ARALING PANLIPUNAN 8

MODYUL BLG. 4 :ANG SILANGAN AT TIMOG SILANGAN ASYA

SA TRANSISYUNAL AT MAKABAGONG
PANAHON ((IKA-16 HANGGANG IKA-20
SIGLO)

PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG

Ayon sa Travel Magazine, humigit kumulang sa
dalawang milyong Kanluranin ang nagtungo sa Asya noong
2010 upang bisitahin ang magaganda at makasaysayang lugar
dito. Ganito din kaya ang dahilan ng pagpunta ng mga
Kanluranin sa Asya noong ika-16 na siglo? Bakit sinakop ng
mga Kanluranin ang karamihan ng mga bansa sa Asya? Paano
ipinaglaban ng mga mga Asyano ang kanilang kalayaan at karapatan? Higit sa
lahat, paano binago ng pananakop at pakikipaglaban ang Silangan at Timog
Silangang Asya noong ika-16 siglo hanggang sa ika-20 siglo?
Sa Modyul na ito ay mauunawaan mo ang nagpatuloy at nagbago sa mga
bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na nasakop ng mga Kanluranin.
Tandaan na dapat mong maunawaan sa modyul na ito ang sagot sa sumusunod
na katanungan:

 Paano nakamit ang transpormasyon sa Silangan at Timog

Silangang Asya sa mula ika-16 siglor hanggang sa ika-20 siglo?
 Paano nakaimpluwensiya sa transpormasyon ng Silangan at Timog
Silangang Asya ang karanasan nito sa panahon ng Kolonyalismo at
Imperyalismo?
 Paano nakatulong ang pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan at
Timog Silangang Asya sa kasalukuyang kalagayan?
 Paano nahubog ng paglaya ng Silangang Asya at Timog Silangang
Asya ang transpormasyong naganap noong ika-16 na siglo hanggang sa
ika-20 siglo?
 Paano nakaapekto sa mga Asyano ang mga pagbabagong naganap sa
Silangan at Timog Silangang Asya noong ika-16 hanggang ika-20 siglo

MGA ARALIN AT SAKOP NG MODYUL

Aralin 1 – Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya

noong ika 16- hanggang ika-20 siglo
Aralin 2 – Pag-usbong Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya
noong ika 16- hanggang ika-20 siglo
Aralin 3 – Hakbang tungo sa Paglaya ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangang Asya noong ika-16 hanggang ika-20 siglo

1
Aralin 4 – Ang mga Pagbabago sa Silangan at Timog Silangang Asya
noong ika -16 hanggang ika-20 siglo

Grapikong Pantulong ng Aralin

TRANSPORMASYON NG SILANGAN AT TIMOG

SILANGANG ASYA MULA IKA-16 NA SIGLO
HANGGANG SA KASALUKUYAN

Kolonyalismo at Pag-usbong ng Hakbang Tungo Mga Pagbabago

Imperyalismo Nasyonalismo sa Paglaya

Ang sumusunod ang inaasahang matutuhan mo sa Modyul

na ito. Tiyaking iyong babasahin at babalik-balikan dahil ito
ang magsisilbi mong gabay sa iyong pagkatuto.

Sige na! Simulan na nating basahin…

Aralin 1 •Nasusuri ang mga dahilan at paraan ng pagpasok ng mga

Kanlurang bansa hanggang sa pagtatag ng kanilang mga
kolonya o kapangyarihan sa Silangan at Timog Silangang
Asya
•Nasusuri ang transpormasyon ng mga pamayanan at estado
sa Timog at Timog Silangang Asya sa pagpasok ng mga
isipan at impluwensiyang kanluranin sa larangan ng: (a)
pamamahala, (b) kabuhayan, (c) teknolohiya, (d) lipunan,
(e) paniniwala, (f) pagpapahalaga, at (g) sining at kultura
•Naipapaliwanag ang mga nagbago at nanatili sa ilalim ng
kolonyalismo
•Natataya ang mga epekto ng kolonyalismo sa Silangan at
Timog Silangang Asya

2
 •Naihahambing ang mga karanasan sa Silangan at ng Timog
Silangang Asya sa ilalim ng imperyalismong kanluranin
Aralin 2 •Nasusuri ang mga salik at pangyayaring nagbigay –daan sa
pag-usbong at pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan at
Timog Silangang Asya
•Naipapaliwanag ang iba’t ibang manipestasyon ng
nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya
•Nabibigyang halaga ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo ng
mga bansa sa Silangan at Timog Silangan
Aralin 3 •Naihahayag ang pagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng
nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo
sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo
•Nasusuri ang pamamaraang ginamit sa Silangan at Timog
Silangang Asya sa pagtatamo ng kalayaan mula sa
kolonyalismo ng kilusang nasyonalista
•Nasusuri ang matinding epekto ng mga digmaang pandaidig
sa pag-aangat ng malawakang kilusang nasyonalista
•Nasusuri ang kaugnayan sa iba’t ibang ideolohiya( ideolohiya
ng malayang demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa
malawakang kilusang nasyonalista
Aralin 4 • Naihahambing ang mga pagbabago sa mga bansang
bumubuo sa Silangan at Timog Silangang Asya
•Nasusuri at naihahambing ang balangkas ng pamahalaan ng
mga bansa sa Silangan at Timog Silangangn Asya
•Nasusuri ang mga anyo at tugon sa Neokolonyalismo sa
Silangan at Timog-Silangang Asya
•Nasusuri at naihahambing ang mga palatuntunang
nagtataguyod sa karapatan ng mamamayan sa
pangkalahatan, at ng kababaihan, grupong katutubo, mga
kasapi ng caste sa India at iba pang sektor ng lipunan
•Naihahambing ang kalagayan at papel ng kababaihan sa iba’t
ibang bahagi ng Timog at Kanlurang Asya at ang kanilang
ambag sa bansa at rehiyon
•Naiuugnay ang mga kasalukuyang pagbabago, pang-
ekonomiya na naganap/ nagaganap sa kalagayan ng mga
bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya
•Nasusuri ang pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at pag-
unlad ng Timog at Timog Silangang Asya gamit ang
estadistika at kaugnay na datos
•Nasusuri ang epekto ng kalakalan sa pagbabagong pang-
ekonomiya at pangkultura ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangang Asya
•Nasusuri ang epekto ng mga samahang kababaihan at ng mga
kalagayang panlipunn sa buhay ng kababaihan tungo sa

3
 pagkakapantay-pantay, pagkakataong pang-ekonomiya at
karapatang pampolitika
•Nasusuri ang kinalaman ng edukasyon sa pamumuhay ng mga
Asyano
•Natataya ang bahaging ginampanan ng relihiyon sa iba’t ibang
aspeto ng pamumuhay
•Napahahalagahan ang mga kontribusyon ng Silangan at
Timog Silangang Asya sa larangan ng sining at
humanidades at palakasan
•Nahihinuha ang pagkakakilanlan ng kulturang Asyano batay sa
mga kontribusyon nito

MGA INAASAHANG KAKAYAHAN

Upang maisakatuparan ang pagkatuto sa Modyul na ito,

kailangan mong alalahanin at gawin ang sumusunod:

1. Mabigyang kahulugan ang mahahalagang konsepto na may kaugnayan

sa paksa

2. Makapagsuri ng mga talahanayan, larawan at primaryang sanggunian

3. Makabuo ng pag-unawa tungkol sa mga nanatili, nagbago at nagpatuloy

sa lipunang Asyano mula ika-16 na siglo hanggang sa ika-20 siglo at ang
epekto nito sa mga mamamayan

4. Makilahok sa kinabibilangang pangkat sa pagtupad ng iba’t ibang gawaing

pampagkatuto.

5. Makapagsulat ng iyong repleksiyon o realisasyon tungkol sa iba’t ibang

antas ng transpormasyon ng mga bansang Asyano

4
 PAUNANG PAGTATAYA

Ngayon, subukin mo nang sagutin ang panimulang pagsusulit na

magtatakda kung ano na ang iyong alam sa mga aralin. Handa
ka na ba? Simulan mo na ang pagsagot. Bigyang-pansin ang
mga katanungan na hindi mo masasagutan nang wasto at
alamin ang wastong kasagutan nito sa iba’t ibang aralin sa
Modyul na ito.

1. Alin sa mga sumusunod ang naglalarawan ng epekto ng kolonyalismo at

imperyalismong Kanluranin sa ekonomiya ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangang Asya noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo?

a. Nagpatayo ng mga simbahan upang maipalaganap ang relihiyong

Kristiyanismo
b. Nagtalaga ng mga banyagang kinatawan upang pamunuan ang nasakop
na bansa
c. Nagpagawa ng mga kalsada at riles ng tren upang mapabilis ang
pakikipagkalakalan
d. Nagpalabas ng mga kautusan upang mapasunod ang mga katutubong
Asyano

2. Isa ang Tsina sa mga bansang nakaranas ng pananakop ng mga

Kanluranin. Magkakaiba ang pamamaraan at layunin ng mga Tsino na
nakipaglaban para makamit ang kanilang kalayaan. Pagsunod-sunurin
ang mga pangyayari na may kaugnayan sa pagpapakita ng mga Tsino ng
damdaming Nasyonalismo.

I. Pagtatatag ni Sun Yat Sen ng partidong Kuomintang

II. Paghihimagsik ng mga Boxer laban sa mga Kanluranin
III. Pagsiklab ng Rebelyong Taiping laban sa mga Manchu
IV. Pagsikat ng partidong Kunchantang sa pamumuno ni Mao Zedong

a. III, II, I at IV
b. I, II, III, at IV
c. II, III, I, at IV
d. IV, III, I, at II

3. Sa paglaya ng maraming bansa sa Asya ang isa sa pinaka nakatulong

upang makamit ang paglaya ay ang pagkakaroon ng pambansang

5
 kamalayan kagaya nang pagtatanggol sa bayan, paghahandog ng sarili
para sa bayan, pag-iisip kung ano ang ikabubuti ng sambahayan ang
konseptong tinutukoy ay-

a. Patriotismo
b. Kolonyalismo
c. Nasyonalismo
d. Neokolonyalismo

4. Inanyayahan ka ng iyong kaibigan na manood ng pagtatanghal ng Miss

Saigon na gaganapin sa CCP. Gaganap ka bilang Kim, ang pangunahing
tauhan sa nasabing pagtatanghal si Lea Salonga. Sa anong larangan
siya nakilala?

a. Arkitektura
b. Musika
c. Palakasan
d. Pulitika

5. Maraming pagbabago ang naganap sa mga bansang napasailalim sa

kapangyarihang kanluranin. Suriin ang tsart sa ibaba na nagpapakita ng
epekto ng kolonyalismo sa isang bansa. Sa iyong palagay, anong aspeto
ang nagbago na ipinapakita ng tsart?

Epekto ng
Kolonyalismo

Pagkaubos ng Paglaganap ng
lokas na yaman kahirapan

Paglaganap ng pagtatanim ng
mga produkto para sa monopolyo

6
 a. edukasyon
b. kabuhayan
c. lipunan
d. pulitika

6. Para sa aytem na ito, suriin ang ipanapakita ng mapa sa ibaba:

Ayon sa mapa, ano-ano ang mga bansang Kanluranin na nanakop ng mga

lupain sa Silangan at Timog Silangang Asya?
a. Great Britain, Netherlands, Portugal, Spain
b. France, Netherlands, Spain, Portugal
c. Portugal, United States of America, Spain, Netherlands
d. United States of America, Spain, Portugal, Great Britan

7. Nadama ng maraming bansa sa Timog Silangang Asya ang pagnanais

na lumaya. Alin sa mga sumusunod ang isa sa mga pamamaraang
ginamit sa Timog Silangang Asya kagaya ng Pilipinas, Indonesia,
Myanmar at iba pa upang lumaya?

a. Pagsunod at paghihintay
b. Pagtutol at pakikipagtulungan
c. pakikipagtulungan at pagpapakabuti
d. Pananahimik at pagwawalang bahala

7
 8. Para sa aytem na ito, suriin ang kasunod na mga larawan : Ano ang
pagkakatulad ng nagawa ng kababaihan na nasa larawan?

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Aung_San_Suu_Kyi_17_November_2011.jpg
Megawati
Sukarnoputri Chandrika Kumaratunga
Corazon Aquino Aung San Suu Kyi

a. Nagtaguyod ng demokrasya sa kanilang bansa

b. Nakibaka para sa karapatan ng mga babae sa kanilang bansa
c. Nanungkulan sa pinakamataas na posisyon sa pamahalaan ng kanilang
bansa
d. Nagpairal ng bagong uring pamahalaan sa kanilang bansa

Para sa aytem na blg.9, suriin ang kasunod na larawan .

http://www.google.com.ph/imgres?
q=colonialism+in+southeast+asia&num=10&hl=fil&biw=1280&bih=563&tbm=isch&tbnid=aXFAxKOiZN7vyM:&imgrefurl=
http://blogs.bauer.uh.edu/vietDiaspora/blog/colonial-

9. Ano ang mahihinuha mo sa kalagayan ng pamumuhay ng mga Asyano

sa ilalim ng mga mananakop?

a. Ang pagsasaka ay kinontrol ng mga mananakop.

8
 b. Mas napalago ng mga mananakop ang sektor ng agrikultura
c. May kalayaan ang mga bansang Asyano pa pamunuan ang
sariling bansa.
d. .Ang mga Asyano ay lubos na binabantayan sa kanilang
pagtatrabaho.

10. Para sa aytem na ito, suriin ang kasunod na mapa ng Asya :

MGA KILALANG PINUNO NG

NASYONALISMONG ASYANO

Nagtaguyod
ng
ideolohiyang Koumintang
komunismo

Civil
Disobedience
Gumamit ng
panulat
Guided
democracy

Ano ang iyong mahihinuha sa nakalarawang mga tao sa mapa?

a. Karamihan ng mg bansang nasakop ng mga Kanluranin ay kabilang sa

Timog, Silangan at Timog Silangang Asya.
b. Iba-iba ang paraan ng pagtugon ng mga Asyano sa hamon ng
kolonyalismo at imperyalismo.
c. Dumanas ng pagmamalupit at pang-aabuso ang mga Asyano sa kamay
ng mga mananakop.
d. Ang paglaya ng isang bansa ay nasa kamay ng isang mahusay na pinuno.

11. Pahayag 1: Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog- Silangang

Asya ay sinakop ng mga Europeo.

Pahayag 2: Ang mga bansang lumaya sa pananakop ng mga

Kanluranin

9
 ay naging demokratikong bansa

a. Pahayag 1 ay tama, pahayag 2 ay mali

b. Pahayag 1 ay mali, pahayag 2 ay tama
c. Lahat ng pahayag ay tama.
d. Lahat ng pahayag ay mali.

12. Paano naapektuhan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang Silangan at

Timog Silangang Asya sa pag-aangat ng mga malawakang kilusang
nasyonalista?
a. Nagpatuloy ang digmaan at nagkaroon ng digmaang sibil
b. Lumakas ang nasyonalismo at dahil dito nakamit ang kasarinlan
c. Nagkaroon ng lakas ng loob na lumaban upang makamtan ang kalayaan
d. Milyon-milyong mamamayan ang namatay at maraming lungsod ang
nasira

13. Para sa aytem na ito, suriin ang larawan sa ibaba

Inihalintulad ng ekonomistang si Kaname Akamasu ang pag unlad ng

ekonomiyang Asyano sa gansangl umilipad( flying geese ). Ano ang mensaheng
ipinahihiwatig nito?
a. Magkakaiba ang antas ng pag-unlad ng mga bansang Asyano.
b. Mabagal ang pag-unlad ng mga bansang Asyano.
c. Magkakasabay ang tinatamasang pag-unlad ng mga bansang Asyano.
d. May malaking impluwensiya ang mga kanluraning bansa sa pag-unlad ng
mga bansang Asyano.

14. Sa paglipas ng panahon ay patuloy na nadaragdagan ang pangalan ng

mga Asyanong nagtatagumpay sa iba’t ibang larangan ng palakasan sa

10
 daigdig. Paano nakaapekto ang tagumpay na ito ng mga bansang Asyano
sa pananaw ng mga bansa sa daigdig?

a. Naging sentro ng kontrobersiya ang tagumpay na natamo ng mga

Asyano.

b. Kinilala ang Asya sa larangan ng palakasan bilang isang powerhouse.

Itinuring na balakid ng ibang mga bansa ang tagumpay na tinamo ng mga

Asyano sa kanilang sariling hangarin.

c. Maraming atletang Asyano ang hinangad ng ibang mga bansa na

makuha nila.

15. Maraming pagbabago ang dulot ng kolonyalismo at imperyalismong

Kanluranin sa Asya. Isa dito ay ang pagbabago sa kultura na naging
dahilan sa kawalan ng tunay na pagkakaisa ng mga mamamayang
Asyano sa kani-kanilang bansa. Makikita na may kaugnayan sa mga
hamon na nararanasan ng mga Asyano sa kasalukuyan. Ano ang
nararapat na gawin upang maging bahagi sa paglutas ng nabanggit na
suliranin?

a. Sisihin ang mga Kanluraning bansa na nanakop sa mga bansang Asyano

b. Tanggihan ang mga turista na mula sa mga bansa na nanakop noon sa
Asya
c. Magsumikap sa pag-aaral upang hindi maging pabigat sa lipunan
d. Tanggapin ang mga pagbabagong naganap at gamitin para mapaunlad
ang bansa

16. Nabuo ang nasyonalismo sa Asya bilang reaksiyon ng mga Asyano sa

kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin. May mga gumamit ng civil
disobedience, rebolusyon, pagyakap sa ideolohiya, pagtanggap sa mga
pagbabagong dala ng mga dayuhan at pagtatag ng mga makabayang
samahan upang ipakita ang damdaming nasyonalismo. Bilang mag-aaral
paano mo maipakikita ang pagmamahal sa bayan sa kasalukuyang
panahon?

a. Maging mabuting mag-aaral at makilahok sa mga gawaing

pangkomunidad
b. Makiisa sa mga samahan na nagsusulong ng pangangalaga sa kalikasan
c. Mag-aral ng mabuti upang hindi maging pabigat sa lipunang
kinabibilangan
a. Magtayo ng samahan upang pagbayarin ang mga Kanluranin sa kanilang
kasalanan

11
 17. Mahigpit na pinagtatalunan ng bansang China at Pilipinas ang mga isla
ng Spratly na tinatawag din ng mga Pilipino na Kalayaan Islands. Noong
panahon ng kolonyalismo at imperyalismo, ang mga teritoryo ng mga
bansang Asyano ay sinakop ng mga Kanluranin, ano ang nararapat gawin
upang maiwasan na mauwi sa pananakop ng China ang sigalot sa Spratly
Islands?

a. Idulog ang usapin sa pandaigdigang husgado upang maresolba ng

mapayapa ang nabanggit na krisis
b. Palakasin ang puwersang pandigma ng Pilipinas upang maging handa sa
posibleng digmaan
c. Humingi ng tulong sa mga malalakas na bansa upang matapatan ang
malakas na puwersa ng China

d. Makipagkasundo sa pinuno ng pamahalaang Tsino upang paghatian ang

mga isla sa Spratly

18. Kung ikaw ay isa sa mga namumuno sa ating bansa at papasok ka sa

mga kasunduan ano ang dapat na isasaisip sa pagsusulong nito?
a. Isusulong ang interes ng ating bansa at babantayan ang ating karapatan
b. Isusulong ang malayang kalakalan upang umunlad ang ating ekonomiya
c. Bibigyang pabor ang interes ng ibang bansa upang mapanatili ang
kapayapaan
d. Isusulong ang pag-unlad ng ating bansa kahit maapektuhan ang ating
kapaligiran

19. Ang mga demonstrasyon na naganap sa EDSA sa Pilipinas noong 1986

at Tiananmen sa China noong 1989 ay parehong nauwi sa isang
rebolusyon. Paano nagkakatulad ang dalawang magkahiwalay na
pangyayari sa kasaysayan?

http://www.theepochtimes.com/n2/images/storie/ http://2.bp.blogspot.com/-
Iep97hIN73Y/T0WMsEhWT5I large/2010/06/03/tiananmen+square+massacre.jpg
AAAAAAAAAY0/f1SgmJeLZIo/s1600/edsa+uprising+/ 2.jpg

12
http://i.telegraph.co.uk/multimedia/archive/ http://news.asiaone.com/A1MEDIA/news/

01416/tiananmen_square8_1416033i.jpg 02Feb12/images/20120225.104422_edsa.jpg

a. May kakayanan ang pamahalaang tumanggi sa hangarin ng

mamamayan nito.

b. May kakayanan ang mamamayan na maipahatid sa pamahalaan ang

kanilang naisin.

c. Maaaring magtagumpay ang isang mapayapang pamamaraan kung

magkakaisa.

d. Maaaring tularan ng isang bansa ang karanasan ng ibang bansa na

may parehong resulta

20. Ang mga OFW ay itinuturing na pangunahing dahilan ng unti-unting

pagbangon ng ekonomiya ng Pilipinas. Kamakailan lang ay patuloy ang
pagbalik sa bansa ng mga OFW bunsod ng mga di magandang
karanasan na kanilang tinamo tulad ng pang-aabuso, pagmamaltrato at
iba pa. Kung ikaw ang Sec. of DFA ano ang iyong imumungkahing
mabisang gawin ng pamahalaan ukol dito?

a. Himukinangmga OFW nabumaliksamgabansangpinagtatrabahuhan

b. Wakasan ngPilipinas ang ugnayan sa mga nasabing bansa.
c. Himukinangmgakaratigbansanamagpairalng ‘economic embargo’.
d. Maglunsadngmgaprogramangpangkabuhayanparasamganagbalikna OFW

13
ARALIN BLG. 1: KOLONYALISMO AT IMPERYALISMO SA
SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

ALAMIN

Handa ka na ba? Ngayon ay simulan mong alamin ang mga dahilan at

pamamaraan na ginamit ng mga Kanluranin sa pananakop ng mga lupain sa
pamamagitan ng isang paglalakbay.

Gawain 1. Hanapin Mo Ako, Kung Kaya Mo!

Basahin ang kuwento ng isang turista na nagtungo sa Pilipinas. Tukuyin
ang mga lugar na kaniyang pinuntahan gamit ang sumusunod na mapa

14
 Nagtungo ako sa Pilipinas upang bisitahin ang iba’t ibang lugar at lansangan dito. Una
kong pinuntahan ang daan na makikita sa silangan ng Athletic Bowl at sa kanluran ng Session
Road. Malapit ito sa Governor Pack Road. Ito ay ang (1)____________________. Pagkatapos
nito ay nagtungo ako sa Maynila upang magpunta sa isang ospital. Napansin ko ang isang daan
na ipinangalan sa isang bansa sa Europa. Makikita ang daan na ito sa kanluran ng ospital na aking
pinuntahan. Nasa hilagang bahagi nito ang isang sikat na fastfood chain. Ang pangalan ng daan
na ito ay (2)____________________. Mula sa ospital ay nagtungo ako sa isang pharmacy upang
bumili ng gamot. Dumaan ako sa isang mahabang lansangan na makikita sa hilaga ng EDSA. Ito
ay ang (3) ______________________. Ayon sa aking mga kaibigan ay masarap ang mga prutas
dito sa Pilipinas kaya’t nagtungo ako sa Marfori Fruit Market. Upang makarating dito, dumaan ako
sa (4) __________________ na makikita sa silangan ng Marfori Fruit Market at Timog ng A. Pichon
St. Upang makapaglibang naman ay naglaro ako ng basketball sa Bacag Basketball Court na
kalapit naman ng Bacag Elementary School. Makikita sa pagitan ng dalawang nabanggit na lugar
ang (5) _________________________. Huli kong pinuntahan ang ferry station sa Maynila upang
makita ang kasalukuyang kalagayan ng Ilog Pasig. Ang nasabing ferry station ay bumabagtas
mula sa Pasig hanggang sa (6)_____________. Makikita ito sa Hilaga ng Quezon Boulevard at
Timog Silangang bahagi ng McArthur Monument.

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ano ang pangalan ng mga daan at lugar na
Mga Sagot: pinuntahan ng turista?
1.
2. 2. Sila ba ay mga Pilipino o banyaga? Patunayan.
3.
4. 3. Ano ang ginawa ng mga nabanggit na dayuhan nang sila
5. ay nagpunta sa Pilipinas? Ipaliwanag. 15
6.
Gawain 2. Mapa-nakop
Tinalakay sa Aralin 1 at 2 ng Modyul 3 ang pananakop ng mga Kanluranin
sa Timog at Kanlurang Asya. Sa nakarang gawain, nabatid mo na ang Pilipinas
ay isa rin sa nasakop na bansa. Bukod sa Pilipinas, ano pa kaya ang ibang
bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na nasakop ng mga Kanluranin?

Panuto: Makikita sa unang mapa ang mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya na
nasakop ng mga Kanluranin. Gamit ang pangalawang mapa, tukuyin mo ang
mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na nasakop ng mga Kanluranin
sa pamamagitan ng paglalagay ng mga flaglets sa mga nasakop na bansa.

Mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya na nasakop ng mga Kanluranin

Portugal France England

16
 Mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya na nasakop ng mga Kanluranin.

England USA Spain Netherlands France Portugal

Pamprosesong Tanong
Sagutin ang sumusunod na tanong:

17
 1. Ano-ano ang bansang Asyano na nasakop ng mga Kanluranin?
2. Bakit sinakop ng mga Kanluranin ang karamihan ng mga bansa sa Asya?
3. Paano nakaapekto sa pamumuhay ng mga Asyano ang pananakop ng mga
Kanluranin?

Gawain 3. Hagdan ng Aking Pag-unlad

Sigurado akong pagkatapos mong matukoy ang mananakop at nasakop

na bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya ay nais mo namang malaman
ang mga dahilan kung bakit ito naganap. Bago natin ipagpatuloy ang pagsusuri
sa mga dahilan na ito ay sagutan mo muna ang chart na “Hagdan ng Aking Pag-
unlad”.

Panuto: Sagutan ang hanay na Ang aking Alam at Nais malaman.

Samanatala, masasagutan mo lamang ang iba pang bahagi ng chart pagkatapos
ng modyul na ito.

Paano nabago ang

pamumuhay ng
mga mamamayan
MGA NATUTUHAN sa Silangan at
________________ Timog Silangang
Asya noong
________________
panahon ng
________________ Kolonyalismo at
NAIS MALAMAN ________________ Imperyalismo?
________________ ________________ ____________
________________ ________________
____________
ANG AKING ALAM ________________ ________________
____________
________________ ________________ ________________
________________ ________________ _______________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________
________________
___
________________
________________
________________
______
BINABATI KITA!

Sa puntong ito ay nagtatapos na ang bahagi ng Alamin

Pagkatapos masuri ang iyong mga kaalaman tungkol sa Kolonyalismo
at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya ay tiyak kong
nais mong malaman ang sagot sa iyong mga tanong na isinulat mo sa
chart na iyong sinagutan. Masasagot ito sa susunod na bahagi ng
modyul . Sa iyong pagtupad sa iba’t ibang gawain, suriin kung 18
tumutugma ba ang iyong mga dating alam sa mga bagong kaaalaman
na iyong matutuhsan sa modyul na ito.
PAUNLARIN

Sa bahaging ito ay inaasahan na matutuhan mo ang mga dahilan,

pamamaraan at epekto ng pananakop ng Kolonyalismo at Imperyalismo sa
Silangan at Timog Silangang Asya. Maaari mong balikan ang mga sagot sa
unang kolum ng chart na iyong sinagutan sa Gawain 3 upang malaman kung
tama ito. Samantala matutuhan mo sa bahagi na ito ang sagot sa mga
tanong na iyong isinulat sa ikalawang kolum ng chart.

Gawain 4. Balikan Natin

Batay sa tinalakay sa Aralin 1 ng Modyul 3, bumuo ng timeline tungkol sa mga
pangyayaring nagbigay daan sa Imperyalismong Kanluranin sa Asya.

Mga pangyayari na nagbigay daan sa pagtatatag

ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya

Ilahad sa klase ang nilalaman ng timeline. Sagutin ang sumusunod

na tanong.

Pamprosesong Tanong:

19
 1. Kung ang mga pangyayari sa iyong nabuong timeline ay hindi
naganap. Ano ang mga posibleng mangyayari sa Silangan at Timog
Silangang Asya?
2. Dahil sa kaganapang ito, ano ang kinahinatnan ng Asya?

Sa nakaraang gawain, nabatid mo ang mga pangyayaring nagbigay-daan sa

Imperyalismong Kanluranin sa Asya. Sa kasalukuyan, maraming dokumento ang
naglalahad
Sa iy ng paghihirap na dinanas ng mga katutubong Asyano sa kamay ng mga
mananakop na Kanluranin. Ngunit, ano nga ba ang dahilan ng mga Kanluranin
kung bakit sila nanakop ng mga lupain? Bakit kaya para sa kanila ay tama ang
kanilang ginawa, na ito ay isang misyon? Basahin at unawin mo ang sumusunod
na sanggunian.

Gawain 5. Pagsusuri
Suriin ang mga dokumento na nagbibigay-katuwiran sa Kolonyalismo at
Imperyalismo ng mga Kanluranin sa Asya.

5.1 Ipinapakita sa larawan ang isang patalastas (advertisement) ng Pear’s soap.

Suriin ang nilalaman nito. Sagutin ang mga pamprosesong tanong.

Primaryang Sanggunian Blg. 1. Advertisement ng

sabon na Per’s Soap.

The first step towards lightening

The White Man’s Burden is
through teaching the virtues of
cleanliness.
Pears’ Soap is a potent factor in
brightening the dark corners of the
earth as civilization advances,
while amongst the cultured of all
nations it holds the highest place
– it is the ideal toilet soap

Pamprosesong Tanong:

1. Tungkol saan ang patalastas

(advertisement)?

2. Anong bahagi ang nagbibigay-katuwiran

sa pananakop ng mga Kanluranin sa Asya?
Ipaliwanag ang iyong sagot.

3. Sang-ayon ka ba sa mensahe ng
patalastas? Bakit? 20
 Pear’s soap.
Ang tula nahttp://academic.reed.edu/humanities/110tech/romanafrica2/pears'soap.jpg.
The White
Retrieved Man’s7, Burden
on December 2012. ay isinulat ni Rudyard Kipling
noong 1899. Sa tula na ito ay biniyang-katuwiran ni Kipling ang ginawang
pananakop ng mga Kanluranin. Basahin at unawain ang nilalaman ng tula.

5. 2 Makibahagi sa iyong pangkat. Punan ng tamang sagot ang chart. Iulat ang
sagot sa klase.

THE WHITE MAN’S BURDEN

ni Rudyard Kipling

Take up the White Man's burden--

Send forth the best ye breed--
Take up the White Man's burden--
Go bind your sons to exile
And reap his old reward:
To serve your captives' need;
The blame of those ye better,
To wait in heavy harness,
The hate of those ye guard--
On fluttered folk and wild--
The cry of hosts ye humour
Your new-caught, sullen peoples,
(Ah, slowly!) toward the light:--
Half-devil and half-child.
"Why brought he us from bondage,
Our loved Egyptian night?"
Take up the White Man's burden--
In patience to abide,
Take up the White Man's burden--
To veil the threat of terror
Ye dare not stoop to less--
And check the show of pride;
Nor call too loud on Freedom
By open speech and simple,
To cloke your weariness;
An hundred times madeplain
By all ye cry or whisper,
To seek another's profit,
By all ye leave or do,
And work another's gain.
The silent, sullen peoples
Shall weigh your gods and you.
Take up the White Man's burden-- Take up the White Man's burden--
The savage wars of peace--
Have done with childish days--
Fill full the mouth of Famine
And bid the sickness cease; The lightly proferred laurel,
And when your goal is nearest
The easy, ungrudged praise.
The end for others sought,
Watch sloth and heathen Folly Comes now, to search your manhood
Bring all your hopes to nought.
Through all the thankless years
Cold, edged with dear-bought wisdom,
Take up the White Man's burden--
No tawdry rule of kings, The judgment of your peers!
But toil of serf and sweeper--
The tale of common things. White Man’s Burden. Rudyard Kipling, 1899.
The ports ye shall not enter, HYPERLINK "http://www.fordham.edu/halsall/mod/kipling.asp"http
The roads ye shall not tread, (Retrieved on November 20, 2012).
Go mark them with your living,
And mark them with your dead. 21
Pangkat 1

Take up the White Man's burden

—
Send forth the best ye breed—
Go bind your sons to exile.”
To serve your captive’s need;

Pangkat 2
Your new-caught, sullen peoples,
Half-devil and half-child
Pangkat 3
Take up the White Man’s burden-
And reap his old reward
The blame of those ye better
The hate of those ye guard
The cry of hosts ye humour

Gamitin ang chart sa pagsusuri sa mga bahagi ng tula na itinakd sa inyong pangkat.

Tanong

Sino ang tinutukoy?

Ipaliwanag
(Mananakop o Sinakop)

Ipaliwanag ang ibig

ipahiwatig ng bahagi ng tula.

Sang-ayon ka ba sa
nilalaman/mensahe ng
bahagi tula na itinakda sa
inyong pangkat? Bakit?

22
 Gawain 6. Kung ikaw ay isang mananakop
Sagutin ang mga tanong batay sa mga primaryang sanggunian na iyong
sinuri at sa mga nakaraang aralin na inyong tinalakay

Ano ang inisip

na dahilan sa
ginawang
pananakop?

Ano-ano ang kagamitan

at kakayahan na
mayroon ang mga
Kanluranin na
nakatulong sa
paglalayag at
pananakop ng lupain
Ano ang
naramdaman kapag
nakasakop ng
lupain?

Pagbubuod

Nagtagumpay ang mga Kanluranin na makapaglayag sa ibang lupain dahil mayroon

silang angkop na kagamitan tulad ng ________________________________.

Ayon sa mga Kanluranin, tungkulin nila na tulungan ang sangkatauhan lalo na ang mga
bansa sa Africa at Asya dahil naniniwala sila na
___________________________________________________________________.

