MOLARNE VELIČINE

- seminarski rad -

Travnik, januar 2020. godine

Sadržaj

1. Uvod........................................................................................................................................3

2. Molarne veličine.....................................................................................................................4

2.1. Unificirana atomska jedinica mase (u)............................................................................4

2.2. Relativna atomska masa (Ar)...........................................................................................4

2.3. Relativna molekulska masa (Mr).....................................................................................5

2.4. Količina tvari (n), Avogadrov broj i molarna masa.........................................................5

2.5. Molarni volumen (Vm).....................................................................................................6

3. Zaključak.................................................................................................................................8

4. Literatura.................................................................................................................................9

2
1. Uvod
Molarne veličine su veličine koje su često pogodne za izražavanje ekstenzivnih
veličina (npr. volumena, mase, entalpije, toplinskog kapaciteta itd.). Dobiju se tako da se
stvarna vrijednost podijeli s količinom tvari (brojem molova). Rezultirajuća veličina naziva se
molarni volumen, molarna entalpija itd.1 U ovom radu fokus će biti veličine kao što su mase
čestica, količina tvari sa molarnom masom i Avogadrovim brojem. Pored ovih bit će opisan i
molarni volumen gasova.

1
Generalić, Eni. "Molarna veličina." Englesko-hrvatski kemijski rječnik & glosar. 20 Oct. 2018. KTF-Split. 10
Jan. 2020

3
2. Molarne veličine

2.1. Unificirana atomska jedinica mase (u)

Vrlo jednostavno, unificirana atomska jedinica mase (u ili m u) je 1/12 mase nuklida
12
C. Atomska jedinica mase prije se zvala dalton (d). Vrijednost unificirane atomske jedinice
mase iznosi:

mu = (1.660 565±0.000 008 6)·10-27 kg.

2.2. Relativna atomska masa (Ar)

John Dalton, koji je 1803. uveo pojam atomske težine, odnosno relativne atomske
mase, uzeo je osnovu atomske težine vodikov atom kao najlakši, označivši mu atomsku težinu
sa 12. Drugim riječima, relativna atomska masa (Ar) bila je omjer mase atoma (m a) elementa i
mase atoma vodika (ma(H)):

ma
Ar=
m a( H)

Sve relativne atomske mase elemenata određene u 19. Stoljeću odnosile su se na vodonik kao
standard. Većina vrijednosti određivana je putem spojeva sa kisikom, kojem je relativna
atomsa masa određena vrijednošću sa 16. Dakle relativne atomske mase elemenata odnosile
su se na vodik kao 1 ili na kisik kao 16. Novija istraživanja pokazala su da maseni udio tri
izotopa kisika u prirodnoj izotopskoj smjesi nije uvijek isti već se mijenja, na taj način
izotopska smjesa kisika nije više bila mjerodavna i upotrebljiva kao standard za određivanje
relativnih atomskih masa na hemijskoj skali. Zbog ovoga su hemičari 1959.godine predložili
da se napravi izbor za pogodniji standard. Nešto kasnije fizičari su predložili kao nov standard
izotop ugljika masenog broja 12 što je i usvojeno. Ugljikov izotop 12C uzet je kao standard
zato što se time nove relativne atomske mase vrlo malo razlikuju od starih, a zbir protona i
neutrona u atomskoj jezgri vrlo je blizu toga da bude jednak relativnoj atomskoj masi.

Prema tome, relativna atomska masa elemnta je omjer prosječne mase elementa i 1/12 mase
atoma nuklida 12C u njihovom nuklearmnom i elektronskom osnovnom stanju3:

2
Filipović, I. i Lipanović, S. Opća i anorganska kemija. Zagreb: Školska knjiga, 1987. str. 83.
3
Ibid. Str.84.

4
 ma
Ar=
ma ¿ ¿

Odnosno, to je omjer prosječne mase elementa i unificirane atomeske jedinice mase:

ma
Ar=
u

2.3. Relativna molekulska masa (Mr)

Kako se relativne atomske mase odnose na ugljikov izotop masenog broja 12 kao
standard, tako se i relativne molekulske mase odnose na isti standard. Relativna molekulska
masa (Mr) elementa ili jedinjenja je broj koji pokazuje koliko puta je masa molekula tog
12
elementa ili jedinjenja veća od mase ugljikovog izotopa C i jednaka je zbiru relativnih
atomskih masa elemenata koji čine taj molekul.

mf
Mr=
u

2.4. Količina tvari (n), Avogadrov broj i molarna masa

Mol (n) je ona količina supstance koja sadrži onoliko elementarnih čestica (atoma,
molekula, jona, formulskih jedinica) koliko ima atoma u 12 g ugljikovog izotopa 12C. U 12 g
ugljenikovog izotopa 12C nalazi se Avogadrov broj (NA).

Avogadrov broj ili Avogadrova konstanta je prirodna konstanta koja određuje broj čestica
(molekula, atoma ili iona) u jednom molu neke tvari. Jednaka je količniku broja čestica N i
količine tvari n, a označava se sa L ili NA dok je jedinica mol-1: 4

N
N A=
n

gdje je: NA - Avogadrova konstanta, N - broj jedinki, n - količina tvari.

