Формат на приказот
може да се одбере, на пр.: 25. 3. 2012, 25 март 2012 итн.
• Да/Не (Yes/No) – логичко поле кое содржи вредност да или не, на пр. дали
ученикот го положил испитот, дали купувачот ја платил сметката и сл.
Форматот на приказот може да биде: True/False, Yes/No или On/Off.
• Допис (Memo) – поле во кое може да се зачува подолг текст (до 64000 знаци),
на пр., кратка содржина на книга, договор, решение и сл.
• Слика (Image) – поле за слики.
Сите типови и нивните описи се дадени во Додаток А на крајот на учебникот.

11
 Дефинирање на својствата на полињата
Со дефинирање на својствата (должина, начин на приказ и сл.) се поставуваат
правила по кои податоците ќе се запишуваат во полињата. Дефинирање и промена
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

на својствата на полето се врши во погледот за дизајн.

Прво, треба да се одбере полето
на кое му се дефинираат својствата.
До полето кое е одбрано, од левата
страна се појавува икона на зелена
стрелка. Својствата се одбираат во
панелот Field Properties во долнот дел
на прозорецот. За различни типови на
полиња постојат различни својства, но
најчесто се дефинираат должината на Сл. 1. 8. Дефинирање на својствата на полето
полето (Length) и пример на формат за
прикажување (Format example).
Се дефинираат следниве својства:
-- Length – должината на полето, т.е просторот кој полето ќе го зафаќа во
меморијата. Ова зависи од типот на податокот што е одбран за полето.
-- Format example – пример на формат за прикажување, на пр. начин на
прикажување на датум.
-- Decimal places – бројот на децималните места (само за децимални броеви).
-- Default value – зададената вредност која автоматски се запишува во полето
ако во него ништо не се внесе.
-- Entry required – се определува дали полето мора да содржи некоја вредност,
т.е. дали полето може да остане празно.
-- AutoValue – се определува дали на полето автоматски се доделува вредност.
Ова својство се доделува само за цели броеви.
Дефинирање на формат за прикажување на поле
Форматот на приказот се запишува во лентата или се одбира од соодветен
дијалог-прозорец кој се добива со кликнување на копчето десно од полето Format
example. За различни типови на полиња се добиваат различни дијалог-прозорци.

Сл. 1. 9. Дефинирање на формат за броеви Сл. 1. 10. Дефинирање на формат за датуми

12
 Важно:
Типот и својствата на полето најдобро е да се дефинираат пред внесување на
податоци. Ако се вршат измени откако во табелата се внесени податоци, може

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
да дојде до губење на податоците. Се препорачува пред секоја промена да се
направи резервна копија на податоците во табелата (backup).

Дефинирање на примарниот клуч

Дефинирањето на примарниот клуч е од големо значење при креирањето на
табели во базата на податоци. Тоа е поле кое еднозначно го дефинира секој запис во
табелата и треба да се води сметка тој навистина да биде единствен за секој запис.
Во погледот на дизајн, пред името на полето (селектор на
полиња) кое се дефинира како примарен клуч, се кликнува со
десното копче и се одбира наредбата Primary Key.

Сл. 1. 11. Поставување на примарен клуч

По ова, во колоната селектор на полиња ќе се
појави ознака во форма на клуч , што значи дека тоа
поле е дефинирано како примарен клуч.
Сл. 1. 12. Примарен клуч
Примарен клуч е поле чија вредност е единствена за секој запис, па најчесто
за тип на ова поле се поставува типот Integer и за својството AutoValue се одбира Yes.
Доколку при креирањето на табела ниту
едно поле не е дефинирано како примарен клуч,
пред да се зачува табелата, ќе се отвори дијалог-
прозорец со известување дека внесувањето на
податоци нема да биде можно ако ниту едно поле
не е примарен клуч или единствен индекс. Со
кликнување на копчето Yes, автоматски се креира Сл. 1. 13. Известување дека
поле со име ID и со типот Integer. во табелата не постои
примарен клуч
Бришење на табела
Табела се брише така што се кликнува на нејзиното име и се притиска на копчето
Delete или се кликнува со десното копче на името на табелата, па од паѓачкото мени
се одбира Delete. Ќе се појави прозорец во кој се бара потврда за бришењето. Со
кликнување на копчето Yes, табелата ќе се избрише. Избришаните табели не може
да се вратат.
Зачувување на табела
По сите измени направени во табелата, таа треба да се зачува со наредбата
File→Save или со кликнување на копчето на лентата со алатки.

Внимавај!
Со бришење на табелата неповратно се губат сите податоци во неа.

Вежба:
1. Стартувај ја програмата Base и креирај база со име Училиште. Базата
зачувај ја во твојата папка.

13
 2. Во панелот Database кликни на копчето Tables. Во панелот Tasks кликни на
копчето (Create Table in Design View).
3. Во прозорецот Design View кликни на копчето (Save), табелата зачувај ја
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

со името Ученици.
4. Во табелата Ученици креирај поле со име ИД_ученик. Одбери тип Integer и
за својството AutoValue одбери ја опцијата Yes. Ова поле ќе биде примарен
клуч и ќе добива вредности на реден број на записот, почнувајќи од 0.
5. Креирај полиња Име, Презиме и Паралелка од типот Text [VARCHAR].
За полињата Име и Презиме, во својствата постави должина на полето
12 (Length). За полето Паралелка постави должина 5. За сите полиња за
својството Entry required одбери ја опцијата Yes.
6. Креирај поле Датум на раѓање од типот Date [DATE]. Кликни на копчето
десно од својството Format example. Во прозорецот Field Format одбери го
форматот 31.99.1999.
7. Креирај поле Слика од типот Image.
8. Кликни на копчето (Save) за да ја зачуваш табелата Ученици.
9. Во базата Училиште креирај ги следниве табели и полиња:
Табела Поле Тип на полето Својства на полето
ИД_предмет цел број AutoValue: Yes
Предмет текст Lenght 15
Предмети
Година текст Lenght 10
ИД_наставник цел број
ИД_паралелка цел број AutoValue: Yes
Паралелки Паралелка текст Lenght 20
Класен_раководител текст Lenght 15
ИД_наставник цел број AutoValue: Yes
Наставници Име текст
Презиме текст
ИД_оценка цел број AutoValue: Yes
ИД_предмет цел број
Оценки
ИД_ученик цел број
Оценка цел број Lenght 1
10. Постави примарни клучеви во сите табели.
11. Зачувај ги табелите пред да ја затвориш базата.

Резиме:
Табелата се состои од редови кои се нарекуваат записи (Records) и колони кои се
нарекуваат полиња (Fields).
Табелата се креира во погледот за дизајнирање (Design View). Прво треба да се
кликне на копчето Tables во делот Database, потоа се кликнува на копчето Create
Table in Design View. За секое поле треба да се дефинира името, типот на податоци и
својствата. Во табелата треба да се дефинира едно поле како примарен клуч.

14
Прашања:
1. Како се нарекуваат редовите и колоните во табелата?