Pamprosesong Tanong:

1. Sang-ayon ka ba
Sa Gawain sa 6dahilan
5 at ng mgamo
ay natutuhan Kanluranin
ang mgasa pananakop
dahilan ngKanluranin
ng mga mga lupain?
kung
Bakit?
bakit sila nanakop ng mga lupain. Maaaring hindi ka sang-ayon sa mga ito, o kaya
naman ay naisip mo na kung ikaw ang nasa kanilang sitwasyon ay maaaring nanakop
ka rin ng lupain. Mahalaga na malaman mo ang panig ng mga Kanluranin hindi upang
sila ay kampihan o tularan, kung hindi upang mas mapalawak pa ang iyong pananaw sa
pagsusuri ng mga pangyayari na may kaugnayan sa Una at Ikalawang Yugto ng
Imperyalismong Kanluranin sa Silangan at Timog Silangang Asya.
Sa susunod na bahagi ng modyul na ito ay mababasa mo ang mga karanasan ng
mga Asyano na napasailalim sa mga patakaran ng mga mananakop na Kanluranin. 23 Sa
pagkakataong ito ay iyo namang mababatid ang panig ng mga nakaranas ng
paghihirap, kalupitan at karahasan sa kamay ng mga mananakop na Kanluranin.
24
 Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya

Upang maisakatuparan ang kanilang mga layunin, nagtayo ng kolonya ang mga Kanluranin sa
Asya. Nagkaniya-kaniya ang mga Kanluranin sa pagsakop sa mga bansang Asyano. Ang rehiyon ng
Silangan at Timog Silangang Asya ay mga rehiyon na lubusang naapektuhan ng pananakop. Kadalasan,
isang bansang Kanluranin ang nakakasakop sa isang bansang Asyano, subalit may mga pagkakataon din
na dalawa o higit pang bansa ang nakakasakop dito. Iba-iba ang pananaw ng mga Kanluranin sa
pananakop ng lupain. Habang ang iba ay sinakop ang buong bansa, ang iba naman ay sinakop lamang
ang mga piling bahagi nito.
Makikita sa mapa, ang mga lupain at bansa sa Asya na sinakop ng mga Kanluranin. Suriin ang
mga dahilan kung bakit ito sinakop.

Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Silangan at Timog Silangang Asya

Formosa (Taiwan).
Pakinabang: Sentro ng
kalakalan. Sinakop ng
Portugal. Inagaw ng
Netherlands noong 1622.

Macau sa China.
Pilipinas.
Pakinabang: Sentro ng
Pakinabang:
kalakakalan. Sinakop ng
Mayaman sa ginto.
Portugal noong 1557.
Sinakop ng España
noong 1565.

Moluccas sa
Malaysia.
Pakinabang: Sentro
ng Kalakalan.
Sinakop ng Portugal
noong 1511.

Strait of Malacca sa pagitan ng

Malaysia at Indonesia.
Java sa Indonesia. Pakinabang: Pakinabang: Sentro ng kalakalan.
Sentro ng kalakalan. Sinakop Sinakop ng Portugal. Inagaw ng
ng Netherlands noong 1603. Netherlands noong 1641.

Mga lupain at bansa sa Silangan at Timog Silangan Asya na sinakop ng mga Kanluranin noong Unang Yugto ng Imperyalismo (ika-16 at ika-17 siglo).

25
Gawain 7. Map Analysis – Unang Yugto
Batay sa mapa na iyong sinuri, punan ng tamang sagot ang chart. Iulat
ang sagot sa klase.

Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya

TANONG
Ano-ano ang mga
bansang nanakop sa
Silangang at Timog
Silangang Asya noong
Unang Yugto ng
Imperyalismong
Kanluranin?
Kailang ito naganap?

Batay sa mapa, ano ang

kapakinabangan na
makukuha ng mga
mananakop sa mga
nasakop na lupain?

Natukoy mo sa nakaraang gawain ang mga lupain na sinakop ng

mga Kanluranin noong Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin.
Nagbigay rin ito sa iyo ng paunang kaalaman sa mga dahilan ng
kung bakit ito sinakop ng mga Kanluranin. Upang mas mapalawak
pa ang iyong kaalaman at pag-unawa tungkol sa mga dahilan at iba’t
ibang paraan ng pananakop ng mga Kanluranin sa Silangan at
Timog Silangang Asya, basahin at unawain mo ang sumusunod na
teksto.

26
 Unang Yugto ng Kolonyalismo at Imperyalismo sa Asya (ika-16 at ika-17
siglo)
Natutuhan mo sa nakaraang Aralin 1, Modyul 3 ang mga pangyayaring nagbigay-
daan sa Unang Yugo ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya. Natukoy mo rin ang mga
bansa sa Timog at Kanlurang Asya na sinakop ng mga Kanluranin at kung
bakit ito sinakop.
Batay sa nakaraang aralin!
Mga pangyayaring nagbigay-daan sa
Sa modyul na ito ay malalaman mo ang mga kolonya
Unang Yugto ng Imperyalismong na itinatag ng mga Kanluranin sa Silangan at Timog
Kanluranin sa Asya Silangang Asya.

Silangang Asya
Sa loob ng mahabang panahon ay mayroon
nang ugnayan ang Silangang Asya sa mga bansang
Kanluranin dahil sa mga sinaunang rutang
pangkalakalan. Bunga nito,nabatid ng mga Kanluranin
ang karangyaan ng mga bansa sa Silangang Asya.
M P P P Bagamat maraming naghangad na ito ay masakop,
e a a a K hindi gaanong naapektuhan ang Silangang Asya ng
r g
g g
l r Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin dahil na
k h b
a
a u rin sa matatag na pamahalaan ng mga bansa dito.
a a l s Isa ang bansang Portugal sa mga Kanluraning
h a b
n a bansa na naghangad na magkaroon ng kolonya sa
a k a
t b g d Silangang Asya partikular sa China. Nakuha ng
i n a
a o a Portugal ang mga daungan ng Macao sa China at
y
l Formosa (Taiwan). Hindi nagtagal ay nilisan din ng
p
i ni sa Portugal ang mga nabanggit na himpilan.
s ng Sa Ikalawang Yugto ng Imperyalismong
M P
m a Kanluranin, maraming bansa ang nag-unahan na
o B a
r masakop ang bansang China.
a c g
g o l
a Timog Silangang Asya
o P
n o
l
a Kung ang Silangang Asya ay hindi gaanong
g l
o y naapektuhan, iba naman ang naging kapalaran ng
R a mga bansa sa Timog Silangang Asya noong Unang
u g Yugto ng Imperyalismong Kanluranin. Karamihan ng
t mga daungan sa rehiyong ito ay napasakamay ng
a mga Kanluranin. Ang mataas na paghahangad na
makontrol ang kalakalan ng mga pampalasa at
pagkuha ng ginto ang siyang nagtulak sa kanila na
sakupin ang Timog Silangang Asya. Nauna ang

mga bansang Portugal at Spain sa pananakop ng mga lupain. Nang lumaya ang
Netherlands mula sa pananakop ng Spain, nagtayo rin ito ng mga kolonya sa Timog
Silangang Asya. Hindi nagtagal ay sumunod din ang mga bansa ng England at France.

27
 Ang sumusunod ay bansa sa Timog Silangang Asya na sinakop noong
Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin
Ferdinand Magellan
Narating niya ang
Silangan gamit ang
rutang pa-Kanluran.
Napatunayan sa
kaniyang paglalakbay na
bilog ang mundo.
* Ano ang kahalagahan
ng paglalakbay ni
Magellan?
Kristiyanismo
Relihiyong ipinalaganap ng
mga Español. Isa ito sa
mga paraan na ginamit ng
mga Español sa
pananakop sa Pilipinas.
Nakatulong ang mga
misyonero na
mapalaganap ang
Kristiyanismo pagkatapos
maisakatuparan ang
patakarang reduccion (ito
ay naglalayon na mailipat
ang mga katutubo na
naninirahan sa malalayong
lugar upang matiyak ang
kanilang kapangyarihan sa
kolonya, gayundin ang
pagpapalaganap ng
Kristiyanismo ). Nasakop
ng relihiyon ang pag-iisip
at damdamin ng mga
Pilipino kung kaya’t mas
madali silang napasunod
ng mga Español.
* Paano nakatulong ang
Kristiyanismo upang
mapasunod ang mga
Pilipino?
Gabay na tanong:
1. Ano ang pangunahing dahilan ng mga Español sa pagsakop sa Pilipinas?
2. Paano sinakop ng mga Español ang Pilipinas? Ipaliwanag ang pamamaraang ginamit.
PILIPINAS Mindanao
Hindi tulad ng Luzon at
Sumakop: España Visayas, ilang bahagi
lamang ng Mindanao ang
Mga lugar na sinakop: Halos kabuuan ng nasakop ng mga Español
dahil sa matagumpay na
Luzon at Visayas at ilang bahagi ng pakikipaglaban ng mga
Mindanao. Muslim.
Dahilan: Mayaman ang Pilipinas sa ginto, * Ano ang kaugnayan ng
May mahusay na daungan tulad ng relihiyong Islam sa
tagumapay ng mga Muslim?
Maynila.
Paraan ng Pananakop Lapu Lapu
Unang dumaong sa isla ng Pinuno ng Mactan na
Homonhon si Ferdinand Magellan, isang kauna-unahang Pilipino na
nagtagumpay na mapaalis
Portuges na naglayag para sa Hari ng
ang mga mananakop na
España noong Marso 16, 1521. Nabigo Español. Pinamunuan niya
siyang masakop ang Pilipinas dahil napatay ang Labanan sa Mactan
siya ng mga tauhan ni Lapu Lapu sa kung saan napatay ng
Labanan sa Mactan. Nagpadala ang Hari kaniyang mga tauhan si
Magellan.
ng España ng iba pang paglalakbay na ang
layunin ay masakop ang Pilipinas. Ang * Maituturing ba na isang
paglalakabay na pinamunuan ni Miguel bayani si Lapu Lapu? Bakit?
Lopez de Legazpi ang nagtagumpay na
masakop ang bansa sa pamamagitan ng
pakikipagsanduguan sa mga lokal na
pinuno at paggamit ng dahas. Itinayo ang Sanduguan
unang pamayanang Español sa Cebu Iba-iba ang paraan ng mga
Español. sa pananakop. Isa rito
noong Abril 27, 1565 mula dito ay sinakop ay ang pakikipagkaibigan sa mga
din ang iba pang lupain tulad ng Maynila na lokal na pinuno na pormal nilang
itinuturing na isa sa pinakamagandang ginagawa sa pamamgitan ng
Sanduguan. Iniinom ng lokal na
daungan at sentro ng kalakalan sa Asya. pinuno at pinunong Español. ang
Nakatulong din sa pananakop ng España alak na hinaluan ng kani-
ang pagpapalaganap ng relihiyong kanilang dugo. Sa ibang lugar
Kristiyanismo. Natuklasan din ng mga naman ay ginagamitan nila ng
puwersa o dahas upang masakop
Español ang karangyaan ng Pilipinas sa ang lupain.
ginto lalo na sa mga lugar ng Ilocos,
Camarines, Cebu at Butuan sa Mindanao. * Tama ba ang ginawang
pakikipagkaibigan ng mga lokal
na pinuno sa mga Español?
Bakit?
28
Ang sumusunod ay patakaran na ipinatupad ng mga Español upang

29

Netherlands
Dating sakop ng mga
Español ang Netherlands.
Nang lumaya ito,
nagsimula siyang
magpalakas ng
kagamitan sa
paglalakabay sa dagat at
sa pakikidigma. Dutch
ang tawag sa mga
naninirahan dito.
* Bakit hindi kaagad
nakapanakop ang
bansang Netherlands?
Mga Pampalasa
Mataas ang paghahangad
at pangangailangan ng mga
Kanluranin sa mga
pampalasa na makukuha sa
Asya tulad ng cloves,
nutmeg at mace. Halos
kasing halaga ng ginto ang
mga pampalasa na ito sa
pamilihan ng mga bansang
Europeo (Kanluranin).
* Bakit mahal ang presyo ng
mga pampalasa sa
pamilihan ng mga Europeo?
Divide and Rule Policy
Isang paraan ng pananakop
kung saan ay pinag-aaway-
away ng mananakop ang
mga lokal na pinuno o mga
naninirahan sa isang lugar
upang mas madali niya
itong masakop. Sa ibang
lugar, ginagamit naman ng
mga mananakop ang isang
tribo upang masakop ang
ibang tribo.
* Bakit naging matagumpay
ang divide and rule policy?
Gabay na tanong
1. Ano ang pangunahing dahilan ng pagsakop ng Netherlands sa ilang bahagi ng Indonesia?
2. Paano sinakop ng mga Dutch ang mga sentro ng kalakalan sa Indonesia? Ipaliwanag ang
pamamaraang ginamit.
INDONESIA
Sumakop: Portugal, Netherlands at
Moluccas
England
Tinatawag ding Maluku.
Kilala bilang spice island.
Mga lugar na sinakop: Ito ang lupain na nais
Ternate sa Moluccas – nasakop ng marating ng mga
Portugal Kanluranin upang
makontrol nila ang
Amboina at Tidore sa Moluccas – inagaw
kalakalan ng mga
ng Netherlands mula sa Portugal. pampalasa. Sa
Panandaliang nakuha ng England subalit kasalukuyan, ito ay
ibinalik din sa Netherland. bahagi ng bansang
Indonesia.
Batavia (Jakarta) – nasakop din ng
* Bakit maraming
Netherlands naghahangad na
masakop ang Moluccas?
Dahilan: Mayaman sa mga pampalasa,
mga sentro ng kalakalan at maayos na
daungan Dutch East India
Company
Paraan ng Pananakop
Itinatag ng pamahalaan ng
Dahil sa paghahangad sa mga Netherlands ang Dutch
pampalasa, narating ng Portugal ang East India Company noong
Ternate sa Moluccas noong 1511. 1602 upang pag-isahin ang
Nagtayo sila ng himpilan ng kalakalan mga kompanya na
nagpapadala ng
dito at nagsimulang palaganapin ang
paglalayag sa Asya.
relihiyong Kristiyanismo. Pinaalis ng mga Pinahintulutan ang Dutch
Dutch ang mga Portuges noong 1655 at East India Company na
sinakop ang mga isla ng Amboina at magkaroon ng sariling
Tidore sa Moluccas gamit ang mas hukbo na magtatanggol
malakas na puwersang pandigma. laban sa mga pirata,
magtayo ng daungan sa
Upang mapanatili ang kanilang mga lupaing nasasakop at
kapangyarihan, nakipag-alyansa ang mga makipagkasundo sa mga
Dutch sa mga lokal na pinuno ng lokal na pinuno ng mga
Indonesia. Gumamit din sila ng divide bansa sa Asya. Binigyan
and rule policy upang mapasunod at din ito ng karapatan ng
pamahalaan ng
masakop ang mga nabanggit na isla. Netherlands na manakop
Dahil dito nagkaroon ng monopolyo sa ng mga lupain. Nakontrol
kalakalan ng mga pampalasa ang mga ng Dutch East India
Dutch. Lalo pang napatatag ng Company ang spice trade
Netherlands ang monopolyo nang itatag sa Timog Silangang Asya
na nagpayaman sa
nito ang Dutch East India Company. bansang Netherlands.
Pansamantalang nakuha ng England ang
Moluccas dahil sa epekto ng Napoleonic * Bakit mahalaga para sa
Wars subalit naibalik din ito sa mga Dutch Netherlands ang Dutch
matapos ang digmaan. East India Company?
30
 .Hindi tulad ng mga Español, sinakop lamang ng mga Dutch ang mga
sentro ng kalakalan ng mga Indones noong 1511. Ito ang naging pangunahing
patakaran ng mga Dutch sa pamumuno ng Dutch East India Copany sa
pananakop dahil mas malaki ang kanilang kikitain at naiiwasan pa nila ang
pakikidigma sa mga katutubong pinuno. Subalit, kung kinakailangan,
gumagamit din sila ng puwersa o dahas upang masakop ang isang lupain.
Bunga nito, pangunahing naapektuhan ang kabuhayan ng mga katutubong
Indones. Lumiit ang kanilang kita at marami ang naghirap dahil hindi na sila ang
direktang nakikipagkalakalan sa mga dayuhan. Sa kabila ng pagkontrol sa
kabuhayan, hindi naman lubusang naimpluwensiyahan ng mga Dutch ang
kultura ng mga Indones.

Paano
nagkakaiba ang
patakaran sa
pananakop ng
mga Dutch at
mga Español?

Paano
nagkakaiba ang
patakaran sa
pananakop ng
mga Dutch at
mga Español?

Tulad ng Pilipinas, maraming bansa rin ang sumakop sa Malaysia. Ito ay

ang Portugal, Netherlands at England. Pangunahing layunin din ng mga
nanakop na bansa ang pagkontrol sa mga sentro ng kalakalan. Bukod sa
kalakalan, sinubukan din ng mga Portuges na palaganapin ang Kristiyanismo sa
mga daungan na kanilang nasakop subalit hindi sila nagtagumpay dahil sa
malakas na impluwensiya ng Islam sa rehiyon. Samantala, hindi gaanong
naimpluwensiyahan ng mga bansang Netherlands at England ang kultura ng
Malaysia. Maraming katutubo ang naghirap dahil sa pagkontrol ng mga
nabanggit na bansa sa mga sentro ng kalakalan sa Malaysia.

31
 Strait Settlements
Grupo ng mga isla na
kabilang sa kolonya ng
England sa Timog Silangang
Asya. Ito ay binubuo ng
Malacca, Penang, Dinding at
Singapore. Ginamit ito bilang
daungan ng mga barkong
pangkalakalan ng England.
Tinawag din itong Botany
Bays of India dahil dito
dinadala ang nagkasalang
mga mamamayan at sundalo
mula sa India.
* Ano ang pakinabang ng
England sa pagkakasakop sa
Strait Settlements?
Strait of Malacca
Matatagpuan sa pagitan ng
Malays Peninsula at Sumatra.
Pinagdurugtong nito ang Indian
Ocean at Pacific Ocean.
Istratehiko ang lokasyon ng
Strait of Malacca para sa mga
mangangalakal dahil daanan
ito ng mga barko na may
dalang produkto mula sa iba’t
ibang panig ng Asya.
* Bakit mahalaga sa mga
mangangalakal ang Strait of
Malacca?
Napoleonic Wars
Serye ng digmaan na
naganap sa pagitan ng
France sa pamumuno ni
Napoleon Bonaparte at ng
mga bansa sa Europe sa
pagitan ng 1799 at 1815.
Bagamat hindi nadamay ang
mga bansa sa Asya,
nagkaroon ng pagpapalitan
ang mga Kanluranin sa
pamumuno sa mga sakop na
lupain sa Timog Silangang
Asya.
* Paano nakaapekto sa Asya
ang Napoleonic Wars?
Gabay na tanong:
1. Ano ang pangunahing dahilan ng pagsakop ng mga Kanluranin sa ilang bahagi ng Malaysia?
2. Paano sinakop ng mga Kanluranin ang mga sentro ng kalakalan sa Malaysia? Ipaliwanag ang
pamamaraang ginamit.
MALAYSIA
Maayos na daungan
Ang mga isla sa palibot ng
Sumakop: Portugal, Netherlands, England Strait of Malacca ay pinag-
aagawan ng mga
Kanluranin dahil sa
Mga lugar na sinakop: maayos na daungan na
Malacca - nasakop ng Portugal, sinundan makikita rito. Maaaring
ng Netherlands at ng England. makontrol ang kalakalan ng
pampalasa ng sino mang
Penang at Singapore (dating bahagi ng Kanluranin na
makasasakop dito.
Strait Settlements kasama ang Malacca) –
nasakop ng England. * Bakit pinag-aagawan ang
mga daungan sa Strait of
Dahilan: Mayaman sa mga pampalasa, Malacca?
mga sentro ng kalakalan at maayos na
daungan
Paraan ng Pananakop
Unang sinakop ng mga Portuges Alfonso de Albuquerque
ang Malacca na bahagi ng Malaysia noong Namuno sa mga
paglalakbay ng mga
1511 sa pamumuno ni Alfonso de Portuges sa India at sa
Albuquerque gamit ang malalakas na pagsakop sa mga isla ng
kanyon at barkong pandigma. Istratehiko Goa at Malacca. Isa sa
ang lokasyon nito dahil malapit ito sa Strait kaniyang tagumpay ay ang
of Malacca. Inagaw ng Netherlands sa pagkontrol sa mga rutang
pangkalakalan sa Timog
pamamagitan ng Dutch East India Silangang Asya.
Company ang Malacca mula sa mga
Portuges. Dahil dito, nagkaroon ng * Sino si Alfonso de
monopolyo sa pangangalakal ng mga Albuquerque?
pamapalasa ang mga Dutch. Subalit dahil
din sa Napolenoic Wars, napasakamay ng Sir William Raffles
England ang Malacca. Noong panahon na Isang administrador na
iyon, naghahanap ang England ng maayos British na nagtatag ng
Singapore. Sa kaniyang
na daungan para sa mga barko nito na pamumuno ay lalo pang
naglalayag sa Timog Silangang Asya. umunlad ang Singapore at
Nakipagkasundo ang mga British sa mga naging isa sa mga
Sultan ng mga isla sa paligid ng Strait of mahalagang daungan sa
Malacca tulad ng Penang at Singapore Timog Silangang Asya.
Malaki ang kinita ng mga
upang makapagtayo sila ng daungan dito. Brisitsh mula sa
Noong 1819 nabuo ang Strait Settlements pakikipagkalakalan sa mga
sa pangunguna ni Sir William Raffles. bansa sa Asya na
dumadaan sa daungan ng
Singapore.
* Ano ang kahalagahan ng
nagawa ni Raffles para sa
kaniyang bansa?
32
 Gawain 8. Paghahambing – Unang Yugto
Suriin ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga karanasan ng mga bansa
sa Silangan at Timog Silangang Asya na sinakop ng mga Kanluranin. Punan ng
tamang sagot ang chart. Iulat ang sagot sa klase.

Nasakop Kanluraning Dahilan ng Paraan ng Patakaran

na Bansa Bansa na Pananakop Pananakop g Epekto
Nakasakop Ipinatupad
China
Pilipinas
Indonesia
Malaysia

Pamprosesong Tanong:

1. Ano-ano ang Kanluraning bansa na sumakop sa mga lupain sa Silangan at

Timog Silangang Asya?
2. Bakit nanakop ang mga Kanluranin ng mga lupain sa Silangan at Timog
Silangang Asya?
3. Magkakatulad ba ang pamamaraang ginamit ng mga Kanluranin sa
pananakop? Bakit?
4. Ano ang naging reaksiyon ng mga Asyano sa pananakop ng mga
Kanluranin?

33
5.
Ano Hindi nagtapos ang pananakop ng mga Kanluranin sa Asya
noong ika-17 siglo. Sa pagpasok ng ika-18 siglo, mayroon pang ibang
bansang Kanluranin tulad ng United States na nagsimula na ring
manakop ng mga lupain sa Asya. Ang mga pagbabago sa
ekonomiya, teknolohiya at industriya sa Europe at United States ay
ilan lamang sa mga dahilan sa pagpapatuloy ng Impeyalismong
Kanluranin sa Asya noong ika-18 hanggang ika-19 na siglo. Suriin mo
ang kasunod na mapa na nagpapakita ng mga nasakop na bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya sa panahong ito.

ang naging epkto ng mga patakaran na ipinatupad ng mga Kanluranin sa

pamumuhay ng mga Asyano? Pa

34
Gawain 9. Map Analysis – Unang Yugto
Batay sa mapa na iyong sinuri, punan ng sagot ang chart. Paghambingin
ang iyong mga sagot sa Gawain Bilang 7. Iulat ang sagot sa klase.

Ikalawang Yugto ng Imperyalismo sa Asya

Unang Yugto ng TANONG Ikalawang Yugto ng

Imperyalismo Imperyalismo
Ano-ano ang bansang
nanakop ng mga lupain sa
Silangan at Timog
Silangang Asya ?
Kailan ito naganap?

Batay sa mapa, ano ang

kapakinabangan na
makukuha ng mga
mananakop sa mga
nasakop na lupain?

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang mga bansang Kanluranin na
nahinto -
nagpatuloy -
nagsimulang –
manakop ng mga lupain sa Silangan at Timog Silangang Asya noong
Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin?

2. Ano ang magkaibang katangian ng Una at Ikalawang Yugto ng

Imperyalismong Kanluranin?

Nabatid mo mula sa mapa na iyong sinuri ang mga lupain at bansa na

sinakop ng mga Kanluranin sa Ikalawang Yugto ng Imperyalismong
Kanluranin. Upang mas mapalawak pa ang iyong kaalaman at pag-
unawa kung bakit nagpatuloy ang pananakop ng mga Kanluranin sa
Silangan at Timog Silangang Asya, basahin at unawain mo ang
sumusunod na teksto.

35
 Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya (ika-18 at ika-19
na siglo
Maraming bansang Kanluranin ang nagpatuloy na naghangad na makasakop ng lupain
sa Asya. Lalo pang umigting ang paghahangad na ito ng mga Kanluranin dahil sa mga
pagbabagong naganap sa kontinente ng Europe at Amerika.
Bakit nga ba nagpatuloy ang
Batay sa mga nakaraang Aralin! imperyalismong Kanluranin sa Asya? Ano-ano
ang lupain na nasakop sa pagkakataong ito at
Mga salik na nagbigay-daan sa Ikalawang Yugto ng
Imperyalismong Kanluranin sa Asya bakit sila sinakop? Paano nanakop ang mga
Kanluranin?
Ikalawang Yugto Sa bahaging ito ng modyul ay
ng Imperyalismo
mauunawaan mo ang mga sagot sa mga
nabanggit na katanungan.
Naimpluwensiyahan ng mga Kanluranin ang
ekonomiya, politika, lipunan at pamumuhay ng mga Silangang Asya
bansang Asyano na kanilang nasakop

China
Sa loob ng mahabang panahon ay
ipinatupad ng China ang paghihiwalay ng
SANHI EPEKTO
kaniyang bansa mula sa daigdig (isolationism)
dahil sa mataas na pagtingin niya sa kaniyang
Kompetisyon ng mga Pinamahalaan at kinontrol ng
Kanluranin sa pananakop mga Kanluranin ang
kultura at naniniwala siya na makasisira ito kung
ng mga lupain at pagkontrol ekonomiya ng mga Asyano maiimpluwensiyahan ng mga dayuhan. Bagamat
sa kalakalan
pinahihintulutan ang mga Kanluranin,
Ginamit ng mga Kanluranin pinapayagan lamang sila sa daungan ng
Napabilis ang antas ng
produksiyon dahil sa ang mga likas na yaman ng Guanghzou at dapat na isagawa ng mga
mga nasakop na bansa
naimbentong makinarya at
upang makagawa ng mas dayuhang mangangalakal ang ritwal na kowtow
kagamitan noong panahon
ng Industriyalisasyon maraming produkto bilang paggalang sa emperador ng China.
Bunga ng isolation, umunlad at napatatag ng
Kinontrol ng mga Kanluranin
Mataas na pangangailangan ang kalakalan at pinagtanim China ang kaniyang ekonomiya, kultura at
sa mga hilaw na materyales ang mga Asyano ng mga politika. Nagawa ng China na makatayo sa
produktong kailangan sa
kalakalan. sariling paa. Sa panahong ito, ang mga
Kanluranin (Euroepans) ang siyang umaasa sa
Mapagdadalhan ng Kumita ang mga Kanluranin pakikipagkalakalan sa China. Ang karangyaan
sobrang produkto dahil ipinagbili nila ang mga
sobrang produkto sa kanilang ng China ay nagpatanyag sa kaniya hindi lamang
mga kolonya sa Asya. sa Asya kung hindi maging sa mga bansa sa
Europe. Ang pagha-
hangad ng mga Kanluranin na maangkin ang yaman ng China ang pangunahing dahilan ng
imperyalismo sa bansa.
Matagal nang hinahangad ng mga Kanluranin na masakop ang China. Nagsimula ang
pananakop ng mga Kanluranin sa China dahil sa tinutulan ng Emperador na ipasok sa bansa ang opyo
na produkto ng bansang England. Ang opyo ay isang halamang gamot na kapag inabuso ay nagdudulot
ng masamang epekto sa kalusugan. Dahil din sa opyo, nabaligtad ang sitwasyon ng mga British at mga
Tsino. Ito ay dahil mas marami na ngayon ang produktong inaangkat ng mga Tsino mula sa mga British
kaysa inaangkat ng mga British mula sa China. Sinamantala ito ng England, at kahit ipinagbabawal,
patuloy pa rin na nagpasok ng opyo ang mga British sa mga daungan ng China. Ito ang naging dahilan
ng mga Digmaang Opyo na naganap sa pagitan ng China at England.
36
37
 Ang Sphere of Influence sa China
Isa sa epekto ng pagkatalo ng China sa mga Digmaang Opyo ay ang unti-
unting paghina ng katatagan ng pamahalaan nito. Sinamantala ito ng mga
Kanluranin at tuluyang sinakop ang bansa. Subalit, hindi katulad ng ibang bansa
sa Asya, hindi sinakop ng mga Kanluranin ang buong China. Upang maiwasan
ang digmaan sa pagitan ng mga Kanluranin, hinati nila ang China sa mga
spheres of influence noong 1900s. Ito ay tumutukoy sa mga rehiyon sa China
kung saan nangingibabaw ang karapatan ng Kanluraning bansa na kontrolin ang
ekonomiya at pamumuhay ng mga tao dito. Binigyan din ng karapatan ang mga
Kanluraning bansa na magpatayo ng iba’t ibang imprastraktura gaya ng kalsada,
tren at mga gusali upang paunlarin ang kanilang sphere of influence. Ipinatupad
din sa mga lugar na ito ang karapatang extraterritoriality.

Spheres of Influence sa
China

England – Hongkong
Yang Tze valley
Weihaiwei
France – Zhanjiang
Kwangchow
Germany – Kwantung
Qingdao
Yunnan
Portugal – Macao
Russia - Manchuria

Larawan at mapa na nagpapakita ng Sphere of Influence sa China

Ano ang
Isa pang dayuhang bansa ang nagkaroon ng sphere of influence sa pinakamas
China. Ito ang bansang Japan. Nakuha ng bansang Japan ang karapatan sa ang epekto
ng
mga isla ng Formosa, Pescadores at Liadong Peninsula sa pagkatalo ng China pagkatalo
ng mga
sa digmaang Sino-Japanese noong 1894. Nakapaloob ang pagbibigay ng China China sa
ng mga nabanggit na lugar sa Japan sa Kasunduang Shimonoseki. mga
Digmaang
Opyo?
Bakit ipinilit ng
Bakit?
United States
na
maipatupad sa
Ang Open Door Policy
China ang
Open Door
Policy?
Ang paghahati-hati ng China sa spheres of influence ay nagdulot
ng pangamba sa bansang United States dahil sa posibilidad na isara ang China
sa pakikipagkalakalan sa ibang bansa na walang sphere of influence dito.
Kapag naganap ito, mapuputol ang ugnayang pangkalakalan ng United States sa
China. Dahil dito, iminungkahi ni John Hay, Secretary of State ng United States
na ipatupad ang Open Door Policy kung saan ay magiging bukas ang China sa

38
 pakikipagkalakalan sa ibang bansa na walang sphere of influence rito.
Nakapaloob sa mungkahi ni John Hay ang sumusunod:
1. pagrespeto sa karapatan at kapangyarihan sa pakikipagkalakalan sa
mga lugar na sakop ng sphere of influence ng mga Kanluranin;
2. pagbibigay ng karapatan sa China na mangolekta ng buwis sa mga
produktong inaangkat mula sa bansa; at
3. paggalang sa mga itinakdang halaga ng buwis ng mga Kanluraning
bansa sa paggamit ng mga kalsada, tren at daungan sa kani-kanilang
spheres of influence.

Dahil sa mga patakarang sphere of influence at open door, napanatili ng

China ang kaniyang kalayaan, subalit nanatiling kontrol ng mga mananakop ang
kaniyang ekonomiya. Nawala sa kamay ng mga Tsino ang kapangyarihan na
magtakda ng kanilang mga patakaran para sa mga dayuhan. Gayundin, gumuho
ang dating matatag na pamamahala ng mga emperador dahil sa panghihimasok
ng mga dayuhang dinastiya. Higit sa lahat, pumasok sa China ang iba’t ibang
impluwensiya ng mga Kanluranin na nakapekto sa kanilang iniingatan at
ipinagmamalaking kultura.

Japan
Napaunlad ng Japan ang kaniyang ekonomiya, napatingkad ang
kaniyang kultura at pagpapahalaga at napatatag ang kaniyang
pamamahala dahil sa pagsasara ng kaniyang mga daungan mula sa
dayuhan. Bagamat may ugnayan sa mga bansang Netherlands, China
Paano at Korea, hindi nito pinahihintulutan na makapasok sa bansa ang mga
nagkakatul dayuhan.
ad ang
China at Sa pagdating ng mga Kanluranin sa Asya, isa ang bansang
Japan sa Japan sa mga ninais nilang masakop. Nagpadala ng kanilang mga
pakikitung kinatawan ang bansang England, France, Russia at United States
o sa mga
dayuhan? subalit lahat sila ay tinanggihan ng Japan.

Noong 1853, ipinadala ni Pangulong Milliard Filmore ng United

States si Commodore Matthew Perry upang hilingin sa emperador ng
Japan na buksan ang kaniyang mga daungan para sa mga barko ng
United States. Kailangan ng mga barko ng United States na tumatawid
sa Karagatang Pasipiko nang mapagdadaungan upang mapagkuhanan
ng karagdagang pagkain, tubig at panggatong. Hindi kasi sapat ang
kanilang reserba o kaya ay mahirap na dalhin pa nila ang lahat ng ito sa
kanilang paglalakbay. Sa pagpunta ni Perry sa Japan ay nakita ng mga
Hapones ang naglalakihang barko ng United States na armado ng
kanyon. Bagamat hindi tahasang sinabi, ang ginawang ito ni Perry ay

39
 isang babala na kung hindi bubuksan ng mga Hapones ang kanilang daungan,
hindi magdadalawang isip ang United States na gamitin ang kanilang puwersa.
Upang maiwasan ang pakikidigma sa isang malakas na bansa, tinanggap ng
Japan ang United States sa bisa ng Kasunduang Kanagawa noong 1854. Sa ilalim
ng kasunduang ito ay binuksan ang mga daungan ng Hakodate at Shimoda para
sa mga barko ng United States. Pinahintulutan din na magtayo ng kaniyang
embahada ang United States sa Japan. Dahil sa pagbubukas ng Japan,
nakapasok na din sa kanilang bansa ang mga Kanluranin tulad ng England,
France, Germany, Russia at Netherlands.

