6 10.

Sınıf
Türk Dili ve
Edebiyatı
İslamiyet'in Kabulünden Önceki Türk Şiiri (Koşuk - Sagu) / Geçiş Dönemi Eserleri

1. üküş sözleme söz birer sözle az 3. "Türk Lehçeleri Divanı" anlamını taşıyan eser, dilimizin
tümen söz tügünin bu bir sözde yaz söz varlığı ve ses, biçim, anlam yapısı ile ilgili pek çok
bilgi içerir. Anlatım özelliği, kültürel zenginlik açısından
(Sözü çok söyleme, sırasında ve az söyle; binlerce söz
Türkçenin Arapçadan hiç de geri kalmayan bir dil olduğu-
düğümünü bu bir sözle çöz.)
nu göstermek amacıyla yazılmıştır. Türkçenin en önemli
Bu dizeler Kutadgu Bilig’in aşağıdaki özelliklerinden kültür hazinesi kabul edilir. Bu eserin edebî değeri; bize
hangisine örnek olabilir? ulaştırdığı sözcükler, sözcükleri açıklarken örnek verdiği
manzum parçalar ve atasözlerinden kaynaklanmaktadır.
A) Nasihatname özelliği taşır.
B) Türk tarihi açısından önemlidir. Bu parçada tanıtılan eser aşağıdakilerden hangisi-
dir?
C) İslami geleneğin etkileri görülür.
D) Karahanlılar Dönemi’nde yazılmıştır. A) Kutadgu Bilig
E) Arapça ve Farsça sözcüklere yer verilmiştir. B) Divan-ı Hikmet
Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü C) Atabetü’l-Hakayık
D) Divanü Lügâti’t-Türk
E) Dede Korkut Hikâyeleri

2. Aşağıdaki dizelerin hangisinde dinî bir öge kullanıl- 4. I

mıştır? Könlüm içün örtedi
Yitmiş yaşıg kartadı
A) yatıg yarlıkagıl içür bir yigü
Kiçmiş özüg irtedi
ümeg edgü tutgıl ay bilge bügü Kün tün kiçüp irtelür
(Yabancıyı esirge, yedir içir; ey bilge kişi konuğunu iyi
Onun (Alp Er Tunga) ölümü gönlümü içten yaktı, beni yet-
ağırla.)
miş yaş kocattı. Gönlüm geçmiş günlerin özlemiyle gece
B) udur erdin erse tur aç emdi köz
gündüz aranıyor.
eşitmedin erse eşit mende söz
II
(Uyuduysan şimdi kalk gözünü aç, işitmediysen ben-
●

Bulnar mini öles köz

den söz dinle.)
Kara mengiz kızıl yüz
MEB 2018 - 2019

C) ukuş kadrini hem ukuşlug bilir Andın tamar tükel tuz

bilig satsa bilge biliglig alır Bulnap yana ol kaçar
(Akıl kıymetini yine akıl sahipleri bilir, âlim bilgi satsa (O baygın gözler beni esir ediyor, üzerinde kara benler
bilgili insanlar onu alır.)
bulunan pembe yüz beni tutsak ediyor. Bütün güzellikler
D) kökiş turna kökte közi yaş saçar ondan damlıyor, sanki beni tutsak edip tekrar kaçıyor.)
tizilmiş titir teg uçar yelgürer
Aşağıdakilerin hangisi bu dörtlüklerin ortak bir özelli-
(Mavi turna gökte yüksek sesler çıkarır, dizilmiş deve ği olamaz?
kervanı gibi uçar havalanır.)
A) Söz sanatlarına yer verilmesi
E) tugardın ese keldi öndün yeli
B) Hece ölçüsünün kullanılması
ajun etgüke açtı uştmah yolı
C) Söyleyenlerinin belli olmaması
(Doğu rüzgârı doğudan eserek geldi, dünyayı süsle-
mek için cennet yolunu açtı.) D) Kahramanlık konusunu işlemesi
E) aaab kafiye düzeniyle söylenmesi

http://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/
 6 10. Sınıf
Türk Dili ve
Edebiyatı
İslamiyet'in Kabulünden Önceki Türk Şiiri (Koşuk - Sagu) / Geçiş Dönemi Eserleri

5. biligdin urur men sözümke ula 8. Türlüg çeçek yarıldı

biligligke ya dost özünni ula Barçın yadım kerildi
bilig birle bulnur sa’adet yolı Uçmak yeri körüldi
bilig bil sa’adet yolını bula Tumlug yana kelgüsüz
(Sözüme bilgi ile temel atarım, ey dost! Bilgiliye yaklaş- (Rengarenk çiçekler açıldı, ipek döşek serildi, cennet yeri
maya çalış; mutluluğun yolu bilgi ile bulunur, bilgi edin ve görüldü, soğuklar artık gelmez.)
mutluluk bul!) Bu parçanın nazım biçimi aşağıdakilerden hangisi-
Atabetü’l-Hakayık’tan alınmış bu dörtlükte işlenen dir?
tema aşağıdakilerden hangisidir?
A) Koşuk B) Sagu C) Koşma
A) Bilgi D) Destan E) İlahi
B) Dostluk
C) Mutluluk

Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü

D) Çalışkanlık
E) Kararlılık 9. “Kimisi kalkar bak, kimisi konar; kimisi yüzer bak, kimi su
içer.”
6 ve 7. soruları aşağıdaki dörtlüğe göre cevaplayınız. Bu açıklama aşağıdaki dizelerden hangisine ait olabilir?

A) kitap atı urdım Kutadgu bilig

Avlap meni koymangız kutadsu ogıklıka tutsu elig
Ayık ayıp kaymangız
B) kayusı kopar kör kayusı konar
Akar közüm uş tengiz
Tegre yöre kuş uçar kayusı çapar kör kayu suv içer
C) kaz ördek kuğu kıl kalıkıg tudı
(Beni avlayıp koymayın, söz verip sözünüzden geri dön-
kakılayu kaynar yokaru kodı
meyin; işte gözlerimden deniz gibi gözyaşı akıyor, göz-
yaşlarımın etrafında da kuşlar uçuşuyor.) D) iligke başka kördi yaşru közin
kaşı közi tügmiş acıtmış yüzin
E) bu beglik ulı kör könilik turur
köni bolsa begler tiriglik bolur
6. Bu dizelerle ilgili,
●

I. Ölçüsü hecedir.
MEB 2018 - 2019

II. Birimi dörtlüktür.

III. Uyak düzeni aaab’dir.
IV. Koşma nazım biçimiyle yazılmıştır. 10. küdezgil tilinni kel az kıl sözün
küdezilse bu til küdezlür özün
çıkarımlarından hangilerine ulaşılabilir?
resul erni otka yüzin atguçı
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız I ve II. til ol tedi yıg til yul ottın yüzün
D) I, II ve III. E) III ve IV. (Dilini sıkı tut, gel sözünü kısa kes, az konuş. Dilini korur-
san kendini de korumuş olursun. Peygamber, “İnsanı yüz
üstü ateşe atan, dildir.” dedi. Dilini sıkı tut, yüzünü ateşten
kurtar.)
7. Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangisi var-
Bu dörtlükteki uyak türü aşağıdakilerin hangisinde
dır?
verilmiştir?
A) Teşhis B) Mecazımürsel
A) Yarım B) Tam C) Zengin
C) Mübalağa D) Tezat
D) Cinaslı E) Tunç
E) Telmih

Cevap anahtarına ulaşmak için karekodu okutunuz.