კავკასიის ჰუმანიტარულ და სოციალურ მეცნიერებათა სკოლა

2013-2014 სასწავლო წელი

შემოდგომის სემესტრი
2014 წლის …. იანვარი
დასკვნითი გამოცდა
გამოცდის ხანგრძლივობა: 180 წუთი
საგნის დასახელება: მსოფლიოს სოციალურ-ეკონომიკური და
პოლიტიკური გეოგრაფია

ლექტორი : გიორგი კვინიკაძე

სტუდენტის სახელი, გვარი:

მხოლოდ აღნიშნული ელემენტები არის ნებადართული

Only the ticked elements are allowed

სალექციო მასალები/Class photocopy

წიგნები/Textbooks
კონსპექტი/All personal notes
ლექსიკონი/Dictionary (for foreign students)
პერსონალური კალკულატორი /Personal calculator
კოდექსი/Codex
GEM კალკულატორი/calculator
კომპიუტერი/Computer
სხვა/Other:
თქვენი მობილური ტელეფონი უნდა იყოს გამორთული გამოცდის მიმდინარეობისას.
Your mobile ’phone must be switched off and in your bag throughout the exam.

მნიშვნელოვანი წესები გამოცდის ჩატარების შესახებ

(წყარო: დებულება გამოცდების ჩატარების შესახებ)

1. გამოცდის პროცესზე მონიტორინგს ახორციელებენ: ხარისხის უზრუნველყოფის

დეპარტამენტი, შესაბამისი სკოლის დეკანი, პროგრამის დირექტორი, ლექტორი, აკადემიური
მენეჯერი და უფლებამოსილი დამკვირვებლები, რომლებიც შეირჩევიან უნივერსიტეტის
აკადემიური (მასწავლებლები, მკვლევარები და მოწვეული პერსონალი) და
ადმინისტრაციული პერსონალიდან და მონიტორინგის სამსახურის წარმომადგენელი
2. დამკვირვებელს უფლება აქვს სტუდენტები მერხებზე განალაგოს თავისი შეხედულებისამებრ.
სტუდენტი ვალდებულია კომენტარის და წინააღმდეგობის გარეშე შეასრულოს მითითება
3. შუალედურ/დასკვნით გამოცდაზე იკრძალება მობილური ტელეფონით სარგებლობა. იგი
გათიშულ მდგომარეობაში უნდა იყოს სტუდენტის ჯიბეში, ჩანთაში ან დამკვირვებლის
მაგიდაზე. ასევე აკრძალულია მობილური ტელეფონის ან სხვა რაიმე ელექტრონული
მოწყობილობის გამოყენება კალკულატორის ნაცვლად. ამ წესის დარღვევის შემთხვევაში,
სტუდენტი მოიხსნება გამოცდიდან, გაუფორმდება შეფასება – ნული. შუალედურ/დასკვნითი
გამოცდის დაწყების და დამთავრების დრო უნდა დაიწეროს დაფაზე.
4. დამკვირვებელი ვალდებულია 30 წუთის ინტერვალით დაფაზე დაწეროს საგამოცდო ტესტის
ამოწურვამდე დარჩენილი დრო.
5. საგამოცდო დავალების ტესტურ (ე.წ მრავლობითი არჩევანის შეკითხვების) ნაწილში
შემოხაზული უნდა იყოს ერთი პასუხი (გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც კითხვა
ითვალისწინებს ორი ან მეტი პასუხის შემოხაზვას), სხვა შემთხვევაში პასუხი არ ჩაითვლება
6. საგამოცდო დავალების ტესტურ (ე.წ მრავლობითი არჩევანის შეკითხვების) ნაწილში, პასუხის
გადასწორების, ანუ გადაშლისა და სხვა პასუხის შემოხაზვის შემთხვევაში პასუხი არ
ჩაითვლება.
7. შუალედურ/დასკვნით გამოცდაზე იკრძალება სტუდენტის მიერ კალკულატორის ან/და
კოდექსის გადაცემა სხვა სტუდენტისთვის. მისი გადაცემა ჩაითვლება გადაწერის მცდელობად
და ორივე გამოსაცდელის ნაწერს დააკლდება მიღებული ქულის 20%
8. შუალედურ/დასკვნით გამოცდაზე კატეგორიულად იკრძალება ე.წ. `შპარგალკის~ გამოყენება.
`შპარგალკად~ ჩაითვლება ნებისმიერი სახის მატარებელზე (ქაღალდი, ხელი, პლასტმასი,
ელექტრონული (მობილური ტელეფონი და სხვ.) და ა.შ.) დაწერილი, ამოტვიფრული თუ
ჩაწერილი საგანთან დაკავშირებული ინფორმაცია, ასევე ნებისმიერი სახის ფურცელი, თუ იგი
არ არის დარიგებული საგამოცდო დავალებასთან ერთად ან არ აქვს დამკვირვებლის
ხელმოწერა. აღნიშნული დარღვევის დაფიქსირების შემთხვევაში, სტუდენტი მოიხსნება
გამოცდიდან და გაუფორმდება შეფასება – ნული;
9. გამოცდის მიმდინარეობისას აკრძალულია სტუდენტის აუდიტორიიდან გასვლა.
10. შუალედურ/დასკვნით გამოცდაზე იკრძალება საუბარი, გადალაპარაკება, ნებართვის გარეშე
აუდიტორიაში მოძრაობა, გამოსაცდელის ქცევით გამოცდის მიმდინარეობისათვის ხელის
შეშლა. აღნიშნული დარღვევის დაფიქსირების შემთხვევაში, სტუდენტის ნაწერს დააკლდება
მიღებული ქულის 20%;
11. დებულების პუნქტების 5.4.1, 5.4.2, 5.4.4 დარღვევის განმეორების შემთხვევაში სტუდენტის
ნაწერს დააკლდება მიღებული ქულის 50%, ხოლო მესამე დარღვევის შემთხვევაში სტუდენტი
მოიხსნება გამოცდიდან და გაუფორმდება შეფასება – ნული.

ფინალური გამოცდა

მსოფლიოს სოციალურ-ეკონომიკურ და პოლიტიკურ გეოგრაფიაში: 35 ქულა

 სამუშაო დრო: 120 წუთი
50 ტესტური კითხვა (თითოეული 0.3 ქულა)- 15 ქულა. 40- წუთი
2 ღია კითხვა (თითოეული 10 ქულა)-სულ20 ქულა.
სულ ღია კითხვებზე 80 წუთი.

