ქართული წერისა და

მეტყველების კულტურა

კურსის რაობა
მართლწერის ნორმები

ფუნქციური წერა

რიტორიკა
ორატორული ხელოვნების
სათაავეებთან
 ილი
ატკბ
ვ
სიტყ ენაწყლიანი

რიტორიკის განმარტება
რიტ
ო რი
რიტორიკა, ანუ მჭევრმეტყველების თეორია,
არის მოძღვრება საჯარო გამოსვლის,
ორატორული ხელოვნების წესებისა ოდა
ი ქრ
კანონების
ენამზე შესახებ. რ ოპ
ბ ა ირ
ო უ ი
რმ ენამოქარგული
ნ იე
ვ ე
მშ რ ი
მჭე ვ
 საკმარისი არაა იცოდე რა თქვა,
მთავარია ისე თქვა, როგორც საჭიროა.

არისტოტელე
ორატორული ხელოვნების დასაბამი

ძვ. წ. აღ-ის V-IV სს. ანტიკური

საბერძნეთი

ხელშემწყობ
ი

ათენის ქალაქ-სახელწიფოს
დემოკრატიული სისტემა.

სახალხო კრება
სასამართლ
ო
 რიტორიკის მიზანი

რიტორიკის უმთავრეს დანიშნულებად

დარწმუნებას მიიჩნევდნენ.

თანამედროვეები დარწმუნებასთან ერთად

მეტყველების სილამაზესაც გულისხმობენ .
 რა არის საჭირო დამაჯერებლობისთვის. რა
საშუალებებითაა შესაძლებელი მსმენელი დაარწმუნო?

გასაგებად და მწყობრად საუბარი

გრამატიკულად მართებული წერა და მეტყველება

დამოუკიდბლად და ორიგინალურად გამოვხატოთ

აზრები
 სოფისტების წვლილი

1. ბრძენი, ცრუბრძენი, გამომგონებელი.

2. პრაქტიკული, მოხერხებული ადამიანები,
სიბრძნისა და მჭევრმეტყველების ადამიანები.

სოფისტების მიზანი იყო ისეთი ხერხების

შემუშავება, რომელთა გამოყენებით ყოველ
პიროვნებას უნდა შესძლებოდა იმ აზრის
დასაბუთება, რომელიც მისთვის სასარგებლო იყო.
მთავარი იყო ხალხზე გავლენის მოხდენა და არა
ობიექტური ჭეშმარიტება.
სოფისტები ასწავლიდნენ თავიანთ მოსწავლეებს,
თუ როგორ დაესაბუთებინათ მცდარი
დებულებაები.
რიტორიკული პროზის სამი დარგი

სათათბირო-პოლიტიკური

სასამართლო

საზეიმო, სადღესასწაულო
ორტორული ხელოვნების
ანტიკური თეორიები
 მნიშვნელოვანია ორი მხარე -

შინაარს ფორმა
ი

ღირშესანიშნავი
კაზმული ფორმა
შინაარსი

დამარწმუნებელი გამომეტყველებითი
აზრი შესარლუბა
 უპირატესი რომელია?

„არ შეიძლება, გამოიყოს სიტყვა აზრისგან,

ისევე, როგორც სული სხეულისგან,
რათა სიცოცხლე არ წაერთვას არც
ერთს, არც - მეორეს."
ციცერონი.
გმობს იმგვარ რიტორიკას, რომელიც მხოლოდ
სიტყვის მხატვრულობას ანიჭებს უპირატესობას

პლატონის რჩევები

პლატონი 427- 347

 ორატორმა უნდა გადასდოს მსმენელს თავისი
შინაგანი მღელვაბრება

მღელვარება ჩვეულებრივ მეტყველებასაც კი

ამაღლებულს გახდის.

მღელვარება გამოწვეული უნდა იყოს

ორატორისთვის ცნობილი და აუდიტორიისათვის
უცნობი ამბით
 ორატორი უნდა წარსდგეს ხალხის წინაშე

ე.ი. მის სიტყვას უნდა ჰქონდეს საზოგადოებრივი,

საჯარო ხასიათი

სიტყვის აგებისას უნდა გაითვალისწინოს

მსმენელთა პოზიცია.
 ორატორი აქტუალურ თემაზე უნდა საუბრობდეს

ე.ი. საზოგადოებას, აუდიტორიას საჭირო,

აუცილებელი ინფორმაცია უნდა გადასცეს
ორატორს უნდა ჰქონდეს მიზანი რომლისკენაც
მიისწრაფვის და მსმენელთა ყურადღებას აქეთკენ
უნდა წარმართოს

მთავარი მიზანია დაანახოს ის, რასაც ვერ ხედავს

საზოგადოება, მაგრამ ხედავს ორატორი.
 ძველი ორატორები
მიუთითებდნენ ორატორის სამ
თვისებაზე
Docere - ასწავლე

