Professional Documents
Culture Documents
თერმორეგულაცია.pdf ისერჩება ინგლისური შრიფტით
თერმორეგულაცია.pdf ისერჩება ინგლისური შრიფტით
Termoregulacia
xerxemlian cxovelTa (maT Soris - adamianis) ioTermuli cxovelis zamTris Zilis periodisT-
organizmi mudmivad warmoqmnis siTbos, romliTac vis da, agreTve, Zalian mcire zomis ZuZumwovre-
sxeulis gaTbobaa uzrunvelyofili. adamianis bisa da frinvelebisTvis.
kuTri siTbotevadoba (1oC-iT gaTbobisaTvis saWiro cxovelis organizmSi sasicocxlo procesebis
siTbos raodenoba) saSualod 0.83 kkal-s Seadgens ma- mimdinareobis SesaZlebloba SezRudulia Sinaga-
sis yovel kilogramze; Sesabamisad, 70 kg masis ada- ni garemos temperaturis rxevaTa garkveuli far-
mianis sxeulis temperaturis 1oC-iT gasazrdelad glebiT - 0-dan 45-50oC-mde. umaRlesi ZuZumwo-
58.1 kkal siTboa saWiro. aqve unda aRiniSnos, rom vari cxovelebis Sinagani garemos tempera-
siTbos warmoqmnis procesebTan erTad siTbos turuli rxevebiis diapazoni ufro viwroa
gacemac rom ar mimdinareobdes, adamianis sxeuli _ 25 oC-dan 43 oC-mde; am farglebs gareT sicocx-
yovel saaTSi 1.24oC-iT gaTbeboda. ase ki mitom ar le SeuZlebelia. temperaturis faqtori gansazR-
xdeba, rom siTbos produqcia wonaswordeba misi vravs fermentul procesTa, Sewovis, agznebis ga-
gacemis procesebiT, rasac temperaturuli bal- tarebisa da kunTis SekumSvis mimdinareobis siC-
ansi ewodeba. misi safuZveli aris siTbos warmo- qares da sxv. ; magaliTad, Tu bayayis sxeulis tem-
qmnisa da gacemis mmarTveli procesebis er- peratura uaxlovdeba nuls, mas naxtomis gakeTe-
Toblioba - Termoregulacia. ba mxolod 12-15 sm-is manZilze SeuZlia; am cxove-
sxeulis optimaluri biologiuri temperatu- lis sxeulis temperaturis 20-26oC-mde momatebi-
ris uzrunvelyofis meqanizmTa da reJimTa mixed- sas ki naxtomis manZili 1 metramde izrdeba .
viT ganarCeven poikiloTermul, homoioTermul
sxeulis sxvadasxva ubnis temperatura
da heteroTermul organizmebs.
poikiloTermul organizmebs (berZn. poiki- adamianis sxeulis zedapirul da Rrma ubneb-
los - cvalebadi) sxeulis temperaturis mudmiv do- Si temperatura gansxvavebulia. sxeulis Sida na-
neze SenarCunebis unari ar gaaCnia, isini siTbos wilebs, romelic misi masis daaxloebiT 50%-s Se-
mcire raodenobiT gamoimuSaveben. adgens, `birTvi~ uwodes . mas, garkveuli pirobi-
homoioTermuli organizmebi (berZ. homeo - TobiT, miakuTvneben tvins da Sinagan organo-
msgavsi, erTnairi), maT Soris - adamianic, sxeulis ebs. `birTvis~ temperatura SedarebiT stabilu-
SedarebiT mudmivi temperaturiT gamoirCeva, ro- ria. magaliTad, marjvena winagulis sisxlis tem-
melic dRe-Ramis ganmavlobaSi umniSvnelo far- peratura, temperatura saylapavis qveda mesamed-
glebSi icvleba. am mudmivobis SenarCunebas gare- Si gulis maxloblad mTlianobaSi umniSvnelod
mos temperaturis ryevebis pirobebSi izoTermia icvleba da 36,7-37oC-is farglebSia. amasTan, `bir-
ewodeba. Tvis~ sxvadasxva ubnis maCveneblebi SeiZleba gan-
heteroTermuli organizmebis (berZn. hete- sxvavdebodes 0,2-1,2oC-iT. temperaturis gradi-
ros - sxvanairi) sxeulis temperaturis rxevebi enti Tavis tvinSic ki arsebobs- centraluri nawi-
aWarbebs sazRvrebs, romlebic homoioTermul lidan qerqamde.