A I varianti

1. saTbob energetikuli resursebs miekuTvneba:

a. biologiuri resursebi
b. miwis resursebi
c. mineraluri resursebi

2. aramadneul wiaRiseuls miekuTvneba:

a. navTobi
b. feradi liTonebi
c. apaticebi

3. romelia amowurvadi resursi:

a. qvanaxSiri
b. xe-tye
c. miwa

4. CamoTvlilTagan romels uwodeben strategiul resusrsebs:

a. klimaturs
b. okeanurs
c. navTobs

5. msoflios bunebrivi resursebidan yvelaze adre amoiwureba

a. qvanaxSiri
b. rkina
c. navTobi

6. mosaxleobis mieré moxmarebuli sasaursaTo produqtis 88% mohyavT:

a. saTibebze
b. saZovarze
g. saxnav-saTesze

7. ramden xans eyofa msoflios bunebrivi airis maragi:

a. 200 wels
b. 80 wels
c. 70 wels

8. romeli sawvavi resursi amoiwureba 240 wlis Semdeg:

a. bunebrivi gazi
 b. torfi
c. qvanaxSiri

9. ras uwodeben bunebis im komponentebs, romelTa gamoyeneba aqtiurad xdeba adamianebis

mier:
a. geografiul garemos
b. landSafts
c. bunebriv resursebs

10. cocxali organizmebisgan Sedgeba:

a. mineraluri resursebi
b. madneuli wiaRiseuli
c. biologiuri resursebi
11. demografiuli politikis mizania :

a.Ppolitikuri sistemis stabilizacia

b. mosaxleobis gazrda an Semcireba
g. sainvisticio garemos Seqmna

12. rodis daiwyo msoflioSi kompleqsuri demografiuli politikis SemuSaveba:

a. meore msoflio omis Semdgom

b. pirveli msoflio omis win
g. civi omis dasrulebis Semdgom

13. romelma qveyanam ganaxorciela pirvelad kompleqsuri demografiuli politika? A

a. aSS
b. safrangeTi
g. kanada

14. ra erqva fonds romelic gaeros iniciativiT Seiqmna 1967 w. ?

a. sabrokero
b. sainvisticio
g. mosaxleobis

15. romel qveyanaSi ar xorcieldeba demografiuli politika ?

a. aSS
b. CexeTi
g. gaerTianebuli samefo

16. ras gulisxmobs ojaxis dagegmvis meTodika ganviTarebad qveynebSi ?

a. 5 bavSvis yolas
b. 4 bavSvis yolas
g. 3-ze naklebi bavSvis yolas

17. demografiuli politikis gatarebis xelisSemSleli faqtoria :

a. cxovrebis maRali standarti
b. religia
g. mosaxleobis ganaTlebis maRali done

18. romeli qveyana ukavSirebs demografiuli problemis mogvarebas imigraciis regulirebas :

a. kongo
b. alJiri
g. avstralia

19. romeli qveyana ukavSirebs demografiuli problemis mogvarebas jandacvis gaumjobesebas ?

a. pakistani
b. burkina faso
g. axali zelandia

20. Sobadobis waxalisebaze iribi zemoqmedebaa ?

a. saxelmwifos aqtiuri monawileoba bavSvTa aRzrdaSi
b. teqnoparkebis Seqmna
g. ekologiuri situaciis gaumjobeseba
21. demografiuli gadasvlis romel etapze imyofebian postindustriuli qveynebi :
a. I

b. IV

g. II

22. migraciis dadebiTi saldo aqvT qveynebs,sadac:

a. imigrantebis raodenoba sWarbobs emigrantebis raodenobas
b. imigrantebis raodenoba metia bunebriv matebaze
g. imigrantebis raodenoba naklebia emigrantebis raodenobaze.

23. CamoTvlilTagan romel qveyanaSi krZalavs religia Sobadobaze kontrols ? A

a. germania
b. bangladeSi
g. kanadaSi

24. mosaxleobis aRwarmoebis ramdeni tipi arsebobs msoflioSi ?

a. ori
b. xuTi
g. sami

25. ras uwodeben mosaxleobis aRwarmoebis pirvel tips ?

a. bunebrivs
b. racionalurs
g. anTropogenurs

26. CamoTvlilTagan romel qveyanaSi tardeba aqtiuri demografiuli politika?

a. CineTi
b. safrangeTi
g. somali

27. mosaxleobis depopulacia aris:

a. mosaxleobis migraciuli kleba
b. bunebrivi Semcireba
g. bunebrivi zrda

28. indoeTSi tardeba :

a. aqtiuri demograafiuli politika
b. SemzRudavi demografiuli politika
g. orive erTdroulad

29. romeli religia krZalavs ojaxis dagegmvas ?

a. qristianoba
b. iudaizmi
g. islami

30. CamoTvlilTagan romel regionSia Sobadoba Sobadoba ufro maRali?

a. CrdiloeTi amerika
b. azia
g. evropa

31. migracia aris :

a. qveynis mosaxleobis raodenobaSi momxdari cvlilebebis asaxva
b. adamianis mier Tavisi sacxovrebeli da samoqmedo adgilis xangrZlivvadiani an samudamo Secvla
g. mosaxleobis aRwarmoebis procesi

32. xalxis gasvlas mocemuli qveynidan sxva qveyanaSi ewodeba :

a. migraciis balansi
b. emigracia
g. imigracia

33. msoflioSi migraciis yvelaze gavrcelebuli formaa :

a. politikuri
b. SromiTi
g. socialuri

34. romel qveyanaSia yvelaze meti imigranti :

a. moldova
b. saqarTvelo
g. aSS

35. romel qveyanaSi moqmedebs migraciis gamomgdebi faqtori :

a. somali
b. safrangeTi
g. quveiTi

36. “kunTebis gadinebaSi” monawileoben :

a. politikuri TavSesafris maZieblebi
b. maRalkvalificiuri SromiTi kontigentebi
g. dabali kvalifikaciis mqone adamianebi

37. distanciurobis mixedviT migracia SeiZleba iyos :

a. permanentuli
b. droebiTi
g. saerTaSoriso

38. migraciebidan yvelaze masStaburia :

a. raionTaSorisi
b. sakontinentTaSoriso
 g. qveyanaTSorisi

39. Sida migracia dakavSirebulia :

a. demokratiul procesebTan
b. axali miwebis aTvisebasTan (kolonizacia)
g. ekonomikis stabilizaciasTan

40. vulkanis amofrqvevis gamo romeli kunZulidan moxda TiTqmis mTeli mosaxleobis
gadasaxleba ?
a. malta
b. madagaskari
g. monserati

41. ramdeni eTnosia amJamad msoflioSi? A

a. 6 aTasi
b. 4 aTasi
g. 3 aTasi

42. romelia msoflioSi yvelaze mravalricxovani eri ?

a. brazilielebi
b. aSS-is amerikelebi
g. Cinelebi

43. romelia erTerovani saxelmwifo? A

a. ruseTi
b. Sveicaria
g. somxeTi

44. romel qveyanaSia ori saxelmwifo ena ?

a. avstralia
b. kanada
g. norvegia

45. romeli enaa ramodenime qveynisaTvis saxelmwifo ena ?

a. ruminuli
b. germanuli
g. finuri

46. romeli enobrivi ojaxia yvelaze mravalricxovani ?

