You are on page 1of 12

459

Termoregulacia

xerxemlian cxovelTa (maT Soris - adamianis) ioTermuli cxovelis zamTris Zilis periodisT-
organizmi mudmivad warmoqmnis siTbos, romliTac vis da, agreTve, Zalian mcire zomis ZuZumwovre-
sxeulis gaTbobaa uzrunvelyofili. adamianis bisa da frinvelebisTvis.
kuTri siTbotevadoba (1oC-iT gaTbobisaTvis saWiro cxovelis organizmSi sasicocxlo procesebis
siTbos raodenoba) saSualod 0.83 kkal-s Seadgens ma- mimdinareobis SesaZlebloba SezRudulia Sinaga-
sis yovel kilogramze; Sesabamisad, 70 kg masis ada- ni garemos temperaturis rxevaTa garkveuli far-
mianis sxeulis temperaturis 1oC-iT gasazrdelad glebiT - 0-dan 45-50oC-mde. umaRlesi ZuZumwo-
58.1 kkal siTboa saWiro. aqve unda aRiniSnos, rom vari cxovelebis Sinagani garemos tempera-
siTbos warmoqmnis procesebTan erTad siTbos turuli rxevebiis diapazoni ufro viwroa
gacemac rom ar mimdinareobdes, adamianis sxeuli _ 25 oC-dan 43 oC-mde; am farglebs gareT sicocx-
yovel saaTSi 1.24oC-iT gaTbeboda. ase ki mitom ar le SeuZlebelia. temperaturis faqtori gansazR-
xdeba, rom siTbos produqcia wonaswordeba misi vravs fermentul procesTa, Sewovis, agznebis ga-
gacemis procesebiT, rasac temperaturuli bal- tarebisa da kunTis SekumSvis mimdinareobis siC-
ansi ewodeba. misi safuZveli aris siTbos warmo- qares da sxv. ; magaliTad, Tu bayayis sxeulis tem-
qmnisa da gacemis mmarTveli procesebis er- peratura uaxlovdeba nuls, mas naxtomis gakeTe-
Toblioba - Termoregulacia. ba mxolod 12-15 sm-is manZilze SeuZlia; am cxove-
sxeulis optimaluri biologiuri temperatu- lis sxeulis temperaturis 20-26oC-mde momatebi-
ris uzrunvelyofis meqanizmTa da reJimTa mixed- sas ki naxtomis manZili 1 metramde izrdeba .
viT ganarCeven poikiloTermul, homoioTermul
sxeulis sxvadasxva ubnis temperatura
da heteroTermul organizmebs.
poikiloTermul organizmebs (berZn. poiki- adamianis sxeulis zedapirul da Rrma ubneb-
los - cvalebadi) sxeulis temperaturis mudmiv do- Si temperatura gansxvavebulia. sxeulis Sida na-
neze SenarCunebis unari ar gaaCnia, isini siTbos wilebs, romelic misi masis daaxloebiT 50%-s Se-
mcire raodenobiT gamoimuSaveben. adgens, `birTvi~ uwodes . mas, garkveuli pirobi-
homoioTermuli organizmebi (berZ. homeo - TobiT, miakuTvneben tvins da Sinagan organo-
msgavsi, erTnairi), maT Soris - adamianic, sxeulis ebs. `birTvis~ temperatura SedarebiT stabilu-
SedarebiT mudmivi temperaturiT gamoirCeva, ro- ria. magaliTad, marjvena winagulis sisxlis tem-
melic dRe-Ramis ganmavlobaSi umniSvnelo far- peratura, temperatura saylapavis qveda mesamed-
glebSi icvleba. am mudmivobis SenarCunebas gare- Si gulis maxloblad mTlianobaSi umniSvnelod
mos temperaturis ryevebis pirobebSi izoTermia icvleba da 36,7-37oC-is farglebSia. amasTan, `bir-
ewodeba. Tvis~ sxvadasxva ubnis maCveneblebi SeiZleba gan-
heteroTermuli organizmebis (berZn. hete- sxvavdebodes 0,2-1,2oC-iT. temperaturis gradi-
ros - sxvanairi) sxeulis temperaturis rxevebi enti Tavis tvinSic ki arsebobs- centraluri nawi-
aWarbebs sazRvrebs, romlebic homoioTermul lidan qerqamde.
cxovelTaTvisaa tipiuri. es damaxasiaTebelia on- klinikuri miznebisTvis `birTvis~ temperatu-
togenezis adreuli etapebisTvis, zogierTi homo- ris Sefaseba xorcieldeba sxeulis gansazRvrul,
46 0

advilad misawvdom ubnebSi, sadac temperatura gacemis sididiT.


praqtikulad ar gansxvavdeba `birTvis~ tempera- dRe-Ramis ganmavlobaSi adamianis sxeulis
turisgan. aseT ubnebs warmoadgens swori nawla- temperatura meryeobs 0,3-1,5oC-is diapazonSi, uf-
vi, piris Rru, iRliis foso. unda aRiniSnos, ro xSirad - 1,0oC-isa. am rxevebs endogenuri ritmi
rom piris Rrus (oraluri, enisqveSa) temperatu- pirobadebs; igi ganisazRvreba organizmis sakuTa-
ra, Cveulebriv, 0,2-0,5oC-iT, xolo aqsiluri (iR- ri `biologiuri saaTiT~ da sinqronizebulia
liis fosos midamos) - 0,5-0,8oC-iT naklebia req- dRe-Ramis reJimSi (ix. sur.16-2). temperaturis
talurze . janmrTeli adamianis aqsiluri tem- dRe-Ramur (cirkadul) cvlilebaTa ritms sxva
peratura 36,0-36,9 oC-is tolia (sur.16-1). ritmebic emateba, maT Soris - ufro xangrZlivpe-
riodebianic. maTgan yvelaze cnobili, mkveTrad ga-
moxatuli da klinikur-sadiagnostiko Rirebuleb-
is mqone aris menstruaciul ciklTan sinqro-
nizebuli temperaturis cvlilebis ritmi (ix. ba-
zaluri temperaturis testi, am Tavis bolos).

sur. 16-1. adamianis sxeulis zedapiris temperaturis


topografia
sur. 16-2. adamianis organizmis reqtaluri
temperaturis dRe-Ramuri meryeoba
2,5 sm da meti sisqis, sxeulis `garsad~ wode-
buli sxeulis zedapiruli Sris temperatura sxva-
dasxva ubanSi sakmaod gansxvavebulia. garemos
sxvadasxva temperaturisas, zogjer, `garsis~ mar-
jvena da marcxena ubnebis temperaturis asimet-
riac ki SeiniSneba.
garemos komfortuli temperaturis (ix. qve-
moT) pirobebSi gaSiSvlebuli adamianis kanis saSu-
alo temperatura 33-34oC-s Seadgens . am dros ter-
fis kanis temperatura mniSvnelovnad naklebia
qveda kidurebis proqsimalur ubanTa temperatu-
raze da kidev ufro meti xarisxiT - tanisa da Ta-
vis temperaturaze. terfis midamoSi kanis tempe-
ratura komfortul pirobebSi SeiZleba 24-28oC
iyos , garemos temperaturis cvlilebisas ki - 13-
53oC-is diapazonSi, rac ori faqtoriT ganisazRv-
reba- garemos temperaturiT da terfis kanis sis-
xlmomaragebiT. sur. 16-3. siTbos warmoqmnis da gacemis gzebi
sxvadasxva cxovelis sxeulis zomebis uzar-
mazari variaciis miuxedavad, ZuZumwovarTa um- sxeulis temperatura ganisazRvreba ori pro-
ravlesobis sxeulis temperatura 36-39oC-is di- cesis - siTbos produqciisa da siTbos gacemis
apazonSia. metabolizmis ( da siTbos produqci- TanafarobiT. roca isini daubalansebelia, Termo-
is) intensivoba xom ganisazRvreba rogorc sxe- regulaciis funqciuri sistemis procesebi adap-
ulis masiT, aseve sxeulis zedapiridan siTbos taciurad cvlis siTbos warmoqmnas (qimiuri
461

Termoregulacia) da siTbos gacemas (fizikuri donesTan SedarebiT garemos temperaturis daax-


