ทศชาติชาดก พระเจ้าสิบชาติ

¾ÃÐà¨ÒÊÔºªÒµÔ (·ÈªÒµÔªÒ´¡) ÃÇºÃÇÁâ´Â ¤ÕµÐ¸ÒÃÒ
ทศชาติชาดก (พระเจาสิบชาติ)
๑. เตมียชาดก บําเพ็ญเนกขัมมบารมี
๒. ชนกชาดก บําเพ็ญวิริยบารมี
๓. สุวรรณสามชาดก บําเพ็ญเมตตาบารมี
๔. เนมิราชชาดก บําเพ็ญอธิษฐานบารมี
๕. มโหสถชาดก บําเพ็ญปญญาบารมี
๖. ภูริทัตชาดก บําเพ็ญศีลบารมี
๗. จันทชาดก บําเพ็ญขันติบารมี
๘. นารทชาดก บําเพ็ญอุเบกขาบารมี
๙. วิทูรชาดก บําเพ็ญสัจจะบารมี
๑๐.เวสสันดรชาดก บําเพ็ญทานบารมี
2
ชาดก คือ ?
ขอยกคําอธิบายดวยขอมูลในพระไตรปฏก ดังนี้
พระไตรปฎกเลมที่ ๒๗ สุตตันตปฎกที่ ๑๙ ขุททกนิกายชาดก ภาค ๑
พระไตรปฎกเลมที่ ๒๗ เปนภาคแรกของชาดก ไดกลาวถึงคําสอนทาง
พระพุทธศาสนา อันมีลักษณะเปนนิทานสุภาษิต แตในตัวพระไตรปฎก
ไมมเี ลาเรือ่ งไว มีแตคําสุภาษิต รวมทัง้ คําโตตอบในนิทานเรื่องละเอียดมี
เลาไวในอรรถกถา คือหนังสือที่แตงขึ้นอธิบายพระไตรปฎกอีกตอหนึง่
คําวา ชาตก หรือ ชาดก แปลวา ผูเกิด คือเลาถึงการทีพ่ ระพุทธเจาทรง
เวียนวายตายเกิด ถือเอากําเนิดในชาติตางๆ ไดพบปะผจญกับเหตุการณดี
บางชั่วบาง แตก็ไดพยายามทําความดีติดตอกันมากบางนอยบางตลอดมา
จนเปนพระพุทธเจาในชาติสุดทาย
กลาวอีกอยางหนึ่ง จะถือวา เรือ่ งชาดกเปนวิวัฒนาการแหงการบําเพ็ญ
คุณงามความดี ของพระพุทธเจา ตั้งแตยังเปนพระโพธิสัตวอยูก็ได
ในอรรถกถาแสดงดวยวา ผูนั้นผูนี้กลับชาติมาเกิดเปนใครในสมัย
พระพุทธเจา แตในบาลีพระไตรปฎกกลาวถึงเพียงบางเรื่อง เพราะฉะนั้น
สาระสําคัญจึงอยูท ี่คุณงามความดีและอยูที่คติธรรมในนิทานนั้นๆ
อนึ่ง เปนทีท่ ราบกันวาชาดกทั้งหมดมี ๕๕๐ เรื่อง แตเทาที่ไดลองนับดู
3
แลวปรากฏวา ในเลมที่ ๒๗ มี ๕๒๕ เรือ่ ง, ในเลมที่ ๒๘ มี ๒๒ เรือ่ ง

รวมทั้งสิ้นจึงเปน ๕๔๗ เรือ่ ง ขาดไป ๓ เรื่อง แตการขาดไปนัน้ นาจะ
เปนดวยในบางเรื่องมีนทิ านซอนนิทาน และไมไดนบั เรื่องซอนแยก
ออกไปก็เปนได อยางไรก็ตาม จํานวนทีน่ ับได จัดวาใกลเคียงมาก
พระไตรปฎกเลมที่ ๒๘ สุตตันตปฎกที่ ๒๐ ขุททกนิกาย ชาดกภาค ๒
ในพระไตรปฎกเลมที่ ๒๗ เปนเลมที่รวมเรื่องชาดกที่เล็กๆนอยๆรวมกัน
ถึง ๕๒๕ เรื่อง แตในพระไตรปฎกเลมที่ ๒๘ นีม้ ีเพียง ๒๒ เรือ่ ง เพราะ
เปนเรื่องยาวๆทั้งนัน้ โดย ๑๒ เรือ่ งแรกเปนเรือ่ งที่มคี ําฉันท สวน ๑๐
เรื่องหลัง คือเรือ่ งทีเ่ รียกวา มหานิบาตชาดก แปลวา ชาดกที่ชุมนุมเรื่อง
ใหญ หรือที่โบราณเรียกวา ทศชาติ
4
ªÒµÔ·Õè 1 ¾ÃÐàµÁÕÂãº (à¹¡¢ÑÁÁÐºÒÃÁÕ)
ในครั้งกอนนานมาแลว พระเจากาสิกราชครองสมบัติในเมืองพาราณสี แต

พระองคมรี าชโอรสและธิดาไม ดวยกลัววาจะไมมีผสู ืบสกุล จึงใหนางจัน
ทเทวีและนางสนมทําพิธีขอพระโอรส พระอัครมเหสีก็ทรงทําตาม จึงได
5
ทรงครรภเมื่อครบกําหนดแลวก็ทรงประสูติออกมาเปนราชกุมาร พระเจา
กาสิกราชทรงดีพระทัยเปนอันมา
จัดใหการสมโภชและพระราชทานนางนมใหแกพระราชกุมารและขนาน
นามวา เตมียก ุมารเพราะในวันประสูตนิ ั้นฝนไดตกทั่วทั้งพระนครและ
เปนเหตุใหพระทัยของพระองคและราษฏรไดรับความแชมชื่น เรื่องความ
กลัววาราชวงคจะสูญสียก็เปนอันหมดไปพระเจากาสิกราชทรงโปรด
ปรานพระราชกุมารมาก บางครั้งถึงกับอุมออกไปทรงวาราชการดวย….
วันหนึง่ ขณะทีพ่ ระราชบิดาอุม ออกไปทรงวาราชการอยูน ั้น อํามาตยไดนํา

โจรมาให ทรงวินิฉัย ๔ คนดวยกัน พระราชาทรงสั่งใหลงอาญาโจร
เหลานั้น..คนที่ ๑ ใหเฆี่ยนดวยหนามหวาย และอีกคนใหเอาหอกแทง
ทรมานใหเจ็บปวดแสนสาหัสคน ๑ ใหเอาหลาวเสียบไวทงี้ เปน..คน
๑ ใหคุมขังไว
พระราชกุมารไดทรงเห็นเชนนัน้ ก็ระลึกความหลังครั้งไปอยูนรก ก็คิดวา

พระราชบิดาของเราทําดังนีน้ ากลัวเหลือเกิน ตายไปตกนรกแนนอน เรา
เองถาใหญขึ้นมาก็ตอ งครอบครองแผนดิน ก็ตองทําอยางพระราชบิดา
6
แนนอน ทําอยางไรจึงจะพนไปจากการตองเปนพระเจาแผนดินได
เทพธิดาผูเคยเปนมารดาของพระราชกุมารในครั้งกอนสิงอยูที่เศวตฉัตร..
ไดแนะนําพระราชกุมารใหปฏิบัติ ๓ ประการคือ
๑ . จงเปนคนงอย
๒. จงเปนคนหูหนวก
๓. จงเปนใบ แลวจะพนสิง่ เหลานี้
นับตั้งแตนนั้ มา เตมียก็เริ่มปฏิบัติไมพูดไมจาอะไรทัง้ นั้นใครมาพูดก็ทํา

เปนไมไดยนิ เอาอุม ไปวางไวที่ไหนก็นงั่ อยูอ ยางนั้น ไมขยับเขยื้อนไปใน
ที่ใด พระราชบิดาทรงสงสัยวาแตกอนพระราชกุมารก็เหมือนเด็กทัว่ ไปรืน่
เริงโลดเตน..
เจรจาเสียงแจวอยูตลอดเวลาทําไมกลับมาเงียบขรึมไมพุดไมจา ใครจะพูด
อะไรก็ไมไดยิน คงจะเกิดโรคภัยชนิดใดขึน้ แน จึงใหหมอตรวจ ก็มไิ ด
พบวาพระราชกุมารเปนอะไร
7
คงเปนปกติทกุ อยาง ก็ทรงใหทดลองหลายอยางหลายประการ เปนตันวา

ใหอยูในที่สกปรก พระเตมียอ ดทนอยูได แมจะหิวก็ไมทรงกันแสงแมจะ
กลัวก็ไมแสดงอาการอยางไร เพราะเห็นวาภัยในนรกรายแรงกวาที่เปนอยู
ในปจจุบัน..จึงคงเฉย ๆ ทําเอาพระราชบิดาสิ้นปญญา
พวกอํามาตยรับอาสาวาจะทดลองดูกอ น ก็ทรงอนุญาตให..ครั้งแรกเมือ่ ให
พระเตมียนงั่ อยูใ นเรือนแลวแกลงจุดไฟเพื่อจะใหพระเตมียก ลัว..แตหาได
ทําใหพระเตมียหวาดกลัวไมคงเปนปกติอยู
ทดลองอยางนี้ตั้งป ก็ไมพบความผิดปกติอยางไร ตอไปก็ทดลองดวยชาง

ตกมัน โดยนําพระราชกุมารไปประทับนั่งที่พระลาน..ใหมีเด็กหอมลอม
หมูมาก..แลวใหปลอยชางที่ฝกแลวเชือกหนึ่ง วิง่ ตรงเขาไปจะเหยียบพระ
ราชกุมาร เด็กที่หอมลอมอยูหวาดกลัวรองไหพากันวิ่งหนีกระจัดกระจาย
ไป แตพระเตมียก็คงทําเปนไมรูชี้เชนเดิม
8
ทดลองอยางนี้สิ้นเวลาตั้งปก็ไมสําเร็จประโยชนอะไรขึ้นมา พระกุมารเคย
เงียบไมกระดุกกระดิกอยางไรก็คงอยางนั้นแมชางจะจับพระกายขึ้นเพื่อ
จะฟาดก็ไมตกใจกลัวเพราะมุง หวังอยางเดียวจะใหพนจากการเปนพระเจา
แผนดินให ตอไปก็ทดลองดวยงู ใหพระเตมียน ั่งอยู แลวใหปลอยงูมารัด
ธรรมดาเด็กยอมจะกลัวงู อยาวาแตเด็กเลยผูใหญก็เถอะ…แตก็ไมทําให
พระเตมียหวาดกลัวไปได คงนัง่ เฉยทําเหมือนรูปปน เสีย เลนเอาอํามาตย
เจาปญญาสั่นหัว
ทดลองอยางนี้อีกเปนปก็ไมอาจจะจับพิรุธพระกุมารได ตอไปใหทดลอง
ดวยการใหพระเตมียนงี่ อยู แลวใหคนถือดาบวิ่งมาจะทําอันตราย แตพระ
กุมารทําเปนไมรูไมชี้ หูไมไดยนิ ปากก็ไมมีเสียง กายไมกระดิกกระเดีย้
ทดลองอยางนี้อีกเปนปกจ็ ับอะไรพระกุมารไมได.. ตอไปก็ทดลองเสียง
โดยใหพระเตมียนั่งอยูพระองคเดียว แลวจู ๆ เสียงอึกทึกครึกโครมก็ดงั
ขึ้นมาแตพระเตมียคงทําไมไดยินเชนเคย การทดลองของอํามาตยเปน
ระยะทัง้ สิ้น ๗ ป หลายปที่ทํามาก็ไมสามารถทําใหพระเตมียพูดออกมา
ไดตั้งแต ๙ ขวบ จนกระทั่ง ๑๖ ขวบ พระเตมียกค็ งทําเชนนัน้
9
เมื่อวัยแรกรุนยอมจะชอบใจในกามารมณ จึงจัดใหใหสาวนอย ๆ มา
เลาโลมประการใด ๆ กอดรัดบาง ลูบโนนบางลูบนีบ่ าง จนกระทั่งเปด
โนนใหดบู าง เปดนี่ใหดูบาง จะทําอยางไรพระเตมียก ็คงทําเฉยไมรไู มชี้
ทองไมรรู อนตลอดกาล….
ใครจะพูดอยางไร จะทําอยางไรพระเตมียไมไดยนิ ทัง้ นั้น ไมยอม

เคลื่อนไหวไมรองไหเหมือนเด็ก ๆ ไมอาปากสงเสียงอะไรออกมา ผล
ที่สุดทั้งพระราชบิดาและอํามาตยลงความเห็นวาพระกุมารคงเปนคน
กาลกิณีเสียแลว.. ขืนใหอยูตอ ไปคงจะเกิดอันตรายขึน้ แกพระองคแก
สมบัติและแกพระอัครมเหสี ควรจะออกไปทิ้งเสียทีป่ าชาผีดิบนอกเมือง
พระราชาก็เห็นดวย จึงดําริจะใหเอาไปทิ้งเสีย แตพระเทวีอัครมเหสีมาเฝา
กราบทูลวา
“ขอเดชะ..พระองคไดพระราชทานพรไวแกขาพระองคบัดนี้หมอมฉันจะ
ทูลขอพรที่ไดใหไวนนั้ …”
“พระเทวีเธอขออะไรก็ตรัสไปถาไมเหลือวิสยั แลวจะให”
10
“ขาพระองคขอราชสมบัติใหพระเตมีย”
“อะไรกันพระเทวีกเ็ จาเตมียเปนคนใบ แลวก็หูหนวกเคลือ่ นไหวรางกาย
ไมได จะเปนพระเจาแผนดินไดอยางไร”
“ก็พระเตมียเ ปนอยางนั้น หมอมฉันจึงขอพระราชสมบัต”ิ
“ไมไดพระเทวีเลือกอยางอื่นเถิด”
“หมอมฉันขอเลือกใหพระเตมียครองแผนดินแมไมมากเพียง ๗ ปก็พอ”
“ไมไดพระเทวีจะเปนความเดือดรอนแกคนอื่นมากมายนัก ลูกเราไมมี
ความสามารถถาดีอยูอยาวาแต ๗ ปเลย ตั้งใจอยูแลววาจะใหสมบัติ
ตลอดไป”
“ขอสัก ๑ ปก็แลวกัน”
“ไมไดพระเทวี”
“ถาอยางนัน้ ขอ ๗ วัน หมอมฉันขอใหพระเตมียไดเปนสักหนอยเถิด”
พระเจากาสิกราชก็ยอมตกลง จึงไดใหตกแตงรางกายของพระเตมียใน
เครื่องกษัตริย แลวใหเสด็จเลียบพระนครประกาศใหประชาชนพลเมือง
ทั่วไปทราบวา บัดนี้พระเตมียไดเปนกษัตริยแมใคร ๆ จะทําอยางไรพระเต
11
มียยังคงเฉย รางกายไมเคลือ่ นไหวเปนเหมือนหุน เขาวางไวตรงไหนก็อยู

ตรงนัน้ ไมพูดไมจาอะไรทัง้ สิ้น ใครจะทําอะไรก็ไมไดอยูในความสนใจ
ของพระกุมารทั้งสิน้ พอครบ ๗ วัน
พระนางจันทเทวีก็ทรงพระกันแสงเพราะครบกําหนดที่สัญญาไวกับ
พระราชาแลว พระราชาจึงมอบพระเตมียกมุ ารใหกบั นายสุนนั ทสารถีเอา
ใสรถไปฝงเสียทีป่ าชาดิบภายนอกเมือง นายสุนนั ทก็เอาพระเตมียใสทาย
รถขับออกจากตัวเมืองไปยังปาชาผีดิบ แตหารูไมวาทางที่จะไปนัน้ มัน
ไมใชปาชาผีดิบแตเปนปาอีกหนึง่ ตางหาก..
ความผิดพลาดของนายสารถี นับตั้งแตเริ่มเทียมรถมาแลวคือ แทนทีจ่ ะเอา
รถสําหรับใสศพ กลับเอารถมงคลมาเทียมแทนและเมื่อรับพระเตมียแลวก็
คิดวาจะขับไปปาชาผีดิบซึ่งอยูทางทิศตะวันออกจึงเปนอันวานายสารถี
ผิดพลาดตลอดมา..
แตการผิดพลาดนี้เปนผลดีของพระเตมีย
12
เมื่อถึงปานอกเมือง ซึ่งนายสุนันทคิดวาเปนปาชาผีดิบ เขาก็หยุดรถหยิบ

จอบเสียมลงไปเพือ่ จะขุดหลุมฝงพระกุมารเสีย หูของเขายังแววพระดํารัส
ของพระราชาที่วา
“ลูกขาคนนี้ เปนกาลกิณีเองจงเอาไปปาชาแลวขุดหลุมสี่เหลียมใหลึก แลว
เอาจอบทุบหัวมันเสียกอนแลวคอยฝงมันทีหลัง ชวยมันหนอยนะอยาให
ฝงมันตองถูกฝงทั้งเปนเลย
ในขณะทีน่ ายสารถีกําลังขุดหลุมอยูไ มไกลจากรถนั่นเอง พระเตมียก ็คิดวา

รางกายของเราไมไดเคลื่อนไหวมาตั้ง ๑๖ ป จะเปนอยางไรบางก็ไมรู ก็
ทรงกายลุกขึน้ ลงมาจากรถทดลองเดินไปมาอยูขางรถ
“ไมเปนอะไร มือเทาไมไดเปนงอยเปลีย้ เสียแตอยางใด แตกําลังเลาจะเปน
ไฉน”
คิดแลวก็จบั เอางอนรถยกขึ้น..เปนความมหัศจรรย…พระเตมียย กรถขึ้น

กวัดแกวงไดเหมือนยกเอารถตุกตาเบาแสนเบาแลวกลับวางอยางเดิม แล
เห็นนายสารถีกม หนากมตาขุดหลุมอยูโดยไมทราบวาพระองคไดทํา
13
อยางไรบาง จึงเดินเขาไปยืนอยูใกลก็ไมรูแตก็ตกใจเมื่อไดยนิ เสียง

“สารถีทานขุดหลุมสี่เหลียมทําไมกัน”
เขาเหลียวหนามามองแตกจ็ ําไมไดวาเปนพระกุมารที่ตนนํามาคิดเสียวา
เปนคนเดินทางผานมาเห็นตนกําลังขุดหลุมอยูก็แวะเจามาสอบถามดู
“ขุดหลุมฝงคน” เขาตอบสัน้
“ฝงใครกันละ?”
“ฝงลูกพระเจาแผนดิน”
“ฝงทําไมกันละ?”
“เรื่องมันยืดยาวทานอยากจะรูไปทําไม”
“ก็อยากจะรูบางวาคน ๆ นั้นเปนลูกพระเจาแผนดินจะมาถูกฝงเพราะโทษ
อะไร” นายสารถีก็ชี้แจงวา
“ไมมโี ทษอะไรหรอก แตพระราชกุมารเปนคนกาลกิณีขืนปลอยไวนาน
ไปความอุบาทว ทัง้ หลายก็จะเกิดแกราชสมบัติ พระเตมียจ ึงแสรงตรัสถาม
ตอไปวา
“คนกาลกิณนี ะเปนอยางไร”
14
“ก็เปนคนไมดีนะ สิ” นายสารถีเริ่มฉุน

“ไมดีอยางไร”
“เอ..ทานนี่ควรจะไปเปนศาลตุลาการ..แทนทีจ่ ะเปนคนเดินทางเพราะแก
ชักเสียจริง”
พระกุมารก็ไมขุนเคือง คงมีพระดํารัสเรียบ ๆ ถามตอไป

“ขาพเจาอยากรูจ ริง ๆ ก็เลยรบกวนทานหนอย”
“เอา…อยางนัน้ คอยฟง..คือวาพระโอรสของเจานายขาพเจาคนนี้ เกิดมามี
ลักษณะสวยงามนาเอ็นดูอยูหรอก แตเสียอยางเดียวภายหลังมาเกิดไมพูด
ไมจาแขนขาไมยกไมกาว เสียเฉย ๆ ยังงั้นเเหละใครจะพูดอะไร หูก็แถม
หนวกเสียดวยเลยเปนอันวาเหมือนตุกตาตัวโต ๆ ที่เขาตั้งไว”
“แลวอะไรอีกละ”
“ก็ไมยงั ไงหรอกพระเจาแผนดินรอมาถึง ๑๖ ป ก็ไมเห็นดีขึ้น เลยตัดสิน
ใหขาพเจาเอามาฝงเสียหลุมที่ขุดนี่แหละทีจ่ ะฝงพระราชกุมาร ทานเขาใจ
หรือยัง”
15
“ทานรูไหมวาเราเปนใคร” จึงมองอยางพินิจพิจารณา แตเขาก็จําไมได

เพราะผูที่เขาเห็นอยูตรงหนาบัดนี้ไมใชพระกุมารผูเปนงอยเปลี้ยเสียแขง
ขาเสียแลว แมวาหนาตาจะคลายคลึงกับพระกุมารแตเขาก็ไมแนใจนักจึง
ทําอ้ําอึ้งอยู
เมื่อเห็นสารถีมองดูดวยความสงสัยจึงประกาศตนวา
“สารถี..เราคือเตมียกมุ ารที่ทานจะนํามาฝง ทานลองพิจารณาดูเถิดวาเปน
คนกาลกิณีหรือเปลา..ดูสิเราเปนงอยหรือเปลา”
นายสารถีไดแตมองอยางสงสัย แลวเอยขึ้นรําพึงกับตัววา
“เอ พระกุมารก็ไมนาเปนไปได จะวาไมใชก็กระไรอยู”
“เราคือเตมียกมุ าร โอรสของพระเจากาสิกราชที่ทานอาศัยเลี้ยงชีพดวยการ
เปนราชบริพารอยูบ ัดนี้ อยาสงสัยเลยทานขุดหลุมฝงเรานะเปนเรือ่ งไม
เปนธรรมเลย”
“ทําไมไมเปนธรรม?”
“ทานมองดูสิวาเราเปนคนกาลกิณีหรือเปลา ทานไดรับคําสั่งใหฝงคน
กาลกิณีตางหาก”
16
“จริงสินะ” สารถีคิดแตเขาก็อ้ําอึ้งอยูไมรูจะกลาวออกวากระไรอีก ที่เขาจะ

นําไปฝงนัน้ เอง เขาจึงกมกราบทีเ่ ทาของพระเตมีย
“โอ..ขาพระบาทเปนคนโงเขลา ทั้งนายของตนเองก็จําไมได เหมือน
ปาฏิหาริย บันดาลใหเกิดไมนาเชื่อ”
“ทําไมไมเชื่อ”
“เพราะพระองคไมเคลือ่ นไหวรางกายตัง้ สิบกวาปอวัยวะควรจะใชไมได
ควรจะเหี่ยวแหงไป แตหาเปนเชนนัน้ ไมนับวาเปนความประหลาดมาก
ทีเดียว”
“เมื่อทานเห็นเราเปนอยางนี้แลว ทานยังจะคิดฝงเราอีกหรือเปลา”
“ไมพะยะคะ ขาพระบาทเลิกคิดจะทํารายพระองคแลว ขาพระพระองคเขา
ไปเฝาพระราชบิดามารดาเพือ่ จะไดครองราชสมบัตติ อไป”
“เราไมคิดจะกลับไปสูสถานเชนนั้นอีก เพราะที่นนั้ เปนเหตุใหกระทํา
ความชั่ว ซึ่งตอไปจะทําใหบังเกิดในนรกอยางไมรูจะผุดจะเกิดเมื่อไหร ?”
แตนายสารถีก็ยังแสดงความดีใจ
“ถาขาพระองคนําพระองคกลับเขาไปไดใคร ๆ ก็ตองแสดงความยินดีกบั
17
พระองค และขาพระองคกจ็ ะไดเงินทองทรัพยสมบัติผาผอนและแพร

พรรณตาง ๆ จากคนเหลานี้ เปนตนวา
พระราชบิดามารดาของพระองคกท็ รงยินดี ขาพระองคอาจจะไดยศศักดิ์
บริวารและ อะไรตาง ๆ ตามความปรารถนาเพราะ ใคร ๆ แสดง
ความสามารถที่จะใหพระองคไมกลายเปนคนงอยเปลี้ยเสียขาเปนคนหู
หนวกเปนใบมาตั้งสิบกวาปกไ็ มสําเร็จ แตขาพระองคกลับทําได เปน
ความดีใจทีเ่ หนือความดีใจทัง้ หมดทีเ่ คยมี ขาพระองคกําลังจะรับความสุข
ไมตองลําบากเชนเดี๋ยวนี”้
“ทานอยาเพิง่ ดีใจไปกอนเราจะวาใหฟง เราเปนคนไมมีญาติขาดมิตร เปน

คนกําพรา เปนคนกาลกิณีจนเขาตองใหทานเอาเราไปฝงเสียยังปาชาผีดิบ..
ทานนําเรากลับไปก็ไมดที านนัน้ เเหละอาจจะกลายเปนคนกาลกิณีไปก็ได
เพระใคร ๆ เขาก็เขาใจอยางนัน้ แลวทานจะฝนความนึกคิดคนอืน่ ได
อยางไร เราสละแลวดวยประการทัง้ ปวง บานเรือนแวนแควนเราไมมี เรา
จะบําเพ็ญพรตรักษาศีลอยูใ นปานีโ้ ดยไมกลับไปอีกแลว”
18
“พระองคนาจะตรัสกับพระราชบิดามารดาเสียกอน”
“ไมละ เราความเพียรเพื่อจะออกจากเมืองเปนจํานวนถึง ๑๐ กวาป ความ
ตั้งใจของเราจะสําเร็จแลว เราจะไมเขาไปสูสถานทีท่ ํากรรมอีกละ ถาเรา
เปนพระเจาแผนดินอาจจะอยูไ ปไดหลายสิบป แตเราจะตองทํากรรมแลว
ไปตกอยูในนรกตั้งหมื่นป ทานลองคิดดูวาพระเจาแผนดินจะตองสั่งให
เขาเฆี่ยนตี..ฆาคนนี้..ทําทรมานคนโนน..ริบทรัพยคนนัน้ ..ริบทรัพยคน
โนน..วันละเทาไร ปละเทาไร แลวผลของการกระทําความชั่วนั้นจะไม
ยอนกลับมาใหผลเราบางหรือ
นายสารถีอดที่จะคานไมได
“พระเจาแผนดินจะทรงทําอยางนัน้ ..วาโดยทางโลกยินยอมวาเปน
ความถูกตอง เขาใหอํานาจที่จะกระทํา แตทานตองไมลืมนะวาจะทํา
อยางไรก็ไมผิดจากทางโลก..แตทางธรรมไมเคยยกเวนใหใคร ทางธรรมมี
อยูวาทําดีตองไดดี ทําชั่วตองไดชั่ว ผลของการทําดีนําไปสูสวรรค ผลของ
การทําชั่วนําไปสูนรก”
19
นายสารถีจงึ กราบทูลวา
“ขาพระองคเปนคนเขลา ยังคิดเปนความสุขสบายแตเมื่อพระองคดํารัสก็
เห็นไดจริงคงอยางนัน้ ทุกคนตองรักชีวิตรางกายของตนทั้งนั้น เมื่อใดใคร
มาทําอันตรายก็เปนธรรมดาตองไมชอบ เมือ่ พระองคเห็นวาโลกยุง มาก
นักจะบวช ขาพระองคกจ็ ะบวชเหมือนกัน” พระกุมารดําริวา
“หากใหนายสารถีบวชเสีย มารถก็เสียหาย และพระราชบิดามารดาคง

ไดรับความโทมนัสทีจ่ ะเอาฝงเสีย ถาใหทานกลับคืนไปเมืองก็จะทําให
พระองคเสด็จมาดูเรา ไดรบั ความโสมนัส และบางทีพระราชบิดาจะกลับ
ใจประพฤติชอบขึน้ มาบาง” จึงตรัสวา
“เธอกลับไปสงขาวแกพระราชบิดามารดากอนเถิดแลวคอยมาบวชทีหลัง
เพราะบวชดวยความเปนหนี้ไมดีเลย”
นายสารถียนิ ดีจะกลับไปทูลพระเจาแผนดิน แตเกรงวาเมื่อตนไปกราบทูล

พระเจาแผนดินแลว เมื่อเสด็จมาดูไมพบพระกุมารก็เลยกลายเปนวาตน
โกหก อาจจะถูกลงพระอาญาได จึงทูลขอพระกุมารไวอยาไดเสด็จไปที่
อื่น ซึ่งพระกุมารก็รับคํานายสารถีถงึ ไดกลับไป
20
พระนางจันทรเทวี นับตัง้ แตนายสารถีเอาพระราชกุมารไปแลวพระองคก็

คอยเฝามองอยูวาเมื่อไรนายสารถีจะกลับมา จะไดทราบเรื่องพระโอรสที่
รักบาง
เมื่อเห็นนายสารถีกลับมาคนเดียวก็แนพระหทัยวาพระราชโอรสของ
พระองคสิ้นพระชนมเสียแลว น้ําพระเนตรก็ไหลอาบพระปรางดวยความ
โทมนัส ตรัสถามนายสารถีวา
“พอสารถี ที่เอาโอรสของเราไปฝงนัน้ พอไดรบั คําสั่งเสียจากโอรสของ
เราอยางไรบาง และโอรสของเราไดทําอยางไร”
“ขอเดชะพระแมเจา ขาพระบาทจะเลาเหตุการณทเี่ กิดกับพระราชกุมาร
ใหฟงตั้งแตตนจนปลาย”
แลวเขาก็เลาตั้งเเตนําเอาพระโอรสอออกไปขุดหลุมจะฝงพระโอรสก็กลับ
กลายหายจากงอยเปลี้ยเสียขา เจรจาไดทรงพลกําลังยกรถที่ขอี่ อกไปกวัด
แกวง จนกระทั่งตนไดทราบความจริงวาทําไมพระกุมารจึงไดทําอยาง
นั้น แลวเขาก็ลงทายวา
21
“ขอเดชะ บัดนี้พระองคทรงผนวชอยูในราวเบื้องปาบูรพาทิศเมืองนี้พระ
เจาขา”
เทานั้นเองพระนางก็ลงิ โลดพระทัยตรัสออกมาวา
“โอ..พอเตมียของแมไมตายดอกหรือ เออ? ดีใจ ดีใจจริงๆ” สองพระกร
ก็ทาบพระอุระ ขมความตืน้ ตันไวในพระทัย ถึงพระกาสิกราชก็ดีพระทัย
เชนกัน
การที่พระองคใหเอาพระเตมีตยไปฝงเสียนัน้ ใชวาพระองคจะชิงชังหรือ
รังเกลียดก็หามิได แทที่จริงเพราะพระองคกลัวอันตรายจะเกิดกับพระ
ราชวงศ ตลอดจนพระมเหสีทรี่ ักตางหาก และนายสารถีก็ไดกราบทูลวา
“พระราชกุมารทรงพระสรีระโฉมงามสงาเหลือเกินมีสุรเสียงไพเราะตรัส
ออกมานาฟง เหตุทเี่ ปนดังนัน้ เพราะพระกุมารตรัสเลาใหฟงวา
ทรงระลึกชาติไดไดวาครัง้ ชาติกอนพระองคเคยเปนพระเจาแผนดินไดทํา
กรรมมีการจับกุมขังเฆี่ยนฆานักโทษมี ประการ ตาง ๆ ครั้นพระองค
สวรรณคตแลวไดไปบังเกิดในนรกเปนเวลานาน
22
เหมือนคนที่ถูกงูกัด มองเห็นสิ่งอะไรคลายกับงูกย็ อมจะกลัวไปหมด

ฉะนั้นขาพระองคเองยังอยากจะบวชอยูในปานั้นดวย แตพระกุมารไมยอม
ใหขาพระองคบวช บอกใหขาพระองคกลับมาทูลเรือ่ งราวใหพระองคทงั้
สองทราบเสียกอน แลวจึงคอยไปบวชภายหลัง ขาพระองคจึงไดรีบ
กลับมากราบทูลใหทราบ หากพระองคอยากจะเสด็จไปสถานทีน่ ั้น ขา
พระองคจักนําไปเอง”
พระเจากาสิกราชมีพระดํารัสใหเตรียมพโยธาเพื่อจะเสด็จไปเฝาพระเตมีย
กุมาร ซึ่งบวชบําเพ็ญพรตอยูในปาดานปราจีนทิศของเมือง แตการเขาไปนี้
พระราชาเปนผูเสด็จเขาไปกอนเพือ่ สอบถามทุกขสขุ ซึ่งกันและกัน พระ
เทวีจงึ เสด็จเขาไป เมื่อเห็นพระโอรสเสด็จประทับนัง่ อยู ดวยความปลื้ม
ปติพระนางตรงเขาไปกอดพระบาทของพระโอรส ทรงกันแสงสะอึก
สะอื้นแลวถอยออกมา
“พอเตมียบริโภคแตใบไมพลไมในปา ทําไมจึงมีรางกายสดใส”
พระราชาจึงถามพระเตมียว า เตมียกมุ ารจึงทูลตอบวา

“ขอเดชะการทีเ่ ปนเชนนี้เพราะเหตุวา สละความหวงใยไมใหมาเกาะเกี่ยว
23
จิตใจ อะไรที่ลว งมาแลวก็ไมคิดเศราโศก ไมคิดอยากไดสิ่งที่ยงั มาไมถึง

พยายามรักษาจิตใจในสิ่งที่เปนปจจุบนั เทานั้น จึงทําใหผิวพรรณของ
หมอมฉันไมเศราหมอง”
“เมื่อพอไมเปนกาลกิณีแลว พอก็ควรจะกลับไปครองราชสมบัติเพือ่
ประโยชนแกชนหมูม ากเถิด บัดนี้กเ็ อาเบญจราชกกุธภัณฑมาดวยแลว
และเมือ่ กลับไปถึงบานเมืองแลวจะได ไปสูข อลูกกษัตริยอื่นใหมาเปน
อัครมเหสี พระกูลวงศของเราก็ไมเสียไป”
เตมียกลับกลาวตัดบทวา
การบวชควรจะบวชเมือ่ ยังหนุม เพราะสังขารรางกายของเราตกอยูในคติ
ของธรรมดา เกิดแลวก็เจ็บตายไปตามสภาพรูไมไดวา เราจะตายเมือ่ ใด
พระราชบิดาก็คงเห็น บางคนลูกตายกอนพอแม นองตายกอนพี่ เหลานี้

แลว จะมัวประมาทอยูไดอยางไร โลกถูกครอบงําอยูด วยมฤตยู พระองค
ลองคิดดูชางหูกเขาจะทอผาสักผืนหนึ่ง ทอไปทอไปขางหนา ก็นอยเขา
ฉันใด ชีวิตของคนเราก็เชนนั้นพระองคอยามัวประมาทอยูเ ลย”
24
พระราชาไดสดับแลวก็คิดจะบวชบาง แตก็คิดจะลองใจเตมียกมุ ารดูอีก ก็

ตรัสชวนในราชสมบัติและยกเอากามคุณตาง ๆ มาลอ แตพระเตมียก็คง
ยืนยันเชนนั้นพรอมกับอธิบายถึงผลภัยของราชสมบัติมีประการตาง ๆ ตน
พระราชาตกลงพระทัยจะผนวช
จึงใหเอากลองไปตีปาวประกาศวาใครอยากบวชในพระราชสํานักพระเต
มียก็จงบวชเถิด และมิใชแตเทานั้น ยังจารึกแผนทองคําไปติดไวทเี่ สาทอง
พระโรงวา ใครตองการทรัพยสมบัติใด ๆ ในคลังหลวงจงมาเอาไปเถิด
พรอมกันนั้นก็ใหเปดพระคลังทัง้ สิบสองพระคลังเพือ่ จะใหคนที่ปรารถนา

จะไดขนเอา ประชาชนราษฎรพากันแตกตืน่ ไปบวชในพระราชสํานักพระ
เตมีย บานเรือนก็เปดทิ้งไวโดยไมสนใจ ทีบ่ ริเวณสามโยชน เต็มไปดวย
ดาบสและดาสินี บรรดารถและชางมาที่พระราชานํามาแตเมืองก็ปลอยให
ผุพัง ชางมาก็กลายเปนมาปาชางปาเกลือ่ นไปในปานั้น
พระราชาที่อยูใกลเคียงไดทราบวา กรุงพาราณสีไมมีผูคุมครองรักษา ก็ยก

พหลโยธาหมายจะยึดครองเอาไวในอํานาจ
25
เมื่อมาถึงไดเห็นประกาศที่พระกาสิกราชติดไว ก็ทํา ใหเกิดสงสัยวา ทําไม

คนเหลานี้จึงทิ้งสมบัติทั้งปวงเสีย ออกไปบวชอยูใ นปาได บานเรือน
ราษฎรก็ทงิ้ ไว ประตูเมืองก็หาคนปดมิได แตทรัพยสมบัติยังคงอยูทุกอยาง
เลยยกพหลโยธาตามออกในปา พบพระราชาและพลเมืองบวชเปนฤษี
บําเพ็ญพรตอยูในปานั้น
และเมือ่ ไดสดับธรรมะที่พระเตมียใหโอวาทเขาอีก เลยทําใหคิดจะหลีก

