1st Quarter Notes - ito ay ang pagpapasiyang ginagawa ng
pamahalaan upang matugunan ang mga
 Mga Ekonomista:
1. Paul Wonnacott
- Ang ekonomiks ay isang pag-aaral ung paano
ang tao naghahanap-buhay, naghahanap ng
pagkain at iba pang pangangailangang materyal.
Binibigyang pansin ang mga suliraning
pangkabuhayan sa pamamagitan ng
pamamaraan kung paano malulunasan o
mababawasan ang mga ito.
2. Lloyd Reynolds
- Ito ay ang pag-aaral na may kinalaman sa
produksyon, pamamahagi, at paggamit ng
pinagkukunang yaman.
3. Paul Samuelson
- Ang ekonomiks ay isang pag-aaral kung paano
gagamitin ang mga limitadong pinagkukunan ng
yaman upang makagawa at maipamahagi ang
iba’t-ibang produkto at serbisyo sa mga tao at
iba’t-ibang pangkat ng lipunan para sa
kasalukayan at hinaharap.
4. Roger Le Roy Miller
- Ang mga kalagayan na nangangailangan ng
kapasyahan kung paano, kailan, at saan gagamit
ang sapat na pinagkukunang yaman.
 Kahulugan ng Ekonomiks
- Ang ekonomiks ay ang pag-aaral ng mga
pamamaraan kung paano nagbabahagi ang mga
mamamayan at bansa ng kanilang limitadong
pinagkukunang-yaman upang matugunan ang
kanilang walang katapusang kagustuhan.
- Ito rin ay isang pag-aaral kung paano
gagamitin ng tao at lipunan ang limitadong
pinagkukunang-yaman upang makagawa at
maipamahagi ang iba’t-ibang produkto at
serbisyo sa mga tao at iba’t-ibang pangkat ng
lipunan para sa kasalukuyan at sa hinaharap.
- Ang salitang ekonomiks ay nagmula sa salitang
griyego na “oikonomia" na kung saan ang
“oikos” ay nangangahulugang bahay at ang
“nomos” ay nangangahulugang pamamahala.
Ang ekonomiks ay isang sangay ng Agham
Panlipunan na pinag-aaralan ang paglikha,
pamamahagi, at pagkunsumo ng kalakal.
 Social Choice
pangangailangan natin
- ito ay isang pagpapasiya ng pamahalaan kung
saan gagamitin ang kita ng bansa upang
maibigay ang pangangailangan ng mga
mamamayan
 Economic Choice
- may kinalaman sa pag desisyon ukol sa iba’t
ibang gamit ng limitadong pinagkukunang
yaman; ang pagpili ng pagkain na kakainin, mga
damit na isusuot, bahay na titirhan, at ng iba
pang bagay na kailangan ng tao upang tugunan
ang kanyang pangangailangan sa buhay ay
bahagi ng kanyang economic choice
 Kakapusan
- ito ay ang hindi kasapatan ng pinagkukunang-
yaman upang mapunan ang pangangailangan at
kagustuhan ng tao
- ito ay isang katotohanan na naglilimita sa
pagtugon sa ating pangangailangan sa buhay
- ito ang nagtutulak sa tao na gumawa ng
matalinong pagpili at pagdedesisyon ukol sa
mga bagay-bagay na nais makamit
- ito ay isang kundisyon kung saan ang mga
pinagkukunang yaman ay limitado upang
matugunan ang walang katapusang
pangangailangan at kagustuhan ng tao
- ito ang pangunahing suliranin sa ekonomiks,
sapagkat likas sa tao na magkaroon ng
napakarami at tila walang katapusang
pangangailangan at kagustuhan sa buhay
- ito ay umiiral dahil limitado ang
pinagkukunang yaman at walang katapusang
pangangailangan at kagustuhan ng tao kagaya
ng kakapusan sa supply ng nickel, chromite,
natural gas, at iba pang non-renewable
resources dahilan sa likas na kalagayan ng mga
ito
 Kakulangan
- ito ay nagaganap kung may pansamantalang
pagkukulang sa supply ng isang produkto
kagaya ng kakulangan ng supply ng bigas sa
pamilihan dahil sa bagyo, peste, El Niño, at iba
pa
- ito ay isang pangyayaring panandalian lamang;
ngunit sinasabi na ang ibang kakulangan na
nararanasan sa pamilihan ay artipisyal o gawa
lamang ng tao at hindi dulot ng kakapusan
- isang halimbawa ng artipisyal na kakulangan
ay hoarding; ito ay ang pagtatago ng mga
negosyante ng mga supply at hihintayin muna
nilang tumaas ang presyo sa pamilihan bago ito
ipagbili sa mamamayan, ang mga negosyanteng
gumagawa nito ay kadalasang miyembro ng
isang kartel o samahan ng mga negosyanteng
nagbebenta ng iisang produkto at ito ay
kanilang itatago upang makagawa ng artipisyal
na kakulangan
 Hoarding
- ito ay gawain ng mga negosyante kung sila ay
bumibili ng maraming supply ng isang produkto
upang magkaroon ng panandaliang kakapusan
sa pamilihan
 Konsepto ng Kakapusan (kaugnay sa yamang
likas) Yamang Lupa at Yamang Gubat
 Sustainable Development
- ito ay isang prosesong naglalayong magkaroon
ng isang kanais-nais na kalagayan ng lipunan sa
hinaharap kung saan ang kondisyon ng buhay at
ang paggamit ng mga mapagkukunan ay patuloy
na matugunan ang mga pangangailangan ng
mga tao nang hindi nasisira ang integridad,
katatagan, at kagandahang natural ng mga
sistemang bayotiko
 Sustainability
- ito ay tumutukoy sa pagsasanay ng pagtitipid o
makatuwirang paggamit ng mga kasalukuyang
resource para sa hinaharap na henerasyon nang
walang ano mang pinsala sa kalikasan at iba
pang mga bahagi ng mga ito
 Sanhi ng mga Suliranin sa Yamang Tubig
1. Kawalan ng Disiplina at Malasakit
- ang pagtatapon ng basura sa ating mga estero,
ilog sapa, at dagat ay nagpapakita ng kawalan
malasakit at disiplina ng tao sa anyong tubig na
ginagamit sa hanapbuhay at pamumuhay ng tao
- nagkakaroon ng polusyon sa ating yamang
tubig sa patuloy na pagtatapon ng mga human
at industrial waste
- ang sodium cyanide na isang kemikal na
ginagamit sa panghuhuli sa mga pulutong ng
mga isda ay nagdudulot ng cyanide poisoning
na lubhang nakakasira sa ating yamang dagat
pati sa mga coral reef
- ang paggamit ng mga pinong lambat ay
ipinagbabawal din sa ating batas sa pagkat
nahuhuli nito ang mga maliliit na isda na maari
pa sanang lumaki at magkaroon ng mga anak
2. Kakulangan sa Kaalaman
- ang mga mangingisda ay walang sapat na
kaalaman ukol sa pagpapaunlad ng industriya
ng pangingisda
- ang paggamit ng makabagong teknolohiya,
kasanayan sa modernong pamamaraan ng
pangingisda, pangangalaga ng mga yamang
dagat, at paggamit ng modernong pasilidad
para sa industriya ng pangingisda ay nararapat
na ituro upang maproteksyonan ang ating
yamang tubig at mapaunlad ang industriyang ito
3. Hindi lubusang naipapatupad ang mga batas
ukol sa pangangalaga ng Yamang Tubig
- mayroong mga batas na itinakda upang
proteksyonan ang ating yamang tubig, ngunit
hindi ito lubusang naipapatupad ng pamahalaan
- bunga nito, patuloy na inaabuso ng mga tao
ang ating yamang tubig; sa makatuwid,
panahon na upang kumilos ang pamahalaan
upang mahigpit na ipatupad ang mga batas para
pangalagaan ang yamang tubig