a. Cinur-tibeturi
b. kavkasiuri
g. afraziuli

47. monoTeizmi aris :

a. sami RmerTis rwmena
b. erTi RmerTis rwmena
g. ori RmerTis rwmena

48. eTnikuri religiaa :

a. sintoizmi
b. qristianoba
g. islami
 49. msoflio religiaa :
a. hinduizmi
b. budizmi
g. iudaizmi

50. romeli religias aRiarebs 1.2 miliardze meti morwmune ?

a. budizms
b. qristianobas
g. islams

Ria kiTxvebi

I msoflios politikuri ruka (10q.)

msoflios politikuri ruka da misi Camoyalibebis Taviseburebani politikuri geografiis erT-erTi

wamyvani Temaa. msoflios politikuri ruka ama Tu im epoqis politikuri mdgomareobis TvalsaCino
suraTs iZleva. masze aisaxeba arsebuli saxelmwifoebis teritoriebi da sazRvrebi, maTi
mimarTeba/mezobloba sxva saxelmwifoebTan da is centrebi (dedaqalaqebi), saidanac imarTebian
saxelmwifoebi.
amave dros, msoflios politikuri ruka ar rCeba ucvleli xangrZlivi drois ganmavlobaSi. omebisa da
dapyrobebis, revoluciebisa da erovnul-gamaTavisuflebeli moZraobebis, didi geografiuli aRmoCenebis
da sxva istoriul-politikuri movlenebis gavleniT masze mudam aisaxeboda iseTi cvlilebebi, rogoricaa
axali saxelmwifoebis Seqmna da daSla, sazRvrebisa da teritoriebis cvlileba, koloniebis daarseba,
qveynebis mier damoukideblobis mopoveba, saxelmwifoTa dedaqalaqebis Secvla da sxva.
msoflios politikuri ruka mas Semdeg arsebobs, rac dedamiwaze pirveli saxelmwifoebi warmoiSva. am
periodidan dRemde pirobiTad SeiZleba gamovyoT misi formirebis oTxi ZiriTadi periodi, kerZod:
1. Zveli, Zveli welTaRricxvis III aTaswleulis dasawyisidan Sua saukuneebamde (Cveni welTaRricxvis
V saukunemde);
2. Sua saukuneebi, Sua saukuneebi did geografiul aRmoCenebamde (Cv. w. V saukunidan XV
saukunemde);
3. axali, didi geografiuli aRmoCenebidan pirvel msoflio omamde;
4. uaxlesi, pirveli msoflio omidan dRemde.

pirveli ori periodis ganmavlobaSi msoflio da, Sesabamisad, misi politikuri ruka Semoifargleboda
mxolod "Zveli samyaros" qveynebiT, rac evropas, aziis nawilsa da Crdilo afrikas moicavda. danarCeni
msoflio izolirebulad viTardeboda da misi arsebobis Sesaxeb araferi iyo cnobili "Zvel samyaroSi". aseTi
midgoma evropacentruli (evropaze orientirebuli) midgomis saxeliTaa cnobili da farTodaa gavrcelebuli
mecnierebaSi.
uZveles da Zvel periodebSi, saukuneebisa da aTaswleulebis ganmavlobaSi msoflios politikur rukaze
Cndebodnen da qrebodnen didi da patara, Zlieri da susti qveynebi. wamyvan rols TamaSobdnen Zlieri
saxelmwifoebi, romlebic gansazRvravdnen politikur ZalTa Tanafardobas msoflioSi. isini xSirad
mimarTavdnen teritoriul eqspansias, e.i. sxva qveynebis teritoriebis dapyrobas da agresias maTi
mosaxleobis
mimarT, ris safuZvelzec qmnidnen imperiebs. sayovelTaod cnobilia, rom antikur periodSi udidesi
imperia Seqmna romma.
aseTi viTareba grZeldeboda Sua saukuneebSic, rodesac Seiqmna iseTi didi saxelmwifoebi, rogoricaa
saRvTo imperia, arabTa xalifati, monRolTa imperia da sxva.
 axali periodis ganmavlobaSi, didi geografiuli aRmoCenebis Sedegad, "Zveli samyaros"
mcxovrebTaTvis cnobili msoflios farglebma TandaTanobiT daiwyo gafarToeba, rasac manamde
arnaxuli cvlilebebi mohyva msoflios politikur rukaze. am periodis mTavar niSnad is unda CaiTvalos,
rom vrceli imperiebi Seqmnes espaneTma, portugaliam, didma britaneTma, safrangeTma da
niderlandebma. maT okeanisgaRma teritoriebisa da kunZulebis dapyrobiT da Tavisi gavlenis
gavrcelebis gziT Seqmnes mravalricxovani koloniebi. vrceli imperia Seqmna ruseTmac, Tumca is
ZiriTadad mimdebare qveynebis dapyrobisa da teritoriebis mierTebis (mag. kavkasia, cimbiri) gziT
Camoyalibda da okeanisgaRma koloniebi praqtikulad ar hqonia (alaskis garda, romelic XIX saukuneSi
mihyida aSS-s).
am periodisaTvis gansakuTrebiT didi masStabebi SeiZina imperiebisa da Zlieri saxelmwifoebis
gamudmebulma dapirispirebam da brZolam koloniebisa da gavlenis areebis gadanawilebisaTvis, rasac
didi koreqtivebi Sehqonda msoflios politikur rukaSi. magaliTad, imperialisturi da msoflio omebis
Sedegad espaneTisa da portugaliis yofili koloniebis didi nawili didi britaneTisa da aSS-is xelSi
aRmoCnda (mag. filipinebi, kuba). XX saukunis damdegisaTvis msoflioSi udides imperias didi
britaneTi warmoadgenda.
uaxles periodSi, pirvelma da meore msoflio omebma mniSvnelovnad Secvales imdroindeli politikuri
ruka. arseboba Sewyvites avstria-ungreTisa da osmaleTis imperiebma (pirveli msoflio omis Semdeg),
orad gaiyo germania (meore msoflio omis Semdeg), sazRvrebi Seicvala bevrma saxelmwifom.
uaxles periodSi politikur ZalTa da gavlenis sferoTa gadanawilebis fonze, msoflios politikuri rukis
formirebis ganmsazRvrel procesebad unda CaiTvalos:
• msoflios koloniuri sistemis rRveva;
• socialisturi banakis Seqmna da daSla;

