11 10.

Sınıf
Türk Dili ve
Edebiyatı
İslamiyet’in Kabulünden Sonraki Dönem Destanları

1. Ölümsüzlüğe ulaşan insanlar vardır. Onlar, tarih yazar ve 3. Kırgızca Metin

tarihin ta kendisi olurlar. Büyük insanlardır. Her büyük in-
…
san gibi tarihe kaynaklık ederler. Büyük sözler söylerler.
Bu baybiçe Çıırıçı
İşte büyük insanların büyük sözlerinden meydana gelen
Manastı sır beşikke bölödü.
Kırgızlara ait bu destan, dünyanın en uzun destanı. Adı-
Manastı Hızır cölüdü,
nı destan kahramanının gücünden, bilgeliğinden almış.
Manas kabak cerden buguldu,
Yalnızca ona yer vermemişler bu büyük destanda. Onun-
Kıpır minen busurman
la beraber oğlu da torunları da anlatılmış. Sekiz bölüme
sığdırmışlar bu kocaman yürekleri, koca insanların ya- Manastın kabarı mıktap uguldu
şamlarını. Sekiz bölümden taşan birçok hayal, hayat ve Manas emi küülödü
kahramanlık… Sekiz bölümün tamamında kendinizi kap- Manas beşikte çatıp sölödü:
tırdığınız hızlı, heyecanlı ve aksiyon dolu birçok olay… “Ak sakal ateke Cakıp Kan
Busurman colun açamın
Bu parçada sözü edilen destan aşağıdakilerden han-
Kapırdın malın çaçamın
gisidir? Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Kapırga ketet kılamın
A) Battal Gazi B) Köroğlu Busurman colın açamın
C) Danişmant Gazi D) Manas Cakıp Kan oşu kepti ukkanda
E) Cengiz Han Ala baş corgo çaar at
Alıp kelip tokuttu
…

Günümüz Türkçesiyle
…
Bu baybiçe Çıırıçı
Manas’ı altın beşikte beledi
Manas’ı Hızır bekledi
Manas beşiğinden doğruldu
Kâfir ile Müslüman’a
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde boş bırakılan yere
cümle sonunda yay ayraçla verilen ifadenin getirilme- Manas’ın bu işi hemen duyuruldu.
si bilgi yanlışına neden olur? Manas hem gülüyordu
Hem de beşikte yatıp söylüyordu:
A) Cengiz Han’ın hayatı, kişiliği ve fetihlerini konu alan “Ak sakal atam Yakup Han,
●

Cengizname günümüze kadar yaşatılmış İslami Dö- Müslüman’ın yolunu açacağım

MEB 2018 - 2019

nem - - - - destanıdır. (Türk)

Kâfirin malını dağıtacağım
B) Danişmentname ya da - - - -, Anadolu’da Danişmentli- Kâfire sefere çıkacağım
lerin kurucusu etrafında oluşmuştur. (Danişment Gazi Müslüman’a yardıma koşacağım.”
Destanı) Yakup Han bu sözü duyunca
C) - - - -, tarihî bir şahsiyet olan Battal Gazi’nin menkıbe- Ala baş yörük atı
vi hayatını, Anadolu’ya yerleşen Müslüman Türklerin
Alıp gelip eyerletti.
gözüyle aktaran bir destandır. (Battalname)
…
D) - - - -, halkın gözünde adaleti, yiğitliği, yardımseverliği
Bu dizelerden Manas’ın kişisel özelliklerinden hangi-
ve inancı ifade ettiğinden Türk halkının gönlüne gir-
lerine ulaşılabilir?
miş bir kahramandır. (Köroğlu)
E) Satuk Buğra Han Destanı, - - - - hükümdarı Abdülke- A) Sabırlı, anlayışlı ve iyi kalplidir.
rim Satuk Buğra Han’ın kişiliğini, İslam dinini kabu- B) İnançlı, cesur ve yardımseverdir.
lünü ve İslamiyet’i yaymak için verdiği mücadeleleri C) İleri görüşlü, gururlu ve disiplinlidir.
anlatan bir destandır. (Moğol)
D) Hoşgörülü, merhametli, sakindir.
E) Mantıklı, açık sözlü ve alçak gönüllüdür.

http://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/
 11 10. Sınıf
Türk Dili ve
Edebiyatı
İslamiyet’in Kabulünden Sonraki Dönem Destanları