เรนออกหาความสุข พากันสละชางมาตลอดจนเครือ่ งอาวุธ บวชอยูใน
สํานักพระเตมีย ในบริเวณปาดาษดา ไปดวยรถที่ผุพงั ทรุดโทรม สัตวปา
วิ่งกันไปในปาเกลื่อนไปหมดลวนแตเชื่อง ๆ รวมอยูใ กล ๆ กับบรรดาฤษี
เหลานั้นก็บําเพ็ญฌานสมาบัติ ตายไปไดบังเกิดในเทวโลก
คติเรื่องนี้ทคี่ วรจะได คือการตั้งใจแนวแน

อยากจะไดสงิ่ อันใดสมดังความตั้งใจอันนั้น
ก็พยายามจนสําเร็จและไดเห็นความ อดทน
อดกลัน้ ของพระเตมีย ซึง่ ตองทํา เปนคนงอย
คนใบ คนหูหนวกสารพัดเปนเวลาตั้ง ๑๐ กวาป
26
หากเราจะตั้งใจแลวพยายามทําก็จะตองสําเร็จจนได
ในวันหนึ่ง เรื่องพระเตมียก ็จบลงดวยความสําเร็จทุกประการฉะนี้
(เรื่องพระเจาสิบชาติ
เปนเรื่องทีม่ าจากคัมภีรพ ุทธศาสนาซึ่งมีชื่อวา “มหานิบาตชาดก”)
27
ªÒµÔ·Õè 2 ¾ÃÐÁËÒª¹¡ (ÇÔÃÔÂÐºÒÃÁÕ)
ในอดีตทีล่ วงมาแลว มีพระมหากษัตริยพระองคหนึง่ นามวา มหาชนก

เสวยราชสมบัติในเมืองมิถิลา ทาวเธอมีโอรสสองพระองค องคหนึ่งนาม
วา อริฎฐชนก อีกองคหนึ่งมีนามวาโปลชนก พระองคไดทรงตัง้ อริฎฐ
ชนกในตําเเหนง อุปราช และโปลชนกในตําเเหนง เสนาบดี ตอมาเมือ่ ทาว
เธอสวรรคตแลว อุปราชก็ไดขึ้นครองแผนดินเสวยราชสมบัติแทน และได
28
แตงตั้งเจาโปลชนกผูเปนนองใหเปนอุปราช ในขณะเมือ่ เจาอริฎฐชนก

เปนอุราชอยูนนั้ ก็รูสึกวาเปนคนยุติธรรมดีอยู แตเมื่อเปนพระเจาแผนดิน
แลวหูเบา ฟงแตถอ ยคําคนประจบสอพลอ เพราะตามธรรมดาคนประจบ
สอพลอนัน้ จะตองหาเรื่องฟองคนนั้นคนนี้อยูเ สมอ เพราะคนไมทํางาน
แตก็อยากไดความชอบ และการไดความชอบโดยไมตองทํางานวิธีงาย
ที่สุดคือเหยียบย่ําผูอนื่ ใหตกแลวตนจะไดแทนตําแหนงนัน้
ตามธรรมดาของโลกยอมจะมีเชนนี้ตลอดกาล ผูทรงอํานาจกับความหูเบา
มักจะเปนของคูกัน ถาใครไดอานพงศาวดารจีน หรือแมแตประวัติศาตร
ของไทย จะเห็นความหูเบามักจะทําไหบานเมืองตองพินาศ เรื่องนีก้ ็
เชนเดียวกัน
เจาอุปราชโปลชนกถูกกลาวหาจากผูใกลชิดของพระเจากรุงมิถิลาวาจะทํา
การกบฎ เพราะเจาอุปราชทรงอํานาจในทางการเมืองมาก ครั้งแรกก็ยงั ไม
ยอมเชื่อ ครั้งทีส่ องก็ชักลังเล พอครั้งมี่สามก็ทรงเชื่อเอาเลย ลืมคิดวาผูเปน
นองของพระองคที่คลานตามกันออกมาแท ๆ ลักษณะเชนนีเ้ ขาหลักทีว่ า
“อันเสาหินแปดศอกตอกเปนหลักไปมาผลักบอยเขาเสายังไหว”
29
แมความรักระหวางพี่กับนองก็ตัดได ถึงกับสัง่ ใหจับพระมหาอุปราชไป

คุมขังไวยงั ที่แหงหนึง่ โดยหาความผิดมิไดมีคนควบคุมอยูอ ยางแข็งแรง
เจาอุปราชถูกควบคุมโดยหาความผิดมิได ก็คิดจะหลบหนีออกไป จึงตัง้
สัตยอธิษฐานวา
“ขอเดชะพระเสื้อเมืองทรงเมืองที่ศักดิ์สทิ ธิ์ทั้งหลายตัวขาพเจามิไดคิด
ทรยศตอที่ชายเลย แตกลับถูกจับคุมขังทําโทษหาความผิดมิได ถาใจของ
ขาพเจาซื่อสัตยตอพี่ชายจริงแลว ขอใหโซตรวนขื่อคาตลอดจนประตูคกุ
จงเปดใหประจักษเถิด”
พอสิ้นคําอธิษฐานเทานัน้ ดวยความสัตยสุจริตของมหาอุปราช บรรดา
เครื่องจองจําทัง้ หลายก็หลุดออกจากกายของพระองคประตูเรือนจําก็เปด
มหาอุปราชก็เลยหนีออกจากทีน่ ั้นไปซุมซอนอยูตามชายแดน
30
พวกพลเมืองไดทราบขาวอุปราชหนีออกมา และเห็นวาพระเจาแผนดิน
เชื่อถือแตคําสอพลอถึงกับกําจัดนองในไสจงึ พากันเห็นใจเจาอุปราช ๆ ก็
ไพลพลมากขึ้น ตอนนี้พระเจาแผนดินไมกลาสงคนออกติดตามแลว
เพราะกลัวจะเกิดศึกกลางเมืองขึ้น เพราะทราบดีวาถาสงคนออกไปจับเจา
อุปราชก็คงจะตองสูจ ึงเลยทําเปนใจดีไมติดตาม
เจาอุปราชรวบรวมไพลพลไดพอสมควรแลวก็คิดวา
“ครั้งกอนเราซื่อสัตยตอ พี่ชาย แตถูกกลาวหาวาเปนกบฎถูกจับคุมขัง จน
ตองทําสัตยาอธิษฐานจึงหลุดพนออกมาได ตอไปนีเ้ ราจะตองทําความชั่ว
ตอบแทนพี่ชายบางละ”
เมื่อตัดสินใจเชนนี้แลว เจาโปลชนกก็รวบรวมไพลพลเสบียงอาหาร
พรอมแลวก็ยกกองทัพเขามายังมิถลิ านคร บรรดาหัวเมืองรายทางรูวาเปน
กอง ทัพของพระเจาโปลชนก ก็ไมสกู ลับเขาดวยเสียอีก เจาโปลชนกก็เลย
ไดคนมากขึน้ อีก ทัพก็ยกมาไดโดยเร็วเพราะหาคนตานทานมิได ตราบ
จนกระทั่งถึงชานพระนคร จึงมีสาสนสง เขาทารบวา
“พระเจาพี่ ครั้งกอนหมอมฉันไมเคยจะคิดประทุษรายพระเจาพี่เลย แต
31
หมอมฉันก็ตอ งถูกจองจําทําโทษที่พระเจาพี่เชื่อแตคาํ สอพลอ บัดนี้หมอม

ฉันจะประทุษรายพระเจาพี่บางละ ถาจะไมใหเกิดสงคราม ขอใหพระเจาพี่
มอบราชสมบัติใหหมอมฉันเสียโดยดี ถาไมใหกจ็ งเรงเตรียมตัวออกมาชน
ชางกับหมอมฉันในวันรุงขึน้
พระเจาอริฎฐชนก พอมาถึงตอนนี้ก็ตอ งตกกระไดพลอยโจน จึงคิดจะยก

พลออกไปตอสูกัน แตในขณะนีน้ พระอัครมเหสีทรงพระครรภอยู พระเจา
อริฎฐชนกจึงตรัสเรียกมาสั่งวา
“นองหญิง ขึ้นชื่อวาสงครามแลวไมดเี ลย เพราะมีแตความพินาศเทานั้น
ประดุจสาดน้ํารด กันก็ยอ มจะเปยกปอนไปดวยกันทั้งสองฝาย
อีกประการหนึง่ เปนเรื่องที่คาดหมายลงไปแลวแนนอนวาจะชนะฝายเดียว
นั้นก็ไมได พี่จะยกพลออกไปสูก ับเจาโปลชนก หากพี่เปนอะไรไป เจาจง
พยายามรักษาครรภใหจงดีเจาจงคิดถึงลูกของเราใหมาก”
32
แลวก็ยกพลออกไป และก็เปนตามลางสังหรณทพี่ ระเจาอริฎฐชนกคาดวา

จะแพก็แพจริง ๆ เพราะเมื่อไดชนชางกับเจาโปลชนกก็พลาดพลัง้ เสียที
ถูกเจาโปลชนกฟนสิน้ พระชนมกบั คอชาง ไพลพลก็แตกกระจัดกระจาย
พายหนีอยางไมเปนกระบวน
พระเทวีไดทราบขาววาพระสวามีสนิ้ พระชนม และประชาชนพลเมือง

แตกตื่นอุมลูกจูงหลานหนีขาศึก พระนางก็เก็บของมีคาใสลงใน กระเชา
เอาผาเกา ๆ ปดแลวเอาขาวสารใสขางบน แลวแตงตัวดวยเสื้อผาเกา ๆ
รองไหฟูมฟายหลบหนีปะปนไปกับประชาชนพลเมือง โดยไมรวู าใคร
เปนใคร
“จะหนีไปทางใดจึงจะรอดพนจากขาศึก” พระนางคิดอยูแตในใจ แลว
ระลึกขึน้ ไดวา
“เมืองกาลจัมปาอยูทางทิศเหนือกับมิถิลา ถาหากหลบหนีไปเมืองนีไ้ ดก็
ปลอดภัย” จึงพยายามดัน้ ดนไปจนออกประตูดานเหนือของเมืองได
33
ดวยบุญญาธิการของทารกในครรภ บันดาลใหรอนไปถึงพระอินทร เขา

ลักษณะที่วา “ทิพยอาสนเคยออนแตกอ นมา กระดางดังศิลาประหลาดใจ
จะมีเหตุมั่นแมนในแดนดิน ” อมรินทรเรงคิดสงสัย จึงสอดสองทิพยเนตร
ดูเหตุภัย ก็ไดทราบวาพระโพธิสัตวซึ่งอยูในครรภของพระนางจะไดรับ
ทุกข พระนางจะไปเมืองกาลจัมปาแตก็ไมรจู ักหนทาง เดี๋ยวนีไ้ ปนัง่ ถาม
ทางผูคนที่ผานไปมาอยู ณ ศาลาพักคนเดินทางจําจะตองอนุเคราะห ถาไม
อนุเคราะหหัวเราจะตองแตกเปนเจ็ดเสี่ยง เออ.? คิดดูก็นาหนักใจแทนพระ
อินทรเสียจริง ไมวาคนมีบุญจะตกทุกขไดยากอยางไร เปนตองเดือดรอน
ไปกับเขาดวยเสมอ เวลาเขาเสวยสุขสิไม เคยคิดถึงพระอินทรเลย จึง
เนรมิตตนเปนคนชรา ขับเกวียนผานมาทางนัน้ พระนางพอเหลือบแลเห็น
ก็ออกปากถามทันที
“ตาจา หลานอยากจะรูว าเมืองกาลจัมปาอยูทางไหน”

“แมหนูจะไปไหนละ”
“ฉันจะไปเมืองกาลจัมปา”
34
“ญาติฉันมีอยูทางเมืองนั้น สามีออกไปรบขาศึกก็ตายเสีย ฉันก็เลยจะ

พึ่งพาอาศัยญาติอยู”
“ถาอยางนัน้ ดีทีเดียว ตาก็จะไปเมืองกาลจัมปาเหมือนกันแมหนูมาขึ้น
เกวียนเถิด” เหมือนเทวดามาโปรด และแททจี่ ริงก็เทวดามาโปรดจริง ๆ
เมื่อขึ้นเกวียนเพราะความเหนือ่ ยและเพลียในการที่ระหกระเหิน พระนาง

ก็เอนกายลงพักผอนและก็เลยหลับไป นางตื่นขึน้ ในตอนเย็น ก็พบวานาง
ไดถึงเมืองแหงหนึง่ จึงถามตาคนขับเกวียนวา
“ตาจา เมืองทีเ่ ห็นอยูขางหนานั้นเขาเรียกวาเมืองอะไร”
“เมืองกาลจัมปาที่แมหนูตองการจะมานัน้ เเหละ”
“โอ.? ตา เขาวาเมืองกาลจัมปาไกลตัง้ ๖๐ โยชนทําไมถึงเร็วนัก”
“แมหนูไมรูดอก ตาเปนคนเดินทางผานไปมาเสมอ ยอมจะรูจ ักทางออม นี่

ตามาทางลัดจึงเร็วนัก”
35
เทวดาวาเขานั้น
บานอยูทางเหนือ จะตองรีบไป ใหพระนางลงเสียตรงนี้ พระนางจึงลงจาก

เกวียนไปพักอยูที่ศาลาหนาเมือง คิดไมตกวาจะไปทางไหนดี เพราะเมือง
นี้นางไมรูจกั ใครเลย
ในขณะนัน้ อาจารยผูใหญผูหนึ่งพาลูกศิษยเดินทาง ผานมาทางนัน้ เห็น
นางนั่งอยูในศาลาหนาตานาเอ็นดูเกิดความสงสารเขาสอบถามไดความวา
นางหนีภัยมาจากขาศึกมา ญาติพี่นองก็ไมมี
นางดูลักษณะ เห็นวาเปนคนดีก็ยอมไปดวย และไดแสดงตนใหบรรดา
ศิษยและคนอืน่ ทราบวานางเปนนองของอาจารยผูนนั้ และไดไปอาศัยอยู
กับอาจารยฐานะนอง จวบจนกระทัง่ นาง ไดคลอดบุตรวา มหาชนก
มหาชนกเมือ่ เติบใหญขึ้นมาไปกับเด็กทัง้ ปวง ถูกรังแกก็ตอสู เด็กเหลานั้น

สูไมได วิ่งไปบอกพอแมวาถูกเด็กลูกไมมีพอ ทํารายเอา เมื่อเด็กพูดกันบอย
ๆ มหาชนกก็เกิดสงสัย วันหนึ่งสบโอกาสจึงถามมารดาวา
36
“แมจา ใครเปนพอฉัน” “ก็ทานอาจารยนนั้ เเหละเปนบิดาของเจา” ครั้ง

แรกพระมหาชนกก็เชื่อ แตเมื่อไดยินพวกเด็ก ๆ ยังพูดอยูเชนนั้นก็เกิด
สงสัย ดีรายมารดาเห็นจะไมบอกกับเราจริง ๆ แมครัง้ ที่สองมหาชน
กถามมารดาก็ตอบเชนเดียวกับครั้งแรก มหาชนกจึงคิดหาอุบายจะให
มารดาบอกใหได แมจา ขอใหบอกความจริงกับฉันเถิดวา ใครเปนพอของ
ฉัน” “ก็ทานอาจารยยังไงเลาเปนพอของเจา” “ทําไมแมใหฉันเรียกวาลุง
เลา” “เพราะอาจารยอยากใหเรียกเชนนั้น”
มหาชนกก็ยนื่ คําขาดวา “ถาแมไมบอกความจริงใหฉนั ทราบ ฉันจะกัดนม

แมใหขาดเลย” ไมใชแตพูดเปลา ๆ มหาชนกเอาฟนดัดหัวนมมารดาจริง ๆ
ดวย แตไมแรงนัก “โอย ?แมเจ็บ” มารดาอุทานออกมา “เมื่อเจ็บแมตอ ง
บอกความจริงใหฉันรู” “เอาละ แมจะบอกใหรู แตทยี่ ังไมบอกเจาก็เพราะ
เจายังเล็กนักไมสามารถทําอะไรได เจาเปนลูก
37
กษัตริยเมืองมิถลิ านครบิดาของเจาชื่ออริฐชนก ถูกเจาอุปราชโปลชนกแยง

สมบัติ พอเจาตายในที่รบ มารดากําลังทองอยูก็หลบหนีเซซัดมาอาศัยอยู
กับทานอาจารย ณ ที่น”ี้
และนับตั้งแตนั้นมาเจามหาชนกแมจะถูกพวกเด็ก ๆ วาลูกไมมีพอ ก็ไมมี

ความโกรธเคือง และพยายามเลาเรียนวิชาการทุกประเภท เพื่อตองการจะ
กลับไปเอาราชสมบัติคนื ใหจงได จวบจนกระทั่งอายุได ๑๖ ป เจา
มหาชนกก็เรียนศิลปศาสตร ๑๘ ประการจบหมด ผิวพรรณของเจามหา
ชนกผองใสเปรียบเหมือนทองคําความคิดทีจ่ ะเอาสมบัติของพอคืนก็มาก
ขึ้น วันหนึ่งจึงเขาไปถามมารดาวา “แมจา แมจากเมืองมาแตตัวหรือวาได
สมบัติของพอมาบาง” “เจาถามทําไม” “เพราะวาลูกตองการจะเอาไปทํา
ทุน แกแคนเอาสมบัติของพอกลับคืนมา” “แมเอาแกวมาดวย ๓ ดวง เปน
แกววิเชียน ๑ ดวง มณีดวง ๑ แกวมุกดาดวง ๑ แกวทัง้ ๓ นี้ มีราคามาก
หากจะมาขายก็ไดเปนเงินเปนจํานวนมาก พอทีจ่ ะทําทุนสําหรับเอาราช
สมบัติของพอเจากลับคืนมาได” “ลูกตองเอาเพียงครึง่ เดียว เพี่อจะทําทุน
38
ไปคาขายยังสุวรรณภูมิ จะไดรวบรวมเงินทองและผูค นเพือ่ ชิงเอาราช

สมบัติของพระบิดากลับคืนมาใหได” “เจาอยาไปคาขายเลย เอาแกวสาม
ดวงนี้แหละขายซองสมผูคนเถิด เจาไปไกลแมเปนหวง”
เจามหาชนกก็ไมยนิ ยอม มารดาจึงเอาเงินทองมาให เจามหาชนกก็ซอื้

สินคาบรรทุกสําเภาเตรียมจะไปคาขาย ณ สุวรรณภูมิกับพวกพอคามาก
หนาหลายตาดวยกัน เมือ่ จัดแจงเรียบรอยแลว มหาชนกก็มาลามารดาเพื่อ
จะเดินทาง
“เจาจงเดินทางโดยสวัสดิภาพ คิดอะไรใหสมปรารถนา” มารดาเจามหา
ชนกใหพรแถมทายวา “เจาจงอยาจองเวรเลยสมบัตมิ ันเสียไปแลว ก็แลว
ไปเถิด เรามีอยูมีกนิ ก็พอสมควรแลว” แตเจามหาชนกก็บอกวาอยากจะ
เดินทางทองเที่ยวเปนการเปดหูเปดตา และจะไปเพียงครั้งเดียวเทานัน้
39
ในขณะทีเ่ จามหาชนกลงเรือเพื่อเดินทางไปคาขายยังสุวรรณภูมินนั้ ก็พอ

กับเจาโปลชนกกําลังประชวรหนักอยูในเมืองมิถิลานคร หลังจากที่ออก
เดินทางเห็นแตน้ํากับฟาแลวประมาณไดสัก ๗ วัน เรือก็ประสบเขากับ
มรสุมอยางหนัก ผลสุดทายเรือบรรทุกสินคา และผูโดยสารก็อับปางลง
ทามกลางเสียงรองไหคร่ําครวญของผูกลัวตาย แตเจามหาชนกมิไดคร่ํา
ครวญร่ําไรอยางคนอืน่ เขา กับ ๑๕ วา นับวาเปนระยะไกลมาก
ขณะที่เรือของเจามหาชนกอับปางนัน้ ก็พอดีกับเจาโปลชนกซึ่งครองราช
สมบัติอยู ณ กรุงมิถิลา เสด็จสวรรคตเพราะโรคาพาธ .. เจามหาชนกมิได
ทอถอย พยายามวายน้ํากระเสือกกระสนเพือ่ จะใหรอดจากความตาย กลาว
วานานถึง ๗ วัน และในวันที่ ๗ กําหนด
ไดวาเปนวันอุโบสถ ก็ยังไดสมาทานโดยอธิษฐานอุโบสถในขณะลอยคอ
อยูในทะเล ..ดวยบุญบารมีแตปางบรรพของเจามหาชนกไดทําไวให รอน
40
ถึงนางเมขลาซึ่งกลาววาเปนผูรักษาสมุทรดังทีเ่ ลาไวในรามเกียรติว์ า นาง

เมขลาเปนพนักงานรักษาสมุทร มีแกวประจําตัวอยู ๑ ดวง ถานางโยนขึ้น
จะเห็นแสงแวววับจับตา ซึ่งเราเรียกกันวาฟาแลบ ไดไปเลนกับเทพบุตร
และนางฟาในเวลานักขัตฤกษไดโยนแกวเลนแสง แกวนี้สอ งไปจนรามสูร
เห็นก็อยากได จึงไปไลหวังจะไดแกว แตก็ไมได เพระนางเมขลาเอาแกว
สองตาทําใหหนามืด เลยโมโหขวางขวานหวังจะฆาซึ่งก็ไมถูกนาง ทาง
มนุษยเราเรียกฟารองและฟาผานั้นเอง นี้แหละเปนเรื่องของนางเมขลา
เผอิญวันเรือแตกนัน้ นางเมขลากําลังไปประชุมอยูกบั เทพบุตรนางฟา จวบ
จนถึงวันที่ ๘ จึงกลับมา ไดเห็นมหาชนกวายน้ําอยูจ ึงชวยพาขึน้ จาก
สมุทรมาไวในอุทยานของพระเจาโปลชนก แลวก็กลับไปทีอ่ ยู เจา
มหาชนก ก็นอนหลับอยูในสวน
เมื่อเจามหาชนกมาหลับอยูในพระราชอุทยาน นัน้ พระเจากรุงมิถิลา

สวรรคตได ๗ วันนี้ ราชธิดาของเจาโปลชนกพยายามเลือกหาผูสมควร
ใหเสวยราชสมบัติแทนพระบิดา โดยปาวรองใหอํามาตยขาราชการมาเฝา
41
นางจะเลือกเอาเปนคูค รอง นางก็ไมเลือกใคร ตอมาถึงวาระเศรษฐีคฤหบดี

ก็ไมมีใครไดนาง นางจึงปรึกษากับราชปุโรหิตวา จะทําอยางไรดีจึงจะได
คนมาครองราชสมบัติ ราชปุโลหิตจึงทูลตอบวา
“ขาแตพระแมเจา ตามโบราณมาถาพระเจาแผนดินไมมีบุตรชาย ถึงแก
สวรรคตแลว อํามาตยขาราชบริพานตางก็จะเซนสรวงสังเวยเทพยดา
อารักษ เสี่ยงราชรถออกไป ถาราชรถไปเกยถูกผูใด เห็นทีบุญแลวก็จงเชิญ
มาครองราชสมบัต”ิ
“ถาเชนนัน้ ทานอาจารยจงจัดแจงทําพิธีเสี่ยงราชรถเถิด” ราชปุโรหิตจึง

จัดแจงทําบวงสรวงสังเวยอธิษฐานขอไหไดผูพระทําการสืบราชสมบัติ
แทน แลวเทียมรถดวยมามงคลปลอยออกไป
มาที่นํารถนั้นเหมือนจะมีหวั ใจ หรือไมกด็ ูเหมือนมีคนมาชักสายขับขี่ไป

ใหบายหนาออกประตูเมืองดานทิศตะวันออก มุงหนาตรงไปยังอุทยานที่
เจามหาชนกนอนหลับอยู ราชรถไปถึงสวนหลวงก็เลี้ยวเขาไปภายในสวน
42
เมื่อถึงทีเ่ จามหาชนกนอนอยู ก็ไป แลนวนอยูสามรอบก็หยุดที่ปลายเทา

ของเจามหาชนก ราชปุโรหิตที่ตามราชรถไปเห็นดังนั้นจึงคิดวา
“ถาชายคนนี้เปนผูทีบุญ เวลาไดยินเสียงดุริยดนตรีคงจะไมตื่นตกใจ ถาไม
มีบุญคงตืน่ ตกใจหนีเปนแน” “จึงสั่งใหประโคมดนตรีขึ้นพรอมกันเสียง
ดังกึกกอง
เจามหาชนกไดยนิ เสียงอึกทึกครึกโครม รูสึกตัวตืน่ ขึ้นก็เปดผาคลุมหนา

ออกดู ก็เห็นคนชุมนุมกันอยูม ากมายก็รูไดทนั ทีวาเรานี่จะถึงแกสมบัติ
แลว เลยชักผาปดหนานอนตอไป ราชปุโรหิตจึงคลานเขาปลายพระบาท
เลิกผาคลุมออกพิจารณาดูเทา แลวประกาศแกชนทัง้ ปวงทีม่ ารวมชุมนุม
กันวา “อยาวาแตจะครองสมบัติในเมืองเทานี้แมราชสมบัติทั้ง ๓ ทวิป
ทานผูนี้ก็สามารถจะครอบครองได
แลวจึงสัง่ ใหประโคมดนตรีขึ้นอีกครัง้ หนึง่ คราวนี้ดงั ยิ่งกวาคราวแรกเสีย

อีก เจามหาชนกจึงเปดผามองดู ราชปุโรหิตจึงทูลวา
43
“ขาแตพระองค อยาทรงบรรทมอยูเลย สมบัติในเมืองมิถลิ านี้มาถึงแลว”

เจามหาชนกจึงตรัสถามวา
“พระเจาแผนดินของพวกทานไปไหนเสียเลา จึงมาหาคนอยางเราไปเปน
พระเจาแผนดิน”
“ขอเดชะ พระราชาพระองคกอ นไดเสด็จสวรรคตได ๗ วันแลวพระเจา
ขา”
“พระราชโอรสของพระแผนดินทานไมมีหรือ”
“ขอเดชะ ไมมีพระเจาขา มีแตพระราชธิดาองคเดียวเทานั้น”
“ถาอยางนัน้ เราจะรับครองราชสมบัต”ิ
ราชปุโรหิตจึงเอาเครื่องทรงมาถวายใหเจามหาชนกทรงทําพิธีมอบราช
สมบัติมอบราชบัติกนั ณ ที่นั้นเอง แลวจึงไดเสด็จขึน้ สูพระราชมณเฑียร
พระราชธิดาคิดจะลองดูวาคนผูนจี้ ะมีปญญาหรือไมจึงตรัสใหราชบุรุษคน
หนึ่งไปทูลเจามหาชน วาพระราชธิดารับสั่งใหเสด็จเขาไปเฝา แตเจามหา
ชนกทําเปนไมใสใจ เพียงดําเนินชมปรางคปราสาท ที่นั่นก็สวย ทีน่ ี่ก็สวย
แมพระราชธิดาจะใชไหมาเชิญ ๒ ครั้ง ก็ยังปฏิบัติเชน
44
ตอมาเมือ่ ไดเวลาพอสมควรแลว เจามหาชนกก็ไดเสด็จขึ้นสูเรือนหลวง

พระราชธิดาเสด็จออกมารับถึงบันได ยื่นพระหัตถใหเจามหาชนก ๆ จึงจับ
มือ พระราชธิดาพาเขาไปประทับภายในพรอมกับดํารัสเรียกราชปุโรหิต
แลวถามวา
“พระราชาของพวกทานจวนจะสวรรคต ไดรับสั่งขอความวาอยางไรไว
บาง”
“บอกไววามีอะไรบาง”
“ขอเดชะ มีรบั สั่งไวหลายประการ”

“ขอแรก ถาผูใดทําใหสิวลีราชธิดาของเรายินดีไดก็ใหยกราชสมบัติใหผู
นั้น”
“ขอนี้ไมมปี ญหาแลว พระนางไดยนื่ มือใหเราพาเขาในเรือนหลวงแลว ขอ
ตอไปเลา”
“ขอตอไปนี้ใหผูที่รจู ักบัลลังก ๔ เหลี่ยม วาที่ใดเปนปลายเทาและทางใด
เปนทางศีรษะ”
45
พอไดยนิ เจามหาชนกแกลงทําเปนไมสนใจ หันไปสนทนากับสิวลีราช

ธิดาเสีย พรอมถอดปน จากศีรษะสงใหพระราชธิดาซึ่งนางก็รูไดเทาทัน
รับปนแลววางที่บัลลังก ๔ เหลี่ยม แลวหันไปถามปุโรหิต
“ทานวาอยางไรขอตอไป”
“ขอตอไปคือบัลลังก ๔ เหลี่ยม ใหรูจักวาทางไหนเปนดานเทาและดาน
ศีรษะ”
เจามหาชนกชี้ไปที่ดานปนวางอยู พลางบอกวา
“ทางดานนั้นแหละเปนดานศีรษะ”
“ขอเดชะ ขอที่ ๓ เรื่องประลองกําลังพะยะคะ”
“ลองอยางไร”
“ที่เมืองนี้มีธนูอยูคันหนึ่งตองใชคนถึง ๑.๐๐๐ คน จึงจะดึงสายธนูนี้ได
ถาผูใดโกงคันธนูคันนี้ไดก็ใหราชสมบัติแกผูนั้น” “ขอนี้ไมยาก พวกทาน
ไปเอาธนูคนั นัน้ มา”
46
ราชปุโรหิตจึงใหทหารไปเอาธนูอันใหญโตมโหฬารมา ณ ที่นั้น เจา

มหาชนกก็เสด็จลงไปหยิบคันธนูขนึ้ มา ประดุจวาของเบา แลวลองขึ้นสาย
โกงดูไดอยางงายดายเพระเจามหาชนกทรงกําลังประดุจชางสาร เสร็จแลว
ก็ลดสายวางคันธนูลงดังเกา
“ขอตอไปเปนเรือ่ งของการคนหาขุมทรัพย”
“พระองคตรัสไวอยางไร”
“พระองคตรัสวา ขุมทรัพยแหงหนึ่งอยูในที่พระอาทิตยขึ้น
“เวลานีไ้ มพอจะคนหาขุมทรัพย เอาไวพรุงนี้คอยคนหากันเถิด”
เปนอันวาวันนั้นเจามหาชนกไดแสดงทั้งปญญา และกําลังปรากฏแก
มหาชนทั้งปวงแลว
รุงขึ้น เจามหาชนกก็ไดใหประชุมราชปุโรหิต และเสนาขาราชบริพารทั้ง

ปวงแลวถามวา
“ขุมทรัพยขอตนของพระราชาวาอยางไร”
“ขอเดชะ” ราชปุโรหิตกลาววา “ขอแรกที่วาขุมทรัพย ที่ ๑ ของเราอยูในที่
พระอาทิตยขนึ้ ”
47
“พวกทานคิดวาอยางไร”
“พวกขาพระองคคิดวาขุมทรัพยนี้คงจะอยูในทางทิศตะวันออกของ
พระราชวัง พระเจาขา”
“แลวพวกทานทําอยางไรตอไป” พวกขาพระองคกพ็ ากันขุดคนในภาคพืน้
ทางดานตะวันออก ในที่ ๆ สงสัยวาจะฝงขุมทรัพยไว”
“แลวไดผลเปนอยางไร”
“ผลคือไมพบขุมทรัพยอะไรเลย”
“ก็เปนอันวาพวกทานไมสามารถจะคนหาไดแลวใชไหม”
“พระเจาขา”
“พระราชาของพวกทาน ยังนิมนตพระเขามาในพระราชนิเวศนเพื่อถวาย
ทานบางหรือเปลา”
“ขอเดชะ ขอนั้นเปนกิจวัตรประจําวันของพระราชาของพวกขาพระองค
ทีเดียว พระองคนมิ นตพระปจเจกโพธิมารับอาหารบิณฑบาตในพระราช
นิเวศนทุกวัน”
“พวกทานทราบไหมวาพระปจเจกโพธินั้นเวลาพระราชาของพวกทาน
เสด็จไปรับที่ใด หรือใหใครไปคอยรับ”
48
“ขอเดชะ พระราชาเสด็จประทับยืนคอยรับอยู ณ บริเวณพระลานประจํา

เสมอ โดยมิไดสง ใครไปคอยรับแทนพระองคเลย”
“ถาเชนนัน้ พวกทานจงไปขุดในที่ ๆ พระราชาของพวกทานยืนคอยรับอยู
ที่นั้นเถิด”
พวกอํามาตยไดยินดังนัน้ ก็ใหจัดแจงจอบเสียมแลวพาไปขุดในทีน่ ั้น ก็พบ

สมบัติของพระราชาเปนขุมแรก ก็พากันดีประหลาดใจ เมื่อกลับมาก็พา
กันสงเสียงดวยความปติวา
“ขอเดชะ ขุมทรัพยทพี่ ระองคชี้ใหขุดนั้นพบแลวพระเจาขา”
“เออ พบแลว ขุดขึ้นเสียใหหมด แลวนํามาเก็บไวในพระคลังหลวง”
“พวกขาพระองคสงสัย”
“สงสัยอะไรละ”
“ทําไมพระองคจึงชี้ใหขุดทีน่ ั้น”
“เพราะพระปจเจกโพธินั้นเปรียบประดุจพระอาทิตยเมื่อทานคอยยืนรับที่
ใด ก็เเสดงวาที่นนั้ มีขมุ ทรัพยอยู เราจึงชี้ใหทานขุดในที่นนั้ แลวก็ขอ
ตอไปเลาพระองคตรัสวาอยางไร”
49
“ขอเดชะ ขอตอไปพระองคตรัสวา ขุมทรัพยในที่พระอาทิตยอัสดง”

“แลวพวกทานไดขุดคนหากันบางหรือเปลา”
“ขอนีเ้ ปลาพระเจาขา เพราะขุมทรัพยที่หนึ่งยังไมไดเลยคิดเสียวา
เหลวไหลมากกวา พระเจาคะ”
“ถาอยางนัน้ พวกทานจะบอกวาใหเราทราบไดหรือไมวาเวลาเลีย้ งดูพระ
ปจเจกโพธิเสร็จแลว เวลากลับพระปจเจกโพธิกลับทางใด”
“ขอเดชะ เวลากลับพระปจเจกโพธิจะกลับทางทายพระราชมณเฑียร”
“แลวพระราชาของพวกทานไปสงเสด็จดวยหรือเปลา”
“ไปสงเสด็จเปนประจําเลยพระเจาคะ”
“เวลาไปสงนัน้ พระองคเสด็จประทับทีใ่ ดละ”
“ เวลาไปสงนั้น พระองคประทับยืน ณ สนามทายพระราชมณเฑียรเปน
ประจําพระเจาขา”
“ถาเชนนัน้ พวกทานลองไปขุดที่ ๆ พระราชาเสด็จประทับยืนทีน่ ั้นดู
พวกอํามาตยขาราชบริพารก็พากันไปขุด ก็พบขุมทรัพยเปนครัง้ ที่ ๒ ก็พา
กันคิดประหลาดใจวาทําไมพระราชาองคใหมของพวกเขาจึงชี้ใหขุดได
แมนถึงเพียงนี้ เพราะวาพวกเขาเองพยายามขุดคนหาจนกระทั่งคิดวา
50
ขุมทรัพยดังกลาวนีค้ งเปนเรื่องเลาตอ ๆ กันมาอยางไรสาระโดยไมมีความ

จริง จึงพากันโหรองแสดงความยินดีอยางกึกกองโกลาหล และพากันเขา
มากราบทูลวาไดพบสมบัติขุมที่ ๒ แลว
“ขุมที่ ๓ พระราชาของพวกทานตรัสไววาอยางไร”
“ทรงตรัสวา ขุมที่หนึง่ อยูภายใน”
“พวกทานไดคนหาหรือยังวาอยูที่ใด”
“พวกขาพระเจาไมไดคน หา เพราะคิดวาคงเหลวเหมือนขุมอื่น ๆ นั้นเเห
ละ”
“ประตูหลวง พวกทานไดสงั เกตหรือเปลาวามีอะไรที่นาสงสัยบาง”
“พวกขาพระบาทไมเคยสงสัย และไมเคยสังเกตเสียดวยวาทีอะไร”
“พวกทานลองไปขุดใกล ประตูพระราชนิเวศ ในบริเวณภายในประตูดูที
ถาโชคของเรายังดีก็อาจจะตีปญหาออก “
พวกอํามาตยก็พากันไปขุด ก็พบอีกตามความบอก ก็ไดกลับมากราบทูลวา

พบไดแหงที่ ๓ แลวตามความคาดหมาย ไดตรัสถามถึงขุมที่ ๔ ตอไป
พวกขาราชบริพารก็ทูลวา “ขุมหนึ่งอยูภายนอก” ก็ทรงชี้ใหขุดที่ใกลประตู
51
พระราชนิเวศ แตอยูภายนอกประตู ก็ไดพบอีก ขาราชบริพานก็โหรอง