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
2. Како се креира нова табела во релациска база на податоци?
3. Како се креираат полињата во табела?
4. Како се дефинираат типот и својствата на полињата?
5. Наведи ги основните типови на полињата?
6. Наведи неколку својства на полиња?
7. Со кое својство се одредува должината на полето?
8. Како се одредува форматот на прикажување на полињата?
9. Како се поставува својство за полето за тоа да не смее да остане празно?
10. Што е примарен клуч и како се поставува?
11. Како се зачувува табела во базата на податоци?
12. Како се брише табела од базата на податоци?
Задача:
1. Креирај база на податоци Екскурзии и во неа три табели:
Табела Поле Тип на полето Својства на полето
Шифра_одредиште цел број AutoValue: Yes
Место текст Lenght 15
Одредиште
Држава текст Lenght 15
Начин на превоз текст Lenght 10
Шифра_училиште цел број AutoValue: Yes
Училиште Име_училиште текст Lenght 20
Адреса текст Lenght 15
Групи ИД_група цел број AutoValue: Yes
Шифра_училиште цел број
Шифра_одредиште цел број
Број_патници цел број Lenght 4
Постави примарни клучеви: во табелата Одредиште полето Шифра_
одредиште, во табелата Училишта полето Шифра_училиште и во табелата
Групи полето ИД_група. За сите полиња нагоди да не смеат да останат празни
(Entry required: Yes). Зачувај ги табелите пред да ја затвориш базата.

1.3.2 Уредување на табели и полиња

Во оваа лекција ќе научиш:

• да отвораш табела во погледот Data View;
• да ја изменуваш структурата на табелата;
• да работиш со записи во табелата;
• да поврзуваш полиња од повеќе табели.

15
 Измена на структурата на табела
За уредување на веќе креирана табела треба да
се влезе во погледот на дизајн (Design View). Ова се
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

постигнува со десен клик на името на табелата, по што

од паѓачкото мени се одбира наредбата Edit.
Сл. 1. 14. Уредување на табела
Во погледот на дизајн може да се копираат и пренесуваат
полиња, да се избришат и да се вметнат нови полиња. Сите овие
операции се добиваат со десен клик во колоната селектор на
полиња, пред името на полето со кое се манипулира.
Сл. 1. 15. Манипулирање со полињата

Вметнување на нови полиња – со десното копче се кликнува во селекторот на

полиња и од паѓачката листа се одбира Insert Rows (во приказот на дизајн полињата
се претставени како редови). Потоа се запишува името на новото поле и му се
дефинираат типот и својствата. Новото поле се вметнува како последно поле во
табелата.
Бришење на поле – со десното копче се кликнува во селекторот на полиња и
од паѓачката листа се одбира Delete или се означува полето и се притиска копчето
Delete.
Додавање и бришење на записи во табелата
За работа со записи, табелата треба да се отвори во
погледот Data View. Тоа се постигнува со десен клик на името
на табелата, потоа од паѓачкото мени се одбира наредбата
Open. Табелата може да се отвори и со двоклик на неа.

Сл. 1. 16. Отворање на табела

Во погледот Data View полињата се претставени со колони, а записите со
редови. Првата колона пред записите се нарекува селектор на записи.

Сл. 1. 17. Табела отворена во погледот Data View

Додавање на записи – Додавање на записи во табела значи внесување на

податоци. Во селекторот на записи се појавуваат следниве ознаки:
-- за запис во кој моментално се запишуваат податоци. Овие податоци сѐ
уште не се зачувани, па внесувањето може да се откаже со копчето Esc. Кога
ќе се помине во следниот запис, податоците од претходниот запис автоматски
се зачувуваат;
-- за следниот запис во кој можат да се внесат податоци.

16
 При внесувањето на податоци во ново поле се преминува со копчето Tab, со
стрелките од тастатурата или со кликнување во полето. Ако се случи да не може да
се впишат податоците, значи дека во табелата не е дефиниран примарниот клуч.

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
Потребно е да се врати на уредување на табелата и да се вметне поле кое ќе биде
примарен клуч.
Бришење на запис – означените записи се
бришат со копчето Delete. Записот се означува со
кликнување на соодветното поле во селекторот
на записи (колоната пред записите).
Сл. 1. 18. Бришење на запис

Внимавај!
Избришаните податоци повеќе нема да можат да се вратат со наредбата Undo.
Промена на ширината на колоната – на
работ на името на колоната двапати се кликнува
со глувчето со што ширината на колоната ќе се
приспособи кон најдолгиот податок во полето или
Сл. 1. 19. Промена на ширината на
се кликнува на работ на името и со притиснато лево
колоната
копче од глувчето се повлекува до саканата ширина.
На сличен начин се менува и висината на редот.
Навигација во табела
На дното на листот со податоци се наоѓа лента за навигација со помош на која
полесно се доаѓа до саканиот запис.

Сл. 1. 20. Лента за навигација

Навигација може да се изврши и со тастатурата, со следниве копчиња:

Копче Опис
↓ (Down Arrow) следен запис
↑ (Up Arrow) претходен запис
Page Down една страница долу
Page Up една страница горе
Tab следно поле
Shift + Tab претходно поле
Home првото поле во тековниот запис
End последното поле во тековниот запис
Вежба:
1. Отвори ја базата Училиште.
2. Во базата креирај уште една табела со име Спорт со следниве полиња:
Поле Тип на полето Својства на полето
ИД_спорт цел број AutoValue: Yes
Спорт текст Length 20

17
 3. Со десното копче од глувчето кликни на табелата Ученици и од паѓачкото
мени одбери Edit за да влезеш во погледот Design View.
4. Во табелата Ученици вметни две полиња: Спорт? од типот Yes/No и ИД_
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

спорт од типот Integer.

5. Зачувај ја табелата и затвори го погледот Design View.
6. Отвори ја табелата и внеси по неколку записи во сите табели во базата.
Поставување релации помеѓу табелите
Релација е врска помеѓу две табели. Табелите се поврзуваат преку заедничко
поле кое во една од табелите мора да биде примарен клуч (пр. 1.3).
Врските се креираат во прозорецот Relation Design кој се отвора со наредбата
Tools→Relationships... Во прозорецот Relation Design се додаваат табели помеѓу кои
се воспоставува релација. Табелите се избираат една по една во прозорецот Add
Table кој ќе се отвори заедно со прозорецот Relation Design и се кликнува на копчето
Add. Кога се додадени сите табели, прозорецот Add Table се затвора со кликнување
на копчето Close. Доколку прозорецот Add Table не е отворен, се кликнува на копчето
на лентата со алатки.