Nagalit ang mga Hapones sa kinahinatnan ng kanilang bansa. Nawala sa

kamay ng Shogunato ng Tokugawa ang kapangyarihan. Siya ay pinalitan ng
bagong tatag na pamahalaan sa pamumuno ni Emperador Mutsuhito na
nagsimulang manungkulan sa edad na 15. Ang kaniyang pamumuno ay tinawag
niyang Meiji era – ang ibig sabihin ay enlightened rule. Napagtanto ni Emperador
Mutsuhito na ang mabisang paraan sa pakikitungo sa mga Kanluranin ay ang
pagyakap sa modernisasyon. Ang makabagong mga kagamitan, teknolohiya at
paraan ng pamumuhay na natutunan ng mga Hapones mula sa mga dayuhan ay
nakatulong upang siya ay umunlad sa kabila ng panghihimasok ng mga Kanluranin
sa kaniyang bansa.

Timog Silangang Asya

Nagpatuloy ang paghahangad ng mga Kanluranin sa mga pamapalasa ng
mga bansa sa Timog Silangang Asya. Ang pagbabagong dulot ng
industriyalisasyon ay lalo pang nagpataas sa pagnanais ng mga Kanluranin na
mapanatili ang kanilang imperyo. Ginamit ng mga Kanluranin ang mga likas na
yaman na makukuha sa mga bansa rito upang makagawa ng mas maraming
produkto. Higit sa lahat, ang kanilang mga sobrang produkto ay dinala nila sa
mga pamilihan ng mga bansa sa Timog Silangang Asya. Naisakatuparan nila
ang lahat ng mga ito dahil sakop nila ang karamihan ng mga bansa sa rehiyon.
May mga bansang nasakop noong Unang Yugto ng Imperyalismong
Kanluranin ang patuloy na napasailalim sa kapangyarihan ng mga dayuhan.
Samantala, ang mga dating malaya ay sinakop o kaya ay kinontrol ng mga
Kanluranin ang kabuhayan.

40
 Perlas ng Silangan
Pilipinas
Sa loob ng mahigit tatlong daang taon ay Ganito inilarawan ni
napasailalim ng mga Español ang Pilipinas. Nagtangka ang Jose Rizal ang
Pilipinas dahil sa
mga Pilipino na makamit ang kalayaan sa kamay ng mga ganda ng bansa at
mananakop subalit sila ay nabigo. Sa pagpasok ng ika-19 sa kaniyang lokasyon
na siglo, nagsimulang magpalawak ng kaniyang teritoryo sa nito sa Asya.
Asya-Pasipiko ang United States. Isa ang Pilipinas sa mga Paano nakaapekto
lupain na nais nitong makontrol dahil sa istratehikong sa kasaysayan ng
lokasyon nito. Angkop ang lokasyon ng bansa sa kaniyang Pilipinas ang
kaniyang lokasyong
plano na sakupin ang iba pang bansa sa Asya at sa heograpikal?
pagkontrol sa kalakalan sa Asya-Pasipiko.
Noong una, tinulungan ng mga Amerikano ang mga
rebolusyunaryong Pilipino sa pamumuno ni Emilio
Aguinaldo na talunin ang mga Espanyol. Natalo ang mga
Español l at idineklara ni Aguinaldo ang kalayaan ng
Pilipinas noong Hunyo 12, 1898. Subalit, lingid sa
kaalaman ng mga Pilipino ay nagkaroon ng lihim na
kasunduan ang mga Spain at United States. Batay sa 20 milyong dolyar
kasunduan, susuko ang Spain sa United States at isasalin
Ibinayad ng United
sa huli ang karapatang pamunuan ang Pilipinas. States sa Spain
Samakatuwid, hindi pa din malaya ang Pilipinas dahil sila ay kapalit ng
mapapasailaim sa United States – ang bansa na kaniyang pagpapaunlad na
ginawa ng España sa
itinuring na kaibigan. Pormal na naisalin sa kamay ng Pilipinas.
United States ang pamumuno sa Pilipinas sa bisa ng
Kasunduan sa Paris. Nilagdaan ito ng mga kinatawan ng Ano ang epekto ng
Kasunduan sa Paris
United States at Spain noong Disyembre 10, 1898. sa mga Pilipino?

41
 Sumiklab ang Digmaang Pilipino-Amerikano
noong 1902 kung saan ay natalo ng mas malakas na
puwersang Amerikano ang mga Pilipino. Itinatag ng
mga Amerikano ang Pamahalaang Militar at nang
lumaon ay naging Pamahalaang Sibil na parehong
pinamumunuan ng mga Amerikano at Pilipino.
Thomasites Nagpatayo rin sila ng mga paaralan at ginawang libre
para sa lahat ang pag-aaral, ospital, kalsada, at mga
Tawag sa mga gusaling pampamahalaan. Sa kabilang banda,
unang gurong nagpalabas din sila ng mga batas na nagpipigil sa
Amerikano na
dumating sa pagpapamalas ng mga Pilipino ng damdaming
Pilipinas lulan ng Nasyonalismo. Sa huling bahagi ng kanilang
barkong pamumuno, itinatag nila ang Pamahalaang
S.S.Thomas
Commonwealth kung saan ay sinanay nila ang mga
Paano nagamit ng Pilipino sa pagpapatakbo ng isang pamahalaang
mga Amerikano ang demokratiko. Bukod dito, nais din ng mga Amerikano na
edukasyon upang
masakop ang manatili ang kanilang impluwensiya sa pamahalaan ng
Pilipinas? Pilipinas upang maprotektahan ang kaniyang mga
interes sa bansa matapos niyang maipagkaloob ang
kalayaan nito.

Ano ang pagkakaiba ng paraan ng pananakop at pamamahala ng mga Españo l at mga Amerikano?

Indonesia (East Indies)

Patuloy na pinamahalaan ng Netherlands ang
Indonesia. Ang mataas na paghahangad ng mga taga- CULTURE SYSTEM
Europe sa mga pampalasa at produktong agrikultural ang
nagtulak sa mga Dutch na ipatupad ang culture system o
kilala rin sa tawag na cultivation system. Ang patakaran na Patakarang ipinatupad
ito ay iminungkahi ni Johannes Van den Bosch. Sa ilalim ng mga Dutch sa
ng patakarang ito, inatasan ng mga Dutch ang mga Indonesia upang
matugunan ang
magsasakang Indones na ilaan ang sanlimang (1/5) na pangangailangan nito
bahagi ng kaniyang lupain o 66 na araw para sa pagtatanim sa pagbebenta ng
ng mga produktong iniluluwas ng mga Dutch. Ilan sa mga mga pampalasa sa
ito ay asukal, kape at indigo. Nang makita ng mga Dutch pandaigdigang
ang tagumpay ng culture system, sapilitan na ring kalakalan.
ipinatanim sa mga Indones ang iba pang produkto tulad ng Ano ang naging
bulak, palms, tsaa, tabako, quinine at iba pang pampalasa. epekto ng Culture
Dumanas nang lubos na paghihirap ang mga Indones sa system sa mga
ilalim ng patakarang ito dahil hindi na sila makapagtanim ng Indones?
mga produkto para sa kanilang sariling pangangailangan.

42
 Malaysia at Singapore
SINGAPURA Napasakamay ng mga British ang Singapore, na
noon ay bahagi pa ng Malaysia dahil naghahanap sila ng
Salitang Malay na angkop na daungan para sa kanilang mga barkong
ang ibig sabihin pangkalakalan mula India patungong China. Nakilala ang
sa Ingles ay Lion Singapore bilang isa sa pinakamaganda at pinakamaunlad
City.
na daungan sa Timog Silangang Asya. Kinontrol ng mga
Bakit sinakop ng British ang Singapore at kumita sila nang malaki mula sa
mga British ang pakikipagkalakalan sa mga karatig-bansa at sa mga
Singapore? bansang Kanluranin.
Sa kabilang banda, kilala naman ang Malaysia sa
malawak na plantasyon ng goma (rubber) at sa
pagkakaroon ng malaking reserba ng lata (tin). Naging
pangunahing produktong panluwas ng Malaysia ang goma
at lata. Kumita nang malaki ang mga British dahil sa
pagkontrol nila ng pagluluwas ng mga nabanggit na
produkto. Upang mas mapabilis pa ang produksiyon,
hinikayat ng mga British ang mga Tsino na mandayuhan
sa Malaysia upang maging mga manggagawa. Hindi
naglaon, mas dumami pa ang mga Tsino kaysa sa mga
Rubber Tree katutubong Malay sa Malaysia. Ang pananakop ng mga
British sa Malaysia ay nagdulot ng paghihirap at ng
Ito ay orihinal na kaguluhan sa pagitan ng mga nandayuhang Tsino at
matatagpuan sa katutubong Malay na hanggang ngayon ay nararamdaman
South America. pa rin sa bansa.
Dinala ng mga British
ang mga buto nito sa
Malaysia upang
pasimulan ang
plantasyon ng rubber
tree sa rehiyon.
Melting Pot

Ano ang
kapakinabangan ng Tawag sa lugar o rehiyon kung
rubber tree para sa saan nagtatagpo ang iba’t
mga British? ibang mga kultura at pangkat-
etniko. Ang populasyon ng
Malaysia ay binubuo ng mga
katutubong Malay, malaking
bahagdan ng mga Tsino, Tamil,
Pilipino, at mga Nepalese.

Paano nakaapekto sa
kalagayan ng kapayapaan sa
Malaysia ang panghihikayat ng
mga British noon sa mga Tsino
na manirahan sa Malaysia?

43
 Burma (ngayon ay Myanmar)
Ang lokasyon ng Burma sa India, na sakop ng mga England ang
dahilan kung bakit sinakop din ito ng mga British. Mahalaga para sa mga
British ang Burma dahil ito ay magagamit niya upang mapigilan ang mga
Bakit magtatangkang sumakop sa silangang bahagi ng India na noon ay kabilang
mahalaga sa mga sakop niyang lupain. Noong una ay may maayos na ugnayan ang
para sa England at Burma. Subalit sa hindi inaasahang pangyayari, sumiklab ang
England ang
mga labanan sa pagitan ng mga British at Burmese na tinawag na
Burma?
Digmaang Anglo-Burmese.

Talahanayan ng Dahilan at Bunga ng mga Digmaang Anglo-Burmese

Unang Digmaang Ikalawang Digmaang Ikatlong Digmaang

Anglo-Burmese Anglo-Burmese Anglo-Burmese
Taon 1842-1856 1852-1853 1885-1886
Dahilan Paglusob ng Burma sa Hidwaan sa kalakalan. Itinuring ng mga
mga estado ng Assam, Sapilitang kinuha ng British na pagtataksil
Arakan, at Manipur na mga British ang mga ang pakikipagkasundo
itinuring ng mga British barkong pangkalakalan ng mga haring
na panghihimasok sa ng mga Burmese Burmese sa bansang
India France
Bunga Natalo ang mga Burmese Natalo ang mga Natalo ang mga
at nilagdaan ang Burmese dahil sa mas Burmese
Kasunduan sa Yandabo. malakas na kagamitang
pandigma ng mga Ganap na sinakop ng
Nagbigay ng bayad- British. England ang buong
pinsala ang Burma Burma at isinama ito
Nawalan ng karapatan bilang probinsiya ng
Napasakamay ng English ang mga Burmese na India. Isa itong
East India Company ang dumaan sa mga rutang malaking kahihiyan
Arakan at Tenasserim pangkalakalan na dati para sa kaharian ng
ay kanilang pagmamay- Burma na matagal
Tinanggap ng Burma ang ari. nang namamahala sa
British Resident sa kanilang lupain.
palasyo ng hari Bakit napahiya
ang Burma nang
ito ay ginawang
Ang resident system ay isang patakaran na ipinatupad probinsiya ng
ng mga British sa Burma. Ang British Resident ay India?
kinatawan ng pamahalaan ng England sa Burma.
Bilang kinatawan, kailangang manirahan ang British
Resident sa Burma. Isa sa kaniyang tungkulin ay ang
pakikipag-ugnayan sa mga dayuhang bansa. Ibig
Maituturing ba
sabihin, may karapatan siyang makipag-usap, ang Resident
makipagkasundo, makipagkalakalan at magdesisyon sa System bilang
mga usaping panlabas ng Burma na dati ay gawain isang paraan ng
lamang ng Hari ng Burma. Nabawasan ang pananakop?
Bakit?
kapangyarihan ngHari at nawala sa kaniyang kamay
ang karapatan na magdesisyon kung kaninong
dayuhan makikipagkaibigan at makikipag-ugnayan.

44
Bakit tinawag na Indo-
China ang rehiyon na
kinabibilangan ng Laos,
Cambodia at Vietnam?

45
 Gawain 10. Pagsusuri
Suriin ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga karanasan ng mga bansa
sa Silangan at Timog Silangang Asya na sinakop ng mga Kanluranin noong
Ikalawang Yugto ng Imperyalismo. Punan ng tamang sagot ang chart. Iulat ang
sagot sa klase.

Nasakop na Kanluraning Dahilan ng Paraan ng Patakaran

Bansa bansa na Pananakop Pananakop g Epekto
Nakasakop Ipinatupad
China
Japan
Pilipinas
Indonesia
Malaysia
Indo-China
Myanmar

Pamprosesong Tanong:
1. Ano-ano ang bansang Kanluranin na nanakop ng lupain sa Ikalawang Yugto
ng Imperyalismo?
2. Bakit kinailangan ng mga Kanluranin na manakop ng mga lupain sa Asya?
3. Magkakatulad ba ang pamamaraang ginamit ng mga Kanluranin sa
pananakop ng mga naturang lupain? Bakit?
4. Paano naapektuhan ng pananakop ng mga Kanluraning bansa ang kalagayan
ng bansang Asyano sa panahon ng pananakop?

Gawain 11. Paghahambing - Imperyalismo

Sa pamamagitan ng Venn Diagram, suriin ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa
Silangan at Timog Silangang Asya.

Unang Yugto ng Ikalawang Yugto ng

Imperyalismo Imperyalismo

46
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang naging epekto ng mga patakarang ipinatupad ng mga Kanluraning
bansa sa mga bansang Asyano?

2. Paano nabago ang pamumuhay ng mga mamamayan sa nasakop na mga

bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya?

3. Masasalamin pa ba sa kasalukuyang panahon sa Silangang Asya at Timog-

Silangang Asya ang mga pagbabagong naganap dulot ng pananakop ng mga
Kanluranin? Patunayan ang sagot.

Malakas at makapangyarihan ang mga Kanluranin. Sa panahon ng

imperyalismo, maaaring sabihin na lahat ng kanilang naisin ay kanilang
nakukuha, Iba-iba ang pamamaraan na kanilang ginamit, ang iba ay sa
pamamagitan ng pakikipagkaibigan, pakikipagkalakalan o kaya ay
paggamit ng dahas.
Subalit, hindi lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang
Asya ay nasakop ng mga Kanluranin. Bagamat maraming likas na yaman
at produkto na maaaring mapakinabangan, napanatili ng bansang Thailand
ang kalayaan nito mula sa mga Kanluranin. Sa kabilang banda, nasakop
ang Korea ng kapwa Asyanong bansa tulad ng China at Japan. Subalit
gaya ng Thailand, nailigtas ng Koreans ang kanilang bansa mula sa
pananakop ng mga Kanluranin.
Tunghayan mo ang susunod na teksto upang maunawaan
mo ang mga dahilan at pamamaraang ginamit ng mga pinuno ng Thailand
at Korea upang sila ay hindi masakop ng mga Kanluranin.

47
 Napatunayan mo na hindi lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang
Asya ay nasakop ng mga Kanluranin. Bagamat magkaiba ng estratehiyang ginamit,
parehong nailigtas ng Thailand at Korea ang kanilang lupain mula sa panghihimasok at
pananakop ng mga Kanluranin. Ang pagkakaroon nila ng mahuhusay na pinuno ay
nakatulong din upang mapanatili nila ang kanilang kalayaan.

Gawain 12. Paghahambing

Paano nga ba nagkakatulad at nagkakaiba ang Thailand at Korea? Suriinn mo
ito gamit ang venn diagram.

Thailand Korea

Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang dalawang bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya na hindi
nasakop ng mga Kanluranin?

2. Bakit tinawag na Buffer State ang Thailand at Hermit Kingdom ang Korea?

3. Paano nagkakaiba ang ginamit na estratehiya ng dalawang bansa upang

mapanatili ang kalayaan mula sa mga Kanluranin?

4. Paano naman nagkakatulad ang dalawang bansa sa aspeto ng mga namumuno

sa pamahalaan?

48
 BINABATI KITA!
Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 1.

Ngayong ay may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa tungkol sa mga

dahilan, paraan at epekto ng Imperyalsimo at Kolonyalismo sa Silangan at
Timog Silangang Asya. Maaari ka nang tumungo sa susunod na
bahagi ng modyul na ito upang mapalalim at mapalawak pa ang iyong
pag-unawa tungkol sa paksang ito.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN

Sa bahaging ito, palalalimin mo ang mga nabuong pag-unawa

tungkol sa paksa. Inaasahan din na sa pagkakataong ito ay kritikal na
masusuri mo ang impluwensiya ng pananakop ng mga Kanluranin sa
pamumuhay ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.

Gawain 13. Noon at Ngayon

Makikita pa rin sa kasalukuyan ang mga patunay ng kolonyalismo at imperyalismo na
naganap sa Asya. Suriin mo kung ano ang mga nagbago at nagpatuloy sa kultura,
pamahalaan at ekonomiya ng Pilipinas pagkatapos itong lumaya mula sa Imperyalismong
Kanluranin.

Gawin ang sumusunod na hakbang:

1. Mamili sa sumusunod na aspeto na iyong susuriin: kultura, pamahalaan, ekonomiya.

2. Gamitin ang chart sa gagawing pagsusuri.

AspetoKalagayan Bago Dumating ang mga MananakopKalagayan sa Ilalim ng mga

mananakopKalagayan sa Kasalukuyan

3. Sagutin ang sumusunod na tanong:

3.1 Ano-ano ang nagpatuloy at nagbago sa sinuring aspeto bago at matapos ang Imperyalismong
Kanluranin sa Pilipinas?
3.2 Alin sa mga hamon na kinakaharap ng bansa sa kasalukuyan ang maituturing na epekto ng
kolonyalismo at Imperyalismo? Ipaliwanag.
3.3 Paano hinaharap ng mga mamamayan ang hamon sa kasalukuyan?
3.4

49
Gawain 14. Pagsulat ng Repleksiyon
Sumulat ng repleksiyon ukol sa iyong mga natutunan, realisasyon at opinyon tungkol
sa ginawang pagsusuri.

Gawain 15. Hagdan ng Aking Pag-unlad

Sa bahaging ito, sagutan mo ang bahagi ng Mga Natutunan at Epekto ng

pananakop ng mga Kanluranin sa mga bansang Asyano. Balikan mo ang iyong
mga sagot sa naunang bahagi ng Hagdan ng Aking Pag-unlad upang masuri kung
umunlad ba ang iyong kaalaman at pag-unawa.

Paano nabago ang

pamumuhay ng
mga mamamayan
MGA NATUTUHAN sa Silangan at
________________ Timog Silangang
Asya dahil sa
________________
Kolonyalismo at
________________ Imperyalismo?
NAIS MALAMAN ________________
____________
________________ ________________
________________ ____________
________________
________________ ________________ ____________
ANG AKING ALAM
________________ ________________ ____________
________________
________________ ________________ _______________
________________ ________________
________________ ________________
________________ ________________
________________
________________
___
________________
________________
________________
______

BINABATI KITA!
Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng Pagnilayan at
Unawain para sa Aralin 1.

Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa tungkol sa

impluwensiya ng pananakop ng mga Kanluranin sa Silangan
at Timog Silangang Asya. Nakatitiyak akong handa ka na
para sa susunod na gawain.

50
 ILIPAT/ISABUHAY

Sa bahaging ito ay pagtitibayin mo ang iyong pag-unawa ukol sa aralin.

Magsasagawa ka ng mas malalim na pagtalakay tungkol sa mga sanhi at epekto ng mga
suliranin na kinahaharap ng mga bansang Asyano sa kasalukuyan at kaugnayan nito sa
Imperyalismong Kanluranin na naganap noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo. Sa bahaging
ito, isasagawa mo ang gawain hindi lamang bilang isang mag-aaral kundi bilang isang
aktibong bahagi ng lipunan o ng bansa na iyong kinabibilangan.

Gawain 16. Imbestigasaysayan

Natutuhan mo sa araling ito na may malaking impluwensiya sa pamumuhay ng

mga Asyano ang pananakop ng mga Kanluranin. Kung iyong matatandaan, kaakibat ng
imperyalismo ang pagpapalawak ng teritoryo. Sa kasalukuyan, may mga isyu sa pagitan
ng mga bansa sa Asya na may kaugnayan sa pag-aagawan ng mga teritoryo.
Maituturing pa rin ba itong imperyalismo? Paano kaya ito naiiba sa imperyalismo noong
ika-16-19 na siglo? Ano kaya ang mga sanhi at epekto ng suliraning ito?
Basahin at unawain ang teksto tungkol sa sigalot sa pagitan ng China, Pilipinas at
Vietnam kaugnay sa pinag-aagawang mga isla na matatagpuan sa pagitan ng tatlong
bansa.

Pamagat: South China Sea Dispute

Rival countries have squabbled over territory in the South China Sea for
centuries - but a recent upsurge in tension has sparked concern that the
area is becoming a flashpoint with global consequences.

51
What is the argument about?

It is a dispute over territory and sovereignty over ocean areas and the Paracels and
the Spratlys - two island chains claimed in whole or in part by a number of countries.
Alongside the fully fledged islands, there are dozens of uninhabited rocky outcrops, atolls,
sandbanks and reefs, such as the Scarborough Shoal.

Who claims what?

China claims by far the largest portion of territory - an area stretching hundreds of
miles south and east from its most southerly province of Hainan. Beijing has said its right to
the area come from 2,000 years of history where the Paracel and Spratly island chains were
regarded as integral parts of the Chinese nation.

In 1947 China issued a map detailing its claims. It showed the two island groups
falling entirely within its territory. Those claims are mirrored by Taiwan, because the island
considers itself the Republic of China and has the same territorial claims.

Vietnam hotly disputes China's historical account, saying China never claimed
sovereignty over the islands until the 1940s. Vietnam says both island chains are entirely
within its territory. It says it has actively ruled over both the Paracels and the Spratlys since
the 17th Century - and has the documents to prove it.

The other major claimant in the area is the Philippines, which invokes its geographical
proximity to the Spratly Islands as the main basis of its claim for part of the grouping.

Both the Philippines and China lay claim to the Scarborough Shoal (known as
Huangyan Island in China) - a little more than 100 miles (160km) from the Philippines and
500 miles from China.

Malaysia and Brunei also lay claim to territory in the South China Sea that they say
falls within their economic exclusion zones, as defined by the
United Nations Convention on the Law of the Sea in 1982. Brunei does not claim any of the
disputed islands, but Malaysia claims a small number of islands in the Spratlys.

Why are so many countries so keen?

The Paracels and the Spratlys may have vast reserves of natural resources around
them. There has been little detailed exploration of the area, so estimates are largely
extrapolated from the mineral wealth of neighbouring areas.

Chinese officials have given the most optimistic estimates of resource wealth in the
area. According to figures quoted by the US Energy Information Administration, one Chinese
estimate puts possible oil reserves as high as 213 billion barrels - 10 times the proven
reserves of the US. But American scientists have estimated the amount of oil at 28 billion
barrels.

According to the EIA, the real wealth of the area may well be natural gas reserves. Estimates52
say the area holds about 900 trillion cubic ft (25 trillion cubic m) - the same as the proven
reserves of Qatar.
supplies the livelihoods of thousands of people.

How much trouble does the dispute cause?

The most serious trouble in recent decades has flared between Vietnam and China. The
Chinese seized the Paracels from Vietnam in 1974, killing more than 70 Vietnamese troops.
In 1988 the two sides clashed in the Spratlys, when Vietnam again came off worse, losing
According to the EIA, the real wealth of the area may well be natural gas reserves.
about 60 sailors.
Estimates say the area holds about 900 trillion cubic ft (25 trillion cubic m) - the same as the
proven reserves of Qatar.
The Philippines has also been involved in a number of minor skirmishes with Chinese,
Vietnamese and Malaysian forces.
The area is also one of the region's main shipping lanes, and is home to a fishing
ground that supplies the livelihoods of thousands of people.
The most recent upsurge in tension has coincided with more muscular posturing from China.
Beijing officials have issued a number of strongly worded statements, including warning their
How much trouble does the dispute cause?
rivals to stop any mineral exploration in the area.
The most serious trouble in recent decades has flared between Vietnam and China.
The Philippines has accused China of building up its military presence in the Spratlys. The
The Chinese seized the Paracels from Vietnam in 1974, killing more than 70 Vietnamese
two countries have engaged in a maritime stand-off, accusing each other of intrusions in the
troops. In 1988 the two sides clashed in the Spratlys, when Vietnam again came off worse,
Scarborough Shoal. Chinese and Philippine vessels refuse to leave the area, and tension has
losing about 60 sailors.
flared, leading to rhetoric and protests.
The Philippines has also been involved in a number of minor skirmishes with
Unverified claims that the Chinese navy deliberately sabotaged two Vietnamese exploration
Chinese, Vietnamese and Malaysian forces.
operations has led to large anti-China protests on the streets of Hanoi and Ho Chi Minh City.
The most recent upsurge in tension has coincided with more muscular posturing
Vietnam has held live-fire exercises off its coast - an action that was seen as a gross
from China. Beijing officials have issued a number of strongly worded statements, including
provocation by Beijing.
warning their rivals to stop any mineral exploration in the area.
Is anyone trying to resolve the row?
The Philippines has accused China of building up its military presence in the
Spratlys. The two countries have engaged in a maritime stand-off, accusing each other of
Over the years, China has tended to favour arrangements negotiated behind closed doors
intrusions in the Scarborough Shoal. Chinese and Philippine vessels refuse to leave the
with the individual leaders of other countries. But the other countries have pushed for
area, and tension has flared, leading to rhetoric and protests.
international mediation.
Unverified claims that the Chinese navy deliberately sabotaged two Vietnamese
So in July 2010, when US Secretary of State Hillary Clinton became involved in the debate
exploration operations has led to large anti-China protests on the streets of Hanoi and Ho
and called for a binding code of conduct, China was not pleased. The Chinese Foreign
Chi Minh City.
Ministry dismissed her suggestion as an attack on China.
Vietnam has held live-fire exercises off its coast - an action that was seen as a gross
Agreements such as the UN's 1982 convention appeared to lay the framework for a solution.
provocation by Beijing.
But in practice, the convention led to more overlapping claims, and did nothing to deter China
and Vietnam in pressing their historical claims.
Source: Q&A South China Sea Dispute.
http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-13748349
Both the Philippines and Vietnam have made bilateral
Retrieved agreements
on November 19, with
2012China, putting in
place codes of conduct in the area. But the agreements have made little difference.

The regional grouping Asean - whose membership includes all of the main players in the
dispute except China and Taiwan - concluded a code of conduct deal with China in 2002.

Under the agreement, the countries agreed to "resolve their territorial and jurisdictional
disputes by peaceful means, without resorting to the threat or use of force, through friendly
consultations and negotiations".

But recent events suggest that Vietnam and China at least have failed to stick to the spirit of
that agreement. And Asean continues to discuss new ideas for resolving the dispute.

53
Punan ng tamang sagot ang cause and effect chart. Ibahagi ang sagot sa klase.

SULIRANIN

Suriin ang sagot ng kamag-aaral gamit ang Guide Question Sheet.

Tanong
1. Paano nagkakatulad at nagkakaiba ang suliranin
na iyong sinuri tungkol sa imperyalismo noong ika-16
hanggang ika-19 na siglo?
2. Makabubuti ba sa mga bansang kabilang sa
suliranin ang posibleng maging epekto ng kanilang
sigalot? Bakit?
3. Sa mga nabanggit na epekto, alin ang maituturing
na pinakamasama? Pangatuwiranan.
4. Alin sa mga epekto ang may direktang kaugnayan
sa kolonyalismo at imperyalismong naganap sa Asya
noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo? Ipaliwanag.

54
Transisyon sa susunod na modyul
Binigyang-diin sa modyul na ito ang mga paraan, patakaran at
epekto ng Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa
Silangan at Timog Silangang Asya. Nagkaroon ng malaking impluwensiya
ang mga nanakop na Kanluranin sa kultura, ekonomiya at politika ng
nasakop na mga lupain sa Asya. Sa kabila ng pagiging
makapangyarihan, napanatili ng bansang Thailand at Korea ang kanilang
kalayaan mula sa mga Kanluranin dahil sa mahusay na pakikitungo ng
kanilang mga pinuno sa mga dayuhan. Dumanas ng malubhang
paghihirap, kagutuman, pang-aabuso at pagkawala ng karapatan at
kalayaan ang mga Asyano dulot ng mga patakaran ng mga Kanluraning
nakasakop sa kanilang lupain.
Ang mga karanasan ng mga Asyano mula sa pananakop ng mga
Kanluranin ay nagbigay-daan sa pag-unlad ng kanilang damdaming
nasyonalismo. Mauunawaan mo sa susunod na modyul ang iba’t ibang
anyo ng nasyonalismong umunlad sa mga piling bansa sa Silangan at
Timog Silangang Asya.

55
Glosaryo:

1. The White Man’s Burden – tula na isinulat ng manunulang British na si Rudyard

Kippling. Una ito nailathala noong 1889 . Ipinahayag ni Kippling ang pagsuporta
niya sa imperyalismong Kanluranin sa pamamagitan ng tulang ito.

2. Kanluranin – pangkalahatang tawag sa mga mamamayan ng Europe na nanakop

ng lupain sa Asya noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo. Ginagamit din ang
salitang Europeo bilang kasingkahulugan ng Kanluranin.

3. Monopolyo – lubos ang kontrol sa isang bagay o karapatan.

4. Isolationism – tumutukoy sa patakaran na ipinatutupad ng isang bansa kung saan

ay inihihiwalay o isinasara nito ang bansa mula sa impluwensiya at pakikipag-
ugnayan sa mga dauhan

References:

A. Books

Antonio, Eleanor D. Pana-Panahon II. Worktext para sa Araling Panlipunan

Ikalawang Taon. Kasaysayan ng Asya. 1999. Rex Bookstore. 856 Nicanor Reyes Sr.
St. Manila Philippines. pp. 219-270.

Beck, Roger B. et. al. A Modern History of the World. Word History. Patterns of
Interaction. McDougal Littell Inc. P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204. 1999. pp.
80-94, 321-326, 332-340.

Beck, Roger B. et.al. Word History. Patterns of Interaction. McDougal Littell Inc. P.O.
Box 1667, Evanston Illinois 60204. 1999. pp. 460-477.

Boehm, Richard G. et.al. Our World’s Story. Harcourt Brace & Company, 6277 Sea
Harbor Drive, Orlando, Florida 32887-6777. 1997. pp. 517-520.

Camagay, Ma. Luisa T. et. al. Kabihasnang Asyano Kasaysayan at Kultura. Vibal
Publishing House, Inc. 1253 Gregorio Araneta Avenue, Quezon City. 2010. pp. 262-
290.

56
Farah, Mounir A. & Karls, Andrea Berens. World History: The Human Experience.
Glencoe/McGraw-Hill, 936 Eastwind Drive, Westerviell, Ohio 43081. 1999. pp. 713-
719.

Mercado, Michael M. Sulyap sa Kasaysayan ng Asya. St. Bernadette Publishing

House Corporation. 173 Rodriquez S. Ave., Kristong Hari, 1112 Quezon City. 2009.
pp.245-250, 279-285.

Perry, Marvin. A History of the World. Houghton Mifflin Company Boston,

Massachusetts, USA. 1989. pp. 567-578.

Rhoads, Murphey. A History of Asia 6th Edition. Longman, 2008.

Whitfield, Susan. Life along the Silk Road. University of California Press, 2001.

B. Websites

China: Spheres of Influence and Treaty Ports, c. 1900.

http://images.classwell.com/mcd_xhtml_ebooks/2005_world_history/images/mcd_mw
h2005_0618377115_p374_f1.jpg. Retrieved on December 1, 2012.

Map of Asia. www.worldpress.com. Retrieved on October 20, 2012.

Map of Esapaña Boulevard, Manila. . http://maps.google.com.ph/. Retrieved on

October 18, 2012.
Map of Harrison Road, Baguio City. Ibd.
Map of MacArthur Highway, Ilocos. Ibd.
Map of Magallanes St., Davao. Ibd.
Map of Pasig ferry in Lawton, Manila. Ibd.
Map of Taft Avenue, Pasay City. Ibd.

Q&A South China Sea Dispute. http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-

13748349. Retrieved on November 19, 2012

Flag of England. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-

factbook/docs/flagsoftheworld.html. Retrieved on October 21, 2012.
Flag of France. Ibd.
Flag of Netherlands. Ibd.
Flag of Portugal. Ibd.
Flag of Spain. Ibd.
Flag of USA. Ibd.

White Man’s Burden. Rudyard Kipling, 1899.

http://www.fordham.edu/halsall/mod/kipling.asp (Retrieved on November 20, 2012).

57
ARALIN BLG. 2: NASYONALISMO SA SILANGAN AT TIMOG
SILANGANG ASYA

“Ibon man may layang lumipad, kulungin mo at umiiyak”. Ipinahihiwatig ng

bahagi ng awiting “Bayan Ko” ang pagmamahal sa kalayaan. Para sa iyo, bakit
mahalaga ang kalayaan? Ano ang gagawin mo kung may mga dayuhang nais
sakupin ang ating bansa? Sa kasalukuyan, paano mo ipakikita ang pagmamahal sa
iyong bansang sinilangan? Paano ipinakita ng mga kapwa natin Asyano ang
damdaming nasyonalismo?
Naunawaan mo sa nakaraang aralin ang mga dahilan at epekto ng pananakop
ng mga Kanluranin sa Asya. Isa sa hindi mabuting epekto nito ay ang pagkawala ng
kalayaan at pang-aabuso sa karapatan ng mga Asyano. Ang kalagayan na ito ay
nakaimpluwensiya sa pagkabuo ng nasyonalismong Asyano. Sa araling ito, susuriin
mo kung paano umunlad ang damdaming Nasyonalismo ng mga mamamayan sa
Silangan at Timog Silangang Asya.