ดวยความยินดี วาพระราชาใหมของพวกเรานี้ชางทรงปญญาเกินสามัญชน
ทีเดียว อันขุมทรัพยนี้พวกเราเทีย่ วคนหาตามที่ตาง ๆ จนทอดอาลัยแลววา
เปนของไมจริง นับเปนลาภทีพวกเราไดพระราชาทีท่ รงปญญาอยางนี้ เมือ่
กราบทูลใหทรงทราบวาไดพบขุมทรัพยที่ ๔ ก็ตรัสถามวา
“ทรงตรัสไวเพียงเทานี้หรืออยางไร”
“หามิได พระองคยังตรัสไวอีก”
“ตรัสไววา ขุมทรัพยอีกขุมหนึง่ ไมไดอยูข างนอกและขางใน”
“ถาเชนนัน้ พวกทานจงขุดลงที่ธรณีประตูพระราชนิเวศ” เมื่อพวกอํามาตย
ราชปุโรหิตขุดลงไปที่ธรณีประตู ก็พบขุมทรัพยดังกลาว
“แลวตรัสอยางไรอีก”
“ตรัสวา ขุมหนึง่ อยูในที่ขนึ้ ”
“จงขุดที่ประตูขนึ้ พระราชนิเวศ” พวกอํามาตยไดพากันขุดลงไป ก็พบ
ขุมทรัพยอกี ขุมหนึ่งในประตูราชนิเวศ
“ตรัสวา ขุมทรัพยหนึง่ อยูในทีล่ ง”
“พระราชาของพวกทานเวลาเสด็จออกจากพระราชนิเวศนั้น โดยปกติ
52
เสด็จดวยอะไร”
“สวนมากพระองคเสด็จทรงคชสาร เสด็จเที่ยวตรวจโรงทานและความ
ทุกขสุขของราษฎร “แลวเสด็จกลับลงจากคชสาร ณ ที่ใด”
“ขอเดชะ เสด็จลงเกยชาลาขางหนา”
“พวกทานจงไปขุดที่หนาเกยเปนที่เสด็จลงนั้นเถิด”
พวกอํามาตยพากันไปขุด ก็พบขุมทรัพยตามที่คาดและไดทูลใหทราบ
ตอไปวาพระราชาของพวกเขาไดตรัสวา
“ขุมทรัพยขุมหนึ่งอยูในระหวางไมส”ี่
“พวกทานเคยเห็นไมรงั หรือเปลา”
“เคยเห็นพระเจาคะ”
“เคยมีอยูทไี่ หนเลา”
“อยูในพระราชอุทยานพระเจาคะ”
“ไมรังนั้นมี ๔ ตน หรือเปลา”
“ขอเดชะ ไมรังนัน้ มีมากกวา ๔ ตน แตวามิไดขึ้นเปน ๔ เหลี่ยม ๔ มุมเลย
แตมีขึ้นเรียงรายกันไป”
53
“แลวพวกทานเขาใจวาอยางไรเลา”
“พวกขาพระองคคิดวาอยูใ นพระราชอุทยานเปนแนพระเจาขา” พวกทาน
เคยขุดบางหรือเปลา”
“เปลาเลยพระเจาคะ”
“ถาพวกทานไปขุดในพระราชอุทยานก็คงเหนื่อยเปลาเพราะจะไมพบ
ขุมทรัพยในนั้นเลย”
“ถาอยางนัน้ จะใหขุดที่ใดพระเจาคะ จึงจะพบขุมทรัพย”
“ทานจงขุดที่ทวารทั้ง ๔แหง ที่มีพระแทนทําดวยไมรังอยู”
พวกอํามาตยก็ไปขุดก็พบทัง้ ๔ แหง และไดทูลตอไปวา “พระราชาของ

พวกขาพระองคไดตรัสไวอีกวา ขุมทรัพยอยูประมาณโยชนหนึง่ ”
“พวกทานไดขุดหาบางหรือเปลาละ”
“พวกขาพระองคไดพาไปขุดในบริเวณในปาที่หางจากเมืองไปประมาณ
โยชนหนึง่ พระจาคะ”
“แลวไมพบอะไรเลยเชียวรึ”
“ไมพบเลยพระเจาคะ”
54
“ถาเชนนัน้ ลองทดลองดูวาเราจะคิดปญหานั้นตกหรือไมพวกทานจงลอง
วัดจากแทนบรรทมไปดูขางละ ๔ ศอก แลวลองคุดไปดูซิจะพบอะไรบาง”
พวกอํามาตยไดวัดจากทิศตะวันออกครบ ๓ ศอก แลวก็ขุดลงไปพบ

ขุมทรัพย ทิศเหนือ ทิศใต ทิศตะวันตก รวม ๔ ทิศ ก็พบทั้งสิน้ จึงพากันมา
กราบทูล “ขอเดชะ พวกจาพระองคไดไปขุดคนตามที่ทรงแกปญหาแลว
ปรากฏวาพบทุกแหงพระเจาคะ แตพวกขาพระองค เกิดสงสัยวาทําไม
พระราชาตรัสวาขุมทรัพยอยูในโยชนหนึ่งแตนี้หางจากพระแทนบรรทม
เพียง ๔ ศอก เทานัน้ ขอพระองคไดโปรดใหความแจมแจงดวยเถิดพระเจา
คะ”
“ถาเชนนัน้ พวกทานฟงใหดี โยชนหนึง่ นัน้ มี ๔๐๐ ศอก ใคร ๆ ก็รูจกั
ดวยกันทั้งนั้น เสนหนึง่ ที ๒๐ วา ๆ หนึ่งมี ๔ ศอก นีก่ ็เปนจํานวนใหญ ๆ
ก็พวกทานวาไมพบในโยชนหนึ่ง เราคิดวาศอกอันนัน้ จะนับเปนวาเปน
เสนเปนโยชนนนั้ มีเพียง ๔ ศอกเทานั้น เราจึงคิดปญหาขอนี้เพียงแค ๔
ศอก”
55
พวกอํามาตยขาราชบริพารตางก็สงเสียงแสดงความยินดีกึกกองไปทัว่ พระ
ลาน
“ปริศนาของพระราชาหมดแลวหรือยัง”
“ยังพระเจาคะ”
“มีอะไรอีกละ วาไปดูทีหรือ”
“พระองคตรัสวา ขุมทรัพยหนึ่งอยูทปี่ ลายงา”
เจามหาชนกก็ใหขุดที่โรงไวคชสาร ตรงที่พญาเศวตกุญชรยืนปลายงาจรด
ดิน ก็ไดดังประสงค และใหขุดตามที่อํามาตยทั้งหลายบอกปริศนาก็ไดดงั
ดํารัส ขาราชบริพารทั้งหลายพากันโหรอ งกึกกองสรรเสริญพระปญญา
บารมีของพระองคเอิกเกริกไปทั่วพระนคร เมือ่ ไตถามทราบวา หมด
ขอความที่พระราชาตรัสไวแลวก็ใหจําหนายจายแจกพระราชทรัพย โดย
ใหจัดสรางโรงทาน ๖ แหงคือ กลางเมือง แหงหนึ่ง ที่ประตูเมืองดาน
เหนือ ดานใต ดานตะวันตก ดานตะวันออก รวม ๔ แหง และประตูพระ
ราชนิเวศอีกแหงหนึ่ง
56
แลวตรัสใหคนไปรับพระมารดามาจากเมืองกาลจัมปา พรอมกับใหรางวัล
ทานอาจารยทมี่ ารดาของพระองคไปอาศัยอยู ความจริงไดปรากฎออกมา
วาพระองคไมใชใครอืน่ เลยแทที่จริงเปนพระโอรสชองพระเจาอริฎฐา
ชนกนั่นเอง แลวจึงใหมกี ารสมโภชในการเสวยราชสมบัติ เมือ่ ออยู
พระองคเดียวก็ทรงรําพึงวา เพราะพระองคไมทอดทิง้ ความเพียรพยายาม
ในการทีเ่ อาตัวรอดจากภัยอันตรายจึงไดประสบสุขถึงเพียงนี้ ฉะนั้นเกิด
เปนคนควรพยายามเรือ่ ยไปจนกวาจะสําเร็จความประสงค พระองคได
เสวยราชสมบัติอยูชานาน จนมีพระโอรสทรงพระนามวา ทีฆาวุ เมื่ออายุ
เจริญวัยแลวก็ไดตั้งใหเปนอุปราช
วันหนึง่ เจาพนักงานพระอุทยาน ไดนําพืชพรรณชนิดตาง ๆ มาถวาย ทรง

ถามไดความวา นํามาจากพระราชอุทยานก็คิดจะไปประพาส จึงตรัสสัง่ ให
ขาราชบริพารจัดกระบวนไปเสด็จประพาส ในขณะที่ทรงชางเสด็จถึง
ประตูสวนก็เห็นมะมวงตนหนึ่งมีลูกดก แลดูเต็มตนไปทั้งตน กําลังอยาก
เลยเสด็จลุกขึ้นยืนบนหลังชาง เก็บมะมวงลูกหนึ่งมาเสวย แลวก็เลยเขาไป
57
ประพาสในพระราชอุทยาน ทรงสําราญอยูใ นพระราชอุทยานนั้น

จนกระทั่งเย็นจึงเสด็จออกมา พอถึงประตูสวน พระองคก็แปลกพระทัย
เพราะปรากฏวามามวงตนที่มลี ูกเต็มไปหมดนัน้ จะหาแมแตลูกเดียวก็ไม
พบ แถมขางลางยังเต็มไปดวยกิง่ กานสาขาที่หัก ใบออนใบแกหลนเกลื่อน
กลาดไปทั้งบริเวณโคนตน จึงตรัสถามผูรักษาสวนวาเปนเพราะเหตุอะไร
จึงเปนเชนนั้น เขากราบทูลใหทราบวา เพราะประชาชนเห็นวามะมวงตน
นั้นพระองคเสวยแลว เขาพากันมาเก็บ ตางยื้อแยงกัน สภาพของตน
มะมวงจึงเปนอยางที่ทอดพระเนตรบัดนี้
พระองคไดทรงสดับ จึงเกิดความคิดขึน้ วา มะมวงตนนี้เพราะมีลูกจึงตอง

มีสภาพเชนนี้ ถาไมมลี ูกก็คงจะไมตองหักยับเยินอยางนี้ ถาเราไมมีราช
สมบัติเสียก็จะหาคนปองรายมิได พระราชาเสด็จพระนคร เสด็จขึ้น
ปราสาท. ประทับที่พระทวารปราสาท ทรงมนสิการถึงวาจาของนางมณี
เมขลา ในกาลที่นางอุมพระมหาสัตวขึ้นจากมหาสมุทร. พระราชาทรง
จดจําคําพูดของเทวดาไมไดทกุ ถวยคํา เพราะพระสรีระเศราหมองดวย
58
น้ําเค็มตลอดเจ็ดวัน. แตทรงทราบวา เทวดากลาวชีว้ า พระองคจะยังเขา

มรรคาแหงความสุขไมได หากไมกลาวธรรมใหสาธุชนไดสดับ.
นางมณีเมขลาใหพระองคตั้งสถาบันการศึกษา ใหชื่อวา ปูทะเลยมหา

วิชชาลัย. แมในกาลนั้นก็จะสําเร็จกิจและไดมรรคาแหงบรมสุข. พระมหา
สัตวทรงดําริวา : “ทุกบุคคลจะเปนพอคาวาณิช เกษตรกร กษัตริย หรือ
สมณะ ตองทําหนาทีท่ ั้งนัน้ . อยางไรก็ตาม กอนอืน่ เราตองหาทางฟนฟูตน
มะมวงทีม่ ีผล. เมื่อพระองคดําริฉะนี้แลว พอเสด็จเขามาถึงพระราชวังก็
ตรัสเรียกอํามาตยมาสั่งวา
“ตอไปนีไ้ ปปราสาทของเราหามคนไปมา นอกจากผูที่จะนําอาหารเขามา
ใหเราเทานัน้ เมือ่ มีราชกิจใดมีมาพวกทานจงชวยกันพิจารณาจัดไปตาม
ความคิด เราจะจําศีลภาวนาสักระยะหนึ่ง”
และนับแตนนั้ พระมหาชนกก็บําเพ็ญสมณธรรมอยูใ นพระปรางค

ประสาทมิไดเสด็จไปทางใดเลย พวกพสกนิกรทั้งหลายพากันสงสัย
59
สนเทหว าพระราชาของพวกเขาเสด็จไปอยูแหงใด เคยสนุกสนานรืน่ เริง

ในการดูมหรสพก็มิไดมี
บัดนี้พระองคไปที่ใดหรือจะสิ้นพระชนมเสียแลว พากันปรับทุกขและเลา
ลือไปตาง ๆ นานา แมจะมีเสียงเลาลือใด ๆ แตพระองคตรัสหามขาวสาร
ทั้งปวงสิ้น เมื่อบําเพ็ญสมธรรมอยูในปราสาทนาน ๆ เขาก็คิดจะออกไป
อยูปา เพราะในพระราชวังยังมีเสียงอือ้ อึงไมมีความสงบ วันหนึ่งนาย
กัลบกมาเพื่อชําระพระเกศา พระมัสสุไดทรงตรัสใหปลงเสียทั้งหมด แลว
ทรงนุงหทผากาสาวะ เสด็จประทับอยูในปราสาท ตั้งพระทัยวารุงขึ้นจะ
เสด็จออกไปบําเพ็ญพรตในปา
ในวันนัน้ เองพระสิวลีเทวีผอู ัครชายา คิดวาเรามิไดพบเห็นพระสวามีของ

เราถึง ๕ เดือนแลว ควรจะไปเยี่ยมเยือนเสียที จึงสั่งใหนางสนมกํานัล
ตกแตงรางกาย แลวพาไป ณ ปรางคปราสาทของพระเจามหาชนก พอยาง
ขึ้นบนปรางคปราสาทก็ใหนกึ เอะใจ เพราะปรากฏวาเสนพระเกศาซึ่งนาย
ภูษามาลาเก็บรวบรวมไวยังมิไดนําไปที่อนื่
60
และเครือ่ งทรงพระมหากษัตริยวางอยู และขณะนั้นก็ไดเห็นพระปจเจก

โพธิองคหนึ่งดําเนินสวนทางลับตานางไป นางยังมิทันคิด แตเมือ่ เห็นเสน
พระเกศาและเครื่องทรง จึงคิดไดวาเมื่อกีเ้ ห็นจะเปนพระสวามีเปนแน
มิใชพระปจเจกโพธิจึงตรัสเรียกนางสนมกํานันวา
“แมนางทั้งหลาย พวกเราพากันติดตามพระสวามีเถิดเมื่อกี้ไมใชพระ
ปจเจกโพธิดอก แตเปนพระราชสวามีของพวกเรา” พรอมทั้งทรงกันแสง
ไปดวย แลวพากันติดตามไปก็ทนั พระมหาชนก ตางพากันรองไหคร่ํา
ครวญรําพันดวยประการตาง ๆ แตพระมหาชนกก็มไิ ดเสด็จกลับ
พระราชเทวีก็คิดอุบายใหประชาชนพลเมืองนําเอาเชือ้ ไฟมากอง แลวจุด
ไฟขึ้นแทบทั่วพระนคร แลวไปทูลเชิญใหกลับมาดับไฟเพราะพระราชวัง
ไหมหมด แตพระมหาชนกก็มิไดเสด็จกลับ โดยคิดวา
“เราเปนบรรพชิต ไมมีสมบัติอนั ใด”
แมพระราชเทวีจะทํากลอุบายประการใด พระองคกห็ ากลับไม คงมุงหนา

ไปสูไพรพฤกษขางหนาเทานัน้ พระราชเทวีสนมกํานัล และขาราชบริพาร
61
พากันติดตามไปออนวอนใหเสด็จกลับเขาครองราชสมบัติดังเกา แต
พระองคก็หากลับไม คนเหลานัน้ ก็ยังติดตามเรื่อยไป
พระองคเห็นวามหาชนจะทําใหการบําเพ็ญพรตของพระองคเปนไปไมได
สะดวก จึงหันกลับมาขีดเสน พรอมกับตรัสถามวา
“พวกทานทั้งหลาย ใครเปนพระเจาแผนดินของพวกทาน”
“พระองคเปนพระเจาแผนดินของพวกขาพระองค”
“ถาเชนนัน้ ใครขามเสนนี้มาจะตองไดรับพระราชอาญา” แลวพระองคก็
เสด็จตอไป
คนทั้งหมดก็ไมอาจจะลวงพระราชอาญาได ก็ไดแตพากันรองไหคร่ํา
ครวญรําพันไปดวยประการตาง ๆ พระนางสิวลีถึงกับพระกันแสงกลิ้ง
เกลือกกันพื้นดิน
จนกระทั่งรอยขีดที่พระราชาขีดไวลบเลือนไป คนเหลานั้นเห็นวาไมมีรอย
ขีดแลว ก็พากันติดตามไปอีก พระนารทดาบสเกรงวาพระมหาชนกจะมี
62
พระทัยทอแทไป จึงมาปลอบใจไมใหคลายมานะ ทีจ่ ะปฏิบัติธรรม แลวก็

หลีกไป พระมหาชนกก็ดําเนินเรือ่ ยไป และพระสิวลีเทวีก็เสด็จติดตามไป
เชนเดียวกัน ตราบจนกระทัง่ ถึงเมืองถุนนั นคร พระองคกเ็ สด็จผานเขาไป
ในเมืองนั้น
ชายคนหนึ่งวางชิ้นเนื้อไวบนเขียง แลวตนเองก็หันไปทํางานอืน่ เสีย สุนขั
เห็นไดทว งทีก็วงิ่ มาคาบกอนเนื้อไดก็วงิ่ หนีไป ชายผูเปนเจาของเนือ้ เห็นก็
ละจากงานเสียแลววิ่งไลขับสุนัขไป เมือ่ สุนัขวิ่งหนีมาพบพระมหาชนก
เดินสวนทางมา อารามกลัวเลยทิ้งกอนเนื้อเสียแลววิง่ หนีตอไป พระ
มหาชนกคิดวาเนื้อกอนนี้ไมมเี จาของมิได ก็หยิบขึ้นมาปดดินทรายออก
เสียแลวใสลงบาตร แลวเสด็จไปนัง่ ฉัน ณ ที่แหงหนึง่ พระเทวีเห็น
อากัปกิรยิ าเชนนัน้ ก็สลดใจวา แมแตสมบัติพัสถานทั้งหลายทานก็เสียสละ
หมดแลว เสวยไดแมแตของเดนสุนขั เพราะฉะนั้นทีพ่ ระองคจะกลับคืน
มาครองเมืองดังเกาไมมีแนแลวแตดวยความอาลัยก็ยงั ติดตามพระองค
เรื่อยมา
63
จนกระทั่งถึงเมืองถุนันนคร เห็นเด็กผูหญิงมือขางหนึ่งใสกําไลสองเสน
ขางที่มีกําไล สองขางก็กระทบกันดังกรุงกริ๊งตลอดเวลาที่เคลื่อนไหว พระ
มหาชนกจึงเสด็จเขาไปตรัสถามเด็กจึงบอกวา
“ขางที่มีสองขางที่สง เสียงดัง เพราะมันกระทบกันกระทั้งกัน ทานเดินมา
ดวยกัน ๒ คน จะไปทางใดเลา”
พระมหาชนกไดฟงคํากุมาริกาแลวคิดวา “สตรีเปนมลทินของพรมจรรย
ควรจะใหพระสิวลีแยกทางไปเสีย”
เมื่อถึงหนทางสองแพรงจึงบอกกับนางวา “นองหญิง นับแตนี้ตอไปเรา

แยกทางกันเดินเถิด และอยาเรียกเราเปนสามีอีกตอไป เจาจงเลือกทางเอา
วาจะไปทางใดดี”
พระนางสิวลีทรงเศราโศกและตรัสตอบวา “ขาแตพระองค ขาพระบาทมี

ชาติอันต่ําชา ขอเลือกไปทางซาย ขอพระองค เสด็จไปทางขวาเถิด”
บัดนี้พระองคไปที่ใดหรือจะสิ้นพระชนมเสียแลว พากันปรับทุกขและเลา
ลือไปตาง ๆ นานา แม เมือ่ พระมหาชนกแยกทางไปแลว พระนางมีความ
64
อาลัยก็เสด็จตามติดไปดานเบือ้ งหลังอีก และเมือ่ ถูกตัดรอนความเยื่อใย

พระนางก็ถึงลมสลบลง แตก็ไมทําใหพระมหาชนกกลับคืนความคิดได
คงเสด็จมุงหนาตอไปเพื่อหาความสงบสงัด จักไดบําเพ็ญพรตภาวนา เมื่อ
พระนางสิวลีฟน คืนสติขึ้นมา ก็ไดพบพระสวามีของพระนางไดเสด็จไป
เสียแลว พระนางจึงดําริวา ราชสมบัติทงั้ ปวงนี้แมสวามีของเรายังมิได
อาลัยอาวรณ เราจะยินดีเพื่อประโยชนอะไร จึงรับสัง่ ใหเรียกขาราช
บริพารมา แลวอภิเษกใหเจาทีฆาวุเสวยราชสมบัติพระองคเองก็เสด็จออก
บรรพชา ตราบจนกระทัง่ สิ้นชีพไปบังเกิดบนสวรรคทั้งสองพระองค
คติของเรื่องนี้ควรกําหนด ขึ้นชื่อวา
เปนคนแลว ทําอะไรตองหมัน่ พยายามทําไป
จนกวาชีวิตจะสิ้น ผลดีทจี่ ะไดกบ็ ังเกิดขึ้นแนนอน
65
ªÒµÔ·Õè 3 ÊØÇÃÃ³ÊÒÁ (àÁµµÒºÒÃÁÕ)
“สุวรรณสาม แมเขาจะถูกทํารายอยางแสนสาหัส
แตเขาก็ยังแผเมตตาจิตไปยังพวกทีท่ ําราย
โดยหาความโกรธเคืองไมไดนคี่ ือปฏิปทาของสุวรรณสามตอไป”
66
ครั้งหนึง่ มีสหายสองคนรักใครกันมาก ตางก็ตั้งบานเรือน อยูใกลเคียงกัน

ไปมาหาสูกันอยูเสมอ ทั้งสองคนตั้งใจวา ถาฝายหนึ่งมีลกู สาว อีกฝายหนึง่
มีลูกชาย ก็จะใหแตงงาน เพือ่ ครอบครัวทั้งสองฝายจะได ผูกพันใกลชิด
กันไมมีเสือ่ มคลาย อยูตอ มาฝายหนึ่งก็มีลกู ชายชื่อวา ทุกูลกุมาร อีกฝาย
หนึ่งมีลูกสาว ชื่อวา ปาริกากุมารี เด็กทัง้ สองมีรปู รางหนาตางดงาม
สติปญญาฉลาดเฉลียว และมีจิตใจมั่นอยูในศีล
เมื่อเติบโตขึน้ พอแมของทั้งสองก็ตกลงจะทําตามที่เคย ตั้งใจไว คือใหลูก
ของทัง้ สองบานไดแตงงานกัน แตทั้งทุกูลกุมารและปาริกากุมารี ตางบอก
กับพอแม ของตนวา ไมตองการแตงงานกัน แมจะรูด ีวา ฝายหนึ่ง เปนคน
ดี รูปรางหนาตางดงาม และเปนเพื่อนสนิท มาตั้งแตเด็กก็ตาม ในที่สุด พอ
แมของทัง้ สองก็จัดการแตงงานใหจนได แตแมวาทุกูลและปาริกาจะ
แตงงานกันแลว ตางยังคงประพฤติ ปฏิบัตเิ สมือนเปนเพือ่ นกันตลอดมา
ไมเคยประพฤติตอกัน ฉันสามีภรรยา
ยิ่งไปกวานัน้ ทั้ง สองคนมีความปรารถนาตรงกัน คือประสงคจะออกบวช
ไมอยากดําเนินชีวิตอยางชาวบาน ธรรมดาซึ่ง จะตองพัวพันอยูก ับการฆา
67
สัตวตัดชีวิต เพื่อเปนอาหารบาง เพื่อปองกันตัวเองบาง เมื่อไดออนวอน

พอแมทงั้ สองบานอยูเปนเวลานาน ในที่สุด ทั้งสองก็ไดรับคําอนุญาตให
บวชได จึงพากัน เดินทางไปสูปาใหญ และอธิษฐานออกบวช นุงหมผา
ยอม เปลือกไมและไวมวยผมอยางดาบส บําเพ็ญ ธรรมอยู ณ ศาลาในปา
นั้น
ดวยความเมตตาอันมัน่ คง ของทัง้ สองคน บรรดาสิงสาราสัตวที่อาศัยอยู

ในบริเวณนั้น ตางก็มเี มตตาจิตตอกัน ไมทํารายซึ่งกันและกัน ตางหากิน
อยูดวยความสุขสําราญ ตอมาวันหนึง่ พระอินทรเล็งเห็นอันตรายซึ่งจะ
บังเกิดแก ทุกูลดาบสและปาริกาดาบสินี
จึงตรัสบอกแก ดาบสวา “ขาพเจาเล็งเห็นวา อันตรายจะเกิดขึ้นแกทาน
ขอใหทานจงมีบุตร เพื่อเปน ผูชวยเหลือ ปรนนิบัติในยามยากลําบากเถิด”
ทุกูลดาบสจึงถามวา “อาตมาบําเพ็ญพรตเพื่อความพนทุกข อาตมาจะมี
บุตรไดอยางไร อาตมาไมตองการดําเนินชีวิต อยางชาวโลก ที่จะทําใหตอง
วนเวียนอยูในความทุกขอีก”
68
พระอินทรตรัสวา “ทานไมจําเปนตองประพฤติปฏิบัติ อยางชาวโลก แต

ทานจําเปนตองมีบุตรไวชวย เหลือปรนนิบัติ ขอใหเชื่อขาพเจาเถิด ทาน
เพียงแตเอามือลูบทองนางปาริกา ดาบสินี นางก็จะตั้งครรภ ลูกในครรภ
นางจะไดเปนผูดแู ล ทานทั้งสองตอไป”
เมื่อพระอินทรตรัสบอกดังนั้น ทุกูลดาบสจึงทําตาม ตอมานางปาริกาก็
ตั้งครรภ ครัน้ ครบกําหนด ก็คลอดบุตร มีผิวพรรณงดงามราวทองคํา
บริสุทธิ์ จึงไดชื่อวา “สุวรรณสาม” ปาริกาดาบสสินี เลี้ยงดู สุวรรณสาม
จนเติบใหญอยูในปานัน้ มีบรรดาสัตวนอ ยใหญนานาชนิดแวดลอมเปน
เพื่อนเลน ตั้งแตยังเปนเด็กอยู สุวรรณสามหมัน่ สังเกตจดจําสิ่งที่ พอและ
แมไดปฏิบัติ เชน การไปตักน้ํา ไปหา ผลไมเปนอาหาร เสนทางที่ไปหาน้ํา
และอาหาร สุวรรณสามพยายามชวยเหลือ พอและแม กระทํากิจกรรม
ตางๆ เทาที่จะทําได เพือ่ ใหพอแม ไดมีเวลาบําเพ็ญธรรมตามที่ประสงค
วันหนึง่ เมือ่ ทุกลู ดาบสและนางปาริกา ออกไปหาผลไมในปา เผอิญฝนตก
หนักทั้งสองจึงหลบฝนอยูที่ ตนไมใหญใกล จอมปลวก โดยไมรวู าที่จอม
ปลวกนั้นมีงพู ิษอาศัยอยู น้ําฝนที่ชุมเสือ้ ฝา และมุนผมของ ทั้งสองไหล
69
หยดลงไปในรูงู งูตกใจจึงพนพิษออกมาปองกันตัว พิษรายของงูเขาตาทั้ง

สองคน ความรายกาจของพิษทําใหดวงตาบอดมืดมิดไปทันที ทุกูลดาบส
และนางปาริกาดาบสินี จึงไมสามารถจะกลับไปถึง ศาลาที่พักได เพราะ
มองไมเห็นทาง ตองวนเวียนคลําทางอยูแถวนัน้ เอง คนทั้งสองตองเสีย
ดวงตา เพราะกรรมในชาติกอน
เมื่อครั้งที่ ทุกูลดาบสเกิดเปนหมอรักษาตา ปาริกา เกิดเปนภรรยาของหมอ
นั้น วันหนึ่งหมอไดรักษาตาของเศรษฐีคนหนึ่งจนหายขาดแลว แตเศรษฐี
ไมยอมจายคารักษา
ภรรยาจึงบอกกับสามีวา “พี่จงทํายาขึ้นอยางหนึง่ ใหมีฤทธิ์แรง แลวเอาไป
ใหเศรษฐีผูนั้น บอกวาตายังไมหายสนิท ขอใหใชยานี้ปายอีก”
หมอตาทําตามที่ภรรยาบอกฝายเศรษฐีเชือ่ ในสรรพคุณยา ของหมอ ก็ทํา
ตาม ตาของเศรษฐีก็กลับบอด สนิทในไมชาดวย บาปที่ทําไวในชาติกอน
สงผลใหทั้งสองคนตองตาบอดไปในชาตินี้
70
ฝายสุวรรณสาม คอยพอแมอยูที่ศาลา ไมเห็นกลับมาตามเวลา จึงออกเดิน

ตามหา ในที่สุดก็พบพอแม วนเวียนอยูขางจอมปลวก เพราะนัยนตาบอด
หาทางกลับไมได สุวรรณสามจึงถามวา เกิดอะไรขึน้ เมื่อพอแมเลาใหฟง
สุวรรณสามก็รองไห แลวก็หวั เราะ พอแมจงึ ถามวาเหตุใดจึงรองไหแลวก็
หัวเราะ เชนนั้น
สุวรรณสาม ตอบวา “ลูกรองไหเพราะเสียใจที่พอแมนัยนตาบอด แต
หัวเราะ เพราะลูกดีใจที่ลูกจะได ปรนนิบัติดูแล ตอบแทนพระคุณพอแม ที่
เลี้ยงดูลูกมา พอแมอยาเปนทุกขไปเลย ลูกจะปรนนิบัติ ไมใหพอแมตอง
เดือดรอนแตอยางใด”
จากนั้น สุวรรณสามก็พาพอแมกลับไปยังศาลาที่พกั จัดหาเชือก มาผูกโยง
ไวโดยรอบ สําหรับพอแมจะไดใชจับเปนราวเดินไป ทําอะไรๆ ไดสะดวก
ในบริเวณศาลานั้นทุกๆ วัน สุวรรณสาม จะไปตักน้าํ มา สําหรับพอแมได
ดื่มไดใช และไปหา ผลไมในปามาเปนอาหารและตนเอง เวลาที่สุวรรณ
สามออกปาหาผลไม บรรดาสัตวทั้งหลาย จะพากันมาแวดลอมดวยความ
ไววางใจ เพราะสุวรรณสาม เปนผูมเี มตตาจิต ไมเคยทําอันตรายแกฝูงสัตว
71
สุวรรณสามจึงมีเพือ่ นแวดลอมเปนบรรดา สัตวนานาชนิด พอแมลูกทัง้

สามจึงมีแตความสุขสงบ ปราศจาก ความทุกขรอ นวุน วายทัง้ ปวง
อยูมาวันหนึง่ พระราชาแหงเมืองพาราณสี พระนามวา “กบิลยักข

ราช” เปนผูชอบออกปาลาสัตว พระองคเสด็จออกลาสัตว มาจนถึงทาน้ําที่
สุวรรณสามมาตักน้ําไปใหพอแม พระราชาสังเกตเห็น รอยเทา สัตวชุกชุม
ในบริเวณนั้น จึงซุม คอยจะยิงสัตวที่ผานมากินน้ํา ขณะนั้น สุวรรณสามนํา
หมอน้ํามาตักน้ําไปใชที่ศาลาดังเชนเคย มีฝูงสัตวเดินตามมาดวยมากมาย
พระราชาทอดพระเนตรเห็น ก็ทรงแปลกพระทัยวา สุวรรณสามเปนมนุษย
หรือเทวดา เหตุใดจึง เดินมา กับฝูงสัตว
ครั้นจะเขาไปถามก็เกรงวาสุวรรณสาม จะตกใจหนีไป ก็จะไมไดตัวจึงคิด
จะยิงดวยธนูใหหมด กําลังกอนแลวคอยจับตัวไวซกั ถาม เมือ่ สุวรรณสาม
ลงไปตักน้ําแลว กําลังจะเดินกลับไปศาลา พระราชากบิลยักขราชก็เล็งยิง
ดวยธนูอาบยา ถูกสุวรรณสาม ที่สําตัวทะลุจากขวาไปซาย
72
สุวรรณสามลมลงกับพื้น แตยังไมถงึ ตาย จึงเอยขึน้ วา “เนื้อของเรากิน

ไมได หนังของเราเอาไปทําอะไรก็ไมได จะยิงเราทําไม คนที่ยิงเราเปนใคร
ยิงแลวจะ ซอนตัวอยูทําไม”
กบิลยักขราชไดยินวาจาออนหวานเชนนัน้ ก็ยิ่งแปลกพระทัย ทรงคิด
วา “หนุมนอยนี้เปนใครหนอ ถูกเรายิงลมลงแลว ยังไมโกรธเคือง กลับใช
ถอยคําอันออนหวาน แทนที่จะดาวา ดวยความ โกรธแคน เราจะตองแสดง
ตัวใหเขาเห็น”
คิดดังนัน้ แลว พระราชาจึงออกจากที่ซมุ ไปประทับอยูขางๆ สุวรรณสาม
พลางตรัสวา “เราชื่อกบิลยักขราช เปนพระราชา แหงแมืองพาราณสี เจา
เปนผูใด มาทําอะไรอยูในปานี้”
สุวรรณสามตอบไปตามความจริงวา “ขาพเจาเปนบุตรดาบส ชื่อวา
สุวรรณสาม พระองคยิงขาพเจาดวยธนูพิษ ไดรับ ความเจ็บปวดสาหัส
พระองคประสงคอะไรจึงยิงขาพเจา”
พระราชาไมกลาตอบความจริง จึงแสรงตรัสเท็จวา “เราตั้งใจจะยิงเนื้อ
เปนอาหาร แตพอเจามาเนื้อก็ เตลิดหนีไปหมด เราโกรธจึงยิงเจา “
73
สุวรรณสามแยงวา“เหตุใดพระองคจึงตรัสอยางนั้น บรรดาสัตวทั้งหลาย
ในปานี้ไมเคยกลัวขาพเจา ไมเคยเตลิด หนีขาพเจาเลย สัตวทงั้ หลายเปน
เพื่อนของขาพเจา”
พระราชาทรงละอายพระหทัยที่ตรัสความเท็จแกสวุ รรณสาม ผูถูกยิงโดย
ปราศจากความผิด จึงตรัสตามความจริงวา “เปนความจริงตามที่เจาวา
สัตวทั้งหลายมิไดกลัวภัย จากเจาเลย เรายิงเจาก็เพราะความโงเขลาของเรา
เอง เจาอยูกับใครในปานี้ ออกตักน้ําไปใหใคร”
สุวรรณสามบวนโลหิตออกจากปาก ตอบพระราชาวา “ขาพเจาอยูกับพอ
แม ซึ่งตาบอดทั้งสองคน อยูในศาลา ในปานี้ ขาพเจาทําหนาที่ปรนนิบัติ
พอแม ดูแลหาน้ําและอาหาร สําหรับทานทั้งสอง เมือ่ ขาพเจา มาถูกยิง
เชนนี้ พอแมก็จะไมมี ใครดูแลปรนนิบัติอีกตอไป อาหารที่ศาลายังพอ
สําหรับ 6 วัน แตไมมีน้ํา พอแมของขาพเจาจะตองอดน้ําและอาหาร เมื่อ
ปราศจากขาพเจา โอ พระราชา ความทุกข ความเจ็บปวด ที่เกิดจากถูกยิง
ดวยธนูของทานนัน้ ยังไมเทาความทุกข ความเจ็บปวดที่เปนหวงพอแม
ของขาพเจา จะตองไดรับ ความเดือดรอนเพราะขาดขาพเจาผูปรนนิบัติ
74
ตอไปนี้พอแมคงไมไดเห็นหนาขาพเจาอีก แลว” สุวรรณสามรําพันแลว

รองไหดว ยความทุกขใจอยางยิ่ง
พระราชาทรงไดยนิ ดังนั้นก็เสียพระหทัยยิ่งนักวา ไดทําราย สุวรรณสามผู
มีความกตัญูสูงสุด ผูไมเคยทําอันตราย ตอสิง่ ใดเลย จึงตรัสกับสุวรรณ
สามวา “ทานอยากังวลไปเลย สุวรรณสาม เราจะรับดูแลปรนนิบัติพอแม
ของทานใหเหมือน กับทีท่ านไดเคย ทํามา จงบอกเราเถิดวาพอแมของทาน
อยูที่ไหน”
สุวรรณสามไดยินพระราชาตรัสใหสัญญาก็ดีใจ กราบทูลวา “พอแมของ
ขาพเจาอยูไมไกลจากที่นี่มาก นัก ขอเชิญเสด็จไปเถิด”
พระราชาตรัสถามวา สุวรรณสามจะสัง่ ความไปถึงพอแม บางหรือไม
สุวรรณสามจึงขอใหพระราชาบอกพอแมวา ตนฝากกราบไหวลาพอแมมา
กับพระราชา เมื่อสุวรรณสาม ประนมมือกราบลงแลว ก็สลบไป ดวยธนู
พิษ ลมหายใจหยุด มือเทาและรางกายแข็งเกร็งดวยพิษยา
75
พระราชาทรงเศรา เสียพระหทัยยิ่งนัก รําลึกถึงกรรมอันหนักที่ไดกอขึน้

