Page 1 of 36 | E S P

MODYUL 3:
EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO 7

IKATLONG MARKAHAN: MGA PAGPAPAHALAGA AT BIRTUD

PARA SA AKING PAGPAPAKATAO

ALAMIN

Ang yunit na ito ay naglalayong malinang ang iyong mga pagpapahalaga at birtud tungo sa
inaasam-asam na kaganapan ng pagkatao. Hindi madali ang nagsasabuhay ng mga pagpapahalaga
upang maging ganap na tao. Karaniwang nakararanas tayo ng mga pagsubok na susukat ng ating
katatagan na gawin ang tama at angkop sa mga sitwasyon. Madalas din na nakagagawa tayo ng mali
kahit na alam natin ang tama at dapat gawin. May mga salik sa ating pagkatao at sa kapaligiran na
magpapadaliat magpapabagal sa pag-unlad ng inaasam-asam nating kaganapan. Maraming
paghamon sa buhay mo, bilang mga kabataan, na susubok ng iyong katatagan na isabuhay ang tama
at moral ayon sa katotohanan. Tutulungan ka ng mga aralin sa yunit na ito na matukoy, maunavwaan,
at magdesisyon upang Isabuhay ang mga pagpapahalaga at birtud ng kabutihan at katotohanan. Ang
mga makabuluhang pag-unawa, damdamin, at pagkilos na nilalaman ng bawat aralin sa yunit na ito ay
higit na magpapalakas ng iyong mga potensiyal at katatagang Isabuhay ang mga pagpapahalaga at
birtud tungo sa iyong inaasam na kaganapan.

Ang Modyul na ito ay nahahati sa mga aralin:

 Aralin 10: Pagkakaiba at Pagkakaugnay ng Birtud at Pagpapahalaga

 Aralin 11: Antas ng Pagpapahalaga, Gabay sa Pagpapakatao
 Aralin 12: Panloob na Kapangyarihan ng Pagpapakatao
 Aralin 13: Panlabas na Impluwesiya sa Aking Pagpapakatao

Sa pagtatapos ng modyul na ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. Nakikilala ang pagkakaiba at pagkakaugnay ng birtud at pagpapahalaga.

2. Natutukoy:
a. ang mga birtud at pagpapahalaga na isasabuhay; at
b. ang mga tiyak na kilos na ilalapat sa pagsasabuhay ng mga ito.
3. Napatutunayan na ang paulit-ulit na pagsasabuhay ng mga mabuting gawi batay sa mga moral
na pagpapahalaga ay patungo sa paghubog ng mga birtud (acquired virtues).
4. Naisasagawa ang pagsasabuhay ng mga pagpapahalaga at birtud na magpapaunlad ng
kanyang buhay bilang nagdadalaga/ nagbibinata.
5. Natutukoy ang iba’t ibang antas ng pagpapahalaga at ang mga halimbawa ng mga ito.
6. Nakagagawa ng hagdan ng sariling pagpapahalaga batay sa Hirarkiya ng mga Pagpapahalaga
ni Max Scheler.
7. Napatutunayang ang piniling uri ng pagpapahalaga batay sa hirarkiya ng mga pagpapahalaga
ay gabay sa makatotohanang pag-unlad ng ating pagkatao.
8. Naisasagawa ang paglalapat ng mga tiyak na hakbang upang mapataas ang antas ng kaniyang
mga pagpapahalaga.
9. Nakikilala ang mga panloob na salik na nakaiimpluwensya sa paghubog ng mga
pagpapahalaga.
10. Naiisa-isa ang mga panlabas na salik na nakaiimpluwensya sa paghubog ng mga
pagpapahalaga.
11. Nasusuri ang isang kilos o gawi batay sa impluwensya ng isang panlabas na salik (na
nakaiimpluwensya sa paghubog ng pagpapahalaga) sa kilos o gawi na ito.
 Page 2 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

SUBUKIN: Panimulang Gawain

Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Aling birtud mayroon ang isang tao na nag-aalay ng kaniyang buhay para sa mga pangunahing
karapatang pantao ng mga mahihirap na hindi naibibigay ng pamahalaan?
a. Hinahon b. katarungan c. pagpapasiya d. katatagan ng loob
2. Aling birtud ang iyong isinasabuhay kung higit kang mapagpasensiya sa pakikitungo sa mga
kaklase o kaibigan na iba ang mga paniniwala at paraan ng pagkilos sa mga sitwasyong kapwa
ninyo sinasalihan?
a. hinahon b. katarungan c. katatagan ng loob d. pagpapasiya
3. Bakit mahalaga ang patuloy na pagsasabuhay ng mabubuting pagpapahalaga at birtud?
a. Magiging masaya ako sapagkat dadami ang aking mga kaibigan.
b. Magiging tuloy-tuloy ang paggawa ng kabutihan para sa kapwa.
c. Pupurihin ako ng aking mga magulang, mga guro, at mga kakilala.
d. Magiging malinis ang ating konsiyensiya na magreresulta sa tahimik na buhay.
4. Aling antas ng pagpapahalaga ang inilalarawan ng ating pagsusumikap na maging malusog sa
pamamagitan ng pagsisikap na magkaroon ng pangunahing pangangailangan?
a. interpersonal na pagpapahalaga c. banal na pagpapahalaga
b. pandamang pagpapahalaga d. espiritwal na pagpapahalaga
5. Alin sa mga sumusunod na pahayag ang hindi totoo tungkol sa birtud?
a. Ang birtud ay laging nakaugnay sa pag-iisip at kilos ng tao.
b. Ang salitang birtud ay galing sa salitang Latin na virtus o vir.
c. Ang birtud ay natural lamang na taglay ng lahat ng nilikha ng Diyos.
d. Ang gawi ay bunga ng paulit-ulit na pagsasakilos na nakamit dahil sa pagsisikap.
6. Aling antas ng pagpapahalaga ang taglay ng isang taong handang isakripisyo ang makasariling
gustuhin dahil paglabag ito sa interes ng nakararami sa kaniyang paaralan o komunidad?
a. interpersonal na pagpapahalaga c. pandamang pagpapahalaga
b. banal na pagpapahalaga d. espiritwal na pagpapahalaga
7. Binabagabag ang isip at damdamin ni Allan. Matagal na siyang hindi pumapasok sa klase dahil
nagastos niya sa barkada ang pangmatrikulang pinaghirapan ng kaniyang mga magulang. Hindi
siya mapakali tuwing magsisinungaling sa pangungumusta ng kaniyang mga magulang sa estado
ng kaniyang pag-aaral. Aling panloob na salik ang dahilan ng kaniyang pagkabagabag?
a. Ang kaniyang konsiyensiya
b. Ang maling paggamit ng kaniyang kaisipan
c. Ang maling paggamit ng kaniyang kalayaan
d. Ang kaniyang birtud
8. Ito ang di-kanais-nais na ugali ng Pilipino na madaling gumustong simulan ang isang gawain.
Ngunit kapag nasimulan na bigla ring nawawalan ng interes na ipagpatuloy upang matapos ang
proyekto.
a. Filipino Time c. Ningas Kugon
b. Mañana Habit d. Tsismis
 Page 3 of 36 | E S P

9. Walang ibang hinangad si Charmaine kundi ang makamit ang kakuntentuhan sa buhay. Sa
panahon na labis na ang kanyang pagkapagod sa trabaho, naglalaan siya ng panahon upang
magbakasyon upang makapagpahinga. Lagi niyang binabantayan ang kanyang pagkain na
kinakain upang masiguro na napananatili niyang malusog ang kanyang pangangatawan. Nasa
anong anta sang halaga ni Charmaine?
a. interpersonal na pagpapahalaga c. banal na pagpapahalaga
b. pandamang pagpapahalaga d. espiritwal na pagpapahalaga
10. It ay isang di-kanais-nais na ugali kung saan ang mga gawain na kailangan ng priyoridad o pagkilos
ay hindi na muna kaagad-agad binibigyan ng oras o pansin. Ginagawa lamang ang pagkilos sa
priyoridad na gawain ilang araw bago ang itinakdang pagbubuo ng mga ito.
a. Filipino Time c. Ningas Kugon
b. Mañana Habit d. Tsismis
11. Sa kabila ng tagumpay na tinatamasa ni Henry, pinili niyang ilaan ang kanyang panahon para sa
pagtulong sa mga batang lansangan. Ipinagkatiwala niya ang kanyang negosyo sa mga taong
kanyang pinagkakatiwalaan at ibinabahagi niya ang kanyang yaman sa mga batang kanyang
tinutulungan. Nakahanda siyang laging tumugon sa kagustuhan ng Diyos na maglingkod sa kapwa
na walang hinihintay na ano mang kapalit. Nasa anong antas ang halaga ni Henry?
a. interpersonal na pagpapahalaga
b. pandamang pagpapahalaga
c. banal na pagpapahalaga
d. espiritwal na pagpapahalaga
12. Alin ang bahagi ng ating likas na pagkatao na ating dapat gamitin para gawin ang mabuti at tama,
sa halip na piliing gawin ang masama sa tunay na sitwasyon?
a. Ang ating malayang kalooban
b. Ang kakayahang magnilay at umunawa
c. Ang kahihiyan na kahaharapin sa paggawa ng masama
d. Ang malayang paggamit ng kalayaan
13. Bakit kailangang piliin at isabuhay ang higit na mataas na antas ng mga pagpapahalaga?
a. Magiging masaya ang ating pakikipagkapwa sa lahat ng ating makasasalamuha.
b. Magiging malinis ang ating konsiyensiya na magreresulta sa tahimik na buhay.
c. Magiging mabuti at makatotohanan ang ating pagpapakatao.
d. Pupurihin ako ng aking mga magulang, mga guro, at mga kakilala.
14. Aling opinyon ang nagpapahiwatig ng positibong pananaw sa pagkakaroon ng problema?
a. Lahat naman ng tao, mayaman man o mahirap, ay humaharap sa problema.
b. Ang problema ay hamon sa ating talino at nagpapalakas ng ating pagkatao.
c. Hindi matatalino ang umiiwas sa pagharap sa mabibigat na problema.
d. Madaling malulutas ang lahat ng problema na kahaharapin sa buhay.
15. Alin ang pinakaunang dapat gawin upang matiyak na magkakaroon ng solusyon ang pagharap
natin sa problema?
a. Tukuyin ang tiyak na problema na nararanasan.
b. Tiyakin ang mga posibleng dahilan ng problema.
c. Tukuyin ang mga taong makalulutas ng problema.
d. Tiyakin na ang mga solusyon sa problema ay tiyak na makakamtan.
 Page 4 of 36 | E S P