ALAMIN:

Handa ka na ba? Ngayon ay simulan mong alamin kung paano umunlad

ang damdaming Nasyonalismo ng mga mamamayan sa Silangan at Timog
Silangang Asya

Gawain. 1: PICTURE ANALYSIS

Suriin ang larawan tungkol sa kalagayan ng mga Asyano sa panahon ng
Kolonyalismo at Imperyalismong Kanluranin noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo.
Sagutin ang mga tanong.

5. Ano ang mensahe na ipinahihiwatig ng larawan?

6. Ano ang naging pangunahing reaksiyon ng mg Asyano laban sa kolonyalismo at

imperyalismong Kanluranin?

7. Paano umusbong ang damdaming nasyonalismo ng mga mamamayan sa Silangan

at Timog Silangang Asya?

58
 Gawain. 2. Ang aking pag-unawa . . .
Bago natin ipagpatuloy ang pagsusuri sa mga dahilan ng pag-unlad ng
Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya ay sagutan mo muna ang
Generalization Table.

Panuto: Ano na ang iyong mga alam tungkol sa ating aralin? Sagutan ang hanay na
Ang aking naunang pagkakaunawa. Samanatala, masasagutan mo lamang ang
iba pang bahagi ng talahanayan sa susunod na bahagi ng modyul na ito.

GENERALIZATION TABLE
MGA TANONG Ang aking Ang aking mga Ang Aking mga Ang Aking
Naunang Natuklasan at Patunay Paglalahat
Pagkakaunawa Pagwawastong
Ginawa
1. Ano-ano ang
pangyayari na nagbigay
daan sa pag-unlad ng
Nasyonalismo sa Silangan
at Timog Silangang Asya?
2. Bakit magkakaiba ang
paraan ng pagpapakita ng
damdaming Nasyonalismo
ng mga Asyano?
3. Paano ipinamalas ng
mga mamamayan sa
Silangan at Timog
Silangang Asya ang
Nasyonalismo?
4. Paano nagkakaugnay
ang Kolonyalismo at
Imperyalismong
Kanluranin at
Nasyonalismong Asyano?

BINABATI KITA!

Sa puntong ito ay nagtatapos na ang bahagi ng Alamin

Pagkatapos suriin ang iyong mga kaalaman tungkol sa pag-
unlad ng Nasyonalismo sa sa Silangan at Timog Silangang Asya ay
tiyak kong nais mong malaman ang sagot sa iyong mga tanong.
Masasagot ito sa susunod na bahagi ng modyul . Sa iyong pagtupad
sa iba’t ibang gawain, suriin kung tumutugma ba ang iyong mga
dating alam sa mga bagong kaaalaman na iyong matutuhan sa
modyul.
59
 PAUNLARIN:

Sa bahaging ito ay inaasahan na matutunan mo ang mga mga pangyayari na

nakaimpluwensiya sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan at Timog
Silangang Asya. Maari mong balikan ang mga sagot at tanong na iyong
nabuo sa unang bahagi ng modyul na upang malaman kung tama ito at
nasasagot ang mga ito.

NASYONALISMO SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

Ano kaya ang maaring maging epekto ng patuloy na pagdanas ng pang-

aabuso at pagmamalupit sa mga Asyano? Paano kaya tutugunan ng mga Asyano
ang mga patakarang ipinatupad ng mga Kanluranin na nagsagawa ng Kolonyalismo
at Imperyalismo noong ika-16 hanggang
PAG-UNLAD ika-20 siglo? SA CHINA
NG NASYONALISMO
PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA SILANGANG ASYA
Nagsimula ang pagkawala ng kontrol ng China sa kaniyang bansa nang matalo ito
sa Great Britain sa Unang Digmaang Opyo (1839- 1842) at sa Great Britain at France
noon Ikalawang Digmaang Opyo (1856-1860). Bunga nito, nilagdaan ang Kasunduang
Nanking (1843) at Kasunduang Tientsin (1858) na naglalaman ng mga probisyon na
hindi patas para sa mga Tsino.
Upang ipahayag ang kanilang pagtutol mula sa panghihimasok ng mga dayuhan,
nagsagawa ng dalawang rebelyon ang mga Tsino. Ito ay ang Rebelyong Taiping
(Taiping Rebellion) noong 1850 at Rebelyong Boxer (Boxer Rebellion) noong 1900.

Rebelyong Taiping

Ipinakikita sa mapa ang mga kilalalng lider ng China at Japan na nagpaunlad ng

4damdaming nasyonalismo sa kani-kanilang mga bansa.
Hindi man tuwirang nasakop ng mga Kanluranin, dumanas ng maigting na
imperyalismo ang Silangang Asya lalo na noong ika-18 siglo. Isa sa mga patunay nito ay
ang pagpapatupad ng sphere of influence ng mga Kanluranin sa China at ang paggigiit ng
Open Door Policy ng United States sa Japan. Ang imperyalismong Kanluranin sa
Silangang Asya ay nagdulot ng epekto sa kabuhayan, pamahalaan, lipunan at kultura ng
mga Asyano. Naghangad ang mga Tsino at Hapones na makawala mula sa
imperyalismong Kanluranin dahil sa hindi mabuting epekto nito sa kanilang pamumuhay.
Ang paghahangad na ito ang nagbigay-daan sa pag-usbong ng nasyonalismo sa
dalawang bansa.

60
 Pinamunuan ni Hung Hsiu Ch’uan (Hong Xiuquan)
ang Rebelyong Taiping laban sa Dinastiyang Qing na Petsa:
pinamumunuan ng mga dayuhang Machu. Layunin ng Disyembre 1850 – Agosto
rebelyong ito na mapabagsak ang Dinastiyang Qing 1864
upang mahinto na ang pamumuno ng mga dayuhan sa
Lokasyon:
kanilang bansa. Bukod dito, hangad din ng Rebelyong
Timog Tsina
Taiping ang pagbabago sa lipunan. Kabilang dito ang
pagkakapantay-pantay ng karapatan para sa mga Layunin:
kababaihan at pagpapalit ng mga relihiyong Mapabagsak ang
Confucianism at Buddhism sa relihiyong Kristiyanismo. Dinastiyang Qing
(Dinastiyang Manchu) na
Nahinto ang Rebelyong Boxer nang ito ay magapi pinamumunuan ng mga
dayuhang Manchu
ng Dinastiyang Qing sa tulong ng mga British at French.
Itinuturing na isa sa mga madugong rebelyon sa Bunga:
kasaysayan ng Tsina ang Rebelyong Boxer kung saan Nagapi ng Dinastiyang Qing
mahigit sa 20 milyong Tsino ang namatay. (Manchu) ang Rebelyong
Taiping sa tulong mga mga
British at French.

61
Rebelyong Boxer

Sumiklab ang Rebelyong Boxer noong 1899. Tinawag itong Rebelyong Boxer dahil
ang mga naghimagsik ay miyembro ng samahang I-ho chu’an o Righteous and
Harmonious Fists. Ang mga miyembro nito ay may kasanayan sa gymnastic exercise.
Bukod sa pagtuligsa sa korupsyon sa pamahalaan, pangunahing layunin ng Rebelyong
Boxer ay ang patalsikin ang lahat ng mga dayuhan sa bansa, kabilang dito ang mga
Kanluranin. Nagsagawa ng maramihang pagpatay
ang mga mga boxer. Pinaslang nila ang mga
misyongerong Krisityano at mga Tsino na
naging deboto ng relihiyong Kristiyanismo.
Mula sa probinsiya, kumalat ang Rebelyong
Boxer hanggang sa Peking (Beijing).
Nagpadala ng puwersang militar na mayroong
2,100 na mga sundalo ang United States,
Great Britain, Russia, France, Italy at Japan
Ipinakikita sa larawan ang pagtutulungan upang maprotektahan ang kanilang mga
ng mga imperyalistang bansa upang
magapi ang Rebelyong Boxer.

mamamayan sa China at masupil ang rebelyon. Nagapi ang mga boxer dahil sa
pagtutulungan ng mga dayuhang imperyalista. Nabawi ng mga imperyalista mula sa
mga boxer ang Peking noong Agosto 14, 1900.

Dahil sa pagkabigo ng Rebelyong Taiping at Rebelyong Boxer, nagpatuloy ang

pamamayani ng mga dayuhan sa Tsina. Sinikap ng mga Tsino na magsagawa ng
reporma subalit hindi ito maisakatapuran dahil sa impluwensiya ng mga Kanluranin
sa pamahalaang Manchu. Nang mamatay si Empress Dowager Tzu Hsi noong 1908,
lalong lumala ang sitwasyon ng kahirapan sa Tsina. Siya ay pinalitan ni Puyi na
naging emperador sa edad na dalawang taon. Si Puyi o Henry Puyi para sa mga
Kanluranin ang huling emeprador ng dinastiyang Qing (Manchu) at itinuturing din na
huling emperador ng Tsina.

62
Ang China sa gitna ng dalawang magkatunggaling ideolohiya

Ang pagsisimula ng ika-20 siglo ay nangangahulugan ng pagpasok ng dalawang

magkatunggaling ideolohiya sa Tsina. Lumaganap sa bansa ang ideolohiya ng demokrasya at
komunismo. Ito ay nagdulot ng pagkakahati ng bansa at naghudyat ng tunggalian ng mga
pinunong Tsino na nagsusulong ng demokrasya at komunismo.

Ideolohiyang Demokrasya sa China

Ang pagbagsak ng dinastiyang Manchu ay senyales ng pagwawakas ng mahigit sa 2,000
taon ng pamumuno ng mga dinastiya sa China. Hinarap ng mga Tsino ang isang malaking hamon
sa kanilang bansa – ito ay ang pagtukoy sa ipapalit na pamumuno ng mga emperador.
Sa panahon na ito ng kaguluhang pampolitikal at kawalan ng pagkakaisa nakilala si Sun Yat
Sen. Nakapag-aral si Sun sa Hawaii at sa Hong Kong Medical School. Isinulong niya ang
pagkakaisa ng mga Tsino gamit ang tatlong prinsipyo (three principles): ang San Min Chu-i o
nasyonalismo, Min-Tsu-Chu-I o demokrasya at Min-Sheng-Chu-I o kabuhayang pantao.
Binigyang-diin ni Sun na ang pagkakaisa ng mga Tsino ang susi sa tagumpay laban sa mga
imperyalistang bansa. Naging ganap ang pamumuno ni Sun sa China nang pamunuan niya ang
mga Tsino sa pagpapatalsik sa mga Manchu sa tanyag na Double Ten Revolution na naganap
noong Oktubre 10, 1911. Tinawag itong Double Ten dahil naganap ito sa ika-sampung buwan ng
taon (Oktubre) at ika-sampung araw ng buwan. Sa araw ding ito, itinatag ang bagong Republika
ng China. Dahil sa kaniyang tagumpay, pansamantalang itinalaga si Sun bilang pangulo ng bansa
noong Oktubre 29, 1911, tinagurian siya bilang “Ama ng Republikang Tsino”. Itinag ni Sun Yat-Sen
ang Partido Kuomintang o Nationalist Party noong 1912. Naging batayan ng kaniyang pamumuno
ang paggamit ng konsiliasyon (conciliation) at pagkakasundo (compromise) upang maiwasan ang
alitan at maisulong ang kaunlaran ng bansa. Naniniwala din siya na dapat pagtuunan ng pansin
ang regulasyon ng puhunan (regulation of capital) at pantay-pantay na pag-aari ng lupa
(equalization of land ownership). Higit sa lahat, hindi naniniwala si Sun Yat-Sen na kailangan ang
tunggalian ng mga uri o class struggle upang makamit ang pagkakaisa, kaayusang panlipunan at
kaunlarang pang-ekonomiya.
Humalili si Heneral Chiang Kai Shek bilang pinuno ng Partido Kuomintang nang mamatay si
Sun Yat-Sen noong Marso 12, 1925. Sa ilalim ng pamumuno ni Chiang Kai Shek ay ipinagpatuloy
ng Kuomintang ang pakikipaglaban sa mga warlords (nagmamay-ari ng lupa na may sariling
63
sandatahang lakas.
 Matapos magapi ang mga warlords, hinarap ng Kuomintang ang isa pang kalaban –
ang pagpasok ng katunggaling ideolohiya sa China – ang komunismo na ipinalaganap ni Mao
Zedong sa China.

Pangalan: Sun Yat-Sen Pangalan: Mao Tse-tung

Araw ng Kapanganakan: Araw ng Kapanganakan:

Nobyembre 12, 1886 Disyembre 26, 1893

Lugar: Guangdong Lugar: Hunan

Edukasyon: Medicine, Hong Edukasyon: Education, Fourth

Kong Medical School Normal School of Changsha

Ideolohiya: Demokrasya Ideolohiya: Komunismo

Partido: Kuomintang Partido: Kunchantang

Taguri o Pagkakakilanlan: Ama Taguri o Pagkakakilanlan:

ng Republikang Tsino Ama ng Komunistang Tsino

Araw ng Kamatayan: Araw ng Kamatayan:

March 12, 1925 Setyembre 9, 1976

Ideolohiyang Komunismo sa China

Ang pagpasok ng ideolohiyang komunismo sa China ay nagsimula noong 1918.
Naging tanyag ang komunismo sa China sa pamumuno ni Mao Zedong. Si Mao ay mula sa
pamiya ng magbubukid sa probinsiya ng Hunan. Sinuportahan at isinulong ni Mao ang mga
prinsipyo ng komunismo tulad ng tunggalian ng uring manggagawa o proletariat laban sa uri
ng kapitalista o bourgeois. Sa tunggalian na ito, naniniwala ang mga komunista na mananaig
ang mga manggagawa at maitatatag ang isang lipunang soyalista. Sa lipunang ito, ang
estado ang siyang hahawak sa lahat ng pag-aari ng bansa.

64
 Upang ganap na maisulong ang kanilang ideolohiya, itinatag ni Mao Zedong kasama ang iba
pang komunistang Tsino ang Partido Kunchantang noong 1921. Lalo pang lumakas ang
komunismo sa China sa pagdating ng Russian advisers sa Canton. Lumaganap ang ideolohiya
hindi lamang sa mga pangkaraniwang mga magsasaka at manggagawa kundi pati na din sa mga
opisyal ng pamahalaan at sa grupo ng mga edukadong Tsino. Madaming Tsino ang yumakap sa
komunismo dahil sa mga panahong pumasok ang ideolohiyang ito ay unti-unti nang nawawala ang
tiwala nila sa pamumuno ni Chiang Kai Shek dahil sa laganap na katiwalian sa pamahalaan at
malawakang kahirapan na dinaranas sa bansa.
Nabahala si Chiang Kai Shek sa lumalakas na impluwensiya ng komunismo sa China.
Iniutos niya ang paglulunsad ng kampanyang militar laban sa mga komunista. Maraming
komunista ang hinuli, pinahirapan at napatay. Hindi lahat ng mga komunista ay nahuli,
pinamunuan ni Mao Zedong ang mga nakaligtas na Red Army, tawag sa mga komunistang
sundalong Tsino at sila ay tumakas patungo sa Jiangxi. Tinawag itong Long March dahil sa
kanilang nilakbay na may layong 6,000 milya. Umabot ito ng isang taon kung saan marami ang
namatay dahil sa hirap, gutom at patuloy na pagtugis ng mga sundalo ni Chiang Kai-shek.
Pansamantalang natigil ang pagtutunggali ng puwersa nina Chiang Kai-shek at Mao Zedong
dahil sa banta ng pananakop ng mga Hapones.

Tunghayan ang timeline upang maunawaan ang iba pang kaganap sa pag-unlad ng
nasyonalismong Tsino:

Ikalawang Nabuo ang Nagwakas ang Nagwagi ang Tumakas ang Dahil sa pagtatatag
Digmaang Sino- United Front. Ikalawang mga komunista mga ng People’s
Hapones. Nagkaisa ang Digmaang laba sa mga nasyonalista sa Republic of China,
Binomba ng mga mga komunista Pandaigdig. Nasyonalista. pamumuno ni napalayas ng mga
Hapones ang at nasyonalista Nahinto na din Itinatag ni Mao Chiang Kai- komunista ang mga
China. Nasakop upang harapin ang Zedong ang Shek sa Taiwan Kanluranin at muli
ng Japan ang ang pananakop pananakop ng People’s at itinayo ang ay nakamit ng
malaking teritoryo ng mga mga Hapones Republic of Republic of China ang kaniyang
ng China. Hapones. sa China. China noong China. kalayaan.
Oktubre1, 1949.

1931 1936 1942 1949 1949 1949

Pamprosesong tanong:
1. Ano-ano ang mga salik sa pag-usbong ng Nasyonalismong Tsino?
2. Paano nagkakaiba at nagkakatulad sina Sun Yat-Sen at Mao
Zedong?
3. Paano ipinamalas ng mga Tsino ang damdaming nasyonalismo sa
harap ng imperyalismong kanluranin? 65
 PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA JAPAN

Kung iyong matatandaan, magkatulad at magkaiba ang naging pakikitungo ng

mga Tsino at Hapones sa mga Kanluranin. Magkatulad dahil noong una parehas nilang
isinara ang kanilang bansa at daungan mula sa mga Kanluranin. Subalit magkaiba ang
naging pagtugon ng dalawang bansa sa banta ng imperyalismo. Patuloy na naging
sarado ang China na nagresulta sa sapilitang pagpasok ng mga Kanluranin sa
pamamagitan ng digmaan. Sa kabilang banda, tinanggap ng Japan ang mga Kanluranin
nang hilingin nito na ipatupad ang Open Door Policy noong 1853. Sa panahon na ito
umusbong ang damdaming nasyonalismo ng mga Hapones. Ipinakita ito ng mga
Hapones sa kabila ng pananatili ng mga Kanluranin sa kanilang teritoryo. Ito ay
pinasimulan ni Emperador Mutsuhito na siyang namuno sa panahon na kilala bilang Meiji
Restoration.

Ang Modernisasyon ng Japan: Panahon ng Meiji Restoration

Nakita ni Emperador Mutsuhito ang maaaring maging epekto sa Japan kung
patuloy silang magpupumilit na isara ang bansa mula sa mga Kanluranin. Natuto siya
mula sa karanasan ng China sa pakikidigma nito sa mga kanluranin. Bagama’t handang
lumaban para sa kanilang bansa, napagtanto ng mga Hapones na magiging magastos
ang digmaan at maraming mga inosenteng mamamayan ang madadamay. Bukod pa
dito, batid nilang mahihirapan silang manalo sa digmaan dahil sa lakas ng puwersang
pandigma ng mga Kanluranin.
Nang tanggapin ng mga Hapones ang mga Kanluranin sa bisa ng Kasanduang
Kanagawa ay naging pinuno ng Japan si Emperador Mutsuhito. Tumagal ang kaniyang
pamumuno mula 1867 hanggang 1912. Siya ang naglipat ng kabisera ng Japan sa Edo
(Tokyo sa kasalukuyan). Bukod sa paglilipat ng kabisera, nakilala si Mutsuhito dahil sa
kaniyang pagyakap sa impluwensiya ng mga Kanluranin na kaniyang ginamit upang
mapaunlad ang Japan. Ilan sa mga ito ay ang sumusunod:

EDUKASYO EKONOMIY SANDATAHAN

N A G LAKAS
* Nagpatupad ng * Nagtungo sa United States
compulsory (sapilitang) * Pinalakas ang
at Europe upang matutuhan
edukasyon sa sandatahang lakas sa
ang paraan ng pagnenegosyo
elementarya pamamagitan ng
at pagpapaunlad ng iba’t
pagpapagawa ng
ibang industriya
* Nag-imbita ng mga makabong barko at
mahuhusay na guro kagamitang pandigma.
* Nagpagawa ng mga
mula sa ibang bansa kalsada, tulay, linya ng
* Isinaayos ang
kuryente na nagpaunlad sa
* Ipinadala ang mga pagsasanay ng mga
sistema ng komunikasyon at
iskolar na Hapones sa sundalong Hapones.
transportasyon
ibang bansa

66
 Modernisasyon ng Japan
Tinularan ng mga Hapones ang paraan ng pamumuhay ng mga
Kanluranin na makatutulong sa kaniyang pag-unlad. Ilan sa mga ito ay ang
sumusunod:

Bansa Natutuhan
Germany Sentralisadong pamahalaan, ginawang
modelo ang konstitusyon nito
England Kahusayan at pagsasanay ng mga
sundalong British
United States Sistema ng edukasyon

Ipinadala ng pamahalaan ng Japan ang kaniyang mga iskolar sa Europe

at United States upang matuto ng makabagong kaalaman at kaisipan sa
pamamahala, kalakalan at pakikipagdigma. Tinularan din ng Japan ang
pagpapaunlad ng industriya na ginawa ng United States at mga Kanluraning
bansa. Hindi nagtagal, naging isang maunlad at makapangyarihang bansa ang
Japan. Nagsimula na din siyang manakop ng ibang lupain upang matugunan
ang kaniyang mga pangangailangan. Ilan sa kaniyang mga nasakop ay ang
Korea, bahagi ng Russia at China, at Pilipinas.

Gabay na tanong:

1. Ano ang mahalagang papel na ginampanan ni Emperador

Mutsuhito sa Japan?
2. Paano ipinamalas ng mga Hapones ang damdaming
nasyonalismo sa gitna ng imperyalismong Kanluanin?
3. Nakatulong ba sa Japan ang ipinatupad na modernisasyon?
Patunayan.

67
Gawain 3. BUUIN NATIN – Silangang Asya
Sagutan ang graphic organizer tungkol sa pag-unlad ng nasyonalismo sa
Silangang Asya.

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang mga salik sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangang Asya?
2. Bakit hindi makatulad ang anyo ng Nasyonalismo ng China at Japan?
3. Paano nagkakatulad o nagkakaiba ang nasyonalismong Tsino at Hapones?

68
 PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA TIMOG SILANGANG ASYA

Ho Chi Minh

Aung San
Rizal Bonifacio

Sukarno

Ipinakikita sa mapa ang mga lider na sina Aung San ng Burma, Ho Chi Minh ng Vietnam,
Sukarno ng Indonesia at Rizal at Bonifacio ng Pilipinas. Sila ang namuno sa pagpapaunlad ng
damdaming nasyonalismo sa Timog Silangang Asya

Lubos na naramdaman ang kalupitan ng kolonyalismo at imperyalismong

Kanluranin sa Timog Silangang Asya. Ito ay dahil sa mga hindi makatarungang
patakaran na ipinatupad ng mga Kanluranin sa mga lupain na kanilang sinakop.
Nagdulot ang mga patakaran na ito ng paghihirap, kawalan ng dignidad at
kalayaan, pagbabago ng kultura, at pagkakawatak-watak ng mga Asyano.
Ang mga karanasan ng mga nasakop na bansa sa Timog Silangang Asya
ang nagbigay-daan sa pag-usbong ng damdaming nasyonalismo sa rehiyong ito.
Suriin nating kung paano ito naganap sa sumusunod na bansa.

69
NASYONALISMO SA INDONESIA

Ang mga patakarang pang-ekonomiya na ipinatupad ng mga Dutch tulad ng culture

system at pagkontrol sa mga sentro ng kalakalan ay nagkaroon ng negatibong epekto sa
kabuhayan ng mga Indones. Lahat ng kapakinabangan sa mga nabanggit na patakaran ay
napunta sa mga mananakop na Kanluranin. Bagama’t hindi gaanong pinanghimasukan ng
mga Dutch ang kultura ng Indonesia, naapektuhan naman ng kapabayaan ng mga Dutch sa
sistema ng edukasyon sa bansa ang kultura at antas ng karunungan ng mga Indones.
Umunlad ang nasyonalismong Indones dahil sa paghahangad na matigil ang mga
hindi makatarungang patakaran ng mga mananakop na Dutch. Nagsimula ang pakikibaka
ng mga Indones noong 1825. Sa taong ito ay pinamunuan ni Diponegoro ng Java ang isang
malawakang pag-aalsa. Noong 1930 nalupig ng mas malakas na puwersa ng mga Dtuch
ang puwersa ni Diponegoro.
Nagpatuloy ang pakikibaka ng mga Indones para sa kalayaan noong ika-20 siglo.
Isinagawa nila ito sa pamamagitan ng pagtatatag ng mga makabayang samahan.
Tunghayan ang talahanayan.
Mga Makabayang Samahan sa Indonesia
Samahan Taon ng Kilalang Pinuno Layunin

Pagkakatatag
Budi Utomo 1908 Mas Wahidin Isang samahang pangkultural. Layunin nito na
Sudirohusodo maipakilala sa daigdig ang mayamang kultura ng
Java at naghangad na mabigyan ng karapatan sa
edukasyong Kanluranin ang mga Indones.
Sarekat Islam 1911 Omar Said Itinatag upang isulong ang kabuhayan ng mga
Tjokroaminoto Indones. Binigyang-diin din ang politikal na
kalagayan ng Indonesia.
Indonesian 1920 Naghangad ng kalayaan mula sa mga Dutch.
Communist ___________ Namuno sila sa pag-aalsa noong 1926 at 1927.
Party Parehong nabigo ang kanilang pagtatangka na
makamit ang kalayaan ng kanilang bansa.
Indonesian 1919 Sukarno Paglaban sa mga mapaniil na patakaran ng mga
Nationalist Dutch. Naniniwala sila na matitigil ang mga
Party patakaran na nagpapahirap sa kanilang mga
kababayan kung makakamit ang kalayaan mula
sa mga Dtuch.

70
 Ang mga nabanggit na samahan ang nanguna sa pagpapamalas ng nasyonalismong
Indonesian. Kinailangan nilang makipaglaban sa pamamagitan ng paghihimagsik upang
makamit ang kalayaan. Maraming Indones ang namatay dahil na rin sa malakas na puwersa ng
mga Dutch. Ganap na nakamit ng mga Indonesian ang kalayaan dahil sa isang matagumpay na
rebolusyon na kanilang inilunsad matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Nagpalabas si
Sukarno ng dekreto noong Agosto 17, 1945 na nagdedeklara ng kasarinlan ng Indonesia.

Gabay na tanong:

1. Ano ang mga dahilan ng pag-usbong ng

nasyonalismo sa Indonesia?

2. Paano ipinamalas ng mga Indones ang damdaming

nasyonalismo?

3. Makatarungan ba ang pagkamit ng rebolusyon

upang makamit ang kalayaan? Pangatuwiranan.

NASYONALISMO SA BURMA
Tulad ng China, nagsimulang mawala ang kalayaan ng Burma bunga ng pagkatalo nito
sa digmaan sa mga British. Nilagdaan ang Kasunduang Yandabo na naging dahilan ng
tuluyang pagkontrol ng Great Britain sa teritoryo ng Burma. Isa sa mga hindi matanggap ng
mga Burmese ay nang gawing lalawigan lamang ng Indian ang Burma. Hinangad ng maraming
Burmese na maihiwalay ang kanilang bansa mula sa India. Magaganap lamang ito kung sila ay
lalaya mula sa pananakop ng mga British. Ang paghahangad na lumaya ang nagtulak sa mga
Burmese na ipahayag ang kanilang damdamaing nasyonalismo.
Ang pagpapahayag ng damdaming nasyonalismo sa Burma ay nagsimula noong 1900s
sa pamumuno ng mga edukadong Burmese na nakapag-aral sa loob at labas ng bansa.
Bagama’t binigyan ng pagkakataon ng mga British na maging bahagi ng lehislatura ang mga
Burmese, hindi ito naging sapat upang maisulong ang kapakanan ng Burma. Nagpatuloy ang
pakikibaka ng mga Burmese sa pamamagitan ng rebelyon at pagtatatag ng mga makabayang
samahan.

71
 .
Si Saya San ay isang monghe at
physician na naghangad ng mas maayos na
pamumuhay para sa kaniyang mga
kababayan. Pinamunuan ni Saya San ang
serye ng rebelyon laban sa mga British mula
noong 1930 hanggang 1932. Nagapi ng
malakas na puwersa ng mga British ang
Pagkamit ng Kalayaan
Rebelyong Saya San.
Tulad ng Rebelyong Saya San hangad Pakikipaglaban sa mga Hapones
din ng All-Burma Students’ Union na makamit Anti-Facist People’s Freedom
ang kalayaan ng Burma. Tinatawag na League
All-Burma Students’ Union
Thankin ang mga miyembro ng samahang ito
na ang ibig sabihin ay master. Isinulong nila Rebelyong Saya-San
ang kanilang mga hangarin sa pamamagitan
ng demonstrasyon at rally. Mga pagkilos tungo sa pagkamit ng kalayaan ng Burma

Nang sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nasakop ng Hapon ang Burma. Ang
kaganapang ito ay sinamantala ng mga Burmese at idineklara nila ang kanilang kalayaan mula sa
Great Britain. Subalit sa kabila ng paglaya mula sa mga British ay nananatili pa dn ang
kaototohanan na sila ay sakop ng isang dayuhang bansa.
Muling nakipaglaban para sa kalayaan ang mga Burmese ngunit sa pagkakataon ito ay
upang mapalayas ang mga Hapones. Itinatag ni Aung San ang Anti-Facist People’s Freedom
League. Nakipagtulungan ang samahan na ito sa hukbo ng Allied Powers. Nagtagumpay ang
samahan na mapatalsik ang mga Hapones. Dahil sa kaniyang pamumuno, itinalaga si Aung San
bilang punong ministro ng Burma noong 1947. Hindi nasilayan ni Aung San ang bunga ng
kaniyang pakikipaglaban para sa kalayaan dahil siya ay binawian ng buhay noong Hulyo 19, 1947,
bago ideklara ang kasarinlan ng Burma. Ang kaniyang kasamahan na si U Nu ang pumalit sa
kaniya bilang punong ministro. Noong 1951 nahalal si U Nu bilang pangulo ng bansa at naulit ito
noong 1956.

Gabay na tanong:

1. Ano ang mga dahilan ng pag-usbong ng

nasyonalismo sa Burma?

2. Paano ipinamalas ng mga Burmese ang

damdaming nasyonalismo?

3. Bakit ninais ng mga Burmese na humiwalay sa

bansang India?

72
NASYONALISMO SA INDOCHINA

Bunga ng pagkakaiba ng kanilang lahi at kultura, hindi nakamit ng mga taga Indochina
ang pagkakaisa upang labanan ang mga mananakop na Kanluranin. Ang mga Vietnamese ay
nagpakita ng damdaming nasyonalismo sa pamamagitan ng pakikidigma sa mga Kanluranin.
Nagkaroon ng malaking epekto sa kalayaan ng Indochina ang Ikalawang Digmaang
Pandaigdig dahil sa pagkakasangkot ng France na siyang nakasakop sa bansa. Suriin ang
mga epekto sa kalagayan ng kalayaan ng Indochina habang at pagkatapos ng Ikalawang
Digmaang Pandaigdig.
Nagdeklara ng Kalayaan

Emperador Bao Dai ng

Vietnam
Hinimok
Nasakop ng ng Japan
Habang ang mga
Japan ang
nagaganap namumun Haring Norodom
Indochina dahil
ang sa pagkatalo ng o sa Sihanouk ng Cambodia
Ikalawang France laban sa Indochina
Digmaang Germany na ideklara
Pandagigdig ang
kalayaan Haring Sisavang Vong ng
Louangphrabang

Nakipaglaban si
Nahati ang Vietnam sa 17th parallel. Nabuo ang
Ho Chi Minh sa
Hilagang Vietnam Hilgang Vietnam na pinamumunuan ni Ho Chi Minh
Pagkatapos laban sa mga at ang Timog Vietnam sa pamumuno ni Bao Dai.
ng Ikalawang Tsino at British Naging magkatunggali ang dalawang Vietnam dahil
Digmaang sa pagkakaiba ng ideolohiya. Ang Hilagang Vietnam
Ipinahayag ng ay sumusuporta sa komunismo samantalang ang
Pandagigdig
Laos ang isang Timog Vietnam ay naniniwala sa demokrasya.
malayang bansa Nauwi ang hidwaan sa digmaan na kilala bilang
Vietnam War na nagsimula noong 1945.
Sinuportahan ng United States ang Timog Vietnam
subalit naging madugo at magastos ito para sa
kaniya. Nagwagi ang Hilagang Vietnam at naging
isang bansa na lamang ito noong 1975.

Gabay na tanong:
1. Ano ang pangunahing salik sa pag-unlad ng
nasyonalismo sa Indochina?
2. Paano ipinamalas ng Vietnamese ang damdaming
nasyonalismo?
3. Paano nakaapekto ang Ikalawang Digmaang
Pandaigdig sa kalagayan ng kalayaan ng Indochina?
73
NASYONALISMO SA PILIPINAS

Nasakop ng mga Espanyol ang Pilipinas sa loob ng 333 taon. Nagpatupad ang
mga Espanyol ng mga patakarang pangkabuhayan, pampolitika at pangkultura na
nakaapekto sa pamumuhay ng mga Pilipino. Marami ang naghirap dahil sa hindi
makatarungang pagpapataw ng buwis, pagkamkam sa mga ari-arian at mga produktong
Pilipino. Nabago din ang kultura ng mga Pilipino dahil sa pagpapalaganap ng relihiyong
Kristiyanismo. Naging laganap din ang racial discrimination sa pagitan ng mga Espanyol
at mga Pilipino na tinatawag na Indio ng mga mananakop. Higit sa lahat, nawala ang
karapatan at kalayaan ang mga Pilipino na pamunuan ang kanilang sariling bansa.
Naging sunud-sunuran sila sa ilalim ng mapagmalupit na mga Espanyol.
Bagama’t may mga pag-aalsa na naganap sa Pilipinas sa pagitang ng ika-16
hanggang sa unang bahagi ng ika-19 na siglo, lahat ng ito ay nabigo. Ilan sa mga
dahilan ay ang mas malakas na armas ng mga Espanyol, kawalang ng damdaming
pambansa na mag-uugnay at magiisa laban sa mga mananakop at ang pagtataksil ng
ilang Pilipino.
Sa pagpasok ng ika-19 na siglo, nagkaroon ng malaking pagbabago sa ekonomiya
at lipunang Pilipino. Nabuksan ang Pilipinas sa pandaigdigang kalakalan. Pumasok sa
Pilipinas ang mga produkto mula sa mga Kanluranin. Naging tanyag at mabili sa
Kanluran ang mga produkto ng mga Pilpino tulad ng asukal, kopra, tabako at iba pa. Ito
ang nagbigay-daan sa pag-unlad ng kalakalan sa bansa. Umusbong ang gitnang uri o
middle class. Sila ay mayayamang Pilipino, mestisong Tsino at Espanyol. Ang mga anak
ng gitnang uri ay nakapag-aral sa mga kilalang unibersidad sa Pilipinas at maging sa
Espanya. Ang grupo ng ito ay tinatawag na ilustrado mula sa salitang Latin na ilustre na
ang ibig sabihin ay “naliwanagan”.
Ang pagpapamalas ng nasyonalismong Pilipino ay pinasimulan ng mga ilustrado
na nagtatag ng Kilusang Propaganda at ipinagpatuloy ng mga Katipunero na
nagpasimula ng Katipunan. Paano nga ba ipinahayag ng mga Propagandista at
Katipunero ang damdaming nasyonalismo? Tunghayan ang dayagram sa susunod na
pahina.