4. I 6. I. Cengiz Han, kendisini arayan beğlerin her birine, ayrı

Uygur ilinde, Hulin adında bir dağ vardı. Bu dağdan Tuğla ayrı damga verdi, kuş verdi, ağaç ve uran (parola)
ve Selenge adında iki ırmak çıkardı. Bir gece bu iki ır- verdi.
mak arasındaki bir ağaca gökten mavi bir ışık indi. Ağacın II. Sonra Cengiz, çok çalıştı. Çok büyük devlet kurdu.
gövdesinde gittikçe kabaran bir şişkinlik meydana geldi. Bu devleti çocukları arasında bölerek bu dünyadan
Bir gün bu şişkinlik yarıldı, içinden beş çocuk çıktı. Halk ayrıldı.
bunları alıp büyüttü, hepsine ayrı ayrı adlar koydu. III. Buduncaroğlu Kıyat’a: “Senin ağacın çam, kuşun
sungur, uranın arucan ve damgan palan olsun!” bu-
II
Hz. Muhammed kanatlı atı Burak'ın sırtında göklere yük- yurdu.
seldiği "Miraç Gecesi'nde" gök katlarında kendinden ön- IV. Dokuz boydan gelen on adam, Cengiz’i bulup atlarını
ceki peygamberleri görür. Bunlar arasında birini tanıya- azad edip salıverdiler.
maz ve Cebrail'e bunun kim olduğunu sorar. V. Altın Boy’un beğleri toplandılar. Alanguva’dan Cen-
giz’in yerini öğrendiler.
Cebrail:

Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Bir destanın olay örgüsüne ait karışık verilmiş metin-
“Bu peygamber değildir. Bu sizin ölümünüzden üç asır ler, aşağıdakilerin hangisinde doğru sıralanmıştır?
sonra dünyaya inecek olan bir ruhtur. Türkistan'da sizin
dininizi yayacak olan bu ruh " Abdülkerim Saltuk Buğra A) I - III - IV - II - V B) II - V - I - III - IV
Han" adını alacaktır.” C) III - V - IV - I - II D) IV - V - II - I - III

Bu destan parçalarıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi E) V - IV - I - III - II

söylenebilir?

A) I. parça İslamiyet öncesi, II. parça İslami döneme aittir.

B) I. parçada mekân belirsiz II. parçada belirlidir.
C) I. parçada açıklayıcı, II. parçada tartışmacı anlatım
kullanılmıştır.
D) I. parçada dinî, II. parçada evrensel ögelere yer veril-
miştir.
E) Her iki parçada da tarihî bir gerçeklik söz konusudur.

7. … Ey Şattat ve ey nestor! Bilünüz ve âgâh olunuz kim,

5. (Halife ordusu İstanbul üzerine yürür. Kayser Asatur, Bat-
ben bu Rum’a (Anadolu’ya) anunçün geldim ki mal ve ha-
●

tal’ı yenemeyeceğini anlar, cadılardan yardım diler. Kû-

zine cem kılam (toplayam) dahi gerü dönem yok; andan
MEB 2018 - 2019

zende Cadı, askeriyle savaş alanına gelir.)

ötürü geldim kim illeri ve bu şarları (şehirleri) İslâma dön-
… Seyyid, Aşkar’ı sürdü, ileri geldi, tîg (kılıç) çaldı, lâî- dürem.
ni (lanetlenmiş yaratığı) iki pâre (parça) eyledi. Câzûlar … İslam dinin Melik bunlara arz kıldı, imana davet eyle-
leşkerinden (askerinden) grîv (bağırtı, çığlık) koptu. İslam di; “Müslüman olunuz, dedi yohsa hepinüzi kıraruz.” Çün
leşkeri tekbîr getirip at saldılar. Seyyid dahi nâra urdu, kâfirler bu sözü işittiler, şunlara kim Hak hidâyet verdi,
hamle eyledi. Câzû leşkeri ayruk (artık) durmadılar. Kû- Müslüman oldular, şunlara kim vermedi, kahır kılıcından
zende’nin gövdesin alıp kaçtılar. helâk eyledi.
Bu metinle ilgili, Bu metnin konusu aşağıdakilerden hangisidir?
I. Dinî kavramlar kullanılmıştır. A) Yurt sevgisi
II. Anlatıcı Seyyid Battal Gazi’dir. B) Baskı ve zulüm
III. Mekân belirli ancak zaman belirsizdir. C) Din uğruna savaş
IV. Öyküleyici anlatım biçiminden yararlanılmıştır. D) Kültürel yozlaşma
yargılarından hangilerine ulaşılamaz? E) Bağımsızlık mücadelesi

A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) I ve II.

D) II ve III. E) III ve IV.

Cevap anahtarına ulaşmak için karekodu okutunuz.