16. Bakit kailangan ang pagiging buo at matatag at pagkakaroon ng positibong pananaw sa mga
problemang kinahaharap?
a. Madaling malulutas ang lahat ng problema na kahaharapin sa buhay.
b. Matitiyak ko ang mga taong makatutulong sa paglutas sa aking mga problema.
c. Magiging epektibo ang pagpaplano at paglutas ng problemang dapat na solusyonan.
d. Hindi matatalino ang umiiwas sa pagharap sa mabibigat na problema.
17. Bakit mahalagang maunawaan ang mga panlabas na salik na makaiimpluwensiya sa paghubog ng
mga pagpapahalaga?
a. Makakamit ang tahimik, maunlad, at masayang buhay na inaasam-asam.
b. Makatutulong ako sa paglutas ng mga problemang nararanasan ng marami sa pamayanan.
c. Masusuri at magagawa ang tamang pasiya at kilos sa mga nagtutunggaling impluwensiya sa
kapaligiran.
d. Matitiyak ko ang aking tagumpay sa kasalukuyan at sa hinaharap.
18. Bakit mahalaga na maunawaan ang mga panloob na salik na makaiimpluwensiya sa paghubog ng
mga pagpapahalaga?
a. Matitiyak ko ang aking tagumpay sa kasalukuyan at sa hinaharap.
b. Makatutulong ako sa paglutas ng mga problemang nararanasan ng marami sa pamayanan.
c. Masisiguro ko na malinis ang aking mga pagkilos sa mga problemang kinahaharap
d. Magiging gabay ko ang mga panloob na salik sa paggawa ng mapanagutang pasiya at kilos.
19. Napapansin mo na nahihilig ang iyong mga magulang na manood ng mga palabas sa TV na
nagpapakita ng mga maseselang bahagi ng katawan ng mga artista, mga babae man o mga lalaki.
Nakikita at naririnig ng mga nakababata mong kapatid ang paraan ng pagsasalita, pananamit, at
pagkilos ng mga artistang inilarawan sa nasabing mga palabas. Alin ang iyong gagawin sa
sitwasyong ito?
a. Tuturuan ko sila ng mga katangian ng mabubuting palabas na dapat panoorin sa aming
pamilya.
b. Hihilingin ko sa aking mga magulang na manood na lang sila kapag wala sa bahay ang aking
mga kapatid.
c. Hahayaan ko ang aking mga magulang sa gusto nilang programa para hindi nila ako
mapagalitan.
d. Sasabihan ko ang aking mga kapatid na sabihan ang aming magulang na ilipat na lamang sa
ibang palabas.
20. Alin ang pinakamahalagang dapat isaalang-alang sa pagpili mo ng iyong mga kaibigan?
a. Sila ay katulad ko na hindi naman mayaman at hindi rin naman mahirap.
b. Ang kanilang mga pagpapahalaga, ugali, at pagkilos ay pareho ng sa akin.
c. Kami ay kapwa may mabubuting pagpapahalaga sa ugali at pagkilos na huhubog sa aming
pagkatao.
d. Sila ay dapat na kayang intindihin ang aking ugali.
 Page 5 of 36 | E S P

ARALIN PAGKAKAIBA AT PAGKAKAUGNAY NG

10 BIRTUD AT PAGPAPAHALAGA

Marami sa mga kabataan ang nagtatanong kung magkatulad ang kahulugan ng mga
konseptong pagpapahalaga at birtud. Kadalasan ang pagpapakahulugan ay magkatulad sa dalawang
konseptong ito. May pagkakaiba at pagkakaugnay kaya ang pagpapahalaga at birtud?

Mapabubuti ang pagbubuo ng mabuting pagkatao kung maliwanag ang pagkaunawa ng

ugnayan ng pagpapahalaga at mga birtud. May mga kabataan na hindi pa malinaw ang pagkakaiba o
ugnayan ng pagpapahalaga at birtud. Subukan muna natin ibahagi ang sarili nating pananaw kaugnay
ng ibig sabihin ng pagpapahalaga at ng konseptong birtud.

TUKLASIN

1. Paghubog ng mga Pagpapahalaga at Birtud

2. Pagpapahalaga
a. Uri ng Pagpapahalaga
3. Birtud
a. Apat na Kardinal na Birtud
4. Ang Kaugnayan at Pagkakaiba ng mga Pagpapahalaga at mga Birtud

SURIIN

Paghubog ng mga Pagpapahalaga at Birtud

Ang konsepto ng pagpapahalaga at ang konsepto ng birtud ay ginagamit na karaniwang may

magkaparehong pagpapakahulugan. Kapwa mahalaga na magkaroon ng wasto at angkop na
kaalaman tungkol sa pagpapahalaga at birtud ang mga kabataan. May pagkakaugnay ang
pagpapahalaga at birtud. May pagkakaiba rin ang pagpapahalaga at birtud na mahalagang matutuhan
ng tao. Sa paghubog ng mabuting pagkatao, mahalaga na maging malinaw ang pag-unawa ng
ugnayan at kaibahan ng pagpapahalaga ay birtud.

Ano ang kahulugan ng Pagpapahalaga?

Ang salitang "pagpapahalaga" o value sa wikang Ingles ay nag-ugat sa salitang Latin na valere
na ang ibig sabihin ay "maging malakas o matatag." Ang isang bagay ay mahalaga o may halaga para
sa isang tao kung malakas at matatag ang epekto nito sa kaniyang pagiging tao. Ang isang
pagpapahalaga ay nais maangkin, matupad, o maging bahagi ng isang tao. Malakas at matatag sa
kaniyang pagkatao ang pagpapahalaga.

Ang kahulugan ng pagpapahalaga ay maaari ding ayon sa mga nakagisnang tradisyon. Ang
pagpapahalaga ay hindi lamang binubuo ng paniniwala, saloobin, o hangarin kundi ng mabubuting
bagay na isinasaalang-alang para sa mga dapat mangyari o dapat gawin.
 Page 6 of 36 | E S P

Ano-ano ang Uri ng Pagpapahalaga?

1. Una: Ganap na Pagpapahalagang Moral. Ito ay nagmula mismo sa katotohanan-sa Diyos.

Tinatanggap na totoo ang mga moral na pagpapahalaga kaya't pinaniniwalaan at isinasabuhay sa
pangkalahatan ng mga tao saan man sa mundo.

Katangian ng Ganap na Pagpapahalagang Moral

1. Obhetibo. Obhetibo ang katotohanan kung nanggagaling sa tunay na katotohanan na walang

iba kundi ang Diyos. Totoo ang katotohanan noon, sa kasalukuyang panahon, at sa hinaharap.
2. Unibersal. Ang ganap na pagpapahalagang moral ay unibersal sapagkat ito ay nag-uugat sa
mga likas na batas o natural laws. Unibersal na ganap na pagpapahalagang moral ang lahat ng
tao, sa lahat ng lahi, kultura, at lahat ng panahon.
3. Eternal. Sapagkat ito ay umiiral nang walang katapusan. Ang paniniwala na may Diyos ay
isang eternal na pagpapahalaga.

2. Ikalawa: Pagpapahalagang Panggawi o Pangkultura. Ang pagpapahalagang panggawi o

pangkultural ay personal sapagkat galing sa loob na pananaw ng tao. Ito ay kultural at ayon sa mga
paniniwala, pagkilos, o pag-uugali na impluwensiya ng pangkalahatang kultura.

Mga Katangian ng Panggawing Pagpapahalaga

1. Subhetibo. Subhetibo ang pagpapahalagang panggawi sapagkat ito ay personal sa indibidwal.

2. Panlipunan. Malaking impluwensiya ang lipunan sa pagkakaroon ng mga subhetibong
pagpapahalaga ng tao. May mga pagpapahalagang katanggap-tangap sa lipunan na sinasang-
ayunan, tinatanggap, at isinasabuhay ng kasapi o mga mamamayan. Sa ganitong paraan,
nagkakaroon ng pagkakakilanlan ng paniniwala, asal, at uri ng lipunan bilang isang institusyon.
3. Sitwasyonal. Ang mga pagpapahalagang panggawi ay mga konsepto at pamantayan na
ipinatutupad ayon sa kasalukuyang sitwasyon o pangyayaring kinahaharap ng tao sa lipunan.
Ang pagpili o pagpapasiya ng indibidwal ay batay sa kung ano sa kaniya ang kaibig-ibig,
kahanga-hanga, madali, kapaki- pakinabang at kailangan upang harapin ang mga tunay na
sitwasyon sa buhay.

Ano ang Kahulugan ng Mabuting Gawi o Birtud?

Ang mabuting gawi, birtud, o virtue sa salitang Ingles ay galing sa salitang Latin na virtus na
ang ibig sabihin ay "pagiging tao, kalakasan, at kakayahan" Ang birtud ay pagpapahalaga sa
kagalingang moral o pagiging matuwid sa lahat ng bagay at sa lahat ng panahon. Ang pagsasabuhay
ng mga mabubuting gawi o birtud ay patungo sa pagpapakatao.

Bakit Mahalaga ang Mabuting Gawi o Birtud?

Ang taong namumuhay na may mga birtud ay may mataas na antas ng moralidad, pag-asal
nang tama at wasto, pagkamapanagutan, pagkawalang-bahid, dungis o sala, at taglay ang kabutihan
ng kalooban. Ang tao ay tao kapag siya ay may matuwid na isip at gumagawa ng kabutihan para sa
kaniyang kapwa. Ang buhay na nakagawian at patuloy na naaayon sa mga moral na pagpapahalaga
ay nalilinang na mga buhay na may birtud.