74

Propaganda
Kilusang Propaganda
Reporma o Pagbabago
Kinatawan sa Spanish Cortes
Asimilasyon ng Pilipinas at
Espanya
Jose Rizal, Graciano Lopez-
Jaena, Marcelo H. Del Pilar,
Gregorio Sancianco
Sa pamamagitan ng pagsusulat ng mga
akda tulad nobela, tula, sanaysay at
artikulo sa pahayagan ay ipinahayag ng
mga Propagandista ang kanilang mga
hangarin para sa Pilipinas. Isiniwalat din
ng mga Propagandista ang mga suliraning
kinakaharap ng mga Pilipino sa ilalim ng
mga Espanyol: ito ay ang katiwalian sa
pamahalaan, pang-aabuso ng mga prayle at
kawalan ng damdaming pambansa ng mga
Pilipino. Ang La Solidaridad ang opisyal
na pahayagan ng Kilusang Propaganda.
Nabigo ang kilusan na makamit ang
hinihiling na reporma o pagbabago dahil sa
pagsasawalang-bahala ng pamahalaang
Espanyol, hindi pagkakaunawaan ng mga
kasapi at kakulangan sa pondo.
Bagamat nabigo, mahalaga ang
Kilusang Propaganda dahil naimulat nito
ang mga Pilipino na ipaglaban ang
kanilang karapatan at ang kanilang bayan.
NASYONALISMONG
PILIPINO
Dalawang
Anyo o
Pamamaraan
Himagsikan
Samahan Katipunan
Pangunahing Layunin Ganap na Kalayaan
Iba pang hangarin Pagbabagong moral
Pagtutulangang pansibiko
Mga nagtatag/kasapi Andres Bonifacio, Emilio
Jacinto, Teodoro Plata, Ladislao
Diwa, Valentin Diaz
Deskripsiyon Ipinamalas ng mga Katipunero ang kanilang
pagmamahal sa bayan sa pamamgitan ng
pagsasagawa ng himagsikan o rebolusyon.
Nakita ng mga Katipunero na hindi
ipagkakaloob ng mga Espanyol ang mga
hinihiling na reporma ng Kilusang
Propaganda. Bunga nito, itinatag ang lihim na
samahan na KKK o Kataas-taasan Kagalang-
galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan.
Batid ng mga Katipunero na matitigil lamang
ang nararanasang pagmamalupit at pang-
aabuso sa kamay ng mga Espanyol kung
makakamit nila ang kalayaan. Bagama’t hindi
handa, isinulong ng mga Katipunero ang isang
armadong pakikipaglaban. Nabigo ang mga
Katipunero dahil sa lakas ng kagamitang
pandigma ng mga Espanyol at sa kakulangan
ng mga Pilipino ng kaalaman sa larangan ng
pakikidigma. Bagama’t natalo, ipinakita ng
mga Pilipino ang kanilang kahandaan na
magbuwis ng buhay para makamit ang
minimithing kalayaan.
75
Gawain 4. BUUIN NATIN – Timog Silangang Asya
Sagutan ang graphic organizer tungkol sa pag-unlad ng nasyonalismo
sa Timog Silangang Asya.

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang mga salik sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangang Asya?
2. Paano ipinamalas ng mga Tsino at Hapones ang damdaming Nasyonalismo?
3. Bakit hindi makatulad ang anyo ng Nasyonalismo ng China at Japan?

76
 Gawain 5. PAGSULAT NG SANAYSAY
Balikan mo ang iyong mga natutuhan tungkol sa Nasyonalismo sa Timog
Asya at Kanlurang Asya na tinalakay sa nakaraang yunit. Suriin ang kaugnayan
nito sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya.
Sumulat ng sanaysay tungkol sa pag-unlad ng damdaming Nasyonalismo ng
mga Asyano.

Gamiting gabay ang sumusunod na tanong sa pagbuo ng sanaysay.

1. Ano ang kaugnayan ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin sa pag-

usbong ng damdaming Nasyonalismo Asya?
2. Paano nagkakaiba ang pagpapamalas ng damdaming nasyonalismo ng mga
Asyano?
3. Bakit mahalaga ang pakikibaka para sa ikabubuti ng kapwa at ng bansa?

Gawain 6. Daloy ng Kasaysayan

Batay sa iyong mga natutuhan sa mga rehiyon ng Asya na tinalakay sa
Aralin 2 ng Yunit III at Aralin 2 ng Yunit IV, bumuo ng flowchart na magpapakita
ng kaugnayan ng imperyalismo at kolonyalismo sa pag-unlad ng damdaming
nasyonalismo ng mga Asyano. Sumulat ng paliwanag tungkol sa iyong nabuong
flowchart.

Gawing gabay ang sumusunod na pattern:

Ipakita sa unang
bahagi ang epekto ng Ipakita sa ikalawang Ipakita sa ikatlong
Ipakita sa ikaapat
Kolonyalismo at bahagi ang kaugnayan bahagi ang iba’t ibang
bahagi ang iyong
Imperyalismong ng mga epekto na ito paraan ng
kongklusyon tungkol
Kanluranin sa sa pag-unlad ng pagpapamalas ng
sa nasyonalismong
pamumuhay ng mga nasyonalismong nasyonalsimo ng mga
Asyano.
Asyano Asyano Asyano

Paliwanag sa flowchart:

77
 Gawain 7. Ang aking pag-unawa . . .
Panuto: Pagktapos mong maunawaan ang mga dahilan at pangyayari na
nagbigay daan sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang
Asya ay handa ka na upang sagutan ang gawaing ito.
Sa bahaging ito ay sagutan mo ang mga kolum na Ang aking mga
natuklasan at pagwawastong ginawa, Ang aking mga patunay at Ang aking
paglalahat.

GENERALIZATION TABLE
MGA TANONG Ang aking Ang aking mga Ang Aking mga Ang Aking
Naunang Natuklasan at Patunay Paglalahat
Pagkakaunawa Pagwawastong
Ginawa
1. Ano-ano ang
pangyayari na nagbigay
daan sa pag-unlad ng
Nasyonalismo sa Silangan
at Timog Silangang Asya?
2. Paano ipinamalas ng
mga mamamayan sa
Silangan at Timog
Silangang Asya ang
Nasyonalismo?
3. Bakit magkakaiba ang
paraan ng pagpapakita ng
damdaming Nasyonalismo
ng mga Asyano?
4. Paano nagkakaugnay
ang Kolonyalismo at
Imperyalismong
Kanluranin at
Nasyonalismong Asyano?

BINABATI KITA!
Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 2.

Ngayong ay may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa ukol sa mga

pangyayari na nagbigay daan sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan
at Timog Silangang Asya. Maaari ka nang tumungo sa susunod na
bahagi ng modyul na ito upang mapalalim at mapalawak pa ang iyong
pag-unawa ukol sa paksang ito.

78
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Sa bahaging ito pagtitibayin mo ang mga nabuong pag-unawa tungkol
sa paksang pinag-aralan. Inaasahan din na sa pagkakataong ito ay kritikal na
masusuri mo ang mga dahilan sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa mga bansa
sa Silangan at Timog Silangang Asya.

Gawain 8: Ang Aking Panata!

Bagamat malaya na ang mga bansang Asyano sa kasalukuyan, mahalaga

pa rin na ipahayag nila ang damdaming nasyonalismo. Makatutulong ito sa pag-
unlad ng bansa at maayos na ugnayan ng mga mamamayan.
Bilang isang mag-aaral, sumulat ng panata kung paano maipamamalas
ang Nasyonalismo upang maisulong ang kaunlaran at maprotektahan ang
kalayaan ng Pilipinas.

Ang aking Panata

Ako si _______________________________ ay
___________________________________________________________
_________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
____________________________________________________

Lagda
Gawain 9. PAGSULAT NG REPLEKSIYON

Sumulat ng repleksiyon tungkol sa kahalagahan ng pagpapahayag ng

damdaming nasyonalismo sa kasalukuyang panahon

BINABATI KITA!
Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng Pagnilayan
at Unawain para sa Aralin

Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa

tungkol sa mga pangyayari na nagbigay-daan sa pag-unlad
ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya.
Tiyak na handa ka na para sa susunod na gawain.

79
 ILIPAT/ISABUHAY

Sa bahaging ito ay pagtitibayin mo ang iyong pag-unawa ukol sa aralin.

Magsasagawa ka ng mas malalim na pagtalakay tungkol sa suliranin na kinahaharap ng
mga bansang Asyano sa kasalukuyan at kaugnayan nito sa pagpapahayag ng damdaming
nasyonalismo sa kasalukuyan. Sa bahaging ito, isasagawa mo ang gawain hindi lamang
bilang isang mag-aaral kundi bilang isang aktibong bahagi ng lipunan o ng bansa na iyong
kinabibilangan.

Gawain 10. Suriin natin!

Suriin ang resolusyon tungkol sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa isa sa
mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya gamit ang Thesis-Proof
Worksheet.
Basahin at unawain ang isang resolusyon tungkol sa pagpapahayag ng
damdaming Nasyonalismo ng mga taga Cambodia.

H.J.RES.602
Latest Title: A joint resolution in support of the restoration of a free and independent Cambodia and
the protection of the Cambodian people from a return to power by the genocidal Khmer Rouge.
Sponsor: Rep Atkins, Chester G. [MA-5] (introduced 6/30/1988) Cosponsors (60)
Related Bills:S.J.RES.347
Latest Major Action: 10/18/1988 Became Public Law No: 100-502.

SUMMARY AS OF:
8/8/1988--Passed House amended. (There is 1 other summary
(Measure passed House, amended)

Declares that all parties seeking a settlement of the conflict in Cambodia, including
the United States, should have among their highest priorities the restoration of an
independent Cambodia and the protection of the Cambodian people from a return to power
by the Khmer Rouge. Calls on Vietnam to withdraw its forces from Cambodia and deny
haven to the Khmer Rouge. Declares that the United States and the international
community should use all means available to prevent a return to power of Pol Pot.

States that the United States should seek the support of the Association of
Southeast Asian Nations (ASEAN) and other nations for the inclusion, in United Nations
resolutions relating to Cambodia of the principle that those responsible for acts of genocide
and human rights violations shall not return to power in Cambodia upon the withdrawal of
foreign occupation forces.
80
 Declares that the United States, in consultation with ASEAN, should consider
whether a Cambodian settlement could be facilitated by an international conference
on Cambodia and international peacekeeping forces. Declares that the United States
should seek to ensure that: (1) the Khmer Rouge controlled refugee camps are
opened to inspection by international organizations; and (2) those within such camps
have the freedom to move to non-Khmer Rouge camps if they desire to do so. States
that the United States should attempt to halt the flow of arms to the Khmer Rouge by
urging nations that support the Khmer Rouge to cease doing so.

Source: http://thomas.loc.gov/cgibin/bdquery/z?d096:HR02200:@@@D&summ2=m&
Retrived on December 20, 2012.

Pamprosesong Tanong:
1. Sino ang sumulat ng resolusyon? Saang bansa siya nagmula?
2. Ano ang bansa sa Asya na tinutukoy sa sipi?
3. Punan ng tamang sagot ang Thesis-Proof Worksheet

THESIS-PROOF WORKSHEET

Thesis: Tukuyin ang pangunahing paksa at layunin ng sipi

Ebidensiyang Nagpapatunay
Hanapin mula sa sipi ang bahagi na
naglalahad ng Nayonalismo sa
Cambodia
Ebidensiyang Sumasalungat
Hanapin mula sa sipi ang bahagi na
naglalahad ng mga balakid sa pagtamo
o pagpapahayag ng Nasyonalismo sa
Cambodia

Kongklusyon
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

81
Transisyon sa susunod na modyul

Binigyang-diin sa modyul na ito ang kaugnayan ng kolonyalismo at

imperyalismong Kanluranin sa pag-unlad ng damdaming Nasyonalismo sa
Silangan at Timog Silangang Asya. Ang karanasan ng mga Asyano sa ilalim ng
pamumuno ng mga imperyalistang bansa ay nakaimpluwensiya sa mga Asyano
upang ipahayag ang pagmamahal sa kanilang bayan. Bagama’t magkakaiba
ang paraan ng pagpapamalas ng damdaming Nasyonalismo, makikita na ang
Nasyonalismo ang naging reaksiyon ng mga Asyano laban sa Kolonyalismo at
Imperyalismong Kanluranin.
Mahalaga ang bahaging ginampanan ng damdaming Nasyonalismo sa
pagkamit ng kalayaan ng mga bansang napasailalim sa mga mananakop. Pag-
aaralan mo sa susunod na modyul ang kaugnayan ng damdaming Nasyonalismo
sa pagkamit ng hinahangad na kalayaan.

82
GLOSARYO

1. Nasyonalismo – kadalasan, tumutukoy ito sa masidhing pagmamahal sa

bayan. Subalit, maliban dito, ang nasyonalismo ay nangangahulugan din ng
pagkakatanto ng isang nilalang o lahi na mahalagang ipagtanggol ang kanyang
bansa laban sa panlulupig ng mga banyaga.

2. Middle class – tumutukoy sa panggitnang uri ng tao sa lipunan. Sila ay nasa

pagitan ng mga pinakamayayaman at mahihirap na grupo ng tao. Kadalasang
batayan ng pagiging middle class ay ang pagkakaroon ng kayamanan at
kapangyarihan sa lipunan na kinabibilangan.

3. Kilusang Propaganda – samahang itinatag ng mga ilustrado sa Pilipinas

noong ika-19 na siglo. Layunin nito na maisulong ang reporma sa bansa sa
ilalim ng pamahalaang kolonyal ng España.

4. Katipunan – isang rebolusyonaryong samahan. Tinatawag din itong KKK o

Kataas-taasan Kagalang-galangan Katipunan ng mga Anak ng Bayan.
Isinusulong nito ang ganap na kalayaan ng Pilipinas mula sa mga Españo

83
References:

A. Books

Antonio, Eleanor D. Pana-Panahon II. Worktext para sa Araling Panlipunan

Ikalawang Taon. Kasaysayan ng Asya. 1999. Rex Bookstore. 856 Nicanor Reyes
Sr. St. Manila Philippines. pp. 280-330.

Ball, Macmahon W. Nationalism and Communism in East Asia. Melbourne

University Press. 1956. pp. 1-211.

Beck, Roger B. et. al. A Modern History of the World. Word History. Patterns of
Interaction. McDougal Littell Inc. P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204. 1999.
pp. 332-340, 482-486, 512-516

Beck, Roger B. et.al. Word History. Patterns of Interaction. McDougal Littell Inc.
P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204. 1999. pp. 712-720, 892-896.

Camagay, Ma. Luisa T. et. al. Kabihasnang Asyano Kasaysayan at Kultura. Vibal
Publishing House, Inc. 1253 Gregorio Araneta Avenue, Quezon City. 2010. pp.
302-316.

Clyde & Beers. The Far East A History of the Western Impact and the Eastern
Response (1830-1970). Prencite-Hall, Inc. Englewood cliffs, New Jersey, U.S.A.
1971. pp. 209-222, 491-512.

Farah, Mounir A. & Karls, Andrea Berens. World History: The Human
Experience. Glencoe/McGraw-Hill, 936 Eastwind Drive, Westerviell, Ohio 43081.
1999. pp. 804-807, 909-915.

Mercado, Michael M. Sulyap sa Kasaysayan ng Asya. St. Bernadette Publishing

House Corporation. 173 Rodriquez S. Ave., Kristong Hari, 1112 uezon City.
2009. pp.322-343.

84
Perry, Marvin. A History of the World. Houghton Mifflin Company Boston,
Massachusetts, USA. 1989. pp. 757-762.

Rhoads, Murphey. A History of Asia 6th Edition. Longman, 2008.

Whitfield, Susan. Life along the Silk Road. University of California Press, 2001.

B. Websites

A joint resolution in support of the restoration of a free and independent

Cambodia and the protection of the Cambodian people from a return to power by
the genocidal Khmer Rouge.
http://thomas.loc.gov/cgibin/bdquery/z?d096:HR02200:@@@D&summ2=m&
Retrived on December 17, 2012.

Flag of Burma. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-

factbook/docs/flagsoftheworld.html. Retrieved on December 18, 2012.

Map of Asia. www.worldpress.com. Retrieved on October 20, 2012.

85
 Simula ng Aralin3

ARALIN BLG. 3: HAKBANG TUNGO SA PAGLAYA NG

SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

Alamin

Sa bahaging ito, ating alamin ang nakaraang mga

Kaalaman, ang mga hakbang na ginawa ng Silangang
Asya at Timog Silangang Asya sa mga mananakop at kung
paano ang paglayang ito ay humubog sa transpormasyong
naganap noong ika-16 na siglo hanggang sa kasalukuyan.
Ngayon ay iyong alamin ang mga konseptong iyong
kakailanganin upang mas maunawaan ang paksang tatalakayin
tungkol sa mga hakbang at pamamaraang ginamit ng mga
bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya upang lumaya.
Maaari mo nang sagutan ang sumusunod na gawain.

GAWAIN 1: HALU-AYOS-LAYA!

Iayos ang mga pinaghalong letra upang

makabuo ng isang salita na tumutugon sa
inilalarawan ng pangungusap
.

A L A Pangunahing layunin upang wakasan ang panghihimasok ng

Y A mga mananakop sa kanilang pamumuhay at kabuhayan
N K A

I S A Y Ideya ng pambansang kamalayan na kung saan lahat ng

pansariling kapakanan ay napangingibabawan ng
ONS pambansang kapakanan na kakikitaan ng matinding
AMON pagmamahal at pagpapahalaga sa kaniyang bansa
L
Ideolohiyang naghahangad na bumuo ng isang lipunang
I S K walang antas o uri (classless society) kung saan ang mga
OMO salik ng produksyon ay pag-aari ng lipunan.
Sa sistemang ito, tinatayang darating ang panahon na hindi
NM U na kailangan ang estado kaya kusa itong mawawala.
Ang estado ang may-ari ng produksiyon ng lahat ng negosyo
ng bansa. Upang masiguro ang maayos na pagpapatupad,
86
kailangang pairalin ang diktadurya.
 Tumutukoy ang ideolohiyang ito sa kapangyarihan ng
pamahalaan na nasa kamay ng mga tao at ang
A S Y pagkakapantay-pantay ng mga mamamayan sa tingin ng
A K batas at sa iba pang pangunahing aspeto ng
R E D pamumuhay. Bukod pa rito ay karaniwang pumipili ang
O M mga tao, sa pamamagitan ng halalan, ng mga kinatawan
na siyang hahawak sa kapangyarihan o pamahalaan sa
ngalan nila

N I M Malawakan at organisadong paglaban upang

A G mapabagsak ang namumuno sa isang bansa na
H A S nagdudulot ng malawakang pagbabago
I K

L O Ito ay isang sistema o lipon ng mga ideya o kaisipan na

naglalayong magpaliwanag tungkol sa daigdig at
H I I pagbabago nito. Ang mga halimbawa nito ay demokrasya,
D E kapitalismo, monarkiya, totalitaryanismo,
O Y A autoritaryanismo, sosyalismo at komunismo

MANGD Malawakang digmaan na kinasangkutan ng maraming

IGA bansa sa buong mundo na nagdulot ng malawakang
DAIGPA pagbabago
N IG D

ALIS Pagpapalawak ng kapangyarihan at teritoryo sa

MIMP pamamagitan ng pananakop ng hindi lang isa kundi
E O RY maraming teritoryo o bansa

Pananakop ng isang makapangyarihang bansa sa isang

YAOLK bansa upang makontrol at magamit ang likas na yaman
LON nito para sa pansariling interes.Bunga nito ay karaniwang
I SM O naaabuso at napagsasamantalahan ang bansa at
mamamayan na nasakop

Pagkakaunawaan ng dalawang magkasalungat na panig

S U N upang matigil na ang kanilang sigalot o di-
D U K pagkakaunawaan, nagkakaroon ng usapan o
A A N kompromiso ang magkabilang panig

87
 PAMPROSESONG MGATANONG
Sagutin mo ang sumusunod na mga tanong:

1. Kung aayusin mo ang konsepto batay sa naganap na pangyayari sa

kasaysayan ng Silangan at Timog Silangang Asya paano mo ito
pagsusunod-sunurin ? Ipaliwanag ang ginawang pagkakasunod-sunod.

Paliwanag:__________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________________________________

2. Bakit mahalagang maunawaan ang mga konsepto na nabanggit sa pag-

aaral sa mga pagbabagong naganap noong ika -16 na siglo hanggang sa
ika-20 siglo sa Silangan at Timog Silangang Asya?
__________________________________________________________
__________________________________________________________

Ngayong alam mo na ang mga konseptong kakakilanganin sa araling ito .

Subukin mong sagutan ang susunod na gawain…..

88
GAWAIN BLG. 2: SAAN KA PA!!! (Anticipation-Reaction Guide)

Tingnan kung gaano na ang iyong kaalaman sa paksang

ating tatalakayin sagutan ang unang kolum sa pamamagitan
ng pagsulat ng salitang sumasang-ayon o SA kung ikaw
ay sumasang-ayon at hindi sumasang-ayon o HSA kung
ikaw ay di-sumasang-ayon.

Bago ang Konsepto at Pananaw Pagkatapos ng

talakayan talakayan sa
buong Aralin
Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangan Asya ay naghangad
ng kalayaan sa pananakop ng mga
bansang Kanluranin dahil sa kaisipang
liberal at ideya ng demokrasya
Ang prinsipyong nagbigay-diin sa
pagbubuo ng isang pamahalaang
konstltusyonal na pinagsama ang
Kanluranin at tradisyunal na Tsino
upang palitan ang absolute monarchy
ay demokrasya
Ang pagpapalakas ng Hapon ng
kanyang hukbong - militar ay naging
daan sa pagbubuo ng depensibong
nasyonalismo sa kanyang bansa.
Iba't iba ang pamamaraang ginamit
ng mga naging pinunong Iider sa mga
kilusang naghangad ng paglaya sa
mga Europeong mananakop sa rehiyon
ng Timog Silangang Asya
Upang mapagtagumpayan ang
paghahangad sa pagsasarili naghain
ang mga Asyano ng mga reporma,
nagbuo ng mga makabayang
organisasyon, at nang lumaon ay
gumamit din ng mga madugong
pakikihamok laban sa mga
mananakop

89
 Sa Pilipinas, naglatag ng kaisipang
paglaya ang kilusang Propaganda at
ang Katipunan ang naging
kasangkapan sa pagsasakatuparan
ng paglaya sa mga dayuhang
mananakop.
Ang Tsina, Vietnam at Hilagang
Korea at Hapon ay kumapit sa
kaisipan ng sosyalismo at komunismo
bilang landas hindi lamang sa
pagpapalaya ng bansa kundi sa
pagbubuo rin ng bagong sistemang
panlipunan na magwawakas sa
pagsasamantala ng mga mananakop.
Si Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh,
ang nasyonalistikong pinuno ng
partido, ang naging pangunahing
kasangkapan sa paglaya ng kanilang
bansa laban sa mga Pranses sa
pamamagitan ng pagtanggap sa
pamamaraang demokratiko
Ang naglalabang ideolohiyang
demokratiko at komunismo ang naging
sanhi ng pagkakahati ng Korea at
Vietnam
Sa kasalukuyan ay patuloy pa rin ang
mga pagbabago sa mga ideolohiyang
gumagabay sa pamamahala at
pamumuhay ng mga bansa sa daigdig.

BINABATI KITA!

….dahil natapos mo ang unang hakbang.

Nakatitiyak akong gusto mong malaman kung tama ba o hindi ang

iyong palagay tungkol sa kung paano lumaya ang mga bansa sa Silangan at
Timog Silangan Asya at kung paano ang paglayang ito ay nagdulot ng
pagbabago o transpormasyon noong ika -16 na siglo hanggang ika-20
siglo. Kung nais mong malaman kung tama o hindi ang iyong palagay sagutan
mo ang sumusunod na bahagi ng Modyul na ito at habang sinasagutan mo unti-
unti mong matutuklasan ang mga transpormasyong naganap tungkol sa paglaya
ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya

90
 Sa bahaging ito ay inaasahan na matututuhan mo ang
bahaging ginampanan ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog
Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa
imperyalismo, epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-
aangat ng malawakang kilusang nasyonalista tungo sa
Paunlarin paglaya at ang impluwensiya ng iba’t ibang
ideyolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo
at komunismo) sa malawakang kilusang nasyonalista sa
Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya. Maaari
mong balikan ang mga kasagutan at katanungan na iyong
nabuo sa unang bahagi ng Modyul na ito upang malaman kung
tama ito ang iyong mga naunang katanungan.

Paunlarin

GAWAIN BLG 3: SURI-TEKSTO

Kapag tinanong ka kung paano lumaya ang Pilipinas o kaya ay ang

Myanmar, bakit nahati ang Vietnam at Korea? O kaya’y, malaya ba ang China?
Masasagot mo kaya? Ang gawaing ito na pinamagatang SURI-TEKSTO ay
magbibigay kaalaman sa iyo tungkol sa naging hakbang ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya upang makamit ang kalayaang inaasam.

.
Simulan mong basahin ang bawat teksto at bumuo ng isang paghihinuha sa bawat
eksto at para sa karagdagang kaalaman maaari rin kayong magbasa ng iba pang
aklat na may kaugnayan sa paksa.

HAKBANG SA PAGLAYA NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

Pangkalahatang Ideya

Ang pananakop at paniniil sa mga bansa sa Silangang Asya at Timog-

Silangang Asya ay naglunsad ng pag-usbong ng diwang makabansa bilang tugon sa
pang-aabuso at pagyurak sa karapatan ng mga bansa sa Silangan at Timog-
Silangang Asya na ang tanging mithiin ay magkaroon ng kalayaan.
Ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay nakaapekto upang
makamit ang kalayaan dahil sa Unang Digmaang Pandaigdig, nagbago ang balance
of power, nakilala ang Japan dahil pinalakas nito ang kaniyang hukbong militar.
Isinulong na rin nito pagkatapos ng digmaan ang racial equality o pantay na
pagtingin sa lahi na di pinansin ng mga Kanluranin.Dahil naman sa Ikalawang
Digmaang Pandaigdig lumakas ang Nasyonalismo sa Timog Silangang Asya.
Napabilis ang paglaya kaya maraming mga bansa sa Timog Silangang Asya ang
lumaya pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig 91
 May iba’t ibang ideolohiya at paniniwala rin ang niyakap ng mga bansa
sa Silangan at Timog Silangang Asya, may naniwala na ang kasagutan sa
minimithing kalayaan ay ang ideolohiyang komunismo, ang iba ay naniwala sa
ideolohiya ng
demokrasya, totalitaryanismo at autokrasya. Ang mga ideolohiyang ito ay
nagdulot ng transpormasyon sa mga bansang Silangan at Timog Silangang Asya.

Ang tatlong malalaking konsepto na aking makukuha mula sa teksto ay…

1.____________
2.____________
3.____________

Ang aking mahihinuha ay…

________________________________________________________________
________________________________________________________________
______________________________________________

Ngayong nalaman mo na ang pangkalahatang konsepto ng paksang

tatalakayin,ating suriin ang sumusunod na teksto tungkol sa mga hakbang sa
paglaya ng ilang bansa na nasa Silangan at Timog Silangang Asya

1.Anong bansa ang

Paglaya
Paglayang
ngmga Bansa sa Silangang Asya
China nanakop?
________________________
Dahil sa kasikatan ng produktong China ________________________
sa Europa hinangad ng mga Europeo na ________________________
makipagkalakalan sa China na kalaunan ay ________________________
naging dahilan ng paghahangad na makontrol ________________________
ang lupain nito. Ang pagkakatalo ng Tsina sa ________________________
Digmaang Opyo ay naging daan ng di- ________________________
makatuwirang kasunduan at pagkakaroon ng 2. Ano-anong pamaraan ang
Sphere of Influence ng mga bansang Europeo ginamit upang lumaya?
sa teritoryo ng China. ________________________
Tatlong uri ng Nasyonalismo ang ________________________
umusbong nasyonalismong tradisyunal na ang ________________________
layunin ay paalisin ang mga Kanluranin at ang ________________________
impluwensiya nito na pinangunahan ng ________________________
samahang Boxers, ang pangalawa ay ang ________________________
Nasyonalismong may impluwensiya ng kanluran 92
________________________
. ___
 na ang layunin ay maging republika ang
China yakap ang ideolohiyang demokratiko
na pinangunahan ni Dr Sun Yat Sen at
Chiang Kai Shek at ang pangatlo ay ang
Nasyonalismong may impluwensiya ng
Komunismo na pinangunahan ni Mao
Zedong.
Sa paglakas ng nasyonalismong Tsino
nabahala ang Japan na baka maapektuhan
ang interes nito sa China kung kaya’t sunod
sunod ang ginawang pakikidigma at
pananakop. Una na ritong naganap ang
Manchuria Incident sinundan ng Rape of
Nanking na nasundan pa ng Ikalawang
Digmaang Pandaigdig .
Natalo ang Japan noong Ikalawang
Digmaang Pandaigdig ngunit nagpatuloy ang
kaguluhan sa China sa pagitan ng puwersa
ng komunista ni Mao Zedong at nasyonalista
ni Chiang Kai Shek. Natalo ang nasyonalista
at napasailalim sa komunistang pangkat ang
Mainland China samantalang ang
nasyonalista ay tumakas at pumunta sa isla
ng Formosa na ngayon ay tinawag na
Taiwan noong October 1,1949.
Paglaya at Pagkakahati ng Korea
Unti-unting nasakop ng Hapon ang
Korea na ginawang base militar at pilit na
itinaguyod ang kanilang kabihasnan.Bunsod
nito maraming pagtatangkang ginawa ang
Korea upang mapatalsik ang mga
Hapones. Napabilis ito pagkatapos ng
Ikalawang Digmaang Pandaigdig kung
saan natalo ang mga Hapon.
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
3.Ano-anong ideolohiya
ang mga nabanggit?
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
4. Ang aking mahihinuha
ay…
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
1.Anong bansa ang
nanakop?
________________________
________________________
________________________
________________________
2. Ano-anong pamaraan ang
ginamit upang lumaya?
________________________
________________________
________________________
93
Subalit hindi nakaligtas ang Korea sa
dalawang ideolohiyang nag-uumpugan, ______________________
ang komunismo na niyakap ng Hilagang ______________________
Korea at sinuportahan ng Unyong Sobyet ______________________
at demokrasya na niyakap ng Timog Korea ______________________
na sinuportahan ng Amerika . ______________________
Noong 1948, pinasinayaan ang ________________
bagong republika na sinuportahan ng 3.Ano-anong ideolohiya
Amerika na pinamunuan ni Syngman Rhee ang nabanggit?
ngunit kaagad namang ipinahayag ng ______________________
North Korea ang Democratic People’s ______________________
Republic of Korea na sinuportahan ng ______________________
Soviet Union na pinamunuan ni Kim Il ______________________
Sung. Mula noon, nahati ang Korea sa _________________
pamamagitan ng 38th parallel. 4. Ang aking mahihinuha
ay…
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
________________

Paglaya ng mga Bansa sa Timog Silangang Asya

Paglaya ng Indonesia 1.Anong bansa ang

nanakop?
Nakamit ng Indonesia ang _______________________
kalayaan nito noong Agosto 17,1945 sa _______________________
pamumuno ni Achmed Sukarno sa _______________________
pamamagitan ng rebolusyon laban sa mga ___________________
Olandes. 2. Ano-anong pamaraan
Umigting ang pagnanasang lumaya ang ginamit upang
ng Indonesia nang pinagkalooban ng lumaya?
simbolikong kalayaan si Sukarno ng Hapon _______________________
nang masakop ito noong Ikalawang _______________________
Digmaang Pandaigdig. Ngunit nang matalo _______________________
ang Hapon dumating ang mga Olandes _______________________
upang muling ibalik ang kanilang _______________________
_______________________

94
 pamamahala .Subalit ang Indonesia na 3.Anong ideolohiya ang
nakaranas ng kalayaan ay nabanggit?
lumaban.Pinamunuan ni Sukarno ang ______________________
Indonesia sa loob ng 23 taon. Pinasimulan ______________________
niya ang pamamahalang guided democracy ______________________
(limited democracy) base sa Pancasila- 5 ______________________
patnubay na prinsipyo: paniniwala sa Dios, ______________________
nasyonalismo, pagkakawanggawa, ______________________
katarungang panlipunan at demokrasyang 4. Ang aking mahihinuha
gagabayan ng karunungan. Tinanggap at ay…
ipinagbunyi ng mga tao at ginawa siyang ______________________
pangulong panghabambuhay noong 1963 ______________________
subalit ang lubos niyang kapangyarihan ang ______________________
naging dahilan ng pang aabuso niya sa ______________________
kapangyarihan. ______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
_

Paglaya ng Vietnam 1.Anong bansa ang

nanakop?
Sa kasaysayan ng Vietnam ay may _______________________
tatlong naganap na paglaya ang una ay _______________________
noong 938 mula sa China, ang pangalawa _______________________
noong Setyembre 02,1945 mula sa France, at ___________________
ang pangatlo ay noong Hulyo 02, 1976. Ang 2. Ano-anong pamaraan
pag-iisa ng Vietnam sa pamumuno ni ang ginamit upang
Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh mula sa lumaya?
kilusang Viet Minh bilang isang Sosyalistang _______________________
Republika na may oryentasyong komunista . _______________________
Isang matagalang digmaan ang _______________________
ginawa ng mga Vietnamese upang makamtan _______________________
ang kalayaan. Pagkatapos ng Ikalawang _______________________
Digmaang Pandaigdig nahati ang Vietnam sa _________________
dalawang bansa, ang Hilagang Vietnam na 3.Anong ideolohiya ang
nagsulong ng ideolohiyang Komunismo at nabanggit?
Sosyalismo sa pamumuno ni Ho Chi Minh at ______________________
Timog Vietnam na yumakap sa ideolohiyang _______________________
Demokratiko sa pamumuno ni Ngo Dinh Diem _______________________
. _______________________
_______________________

95
Nagkaroon ng Vietnam War na sinalihan ng 4. Ang aking mahihinuha
Estados Unidos sa haba ng digmaan naging ay…
magastos at madugo ito para sa bansa. Para ______________________
sa pandaigdigang opinyon ay iwan na ng ______________________
mga Kanluranin ang Vietnam at dito natalo ______________________
ang Estados Unidos ,iniwan nila ang Timog ______________________
Vietnam at napasailalim sa kontrol ng ______________________
grupong may ideolohiyang ______________________
komunismo/sosyalismo. Muling napag-isa ______________________
ang dalawang Vietnam at naging isang ______________________
bansa. ______________________

Paglaya ng Burma (Myanmar)

Nakamit ng Burma ang kalayaan nito noong Enero 04, 1948 sa pamumuno ni U
Nu bilang punong Ministro ng Republika ng Burma na kalaunan ay inilipat ang
pamumuno kay Heneral Ne Win na isang diktador militar .Bilang pinuno ng mga hukbong
armado pinairal niya ang ideolohiyang Myanmar way to Socialism na kung saan
kinumpiska ng pamahalaan , ang anumang negosyo at pangkalakalan,bangko at mga
pribadong ari-arian kung kayat nawalan ng hanapbuhay ang mga dayuhan.
Noong unang hindi pa nakakamit ng Burma ang kalayaan ang kumokontrol dito
ay ang India sa tulong ng Ingles at China .Bilang pagtugon sa pananakop na ito nagtatag
ng iba’t ibang kilusang naglalayon ng kalayaan. Nang maramdaman ng mga Ingles ang
pagpupunyagi sa kalayaan ng mga Burmese nagkaroon ng pagbabago na nagresulta sa
paghiwalay ng Burma sa India noong 1935. Ilan pang pagbabago ang tinangka ng
pamahalaang Ingles ngunit hindi nangyari dahil sa pagsiklab ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig at ang bansang Hapon naman ang sumakop sa Burma. Upang makuha ng
mga Hapones ang loob ng mga Burmese maagang ipinahayag nito ang pagtataguyod
tungo sa kasarinlan. Ang pangkat ni Aung San na Dohama Asiayona(Burma for
Burmese) ay nakipagkasundo sa Hapon tungkol sa pagtustos ng sandata at sa
pamumuno sa militar at nagsanib puwersa upang makuha ang Rangoon laban sa mga
Ingles .Ipinahayag ng Hapon ang kalayaan ng Burma sakop pa nila ito subalit kalaunan
nadama ng mga Burmese na ang tunay na layunin ng pagtulong ng Hapon ay hindi
upang lumaya kundi sakupin sila. Nakaranas sila ng kahirapan ang mga Burmese sa
pamamalakad ng mga Hapones kung kaya’t nagtatag sila ng kilusang laban sa Hapon
,ang AFPFL (Anti Fascists People’s Freedom League) sa pamumuno ni Aung San na
binubuo ng mga makademokratiko at komunistang pangkat. Nagapi nila ang mga
Hapones at bumalik ang mga Ingles subalit hindi na pumayag ang mga Burmese kaya’t
sunod -sunod na usaping pangkalayaan ang naganap .Bunga nito, pinagtibay ang
kasunduang Anglo-Burmese na nagpapahayag ng kalayaan sa Burma noong Enero 04,
1948. Sa kasawiang palad pinatay si Aung San at ang kaniyang gabinete ng upahang
armado ng kaniyang talunang kalaban na si U Saw. Ngunit nang maaresto si U Saw ay
ipinagpagtuloy ni U Nu ang naiwan ni Aung San

96
 1.Anong bansa ang nanakop?
______________________________________________________________
2. Anong pamamaraan ang ginamit upang lumaya?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________________________________________________

3.Anong ideolohiya ang mga nabanggit?

