Notatki do wykładu (zawierają tylko podstawowe definicje i zagadnienia) -

Podstawowe prawa optyki geometrycznej

 zasada Fermata
 droga optyczna
 współczynnik załamania
 przypadki nie prostoliniowej propagacji
 prawo załamania i odbicia
 całkowite wewnętrzne odbicie również w ujęciu fal e-m
 rozproszenie światła
 dyspersja światła (normalna i anomalna)

Mianem optyki geometrycznej określa się technikę śledzenia promieni (ang. ray tracing) świetlnych
propagujących przez układ optyczny oraz modelowanie ich zachowania przy oddziaływaniu z
kolejnymi elementami rozważanego systemu.

Zasada Fermata: Światło rozchodzi się po takiej drodze, której przebycie wymaga najkrótszego
czasu.

Z zasady tej wynika prawo prostoliniowego rozchodzenia się promieni świetlnych oraz prawo
załamania i odbicia.
x2
Droga optyczna L   nds
x1

Zasada Fermata inaczej: Światło rozchodzi się po takich liniach, którym odpowiadają minimalne
drogi optyczne.

Bezwzględny współczynnik załamania ośrodka to stosunek prędkości światła c w próżni do prędkości

fazowej światła  w ośrodku
c
n    

W każdym ośrodku (za wyjątkiem próżni) wielkość n zależy od częstotliwości fali i stanu ośrodka -
temperatury, gęstości, itp. W ośrodkach anizotropowych (niejednorodnych) n zależy od kierunku
rozchodzenia się fali i charakteru jej polaryzacji.

Właściwości materiałów o ujemnym współczynniku załamania

 Załamują światło zgodnie z prawem Snelliusa dla negatywnej wartości refrakcji, czyli kąt
załamania ma ujemną wartość .
 Efekt Dopplera jest odwrócony (światło ze źródła poruszającego się w kierunku obserwatora
ma obniżoną częstotliwość).
 Promieniowanie Czerenkowa jest wysyłane w przeciwną stronę niż poruszający się obiekt.
 Prędkość grupowa fali ma zwrot przeciwny do prędkości fazowej.
 Światło ma tym większą długość fali im wyższą częstotliwość (odwrotnie niż w zwykłych
materiałach).
W celu uwzględnienia pochłaniania światła w ośrodku wprowadza się zespolony współczynnik
załamania.

W ośrodku niejednorodnym światło rozchodzi się nie prostoliniowo! - przykładem są miraże

Światło padające na dowolne ciało, może:

• odbić się od jego powierzchni;

• przejść przez to ciało (transmisja);

• zostać przez nie pochłonięte (absorpcja).

Rozproszenie zachodzi wtedy, gdy powierzchnia rozgraniczająca nie jest gładka – występują na niej
mikronierówności większe od długości fali.

Odbicie lustrzane zachodzi, gdy te mikronierówności są mniejsze od długości fali.

Załamanie (refrakcja) - gdy światło przemieszcza się z jednego ośrodka o współczynniku refrakcji n1
do ośrodka o n2 kierunek propagacji zmienia się
zgodnie z relacją:

n1 sin 1  n2 sin  2

oraz:

1) promienie: padający, odbity i załamany leżą w tej

samej płaszczyźnie;

2) kąt odbicia równa się kątowi padania;

gdzie θ1 jest kątem padania, a θ 2 kątem załamania.

Całkowite wewnętrzne odbicie zachodzi na granicy dwóch ośrodków przezroczystych

charakteryzujących się współczynnikami załamania n1 i n2, n1>n2. Zjawisko obserwuje się w ośrodku o
większym współczynniku załamania.

sin 1 n
o
 sin 1  2
sin 90 n1

 n2 
Kąt graniczny wynosi:  gr  arcsin  
 1
n

Całkowite wewnętrzne odbicie - zjawisko polegające na całkowitym odbiciu fali e-m padającej od
powierzchni granicznej.
  Pole elektromagnetyczne padającej fali świetlnej częściowo wnika do drugiego ośrodka, lecz
jest tam silnie tłumione.
 Amplitudy wektorów E i H, pola fali w drugim ośrodku szybko maleją w miarę oddalania się od
powierzchni oddzielającej ośrodki (zanik eksponencjalny).
 Głębokość na jaką pole fali wnika (w zauważalny sposób) w głąb drugiego ośrodka jest rzędu
długości fali.
 Strumień energii przepływającej z pierwszego ośrodka do drugiego jest równy zeru, co oznacza,
że fala padająca w całości wraca do pierwszego ośrodka.

Dyspersją światła (rozszczepieniem) nazywamy zależność współczynnika załamania światła n

substancji od częstości (długości fali λ) światła, albo zależność prędkości fazowej v światła w ośrodku
od jego częstości.

Ponieważ c można uznać za stałą uniwersalną, za dyspersję światła w danym ośrodku odpowiedzialny
jest współczynnik załamania n danego ośrodka, który zależny jest od częstości.

Zależność współczynnika n od częstości światła jest zależnością nieliniową i niemonotoniczną.

Liczbowo dyspersję opisują: współczynnik dyspersji, liczba Abbego, dyspersja częściowa względna

dn
0
dv (jeśli v  i n ) dyspersja normalna światła, np. w szkle dla światła widzialnego

dn
0
dv (jeśli v  i n ) dyspersja anomalna światła, np. w szkle dla IR i UV

Występowanie dyspersji anomalnej jest wynikiem istnienia silnych pasm absorpcji światła w danym
ośrodku - w „zwykłym” szkle np. dla podczerwieni i ultrafioletu.

W każdym ośrodku materialnym mamy zjawisko dyspersji - zależności prędkości fali od jej częstości.

Prędkość grupowa u światła w ośrodku, w zależności od charakteru dyspersji, może być zarówno
większa, jak i mniejsza od prędkości fazowej v.

Prędkość przekazu dowolnego sygnału (w tym świetlnego) nie może być większa od prędkości światła
w próżni. Prędkość grupowa w sposób prawidłowy opisuje zachowanie się takiego sygnału, którego
„kształt” czyli rozkład amplitudy i energii wzdłuż jego „długości” nie zmienia się podczas
przemieszczania się tego sygnału w ośrodku. Ten warunek jest spełniony dla światła jedynie w
przybliżeniu - tym dokładniej, im węższe jest widmo częstości sygnału i im mniejsza jest dyspersja
światła w ośrodku. W obszarach częstości, w których występuje dyspersja anomalna, prędkość
grupowa nie pokrywa się z prędkością sygnału, ponieważ w wyniku silnej dyspersji światła „kształt”
sygnału zmienia się szybko w miarę jego rozchodzenia się w ośrodku.