Сл. 1. 21. Додавање на табели за поврзување

Табелите може да се поместуваат во прозорецот со помош на глувчето. Врските

се креираат така што со глувчето во примарната табела се одбира поле со примарен
клуч и се влече до соодветното поле во секундарната табела.
Програмата ќе креира врска од
типот 1:n (Еден-На-Повеќе) што е означено
со линија која ги спојува табелите. Во
примерот на сликата 1. 22, кај табелата
Ученици, врската е означена со бројот
1, додека кај табелата Оценки врската е
Сл. 1. 22. Пример на табели со
означена со буквата n. воспоставени релации
Бришење на релација
За бришење на релации помеѓу табелите прво треба да се отвори прозорецот
Relation Design. Потоа со десното копче се кликнува на линијата со која е претставена
врската и од паѓачкото мени се одбира наредбата Delete. Пред да се затвори
прозорецот Relation Design измените треба да се зачуваат.
Вежба:
1. Отвори ја базата Училиште.
2. Повикај ја наредбата Tools→Relationships... Во прозорецот Add Table кликни
на сите табели (една по една) и кликни на копчето Add. Со ова сите табели
се прикажани во прозорецот Relation Design.
18
 3. Во табелата Паралелка кликни на полето ИД_паралелка, држи го притиснато
левото копче од глувчето и повлечи до полето ИД_паралелка во табелата
Ученици. Отпушти го копчето.

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
4. Креирај ги останатите врски. Размисли кои табели се примарни, а кои се
секундарни и преку кои полиња ќе ги поврзеш табелите.
5. Внеси неколку записи во табелите. Во кои табели прво ќе внесеш податоци?
Правила на референцијален интегритет
Со поврзување на табели во една база, автоматски се вклучува референцијален
интегритет кој обезбедува сите податоци во базата да бидат исправно внесени.
Референцијалниот интегритет проверува дали е можно да се запише некој податок,
и ако тоа не е можно, корисникот ќе биде известен за тоа. Така, на пр., во базата
Училиште не е можно да се внесе оценка по некој предмет ако податоците за тој
предмет не се внесени во табелата Предмети.
Исто така, референцијалниот интегритет обезбедува одредени податоци од
примарната табела да не може да се избришат сè додека во секундарната табела
постојат податоците кои се поврзани со нив. На пример, табелите Ученици и Оценки
се поврзани преку полето ИД_ученик кое е примарен клуч во табелата Ученици. Ова
значи дека од табелата Ученици не можат да се избришат записите за кои полето
ИД_ученик има вредност која се наоѓа во табелата Оценки. Запис за некој ученик
може да се избрише дури откако во табелата Оценки ќе се избришат сите записи
поврзани со тој ученик.
Ако во табелите Ученици и Оценки се внесени податоци како на сл. 1.23, од
табелата Ученици не може да се избришат записите за учениците со ИД_ученик 0
и 1, затоа што за овие ученици постојат податоци за оценките во табелата Оценки.
Записот за ученикот со ИД_ученик 2 може да се избрише, затоа што за овој ученик
не постојат податоци во табелата Оценки. Ова правило обезбедува да не се случи
да се избришат податоците за ученик од базата, а податоците за неговите оценки да
останат.

Сл. 1. 23. Пример на референцијален интегритет

При обид да се избрише податок

од табела во која постои правило на
референцијален интегритет, програмата
ќе го даде следното известување:
Сл. 1. 24. Порака за грешка при
бришење на запис

19
 Резиме:
За уредување на полињата во табела треба да се отвори погледот на дизајн
(Design View). Тоа се постигнува со десен клик на името на табелата, потоа од
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

паѓачкото мени се одбира опцијата Edit.

За работа со записи, табелата треба да се отвори во погледот Data View. Тоа
се постигнува со десен клик на името на табелата, потоа од паѓачкото мени
се одбира опцијата Open. Додавање на записи во табела значи внесување на
податоци. При внесување на податоци, во ново поле се поминува со копчето Tab,
со стрелките од тастатурата или со кликнување во полето. Навигација во табела
се врши преку лентата за навигација или со соодветните копчиња од тастатурата.
Врските помеѓу табелите се креираат во прозорецот Relation Design кој се
отвора со наредбата Tools→Relationships... Врските се креираат така што со
глувчето во примарната табела се одбира поле со примарен клуч и се влече до
соодветното поле во секундарната табела. Со поврзување на табелите во една
база, автоматски се вклучува референцијален интегритет кој обезбедува сите
податоци во базата да бидат исправно внесени.

Прашања:
1. Во кој поглед се уредуваат полињата во табела?
2. Како се отвора погледот Design View?
3. Како се вметнуваат и бришат полиња во табела?
4. Како се проширува колона за поле во табела?
5. Како се отвора табела за работа со записи?
6. Во кој поглед мора да се отвори табелата за да се внесуваат податоци во
неа?
7. Како се внесуваат и бришат записи во табела?
8. Како се движи помеѓу записите во една табела?
9. Што е релација помеѓу табели?
10. Објасни како се поставуваат врски помеѓу табелите!
11. Како се отвора прозорецот Relation Design?
12. Како се брише врска помеѓу табелите?
13. Што е референцијален интегритет?
Задачи:
1. Постави релации помеѓу табелите во базата Екскурзии. Внеси неколку
записи во табелите во базата.
2. Креирај база на податоци Набавка со следниве табели и полиња (примарен
клуч во табелата Добавувачи е полето Шифра_добавувач, а во табелата
Производи примарен клуч e полето Шифра_производ ):
Табела Поле Тип на полето Својства на полето
Шифра_добавувач цел број AutoValue: Yes
Име_добавувач текст Lenght 30
Добавувачи Место текст Lenght 15
Држава текст Lenght 15
Сметка текст Lenght 20

20
 Шифра_производ цел број AutoValue: Yes
Име_производ текст Lenght 20

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
Единица_мерка текст Lenght 3
Производи
Количина децимален број Lenght 5 Decimal places 2
Цена децимален број Lenght 5 Decimal places 2
Шифра_добавувач цел број Lenght 10
Постави релација помеѓу двете табели преку полето Шифра_добавувач.
Внеси записи како во дадените примери:
Шифра_ Име_ добавувач Место Држава Сметка
добавувач
200 Крафт Јакобс Цирих Швајцарска 3330055-1234567899
150 Краш Загреб Хрватска 2220055-1234567899
120 Бамби Пожаревац Србија 1110055-1234567899

Шифра_ Име_ Шифра_ Единица Количина Цена

производ производ добавувач мерка
ЧОКО100 Милка 200 кг 20 550,00
ЧОКО50 Нестле 150 кг 15 570,00
БИСК200 Плазма 120 кг 35 330,00

1.4  Форми
Во оваа лекција ќе научиш:
• да креираш и уредуваш форми;
• да користиш форми за внесување, уредување и преглед на податоциЧ
• да ги зачуваш креираните форми.

1.4.1 Поим за форми и нивно дизајнирање

Податоците можат да се внесуваат директно во табелите во погледот Data
View. Меѓутоа, ако се работи за табели со голем број на полиња или ако треба да
се внесат многу записи, ваков начин на работа не е погоден. Во ваквите случаи, а
особено кога податоците ги внесува некој друг, потребно е да се креира форма за
внесување на податоци.
Форма е објект во базата на податоци кој
обезбедува интеракција со корисникот. Преку
формата, корисникот на лесен и едноставен
начин внесува податоци во табелата и при тоа
тој не ги гледа табелите. Формите обично ги
покажуваат сите полиња за еден запис и во нив
може да се внесе текст со кој се објаснува каков
податок корисникот треба да внесе во полето.