Termoregulacia). amiT uzrunvelyofilia orga- loebiT 2oC-iT Semcirebisas. aseTi SekumSvebi dak-
nizmis Sinagani garemos temperaturuli konstan- biluli tetanusis xasiaTisaa da axlosaa xSir
tas SedarebiTi stabiluroba, rasac k.bernarma `Ta- erTxelobriv SekumSvaTa reJimTan. Termoregula-
visufali, damoukidebeli cxovrebis~ safuZveli ciuri tonusi siTbos warmoqmnis gaZlierebis uf-
uwoda. ro natif saSualebas warmoadgens , vidre ori ze-
gaSiSvlebuli adamianis sxeulis temperatu- moaRniSnuli. sicivis mravaljeradi, perioduli
ra garemos temperaturis 21-53oC-is farglebSi moqmedebisas viTardebaqsovilovan struqturaTa
cvlilebebisas stabilurobas mxolod ramdenime cvlilebebi (daptaciis struqturuli kvali, f.z.
wuTis ganmavlobaSi inarCunebs. meersoni) da organizmis reaqcia mZafr gaciveba-
sur.16-3 -ze siTbos produqciisa da siTbos ze ufro efeqturi xdeba. amgvar struqturul
gacemis meqanizmebi sqematuradaa mocemuli, gardaqmnaTa erT-erT gamovlinebas warmoadgens
qvemoT ki Sesabamisi fiziologiuri procesebi iq- ConCxis kunTebSi ZiriTadi tonuri funqciis Sem-
neba ganxiluli. srulebel wiTel (nel) boWkoTa wilis gazrda.
araSekumSviTi Termogenezi , aseve, warmo-
adgens qimiuri Termoregulaciis meqanizms, rome-
siTbos produqcia lic mniSvnelovnadaa gamoxatuli sicivesTan adap-
qimiuri Termoregulacia metabolur, egzo- tirebul organizmSi. siciveSi siTbos warmoqmnis
Termul reaqciaTa intensivobis cvlilebebia, ro- namatis uzrunvelyofaSi aseTi meqanizmis wili Se-
melTa Sedegad siTbo warmoiqmneba (Termoge- iZleba 50-70%-s Seadgendes. igi sxvadasxva qsovil-
nezi). adamianis organizmze sicivis zemoqmedebi- Si viTardeba . magram am gziT siTbos warmoqmnis
sas Termogenezma SeiZleba 3-5-jer moimatos. specifikur substratad ruxi cximovani qsovi-
ganasxvaveben SekumSviT da araSekumSviT li iTvleba , romlis amokveTis Semdeg organizmis
siTbos warmoqmnas (Termogenezs). mdgradoba sicivis mimarT arsebiTad qveiTdeba.
SekumSviTi siTbos warmoqmna dakavSirebulia ruxi cximovani qsovilis masam, romelic, Cveuleb-
ConCxis kunTebis nebiT da uneblie SekumSvebTan. riv, sxeulis masis 1-2%-s Seadgens, sicives-
nebiTma SekumSvebma SeiZleba gamoiwvios Tan adaptaciisas SeiZleba moimatos sxeulis ma-
siTbos warmoqmnis mravaljeradi mateba; am dros sis 5%-mde. am qsovilis masis erTeulis energe-
siTbos konveqciis gaZlierebis xarjze siTbos ga- tikuli cvlis done samjer da metad aWarbebs mo-
cemac imatebs(ix. qvemoT). aqedan gamomdinare, ne- muSave kunTebis dones; masSi cximovan mJavaTa da-
biTi kunTovani SekumSvebi siTbos warmoqmnis Zali- Jangvis siCqare 20-jer aRemateba igive maCvenebels
an araekonomiur formas warmoadgens . TeTr cximovan qsovilSi.
siTbos “uneblie” warmoqmnis erT-erT saxes ruxi cximovani qsovilis Termomaregulirebe-
warmoadgens kankali - kunTebis SekumSvis speci- li roli bolomde garkveuli ar aris. varaudoben,
fikuri tipi, romelic uviTardeba adamians orga- rom is warmoadgens JangviTi reaqciebis substra-
nizmis garemos temperaturis mniSvnelovani Semci- tis - Tavisufal cximovan mJavaTa mdidar wya-
rebisas da romelic ramdenjerme zrdis siTbos ros. am reaqciebis siCqare sicivis pirobebSi izr-
produqcias. kunTebis nebiTi SekumSvisas siTbos deba. sicivis moqmedebisas sakuTriv rux cximo-
warmoqmnisgan gansxvavebiT, siTbos warmoqmna kan- van qsovilSi, miuxedavad am qsovilze arsebuli
kalis dros siTbos produqciis ufro ekonomiur kanis temperaturis Semcirebisa, sisxlis mimoqce-
saSualebaa, radgan kankalisas maRalzRurblovani va da nivTierebaTa cvla aqtiurdeba, temperatu-
mamoZravebeli erTeulebis kumSviTi aqtiurobis ra imatebs. aqedan warmoiSva sadReisod popula-
gansakuTrebuli tipi uzrunvelyofs kunTis Sekum- ruli hipoTeza ruxi cximovani qsovilis kalori-
Svis TiTqmis mTeli energiis gadasvlas siTbur ener- ferul rolze: sicivis moqmedebisas is aTbobs
giaSi. axlomdebare msxvil sisxlZarRvebs, romlebic
uneblie siTbos warmoqmnis sxva saxes warmo- sisxls Tavis tvinisken agzavnis. zrdasrul adami-
adgens Termomaregulirebeli tonuri SekumSvebi anSi ruxi cximovani qsovili lokalizebulia
(Termoregulaciuri tonusi ), romlebic viTar- kisris da beWTaSoris midamoSi, SuasayarSi
deba zurgis, kisrisa da zogierTi sxva midamos kun- aortis, msxvili venebis da simpaTikuri wve-
TebSi. siTbos warmoqmna am dros daaxloebiT 40- lis siaxloves . dadgenilia, rom zamTarSi im ada-
50%-iT izrdeba . ConCxis kunTebis Termomaregu- mianebSi, romlebic Senobis gareT muSaoben, ruxi
lirebeli tonuri SekumSvebi iwyeba komfortis cximovani qsovili hipertrofirebuli da ufro
46 2

