Professional Documents
Culture Documents
sur. 3.10. yvavilovani mcenaris (bali) sasicocxlo cikli. yvavilis Semadgeneli nawilebi jami,
gvirgvini mtvrianebi da butko (4). 1. dingi. 2. sveti. 3. naskvi. 5. samtvre parki. 6. mtvrians Zafi. 7.
mtvris marcvali. 8. spermiebi. 9. TeslkvirtSi moTavsebuli Canasaxovani parki. SuaSi centraluri
ujredi. 10. kvercxujredi. 11. samtvre miliT mitanili spermiebidan erTi kvercxujreds anay-
ofierebs, meore ki centralur diploidur ujreds. 12. nayofi. 13 nayofis ganivi Wrili.
vebuli. momwifebuli Teslebi girCidan garemoSi ifanteba. Tesls gaaCnia frTisebri gamonazardi,
romelic xels uwyobs qariT gavrcelebaSi.
SiSvelTeslovanebs didi mniSvneloba aqvs mcenareuli safaris Seqmnasa da adamianis sameur-
neo saqmianobaSi. gansakuTrebiT mTian regionebSi aferxeben Tovlis dnobas, akaveben wvimis wylebs,
riTac icaven niadags niaRvriT Camorecxvisagan, aCereben Rvarcofisa da mewyeris ganviTarebas. isi-
ni haerSi gamoyofen fitoncidebs, romlebic spoben paTogenur mikroorganizmebs. wiwvovan tyeSi
haeri sufTaa da mdidaria JangbadiT. wiwvovnebis merqani Zvirfasi saamSeneblo masalaa. misgan Re-
buloben qaRaldsa da sxvadasxva qimiur (magaliTad, skipidars, vanils, xis spirts da misT.) nivTie-
rebebs. wiwvovan tyeebs anadgurebs xanZari, gansakuTrebiT ki adamiani usistemo da mopovebiTi xis
WriT.
saqarTveloSi SiSvelTeslovanTa zogierTi saxeoba gadaSenebis piras imyofeba da Setanilia
wiTel wignSi (magaliTad, Savi Rvia, eldarisa da biWvinTis fiWvi, urTxeli, aRmosavleTis brtyel-
tota).
farulTeslovnebi anu yvavilovani mcenareebi saxeobaTa mravalricxovnobiTa da mraval-
ferovnebiT mcenareTa sxva jgufebs aRemateba. isini yvela klimatur zonasa da ekologiur piro-
bebSi izrdeba, qmnis foTlovan tyeebs, xolo preriebSi, savanasa da stepebSi _ balaxovan safars.
udabnoSi cxovrebasTanaa Seguebuli kaqtusi, agava da nairgvari ekliani buCqi. zogierTi yvavilo-
vani mcenare mdinareebSi, tbebsa da zRvebSi izrdeba. saxnav-saTes savargulze, plantaciaSi, xexilis
baRsa Tu bostanSi adamiani nairgvar kulturul yvavilovan mcenares amravlebs, zrdis parkebsa da
oranJereebSi.
farulTeslovnebi sxva mcenareebTan SedarebiT rTuli agebulebisaa. mxolod maT gaaCniaT
unikaluri struqtura _ yvavili. igi sqesobrivi gamravlebis organoa. yvavilsafari (jami da
gvirgvini) icavs centralur nawilSi moTavsebul reproduqciul nawils _ mtvrianasa da butkos.
yvavilTanaa dakavSirebuli damtverva, ganayofiereba, Canasaxis ganviTareba, nayofisa da Teslis Ca-
34.
organizmTa mravalferovneba da sistematika
35.
Tavi 4
meqanikuri qsovili
meqanikuri qsovilebi mcenaris
sayrdens qmnis, uzrunvelyofs misi orga-
noebis simtkices da winaaRmdegobas uwevs
mcenareze momqmed statikur da dinamiur
datvirTvebs. es qsovilebi ZiriTadad Sed-
geba mkvdari ujredebis sqeli da mkvrivi
kedlebisagan.
gamtari qsovilebi
gamtari qsovilebiT mcenareebSi
sakvebi nivTierebebi gadaadgildeba. ganar-
Ceven qsilemas (WurWlebsa da traqeidebs)
da floemas (sacrisebr milebs) (sur. 4.73,
4.74). WurWlebi da traqeidebi agebulia
grZeli, mkvdari, sqelkedliani ujredebi-
sagan, romlebic erTmaneTze sigrZivad aris
ganlagebuli. maTi ganivi tixrebi CaSlilia
da warmoqmnilia erTiani mili. WurWlebiT
mcenaris fesvebidan foTlebisaken wyali
da mineraluri marilebi gadaadgildeba.
sacrisebri milebi vertikalurad ganla-
sur. 4.73. erTlebniani mcenaris Reros sqema.
gebuli cocxali wagrZelebuli ujredebis
wyebaa, maTi ganivi tixrebi dasvretilia. sa-
crisebri milebiT fotosinTezis produqtebi foTlebidan mcenaris zrdis konusisaken, miwisqveSa
organoebisaken, nayofebisa da Teslebisaken gadaadgildeba. gamtari qsovilis sqelkedliani ujre-
debi sayrden funqciasac asrulebs.