Сл. 1. 25. Пример на форма

21
 Креирање на форма за внесување на податоци
Форми, како и табели, можат да се креираат на
ПОДАТОЦИ

два начина:
БАЗИ НА

-- во погледот на дизајн (Design View); и

-- со помош на волшебник (Wizard).
Полесен и поедноставен начин е да се креира
форма со помош на волшебник. За да се креира
форма, прво треба да се кликне на копчето Forms
во панелот Database, потоа на копчето Use Wizard to
Create Form. Се отвора прозорецот во кој се креира
форма заедно со прозорецот Form Wizard. Преку
овој прозорец се креира форма во неколку чекори.

Сл. 1. 26. Креирање на форма

Во првиот чекор, Field

selection, во полето Tables or
queries се одбира табела за
која се креира форма. Потоа
од листата Available fields се
одбираат полиња кои сакаме
да се прикажат во формата.
Полињата се додаваат во
листата Fields in the forms едно
по едно со копчето > или сите
наеднаш со копчето >>. На ист
начин полињата можат да се
избришат од листата Fields in
the forms со копчињата < и <<. Сл. 1. 27. Волшебник за форми, чекор 1

Со кликнување на копчето Next се поминува на следниот чекор.

Во вториот чекор може
да се одбере вметнување на
потформа во која можат да се
прикажат податоци од друга
табела поврзана со табелата
за која се креира формата. За
таа цел треба да се потврди
опцијата Add Subform. Доколку
не се потврди оваа опција
се прескокнуваат третиот и
четвртиот чекор. За поминување
на следниот чекор се кликнува
на копчето Next.

Сл. 1. 28. Волшебник за форми, чекор 2

22
 Во петтиот чекор се одбира
распоред на полињата во формата.
За поминување на следниот чекор се

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
кликнува на копчето Next.

Сл. 1. 29. Волшебник за форми, чекор 5

Во шестиот чекор се определува

како ќе се внесуваат податоците во
формата. Формата може да се користи 1
1 само за внесување на нови 2
податоци (што значи дека постоечките
податоци нема да се прикажат),
2 или за прикажување на подато-
ците со различни дозволи/забрани за
бришење, менување или внесување на
нови податоци.
Сл. 1. 30. Волшебник за форми, чекор 6

Во седмиот чекор се одбира

дизајн на формата.

Сл. 1. 31. Волшебник за форми, чекор 7

Во последниот чекор се одредува

име на формата. Со кликнување на
копчето Finish се завршува постапката
за креирање на формата со помош на
волшебник.

Сл. 1. 32. Волшебник за форми, чекор 8

23
 Дизајнирање на форма
Форма може дополнително да се
уреди во погледот за дизајн кој се отвора
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

со десен клик на името на формата и од

паѓачкото мени се одбира наредбата Edit.
Во овој прозорец може прецизно да се
позиционираат полињата, да им се смени
името, да се напишат објаснувања и
слично. Погледот на дизајн може да се
отвори/затвори со копчето (Design Mode
On/Off) на лентата со алатки од левата
страна на прозорецот. Формата претходно
треба да се зачува.
Сл. 1. 33. Уредување на форма

Зачувување, затворање и бришење на форма

Форма се зачувува со наредбата File→Save или со кликнување на копчето , а
се затвора со наредбата File→Close. Ако при затворањето на формата не се зачувани
измените, програмата ќе даде известување и ќе побара измените да се зачуваат.
Форма се брише така што се кликнува на нејзиното име и се притиска на копчето
Delete или се кликнува со десното копче на името на табелата, па од паѓачкото мени
се одбира Delete. Ќе се појави прозорец во кој се бара потврда за бришењето. Со
кликнување на копчето Yes, табелата ќе се избрише. Избришаните форми не можат
да се вратат.

1.4.2 Операции со објекти на форма (работа со записи)

Формите се користат за внесување на нови записи и за менување и бришење
на постоечки записи. За операции со записи формата треба да се отвори со двоклик
или со десен клик на името на формата и одбирање на наредбата Open од паѓачкото
мени.
За движење помеѓу записите и извршување на операции со записите најдобро
е да се користат копчињата на лентата за навигација (Form Navigation), која се наоѓа
на дното на прозорецот: 1 – барање на податоци, 2 – моментален запис, 3 – вкупен
број на записи, 4 – прв запис, 5 – претходен запис, 6 – следен запис, 7 – последен
запис, 8 – нов запис, 9 – бришење на запис.

1 2 3 4 5 6 7 8 9
Сл. 1. 34. Лента за навигација

Податоците се внесуваат во полињата на формата. Од поле во поле се

преминува со копчето Tab или со глувчето. Кога ќе се пополнат сите полиња од еден
запис, автоматски се поминува на нов запис. Програмата автоматски ги зачувува
записите и поминува на нов запис.
Податоците се менуваат така што се позиционира во одредено поле и се пишува
нов податок. Со поминување на друг запис измените автоматски се зачувуваат. За
барање на некој запис се користи првото копче од лентата за навигација (Find Re-

24
cord) или стрелките за навигација. За бришење на податок се користи копчето Delete
Record.

ПОДАТОЦИ
Со кликнување на копчеto

БАЗИ НА
(Data source as table) на лентата за
навигација, табелата со податоци за
која формата се однесува се прикажува
во еден дел од прозорецот. Тогаш
со записите може да се работи и во
табелата на веќе опишаниот начин.

Сл. 1. 35. Приказ на форма и табела со

податоци

Вежба:
1. Отвори ја базата Училиште.
2. Во панелот Database кликни на копчето Forms, потоа во панелот Tasks
кликни на Use Wizard to Create Form.
3. Во прозорецот Form Wizard, во полето Tables or queries одбери ја табелата
Ученици. Кликни на копчето >> за да ги префрлиш сите полиња во листата
Fields in the forms. Кликни на копчето Next.
4. Во вториот чекор во прозорецот Form Wizard кликни на копчето Next, ќе
поминеш на петтиот чекор.
5. Во петтиот чекор одбери ги првиот распоред на полиња (Columnar - Labels
Left) и опцијата Align Right. Кликни на копчето Next.
6. Во шестиот чекор не ги менувај подесувањата (одбрана е опцијата The form
is to display all data). Кликни на копчето Next.
7. Во седмиот чекор одбери стилови по желба. Кликни на копчето Next.
8. Во осмиот чекор напиши име на формата (или прифати го понуденото име)
и одбери ја опцијата Modify the Form. Кликни на копчето Finish.
9. Во погледот за дизајн распореди ги полињата по желба и зачувај ја формата.
10. Кликни на копчето (Design Mode On/Off). Внеси неколку записи во
формата.
11. На ист начин креирај форми за табелите Предмети и Оценки.