aqtiuria, vidre zafxulSi. sazRvreba sisxlZarRvTa ukudinebiTi siste-


mozrdili adamianis organizmSi ruxi cximo- mis gamoyenebiT, romelic arsebobs, magaliTad, ki-
vani qsovilis maragi didi araa da, amitomac, am gziT durebSi. ase, sicivis pirobebSi venuri sisxli mie-
siTbos produqcia saSualod 10-15%-iT imatebs. dineba, ZirTadad, ara zedapiruli venebiT, ro-
mcirewlovani bavSvebis organizmSi ruxi cxi- gorc es siTbos pirobebSi xdeba, aramed Rrma ve-
movani qsovili didi odenobiTaa; amitom, maTSi qi- nebiT; Sedegad venuri sisxli Tbeba paralelurad
miuri Termogenezi efeqturia; axalSobilebis gamavali arteriebis sisxliT da ar civdeba ise, ro-
organizmSi ki es meqanizmi wamyvania sxeulis nor- gorc sisxlis zedapiruli dinebisas moxdeboda
maluri temperaturis SenarCunebisaTvis. (ix. , aseve, gamoyofis sistemis fiziologia).
garemos dabali temperaturis pirobebSi Tumca, sicivis moqmedebisas sxeulis zedapi-
organizmis temperaturis mudmivobas Semdegi rul SreebSi sisxlis mimoqcevis Semcirebam SeiZle-
ZiriTadi meqanizmebi uzrunvelyofs: ba am qsovilTa sisxlmomaragebis darRveva da mo-
- kanis sisxlZarRvebis mniSvnelovani yinva gamoiwvios . aseT efeqtebs ewinaaRmdegeba si-
spazmi, gamowveuli ukana hipoTalamusis stimu- civis moqmedebis dros periodulad ganviTarebadi
laciiT; vazodilatacia, rac ufro kargad aqvT gamoxatuli
- piloereqcia (Tmis aweva), gamowveuli simpa- sicivesTan adaptirebul adamianebs.
Tikuri aqtivaciiT, ris Sedegadac kanze ~haero- gansazRvrul damcvelobiT rols organizmze
vani fena~ warmoiqmneba da efeqturi Termoregu- garemos arakomfortuli temperaturis moqmede-
lacia xorcieldeba. aqve unda aRiniSnos, rom Tmis bis pirobebSi asrulebs kanqveSa cximovani uj-
folikulze da irgvliv sisxlZarRvebze simpa- redisi, romelic siTbos sxva qsovilebTan Seda-
Tikuri efeqtebi alfa- da beta-adrenorecep- rebiT 3-jer naklebad atarebs. es roli gansakuT-
torebiT realizdeba. alfa1- da alfa2- adrenore- rebiT didia sxeulis gacivebisas: dadgenilia pir-
ceptorebis agzneba folikulis muskulaturis dapiri kavSiri organizmSi cximis procentul Sem-
SekumSvas iwvevs (`batis kanis~ fenomeni), beta2 - cvelobasa da sxeulis temperaturas Soris sici-
adrenoreceptorebisa ki - kumSvadi efeqtis vis pirobebSi.
Sekavebas, folikulis irgvliv vazodilatacias da siTbos gareTa nakadis uzrunvelyofilia
Tmis amwevi kunTebis modunebas; misi konveqciiT, gatarebiT, gamosxivebiT da
- Termogenezis gaZliereba. aorTqlebiT.
Tu kani garemomcvel haerze ufro Tbilia, vi-
siTbos gacemis meqanizmebi Tardeba bunebrivi konveqcia, e.i. kaniT gamTbari
siTbos gacema xorcieldeba siTbos SigniTa da haeris fen(eb)is gadaadgileba da misi Canacvleba
gareTa nakadis saSualebiT. ufro civi haeriT. forsirebuli konveqcia, romel-
SigniTa nakadis (siTbos warmoqmnis wyaroe- sac adgili aqvs sxeulis an haeris Zlieri moZrao-
bidan sxeulis zedapiris mimarTulebiT) naxevar- bisas, mniSvnelovnad zrdis siTbos gacemis inten-
ze meti uzrunvelyofilia sisxliT, konveqci- sivobas.
is gziT; danarCeni siTbo sxva qsovilebiT gatar- adamianis yofnisas wyalSi, romlis tempera-
deba. qsovilis siTbos gamtaroba ki damokidebu- tura neitralurze (adamianTa umravlesobisTvis
lia cximovani ujredisis sisqesa da raodenobaze wylis aseTi temperatura 31-36oC-ia) naklebia, siT-
da, agreTve, am SreSi sisxlis mimoqcevis doneze. bos gareTa nakadma misi gatarebis xarjze SeiZ-
sisxlis mimoqcevis roli ganisazRvreba misi leba 2-4-jer moimatos : wylis siTbos gamtareblo-
mniSvnelovani varirebis SesaZleblobiT sisxl- ba xom 25-jer aRemateba haeris siTbos gamtareb-
ZarRvTa sanaTuris da arteriul-venuluri anas- lobas. Tumca, wyalSi adamianis sxeulis mier siT-
tomozebis cvlilebebis xarjze. bos gacemis ZiriTad meqanizms mainc konveqcia war-
sxeulis zedapiruli ubnebis sisxlmomarage- moadgens. mis xarjze gamdinare wylis gamagrile-
bac sakmaod mniSvnelovan Termomaregulirebel beli moqmedeba 50-100-jer aRemateba haeris amg-
rols asrulebs, ganapirobebs ra siTbos gareTa var zemoqmedebas. Tu wylis temperatura axlosaa
nakads. TiTebis kanis sisxlZarRvTa `TamaSs~ Se- nulTan (`yinulovani wyali~), maSin adamianis sxeu-
uZlia masSi sisxlis mimoqcevis Secvla 100-jer. li saaTSi 6oC-iT civdeba; 1 saaTSi SeiZleba sikv-
sruli vazodilataciisas siTbos gacema SeiZleba dili dadges.
gaizardos 8-jer, sruli vazokonstriqciis dones- curvisas wyalSi, romlis temperatura nakle-
Tan SedarebiT. bia komfortis doneze, mniSvnelovnad imatebs
amas garda, qsovilTa siTbos gamtaroba gani- siTbos gacema konveqciiT. organizmSi cximis Sem-
463

cvelobis momatebam SeiZleba Seamciros es efeq- gagrilebas ganapirobebs. ofli Termoregulaciis


ti. ase, 16oC temperaturis wyalSi fizikuri aqti- meqanizmis saboloo produqtis warmoadgens bev-
voba sxeulis mciremasian adamianebSi sxeulis ga- ri biologiuri saxeobisaTvis.
civebas aCqarebs , xolo msuqan adamianebSi sxeu- ofli saofle jirkvlebis mier gamoyofili
lis temperaturas ar cvlis. marilebisa da organuli nivTierebebis wy-
siTbos gacema gamosxivebiT ganpirobebulia alxsnaria. adamianis ofls damaxasiaTebeli suni
infrawiTeli sxivebiT, romelTa talRis sigrZe 5- aqvs, Tumca aqve xazgasmiT unda aRiniSnos, rom
20 mkm-ia. maT gamoasxivebs kani misgan gansazRvrul sakuTriv axladgamoyofil ofls suni ar aqvs.
manZilze ufro naklebi temperaturis mqone sag- suni mogvianebiT, kanze baqteriebis gamravlebis
nis arsebobisas. gaSiSvlebul adamians aseTi gziT Sedegad Cndeba.
siTbos 60%-mde dakargva SeuZlia . Cveulebriv, oTaxis temperaturaze dRe-Rame-
garemos komfortuli temperaturis pirobeb- Si adamiani 400-600 ml ofls gamohyofs; garemos
Si adamianis sxeulis mier siTbos gacemis daaxlo- temperaturis momatebisas, an Zlieri fizikuri
ebiT 20% xorcieldeba aorTqlebiT. es gza siT- datvirTvisas gamoyofili oflis raodenobam Sei-
bos gacemis erTaderTi saSualebaa garemoSi, Zleba 12 l-s miaRwios. garemos temperaturis 50°C-
romlis temperatura sxeulis temperaturis ze metad gazrdisas 1 saaTSi, SesaZloa, 2 litram-
tolia. wylis 1 l-is aorTqlebiT adamians im siT- de ofli gamoiyos; aseTi maRali temperaturis
bos mesamedis gacema SeuZlia, romelic mosve- pirobebSi ofliT wylis dakargva maSinac ki xdeba,
nebis pirobebSi dRe-Ramis ganmavlobaSi gamomu- rodesac organizmSi wylis maragi ar /ver ivseba. es
Savdeba. oflis gamoyofis siCqaris mateba cxel ki organizmis gauwylovanebis (da amitom - mrava-
havasTan adaptaciis erT-erTi ZiriTadi meqa- li fiziologiuri procesis darRvevis) mizezi Sei-
nizmia.aseT pirobebSi drois xanmokle periodSi Zleba gaxdes. oflis pH 3,8-6,2-is farglebSia; of-
oflis raodenoba SeiZleba aRwevdes wuTSi 60 lis mJave reaqcia zrdis kanis baqtericidul
ml-ze mets. aseTi mdgomareobisadmi adaptaci- Tvisebebs.
isas oflSi eleqtrolitebis Semcveloba mniSv- merokrinuli jirkvlebi sxeulis kanis mTel
nelovnad iklebs, Zlierdeba wyurvilis SegrZ- zedapirzea gafantuli, gansakuTrebiT bevria xe-
neba, rac wylis balansis SenarCunebas uwyobs lis da fexis gulebze, iRliis midamoSi, saxeze,
xels . mkerdsa da zurgze. merokrinul jirkvlebSi war-
ga re mos m a Ra li t em pera t u ri s a dmi moqmnili ofli “winaswari sekreciis~ saboloo
cudad adaptirebuli adamianebis organizmSi produqtia, e.i. nivTierebaa, romelic merokrinu-
1 l/sT ofli gamoiyofa, kargad adaptirebul li jirkvlis spiralis gaswvriv ganlagebul epiTe-
organizmSi ki - 3 l/sT-mde. amasTan, oflis lur ujredebSi warmoiqmneba. winaswari sekreciis
aorTqlebiT SeiZleba 10-jer meti siTbo gaic- zogierTi komponenti (kerZod, natriumi) jirkv-
es, vidre igi mosvenebul mdgomareobaSi war- lis sadinarSi gavlisas reabsorbirdeba. amitom,
moiqmneba. kanis zedapirze gaCenili ofli hipotonuri xs-
garemos maRali temperaturisadmi kargad naria, romelic Seicavs natriums, qlors da wy-
adaptirebuli adamianebi ofliT nakleb als. oflSi, aseve, mcire raodenobiT aris kaliumi,
marilebs kargaven, ris gamoc siTxis balansi da Sardovana, Sardis mJava, rZis mJava, SesaZloa - kal-
temperaturuli homeostazi maT organizmSi ciumi, fosfori da magniumi (mcire odenobiT), zo-
ufro keTilsaimedoa. gierTi aminmJava, aqroladi cximovani mJavebi. war-
adamianis sxeulis zedapirze 4 000 000-mde moqmnili ofli gamWvirvale, usuno siTxea, romel-
saofle jirkvalia , maTgan 3/4 merokrinuli (sx- ic aorTqlebiT monawileobs siTbos gacemasa da sx-
vagvarad - egzokrinuli, an ekrinuli) jirkvlebia, eulis temperaturis regulaciaSi.
danarCeni ki - apokrinuli. sekretis gamomyofi es apokrinuli saofle jirkvlebi aris iRli-
warmonaqmnebi asimetriuladaa ganawilebuli sx- isqveSa midamoSi, Sorisis midamoSi, sarZeve jirkv-
eulze da gansxvavdeba anatomiur-topografiuli lebis zonaSi. apokrinuli jirkvlebis mRvrie,
ganlagebiT, qimiuri SedgenilobiT, warmoqmnili blanti sekreti aRwevs Tmis folikulis sadinar-
siTxis gamoyofis adgiliT. Si. sekrets suni ar aqvs, magram igi kanis mikroor-
normaluri oflwarmoqmna fiziologiuri ganizmebis, maT Soris - saprofitulis, koloniza-
dacviTi meqanizmia Sinagani an/da garegani garem- cias uwyobs xels da, SesaZloa, intensiuri sunis
os temperaturis momatebaze, romelic wylis wyaro gaxdes.
aorTqlebis gziT sxeulis kanis zedapiris aRwerilia, aseve, Sereuli - apoekrinuli
46 4

saofle jirkvlebi (iRliisqveSa modamoSi da tri, romelic aregulirebs oflwarmoqmnas xelis/