koloniuri teritoriebis ganTavisuflebis, anu dekolonizaciis pirveli talRa jer kidev XIX saukunis
dasawyisSi "agorda" da laTinuri amerika moicva. am regionSi espaneTisa da portugaliis yofili
koloniebis umravlesoba suverenul qveynebad gardaiqmnen.
dekolonizaciis meore, gansakuTrebiT mniSvnelovani etapi, XX saukunis 40-60-ian wlebze modis,
rodesac damoukidebloba moipova afrikisa da aziis 60-ze metma qveyanam.
ukanaskneli, mesame etapi XX saukunis 80-90-iani wlebis mijnaze warimarTa da yofili sabWoTa
kavSiri da zogierTi socialisturi qveyana moicva (iugoslavia, Cexoslovakia). am etapze, 70 wliani
intervalis Semdeg, msoflios politikur rukaze kvlav gamoCnda Cveni samSobloc- saqarTvelo.
saerTod, socialisturi qveynebis sistemis Seqmnam da SemdgomSi misma daSlam udidesi gavlena
moaxdina XX saukunis politikuri rukis formirebaze.
1917 wels pirveli socialisturi qveyana gaxda sabWoTa kavSiri, romelic ruseTis imperiis safuZvelze
Seiqmna, meore msoflio omis Semdeg ki socializmma evropis, aziisa da amerikis 20-mde qveyanaSi
gaimarjva. am procesma kardinalurad Secvala msoflios politikuri ruka. socialisturi qveynebma Seqmnes
e.w. "socialisturi banaki", romelic dedamiwis teritoriis 1/4-ze mets da msoflio mosaxleobis TiTqmis
30%-s moicavda.
XX saukunis bolos socialistur banakSi momwifebulma ideologiurma da socialur-ekonomikurma
krizisma socialisturi sistemis rRveva gamoiwvia. suverenul saxelmwifoebad daiSalnen sabWoTa
kavSiri, iugoslaviis federacia da Cexoslovakia. germaniis demokratiulma respublikam da germaniis
federaciulma respublikam erTiani germaniis saxelmwifo Seqmnes. axlad Seqmnilma saxelmwifoebma
da sxva yofili socialisturi qveynebis umetesobam Seicvala ideologiuri da sazogadoebriv-ekonomikuri
orientacia. amJamad dedamiwaze 3 socialisturi qveyanaRa darCa.
dRevandel msoflioSi 230-mde qveyanaa. maT Soris 193 (ricxvi dasazustebelia – avtori) politikurad
damoukidebeli anu suverenuli saxelmwifoa, rac imas niSnavs, rom isini damoukideblad warmarTaven
sakuTar sagareo da saSinao saqmeebs. danarCeni qveynebi jer kidev rCebian araTviTmarTvad
teritoriebad (anu koloniebad). isini ZiriTadad yofili koloniuri imperiebis naSTebi arian.
sayuradReboa is faqti, rom msoflios politikuri rukis formirebis arc erT etapze ar arsebobda imdeni
damoukidebeli saxelmwifo, ramdenic dRes arsebobs. magaliTisaTvis, XX saukunis dasawyisSi
msoflioSi mxolod 57 suverenuli saxelmwifo arsebobda, meore msoflio omis win ki- 71.
 amrigad, msoflios politikuri rukis ZiriTad elements da politikuri geografiis kvlevis mTavr obieqts
saxelmwifo anu qveyana warmoadgens. saxelmwifo aris politikur dawesebulebaTa sistema, romelic
axdens sazogadoebrivi cxovrebis organizebas gansazRvrul teritoriaze.

II Mmsoflio ekonomikis dargobrivi struqtura (10q.)

meurneoba saqmianobis sferoebad,anu dargenad iyofa.miRebuli maTi gaerTianeba sam an oTx

jgufSi.
meurneobis dargi aris sawarmoTa erToblioba,romlebic qmnian erTnair produqcias an ewevian
msgavs momsaxurebaas.
დარგები,რომლებიც უშუალოდ გარემოდან იღებენ ან მოიპოვებენ ნედლეულს და
პროდუქტებს,პირველადი დარგები ეწოდებათ.მათ რიცხვს განეკუთნება სოფლის
მეურნეობა,მეთევზეობა,მეტყევეობა და წიაღისეულის მოპოვება.
მეორეად დარგები პირველადი დარგებიდან იღებენ ნედლეულს და მათგან აწარმოებენ
საგნებს.მრეწველობა,მასში შემავალი ფაბრიკა-ქარხნებით მეორად დარგებშია
წამოდგენილი.
მესამეული ანუ მომსახურების დარგები არაფერს მატერიალურს არ არწარმოებენ.ისინი
ყიდიან ნივთებს და ახორციელებენ მომსახურებას.მესამეულ დარგებს ბევრ სხვა
დარგთან ერთად ტრანსპორტიც მიეკუთვნება.
უკანასკნელ წლებში მესამეული დაეგების ერთი მზარდი ნაწილი სპეციალისტებმა
ახალ,მეოთხეულ დარგებად გააეთიანეს.მასში შეჰყავთ ე.წ. „ცოდნის ინდუსტრიის“
სფეროები,როგორიცაა სამეცნიერო-კვლევითი,შემოქმედებითი
საქმიანობა,საინფორმაციო მომსახურება.
მეურნეობის რომლეიმე დარგობრივ ჯგუფში შემავალ თითოეულ მსხვილ
დარგს,როგორც წესი,შიდა დარგობრივი სტრუქტურაც გააჩნია.მაგალითად,სოფლის
მეურნეობაში გამოყოფენ მიწათმოქმედებას და მეცხოველეობას,მრეწველობაში-მძიმე და
მსუბუქ მრეწველობას და აშ.
calkeul qveynebi xasiaTdebian meurneobis dargebs Soris gansxvavebuli
Sefardeba-SeTanawyobiT, anu gansxvavebuli
dargobrivi struqturiT. meurneobis dargobrivi struqturis gansazRvris saukeTeso
saSualebad am qveynis mosaxleobis dasaqmebis struqturas, anu calkeul dargebSi
dasaqmebuli mosaxleobis Tanafardobas miiCneven
meurneobis dargobrivi struqturis mixedviT msoflios qveynebs sam ZiriTad jgufSi
aerTianeben. qveynebis pirveli jgufisaTvis, romelsac gambiac ganekuTvneba,
damaxasiaTebelia dasaqmebuli mosaxleobis upiratesi Tavmoyra meurneobis
pirvelad dargebSi. aseT qveynebs agraruli ekonomikis qveynebs uwodeben. am
jgufSi ZiriTadad ekonomikurad CamorCenili/dabalganviTarebuli qveynebi arian
gaerTianebuli.
qveynebis meore jgufi, romelSic samxreT koreac Sedis, industriuli ekonomikis
qveynebia. am qveynebSi mosaxleobis udidesi nawili meurneobis meorad
dargebSi, kerZod mrewvelobaSia dasaqmebuli. es jgufi ganviTarebad qveynebs
Soris dawinaurebul, axlad ganviTarebul da gardamavali ekonomikis mqone (yofili
socialisturi qveynebi da sabWoTa respublikebi) saxelmwifoebis erT nawils
aerTianebs.
msoflios dawinaurebuli qveynebi (dasavleT evropisa da Crdilo amerikis
saxelmwifoTa umetesoba), didi britaneTismsgavsad, meurneobis stuqturaSi
mesameuli da meoTxeuli dargebis upiratesi roliT gamoirCevian. qveynebis es jgufi
post-industriuli ekonomikis qveynebad iwodebian.
calkeuli qveynebis meurneobis dargobriv struqturas dinamiuroba axasiaTebs, is
droTa ganmavlobaSi mniSvnelovan cvlilebebs ganicdis.
meurneobis dargobrivi struqtura qveynebis, regionebisa da mTeli ko ntinentebis
ekonomikuri ganviTarebis saerTo donis sarwmuno maxasiaTeblad gamoiyeneba.
am maxasiaTebelze dayrdnobiT mecnierebi msoflio meurneobis geografiuli suraTis
ganzogadebas axdenen da ramdenime models gvTavazoben. maT Soris yvelaze
martivi da farTod gavrcelebulia e.w. msoflio meurneobis orwevriani modeli, romelic
mTels msoflios "ganviTarebul CrdiloeTad" da "ganviTarebad (an CamorCenil)
samxreTad" hyofs. CrdiloeTSi post-industriuli da industriuli qveynebi Sedian, samxreTSi ki-
agraruli qveynebi da zogierTi industriuli saxelmwifo.
samxreTSi, geografiuli mdebareobis gamo, CamorCenil qveynebTan
gaerTianebulia dawinaurebuli samxreT afrikis respublika, samxreT-aRmosavleTi
aziis swrafad mzardi qveynebi (samxreT
korea, CineTi, tailandi, malaizia da a.S.). amave dros, CrdiloeTs miekuTvneba zogierTi ekonomikurad
arcTu dawinaurebuli qveyana, gansakuTrebiT aRmosavleT evropidan da yofili sabWoTa sivrcidan.
amrigad, sxvadasxva qveynis meurneoba dargebis gansxvavebuli SeTanawyobiT,
anu gansxvavebuli dargobrivi struqturiT xasiaTdeba. am TvalsazrisiT gamoyofen
qveynebis sam jgufs- agraruls, industriuls da post-industriuls