ในครั้งนี้ แลวก็ทรงระลึกไดวา ทางเดียวทีจ่ ะชวยผอนบาปอันหนักของ
พระองคไดก็คอื ปฏิบัติตามวาจาที่สัญญาไวกับสุวรรณสาม คือไป
ปรนนิบัติดูแลพอแมสุวรรณสาม เหมือนที่สุวรรณสามไดเคยกระทํามา
พระราชากบิลยักขราชจึงนําหมอน้ําที่สุวรรณสามตักไวนนั้ ออกเดินทาง
ไปศาลาที่สุวรรณสามบอกไว
ครั้นไปถึง ทุกลู ดาบสไดยนิ เสียงฝเทาพระราชา ก็รองถามขึน้ วา “นั่นใคร
ขึ้นมา ไมใชสุวรรณสามลูกเราแน ลูกเรา เดินฝเทาเบา ไมกาวหนักอยางนี้”
พระราชาไมกลาบอกไปในทันทีวาพระองคยงิ สุวรรณสาม ตายแลว จึง
บอกแตเพียงวา “ขาพเจาเปนพระราชา แหงเมืองพาราณสี มาเที่ยวยิงเนื้อ
ในปานี้”
ดาบสจึงเชิญ ใหพระราชาเสวยผลไม และเลาวาบุตรชายชื่อสุวรรณสาม
เปนผูดูแลจัดหาอาหารไวให ขณะนี้สวุ รรณสาม ออกไปตักน้ํา อีกสักครูก ็
คงจะกลับมาพระราชาจึงตรัสดวยความเศราเสียพระทัยวา “สุวรรณสาม
ไมกลับมาแลว บัดนี้สุวรรณสามถูกธนูของ ขาพเจาถึงแก ความตายแลว”
76
ดาบสทั้งสองไดยินดังนัน้ ก็เสียใจยิ่งนัก นางปาริกาดาบสินีนั้นแตแรก

โกรธ แคนที่พระราชา ยิงสุวรรณสามตาย แตทุกูลดาบสไดปลอบประโลม
วา “จงนึกวาเปนเวรกรรมของสุวรรณสามและของเราทั้งสองเถิด จง
สํารวมจิตอยาโกรธเคืองเลย พระราชาก็ไดยอมรับผิดแลว”
พระราชาตรัสปลอบวา “ทานทั้งสองอยากังวลไปเลย ขาพเจาไดสัญญากับ
สุวรรณสามแลววาจะปรนนิบัติ ทานทั้งสองใหเหมือนกับทีส่ ุวรรณสาม
เคยทํามาทุกประการ”
ดาบสทั้งสองออนวอนพระราชาใหพาไปที่สุวรรณสาม นอนตายอยู เพื่อ
จะไดสัมผัสลูบคลําลูกเปนครัง้ สุดทาย พระราชาก็ทรงพาไป ครัน้ ถึงที่
สุวรรณสามนอนอยู ปาริกาดาบสินีก็ชอนเทาลูกขึ้นวางบนตัก ทุกูลดาบส
ก็ชอนศีรษะสุวรรณสามประคองไวบนตัก ตางพากัน รําพันถึงสุวรรณ
สามดวยความโศกเศรา บังเอิญปาริกา ดาบสินีลูบคลําบริเวณหนาอก
สุวรรณสาม รูสกึ วายังอบอุน อยู จึงคิดวาลูกอาจจะเพียงแต สลบไป ไมถึง
ตาย
77
นางจึงตัง้ สัตยาธิษฐานวา “สุวรรณสามลูกเราเปนผูที่ประพฤติดีตลอดมา

มีความกตัญูกตเวทีตอพอแมอยางยิ่ง เรารักสุวรรณสาม ยิ่งกวาชีวิตของ
เราเอง ดวยสัจจะวาจาของเรานี้ ขอใหพิษ ธนูจงคลายไปเถิด ดวยบุญกุศล
ที่สุวรรณสามไดเลี้ยงดู พอแมตลอดมา ขออานุภาพแหงบุญจงดล บันดาล
ให สุวรรณสามฟนขึ้นมาเถิด”เมื่อนางตั้งสัตยาธิษฐานจบ สุวรรณสามก็
พลิกกายไป ขางหนึ่งแตยงั นอนอยู ทุกูลดาบสจึงตั้งสัตยาธิษฐาน
เชนเดียวกัน สุวรรณสามก็พลิกกายกลับไปอีกขางหนึ่ง
ฝายนางเทพธิดาวสุนธรี ผูดูแลรักษาอยู ณ บริเวณ เขาคันธมาทน ก็ไดตั้ง

สัตยาธิษฐานวา “เราทําหนาที่ รักษาเขาคันธมาทนมาเปนเวลานาน เรารัก
สุวรรณสาม ผูมีเมตตาจิต และมีความกตัญูยิ่งกวาใคร ดวยสัจจวาจานี้
ขอใหพิษจงจางหายไปเถิด”
ทันใดนัน้ สุวรรณสามก็พลิกกายฟน ตื่นขึน้ หายจาก พิษธนูโดยสิ้นเชิง
ยิ่งกวานั้นดวงตาของพอและแม ของสุวรรณสามก็กลับแลเห็นเหมือนเดิม
พระราชา ทรงพิศวงยิ่งนัก จึงตรัสถามวาสุวรรณสามฟนขึน้ มา ไดอยางไร
78
สุวรรณสามตอบพระราชาวา “บุคคลใดเลี้ยงดูปรนนิบัติบิดามารดาดวย
ความรักใครเอาใจใส เทวดาและมนุษยยอมชวยคุมครองบุคคลนั้น
นักปราชญยอม สรรเสริญ แมเมื่อตายไปแลว บุคคลนั้นก็จะไดไปบังเกิด
ในสวรรค เสวยผลบุญแหงความกตัญูกตเวทีของตน”
พระราชากบิลยักขราชไดยินดังนัน้ ก็ชื่นชมโสมนัสตรัสกับ สุวรรณสามวา
“ทานทําใหจิตใจและดวงตาของ ขาพเจา สวางไสว ขาพเจามองเห็นธรรม
ตอนี้ไป ขาพเจาจะรักษาศีล จะบําเพ็ญกุศลกิจ จะไมเบียด เบียนชีวิตสัตว
อีกแลว” ตรัสปฏิญญาแลวพระราชาก็ทรงขอขมาโทษที่ไดกระทํา ให
สุวรรณสามเดือดรอน แลวพระองคก็เสด็จ กลับพาราณสี ทรงปฏิบัติ
ตามที่ไดตรัสไวทุกประการจนตลอดพระชนมชีพ
ฝายสุวรรณสามก็เลี้ยงดูปรนนิบัติพอแม บําเพ็ญเพียรใน ทางธรรมเมือ่
สิ้นชีพก็ไดไปเกิดในพรหมโลก รวมกับพอแม ดวยกุศลกรรมที่กระทํามา
คือ ความเมตตากรุณาตอมนุษย และสัตวทั้งหลาย และความกตัญู
กตเวทีตอบิดามารดา อันเปนกุศลกรรมสูงสุดที่บุตรพึงกระทําตอบิดา
มารดา
79
¤µÔ¸ÃÃÁ : ºíÒà¾çàÁµµÒºÒÃÁÕ
ÇÒ´ÇÂàÃ×èÍ§¢Í§¤ÇÒÁÁÕàÁµµÒ¨Ôµ «Öè§¨Ð·íÒãËªÕÇÔµÊØ¢Ê§ºä´â´ÂäÃÀÂÑ¹
ÍÑ¹µÃÒÂã´æ ¸ÃÃÁ¹Ñé¹¤×Íà¡ÃÒÐá¡ÇÁÔãË¶Ù¡¼Ùã´·íÒÃÒÂä´à»¹á¹á·
80
ªÒµÔ·Õè 4 ¾ÃÐà¹ÁÔÃÒª (Í¸ÔÉ°Ò¹ºÒÃÁÕ)
พระราชาแหงเมืองมิถิลา ทรงมีพระโอรสนามวา เนมิกุมาร ผูจะทรงสืบ

สมบัติในกรุงมิถลิ าตอไป พระเนมิกมุ าร ทรงมีพระทัยฝกใฝในการบําเพ็ญ
ทานมาตั้งแตยังทรงพระเยาว ทรงรักษาศีลอุโบสถ อยางเครงครัด เมื่อพระ
บิดาทอดพระเนตรเห็นเสนพระเกศาหงอก ก็ทรงรําพึงวา บัดนี้ถงึ เวลาที่
81
จะมอบราชสมบัติให แกโอรสแลว พระองคเองก็จะไดเสด็จออกบําเพ็ญ

เพียรในทางธรรมตอไป จึงทรงมอบราชสมบัติเมือง มิถิลาใหแกพระเนมิ
ราชกุมาร ขึ้นครองเปนพระเจาเนมิราช
สวนพระองคเองก็เสด็จออกบวช รักษาศีลตราบจนสวรรคต เมื่อพระเจา

เนมิราชครองราชสมบัติ โปรดใหสรางโรงทาน ริมประตูเมือง 4 แหง โรง
ทานกลางพระนคร 1 แหง ทรงบริจาคทานแกประชาชนอยูเปนนิตย ทรง
รักษาศีล และสั่งสอนประชาชนของพระองคใหตั้ง มั่นอยูในศีลในธรรม
ครั้งนัน้ ปรากฏวาประชาชนทั้งหลายลวนแตเปนผูมศี ีลมีสัตย ไมมีการ
เบียดเบียนทํา บาปหยาบชา บานเมืองก็รมเย็นเปนสุข ผูคนพากัน
สรรเสริญพระคุณของพระเจาเนมิราชอยูทวั่ ไป
พระเจาเนมิราช เมื่อทรงปฏิบัติธรรมอยูน ั้น ทรงสงสัยวา การใหทานกับ

การประพฤติพรหมจารย คือ การรักษาความบริสุทธิ์ ไมของเกี่ยวกับวิถี
ชีวิตของชาวโลกนัน้ อยางไหนจะประเสริฐกวากัน พระอินทรไดทรง
82
ทราบถึงความกังขาในพระทัยของพระเจา เนมิราช จึงเสด็จจากดาวดึงสลง

มาปรากฏ เฉพาะพระพักตร พระราชา
ตรัสกับพระราชาวา “หมอมฉันมาเพือ่ แกขอสงสัย ทีท่ รงมีพระประสงค

จะทราบวาระหวางทานกับการประพฤติ พรหมจรรย สิ่งใดจะเปนกุศลยิ่ง
กวากัน หมอมฉันขอทูลให ทราบวา บุคคลไดเกิดในตระกูลกษัตริยน ั้นก็
เพราะประพฤติ พรหมจรรยในขั้นต่ํา บุคคลไดเกิดในเทวโลก เพราะได
ประพฤติ พรหมจรรยขนั้ กลาง บุคคลจะถึงความบริสุทธิ์ ก็เพราะประพฤติ
พรหมจรรยขั้นสูงสุด การเปนพรหมนัน้ เปนไดยากลําบากยิ่ง ผูจะ
ประพฤติพรหมจรรยจะตองเวนจากวิถีชีวิตอยางมนุษย ปุถุชน ตองไมมี
เหยาเรือน ตองบําเพ็ญธรรมสม่ําเสมอ ดังนั้น การประพฤติพรหมจรรยจงึ
ทําไดยากยิ่ง กวาการบริจาคทาน และไดกุศลมากยิ่งกวาหลายเทานัก
บรรดากษัตริยท ั้งหลาย มักบริจาคทานกันเปน การใหญแตก็ไม สามารถ
จะลวงพน จากกิเลสไปได แมจะไดไปเกิดในที่อนั มีแตความสนุก ความ
บันเทิงรืน่ รมย แตก็เปรียบไมไดกับความสุขอันเกิดจาก ความสงบอันวิเวก
อันจะไดมาก็ดว ยการประพฤติ พรหมจรรยเทานัน้ ”
83
พระอินทรไดทรงเลาถึงเรือ่ งราวของพระองคเอง ที่ไดประกอบทานอัน

ยิ่งใหญ เมือ่ ชาติที่เกิดเปนพระราชา แหงพาราณสี ไดทรงถวายอาหารแก
นักพรตที่อยู บริเวณแมน้ําสีทา เปนจํานวนหมืน่ รูปไดรับกุศลยิง่ ใหญ แตก็
เพียงแตไดเกิดในเทวโลกเทานัน้ สวนบรรดานักพรต ที่ประพฤติ
พรหมจรรยเหลานัน้ ลวนไดไปเกิดในพรหมโลก อันเปนแดนที่สงู กวา
และมีความสุขสงบอันบริบรู ณกวา แตแมวาพรหมจรรยจะ ประเสริฐกวา
ทาน พระอินทรก็ได ทรงเตือนใหพระเจาเนมิราชทรงรักษาธรรมทั้งสองคู
กันคือ บริจาค ทานและรักษาศีล
ครั้นเมื่อพระอินทรเสด็จกลับไปเทวโลกแลวเหลาเทวดา ซึ่งครั้งทีเ่ กิดเปน

มนุษยนั้นไดเคยรับทานและฟงธรรมจาก พระเจาเนมิราช จนไดมาบังเกิด
ในเทวโลก ตางพากัน ไปเฝา
พระอินทรและทูลวา “พระเจาเนมิราชทรงเปน อาจารยของเหลาขาพระ

บาทมาแตกอน ขาพระบาท ทั้งหลายรําลึกถึงพระคุณพระเจา เนมิราช ใคร
จะไดพบ พระองคขอไดโปรดเชิญเสด็จพระเจาเนมิราชมา ยังเทวโลกนี้
ดวยเถิด”
84
พระอินทรจึงมีเทวบัญชาใหมาตุลี เทพสารถีนําเวชยันตราชรถ ไปเชิญ

เสด็จพระเจาเนมิราช จากกรุง มิถลิ าขึ้นมายังเทวโลก มาตุลีเทวบุตรรับ
โองการแลวก็นําราชรถไปยังมนุษยโบก ในคืนวันเพ็ญ ขณะพระเจาเนมิ
ราชกําลัง ประทับอยูกบั เหลาเสนาอํามาตย มาตุลีทลู เชิญพระราชาวา เทพ
บนสวรรค ชั้นดาวดึงสรําลึกถึงพระคุณ ของพระองค ปรารถนาจะไดพบ
พระองค จึงนําราชรถมาเชิญเสด็จไปยังเทวโลก
พระเจาเนมิราชทรงรําพึงวา พระองคยงั มิเคยเห็นเทวโลก ปรารถนาจะ

เสด็จไปตามคําเชิญของเหลาเทพ จึงเสด็จประทับ บนเวชยันตราชรถ มาตุ
ลีจึงทูลวา สถานทีท่ ี่จะเชิญเสด็จไปนั้น มี 2 ทาง คือ ไปทางที่ อยูข องเหลา
ผูทําบาปหนึ่ง และไปทางสถานที่ อยูข องผูทําบุญหนึ่ง พระราชาประสงค
จะเสด็จไปที่ใดกอนก็ได พระราชาตรัสวา พระองคประสงคจะไปยัง
สถานที่ของ เหลาผูทําบาปกอน แลวจึงไปยังที่แหงผูท ําบุญ
มาตุลีก็นําเสด็จ ไปยังเมืองนรก ผานแมน้ําเวตรณี อันเปนที่ทรมาณสัตว

นรก แมน้ําเต็มไปดวยเถาวัลย หนามโตเทาหอก มีเพลิงลุกโชติชวง มี
หลาวเหล็กเสียบสัตวนรกไวเหมือนอยางปลา เมือ่ สัตวนรกตก ลงไปในน้ํา
85
ก็ถูกของแหลมคมใตน้ําสับขาดเปนทอนๆ บางที นายนิรยบาลก็เอาเบ็ด

เหล็กเกี่ยวสัตวนรก ขึ้นมาจากน้ํา เอามา นอนหงายอยูบนเปลวไฟบาง เอา
กอนเหล็กมีไฟลุกแดงอุดเขาไป ในปากบาง สัตวนรกลวนตองทน
ทุกขเวทนาดวยอาการตางๆ
พระราชาตรัสถามถึงโทษของเหลาสัตวนรกเหลานี้ วาไดประกอบกรรม
ชั่วอะไรไวจงึ ตองมารับโทษดังนี้ มาตุลีก็ตอบบรรยายถึงโทษกรรมที่สัตว
นรกเหลานี้ ประกอบไว เมื่อครั้งทีเ่ กิดเปนมนุษย จากนั้น มาตุลกี ็พา
พระราชาไปทอดพระเนตรขุมนรกตางๆ ที่มบี รรดาสัตวนรกถูกจองจํา
และลงโทษ อยูดวยความทรมาณ แสนสาหัส นาทุเรศเวทนาตางๆ เปนที่
นาสะพรึงกลังอยางยิง่
พระราชาตรัสถามถึง โทษของสัตวนรกแตละประเภท มาตุลีก็ตอบ โดย

ละเอียด เชน ผูที่เคยทรมาณไลจับไลยิงนกขวางนก จะถูกนาย นิรยบาลเอา
เหล็กพืดรัดคอ กดหัว แลวดึงเหล็กนั้นจนคอขาด ผูที่เคยเปนพอคาแมคา
แลวไมซอื่ ตอคนซื้อ เอาของเลวมาหลอก วาเปนของดี หรือเอาของเลวมา
ปนของดี ก็จะถูกลงโทษใหเกิด ความกระหายน้ํา ครั้นเมือ่ ไปถึงน้ํา น้ํานั้น
86
ก็กลายเปนแกลบเพลิง ลุกเปนไฟ ก็จําตองกินแกลบนั้นตางน้ํา เมื่อกินเขา

ไปแกลบน้ํา ก็แผดเผารางกายไดรับทุกขเวทนาสาหัส
ผูที่เคยทําความเดือดรอนใหมิตรสหายอยูเ ปนนิตย รบกวน เบียดเบียน

มิตรสหายดวยประการตางๆ เมือ่ ตายไปเกิดใน ขุมนรกก็จะรูสกึ หิว
กระหายปรารถนาจะกินอาหาร แตอาหารที่ไดพบ ก็คืออุจจาระปสสาวะ
สัตวนรกเหลานีจ้ ําตองดืม่ กินตางอาหาร ผูที่ฆาบิดามารดา ฆาผูมีพระคุณ
ฆาผูมีศีลธรรม จะถูกไฟนรกแผดเผาใหกระหายตองดื่มเลือดดื่มหนอง
แทนอาหาร ความทุกขทรมานอันสาหัสในขุมนรกตางๆ มีอยูม ากมาย เปน
ที่นาทุเรศเวทนา ทําใหพระราชารูสึกสยดสยอง ตอผลแหงกรรมชั่วราย
ของมนุษยใจบาปหยาบชาทั้งหลายยิง่ นัก
พระราชาทอดพระเนตรเห็นวิมารแกวของนางเทพธิดาวารุณี ประดับดวย
แกวแพรวพรายมีสระน้ํา มีสวนอันงดงาม ดวยดอกไมนานาพรรณ จึงตรัส
ถามมาตุลีวา นางเทพธิดา วารุณีประกอบกรรมดีอยางใดไว จึงไดมวี ิมานที่
งดงามวิจิตรเชนนี้ มาตุลีตอบวา นางเทพธิดาองคนี้ เมื่อเปนมนุษย เปน
สาวใชของ พราหมณ มีหนาที่จัดอาสนะสําหรับภิกษุ และจักสลากภัต
87
ถวายภิกษุ อยูเ นืองๆ นางบริจาคทาน และ รักษาศีลตลอดเวลา ผลแหง

กรรมดีของนางจึงไดบงั เกิดวิมานแกวงามเรืองรอง
พระราชาเสด็จผานวิมานตางๆ อันงดงามโอฬารและ ไดตรัสถามเทวสารถี

ถึงผลบุญทีเ่ หลาเทพบุตร เทพธิดาเจาของ วิมานเหลานั้น ไดเคยประกอบ
ไว เมือ่ ครัง้ ที่เกิดเปนมนุษย มาตุลีกท็ ูลใหทราบโดยละเอียด ความงามและ
ความรืน่ รมย ในเทวโลกเปนที่จับตาจับใจของพระราชาเนมิราชยิ่งนัก
ในที่สุด มาตุลีกน็ ําเสด็จพระราชาไปถึงวิมานที่ประทับ ของพระอินทร

เหลาเทพยดาทั้งหลายมีความ โสมนัสยินดีทไี่ ดพบ พระราชาผูเคยทรงมี
พระคุณตอเทพยดาเหลานั้น ตั้งแตครั้งที่ยงั เปน มนุษยอยูในมนุษยโลก
เหลาเทพไดทูลเชิญใหพระราชา ประทับอยู ในวิมานของตน เพือ่ เสวย
ทิพยสมบัติอันรื่นรมย ในดาวดึงส
พระราชาตรัสตอบวา “สิ่งที่ไดมาเพราะผูอื่น ไมเปนสิทธิขาดแกตน

หมอมฉันปรารถนาจะประกอบกรรมดี เพือ่ ใหไดรบั ผลบุญตามสิทธิ อัน
88
ควรแกตนเอง หมอมฉันจะตั้งหนาบริจาคทาน รักษา ศีล สํารวม กาย วาจา

ใจ เพื่อใหไดรับผลแหงกรรมดี เปนสิทธิของหมอมฉันโดยแทจริง”
พระราชาประทับอยูในดาวดึงสชั่วเวลาหนึง่ แลวจึงเสด็จกลับ เมืองมิถิลา

ไดตรัสเลาสิ่งที่ไดพบเห็นมา แกปวงราษฎร ทั้งสิ่งทีไ่ ดเห็นในนรกและ
สวรรค แลวตรัสชักชวนใหประชาชนทั้งหลาย ตั้งใจมั่น ประกอบกรรมดี
บริจาคทาน รักษาศีล เพือ่ ใหไดไปเกิด ในเทวโลก ไดรับความสุขสบาย
รื่นรมยในทิพยวิมาน พระราชาเนมิราชทรงครองแผนดินสืบตอมาดวย
ความเปนธรรม ทรงตัง้ พระทัยรักษาศีลและบริจาค ทานโดยสม่ําเสมอ
มิไดขาด
วันหนึง่ เมื่อทอดพระเนตรเห็นเสนพระเกศาหงอกขาวก็สลดพระทัยใน
สังขาร ทรงดําริทจี่ ะออกบวชเพือ่ ประพฤติพรหมจรรย จึงตรัสเรียก
พระโอรสมาเฝาและทรงมอบราชสมบัติแกพระราชโอรส หลังจากนัน้
พระราชาเนมิราชก็ออกผนวช เจริญพรหมวิหาร ไดสําเร็จบรรลุธรรม
89
ครั้นเมื่อสวรรคตก็ไดไปบังเกิดในเทวโลก เสวยทิพยสมบัติอนั รืน่ รมย

กุศลกรรมที่พระราชาทรงประกอบ อันสงผลใหพระองคไดไปสูเทวโลก
นั้นคือ การพิจารณาเห็นโทษ ของความชั่ว และความสยดสยองตอผลแหง
กรรมชั่วนัน้ และ อานิสงสของกรรมดีที่สงผลใหบุคคลไดเสวยสุขในทิพย
สมบัติ อานิสงสอันประเสริฐที่สุด คือ อานิสงสแหงการประพฤติ
พรหมจรรยคือการบวชเมื่อถึงกาลอันสมควร
¤µÔ¸ÃÃÁ : ºíÒà¾çÍ¸ÔÉ°Ò¹ºÒÃÁÕ
¡ÒÃËÁÑè¹ÃÑ¡ÉÒ¤ÇÒÁ´Õ»ÃÐ¾ÄµÔªÍºâ´ÂµÑé§ã¨ â´ÂÁØ§ÁÑè¹ ËÒ¡·íÒ¤ÇÒÁ´Õ
áÅÇÂÍÁä´´Õ »ÃÐ¾ÄµÔªÑèÇÂÍÁä´¼ÅªÑèÇµÍºá·¹ ¹Õéà»¹àÃ×èÍ§·ÕèÊÁ¤ÇÃÂÖ´
ÁÑè¹â´Âá·
90
ªÒµÔ·Õè 5 ÁâËÊ¶ºÑ³±Ôµ (»ÒºÒÃÁÕ)
ในเมืองมิถลิ า มีเศรษฐีผูหนึ่งมีนามวา สิริวัฒกะ ภรรยาชื่อ นางสุมนา

เทวี นางสุมนาเทวีมีบุตรชายคนหนึ่ง ซึ่งเมือ่ คลอด ออกมานัน้ มีแทงโอสถ
อยูในมือ เศรษฐีสิรวิ ัฒกะเคยเปนโรค ปวดศีรษะมานาน จึงเอาแทงยานัน้
ฝนที่หินบดยา แลวนํามา ทาหนาผาก อาการปวดศีรษะก็หายขาด ครั้น
91
ผูอื่นที่มโี รคภัย ไขเจ็บมาขอปนยานัน้ ไปรักษาบาง ก็พากันหายจากโรค

เปนทีเ่ ลือ่ งลือไปทั่ว เศรษฐีจงึ ตั้งชื่อบุตรวา “มโหสถ” เพราะทารกนัน้ มี
แทงยาวิเศษ เกิดมากับตัว
เมื่อมโหสถเติบโตขึ้น ปรากฏวามีสติปญญาเฉลียวฉลาด กวาเด็กในวัย

เดียวกัน ครั้งหนึ่งมโหสถเห็นวา ในเวลาฝนตก ตนและเพือ่ นเลนทั้งหลาย
ตองหลบฝน ลําบากลําบนเลนไมสนุก จึงขอใหเพื่อนเลนทุก คนนําเงินมา
รวมกันเพื่อสรางสถานทีเ่ ลน มโหสถจัดการออกแบบอาคารนัน้ อยาง
วิจิตรพิสดาร นอกจาก ที่เลนที่กนิ และทีพ่ ักสําหรับคนที่ผานไปมาแลว ยัง
จัดสรางหอง วินจิ ฉัยคดีดวย เพราะความทีม่ โหสถเปนเด็กฉลาดเฉลียว
เกินวัย จึงมักมีผูคนมาขอใหตัดสินปญหาขอพิพาท หรือแกไขปญหา
ขัดของ ตางๆ อยู เสมอ
ชื่อเสียงของมโหสถเลือ่ งลือไปไกลทัว่ มิถิลานคร ในขณะนัน้ กษัตริยเ มือง

มิถิลา ทรงพระนามวา พระเจาวิเทหราช ทรงมีนักปราชญราชบัณฑิต
92
ประจํา ราชสํานัก 4 คน คือ เสนกะ ปุตกุสะ กามินท และ เทวินทะ บัณฑิต

ทั้ง 4 เคยกราบทูลวาจะมี บัณฑิต คนที่หามาสูราชสํานักพระเจาวิเทหราช
พระองคจึงโปรดให เสนาออกสืบขาววา มีบัณฑิตผูมีสติปญญา
ปราดเปรือ่ งอยูที่ใดบาง เสนาเดินทางมาถึงบริเวณบานของสิรวิ ัฒกะ
เศรษฐี เห็นอาคารงดงาม จัดแตงอยางประณีตบรรจง จึงถามผูคนวาใคร
เปนผูออกแบบ คนก็ ตอบวา ผูออกแบบคือมโหสถบัณฑิต บุตรชายวัย 7
ขวบ ของสิริวัฒกะ เศรษฐี
เสนาจึงนําความไปกราบทูลพระเจาวิเทหราช พระองคตรัสเรียก บัณฑิต

ทั้ง 4 มา ปรึกษาวาควรจะไปรับมโหสถมาสูราชสํานักหรือไม บัณฑิตทั้ง
4 เกรงวามโหสถจะไดดเี กินหนาตนจึงทูลวา ลําพังการออก แบบตกแตง
อาคารไมนบั วาผูนั้นจะมีสติปญญาสูงถึงขัน้ บัณฑิต ขอใหรอดูตอ ไปวา
มโหสถจะมีสติปญญาเฉลียวฉลาดจริงหรือไม
ฝายมโหสถนัน้ มีชาวบานนําคดีความตางๆ มาใหตดั สินอยูเ ปนนิตย เปน

ตนวา ชายเลี้ยงโคนอนหลับไป มีขโมยเขามาลักโค เมื่อตามไปพบ ขโมยก็
อางวาตนเปนเจาของโค ตางฝายตางถกเถียงอางสิทธิ์ ไมมีใคร ตัดสินได
93
วาโคนัน้ เปนของใคร จึงพากันไปหามโหสถ มโหสถถามชาย เจาของโค

วา เรื่องราวเปนอยางไร ชายนั้นก็เลาใหฟง
มโหสถจึงถาม ขโมยวา “ทานใหโคของทานกินอาหารอะไรบาง”
ขโมยตอบวา “ขาพเจาใหกินงา กินแปง ถั่ว และยาคู”
มโหสถถามชายเจาของโค ชายนั้นก็ตอบวา“ขาพเจาใหโคกิน หญาตาม

ธรรมดา”
มโหสถจึงให เอาใบไมมาตําใหโคกินแลวใหกนิ น้ํา โคก็สํารอกเอาหญา

ออกมา จึงเปนอันทราบวาใครเปนเจาของโคที่แทจริง พระเจาวิเทหราชได
ทราบเรือ่ งการตัดสินความของมโหสถก็ ปรารถนาจะเชิญมโหสถสูร าช
สํานัก แตบัณฑิตทั้งสี่ก็คอยทูล ทัดทานไวเรื่อยๆ
ทุกครั้งที่มโหสถแสดงสติปญญาในการตัดสินคดี พระเจาวิเทหราชทรง
ทดลองสติปญญามโหสถดวยการตัง้ ปญหา ตางๆก็ปรากฏวา มโหสถ
แกปญหาไดทุกครั้ง เชน เรื่องทอนไม ที่เกลาไดเรียบเสมอกัน พระเจาวิ
เทหราชทรงตัง้ คําถามวา ขางไหนเปนขาง ปลายขางไหนเปนขางโคน
94
มโหสถก็ใชวิธีผูกเชือก กลางทอนไมนั้น แลวหยอนลงในน้ํา ทางโคน

หนักก็จมลง สวนทาง ปลายลอยน้ํา เพราะน้ําหนักเบากวาไมมโหสถก็ชี้
ไดวา ทางไหน เปนโคนทางไหนเปนปลาย
นอกจากนีม้ โหสถยังแกปญหาเรื่องตางๆ อีกเปนอันมาก จนในที่สุด

พระราชาก็ไมอาจทนรอตามคํา ทัดทานของ บัณฑิตทั้งสี่ อีกตอไป จึง
โปรดใหราชบุรุษไปพาตัวมโหสถกับบิดามา เขาเฝาพรอมกับใหนํา มา
อัสดรมาถวายดวย มโหสถทราบดีวาครัง้ นี้ เปนการทดลองสําคัญ จึงนัด
หมายการอยางหนึ่งกับบิดา และ ในวันที่ไปเฝาพระราชา มโหสถใหคนนํา
ลามาดวยหนึง่ ตัว เมื่อเขาไปถึงที่ประทับ พระราชาโปรดใหสิริวัฒกะ
เศรษฐีนั่งบนที่ อันสมควรแกเกียรติยศ
ครั้นเมื่อมโหสถเขาไป สิรวิ ัฒกะก็ลุกขึน้ เรียกบุตรชายวา “พอมโหสถ มา

นั่งตรงนี้เถิด” แลวก็ลุกขึน้ จากทีน่ ั่ง มโหสถก็ตรงไปนั่งแทนที่บิดา ผูคนก็
พากันมองดูอยางตําหนิ ที่มโหสถทําเสมือนไมเคารพบิดา
95
มโหสถจึง ถามพระราชาวา “พระองคไมพอพระทัยที่ขาพเจานัง่ แทนที่

บิดาใชหรือไม” พระราชาทรงรับคํา
มโหสถ จึงถามวา ” ขาพเจาขอทูลถามวา ธรรมดาบิดายอมดีกวาบุตร

สําคัญกวาบุตรเสมอไปหรือ”
พระราชา ตรัสวา “ยอมเปนอยางนัน้ บิดายอมสําคัญกวาบุตร”
มโหสถทูลตอวา “เมื่อขาพเจามาเฝา พระองคมพี ระกระแส รับสั่งวาให

ขาพเจานํามาอัสดรมาถวายดวย ใชไหมพระเจาคะ” พระราชาทรงรับคํา
มโหสถจึงใหคนนําลาทีเ่ ตรียมเขามา ตอพระพักตร แลวทูลวา “เมื่อ

พระองคตรัสวาบิดายอมสําคัญ กวาบุตร ลาตัวนี้เปนพอของมาอัสดร หาก
พระองคทรงเห็น เชนนัน้ จริง ก็โปรดทรงรับลานี้ไปแทนมาอัสดรเถิดพระ
เจาคะ เพราะมาอัสดรเกิดจากลานี้ แตถาทรงเห็นวา บุตรอาจดีกวาบิดา ก็
ทรงรับเอามาอัสดรไปตามที่ทรงมีพระราชประสงค ถาหากพระองคเห็น
วาบิดายอมประเสริฐกวาบุตรก็ทรงโปรด รับเอาบิดาของขาพเจาไว แต
หากทรงเห็นวาบุตรอาจประเสริฐ กวาบิดา ก็ขอใหทรงรับขาพเจาไว” การ
96
ที่มโหสถกราบทูลเชนนั้น มิใชจะลบหลูดูหมิน่ บิดา แตเพราะ ประสงคจะ

ใหผูคนทั้งหลายตระหนักใน ความเปนจริงของโลก และเพื่อแกไขปญหา
ที่มีผูจงใจผูกขึ้น คือบัณฑิตทั้งสีน่ ั้นเอง
พระราชาทรงพอพระทัยในปญญาของมโหสถจึงตรัสแก สิริวัฒกะเศรษฐี
วา “ทานเศรษฐี เราขอมโหสถไว เปนราชบุตร จะขัดของหรือไม”
เศรษฐีทูลตอบวา “ขาแตพระองค มโหสถยังเด็กนัก อายุ เพิ่ง 7 ขวบ เอาไว

ใหโตเปนผูใหญกอ นนาจะดีกวาพระเจาคะ”
พระราชาตรัสตอบวา “ทานอยาวิตกในขอที่วามโหสถยังอายุ นอยเลย

มโหสถเปนผูม ี ปญญาเฉียบแหลมยิ่งกวาผูใหญ จํานวนมาก เราจะเลี้ยง
มโหสถในฐานะราชบุตรของเรา ทานอยากังวล ไปเลย” มโหสถจึงไดเริม่
รับราชการกับ พระเจาวิเทหราชนับตัง้ แตนั้นมา
ตลอดเวลาที่อยูในราชสํานัก มโหสถไดแสดงสติปญ
 ญา และความสุขุม
ลึกซึ้งในการพิจารณาแกไขปญหา ขอขัดของ ทั้งปวง ไมวาจะเปนปญหาที่
97
พระราชาทรงผูกขึน้ ลองปญญา มโหสถ หรือที่บัณฑิตทั้งสี่พยายาม สราง

ขึ้น
มโหสถรุงเรืองอยูในราชสํานักของพระเจาวิเทหราช ไดรับการ สรรเสริญ

จากผูคนทั้งหลายจนมีอายุได 16 ป พระมเหสีของ พระราชาผูทรงรัก
ใครมโหสถเหมือนเปนนองชาย ทรงประสงค จะหาคูครองให แตมโหสถ
ขอพระราชทานอนุญาตเดินทาง ไปเสาะหาคูครองทีต่ นพอใจดวยตนเอง
พระมเหสีก็ทรงอนุญาต มโหสถเดินทางไปถึงหมูบา นแหงหนึ่ง ไดพบ
หญิงสาวคนหนึง่ เปนลูกสาวเศรษฐีเกาแก แตไดยากจนลง หญิงสาวนัน้
ชื่อวาอมร มโหสถปลอมตัวเปนชางชุนผา ไปอาศัยอยูกับบิดามารดาของ
นาง และไดทดลอง สติปญญาของนางดวยประการตางๆเปนตนวา
ในครั้งแรกที่พบกันนั้น มโหสถถามนางวา “เธอชื่ออะไร”
นางตอบวา “สิ่งที่ดิฉันไมมอี ยูทงั้ ในอดีต ปจจุบนั และอนาคต นัน่ แหละ

เปนชื่อ ของดิฉัน”
98
มโหสถ พิจารณาอยูครูหนึ่งก็ตอบวา “ความไมตายเปนสิ่ง ไมมีอยูในโลก

เธอชื่อ อมร ( ไมตาย ) ใชไหม ”
หญิงสาวตอบวา ใช มโหสถถามตอวา นางจะนําขาวไปใหใคร นางตอบ

วา นําไป ใหบุรพเทวดา มโหสถก็ ตีปริศนาออกวา บุรพเทวดาคือเทวดา ที่
มีกอนองคอนื่ ๆ ไดแก บิดา มารดา
เมื่อมโหสถไดทดลองสติปญญาและความประพฤติตางๆของ นางอมรจน
เปนทีพ่ อใจแลว จึงขอนางจาก บิดา มารดา พากลับ ไปกรุงมิถลิ า เมื่อไป
ถึงยังเมือง ก็ยงั ไดทดลองใจนางอีกโดย มโหสถแสรงลวงหนาไปกอน
แลวแตงกายงดงามรออยูในบาน ใหคนพานางมาพบ กลาวเกี้ยวพาราสี
นาง นางก็ไมยินดีดวย มโหสถจึงพอใจนาง จึงพาไปเฝาพระราชาและพระ
มเหสี พระราชาก็โปรดใหมโหสถแตงงานอยูก ินกับ นางอมร
99
ตอมา บัณฑิตทั้งสี่ยังพยายามทีจ่ ะกลัน่ แกลงมโหสถดวยประการ ตางๆ