Резиме:
Формата обезбедува интеракција со корисникот. Формите можат да се
креираат на два начина: во погледот на дизајн (Design View) и со помош на
волшебникот (Wizard). Формата може дополнително да се уреди во погледот за
дизајн кој се отвора со десен клик на името на формата, а од паѓачкото мени се
одбира наредбата Edit. Формата се зачувува со наредбата File→Save, а се затвора
со наредбата File→Close.
Податоците во формата се внесуваат во полињата на формата, од поле во
поле се преминува со копчето Tab или со глувчето. За поминување од еден во
друг запис најдобро е да се користат копчињата на лентата за навигација.

25
 Прашања:
1. Што се форми и за што тие се користат?
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

2. Како се креира форма?

3. Опиши го начинот на креирање на форма преку волшебник!
4. Како се уредува форма?
5. Кои операции во формата можат да се извршат со постоечките записи?
6. Како се внесуваат записи во форма?
7. Како се движи помеѓу записите во форма?
8. Наброј ги копчињата за работа со записи на лентата за навигација!
Задачи:
1. Креирај форми и внеси податоци во базите Екскурзија и Набавка!
2. Креирај база на податоци Кино со следниве табели и полиња:
Табела Поле Тип на полето Својства на полето
ИД_филм цел број AutoValue: Yes
Наслов текст Lenght 40
Режисер текст Lenght 30
Филмови
Улоги текст Lenght 50
Времетраење текст Time
Шифра на жанрот цел број
Шифра на жанрот текст Lenght 2
Жанр текст Lenght 20
За полето Времетраење одбери соодветен формат. Полето Шифра на
жанрот има големина 2 знака и е примарен клуч. Постави релација помеѓу
табелите. Креирај форма за внесување на податоци и внеси податоци
според дадените табели на сликата.
Време- Шифра на
Наслов Режисер Улоги траење жанрот
Денот по утре R. Emerich D. Quaid, J. Gilenhaal 2:00 AT
Троја W. Peterson B. Pitt, E. Bana 2:45 ИС
Некаде во Америка C. Link J. Kohler, M. Maniczle 1:35 Д
Долга темна ноќ A. Vrdoljak G. Visnic, M. Nadarevic 3:10 Д
Готика M. Kasovits H. Berry 1:25 AT
Со глава низ ѕид F. Akin B. Unel, S. Krekili 1:45 ЉД

Шифра на жанрот Жанр

АТ Акциски трилер
ИС Историски спектакл
Д Драма
ЉД Љубовна драма

26
1.5  Прашалници

ПОДАТОЦИ
Во оваа лекција ќе научиш:

БАЗИ НА
• да креираш едноставни прашалници;
• да креираш критериуми во прашалници.

Податоците во базата се зачувани во повеќе табели. За да се дојде до некои

информации (на пр. сите ученици кои имаат негативни оценки), треба да се пронајдат
и прикажат податоците кои задоволуваат некој услов. Наједноставниот начин да се
дојде до саканите податоци од една или повеќе табели е да се креира прашалник
(Query). Прашалник, всушност, претставува прашање упатено до базата кое се
однесува на податоците зачувани во нејзините табели, т.е. да се прикажат одредени
податоци според зададен критериум. Корисникот може да одбере кои полиња ќе се
прикажат во крајната табела (на пример, само име и презиме на ученикот) и да
зададе критериум (услов) според кој се бираат само одредени записи. Критериумот
може да биде едноставен или сложен. Едноставниот услов се однесува само на едно
поле и содржи само еден оператор (на пр. Паралелка = “II-1“). Сложениот критериум
се состои од повеќе едноставни критериуми (на пр. Оценка = 5 и Предмет =
“Информатика“)
Резултатот на прашалникот, односно бараните податоци се прикажуваат во
вид на динамичка табела, што значи дека нејзините вредности не се постојани, туку
се менуваат зависно од податоците кои се наоѓаат во табелите за кои прашањето е
поставено. Во базата Училиште, ако уште некој ученик добие 5 по Информатика,
кога ќе се отвори прашалникот и за тој ученик ќе се прикажат податоци во крајната
табела (резултат на прашалникот).

1.5.1 Креирање на прашалник
За да се креира прашалникот мора да се знае во која табела се наоѓаат
полињата кои сакаме да се прикажат во резултатот на прашалникот.
Прашалник може да се креира на три
начина:
-- во погледот на дизајн (Design View);
-- со помош на волшебник (Wizard);
-- во SQL-погледот (не се препорачува
за почетници).
Сл. 1. 36. Начини на креирање на прашалник

Прво во панелот Dаtabase се кликнува на копчето Queries, потоа од панелот

Tasks се одбира една од трите наредби за креирање на прашалник. Наједноставниот
начин за креирање е со помош на волшебник кој е многу сличен на креирањето на
форма.
Креирање на прашалник со дизајнирање
Од панелот Tasks се одбира наредбата Create Query in Design View, по што се
отвора прозорец за дизајнирање на прашалник.

27
 Сл. 1. 37. Прозорец за креирање на
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

прашалник во погледот за дизајн

Во првиот чекор, во прозорецот Add Table or

Query, во прашалникот се додаваат табели од кои ќе
се користат податоци за креирање на прашалникот.
Се означува табелата и се кликнува на копчето Add.
Кога ќе се додадат потребните табели, се кликнува
на копчето Close.

Сл. 1. 38. Додавање на табели во прашалник

Следниот чекор е додавање

на полиња од додадените табели
кои се прикажани во горниот дел на
прозорецот за креирање на прашалник.
Полињата можат да се додадат со
двоклик на полето или со повлекување
на поле во редот Field во долниот дел на
прозорецот. Исто така, полињата можат
да се одберат од листата која се добива
со кликнување на надолната стрелка во
ќелијата во редот Field. Со одбирање
на поле во редот Table автоматски се
прикажува и името на табелата која го
содржи полето.

Сл. 1. 39. Додавање на полиња во прашалник

Значење на категориите во прашалникот
Откако ќе се додадат полињата, во прашалникот треба да се дефинираат
критериумие и другите нагодувања за прикажување на податоците во резултатот на
прашалникот. Прашалникот се дефинира во долниот дел на прозорецот (сл. 1. 37) во
кој се наведени категориите:
-- Field – име на полето кое се користи во прашалникот;
-- Alias – алтернативно име кое ќе се прикаже по стартувањето на прашалникот.
-- Table – табела на која ѝ припаѓа полето;
-- Sort – сортирање на полето по растечки или по опаѓачки редослед;
-- Visible – дали полето ќе биде видливо во резултатот на прашалникот;
28
 -- Function – функции за пресметување на вредности во полето (збир, просек...);
-- Criterion – критериум за одбирање податоци од полето;

ПОДАТОЦИ
-- Or – други критериуми за градење на сложени прашања.