Apat na Kardinal na Birtud

Ang apat na kardinal na birtud na iniayos ni Aquinas ayon sa pagkakasunod-sunod at

pagkakaugnay ay ang sumusunod:

1. Pagkamaingat (Prudence) – ito ay nagsisimula sa paggamit ng isip o dunong ng tao na maging

maingat sa paggawa ng tama at sa pag-iwas sa paggawa ng mga kasalanan. Ang pagiging ganap
ng tao, kung susuriin, ay tunay na nagsisimula sa kaniyang isip.
2. Katarungan (Justice) - ay ang birtud na maging matapat sa determinasyon na igalang at ibigay
ang nararapat sa kapwa ayon sa kaniyang mga karapatan. Ang katarungan para sa kapwa ay
paggalang sa mga karapatang pantao ng lahat ng tao, mayaman mano mahirap. Ang lahat ng tao
ay may mga natural na karapatan na galing sa Diyos.
 Page 7 of 36 | E S P

3. Katatagan ng Loob (Fortitude) – ay ang birtud na nagtutulak sa tao para manaig sa kaniya ang
lakas at katatagan ng loob na harapin ang mabibigat na problema. Ang birtud na ito ay bunga ng
maliwanag na pag-iisip na nagtutulak na gumawa ng mga aksiyong moral kahit na sa harap ng
peligro.
4. Hinahamon at Pagtitimpi (Temperance) – huli ang birtud na ito sapagkat nakakawing o
nakabatay ito sa pagsasabuhay ng unang tatlong cardinal na birtud. Iba-iba ang maaaring itawag
sa birtud na hinahon at pagtitimpi kapag ginagamit sa mga bagay o sitwasyon na ating
pinagsisikapang itigil o iwasan. Ito rin ang determinasyong mabuhay nang simple at hindi
maghahangad ng labis na material na bagay na makasasama sa pagkatao.

Ang Kaugnayan at Pagkakaiba ng mga Pagpapahalaga at mga Birtud

Katangian ng Kaugnayan ng
Katangian ng Birtud
Pagpapahalaga Pagpapahalaga at Birtud

Nag-uugat sa Kapwa sila bumubuo ng Nag-uugat sa mga likas

nakagisnang kultura o kabutihan ng kalooban na kabutihan ng bawat
tradisyon. ng indibidwal. tao.

Mga prinsipiyo o Mga kagalingang moral

pamantayan na gabay
sa wastong pag-uugali
at pagkilos.
Ang mga prinsipiyo o
pamantayan ay
maaaring magkakatulad
o maaari ding magkaiba
sa bawat indibidwal.
Kapwa sila nagpapataas
ng antas ng moralidad
ng indibidwal.
Kapwa sila ginagamit sa
pag-aasal ng tama o
wasto at angkop ng
indibidwal sa iba't-ibang
sitwasyon.
o pagiging matuwid sa
lahat ng bagay at sa
lahat ng panahon.
Ang paglalapat ng mga
birtud ay hindi
nagbabago sa lahat ng
bagay at sa lahat ng
pagkakataon.

Kapwa sila batayan ng Ang mga birtud ang

Ang mga
pagbubuo ng mga mga pamamaraan sa
pagpapahalaga ay ang
pamatayan sa pagiging pagkakamit ng mga
mga inaasam-asam o
mapanagutan para sa pagpapahalaga na nais
nais makamtan (goals)
kabutihan ng kapwa at makamtan ng
ng indibidwal.
nakararami. indibidwal.

PAGYAMANIN

Gawain 1: Basahin ang teksto.

Ang Aking Pinahahalagahan at Nalinang na Birtud

Pitong magkakapatid sina Joven. Gumagawa ng banig ang kanyang ina samantalang walang
permanenteng trabaho ang kanyang ama dahil sa karamdaman nito. Dahil sa kahirapan hindi sila
nakapagpagawa ng isang disenteng bahay. Tagpitagpi ang dingding nito, bagamat yero ang bubong ay
may mga butas. Masikip para sa siyam na tao ang maliit na espasyo ng bahay na nagsisilbing sala,
kusina, kainan at tulugan ang buong kabahayan. Sa gabing maulan, magugulantang ang pamilya sa
buhos ng ulan sa kanilang higaan kaya’t inuumaga silang nakaidlip nang nakaupo habang nakapayong
at kalong ang nakababatang kapatid.

Sa umagang may pasok sa eskuwelahan, bagama’t hindi siya napakaaga hindi naman siya
nahuhuli mula sa isa at kalahating kilometrong paglalakad mula sa kanilang bahay hanggang sa
eskuwelahan. Malinis siyang manamit kahit pa nag-iisa lamang ang kanyang pantalon at polo na
pangpasok na kailangan niyang labhan sa hapon upang magamit niya kinabukasan.
Ipinagpapasalamat niya na mayroon siyang isang pares ng sapatos na bigay ng kaibigan ng kanyang
 Page 8 of 36 | E S P

ama. Sa tanghalian, nakakaraos ang kanyang pagkain mula sa tirang baon ng kanyang mga kaklase
na ibinabahagi sa kanya.

Sa kabila nang lahat ng ito, masayahin, masigla at puno ng buhay si Joven. Matalino,
nangunguna sa talakayan, matataas ang marka at magaling na pinuno. Hindi mababakas sa kanya na
pinagdaraanan niya ang mga sakripisyong nabanggit dahil sa kanyang positibong pagtingin sa buhay.
Dahil sa angking talino sa pagguhit, binabayaran siya ng kanyang mga kamag-aral sa drawing na
pinapagawa nila. Dahil matalino, nagpapaturo ang mga anak ng kanilang kapitbahay sa kanilang mga
aralin at inaabutan siya ng mga magulang nila ng kaunting halaga. Sampung piso man ito o limampung
piso, ibinibigay niya ito sa kanyang ina pandagdag sa kanilang gastusin. May mga araw na walang
pasok na kailangan niyang magmaneho ng Sikad-sikad (pedicab na de padyak) para matulungan ang
pamilya at matustusan ang ilang pangangailangan sa pag-aaral nilang magkakapatid. Niyaya din siya
ng kanyang mga kaibigan sa ilang mga lakaran subali’t mas pinipili niya ang makauwi agad at
makatulong sa kanyang ina at magawa ang mga gawain.

Ang liwanag na tumatagos mula sa siwang ng kanilang dingding na nagmumula sa ilaw ng

kanilang kapitbahay ang tanging tanglaw nila sa gabi. Wala man silang mesa at upuan, hindi ito
sagabal sa kanyang pag-aaral. Kahit minsan hindi siya pumasok ng klase nang hindi gawa ang
takdang aralin at walang proyekto. Ang poste ng ilaw sa kalyeng malapit sa kanilang bahay ang naging
saksi ng kaniyang pagpupursigi.

Gawain 2: Batay sa Gawain 1, sagutin ang mga sumusunod na katanungan.

Ano ang pinahahalagahan ni Joven sa buhay na nais niyang abutin?

Ano-ano ang kanyang mga Ano-ano ang ginawa niya Ano ang nalinang sa kanyang
pinagdaanan sa buhay na upang malampasan ito? pagkatao dahil dito?
makahahadlang sa kanya sa
pag-abot nito?

Paano nagkakaugnay ang pinahahalagahan ng tao sa kilos o gawain niya?

 Page 9 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

ISAGAWA

Panuto: Gumawa ka ng listahan ng mga itinuturing mong mahalaga sa iyo. Sundan mo ang
sumusunod na hakbang:

1. Itala ang lahat na kaya mong isulat na itinuturing mong mahalaga sa iyo.
2. Mula sa mga naitala, pumili ka ng sampu.
3. Mula sa sampu, pumili ka ng limang pinakamahalaga.
4. Tukuyin ang aspeto na nais mong bigyan ng pokus sa iyong itinala na mahalaga.
5. Tukuyin din ang gawain na ginagawa mo sa kasalukuyan na tumutugma sa iyong
pinahahalagahan.
6. Itala ang natuklasan sa resulta ng gawain. Maaring sundan ang halimbawa sa ibaba bilang
gabay.

Gawaing
Aspekto ng Kasalukuyang
Pagpapahalaga Natuklasan
Pagpapahalaga Ginagawa na Tugma
sa Pagpapahalaga
Wala. Hindi ko Hindi nagtugma ang
ginagampanan ang aking kilos at gawain
Halimbawa: Matiwasay na ugnayan aking tungkulin sa araw-araw sa
Pamilya sa pamilya bahay, kaya nagaaway- pagpapahalaga ko sa
away kaming ugnayan sa aming
magkakapatid. pamilya.
Nagsisimba ako tuwing
Malapit na Nagtugma ang aking
Linggo at nagdarasal
Diyos pakikipagugnayan sa kilos/gawi sa aking
bago matulog at
Diyos pagpapahalaga.
pagkagising sa umaga.
 Page 10 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

TAYAHIN

Panuto: Upang masubok ang lalim ng iyong naunawaan sagutin mo ang sumusunod na katanungan.

1. Ano ang pagpapahalaga?

a. Bakit ito kailangang taglayin ng tao?

2. Ano ang birtud?

a. Paano ito nalilinang sa tao?

3. Paano nagkakaugnay ang pagpapahalaga at birtud? Ipakita mo ito sa pamamagitan ng ilustrasyon.

 Page 11 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

KARAGDAGANG GAWAIN

Panuto: Bumuo ng sariling pananaw sa mabuting pagpapakatao batay sa sumusunod na sipi.

“Ang mga birtud ay nakakamit sa pamamagitan ng pagsisikap. Ang

pagsisikap tungo sa buhay na may birtud ay nakasalalay sa buo mong
pagkatao.”
 Page 12 of 36 | E S P

ARALIN ANTAS NG PAGPAPAHALAGA, GABAY SA

11 PAGPAPAKATAO

Marami nang pagkakataong inalam mo ang ilang bagay sa iyong sarili sa pamamagitan ng
pagsusuri ng iyong kalakasan at kahinaan. Napag- aralan mo rin na mahalaga ang pagsuri sa sariling
kalakasan at kahinaan para sa pagpapaunlad ng pagkatao. Naalala mo ba si Socrates, isang
pilosopong Griyego, sa kaniyang pahayag na "Know thyself"? At wika niya ay ang buhay na hindi
sinusuri ay walang halaga. Sa pagsusuri, nagsisimula ang kaalaman kung nasa anong antas ang iyong
mga pagpapahalaga. Dito mo rin nalalaman kung paano mo nalilinang ang isang birtud para sa iyong
pagpapakatao.