______________________________________________________________
______________________________________________________________
4. Ang aking mahihinuha ay…
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Paglaya ng Pilipinas
_____________

Nakamit ng Pilipinas ang paglaya noong Hunyo 12, 1898 sa pamumuno ni

Heneral Emilio Aguinaldo .Nakipagsabwatan ang mga Amerikano sa Pilipino
upang matalo ang mga Espanol sa Digmaang Espanol-Amerikano kung saan
natalo ang mga Espanol. Inakala ng pamunuan ni Aguinaldo na aalis na ang mga
Amerikano sa Pilipinas at ipauubaya na ang pamumuno sa atin kaya idineklara
ang ating kalayaan at nagtatag ng isang demokratikong pamahalaan.Samantala,
iba naman ang ikinikilos ng mga Amerikano, nagpalabas ito ng patakarang
Benevolent Assimilation at lumagda sa Treaty of Paris na nagpapahayag ng
paglilipat ng pamamahala ng Pilipinas sa Amerikano mula sa mga Espanol.Naging
hayagan ang pagtutol ng mga Pilipino sa pananakop ng mga Amerikano kung
kaya’t sumiklab ang Digmaang Pilipino- Amerikano .Subalit may ibang Pilipino na
hindi nakiisa, walang pakialam at nakiisa sa mga Amerikano .Dahil sa kawalan ng
pagkakaisa, nakapagtatag ang Amerikano ng pamahalaang kolonyal na nagsilbi
sa interes ng mga Amerikano at pinalaganap ang edukasyong makabanyaga. Sa
isang banda tinugis ang mga Pilipinong lumaban para sa kalayaan at ipinatapon
ang ibang lider -Pilipino sa ibang bansa. Ang ibang Pilipino naman na nakiisa sa
mga Amerikano ay isinulong ang paghingi ng kalayaan sa mga Amerikano. Dahil
ang kalayaan natin ay ating hinihingi matagal bago naibalik ang kalayaan at sa
bawat paghingi natin ay may katumbas na mas malaking kapalit na likas na yaman
at pagkontrol sa kalakalan. Pansamantalang natigil ang pananakop ng mga
Amerikano nang tayo’y masangkot sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig . Nilusob
tayo ng Hapon dahil kaalyado natin ang mga Amerikano at ang pinakamalaking
base-militar ng Amerikano ay nasa ating bansa.Sa kasagsagan ng digmaan
,iniwan tayo ng mga lider-Amerikano at natira tayong lumalaban at nagtatanggol sa
ating kalayaan. Nasakop tayo ng Hapon sa loob ng 5 taon. Natalo ang Hapon sa
Ikalawang Digmaang Pandaigdig kung kaya’t binalikan tayo ng mga Amerikano at
ibinigay ang ating kalayaan noong Hulyo 04,1946. Ayon kay Renato Constantino
hindi ganap na nakamtan ng Pilipinas ang Kalayaan dahil nanatiling
makapangyarihan at impluwensiyal ang Amerikano sa Pilipinas sa larangang
pangkabuhayan at pampolitika.
97
 1.Anong bansa ang nanakop?
____________________________________________________________
__________________________________________________________
2. Anong pamamaraan ang ginamit upang lumaya?
____________________________________________________________
____________________________________________________________
_________________________________________________________

3.Anong ideolohiya ang mga nabanggit?

___________________________________________________________
___________________________________________________________
4. Ang aking mahihinuha ay…
____________________________________________________________
PAMPROSESONG TANONG
__________________________________________________________

1. Paano ipinakita ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya ang

pagmamahal sa bayan? Magbigay ng patunay sa inyong mga sagot.
.____________________________________________________________
_____________________________________________________________
2. Paano hinubog ng ideolohiya ang paglaya ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangang Asya? Magbigay ng patunay sa inyong mga sagot.
_____________________________________________________________
____________________________________________________________
3. Paano nakaapekto ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa paglaya
ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________

GAWAIN BLG.4: BUO-LAYA

Iyong natunghayan kung paano lumaya ang mga bansa sa Asya at upang
magkaroon ng buong pananaw sa paglaya ng mga bansa buuin ang talahanayan at
ihambing ang bawat datos na iyong makakalap
Bansa sa Mga Araw Namuno Pamamaraang Ideolohiyang
Silangan Bansang ng Ginamit sa Paglaya Niyakap
Asya (na Nanakop Paglaya
nasa
teksto)

Silangang
Asya

98
Bansa sa Mga Araw Namun Pamamaraang Ideolihiya
Timog Bansang ng o ginamit sa ng
Silangan Nanakop Paglaya Paglaya Niyakap
Asya (na
nasateksto)

Ngayong natapos mo nang sagutan ang talahanayan at

naiwasto,
BINABATI KITA!

Dahil may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa tungkol sa:

• bahaging ginampanan ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog
Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa
imperyalismo;
• epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng
malawakang kilusang nasyonalista tungo sa paglaya at
• ang impluwensiya ng iba’t ibang ideolohiya( ideolohiya ng malayang
demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa malawakang kilusang
nasyonalista sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya.

Maaari mong balikan ang mga kasagutan na iyong ginawa sa unang

bahagi ng Modyul na ito upang malaman kung tama ito .

Maaari ka nang tumungo sa susunod na bahagi ng Modyul na ito upang

mapalalim at mapalawak pa ang iyong pag-unawa tungkol sa paksang
tinatalakay.

99
 ATING PAGNILAYAN AT UNAWAIN

Sa bahaging ito, pagtitibayin mo ang nabuong mga pag-unawa tungkol sa

paksa. Inaasahan din na kritikal mong masusuri ang:
• bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa Silangan at Timog
Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa
imperyalismo;
• epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng
malawakang kilusang nasyonalista tungo sa paglaya at
• ang impluwensiya ng iba’t ibang ideolohiya( ideolohiya ng malayang
demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa mga malawakang
kilusang nasyonalista sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa
paglaya .

GAWAIN BLG. 7: SAAN KA PA!!! (Anticipation-Reaction Guide)

Tingnan kung gaano na ang kaalaman sa paksang

Tinalakay. Sagutan ang unang kolum sa pamamagitan ng
pagsulat ng salitang sumasang-ayon kung sumasang-
ayon at hindi sumasang-ayon kung di-sumasang-ayon
sa ipinahayag na mga kaalaman

Bago ang Konsepto at Pananaw Pagkatapos ng

Talakayan Talakayan sa
Buong Aralin
(Ipaliwanag ang
naging
kasagutan)
Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangang Asya ay naghangad
ng kalayaan sa pananakop ng mga
bansang Kanluranin dahil sa kaisipang
liberal at ideya ng demokrasya
Ang prinsipyong nagbigay-diin sa
pagbubuo ng isang pamahalaang
konstltusyonal na pinagsama ang
Kanluranin at tradisyunal na Tsino
upang palitan ang absolutong
monarkiya ay demokrasya

100
Ang pagpapalakas ng Hapon ng
kaniyang hukbong - militar ay naging
daan sa pagbubuo ng depensibong
nasyonalismo sa kaniyang bansa.
Iba't iba ang pamaraang ginamit ng
mga naging pinunong Iider sa mga
kilusang naghangad ng paglaya sa
mga Europeong mananakop sa rehiyon
ng Timog Silangang Asya
Upang mapagtagumpayan ang
paghahangad sa pagsasarili naghain
ang mga Asyano ng mga reporma,
nagbuo ng mga makabayang
organisasyon, at nang lumaon ay
gumamit din ng mga madugong
pakikihamok laban sa mga
mananakop
Sa Pilipinas, naglatag ng kaisipang
paglaya ang kilusang Propaganda at
ang Katipunan ang naging
kasangkapan sa pagsasakatuparan
ng paglaya sa mga dayuhang
mananakop.
Ang Tsina, Vietnam at Hilagang
Korea at Hapon ay kumapit sa
kaisipan ng sosyalismo at komunismo
bilang landas hindi lamang sa
pagpapalaya ng bansa kundi sa
pagbubuo rin ng bagong sistemang
panlipunan na magwawakas sa
pagsasamantala ng mga mananakop.
Si Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh,
ang nasyonalistikong pinuno ng
partido, ang naging pangunahing
kasangkapan sa paglaya ng kanilang
bansa laban sa mga Pranses sa
pamamagitan ng pagtanggap sa
pamamaraang demokratiko
Ang ideolohiyang demokratiko at
komunismo ang dalawang naglalabang
ideolohiya na naging sanhi ng
pagkakahati ng Korea at Vietnam

101
 Sa kasalukuyan ay patuloy pa rin ang
mga pagbabago sa mga ideolohiyang
gumagabay sa pamamahala at
pamumuhay ng mga bansa sa daigdig.

GAWAIN BLG 5: RE – SOLUSYON

Natutuwa ako na marami ka nang alam. Subukin natin kung

maaari mong ilapat ang mga kaalaman na iyong natutuhan.
Suriing mabuti ang sipi ng isang resolusyon na nakalap sa
Library of Congress (http://thomas.loc.gov/cgibin/bdquery/z?
d112:SE00217:@@@D&summ2=0& Nov. 5,2012 2:20pm)

S.RES.217
Latest Title: A resolution calling for a peaceful and multilateral resolution to maritime
territorial disputes in Southeast Asia.
Sponsor: Sen Webb, Jim [VA] (introduced 6/27/2011) Cosponsors (3)
Latest Major Action: 6/27/2011 Passed/agreed to in Senate. Status: Submitted in the
Senate, considered, and agreed to without amendment and with a preamble by
Unanimous Consent.

SUMMARY AS OF:
6/27/2011--Introduced. (There is 1 other summary)

Reaffirms the strong support of the United States for the peaceful resolution of maritime
territorial disputes in the South China Sea.

Deplores the use of force by China's naval and maritime security vessels in the South
China Sea

Calls on all parties to the territorial dispute to refrain from threatening force or using force
to assert territorial claims.

Supports the continuation of operations by the U.S. Armed Forces in support of

freedom of navigation rights in international waters and air space in the
South China Sea.

PAMPROSESONG MGA TANONG

1. Ano ang paksa at layunin ng resolusyon sa sipi?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________

102
2. Sino ang sumulat ng resolusyon?Saang bansa siya nagmula?
________________________________________________________
3. Ano ang kaniyang mga panukala?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
4. Sa iyong tingin kaninong interes ang pinagsisilbihan ng resolusyon na
ito? Patunayan ang sagot
.________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
5. May konsepto ba ng kolonyalismo/imperyalismo ang nakatala sa sipi?
Patunayan.
________________________________________________________
________________________________________________________
6. May ideolohiya bang isinusulong ang mga nakatala sa resolusyon?
Pangatuwiranan
________________________________________________________
________________________________________________________
7. Kung ikaw ang gagawa ng isang resolusyon tungkol sa paksang
tinatalakay sa sipi ano ang iyong imumungkahi? Bakit?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
8. Bilang isang Pilipino paano mo pangangalagaan ang kalayaan ng
ating bansa?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________

103
 GAWAIN 6: BUKAS- ISIP!
(reflective journal)
Sumulat ng maikling
repleksiyon ukol sa iyong mga
natutuhan, realisasyon at opinyon
tungkol sa mga paksang ating
tinalakay.

http://www.clker.com/cliparts/e/K/g/G/i/j/blue-stick-man-reflect-md.png

Kung gayon!
Ang paksa ngayon ay _________________________________________________
Isang mahalagang konsepto na aking natutuhan ay _________________________
Ito ay mahalaga dahil__________________________________________________
Ang isa pang ideya ay _________________________________________________
Magagamit ko ito sa___________________________________________________
Sa kabuuan ang natutuhan ko
ay______________________________ ____________________________________________________

104
 BINABATI KITA!

Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng

Pagpapalalim.
Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa tungkol sa bahaging
ginampanan ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya. Ito ay tungo sa
paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo, epekto ng digmaang pandaidig sa pag-
aangat ng mga malawakang kilusang nasyonalista tungo sa paglaya at ang
impluwensiya ng iba’t ibang ideyolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya,
sosyalismo at komunismo) sa malawakang kilusang nasyonalista sa Silangan at Timog
Silangang Asya tungo sa paglaya. Ngayon ay handa ka nang gawin ang ating susunod
at huling gawain sa araling ito.

TRANSFER:
ATING GAWIN LEVEL 3
Gawain 8 : Paggawa ng Resolution
Bilang paghahanda sa gagawing Performance Task ay
basahin ang sumusunod na sitwasyong. Pagkatapos ng
Ikalawang Digmaang Pandaigdig maraming isyu ang umusbong
sa Silangan at Timog Silangang Asya. Isa na rito ang sigalot dulot
ng pag-aagawan sa teritoryo. Ikaw,bilang mambabatas ng iyong
bansa ay gagawa ng isang resolusyon para ipakita ang iyong mga
punto sa teritoryong inaangkin .Ang iyong nabuong resolusyon ay
maglalaman ng naging mga problema bunsod ng nasabing usapin at mga
mungkahing solusyon upang malutas ang sigalot na ito gamit ang powerpoint
presentation

Ang resolusyon na ginawa ay huhusgahan batay sa sumusunod na

pamantayan--- Maliwanag at maayos ang pagkakalahad ng resolusyon. Sapat at
katanggap-tanggap ang mga mungkahing solusyon sa suliranin. Nakapaglahad ng
mga datos batay sa realidad ng suliranin na binibigyan ng solusyon.

Krayterya 4 3 2 1
Nilalaman Sapat at Katanggap- May mga May mga
katanggap- tanggap ang mungkahing mungkahing
tanggap ang mga mungkahing solusyon solusyon
mga solusyons sa ngunit ang ngunit ang
mungkahing suliranin ngunit mga datos ay mga datos ay
solusyon sa di-wasto ang di- gaanong hindi batay sa
suliranin. ilan: may ilang batay sa realidad ng
Nakapaglahad impormasyon na realidad ng suliranin na
ng mga datos hindi maliwanag suliranin na binibigyan ng
batay sa ang binibigyan ng solusyon.
realidad ng pagkakalahad. solusyon.
suliranin na Nakapaglahad
binibigyan ng ng mga datos

105
 solusyon. batay sa realidad
ng suliranin na
binibigyan ng
solusyon.
Pinagkunan Ibinatay sa Ibinatay sa iba’t Ibinatay Walang
ng Datos iba’t ibang ibang saligan lamang ang batayang
saligan ang ang mga saligan ng pinagkunan at
mga kaalaman impormasyon impormasyon ang mga
tulad ng mga ngunit limitado sa batayang impormasyon
aklat, lamang. aklat lamang. ay gawa-gawa
pahayagan, lamang.
video clips,
interbyu, radio
at iba pa.
Isinulat ang
pinagkunan ng
mga
impormasyon
Organisasyon Organisado Organisado angWalang Di- organisado
ang ginawang mga paksa sa interaksiyon at ang paksa.
resolusyon at kabuuan at ugnayan sa Malinaw na
sa kabuuan maayos na mga kasapi. walang
maayos ang presentasiyon Walang preparasyon
presentasiyon ngunit di malinaw na ang
ng gawain, masyadong presentasiyon presentasiyon
ang pinag nagamit nang ng mga paksa. ng pangkat.
sama-samang maayos ang May
ideya ay powerpoint powerpoint
malinaw na presentation. presentation
naipapahayag ngunit hindi
at natatalakay lubusang
gamit ang nagamit at
makabuluhang nagsilbi
powerpoint lamang na
presentation. palamuti sa
pisara.
Presentasiyon Maayos ang Maayos ang Simple at Ang
pagkakalahad. paglalahad gamit maikli ang paglalahad ay
Gumamit ng ang powerpoint presentasiyong hindi naging
powerpoint presentation,may nagawa. malinaw.
presentation. kahinaan ang Walang
Namumukod tinig ng mga gaanong
tangi ang nagtalakay presentasiyon.
pamamaraan
ng
presentasiyon

106
 sa
pamamagitan
ng malakas at
malinaw ang
pagsasalita na
sapat para
marinig at
maintindihan
ng lahat.

Transisyon sa Susunod na Modyul

Ngayong nasuri mo na kung paano nahubog ng paglaya ang
transpormasyong naganap noong ika-16 na siglo hanggang sa kasalukuyan sa
susunod na modyul ay malalaman mo kung paano nakaapekto sa mga Asyano ang
mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya noong ika -16
hanggang ika- 20 siglo .

107
 Simula ng Aralin 4

ARALIN BLG. 4: MGA PAGBABAGO SA SILANGAN AT TIMOG

SILANGANG ASYA SA TRANSISYONAL AT
MAKABAGONG PANAHON (16-20 SIGLO)

Alamin: Handa ka na ba sa panibagong hamon ng pag-aaral? Kung handa

ka na, nais kong pag isipan mo ang iyong kasagutan sa tanong na
ito:Ano ang naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya
matapos nilang makamit ang kanilang kalayaan mula sa
mahabang panahon ng pananakop ng Kanluran?

GAWAIN BLG. 1: Ano Alam Ko?

. Sagutin ang tanong sa itaas gamit ang IRF WORKSHEET. Punan mo

lamang ang kolum para sa initial answer.Ang dalawa pang natitirang
kolum ay mapupunan mo lamang sa sandaling natapos ng talakayin
ang aralin.

IRF WORKSHEET

Initial Answer (Paunang sagot)

Revised Answer (Binagong sagot)

Final Answer (Huling sagot)

PAMPROSESONG TANONG
Sagutin mo ang sumusunod na katanungan:

3. Ano ang initial answer mo ukol sa tanong na kaugnay sa paksa?

4. Ano-ano ang iyong naging batayan sa kasagutan mo na iyong inilahad sa
IRF Worksheet? Ilahad mo ang ilan sa iyong patunay.

108
GAWAIN BLG. 2: POLL OPINYON

Pag- usapan sa inyong pangkat ang sumusunod na

katanungan sa checklist sa ibaba. Kunin ang bilang ng
iyong mga kasama sa pangkat na sumagot sa bawat
aytem.

Gaano mo kakilala ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangang

Asya sa Transisyonal at Makabagong Panahon gamit ang iyong pang-unang
kaalaman? Sagutin ang mga tanong sa ibaba.

ANG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA SA TRANSISYONAL AT

MAKABAGONG PANAHON

MGA TANONG SAGOT

OO HINDI KABUUAN
1. Nagkaroon ba ng mga programa na
nagtaguyod sa karapatan ng mamamayan,
kababaihan, at katutubo?
2. Nanatiling tulad ba ng dati ang sistemang
pulitikal sa mga bansa sa rehiyon at
maging ang balangkas ng pamahalaan
nito?
3. Nagkaroon ba ng malaking gampanin ang
relihiyon sa mga pagbabagong naganap sa
rehiyon?
4. May kaugnayan ba ang edukasyon sa
kalidad ng pamumuhay ng isang bansa?
5. Umunlad ba ang ekonomiya ng mga bansa
sa rehiyon?
6. Nararanasan pa ba ang kolonyalismo sa
rehiyon sa kasalukuyan?
7. Nakapag-ambag ba ang mga bansa sa
rehiyon sa larangan ng sining,
humanidades, at palakasan?
KABUUAN

109
Ngayon, masasagutan mo na ba ang lahat ng mga tanong? Muli kang bumalik sa
dati mong pangkat. Kuhanin ninyo ang bilang ng iynyong mga kasama sa pangkat
na sumagot sa bawat aytem at sagutin ang sumusuno:

• Ilan ang sumagot ng oo sa bawat aytem?

• Ilan ang sumagot ng hindi sa bawat aytem?
• Ano sa tingin mo ang implikasyon nito?

Matapos nito, ibahagi sa harap ng klase ang datos na nakuha sa bawat bilang.

BINABATI KITA!

….dahil natapos mo ang unang hakbang.

Sa puntong ito marahil ay marami ka ng agam-agam sa iyong

mga naging kasagutan sa mga Gawain sa itaas. Huwag mo itong ikabahala
sapagkat sa modyul na ito ay higit mong mauunawaan ang mga
pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya sa
transisyonal at makabagong panahon (16-20siglo). Kailangan mo
lamang pagtuunan ng pansin at pag-unawa ang mga susunod na Gawain
sa iba pang pahina. Sa huli, matutuklasan mo kung ang iyong mga naging
kasagutan ay tama o mali sa dalawang naunang gawain.
PAUNLARIN…

PAUNLARIN…

Simulan na natin ngayon ang pagpapayabong ng iyong

kaalaman ukol sa mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog
Silangang Asya sa transisyonal at makabagong panahon (16-
20siglo). Inaasahan ko na natatandaan mo pa ang mga kasagutan mo
sa mga nakalipas na gawain. Ito na ang pagkakataon upang
mapatunayan mo ang iyong kasagutan sa mga tanong na iyong
tinugunan.

110
 Isa sa mga aspeto ng kultura ng isang bansa ay ang sistemang
pulitikal na umiiral dito. Ang sistemang pulitikal ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya ay nabuo batay mga pangyayaring
naganap dito sa mahabang panahon na bahagi na ng tinatawag na
kasaysayan. Kabilang na sa mga pangyayaring nabanggit ang karanasan
ng mga bansa sa rehiyong ito ng Asya sa mga kanluraning bansa na
nagkaroon ng kaugnayan sa mga ito sa pamamagitan ng iba’t ibang
pamamaraan at kadahilanan. Samakatuwid, hindi rin maitatanggi na ang
mga kanluraning bansang ito ay maituturing na salik sa pagkabuo ng
sistemang pulitikal na umiiral sa rehiyon na ito ng Asya sa ngayon. Isang
magandang halimbawa nito ang Pilipinas na ating bansa na sinanay ng
mga Amerikano sa pamamahala sa panahong kontrolado tayo ng mga ito.
Ito ang kadahilanan kung kaya’t napakalaki ng pagkakatulad ng ating
pamahalaan sa kanila, mula sa balangkas at kapangyarihan ng bawat
sangay n gating pamahalaan. Ang pagbabagong hatid ng pag-unlad at
panahon ay salik din sa pagkabuo ng sistemang pulitikal ng isang bansa.
May mga bansa na kinailangang iayon ang kanilang sistemang pulitikal sa
pagbabago ng panahon upang makasabay ang mga ito. Masasalamin ang
pagbabagong ito sa pagbabago rinse uri ng kanilang pamahalaan. Ang
China ay masasabing magandang halimbawa sa aspetong ito na patuloy
na nakikilala sa kasalukuyang panahon sa mga reporma na ginawa nito.

GAWAIN BLG 3: SISTEMANG PULITIKAL AT PAMAHALAAN SA

SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

Ang sistemang pulitikal sa Silangan at Timog Silangang Asya ay

hinubog ng kasaysayan at paniniwala ng mga mamamayang
naninirahan dito. Sa karanasang tinamo ng mga Asyano sa mga
bansang kanluranin na sumakop sa kanila idagdag pa ang
kanilang mga panloob na suliraning kinaharap ay nagbagong anyo
ang mga sistemang pulitikal na ito at uri ng pamahalaan.
Matutunghayan mo sa ibaba ang ibat’ ibang uri ng pamahalaan na
umiiral sa rehiyon na ito ng Asya. Suriin mo itong mabuti at
kilalanin ang mga bansang napapaloob dito.

SISTEMANG PULITIKAL SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

ANYO NG PAMAHALAAN DESKRIPSYON BANSA

111
1. MONARKIYA • Pamumuno ng isang tao sa
partikular na estado
• Minana ang karapatan sa
pamumuno
1.1 Walang Takda • Nagtataglay ng panlahatang Brunei
(Absolute) kapangyarihan
• May pagkilala sa pinuno na
nagtataglay ng divine right o
mula sa pamumuno na
mula sa Diyos
1.2 Konstitusyunal Cambodia
• May takda ang Japan
kapangyarihan ng pinuno Malaysia
na nakabatay sa isang Thailand
Saligang Batas
• Figure Head o simbolikong
pinuno lamang ang
monarka
2. One Party • Nag-iisang partidong China
Government pulitikal ang may Laos
kapangyarihan na bubuo sa North Korea
pamahalaan Vietnam
• Pumapailalim sa isang
nangungunang partido ang
iba pang partido kung
sakaling ito ay
papahintulutan ng una.
• Ipinagbabawal ang
oposisyon sa naghaharing
partido
• Diktaturyal ang pamahalaan
3. Militar • Pinangangasiwaan ng isang Myanmar
junta o pangkat ng
matataas na opisyal ng
hukbong sandatahan
• Pinaiiral bilang tugon sa
kaguluhang putikal sa
bansa
• Walang pinapanigan at di-
kaanib sa anumang
partidong pulitikal
4. Demokrasya • Taglay ng sambayanan ang East Timor
kapangyarihan Indonesia
• May representasyon ang Pilipinas
South Korea

112
 ibat ibang sektor ng lipunan Taiwan
sa pamahalaan
• May kalayaan sa
pagpapahayag at pagbuo
ng mga samahan
• Nagtataglay at kinikilala ang
karapatang pantao at
katarungang panlipunan
• May mga legal na partido
ng oposisyon
• Kinikilala ang proseso ng
pamamaraan sa
pagpapairal ng hustisya.

PAMPROSESONG TANONG
Sagutin mo ang mga tanong sa ibaba batay sa sinuri
mong chart.Itala ang mga sagot sa iyong notebook.

TANONG SAGOT
1. Anu-ano ang sistemang pulitikal
ng pamahalaan ang umiiral sa
Silangan at Timog Silangang
Asya?
2. Sa anong uri ng pamahalaan
maikakategorya ang sistemang
dinastiya?
3. Ano ang mabuti at di- mabuting
maaaring idulot sa bansa at
mamamayan ng bawat sistemang
pulitikal at pamahalaan?
Magbigay ng dalawa sa bawat uri.
4. Anong konklusyon ang iyong
mabubuo ukol sa sistemang
pulitikal at pamahalaan mayroon
ang mga bansa sa Silangang
Asya? Timog Silangang Asya?
5. Anong uri ng pamahalaan ang
para sa iyo ang pinakamainam?
hindi mo nais mapailalim? Bakit?
6. Nakaapekto ba sa mga bansa sa
rehiyon ang pagpapalit nito ng
anyo ng pamahalaan? Patunayan.

113
 Pagyamanin pa natin ang iyong nalalaman tungkol sa sistemang pulitikal at
pamahalaan ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya. Ito ay sa
pamamagitan ng iyong masigasig na paglahok sa gawain.

GAWAIN BLG 4: PAG-ARALAN AT IBAHAGI

1. Basahin mo at ng iyong pangkat ang timeline kaugnay sa mahalagang

pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal sa ilang piling bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya.

a. Pangkat 1-Peoples Republic of China

b. Pangkat 2- Union of Myanmar
c. Pangkat 3-Kingdom of Thailand
d. Pangkat 4- Federation of Malaysia
e. Pangkat 5- Evaluating gamit ang Rubrics

PEOPLE’S REPUBLIC OFCHINA

Ang Republika

1911-12 –Proklamason ng Republic of China sa pamumuno ng mga militar na nag-

alsa na pinangunahan ni Sun Yat-sen.Ito ay hudyat ng pagwawakas ng
kapangyarihan ng huling emperador ng Qing. Kinaharap ng republika ang mga
hamon sa pamamahala hatid ng mga rehiyonal na pag-aalsa at unti-unting paglakas
ng Communist Party.

1925 –Pagkamatay ni Sun Yat-sen na naghatid sa kapangyarihan kay Chiang Kai-

shek. Humiwalay si Chiang Kai-shek sa mga komunista at kinilala ang Kuomintang
bilang pambansang partido.

1931-45 – Unti-unting pananakop ng Japan sa China.

1934-35 – Pamumuno ni Mao Zedong sa Communist Party. Nagsagawa ang partido

ng "Long March" patungo sa bago nitong himpilan sa lalawigan ng Shaanxi.

1937 – Pagsanib puwersa ng Kuomintang at mga Communists upang labanan ang

Japan. Muling sumiklab ang digmaang sibil mataposang pagkatalo ng Japan sa
Ikalawang Digmaang Pandaigdig.

114
Ang Tagumpay ng mga Komunista

1949 - 1 October –Pagkakatatag ng People's Republic of China sa pangunguna ni

Mao Zedong matapos talunin ng kanyang Communist Party ang Nationalist Party sa
mahigit 20 taong digmaang sibil. Umatras ang mga kasapi ng Nationalist Party sa
pulo ng Taiwan at doon nagtatag ng panibagong pamahalaan.

1950 –Panghihimasok ng China sa Korean War sa pamamagitan ng pagpanig sa

North Korea. Ang Tibet ay naging bahagi ng People's Republic of China.

1958 –Inilunsad ni Mao ang "Great Leap Forward",ang limang (5) taong programang
pangkabuhayan tungo sa kaunlaran. Ang kolektibong gawaing pagsasaka at
pagpapalakas ng mga industriya ay ipinakilala. Ang adhikaing ito ng pamahalaan ay
tumagal lamang ng dalawang taon bunsod ng kabiguang mapalaki ang ani na
lumikha ng milyong pagkagutom at kamatayan ng mga mamamayan.

1959 –Sinupil ng hukbong sandatahan ng bansa ang malawakang pag-aalsa sa

Tibet.

1962 –Hidwaan ng China sa India kaugnay sa hangganan nito sa Himalayas.

1966-76 –Inilunsad ni Mao ang "Cultural Revolution",ang 10-taong kampanyang

pampulitika at ideolohikal na naglalayong buhayin ang diwang rebolusyonaryo,
lumikha ito ng matinding pagbabago sa lipunan, ekonomiya at pamamahala.

1972 –Pagbisita sa China ni US President Richard Nixon. Nangako ang dalawang

bansa na pagbutihin ang ugnayan ng dalawang bansa.