Sorisze, perianusur arealSi). Sereuli jirkvle- fexis gulebze, zogjer - iRliaSic. Termoregu-
bi merokrinuli winamorbedebidan warmoiqmneba laciis ZiriTadi centrisgan gansxvavebiT, es cen-
sqesobrivi momwifebis periodSi. sxvaTaSoris, tri aqtiurdeba Tavis tvinis qerqidan momavali
Sereuli saofle jirkvlebis roli hiperhidroz- impulsebiT da ar reagirebs sxeulis temperatur-
Si (Warbi oflianoba) garkveuli ar aris. zogierTi is cvlilebaze. am mosazrebas aZlierebs is faqti,
individis iRliisqveSa midamoSi saofle jirkvleb- rom Ramis Zilis dros da sedaciuri preparate-
is 45% Sereuli tipisaa; dadgenilia, rom Sereul bis miRebis fonze xelis/fexisgulebis midamoSi
jirkvlebs merokrinul jirkvlebze ramdenjer- da, rogorc wesi - iRliis midamoSic, ofli ar gam-
me meti odenobiT oflwarmoqmna SeuZlia. oiyofa.
apokrinuli da merokrinuli saofle jirkv- kanis saofle jirkvlebis moqmedebis regu-
lebis Tanafardoba iRliisqveSa midamoSi aris 1:1, laciis da misi Sefasebis Sesaxeb unda aRiniSnos
sxeulis sxva monakveTebze ki - 1:10. da aRiweros kan-galvanuri refleqsi (kgr). igi
mero- da apokrinuli saofle jirkvlebi post- adre fsiqogalvanur refleqsadac iwodeboda,
gangliuri simpaTikuri boWkoebiT inervird- magram am terminma fexi ver moikida. “kan-galva-
eba; merokrinulisaTvis mediatori acetilqolin- nuri refleqsi” garkveul pativs gamoxatavs lu-
ia, apokrinulisaTvis - kateqolaminebi (adrenali- iji galvanis (1737-1798) mimarT, vinc, rogorc cno-
ni, noradrenalini). sxeulis sxvadasxva midamos bilia, daadgina “cocxali eleqtrobis arseboba”.
saofle jirkvlebi zurgis tvinis sxvadasxva seg- frangma eleqtroTerapevtma, gabriel
mentidan inervirdeba: saxeze - gulmkerdis II-IV, v.vigurom1879 wels pirvelad aRwera eleqtroder-
xelebze - gulmkerdis II-VIII, sxeulze - gulmker- muli pasuxis fenomeni, kerZod, garegani gaRiz-
dis II-XII, fexebze - gulmkerdis X- welis II. ianebis sapasuxod, 1-10 wamSi kanis winaRobis un-
aqve unda aRiniSnos, rom Guiton-is mixedviT, eblie Secvla. me-19 saukunis bolos-meoces
merokrinuli jirkvlebi (simpaTikuri qolinergu- dasawyisSi am fenomenis kvleva gagrZelda (frangi
li inervaciis miuxedavad) reagirebs sisxlSi Sarl fere, germeneli geotg stikeri, Svedi oto
mocirkulire adrenalinsa da noradrenalinze. veraguti). gamoCenil mecnierTa Soris, visac mniS-
merokrinuli oflwarmoqmna vns-is ori ganyo- vnelovani wvlili miuZRvis am fiziologiuri
filebis paradoqsuli urTierTqmedebis magali- fenomenis kvlevaSi aris qarTveli ivane Tarx-
Tia da aq bevri sakiTxi jer kidev Sesaswavlia. iTv- niSvili (Tarxanovi; 1846-1908). faqtobrivad,
leba, rom stresis, SiSisa da SfoTvis dros xelis axla kan-galvanuri refleqsis kvlevis ori Ziri-
gulebidan da fexisgulebidan profuzuli of- Tadi meTodi gamoiyeneba:1) TarxniSvilis mixedviT
ldena am regionebis saofle jirkvlebis ormagi - (Tarchanoff-is fenomeni, 1889) -kanis eleqtruli
adenerguli da qolinerguli - inervaciis Sedegia. potencialebis registracia; 2) feres mixedviT -
adamianis organizmis Termoregulaciis kanis eleqtruli winaRobis registracia. orive
centri hipoTalamusSia ganTavsebuli da sxeu- meTodi identur Sedegs iZleva; mxolod kanis win-
lis temperaturas merokrinul saofle jirkvleb- aRobis cvlilebis latenturi periodi metia, vi-
Si oflwarmoqmniT da kanSi sisxlis mimoqcevis aq- dre kanis biopotencialebis registraciisa.
tivaciiT akontrolebs. centri ara marto sxeulis i.TarxniSvilis mixedviT, kgr-is mizezi adami-
temperaturis Secvlaze reagirebs, aramed, aseve, anis nervuli sistemis aqtivaciaa, rasac oflis
hormonul stimulebze, pirogenebze, fizikur aq- sekreciis gaZliereba da kanze galvanuri denis
tivobasa da emociebze. amasTan, iTvleba, rom aRmoceneba axlavs Tan. warmoqmnili oflis raode-
emociebi da fizikuri aqtivoba Termoregulaciis noba araerTi faqtoriT ganisazRvreba: garemos
centrze limburi sistemis gziT moqmedebs. temperatura, wyal-marilovani cvla, sisx-
xelisa da fexis gulebis midamoSi oflwarmo- lZarRvebis sanaTuri da, rac mTavaria, cns-is da
qna, pirvel rigSi, emociur stimulebze reagirebs, vns-is funqciuri mdgomareoba. cns-is moqmedebis
iRliisqveSa midamoSi ki - Termoregulaciur faq- aqtivaciisas kanis saofle jirkvlebis funqcion-
torebsa da emociebze. aRsaniSnavia. rom xelisa da irebis da, amavdroulad, kanis denebis gaZliereba
fexis gulebis saofle jirkvlebi sxva merokrinu- oflwarmomqmneli struqturebis erTdrouli
li jirkvlebisgan arafriT gansxvavdeba (mor- gaRizianebis Sedegia. kanis potencialebi aRmocen-
fologiurad, inervaciiT, mediatoriT). amitom deba refleqsurad, romelTa rkalebi Tavis tvi-
safuZvels moklebuli ar aris Teoria imis Sesax- nis qerqsa da qerqqveSa centrebSi ikvreba.
eb, rom hipoTalamusSi aris damoukidebeli cen- SemuSavebulia kanis potencialebis Teoria (v.
465