БАЗИ НА
Пред да се затвори, прашалникот треба да се зачува со наредбата Save. Се
препорачува на прашалникот да му се даде соодветно име кое ќе укажува на што тој
се однесува (на пр. Оценка = 5).

Сл. 1. 40. Пример на прашалник со кој ќе

се прикажат имињата и
презимињата на сите ученици
и предмети за кои ученикот
има оценка 5.

Поставување на критериуми во прашалникот

За поставување критериум во прашалникот се користат операторите: <
(помало), <= (помало или еднакво), > (поголемо), >= (поголемо или еднакво), =
(еднакво) и <> (не е еднакво). За креирање на сложени критериуми се користат
логичките оператори AND (И) и OR (ИЛИ). На пример, за прикажување на преодните
оценки, во колоната Оценки ќе се запише критериумот >=2 AND <=5, за прикажување
на единици и петки критериумот ќе биде: 1 OR 5.
Отворање, затворање и менување на прашалник
Прашалникот се отвора со двоклик или со наредбата Open од паѓачкото мени
кое се добива со десен клик на името на прашалникот.
Резултатот на прашалникот ќе се прикаже
во форма на табела. Во табелата ќе се прикажат
само оние полиња кои се означени во редот Vis-
ible и оние записи кои го исплнуваат зададениот
критериум.
Сл. 1. 41. Резултат на прашалникот од сл. 1. 40

Докoлку има потреба, прашалникот може да се измени. За таа цел тој треба да
се отвори во погледот на дизајн со наредбата Edit од паѓачкото мени кое се добива
со десен клик на името на прашалникот.
Прашалниците уште се користат и како извор на податоци за извештаи за кои
ќе стане збор во следната лекција.
Вежба:
1. Отвори ја базата на податоци Училиште.
2. Во панелот Database кликни на копчето Queries, потоа во панелот Tasks
кликни на наредбата Create Query in Design View.
3. Во прозорецот Add Table or Query означи една по една табела и кликни на
копчето Add. Затвори го прозорецот со копчето Close.

29
 4. Во горниот дел од прозорецот за дизајнирање на прашалник два пати
кликни на следниве полиња: во табелата Ученици на полињата Име и
Презиме, во табелата Предмети на полето Предмет и во табелата Оценки
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

на полето Оценка.
5. Во редот Criterion, во колоната Предмет напиши: Информатика.
6. Во редот Visible избриши ја потврдата за колоната Предмет.
7. Зачувај го прашалникот со име Оценки по Информатика.
8. Кликни двапати на прашалникот за да го отвориш и погледнеш.
9. Измени го прашалникот така што ќе се прикажат само оценките по
Информатика за паралелката I-1.
10. Креирај прашалник со кој ќе се прикажат сите оценки во прва година.
Видливите полиња се Предмет, Име, Презиме и Оценка. Зачувај го
прашалникот со име Оценки прва година.

Резиме:
Прашалник претставува прашање упатено до базата кое се однесува на
податоците зачувани во нејзините табели. Резултатот на прашалникот, односно
бараните податоци се прикажуваат во вид на динамичка табела.
Прашалник може да се креира на три начина: во погледот на дизајн (Design
View),
со помош на волшебникот (Wizard) и во SQL-поглед.
За поставување на критериум во прашалникот се користат операторите: <
(помало), <= (помало или еднакво), > (поголемо), >= (поголемо или еднакво), =
(еднакво) и <> (не е еднакво). За креирање на сложени критериуми се користат
логичките оператори AND (И) и OR (ИЛИ).

Прашања:
1. Што се прашалници и за што се користат?
2. Како се креира прашалник?
3. Опиши го начинот на креирање на прашалник преку погледот за дизајн!
4. Објасни ги категориите во прозорецот за креирање на прашалници!
5. Како се поставува критериум за прикажување на податоците во прашалник?
6. Кои оператори се користат за поставување на критериуми?
Задачи:
1. Во базата Училиште креирај прашалник со кој ќе се прикажат имињата и
презимињата на сите ученици кои спортуваат.
2. Во базата Екскурзии:
-- Креирај прашалник со кој ќе се прикажат полињата Име_училиште,
Место и Начин на превоз за групите кои патуваат во Шпанија. Зачувај го
прашалникот со име Држава=Шпанија.
-- Креирај прашалник со кој ќе се прикажат полињата Име_училиште,
Место и Држава за сите одредишта на кои патувале повеќе од 20
патници. Сортирај така што на првото место ќе биде групата со најголем
број на патници. Зачувај го прашалникот со име Патници>20.

30
 3. Во базата Набавка:
-- Креирај прашалник со кој ќе се прикажат следниве полиња: Производ и
Количина за оние производи за кои количината е поголема или еднаква

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
на 10. Зачувај го прашалникот со име Количина>=10.
-- Креирај прашалник во кој ќе се прикажат следниве полиња: Производ,
Купувач и Цена за оние купувачи кои се од Прилеп. Зачувај го прашалникот
со име Купувач = Прилеп.
-- Креирај прашалник во кој ќе ги прикажеш полињата Производ и Цена
за сите производи на кои цената им е помеѓу 200 и 300 евра. Зачувај го
прашалникот со име Цена од 200 до 300.
4. Во базата Филмови:
-- Креирај прашалник со кој ќе се прикажат наслови на сите филмови од
жанрот драма. Зачувај го прашалникот со име Жанр=Драма.
-- Креирај прашалник со кој ќе се прикажат насловите на сите филмови во
кои улоги имаат B. Pitt или H. Berry. Зачувај го прашалникот со име B. Pitt
или H. Berry.

1.6  Извештаи
Во оваа лекција ќе научиш:
• да креираш извештаи;
• да уредуваш извештаи.

Иако податоците можат да се прегледаат директно од табелите и прашалниците,

за анализа на податоците се креираат извештаи кои можат да се прегледаат и
отпечатат. Извор на податоци за извештаите се табелите и прашалниците од базата.

1.6.1 Креирање на извештаи
Извештаи се креираат со помош на волшебник. Прво се кликнува на копчето
Reports во панелот Database, потоа во панелот Tasks се одбира наредбата Use Wiz-
ard to Create Report. Се отвора прозорецот за дизајнирање на извештаи заедно со
прозорецот Report Wizard. Извештаите се креираат во шест чекори. На секој следен
чекор се поминува со кликнување на копчето Next.
Во првиот чекор, Field selection, од
листата Tables or queries се одбира врз
основа на која табела или прашалник
ќе се креира извештај. Потоа од листата
Available fields се одбираат полиња кои
сакаме да се прикажат во извештајот.
Полињата се додаваат во листата Fields in
the forms едно по едно со копчето > или
сите наеднаш со копчето >>. На ист начин
полињата се бришат од листата Fields in
the forms, овојпат со копчињата < и <<.
Сл. 1. 42. Волшебник за извештај, чекор 1

31
 Во вториот чекор, Labeling fields,
се одредува како ќе се прикажуваат
ознаките пред податоците. Програмата
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

како ознаки ќе ги понуди имињата

на полињата од табелата или од
прашалникот.