1976 –Pagkamatay ni Mao Zedong.

1977 – Pag-angat sa kapangyarihan ni Deng Xiaoping.Pagsisimula ng mga reporma

sa larangan ng kabuhayan sa China.

1979 – Pagsisimula ng diplomatikong relasyon ng China at USA. Pinasimulan ng

pamahalaan ang “One-Child Policy” upang pigilan ang lumalaking populasyon nito.

1986-90 –Pinairal ng China ang "Open-door policy" na nagbigay pagkakataon sa

pamumuhunan ng mga dayuhan sa loob ng bansa. Nakapagpasigla din ito sa
ekonomiya ng bansa at humikayat ng mas higit na pamumuhunan sa pribadong
sektor.

1989 –Naganap ang demonstrasyon ng mga mag-aaral at iba pang sektor sa

Tiananmen Square. Ito at upang ipanawagan sa pamahalaan ang pagkakaloob ng
kalayaan at karapatang maipahayag ang damdamin ng mga mamamayan. Hindi ito
pinakinggan ng pamahalaan at sa halip ay nagresulta sa pagkadakip ng mga

115
protesta at pagkamatay 200 sa mga ito. Tinagurian itong Tiananmen Massacre.
Pumukaw ng pansin sa iba’t ibang bansa ang pangyayaring ito at may ilang
kinondena ang pamahalaan bunsod ng marahas na ginawa nito.

1989 –Naging general secretary ng Chinese Communist Party si Jiang Zemin bilang
kahalili ni Zhao Ziyang na tumutol na suportahan ang martial law sa panahong
nagaganap ang demonstrasyon sa Tiananmen. Pagbubukas ng Stock markets sa
Shanghai at Shenzhen.

1992 – Paglagda ng China at Russia ng deklarasyong muling pagbuhay sa kanilang

pagkakaibigan.

1993 – Opisyal na paghalili ni Jiang Zemin kay Yang Shangkun bilang pangulo.

1995 –Pagsasagawa ng China ng tests missiles at military exercises sa Taiwan

Strait habang nagaganap ang pampanguluhang halalan sa Taiwan.

1996 – Ang China, Russia, Kazakhstan, Kyrgyzstan at Tajikistan ay nagdaos ng

pagpupulong sa Shanghai upang magkasundo at magtulungan na labanan ang
tensiyon kaugnay sa mga katutubo at relihiyon sa kani-kanilang bansa. Tinaguriang
ang mga bansang ito na Shanghai Five.

1997 - Pagkamatay ni Deng Xiaoping sa edad na 92. Pagbabalik ng kontrol ng

China sa Taiwan mula sa mga British.

1998 –Paghalili ni Zhu Rongji kay Li Peng bilang premier.

1999 - Ika-50 taong anibersaryo ng pagkakatatag ng People's Republic of China.

Pagbalik ng Macao sa ilalim ng pamamahala ng China

UNION OF MYANMAR

Pagsasarili

1948 – Paglaya ng Burma sa pamumuno ni U Nu bilang prime minister.

Kalagitnaan ng 1950’s- Si U Nu kabilang sina Prime Minister Nehru, Indonesian

President Sukarno, Yugoslav President Tito at Egyptian President Nasser ay tinatag
ang Movement of Non-Aligned States.

1958-60 - Pansamantalang pamahalaan, sa pangunguna ng hukbo ni Chief of Staff

General Ne Win, na nabuo matapos ang pagkakahati sa namumunong AFPFL
party.

116
1960 – Pagwawagi sa halalan ng partido ni U Nu,subalit ang panghihikayat nito sa
Buddhismo bilang relihiyon ng estado at pagkunsinti sa pagkakahiwa-hiwalay ay
nagpasidhi ng galit sa panig ng militar.

One-party, Ang Pamumuno ng Militar sa Estado

1962 – Pagpapatalsik kay U Nu sa pamamagitan ng kudeta na pinamunuan ni Gen

Ne Win na tuluyang nag-alis ng sistemang pederal at pagpapasinaya ng "the
Burmese Way to Socialism" .Ito ay nangangahulugang pagkontrol sa pambansang
ekonomiya, pagbuo ng single-party state na kung saan ito ay ang Socialist
Programme Party bilang tanging partido political sa bansa at pagbabawal sa
malayang pamamahayag. Ang military junta na ito ay namuno hanggang 2011.

1974 – Pagsasabisa ng bagong saligang batas, pagsasalin ng kapangyarihan ng

hukbong sandatahan ng bansa sa People's Assembly sa pamumuno ni Ne Win at
iba pang mga dating lider ng militar.

1975 –Pagtatag ng Opposition National Democratic Front ng mga grupo ng minorya

sa rehiyon na nagpapasimula din paglaban sa umiiral na pamahalaang militar.

1981 – Isinalin ni Ne Win ang pagiging pangulo ng bansa kay San Yu ,isang
retiradong militar, subalit nanatiling chairman ng namumunong Socialist Programme
Party

1982 – Pagpapairal ng batas na nagbabawal sa mga mamamayang hindi

katutubong isinilang sa bansa o dayuhan na humawak ng anumang katungkulan sa
pamahalaan at iba pang ahensiya nito.
Panahon ng Kaguluhan at Pagsupil

1987 – Pagbaba ng halaga ng salapi na nagpahirap sa maraming mamamayan at

naging sanhi ng malawakang pagbatikos sa pamahalaan na lumikha ng labis na
kaguluhan sa bansa.

1988 – Maraming mamamayan ang napatay sa isang kilos protesta laban sa

pamahalaan bunsod ng kaguluhan. Binuo ng pamahalaan ang State Law and Order
Restoration Council (Slorc).

1989 – Dineklara ng Slorc ang martial law.Nagkaroon ng malawakang pag-aresto ng

mga mamamayan kabilang na ang mga nangangampanya parasa demokrasya at
karapatang pantao. Pinalitang ang pangalan ng bansa mula Burma bilang Myanmar
at ang kabiserang lungsod na Rangoon bilang Yangon. Ang lider ng NLD (National
League for Democracy) na si Aung San Suu Kyi, anak ni Aung San ay ipinailalaim
sa house arrest.

Kontrobersiyal na Halalan

117
1990 – Pagkapanalo ng oposisyon na National League for Democracy (NLD) sa
halalan na nagtamo ng napakalaking boto, subalit ang resultang ito ay binalewala
lamang ng militar.

1991 – Ginawaran ng Nobel Peace Prize si Aung San Suu Kyi para sa kanyang
dedikasyon sa pagbago sa bansa sa mapayapang pamamaraan.

1992 – Pinalitan ni Than Shwe si Saw Maung bilang chairman ng Slorc,prime

minister at defense minister. Pinalaya din ang ilang bilanggong politikal upang
bumuti ang imahe ng Burma sa daigdig.

1995 - Pinalaya si Aung San Suu Kyi mula sa anim na taong house arrest.

1996 – Dumalo si Aung San Suu Kyi sa kongreso ng unang pagpupulong ng NLD
matapos itong makalaya. Humigit sa 200 delegado ang inaresto ng Slorc habang
ang mga ito ay papunta sa nasabing pagpupulong.

1997 – Tinanggap ang Burma bilang bagong kasapi ng Association of South East
Asian Nations (ASEAN); Ang Slorc naman ay muling pinangalanan bilang State
Peace and Development Council (SPDC).

Pagpapalaya sa mga Sumoporta sa Demokrasya

1998 – 300 kasapi ng NLD ang pinalaya mula sa bilangguan ; tumanggi ang
namumunong pamahalaang militar na tumugon sa itinakdang panahon ng NLD na
ipatawag na ang mga kasapi ng parlamento upang makapagsimula; nagsagawa ng
malawakang protesta ang mga militar.

1999 – Tumutol si Aung San Suu Kyi sa kondisyon ng namumunong konseho na

bisitahin niya ang kanyang British na asawa na si Michael Aris na namatay sa sakit
na kanser sa UK.

2000 September – Ganap ng inalis ng pamahalaan ang pagbabawal kay Aung San
Suu Kyi at mga pangunahing kasapi ng NLD na lumipat.

2000 October – Lihim na pakikipagpulong ni Aung San Suu Kyi sa pamahalaan.

KINGDOM OF THAILAND

Pagbangon ng Makabagong Thailand

1782 – Simula ng pamumuno ng dinastiyang Chakri sa pamumuno ni Haring Rama

I, na namumuno parin hanggang sa kasalukuyan. Kinilala ang bansa bilang Siam at
ang Bangkok ang ginawang kabisera.

118
1804-1868 – Pamumuno ni Haring Mongkut (Rama IV), pinasimulan niya ang mga
pagbabagong maka-Kanluranin at modernisasyon ng bansa.

1868-1910 – Pamumuno ni Haring Chulalongkorn. Pagkuha ng mga tagapayo mula

kanluran para sa modernisasyon ng Siam at pamamahala sa ekonomiya ng bansa.
Pag-unlad ng sistema ng transportasyon.

1917 - Ang Siam ay naging isa sa ka-alyado (allied) ng Great Britain sa unang
digmaang pandaigdig.

1932 – Naganap ang isang mapayapang kudeta laban sa ganap na monarkiya ni

haring Prajadhipok. Pinasimulan ng Konstitusyonal na Monarkiya ang
parlamentaryong pamahalaan.

1939 – Pinalitan ng Siam ang pangalan nito bilang Thailand ("Land of the Free").

1941 –Pagdaong sa bansa ng hukbo ng Japan. Matapos ang negosasyon,

pinahintulutan ng Thailand ang hukbo ng Japan na magtungo sa mga kontroladong
lupain ng mga British na Malay Peninsula, Singapore at Burma.

1942 – Pagdeklara ng digmaan sa Britain at USA,subalit ang Thai ambassador sa

Washington ay tumangging ibigay ang nasabing deklarasyon sa pamahalaan ng
Amerika.

Mga Pangyayari Matapos ang Digmaan

1945 – Pagwawakas ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Inatasan ang Thailand na

muling ibalik ang mga teritoryong sinakop nito mula sa Laos, Cambodia at Malaya.
Nagbalik sa bansa ang ipinatapong si Haring Ananda.

1946 – Asasinasyon ni Haring Ananda.

1947 – Naganap ang kudeta na pinasimulan ng military sa pamumuno ng Pro-

Japanese na si Phibun Songkhram. Nanatili sa kapangyarihan ang military
hanggang 1973.

1965- Pagpahintulot ng Thailand sa USA na gamitin ang mga base militar habang
nagaganap ang Vietnam War. Ang hukbo ng Thailand ay nakipaglaban sa Timog
Vietnam.

1973 – Naganap ang panggugulo ng mga mag-aaral sa Bangkok na halos

nagpabagsak sa pamahalaang militar. Naganap ang isang malayang halalan, subalit
di naging lubos ang katatagan ng pamahalaang namuno.

1976 – Muling pamamamahala ng militar sa bansa.

119
1978 – Pinagtibay ang bagong saligang batas.

1980 – Pamumuno ni Heneral Prem Tinsulanonda .

1983 – Pagsuko ni Hen. Prem ng kanyang kapangyarihan bilang pinuno ng

pamahalaang militar upang bigyang daan ang pagtatatag at pamumuno sa bagong
pamahalaang sibil. Si Hen. Prem ay muling naihalal sa parehong posisyon sa
pamahalaang sibil noong 1986.

1988 – Paghalili sa kapangyarihan ni Heneral Chatichai Choonhaven kay Prem

matapos ang halalan.

1991 – Naganap ang ika-17 kudeta sa bansa na pinamunuan ng mga militar mula
pa noong 1932. Itinalaga sa kapangyarihan bilang Prime Minister si Anand
Panyarachun.

1992 – Naganap ang panibagong halalan sa buwan ng Marso.Hinalinhinan sa

kapangyarihan ni Heneral Suchinda Kraprayoon si Anand. Nagkaroon ng mga
demonstrasyon laban kay Anand na nanawagan sa kanyang pagbaba sa
kapangyarihan. Pansamantalang nanatili pa rin sa kapangyarihan si Anand. Muling
nagdaos ng halalan sa buwan ng Setyembre na nagbigay daan sa pagkakahalal
bilang bagong Prime Minister ni Chuan Leekpai, lider ng Democratic Party.

1995 – Pagbagsak ng pamahalaan. Inihalal bilang bagong Prime Minister si

Banharn Silpa-archa, ng Thai Nation party.

1996 – Inakusahan ng korapsyon ang pamahalaan ni Banharn na naghatid sa

kusang pagbaba nito sa kapangyarihan. Nanalo sa halalan bilang kahalili si Chavalit
Yongchaiyudh ng New Aspiration party. Nagkaroon ng matinding krisis pinansiyal sa
bansa.

1997 – Naganap ang krisis pinansiyal sa Asya. Nagpatuloy ang pagbaba ng halaga
ng baht laban sa dolyar na naging dahilan ng halos pagkaubos ng pondo ng bansa
at mataas na bilang ng walang trabaho. Namagitan sa suliraning pinansiyal ng
bansa ang IMF. Nahalal sa kapangyarihan si Chuan Leekpai bilang Prime Minister.

1998 – Pinabalik ng pamahalaan sa kanilang mga bansa ang mga manggagawang

dayuhan upang bigyan ng higit na pagkakataon ang mga Thai na makakuha ng
trabaho bago ang iba. Hinikayat din ng pamahalaang Chuan ang oposisyon na
magsulong ng mga repormang pang-ekonomiya.

1999 – Unti-unting muling pagbangon ng ekonomiya. Sa tulong ng media, pinakita

ng Thailand sa daigdig ang malaking halaga na ginugugol nito sa pagbigay lunas sa
mga may sakit na AIDS at HIV sa bansa. Hinikayat din ang iba’t ibang drug
companies sa agarang pagpapababa ng presyo ng gamut para sa nasabing sakit.

120
2001- Pagwawagi sa halalan ng New Thai Love Thai party sa poamumuno ni
Thaksin Shinawatra.

FEDERATION OF MALAYSIA

1826 – Pinagsanib ng mga British ang kanilang mga himpilan sa Malacca, Penang
at Singapore upang buuin ang Colony of Straits Settlements, mula dito ay pinalawak
nila ang kanilang impluwensiya bilang tagapagtanggol ng Sultanato ng Malay sa
nasabing peninsula.

1895 – Pagsasanib ng apat (4) na estado sa Malay na kinilala bilang Federated

Malay States.

1942-45 –Pananakop ng Japan.

1948 –Pinagsanib ang mga teritoryong kontrolado ng mga British sa Malaya at

kinilala bilang Federation of Malaya.

1948-60 –Pinairal ang State of Emergency upang supilin ang panggugulo ng mga
lokal na komunista.

1957 – Paglaya ng Federation of Malaya mula sa mga British at pamumuno ni

Tunku Abdul Rahman bilang prime minister.

1963 – Ang mga kolonya ng British na Sabah, Sarawak at Singapore ay idinagdag

sa Federation of Malaya upang buuin ang bagong Federation of Malaysia.

1965 – Paghiwalay ng Singapore sa Malaysia na naging 13 estado na lamang.

Nagsimula na din ang pananalakay ng mga komunista sa Sarawak.

1969 –Naganap ang kaguluhan likha ng mga Malay laban sa mga Chinese bunsod
ng kabiguan at tumitinding inggit ng mga ito sa tinamasang kaunlarang
pangkabuhayan ng mga katutubong Chinese.

1970 –Naging bagong prime minister si Tun Abdul Razak matapos ang pagbaba sa
kapangyarihan ni Tunku Abdul Rahman.

Positibong Diskriminasyon sa mga Malay

1971 – Pinasimulan ng pamahalaan ang sapat na partisipasyon ng mga Malay sa

larangan ng pagnenegosyo, edukasyon at serbisyo sibil.

121
 1977 – Pinaalis sa Pan-Malaysian Islamic Party (PAS) ang Kelantan chief minister,
lumikha ito ng kaguluhan at nagresulta tuluyang pagkatanggal ng PAS sa BN
coalition.

1978-89 – Pinahintulutan ng pamahalaan ang mga Vietnamese refugees na

pansamantalang magkanlong sa Malaysia upang makaiwas sa suliranin ng mga ito
sa kanilang bansa.

1981 – Pagkahalal ni Mahathir Mohamad bilang prime minister.

1989 – Lumagda ang mga lokal na komunista ng kasunduang pangkapayapaan sa

pamahalaan.

1990 –Lumagda ang mga komunista sa Sarawak ng kasunduang pangkapayapaan

sa pamahalaan

1993 – Ang mga Sultans ay inalisan ng proteksyong legal.

Krisis Pinansiyal

1997 –Krisis Pinansiyal sa Asya.

1998 – Alitang pulitikal nina Prime Minister Mahathir Mohamad at deputy nito na si
Anwar Ibrahim na inaasahang hahalili sa kanya. Ang pagkakaiba ng pananawsa
patakarang pangkabuhayanng bansa ang ugat ng nasabing alitan. Inaresto si Anwar
Ibrahim dahil sa kasong sexual misconduct.

2. Ibuod ang teksto na binasa gamit ang napiling graphic organizer.Tiyaking

mailalahad dito ang mahahalagang impormasyon mula sa binasa.

3. Maaari ring magsaliksik sa mga internet websites para sa karagdagang

impormasyon sa paksa.

4. Ipresenta sa klase ang nabuong report sa pamamaraang nais. Humandang

makapagbigay ng mga katanungan ukol dito na sasagutin ng mga kamag-aral.

ISKORIKONG RUBRICS PARA SA ISANG PANGKATANG GAWAIN

KRITERYA 5 4 3 2
Kaalaman sa paksa Higit na Naunawaan ang Hindi gaanong Hindi
nauunawaan paksa, ang mga naunawaan naunawaan
ang mga pangunahing ang ang paksa. Ang
paksa. Ang kaalaman ay paksa.Hindi mga
mga nailahad ngunit lahat ng pangunahing

122
 pangunahing di wasto ang pangunahing kaalaman ay
kaalaman ay ilan, may ilang kaalaman ay hindi nailahad
nailahad at impormasyon nailahad, may at natalakay,
naibigay ang na di maliwanag mga maling walang
kahalagahan, ang impormasyon kaugnayan ang
wasto at pagkakalahad. at di naiugnay mga
magkakaugnay ang mga ito pangunahing
ang mga sa kabuuang impormasyon
impormasyon paksa. sa kabuuang
sa kabuuan. gawain.
Pinagmulan/Pinanggalingan Binatay sa iba’t Binatay sa iba’t Binatay Walang
datos ibang saligan ibang saligan ng lamang ang batayang
ang mga impormasyon saligan ng pinagkunan, at
kaalaman tulad ngunit limitado impormasyon ang mga
ng mga aklat, lamang. sa batayang impormasyon
pahayagan, aklat lamang. ay gawa-gawa
video clips, lamang.
interview, radio
at iba pa.
Organisasyon Organisado Organisado ang Walang Di-organisado
ang mga paksa mga paksa sa interaksyon at ang
at sa kabuuan kabuuan at ugnayan sa paksa.Malinaw
maayos ang maayos na mga kasapi, na walang
presentasyon presentasyon walang preparasyon
ng gawain ang ngunit di – malinaw na ang pangkat.
pinagsama- masydong presentasyon
samang ideya nagamit nang ng paksa, may
ay malinaw na maayos ang graphic
naipahayag at mga graphic organizer
natalakay gamit organizer ngunit hindi
ang mga nagamit sa
makabuluhang halip ay
graphic nagsilbing
organizer palamuti
lamang sa
pisara.
Presentasyon Maayos ang Maayos ang Simple at Ang paglalahad
paglalahad. paglalahad.May maikli ang ay hindi
Namumukod- ilang presentasyon. malinaw,
tangi ang kinakabahan at walang
pamamaraan, kahinaan ang gaanong
malakas at tinig. preparasyon.
malinaw ang
pagsasalita,
sapat para
marinig at
maintindihan
ng lahat.

123
 PAMPROSESONG TANONG

1. Ano ang mahihinuha sa pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal at

pamahalaan ng China, Myanmar, Thailand at Malaysia?
2. Paano nakaapekto sa mga mamamayan ng mga bansang nabanggit ang
nasabing pagbabago?
3. Ano ang maaaring idulot sa mga nabanggit na bansa kung hindi
naganap ang mga nasabing pagbabago?
4. Bilang isang Pilipino, bakit mahalaga sa iyo na maunawaan ang mga
pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal at pamahalaan ng mga
nasabing bansa?

Malaki ang ginampanan ng mahusay na pamamahala ng mga namumuno

sa mga bansa ng Silangan at Timog Silangang Asya sa pagbabagong naganap dito
mula sa ika-16 hanggang 20 siglo. Ang mabuting hatid ng husay na ito sa
pamumuno ay masasalamin sa napakabilis na pag-usad ng ekonomiya ng
karamihan sa mga bansang ito sa rehiyon. Hinangaan ng marami ang kaunlarang
tinamasa ng Japan,Korea, Singapore, Taiwan, at Thailand. Hindi rin matatawaran
ang pinakikitang sigla ng China sa larangan ng ekonomiya at unti-unting pag-usad
ng kabuhayan ng mga bansa sa dalawang nabanggit na rehiyon. Ang lahat ng ito ay
mauugat sa pagbabago ng mga nasabing bansa sa kanilang sistemang pulitikal at
mahusay na pamahalaan.

GAWAIN BLG 5: KALAGAYANG PANG-EKONOMIYA NG ASYA SA

KASALUKUYAN

ECONOMIC CRISIS sa Asya

Sa simula ng Hulyo 1997 lumikha ng labis na pangamba sa buong daigdig ang krisis
pinansiyal na nararanasan sa Asya. Ang Japan, Thailand at karamihan sa mga bansa sa
Timog Silangan Asya kabilang ang Pilipinas ay dumaranas ng suliraning ito. Ang krisis na
ito ay sinasabing epekto ng tulad na suliraning kinaharap din ng mga bansang maunlad na
kanluranin. Nahirapan ang mga bansa sa Asya na balikatin ang mga dating responsibilidad
bunsod ng pagbabayad sa mga utang panlabas na kanilang dapat bayaran. Para alalayan
ang mga bansang labis na naaapektuhan ng economic crisis ay naglaan ang International
Monetary Fund (IMF) ng $40 Billion para sa programa.Lubos itong napakinabangan ng mga

124
bansang South Korea, Thailand, at Indonesia.Batay sa artikulong sinulat ni Martin Khor,
Direktor ng Thirld World Network na “The Economic Crisis in East Asia: Cause Effects and
Lessons ang mga sumusunod ay naging sanhi ng krisis:

1. Maling sistema ng pamamahala sa pagbabangko at iba pang institusyong pinansiyal;

2. Di-pagkakasundo ng pamahalaan at ng mga sektor ng negosyante
3. Maling patakaran sa pagkakaroon ng fixed exchange rate sa halaga ng dolyar.

Bunsod ng krisis pinansiyal na ito ay sumidhi ang pagnanais sa aspektong pulitikal sa

Thailand ay nagretiro si Prime Minister General Chavalit Yongchaiyudh at sa Indonesia si
Pangulong Suharto. Sa kabilang banda, isinilang naman sa panahong ito ang bagong bansa
sa Timog Silangang Asya, ang East Timor. Sa pagsisimula ng 1999, naobserbahang muling
unti-unting bumabangon ang ekonomiya ng mga apektadong bansa bunsod ng muling
pagtaas ng pamumuhunan, mataas na koleksiyon ng buwis at iba pa.

ECONOMIC MIRACLE sa Asya

Ang mga bansang Singapore, South Korea at ang mga special administrative region
ng Tsina na Hongkong at Taiwan ay kinilala bilang Four Asian Dragons sa larangan ng
ekonomiya.Kinilala ang mga ito bunsod na 7% kada taon na pag-unlad na kanilang
tinamasa.Ipinakilala ng mga nasabing bansa ang napakabilis na pagsulong sa
industriyalisasyon sa pagitan ng 1960’s-1990’s. Nagsilbing modelo sa iba pang papaunlad
na bansa sa rehiyon ang kanilang karanasang natamo.
Bigyang pansin ang Antas ng Pagtamo ng Per Capita Gross Domestic Product
(GDP) mula 1960-2000 ng mga ilang piling bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.

Flying Geese Paradigm

Ito ay tumutukoy sa pananaw ng ekonomistang buhat sa Japan na si Kaname

Akamatsu. Unang nabuo ang pananaw na ito ni Akamatsu noong 1930 subalit
sumikat lamang noong 1960’s matapos niyang ilimbag ang kanyang mga ideya na
pinamagatang “ Journal of Developing Economies “ . Sa kanyang modelo ay
simbolikong ipinapakita ang iba’t ibang antas ng kalagayang pangkabuhayan ng
mga bansa sa Asya. Ang mga bansa ay nasa pormang nakabaligtad na “V”. Ang
bansang Japan ang siyang nangunguna sa direksiyong tinatahak ng iba pang gansa
o bansa sa Asya. Itinuturing na isang ganap ng industriyalisadong bansa ito kung
kaya’t may kakayanang mamuno. Sinusundan naman ito ng mga bansang South
Korea, Singapore, at ang Hongkong na itinuturing na Newly Industrialized

125
Economies (NIE). Ang mga bansang New NIC na kabilang sa ASEAN gaya ng
Indonesia, Malaysia, Philippines at Thailand ang sumusunod. Pinakadulo naman sa
hanay ang China, Vietnam at iba pang bansa sa Asya. Masasalamin sa modelo na
ito ni Akamatsu ang katanyugan ng ekonomiya ng Japan na di sinasang-ayunan ng
China bunsod ng pagnanais din nito na mamuno. Naniniwala rinsiya na ang mga
nasa dulong bahagi ay may kakayanan pang mabago ang kapalaran tulad ng
karanasang pinagdaanan din ng Japan sa nakaraan.

Talahanayan 1.1 Antas ng Pagtaas ng Per Capita GDP 1960-2000

Bansa 1960 1970 1980 1990 2000
Silangang Asya
China 111.73 119.87 167.62 349.15 824.03
*Hongkong 3007.55 5946.5 11289.5 18813 24218
Japan 8398.53 20465.5 28295.9 39955.4 44830.4
South Korea 1324.88 2282.94 3910.28 7967.39 13062.2
Timog Silangan Asya
Indonesia 248.91 297.6 503.01 776.39 13062.2
Malaysia 974. 99 1370.65 2297.11 3104.03 4796.6
Philippines 724.7 867.39 1172.85 1090.86 1167.39
Singapore 2675.86 5426.4 11048.2 17693 28229.6
Thailand 464.97 752.24 1117.11 1998.61 2804.93

Pinagkunan: ucatlas.usc.edu?output.edu.php
*Special Administrative Region of China

PAMPROSESONG TANONG

1. Ano-ano ang tinuturong sanhi ng ng economic crisis na naganap sa Asya?

2. Ano ang pinatutunayan ng mga datos sa Talahanayan 1.1?
3. Sumasang-ayon ka ba sa pananaw ni Akaname Akamatsu kung ang
pagbabatayan ay ang kasalukuyang panahon? Bakit?

GAWAIN 6: GAME NA! Sa pamamagitan ng 3-2-1- Chart

alamin ang mga nabuong kaisipan at katanungan ng iyong mga
kamag-aral.

126
 3 Things You Found Out

2 Interesting things

1 Question You Still Have

Pamprosesong Tanong
1. Ano ang pagkakatulad o pagkakaiba ninyo batay sa iyong binasa ukol sa
kalagayang pang-ekonomiya ng Asya sa kasalukuyang panahon?
2. Naniniwala ka ba na nagkaroon ng pagsulong sa ekonomiya ang mga bansa
sa rehiyong Silangan at Timog Silangang Asya? Patunayan ang iyong sagot.

GAWAIN BLG 7: COMPLETE IT! Gamit ang talahanayan ng Antas ng

Pagtaas ng Per Capita GDP mula 1960-2000 ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya ay buuin mo ang diwa ng mga
sumusunod na pangungusap.

1. Ang mga bansa sa Silangang Asya ay……

2. Ang mga bansa sa Timog Silangang Asya ay……
3. Ang bansang …… sa Silangang Asya ay may pinakamataas na antas ng Per
Capita GDP samantalang sa Timog Silangang Asya ay ang …..
4. Ang bansang…. Sa Silangang Asya ay may pinakamababang antas ng Per
Capita GDP samantalang sa Timog Silangang Asya ay ang …..
5. Ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya batay sa talahanayan
ng Per Capita GDP 1960-2000 ay nagpapatunay na…….
6. Ang pagkakaroon ng mataas na Per Capita GDP ay indikasyon ng …….

GAWAIN BLG 8: NEOKOLONYALISMO

Naunawaan mo na ang Asya ay minsang pinaghati-hatian ng mga

mananakop na kanluraning bansa.Gumamit ang mga Asyano ng mapayapa at
marahas na pamamaraan upang makamit nila muli ang kalayaan. Subalit masasabi
nga bang ganap na naging malaya ang bawat bansa matapos silang makapagtatag
ng kanilang sariling pamahalaan? Sa pagwawakas ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig ay nagkaroon ng bagong paraan ng pananakop na tinatawag na

127
Neokolonyalismo. Ito ay ang di-tuwirang pagkontrol sa isang malayang bansa ng
isang makapangyarihang bansa
Ang bansang Japan matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay
nakaranas ng neokolonyalismo mula sa United States of America. Ang iba pang
bansa tulad ng Vietnam at Pilipinas ay tulad din ang naranasan sa Japan. Ang
pagkakaloob ng tulong pinansiyal, at militar ay ilan lamang sa anyo ng
neokolonyalismo. Sa aspektong ito, lumalabas na tinutulungan ng mga kapitalistang
bansa o maunlad na bansa ay ang mga dating kolonya na kalimitan ay nasa Asya at
Aprika. Nagkakaroon ng mga kasunduang legal sa magkabilang bansa upang
maging posible ang pagbibigay at pagtanggap ng mga tulong na ito. Sa kabilang
banda, hindi maitatanggi na labis din ang kapakinabangang tinatamasa ng mga
kapitalistang bansa sa ganitong sitwasyon. Katulad ng pagtataguyod at
pamumuhunan sa mga bansang kanilang tinutulungan.
Samantala kahit sa kasalukuyan ay masasalamin pa rin sa mga bansang
kanilang tinulungan ang impluwensiyang pulitikal, cultural at sosyal. Naging
instrumento rin nila sa kanilang neokoloyalismo
ang mga institusyon katulad ng International Monetary Fund (IMF), World Bank
(WB) at maging United Nations (UN) . Bunga nito, ang kulturang kanluranin ay
bahagi ng halos lahat ng bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.Ito ay isang
matibay na patunay na niyakap ng mga Asyano ang kanilang
kalinangan.Pinatutunayan din nito ang pananatili ng kontrol o kung di-man ay ang
impluwesiya ng mga dating mananakop na bansa.

PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang Neokolonyalismo?
2. Nagaganap pa ba ang Neokolonyalismo sa kasalukuyan?
Patunayan?
3. Bakit itinuturing ang mga institusyon katulad ng International
Monetary Fund (IMF), World Bank (WB) at maging United Nations
(UN) na instrumento ng neokolonyalismo?

Ngayon na maliwanag na sa iyo ang tinatawag na

neokolonyalismo, tiyak na may iba kang pagtingin at saloobin sa
isyu na ito. Ilahad mo ang iyong pananaw at saloobin sa
pamamagitan ng iyong aktibong paglahok sa susunod na gawain.

GAWAIN BLG 9: WHAT’S ON YOUR MIND?

Sa pamamagitan ng “One Minute Essay” bumuo ka ng sanaysay ukol sa
sumusunod na paksa.

a. Neokolonyalismo: Mabuti o di mabuti para sa mga Asyano?

b. Globalisasyon: Isang Paraan ng Neokolonyalismo?

128
 Rubrics sa Pagsulat ng Sanaysay
Puntos Lebel Pamantayan: Katangian ng Isinulat na Komposisyon
10 Napakahusay • Buo ang kaisipan, tuloy-tuloy ang daloy, kumpleto ang detalye
ng kaganapan sa kasaysayan na tinalakay
• Malinaw ( hindi na manghuhula pa ang babasa kung ano ang
layunin ng sumulat) at nakabatay sa tunay na pangyayari
• Gumamit ng wastong bantas.
8 Mahusay • May kaisahan at may sapat na detalye ng kaganapan sa
kasaysayan na tinalakay na nakabatay sa tunay na pangyayari
• May malinaw na intensyon na makapagbigay ng mensahe na
nakabatay sa kasaysayan
• Gumamit ng wastong bantas
6 Katamtaman • Tuloy-tuloy ang daloy, may kaisahan, kulang sa detalye ng
kaganapan sa kasaysayan,
• Di-gaanong malinaw ang intensyon
• Gumamit ng wastong bantas
4 Mahina • Hindi ganap ang paglalahad ng detalye ng kaganapan sa
kasaysayan
• Di-malinaw ang intensyon
• Hindi wasto ang bantas na ginamit
2 Napakahina • Hindi buo at tuloy-tuloy ang daloy, walang sapat na detalye ng
kaganapan sa kasaysayan
• Malabo ang intensyon
• Di-wasto ang bantas

Naging mahusay ba ang ginawa mong essay batay sa iyong nakuhang puntos?
Anong paksa ang iyong napili? Sigurado ako na malaya mong nailahad ang iyong
saloobin at opinyon.Ipagpatuloy mo na muli ang iyong pag-aaral, ngayon naman ay
alamin mo ang mahalagang kontribusyon ng mga babae sa pagbabagong naganap
sa Asya.Handa ka na ba? Simulan mo na ang pagbabasa.

GAWAIN BLG 10: ANG KABABAIHAN SA KASALUKUYANG ASYA

Ang ika-16 hanggang 20 siglo ay nagsilbing oportunidad sa mga

kababaihan para mapalawak ang kanilang papel sa lipunan at maitaguyod ng may
mataas na paggalang at pagkilala.Narito ang ilan sa mga kababaihan sa Silangan at
Timog Silangang Asya na gumawa ng kanilang pangalan bunsod ng kanilang
naiambag. Kilalanin ang ilan sa kanila.

129
 Pangalan Bansa Mahalagang Nagawa
Mitsu Tanaka Japan Nagtatag ng Garrupo Tatakan
Onuatachi
(Fighting Women Group) at layong
tutulan ang abortion at itaguyod
ang mga karapatan ng babae.