TUKLASIN

1. Hirarkiya ng Pagpapahalaga sa Pagsulong ng Mabuting Pagpapakatao

a. Unang Antas – Pandamang Pagpapahalaga
b. Ikalawang Antas – Interpersonal na Pagpapahalaga
c. Ikatlong Antas – Espiritwal na Pagpapahalaga
d. Ikaapat na Antas – Banal na Pagpapahalaga

SURIIN

Hirarkiya ng Pagpapahalaga sa Pagsulong ng Mabuting Pagpapakatao

Ano-ano ba ang mahalaga sa isang kabataang katulad mo? Marahil, iba-iba ang sagot mo sa
tanong na ito. Maaaring pagkain, hangin, buhay, pag-aaral, magulang o kaibigan at marami pang ibang
bagay na para sa sarili mong pananaw ay mahalaga. Hindi marahil tayo makatatagpo ng dalawang
taong may magkatulad na mga pinahahalagahan, o maaaring mayroon ngunit ang paraan at antas ng
pagpapahalaga sa mga ito ay nanatiling magkaiba.

Tama ba ang iyong mga pinahahalagahan? Isa pang tanong na magdadala sa iyo sa malalim
na pag-iisip: Tama nga bang mas bigyan ng halaga ang pera kaysa sa pamilya? Ang sarili kaysa sa
kapwa? Ang kapwa kaysa sa Diyos? Sa pagsagot sa ganitong mga tanong, mahalaga na maunawaan
mo kung paano husgahan kung mababa o mataas ang isang pagpapahalaga.

Bago lubos na maunawaan ang hirarkiya ng pagpapahalaga, kailangan munang maunawaan

kung ano ang mga pamantayan sa pagpapasiya sa antas nito. May apat na antas ng pagpapahalaga
na pinagdaraanan ng tao. Mahalaga na maunawaan ng tao lalo na ngg mga kabataan ang apat na
antas ng pagpapahalaga upang maging gabay patungo sa mabuting pagpapakatao.

Ang Hirarkiya ng Pagpapahalaga ayon kay Max Scheler

 Page 13 of 36 | E S P

Ikaapat na Antas:
Banal na
Pagpapahalaga
Ikatlong Antas: (Holy Values)
Espiritwal na
Pagpapahalaga
Ikalawang Antas: (Spiritual Values)
Interpersonal na
Pagpapahalaga
Unang Antas: (Vital Values)
Pandamang
Pagpapahalaga
(Sensory Values)

 Unang Antas: Pandamang Pagpapahalaga (Sensory Values) - tumutukoy ito sa mga

pagpapahalagang nagdudulot ng kasiyahan sa pandamdam ng tao. Kasama dito ang pagbibigay-
halaga sa mga bagay na tumutugon sa pangunahing pangangailangan ng tao tulad ng pagkain,
tubig, damit, tirahan at iba pang teknikal na mga pagpapahalaga. Kasama rin sa mga
pagpapahalagang ito yaong mga bagay na maituturing lamang na rangya o luho ng isang tao.
 Ikalawang Antas: Interpersonal na Pagpapahalaga (Vital Values) – ito ay tumutuon sa maayos
na pakikipag-ugnayan, pakikipagkapwa, at pagiging katanggap-tanggap sa pamayanan o lipunan.
Mahalaga ang mga interpersonal na pagpapahalaga upang maging isang mamamayan na
magiging katuwang sa pananatili ng pamayanang tahimik, maayos, at mauunlad.
 Ikatlong Antas: Espiritwal na Pagpapahalaga (Spiritual Values) - maituturing na mas mataas
ang pagpapahalaga nito kaysa sa dalawang unang nabanggit. Ang pagpapahalagang ito ay
tumutukoy sa mga pagpapahalagang para sa kabutihan, hindi ng sarili kundi ng mas nakararami.
 Ikaapat na Antas: Banal na Pagpapahalaga (Holy Values) - ito ang pinakamataas sa lahat ng
antas ng mga pagpapahalaga. Tumutukoy ito sa mga pagpapahalagang kailangan sa pagkamit ng
tao ng kaniyang kaganapan upang maging handa sa pagharap sa Diyos. Ang pagkilos tungo sa
kabanalan ang katuparan ng kaganapan hindi lamang ng materyal na kalikasan ng tao kundi
maging ng kaniyang ispiritwal na kalikasan.

Ayon kay Scheler, ang moral na kilos ay nagaganap kung ang isang tao ay pumipili ng isang
pagpapahalaga kapalit ng iba pang mga pagpapahalaga. Ang paghuhusga sa pagiging mabuti o
masama ng kilos ng tao ay nakasalalay sa pagpili ng pahahalagahan. Sa mga gawaing maituturing ng
sariling konsensya bilang mabuti, nakikita na mas pinipili ang mataas na pagpapahalaga kaysa sa
mababang pagpapahalaga o positibong pagpapahalaga kaysa negatibong pagpapahalaga. Sa kabilang
banda, maituturing na masama ang isang gawain kung mas piniling gawin ang mas mababa kaysa sa
mataas na pagpapahalaga o negatibong pagpapahalaga kaysa sa positibong pagpapahalaga.
Maaaring gamiting halimbawa ang paninigarilyo lalo na sa isang kabataang katulad mo. Ito ay
maaaring nagdudulot ng kasiyahan sa pakiramdam at pagtanggap mula sa iba pang mga kabataan.

Ngunit maituturing bang mas mataas na pagpapahalaga ang kasiya-siyang pakiramdam at

pagtanggap kaysa sa pagpapahalaga sa sariling katawan na itinuturing na templo ng Diyos? Masama
ang pandaraya sa pagsusulit (cheating) dahil pinili ang negatibong pagpapahalaga kaysa sa positibong
pagpapahalagang katapatan. Sa kabilang dako, may mga taong ibinubuwis ang sariling buhay dahil sa
paglilingkod sa kaniyang kapwa na nangangailangan. Halimbawa nito ang taong sumagip sa buhay ng
isang tao katulad ng batang si Rhona Mahilum na noon ay pitong taong gulang na sinagip ang mga
kapatid sa nasusunog nilang bahay. Kahit nailagay ang sarili sa panganib ay nananatili pa ring mabuti
ang kaniyang gawain dahil mas mataas ang pagpapahalaga sa pagtulong sa kapwa kaysa sa sarili.

Ang pananaig ng paggawa ng mabuti, na nangangahulugan ng pagpili ng mas mataas na mga

pagpapahalaga, laban sa masama, ang nakapagpapataas sa pagkatao ng tao. Ayon kay Manuel Dy,
hindi dapat kalimutan ang pagiging obhektibo ng pagpapahalaga. Maaaring hindi magtagumpay ang
isang tao sa pagtugon sa isang pagpapahalaga; ngunit hindi nito mababago ang pagpapahalaga lalo
na yaong nasa mas mataas na antas. Ngunit sa ganitong mga pagkakataon, hindi nasisira ang
pagpapahalaga kundi ang taong hindi tumugon dito. Katulad na lamang ng halimbawa ng kahalagahan
ng kalusugan. Hindi man ito pahalagahan ng isang kabataang patuloy na naninigarilyo, hindi niya
 Page 14 of 36 | E S P

masisira ang kahalagahan ng kalusugan kundi ang buhay niya ang kanyang sinisira dahil sa kanyang
paninigarilyo.

Sa pagbuo ng pagkatao ng tao at sa pagkamit ng mas mataas na mga pagpapahalaga,

mahalagang malinaw sa iyo na nakasalalay ito sa pagkakaroon ng sapat na kaalaman at kahandaan
na pumili ng tama at batay sa mga moral na prinsipyo.

PAGYAMANIN

Gawain 1: Makikita mo sa mga sumusunod na larawan ang ilang bagay na mahalaga sa tao. Ayusin
mo ang mga sumusunod ayon sa antas ng pagpapahalaga mo dito. Simulan sa mababang halaga
hanggang sa pinakamahalaga. Isulat ang iyong paliwanag kung bakit ganito ang paraan ng
pagsasaayos mo sa mga larawan.

1. Bakit ganito ang paraan ng pagsasaayos mo sa

mga larawan?
2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
 Page 15 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

ISAGAWA

Pagpapahalaga ko: Mababa o mataas, negatibo o positibo?

Si Langgam at Si Tipaklong

Maganda ang panahon. Mainit ang sikat ng araw. Maaga pa lamang ay gising na si Langgam.
Nagluto siya at kumain. Pagkatapos lumakad na siya. Gaya nang dati, naghanap siya ng pagkain.
Isang butil ng bigas ang nakita niya. Pinasan niya ito at dinala sa kanyang bahay. Nakita siya ni
Tipaklong.

Magandang umaga, kaibigang Langgam, bati ni Tipaklong, kay bigat ng iyong dala.
Bakit ba wala ka nang ginawa kundi maghanap at mag-ipon ng pagkain?

Oo nga. Nag-iipon ako ng pagkain habang maganda ang panahon, sagot ni Langgam.

Tumulad ka sa akin, kaibigang Langgam, wika ni Tipaklong.

Habang maganda ang panahon tayo ay magsaya. Halika! Tayo ay lumukso, tayo ay kumanta.

Ikaw na lang, kaibigang Tipaklong, sagot ni Langgam.

Gaya ng sinabi ko sa iyo, habang maganda ang panahon, ako ay maghahanap ng pagkain.
Ito’y aking iipunin para ako ay may makain kapag sumama ang panahon.

Lumipas pa ang maraming araw. Dumating ang tag-ulan. Ulan sa umaga, ulan sa hapon at sa
gabi ay umuulan pa rin. At dumating ang panahong kumidlat, kumukulog at lumalakas ang hangin
kasabay ang pagbuhos ng malakas na ulan. Ginaw na ginaw at gutom na gutom ang kawawang
Tipaklong.

Anong pagpapahalaga ang taglay ni langgam? Ni tipaklong?

Kaninong pagpapahalaga ang nasa mataas na antas? Patunayan.

 Page 16 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

TAYAHIN
Panuto: Upang masubok ang iyong sariling pang-unawa, gumawa ng iyong sariling hagdan ng
pagpapahalaga batay sa Hirarkiya ng Pagpapahalaga ni Max Scheler.