แตก็ไมเปนผล แมถงึ ขนาดพระราชาหลงเขาพระทัยผิด ขับไลมโหสถออก
จากวัง มโหสถก็มิไดขนุ เคือง แตยังจงรักภักดี ตอพระราชา
พระราชาจึงตรัสถามมโหสถวา “เจาเปนผูมีสติปญญา หลักแหลมยิ่ง หาก

จะหวังชวงชิงราชสมบัตจิ ากเราก็ยอ มได เหตุใดจึงไมคิดการรายตอเรา”
มโหสถทูลตอบวา “บัณฑิตยอม ไมทําชั่ว เพื่อใหไดความสุข สําหรับตน

แมจะถูกทับถมใหเสือ่ มจาก ลาภยศ ก็ไมคิดสละธรรมะดวยความหลงใน
ลาภยศ หรือดวย ความรักความชัง บุคคลนั่งนอนอยูใ ตรมไม ยอมไมควร
หัก กิ่งตนไมนนั้ เพราะจะไดชื่อวาทํารายมิตร บุคคลที่ไดรับการ เกื้อหนุน
อุปการะจากผูใด ยอมไมทําใหไมตรีนนั้ เสียไปดวย ความโงเขลา หรือ
ความ หลงในยศอํานาจ บุคคลผูครองเรือน หากเกียจคราน ก็ไมงาม
นักบวชไมสํารวม ก็ไมงาม พระราชา ขาดความพินิจพิจารณาก็ไมงาม
บัณฑิตโกรธงาย ก็ไมงาม”
100
ไมวาบัณฑิตทั้งสีจ่ ะกลั่นแกลงมโหสถอยางใด มโหสถก็ สามารถเอาตัว

รอดไดทกุ ครั้ง และมิไดตอบแทน ความชั่วราย ดวยความชั่วราย แตกลับ
ใหความเมตตากรุณาตอบัณฑิต ทั้งสี่เสมอมา นอกจากจะทําหนาที่
พิจารณาเรื่องราว แกไขปญหาตางๆ มโหสถยังไดเตรียมการปองกันพระ
นครใน ดานตางๆ ใหพรอมเสมอดวย และยังจัดผูคนไปอยูตามเมืองตางๆ
เพื่อคอยสืบขาววา จะมีบานเมืองใด มาโจมตีเมืองมิถิลาหรือไม
มีพระราชาองคหนึ่ง ทรงพระนามวา จุลนีพรหมทัต ครองเมือง

อุตรปญจาล ประสงคจะทําสงครามแผ เดชานุภาพ จึงทรงคิด การกับ
ปุโรหิตชื่อ เกวัฏพราหมณ หมายจะลวงเอากษัตริย รอยเอ็ดพระนครมา
กระทําสัตยสาบานแลวเอาสุราเจือยาพิษ ใหกษัตริยเหลานั้นดืม่ จะได
รวบรวมพระนครไวในกํามือ มโหสถ ไดทราบความลับจากนกแกวที่
สงออกไปสืบขาว จึงหาทางชวย ชีวิตกษัตริยทั้งรอยเอ็ดไวได โดยที่
กษัตริยเหลานั้นหารูตวั ไม
พระเจาจุลนีทรงเห็นวามิถลิ า เปนเมืองเดียวที่ไมยอมทํา สัตยสาบาน จึงยก

ทัพใหญมุงไปโจมตีมถิ ิลา มีเกวัฏพราหมณ เปนที่ปรึกษาใหญ แตไมวาจะ
101
โจมตีดว ยวิธีใด มโหสถ ก็รูทนั สามารถตอบโตและแกไขได ทุกครัง้ ไป

ในที่สุดพระเจาจุลนีทรงสงเกวัฏพราหมณมาประลองปญญา ทําสงคราม
ธรรมกับมโหสถ มโหสถออกไป พบเกวัฏพราหมณ โดยนําเอาแกวมณีคา
ควรเมืองไปดวย แสรงบอกวา จะยกให พราหมณ แตเมื่อจะสง ใหกว็ าง
ใหที่ปลายมือพราหมณเกวัฏ เกรงวาแกวมณจะตกจึงกมลงรับแตก็ไมทัน
แกวมณีตกลงไป กับพื้นเกวัฏกมลงเก็บดวยความโลภ มโหสถจึงกดคอ
เกวัฏไว ผลักใหกระเด็นไป แลวใหทหารรองประกาศวา เกวัฏป
ราหมณ กมลงไหวมโหสถ แลวถูกผลักไปดวยความรังเกียจ บรรดาทหาร
ของพระเจาจุลนีมองเห็นแตภาพเกวัฏพราหมณ กมลงแทบเทา แตไม
ทราบวากมลงดวยเหตุใด ก็เชื่อตามที่ ทหารของมโหสถปาวประกาศ พา
กันกลัวอํานาจมโหสถ ถอยหนีไปไมเปนกระบวน
กองทัพพระเจาจุลนีก็แตกพายไป เกวัฏพราหมณคิดพยาบาทมโหสถอยู
ไมรูหาย จึงวางอุบายให พระเจาจุลนีสงทูตไปทูลพระเจาวิเทหราชวาจะ
ขอทําสัญญาไมตรี และขอถวายพระราชธิดาใหเปนชายา พระเจาวิเทหราช
ทรงมี ความยินดี จึงทรงตอบรับเปนไมตรี พระเจาจุลนีก็ขอให พระเจาวิ
102
เทหราชเสด็จมาอุตรปญจาล มโหสถพยายาม ทูลคัดคาน พระราชาก็มิได

ฟงคํา มโหสถก็เสียใจวาพระราชา ลุมหลงในสตรี แตกระนัน้ ก็ยงั คง
จงรักภักดี จึงคิดจะแกอบุ าย ของพระเจาจุลนี มโหสถจึงทูลขออนุญาตไป
จัดเตรียมที่ประทับ ใหพระราชในเมืองอุตรปญจาล ก็ไดรับอนุญาต
มโหสถจึงให ผูคนไปจัดสรางวังอันงดงาม และที่สําคัญคือจัดสรางอุโมงค
ใตดิน เปนทาง เดินภายในอุโมงคประกอบดวยกลไกและประตูลับ ตางๆ
ซับซอนมากมาย
เมื่อเสร็จแลวมโหสถจึงทูลเชิญ ใหพระเจาวิเทหราชเสด็จไปยัง
อุตรปญจาล ขณะทีพ่ ระเจาวิเทหราชประทับอยูในวัง รอที่จะอภิเษกกับ
พระธิดาพระเจาจุลนี พระเจาจุลนีทรงยก กองทหารมาลอมวังไว มโหสถ
ซึ่งเตรียมการไวแลว ก็ลอบลงไปทางอุโมงคเขาไปใน ปราสาทพระเจา
จุลนี ทําอุบายหลอกเอาพระชนนี พระมเหสี พระราชบุตร และราชธิดา
พระเจาจุลนีมากักไวใตวงั ที่สรางขึน้ นัน้ แลวจึงกลังไปเฝาพระเจาวิเทห
ราช พระเจาวิเทหราชตกพระทัยวากองทหารมาลอมวัง ตรัสปรึกษา
มโหสถ
103
มโหสถจึงทูลเตือนพระราชาวา “ขาพระองคไดกราบทูล หาม มิใหทรง

ประมาท แตก็มิไดทรงเชื่อ พระราชบิดาพระเจาจุลนี นั้น ประดุจเหยื่อที่
นํามาตกปลา การทําไมตรีกับผูไมมีศีลธรรม ยอมนําความทุกขมาให
ธรรมดาบุคคลผูม ี ปญญา ไมพึงทํา ไมตรีสมาคมกับบุคคลผูไมมีศีล ซึ่ง
เปรียบเสมือนงู ไววางใจ มิไดยอมนําความเดือดรอน มาสูไมตรีนั้น ไมมี
ทางสําเร็จผลได”
พระเจาวิเทหราชทรงเสียพระทัยที่ไมทรงเชื่อคําทัดทาน ของมโหสถแต
แรก มโหสถจัดการนําพระเจา วิเทหราช ไปพบพระชนนี พระมเหสี และ
พระโอรสธิดาของพระเจาจุลนี ที่ตนนํามาไวในอุโมงคใตดิน แลวจัดการ
ใหกองทัพที่เตรียมไว นําเสด็จกษัตริยท ั้งหลายกลับไปมิถลิ า สวน
ตัวมโหสถเองอยู เผชิญหนา กับพระเจาจุลนี เมื่อพระเจาจุลนีเสด็จมา
ประกาศวาจะจับพระเจาวิเทหราช
104
มโหสถจึงบอกใหทรงทราบวา พระเจาวิเทหราชเสด็จกลับมิถลิ าแลว

พรอมดวย พระราชวงศ ของพระเจาจุลนี พระราชาก็ทรงตกพระทัย เกรง
วาพระญาติวงศจะเปนอันตราย มโหสถจึงทูลวา ไมมีผูใด จะทําอันตราย
แลวจึงทูลเชิญพระเจาจุลนีทอดพระเนตรวังและ อุโมงคทจี่ ัดเตรียมไว
อยางวิจิตรงดงาม ขณะที่พระเจาจุลนีกําลัง ทรงเพลิดเพลิน มโหสถก็ปด
ประตูกลทั้งปวง และหยิบดาบที่ซอนไว ทําทีวาจะ ตัดพระเศียรพระราชา
พระราชาตกพระทัยกลัว
มโหสถจึงทูลวา “ขาพระองคจะไมทํารายพระราชา แตหากจะฆา ขา

พระองคเพราะแคนพระทัย ขาพระองคก็จะถวายดาบนี้ให”
พระราชาเห็นมโหสถสงดาบถวาย ก็ทรงไดสติ เห็นวามโหสถ นอกจากจะ

ประกอบดวยความสติปญญาประเสริฐแลว ยังเปน ผูไมมจี ิตใจมุง ราย
พยาบาทผูใด พระเจาจุลนีจงึ ตรัสขออภัยที่ ไดเคยคิดรายตอเมืองมิถลิ า ตอ
พระเจาวิเทหราช และตอมโหสถ มโหสถจึงทูลลากลับไปมิถิลา จัดให
กองทหารนําเสด็จพระชนนี พระมเหสี และ พระราชบุตร ของพระเจา
จุลนีกลับมายัง อุตรปญจาล สวนราชธิดานั้นคงประทับอยูม ิถลิ า ในฐานะ
105
พระชายาพระเจา วิเทหราชตอไป พระเจาจุลนีทรงตรัสขอใหมโหสถมา

อยูกับพระองค
มโหสถ ทูลวา “ขาพระองครับราชการรุงเรืองในราช สํานักของพระเจา วิ

เทหราช ผูเปนเจานายของขาพระองคแตเดิม ไมอาจจะไปอยูที่ อืน่ ไดหาก
เมื่อใด พระเจาวิเทหราชสวรรคต ขาพระองคจะไป อยูเมืองอุตรปญจกาล
รับราชการอยูในราชสํานัก ของ พระองค”
เมื่อพระเจาวิเทหราชสิ้นพระชนม มโหสถก็ทําตามที่ ลั่นวาจาไว คือไปรับ

ราชการอยูกับพระเจาจุลนี และยังถูก กลัน่ แกลงจากเกวัฏพราหมณคูปรับ
เกา แตมโหสถก็ เอาตัวรอดไดทุกครั้ง มโหสถนอกจากจะมีสติปญญา
เฉลียวฉลาดแลว ยังประกอบดวยคุณธรรมอันประเสริฐ มีความสุขมุ
รอบคอบ มิไดหลงใหล ในลาภยศสรรเสริญ ดังนั้นมโหสถจึงไดรับยก
ยองสรรเสริญวาเปน บัณฑิตผูมี ความรูอ ันลึกซึ้ง มีสติ ปญญานั้น
ประกอบดวยคุณธรรมอันประเสริฐ ที่กํากับใหผูมีสติปญญาประพฤติ
ปฏิบัติในทางที่ถูกที่ควร
106
¤µÔ¸ÃÃÁ : ºíÒà¾ç»ÒºÒÃÁÕ
»ÒÍÑ¹ÅéÒí àÅÔÈ¹Ñ¹é ÂÍÁ·íÒ¤Ø³ãËá¡º¤Ø ¤Å ÂÔ§è ¡ÇÒÁÕ·ÃÑ¾Â¹ºÑ áÊ¹ áÁ
ÁÔÁÕ»
Ò´Ñ§è »ÃÒª áµ¶Ò à»¹¼ÙÃ ¨Ù ¡Ñ ¤Ô´ãËÃÍº¤Íº¡Í¹ ¡çÂÍ Áà»¹¼ÙÁ Õ
»ÒáÅÐ»ÃÐ¾ÄµÔªÍºáÅÇ
107
ªÒµÔ·Õè 6 ¾ÃÐÀÙÃÔ·Ñµ (ÈÕÅºÒÃÁÕ)

“คนจะขามภพขามชาติได บารมีตองเต็ม บารมีตองครบ บารมีมีสิบตัว”
(หลวงพอปราโมทย ปาโมชฺโช)
พระราชาพระองคหนึง่ พระนามวา “พรหมทัต” ครอง ราชสมบัติอยูที่
108
เมืองพาราณสี พระโอรสทรงดํารง ตําแหนงอุปราช อยูตอมาพระราชาทรง

ระแวงวา พระโอรสจะคิดขบถ แยงราชสมบัติ จึงมีโองการให พระโอรส
ออกไปอยูใหไกลเสียจากเมือง จนกวาพระราชา จะสิ้นพระชนมจงึ ให
กลับมารับราชสมบัติ พระโอรสก็ปฏิบัติ ตามบัญชา เสด็จไปบวชอยูท ี่
บริเวณแมน้ําชื่อวา “ยุมนา”
มีนางนาคตนหนึง่ สามีตาย ตองอยูแตเพียงลําพัง เกิดความ วาเหวจนไม
อาจทนอยูในนาคพิภพได จึงขึ้น มาจากน้ํา ทองเที่ยวไปตามริมฝงมาจนถึง
ศาลาที่พักของพระราชบุตร นางนาคประสงคจะลองใจดูวา นักบวชผู
พํานักอยูในศาลานี้ จะเปนผูที่บวชดวยใจเลือ่ มใสอยางแทจริงหรือไม จึง
จัดประดับ ประดาที่นอนในศาลานั้นดวยดอกไมหอม และของทิพยจาก
เมืองนาค ครัน้ พระราชบุตรกลับมา เห็นทีน่ อนจัดงดงาม นาสบายก็ยนิ ดี
ประทับนอนดวยความสุขสบายตลอดคืน รุงเชาก็ออกจากศาลาไป นาง
นาคก็แอบดู พบวาที่นอน มีรอยคนนอน จึงรูวานักบวชผูนี้มิไดบวชดวย
ความศรัทธา เต็มเปย ม ยังคงยินดีในของสวยงาม ตามวิสัยคนมีกิเลส จึง
จัดเตรียมทีน่ อนไวดงั เดิมอีก ในวันที่สาม พระราชบุตรมีความสงสัยวา
109
ใครเปนผูจัด ที่นอนอันสวยงามไว จึงไมเสด็จออกไปปา แตแอบดูอยู

บริเวณ ศาลานั่นเอง เมือ่ นางนาคเขามาตกแตงทีน่ อน
พระราชบุตร จึงไตถามนางวา นางเปนใครมาจากไหน นางนาคตอบวา

นางเปนนาคชื่อมาณวิกา นางวาเหวาที่สามีตาย จึงออกมา ทองเทีย่ วไป
พระราชบุตรมีความยินดีจงึ บอกแกนางวา หากนางพึงพอใจจะอยูทนี่ ี่ พระ
ราชบุตรก็จะอยูดวยกับนาง นางนาคมาณวิกาก็ยนิ ดี ทั้งสองจึงอยูดวยกัน
ฉันสามีภรรยา จนนางนาคประสูตโิ อรสองคหนึ่ง ชื่อวา “สาคร
พรหมทัต” ตอมาก็ประสูติพระธิดาชื่อวา “สมุทรชา” ครั้นเมื่อพระเจา
พรหมทัตสวรรคต บรรดาเสนาอํามาตย ทั้งหลายไมมีผูใดทราบวาพระ
ราชบุตรประทับ อยู ณ ที่ใด บังเอิญพรานปาผูหนึ่งเขามาแจงขาววา ตนได
เคยเที่ยวไปแถบ แมน้ํายมุนา และไดพบพระราชบุตรประทับอยูบ ริเวณ
นั้นอํามาตย จึงไดจัดกระบวนไปเชิญเสด็จพระราชบุตรกลับมาครองเมือง
พระราชบุตรทรงถามนางนาคมาณวิกาวา จะไปอยู เมืองพาราณสีดวยกัน
หรือไม
110
นางนาคทูลวา “วิสัยนาค นัน้ โกรธงายและมีฤทธิ์ราย หากหมอมฉันเขาไป

อยูในวัง แลวมีผูใดทําใหโกรธ เพียงหมอมฉัน ถลึงตามอง ผูนั้นก็จะ มอด
ไหมไป พระองคพาโอรสธิดากลับไปเถิด สวนหมอมฉัน ขอทูลลา
กลับไปอยูเ มืองนาค ตามเดิม”
พระราชบุตรจึงพา โอรสธิดากลับไปพาราณสีอภิเษกเปนพระราชา อยูมา
วันหนึง่ ขณะที่โอรสธิดาเลนน้ําอยูใ นสระ เกิดตกใจกลัวเตา ตัวหนึ่ง พระ
บิดาจึงใหคนจับเตานั้นไป ทิง้ ที่วนั น้ําวนในแมน้ํา ยมุนา เตาจมลงไปถึง
เมืองนาค เมื่อถูกพวกนาคจับไว
เตาก็ออก อุบาย บอกแก นาควา “เราเปนทูตของพระราชาพาราณสี

พระองค ใหเรามาเฝาทาวธตรฐ พระราชทานพระธิดาใหเปนพระชายา
ของทาวธตรฐ เมืองพาราณสีกบั นาคพิภพจะไดเปนไมตรีกนั ” ทาวธตรฐ
ทรงทราบก็ยนิ ดี สั่งใหนาค 4 ตนเปนทูตนํา บรรณาการไปถวายพระราชา
พาราณสีและขอรับตัว พระธิดามาเมืองนาค พระราชาทรงแปลกพระทัย
111
จึงตรัสกับ นาควา “มนุษยกับนาคนั้นตางเผาพันธุกนั จะแตงงานกัน นัน้

ยอมเปนไปไมได”
เหลานาคไดฟงดังนัน้ จึงกลับไปกราบทูลทาวธตรฐวา พระราชาพาราณสี
ทรงดูหมิน่ วานาคเปนเผาพันธุงู ไมคคู วรกับพระธิดา ทาวธตรฐทรงพิโรธ
ตรัสสั่งใหฝูงนาค ขึ้นไปเมืองมนุษย ไปเที่ยวแผพังพานแสดง อิทธิฤทธิ์
อํานาจ ตามที่ตางๆ แตมิใหทําอันตรายชาวเมือง ชาวเมืองพากันเกรงกลัว
นาคจนไมเปนอันทํามาหากิน ในที่สุดพระราชาก็จําพระทัยสง นางสมุทร
ชา ใหไปเปนชายา ทาวธตรฐ นางสมุทรชาไปอยูเมืองนาคโดยไมรูวาเปน
เมืองนาค เพราะทาวธตรฐใหเหลา บริวารแปลงกายเปนมนุษยทงั้ หมด
นางอยูน าคพิภพดวยความสุขสบาย จนมีโอรส 4 องค ชื่อวา สุทัศนะ ทัต
ตะ สุโภคะ และ อริฏฐะ
อยูมาวันหนึง่ อริฏฐะไดฟง นาคเพื่อนเลนบอกวา พระมารดาของตนไมใช

นาค จึงทดลองดูโดยเนรมิต กายกลับเปนงู ขณะที่กําลังกินนมแมอยู นาง
สมุทรชาเห็นลูก กลายเปนงูก็ตกพระทัย ปดอริฏฐะตกจากตัก เล็บของนาง
112
ไปขวนเอานัยนตาอรฏฐะบอกไปขางหนึ่ง ตั้งแตนนั้ มา นางจึงรูว าไดลงมา

อยูเมืองนาค ครั้นเมือ่ พระโอรสทั้ง 4 เติบโตขึ้น ทาวธตรฐก็ทรงแบง
สมบัติ ใหครอบครองคนละเขต
ทัตตะผูเปนโอรส องคที่สองนั้น มาเฝาพระบิดามารดาอยูเปนประจํา ทัต
ตะเปนผูมปี ญญา เฉลียวฉลาดไดชวยพระบิดาแกไข ปญหาตางๆอยูเปน
นิตย แมปญหาที่เกิดขึน้ กับเทวดา ทัตตะก็แกไขไดจงึ ไดรับการยกยอง
สรรเสริญวา เปนผูปรีชาสามารถ ไดรบั ขนานนามวา ภูริทัตต คือ ทัตตะผู
เรืองปญญา ภูริทัตตไดเคยไปเห็นเทวโลก วาเปนที่นา รื่นรมยจึงตัง้ ใจวา
จะรักษาอุโบสถศีลเพื่อจะไดไปเกิดใน เทวโลก จึงทูล ขออนุญาตพระบิดา
ก็ไดรับอนุญาต แตทาวธตรฐสั่งวา มิใหออกไปรักษาอุโบสถนอก เขต
เมืองนาค เพราะอาจ เปนอันตราย
ครั้นเมื่อรักษาศีลอยูใ นเมืองนาค ภูริทัตต รําคาญวาพวกฝูงนาคบริวาร ได
หอมลอม ปรนนิบัติเฉพาะในตอนเชาเทานั้น ตั้งแตนั้นมา ภูริทัตตก็ขึ้นไป
รักษาอุโบสถศีลอยูที่จอมปลวก ใกลตนไทรริมแมนา้ํ ยมุนา ภูริทัตตตั้งจิต
อธิษฐานวา แมผูใดจะตองการหนัง เอ็น กระดูก เลือดเนื้อของตน ก็จะยอม
113
บริจาคให ขอเพียงใหได รักษาศีลใหบริสุทธิ์ ครัง้ นัน้ มีนายพรานชื่อ เน

สาท ออกเทีย่ วลาสัตว เผอิญได พบภูริทัตตเขา สอบถามรูวาเปนโอรสของ
ราชาแหงนาค
ภูริทัตตเห็นวาเนสาทเปนพรานมีใจบาปหยาบชา อาจเปน อันตรายแกตน

จึงบอกแก พรานเนสาทวา “เราจะพาทาน กับลูกชาย ไปอยูเมืองนาคของ
เรา ทานทั้งสองจะมีความสุข สบายในเมือง นาคนัน้ ”
พรานเนสาทลงไปอยูเ มืองนาค ไดไมนาน เกิดคิดถึงเมืองมนุษยจงึ ปรารภ
กับภูริทัตตวา “ขาพเจาอยากจะกลับไปเยีย่ มญาติพี่นอ ง แลวจะออกบวช
รักษาศีลอยางทานบาง” ภูริทัตตรูดว ยปญญาวาพรานจะเปนอันตรายแก
ตน แตก็ไมทราบจะทําอยางไรดี จึงตองพาพรานกลับไป เมืองมนุษย
พรานพอลูกก็ออกลาสัตวตอไปตามเดิม
มีพญาครุฑตนหนึง่ อาศัยอยูบนตนงิว้ ทางมหาสมุทรดานใต วันหนึ่งขณะ
ออกไปจับนาคมากิน นาคเอาหางพันกิ่งไทรทีอ่ ยู ทายศาลาพระฤาษี จน
ตนไทรถอนรากติดมาดวย ครั้นครุฑ ฉีกทองนาคกินมันเหลว แลวทิ้งราง
114
นาคลงไป จึงเห็นวา มีตนไทรติดมาดวย ครุฑรูสกึ วาไดทําผิด คือถอนเอา

ตนไทรที่พระฤาษี เคยอาศัยรมเงา จึงแปลงกายเปนหนุม นอยไปถามพระ
ฤาษีวา เมื่อตนไทรถูกถอนเชนนี้ กรรมจะตก อยูกับใคร
พระฤาษีตอบวา “ทั้งครุฑและนาคตางก็ไมมี เจตนาจะถอนตนไทรนั้น

กรรมจึงไมมีแกผูใดทั้งสิ้น” ครุฑดีใจจึงบอกกับพระฤาษีวาตนคือครุฑ
เมื่อพระฤาษี ชวยแกปญหาใหตนสบายใจขึน้ ก็จะสอนมนตชื่อ อาลัม
พายน อันเปนมนตสําหรับครุฑใชจับนาค ใหแกพระฤาษี อยูมาวันหนึ่ง มี
พราหมณซึ่งเปนหนี้ชาวเมืองมากมาย จนคิด ฆาตัวตาย จึงเขาไปในปา
เผอิญไดพบพระฤาษี จึงเปลี่ยนใจ อยูปรนนิบัติพระฤาษีจนพระฤาษีพอใจ
สอนมนตอาลัมพายน ใหแกพราหมณนนั้ พราหมณเห็นทางจะเลี้ยงตนได
จึงลา พระฤาษีไป เดินสาธยายมนตไปดวย นาคที่ขนึ้ มาเลนน้ํา ไดยนิ มนต
ก็ตกใจ นึกวาครุฑมา ก็พากันหนีลงน้ําไปหมด ลืมดวงแกวสารพักนึก
เอาไวบนฝง พราหมณหยิบ ดวงแกวนัน้ ไป
115
ฝายพรานเนสาทก็เที่ยวลาสัตวอยู เห็นพราหมณเดินถือ ดวงแกวมา จําได

วาเหมือนดวงแกวที่ภูริทัตต เคยใหดู จึงออกปากขอ และบอกแกพราหมณ
วา หากพราหมณ ตองการอะไรก็จะหามาแลกเปลี่ยน พราหมณบอกวา
ตองการ รูทอี่ ยูของนาค เพราะตนมีมนตจับนาค พรานเนสาทจึงพา ไป
บริเวณที่รูวา ภูริทัตตเคยรักษาศีลอยู เพราะความโลภ อยากไดดวงแกว
โสมทัตผูเปนลูกชาย เกิดความละอายใจที่บิดาไมซอื่ สัตย คิดทํารายมิตร
คือภูริทัตต จึงหลบหนีไป ระหวางทาง เมือ่ ไปถึงที่ภรู ิทัตตรักษาศีลอยู ภู
ริทัตตลืมตาขึน้ ดูก็รวู า พราหมณคิดทํารายตน แตหากจะตอบโต ถา
พราหมณเปน อันตรายไป ศีลของตนก็จะขาด ภูริทตั ตปรารถนาจะรักษา
ศีล ใหบริสุทธิ์จึงหลับตาเสีย ขดกายแนนิ่งไมเคลื่อนไหว พราหมณกร็ าย
มนตอาลัมพายน เขาไปจับภูริทัตตไวกด ศีรษะอา ปากออก เขยาใหสํารอก
อาหารออกมา และทําราย จนภูรทิ ัตตเจ็บปวดแทบสิน้ ชีวิต แตก็มิได
โตตอบ
116
พราหมณจับ ภูริทัตตใสยามตาขาย แลวนําไปออกแสดงใหประชาชนดู

เพื่อหาเงิน พราหมณบงั คับใหภรู ิทัตตแสดงฤทธิ์ตางๆ ใหเนรมิตตัวให
ใหญบาง เล็กบาง ใหขด ใหคลาย แผพังพาน ใหทําสีกายเปน สีตางๆ พน
ไฟ พนควัน พนน้ํา ภูริทัตตก็ยอมทุกอยาง ชาวบาน ที่มาดูเวทนาสงสาร
จึงให ขาวของเงินทอง พราหมณก็ยิ่งโลภ พาภูริทัตตไปเที่ยวแสดง จน
มาถึงเมืองพาราณสี จึงกราบทูล พระ ราชาวาจะใหนาคแสดงฤทธิ์ถวายให
ทอดพระเนตร ขณะนัน้ สมุทรชา ผิดสังเกตที่ภูริทัตตหายไป ไมมาเฝา จึง
ถามหา ในที่สุดก็ทราบวา ภูริทัตตหายไป พี่นอ งของภูริทัตต จึงทูลวาจะ
ออกติดตาม สุทัศนะจะไปโลกมนุษย สุโภคะไป ปาหิมพานต อริฏฐะไป
เทวโลกสวนนางอัจจิมขุ ผูเปนนองสาว ตางแมของภูริทัตตของตามไปกับ
สุทัศนะพี่ชายใหญดวย เมื่อติดตามมาถึงเมืองพาราณสี สุทัศนะก็ไดขาววา
มีนาค ถูกจับมาแสดงใหคนดู จึงตามไปจนถึงบริเวณที่แสดง ภูริทัตตเห็น
พี่ชาย จึงเลื้อยไขาไปหาซบหัวรองไหอยูที่เทา ของสุทัศนะแลวจึงเลื้อย
กลับไปเขาที่ขัง ของตนตามเดิม
พราหมณจึงบอกกับสุทัศนะวา “ทานไมตองกลัว ถึงนาคจะ กัดทานไมชา
ก็จะหาย”
117
สุทัศนะตอบวา “เราไมกลัวดอก นาคนี้ไมมีพิษ ถึงกัดก็ไมมีอนั ตราย”

พราหมณหาวาสุทัศนะ ดูหมิน่ วาตน เอานาคไมมีพษิ มาแสดง จึงเกิดการ
โตเถียงกันขึ้น สุทัศนะจึงทาวา “เขียดตัวนอยของเรานั้นยังมีพิษมากกวา
นาคของทานเสียอีก จะเอามาลองฤทธิ์กันดูกไ็ ด”
พราหมณ กลาววาหากจะใหสูกัน ก็ตอ งมีเดิมพันจึงจะสมควร สุทัศนะจึง

ทูลขอพระราชาพาราณสีใหเปนผูประกันใหตน โดยกลาววา พระราชาจะ
ไดทอด พระเนตรการตอสูร ะหวางนาคกับเขียด เปนการตอบแทน
พระราชาก็ทรงยอมตกลงประกันใหแก สุทัศนะ สุทศั นะเรียก นางอัจจิมุข
ออกมาจากมวยผมใหคายพิษ ลงบนฝามือ 3 หยด แลวทูลวา “พิษของเขียด
นอยนี้แรงนัก เพราะนางเปนธิดาทาวธตรฐ ราชาแหงนาค หากพิษนี้หยด
ลง บนพืน้ ดิน พืชพันธุไมจะตายหมด หากโยนขึน้ ไปในอากาศ ฝนจะไม
ตกไป 7 ป ถาหยดลงในน้ําสัตวน้ําจะตายหมด”
พระราชาไมทราบจะทําอยางไรดี สุทัศนะจึงทูลขอให ขุดบอ 3 บอบอแรก
ใสยาพิษ บอที่สองใสโคมัย บอที่สามใสยาทิพย แลวจึงหยดพิษลงในบอ
118
แรก ก็เกิดควันลุกจนเปนเปลวไฟ ลามไปติดบอที่สองและสาม จนกระทั่ง

ยาทิพยไหมหมด ไฟจึงดับ พราหมณตวั ราย ซึ่งยืนอยูขางบอ ถูกไอพิษจน
ผิวหนังลอก กลายเปนขี้เรือ้ น ดางไปทั้งตัว จึงรองขึน้ วา “ขาพเจากลัวแลว
ขาพเจาจะ ปลอยนาคนั้นใหเปนอิสระ”
ภูริทัตตไดยินดังนัน้ ก็เลื้อยออกมาจากที่ขงั เนรมิตกาย เปนมนุษย
พระราชาจึงตรัสถามความเปนมา ภูริทัตตจึงตอบวา “ขาพเจาและพี่นอ ง
เปนโอรสธิดาของทาวธตรฐราชาแหงนาคกับ นางสมุทรชา ขาพเจายอม
ถูกจับมา ยอมใหพราหมณทํารายจน บอบช้ํา เพราะปรารถนาจะรักษาศีล
บัดนี้ขาพเจาเปน อิสระแลว จึงขอลากลับไปเมืองนาคตามเดิม”
พระราชาทรงดีพระทัยเพราะทราบวาภูริทัตตเปนโอรสของ นางสมุทรชา
นองสาวของพระองคทบี่ ิดายกใหแกราชานาคไป จึงเลาใหภูริทัตตและพี่
นองทราบวา เมือ่ นางสมุทรชาไปสู เมืองนาคแลว พระบิดาก็เสียพระทัย
จึงสละราชสมบัติ ออกบวช พระองคจึงไดครองเมืองพาราณสีตอมา
พระราชาประสงคจะให นางสมุทรชาและบรรดาโอรสไดไป เฝาพระบิดา
จะไดทรงดีพระทัย สุทัศนะทูลพระราชาวา “ขาพเจาจะ กลับไปทูลใหพระ
119
มารดาทราบ ขอใหพระองค ไปรออยูทอี่ าศรมของพระอัยกาเถิด ขาพเจา

จะพา พระมารดาและพีน่ องตามไปภายหลัง”
ทางฝายพรานเนสาท ผูทํารายภูริทัตตเพราะหวังดวงแกว สารพัดนึก เมื่อ
ตอนที่พราหมณโยนดวงแกวให นัน้ รับไมทนั ดวงแกวจึงตกลงบนพืน้
และแทรกธรณีกลับไปสูเ มืองนาค พรานเนสาทจึงสูญเสียดวงแกว สูญเสีย
ลูกชาย และเสียไมตรี กับภูรทิ ัตต เที่ยวซัดเซพเนจรไป ครั้นไดขาววา
พราหมณผูจับ นาคกลายเปน โรคเรื้อนเพราะพิษนาค ก็ตกใจกลัว
ปราถนา จะลางบาป จึงไปยังริมน้ํายมุนา ประกาศวา “ขาพเจาได ทําราย
มิตร คือ ภูริทัตต ขาพเจาปราถนาจะลางบาป” พรานกลาวประกาศอยู
หลายครั้ง เผอิญขณะนั้น สุโภคะกําลังเที่ยวตามหาภูริทัตตอยู ไดยนิ เขาจึง
โกรธแคน เอาหางพันขาพราน ลากลงน้ําใหจมแลว ลากขึ้นมาบนดิน
ไมใหถงึ ตาย ทําอยูเชนนั้นหลายครั้งพราน จึงรองถามวา “นี่ตัวอะไรกัน
ทําไมมาทําราย เราอยูเชนนี้ ทรมานเราเลนทําไม”
120
สุโภคะตอบวาตนเปนลูกราชานาค พรานจึงรูวาเปนนองภูริทัตต ก็ออ น

วอนขอใหปลอยและกลาว แกสุโภคะวา “ทานรูหรือไม เราเปนพราหมณ
ทานไมควร ฆาพราหมณ เพราะพราหมณเปนผูบูชาไฟ เปนผูทรงเวทย
และเลี้ยงชีพดวยการขอ ทานไมควรทํารายเรา”
สุโภคะไมทราบจะตัดสินใจอยางไร จึงพาพรานเนสาทลงไป เมืองนาค
คิดจะไปขอถามความเห็นจากพีน่ อง เมือ่ ไปถึงประตู เมืองนาค ก็พบ
อริฏฐะนัง่ รออยู อริฏฐะนัน้ เปนผูเลือ่ มใสพราหมณ ครั้นรูว าพี่ชายจับ
พราหมณมา จึงกลาวสรรเสริญคุณของพราหมณ สรรเสริญความยิ่งใหญ
แหงพรหม และกลาววาพราหมณเปนบุคคล ที่ไมสมควรจะถูกฆา ไมวา
ดวยเหตุผลใดๆ การฆาพราหมณซงึ่ เปนผูบูชาไฟนัน้ จะทํา ใหเกิดความ
เสียหายใหญหลวง สุโภคะกําลังลังเลใจ ไมทราบจะทําอยางไร พอดี
ภูริทัตตกลับมาถึง ไดยนิ คําของอริฏฐะจึงคิดวา อริฏฐะ นั้นเปนผูเลือ่ มใส
พราหมณ และการบูชายัญของพราหมณ จําเปนทีจ่ ะตองกลาววาจาหักลาง
มิใหผูใด คลอยตามในทางที่ผิด
121
ภูริทัตตจึงกลาวชี้แจงแสดง ความเปนจริง และในทีส่ ุดไดกลาววา “การ