kofic-jonseni, x.iusinji), romlis Tanaxmadac epi- ofli, bromhidrozi - ofli cudi suniT, hema-
dermisisa da dermis sazRvarze arsebobs di- tidrozi - sisxliani ofli, qromhidrozi -
poluri ujredebi. maTi gamtaroba SigniT da gareT Seferili ofli, uridrozi - Sardovanas ga-
mimarTul boloebze gansxvavebulia da maT Zlierebuli gamoyofa ofliT.
ZaluZT, koncentraciuli gradientis gadalaxviT, mamakacebi qalebze daaxloebiT 4-jer met
natriumis ionebis Setana ujredSi (ix. oflis Se- ofls gamoyofen: jer erTi, androgenebi aZlierebs
madgenloba). dadgenilia, rom kan-galvanuri reaq- oflwarmoqmnas; meorec, mamakacis sxeulis zeda-
cia damokidebulia kanis fenebis araTanabar po- piris farTobi, da Sesabamisad - gasagrilebeli
larizaciaze. miRebul eleqtrul mruds erT-, an farTobic, metia, vidre qalisa. iTvleba, rom ad-
orfaziani rxeva aqvs. kgr-is aRmavali nawili dakav- amianebis did nawils sxeulis marjvena naxevari
Sirebulia simpaToadrenalinur aqtivaciasTan, ufro Zlierad eofleba, vidre marcxena.
saofle jirkvlebis sadinarebis SevsebasTan of- sxeulis zedapiridan wylis aorTqlebis ori
liT, misi nawilis “gadmosrolasTan” kanis zeda- gza arsebobs:
pirze da kanis temperaturis momatebasTan, xolo - gamoyofili oflis aorTqleba,
daRmavali nawili - oflis SewovasTan sadinare- - kanis zedapirze difuziis gziT moxvedrili
bidan da, amitom, maT erTgvar “daCutvasTan”. kgr- wylis aorTqleba - wylis `SeumCneveli~ dakargva.
is amplituda oflis raodenobaze araa damokide- ukanaskneli meqanizmi ganapirobebs wylis
buli. kgr korelirebs saofle jirkvlebis sim- (dRe-RameSi 600 ml-mde) da siTbos dakargvas, ma-
WidrovesTan: yvelaze maRalia xelisa da fexis galiTad, haergamtari gzebis lorwovani garsebiT.
gulebze, Semdeg -iRliis fosoSi, Sublze da sxv. sicivis moqmedebisas filtvebiT siTbos am gziT
kanis im ubnebSi ki, sadac saofle jirkvlebi ar gacemis damcvelobiTi Semcireba viTardeba bron-
aris (tuCis kide, sxv.) kgr ar registrirdeba. eqs- qebis spazmis xarjze, rac zrdis bronqebis wina-
perimentuli kvlevebiT kurarizebul cxovelebze Robas (15%-mde) da SeiZleba gamoiwvios `sicivis
dadgenilia, rom ganivzoliani muskulatura kgr- qoSinis~ ganviTareba. adamianebSi es reaqcia ufro
Si ar monawileobs. atropinis mcire dozebiT mi- mkveTrad gamoxatulia bronq-filtvis paTologi-
iReba kgr-is (anu, eleqtrodermogramis) Semcire- is arsebobisas.
ba, didi dozebiT ki - daTrgunva. kgr-is aRmoceneb- siTbos gacemis Secvlis adaptaciur meqaniz-
isaTvis didi mniSvneloba aqvs, aseve, kanSi Semava- mTa uzrunvelyofaSi mniSvnelovani wvlili aqvs
li nervuli boWkoebis simWidrovesac. amasTan, ka- Termoregulaciis funqciuri sistemis qceviT
nis winaRoba damokidebulia aramarto epidermi- komponents. sicivis pirobebSi qceviTi regu-
sis sisqeze, aramed misi tenianobis xarisxzec: ka- lacia SeiZleba sakmaod efeqturi iyos, arsebi-
nis dasvelebisas misi winaRoba 40%-iT mcirdeba. Tad zRudavs ra organizmis kontaqts garemos-
kgr efeqturad gamoiyeneba fsiqofiziolo- Tan. adamianis tansacmeli, gaSiSvlebuli sxeu-
giaSi, maT Soris e.w. sicruis deteqtorze (pulsis lidan siTbos gacemasTan SedarebiT, siTbos da-
da sunTqvis sixSiris, aseve, sxva fiziologiuri kargvas daaxloebiT orjer amcirebs. `arqtiku-
parametrebis registraciasTan erTad). li tipis~ tansacmels ki siTbos gacemis Semci-
emociuri oflwarmoqmna atavizmis gamov- reba 5-6-jer SeuZlia .
linebad iTvleba; uZvelesi adamianebisTvis igi adamianis temperaturuli komfortis zona
mniSvnelovani iyo nadirobisa da mterTan brZolis damokidebulia garemos maxasiTeblebze, ganisazR-
dros. oflis normaluri raodenobiT xelis (da vreba misi saxiT, temperaturiT, tenianobiT (Tu es
fexis) gulebis datenianeba amcirebs xaxunis garemo haeria), moZraobis siCqariT, sxeulis tempe-
Zalas; es lokaluri hiperhidrozia. general- raturisgan gansxvavebuli temperaturis mqone sag-
izebuli (anu mTelis sxeulis masStabiT) hiper- nebis arsebobiT. gansazRvrul pirobebSi tempera-
hidrozi agrilebs sxeuls, kerZod - fizikuri turuli komfortis mdgomareoba viTardeba - am
datvirTvisas. garda amisa, emociuri faqtorebis dros Termoregulaciis meqanizmTa aqtivoba mini-
gavleniT iRliisqveSa midamoSi oflwarmoqmnis maluria. komfortis zona (Termoneitraluri zo-
gaZliereba apokrinuli saofle jirkvlebis bune- na) haeris 50%-iani tenianobisa da haeris tempera-
brivi sekretis aorTqlebas da feromonebis gavr- turisa da Senobis kedlebis temperaturis tolo-
celebas (gafantvas) uwyobs xels. bisas `Txlad~ Cacmuli mjdomare adamianisaT-
medikosebisaTvis saintereso iqneba Semdegi vis 25-26 oC-ia. gaSiSvlebuli adamianisTvis
fenomenebi/cnebebi: nomidrozi - ofli nei- komfortis temperatura aseTive pirobebSi
traluri suniT, osmidrozi – mZafrsuniani 28 oC-ia.
46 6

organizmSi komfortis zonis farglebs miRma nivTierebebiTa da hormonebiT maTi ukeT


pirobebSi viTardeba siTbos warmoqmnisa da siTbos momaragebis interesiT.
gacemis procesTa adaptaciuri cvlilebebi, rom- Tmis folikulis refleqsis cnebis qveS
lebic uzrunvelyofs sxeulis temperaturis mud- igulisxmeba folikulis da misi mimdebare sisx-
mivobas. regulirebadi diapazonis farglebs miRma lZarRvTa qselis pasuxi folikulSi aRmocenebul
Termoregulaciis meqanizmebi sakmarisi aRar aris meqanikur gaRizianebaze.
da, Sesabamisad, hipo- an hiperTermia viTardeba . re- folikuli da irgvlivi sisxlZarRvebi simpa-
gulirebadi diapazoni SeiZleba gafarTovdes siT- Tikuri adrenerguli boWkoebiT inervirdeba,
bos/sicivis mimarT winaswari adaptaciis, damcve- romelTac tonuri Semaviwrovebeli gavlena aqvT.
lobiTi tansacmlis gamoyenebis, wylisa da sakve- Tavis kanis Tmis folikulebi paravertebruli gan-
bis miRebis cvlilebebis xarjze. gliebidan momdinare postgangliuri (adrenergu-
niutonis kanonis Tanaxmad, sxeulis mier li) boWkoebiT inervirdeba (pregangliuri qolin-
gacemuli siTbo proporciulia sxeulisa da erguli boWkoebi zurgis tvinis kisris qveda seg-
garemos temperaturis sxvaobisa. mentebidan momdinareobs). simpaTikuri efeqtebi
Sesabamisad, sxeulis temperaturis mudmivoba gare- alfa- da beta- adrenoreceptorebiT realizdeba.
mos temperaturis Semcirebisas SeiZleba miRweul iqnas alfa1- da alfa2-adrenoreceptorebis agzneba fo-
siTbos warmoqmnis gaZlierebiT, oflis gamoyofis likulis muskulaturis SekumSvas iwvevs (“batis
mi nimizebiT, siTbos gacemis S ezRudviT da sxeu- kanis~ fenomeni), beta2-adrenoreceptorebisa ki -
lis `garsis~ qsovilTa vazokonstriqciuli reaq- kumSvadi efeqtis Sekavebas, folikulis irgvliv
ci ebis aqtivaciiT. vazodilatacias da Tmis amwevi kunTebis
garemos temperaturis mniSvnelovani ma- modunebas.
tebisas `garsis~ sisxlZarRvebi farTovdeba, siT- Tmis folikulis kunTovani boWkoebi da irgv-
bos gacema Zlierdeba aorTqlebiT. Tumca, nivTie- livi sisxlZarRvovani qseli, SesaZloa, erTi da
rebaTa cvlis done am dros ar scdeba ZiriTadi cv- igive motoneironis gantotebebiT inervirde-
lis farglebs. bodes, rac am struqturebis axlo da mWidro gan-
adamianis Seguebis xasiaTi garemos Semcire- lagebiT da maTi funqciuri erTianobiTaa piro-
bul an momatebul temperaturasTan, aseve, gani- badebuli.
sazRvreba sxeulis gacivebadi an gamTbari zeda- Tmis amwevi kunTebisa da maTi irgvlivi sisx-
piris farTobiT, individualuri TaviseburebebiT. lZarRvebis muskulaturis modunebis sinqronize-
ase, zogierT adamianSi sxeulis stabiluri tempe- ba wamyvania Tmis folikulis fazuri transfor-
raturis SenarCunebis uzrunvelyofa metwilad maciisTvis. amdenad, Tmis folikulis refleq-
siTbos warmoqmnis cvlilebaTa xarjze xdeba, zo- sis efeqturi marTva, SesaZloa, mniSvnelovani
gierTSi ki, aseTive pirobebSi - siTbos gacemis re- aRmoCndes Tmis cvenis prevenciisa da mkur-
gulirebis xarjze. nalobisTvis ( T.Tamazashvili, 2010).
kanis Tmian safarvelTan mimarTebaSi
sainteresoa Semdegi: sxeulis temperaturis regulaciis
Tmis folikulebi sisxlZarRvTa ori wnuliT meqanizmebi
maragdeba: folikulis zeda nawili - dvrilqveSa Termorecepcia xorcieldeba A-delta da C
wnulidan, qveda nawili da kanis dvrili ki- tipis wvril sensorul boWkoTa Tavisufali dabo-
kanqveSa wnulidan. loebebiT. arsebobs periferiuli (kanSi, kanqveSa
folikulis sisxlZarRvovan qselSi ori tipis qsovilebSi, CoCxis kunTebsa da Sinagan organoeb-
kapilarebia: e.w. mTliani da fenestrirebuli . Si) da centraluri Termoreceptorebi (cns-Si).
am ukanasknelTa endoTeliumSi forebia, romelic kanis Termoreceptorebi axdenen garemos
nivTierebaTa transendoTelur transports
temperaturis cvlilebebis signalTa gadacemas
uwyobs xels.
Termoregulaciis centrebSi da, agreTve, uzrun-
fenestrirebuli kapilarebi ufro aRiniSneba
velyofen temperaturul SegrZnebaTa formire-
Tmis folikulis kanis dvrilis SigniTa da gareTa
bas. kanis sicivis receptorTa ricxvi mravaljer
mxares.folikulis sxva nawilebi mTliani
kapilarebis qseliT maragdeba. aRemateba siTbos receptorTa ricxvs; Sinagan
fenestrirebuli kapilarebis aseTi SerCeviTi organoebsa da qsovilebSi, aseve, sicivis recep-
ganlageba folikulis mitozurad aqtiuri nawilis torebi sWarbobs .
saWiroebiTaa pirobadebuli, kerZod - sakvebi zurgisa da Sua tvinSi , agreTve, hipoTalamus-
Si (gansakuTrebiT - mis medialur preoptikur mi-
467