Banal

Espiritwal

Interpersonal

Pandama
 Page 17 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

KARAGDAGANG GAWAIN

“Pagsusuri ng Aking Pinahahalagahan”

Mga Panuto:

1. Tukuyin mo ang iyong mga pinahahalagahan sa iyong buhay. Isulat mo ito sa isang bond paper.
Kailangan mong sumailalim sa pagsusuri ng iyong sarili upang matukoy ang lahat ng mga ito.
(Hal: pamilya kaibigan, at iba pa)
2. Kailangan mong umisip ng mga simbolong kakatawan sa mga ito. Maaari mong iguhit ang mga
ito o kaya naman ay gumupit na lamang ng mga larawan sa mga lumang magasin.
3. Idikit mo ang mga larawang ito sa isang malinis na bond paper na nakaayos mula sa hindi
gaanong mahalaga hanggang sa pinakamahalaga. Sa kaliwang bahagi ng papel magsisimula
ng pagdidikit ng larawan patungo sa kanan.
4. Sa baba ng mga ito ay magsulat ka nang maikli at malinaw na paliwanag kung bakit mo
pinahahalagahan ang mga ito. Ipaliwanag kung paano nagpasiya sa pagraranggo nito. Narito
ang halimbawa ng magiging larawan pagkatapos ng paggawa mo ng gawaing ito.
 Page 18 of 36 | E S P

ARALIN PANLOOB NA KAPANGYARIHAN NG

12 PAGPAPAKATAO

Natatangi ka. Hindi mo marahil pansin, subali’t taglay mo ang natatanging potensiyal na
ipinagkaloob sa iyo. Ang bawat indibiduwal ay may natatanging kakayahang gumawa ng mabuti, hindi
lamang para sa sarili, kundi para rin sa mundong kaniyang ginagalawan. Upang mangyari ito
mahalagang sanayin mo ang iyong sarili na linangin at isabuhay ang iyong mga pagpapahalaga.
Kailangan mong pagsumikapan na mabuhay kapantay ng iyong potensiyal at kakayahang taglay mo.
Bakit mo ito gagawin? Sapagkat, ikaw ay isang manlalakbay at hindi isang istambay. Mayroon kang
dapat gawin kaya’t tuklasin mo kung ano ang nasa iyong loob na makatutulong sa pagsasagawa mo
nito.

TUKLASIN

1. Mga Panloob na Salik: Mga Biyaya ng Diyos para sa Mabuting Pagpapakatao

SURIIN

Mga Panloob na Salik: Mga Biyaya ng Diyos para sa Mabuting Pagpapakatao

Ang bawat tao ay may mga likas na katangian upang makapag-isip nang tama at gumanap ng
mga tama at wastong pagkilos na nagsasabuhay ng mga pagpapahalaga at mga birtud. Tinatawag na
mga panloob na kapangyarihan para sa mabuting pagpapakatao ang mga panloob na kapangyarihan
ng tao. Biyaya mula sa Diyos ang mga panloob na kapangyarihan na magagamit ng bawat nilalang
upang mag-isip, bumuo ng mga desisyon, at kumilos nang tama at angkop sa mga sitwasyong
kailangan niyang harapin sa pang-araw-araw na buhay.

Ano-ano ang Panloob na Salik ng Tao para Makaiwas sa Tukso sa Paggawa ng mga Mali o
Masamang Gawain?

Marami ang naniniwala na ang tao ay likas na mabuti nang siya'y isilang. May nakatanim sa
kalikasan ng tao para sa mga pagpapahalagang espiritwal at banal. Ang mga nakatanim sa ating
pagkatao ay tinatawag na panloob na salik para sa kabutihan ng pagkatao. Ating kilalanin ang mga
panloob na salik na nakaiimpluwensiya sa paghubog ng ating mga pagpapahalaga.

A. Makatuwirang Pag-iisip

Biniyayaan tayo ng Diyos ng kakayahang mag- isip, magsuri, at magbigay-kahulugan sa lahat

ng bagay sa ating paligid. Dahil sa salik na ito, nagagawa nating alamin ang totoo, ang mabuti at tama,
at ang kabaligtaran nito na masama at mali.

Nakaiimpluwensiya ang matalinong isip sa pagpili ng mga pagpapahalaga para sa kabutihan sa

pagkatao. Ito ang batayan ng konsiyensiya sa paghusga ng tama at mali sa mga gawi at pagkilos.
Makatuwiran ang buhay kung naaayon sa mga batas ng Diyos, lipunan, at ng kalikasan.
 Page 19 of 36 | E S P

B. Mapanagutang Kalayaan ng Kilos-loob

Ang kilos-loob ay panloob na salik na nagbibigay sa atin ng kakayahang pumili ng mga

paniniwala at pagkilos na ayon sa ating makatuwirang isip. Ito ay bahagi ng kalayaan ng loob na piliing
gawin ang mabuti o ang masama.

Nakaiimpluwensiya ang mapanagutang paggamit ng kalayaan para sa kabutihan ng pagkatao.

Ito ang nagpapaalala na maging sensitibo sa kabutihan hindi lamang para sa sarili kundi para sa lahat,
sa bayan at sa kalikasan. Itinuturing na espiritwal o banal ang patuloy na paggamit ng malayang kilos-
loob nang may pananagutan.

C. Lakas ng loob na Umiwas sa Paggawa ng Mali at Masama

Ang pangatlong panloob na salik ng tao ay kaugnay ng konsiyensiya. Kapag bumigay ang tao
sa tukso, ang tinig ng konsiyensiya ay umiiral. Ang Diyos ay nagpaparamdam ng lungkot at kabiguan
sa masasamang gawa ng kaniyang mga nilalang. Ang tinig ng konsiyensiya na batay sa batas moral
ang nagbubunsod sa panloob na salik na ito na maramdaman ang pagkabagabag at kahihiyan dahil sa
ginawang mali o masama. Ang pakiramdam ng pagkabagabag at kahihiyan ay mga sapat na dahilan
upang tayo ay sumunod sa kabutihan.

D. Pagsasabuhay ng Mabubuting Gawi o Birtud

Ang apat na cardinal na mabubuting gawi o birtud na (a) pagkamaingat sa pagpapasiya, (b)
katarungan, (c) katatagan ng loob, at (d) hinahon ay mga panghabang buhay na kabutihan sa
pagpapakatao. Hindi madaling isabuhay ang mga birtud na ito. Napakahalaga ang determinasyon na
isabuhay ang mga ito sa pagharap sa mga sitwasyon sa pang-araw- araw na buhay.

E. Disiplinang Pansarili

Ayon kay Pavlina (2011), isang kinikilalang espesyalista sa pagpapaunlad sa sarili, ang
disiplinang pansarili ay isang abilidad o kakayahan. Tunay at matatag ang panloob na salik na ito kung
nagagawa ang tama at moral sa gawi at pagkilos kahit ano pa man ang kondisyon ng emosyon o mga
damdamin sa oras ng sitwasyong dapat harapin. Tinukoy at ipinaliwanag ni Pavlina ang sumusunod na
mga pundasyon ng disiplinang pansarili:

 Pagtanggap ng Kahinaan. Napakahalaga na makilala ang sariling pagkatao, lalo na ang ating
mga kahinaan. Alamin at tanggapin ang tiyak na bahagi ng buhay, at ang mga maling
paniniwala, ugali, at pagkilos na nais baguhin upang matamo ang disiplinang inaasam para sa
pag-unlad at kaganapan.
 Katatagan ng Loob. Nagiging malakas ang tao na magbago kung mayroon siyang katatagan
ng loob na makamit ang inaasam na pagbabago. Ang paglalapat ng katatagan ng loob ay
makikita sa mga layunin, pamaraan, at aktuwal na pagsasagawa ng planong pagbabago.
Palakasin at panatilihin ang katatagan ng loob at pasensiya dahil maaaring panghinaan ng loob
kung matagal marating ang inaasam na pagbabago.
 Matiyagang Paggawa. Matutupad ang gusto nating pagbabago kapag nadidisiplina natin ang
sarili na gawin ang mabuti at tama kahit na may kahirapan itong gawin. Ang pagharap sa mga
hamon ng buhay ay nagpapahina ng loob at karakter na sanhi ng kalungkutan at kabiguan.
Nanghihina at nabibigo tayo na harapin ang mabibigat na sitwasyon. Ayon nga kay Oprah
Winfrey, "Ang malaking lihim sa maunlad na buhay ay ang katotohanan na wala naman
talagang malaking lihim. Makakamit ang anumang gustong mangyari sa buhay kung
magkukusa at magtatrabaho para makamit ito."
 Kasipagan. Ang kasipagan ay nangangailangan ng pagiging matiyaga sa mga kinakailangang
gawin para sa inaasam na pagbabago. Ang tuon ng kasipagan ay ang pagtatalaga ng
kinakailangang oras upang isagawa ang mga binalak na pamamaraan o plano.
 Pagtitiyaga. Ang pagtitiyaga ay ang kakayahang mapanatili ang mga kinakailangang mga
gawain sa plano kahit na may tukso na ihinto na ang gustong pagbabago. Mahalagang isaisip
na hindi ang motibasyon na magbago kundi mga aktuwal na pagkilos ang susi para mangyari
ang plano para sa inaasam na pagbabago. Ang pagtitiyaga ay matutupad kung laging ipopokus
ang atensiyon sa maliwanag na larawan o bisyon ng mabubuti at magagandang resulta ng
pagdidisiplina sa sarili.
 Page 20 of 36 | E S P

F. Moral na Integridad

Ang moral na integridad ay pagsasabuhay ng mga katotohanang unibersal at pagpapahalagang

moral. Ang pagkakaroon nito, ayon kay Carter (2010) ay bunga ng pagsasama ng sumusunod na mga
katangian ng pagkatao:

 Masusing pag-iisip batay sa moral na pamantayan. Ang taong may katangiang ito ay
nasusuri at napaghihiwalay ang tama sa mali. Nauunawaan niya ang kahulugan ng mabuti at
masama. Ang malalim na pang-unawa ng kung ano ang tama ang nagpapalakas ng kaniyang
paninindigan na isabuhay ang mga tamang pagkilos.
 Matibay na pagkapit sa sariling paniniwala. Kung ang isang tao ay may matibay na
paniniwala o paninindigan, ang lahat ng kaniyang kilos ay naaayon dito. Kahit maharap siya sa
iba't ibang sitwasyon sa buhay, ang kaniyang kilos ay nananatiling matatag na nakakapit sa
kaniyang sariling paniniwala. Makikita ang kaniyang paniniwala sa mga pagkilos natama at pag-
iwas sa paggawa ng mali at makasalanan.
 Hayagang paninindigan. Ito ang kakayahang ipakita o ihayag sa harap ng lahat ang sariling
paniniwala at paninindigan. Ang paninindigang ito ay bunga ng malalim na pag-iisip at
matamang pagsusuri. Ang isang taong may moral na integridad ay ikararangal na gawin ang
anumang pinaniniwalaan niyang tama. Ikinalulugod niyang ibahagi sa lahat ang mabubuting
gawain na tumulong na mapabuti ang mabibigat na suliranin ng kapwa sa kaniyang
pamayanan.

