Vấn đề: Đề xuất quy trình sản xuất kháng thể đơn dòng sử dụng trong

chuẩn đoán bệnh ung thư.

Giải quyết vấn đề:

1. Khái niệm bệnh ung thư

Ung thư (Cancer) là một loại bệnh của các tế bào, nó là một quá trình bệnh
lý trong đó một số tế bào (cell) thoát ra khỏi sự kiểm soát, sự biệt hóa sinh lý của tế
bào và tiếp tục nhân lên không giới hạn. Những tế bào này có khả năng xâm lấn và
phá hủy các tổ chức xung quanh, đồng thời chúng di trú và đến phát triển ở nhiều cơ
quan khác nhau và hình thành nên di căn, cuối cùng là gây nên tử vong.

Ung thư là bệnh của nhóm hơn 100 bệnh.

Ung thư là loại bệnh có tỷ lệ tử vong cao nhất. Người phân chia ung thư
thành nhiều loại khác nhau dựa trên vị trí phát sinh của chúng trên cơ thể (ung thư
phổi, ung thư vòm họng, ung thư vú, ung thư buồng trứng – tinh hoàn...), hoặc có
thể phân chia theo giai đoạn (giai đoạn sớm, giai đoạn cuối...). Các loại ung thư
khác nhau có tỷ lệ tử vong khác nhau.

Bảng 1: Ước tính số ca mắc mới và tỷ lệ tử vong trong 1 năm của bệnh ung thư

Loại ung thư Số trường hợp mắc mới Số trường hợp tử

vong

Ung thư bàng quang 61.420 13.060

Ung thư vú (kể cả nam giới) 212.920 - 1.720 40.970 - 460

Đại tràng và trực tràng (kết hợp) 148.610 55.170

Ung thư nội mạc tử cung (tử cung) 41.200 7.350

Ung thư thận (tế bào thận) 31.890 10.530

Bệnh bạch cầu (tất cả) 35.070 22.280

Ung thư phổi (bao gồm cả phế quản) 174.470 162.460

U hắc tố 62.170 7.910

U lympho không Hodgkin 58.870 18.840

 Ung thư tụy 33.370 32.300

Ung thư tuyến tiền liệt 234.460 27.350

Ung thư da (không hắc tố) >1.000.000 Không có số liệu

Ung thư tuyến giáp 30.180 1.500

Bệnh ung thư là một dạng bệnh rất nguy hiểm, việc chẩn đoán bệnh, và tình
trạng bệnh có vai trò rất quan trọng trong phòng và đưa ra hướng điều trị cho bệnh
ung thư. Hiện nay, có nhiều phương pháp chẩn đoán bệnh ung thư như: chẩn đoán
bằng vật lý, giải phẫu, hóa sinh (xác định dấu ấn ung thư – tumor maker)...

- Phương pháp vật lý: chẩn đoán bệnh bằng việc sờ nắn, chụp chiếu (x-
quang, chụp nhiệt, chụp cộng hưởng từ...), nội soi, siêu âm.
- Phương pháp giải phẫu: đưa ra nhiều thông tin quý giá về khối u, nhưng
hạn chế về mặt tâm lý, gây nhiều đau đớn khi tiến hành chọc hút sinh
thiết)
- Phương pháp hóa sinh (Enzyme – miễn dịch): có thể xác định chính xác
mà không gây đau đớn do chỉ cần lấy mẫu máu và nước tiểu. Sử dụng
chất chỉ thị (chất do tế bào ung thư – tế bào K tiết ra, đưa vào máu như
AFP, CEA, Hormon).
- Ngày nay, khoa học về chẩn đoán ung thư đang phát triển rất nhanh, có
nhiều biện pháp chẩn đoán hiệu quả, chính xác như: chụp cắt lớp đơn vị
phát xạ Positron (PET), đây là phương pháp mới chẩn đoán hình ảnh
mới nhất, tuy nhiên việc áp dụng còn khó khăn do giá cả...chuẩn đoán
ung thư sử dụng kháng thể đơn dòng đang là phương pháp có tính khả
thi nhất do yếu tố nhanh chóng nhưng chính xác cao, không gây đau đớn
và giá thành tốt.
2. Một số nét về kháng thể đơn dòng
2.1. Kháng nguyên
Kháng nguyên là một chất lạ, khi đưa vào cơ thể động vật ở điều kiện
thích hợp sẽ gây ra cho cơ thể phản ứng chống lại - những phản ứng đó
được gọi là "sự đáp ứng miễn dịch" (sinh kháng thể hoặc gây mẫn cảm)
để tự bảo vệ.
2.2. Kháng thể
- Định nghĩa kháng thể: Kháng thể là các phân tử Globulin miễn dịch
(immunoglobulin) có bản chất Glycoprotein, do các tế bào lympho B (B
cells) cũng như các tương bào (biệt hóa từ lympho B) tiết ra để hệ miễn
dịch nhận biết và vô hiệu hóa các tác nhân lạ, chẳng hạn các vi khuẩn
hoặc virus.
- Mỗi kháng thể chỉ có thể nhận diện một kháng nguyên (epitope) duy
nhất.
- Kháng thể được tìm thấy chủ yếu trong huyết thanh của động vật, cũng
có thể tìm thấy trong sữa.
- Kháng thể có sẵn trong sữa hoặc huyết tương gọi là kháng thể tự nhiên
(kháng thể không đặc hiệu).
- Kháng thể được đưa vào cơ thể gọi là kháng thể tập nhiễm (kháng thể
đặc hiệu).
2.3. Kháng thể đơn dòng
- Các kháng thể đơn dòng chỉ nhận biết một epitope trên một kháng
nguyên.
- Kháng thể đa dòng là một tập hợp các kháng thể đặc hiệu với các
epitope khác nhau trên một kháng nguyên.
- Kháng thể đơn dòng được sử dụng rộng rãi trong sinh học và y học,
chúng vừa là phương tiện chẩn đoán, vừa là công cụ điều trị. Thí dụ,
chúng được ứng dụng trong một phương pháp phát hiện có thai được sử
dụng phổ biến hiện nay.
- Trước đây việc sản xuất cũng như ứng dụng kháng thể còn gặp nhiều
khó khăn do kháng thể sản xuất ra có giá thành cao, nhưng đời sống
ngắn. Trong những năm gần đây, khoa học kỹ thuật phát triển, công
nghệ kháng thể đã có những bước tiến dài và có ứng dụng rộng rãi trong
đời sống.
3. Sử dụng kháng thể đơn dòng trong chẩn đoán ung thư
- Tiêm vào người bệnh một kháng thể đơn dòng có gắn một chất chỉ điểm
sinh học (đồng vị phóng xạ, protein phát quang, enzyme) có khả năng