 Ang mga batas na dapat ipinatutupad upang
mapangalagaan ang yamang tubig
 Republic Act 7160
- tinatawag na Local Government Code
ng Pilipinas na nagpapatupad ng
sanitasyon at kalinisan ng kapaligiran
 Republic Act 3931
- batas na nagbabawal at nagpaparusa
sa sinumang nagtatapon sa tubig na
magdudulot ng polusyon sa sinasabing
likas na yaman
 Presidenctial Decree 948
- batas na sumusog sa RA 3931 na
nagbibigay daan na pagtatatag ng
pollution control law, na nag-uutos ng
pagtitipon at pangongolekta ng mga
solidong bagay na itatapon sa ilog at
ibang anyong tubig
 Executive Order 54
- ang nagtatag ng Pasig River
Rehabilitation Commision na ang
pangunahing layunin ay lilinisin, sagipin
at buhayin muli ang ilog pasig na isang
makasaysayang ilog sa ating bansa
 Konsepto ng Kakapusan Kaugnay sa
Yamang Likas (Yamang Mineral at Enerhiya)
 Yamang Mineral
- ito ang yaman na nakukuha sa kailaliman ng
lupa; ang mga lupaing sumakop sa yamang ito
ay kabilang sa mga lupain pag-aari ng bayan
(public domain), kasama ng lupang sakahan,
kagubatan at pambansang parke isa ito sa
pinaka-mahalagang yaman sa ating bansa, kaya
kailangan na ito ay mapangalagaan at
maproteksyonan ito mula sa mga pang-aabuso
ng mga tao
METAL DI-METAL
Ginto Di metal Panggatong
Pilak Asage Petrolyo
Bakal Marmol Gas
Tanso Aluminyo Karbon
Nikel Jade
Copper Limestone
 Yamang Enerhiya
- ito ay isang ng lakas na ginagamit upang
mapaandar at maging kapakipakinabang ang
isang bagay; sa ating bansa may iba’t ibang
pinagkukunan ng enerhiya na makakatulong sa
atin kapag nagkaroon ng krisis sa enerhiya
 Ilan sa mga pinagkukunan ng Yamang Enerhiya
 Hydroelectric Energy
- buhat ito sa yamang tubig tulad na ng
Maria Christina Falls sa Lanao Del Norte
na nagsusuply ng elektrisidad sa
Mindanao
 Solar Energy
- marami ang gumagamit nito, ito ang
enerhiya na nagmumula sa init ng araw
 Geothermal Energy
- isa sa mga enerhiya na nakapag-
ambag sa operasyon ng mga industriya;
ito ay init na nagmumula sa ilalim ng
lupa na matatagpuan sa Albay, Laguna,
at Leyte
 Dendrothermal Energy
- ito ay ang enerhiya na buhat sa singaw
na likha ng mga nasusunog na kahoy,
ang mga punong kanhot na sinusunog
tulad ng ipil-ipil ay mainam na
pinanggagalingan ng enerhiyang ito
 Fossil Fuels
- pinagkukunan ng enerhiya na mula sa
mga natuyong halaman at hayop
 Wind Energy
- ito ay enerhiya na galing windmill, ito
ay pinatatakbo sa pamamagitan ng mga
wind turbine; ang mga blades nito ang
tumutulak sa generator na lumikha ng
elektrisidad
 ang kapal o ang bilang ng tao sa bawat
kilometro kwadrado