PAGYAMANIN

Gawain 1: Basahin ang maikling seleksiyon tungkol sa pag-unlad ng isang paruparo mula sa pagiging
isang uod. Marahil alam mo na ang prosesong ito. Marapat na muli mo itong balikan. Sagutin ang mga
tanong pagkatapos nito.

Ang tilas (larva) ay mayroong mahaba, matabang parang uod na katawan na nababalot ng
mabalahibong may stripes na balat. Ito ay dumadausdos sa lupa upang
kainin ang lahat ng bagay na maaari nitong matagpuan. Sa huli, ito ay
tumitihaya at bumubuo ng kukun o bahay-uod.

Sa kukun, ang tilas ay nakabitin lamang at nagaganap ang

pagbabago. Lahat ng klaseng pagbabago ay nangyayari sa loob ng kukun
na ito. Nagbabagong anyo ang katawan nito, tumutubo ang pakpak,
nagkakahugis ang binti at iba pang bahagi nito at nagbabago rin ang kulay.
Sa tamang panahon nginangatngat nito ang malaplastik na nakabalot sa kanyang katawan para
makalabas sa kukun at makalipad bilang isang ganap na paru-paro. Ano –ano ang mayroon sa loob ng
kukun upang maganap ang mga pagbabagong ito? May mga salik na nakatutulong upang maganap
ang mga pagbabago at maging ganap na isang magandang paru-paro ito. Mayroong iba’t ibang cells at
mayamang likido (fluid) sa loob nito. Ginagamit ng mga cells na ito ang likido (fluid) upang lumaki at
magkaroon ng bagong anyo ng katawan. Ito ang paraan ng pagbabagong - anyo at pag-unlad ng tilas
sa loob ng kukun.

1. Ano ang nangyayari sa tilas sa loob ng kukun?

2. Ano ang nakatulong upang maganap ito sa loob ng kukun? Ipaliwanag.

3. May pagkakatulad kaya ito sa tao? Pangatuwiranan.

 Page 21 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

ISAGAWA
Panuto: Tunghayan mo ang mga larawan sa ibaba.

A. B.

C. D.

E.

Bakit nagawa ito ng tauhan? Upang matuklasan ito gawin mo ang mga sumusunod:

1. Punan ang hanay ng taglay na katangian ng tauhan na naging dahilan upang gawin ang kilos.
2. Tukuyin kung ito ay nagaganap sa loob o labas ng ating pagkatao. Isulat ang salitang loob kung ito
ay nagaganap sa loob ng tao at ang salitang labas kung ito ay nagaganap sa labas ng tao. Sundan
ang naunang halimbawa.
Taglay Na Katangian Kaya Nagawa Ang Kilos Labas o Loob?
Halimbawa: Disiplina sa Sarili Loob

E
 Page 22 of 36 | E S P

.Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

TAYAHIN
A. Panuto: Upang masubok ang lalim ng iyong naunawaan sagutin mo ang sumusunod na tanong:
a. Bakit mahalagang maunawaan ang mga panloob na salik na nakaiimpluwensiya sa paghubog ng
mga pagpapahalaga?

b. Ano-anong mga kasanayan ang dapat na matutuhan ng tao upang mapatibay ang pundasyon ng
kaniyang mga pagpapahalaga?

c. Ano ang maitutulong ng paghubog ng mga panloob na salik na nakaiimpluwensiya sa paghubog ng

pagpapahalaga sa isang tinedyer na katulad mo?
 Page 23 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

KARAGDAGANG GAWAIN

Panuto: Pumili ng isa sa anim na panloob na salik na sa tingin mo ay kailangan mong bigyan ng higit
na pansin at dapat paunlarin. Kilalanin ang negatibong paraan ng paggamit mo ng panloob na salik na
ito. Banggitin din ang epekto sa iyo ng negatibong paggamit nito. Isulat ang mga natuklasan mo gamit
ang pormat ng tsart sa ibaba. May ibinigay na dalawang halimbawa na maaari mong sundan.

Tukuyin ang negatibong paraan

Ano ang naging epekto sa iyo ng
Panloob na Salik ng paggamit mo sa mga panloob
kilos na ito
na salik
Nasasanay ang sariling hindi
Pagbabalewala sa bulong ng
Halimbawa: pinakikinggan ang sinasabi ng
konsensiya na gawin o piliin ang
Konsensiya konsensya bilang gabay o nagiging
mabuti.
manhid.
Inuuna ang panonood ng
Halimbawa: paboritong programa sa telebisyon Nagiging palaasa at tamad sa
Disiplinang Pansarili kaysa sa paggawa ng gawaing paggawa ng gawaing bahay.
bahay.
 Page 24 of 36 | E S P

ARALIN PANLABAS NA IMPLUWESIYA SA AKING

13 PAGPAPAKATAO

Abala na ang mga tao sa panahong ito. Marami ang umaagaw ng kanilang atensiyon mula
paggising sa umaga hanggang sa muling pagtulog sa gabi. Dahil dito may mga bagay na nakakaligtaan
ang tao na pag-ukulan ng pansin, lalo na kung sa kaniyang palagay hindi ito gaanong mahalaga.

Napapansin mo pa ba ang bukang liwayway? Ang pagtubo ng mga halaman? Ang

magagandang bulaklak? Ang patak ng ulan? Naririnig mo pa ba ang huni ng mga ibon? Namasdan mo
pa ba ang paglipad ng mga paru-paro at kung gaano kaganda ng kanilang mga pakpak? Munting
bagay marahil subali’t nagdudulot ng saya sa damdamin.

Sa aralin ngayon, pag-uukulan mo ng pansin ang ilang bagay sa labas ng pagkatao mo na

nakaaapekto sa kabuuan mo bilang tao.

TUKLASIN

1. Panlabas na Salik sa Ating Pagkatao

2. Mga Katangian ng Pilipino na Kailangang Iwas Tungo sa Mabuting Pagpapakatao

SURIIN

Panlabas na Salik sa Ating Pagkatao

1. Panlabas na Salik 1: Ang Pamilya at Paraan ng Pag-aaruga ng mga Anak

Ang pamilya ay hindi lamang itinuturing na pundasyon ng lipunan

kundi pundasyon ng pagkatao ng isang indibiduwal. Ang magulang ang
siyang binibigyan ng karapatan na itayo ang istruktura ng pag-uugali at
pagpapahalaga ng kanilang mga anak. Hindi lang karapatan bagkus
tungkulin at pananagutan. Kaya’t sila ang nagsilbing guro sa ating
tahanan, sila ang una nating nasilayan sa pagdating natin sa mundo at
ang mga unang nagturo sa atin ng pagmamahal dahil sa kanilang mga
halimbawa. Sa kanila natin unang naramdaman na tayo ay mahalaga; sa
kanila rin natin unang natutuhan na magpahalaga sa ating sarili sa ating
kapwa. Sa kanila natin natutuhan ang pagbibigay at pagbabahagi, ang kahalagahan ng
pagpapasalamat at ng dignidad, ng paggalang at pagmamahal. Tungkulin din nilang ituro ang mga
prinsipyong moral sa pamamagitan ng kanilang pagsasabuhay sa mga ito sa pang-araw-araw na
buhay.
 Page 25 of 36 | E S P

2. Panlabas na Salik 2: Ang Paaralan

Katulad ng mga magulang sa tahanan, malaki rin ang

bahaging ginagampanan ng guro sa paghubog ng mga
pagpapahalaga. Siya ang makatutulong sa isang bata upang
mas mapalawak ang kaniyang isip at maunawaan ang kaniyang
kakayahang makakalap ng karunungan, upang magamit ito para
lamang sa katotohanan at kabutihan. Sa paaralan natututuhan
ang pagkakaroon ng kahandaan sa pagharap sa mga sitwasyon
at pagsasagawa ng mga pasiya gamit ang kaalaman sa tama at
mali. Dito matututuhan ang pagkakaroon ng katatagan na
mapanatili ang moral na prinsipyo sa gitna ng mga pagsubok at nagtutunggaliang mga pagpapahalaga
at impluwensiya ng kapaligiran. Pangmatagalan ang impluwensiysa sa isang bata na mahalin ang
katotohanan at isabuhay ang mga pagpapahalaga ng isang gurong nagtuturo at nagsasabuhay ng
magandang halimbawa.

3. Panlabas na Salik: Ang Relihiyon

Lahat ng relihiyon ay may kani- kaniyang mga katuruan,

tuntunin, pamantayan, at pagpapahalaga. Ang relihiyon ang
nagbubuong pangkalahatang konsiyensiya para umiwas sa
mga tukso na siyang sanhi ng masasamang gawa. Sa
pamamagitan ng mga relihiyon, nagkakaroon ang tao ng
inspirasyon na magbuklod-buklod pagpapabuti ng kalagayan
kapwa, karelihiyon man o hindi, Sa tulong ng relihiyon,
nababawasan ang pagiging materyal at makasarili ng tao sa
pag-aalay ng kanilang talino, oras, at kakayahang pinansiyal sa
pagtulong sa mga dukha at nangangailangan. Sa ganitong
paraan ang mga miyembro ng mga relihiyon ay nagagampanan ang espiritwal at anal na layunin ng
Diyos para sa Kaniyang mga nilalang.

4. Panlabas na Salik 4: Ang mga Kapwa Kaibigan

Sa mga panahong wala sa paggabay ng mga

magulang at guro ang isang bata, ang kaniyang
kahalubilo ay ang kaniyang kapwa kabataan. Sa huling
yugto ng pagiging bata at sa maagang yugto ng
kaniyang kabataan, isa sa may malakas na
impluwensiya sa isang bata ay ang kaniyang kapwa
kabataan.