II.Bvarianti

1. mosaxleobis dinamika aris :

a. msoflioSi da calkeul qveynebSi drois mixedviT mosaxleobis raodenobis cvlileba;
b. adamianTa dabadebisa da gardacvalebis procesi
g. TaobaTa mudmivi ganaxlebis procesi

2. romel wels miaRwia msoflios mosaxleobam 6 miliards ?

a. 1870 w.
 b. 1999 w.
g. 1979 w.

3. rodis gaxda msoflios mosaxleoba 2 miliardi ?

a. XIX sk. dasawyisSi
b. XX sk. bolos
g. XX sk. dasawyisSi

4. mosaxleobis bunebrivi moZraobis sinonimia :

a. mosaxleobis dinamika
b. mosaxleobis aRwarmoeba
g. mosaxleobis migracia

5. mosaxleobis bunebrivi matebis maCveneblebs gamosaxaven :

a. procentebSi
b. hercebSi
g. promilebSi

6. mosaxleobis zrdis amsaxvel suraTs uwodeben :

a. Sobadobis zogad koeficients
b. demografiuli gadasvlis models
g. migraciis models

7. mosaxleobis raodenobrivi cvlilebis ramden etaps asaxavs demografiuli gadasvlis modeli ?

a. 5
b. 2
g. 4

8. demografiuli gadasvlis romel etapzea indoeTi ?

a. I etapze
b. II etapze
g. III etapze

9. brazilia aris :
 a. demografiuli gadasvlis I etapze
b. demografiuli gadasvlis II etapze
g. demografiuli gadasvlis III etapze

10. demografiuli gdasvlis romel etapze mimdinareobs mosaxleobis

raodenobis yvelaze swrafi bunebrivi mateba ?
a. I etapze
b. II etapze
g. III etapze

11.meurneobis dargebi erTiandebian:

a. erT an or jgufSi
b. xuT an eqvs jgufSi

g. sam an oTx jgufSi

12.meTevzeoba aris:
a. mesameuli dargi
b. pirveladi dargi

g. meoradi dargi
13.`codnis industria” Sedis
a. meoTxeul dargSi
b. meorad dargSi

g. irvelad dargSi
14.samxreT koreaSi sWarbobs:
a. pirvelad dargebSi dasaqmebulebi
b. meoTxeul dargSi dasaqmebulebi

g. meorad dargebSi dasaqmebulebi

15.agraruli ekonomikis qveynebis miekuTvneba
a. didi britaneTi
b. gambia

g. belgia
16. industriuli ekonomikis qveyanaa:
a. aSS
 b. safrangeTi

g. samxreT korea
17.postindustriuli qveyanaa:

a. ruseTi
b. safrangeTi
g. brazilia
18. msoflios meurneobis orwevriani modeli msoflios hyofs:
a. ganviTarebul CrdiloeTad da CamorCenil aRmosavleTad
b. ganviTarebul CrdiloeTad da CamorCenil samxreTad

g. ganviTarebul CrdiloeTad da CamorCenil dasavleTad

19.ganviTarebul CrdiloeTSi Sedian:
a. gardamavali ekonomikis qveynebi
b. industriuli qveynebi

g. orive erTad
20. samxreTis dawinaurebuli qveyanaa:
a. zairi
b. kenia

g. samxreT afrikis respublika

21. evropacentruli midgomis mixedviT ’’Zveli samyaro `moicavs’’

a.evropas da Crdilo amerikas

b.evropas, azias da Crdilo amerikas

g.evropas, aziis nawils da Crdilo afrikas

22.msoflios politikuri rukis formirebis axali etapi moicavs periods:

a.Sua saukuneebidan meore msoflio omamde

b.didi geografiuli aRmoCenebidan pirvel msoflio omamde

g.1990-iani wlebidan dRemde

 23.respublikuri mmarTvelobis saxes ar warmoadgens :

a.saprezidento respublika

b.saparlamento respublika

g.Teokratiuli respublika

24.mosaxleobis piramidis klasikuri forma "mZime" (farTo) fuZiTa da maxvili wveroTi asaxavs:

a.maRal Sobadobas da sicocxlis maRal xangrZlivobas

b.maRal Sobadobas da sicocxlis dabal xangrZlivobas

g.dabal Sobadobas da sicocxlis maRal xangrZlivobas

25.mosaxleobis damokidebulobis indeqsi- 1:1- niSnavs:

a.mosaxleobis 50% 15-65 wlis asakisaa

b.yoveli Sromisunariani asakis adamianis kmayofaze 2 damokidebuli piria(aq Secdomaa 1 unda

eweros)

g.yovel adgilobriv mcxovrebze 1 migranti modis

26.msoflioSi mosaxleobis maRali simWidrovis regionebia:

a. dasavleT evropa, samxreTi azia da laTinuri amerika
b. dasavleT evropa, samxreT-aRmosavleTi azia da Crdilo-aRmosavleTi amerika
g. dasavleT evropa, aRmosavleTi azia da Crdilo afrika

