Professional Documents
Culture Documents
Από τα τέλη του 2ου αι. άρχισαν να κτίζονται ιδιόκτητοι χριστιανικοί ναοί. Οι
χριστιανοί εκμεταλλευόμενοι τον ρωμαϊκό νόμο για τις λεγόμενες «ταφικές
εταιρείες», που τους έδινε το δικαίωμα να έχουν ιδιόκτητο χώρο συνάθροισης των
μελών τους και κοιμητήριο, κατάφεραν να δημιουργήσουν τους πρώτους νόμιμους
ναούς τους. Το σχήμα τους ήταν απλό, επίμηκες και έμοιαζε με τις μετέπειτα
χριστιανικές βασιλικές, ή ήταν κυκλικά, περίκεντρα και οκταγωνικά κτήρια και κατά
κανόνα ήταν στραμμένοι προς την ανατολή. Ονομάζονταν Ευκτήρια, (Oratoria),
Κυριακά (Dominicia), Βασιλικές (Basilica) και Μαρτύρια, διότι οι ναΐσκοι αυτοί ήταν
κτισμένοι πάνω σε τάφους των μαρτύρων. Η αρχαιότερη λεπτομερής περιγραφή
χριστιανικού ναού, η οποία έφτασε ως τις μέρες μας, είναι του εκκλησιαστικού
ιστορικού Ευσεβίου. Πρόκειται για το ναό του Παυλίνου στην Τύρο, ο οποίος
ανεγέρθηκε μεταξύ των ετών 313 και 322μ.Χ. Ήταν ένα περίστυλο τετράγωνο κτίριο
το οποίο έμοιαζε με τις κατοπινές βασιλικές. Ο διάκοσμος αυτών των πρώτων
χριστιανικών ναών, όπως και των κατακομβών περιλάμβανε συμβολικές και
διακοσμητικές παραστάσεις, ( ιχθύς, μονόγραμμα του Χριστού, περιστερά, φοίνικας ,
καλός Ποιμένας - Ορφέας, άγκυρα, άμπελος, άνθη, καρποί, κ.ά.).
Περίκεντρος ή ροτόντα
Βασιλική
Ύστερα από μια περίοδο τριών περίπου αιώνων εμφανίζεται στην Κωνσταντινούπολη
και αργότερα σε ολόκληρο τον βυζαντινό κόσμο, ο εγγεγραμμένος σταυροειδής ναός
με τρούλο. Ο περίφημος αυτός τύπος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 880 μΧ στο
περίφημο αυτοκρατορικό κτίσμα της Νέας Εκκλησίας του Παλατιού και
εγκαινιάστηκε στα χρόνια του Βασιλείου Α΄ (867-886). Ονομάστηκε Νέα Εκκλησία,
διότι παρουσίαζε ένα καινούριο αρχιτεκτονικό τύπο. Ο εγγεγραμμένος σταυροειδής
με τρούλο είναι ο πιο αντιπροσωπευτικός βυζαντινός ρυθμός.
Κύριο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτού του ρυθμού είναι ο σχηματισμός σταυρού
εσωτερικά και εξωτερικά στο σχεδόν τετράγωνο πια κτίσμα, με έναν ή πέντε
τρούλους στην οροφή. Παραλλαγή του είναι ο τρίκογχος αγιορείτικος ναός, με
βασική διαφορά ότι στη βόρεια και νότια κεραία του σταυρού προστίθενται κόγχες
για το χορό των ψαλτών. Ακόμα μια παραλλαγή είναι ο εγγεγραμμένος οκταγωνικός
ναός, αρχιτεκτονικός τύπος που εφαρμόστηκε στην κατασκευή μεγάλων
οικοδομημάτων. Στην περίπτωση αυτή αναπτύσσεται ένας μεγάλος, κεντρικός
τρούλος, ο οποίος καλύπτει ολόκληρη σχεδόν τη στέγη και στηρίζεται σε οκτώ κίονες
ή πεσσούς.
Μονόχωροι ναοί
Από την εποχή της Λατινοκρατίας και έπειτα εμφανίζεται ένας νέος τύπος
μονόχωρου ναού σε μικρές διαστάσεις και με μικρά ανοίγματα. Ο τύπος αυτός
επιβάλλεται από την οικονομική δυσπραγία της εποχής και επικρατεί σε όλο τον
Ελλαδικό χώρο. Στο εσωτερικό του απουσιάζουν τα κλίτη και ο κυρίως ναός
εξελίσσεται ενιαία χωρίς νάρθηκα, ανωδομή και ουσιαστικά χωρίς κανένα
διακοσμητικό στοιχείο τοιχοποιΐας.