Prema ovome Mol sadrži Avogadrov broj jedinki i on iznosi:

NA=6,0221412 · 1023 mol-1

4
Avogadrova konstanta (Avogadrov broj),"Hrvatska enciklopedija", Leksikografski zavod Miroslav Krleža,
www.enciklopedija.hr, 2015.

5
Konstanta je nazvana po Amedeu Avogadru, koji je 1811. prvi uočio da je broj čestica plina
(molekula) pri određenom pritisku i temperaturi razmjeran obujmu (volumenu plina) neovisno
o vrsti plina. Prvi je taj broj izračunao J. Loschmidt 1865. iz kinetičke teorije plinova i dobio
vrijednost 6,09∙1023. Lord Rayleigh 1890. izračunao je broj iz raspršenja Sunčeva zračenja.
Točniji rezutat je dobio R. A. Millikan 1909. iz naboja elektrona (točnost ±1%). Iste godine
broj je izračunao J. Perrin iz sedimentacije koloidnih čestica u gravitacijskom polju. Danas je
najtačnija metoda difrakcije rendgenskih zraka na kristalima.5

Masa supstance koja odgovara količini od jednog mola naziva se molarna masa (M) i izražava
se jedinicom g/mol. Molarna masa predstavlja odnos između mase i količine supstance:

m
M=
n

Masa (m) tvari je naravno proporcionalna količini tvari (n) što se vidi iz prethodne jednačine:

m=M ∙ n

Prema ovome je molarna masa M gaktore te preorporcionalnosti koji naravno, ovisi o vrsti
tvari, odnosno o vrsti jedinki. Za određenu vrstu tvari odnosno vrstu jedinki je molarna masa
M izražena jedinicom gmol-1, a konstantna veličina, a brojlano je jednaka relatvinoj atomskoj
masi Ar ili relativnoj molekulskoj masi Mr.

2.5. Molarni volumen (Vm)

Molarni volumen (Vm) je zapremina koju zauzima 1 mol gasovite supstance pri
normalnim uslovima (n.u.), a to je zapremina od 22,4 dm3 (L). Normalni uslovi su:

 t = 0 ºC (273,15 K)
 p = 101,325 kPa
 Voda je pri n.u. u tečnom stanju sa gustinom od ρ = 1 g/cm3, što znači da je 1 g H2O =
1 cm3

Molarna zaprremina se dakle definiše kao odnos zaremine te supstance V i količine te

supstance n:

V
V m=
n

5
Filipović, Lipanović: Opća i anorganska kemija. 9. izd., Zagreb: Školska knjiga, 1995. str.87-88

6
Veza između količine supstance, molarne mase, Avogadrovog broja i molarne zapremine data
je jednačinom koja sledi i šematki je prikazana na Slici 1:

Slika 1. Uzajamna povezanost veličina za osnovno izračunavanje.

(Izvor:http://nasport.pmf.ni.ac.rs/materijali/2042/Osnovna%20izracunavanja%20u%20hemiji
%20%5B1%5D.pdf )

7
3. Zaključak

Molarne veličine su svojstva izražena po molu neke tvari. Osnovne molarne veličine,
kao što je već navedeno, su količina tvari, molarna masa i molarni volumen. Da bi ove
veličine dobili prije toga se mora znati šta je relativna atomska i molekulska masa. Relativna
atomska odnosno molekulska masa nekog elementa je broj koji pokazuje koliko puta je
prosječna masa atoma / molekule veća od 1/12 mase ugljenikovog izotopa 12C.

1 mol je količina tvari koja sadrži isto toliko jedinki (čestica) koliko ima atoma u 12 g (0,012
kg) ugljikovog izotopa 12C, odnosno 1 mol je količina tvari koja sadži Avogadrov broj jedinki
ili 6,022•1023 jedinki. Masa supstance koja odgovara količini od jednog mola naziva se
molarna masa (M) i izražava se jedinicom g/mol. Molarna masa predstavlja odnos između
mase i količine supstance. Molarni volumen (Vm) je zapremina koju zauzima 1 mol gasovite
supstance pri normalnim uslovima (n.u.), a to je zapremina od 22,4 dm3 (L).

8
4. Literatura

1. Avogadrova konstanta (2015) ,"Hrvatska enciklopedija", Leksikografski zavod Miroslav

Krleža, Preuzeto sa: www.enciklopedija.hr (10.01.2020.)
2. Filipović, I. i Lipanović, S. (1987). Opća i anorganska kemija. Zagreb: Školska knjiga.
3. Filipović, I. i Lipanović, S. (1995). Opća i anorganska kemija. 9. izd., Zagreb: Školska
knjiga.
4. Generalić, E. (2018). Molarna veličina. Englesko-hrvatski kemijski rječnik & glosar. 20
Oct. 2018. KTF-Split. (10.01.2020.)