27.qvemoT CamoTvlili debulebebidan sworia:

a. zogierT mravalerovan qveyanas erTze meti saxelmwifo ena aqvs
b. espanuri saxelmwifo enaa samxreT-aRmosavleT aziaSi
g. arabuli saxelmwifo enaa Crdilo afrikis qveynebis umravlesobaSi

28.romeli Sefardeba asaxavs yvelaze ukeT dReisaTvis msoflioSi qalaqisa da soflis

mosaxleobis Tanafardobas?
a.14:86
b.29:71
g.49:51
29.ganaxlebadi resursebis jgufs gamoyofen:
a. amowurvad resursebSi
b. amouwurav resursebSi
g. kosmosur resursebSi
30.qvemoTmoyvanili debulebebidan sworia:

a. maRalganviTarebul CrdiloeTsa da dabalganviTarebul samxreTs Soris aRiniSneba

bunebrivi resursebis Tanabari moxmareba
b. CrdiloeTSi Tavmoyrilia msoflio mosaxleobis 25% da is moixmars bunebrivi resursebis
25%-s
g. samxreTSi Tavmoyrilia msoflio mosaxleobis 75% da is moixmars bunebrivi resursebis
25%-s
31.qvemoTmoyvanili debulebebidan mcdaria:
a. meurneoba sazogadoebrivi saqmianobis gansxvavebuli sferoebis da SromiTi
urTierTobebis rTuli sistemaa
b .msoflio meurneoba ewodeba istoriulad Camoyalibebul da ekonomikuri urTierTobebiT
dakavSirebul msoflios yvela qveynis meurneobaTa erTobliobas
g. specializaciis dargebSi qveynebi imden produqcias awarmoeben, rom daakmayofilon
Tavisi mosaxleobis moTxovnebi da ar ganaxorcielon importi
32.Tanamedrove etapze e.w. „dasavleT-aRmosavleTis“ dapirispireba gulisxmobs
winaaRmdegobas:
a. dasavleT evropasa da aRmosavleT azias Soris
b. qristianul da islamur qveynebs Soris
g. dasavlur demokratiasa da totalitarul reJimebs Soris
33. msoflios masStabiT teritoriisa da mosaxleobis sididis mixedviT saqarTvelos
miakuTvneben :
a. „gigant“ saxelmwifoebs
b. did qveynebs
g. patara qveynebs
34.uaxalesi periodis msoflios politikuri rukis formirebis ganmsazRvrel procesebs Soris
ar unda davasaxeloT :
a. msoflios koloniuri sistemis rRveva
b. socialisturi banakis Seqmna da daSla
g. axali teritoriebis aRmoCena da kolonizacia
35.demografiuli gadasvlis modelis mixedviT bunebrivi matebisa da mosaxleobis
raodenobis zrdis maRali maCveneblebi damaxasiaTebelia :
a. pirveli da meore etapebisaTvis
b. pirveli da meoTxe etapebisaTvis
g. meore da mesame etapebisaTvis
36.qvemoT moyvanili debulebebidan sworia:
a. dasaxlebebis gavlenis sferos hinterlandsac uwodeben
b. polifunqciuria qalaqi, Tu masSi erT romelime dargSi dasaqmebulTa xvedriTi wili
sagrZnoblad aRemateba sxva dargebSi dasaqmebulTa wils
g. saxelmwifoTa dedaqalaqebi, rogorc wesi, monofunqciur qalaqebs warmoadgenen
37.qvemoT CamoTvlilidan romeli debuleba ar Seesabameba urbanizaciis ganmartebas
a. qalaqebis gavlenis sferoebis (hinterlandis) zrda
b. qalaquri Rirebulebebis sistemis, cxovrebis wesisa da kulturis gavrceleba
g. yvela zemoT CamoTvlili Seesabameba
38.qvemoT moyvanili debulebebidan mcdaria:
a. agroklimaturi resursebis gamoyenebis saukeTeso pirobebia subtropikul da tropikul
sartyelebSi
b. dedamiwaze mtknari wylis ZiriTadi maragi zRvebisa da okeaneebis saxiTaa
warmodgenili
g. hidroenergetikuli potencialiT erT sul mosaxleze gamoirCevian SedarebiT patara,
maRalmTiani qveynebi, sadac uxvadaa mTis swrafi mdinareebi
39.meurneobis dargobrivi struqturis gansazRvris saukeTeso saSualebaa
a. qveynis eqsportisa da importis balansi
b. qveynis mosaxleobis dasaqmebis struqtura
g. dasaqmebulTa da umuSevarTa Sefardeba
40.Warbmosaxleobas adgili aqvs im teritoriebze, sadac:
a. mosaxleobis simWidrove aWarbebs 1000 kacs kv.km-ze
b. bunebrivi mateba aWarbebs 30 promils weliwadSi
g. mosaxleobis raodenoba aWarbebs sasicocxlod aucilebeli xelmisawvdomi resursebis
odenobas
41.poliTeisturi religiaa:
a. islami
b. budizmi
g. antikuri saberZneTis religia
 Ria kiTxvebi