Delectare - მოაწონე

Movere - ააღელვე
 ორატორის მთავარი მოვალეობაა
დამოძღვრა, შთაგონება, სწავლება

Docere მიზნის მისაღწევად საჭირო ა მოწონება

და აღელვება

აღელვება.
 ძველი რიტორები
შინაარსს განსაკუთრებულ
ყურადღებას ანიჭებდნენ,
მაგრამ

არანაკლებ მნიშვნელუვანია
შინაარსის გადმოცემის
ფორმა.
ანუ

(Delectare Movere )როგორ

- ეს გამოხატვის ფორმაა
რა როგორ მიეწოდება
 Docer
- ეს შინაარსია
რა

Delectare როგორ
- ეს გამოხატვის
Movere ფორმაა
 მიზნის მისაღწევად, საჭიროა რამდენიმე
პირობის დაცვა:

შეირჩეს სიტყვის თქმის დრო

შეირჩეს სიტყვის თქმის ადგილი

ორატორი უნდა იყოს აღელვებული.

პათოსის (ვნების) გარეშე წარმოუდგენელია.

სტილი - დახვეწილი, მკაფიო, ნათელი

მსმენელის ასაღელვებლად უნდა გამოიყენოს

ჟესტი, მიმიკა, პაუზა, რეპლიკა, ინტონაცია
 მშობლიური ენის
ზედმიწევნით კარგად ცოდნა

დაცული უნდა იყოს სტილი.

შეესატყვისებოდეს გამოსახატავ საგანს

პროზაული პერიოდის სისრულე მნიშვნელოვანია.

აზრი უნდა იყოს დასრულებული.
ფრაზა ზომიერი (არც მოკლე და არც გრძელი)

ორატორული სიტყვა ანტითეზური,

დაპირისპირების პრინციპით უნდა აიგოს.

მნიშვნელოვანი ხერხი კი მოულოდნელობის ეფექტი

ციცერო
ნი
 ციცერონის აზრით

მჭევრმეტყევლია ის, ვინც გამოსვლისას თავისი

სიტყვით მსმენელს მიანიჭებს ტკბობას და
დაარწმუნებს მას.

არაფერია იმაზე რთული,მიხვდე რა არის დროული

ჭეშმარიტი ორატორია ის, ვისაც შეუძლია

ჩვეულებრივი ამბის შესახებ ილაპარაკოს
უბრალოდ,
დიადის შესახებ - ამაღლებულად
საშუალოს შესახებ - საშუალო სტილით
 საუკეთესო ორატორი ისაა, ვინც
თავისი სიტყვით მსმენელს ასწავლის,
ანიჭებს სიაოვნებას, დიდი შტაბეჭდილებას ახდენს.

ასწავლო - მოვალეობაა ორატორისა

მიანიჭო საიმოვნება _ ეს პატივია ,

რომელსაც გაიღებ მისთვის

მოახდინო ძლიერი შტაბეჭდილება

_ ეს კი აუცილებელია
 მისთვის მთავარი იყო
მსმენელის დარწმუნება და
არა ჭეშმარიტება.

გორგია ლეონტიელი
(ძვ.წ.აღ. 483-375) სიტყვის შინაარსზე მეტად მისი
სიცილიელი ფორმა აინტეესებდა
ფილოსოფოსი

„ჭეშმარიტება არ არის არსად,

ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ
როგორ დაარწმუნებ. დარწმუნების ხერხები
უმთავრესია“
 ლისია 459-380წწ.

ათენის მოქალაქეობის უფლების

მოპოვებას ცდილობდა

მდიდარი კაცის შვილი ათენიდან

გადაიხვეწა კიდეც, რადგან
დემოკრატიის აღდგენისათვის
დევნიდნენ.

სასამართლო მოიგო თავისი ძმის მკვლელის

წინააღმდეგ, რამაც მას სახელი გაუთქვა

425 სასამართლო სიტყვიდან მოაღწია 34.

 მან დაამკვიდრა ორატორულ
სიტყვაში ბრძნული
გამონათქვამების გამოყენება

ისოკრატე 436-
338

აღზრდის ძირი მწარეა, ნაყოფი ტკბილი“

 სულიერი სიმტკიცის ძალით მან შეძლო
გადაელახა თავისი ფიზიკური ნაკლი და
გამოევლინა ორატორული ნიჭი.
როგორც პოლიტიკური მოღვაწე,
პატრიოტულ პრინციპს ემხრობა. ფილიპეს
გამარჯვების შემდეგ დემოსთენე ერთხანს
განმარტოვდა, რადგან ვერ ეგუებოდა
მაკედონელთა მიერ საბერძნეთის
დამორჩილებას. ფილიპეს სიკვდილის
შემდეგ დემოსთენე ხელს უწყობდა
ანტიპატრეს წინააღმდეგ აჯანყებულ
დემოსთენე 384- ბერძნებს. შეიარაღებული აჯანყების კრახის
322 გამო მან თავი მოიწამლა.

პატრიოტიზმი
დემოკრატია

თავისუფლება