damoSi) aRmoCenilia centraluri Termorecep- turis Semcirebisas gradusis wiliTac ki (regula-


torebi, romlebsac Termosensorebs uwodeben. cia fiziologiuri parametris gadaxraze - `Seu-
es neironebia, romelic aigzneba maTi uSualo ga- TanxmeblobiT~). am dros jer imatebs kunTebis
civebisas an gaTbobisas 0,011oC-iT an metiT da Se- tonusi , xolo Semdeg viTardeba kankali. es cent-
degad cvlis organizmis rogorc siTbos warmoqm- ri dakavSirebulia zurgisa da mogrZo tvinis mo-
nis, aseve ,siTbos gacemis intensivobas. magaliTad, torul centrebTan.
hipoTalamusis preoptikuri midamos gaTbobisas kanis Termoreceptorebi centralur nervul
dauyovnebliv imatebs oflis gamoyofa, farTov- sistemas informacias garemos temperaturis moma-
deba kanis sisxlZarRvebi, siTbos warmoqmna ki ik- tebis an Semcirebis Sesaxeb awvdis Sinagani garemos
lebs. siTbur neironTa ganmuxtvaTa gaxSireba win temperaturis gadaxramde. am dros irTveba Ter-
uswrebs sunTqvis sixSiris matebas, romlis dro- moregulaciuri meqanizmebi, romlebic am gadaxras
sac siTbos gacema izrdeba. ukana hipoTalamusTan, aicileben Tavidan (regulacia fiziologiuri pa-
Tavis mxriv, dakavSirebulia Sua da zurgis tvinis rametrebis gadaxramde - `SeSfoTebiT ~).
TermomgrZnobiare struqturebi. amgvarad, Ter- arsebobs Termomaregulirebeli reaqciebi,
moregulaciis funqciuri sistemis centralur romelic xorcieldeba zurgisa da mogrZo tvinis
aparats bevri Semavali arxi aqvs. meSveobiT. rogorc Cans, aseTi meqanizmebi monawi-
Termoregulaciis centri . Termoregula- leobs `lokalur adaptaciaSi ~, rodesac sxeu-
ciaSi wamyvan rols hipoTalamusis struqture- lis gansazRvruli nawilebis mdgradoba gacivebi-
bi asruleben, rac damtkicebul iqna tvinis gadaW- sa da gaxurebis mimarT izrdeba, magaliTad, kis-
ris meTodiT. ase, kataSi hipoTalamusis rostra- ris an xelebis vazomotorul da oflis gamomyof
lurad gadaWra ar iwvevs Termoregulaciis arse- reaqciaTa xarjze.
biT cvlilebebs, magram Sua tvinTan hipoTalamu- Tavis tvinis umaRlesi struqturebi, ker-
sis kavSiris darRvevis Semdeg cxoveli praqtiku- Zod - axali qerqi, aseve, monawileobs Termore-
lad kargavs temperaturuli gaRizianebisas siT- gulaciaSi. damtkicebulia pirobiT-refleqsuri
bos warmoqmnisa da siTbos gacemis Secvlis unars. meqanizmis roli winmswreb vegetatur da qceviT
varaudoben hipoTalamusSi Termoregulaci- reaqciaTa organizebaSi, romelic mimarTulia
ur neironTa sami saxis arsebobas: organizmis temperaturuli konstantis optima-
- aferentul neironTa, romlebic signalebs luri sididis SenarCunebisaken.sicivesTan indi-
periferiuli da centraluri Termoreceptorebi- vidualuri mdgradobis ganviTarebaSi mniSvne-
sagan iReben, lovan rols SeiZleba asrulebdes imprintingi
- CarTul, anu interneironTa, - mexsierebis adreuli forma.
- eferentul neironTa, romelTa aqsonebi Termoregulaciis eferentuli gzebi.
Termoregulaciis sistemis efeqtorTa aqtivobas siTbos warmoqmnis regulacia xorcieldeba
akontroleben. somaturi nervuli sistemiT, romelic rTavs
periferiuli Termoreceptorebidan informa- Termomaregulirebel SekumSviT reaqciebs da sim-
cia wina hipoTalamusis medialur preoptikur paTikuri nervuli sistemiT, romelic aaqti-
midamoSi midis. aq xdeba periferiidan miRebul sig- vebs araSekumSviT siTbos warmoqmnas. beta-adre-
nalTa Sedareba centralur TermosensorTa aqti- noreceptorebis farmakologiuri blokadisas
vobasTan, romlebic asaxaven tvinis temperaturis siTbos warmoqmnis `arakankalis~ meqanizmi gamoi-
mdgomareobas. ricxeba. simpaTikuri nervebis daboloebebSi ga-
am ori wyaros informaciis integraciis sa- moTavisuflebuli noradrenalini astimuli-
fuZvelze ukana hipoTalamusi ganapirobebs rebs ruxi cximovani qsovilidan Tavisufal cxi-
signalTa gamomuSavebas, romlebic marTaven movani mJavebis gamoyofas da maT Semdgom CarTvas
siTbos warmoqmnisa da gacemis procesebs. swo- metabolizmis reaqciebSi. Tirkmelzeda jirkvle-
red aqaa aRmoCenili neironebi, romelTa aqti- bidan kateqolaminebis gamoyofa aseTive efeqts
voba damokidebulia rogorc hipoTalamusis pre- iwvevs. amis Sedegad Zlierdeba JangviTi da fos-
optikuri midamos, aseve, zurgis tvinis kiser- folirebis procesTa SeuTanxmebloba, imatebs
gulmkerdis ganyofilebis neironTa lokalur pirveladi siTbos gamoyofa.
siTbur gaRizianebaze. Termoregulaciis humorul meqanizmTa
ukana hipoTalamusis dorsomedialur nawilSi, monawileoba gansakuTrebiT mniSvnelovania gare-
mesame parkuWis kedelTan aRmoCenilia kankalis mos temperaturis ganmeorebiT cvlilebebTan
motoruli centri. is aigzneba sxeulis tempera- adaptaciisas. adamianis sicivesTan adaptaciaSi
46 8