I. msoflios bunebrivi resursebis ganlageba. resursebiT uzrunvelyofa (10q.)

dedamiwaze arsebuli bunebrivi resursebi ara marto mravalricxovnebiTa da

mravalferovnebiT gamoirCeva, aramed ganlagebis uTanabrobiTac xasiaTdeba.
rogoria bunebrivi resursebis geografiuli ganawileba?
bunebrivi resursebis gavrceleba dedamiwaze garkveul kanonzomierebebs emyareba,
romlebic gansxvavebulia calkeuli resursebis SemTxvevaSi.
resursebis tipebis da saxeobebis umetesoba, maT Soris klimaturi da kosmosuri, miwis,
biologiuri, wylis resursebi, dedamiwaze TiTqmis yvelgan gvxvdeba, magram maTi
Tavmoyra raodenobrivi da xarisxobrivi TvalsazrisiT Zalian gansxvavebulia sxvadasxva
adgilebSi.
magaliTad, cxadia, rom kosmosuri da klimaturi resursebis iseTi saxeoba, rogoricaa
mzis energia, mTeli dedamiwis zedapirzea xelmisawvdomi, magram misi gamoyeneba
gansakuTrebiT perspeqtulia im regionebsa Tu bunebriv/klimatur (mag. aridul)
sartylebSi, sadac mzis naTebis xangrZlivoba gansakuTrebiT didia. qaris energiis
gamoyeneba ki, sapirispirod, ZiriTadad zomier sartyelSia mizanSewonili. nax. 14-ze
naCvenebia qaris energiis gamoyenebis SesaZlebloba dasavleT evropaSi, romelic
kargad asaxavs Crdilo evropis did potencials am resursis gamoyenebis TvalsazrisiT.
specifiuri ganawileba axasiaTebs agroklimatur resursebs, romlebic siTbos, sinaTlisa da
tenis SeTanawyobiT formirdeba. es resursi gansxvavebul moTxovnebs unda
akmayofilebdes sxvadasxva sasoflo-sameurneo kulturis (mag. xorblis, brinjis, bambis da
a.S.) vegetaciis pirobebSi. iqidan gamomdinare, rom soflis meurneobaSi kultivirebul
mcenareTa didi umravlesoba zomier, subtropikul da tropikul sartylebSi mohyavT,
SegviZlia davaskvnaT, rom swored am sartylebSia agroklimaturi resursebis
gamoyenebis saukeTeso pirobebi.
wylis resursebis ZiriTadi maragi mtknari wylis saxiT, romelic mTeli hidrosferos mxolod
2,5%-s Seadgens, ZiriTadad arqtikul da antarqtikul sartylebSia warmodgenili,
antarqtidis, grenlandiisa da arqtikis myinvarebis saxiT. miuxedavad imisa, rom am
resursis raodenoba aRniSnul regionebSi 10 aTasjer aRemateba mosaxleobis dRevandel
moTxovnilebas, misi gamoyeneba sazogadoebis mier jerac ar dawyebula, rTuli
bunebrivi pirobebis gamo. arada, mosaxleobis moTxovnileba mtknar wyalze Zalian
didia ara marto sasmelad, aramed e.w. teqnikuri miznebiTac. yofa-cxovrebaSi es
gamoixateba recxvis, dabanvis, dasufTavebis, xolo warmoebaSi- morwyvis, turbinebisa
da agregatebis gagrilebis, liTonebis madnebis gawmendis da bevri sxva saxiT. aseT
pirobebSi, mtknar wyalze moTxovnilebebis dakmayofilebis ZiriTad wyaros mdinareebi,
nawilobriv ki tbebi da wyalsacavebi warmoadgenen.
mtknari wylis resursis siWarbe aRiniSneba ekvatorul sartyelSi da zomieri sartylis Crdilo
nawilSi, sadac bevria wyaluxvi mdinare. am sartylebSi mdebare zogierT qveyanasa da
regionSi erT sul mosaxleze weliwadSi 25 aTas kubur metrze meti wyali modis. amave
dros, dedamiwis mSral regionebSi (subtropikuli da tropikuli sartylebis zogierT
nawilebSi) am resursis odenoba erT sul mosaxleze 5-7-jer ufro naklebia.
didia wylis resursebis mniSvneloba hidroenergiis miRebis TvalsazrisiTac.
hidroenergetikuli resursebis ZiriTadi nawilic msoflios ekvatoruli da zomieri sartylebis
yvelaze wyaluxv regionebze da qveynebze modis. mTeli msoflio hidroenergo
potencialis TiTqmis 1/2 eqvsiode qveyanaze- CineTze, ruseTze, aSS-ze, kongoze,
kanadaze da braziliaze- modis. amave dros, hidroenergo potencialis odenobiT erT sul
mosaxleze, gamoirCevian SedarebiT patara, maRalmTiani qveynebi (mag. norvegia,
Sveicaria), sadac uxvadaa mTis swrafi mdinareebi. aseT qveynebs Sorisaa saqarTveloc.
uTanabro ganlagebiT xasiaTdebian biologiuri, gansakuTrebiT tyis resursebi. xe-tyis
msoflio maragis 90%-ze meti tyeebis or uzarmazar sartyelSia warmodgenili. pirveli
maTgani tyis
CrdiloeTis sartylis saxeliTaa cnobili da CrdiloeT naxevarsferos zomier da nawilobriv
civ da subtropikul sartylebs, kerZod aSS-s, kanadis, ruseTis, SvedeTisa da fineTis
teritoriebs moicavs. meore, tyis samxreTis sartyels, ukavia tropikuli da ekvatoruli
klimaturi zonebis tyeebiT (junglebiT) dafaruli teritoriebi. amave dros, dedamiwis
zedapiris vrceli nawilebi moklebulni arian tyis safars, rac xSirad tyeebis masobrivi
gaCexvis Sedegia.
arcTu iSviaTad, gaCexili tyeebis adgilas gamonTavisuflebuli vrceli arealebi sasoflo-
sameurneo savargulebis, e.i. miwis resursebis kategoriaSi gadadis. am resursebis,
romelic msoflios miwis fondis saxeliTac aris cnobili, odenoba msoflioSi 13 miliard
heqtars aRemateba. Tumca, yvelaze Zvirfasi, mdidari niadagis mqone, saxnav-saTesad
gamosadegi miwebi, romlebzec kacobriobisaTvis saWiro sakvebi produqtis 88%
mohyavT, miwis fondis 10%-ze odnav mets Seadgens. geografiulad es miwebi
ZiriTadad tyis, tyestepebisa da stepebis (preriebis, pampasebis) zonebSi arian
warmodgenilni. swored damuSavebuli, saxnav-saTesi miwebi urbanul (qalaqebis,
dasaxlebebis, mrewvelobis, transportis) miwebTan erTad yvelaze intensiurad
gamoiyeneba adamianis mier. amave dros, civi sartyeli, tundrisa da tyetundris, ariduli da
semiariduli zonebi, aseve mTebis cicabo ferdobebi niadagis simwiris an ararsebobis,
aseve agroklimaturi pirobebis araxelsayrelobis gamo, praqtikulad moklebulni arian
miwis resursebs.
gansakuTrebuli specifikiT xasiaTdeba sasargeblo wiaRiseulis anu mineraluri resursebis
ganlageba rogorc dedamiwis wiaRSi, aseve okeanis fskerze. saqme isaa, rom
wiaRiseulis gavrceleba geologiur procesebTan aris dakavSirebuli. magaliTad, saTbob-
energetikuli wiaRiseuli danaleqi warmoSobisaa da, rogorc wesi, Zveli baqnebis
gazneqvis adgilebs ukavSirdeba. Sedegad, qvanaxSiris, navTobisa da gazis ZiriTadi
maragi umsxviles sabadoebSi maRali koncentraciiT xasiaTdeba.
madneuli da aramadneuli wiaRiseuli Cveulebriv Tanxvdebian Zveli baqnebis
safuZvlebs an gaSiSvlebebs (farebs), aseve dedamiwis danaoWebul ubnebs. xSirad
liTonuri madnebis sabadoebi vrcel metalogenur sartylebs qmnian (mag. alpur-himalaur,
wynarokeanur) dedamiwis qerqSi warmoSobili narRvevebis/ nasxletebis gaswvriv.
aseve specifiuria mineraluri resursebis ganlageba okeaneTa fskerze. kerZod, gazisa da
navTobis sabadoebi kontinenturi Selfebis farglebSia warmodgenili, xolo rkina-
marganecis konkreciebi - okeanis Rrma fskerze.
Cvens planetaze resursebis araTanabari ganlageba, ra Tqma unda, mniSvnelovnad
ganapirobebs calkeuli teritoriebis, qveynebis, regionebis da mTeli kontinentebis
resursebiT uzrunvelyofis sxvadasxva doneebs.
resursebiT uzrunvelyofa aris Sefardeba calkeuli resursebis raodenobasa da maTi
moxmarebis moculobebs Soris gansazRvrul teritoriaze. is ganisazRvreba:
• wlebis raodenobiT, romlis ganmavlobaSic es resursi eyofa mosaxleobas, an
• misi maragis odenobiT erT sul mosaxleze.