Mahalaga ang mga kaibigan sa pagbubuo ng

ating pagkatao. Ang mga tapat at mapagkakatiwalaang kaibigan ay napupunuan ang isang
pangunahing kailangan na makipagkapwa-tao. Isang biyaya ang magkaroon ng makakasama sa
panahon ng ginhawa, lalo't higit sa panahon ng mabibigat na suliranin. Kadalasang napupuno ng mga
tapat at mabubuting kaibigan sa maayos na pagharap sa mabibigat na sitwasyon.

5. Panlabas na Salik 5: Impluwensiya ng Lipunan at Lagay ng Pamumuhay

Sa iyong paglaki, maraming nakikita sa lipunang

ginagalawan na nakaiimpluwensiya sa iyong mga
pagpapahalaga. May mabubuti at di-mabubuting epekto ang
makabagong lipunan sa mga kinagisnang pamumuhay at kultura
ng mga Pilipino. Mapapansin na humihina na ang mga
nakagisnang kilos at gawi na likas sa ating mga kabataan.

Sa nagbabagong lipunang Pilipino, kinakailangang

palakasin ang katatagan ng tao kasama na ang mga kabataan
na kumapit sa mabubuting moral na pamantayan. Ang taong
pumipili at nagsasabuhay ng mga pagpapahalaga at
 Page 26 of 36 | E S P

mabubuting gawi o birtud na ayon sa mga batas moral ng katotohanan sa harap ng makabagong
lipunan ay napapatnubayan sa buhay.

6. Panlabas na Salik 6: Mga Uri ng Media

Ang mass media ang ginagamit para maabot ang

malawak at maraming bahagi ng populasyon. Bukod sa print
media tulad ng pahayagan, magasin, komiks, at broadcast
media tulad ng radyo at telebisyon, kasama rin ang
modernong Internet media tulad ng blogs, message boards,
podcasts, at video sharing.

Mararamdaman ang ang malakas impluwensiya ng

media sa ating bansa. Mahalaga ay maging mapanuri sa
iba't ibang uri ng media na babasahin o gagamitin sa mga
sitwasyon sa pang-araw-araw na buhay. Ang radyo,
telebisyon at Internet ay mga halimbawa ng media na maaaring makaimpluwensiya sa kamalayan ng
tao. Sa pamamagitan ng paggamit ng radyo, telebisyon o ng Internet nalalaman ng mga tao ang iba't
ibang balita at pangyayari sa ating bansa at sa maraming bahagi ng daigdig.

7. Panlabas na Salik 7: Mga Pamanang Kultural ng Lahing Pililpino

Marami tayong mga kababayan na matagal nang

iniwan ang Pilipinas upang manirahan sa ibang bansa. Sa
mahabang panahon ito, malakas pa rin ang kanilang
pagkaPilipino sa kanilang salita at pagkilos. Ang kanilang
naging mga anak at mga apo ay pinalaki at hinubog na
maging Pilipino sa kanilang pagkatao. Marami tayong mga
pagpapahalaga at katangian ng pagkatao nating Pilipino
na hinahangaan ng ibang lahi na ating nakakasalamuha.
Ang sumusunod na mga pagpapahalaga at katangian ay
itinuturing n a mga pamanang kultural na maipagmamalaki at dapat na ipagpatuloy nating bilang mga
lahing Pilipino:

 Pananampalataya sa Diyos, Pagkamatiisin, Pagtitiyaga, Pag-asa, at Lakas ng loob

 Pakikiisa at Pakikipatulungan sa Kapwa
 Pagkamagalang
 Magiliw ni Pagtanggap (Hospitality)
 Pagkamaparaan at Pagmalikhain
 Pagkamasinop o Pagkamatipid

Mga Katangian ng Pilipino na Kailangang Iwasto Tungo sa Mabuting Pagpapakatao

 Filipino Time – ay ang pagdating nang huli kaysa sa itinakdang oras para sa isang gawain o
pagtitipon. Waring tila normal na ang di-magandang ugaling ito sa lahat ng mga institusyong
panlipunan tulad ng mga paaralan, opisina, at pagawaan.
 Mañana Habit – ay isang di-kanais-nais na ugali kung saan ang mga gawain na kailangan ng
priyoridad o pagkilos ay hindi na muna kaagad-agad binibigyan ng oras o pansin. Ginagawa
lamang ang pagkilos sa priyoridad na gawain ilang araw bago ang itinakdang pagbubuo ng mga ito.
Karaniwang nasasakripisyo ang kalidad ng pagkabuo ng gawain dahil sa maikling panahon sa
paggawa dito.
 Ningas-Kugod - ay isang uri ng manipis na damo sa ating bansa. Madali magningas at madali ring
mamatay ang apoy kapag ito ay sinindihan. Itinulad dito ang di-kanais-nais na ugali ng Pilipino na
madaling gumustong simulan ang isang gawain. Ngunit kapag nasimulan na bigla ring nawawalan
ng interes na ipagpatuloy upang matapos ang proyekto.
 Pagwawalang-bahala mga Batas at mga Tuntunin (General Disregard for Rules) - Bakit kaya
hirap ang Pilipino na sumunod sa batas at mga tuntunin? Waring ang kakulangan ng tamang
disiplina at katigasan ng ulo na sumunod sa mga batas ay nasa ugat na ng kulturang Pilipino. Ang
paglabag sa mga simpleng batas trapiko tulad ng No jaywalking at pagtawid habang berde pa ang
 Page 27 of 36 | E S P

traffic light ay mga simpleng batas na nagiging dahilan ng mga aksidente o pagkamatay ng mga
nagiging biktima.
 Balikbayan Box Mentality - Kahit labis ang hirap at sakripisyo ng mga Overseas Filipino Workers
(OFWs) sa ibang bansa, kasiyahan na nila ang magpadala ng kahon-kahong balikbayan box ng
mga materyal na bagay na magpapasaya sa pamilyang naiwan sa Pilipinas. Sa kabilang dako,
sinasamantala ng mga kamag-anak, kaibigan, o mga kakilala ang OFW sa pamamagitan ng
pangungutang ng pera o pangakong ipagbibili ang mga materyal na bagay na ipinauwi sa mga
balikbayan boxes. Sa pagkainggit o panloloko ng mga pinagkatiwalaan, napupunta sa wala ang
pinaghirapang perang inipon upang mabili ang mga materyal na bagay na maaaring pasalubong sa
pamilya at kaibigan.
 Tsismis - ay isang paraan ng mga Pilipino na gamitin ang libreng oras upang makipag-ugnayan sa
kapwa na mayroon ding oras na pag-usapan ang buhay ng iba. Kadalasan ay negatibo ang
pagpapakahulugan ng salitang tsismis. Nakasasakit ng damdamin ang taong pinag-uusapan sa
tsismis lalo na kung paninirang kasinungalingan ang laman ng pag-uusap. Ang tsismis ay
kabaliktaran ng pang-unawa o empathy para sa kapwa.
 Lagay o Korupsiyon (Corruption) - ang kultura ng korupsiyon ay isang matinding suliraning moral
ng bansa. Ang pagbibigay sa hinihinging lagay o pera upang gawin ang isang tungkulin ay patuloy
pa ring nangyayari sa mga tanggapan sa pamahalaan. Apektado ang buhay-ekonomiko ng mga
mahihirap na kapwa.

PAGYAMANIN

Gawain 1: Tukuyin mo kung sino-sino ang maaaring nagsabi ng mga ito gayundin ang maaaring
epekto ng kanilang pahayag sa iyo. Maaari mong sundan ang halimbawa sa ibaba.

Mga Pahayag Sino nagsabi? Impluwensiya sa Akin

Nagpalakas ng aking loob, kaya
Halimbawa:
Kapwa kabataan / kaibigan nagawa ko nang maayos ang
1. Kaya mo yan, ikaw pa!
dapat kong gawin.

2. Huwag makisali sa usapan

ng matatanda

3. Maging magiliw sa lahat!

4. Pahalagahan ang buhay at

ang lahat ng nilikha ng Diyos

5. Ang tama ay tama, ang mali

ay ituwid!

6. Masama ang maging

palapintasin
 Page 28 of 36 | E S P

7. Huwag kang malungkot!

Nandito kami para sa iyo.
Relaks ka lang!

8. Huwag magsinungaling

9. Maging magalang, gumamit

lagi ng po at opo

10. Maging maaga lagi

11. Maging mabuti kang

kaibigan para marami ang
magmamahal sa iyo. Isa na
kami doon.

12. Magdasal ka muna bago

kumain!

13. Mag – aral kang mabuti!

14. Mahalin ang iyong kaaway!

15. Maging matapat sa sarili at

sa kapwa

16. Huwag mandaya!

 Mula sa mga pahayag sa itaas, alin ang higit mong nagustuhan at nagkaroon ng malaking epekto
sa iyo?
 Pumili ng isa at ipaliwanag kung bakit mo ito nagustuhan at ano ang naidulot nito sa iyo.
 Page 29 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

ISAGAWA
Panuto: Tukuyin ang mga kontribusyon ng bawat panlabas na salik sa paghubog ng iyong pagkatao.
Maaring isama ang mga natutuhan at mga impluwensiya sa iyo ng bawat isa positibo man ito o
negatibo. Maaaring maglista ng higit pa sa lima.

1.

2.

3.

4.

5.

1.

2.

3.

4.

5.

1.

2.

3.

4.

5.
 Page 30 of 36 | E S P

1.

2.

3.

4.

5.

1.

2.

3.

4.

5.

1.

2.

3.

4.

5.
 Page 31 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

TAYAHIN
A. Panuto: Batay sa gawaing “Isagawa”, sagutin ang mga sumusunod na katanungan.
1. Bakit mahalagang maunawaan ang mga panlabas na salik na nakaiimpluwensiya sa paghubog ng
pagpapahalaga?

2. Ano ang kasanayan na dapat taglayin ng tao upang matiyak na tama ang pagpapahalagang
tinatanggap mula sa mga panlabas na salik na nakaiimpluwensiya sa paghubog ng mga
pagpapahalaga?