cxovelTaTvisaa tipiuri. es damaxasiaTebelia on- klinikuri miznebisTvis `birTvis~ temperatu-
togenezis adreuli etapebisTvis, zogierTi homo- ris Sefaseba xorcieldeba sxeulis gansazRvrul,
46 0
kofic-jonseni, x.iusinji), romlis Tanaxmadac epi- ofli, bromhidrozi - ofli cudi suniT, hema-
dermisisa da dermis sazRvarze arsebobs di- tidrozi - sisxliani ofli, qromhidrozi -
poluri ujredebi. maTi gamtaroba SigniT da gareT Seferili ofli, uridrozi - Sardovanas ga-
mimarTul boloebze gansxvavebulia da maT Zlierebuli gamoyofa ofliT.
ZaluZT, koncentraciuli gradientis gadalaxviT, mamakacebi qalebze daaxloebiT 4-jer met
natriumis ionebis Setana ujredSi (ix. oflis Se- ofls gamoyofen: jer erTi, androgenebi aZlierebs
madgenloba). dadgenilia, rom kan-galvanuri reaq- oflwarmoqmnas; meorec, mamakacis sxeulis zeda-
cia damokidebulia kanis fenebis araTanabar po- piris farTobi, da Sesabamisad - gasagrilebeli
larizaciaze. miRebul eleqtrul mruds erT-, an farTobic, metia, vidre qalisa. iTvleba, rom ad-
orfaziani rxeva aqvs. kgr-is aRmavali nawili dakav- amianebis did nawils sxeulis marjvena naxevari
Sirebulia simpaToadrenalinur aqtivaciasTan, ufro Zlierad eofleba, vidre marcxena.
saofle jirkvlebis sadinarebis SevsebasTan of- sxeulis zedapiridan wylis aorTqlebis ori
liT, misi nawilis “gadmosrolasTan” kanis zeda- gza arsebobs:
pirze da kanis temperaturis momatebasTan, xolo - gamoyofili oflis aorTqleba,
daRmavali nawili - oflis SewovasTan sadinare- - kanis zedapirze difuziis gziT moxvedrili
bidan da, amitom, maT erTgvar “daCutvasTan”. kgr- wylis aorTqleba - wylis `SeumCneveli~ dakargva.
is amplituda oflis raodenobaze araa damokide- ukanaskneli meqanizmi ganapirobebs wylis
buli. kgr korelirebs saofle jirkvlebis sim- (dRe-RameSi 600 ml-mde) da siTbos dakargvas, ma-
WidrovesTan: yvelaze maRalia xelisa da fexis galiTad, haergamtari gzebis lorwovani garsebiT.
gulebze, Semdeg -iRliis fosoSi, Sublze da sxv. sicivis moqmedebisas filtvebiT siTbos am gziT
kanis im ubnebSi ki, sadac saofle jirkvlebi ar gacemis damcvelobiTi Semcireba viTardeba bron-
aris (tuCis kide, sxv.) kgr ar registrirdeba. eqs- qebis spazmis xarjze, rac zrdis bronqebis wina-
perimentuli kvlevebiT kurarizebul cxovelebze Robas (15%-mde) da SeiZleba gamoiwvios `sicivis
dadgenilia, rom ganivzoliani muskulatura kgr- qoSinis~ ganviTareba. adamianebSi es reaqcia ufro
Si ar monawileobs. atropinis mcire dozebiT mi- mkveTrad gamoxatulia bronq-filtvis paTologi-
iReba kgr-is (anu, eleqtrodermogramis) Semcire- is arsebobisas.