 Konsepto ng Kakapusan Kaugnay sa Yamang

Tao

 Yamang Tao  Population Growth Rate

- ang pinakamalaking yaman ng bansa - isinasagawa upang magkaroon ng maayos at
- ang lumilinang ng mga likas na yaman ng epektibong planong pang ekonomiya ang
bansa upang matamo ang ganap na pamahalaan na makatulong sa pagbuti ng
kapakinabangan ng mga ito; mawawalan ng pamumuhay ng mga tao
saysay ang pagkakaroon ng masaganang likas na
yaman kung hindi magagamit ang mga ito ayos
sa pangangailangan ng tao at ekonomiya

 Populasyon
- ito ay tumutukoy sa bilang ng tao na
naninirahan sa isang lugar

 Demograpiya
- isa itong agham ng pag-aaral ng balangkas ng
populasyon; ito ay makakatulong upang
malamn at masuri ang estruktura ng edad,
kasarian, edukasyon, relihiyon, birth at death  Population Explosion
rate, at empleyo ng populasyon ng isang bansa - mabilis at biglaang paglaki ng populasyon
- isinasagawa upang magkaroon ng maayos at
epektibong planong pang-ekonomiya ang  Birth Rate
pamahalaan - bilang ng mga batang ipinapanganak nang
buhay taon-taon sa bawat 1000 katao

 Death Rate
- bilang ng mga taong namamatay taon-taon sa
bawat 1000 katao

 Demographer  Population Density

- nag-aaral ukol sa populasyon
 Dependency Ratio
- malalaman kung ilang katao ang kailangang
buhayin ng isang naghahanap buhay na
miyembro ng pamilya
- bilang ng mga taong naninirahan sa bawat
kilometro kwadrado na sukat ng lupain
 Population Growth Rate
-ito ay ang paglaki ng dami ng mga tao sa isang
lugar o bansa

 Population Density
- ito ay ang paglipat ng mga tao patungo sa iba
pang lugar; bunga ng migrasyon nagkakaroon
ng pagsisiksikan ng mga tao sa iisang lugar at