Сл. 1. 43. Волшебник за извештај, чекор 2

Во третиот чекор, Grouping, може

да се дефинираат едно или повеќе
полиња по кои податоците ќе се
групираат. На пр. во базата Училиште
оценките може да се групираат по
предмети.

Сл. 1. 44. Волшебник за извештај, чекор 3

Во четвртиот чекор, Sort options,

може да се дефинираат едно или повеќе
полиња по кои податоците ќе бидат
сортирани по растечки или по опаѓачки
редослед. Ако во третиот чекор е
одбрано поле за групирање, тогаш тоа
поле во овој чекор ќе биде одредено
како прво за сортирање.

Сл. 1. 45. Волшебник за извештај, чекор 4

Во петтиот чекор, Choose layout, се

одбира некој од предложените обрасци
за прикажување на податоците, при што
се одредува распоред на податоците
(Layout of data), распоред на заглавието
и подножјето (Layout of headers and
footers) и ориентација на приказот
(Оrientation) која може да биде испра-
вена (Landscape) или легната (Portrait).

Сл. 1. 46. Волшебник за извештај, чекор 5

32
 Во последниот чекор, Create report,
се одредува име на извештајот и се
одбира следниот чекор – уредување или

ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА
креирање на извештајот.

Сл. 1. 47. Волшебник за извештај, чекор 5

Сл. 1. 48. Пример на извештај

1.6.2 Дизајнирање на извештаи
Откако ќе се креира извештајот, можно е тој да се уреди, т.е. може да се
сменат распоредот и големината на полињата, да се смени текстот во заглавието и
подножјето, да се додаваат и бришат полиња или да се смени дизајнот на извештајот.
За уредување на извештај, потребно е тој да се отвори во погледот за дизајн. Toa
се постигнува со наредбата Edit од паѓачкото мени кое се добива со десен клик на
името на извештајот. За уредување на извештај се отвора програмата OpenOffice.org
Writer во која можат да се направат потребните измени. По уредувањето, извештајот
треба да се зачува со наредбата Save.
Бришење на извештај
Извештај се брише со наредбата Delete од паѓачкото мени кое се добива со
десен клик на името на извештајот или така што ќе се означи и ќе се притисне копчето
Delete од тастатурата. Избришаните извештаи не можат да се вратат.
Отворање и печатење на извештај
За да се види извештајот, треба да се отвори со двоклик или со наредбата
Open од паѓачкото мени кое се добива со десен клик на името на извештајот. Потоа
извештајот може да се отпечати со наредбата File→Print.

Забелешка:
Податоците во извештајот автоматски се ажурираат со податоците од базата
секојпат кога извештајот ќе се отвори. Доколку е потребно да се зачува некој
извештај (на пр. извештај за успех на полугодие), тој треба да се зачува како
посебна датотека со наредбата File→Save Copy as...

33
 Вежба:
1. Отвори ја базата на податоци Училиште.
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

2. Во панелот Database кликни на копчето Reports, потоа во панелот Tasks

кликни на наредбата Use Wizard to Create Report.
3. Во прозорецот Report Wizard, од листата Tables or queries одбери го прашал-
никот Оценки прва година. Кликни на копчето >> за да ги префрлиш сите
полиња во листата Fields in the forms. Кликни на копчето Next.
4. Во вториот чекор, доколку сакаш, смени ги ознаките на полињата. Кликни
на копчето Next.
5. Во третиот чекор означи го полето Предмет и кликни на копчето >.
Податоците ќе се групираат по предметите. Кликни на копчето Next.
6. Во четвртиот чекор, во полето Sort by веќе е одбрано полето Предмети.
Во полето Then by одбери го полето Презиме како дополнително поле за
сортирање на податоците. Кликни на копчето Next.
7. Во петтиот чекор одбери изглед по желба. Кликни на копчето Next.
8. Во последниот чекор напиши наслов на извештајот и кликни на копчето
Finish.
9. Кликни двапати на извештајот за да го погледнеш.
10. Затвори го извештајот. Кликни на името на извештајот со десното копче
и одбери ја наредбата Edit. Уреди го извештајот по желба. Зачувај ги
измените.

Резиме:
За анализа на податоци се креираат извештаи кои можат да се прегледаат и
отпечатат. Извор на податоци за извештај се табелите и прашалниците од базата.
Извештаите се креираат со помош на волшебник во шест чекори. Прво се
кликнува на копчето Reports во панелот Database, потоа во панелот Tasks се
одбира наредбата Use Wizard to Create Report.
За уредување на извештај, потребно е тој да се отвори во погледот за дизајн
со наредбата Edit од паѓачкото мени кое се добива со десен клик на името на
извештајот. За уредување на извештај се отвора програмата OpenOffice.org Writ-
er во која можат да се направат потребните измени.

Прашања:
1. За која намена се креираат извештаи?
2. Како се креира извештај?
3. Опиши го начинот на креирање на прашалник преку волшебник!
4. Како се уредува извештај?
5. Како се брише извештај?
Задачи:
1. Креирај извештаи според прашалниците од задачите од претходната
лекција!

34
1.7  Интеракција со други апликации

ПОДАТОЦИ
Во оваа лекција ќе научиш:

БАЗИ НА
• да копираш податоци од табела креирана со друга апликација;
• да креираш циркуларни писма.

1.7.1 Користење база на податоци креирана со друга апликација

Во програмата Base е можно да се ископираат податоци од други апликации
како што се OpenOffice.org Calc, OpenOffice.org Writer, OpenOffice.org Impress и други
апликации. Единствениот услов е податоците да се запишани во табела. Постапката
за преземање на податоци е следна:
-- се отвора датотека со податоци во Calc, Writer или друга апликација;
-- се селектира табелата со податоци, се кликнува со десното копче на табелата
и се одбира наредбата Copy;
-- во Base се креира нова база на податоци или се отвора постоечка база;
-- се кликнува на Tables во панелот Database, потоа се повикува наредбата
Edit→Paste или со десното копче се кликнува во делот каде што треба да
биде списокот со табели и се одбира наредбата Paste.

Сл. 1. 50. Вметнување на
податоци во Base
Сл. 1. 49. Копирање на податоци во Calc

Се отвора прозорецот Copy Table преку кој во неколку чекори се креира

табелата.
Во првиот чекор, во полето Table
name се впишува името на табелата и во
делот Options се дефинираат опциите на
копирањето:
-- Definition and data – копирање на
податоците со дефиницијата на
табелата (имиња на полињата,
типови на податоците);
-- Definition – копирање само на
дефиницијата на табелата;
-- Append data – додавање на
податоци во постоечката табела.
Сл. 1. 51. Копирање на табела, чекор 1

35
 Во вториот чекор се одбираат
полињата кои ќе се вметнат во
табелата.
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

Сл. 1. 52. Копирање на табела, чекор 2

Во третиот чекор се дефинираат

типовите и должината на полињата.
На крајот се кликнува на копчето Create.