Corazon Aquino Philippines Unang babaeng pangulo ng bansa

at kinikilala bilang Ina ng
Demokrasya.

Aung San Suu Kyi Burma Pinuno ng National League for

Democracy at Nobel Peace
Laureate

Megawati Sukarnoputri Indonesia Unang babaeng pangulo ng

Indonesia

Mapupuna na maraming kababaihan na ang tumanyag sa ibat-ibang larangan

maliban sa mga nabanggit .Isa itong malaking tagumpay ng mga babae sa rehiyon
na minsan sa kasaysayan ay itinuring na di gaanong mahalaga.Ipinaloob na din ng
ibat-ibang bansa sa kanilang saligang batas ang mga karapatan ng babae na
layuning maitaguyod ito para sa kanilang kapakanan.Hindi rin matatawaran ang
malaking partisipasyon ng mga babae sa pag-akyat ng ekonomiya ng kanilang

130
bansa. Sa Pilipinas ang grupong Gabriela ay kilala sa pakikipaglaban sa karapatan
ng mg babae. Isa ito sa party list ng Kongreso ng Pilipinas.

PAMPROSESONG TANONG
1. Bakit maituturing na kahanga-hanga ang mga nagawa nang mga kababaihan
na nabanggit sa tsart?
2. Maituturing mobang mahalaga sa kasalukuyang panahon ang ginagampanan
ng mga kababaihan? Bakit?
3. Sino sa mga kababaihan sa kasalukuyang panahon sa Silangan at Timog
Silangang Asya ang labis mong hinahangaan? Bakit?

Batid mo ba ang iba’t ibang isyu na kinasasangkutan ng mga babae sa

kasalukuyang panahon? Ano ang opinyon at saloobin mo ukol dito?
Ipahayag mo ito sa pamamagitan ng paglahok mo sa susunod na gawain.

GAWAIN BLG 11: PUNTO DE BISTA! Pag usapan sa inyong pangkat

ang mga isyu na kinakaharap ng mga kababaihan sa kasalukuyan. Gamitin
ang tsart sa ibaba matapos ang talakayan.

Isyu Dapat Di-dapat Paliwanag

1. Paglahok ng babae
sa pulitika
2. Pagtatrabaho ng
babae sa labas ng
bansa
3. Abortion
4. One Child Policy
5. RH Law

Kamusta ang naging talakayan ninyo sa pangkat? Marahil ay masasabi mong tunay
na hindi madali ang papel ng isang babae at tunay na siya ay mahalaga sa bansa.
Ang pagkakaroon ng edukasyon ng mga bansa sa Asya ay masasabing isang
mahalagang salik sa pagbabagong pananaw na ito sa kahalagahan ng babae sa
bansa. Alamin mo sa susunod na gawain ang antas ng edukasyon ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya.

GAWAIN BLG 12: ANG KAHALAGAHAN NG EDUKASYON SA MGA

131
 ASYANO
Itinuturing ng maraming Asyano ang edukasyon na isa sa kanilang
pangunahing pangangailangan. Naniniwala sila na ito ay isang tiyak na paraan para
maiahon ang kanilang sarili buhat sa kahirapan.Sa kabilang banda, marami pa ring
Asyano ang walang sapat na edukasyon kung ikukumpara sa iba pang kontinente
sa daigdig ayon sa UNESCO. Tunghayan ang talahanayan kaugnay sa Illiteracy
Rate Adult sa Silangan at Timos Silangang Asya
Education: Illiteracy Rate Adult (% of Females/ Male Ages 15 and above)

Bansa 1970 1980 1990 2000

Silangang Asya B L B L B L B L
China 64.48 33.84 47.82 22.02 33.08 13.55 23.72 8.34
Hongkong 35.29 7.88 23.76 5.98 5.63 4.65 9.83 3.46
Japan
South Korea 19.89 6.26 11.07 3.15 6.56 1.61 3.59 0.86
Timog Silangang
Asya
Brunei 58.78 27.6 32.54 14.83 20.6 8.99 11.9 5.42
Cambodia 74.4 28.88 62.31 25.05 51.9 22.16 42.89 20.22
Indonesia 56.08 40.53 27.41 18

Malaysia 54.09 29.78 37.54 19.87 25.52 13.05 16.56 8.57

Myanmar 43.39 16.68 34.11 14.53 25.69 12.62 19.47 11.05
Philippines 18.29 14.59 12.09 10.06 8.12 7.06 4.87 4.54
Thailand 27.29 11.99 17.37 7.5 10.51 4.64 6.12 2.85
Singapore 40.46 14.1 26.19 8.67 16.73 5.51 11.62 3.73
Vietnam 27.63 8.93 19.2 6.68 13.1 5.51 8.62 4.46

Pananda: B – babae L – lalaki

Marahil ay nagtataka ka kung bakit wala sa tahanayan sa Silangang Asya

ang Japan. Ito ay sa kadahilanang halos lahat ng mamamayan dito ay nakababasa
at nakasusulat na siyang naging instrumento nito sa pag-unlad.Para palalimin pa
ang iyong kaalaman dito, basahin ang Batayang Aklat, Asya Pag usbong ng
Kabihasnan, mga pahina 368-376.

PAMPROSESONG TANONG

1. Aling bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya ang may

pinakamalaking illiteracy rate?
2. Aling bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya ang may
pinakamataas na illiteracy rate?
3. Anong konklusyon ang mahihinuha mula sa talakayang sinuri?
4. Paano nakaaapekto sa mga bansang nabanggit ang pagkakaroon ng mataas
na illiteracy rate? o mababang illiteracy rate?Ipaliwanag

132
 5. Ano ang mga mungkahi mong solusyon para mabawasan ang bilang ng di
marunong bumasa at sumulat sa ating bansa? Ipaliwanag ito.

GAWAIN BLG 13: ASK ME WHY? Panuto: Sa pamamagitan ng

pamamaraang Debate, pag-usapan sa klase ang isyu na :

“Ang Edukasyon ay susi sa kaunlaran ng isang bansa

Rubrics for Debate

Pamantayan Napakahusay Mahusay Nagsisimula

(3 puntos) (2 puntos) (1 punto)
Posisyong pinili Natukoy nang Natukoy ang Hindi malinaw ang
20% malinaw ang posisyon subalit may posisyon
kalabasan ng ilang kalalabasang
posiyong pinili posisyon ang hindi
malinaw
Batayan ng mga Ibinatay sa datos ng Ibinatay sa kultura, Ibinatay sa
pahayag kasaysayan. kinagisnang nararamdaman o
25% paniniwala o instinct emosyon
Kaugnayan ng mga Ang mga pahayag ay May ilang pahayag Ang mga pahayag ay
pahayag sa paksa nagpapamalas ng na walang napapamalas ng
30% lubos na pagkaunawa kaugnayan sa paksa walang pagkaunawa
sa posisyon o sa paksa
argument
Paninnindigan sa Matatag ang May kaunting agam- Hindi napanindigan
posisyong pinili paninindigan sa agam sa posisyong ang posisyong pinili
25% posisyong pinili pinili

Maliban sa edukasyon, ang relihiyon ay may mahalagang ginampanan din sa

pagbabagong naganap sa Asya, alamin mo ito sa susunod na gawain.

GAWAIN BLG 14: ANG RELIHIYON SA ASYA SA IBA’T IBANG ASPETO

NG PAMUMUHAY

Sa Silangang Asya ay nananatiling matatag ang Buddhism, Shintoism,

Confucianism, at Taoism bilang relihiyon. Samantala sa Timog Silangang Asya ang
Islam at Kristiyanismo ay mababakas pa rin. Sa paglipas ng panahon, napatatag ng
mga relihiyong ito ang pamilyang Asyano. Sa ilang pagkakataon ito ay sanhi rin ng
pagbubuklod tungo sa pagbabagong pampulitika. Sa Pilipinas noong 1986 ay
nagtagumpay ang mga pari at madre na bigkisin ang sambayanang Pilipino upang
maipakilala sa buong daigdig ang isang mapayapang rebolusyon. Ang EDSA People

133
Power Revolution ay ang sanhi ng pagpapatalsik kay dating Pang.Marcos. Bagamat
ang ilang pagkakataon ng di pagkakaunawaan sa ilang bansa ay nag-uugat din sa
aspektong panrelihiyon tulad ng sa Mindanao at East Timor.

PAMPROSESONG TANONG
1. Ano-ano ang mga relihiyong umiiral sa Silangan sa Silangan at Timog
Silangang Asya?
2. Bakit itinuturing na mahalaga ang relihiyon sa aspeto ng pamumuhay sa
mga Asyano?
3. Naniniwala ka ba na nanatiling makapangyarihan ang simbahang Katoliko
sa Pilipinas? Patunayan.

GAWAIN BLG 15: WHAT’S YOUR STAND? YES OR NO CARD. Itaas ang
YES card kung sumasang-ayon ka sa pahayag at NO card kung tutol ka
dito.Humandang maipaliwanag ang iyong sagot.
OO HINDI PALIWANAG
1. Pagkakaroon ng opisyal na
relihiyon ng isang bansa.
2. Panghihimasok ng simbahan sa
gawaing pulitikal
3. Paglahok sa halalan ng mga alagad
ng simbahan
4. Pagganap sa mga gawaing
pansibiko ng simbahan
5. Pagpapahintulot sa mga babae na
mamuno sa simbahan.
Tunay na malaki ang ginampanan ng relihiyon sa paghubog ng buhay sa
Asya. Hindi lamang ang mga pangunahing relihiyon sa daigdig ang naiambag
ng Asya kundi maging ang mga katangi-tangi nitong mga mamamayan.
Kikilanin mo ang ilan sa mga asyanong hinangaan sa daigdig,ipagpatuloy mo
ang gawain.

GAWAIN BLG 16: PAMANA NG SILANGAN AT TIMOG -SILANGANG

ASYA SA DAIGDIG

Ang Silangan at Timog Silangang Asya ay binigyan ng mga mahuhusay na

mamamayang nakilala sa ibat-ibang dako ng daigdig. Hinahangaan ang kanilang
husay at galing sa larangang ng isports at panitikan. Ang ilan sa kanila ay makikita
sa talahanayan

Kontribusyon Bansa Larangan

1. Lydia De Vega –Mercado Philippines Athletics

134
 2. Paeng Nepomuceno Philippines Bowling
3. Efren “Bata” Reyes Philippines Billiards
4. Manny Pacquiao Philippines Boxing
5. Viswanathan Anaud India Chess
6. Yao Ming China Basketball
7. Jung Koo Chang Korea Boxing
8. Murashaki Shikibu Japan Panitikan
9. Gao Xingjian China Panitikan

Pamana din ng Silangan at Timog Silangang Asya ang orkestrang Gamelan

sa Indonesia, ang dulang Noh at Kabuki ng Japan. Ang mga ito ay lalong
nagpatanyag sa rehiyon ng Asya sa daigdig.

Kahanga-hanga sila di ba? Tulad nila kaya mo ring magtagumpay kung

paghuhusayan mo pa ang iyong pag-aaral at patuloy mong tutuklasin ang iyong
kakayanan. Tignan natin kung paano mo mailalahad ang iyong pagmamalaki bilang
isang Asyano.

GAWAIN BLG 17: PROUD TO BE ASIAN!

Kaugnay sa mga naunawaan mong ilan sa mga ambag ng Silangan at Timog
Silangang Asya sa kabihasnan, buuin ang talata sa pamamagitan ng paglalagay ng mga
salitang bubuo sa diwa nito.

Ang Silangan at Timog Silangang Asya ay__________________________ sa

daigdig____________________na dapat nitong____________________________.
Pinatunayan ng mga mamamayan sa rehiyonh ito ng Asya na ________________. Bilang
kabataan ng kasalukuyang henerasyon nais kong _______________ upang patuloy na
____________ ang Silangan at Timog Silangang Asya sa daigdig. Magagawa kong
______________ ang mga ambag na ito ng Silangan at Timog Silangang Asya sa
pamamagitan ng _______________________.

Bago mo ganap na iwanan ang yugtong ito ng modyul ay iyong balikan

ang naging kasagutan mo sa IRF Worksheet at Poll Opinyon. Handa ka na
ngayong buuin ang iyong IRF Worksheet. Sa iyong mga sagot sa Poll Opinyon,
ilan ang tama? Ilan naman ang Mali? Ngayon ay nalinang na sa iyo ang mga
pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya sa
transisyunal at makabagong panahon.
Handa ka na ngayong pagnilayan at higit pang unawain ang araling ito.

135
Pagnilayan at Unawain…………..

Sa bahaging ito ng modyul ay alam kong madali mo nang masasagot ang

mga gawain bunsod ng kaalamang iyong natamo. Tandaan, iyong patuloy na
inaaral ang mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang
Asya sa transisyunal at makabagong panahon.Pagbutihan mo pa sa susunod
na gawain.
GAWAIN BLG 18: ALAM KO NA! Paghambingin mo ang mga
pagababagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya gamit ang
Compare ang Contrast Diagram.

Paksa 1: Silangang Asya Paksa 2: Timog Silangang Asya

Paano nagkakatulad?

Paano nagkakaiba?

Kaugnay sa:
Pamahalaan
Ekonomiya
Edukasyon
Relihiyon
Kontribusyon

Ibahagi sa klase ang natapos na gawain.

Napakarami mo ng natutuhan mulsa mga aralin at gawain sa mga naunang pahina.

Sigurado ako na marami kang bagong natuklasan tungkol sa Silangan at Timog
Silangang Asya,sa susunod na gawain muling susubukin ang mga natutuhan mong
ito,ipagpatuloy mo ang pagsagot.

GAWAIN BLG 19: TUKLASIN MO!

136
 1. Kilalanin ang mga personalidad na tumanyag sa Silangan at Timog
Silangang Asya bunsod sa mga pagbabagong naganap dito mula sa
tradisyunal patungong makabagong panahon.
2. Pumili ng graphic organizer na iyong magagamit upang maipakita ang
mahahalagang detalye ng iyong sinaliksik.
3. Ibahagi ito sa klase bago ganap na isumite sa guro.

PAMPROSESONG TANONG

1. Bakit tumanyag ang mga nabanggit na personalidad?

2. Paano mo tutularan ang mga nagawa nila ?
3. Nakatulong ba sila sa pagbabagong naganap sa Asya?Patunayan.

Magaling! Nagagalak ako at nalampasan mo ang mga gawain

sa tatlong naunang bahagi. Malapit mo nang matapos ang pagsagot
sa modyul na ito.Ang huling bahagi ay ang ilipat at isabuhay.
Good Luck!

Ilipat at isabuhay…….

Narating mo na ang huling bahagi ng modyul na ito. Sa

puntong ito nais kong unawain mong mabuti ang sitwasyon na
isinasaad dito sa pamamagitan ng paglalagay mo ng iyong sarili
sa gampaning isinasaad.Sa gawaing ito ay masusukat natin ang
iyong tinamong kaalaman sa mga nakaraang modyul.Ang iyong
gawain ay mamarkahan gamit ang rubrics.

Bunsod ng iba’t ibang suliraning kinakaharap sa Silangang Asya at Timog –

Silangang Asya nagpasya ang mga bansang bumubuo dito na magdaos ng isang
kumperensiya upang talakayin ang mga naturang suliranin. Bilang isang kinatawan
ikaw ay inaasahang makapagbigay ng mga mungkahi kung paano lulutasin ang mga
nasabing suliranin. Ang iyong mga mungkahi ay ilalahad sa mga iba pang kinatawan
ng kumperensiya sa pamamagitan ng power point presentation. Ang iyong
mungkahi ay mamarkahan batay sa mga sumusunod na pamantayan: kaalaman sa
paksa, pinaghalawan ng datos, organisasyon, presentasyon, kaangkupan ng
mungkahi.

137
Goal: Talakayin ang mga suliranin na kinakaharap ng Silangan at Timog –
Silangang Asya

Role: Kinatawan ng isang bansa

Audience: Iba’t ibang kinatawan mula sa ibang bansa ng dalawang rehiyon

Situation: May mga suliraning kinakaharap ang mga bansa sa Silangan at Timog –
Silangang Asya na kailangang mabigyan ng agarang solusyon

Performance: Makapaglahad ng proposal sa pamamagitan ng powerpoint

presentation

Standards: Kaalaman sa paksa, pinaghalawan ng datos, organisasyon,

presentasyon, kaangkupan ng mungkahi.

Kriterya 4 3 2 1
Kaalaman sa Higit na Nauunawaan Hindi gaanong Hindi
Paksa nauunawaan ang paksa ang maunawaan maunawaan
ang mga mga ang paksa. ang paksa ang
paksa. Ang pangunahing Hindi lahat ng mga
mga kaalaman ay pangunahing pangunahing
panguhaning nailahad kaalaman ay kaalaman ay
kaalaman ay ngunit di-wasto nailahad may hindi nailahad
nailahad at ang ilan: may mga maling at natalakay at
naibigay ang ilang impormasyon walang
kahalagahan, impormasyon at hindi kaugnayan
wasto at na hindi naiugnay ang ang mga
magkaka- maliwanag ang mga ito sa pangunahing
ugnay ang pagkakalahad. kabuuang impormasyon
mga paksa. sa kabuuang
impormasyon Gawain.
sa kabuuan.
Pinaghalawan Binatay sa Ibinatay sa Ibinatay Walang
ng Datos iba’t ibang iba’t ibang lamang ang batayang
saligan ang saligan ang saligan ng pinagkunan at
mga kaalaman mga impormasyon ang mga
tulad ng mga impormasyon sa batayang impormasyon
aklat, ngunit limitado aklat lamang. ay gawa-gawa
pahayagan, lamang. lamang.
video clips,
interview, radio
at iba pa.
Organisasyon Organisado Organisado Walang Di organisado
ang mga ang mga interaksyon at ang paksa.
paksa at sa paksa sa ugnayan sa Malinaw na

138
 kabuuan kabuuan atmga kasapi. walang
maayos ang maayos na Walang preparasyon
presentasyon presentasyon malinaw na ang paksa.
ng Gawain ang ngunit dipresentasyon
pinag-sama- masyado ng mga paksa.
samang ideya nagamit nang May
ay malinaw na maayos ang powerpoint
naipapahayag powerpoint presentation
at natatalakay presentation. ngunit hindi
gamit ang mga nagamit at
makabuluhang nagsilbi
powerpoint lamang na
presentation. palamuti sa
pisara?
Presentasyon Maayos ang Maayos ang Simple at Ang
pagkakalahad. paglalahad. maikli ang paglalahad ay
Namumukod May ilang presentasyon. hindi malinaw.
tangi ang kinakabahan Walang
pamamaraan, at may gaanong
malalakas at kahinaan ang presentasyon.
malinaw ang tinig.
pagsasalita
sapat para
marinig at
maintindihan
ng lahat.
Kaangkupan ng Ang mga Ang mga May ilang Maraming mga
Mungkahi mungkahi ay mungkahi ay mungkahi na mungkahi ang
naaangkop sa naaangkop sa hindi hindi angkop
iba’t ibang iba’t ibang naaangkop sa sa ibang
bansa at bansa ibang bansa bansa
sensitibo sa
lahat ng antas
ng lipunan

139
 Panghuling Pagtataya
Sa bahaging ito ay susubukin kung naunawaan mo ang
mga paksang tinalakay. Sagutin ang mga katanungan sa ibaba.
Isulat sa sagutang papel ang iyong kasagutan.

1. Ang pagdating ng mga iba’t - ibang mananakop sa Silangan at Timog –

Silangang Asya ay nagdulot ng maraming pagbabago sa pamumuhay ng
mga Asyano. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng pagbabago sa
aspetong pulitikal ng mga nasakop na bansa?

a. Pagtataguyod ng makabagong sistema ng edukasyon

b. Pagpapatayo ng mga imprastraktura
c. Pagbabago sa paniniwala at relihiyon
d. Pagkawala ng karapatang pamunuan ang sariling bansa

2. Magkakaiba ang pamamaraang ginamit ng mga Asyano sa pagpapamalas ng

damdaming nasyonalismo.

Alin sa mga sumusunod ang mga samahan na itinatag ng mga Pilipino na

naglalayong ipakita ang kanilang pagmamahal sa bayan?
a. Bodi Utomo at Sarekat Islam
b. Kilusang Propaganda at Katipunan
c. Partido Kuomintang at Partido Kunchantang
d. Anti-Facist People’s Freedom League

3. Sa paanong paraan nakaapekto ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa

paglaya ng mga bansa sa Timog Silangang Asya?

a. Marami ang napinsala at namatay

b. Nagpatuloy ang kaguluhan at nagkaroon ng civil war
c. Lumakas ang nasyonalismo at napabilis ang paglaya
d. Umigting ang tunggalian ng ideolohiyang demokratiko at komunismo

140
 4. Ang China ay nakilala sa pagkakaroon ng sistemang dinastiya sa larangan ng
pamamahala. Alin sa mga sumusunod na sistemang politikal ito nahahawig?

a. Demokrasya
b. Monarkiya ( Konstitusyonal )
c. Monarkiya ( Walang takda )
d. One Party Government

5. Suriin ang talahanayan ukol sa bilang ng mga di marunong bumasa at

sumulat ng ilang mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya.
Education: Illiteracy Rate Adult (% of Females/ Male Ages 15 and above)
Bansa 1970 1980 1990 2000
B L B L B L B L
China 64.48 33.84 47.82 22.02 33.08 13.55 23.72 8.34
Hongkong 35.29 7.88 23.76 5.98 5.63 4.65 9.83 3.46
South Korea 19.89 6.26 11.07 3.15 6.56 1.61 3.59 0.86
Philippines 18.29 14.59 12.09 10.06 8.12 7.06 4.87 4.54
Thailand 27.29 11.99 17.37 7.5 10.51 4.64 6.12 2.85
Singapore 40.46 14.1 26.19 8.67 16.73 5.51 11.62 3.73
Pananda: B – babae L - lalaki
Ano ang pinakamabisang naging epekto sa mga bansa sa Silangan at Timog-
Silangang Asya na may mababang illiteracy rate?
a. Nakatulong ang mga mamamayan sa pagpapa-unlad ng ekonomiya ng
bansa.
b. Napanatili ang katatagang pampulitika.
c. Napagyaman ang ugnayan sa loob at labas ng bansa.
d. Nagtungo ang mga mamamaya sa ibang bansa upang magtrabaho.

6. Ang mga sumusunod ay pangyayaring naganap at naging papel ng

nasyonalismo upang makalaya ang bansang Vietnam. Iayos ang mga
pangyayari ayon sa historikal na kaganapan ng bansa.

I. Vietnam War na sinalihan ng bansang Amerika

II. Pagkakahati ng Vietnam sa dalawa dahilan sa magkatunggaling
ideolohiya
III. Pag-iisa ng Vietnam sa pamumuno ni Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh
mula sa kilusang Viet Minh sosyalismo
IV. Pag-iwan sa Timog Vietnam ng Amerika at pagpapasailalim sa kontrol
ng grupong may ideolohiyang komunismo at

a. I, II, III, IV
b. II, I, IV, III
c. III, IV, II, I
d. IV, III, II, I

141
7. Bago maganap ang kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin noong ika-16
hanggang ika-19 na siglo, magkatulad ang patakarang panlabas ng China at
Japan. Subalit magkaiba naman ang kanilang naging tugon sa pagdating ng
mga dayuhang mananakop sa kanilang bansa. Gamit ang venn diagram,
panghambingin ang pakikitungo ng dalawang bansa bago at sa harap ng
kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin.

Pagkakaiba Pagkakaiba

Pagkakatulad

a. Pagkakatulad: Parehas na isinara ang bansa sa mga dayuhan; Pagkakaiba:

Tinanggihan ng China ang mga dayuhan. Tinanggap ng Japan ang mga
dayuhan.
b. Pagkakatulad: Parehas na isinara ang bansa sa mga dayuhan; Pagkakaiba:
Tinaggap ng China ang mga dayuhan. Tinanggihan ng Japan ang mga
dayuhan.
c. Pagkakatulad: Parehas na binuksan ang bansa sa mga dayuhan;
Pagkakaiba: Tinaggap ng China ang lahat ng mga Kanluraning bansa.
Tinanggap ng Japan ang bansang United States.
d. Pagkakatulad: Parehas na binukasan ang bansa sa mga dayuhan.
Pagkakaiba. Tinanggap ng China ang United States. Tinaggap ng Japan
ang lahat ng mga Kanluranin.

8. .Sina Gloria Macapagal-Arroyo, Maria Lourdes Sereno, Lydia De Vega-

Mercado, Lea Salonga at iba pa ay pawang mga Pilipinang tumanyag sa loob
at labas ng bansa. Alin sa mga sumusunod na pahayag ang nagsasaad ng
kahalagahan ng katanyagang tinamo ng mga nabanggit na kababaihan?

a. Pinatunayang kayang higitan ng mga babae ang mga lalaki.

b. Higit ang talino at kasanayang taglay ng mga babae.
c. Mas may pagpapahalaga at tiwala ang lipunan sa mga babae.
d. May taglay ng karapatan at kalayaan ang mga babae.

9. Ang isyu tulad ng same sex marriage ay nanatiling kontrobersiyal na usapin

sa mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya partikular na sa
Pilipinas. Ano ang mahihinuha sa kaisipan ng mga Asyano ukol sa usapin na
ito?

142
 a. Ang kulturang kanluranin ay hindi tanggap ng mga Asyano.
b. Nanatiling tradisyonal ang kaisipan at saloobin ng mga Asyano.
c. May mataas na pagpapahalaga ang mga Asyano sa kanilang kultura at
relihiyon.
d. Ang mataas na edukasyon ng mga Asyano na nakatulong sa kanilang
pagpapasya sa buhay.

10. Sa paglipas ng panahon ay patuloy na nadaragdagan ang pangalan ng mga

Asyanong nagtatagumpay sa iba’t ibang larangan ng palakasan sa daigdig.
Paano nakaapekto ang tagumpay na ito ng mga bansang Asyano sa
pananaw ng mga bansa sa daigdig?
a. Naging sentro ng kontrobersiya ang tagumpay na natamo ng mga Asyano.
b. Kinilala ang Asya sa larangan ng palakasan bilang isang powerhouse.
c. Itinuring na balakid ng ibang mga bansa ang tagumpay na tinamo ng mga
Asyano sa kanilang sariling hangarin.
d. Maraming atletang Asyano ang hinangad ng ibang mga bansa na makuha
nila.

11. Pahayag 1: Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangan Asya
na naghangad nang kalayaan sa pananakop ng mga bansang Kanluranin ay
lumaya sa pagyakap sa kaisipang liberal at ideya ng demokrasya

Pahayag 2: Ang pananakop at paniniil ng mga bansa sa Silangan Asya at

Timog Silangang Asya ay naglunsad ng pag-usbong ng diwang makabansa
bilang tugon sa pang-aabuso ng mga kanluranin
a. Pahayag 1 ay tama, pahayag 2 ay mali
b. Pahayag 1 ay mali, pahayag 2 ay tama
c. Lahat ng pahayag ay tama.
d. Lahat ng pahayag ay mali.

12. Para sa aytem na ito, suriin ang flowchart

Panahon ng Pagpapatupad ng iba’t ibang Pag-usbong ng damdaming

patakaran na nagpahirap sa mga Nasyonalismo ng mga Asyano
Kolonyalismo at Asyano
Imperyalismong
Kanluranin
a. Ang
Paglayapanahon ngAsyano
ng mga bansang Imperyalismong
mula sa mga Kanluranin ay sinundan
Pagharap ng mgangAsyano
pag-usbong
sa ng
dayuhang mananakop
damdaming Nasyonalismo sa mga Asyano mga kasalukuyang hamon
b. Maiuugnay ang kasalukuyang kalagayan ng mga bansang Asyano sa epekto
ng Panahon ng Imperyalismong Kanluranin at Panahon ng pag-usbong ng
damdaming Nasyonalismo
c. Hindi mabubuo ang damdaming Nasyonalismo ng mga Asyano kung hindi
dahil sa mga patakarang ipinatupad ng mga mananakop na kanluranin sa

143
d. Ang mga Kanluranin ang nagasagawa ng imperyalismo a kolonyalismo
samantalang ang mga Asyano naman ang nagpamalas ng iba’t ibang paraan
ng pagpapakita ng damdaming nasyonalismo

13. Suriin ang sumusunod na pahayag:

Pahayag 1: Ang Thailand ay hindi nasakop ng kahit na siong dayuhan

samantalang ang Korea ay sinakop ng mga Hapones.

Pahayag 2: Lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog- Silangang Asya ay

sinakop ng mga Europeo.
a. Pahayag 1 ay tama, pahayag 2 ay mali
b. Pahayag 1 ay mali, pahayag 2 ay tama
c. Lahat ng pahayag ay tama.
d. Lahat ng pahayag ay mali.

14. Pahayag 1:Ang mga nanakop sa Silangan at Timog-Silangang Asya ay

pawang mga Kanluranin

Pahayag 2: Gumamit nang dahas ang mga Kanluranin sa pananakop sa

Silangan at Timog Silangang Asya

a. .Pahayag 1 ay tama, pahayag 2 ay mali

b. Pahayag 1 ay mali, pahayag 2 ay tama
c. Lahat ng pahayag ay tama.
d. Lahat ng pahayag ay mali.

15. Kung ang iyong bansa ay humaharap sa krisis ng pagtatanggol ng teritoryo

laban sa mas malakas na bansa, bilang isang kinatawan ng iyong bansa alin sa
mga sumusunod na pananaw ang isusulong mo sa iyong gagawing resolusyon ?

a. Hindi magsusulong ng anumang interes dahil mababalewala rin naman.

b. Papayag sa kung ano ang gusto ng mas malakas na bansa para walang gulo
c. Isusulong ang pambansang interes at karapatan ng bansa anuman ang
mangyari
d. Isusulong ang interes ng iba pang bansa na interesado sa usapin upang
magkaroon ng kaalyansa

16. Itinuturing ng ilan na isang porma ng neokolonyalismo ang tulong pinansiyal,

militar at impluwensiyang kultural na hatid ng mga bansang kanluranin sa
mga bansa sa Asya. Ano ang mabisang gawin ng mga Asyano upang
mapangalagaan nila ang kanilang sariling kapakanan?

144
 a. Putulin ang ugnayan sa mga bansang ito at simulan ang pagiging
nakapagsasarili sa aspektong pinansiyal,militar at kultural.
b. Pumili ng mga bansang makapagbibigay ng higit na kapakinabangan sa
aspektong pinansiyal, militar at kultural.
c. Pag-aralan at suriin ang epekto ng mga kasunduang umiiral at bubuin pa
lamang kaugnay sa aspektong pinansiyal, militar at kultural.
d. Lumahok sa iba pang samahang panrehiyon at pandaigdig para sa higit
na tulong pinansiyal, military at kultural.

17. Isa sa mga epekto ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin ay ang

pagbabago sa kalagayang pang-ekonomiya ng mga Asyano. Bagama’t may
ilang bansang umunlad, karmihan sa mga bansang Asyano na nasakop ng
mga dayuhan ay hindi pa rin ganap na maunlad sa kasalukuyan. Ano ang
nararapat na gawin ng mga nasakop na bansa kung sakaling muling
makipag-ugnayan sa kanila ang mga dating mananakop na dayuhan?
a. Tanggihan ang mga dayuhang bansa na naghahangad na makipagkalakalan
b. Tukuyin lamang ang mga lugar kung saan maaaring makipagkalakalan ang
mga dayuhan na dating mananakop ng bansa
c. Talikuran ang hindi magandang karanasan sa mga dayuhan subalit itigil na
ang pakikipag-ugnayan sa kanila
d. Tanggapin ang kanilang pagnanais na pakikipagtulungan at
pakikipagkalakalan

18. Mahigpit na pinagtatalunan ng bansang China at Pilipinas ang mga isla ng

Spratly na tinatawag din ng mga Pilipino na Kalayaan Islands. Noong
panahon ng kolonyalismo at imperyalismo, ang mga teritoryo ng mga
bansang Asyano ay sinakop ng mga Kanluranin, ano ang nararapat gawin
upang maiwasan na mauwi sa pananakop ng China ang sigalot sa Spratly
Islands?
a. Idulog ang usapin sa pandaigdigang husgado upang maresolba ng
mapayapa ang nabanggit na krisis
b. Palakasin ang puwersang pandigma ng Pilipinas upang maging handa sa
posibleng digmaan
c. Humingi ng tulong sa mga malalakas na bansa upang matapatan ang
malakas na puwersa ng China

d. Makipagkasundo sa pinuno ng pamahalaang Tsino upang paghatian ang

mga isla sa Spratly

19. Maraming pagbabago ang dulot ng kolonyalismo at imperyalismong

Kanluranin sa Asya. Isa dito ay ang pagbabago sa kultura na naging dahilan
sa kawalan ng tunay na pagkakaisa ng mga mamamayang Asyano sa kani-
kanilang bansa. Makikita na may kaugnayan sa mga hamon na nararanasan
ng mga Asyano sa kasalukuyan. Ano ang nararapat na gawin upang maging
bahagi sa paglutas ng nabanggit na suliranin?

145
a. Sisihin ang mga Kanluraning bansa na nanakop sa mga bansang Asyano
b. Tanggihan ang mga turista na mula sa mga bansa na nanakop noon sa Asya
c. Magsumikap sa pag-aaral upang hindi maging pabigat sa lipunan
d. Tanggapin ang mga pagbabagong naganap at gamitin para mapaunlad ang
bansa

20. Ang mga OFW ay itinuturing na pangunahing dahilan ng unti-unting

pagbangon ng ekonomiya ng Pilipinas. Kamakailan lang ay patuloy ang
pagbalik sa bansa ng mga OFW bunsod ng mga di magandang karanasan na
kanilang tinamo tulad ng pang-aabuso, pagmamaltrato at iba pa. Kung ikaw
ang Sec. of DFA ano ang iyong imumungkahing mabisang gawin ng
pamahalaan ukol dito?
a. Himukinangmga OFW nabumaliksamgabansangpinagtatrabahuhan
b. Wakasan ngPilipinas ang ugnayan sa mga nasabing bansa.
c. Himukinangmgakaratigbansanamagpairalng ‘economic embargo’.
d. Maglunsadngmgaprogramangpangkabuhayanparasamganagbalikna OFW

146