bunebrivia, rom ama Tu im qveynisa Tu regionis teritoriis simdidre an siRaribe

resursebiT udides rols TamaSobs am qveynis/regionis resursebiT uzrunvelyofaSi.
Tumca es ar aris erTaderTi da, xSirad, ganmsazRvreli faqtori. saqme isaa, rom
dedamiwis wiaRSi, okeanis siRrmeSi an, Tundac, xmeleTis zedapirze arsebul resursebs
mopoveba, aTviseba da gamoyeneba sWirdebaT. es ki muSaxelTan (xSirad kvalificiur),
teqnikasa da teqnologiasTan, finansur saSualebebTan aris dakavSirebuli.
zemoaRniSnulis gamo, bunebrivi resursebi, miuxedavad maTi mdebareobisa, bevrad
ufro xelmisawvdomia mdidari, ganviTarebuli qveynebisaTvis. Sesabamisad, swored
maRalganviTarebul qveynebSi iqmneba ukiduresad maRali moTxovnileba bunebriv
resursebze, iseve rogorc maTi moxmarebis umaRlesi done. amave dros, bevr Rarib,
ekonomikurad CamorCenil qveyanaSi sasicocxlod aucilebeli resursebic ki (sakvebi,
wyali) xelmiuwvdomelia mosaxleobis umravlesobisaTvis.
maRalganviTarebul "CrdiloeTsa" da dabalganviTarebul "samxreTs" Soris bunebrivi
resursebis metad uTanabro moxmareba zogadad asaxulia nax. 16-ze.
amrigad, bunebrivi resursebiT uzrunvelyofa da maTi gamoyenebis done bevrad ufro
maRalia ekonomikurad maRalganviTarebul qveynebSi, miuxedavad imisa, Tu rogoria
am resursebis geografiuli ganlageba.

II. msoflios qveynebi da maTi dajgufeba geografiuli niSnis mixedviT (10q.)

msoflios TiToeuli saxelmwifo TviTmyofadia da gansxvavdeba yvela sxva qveynisagan.

miuxedavad amisa, mecnierebaSi da praqtikaSi miRebulia qveynebis dajgufeba msgavsi
niSnebisa da Tvisebebis mixedviT. es aadvilebs qveynebis Sedarebas, maT
daxasiaTebas da Seswavlas.
 ra principiT xdeba qveynebis dajgufeba? sayovelTaodaa miRebuli qveynebis dajgufeba
geografiuli niSnis mixedviT, kerZod iseT raodenobriv maCveneblebze dayrdnobiT,
rogoricaa teritoriis sidide (farTobi) da mosaxleobis ricxovneba.
qveynebs, romlebic gamoirCevian teritoriis sididiT an mosaxleobis raodenobiT, did
qveynebs vuwodebT. zogierT aseT qveyanas “gigant” saxelmwifoebsac uwodeben.
marTlac, aSS, ruseTi, CineTi udides qveynebs Soris arian rogorc farTobiT, aseve
xalxmravlobiT da savsebiT imsaxureben amgvar saxels.
• dedamiwis mosaxleobis 60% msoflios aT yvelaze xalxmraval qveyanaze modis.
• dedamiwis xmeleTis naxevari ukavia 7 udides qveyanas. TiToeuli maTganis farTobi 3
milion kv.km-s aRemateba.
magaliTad, saqarTvelo Tavisi teritoriiT (69.700 kv.km) da mosaxleobis raodenobiT (4,5
milioni adamiani) msoflios masStabiT mcire/patara qveyanaa, Tumca evropuli
sazomebiT is savsebiT SegviZlia mivakuTvnoT saSualo qveynebs.
patara qveynebis kategoriaSi gamoiyofa erTi jgufi, romelic gamoirCeva Tavisi
teritoriisa da mosaxleobis simciriT. aseTi qveynebis farTobi, rogorc wesi, aTas
kvadratul kilometrs ar aRemateba, mosaxleoba ki- ramodenime aTeul aTas adamians.
maT “juja” qveynebs eZaxian.
gansakuTrebiT aqtualuria da farTod gamoiyeneba qveynebis dajgufeba msoflios ama Tu
im msxvili regionisadmi kuTvnilebis TvalsazrisiT. qveynebis aseTi dajgufeba mTlianad
maT geografiul mdebareobazea damokidebuli.
magaliTad, rukidan Cans, rom SvedeTi, germania da italia dasavleT evropis regions
miekuTvnebian, brazilia da argentina- laTinur amerikas, indoeTi da nepali- samxreT
azias. amasTan erTad, msxvil regionebs Cveulebriv subregionebadac (qveregionebadac)
yofen. magaliTad, dasavleT evropis regioni iyofa CrdiloeT evropis, Sua (centraluri)
evropisa da samxreT evropis subregionebad. Sesabamisad, dasavleT evropis qveynebic
erT-erT subregions ekuTvnian. kerZod, SvedeTi- Crdilo evropas, germania- Sua
evropas, italia ki- samxreT evropas
zogjer erTi da igive regionsa da subregions sxvadasxva/ paraleluri saxelebiTac
aRniSnaven. magaliTad, samxreT-dasavleT azias “axlo aRmosavleTs” uwodeben,
saharis samxreTiT mdebare afrikas- “Sav afrikas”, samxreT, aRmosavleT da samxreT-
aRmosavleT azias- “musonur azias”.
geografiuli mdebareobis mixedviT qveynebis dajgufeba zogierTi sxva niSnis
mixedviTac SeiZleba ganxorcieldes. amis magaliTebia qveynebis dajgufeba klimatur
sartylebSi mdebareobis, meridianuli da ganeduri ganfenilobis da, gansakuTrebiT,
msoflio okeaneze pirdapiri gasasvlelis arsebobis mixedviT. msoflios 40-mde
saxelmwifos ar aqvs gasasvleli zRvaze an okeaneze, rac uaryofiT faqtorad iTvleba
qveynis ganviTarebisaTvis, gansakuTrebiT sagareo kavSirurTierTobebis
gansaxorcieleblad. miuxedavad amisa, zogierTi aseTi saxelmwifo- Sveicaria, avstria,
CexeTis respublika- msoflios ganviTarebuli qveynebis ricxvSia.
amrigad, qveynebis regionuli dajgufebebi mxolod geografiuli faqtoriT- mdebareobiT
aris ganpirobebuli da ar iTvaliswinebs/ ar asaxavs qveynis politikur orientaciasa da
socialur-ekonomikuri ganviTarebis dones.