Сл. 1. 53. Копирање на табела, чекор 3

Ако во првиот чекор не е одбрана опција за

автоматско креирање на примарен клуч, програмата
ќе понуди тоа сега да се направи. Се кликнува на
копчето Yes. Во табела која нема примарен клуч не
е можно да се ажурираат податоци.
Сл. 1. 54. Креирање на примарен клуч
Со оваа постапка е креирана табела во Base и таа ќе се појави во листата со
табели.

Сл. 1. 55. Креирана табела во Base

36
 1.7.2 Креирање на циркуларни писма
Циркуларни писма (Mail Merge) е опција во програмата Writer која може да

ПОДАТОЦИ
се примени секогаш кога е потребно еден ист документ да се примени повеќе пати

БАЗИ НА
за повеќе различни опции. На пример, кога треба едно писмо (честитка, покана...)
да се прати на повеќе различни адреси, при што нема да се менува текстот, туку ќе
се менуваат само адресите и имињата на лицата, може да се искористи опцијата за
циркуларни писма.
За работа со циркуларните писма потребно е да се креираат два документа:
-- текстуален документ со содржината на писмото и
-- табела со податоците кои ќе се вметнат во писмото (име, презиме, адреса
и сл.).
Табелата може да биде креирана во програма за обработка на текст (Writ-
er), програма за табеларни пресметки (Calc) или во програма за работа со бази на
податоци (Base).
Креирање на база на податоци со адреси
Првиот чекор е да се креира база на податоци
која ќе содржи една табела со потребните податоци,
на пример табела со полињата Титула, Име, Презиме,
Адреса, Поштенски број, Град и Држава.

Сл. 1. 56. Пример на табела со адреси

При креирањето на базата, важно е во волшебникот Database Wizard да се
потврди опцијата за регистрирање (Yes, register the database for me). Во тој случај
базата ќе биде препознаена од другите апликации во OpenOffice.
Следниот чекор е да се отвори празен документ во Writer и да се повика
наредбата Tools→Mail Marge Wizard. Волшебникот за креирање на циркуларни
писма содржи неколку чекори, на следниот чекор се поминува со копчето Next.
Во првиот чекор се одбира
појдовниот документ.

Сл. 1. 57. Волшебник за циркуларни писма,

чекор 1

Во вториот чекор се одбира типот

на документот: писмо (Letter) или
електронска порака (E-mail mesagge).

Сл. 1. 58. Волшебник за циркуларни писма,

чекор 2

37
 Во третиот чекор се одбира
табела/база со адресите. Се кликнува на
копчето Select Different Address List и се
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

одбира документ или база на податоци

креирана претходно (сл. 1.61). Потоа се
потврдува опцијата The document shall
contain an address block и се одбира еден
од понудените шаблони за адресните
блокови. Потоа се кликнува на копчето
Match Fields по што се отвора прозорец
во кој се одбираат соодветни полиња во
адресниот блок (сл. 1.62). Сл. 1. 59. Волшебник за циркуларни писма, чекор
3

Сл. 1. 60. Одбирање на табела со адреси Сл. 1. 61. Одбирање на полиња во

адресниот блок
Во петтиот чекор се вметнува поздрав, а во шестиот чекор се одредува
местоположбата на поздравот.
Во седмиот чекор се уредува документот.
Се кликнува на копчето Edit Document, по што
во Writer се пишува текст на писмото. Откако
ќе се напише текстот, се враќа во прозорец на
волшебникот.

Сл. 1. 62. Волшебник за циркуларни писма, чекор 7

Во осмиот документот чекор може да се персонализира.

Во последниот чекор се одбира дали
документот ќе се зачува, отпечати или прати
преку електронска пошта.

Сл. 1. 63. Волшебник за циркуларни писма, чекор 8

38
 Резиме:
Во програмата Base е можно да се ископираат податоци од други апликации

ПОДАТОЦИ
како што се OpenOffice.org Calc, OpenOffice.org Writer i OpenOffice.org Impress.

БАЗИ НА
Единствениот услов е податоците да се запишани во табела.
Циркуларни писма (Mail Merge) е опција во програмата Writer која може да
се примени секогаш кога е потребно еден ист документ да се примени повеќе
пати за повеќе различни опции. За работа со циркуларните писма потребно е да
се креираат два документа: текстуален документ со содржината на писмото и
табела со податоците кои ќе се вметнат во писмото.

Прашања:
1. Опиши ја постапката за копирање на податоци од табела креирана во друга
апликација во база на податоци креирана во Base!
2. Што се циркуларни писма?
3. Опиши го начинот на креирање на циркуларно писмо!
Задачи:
1. Во програмата за табеларни пресметки Calc креирај табела со податоци за
твоите омилени песни: Наслов, Изведувач, Албум и Времетраење. Креирај
нова база на податоци со име Песни и копирај ги податоците од Calc.
2. Креирај база на податоци која ќе содржи табела со имиња, презимиња
и адреси на твоите пријатели. Во програма за обработка на текст Writer
напиши покана за роденденска забава во вид на циркуларно писмо. Зачувај
го документот со име Покана.
Проект:
1. Од CD-то отвори ја базата Видеотека.
2. Креирај нова табела со 4 полиња како што е прикажано:
Име на полето Тип на податокот Својство на податокот
ID_член Autonumber Long Integer
Име Text 25
Презиме Text 35
Адреса Text 40
Телефон Number Long Integer
3. Полето ID_член постави го како примарен клуч. Табелата зачувај ја со име
Членови.
4. Креирај едноставна форма користејќи ги сите полиња од табелата Членови.
Зачувај ја формата со име Податоци за членовите.
5. Во табелата Членови, преку формата Податоци за членовите, внеси ги
следниве записи:
ID_член Име Презиме Адреса Телефон
1 Аце Иванов Париска 5 345234
2 Павле Шишковски Партизанска 10 484200

39
 3 Марко Јовановски Илинденска 39 363918
4 Филип Димоски Сандански 50 474830
ПОДАТОЦИ
БАЗИ НА

5 Јована Поповска Варшавска 3 363828

6 Павлина Лазова Лондонска 7 283939
7 Фаница Бошкоска Македонија 101 636328
6. Постави релација помеѓу табелите Членови и Изнајмување преку полето
ID_член од двете табели. Постави релација помеѓу табелите Филмови и
Изнајмување преку полето Филм_ID од двете табели.
7. Креирај прашалник користејќи ги полињата Име и Презиме од табелата
Членови, Наслов и Жанр од табелата Филмови, Датум_изнајмување и
Датум_враќање од табелата Изнајмување и зачувај го со име Преглед.
8. Во прашалникот Преглед постави услов така што ќе се прикажуваат сите
филмови вратени во јануари 2009. година.
9. Отвори ја формата Филмови и промени го заглавието Податоци за филмови
во Филмови, големина на буквите 17, боја на буквите бела, заднина зелена.
10. Креирај извештај користејќи ги сите полиња од табелата Изнајмувања.
Извештајот зачувај го со име Изнајмувања.

40