บูชาไฟนั้น หาไดเปน การบูชาสูงสุดไม หากเปนเชนนัน้ คนเผาถาน คน
เผาศพ ก็สมควรจะไดรับยกยองวาเปนผูบูชา ไฟยิ่งกวาพราหมณ หากการ
บูชาไฟเปนสูงสุด การเผาบานเมืองก็คงไดบุญสูงสุด แตหาเปนเชนนัน้ ไม
หากการบูชายัญจะเปนบุญสูงสุดจริง พราหมณก็นาจะเผาตนเองถวายเปน
เครื่องบูชา แตพราหมณกลับ บูชาดวยชีวิตของผูอนื่ เหตุใดจึงไมเผาตนเอง
เลา”
อริฏฐะกลาววา “พรหมเปนผูทรงคุณยิ่งใหญ เปนผูสรางโลก”
ภูริทัตตตอบวา “หากพรหมสรางโลกจริง ไฉนจึงสรางใหโลก มีความ
ทุกข ทําไมไมสรางใหโลกมีแตความสุข ทําไมพรหม ไมสรางใหทุกคนมี
ความ เทาเทียมกัน เหตุใดจึงแบงคนเปน ชั้นวรรณะ คนที่อยูในวรรณะต่ํา
เชน ศูทร จะไมมีโอกาสมี ความสุข เทาเทียมผูอนื่ ไดเลย พราหมณ
ตางหากที่พยายาม ยกยองวรรณะของตนขึ้นสูง และเหยียดหยามผูอนื่ ให
ต่ํากวา โดยอางวาพราหมณเปนผูรับใชพรหม เชนนีจ้ ะถือวาพราหมณ
ทรงคุณยิง่ ใหญไดอยางไร”
122
ภูริทัตตกลาววาจาหักลางอริฏฐะดวยความเปนจริง ซิ่งอริฏฐะ ไมอาจ

โตเถียงได ในที่สุดภูริทัตตจงึ สั่งให นําพรานเนสาทไปเสีย จากเมืองนาค
แตไมใหทําอันตรายอยางใด จากนั้นภูริทัตตก็พา พีน่ องและนางสมุทรชา
ผูเปนมารดา กลับไปเมืองมนุษย เพือ่ ไป เฝาพระบิดา พระเชษฐาของนางที่
รอคอยอยูแลว เมื่อญาติพี่นอ งทัง้ หลายพากันแยกยายกลับบานเมือง ภู
ริทัตตขออยูที่ศาลากับพระอัยกา บําเพ็ญเพียร รักษาอุโบสถศีล ดวยความ
สงบ ดังที่ไดเคยตั้งปณิธานไววา “ขาพเจาจะมัน่ คงในการ รักษาศีลให
บริสุทธิ์ จะไมใหศีลตองมัวหมอง ไมวาจะตองเผชิญความ ทุกขยาก
อยางไร ขาพเจาจะอดทน อดกลั้น ตั้งมั่นอยู ในศีลตลอดไป”
¤µÔ¸ÃÃÁ : ºíÒà¾çÈÕÅºÒÃÁÕ
¤ÇÒÁâÅÀ¹Ñé¹à»¹ÊÔè§ªÑèÇÃÒÂàª¹à´ÕÂÇ¡Ñº¡ÒÃà¹Ã¤Ø³ áµ¤ÇÒÁÍ´·¹ÂÍÁ
»ÃÐàÊÃÔ°ÂÔè§¹Ñ¡áÅÇ
123
ªÒµÔ·Õè 7 ¾ÃÐ¨Ñ¹·¡ØÁÒÃ (¢Ñ¹µÔºÒÃÁÕ)

“คนจะขามภพขามชาติได บารมีตองเต็ม บารมีตองครบ บารมีมีสิบตัว”
(หลวงพอปราโมทย ปาโมชฺโช)
ในครั้งโบราณ เมืองพารานสี มีชื่อวา บุปผวดี มีกษัตริย ทรงพระนาม

วา พระเจาเอกราชาพระราชบุตรองคใหญ พระนามวา จันทกุมาร ดํารง
ตําแหนงเปนอุปราช และ พราหมณชื่อกัณฑหาล เปนปุโรหิตในราชสํานัก
กัณฑหาล มีหนาที่ตัดสินคดีความอีกตําแหนง แตกัณฑหาลเปนคน ไม
124
ยุติธรรม ไมซอื่ สัตย มักจะรับสินบนจากคูความอยูเสมอ ขางไหนให

สินบนมาก ก็จะตัดสินความเขาขางนัน้
จนกระทั่งวันหนึ่ง ผูที่ไดรบั ความอยุติธรรมรองโพนทนา โทษของกัณฑ

หาล ไดยินไปถึงพระจันทกุมาร จึงตรัสถาม วาเกิดเรือ่ งอะไร บุคคลนัน้ จึง
ทูลวา “กัณฑหาลปุโรหิต มิไดเปนผูทรงความยุติธรรม หากแตรับสินบน
กอความ อยุติธรรมใหเกิดขึน้ เนืองๆ”
พระจันทกุมารตรัสวา“อยา กลัวไปเลย เราจะเปนผูให ความยุติธรรมแก

เจา” แลว พระจันทกุมารก็ทรงพิจารณาความอีกครัง้ ตัดสินไปโดย
ยุติธรรม เปนที่พงึ พอใจแกประชาชนทัง้ หลาย ฝูงชนจึง แซซองสดุดีความ
ยุติธรรมของพระจันทกุมาร พระเจาเอกราชาทรงไดยินเสียงแซซอง จึง
ตรัสถาม ครั้นทรงทราบจึงมีโองการวา “ตอไปนี้ ใหจันทกุมาร แตผูเดียว
ทําหนาที่ตัดสินคดีความทั้งปวงใหยุติธรรม” กัณฑหาลเมื่อถูกถอดออก
จากตําแหนงหนาที่ ก็เกิด ความเคียดแคนพระจันทกุมาร วาทําใหตนขาด
125
ผล ประโยชน และไดรับความอับอายขายหนาประชาชน จึงผูกใจพยาบาท

แตนั้นมา
อยูมาวันหนึง่ พระเจาเอกราช ทรงฝนเห็นสวรรค ชั้นดาวดึงส เห็นความ

ผาสุกสวยงาม ความรื่นรมย ตางๆ นานา ในสรวงสวรรค เมือ่ ตื่นจากฝน
พระองค ยังทรงอาลัยอาวรณอยู และปรารถนาจะไดไปสู ดินแดนอันเปน
สุขนั้น จึงตรัสถามบรรดาผูที่พระองค คิดวาจะสามารถบอกทางไปสูเ ท
วโลกใหแกพระองคได
กัณฑหาลไดโอกาส จึงกราบทูลวา “ขาแตพระราชา ผูที่ประสงคจะไปสู

สวรรค มีอยูหนทางเดียวเทานั้นคือ ทําบุญใหทาน และฆาบุคคลที่ไมควร
ฆา”
พระราชาตรัส ถามวา “ฆาบุคคลที่ไมควรฆา หมายความวาอยางไร”
กัณฑหาลทูลตอบวา “พระองคจะตองการกระทําการ บูชายัญดวยพระราช

บุตร พระมเหสี ประชาชนหญิงชาย เศรษฐี และชางแกว มาแกว จํานวน
อยางละสี่ จึงจะไป สูสวรรคได”
126
ดวยความที่อยากจะไปเสวยสุขในสวรรค พระเจาเอกราชาก็ทรงเห็นดีที่จะ
ทําบูชายัญตามที่กัณฑหาล ผูมี จิตริษยาพยาบาททูลแนะ พระองคทรงระบุ
ชื่อ พระราช บุตรพระมเหสี เศรษฐี ประชาชน และชางแกว มาแกว ที่จะ
บูชายัญดวยพระองคเอง อันทีจ่ ริงกัณฑหาลประสงคราย กับพระจันท
กุมารองคเดียวเทานั้น แตครัน้ จะใหบูชายัญ พระจันทกุมารแตลําพัง ก็
เกรงวาผูคนจะสงสัย จึงตองให บูชายัญเปนจํานวนสี่ พระจันทกุมารผูเปน
โอรสองคใหญ ก็ทรงอยูในจํานวนชื่อที่พระเจาเอกราชาโปรดใหนํามาทํา
พิธีดวย จึงสมเจตนาของกัณฑหาล เมื่อชาง มา และบุคคล ที่ถกู ระบุชื่อ ถูก
นํามาเตรียมเขาพิธี ก็เกิดความโกลาหล วุน วาย มีแตเสียงผูคน รองไหคร่ํา
ครวญไปทั่ว
พระจันทกุมารนัน้ เมือ่ ราชบุรุษไปกราบทูลก็ทรงถามวา ใครเปนผูทูลให

พระราชาประกอบพิธีบูชายัญ ราชบุรุษ ทูลวากัณฑหาล ก็ทรงทราบวาเปน
เพราะความ ริษยาพยาบาทที่ กัณฑหาลมีตอพระองคเปนสาเหตุ ในเวลาที่
ราชบุรุษไปจับเศรษฐีทั้งสีม่ าเขาพิธีนั้น บรรดาญาติพี่นองตางพยายามทูล
วิงวอนขอชีวิตตอ พระราชา แตพระราชาก็ไมทรงยินยอม เพราะมี พระทัย
127
ลุมหลงในภาพเทวโลก และเชือ่ งมงายในสิง่ ที่ กัณฑหาลทูล ตอมาเมื่อ

พระบิดาพระมารดาของ พระราชาเอง ทรงทราบก็รบี เสด็จมาทรงหาม
ปรามวา “ลูกเอยทางไปสวรรคที่ตองฆาบุตรภรรยา ตองเบียด เบียนผูอื่น
นั้น จะเปนไปไดอยางไร การใหทาน การ งดเวนการเบียดเบียนตางหาก
เปนทางสูสวรรค”
พระราชาก็มิไดทรงฟงคําหามปรามของพระบิดา พระมารดา พระจันท

กุมารทรงเห็นวาเปนเพราะ พระองคเองที่ไปขัดขวางหนทางของคนพาล
คือ กัณฑหาล ทําใหเกิดเหตุใหญ จึงทรงออนวอนพระบิดา วา “ขอ
พระองคโปรดประทานชีวิต ขาพเจาทัง้ ปวงเถิด แมจะจองจําเอาไวก็ยงั ได
ใชประโยชน จะใหเปน ทาส เลี้ยงชาง เลีย้ งมา หรือขับไลไปเสียจากเมือง
ก็ยอมได ขอประทานชีวิตไวเถิด”
พระราชาไดฟงพระราชบุตร ก็ทรงสังเวชพระทัยจน น้ําพระเนตรไหล

ตรัสใหปลอย พระราชบุตร พระมเหสี และทุกสิ่งทุกคนทีจ่ ับมาทําพิธี
ครั้นกัณฑหาลทราบ เขาขณะเตรียมพิธีก็รบี มาทูบคัดคาน และ ลอลวงให
128
พระราชาคลอยตามดวยความหลงใหลในสวรรคอกี พระราชาก็ทรงเห็นดี
ไปตามที่กัณฑหาล ชักจูง
พระจันทกุมารจึงทูลพระบิดาวา “เมือ่ ขาพเจายังเล็กๆ อยู พระองคโปรด

ใหพี่เลี้ยง นางนม ทะนุ บํารุงรักษา ครัน้ โตขึ้นจะกลับมาฆาเสียทําไม
ขาพเจายอมกระทํา ประโยชนแกพระองคได พระองคจะ ใหฆาลูกเสีย
แลวจะอยูกับคนอื่นทีม่ ิใชลูกจะเปนไปไดอยางไร ในที่สุดเขาก็คงจะฆา
พระองคเสียดวย พราหมณที่สังหาร ราชตระกูล จะถือวาเปนผูมี
คุณประโยชนไดอยางไร พราหมณนั้นคือผูเนรคุณ” พระราชาไดฟง ก็
สลดพระทัย สั่งใหปลอยทุกชีวิต ไปอีกครั้ง
แตครั้นพราหมณกัณฑหาลเขามากราบทูล ก็ทรงเชื่ออีก พระจันทกุมารก็

กราบทูลพระบิดาวา “ขาแตพระบิดา หากคนเราจะไปสวรรค ไดเพราะ
การกระทําบูชายัญ เหตุใดพราหมณจึงมิทําบูชายัญ บุตรภรรยาของตนเอง
เลา เหตุใดจึงไดชักชวนใหคน อื่นกระทํา ในเมื่อพราหมณก็ไดทูลวา คน
ผูใดทํา บูชายัญเองก็ดี คนผูนั้นยอมไปสูสวรรค เชนนั้นควรให พราหมณ
129
กระทําบูชายัญดวยบุตรภรรยาตนเองเถิด” ไมวาพระจันทกุมารจะกราบ
ทูลอยางไร พระราชา ก็ไมทรงฟง
บุคคลอืน่ ๆอีกเปนจํานวนมาก รวมทั้ง พระวสุลกุมารผูเปนราชบุตรของ

พระจันทกุมาร มาทูลออนวอน พระเจาเอกราชาก็ไมทรงยินยอมฟง ฝาย
กัณฑหาลเกรงวาจะมีคนมาทูลชักจูงพระราชาอีก จึงสั่งใหปดประตูวัง
และทูลเชิญพระราชาใหไป อยูในทีอ่ ันคนอื่นเขาไปเฝามิได เมื่อถึงเวลาทํา
พิธี มีแตเสียงคร่ําครวญของราชตระกูล และฝูงชนทีญ
่ าติ พี่นองถูกนํามา
เขาพิธี ในที่สุด นางจันทาเทวีผเู ปนชายา ของพระจันกุมาร ซึ่งไดพยายาม
ทูลออนวอนพระราชา สักเทาไรก็ไมเปนผล ก็ได ติดตามพระจันทกุมาร
ไป สูหลุมยัญดวย เมือ่ กัณฑหาลนําถาดทองมาวางรอไว และเตรียมพระ
ขรรคจะบั่นคอพระจันทกุมาร
พระนางจันทาเทวีกเ็ สด็จไปสูหลุมยัญ ประนมหัตถบูชา และกลาวสัจจ

วาจาขึ้นวา “กัณฑหาลพราหมณเปน คนชั่วเปนผูมีปญ
 ญาทราม มีจิตมุง
รายพยาบาท ดวยเหตุแหงวาจาสัตยนี้ เทวดา ยักษ และสัตวทงั้ ปวง จง
ชวยเหลือเรา ผูไรที่พงึ่ ผูแสวงหาที่พึ่ง ขอใหเราไดอยูรวมกับสามีดว ย
130
ความสวัสดีเถิด ขอใหพระเปนเจา ทั้งหลายจงชวยสามีเราใหเปนผูที่ศัตรู

ทํารายมิไดเถิด” เมือ่ พระนางกระทําสัจจกริยา พระอินทรไดสดับ ถอยคํา
นั้น จึงเสด็จมาจากเทวโลก ทรงถือคอนเหล็กมี ไฟลุกโชติชวง ตรงมายัง
พระราชา กลาววา “อยาใหเรา ถึงกับตองใชคอนนี้ประหารเศียรของทาน
เลย มีใครที่ ไหนบาง ที่ฆาบุตร ภรรยา และเศรษฐีคหบดีผูไมมีความ ผิด
เพื่อที่ตนเองจะไดไปสวรรค จงปลอยบุคคลผูปราศ จากความผิดทั้งปวง
เสียเดี๋ยวนี”้
พระราชาตกพระทัยสุดขีด สั่งใหคนปลดปลอยคน ทั้งหมดจากเครือ่ งจอง

จํา ในทันใดนั้นประชาชนที่รุม ลอมอยูก็ชวยกันเอากอนหิน กอนดินและ
ทอนไม เขาขวางปาทุบตีกัณฑหาลพราหมณจนสิน้ ชีวิตอยู ณ ที่นั้น แลว
หันมาจะฆาพระราชา แตพระจันทกุมารตรงเขากอด พระบิดาไว ผูคน
ทั้งหลายก็ไมกลาทําราย ดวยเกรง พระจันทกุมารจะพลอยบาดเจ็บ ใน
ที่สุดจึงประกาศวา “เราจะไวชีวิตแกพระราชาผูโฉดเขลา แตจะใหครอง
แผนดิน มิได” เราถอดพระยศพระราชาเสียใหเปนคนจัณฑาล แลวไลออก
จากพระนครไป
131
จากนั้นมหาชนก็กระทําพิธีอภิเษกพระจันทกุมารขึน้ เปนพระราชา ทรง

ปกครองบานเมืองดวยความยุติธรรม เมื่องทรงทราบวาพระบิดาตกระกํา
ลําบากอยูนอกเมือง ก็ทรงใหความชวยเหลือพอที่พระบิดาจะดํารงชีพอยู
ได พระจันทกุมารปกครองบานเมืองใหรมเย็นเปนสุข ตลอดมาจนถึงที่สุด
แหงพระชนมชีพ ก็ไดเสด็จไปเสวยสุข ในเทวโลก ดวยเหตุทที่ รง
เปน ผูปกครองที่ดี ที่ทรงไวซงึ่ ความยุติธรรม ไมหลงเชื่อ วาจาคนโดยงาย
และ ปฏิบัติหนาที่ของตนดวยความซื่อตรง
¤µÔ¸ÃÃÁ : ºíÒà¾ç¢Ñ¹µÔºÒÃÁÕ
àÃ×èÍ§ÍÒ¦Òµ¨Í§àÇÃ¹Ñé¹ ÂÍÁãË·Ø¡¢¡ÅÑº¤×¹á¡µ¹ã¹·ÕèÊØ´ áÅÐ¤ÇÒÁ
à¢ÅÒËÅ§ã¹·ÃÑ¾ÂáÅÐÊØ¢¢Í§¼ÙÍ×è¹¡çÂÍÁãË¼ÅÃÒÂá¡µÑÇä´ã¹äÁªÒàª¹¡Ñ¹
132
ªÒµÔ·Õè 8 ¾ÃÐ¹ÒÃ·ªÒ´¡ (ÍØàº¡¢ÒºÒÃÁÕ)

พระราชาองคหนึง่ ทรงพระนามวา อังคติราช ครองเมืองมิถลิ า เปนผูที่ตั้ง
มั่นในทศพิธราชธรรม พระธิดาของพระเจาอังคติราชมีพระนามวา รุจา
ราชกุมารี มีรูปโฉมงดงาม พระราชาทรง รักใครพระธิดา อยางยิ่ง คืนวัน
หนึ่งเปนเทศกาลมหรสพ ประชาชนพากัน ตกแตงเคหสถานอยางงดงาม
พระเจาอังคติราช ประทับอยูท ามกลางเหลาอํามาตยในปราสาทใหญ
ประดับประดาอยางวิจิตรตระการ พระจันทรกําลัง ทรงกลด เดนอยูกลาง
ทองฟา พระราชาทรงปรารภ กับหมูอํามาตยวา "ราตรีเชนนีน้ ารื่นรมยนัก
เราจะทําอะไรให เพลิดเพลินดีหนอ" อลาตอํามาตยทูลวา "ขอเดชะ ควร
จะเตรียม กองทัพใหญยกออกไปกวาดตอนดินแดนนอยใหญ ใหเขา มา
อยูในพระราชอํานาจพระเจาขา" สุนามอํามาตยทูลวา "ทุกประเทศใหญ
นอยก็มา สวามิภักดิอ์ ยูในพระราชอํานาจหมดแลว ควรที่จะ จัดการ เลีย้ ง
ดู ดื่มอวยชัยใหสําราญ และหาความ เพลิดเพลินจากระบํารําฟอนเถิดพระ
เจาขา" วิชัยอํามาตยทูลวา "ขาแตพระองค เรือ่ งการระบํา ดนตรีฟอนรอง
นั้น เปนสิ่งทีพ่ ระองคไดทรงทอด พระเนตรอยูแลวเปนนิตย ในราตรีอนั
133
ผุดผองเชนนี้ ควรไปหาสมณพราหมณผูรูธรรม แลวนิมนต ทานแสดง

ธรรมะจะเปนการควรกวาพระเจาคะ" พระราชาพอพระทัยคําทูลของวิชัย
อํามาตย จึงตรัสถามวา "เออ แลวเราจะไปหาใครเลาที่เปน ผูรูธรรม"
อลาตอํามาตยแนะขึน้ วา "มีชีเปลือย รูปหนึ่ง อยูในมิคทายวัน เปน
พหูสูตร พูดจานาฟง ทานคงจะชวยขจัดขอสงสัยของเราทั้งหลายได ทาน
มีชื่อวา คุณาชีวก" พระเจาอังคติราชไดทรงฟงก็ยินดี สั่งใหเตรียม
กระบวน เสด็จไปหาชีเปลือยชื่อคุณาชีวกนั้น
เมือ่ ไปถึงที่ ก็ทรงเขาไปหาคุณาชีวก ตรัสถาม ปญหาธรรมที่

พระองคสงสัยอยูว า บุคคลพึง ประพฤติธรรมกับบิดา มารดา อาจารย
บุตร ภรรยา อยางไร เหตุใดชนบางพวกจึงไมตั้งอยู ในธรรม ฯลฯ คําถาม
เหลานี้ เปน ปญหาธรรม ขั้นสูงอันยากจะตอบได ยิ่งคุณาชีวกเปนมิจฉา
ทิฏฐิผูโงเขลาเบาปญญาดวยแลว ไมมีทางจะ เขาใจได คุณาชีวกจึงแกลง
ทูลไปเสียทางอื่นวา "พระองคจะสนพระทัยเรือ่ งเหลานี้ไปทําไม ไมมี
ประโยชนอันใดเลยพระเจาขา โปรดฟงขาพเจาเถิด ในโลกนี้ บุญไมมี
บาปไมมี ปรโลกไมมี ไมมีบิดา มารดาปูยา ตายาย สัตวทั้งหลายเกิดมา
134
เสมอกัน หมด จะไดดีไดชั่วก็ไดเอง ทานไมมี ผลแหงทาน ก็ไมมี

รางกายที่ประกอบกันขึ้นมานี้ เมือ่ ตายไป แลวก็สูญสลายแยกออกจากกัน
ไป สุขทุกขก็สนิ้ ไป ใครจะฆา จะทําราย ทําอันตราย ก็ไมเปนบาป เพราะ
บาปไมมี สัตวทุกจําพวก เมือ่ เกิดมาครบ 84 กัปปกจ็ ะบริสุทธิ์พนทุกข
ไปเอง ถายังไมครบ ถึงจะทําบุญทํากุศลเทาไร ก็ไมอาจบริสุทธิ์ไปได แต
ถาถึงกําหนด 84 กัปป แมจะทําบาปมากมาย ก็จะบริสุทธิ์ไปเอง"
พระราชาไดฟงดังนั้นจึงตรัสวา "ทานอาจารย ขาพเจานี้โงเขลาจริงๆ
ขาพเจามัวหลงเชื่อวา ทําความดี แลวจะไปสูสุคติ อุตสาหพากเพียร
บําเพ็ญกุศลกรรม บัดนี้ขาพเจาทราบแลววา บุญไมมี บาปไมมี ผลกรรม
ใดๆ ไมมีทงั้ สิ้น บุคคลจะบริสุทธิ์เองเมื่อถึงกําหนดเวลา แมแต การฟง
ธรรมจากทานอาจารยก็ หามีประโยชน อันใดไม ขาพเจาขอลาไปกอน
ละ"
เมื่อเสด็จกลับมาถึงพระราชวัง พระเจา อังคติราชก็มีพระราช

โองการวา ตอไปนี้พระองค จะไมปฏิบัติราชกิจใดๆทั้งสิ้น เพราะการทั้ง
ปวง ไมมีประโยชน ไมมีผลอันใด พระองคจะแสวงหา ความเพลิดเพลิน
135
ใน ชีวิตแตเพียงอยางเดียว ไม อาทรรอนใจกับผลบุญผลกรรมใดๆทั้งสิน้

จากนั้นก็เกิดเสียงเลาลือไปทัง้ พระนครวา พระราชากลายเปนมิจฉาทิฐิ
คือ หลงผิด เชื่อคํา ของชีเปลือยคุณาชีวก บานเมืองยอมจะถึง ความเสือ่ ม
หากพระราชาทรงมีพระดําริดังนั้น ความนีท้ ราบไปถึงเจาหญิง รุจาราช
กุมารี ทรงรอนพระทัยเมื่อทราบวา พระบิดาใหรื้อโรงทาน ทั้งสีม่ ุมเมือง
จะไมบริจาคทานอีกตอ ไป ทั้งยังได กระทําการขมเหงน้ําใจชาวเมือง
มากมายหลาย ประการ ดวยความที่ทรงเชื่อวา บุญไมมี บาปไมมี บุคคล
ไปสูสุคติเองเมื่อถึงเวลา เจาหญิงรุจาราชกุมารีจงึ เขาเฝาพระบิดา ทูลขอ
พระราชทานทรัพยหนึง่ พัน เพื่อจะเอาไปทรงทําทาน พระบิดาเตือนวา
"ลูกรัก ทานไมมปี ระโยชนดอก ปรโลกไมมี เจาจะไมไดผลอะไรตอบ
แทน หากเจา ยังถือศีลอดอาหารวันอุโบสถอยู ก็จงเลิกเสียเถิด ไมมีผล
ดอกลูกรัก" รุจาราชกุมารีพยายามกราบทูลเตือนสติพระบิดา วา"ขาแต
พระชนก บุคคลกระทําบาปสั่งสมไว ถึงวัน หนึ่งเมื่อผลบาปเพียบเขา
บุคคลนัน้ ก็จะตองรับผล แหงบาปทีก่ อ เหมือนเรือทีบ่ รรทุกแมทีละนอย
เมื่อเต็มเพียบเขา ก็จะจมในที่สุดเหมือนกัน ธรรมดาใบไม นัน้ หากเอาไป
หุมหอของเนาเหม็น ใบไมนนั้ ก็จะ เหม็นไปดวย หากหอของหอมใบไม
136
นั้นก็จะหอม ปราชญจึงเลือกคบแตคนดี หากคบ คนชั่วก็จะพลอย แปด

เปอน เหมือนลูกศรอาบยาพิษ ยอมทําใหแลงศรแปดเปอนไปดวย" ราช
กุมารีกราบทูลตอวา "หมอมฉันรําลึกไดวา ในชาติกอนไดเคยเกิดเปน
บุตรชางทาง ไดคบหา มิตรกับ คนชั่ว ก็พลอยกระทําแตสิ่งที่ชั่วราย ครั้น
ชาติตอมาเกิดในตระกูลเศรษฐี มีมิตรดีจึงไดพลอย บําเพ็ญบุญบาง เมือ่
ตายไป ผลกรรมก็ตามมาทัน หมอมฉันตองไปทนทุกขทรมานในนรกอยู
เปนเวลา หลายชาติ หลายภพ ครั้นไดเกิดเปนมนุษยก็ตองทน ทุกขลําเค็ญ
มากมาย กวาจะใชหนี้กรรมนั้นหมด และผลบุญ เริม่ สงผล จึงไดมาเกิด
ในที่ดีขนึ้ เปนลําดับ อันผลบุญผลบาปยอมติดตามเราไปทุกๆ ชาติ ไมมี
หยุด ยอมไดรับผลตามกรรมที่กอ ไวทุกประการ ขอพระบิดาจงฟงคํา
หมอมฉันเถิด"
พระราชามิไดเชื่อคํารุจาราชกุมารี ยังคงยึดมัน่ ตามที่ไดฟงมา

จากคุณาชีวก เจาหญิงทรงเปน ทุกขถึงผลที่ พระบิดาจะไดรับเมื่อ
สิ้นพระชนม จึง ทรงตั้งจิตอธิษฐานวา "หากเทพยดาฟาดินมีอยู ขอได
โปรดมาชวยเปลื้องความเห็นผิดของ พระบิดาดวยเถิด จะไดบังเกิดสุข
137
แกปวงชน" ขณะนัน้ มีพรหมเทพองคหนึง่ ชื่อ นารท เปนผูมี ความกรุณา

ในสรรพสัตว มักอุปการะเกือ้ กูลผูอนื่ อยูเ สมอ นารทพรหมเล็งเห็นความ
ทุกขของ รุจาราชกุมารี และเล็งเห็นความเดือดรอนอันจะเกิด แก
ประชาชน หากพระราชาทรงเปนมิจฉาทิฏฐิ จึงเสด็จจากเทวโลกแปลง
เปนบรรพชิต เอาภาชนะ ทองใสสาแหรกขางหนึง่ คนโทแกวใส
สาแหรก อีกขางหนึ่ง ใสคานทาน วางบนบาเหาะมาสูปราสาท พระเจา
อิงคติราช มาลอยอยูตรงหนาพระพักตร พระราชาทรงตกตะลึงตรัสถาม
วา "ขาแตทาน ผูมีวรรณะงามราวจันทรเพ็ญ ทานมาจากไหน" นารท
พรหมตอบวา "อาตมาภาพมากจากเทวโลก มีนามวา นารท" พระราชา
ตรัสถามวา "เหตุใดทาน จึงมีฤทธิ์ลอยอยูในอากาศไดเชนนัน้ นา
อัศจรรย"
"อาตมาภาพบําเพ็ญคุณธรรม 4 ประการ ในชาติ กอนคือ สัจจะ ธรรมะ
ทมะ และจาคะ จึงมีฤทธิ์เดช ไป ไหนไดตามใจปรารถนา"
"¼ÅºØÁÕ´ÇÂËÃ×Í ¶Ò¼ÅºØÁÕ¨ÃÔ§ÍÂÒ§·Õè·Ò¹ÇÒ ä´â»Ã´
Í¸ÔºÒÂãË¢Ò¾à¨Ò·ÃÒº´ÇÂà¶Ô´"
พระนารท พรหมจึงอธิบายวา "ผลบุญมีจริง ผลบาปก็มีจริง มี
138
เทวดา มีบิดามารดา มีปรโลก มีทุกสิง่ ทุกอยางทัง้ นัน้ แตเหลาผูงมงายหา

ไดรูไม" พระราชาตรัสวา "ถาปรโลกมีจริง ขอยืมเงิน ขาพเจาสักหารอย
เถิด ขาพเจาจะใชใหทาน ในโลกหนา" พระนารทตอบวา "ถาทานเปนผู
ประพฤติธรรม มากกวาหารอยเราก็ใหทานยืมได เพราะเรารูวาผูอยูใน
ศีลธรรม ผูประพฤติกรรมดี เมื่อเสร็จจากธุระแลว ก็ยอมนําเงินมาใชคืน
ใหเอง แตอยางทานนี้ตายไป แลวก็จะตองไปเกิดในนรก ใครเลาจะตาม
ไปทวงทรัพยคืนจากทานได"
พระราชาไมอาจตอบได จึงนิ่งอั้นอยู นารทพรหม ทูลวา "หาก

พระองคยังทรงมีมจิ ฉาทิฏฐิอยู เมื่อสิน้ พระชนม ก็ตองไปสูน รก ทน
ทุกขเวทนาสาหัส ในโลกหนาพระองคก็จะตองชดใชผลบาปที่ไดกอไว
ในชาตินี้" พระนารทไดโอกาสพรรณนาความทุกข ทรมานตางๆ ในนรก
ใหพระราชาเกิดความสะพรึงกลัว เกิดความสยดสยองตอบาป พระราชา
ไดฟงคําพรรณนา ก็สลดพระทัยยิง่ นัก รูพระองควาไดดําเนินทางผิด จึง
ตรัสวา "ไดโปรดเปนทีพ่ ึ่งของขาพเจาดวยเถิด บัดนี้ ขาพเจาเกิดความ
กลัวภัยในนรก ขอทานจง เปนแสงสวางสองทางใหขาพเจาดวยเถิด
139
โปรด สอนธรรมะใหแกขาพเจาผูไดหลงไปในทางผิด ขอจง บอก

หนทางที่ถกู ตองแกขาพเจาดวยเถิด" พระนารทพรหมฤษีจงึ ไดโอกาส
ตรัสสอนธรรมะ แกพระราชาอังคติราช ทรงสอนใหพระราชตั้งมัน่ ใน
ทาน ในศีล อันเปนหนทางไปสูสวรรคเทวโลก แลวจึงแสดงธรรมเปรียบ
รางกายกับรถ เพือ่ ให พระราชาทรงเห็นวา รถที่ประกอบดวยชิ้นสวนอัน
ดี อันถูกตองแลนไปในทางทีเ่ รียบรื่น มีสติเปนประดุจปฏัก มีความ เพียร
เปนบังเหียน และมีปญญาเปนหามลอ รถอันประกอบดวยชิ้นสวนอันดี
นั้นก็จะแลนไปใน ทางที่ถูกตอง โดยปราศจากภัยอันตราย พระราชาอัง
คติราชทรงละมิจฉาทิฏฐิคือความเห็นผิด ละหนทางบาป นารถพรหมฤษี
จึงถวายโอวาทวา "ขอพระองคจะละบาปมิตร คบแตกัลยาณมิตร อยาได
ทรงประมาทเลย" ในระหวางนั้น พระนารทพรหม ฤษีไดอันตรธาน
หายไป พระราชาก็ทรงตัง้ มัน่ ในศีล ในธรรม ทรงเริม่ ทําบุญทําทาน ทรง
เลือกคบแตผูที่จะ นําไปในทางทีถ่ ูกทีค่ วร เมื่อพระราชาทรงตั้งอยูใน
ทศพิธราชธรรม ประชาชนก็มีความสุข บานเมืองสงบ รมเย็น สมดังที่
พระนารทพรหมฤษีทรงกลาววา
" ¨§ÅÐºÒ»ÁÔµÃ ¨§¤º¡ÑÅÂÒ³ÁÔµÃ ¨§·íÒºØÅÐ¨Ò¡ºÒ» µÑé§ÍÂÙ
140
ã¹¤ÇÒÁäÁ»ÃÐÁÒ·à¶Ô´ "
¤µÔ¸ÃÃÁ : ºíÒà¾çÍØàº¡¢ÒºÒÃÁÕ
"ÊÑµÇâÅ¡ÂÍÁà»¹ä»µÒÁ¡ÃÃÁ ·íÒ´ÕÂÍÁä´´Õ ·íÒ¼Ô´ºÒ»ÂÍÁä´ªÑèÇªÒ

ÊÒÁÒ¹Âà»¹¼ÅµÍº áÅÐ¡ÒÃ¤ºÁÔµÃÊËÒÂ¹Ñé¹¡ç¨ÐÊ§¼Å´ÕàÅÇá¡µÑÇ
ºØ¤¤Å¹Ñé¹´ÇÂ"
141
ªÒµÔ·Õè 9 ÇÔ±ÙÃªÒ´¡ (ÊÑ¨¨ÐºÒÃÁÕ)

ในเมืองอินทปตต แควนกุรุ พระราชาทรง พระนามวา ธนัญชัย ทรง
มีนักปราชญประจํา ราชสํานักชื่อวา วิธุร วิธุรเปนผูมีวาจาฉลาด หลัก
แหลม เมือ่ จะกลาวถอยคําสิ่งใด ก็สามารถ ทําใหผูฟงเกิดความ
เลื่อมใสครัทธาและ ชื่นชมยินดีในถอยคํานั้น ในครัง้ นั้น มีพราหมณอยู 4
คน เคยเปนเพื่อน สนิทกันมาแตเกากอน ตอมาพราหมณทั้งสี่ ไดออกบวช
เปนฤษีบําเพ็ญพรตอยูในปา หิมพานต และบางครั้งก็เขามาสั่งสอนธรรม
แกผูคนในเมืองบาง ครั้งหนึ่งมี เศรษฐี 4 คน ไดอัญเชิญฤาษีทั้งสี่ ไปที่บาน
ของตน
เมื่อ ฤาษีบริโภคอาหารแลว ไดเลาใหเศรษฐีฟงถึง สมบัติในเมือง

ตางๆทีตนไดเคยไปเยือนมา ฤาษีองคหนึง่ เลาถึงสมบัติของพระอินทร องค
ที่สองเลาถึง สมบัติของพญานาค องคที่สาม เลาถึงสมบัติพญาครุฑ และ
องคสุดทายเลาถึง สมบัติของพระราชาธนัญชัย แหงเมืองอินทปตต เศรษฐี
ทั้งสี่ไดฟงคําพรรณนา ก็เกิดความ เลือ่ มใสอยากจะไดสมบัติเชนนั้นบาง
142
ตางก็ พยายามบําเพ็ญบุญ ใหทาน รักษาศีลและอธิษฐาน ขอใหไดไปเกิด

เปนเจาขอสมบัติดังที่ตองการ ดวยอํานาจแหงบุญ ทาน และศีล เมื่อสิน้
อายุแลว เศรษฐีทั้งสีก่ ็ไดไปเกิดในที่ที่ตั้ง ความปรารถนาไว คือ คนหนึง่ ไป
เกิดเปน ทาวสักกะเทวราช คนที่สองไปเกิดเปน พญานาคชื่อวา ทาววรุณ
คนที่สามไปเกิดเปน พญาครุฑ และคนที่สี่ไปเกิดเปนโอรสพระเจาธนัญชัย
ครั้นเมือ่ พระราชาธนัญชัยสวรรคตแลว ก็ไดครอง ราชสมบัติใน

เมืองอินทปตตตอมา ทั้งทาวสักกะ พญานาควรุณ พญาครุฑ และ พระราชา
ลวนมีจิตใจ ปรารถนาจะรักษาศีล บําเพ็ญธรรม ตางก็ไดแสวงหาโอกาสที่
จะรักษา ศีลอุโบสถและบําเพ็ญบุญ ใหทาน อยูเ ปนนิตย วันหนึ่งบุคคลทัง้
สี่เผอิญไดมาพบกันที่สระ โบกขรณี ดวยอํานาจแหงความผูกพันที่มี มา
ตั้งแตครั้งยังเกิด เปนเศรษฐีสี่สหาย ทั้งสี่ คนจึงไดทกั ทายปราศรัยกันดวย
ไมตรี ขณะกําลังสนทนาก็ไดเกิดถกเถียงกันขึ้นวา ศีลของใครประเสริฐ
ที่สุด ทาวสักกะกลาววา พระองคทรงละทิ้งสมบัติทพิ ยในดาวดึงส มา
บําเพ็ญ พรตอยูในมนุษยโลก ศีลของพระองค จึงบริสุทธิ์กวาผูอื่น
ฝายพญานาควรุณกลาววา ธรรมดาครุฑนัน้ เปนศัตรูตัวรายของนาค