farisebri jirkvlis roli gaurkvevelia. cxove-


lebSi Tiroqsinis sekreciis momateba viTardeba tendenciisas (cirkulirebadi sisxlis temperatu-
sicivis ramdenimekviriani zemoqmedebisas. am ra) aqtivirdeba sicivis hipoTalamusuri Termore-
dros jirkvlis masa 20-40%-iT imatebs, Tiroqsi- ceptorebi. hipoTalamusis TermomgrZnobiare nei-
nis sekreciis mateba iwvevs ujreduli metaboliz- ronTa (sicivis Termosensorebi) garda, viTardeba
mis aqtivacias. adamiani aseT gacivebas iSviaTad ga- sicivis sisxlZarRvTa da organoTa Termorecepto-
nicdis. Tumca, zogierT kvlevaSi naCvenebia, rom rebis aqtivacia. maTi impulsacia iwvevs qimiuri
jariskacebSi, romlebic xangrZlivi droiT msaxu- Termoregulaciis hipoTalamusuri centris neiro-
robdnen arqtikul ubnebSi da, agreTve, eskimoseb- nuli aparatis damatebiT aqtivacias. am centris aq-
Si SeiniSneba ZiriTadi cvlis momateba. SesaZlebe- tivobis matebis Sedegad qimiuri Termoregulaci-
lia, farisebr jirkvalze sicivis mastimulirebe- is periferiuli aparatis - organizmSi siTbos war-
li moqmedeba warmoadgens toqsikuri Tireoidu- moqmnis elementebis muSaoba Zlierdeba.
li Ciyvis ganviTarebis sixSiris matebis erT-erT Termoregulaciis centris da, agreTve, siT-
mizezs civi klimatis pirobebSi macxovreblebSi. bos gacemis periferiuli aparatis neirofizio-
siTbos gacemis regulacia dakavSirebu- logiuri aqtiuroba aseT situaciaSi mcirdeba, ri-
lia simpaTikur noradrenergul neironTa aq- Tac organizmis Sinagani garemos temperaturis
tivobasTan, romelTa agznebam SeiZleba ga- Semcirebis aRniSnuli tendencia iblokeba.
moiwvios kanis sisxlZarRvTa sanaTuris Se- organizmis Sinagani garemos temperaturis
viwroeba da, aseve, simpaTikur qolinergul momatebisas procesebi sapirispiro sqemiT vi-
neironebTan, romlebic saofle jirkvlebs Tardeba - aqtiurdeba hipoTalamusuri siTburi
aagzneben. Termorecetorebi, sisxlZarRvTa, Sinagan orga-
sicxis pirobebSi kanis sisxlZarRvTa gafar- noTa siTburi recetorebi, fizikuri Termore-
Toebam SeiZleba xeli Seuwyos saofle jirkvlebi- gulaciis centraluri da periferiuli meqaniz-
dan bradikininis gamoyofas. arsebobs monacemebi mebi. siTbos `Camogdebis~ procesebi Zlierdeba,
kininebis monawileobis Sesaxeb siciviTi vazodi- organizmSi siTbos warmoqmna ferxdeba.
lataciis formirebaSic. Termoregulaciis analogiuri meqanizmebi
mniSvnelovani fsiqikuri daZabvisas mtevnebi- amuSavdeba temperaturuli zemoqmedebisas kanis
sa da terfebis kanis sisxlZarRvTa Seviwroebas Se- Termorecetorebze, romlebic reagireben orga-
iZleba Tan axldes am ubnebSi oflis gamoyofa. Ter- nizmis gare garemos temperaturis cvlilebeze.
moregulaciis TvalsazrisiT aseT paradoqsul kanis Termorecetorebze dabali temperatu-
movlenas SeiZleba ewodos emociuri oflis ga- ris zemoqmedebisas aferentuli nervuli impul-
moyofa; is ar aris adaptaciuri xasiaTisa da gan- saciis xarjze xdeba centris agzneba, romelic
pirobebulia simpaTikuri nervuli sistemis Warbi akontrolebs siTbos warmoqmnas - qimiuri Termo-
aqtivaciiT. regulaciis centrisa.
sxeulis saSualo integraluri temperaturis es iwvevs organizmSi siTbos warmoqmnis peri-
mcired gadaxrisas icvleba mxolod siTbos `gace- feriul meqanizmTa aqtivacias, siTbos `Camogde-
ma~ garsis sisxlZarRvovan reaqciaTa xarjze. Tu bis~ meqanizmebi ferxdeba. kanis receptorTa ar-
temperaturis gadaxra grZeldeba, viTardeba qce- seboba funqciur sistemas aZlevs regulirebadi
viTi SeguebiTi reaqciebi; garemos maRali tempera- konstantis optimalur doneze stabilizaciis
turisas, agreTve, imatebs oflis gamoyofa. gare- procesis ufro daxvewilad organizebis saSuale-
mos dabali temperaturisas ki Cndeba Semdegi kun- bas.
Turi reaqcia: jer kunTebis tonusi imatebs, xolo funqciuri sistemis centralur aparatTa
Sinagani temperaturis Semcirebisas viTardeba kan- `gadawyoba~ kanis receptorTa gaRizianebis Sem-
kali. TxvevaSi mimdinareobs winswrebiT Sinagani gare-
Termoregulaciis sistemaSi regulirebad pa-
mos sisxlis temperaturis realur cvlilebeb-
rametrad iTvleba organizmis Signagani garemos
Tan mimarTebaSi - kanis receptorebidan wamosu-
temperatura. funqciuri sistemis mdgradobisaT- li informacia iqceva organizmis Sinagani gare-
vis regulirebadi temperatura sxeuli s `birTvis~ mos temperaturis SesaZlebeli Secvlis gamaf-
is jamuri temperaturaa, romlis drosac ar irT- rTxilebel signalad.
veba arc W arbi siTbos gamoyofis, da arc orga- Termoregulaciis funqciuri sistemis hipoTa-
nizmis sicivisagan damcavi meqanizmebi. lamusuri aparatis winswrebiTi reaqciebi fizi-
sxeulis `birTvis~ temperaturis Semcirebis ologiuri normis pirobebSi regulirebadi tempe-
469

raturuli konstantis rxevebis minimizebas axdens. adaptacia garemos temperaturis periodul


kidev erTxel unda aRiniSnos, rom organiz- cvlilebebTan. gakaJeba da janmrTeloba
mis bunebrivi aqtivobis pirobebSi Termoregula- Segueba garemos temperaturis mravaljerad
ciis funqciuri sistemis uzrunvelyofaSi didi momatebasa da SemcirebasTan - temperaturuli
wvlili aqvs regulaciis qceviT rgols . qcevi- aklimatizacia - organizmis erTian reaqciaa, ro-
Ti reaqciebi garemos temperaturis matebis, an melic misi praqtikulad yvela sistemis monawi-
Semcirebis pirobebSi yovelTvis mkacrad specifi- leobiT viTardeba .
kuri da sakmaod efeqturia. organizmze sicivis zemoqmedebisas siTbos
warmoqmnis gazrdasTan SeuRlebulia kunTebis Se-
kumSvaTa margi qmedebis koeficientis TandaTano-
biT ganviTarebadi kleba, ris Sedegadac energo-
hiperTermia da hipoTermia
xarjvis umetesi nawili mimarTulia siTbos gafan-
hiperTermia sxeulis temperaturis gazr- tvasa da sxeulis gaTbobisken. es gardauvals xdis
daa 37 oC-is zemoT. is aRmocendeba garemos maRa- Jangbadis moxmarebis gazrdasa da misi transpor-
li temperaturis xangrZlivi zemoqmedebis, orga- tirebis sistemis aqtivacias, e.i. filtvis ventila-
nizmis mier siTbos arasakmarisi gacemisa da Warbi ciisa da gulis kumSviTi aqtivobis gazrdas, arte-
siTbos warmoqmnis Sedegad. riuli wnevis matebas. sisxlSi izrdeba hemoglobi-
hiperTermiis dros Termoregulaciis yvela nis koncentracia, kunTebSi TandaTan matulobs mi-
efeqtoruli procesi maqsimalurad gaaqtivebu- oglobinis raodenoba.
lia: eqsteroreceptorTa agzneba (garemos maRa- sisxlis mimoqcevis gadanawilebam (kanis sisx-
li temperaturis SemTxvevaSi) iwvevs Termoregu- lZarRvebSi mikrocirkulaciis SemcirebiT da Se-
laciis meqanizmTa amoqmedebas Sinagani garemos fardebiTi gazrdiT centralur ganyofilebebSi,
temperaturis momatebamde. msxvil sisxlZarRvebsa da gulis RruSi ) SeiZleba
drois xanmokle periodis ganmavlobaSi adami- gamoiwvios winagulTa volumreceptoruli refleq-
ans ZaluZs sxeulis 43oC-is temperaturis `gaZle- sebis ganviTareba. amis Sedegad SeiZleba gaizar-
ba~, magram misi gadarCenisTvis drois ufro xangrZ- dos Sardis gamoyofa - e.w. sicivis diurezi da
livi periodis ganmavlobaSi zRvrul temperaturas natriumurezi - rogorc antidiurezuli hormo-
42oC warmoadgens . Tumca, 40-41oC temperaturisas nisa da aldosteronis sekreciis Semcirebis Sede-
SesaZloa ganviTardes tvinis mZime dazianebebi - gi.
tvinis qsovilis SeSupeba, neironTa sikvdili. gansazRvrul pirobebSi SeiZleba ganviTardes
hipoTermia sxeulis temperaturis daqveiTe- dabali/maRali temperaturis mimarT adaptaciis
baa 35oC-mde da ufro qvemoT. is SeiZleba iyos da- plastikuri varianti - Segueba, anu toleranto-
bali temperaturis garemoSi organizmis xangrZli- ba (laT. tolerantio-moTmineba).
vi yofnis Sedegi. organizmis gacivebis sawyis sta- sicivis xangrZlivi zemoqmedebisas Segueba
diaze Termoregulaciis procesebi mniSvnelovnad imasTanaa dakavSirebuli, rom kankalis ganviTare-
aqtiurdeba, magram Tu hipoTermia grZeldeba, sxe- bisa da siTbos warmoqmnis zRurbli gadaadgilde-
ulis temperatura iwyebs dacemas; roca igi 31oC-s ba ufro nakleb temperaturaTa mxares. am dros mo-
aRwevs, viTardeba cnobierebis dakargva, xolo 24- lekulur, ujredul da qsovilur doneze viTar-
28oC-ze, Cveulebriv, dgeba sikvdili. deba cvlilebebi, romlebic xels uwyobs organiz-
zogierTi qirurgiuli operaciisas gamoyene- mis sasicocxlo mniSvnelobis sistemaTa mdgrado-
badi hipoTermiis dros, organizmis gacivebis gar- bis gazrdas `birTvis~ temperaturis cvlilebaTa
da, sxeulis regulirebadi temperaturis Sesanar- mimarT. aseTi movlena aRmoCenilia, kerZod, myvin-
Cuneblad mimarTuli SeguebiTi reaqciebis bloki- TavebSi - margalitis maZieblebSi, romelTa Sroma
rebis mizniT farmakologiur preparatebs iyeneben. dakavSirebulia daaxloebiT 10oC temperaturis
aseT situaciaSi sxeulis temperatura organizmis- wyalSi periodul CaSvebebTan, xolo CaSvebis ja-
Tvis saSiSroebis gareSe SeiZleba Semcirdes 24- muri xangrZlivoba aRwevs ramdenime saaTs dReSi.
28oC-mde; am dros mcirdeba tvinis mier Jangbadis sxeulis temperatura SeiZleba 36oC-ze naklebic
moxmareba. aseT pirobebSi Cndeba sunTqvis organo- iyos, magram organizmis funqciebi am dros umniS-
ebisa, an gulis muSaobis 15-20 wuTiT gamorTvis Se- vnelod iyos Secvlili.
saZlebloba, rac iZleva qirurgiuli operaciis Ses- dedamiwis tropikul regionTa mudmiv
rulebis saSualebas. macxovrebelTa Soris, piriqiT, viTardeba siTbos-
47 0