ba, didi dozebiT ki - daTrgunva. kgr-is aRmoceneb- siTbos gacemis Secvlis adaptaciur meqaniz-
isaTvis didi mniSvneloba aqvs, aseve, kanSi Semava- mTa uzrunvelyofaSi mniSvnelovani wvlili aqvs
li nervuli boWkoebis simWidrovesac. amasTan, ka- Termoregulaciis funqciuri sistemis qceviT
nis winaRoba damokidebulia aramarto epidermi- komponents. sicivis pirobebSi qceviTi regu-
sis sisqeze, aramed misi tenianobis xarisxzec: ka- lacia SeiZleba sakmaod efeqturi iyos, arsebi-
nis dasvelebisas misi winaRoba 40%-iT mcirdeba. Tad zRudavs ra organizmis kontaqts garemos-
kgr efeqturad gamoiyeneba fsiqofiziolo- Tan. adamianis tansacmeli, gaSiSvlebuli sxeu-
giaSi, maT Soris e.w. sicruis deteqtorze (pulsis lidan siTbos gacemasTan SedarebiT, siTbos da-
da sunTqvis sixSiris, aseve, sxva fiziologiuri kargvas daaxloebiT orjer amcirebs. `arqtiku-
parametrebis registraciasTan erTad). li tipis~ tansacmels ki siTbos gacemis Semci-
emociuri oflwarmoqmna atavizmis gamov- reba 5-6-jer SeuZlia .
linebad iTvleba; uZvelesi adamianebisTvis igi adamianis temperaturuli komfortis zona
mniSvnelovani iyo nadirobisa da mterTan brZolis damokidebulia garemos maxasiTeblebze, ganisazR-
dros. oflis normaluri raodenobiT xelis (da vreba misi saxiT, temperaturiT, tenianobiT (Tu es
fexis) gulebis datenianeba amcirebs xaxunis garemo haeria), moZraobis siCqariT, sxeulis tempe-
Zalas; es lokaluri hiperhidrozia. general- raturisgan gansxvavebuli temperaturis mqone sag-
izebuli (anu mTelis sxeulis masStabiT) hiper- nebis arsebobiT. gansazRvrul pirobebSi tempera-
hidrozi agrilebs sxeuls, kerZod - fizikuri turuli komfortis mdgomareoba viTardeba - am
datvirTvisas. garda amisa, emociuri faqtorebis dros Termoregulaciis meqanizmTa aqtivoba mini-
gavleniT iRliisqveSa midamoSi oflwarmoqmnis maluria. komfortis zona (Termoneitraluri zo-
gaZliereba apokrinuli saofle jirkvlebis bune- na) haeris 50%-iani tenianobisa da haeris tempera-
brivi sekretis aorTqlebas da feromonebis gavr- turisa da Senobis kedlebis temperaturis tolo-
celebas (gafantvas) uwyobs xels. bisas `Txlad~ Cacmuli mjdomare adamianisaT-
medikosebisaTvis saintereso iqneba Semdegi vis 25-26 oC-ia. gaSiSvlebuli adamianisTvis
fenomenebi/cnebebi: nomidrozi - ofli nei- komfortis temperatura aseTive pirobebSi
traluri suniT, osmidrozi – mZafrsuniani 28 oC-ia.
46 6
Tan Segueba: am adamianTa sxeulis temperatura mo- stazis Sefasebis da menstrualuri ciklis fer-
matebulia mosvenebis drosac da maTSi siTbos ga- tiluri fazis gansazRvris saSualebas iZleva (Tum-
cemis gazrda iwyeba sxeulis 0,5oC-iT ufro maRali ca - iribad!). es testi SemuSavebulia britaneli
temperaturisas, vidre zomieri klimatis raion- mkvlevaris, marSalis mier (1953). bazaluri temper-
Ta mcxovrebebSi. aturis gazomva gamoiyeneba biologiuri kontra-
neirohumoruli meqanizmebiT ganpirobebul- cepciis mizniT, Tu ar aris sxva saSualebebis/me-
ma adaptaciurma reaqciebma sicivisa da sicxis gan- Todebis gamoyenebis survili an SesaZlebloba .
meorebiT zemoqmedebaze SeiZleba gavlena moax- amasTan, unda aRiniSnos, rom bazaluri tempera-
dinos organizmis mdgradobaze garemos sxva faq- turis maCvenebelze bevri fizikuri Tu
torTa zemoqmedebisadmi, rac damokidebulia fsiqologiuri faqtori moqmedebs (alkoholis
temperaturis cvlilebis xasiaTze - xangrZlivo- miReba, nawlavebis aSliloba, stresi, sxv.), risi
baze, intensivobaze, sixSireze. gaTvaliswinebac aucilebelia. bazaluri temper-
adamianebSi, romlebic didi xnis ganmavloba- aturis gazomvis vaginuri, an oraluri meTodi ara-
Si imyofebian dabali temperaturis pirobebSi, standartizebuli da arazustia.