143
เมื่อตนไดพบกับพญาครุฑ กลับสามารถ อดกลั้นความโกรธเคืองได จึง

นับวา ศีลของ ตนบริสทุ ธิ์กวาผูอื่น พญาครุฑกลาวแยงวา ธรรมดานาคเปน
อาหารของครุฑ ตนไดพบ นาคแต สามารถอดกลั้นความอยากใน อาหาร
ได นับวาศีลของตนประเสริฐที่สุด สวนพระราชาทรงกลาววา พระองคได
ทรงละ พระราชวังอันเปนสถานที่สําราญ พรั่งพรอม ดวยเหลานารีที่เฝา
ปรนนิบัติ มาบําเพ็ญธรรม แตลําพังเพือ่ ประสงคความสงบ ดังนั้นจึงควร
นับวา ศีลของพระองค บริสุทธิ์ที่สุด ทั้งสี่ถกเถียงกันเปนเวลานาน แตก็ไม
สามารถ ตกลงกันได จึงชวนกันไปหาวิธุรบัณฑิต เพื่อให ชวยตัดสิน วิธุร
บัณฑิตจึงถามวา
"เรื่องราวเปน มาอยางไรกัน ขาพเจาไมอาจตัดสินไดหากไม ทราบเหตุอัน
เปนตน เรื่องของปญหาอยางละเอียด ชัดเจนเสียกอน" แลวทั้งสี่กเ็ ลาถึง
เรื่องราวทัง้ หมด วิธุรบัณฑิตฟงแลวก็ตัดสินวา
"คุณธรรมทั้งสี่ ประการนัน้ ลวนเปนคุณธรรมอันเลิศทั้งสิ้น ตางอุดหนุน
เชิดชูซึ่งกันและกัน ไมมีธรรมขอไหน ต่ําตอยกวากันหรือเลิศกวากัน
บุคคลใดตั้งมั่น อยูในคุณธรรมทัง้ สี่นี้ ถือไดวาเปนสันติชนในโลก"
ทั้งสี่เมื่อไดสดับคําตัดสินนั้น ก็มคี วามชื่นชม ยินดีในปญญาของวิธุร
144
บัณฑิต ที่สามารถแก ปญหาที่เกิดขึ้นไดอยางมีเหตุมผี ล ตางคน ตางก็ได

บูชาความสามารถของวิธุรบัณฑิต ดวยของมีคาที่เปนสมบัติของตน เมือ่
พญานาควรุณกลับมาถึงเมืองนาคพิภพ พระนางวิมลา มเหสีไดทูลถามขึ้น
วา "แกว มณีที่พระศอของ พระองคหายไปไหนเพคะ"
พญานาควรุณตอบวา "เราไดถอดแกวมณี ออกใหกบั วิธุรบัณฑิต ผูมีสติ
ปญญาเฉียบ แหลมมีวาจาอันประกอบดวยธรรมไพเราะ จับใจเราเปนอยาง
ยิ่ง และไมใชแตเราเทานั้น ที่ไดใหของอันมีคายิ่งแกวิธุรบัณฑิต ทั้งทาว
สักกะเทวราช พญาครุฑ และพระราชา ตางก็ ไดมอบของมีคาสูง เพือ่ บูชา
ธรรมที่วิธุรบัณฑิต แสดงแกเราทั้งหลาย"
พระนางวิมลาทูลถามวา "ธรรมของวิธุร บัณฑิตนั้นไพเราะจับใจ
อยางไร"
พญานาค ทรงตอบวา "วิธุรบัณฑิตเปนผูมปี ญญา เฉียบแหลม รูหลัก
คุณธรรมอันลึกซึง้ และสามารถแสดงธรรมเหลานัน้ ไดอยาง ไพเราะจับใจ
ทําใหผูฟงเกิดความชื่นชม ยินดีในสัจจะแหงธรรมนัน้ "
พระนางวิมลาไดฟงดังนั้นก็เกิดความปรารถนา จะไดฟงวิธุรบัณฑิตแสดง
ธรรมบาง จึงทรงทํา อุบายวาเปนไข เมื่อพญานาควรุณทรงทราบก็ เสด็จไป
145
เยี่ยมตรัสถามวา พระนางปวยเปนโรค ใดทําอยางไรจึงจะหาย จากโรคได

พระนางวิมลา ทูลตอบวา "หมอมฉันไมสบายอยางยิ่ง ถาจะให หาย
จากอาการ ก็ขอไดโปรดประทานหัวใจ วิธุรบัณฑิตใหหมอมฉันดวยเถิด"
พญานาคไดฟงก็ตกพระทัย ตรัสวา วิธุรบัณฑิต เปนที่รักใครของผูคน
ทั้งหลายยิง่ นัก คงจะไมมี ผูใด สามารถลวงล้ําเขาไปเอาหัวใจวิธุรบัณฑิต
มาได พระนางวิมลาก็แสรงทําเปนอาการปวย กําเริบหนักขึ้นอีก พญานาค
วรุณก็ทรง กลัดกลุม พระทัยอยางยิ่ง ฝายนางอริทนั ตี ธิดาพญานาคเห็นพระ
บิดา วิตกกังวลจึงถามถึงเหตุทเี่ กิดขึน้ พญานาควรุณ ก็เลาใหนาง ฟง นาง
อริทนั ตีจึงทูลวา นางประสงค จะชวยใหพระมารดาไดสิ่งที่ตองการใหจง
ได นางอริทนั ตีจงึ ปาวประกาศใหบรรดาคนธรรพ นาค ครุฑ มนุษย กินนร
ทั้งปวงไดทราบวา หากผูใด สามารถนําหัวใจวิธุรบัณฑิตมาให นางได นาง
จะยอมแตงงานดวย ขณะนั้น ปุณณกยักษผูเปนหลานของ ทาวเวสุวัณ
มหาราชผานมา ไดเห็นนางก็นึก รักอยากจะไดนางเปน ชายา จึงเขาไปหา
นางและบอกกับนางวา "เราชื่อปุณณกยักษ ประสงคจะไดนางมาเปนชายา
จงบอกแก เราเถิดวาวิธุรบัณฑิตเปนใคร อยูที่ไหน เราจะ นําหัวใจของเขา
มาใหนาง"
146
เมื่อปุณณกยักษ ไดทราบวาวิธุรบัณฑิตเปน มหาราชครูในราชสํานัก

พระเจาธนัญชัย
จึงดําริวา "หากเรา ตองการตัววิธุรบัณฑิต จะไปพามางายๆ นั้น คงไมได
ทางที่ดีเราจะ ตองทาพนันสกากับพระเจาธนัญชัย โดย เอาวิธุรบัณฑิตเปน
สิ่งเดิมพัน ดวยวิธีนี้เราคง จะเอาตัววิธุรบัณฑิตมาได"
คิดดังนัน้ แลว ปุณณกยักษก็ไปสูราชสํานัก ของพระราชาธนัญชัย และทูล
พระราชาวา "ขาพระองคมาทา พนันสกา หากพระองคชนะ ขาพเจา
ขาพเจาจะถวายแกวมณีวเิ ศษอันเปน สมบัติสําหรับพระจักรพรรดิ กับจะ
ถวายมาวิเศษ คูบุญจักรพรรดิ"
พระราชาธนัญชัยทรงปรารถนาจะไดแกวมณี และมาแกวอันเปนของคูบ ุญ
จักรพรรดิ จึงตอบ ปุณณกยักษ วาพระองคยนิ ดีจะเลนพนันสกา ดวย
ปุณณกยักษกท็ ูลถามวา หากพระราชาแพพนัน จะใหอะไร เปน เดิมพัน
พระราชาก็ทรงตอบวา "ยกเวนตัวเรา เศวตฉัตร และมเหสีแลว เจาจะ
เอา อะไรเปนเดิมพันเราก็ ยินยอมทั้งสิน้ " ปุณณกยักษ พอใจคําตอบ จึงตก
ลงเริ่มทอดสกาพนัน ปรากฏวาพระราชาทรงทอดสกาแพ ปุณณก ยักษจึง
ทวงทรัพยเดิมพัน โดยทูลพระราชาวา "ขาพเจาไมปรารถนาทรัพยสมบัติ
147
ใดๆ ทั้งสิ้น ขอแตวิธุรบัณฑิตแตผูเดียวเปนรางวัลเดิมพันสกา"

พระราชาตกพระทัย ตรัสกับปุณณกยักษวา "อันวิธุรบัณฑิตนั้นก็เปรียบได
กับตัวเราเอง เราบอกแลววา ยกเวนตัวเรา เศวตฉัตร และ มเหสีแลว เจาจะ
ขออะไรก็จะใหทั้งนั้น"
ปุณณกยักษทลู วา "เราอยามาโตเถียงกันเลย ขอใหวธิ ุรบัณฑิตเปนผูตัดสิน
ดีกวา"
เมื่อ พระราชาใหไปตามวิธุรบัณฑิตมา ปุณณก ยักษก็ถามวา "ทานเปนทาส
ของพระราชา หรือวาทานเสมอกับพระราชา หรือสูงกวา พระราชา"
วิธุรบัณฑิตตอบวา "ขาพเจา เปนทาสของพระราชา พระราชาตรัส
สิ่งใด ขาพเจาก็ จะทําตาม ถึงแมวาพระองคจะ พระราชทานขาพเจาเปนคา
พนัน ขาพเจา ก็จะยินยอมโดยดี"
พระราชาไดทรงฟงวิธุรบัณฑิตตอบดังนัน้ ก็เสียพระทัยวา วิธุรบัณฑิตไม
เห็นแก พระองคกลับไปเห็นแก ปุณณกยักษ ซึ่ง ไมเคยไดพบกันมากอน
เลย
วิธุรบัณฑิต จึงทูลวา "ขาพระองคจักพูดในสิ่งที่เปนจริง สิ่งที่ เปน
ธรรมเสมอ ขาพระองค จักไม หลีกเลีย่ งความเปนจริงเปนอันขาด วาจา อัน
148
ไพเราะนัน้ จะมีคาก็ตอ เมือ่ ประกอบ ดวยหลักธรรม"
พระราชาไดฟงก็ทรงเขาพระทัย แตกม็ ี ความโทมนัสที่จะสูญเสียวิธุร

บัณฑิตไป จึงขออนุญาตปุณณกยักษ ใหวิธุรบัณฑิต ไดแสดงธรรมแก
พระองคเปนครัง้ สุดทาย ปุณณกยักษก็ยนิ ยอม วิธุรบัณฑิตจึงไดแสดง
ธรรมของผูครองเรือนถวายแดพระราชา ครั้นเมือ่ งแสดงธรรมเสร็จแลว
ปุณณกยักษก็ สั่งใหวิธุรบัณฑิตไปกับตน เพราะพระราชา ไดยกใหเปนสิน
พนันแกตนแลว
วิธุรบัณฑิต จึงกลาวแกปุณณกยักษวา "ขอใหขาพเจา มีเวลาสั่งสอน

บุตรและภรรยาสักสามวันกอน ทานก็ไดเห็นแลววาขาพเจาพูดแตความ
เปนจริง พูดโดยธรรม มิไดเห็นแกผูใดหรือสิง่ หนึง่ สิ่งใด ยิ่งไปกวาธรรม
ทานไดเห็นแลววาขาพเจา มีคุณ แกทาน ในการที่ทลู ความเปนจริงแก
พระราชา ฉะนั้นขอใหทานยินยอมตามความประสงค ของขาพเจาเถิด"
ปุณณกยักษไดฟงดังนั้น ก็เห็นจริงในถอยคํา ที่วิธุรบัณฑิตกลาว จึง

ยินยอมทีจ่ ะพักอยูเปน เวลาสามวัน เพือ่ ใหวิธุรบัณฑิตมีเวลาสั่งสอน บุตร
149
ภรรยา วิธุรบัณฑิตจึงเรียกบุตรภรรยา มาเลาใหทราบความทีเ่ กิดขึน้ แลวจึง

สอนบุตร ธิดาวา "เมื่อพอไปจากราชสํานักพระราชา ธนัญชัยแลว พระองค
อาจจะทรงไตถามเจา ทั้งหลายวา พอไดเคยสั่งสอนธรรมอันใดไวบาง เมือ่
พวกเจากราบทูลพระองคไป หากเปนที่พอ พระทัยก็ อาจจะตรัสอนุญาต
ใหเจา นั่งเสมอ พระราชอาสน เจาจงจดจําไววา ราชสกุลนัน้ จะมีผูใดเสมอ
มิไดเปนอันขาด จงทูลปฏิเสธ พระองค และนั่งอยูในที่อนั ควรแกฐานะ
ของตน"
จากนั้น วิธุรบัณฑิตก็แสดงธรรมชื่อวา ราชวสดีธรรมอันเปนธรรมสําหรับ
ขาราชการ จะพึงปฏิบัติ เพือ่ ใหเกิดความเจริญกาวหนา ในหนาที่การงาน
และเพื่อเปนหลักสําหรับ ยึดถือในการปฏิบัติหนาทีแ่ ละการแกไข ปญหาที่
อาจเกิดขึน้
วิธุรบัณฑิตกลาวในที่สุด วา"เปนขาราชการตองเปนผูสุขุมรอบคอบ
ฉลาดในราชกิจ สามารถจัดการตางๆ ใหดําเนินไปโดยเรียบรอย รูจักกาล
รูจักสมัย วาควรปฏิบัตอิ ยางไร"
เมื่อไดแสดงราชวสดีธรรมแลว วิธุรบัณฑิต จึงไดออกเดินทางไปกับ
ปุณณกยักษ ในระหวาง ทางปุณณยักษคิดวา เราเอาแตหัวใจของวิธุร
150
บัณฑิตไปคงจะสะดวกกวาพาไปทัง้ ตัว คิดแลว ก็พยายามจะ ฆาวิธุร

บัณฑิตดวยวิธีตางๆ แต ก็ไมเปนผล ในที่สุด
วิธุรบัณฑิตจึงถามวา "ความจริงทานเปนใคร ทานตองการจะฆา
ขาพเจาทําไม"
ปุณณกยักษจงึ เลาความเปนมาทั้งหมด วิธุรบัณฑิตหยั่งรูไดดว ยปญญาวา ที่
แทนั้นพระ นางวิมลา ปราถนาจะไดฟง ธรรมอันเปนที่ เลื่องลือของตน
เทานั้น จึงคิดวาควรจะแสดง ธรรมแกปุณณกยักษ เพื่อมิใหหลงผิด กระทํา
การอันมิควรกระทํา ครั้นแลววิธุรบัณฑิต จึงไดแสดงธรรมชื่อวา สาธุนร
ธรรม ธรรม ของคนดี แกปุณณกยักษ มีใจความวา บุคคลทีม่ ีอุปการคุณ ชื่อ
วาเปนเผาฝามือ อันชุมเสีย แลัวยังไดชื่อวาเปนผูประทุษราย ตอมิตรดวย
อนึ่ง ไมควรตกอยูในอํานาจของ สตรีที่ประพฤติการอันไมสมควร ปุณณก
ยักษไดฟงธรรม ก็รูสกึ ในความผิดวา วิธุรบัณฑิตมีอปุ การคุณแกตน ไม
ควรจะกระทํารายหรือแม แตคิดรายตอวิธุรบัณฑิต ปุณณก ยักษจึง
ตัดสินใจวาจะพาวิธุรบัณฑิตกลับ ไปยังอินทปตต ตนเองจะไมตั้ง ความ
ปรารถนา ในนางอริทันตีอีกตอไปแลว เมือ่ วิธุรบัณฑิต ทราบถึงการ
ตัดสินใจของปุณณกยักษจงึ กลาววา "นําขาพเจาไปนาคพิภพเถิด ขาพเจา
151
ไมเกรงกลัวอันตรายที่จะเกิดขึน้ ขาพเจาไมเคย ทําความชั่ว ไวในที่ใด จึง

ไมเคยรูสึกกลัววา ความตายจะมาถึงเมื่อไร"
ปุณณกยักษจึงนําวิธุรบัณฑิตไปเฝา พญานาควรุณในนาคพิภพ เมื่อ
อยูตอหนา พญานาควรุณ วิธุรบัณฑิต ทูลถามวา สมบัติในนาคพิภพนี้
พญานาควรุณไดมา อยางไร พญานาควรุณตรัสตอบวา ไดมา ดวยผลบุญ
เมื่อครั้งที่ไดบําเพ็ญธรรม รักษาศีลและใหทานในชาติกอนทีเ่ กิด เปน
เศรษฐี วิธุรบัณฑิตจึงทูลวา ถาเชนนัน้ ก็แสดงวาพญานาควรุณทรง
ตระหนักถึง กรรม และผลแหงกรรมดี ขอใหทรงประกอบ กรรมดีตอ ไป
แมวาในเมืองนาคนีจ้ ะไมมีสมณ ชีพราหมณที่พญานาคจะบําเพ็ญทานได ก็
ขอใหทรงมีเมตตาแกบุคคล ทั้งหลายใน เมืองนาคนี้ อยาไดประทุษรายแก
ผูใดเลย หากกระทําไดดงั นัน้ ก็จะไดเสด็จไปสูเทวโลก ที่ดียิ่งกวานาคพิภพ
นี้ พญานาควรุณไดฟง ธรรมอันประกอบดวย วาจาไพเราะของวิธุรบัณฑิต
ก็มีความพอ พระทัยเปนอันมาก และตรัสใหพาพระนางวิมลา มาพบวิธุร
บัณฑิต เมื่อพระนางทอดพระเนตร เห็นวิธุรบัณฑิตก็ไดถามวา "ทานตกอยู
ใน อันตรายถึงเพียงนี้ เหตุใดจึงไมมีอาการ เศราโศกหรือหวาดกลัวแต
อยางใด"
152
วิธุรบัณฑิตทูลตอบวา "ขาพเจาไมเคยทําความ ชั่วจึงไมกลัวความ

ตาย ขาพเจามีหลักธรรม และมีปญญา เปนเครื่องประกอบตัว จึงไมหวัน่
เกรงภัยใดๆ ทั้งสิน้ "
พญานาควรุณและพระนางวิมลาพอพระทัย ในปญญาและความมัน่ คงใน
ธรรมของวิธุรบัณฑิต
พญานาควรุณจึงตรัสวา "ปญญานั้นแหละคือหัวใจ ของบัณฑิต หาใชหัวใจ
ที่เปนเลือดเนื้อไม"
จากนั้นพญานาควรุณก็ไดยกนางอริทันตี ใหแกปุณณกยักษ ผูซึ่งมีดวงตา
สวางไสว ขึ้นดวยธรรมของวิธุร บัณฑิต พนจากความหลง ในสตรีคือนาง
อริทนั ตี แลวสั่งใหปุณณกยักษพา วิธุรบัณฑิตไปสงยังสํานักของ
พระราชาธนัญชัย พระราชาทรงโสมนัสยินดีอยางยิ่ง ตรัสถาม วิธุรบัณฑิต
ถึงความเปนไปทัง้ หลาย วิธุรบัณฑิต จึงทูลเลา เรื่องราวทั้งสิน้ และกราบ
ทูลในที่ สุดทายวา
" ¸ÃÃÁà»¹ÊÔè§ÊÙ§ÊØ´ ºØ¤¤Å¼ÙÁÕ ¸ÃÃÁáÅÐ»ÒÂÍÁäÁËÇÑè¹à¡Ã§

ÀÂÑ¹µÃÒÂ ÂÍÁÊÒÁÒÃ¶àÍÒª¹ÐÀÂÑ¹µÃÒÂ·Ñé§»Ç§´ÇÂ ¤Ø³¸ÃÃÁáÅÐ´ÇÂ
153
»Ò¢Í§µ¹ ¡ÒÃáÊ´§¸ÃÃÁ á¡ºØ¤¤Å ·Ñé§ËÅÒÂ¹Ñé¹¤×Í¡ÒÃáÊ´§

¤ÇÒÁ¨ÃÔ§ ãË»ÃÐ¨Ñ¡É´ÇÂ»Ò "
¤µÔ¸ÃÃÁ : ºíÒà¾çÊÑ¨¨ºÒÃÁÕ
"àËµØáË§¤ÇÒÁ¾ÔºÑµÔ¤×Í¡ÒÃ¾¹Ñ¹ áÅÐ¡ÒÃÁÕàÁµµÒ¨ÔµÂÍÁÊ§¼ÅãËä´ÃÑº
àÁµµÒ¨ÔµµÍº´ÇÂã¹·ÕèÊØ´"
154
ªÒµÔ·Õè 10 àÇÊÊÑ¹´ÃªÒ´¡ (·Ò¹ºÒÃÁÕ)
พระเจาสญชัย ทรงครองราชสมบัติเมืองสีพี มีพระมเหสีทรงพระนามวา

พระนางผุสดี ธิดาพระเจากรุงมัททราช พระนางผุสดีนี้ในชาติกอนๆ ได
เคยถวายแกนจันทนหอม เปนพุทธบูชาและอธิษฐานขอใหไดเปนพุทธ
มารดาพระพุทธเจาในกาลอนาคต ครั้นเมือ่ นางสิน้ ชีวิตก็ไดไปบังเกิดในเท
วโลก เมื่อถึงวาระที่จะตองจุติมาเกิดในโลกมนุษย พระอินทรไดประทาน
พรสิบประการแกนาง ครั้นเมื่อพระนางผุสดีทรงครรภใกลกําหนดประสูติ
พระนางปรารถนาไปเทีย่ วชมตลาด รานคา บังเอิญในขณะเสด็จประพาส
นั้น พระนางทรงเจ็บครรภและประสูติพระโอรสในบริเวณยานนัน้
พระโอรสจึงทรงพระนามวา เวสสันดร หมายถึง ในทามกลางระหวางยาน
คาขาย พรอมกับที่พระโอรสประสูติ ชางตนของพระเจาสญชัยก็ตกลูกเปน
ชางเผือกเพศผูไดรับชื่อวา ปจจัยนาค เปนชางตนคูบญ
ุ พระเวสสันดร
เมื่อพระกุมารเวสสันดรทรงเจริญวัยขึ้น ทรงมีพระทัยฝกใฝในการ
บริจาคทาน มักขอพระราชทานทรัพยจากพระบิดามารดา เพื่อบริจาคแก
155
ประชาชนอยูเปนนิตย ทรงขอใหพระบิดาตั้งโรงทานสี่มมุ เมือง เพื่อบริจาค

ขาวปลาอาหารและสิ่งของจําเปน แกประชาชน และหากมีผูมาทูลขอสิ่ง
หนึ่ง สิ่งใด พระองคก็จะทรงบริจาคใหโดยมิไดเสียดาย ดวยทรงเห็นวา
การบริจาคนั้นเปนกุศลเปนคุณประโยชนอันยิ่งใหญ ทั้งแกผูรับและผูให
ผูรับก็จะพนความเดือดรอน ผูใหก็จะอิม่ เอิบเปนสุขใจที่ไดชวยเหลือผูอ ื่น
และยังทําใหพน จากความโลภความตระหนี่ถเี่ หนียวในทรัพยสมบัตขิ อง
ตนอีกดวย พระเกียรติคุณของพระเวสสันดรเลื่องลือไปทั่วทุกทิศวาทรงมี
จิตเมตตาแกผูอื่นมิได ทรงเห็นแกความสุขสบายหรือเห็นแกทรัพยสมบัติ
สวนพระองค มิไดทรงหวงแหนสิ่งใด ไวสําหรับพระองค
อยูมาครั้งหนึง่ ในเมืองกลิงคราษฏรเกิดขาวยากหมายแพงเพราะ
ฝนแลง ทําใหเพาะปลูกไมได ราษฎรอดอยากไดรับความเดือนรอนสาหัส
ประชาชน ชาวกลิงคราษฏรพากันไปเฝาพระราชา ทูลวาในเมืองสีพนี ั้นมี
ชางเผือกคูบุญพระเวสสันดร ชื่อวา ชางปจจัยนาค เปนชางมีอํานาจพิเศษ
ถาอยูเมืองใด จะทําใหฝนฟาตกตองตามฤดูกาล พืชพันธุจะบริบูรณ ขอให
พระเจากลิงคราษฏร สงทูตเพื่อไปทูลขอชางจากพระเวสสันดร พระ
156
เวสสันดรก็จะทรงบริจาคใหเพราะพระองคไมเคยขัดเมื่อมีผูทูลขอสิ่งใด
พระเจากลิงคราษฏรจงึ สงพราหมณแปดคนไปเมืองสีพี ครั้นเมือ่

พราหมณไดพบ พระเวสสันดรขณะเสด็จประพาสพระนคร ประทับบน
หลังชางปจจัยนาค พราหมณจึง ทูลขอชางคูบุญเพือ่ ดับทุกขชาวกลิง
คราษฏร พระเวสสันดรก็โปรดประทานใหตามทีข่ อ ชาวสีพีเห็นพระ
เวสสันดรทรงบริจาคชางปจจัยนาคคูบานคูเ มืองไป ดังนั้น ก็ไมพอใจ พา
กันโกรธเคืองวาตอไปบานเมืองจะลําบาก เมือ่ ไมมีชางปจจัยนาคเสียแลว
จึงพากันไปเขาเฝาพระเจาสญชัย ทูลกลาวโทษพระเวสสันดรวา
บริจาคชางคูบานคูเ มือง แกชาวเมืองอืน่ ไป ขอใหขับพระเวสสันดรไปเสีย
จากเมืองสีพี พระเจาสญชัยไมอาจขัดราษฏรได จึงจําพระทัยมีพระราช
โองการใหขับพระเวสสันดร ออกจากเมืองไป พระเวสสันดรไมทรง
ขัดของ แตทูลขอพระราชทานโอกาสบริจาคทาน ครั้งใหญกอนเสด็จออก
จากพระนคร พระบิดาก็ทรงอนุญาตใหพระเวสสันดรทรงบริจาค สัตสดก
มหาทาน คือบริจาค ทานเจ็ดสิง่ สิ่งละเจ็ดรอย แกประชาชนชาวสีวี
157
เมื่อพระนางมัทรี พระมเหสีของพระเวสสันดรทรงทราบวา
ประชาชนขอใหขับพระเวสสันดร ออกจากเมือง ก็กราบทูลพระเวสสันดร
วา
"พระองคเปนพระราชสวามีของหมอมฉัน พระองคเสด็จไปที่ใด
หมอมฉันจะขอติดตาม ไปดวยทุกหนทุกแหง มิไดยอ ทอตอความ ลําบาก
ขึ้นชื่อวาเปนสามีภรรยาแลว ยอมตองอยูเคียงขางกันในทุกทีท่ ุกเวลา ไมวา
ยามสุข หรือทุกข โปรดประทานอนุญาตใหหมอมฉันติดตามไปดวยเถิด"
พระเวสสันดรไมทรงประสงคใหพระนางมัทรี ติดตามพระองค
ไป เพราะการเดินทางไปจากพระนครยอมมีแตความยากลําบาก ทั้ง
พระองค เองก็ทรงปรารถนาจะเสด็จไปประทับบําเพ็ญศีลภาวนาอยูในปา
พระนางมัทรีไมคนุ เคยตอสภาพเชนนั้น ยอมจะตองลําบากยากเข็ญทั้ง
อาหารการกินและความเปนอยู แตไมวาพระเวสสันดรจะตรัสหามปราม
อยางไร นาง ก็มิยอมฟง บรรดาพระประยูรญาติ ก็พากันออนวอนขอรอง
พระนางก็ทรงยืนกรานวา จะติดตามพระราชสวามีไปดวย
พระนางผุสดีจึงทรงไปทูลขอพระเจาสญชัย มิใหขับพระ
158
เวสสันดรออกจากเมืองพระเจาสญชัยตรัสวา
"บานเมืองจะเปนสุขไดก็ตอ เมื่อราษฏรเปนสุข พระราชาจะเปนสุข
ไดก็ เมือ่ ราษฏรเปนสุข ถาราษฏรมีความทุกข พระราชาจะนิ่งเฉยอยูได
อยางไร ราษฏรพากัน กลาวโทษพระเวสสันดรวาจะทําใหบานเมืองยาก
เข็ญ เราจึงจําเปนตองลงโทษ แมวาพระเวสสันดรจะเปนลูกของเราก็ตาม"
ไมวาผูใดจะหามปรามอยางไร พระนางมัทรีก็จะตามเสด็จพระ
เวสสันดรไปใหจงได พระเจาสญชัยและพระนางผุสดีจึงขอเอา พระชาลี
พระกัณหา โอรสธิดาของพระเวสสันดรไว แตพระนางมัทรีก็ไมยินยอม
ทรงกลาววา
"เมื่อชาวเมืองสีพีรงั เกียจพระเวสสันดร ใหขับไลไปเสียดังนี้
พระโอรสธิดาจะอยูตอ ไปไดอยางไร ชาวเมืองโกรธแคนขึ้นมา พระชา
ลีกัณหาก็จะทรงไดรับความลําบาก จึงควรที่จะออกจากเมืองไปเสียพรอม
พระบิดาพระมารดา"
ในที่สุดพระเวสสันดร พรอมดวยพระมเหสี และโอรสธิดาก็ออก

จากเมืองสีพีไป แมใน ขณะนั้นชาวเมืองยังตามมาทูลขอรถพระที่นงั่ ทั้งสี่
159
พระองคจึงตองทรงดําเนินดวยพระบาทออกจากเมืองสีพีมุงไปสูปา เพือ่
บําเพ็ญพรตภาวนา
ครั้นเสด็จมาถึงเมืองมาตุลนคร บรรดากษัตริยเจตราชทรงทราบ
ขาว จึงพากันมาตอนรับ พระเวสสันดร ทรงถามถึงทางไปสูเขาวงกต
กษัตริยเจตราชก็ทรงบอกทางใหและเลาวา เขาวงกตนั้นตองเดินทางผาน
ปาใหญที่เต็ม ไปดวยอันตรายแตเมือ่ ไปถึงสระโบกขรณีแลว ก็จะเปน
บริเวณรมรื่นสะดวกสบาย มีตน ไมผล ที่จะใชเปนอาหารได นอกจากนี้
กษัตริยเจตราช ยังไดสั่งให พรานปาเจตบุตร ซึ่งเปนผูชํานาญ ปาแถบนั้น
ใหคอยเฝาระแวดระวังรักษาตนทาง ที่จะไปสูเขาวงกต เพื่อมิใหผูใดไป
รบกวนพระเวสสันตรในการบําเพ็ญพรต เวนแตทูต จากเมืองสีพที ี่จะมา
ทูลเชิญเสด็จกลับนครเทานัน้ ที่จะยอมใหผานเขาไปได
เมือ่ เสด็จไปถึงบริเวณสระโบกขรณีอันเปนที่รม รื่นสบาย พระ

เวสสันดร พระนางมัทรี ตลอดจนพระโอรสธิดา ก็ผนวชเปนฤาษี บําเพ็ญ
พรตภาวนาอยู ณ ที่นนั้ โดยมีพรานปาเจตบุตรคอยรักษาตนทาง ณ ตําบล
160
บานทุนนวิฐ เขตเมืองกลิงคราษฏร
มีพราหมณเฒาชื่อ ชูชก หาเลี้ยงชีพดวยการ ขอทาน ชูชก ขอทาน

จนไดเงินมามาก จะเก็บไว เองก็กลัวสูญหาย จึงเอาไปฝากเพื่อนพราหมณ
ไว อยูม าวันหนึ่ง ชูชกไปหาพราหมณที่ตนฝากเงินได จะขอเงินกลับไป
ปรากฎวา พราหมณนั้นนําเงินไปใชหมดแลว จะหามาใชใหชูชกก็หาไม
ทัน จึงจูงเอาลูกสาวชื่อ อมิตตดา มายกใหแกชูชก พราหมณกลาวแกชูชก
วา
"ทานจงรับเอาอมิตตดาลูกสาวเราไปเถิด จะเอาไปเลี้ยงเปนลูกหรือ
ภรรยา หรือจะเอาไปเปนทาสรับใชปรนนิบัติก็สุด แลวแตทานจะเมตตา"
ชูชกเห็นนางอมิตตดาหนาตาสะสวย งดงามก็หลงรัก จึงพานาง

ไปบาน เลีย้ งดู นางในฐานะภรรยา นางอมิตตดาอายุยังนอย หนาตางดงาม
และมีความกตัญู ตอพอแม นางจึงยอมเปนภรรยาชูชกผูแกเฒา รูปราง
หนาตานารังเกียจ อมิตตดา ปรนนิบัติชูชกอยางภรรยาที่ดีจะพึงกระทําทุก
ประการ นางตักน้ํา ตําขาว หุงหาอาหาร ดูแลบานเรือนไมมีขาดตก
บกพรอง ชูชกไมเคยตองบนวาหรือตักเตือนสั่งสอนแต อยางใดทั้งสิ้น
161
ความประพฤติที่ดเี พียบพรอมของนาง อมิตตดาทําใหเปนที่สรรเสริญของ

บรรดา พราหมณทงั้ หลายในหมูบานนั้น ในไมชา บรรดาพราหมณ
เหลานั้นก็พากันตําหนิตเิ ตียนภรรยาของตนที่มิไดประพฤติตนเปน
แมบานแมเรือนอยางอมิตตดา บางบานก็ถึงกับทุบตีภรรยาเพือ่ ใหรูจกั เอา
อยางนาง เหลานางพราหมณีทั้งหลายไดรับความเดือดรอน ก็พากันโกรธ
แคนนางอมิตตดา วาเปนตนเหตุ
วันหนึ่งขณะทีน่ างไปตักน้ําในหมูบาน บรรดานางพราหมณีก็รมุ

กันเยยหยันที่นางมีสามีแก หนาตานาเกลียดอยางชูชก นางพราหมณีพากัน
กลาววา
"นางก็อายุนอย หนาตางดงาม ทําไมมายอมอยูกบั เฒาชรา นารังเกียจ
อยางชูชก หรือวากลังจะหาสามีไมได มิหนําซ้ํายังทํา ตนเปนกาลกิณี พอ
เขามาในหมูบ านก็ทําให ชาวบานสิ้นความสงบสุข เขาเคยอยูก ันมาดีๆ พอ
นางเขามาก็เดือดรอนไปทุกหยอมหญา หาความสงบ ไมได นางอยาอยูใน
หมูบานนีเ้ ลย จะไปไหนก็ไปเสียเถิด"
ไมเพียงกลาววาจาดาทอ ยังพากันหยิกทึง้ ทํารายนางอมิตตดา จน
162
นางทนไมได ตองหนีกลับบานรองไห มาเลาใหชูชกฟง ชูชกจึงบอกวา

ตอไปนีน้ างไมตองทําการ งานสิ่งใด ชูชกจะเปนฝายทําใหทุกอยาง นาง
อมิตตดาจึงวา
"ภรรยาที่ดีจะทําเชนนัน้ ไดอยางไร จะปลอยใหสามีมาปรนนิบัติรบั ใช
เราทําไมไดหรอก ลูกหญิงที่พอ แมอบรมสั่งสอนมาดี ยอมจะไมนั่งนอนอยู
เฉยๆ ดีแตชี้นิ้วใหผูอื่นปรนนิบัติตน นี่แนะ ชูชก ถาทานรักเราจริง ทานจง
ไปหาบริวารมาปรนนิบัติรบั ใชเราดีกวา"
ชูชกไดฟงดังนั้นก็อัดอัน้ ตันใจ ไมรจู ะไปหาขาทาสหญิงชายมา
จากไหน นางอมิตตดา จึงแนะวา
"ขณะนี้ พระเวสสันดรเสด็จออกมาจากเมืองสีพี มาทรงบําเพ็ญพรตอยู
ในปา เขาวงกต พระองคเปนผูใฝในการบริจาคทาน ทานจงเดินทางไปขอ
บริจาคพระชาลีกัณหา โอรสธิดาของพระเวสสันดรมาเปนขาทาสของเรา
เถิด"
ชูชกไมอยากเดินทางไปเลยเพราะกลัวอันตรายในปา แตครั้นจะ
ไมไปก็กลัวนางอมิตตดาจะทอดทิง้ ไมยอมอยูก ับตน ในที่สุดชูชกจึง
ตัดสินใจเดินทางไปเขาวงกตเพือ่ ทูลขอพระชาลีกัณหา เมื่อไปถึงบริเวณ
163
ปากทางเขาสูเขาวงกต ชูชกก็ไดพบพรานเจตบุตรผูรกั ษาปากทาง หมาไล