Tan Segueba: am adamianTa sxeulis temperatura mo- stazis Sefasebis da menstrualuri ciklis fer-
matebulia mosvenebis drosac da maTSi siTbos ga- tiluri fazis gansazRvris saSualebas iZleva (Tum-
cemis gazrda iwyeba sxeulis 0,5oC-iT ufro maRali ca - iribad!). es testi SemuSavebulia britaneli
temperaturisas, vidre zomieri klimatis raion- mkvlevaris, marSalis mier (1953). bazaluri temper-
Ta mcxovrebebSi. aturis gazomva gamoiyeneba biologiuri kontra-
neirohumoruli meqanizmebiT ganpirobebul- cepciis mizniT, Tu ar aris sxva saSualebebis/me-
ma adaptaciurma reaqciebma sicivisa da sicxis gan- Todebis gamoyenebis survili an SesaZlebloba .
meorebiT zemoqmedebaze SeiZleba gavlena moax- amasTan, unda aRiniSnos, rom bazaluri tempera-
dinos organizmis mdgradobaze garemos sxva faq- turis maCvenebelze bevri fizikuri Tu
torTa zemoqmedebisadmi, rac damokidebulia fsiqologiuri faqtori moqmedebs (alkoholis
temperaturis cvlilebis xasiaTze - xangrZlivo- miReba, nawlavebis aSliloba, stresi, sxv.), risi
baze, intensivobaze, sixSireze. gaTvaliswinebac aucilebelia. bazaluri temper-
adamianebSi, romlebic didi xnis ganmavloba- aturis gazomvis vaginuri, an oraluri meTodi ara-
Si imyofebian dabali temperaturis pirobebSi, standartizebuli da arazustia.
TandaTan energetikulad ufro ekonomiuri reaq- ovulaciis win mzardi folikulis mier estra-
ciebi viTardeba da matulobs parasimpaTikuri diolis warmoqmnis intensivoba maqsimaluria; ovu-
nervuli sistemis maregulirebeli aqtivoba . am laciis Semdeg yviTeli sxeuli warmoqmnis proges-
dros SeiZleba Semcirdes sayrden-mamoZravebeli, terons, uwyobs ra xels endometriumis momzade-
endokrinuli da saWmlis momnelebeli sistemis da bas ganayofierebuli kvercxujredis implantaci-
onkologiur daavadebaTa sixSirec. isaTvis. estradioli ganapirobebs bazaluri tem-
yvela es dadebiTi efeqti viTardeba ara saw- peraturis Semcirebas, progesteroni ki -momate-
yis etapebze, aramed sicivis periodul zemoqme- bas. yovelive es ovulaciis vadis gansazRvris sa-
debaze xangrZlivi adaptaciis Sedegad. swored ase- Sualebas iZleva. amitomacaa SesaZlebeli baza-
Ti reJimis dros SeiZleba SeiniSnebodes organiz- luri temperaturis mrudis cvlilebebiT qalis
mis rezervTa `gafarToebuli kvlavwarmoeba~ si- fertilobis xarisxis Sefaseba.
civis zemoqmedebaTa Soris periodebSic. cxove-
lebSi gacivebis dros Tirkmelzeda jirkvlebis
sekreciul ujredTa birTvebSi mcirdeba dnm-is
Semcveloba, RviZlis ujredebSi iklebs glikoge- Termoregulaciis Taviseburebebi
nis koncentracia, Tumca, sicivis eqspoziciaTa So- xandazmul adamianebSi
ris periodebSi am nivTierebaTa raodenoba sawyis-
ze metia. xandazmul adamianebSi organizmis Sinagani
Tu adaptaciis adreul etapebze, umTavre- temperatura SeiZleba SenarCundes 34-35oC-is do-
sad, genotipuri (Tandayolili) meqanizmebi neze. kankalis meqanizmi am dros ar irTveba. es imas-
“muSaobs”, romelic eqstremalur pirobebSi War- Tanaa dakavSirebuli, rom Termoregulaciis fun-
bi da mflangvelia, ufro gvian vadebSi viTar- qciuri sistema xandazul adaminebSi `gadaprogra-
deba ufro moqnili da ekonomiuri fenotipuri, mirebulia~ ufro dabali temperaturis SenarCu-
individualuri meqanizmebi; organizmis rezer- nebaze. sxva mxriv funqciuri sistema normalu-
vebi am dros ara marto droulad aRdgeba, ara- rad muSaobs. amasTan erTad, xandazmuli da moxu-
med izrdeba kidec. ci adamianebi garemos temperaturis cvlilebebs
uaresad eguebian, rac ufro mniSvnelovnad vlin-
bazaluri/bazisuri temperatura deba sicivis zemoqmedebisas. aseT pirobebSi xan-
bazaluri/bazisuri temperatura organiz- dazmul adamianebSi metaboluri reaqciebi da kan-
mis yvelaze dabali temperaturuli maCvenebelia Si vazokonstriqciis ganviTarebis siCqare Semci-
mosvenebis mdgomareobaSi (rogorc wesi -Zilis rebulia, hipoTermiis albaToba izrdeba.
dros, an gamoRviZebisTanave). qalis organizmSi qalebSi es Taviseburebebi naklebadaa gamoxa-
ovulacia iwvevs bazaluri temperaturis mo- tuli. xandazmuli asakis adamianebi, axalgazrdeb-
matebas 0,25oC– 0,5oC-iT (sxva monacemebiT - 0,3oC– Tan SedarebiT, naklebad tolerantulni arian ga-
0,9oCiT); amitomac, bazaluri temperaturis gazom- daxurebasTan mimarTebaSic, Tumca, es ara asakTan,
va swor nawlavSi funqciuri sadiagnostiko tes- aramed gawrTvnilobis donesa da janmrTelobis
tia, romelic qalis organizmis hormonuli homeo- mdgomareobasTan ufro aris dakavSirebuli.

You might also like