TandaTan energetikulad ufro ekonomiuri reaq- ovulaciis win mzardi folikulis mier estra-
ciebi viTardeba da matulobs parasimpaTikuri diolis warmoqmnis intensivoba maqsimaluria; ovu-
nervuli sistemis maregulirebeli aqtivoba . am laciis Semdeg yviTeli sxeuli warmoqmnis proges-
dros SeiZleba Semcirdes sayrden-mamoZravebeli, terons, uwyobs ra xels endometriumis momzade-
endokrinuli da saWmlis momnelebeli sistemis da bas ganayofierebuli kvercxujredis implantaci-
onkologiur daavadebaTa sixSirec. isaTvis. estradioli ganapirobebs bazaluri tem-
yvela es dadebiTi efeqti viTardeba ara saw- peraturis Semcirebas, progesteroni ki -momate-
yis etapebze, aramed sicivis periodul zemoqme- bas. yovelive es ovulaciis vadis gansazRvris sa-
debaze xangrZlivi adaptaciis Sedegad. swored ase- Sualebas iZleva. amitomacaa SesaZlebeli baza-
Ti reJimis dros SeiZleba SeiniSnebodes organiz- luri temperaturis mrudis cvlilebebiT qalis
mis rezervTa `gafarToebuli kvlavwarmoeba~ si- fertilobis xarisxis Sefaseba.
civis zemoqmedebaTa Soris periodebSic. cxove-
lebSi gacivebis dros Tirkmelzeda jirkvlebis
sekreciul ujredTa birTvebSi mcirdeba dnm-is
Semcveloba, RviZlis ujredebSi iklebs glikoge- Termoregulaciis Taviseburebebi
nis koncentracia, Tumca, sicivis eqspoziciaTa So- xandazmul adamianebSi
ris periodebSi am nivTierebaTa raodenoba sawyis-
ze metia. xandazmul adamianebSi organizmis Sinagani
Tu adaptaciis adreul etapebze, umTavre- temperatura SeiZleba SenarCundes 34-35oC-is do-
sad, genotipuri (Tandayolili) meqanizmebi neze. kankalis meqanizmi am dros ar irTveba. es imas-
“muSaobs”, romelic eqstremalur pirobebSi War- Tanaa dakavSirebuli, rom Termoregulaciis fun-
bi da mflangvelia, ufro gvian vadebSi viTar- qciuri sistema xandazul adaminebSi `gadaprogra-
deba ufro moqnili da ekonomiuri fenotipuri, mirebulia~ ufro dabali temperaturis SenarCu-
individualuri meqanizmebi; organizmis rezer- nebaze. sxva mxriv funqciuri sistema normalu-
vebi am dros ara marto droulad aRdgeba, ara- rad muSaobs. amasTan erTad, xandazmuli da moxu-
med izrdeba kidec. ci adamianebi garemos temperaturis cvlilebebs
uaresad eguebian, rac ufro mniSvnelovnad vlin-
bazaluri/bazisuri temperatura deba sicivis zemoqmedebisas. aseT pirobebSi xan-
bazaluri/bazisuri temperatura organiz- dazmul adamianebSi metaboluri reaqciebi da kan-
mis yvelaze dabali temperaturuli maCvenebelia Si vazokonstriqciis ganviTarebis siCqare Semci-
mosvenebis mdgomareobaSi (rogorc wesi -Zilis rebulia, hipoTermiis albaToba izrdeba.
dros, an gamoRviZebisTanave). qalis organizmSi qalebSi es Taviseburebebi naklebadaa gamoxa-
ovulacia iwvevs bazaluri temperaturis mo- tuli. xandazmuli asakis adamianebi, axalgazrdeb-
matebas 0,25oC– 0,5oC-iT (sxva monacemebiT - 0,3oC– Tan SedarebiT, naklebad tolerantulni arian ga-
0,9oCiT); amitomac, bazaluri temperaturis gazom- daxurebasTan mimarTebaSic, Tumca, es ara asakTan,
va swor nawlavSi funqciuri sadiagnostiko tes- aramed gawrTvnilobis donesa da janmrTelobis
tia, romelic qalis organizmis hormonuli homeo- mdgomareobasTan ufro aris dakavSirebuli.