ZiriTadi qsovilebi
mcenaris sxeulis umetes nawils ZiriTadi qsovili warmoadgens. funqciebis mixedviT ga-
moyofen saasimilacio, samarago, wylisa da haeris Semcvel qsovilebs. saasimilacio qsovilis
ujredebi qloroplastebs Seicavs da fotosinTezs axorcielebs. samarago qsovilSi sxvadasxva
nivTiereba grovdeba. haeris Semcveli qsovilis (aerenqimis) meSveobiT wylis mcenareebi wyalsate-
vis zedapirze tivtivebs. aerenqima Sedgeba erTmaneTTan dakavSirebuli ujredebisagan. isini isea
ganlagebuli, rom maT Soris haeriT Sevsebuli didi moculobis sivrceebia. mSrali adgilis mcena-
reebis wylis Semcvel qsovilSi wyalia damaragebuli.
gamomyofi qsovilebi
sekretorul (gamomyof) qsovilebs miekuTvneba is warmonaqmnebi, romlebsac mcenareebidan
metabolizmis produqtebisa da wylis gamoyofis an izolaciis unari aqvs. sekretoruli qsovilebis
komponentebs mcenaris yvela organo Seicavs. nivTierebaTa gamoyofis adgilis mixedviT ganarCeven
Sinagani da garegani sekreciis qsovilebs.
yvavilovan mcenareTa vegetatiuri (fesvi, Rero, foToli) da generaciuli (yvavili, nayofi,
Tesli) organoebi rTuli agebulebisaa da sxvadasxva saxis qsovilebs Seicavs. magaliTad:
a b
sur. 4.74. gamtari qsovilebis ujredebis sqema.
a – floema (sacrisebri milebi), b – qsilemis (WurWlebis) ujredebi
91.
Tavi 4
a) foTlis firfita dafarulia epidermiT, romelic bageebs Seicavs. zeda da qveda epidermas
Soris ganlagebulia mafotosinTezebeli qsovili – mesrisebri da Rrublisebri parenqima. foT-
lis ZarRvebi Sedgeba gamtari qsovilebisagan – WurWlebisagan, romelTa meSveobiT foToli wyli-
Ta da mineraluri marilebiT maragdeba, da sacrisebri milebisagan, romelTa meSveobiT organuli
nivTierebebis wyalxsnarebi mcenaris sxva organoebisaken gadaadgildeba. meqanikuri qsovili gana-
pirobebs foTlis simtkicesa da drekadobas (sur. 4.75).
b) fesvis wveroSi warmomSobi qsovilia, romelic fesvis sigrZeSi zrdas ganapirobebs. wyli-
sa da mineraluri marilebis Sewova xdeba epiblemis ujredebis bususebis meSveobiT. fesvis centr-
Si lokalizebulia gamtari qsovili; kerZod, WurWlebi, romlebSic fesvis mier Sewovili wyali da
mineraluri marilebi Rerosa da foTlebisaken gadaadgildeba. WurWlebis garSemo sacrisebri mi-
lebia, romlebSic foTlebidan fesvebisaken organuli nivTierebebi miedineba. zogierTi mcenaris
fesvSi Zlier aris ganviTarebuli samarago qsovili. aseTi fesvebi, e. w. Zirxvenebi aqvs stafilos,
Warxals, oxraxuSs.
g) merqniani mcenaris Rero sami Srisagan – qerqis, merqnisa da gulgulisagan Sedgeba. qerqi
gare Srea da dafarulia damcvelobiTi mfaravi qsoviliT – korpiT; Semdegi Srea safevi, romelic
gamtari (sacrisebri milebis), meqanikuri da ZiriTadi qsovilebisagan Sedgeba. qerqis qveS ganlage-
bulia warmomSobi qsovili – kambiumi. misi ujredebis gayofis Sedegad Rero sisqeSi izrdeba. merqa-
nic gamtari (WurWlebisa da traqeidebisagan), meqanikuri da ZiriTadi qsovilebisagan Sedgeba. Re-
ros centrSi lokalizebulia dammaragebeli ujredebisagan Semdgari faSari gulguli.
92.