3. Ano ang nararapat gawin sa mga negatibong impluwensiyang maaaring idulot ng mga panlabas na
salik na ito?

4. Ano ang nararapat gawin sa mga positibong impluwensiya hatid ng mga panlabas na salik na ito?
 Page 32 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

KARAGDAGANG GAWAIN

Panuto: Pagnilayan at buuin ang kakailanganing pag-unawa sa pamamagitan ng pagsagot sa

sumusunod na tanong:
Page 33 of 36 | E S P
 Page 34 of 36 | E S P

Pangalan: Asignatura:
Baitang at Seksyon: Guro:

SUBUKIN: Panghuling Pagtataya

Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Alin sa mga sumusunod na pahayag ang hindi totoo tungkol sa birtud?

a. Ang birtud ay laging nakaugnay sa pag-iisip at kilos ng tao.
b. Ang salitang birtud ay galing sa salitang Latin na virtus o vir.
c. Ang birtud ay natural lamang na taglay ng lahat ng nilikha ng Diyos.
d. Ang gawi ay bunga ng paulit-ulit na pagsasakilos na nakamit dahil sa pagsisikap.
2. Aling birtud mayroon ang isang tao na nag-aalay ng kaniyang buhay para sa mga pangunahing
karapatang pantao ng mga mahihirap na hindi naibibigay ng pamahalaan?
a. Hinahon b. katarungan c. pagpapasiya d. katatagan ng loob
3. Aling birtud ang iyong isinasabuhay kung higit kang mapagpasensiya sa pakikitungo sa mga
kaklase o kaibigan na iba ang mga paniniwala at paraan ng pagkilos sa mga sitwasyong kapwa
ninyo sinasalihan?
a. hinahon b. katarungan c. katatagan ng loob d. pagpapasiya
4. Bakit mahalaga ang patuloy na pagsasabuhay ng mabubuting pagpapahalaga at birtud?
a. Magiging masaya ako sapagkat dadami ang aking mga kaibigan.
b. Magiging tuloy-tuloy ang paggawa ng kabutihan para sa kapwa.
c. Pupurihin ako ng aking mga magulang, mga guro, at mga kakilala.
d. Magiging malinis ang ating konsiyensiya na magreresulta sa tahimik na buhay.
5. Aling antas ng pagpapahalaga ang inilalarawan ng ating pagsusumikap na maging malusog sa
pamamagitan ng pagsisikap na magkaroon ng pangunahing pangangailangan?
a. interpersonal na pagpapahalaga c. banal na pagpapahalaga
b. pandamang pagpapahalaga d. espiritwal na pagpapahalaga
6. Aling antas ng pagpapahalaga ang taglay ng isang taong handang isakripisyo ang makasariling
gustuhin dahil paglabag ito sa interes ng nakararami sa kaniyang paaralan o komunidad?
a. interpersonal na pagpapahalaga c. pandamang pagpapahalaga
b. banal na pagpapahalaga d. espiritwal na pagpapahalaga
7. Bakit kailangang piliin at isabuhay ang higit na mataas na antas ng mga pagpapahalaga?
a. Magiging masaya ang ating pakikipagkapwa sa lahat ng ating makasasalamuha.
b. Magiging malinis ang ating konsiyensiya na magreresulta sa tahimik na buhay.
c. Magiging mabuti at makatotohanan ang ating pagpapakatao.
d. Pupurihin ako ng aking mga magulang, mga guro, at mga kakilala.
8. Binabagabag ang isip at damdamin ni Allan. Matagal na siyang hindi pumapasok sa klase dahil
nagastos niya sa barkada ang pangmatrikulang pinaghirapan ng kaniyang mga magulang. Hindi
siya mapakali tuwing magsisinungaling sa pangungumusta ng kaniyang mga magulang sa estado
ng kaniyang pag-aaral. Aling panloob na salik ang dahilan ng kaniyang pagkabagabag?
a. Ang kaniyang konsiyensiya
b. Ang maling paggamit ng kaniyang kaisipan
c. Ang maling paggamit ng kaniyang kalayaan
d. Ang kaniyang birtud
 Page 35 of 36 | E S P

9. Alin ang bahagi ng ating likas na pagkatao na ating dapat gamitin para gawin ang mabuti at tama,
sa halip na piliing gawin ang masama sa tunay na sitwasyon?
a. Ang ating malayang kalooban
b. Ang kakayahang magnilay at umunawa
c. Ang kahihiyan na kahaharapin sa paggawa ng masama
d. Ang malayang paggamit ng kalayaan
10. Bakit mahalagang maunawaan ang mga panlabas na salik na makaiimpluwensiya sa paghubog ng
mga pagpapahalaga?
a. Makakamit ang tahimik, maunlad, at masayang buhay na inaasam-asam.
b. Makatutulong ako sa paglutas ng mga problemang nararanasan ng marami sa pamayanan.
c. Masusuri at magagawa ang tamang pasiya at kilos sa mga nagtutunggaling impluwensiya sa
kapaligiran.
d. Matitiyak ko ang aking tagumpay sa kasalukuyan at sa hinaharap.
11. Aling opinyon ang nagpapahiwatig ng positibong pananaw sa pagkakaroon ng problema?
a. Lahat naman ng tao, mayaman man o mahirap, ay humaharap sa problema.
b. Ang problema ay hamon sa ating talino at nagpapalakas ng ating pagkatao.
c. Hindi matatalino ang umiiwas sa pagharap sa mabibigat na problema.
d. Madaling malulutas ang lahat ng problema na kahaharapin sa buhay.
12. Alin ang pinakaunang dapat gawin upang matiyak na magkakaroon ng solusyon ang pagharap
natin sa problema?
a. Tukuyin ang tiyak na problema na nararanasan.
b. Tiyakin ang mga posibleng dahilan ng problema.
c. Tukuyin ang mga taong makalulutas ng problema.
d. Tiyakin na ang mga solusyon sa problema ay tiyak na makakamtan.
13. Bakit kailangan ang pagiging buo at matatag at pagkakaroon ng positibong pananaw sa mga
problemang kinahaharap?
a. Madaling malulutas ang lahat ng problema na kahaharapin sa buhay.
b. Matitiyak ko ang mga taong makatutulong sa paglutas sa aking mga problema.
c. Magiging epektibo ang pagpaplano at paglutas ng problemang dapat na solusyonan.
d. Hindi matatalino ang umiiwas sa pagharap sa mabibigat na problema.
14. Bakit mahalaga na maunawaan ang mga panloob na salik na makaiimpluwensiya sa paghubog ng
mga pagpapahalaga?
a. Matitiyak ko ang aking tagumpay sa kasalukuyan at sa hinaharap.
b. Makatutulong ako sa paglutas ng mga problemang nararanasan ng marami sa pamayanan.
c. Masisiguro ko na malinis ang aking mga pagkilos sa mga problemang kinahaharap
d. Magiging gabay ko ang mga panloob na salik sa paggawa ng mapanagutang pasiya at kilos.
15. Ito ang di-kanais-nais na ugali ng Pilipino na madaling gumustong simulan ang isang gawain.
Ngunit kapag nasimulan na bigla ring nawawalan ng interes na ipagpatuloy upang matapos ang
proyekto.
a. Filipino Time c. Ningas Kugon
b. Mañana Habit d. Tsismis
 Page 36 of 36 | E S P

16. Napapansin mo na nahihilig ang iyong mga magulang na manood ng mga palabas sa TV na
nagpapakita ng mga maseselang bahagi ng katawan ng mga artista, mga babae man o mga lalaki.
Nakikita at naririnig ng mga nakababata mong kapatid ang paraan ng pagsasalita, pananamit, at
pagkilos ng mga artistang inilarawan sa nasabing mga palabas. Alin ang iyong gagawin sa
sitwasyong ito?
a. Tuturuan ko sila ng mga katangian ng mabubuting palabas na dapat panoorin sa aming
pamilya.
b. Hihilingin ko sa aking mga magulang na manood na lang sila kapag wala sa bahay ang aking
mga kapatid.
c. Hahayaan ko ang aking mga magulang sa gusto nilang programa para hindi nila ako
mapagalitan.
d. Sasabihan ko ang aking mga kapatid na sabihan ang aming magulang na ilipat na lamang sa
ibang palabas.
17. Alin ang pinakamahalagang dapat isaalang-alang sa pagpili mo ng iyong mga kaibigan?
a. Sila ay katulad ko na hindi naman mayaman at hindi rin naman mahirap.
b. Ang kanilang mga pagpapahalaga, ugali, at pagkilos ay pareho ng sa akin.
c. Kami ay kapwa may mabubuting pagpapahalaga sa ugali at pagkilos na huhubog sa aming
pagkatao.
d. Sila ay dapat na kayang intindihin ang aking ugali.
18. Walang ibang hinangad si Charmaine kundi ang makamit ang kakuntentuhan sa buhay. Sa
panahon na labis na ang kanyang pagkapagod sa trabaho, naglalaan siya ng panahon upang
magbakasyon upang makapagpahinga. Lagi niyang binabantayan ang kanyang pagkain na
kinakain upang masiguro na napananatili niyang malusog ang kanyang pangangatawan. Nasa
anong anta sang halaga ni Charmaine?
a. interpersonal na pagpapahalaga c. banal na pagpapahalaga
b. pandamang pagpapahalaga d. espiritwal na pagpapahalaga
19. Sa kabila ng tagumpay na tinatamasa ni Henry, pinili niyang ilaan ang kanyang panahon para sa
pagtulong sa mga batang lansangan. Ipinagkatiwala niya ang kanyang negosyo sa mga taong
kanyang pinagkakatiwalaan at ibinabahagi niya ang kanyang yaman sa mga batang kanyang
tinutulungan. Nakahanda siyang laging tumugon sa kagustuhan ng Diyos na maglingkod sa kapwa
na walang hinihintay na ano mang kapalit. Nasa anong antas ang halaga ni Henry?
a. interpersonal na pagpapahalaga c. banal na pagpapahalaga
b. pandamang pagpapahalaga d. espiritwal na pagpapahalaga
20. It ay isang di-kanais-nais na ugali kung saan ang mga gawain na kailangan ng priyoridad o pagkilos
ay hindi na muna kaagad-agad binibigyan ng oras o pansin. Ginagawa lamang ang pagkilos sa
priyoridad na gawain ilang araw bago ang itinakdang pagbubuo ng mga ito.
a. Filipino Time c. Ningas Kugon
b. Mañana Habit d. Tsismis

Sanggunian:

 Paano Magpakatao: Batayan at Sanayang Aklat sa Edukasyon sa Pagpapakatao 7

 Edukasyon sa Pagpapakatao – Ika-Pitong Baitang Kagamitan ng Mag-aaral Unang Edisyon, 2013