เนื้อที่พรานเลี้ยงไวพากันรุมไลตอนชูชกขึน้ ไปจนมุมอยูบนตนไม เจตบุตร
ก็เขา ไปตะคอกขู
ชูชกนั้นเปนคนมีไหวพริบ สังเกตดูเจตบุตรก็รูวาเปนคนซื่อสัตย
มีฝมือเขมแข็ง แตขาดไหวพริบ จึงคิดจะใชวาจาลวง เจตบุตรใหหลงเชื่อ
พาตนเขาไปพบพระเวสสันดรใหได ชูชกจึงกลาวแกเจตบุตรวา
"นี่แนะ เจาพรานปาหนาโง เจาหารูไมวาเราเปนใคร ผูอื่นเขา จะ
เดินทางมาใหยากลําบากทําไมจนถึงนี่ เรามาในฐานะทูต ของพระเจาสัญ
ชัย เจาเมืองสีพี จะมาทูลพระเวสสันดรวา บัดนี้ชาวเมืองสีพีไดคิดแลว จะ
มาทูล เชิญเสด็จกลับพระนคร เราเปนผูมาทูลพระองคไวกอ น เจามัวมา
ขัดขวางเราอยูอยางนี้ เมื่อไรพระเวสสันดรจะได เสด็จคืนเมือง"
เจตบุตรไดยนิ ก็หลงเชื่อ เพราะมีความจงรักภักดี อยากใหพระ
เวสสันดรเสด็จกลับ เมืองอยูแลว จึงขอโทษชูชก จัดการหาอาหารมาเลี้ยง
ดู แลวชี้ทางใหเขาไปสูอาศรม ที่พระเวสสันดรบําเพ็ญพรตภาวนาอยู
เมือ่ ชูชกมาถึงอาศรมก็คิดไดวา หากเขาไปทูลขอ พระโอรสธิดา
ในขณะพระนางมัทรีอยูดวย พระนางคงจะไมยินยอมยกใหเพราะความรัก
164
อาลัยพระโอรสธิดา จึงควรจะรอจนพระนางเสด็จไปหาผลไมในปา
เสียกอน จึงคอยเขา ไปทูลขอตอพระเวสสันดรเพียงลําพัง
ในวันนัน้ พระนางมัทรีทรงรูสกึ ไมสบายพระทัยเปนอยางยิง่
เพราะในตอนกลางคืน พระนางทรงฝนรายวา มีบรุ ษุ รางกายกํายํา ถือดาบ
มาตัดแขนซายขวาของพระนางขาด ออกจากกาย บุรษุ นั้นควักดวงเนตร
ซายขวา แลวยังผาเอาดวงพระทัยพระนางไปดวย พระนางมัทรีทรง
สังหรณวาจะมีเหตุรายเกิดขึน้ จึงทรงละลาละลังไมอยากไปไกลจาก
อาศรม แตครั้นจะไมเสด็จไปก็จะไมมีผลไมมาใหพระเวสสันดรและโอรส
ธิดาเสวย พระนางจึงจูงโอรสธิดาไปทรงฝากฝงกับ พระเวสสันดรขอให
ทรงดูแล ตรัสเรียกหา ใหเลนอยูใกลๆ บรรณศาลา พรอมกับเลาความฝน
ใหพระเวสสันดรทรงทราบ
พระเวสสันดรทรงหยั่งรูวาจะมีผูมาทูลขอพระโอรสธิดา แตครั้น
จะบอกความตามตรง พระนางมัทรีกค็ งจะทนไมได พระองคเองนัน้ ตั้ง
พระทัยมั่นวาจะบริจาคทรัพยสมบัติทุกสิ่งทุกประการในกายนอกกาย
แมแตชีวิตและ เลือดเนื้อของพระองค หากมีผูมาทูลขอก็จะ ทรงบริจาคให
โดยมิไดทรงเสียดายหรือหวาดหวัน่
165
พระเวสสันดรจึงตรัสกับพระนางมัทรีวาจะดูแลพระโอรสธิดาให
พระนางมัทรีจึงเสด็จไปหาผลไมในปาแตลําพัง
ครั้นชูชกเห็นไดเวลาแลว จึงมุง มาทีอ่ าศรม ไดพบพระชาลี

พระกัณหาทรงเลนอยูหนาอาศรม ก็แกลงขู ใหสองพระองคตกพระทัยเพื่อ
ขมขวัญไวกอ น แลวชูชกพราหมณเฒาก็เขาไปเฝา พระเวสสันดรกลาว
วาจากราบทูลดวยโวหาร ออมคอมลดเลี้ยว ชักแมน้ําทั้งหา เพื่อทูลขอ
พระโอรสธิดาไปเปนขาชวงใชของตน
พระเวสสันดรทรงมีพระทัยยินดีที่จะทรงกระทําบุตรทาน คือ
การบริจาคบุตรเปนทาน อันหมายถึงวา พระองคเปนผูสละกิเลส ความ
หวงแหนในทรัพยสมบัตทิ ั้งปวง แมกระทั่งบุคคลอันเปนที่รกั ก็สามารถ
สละ เปนทานเพือ่ ประโยชนแกผูอนื่ ได แตพระองคทรงผัดผอนตอชูชกวา
ขอให พระนางมัทรีกลับมาจากปาไดล่ําลาโอรสธิดา เสียกอนชูชกก็ไม
ยินยอม กลับทูลวา
"หากพระนางกลับมา สัญชาตญาณแหงมารดา ยอมจะทําใหพระนาง
หวงแหนหวงใย พระโอรสธิดา ยอมจะไมทรงใหพระโอรส ธิดาพรากจาก
166
ไปได หากพระองคทรง ปรารถนาจะบําเพ็ญทานจริง ก็โปรดยกใหหมอม

ฉันเสียแตบัดนี้เถิด"
พระเวสสันดรจนพระทัยจึงตรัสเรียกหาพระโอรสธิดา แตพระ
ชาลีกัณหาซึ่งแอบฟง ความอยูใกลๆ ได ทราบวา พระบิดาจะยกตน ใหแก
ชูชก ก็ทรงหวาดกลัว จึงพากันไปหลบซอน โดยเดินถอยหลังลงสูสระบัว
เอาใบบัว บังเศียรไว ชูชกเห็นสองกุมารหายไป จึงทูลประชดประชันพระ
เวสสันดรวาไมเต็มพระทัย บริจาคจริง ทรงใหสัญญาณสองกุมารหนีไป
ซอนตัวเสียทีอ่ ื่น พระเวสสันดร จึงทรงตองออกมาตามหาพระชาลีกัณหา
ครั้นทอดพระเนตรเห็นรอยเทาเดินขึน้ มาจากสระ จึงตรัสเรียก

พระโอรสธิดาวา
"ชาลีกัณหา เจาจงขึ้นมาหาพอเถิด หากเจานิ่งเฉยอยู พราหมณเฒาก็จะ
เยาะเยยวาพอนี้ ไรวาจาสัตย พอตัง้ ใจจะบําเพ็ญทานบารมี เพื่อสละละ
กิเลสใหบรรลุพระโพธิญาณ จะไดเปนที่พึ่งแกสัตวโลกทั้งหลาย ในภาย
ภาคหนา ใหพนจากทุกขแหงการเวียนวายตายเกิด เจาจงมาชวยพอ
ประกอบการบุญเพื่อบรรลุผล คือ พระโพธิญาณนั้นเถิด"
167
ทั้งสองกุมารทรงไดยนิ พระบิดาตรัสเรียก ก็ทรงรําลึกไดถึง

หนาที่ของบุตรที่ดี ที่ตองเชื่อฟงบิดามารดา รําลึกไดถึงความพากเพียรของ
พระบิดาที่จะประกอบ บารมีเพือ่ ความหลุดพนจากกิเลส ทั้งยังรําลึกถึงขัต
ติยมานะวาทรงเปน โอรสธิดากษัตริยไมสมควรจะหวาดกลัวตอสิ่งใด จึง
เสด็จขึ้นมาจากสระบัว พระบิดาก็จูงทั้งสองพระองคมาทรงบริจาคเปน
ทานแกชูชก
ชูชกครั้นไดตัวพระชาลีกัณหาเปนสิทธิขาดแลว ก็แสดงอํานาจ
ฉุดลากเอาสอง กุมารเขาปาไป เพื่อจะใหเกิดความยําเกรงตน พระ
เวสสันดรทรงสงสารพระโอรสธิดา แตก็ไมอาจทําประการใดไดเพราะ
ทรงถือวา ไดบริจาคเปนสิทธิแกชูชกไปแลว
ครั้นพระนางมัทรีทรงกลับมาจากปาในเวลาพลบค่ํา เที่ยวตามหา
โอรสธิดาไมพบ ก็มาเฝาทูลถามจากพระเวสสันดร พระเวสสันดรจะทรง
ตอบความจริงก็เกรงวา นางจะทนความเศราโศกมิได จึงทรงแกลงตําหนิ
วานางไปปาหาผลไมกลับมาจนเย็นค่ํา คงจะรืน่ รมยมากจนลืมนึกถึงโอรส
ธิดาและสวามีที่คอยอยู
168
พระนางมัทรี ไดทรงฟง ก็เสียพระทัย ทูลตอบวา

"เมื่อหมอมฉันจะกลับอาศรม มีสัตวรายวนเวียนดักทางอยู หมอมฉันจะ
มา ก็มามิไดจนเย็นค่ํา สัตวรายเหลานัน้ จึงจากไป หมอมฉันมีแตความสัตย
ซื่อ มิไดเคยนึกถึงความสุขสบายสวนตัวเลยแมแตนอ ยนิด บัดนี้ลูกของ
หมอมฉันหายไป จะเปนตายรายดีอยางไรก็มิทราบ หมอมฉันจะเที่ยว
ติดตามหาจนกวาจะพบลูก"
พระนางมัทรีทรงออกเที่ยวตามหาพระชาลีกัณหาตามรอบ
บริเวณศาลา เทาไรๆ ก็มิได พบจนในที่สุด พระนางก็สิ้นแรงถึงกับสลบ
ไป พระเวสสันดรทรงเวทนา จึงทรงนําน้ําเย็นมาประพรมจนนางฟนขึน้ ก็
ตรัสเลาวาไดบริจาค โอรสธิดาแกพราหมณเฒาไปแลว ขอใหพระนาง
อนุโมทนาในทานบารมีที่ทรงกระทํา ไปนั้นดวยบุตรทานที่พระราชสวามี
ทรงบําเพ็ญ และมีพระทัยคอยบรรเทาจากความโศกเศรา
ฝายทาวสักกะเทวราชทรงเล็งเห็นวา หากมีผูมาทูลขอพระนาง
มัทรีไป พระเวสสันดร ก็จะทรงลําบาก ไมอาจบําเพ็ญเพียรไดเต็มความ
ปรารถนา เพราะตองทรงแสวงหาอาหารประทังชีวิต ทาวสักกะจึงแปลง
169
องคเปนพราหมณ มาขอรับบริจาคพระนางมัทรี
พระเวสสันดร ก็ทรงปติยนิ ดีที่จะไดประกอบทารทาน คือ การ
บริจาคภรรยาเพื่อประโยชนแกบุคคลอืน่ พระนางมัทรีก็ทรงเต็มพระทัยที่
จะไดทรงมีสว นในการ บําเพ็ญทานบารมีตามที่พระเวสสันดรทรงตั้ง
พระทัยไว
เมือ่ ไดรบั บริจาคแลว ทาวสักกะก็ทรงกลับคืนรางดังเดิม และ

ตรัสสรรเสริญอนุโมทนาในกุศลแหงทานบารมีของพระเวสสันดร แลว
ถวายพระนางมัทรีกลับคืนแดพระเวสสันดร พระเวสสันดรจึงไดทรง
ประกอบบุตรทารทาน อันยากที่ผูใดจะกระทําได สมดังที่ไดตงั้ พระทัย วา
จะบริจาคทรัพยของพระองคเพื่อประโยชนแกผูอื่น โดยปราศจากความ
หวงแหนเสียดาย
ฝายชูชกพาสองกุมารเดินทางมาในปา ระหกระเหินไดรบั ความ

ลําบากเปนอันมาก และหลงทางไปจนถึงเมืองสีพี บังเอิญผานไปหนาที่
ประทับพระเจาสญชัยทรงทอด พระเนตรเห็นพระนัดดาทั้งสองก็ทรงจําได
จึงใหเสนาไปพาเขามาเฝา ชูชกทูลวา พระเวสสันดรทรงบริจาคพระชา
170
ลีกัณหาใหเปนขาทาสของตนแลว บรรดาเสนาอํามาตยและประชาชน
ทั้งหลาย ตางก็พากันสงสารพระกุมารทั้งสอง และ ตําหนิพระเวสสันดรที่
มิไดทรงหวงใยพระโอรสธิดา
พระชาลีเห็นผูอื่นพากันตําหนิติเตียนพระบิดาจึงทรงกลาววา
"เมื่อพระบิดาเสด็จไปผนวชอยูในปา มิไดทรงมีสมบัติใดติดพระองค
ไป แตทรงมีพระทัยแนวแนที่จะสละกิเลส ไมหลงใหลหวงแหนในสมบัติ
สิ่งหนึ่งสิง่ ใด แมบุคคลอันเปนที่รกั ก็ยอ มสละไดเพือ่ ประโยชนแกผูอนื่
เพราะทรงมีพระทัยมัน่ ในพระโพธิญาณในภายหนา ความรัก ความหลง
ความโลภ ความโกรธ เปนกิเลสทีข่ วางกัน้ หนทางไปสูพระโพธิญาณ พระ
บิดาของหมอมฉันสละกิเลสไดดังนี้ จะมาตําหนิติเตียนพระองคหาควร
ไม"
พระเจาสญชัยไดทรงฟงดังนั้นก็ยนิ ดี จึงตรัสเรียกพระชาลีใหเขา
ไปหา แตพระชาลี ยังคงประทับอยูกับชูชก และทูลวา พระองคยงั เปนทาส
ของชูชกอยู พระเจาสญชัยจึงขอไถสองกุมารจากชูชก
พระชาลีตรัสวา พระบิดาตีคาพระองคไวพนั ตําลึงทอง แต
171
พระกัณหานัน้ เปนหญิง พระบิดาจึงตีคาตัวไวสูง เพือ่ มิใหผูใดมาไถตวั

หรือซื้อขายไปไดงายๆ พระกัณหา นั้นมีคาตัวเทากับทรัพยเจ็ดชีวิต เจ็ดสิ่ง
เชน ขาทาส หญิงชาย เปนตน สิ่งละเจ็ดรอย กับทองคําอีกรอยตําลึง
พระเจาสญชัยก็โปรดใหเบิกสมบัตทิ องพระคลังมาไถตัวพระ
นัดดาจากชูชก และโปรดใหจัดขาวปลาอาหารมาเลีย้ งดูชูชก เพื่อตอบ
แทนที่พาพระนัดดากลับมาถึงเมือง
ชูชกพราหมณเฒาขอทาน ไมเคยไดบริโภคอาหารดีๆ ก็ไมรจู ัก

ยับยั้ง บริโภคมาจนทนไมไหว ถึงแกความตายในทีส่ ุด พระเจาสญชัย
โปรด ใหจัดการศพแลวประกาศหาผูรับมรดก ก็หามีผูใดมาขอรับไม
หลังจากนั้นพระเจาสญชัย จึงตรัสสั่งใหจัดกระบวนเสด็จเพื่อไปรับ พระ
เวสสันดรและพระนางมัทรีกลับคืนสูเมืองสีพี เพราะบรรดาประชาชนก็พา
กันไดคิดวา พระเวสสันดรไดทรงประกอบทานบารมี อันยิง่ ใหญกวา
ทั้งหลายทัง้ ปวง ก็เพือ่ ประโยชนแหงผูคนทั้งหลาย หาใชเพื่อพระองคเอง
ไม เมือ่ กระบวนไปถึงอาศรมริมสระโบกขรณี กษัตริยทั้งหกก็ทรงไดพบ
กันดวยความโสมนัสยินดี
172
พระเจาสญชัยจึงตรัสบอกพระเวสสันดรวา ประชาชนชาวสีพีได
เห็นสิ่งที่ถูกทีค่ วรแลว และพากันร่ํารอง ไดทูลเชิญเสด็จกลับเมืองสีพี พระ
เวสสันดร พระนางมัทรี และพระชาลีกัณหา จึงไดเสด็จกลับเมือง พระ
เจาสญชัยทรงอภิเษกพระเวสสันดรขึ้นครองเมืองสืบตอไป
ครั้นไดเปนพระราชาแหงสีพี พระเวสสันดรก็ทรงยึดมัน่ ในการ

ประกอบทานบารมี ทรงตั้งโรงทานบริจาคเปนประจําทุกวัน ชาวเมืองสีพี
ตลอดจนบานเมืองใกลเคียง ก็ไดรบั พระเมตตากรุณา มีความรมเย็นเปน
สุข ชาวเมืองตางก็เอือ้ เฟอ ชวยเหลือกัน มิไดโลภ กระหายในทรัพยสมบัติ
ตางก็มีจิตใจผองใสเปนสุข เหมือนดังที่พระเวสสันดรทรงตัง้ พระปณิธาน
วา พระองคจะทรงบริจาคทรัพยสมบัติทั้งปวง เพือ่ ประโยชนสุขแกผอู ื่น
ดวยทรัพยทั้งหลาย ทําใหเกิดกิเลส คือ ความโลภ ความหลงหวงแหน เมือ่
บริจาคทรัพยแลว ผูรับก็จะไดประโยชนจากสิง่ นัน้ และมีความชื่นชม
ยินดี ผูใหก็จะ อิม่ เอมใจวาไดทําประโยชนแกผูอนื่ เกิดความปตยิ ินดี
เชนกัน ทัง้ ผูใหและผูรับยอมไดรับ ความสุขความพึงพอใจดังนี้
173
¤µÔ¸ÃÃÁ : ºíÒà¾ç·Ò¹ºÒÃÁÕ
"ÊÑè§ÊÍ¹ãË¤¹àÃÒà¾ÕÂÃ»ÃÐ¡Íº¤Ø³¤ÇÒÁ´Õâ´ÂÁÔ·Í¶ÍÂ ËÒ¡ÃÙ¨Ñ¡ÊÅÐ
·ÃÑ¾ÂºÃÔ¨Ò¤·Ò¹à¹×èÍ§¹Ô¨¡ç¨Ðà»¹·ÕèÊÃÃàÊÃÔ·ÑèÇä» ¤¹âÅÀ¤¹¨Ôµ"
174
ÍÒ¹ÔÊ§Ê¡ÒÃ¿§ËÃ×ÍÍÒ¹¸ÃÃÁÁÐ
.......ธรรมทานจะยังประโยชนสุขใหเกิดอยางเต็มที่ ตอเมือ่ ผูให ใหดวย
ความบริสทุ ธิ์ใจและผูรับฟงตองตัง้ ใจฟงดวยดี ดังนัน้ เมือ่ เราจะฟงธรรม
พึงฟงดวยความเคารพ พรอมดวย กาย วาจา ใจ เมือ่ ตั้งใจเชนนี้แลว การฟง
ธรรมยอมมีอานิสงสดเี ลิศ ดังตอไปนี้
๑. ยอมไดฟงในเรือ่ งทีไ่ มไดฟงมากอน

๒. สิ่งที่ฟงมาแลว ก็ทําใหเขาใจแจมแจงยิง่ ขึน้
๓. บรรเทาความสงสัยได
๔. ทําความเห็นใหตรงตอหนทางพระนิพพาน
๕. ยอมยังจิตใหเลื่อมใสยิ่งขึ้น
การฟงหรืออานธรรมยอมนําประโยชนใหเกิดขึ้น เพราะทําใหผูฟงที่ไมมี
ศรัทธา ใหเปนผูมีศรัทธาเพิ่มขึน้ ทําผูไมเปนพหูสูต ใหเปนพหูสูตขึน้ ทําผู
ที่ไมมีศลี สมาธิและปญญา ใหเปนผูที่มีศลี สมาธิและปญญาบริบูรณ ผูที่
ไมมีฌาน ใหมีฌานขึ้น ผูที่ไมมวี ิปสสนาปญญา ใหมีปสสนาปญญาขึ้น ผู
175
ที่ไมมมี รรคผล ใหมมี รรคผลขึ้น ผูที่ไมมีวิชชาสาม ใหมีวิชชาสามขึ้น ผูที่

ไมมอี ภิญญา ใหมีอภิญญาขึ้น
เพราะเหตุทพี่ ระสาวกทั้งหลายไดฟงธรรมแลว จึงบรรลุผลที่ตนปรารถนา

แมบุคคลจะมีบุญวาสนามากก็ตาม เชน พระสารีบุตร ผูเลิศดวยปญญา
หากมิไดฟงธรรมเสียแลวก็ไมอาจจะบรรลุธรรมโดยลําพังตนเองได การ
ฟงธรรม ( ธรรมทาน ) จึงสามารถทําใหบรรลุมรรคผลนิพพานได
ตัวอยางของพระสาวกที่ไดฟงธรรมแลวบรรลุมรรคผลนั้นปรากฏอยู
มากมาย
แมบุคคลผูเปนมิจฉาทิฏฐิ กําลังมุง หนาไปสูอ บาย พอไดฟงธรรมก็กลับจิต

กลับใจเปนสัมมาทิฏฐิ มีสุคติเปนที่ไปได ดังเชนพระเจาปายาสิ เปนตน
หรือบุคคลอีกเปนอันมาก ไดฟงธรรมเทศนาจากพระพุทธเจาแลว ทําให
เกิดความแจมแจงมีดวงตาเห็นธรรมสําเร็จมรรคผล ก็จะชื่นชมการแสดง
พระธรรมเทศนาของพระองควา พระผูมีพระภาคเจาทรงแสดงธรรมได
แจมแจงยิง่ นัก ดุจบุคคลหงายของที่คว่ํา เปดของที่ปด บอกทางแกคนหลง
ทาง จุดประทีปใหในทีม่ ืด
176
ผูใหธรรมทานยอมเปนที่เคารพรัก เพราะใหสงิ่ ที่มคี ณ

ุ คาอยางสูง ชวยให
ผูรับชวยเหลือตนเองไดในทุกภพทุกชาติ เปนการใหที่พึ่งของชีวิตอยาง
แทจริง ผูใหธรรมทานจึงไดรับความเคารพนับถือมากกวาผูใหสิ่งของเปน
ทาน
เรื่องนี้ถาพิจารณาอยางเผินๆ แลวอาจจะคิดวาไมนาเปนไปได แตก็เปนไป

แลวและถูกบันทึกเปนประวัติศาสตรมานานถึง ๒,๕๐๐ กวาป ใน
พระไตรปฎก พระสูตรธรรมเจดีย เรือ่ งของชางไม ๒ คน ดังนี้
ชางไม ๒ คน
........เมื่อครั้งพระเจาปเสนทิโกศล เสด็จเขาเฝาสมเด็จพระผูมีพระภาคเจา
ยังพระวิหาร พระองคทรงแสดงความเคารพโดยซบพระเศียรลงแทบพระ
บาท ทรงจุมพิตพระบาทดวยพระโอษฐ ทรงนวดพระบาทดวยพระหัตถ
และทรงประกาศพระนามวา " ขาแตพระองคผูเจริญ หมอมฉันคือพระ
เจาปเสนทิโกศล " ๓ ครั้ง
177
สมเด็จพระผูมีพระภาคเจาตรัสถามวา " ขอถวายพระพรมหาบพิตรทรง

เห็นอํานาจประโยชนอะไร จึงทรงทําการเคารพนอบนอมเปนอยางยิ่งถึง
ปานนี้ "
พระเจาปเสนทิโกศล กราบทูลถึงขอสังเกตตางๆ ที่เปนเหตุใหพระองคมา

แสดงความเคารพพระพุทธเจาในครั้งนี้ ซึ่งขอสังเกตแตละขอชี้ใหเห็นคุณ
วิเศษที่พระพุทธองค และเหลาสาวกมีความแตกตางไปจากนักบวชเหลา
อื่น และคุณวิเศษเหลานัน้ ทําใหพระองคเกิดความเคารพเลื่อมใสอยางยิ่ง
มีอยูเ รื่องหนึง่ ที่พระเจาปเสนทิโกศลกราบทูลใหฟงวา
" หมอมฉันมีมหาดเล็กทีท่ ําหนาที่เปนชางไม ๒ คน ชื่ออิสิทันตะกับ

ปุราณะ ทั้งสองกินอยูและใชยวดยานของหมอมฉัน และเขายังไดรับ
เครื่องเลี้ยงชีพ ทรัพย ยศ ตําแหนงจากหมอมฉันดวย แตถึงกระนัน้ เขาก็
มิไดทําความเคารพนอบนอมแกหมอมฉันเหมือนในพระผูมีพระภาคเจา
เรื่องนี้หมอมฉันไดเคยทดลองดูคนทัง้ สองมาแลว เมือ่ ครั้งยกกองทัพ
178
ออกไป ไดหยุดพักแรมในที่คับแคบแหงหนึ่ง ครัง้ นัน้ นายชางอิสิทนั ตะ

กับนายชางปุราณะไดสนทนาธรรมกันเกือบตลอดทัง้ คืน เมื่อเขาทั้งสอง
ไดทราบวาพระสัมมาสัมพุทธเจาประทับอยู ณ ทิศใด พอถึงเวลานอนเขาก็
จะหันศีรษะไปทางทิศนั้น แมวาจะทําใหตองเหยียดเทามาทางหมอมฉัน
หมอมฉันจึงคิดวา นาอัศจรรยจริง ไมเคยมีมากอนวามหาดเล็กผูทอี่ ยูใน

ปกครองของเราผูเปนเจาเหนือหัวไดรับอาหารที่อยูอ าศัยเครื่องยังชีพ ยศ
ตําแหนงจากเรา แตมิไดทําความเคารพนอบนอมในเราเหมือนกับที่ทําตอ
พระพุทธเจา แสดงวาเขาคงไดรูคุณวิเศษทีม่ ีอยูอ ยางยิ่งในพระพุทธศาสนา
ของพระศาสดาเปนแนแทนี้จึงเปนเหตุใหหมอมฉันเกิดความเลื่อมใสใน
ธรรมของพระพุทธองคเปนอยางยิ่ง "
.......จากเรือ่ งชางไม ๒ คนนี้ ชี้ใหเห็นวา ผูที่ใหสิ่งของเปนทาน ( แมจะอยู

ในฐานะกษัตริย ผูเปนเจาชีวิต ) ยังไดรับความเคารพนอยกวาพระพุทธเจา
ผูใหธรรมทาน แมวาพระพุทธเจาจะไมไดใหทรัพย ยศ ตําแหนงแกเขา ที่
เปนเชนนีเ้ พราะ ผูใหสิ่งของเปนทาน ใหความสุขแกผูรับแคเพียงชาตินี้
เทานั้น แตบุคคลผูใหธรรมทานไดชื่อวาใหแสงสวางสองนําทางชีวิต ให
179
เขาไดรูวา เขาจะใชทรัพยศฤงคารใหเกิดประโยชนสงู สุดไดอยางไร และ

จะดําเนินชีวิตอยางไรจึงจะพบสุขไดอยางแทจริง สามารถสรางความสุข
ใหกับตนเองและผูอื่นทัง้ ในชาตินี้และชาติหนาได
180
ที่มา
http://www.dhammada.net
http://www.dhammathai.org
http://chitasangvaro.multiply.com/
¢Íº¤Ø³·Ø¡¡ÒÃ´ÒÇâËÅ´¹Ð¤Ð ¾Õè¡ç¾ÂÒÂÒÁËÒÊÔè§·Õè´Õ æ ÁÒÁÍº

ãË·Ø¡·Ò¹ à¾×èÍà»¹¡ÒÃ¤×¹¡íÒäÃ·Õèä´¡ÃØ³ÒµÔ´µÒÁ¼Å§Ò¹à¢ÕÂ¹
¢Í§¾Õè·Ø¡àÅÁ ËÇÑ§ÇÒ¤§¨ÐªÇÂà¾ÔèÁ¾Ù¹¤ÇÒÁÃÙãË¡ÑºËÅÒÂ æ ·Ò¹
¹Ð¤Ð ËÒ¡µÍ§¡ÒÃ¨ÐàÃÕÂ¹ÃÙà¾ÔèÁàµÔÁ¡ç¤ÅÔê¡µÒÁÅÔ§¤·Õè¾Õè¹íÒÁÒ
á»ÐäÇ¹Ñé¹à¢Òä»ä´àÅÂ¹Ð¤Ð
ËÃ×ÍµÍ§¡ÒÃ¨Ð¾Ù´¤ØÂ¡Ñº¾Õè¡çà¢Òä»·Õè
http://www.facebook.com/keetatara
181
182

ทศชาติชาดก พระเจ้าสิบชาติ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ทศชาติชาดก พระเจ้าสิบชาติ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

¾ÃÐà¨ÒÊÔºªÒµÔ (·ÈªÒµÔªÒ´¡) ÃÇºÃÇÁâ´Â ¤ÕµÐ¸ÒÃÒ

แลวปรากฏวา ในเลมที่ ๒๗ มี ๕๒๕ เรือ่ ง, ในเลมที่ ๒๘ มี ๒๒ เรือ่ ง

ªÒµÔ·Õè 1 ¾ÃÐàµÁÕÂãº (à¹¡¢ÑÁÁÐºÒÃÁÕ)

ในครั้งกอนนานมาแลว พระเจากาสิกราชครองสมบัติในเมืองพาราณสี แต

วันหนึง่ ขณะทีพ่ ระราชบิดาอุม ออกไปทรงวาราชการอยูน ั้น อํามาตยไดนํา

พระราชกุมารไดทรงเห็นเชนนัน้ ก็ระลึกความหลังครั้งไปอยูนรก ก็คิดวา

นับตั้งแตนนั้ มา เตมียก็เริ่มปฏิบัติไมพูดไมจาอะไรทัง้ นั้นใครมาพูดก็ทํา

คงเปนปกติทกุ อยาง ก็ทรงใหทดลองหลายอยางหลายประการ เปนตันวา

ทดลองอยางนี้ตั้งป ก็ไมพบความผิดปกติอยางไร ตอไปก็ทดลองดวยชาง

ใครจะพูดอยางไร จะทําอยางไรพระเตมียไมไดยนิ ทัง้ นั้น ไมยอม

มียยังคงเฉย รางกายไมเคลือ่ นไหวเปนเหมือนหุน เขาวางไวตรงไหนก็อยู

เมื่อถึงปานอกเมือง ซึ่งนายสุนันทคิดวาเปนปาชาผีดิบ เขาก็หยุดรถหยิบ

ในขณะทีน่ ายสารถีกําลังขุดหลุมอยูไ มไกลจากรถนั่นเอง พระเตมียก ็คิดวา

คิดแลวก็จบั เอางอนรถยกขึ้น..เปนความมหัศจรรย…พระเตมียย กรถขึ้น

อยางไรบาง จึงเดินเขาไปยืนอยูใกลก็ไมรูแตก็ตกใจเมื่อไดยนิ เสียง

“ก็เปนคนไมดีนะ สิ” นายสารถีเริ่มฉุน

พระกุมารก็ไมขุนเคือง คงมีพระดํารัสเรียบ ๆ ถามตอไป

“ทานรูไหมวาเราเปนใคร” จึงมองอยางพินิจพิจารณา แตเขาก็จําไมได

“จริงสินะ” สารถีคิดแตเขาก็อ้ําอึ้งอยูไมรูจะกลาวออกวากระไรอีก ที่เขาจะ

พระองค และขาพระองคกจ็ ะไดเงินทองทรัพยสมบัติผาผอนและแพร

“ทานอยาเพิง่ ดีใจไปกอนเราจะวาใหฟง เราเปนคนไมมีญาติขาดมิตร เปน

“หากใหนายสารถีบวชเสีย มารถก็เสียหาย และพระราชบิดามารดาคง

นายสารถียนิ ดีจะกลับไปทูลพระเจาแผนดิน แตเกรงวาเมื่อตนไปกราบทูล

พระนางจันทรเทวี นับตัง้ แตนายสารถีเอาพระราชกุมารไปแลวพระองคก็

เหมือนคนที่ถูกงูกัด มองเห็นสิ่งอะไรคลายกับงูกย็ อมจะกลัวไปหมด

พระราชาจึงถามพระเตมียว า เตมียกมุ ารจึงทูลตอบวา

จิตใจ อะไรที่ลว งมาแลวก็ไมคิดเศราโศก ไมคิดอยากไดสิ่งที่ยงั มาไมถึง

พระราชบิดาก็คงเห็น บางคนลูกตายกอนพอแม นองตายกอนพี่ เหลานี้

พระราชาไดสดับแลวก็คิดจะบวชบาง แตก็คิดจะลองใจเตมียกมุ ารดูอีก ก็

พรอมกันนั้นก็ใหเปดพระคลังทัง้ สิบสองพระคลังเพือ่ จะใหคนที่ปรารถนา

พระราชาที่อยูใกลเคียงไดทราบวา กรุงพาราณสีไมมีผูคุมครองรักษา ก็ยก

เมื่อมาถึงไดเห็นประกาศที่พระกาสิกราชติดไว ก็ทํา ใหเกิดสงสัยวา ทําไม

และเมือ่ ไดสดับธรรมะที่พระเตมียใหโอวาทเขาอีก เลยทําใหคิดจะหลีก

คติเรื่องนี้ทคี่ วรจะได คือการตั้งใจแนวแน

ªÒµÔ·Õè 2 ¾ÃÐÁËÒª¹¡ (ÇÔÃÔÂÐºÒÃÁÕ)

ในอดีตทีล่ วงมาแลว มีพระมหากษัตริยพระองคหนึง่ นามวา มหาชนก

แตงตั้งเจาโปลชนกผูเปนนองใหเปนอุปราช ในขณะเมือ่ เจาอริฎฐชนก

แมความรักระหวางพี่กับนองก็ตัดได ถึงกับสัง่ ใหจับพระมหาอุปราชไป

หมอมฉันก็ตอ งถูกจองจําทําโทษที่พระเจาพี่เชื่อแตคาํ สอพลอ บัดนี้หมอม

พระเจาอริฎฐชนก พอมาถึงตอนนี้ก็ตอ งตกกระไดพลอยโจน จึงคิดจะยก

แลวก็ยกพลออกไป และก็เปนตามลางสังหรณทพี่ ระเจาอริฎฐชนกคาดวา

พระเทวีไดทราบขาววาพระสวามีสนิ้ พระชนม และประชาชนพลเมือง

ดวยบุญญาธิการของทารกในครรภ บันดาลใหรอนไปถึงพระอินทร เขา

“ตาจา หลานอยากจะรูว าเมืองกาลจัมปาอยูทางไหน”

“ญาติฉันมีอยูทางเมืองนั้น สามีออกไปรบขาศึกก็ตายเสีย ฉันก็เลยจะ

เมื่อขึ้นเกวียนเพราะความเหนือ่ ยและเพลียในการที่ระหกระเหิน พระนาง

“ตาจา เมืองทีเ่ ห็นอยูขางหนานั้นเขาเรียกวาเมืองอะไร”

“โอ.? ตา เขาวาเมืองกาลจัมปาไกลตัง้ ๖๐ โยชนทําไมถึงเร็วนัก”

“แมหนูไมรูดอก ตาเปนคนเดินทางผานไปมาเสมอ ยอมจะรูจ ักทางออม นี่

บานอยูทางเหนือ จะตองรีบไป ใหพระนางลงเสียตรงนี้ พระนางจึงลงจาก

มหาชนกเมือ่ เติบใหญขึ้นมาไปกับเด็กทัง้ ปวง ถูกรังแกก็ตอสู เด็กเหลานั้น

“แมจา ใครเปนพอฉัน” “ก็ทานอาจารยนนั้ เเหละเปนบิดาของเจา” ครั้ง

มหาชนกก็ยนื่ คําขาดวา “ถาแมไมบอกความจริงใหฉนั ทราบ ฉันจะกัดนม

กษัตริยเมืองมิถลิ านครบิดาของเจาชื่ออริฐชนก ถูกเจาอุปราชโปลชนกแยง

และนับตั้งแตนั้นมาเจามหาชนกแมจะถูกพวกเด็ก ๆ วาลูกไมมีพอ ก็ไมมี

ไปคาขายยังสุวรรณภูมิ จะไดรวบรวมเงินทองและผูค นเพือ่ ชิงเอาราช

เจามหาชนกก็ไมยนิ ยอม มารดาจึงเอาเงินทองมาให เจามหาชนกก็ซอื้

ในขณะทีเ่ จามหาชนกลงเรือเพื่อเดินทางไปคาขายยังสุวรรณภูมินนั้ ก็พอ

ถึงนางเมขลาซึ่งกลาววาเปนผูรักษาสมุทรดังทีเ่ ลาไวในรามเกียรติว์ า นาง

เมื่อเจามหาชนกมาหลับอยูในพระราชอุทยาน นัน้ พระเจากรุงมิถิลา

นางจะเลือกเอาเปนคูค รอง นางก็ไมเลือกใคร ตอมาถึงวาระเศรษฐีคฤหบดี

“ถาเชนนัน้ ทานอาจารยจงจัดแจงทําพิธีเสี่ยงราชรถเถิด” ราชปุโรหิตจึง

มาที่นํารถนั้นเหมือนจะมีหวั ใจ หรือไมกด็ ูเหมือนมีคนมาชักสายขับขี่ไป

เมื่อถึงทีเ่ จามหาชนกนอนอยู ก็ไป แลนวนอยูสามรอบก็หยุดที่ปลายเทา

¾ÃÐà¨ÒÊÔºªÒµÔ (·ÈªÒµÔªÒ´¡) ÃÇºÃÇÁâ´Â ¤ÕµÐ¸ÒÃÒ

ªÒµÔ·Õè 1 ¾ÃÐàµÁÕÂãº (à¹¡¢ÑÁÁÐºÒÃÁÕ)

ªÒµÔ·Õè 5 ÁâËÊ¶ºÑ³±Ôµ (»ÒºÒÃÁÕ)